Οι σκιασμένες πλατείες δεν παρέχουν μόνο σκιά

Το Διαδίκτυο προσφέρει πολύ καλές δυνατότητες αναζήτησης επιτυχημένων πλατειών σε διάφορες χώρες. Συνοπτικά θα μπορούσε να σημειωθεί ότι οι «επιτυχημένες» πλατείες ξεχωρίζουν λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, μεταξύ των οποίων θα μπορούσαν να σημειωθούν και τα πιο κάτω:

α. έχουν καλή προσβασιμότητα από δίκτυα ήπιας διακίνησης (πεζόδρομους, ποδηλατοδρόμους) ή μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία, τραμ κ.λπ.)

β. περιβάλλονται από σημαντικές χρήσεις γης (εμπορικές, γραφειακές, διοικητικές κ.ά.) που δρουν ως «μαγνήτες»

γ. παρέχουν στοιχεία που διευκολύνουν την αντίληψη μιας καλά οριοθετημένης πλατείας

δ. διαθέτουν σημεία στάσης, συναναστροφής, ξεκούρασης κ.λπ.

ε. προσφέρουν διάφορες «εκπλήξεις», με σημεία ενδιαφέροντος, αξιοπερίεργες κατασκευές, έργα τέχνης, καλές οπτικές φυγές, αλλά και επιμέρους χώρους (γωνιές) που προσφέρονται για διάφορα δρώμενα, εκδηλώσεις κ.λπ.

στ. διαμορφώνουν καλές περιβαλλοντικές συνθήκες αερισμού, δροσισμού, ηλιασμού, σκίασης, φωτισμού κ.λπ.

ζ. χαρακτηρίζονται από ποιοτικά σχεδιαστικά, μορφολογικά, αισθητικά, κατασκευαστικά κ.λπ. στοιχεία

η. αποπνέουν ασφάλεια, οικειότητα, φαντασία, διανοητική οξυδέρκεια κ.ά.

θ. προσφέρουν δωρεάν διευκολύνσεις όπως σύνδεση με το Ίντερνετ και πίνακες διαδραστικής πληροφόρησης.  

Θα σημειώναμε λοιπόν πως όσο περισσότερα από τα πιο πάνω στοιχεία συναντάμε σε μια πλατεία, και ιδιαίτερα όταν μιλάμε για μια κεντρική αστική πλατεία, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν αυτές να χαρακτηρίζονται ως καλές, ελκυστικές, επιτυχημένες κ.λπ. Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε πως η κεντρική πλατεία, ενός μεγάλου ή μικρότερου πολεοδομικού συγκροτήματος, αποτελεί στην ουσία τον «παλμικό βηματοδότη» του, ο οποίος λειτουργεί και ως ένας «κοινωνικός πυκνωτής». Αν οι πλατείες αυτές δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτόν το ρόλο, τότε οι αντίστοιχες κεντρικές περιοχές τους δεν θα λειτουργούν με το ανάλογο και απαιτούμενο σφρίγος.

Μια συγκριτική αξιολόγηση των πλατειών, από διάφορες περιοχές του κόσμου, θα μας βοηθήσει να κρίνουμε και τις δικές μας πλατείες. Και αφού οι πλατείες στην Κύπρο για ιστορικούς, κοινωνικούς, πολεοδομικούς και άλλους λόγους είναι ελάχιστες, είναι μάλλον αναπόφευκτο να σχολιάσουμε την πιο πολυσυζητημένη και πιο ακριβοπληρωμένη μας πλατεία, την πλατεία Ελευθερίας.

Η πλατεία έχει τη δική της μακρόχρονη ιστορία. Ιστορία που ξεκινά από την εποχή που αυτή ήταν απλώς μια γέφυρα που ένωνε οδικά την περιτειχισμένη μεσαιωνική Λευκωσία με την εκτός των τειχών περιοχή, μέχρι τη σημερινή της μορφή με βάση τα σχέδια της Zaha Hadid. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια πολύ ιδιότυπη πλατεία, με την έννοια ότι, εκτός των άλλων χαρακτηριστικών της, αυτή είναι διώροφη. Για όσους βιώνουν ή παρατηρούν τη λειτουργία της, θα εντοπίσουν ότι τα δύο επίπεδα λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο και… ταχύτητες. Το πάνω μέρος της, στο επίπεδο των γειτονικών δρόμων, λειτουργεί περισσότερο ως γρήγορο πέρασμα, ενώ το κάτω, στο επίπεδο της τάφρου, λειτουργεί περισσότερο ως χώρος κοινωνικής συναναστροφής και εκδηλώσεων.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος έχει ηλιοφάνεια όλες σχεδόν τις μέρες του χρόνου (με 15 περίπου ώρες, κατά μέσο όρο το καλοκαίρι και 5 ώρες τον χειμώνα), εξάγεται ότι οι αστικοί τόποι, όπου συναθροίζεται, δραστηριοποιείται και κοινωνικοποιείται το κοινό, όπως είναι οι πεζόδρομοι και οι πλατείες, απαιτούν και κάποιου είδους σκιασμό. Διότι όπως γίνεται κατανοητό, τα διάφορα μέσα σκίασης δεν παρέχουν μόνο τη βιοκλιματική σκιά τους, αλλά διαμορφώνουν και μικροπεριβάλλοντα που ευνοούν τις ανθρώπινες συναναστροφές, ενώ ταυτόχρονα υποβοηθούν στην οριοθέτηση επιμέρους χώρων, αλλά και της πλατείας ως ολότητας.

 

Η αύξηση λοιπόν της σκιάς στο πάνω επίπεδο της πλατείας, θα δώσει μια συνέχεια και εκτόνωση στους υποτυπωδώς σκιασμένους πεζόδρομους των οδών Λήδρας και Ονασαγόρου, αλλά και έναν δυναμικό σύνδεσμο για μελλοντική προέκταση «προστατευμένων» βιοκλιματικών χώρων προς τη φθίνουσα λεωφόρο Μακαρίου και γιατί όχι και προς τα υπό εξέλιξη έργα στον χώρο του ιστορικού ΓΣΠ. Επιπρόσθετα θα βοηθήσει στον αποχαρακτηρισμό της από «τηγάνι που ψήνει τους διερχομένους», θα βελτιώσει την ποιότητα, την ελκυστικότητα και την πολυλειτουργικότητά της, καθιστώντας την ταυτόχρονα έναν πραγματικό «κοινωνικό πυκνωτή» και τοπόσημο, αλλά και ένα αξιόλογο τουριστικό αξιοθέατο. Και αφού λοιπόν δεν μπορούν να φυτευτούν δένδρα στο πάνω επίπεδο της πλατείας, για τη δημιουργία σκιερών επιφανειών, θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες σκίασης με κάποιο είδος στεγάστρου.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

Επειδή είναι καλά γνωστό ότι η πλατεία Ελευθερίας πέρασε από «χίλια μύρια κύματα» για να φτάσει εδώ που έφτασε (λόγω υπέρβασης κόστους, χρονικών καθυστερήσεων, διαδικασιών επιδιαιτησίας) προκύπτει επαγωγικά ένα καίριο ερώτημα. Μετά από όλα αυτά αξίζει τον κόπο (και το χρήμα) να αποκτήσει η πλατεία κάποιους σκιασμένους (και όχι μόνο) χώρους όπως περιγράφθηκαν πιο πάνω; Εκφράζεται η άποψη πως αν δεν θέλουμε να παραμείνει ένα «λειψό» έργο, αλλά να γίνει μια «ελκυστική» πλατεία, τότε ναι, αξίζει τουλάχιστο να διερευνηθεί αυτή η δυνατότητα.

Ο Δήμος Λευκωσίας θα μπορούσε να μελετήσει το όλο θέμα, ενδεχομένως και μέσα από μια δημοσκόπηση και να πάρει τις ανάλογες αποφάσεις.

Γ. Χατζημιχαήλ, Αρχιτέκτονας