Οικοδόμημα ή αρχιτεκτόνημα;

Οικοδόμημα και Αρχιτεκτονική είναι δύο έννοιες φαινομενικά όμοιες και αλληλένδετες. Η μία επικεντρώνεται στην εμπειρία της οικοδόμησης σαν δραστηριότητα καθαρά του τεχνίτη χωρίς σοβαρή αισθητική προσέγγιση και προβληματισμό, η άλλη στην εμπειρία της τέχνης της οικοδόμησης.

Όταν το οικοδόμημα παύει να είναι μια απλή οργάνωση χώρων που αποσκοπεί στη στέγαση λειτουργικών αναγκών και μετατρέπεται σε σύνθεση χώρων, αρχίζει να παίρνει διαστάσεις αρχιτεκτονικού κατασκευάσματος.

Όταν το κτηριολογικό πρόγραμμα με τον απρόσωπο χαρακτήρα μετατρέπεται στα χέρια του καλού αρχιτέκτονα σε μια σωστά μελετημένη σύνθεση χώρων που ανταποκρίνεται στην αναζήτηση της ουσίας και του βάθους των αρχιτεκτονικών προβλημάτων, τότε μιλάμε για αρχιτεκτόνημα.

Όταν η αισθητική ποιότητα του εσωτερικού χώρου σε σχέση με την επιδερμική συμπεριφορά του κτηρίου δημιουργούν μια ισορροπημένη και ολοκληρωμένη ενότητα, υπαρκτή και αισθητή, τότε μιλάμε για αρχιτεκτόνημα.

Η ομορφιά είναι το λογικό και αναμενόμενο αποτέλεσμα. Όπως η μουσική είναι μια σύνθεση ήχων εκφρασμένη με μουσικά όργανα και βασισμένη σε νότες και αρχές αρμονίας έτσι και η αρχιτεκτονική –με την ίδια αναλογία– είναι μια σύνθεση χώρων δοσμένη σε φως, δομημένη με διάφορα υλικά και βασισμένη σε αρχές αισθητικής.

Είχα την ευκαιρία πριν αρκετό καιρό να εκφέρω γνώμη για τη διαμόρφωση εσωτερικού χώρου σε ένα απο τα πολλά κακόγουστα και κακότεχνα καλούμενα έργα ανάπτυξης που κοσμούν τις περιοχές της Αγίας Νάπας και Παραλιμνίου.

Συγκεκριμένα συμβούλευσα τον ενδιαφερόμενο αγοραστή να ανοίξει και δεύτερο παράθυρο προς τον νότο ώστε το μικρό υπνοδωμάτιο του ενός παραθύρου να δεχθεί μια πιο ισορροπημένη κατανομή φωτός, καλύτερο φυσικό εξαερισμό και οπτική επαφή με τον γειτονικό –μέχρι τότε– ανοικτό χώρο.

Η απάντηση που πήρα απο τον δυσαρεστημένο πωλητή ήταν ότι η πρότασή μου «θα κατέστρεφε την αισθητική του κτηρίου». Μου έκανε εντύπωση που χρησιμοποίησε τον όρο αυτό. Διαπιστώνει κανείς ότι το κάθε άτομο, αναλόγως ιδιοσυγκρασίας, μόρφωσης, ενδιαφερόντων, ψυχολογίας και άλλων παραγόντων που καταντούν αυστηρά προσωπικοί, διαμορφώνει τη δική του ερμηνεία ως προς το τι συνιστά αισθητικά ορθό ή αποδεκτό.

Την οικοδομική παραγωγή του καιρού μας, σε σύγκριση με άλλες συντηρητικές εποχές, τη χαρακτηρίζει η ταχύτητα και η ποσότητα. Απο τη μια παράγουμε έργο με ταχείς ανταγωνιστικούς ρυθμούς και από την άλλη αστοχούμε στη δημιουργία έργου υψηλής ποιοτικής στάθμης. Το όραμα για δημιουργία σωστού και με γνώμονα τον άνθρωπο δομημένου περιβάλλοντος παραχωρεί τόπο στην ανησυχητικά διογκούμενη δομική αταξία. Μεγάλο μέρος του σύγχρονου οικιστικού δομημένου περιβάλλοντος με κορωνίδα των οικοδομημάτων την αστική πολυκατοικία παρουσιάζει μια έντονα αρνητική εικόνα της αισθητικής ποιότητας που μας περιβάλλει. Η απλότητα που χαρακτηρίζει ένα οικοδόμημα, είτε είναι κατοικία είτε πολυκατοικία, δεν είναι εκείνη του σοφού και ολιγαρκούς λαϊκού τεχνίτη αλλά του μη προσοντούχου και ανειδίκευτου μελετητή, του οποίου κύριο μέλημα και προβληματισμός είναι να καλύψει συγκεκριμένους αριθμητικούς συντελεστές.

- Η εμπορική προσέγγιση της φτωχής σε σύλληψη και επεξεργασία μελέτης από το αρχικό στάδιο μέχρι την υλοποίησή της.

- Η έλλειψη άσκησης σοβαρής και αντικειμενικής κριτικής.

- Η έλλειψη κάποιας μορφής παιδείας του κοινωνικού συνόλου.

- Η άρνηση να διδαχθούμε από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

- Ο ετσιθελισμός κάποιων ιδιοκτητών και η αμφιλεγόμενη ερμηνεία του αισθητικά ωραίου και αποδεκτού αποτελούν μερικούς από τους γενεσιουργούς παράγοντες που συντελούν στη δημιουργία της δομημένης ασχήμιας που μας περιβάλλει.

Δεν αναμένουμε από κάθε απλή κατοικία ή πολυκατοικία να παραδίδει μαθήματα αρχιτεκτονικής. Αναμένουμε όμως ύφος, κάποια παρουσία μορφολογική απαλλαγμένη από αχρείαστους και επιφανειακούς καλλωπισμούς που θα είναι το αποτέλεσμα σωστής μελέτης και κατασκευαστικής τεχνικής.

Άλκης Κούλλης

Αρχιτέκτονας