Εμπόριο δομικών υλικών από τις κατεχόμενες περιοχές: Υποχρεώσεις, ευθύνες και δυνατότητες των Κύπριων μηχανικών

Το εμπόριο από τα κατεχόμενα προς τις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές ρυθμίζεται από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Πράσινη Γραμμή (ΕΚ 866/2004) και διεξάγεται από εγκεκριμένα σημεία διέλευσης.

Η σημασία του Κανονισμού είναι κατανοητή και σεβαστή, καθότι σκοπός του είναι η διευκόλυνση του εμπορίου κυπριακών προϊόντων μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Δεν επιδιώκω να αγγίξω την πολιτική διάσταση του θέματος. Όσα θέματα εγείρονται σε αυτό το άρθρο αφορούν αποκλειστικά τη διαδικασία εφαρμογής του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής και δεν έχουν σκοπό να παρέμβουν ή να αλλοιώσουν την ουσία του Κανονισμού.

Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει και πρέπει να διασφαλίσει συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων των δύο κοινοτήτων και να επιχειρήσει να αντιμετωπίσει οποιεσδήποτε στρεβλώσεις.

Για παράδειγμα, το εμπόριο από και προς τα κατεχόμενα δημιουργεί ένα πάρα πολύ σημαντικό πρόβλημα, το οποίο προκαλεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος επιχειρήσεων που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές και παράγουν ή εμπορεύονται δομικά προϊόντα. Πιο συγκεκριμένα, οι αρμόδιες Αρχές της ΚΔ δεν επιβάλλουν ΦΠΑ στα προϊόντα από τα κατεχόμενα με αποτέλεσμα να είναι 19% φθηνότερα. Για τα προϊόντα που πωλούνται από Ε/Κ εμπορευόμενους σε Τ/Κ εμπορευόμενους στα κατεχόμενα επιβάλλεται ΦΠΑ από την ΚΔ και στη συνέχεια επιβάλλεται ΦΠΑ και από τη λεγόμενη «ΤΔΒΚ», με αποτέλεσμα να τίθενται εκτός ανταγωνισμού καθότι είναι πολύ ακριβότερα.

Εκτιμάται ότι κάποιες κυπριακές βιομηχανίες δομικών προϊόντων θα μπουν στον πειρασμό να μεταφέρουν τις μονάδες παραγωγής τους στις κατεχόμενες περιοχές αφού, πέραν του ΦΠΑ, θα έχουν πρόσβαση σε φθηνότερες πρώτες ύλες και φθηνότερο εργατικό δυναμικό.

Η ΚΔ οφείλει να μεριμνήσει κατά τρόπο ομοιόμορφο για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των καταναλωτών και την πιστή εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής. Στην περίπτωση διακίνησης δομικών κατασκευών και υλικών, η ασφάλεια των χρηστών είναι μείζονος σημασίας.

Αφορμή για το παρόν άρθρο αποτελεί η τεράστια ροή προϊόντων χαμηλής ποιότητας από τις κατεχόμενες περιοχές, η οποία αναστατώνει τις κυπριακές βιομηχανίες και τους μηχανικούς, οι οποίοι φέρουν την ευθύνη για την ποιότητα των υλικών που τοποθετούνται στις οικοδομές που σχεδιάζουν.

Οι πρόσφατοι σεισμοί στην Τουρκία έφεραν στο προσκήνιο τη σημαντικότητα της χρήσης ποιοτικών, ασφαλών και πιστοποιημένων υλικών και προϊόντων στην κατασκευή των κτηρίων. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η κακή κατασκευή και η χρήση κατώτερων υλικών συνέτειναν στην καταστροφή.

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Αλεξάντερ, καθηγητή Σχεδιασμού Έκτακτης Ανάγκης στο University College του Λονδίνου «πρόκειται για μια καταστροφή που προκαλείται από κακή κατασκευή, όχι από σεισμό». Σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC, υπήρχαν πολλά νέα κτήρια που υποχώρησαν. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Eyup Muhcu, πρόεδρο του Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων της Τουρκίας, είναι «κοινή γνώση» ότι πολλά κτήρια –παλιά και νέα– κατασκευάστηκαν με κατώτερα υλικά και μεθόδους.

Δεν υπαινίσσομαι ότι όλα τα προϊόντα που παράγονται στην Τουρκία ή που διέρχονται από τα οδοφράγματα είναι επικίνδυνα ή/και κατώτερης ποιότητας. Διαπιστώθηκε, όμως, ότι διέρχονται πολύ μεγάλες ποσότητες υλικών αμφιβόλου ποιότητας, και υλικών που η εξαιρετικά μειωμένη τιμή τους παραπέμπει σε προϊόντα κακής ποιότητας.

Πέραν των πιο πάνω, διαπιστώνεται ότι πλειάδα τουρκικών προϊόντων, τα οποία «βαπτίζονται κυπριακά» από το Τουρκοκυπριακό Εμπορικό Επιμελητήριο, καθώς και προϊόντων που παράγονται στις κατεχόμενες περιοχές με αμφιβόλου ποιότητας και μη διευκρινισμένης προέλευσης πρώτες ύλες, έχουν κατακλύσει την αγορά στις ελεύθερες περιοχές. Γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες «λαθρεμπορίου» τουρκικών προϊόντων από διάφορα γκρίζα σημεία, όπως είναι η Πύλα.

Όσοι εμπλεκόμαστε στον οικοδομικό τομέα οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί σχετικά με τα προϊόντα που τοποθετούνται στις οικοδομές.

Οι βασικές πτυχές του προβλήματος

Βάσει του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής απαγορεύεται να εισέρχονται στις ελεύθερες περιοχές προϊόντα που παράγονται στην Τουρκία. Επομένως, πρέπει να διαφυλαχθεί ότι όλα τα προϊόντα που εισέρχονται στις ελεύθερες περιοχές είναι κυπριακά, δηλαδή παράγονται στα κατεχόμενα και πληρούν τις απαιτήσεις των ευρωπαϊκών προτύπων/νομοθεσιών.

1. Διαπιστώνεται διέλευση μεγάλων ποσοτήτων δομικών υλικών για τα οποία εγείρονται τα εξής εύλογα ερωτήματα: Παράγονται στα κατεχόμενα, στην Τουρκία ή αλλού; Έχουν υποστεί ουσιαστική, οικονομικά δικαιολογημένη μεταποίηση ή επεξεργασία στα κατεχόμενα;

2. Η προέλευση των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των τελικών προϊόντων στα κατεχόμενα είναι άγνωστη. Άρα, δεν είναι βέβαιο ότι οι πρώτες ύλες πληρούν τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις, οι πρώτες ύλες προέρχονται από χώρες στις οποίες η ΕΕ επιβάλλει κυρώσεις, όπως η Ρωσία, ή δασμούς λόγω επιδότησης των τοπικώς παραγομένων προϊόντων (π.χ. δασμοί anti-dumping). Συνεπάγεται ότι οι Τ/Κ έχουν πρόσβαση σε φθηνότερες πρώτες ύλες και αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των προϊόντων που παράγονται ή εισάγονται στις ελεύθερες περιοχές. Οι συγκεκριμένες πρώτες ύλες δεν πληρούν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές και, ως εκ τούτου, τα συγκεκριμένα τελικά προϊόντα είναι αμφιβόλου ποιότητας και πιθανόν επικίνδυνα για τις οικοδομές.

3. Παρόλο που στα σημεία διέλευσης ελέγχονται τα συνοδευτικά έγγραφα και οι σημάνσεις των προϊόντων, όπως τούβλα, κεραμικά, θερμομονωτικά προϊόντα, προκατασκευασμένες οικίες κ.ο.κ., έτσι ώστε να διαπιστώνεται εάν είναι συμμορφούμενα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις νομοθεσίες (CE marking, Δήλωση Επίδοσης, EN 1090, REACH κ.λπ.) που ισχύουν για όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην κοινοτική αγορά, δεν διενεργούνται (έστω δειγματοληπτικά) ποιοτικοί και τεχνικοί έλεγχοι σε διαπιστευμένα εργαστήρια για επιβεβαίωση της συμμόρφωσης και των συνοδευτικών πιστοποιητικών.

Ποιος έχει την ευθύνη στην περίπτωση αστοχίας ενός τέτοιου υλικού; Πολλά από αυτά τα προϊόντα δεν πληρούν ούτε τις απαιτήσεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κύπρου. Πώς διασφαλίζονται οι χρήστες σε περίπτωση πυρκαγιάς, αστοχίας ή ατυχήματος;

Καταλήγοντας, λοιπόν, παραθέτω μερικές εισηγήσεις προς τους μηχανικούς:

- Οπτικός έλεγχος των προϊόντων που τοποθετούνται σε μια οικοδομή.

- Έλεγχος για τις απαραίτητες προδιαγραφές.

- Διενέργεια ποιοτικών και τεχνικών ελέγχων σε διαπιστευμένα εργαστήρια ‒όπου είναι δυνατόν‒ για επιβεβαίωση συμμόρφωσης των τεχνικών απαιτήσεων και των συνοδευτικών πιστοποιητικών για όλα τα προϊόντα που τοποθετούνται στις οικοδομές.

- Σε περιπτώσεις που εντοπίζονται μη συμμορφούμενα προϊόντα να γίνεται ενημέρωση των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Εσωτερικών για άμεση απόσυρσή τους από την αγορά. Εάν τα προϊόντα προέρχονται από τις κατεχόμενες περιοχές θα πρέπει να ειδοποιείται το Τελωνείο για αναστολή της διέλευσής τους από τα οδοφράγματα. Περαιτέρω θα ειδοποιούνται οι αρμόδιες Υπηρεσίες για έλεγχο της προέλευσης των προϊόντων (έλεγχος προέλευσης πρώτης ύλης και έλεγχος χώρου μεταποίησης). Υπήρξαν περιπτώσεις έκδοσης διατάγματος απαγόρευσης της διέλευσης προϊόντων στις ελεύθερες περιοχές, καθώς τα προϊόντα ήταν τουρκικής προέλευσης με τις πρώτες ύλες να μην πληρούν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

Παρ’ όλα αυτά, σε καμία περίπτωση οι μηχανικοί δεν μπορούν να διαδραματίσουν από μόνοι τους τον εποπτικό ρόλο, τον οποίο οργανωμένα θα πρέπει να αναλάβει το κράτος.

Μία εισήγηση που θα μπορούσε να υποβάλει το ΕΤΕΚ είναι η θέσπιση εθνικών οδηγιών για τις κύριες κατηγορίες δομικών προϊόντων, έτσι ώστε να καθορίζονται τα όρια για τις βασικές τους ιδιότητες. Περαιτέρω, το ΕΤΕΚ μπορεί να απαιτήσει τη θέσπιση φορέα ελέγχου δομικών προϊόντων, ο οποίος θα προβαίνει σε δειγματοληπτικούς ελέγχους προϊόντων, τα οποία είτε παράγονται στην Κύπρο, είτε εισάγονται, είτε διακινούνται από τα οδοφράγματα.

Το θέμα είναι πολύ σοβαρό και γιγαντώνεται καθημερινά. Θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα από όλα τα μέρη (κράτος, ΕΤΕΚ, μηχανικοί, ιδιώτες, έμποροι, βιομηχανίες).

Δυστυχώς, το κράτος μας δεν έχει κουλτούρα πρόληψης. Στην προκειμένη περίπτωση και στο χρονικό σημείο που βρισκόμαστε μπορούμε να δράσουμε και να προλάβουμε τα χειρότερα.

Αντώνης Κουντούρης

Μηχανολόγος Μηχανικός

Nicolaides & Kountouris Metal Company Ltd