ΧΡΗΜΑ #427, Μάρτιος-Απρίλιος 2017 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

Η αγορά περιμένει σήμα ανόδου από τη Γερμανία και το ΔΝΤ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.427 / 3-4.2017 / € 6,00

Hellenic Innovation Forum 2017

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Τάσεις σταθεροποίησης με επενδύσεις σε δίκτυα και συνδρομητική TV Σωτήρης Συρμακέζης

Γενικός Διευθυντής Group Chief Digital & Technology Officer Eurobank

Δίνουμε στους πελάτες μας νέες ψηφιακές εμπειρίες σε όλα τα σημεία επαφής τους με την τράπεζα

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

Θα επενδύσουμε σε κάθε ιδέα, προϊόν, υπηρεσία, επιχείρηση που μπορεί να προσφέρει προστιθέμενη αξία στο digital banking μας

S PO

21-0117

Νώντας Χαλδούπης

Απολογισμός μιας διαπραγμάτευσης

ώρα του απολογισμού της διαπραγμάτευσης για τη δεύτερη αξιολόγηση πλησιάζει, καθώς όλα δείχνουν ότι η συμφωνία με τους δανειστές θα κλείσει – εκτός σοβαρού απροόπτου– μέσα στον Μάιο. Δυστυχώς, ένας παρατηρητής που δεν φορά κομματικά γυαλιά ή παρωπίδες δεν θα καταλήξει σε ευχάριστα συμπεράσματα. Αν υποθέσει κανείς ότι αυτή η διαπραγμάτευση με τους δανειστές παρατάθηκε, για να κλείσει με καθυστέρηση μεγαλύτερη του 12μήνου, σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα του μνημονίου, ώστε να επιτευχθούν κάποιοι στόχοι μείζονος σημασίας για την πορεία της οικονομίας, θα απογοητευθεί από την τελική έκβαση. Ο χρόνος που κύλησε, οι ατέλειωτες διαβουλεύσεις και ο βασανιστικός πολιτικός «θόρυβος», στο εσωτερικό και διεθνώς, όπως και οι ουκ ολίγοι πολιτικοί ελιγμοί από την πλευρά της κυβέρνησης, δεν έφεραν τελικά μια συμφωνία με τους δανειστές ουσιωδώς διαφορετική από αυτήν που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί ήδη από την περασμένη άνοιξη, στο κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης. Από το καλοκαίρι του 2015, οι θέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ήταν σε όλους γνωστές και καταγεγραμμένες στην έκθεση βιωσιμότητας χρέους που είχε δώσει τότε στη δημοσιότητα. Το Ταμείο έλεγε εξαρχής ότι δεν περίμενε πως η Ελλάδα θα μπορούσε να επιτύχει σε βάθος χρόνου πρωτογενή πλεονάσματα πάνω από 1,5% του ΑΕΠ, ότι αυτό γενικώς δεν θα ήταν καλό για την οικονομία, αλλά αν, παρά ταύτα, η κυβέρνηση και οι Ευρωπαίοι δανειστές συμ-

φωνούσαν σε πλεόνασμα 3,5%, θα έπρεπε να ληφθούν πρόσθετα και αρκετά σκληρά μέτρα λιτότητας. Ήδη από τις συνομιλίες για την πρώτη αξιολόγηση ήταν γνωστό σε όλους ότι το ΔΝΤ έθετε ως όρο για να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση της Ελλάδας, έστω και με ένα συμβολικό ποσό, τη λήψη πρόσθετων μέτρων με στόχο εξοικονόμησης 2% του ΑΕΠ μετά το τέλος του παρόντος προγράμματος. Η κυβέρνηση προτίμησε την άνοιξη του 2016 να αποκρούσει αυτές τις προτάσεις του ΔΝΤ και να κλείσει την αξιολόγηση χωρίς τη δική του συμμετοχή και χωρίς, βεβαίως, να οριστικοποιηθούν τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους, όπως και ο μεσοπρόθεσμος στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα, από τον καθορισμό του οποίου εξαρτάται και σε ποιον βαθμό θα συνεχίσει να πιέζεται η οικονομία στο μέλλον από αυστηρή λιτότητα. Από την άνοιξη του 2016, άνοιξε ένας μεγάλος κύκλος ανώφελων, όπως αποδείχθηκε, προσπαθειών της κυβέρνησης να αποφύγει το «πικρό ποτήρι» των μέτρων που πρότεινε το ΔΝΤ. Για να φθάσουμε στην άνοιξη του 2017 και να αποδεχθεί τελικά το «πακέτο» μέτρων για την περίοδο 2019-2020, που ουσιαστικά είναι ακριβώς ίδιο με αυτό που είχε απορρίψει έναν χρόνο νωρίτερα. Ακόμη κι όσα προβάλλονται ως «κέρδη» από αυτήν τη μακρά διαπραγμάτευση πιθανότατα θα μπορούσαν να είχαν εξασφαλιστεί από την άνοιξη του 2016. Τα λεγόμενα θετικά «αντίμετρα», που θα εφαρμοστούν παράλληλα με

τα μέτρα λιτότητας, εφόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα, θα μπορούσαν θαυμάσια να είχαν προταθεί και να είχαν γίνει δεκτά από τον περασμένο χρόνο. Τα «κέρδη» στα εργασιακά, που αφορούν πρωτίστως την επαναφορά των κλαδικών συμβάσεων, δεν αφορούν την περίοδο του τρίτου μνημονίου, αλλά την περίοδο μετά τη λήξη του. Ακόμη και το ΔΝΤ πιθανότατα δεν θα είχε αντίρρηση σε αυτό, αφού άλλωστε μετά τη λήξη του προγράμματος η κυβέρνηση δεν θα δεσμεύεται να εφαρμόσει όσα ζητούν οι δανειστές. Ηθικό δίδαγμα; Χάθηκε για την οικονομία ένα πολύτιμο έτος σε διαπραγματεύσεις που έγιναν μάλλον για να αφομοιώσουν καλύτερα τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού και η ελληνική κοινωνία τα αναπόφευκτα μέτρα. Αν είχε κλείσει το θέμα της συμμετοχής του ΔΝΤ από την πρώτη αξιολόγηση, η οικονομία θα είχε πάρει μια πολύ ισχυρή ώθηση, καθώς και οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν θα μπορούσαν να αποφύγουν την ελάφρυνση του χρέους, που με τη σειρά της θα έφερνε τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ και την οικονομία πιο κοντά στον στόχο της επιστροφής στις αγορές. Έστω κι έτσι, ελπίδα όλων είναι αυτές οι άσκοπες καθυστερήσεις να αποδειχθεί ότι ήταν οι τελευταίες. Γιατί η οικονομία δεν αντέχει άλλο χάσιμο χρόνου.

ΧΡΗΜΑ

τ.427, Μάρτιος - Απρίλιος 2017 2 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΕΝ ΑΡΧΗ...

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Η αγορά περιμένει σήμα ανόδου από τη Γερμανία και το ΔΝΤ

22 40

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Τάσεις σταθεροποίησης με επενδύσεις σε δίκτυα και συνδρομητική TV

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ-ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Με επενδύσεις και εξωστρέφεια αντιμετωπίζει τις διεθνείς προκλήσεις η αγορά

32 48 ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ Σε ελεύθερη πτώση ο τζίρος των σουπερμάρκετ

HELLENIC INNOVATION FORUM 2017 Απολογισμός του συνεδρίου

4 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

τ.427/3-4.2017

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΧΡΗΜΑ

Η αγορά περιµένει σήµα ανόδου από τη Γερµανία και το ΔΝΤ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.427 / 3-4.2017 / € 6,00

περιεχόμενα

Hellenic Innovation Forum 2017

τ.427/ 3-4.2017

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Τάσεις σταθεροποίησης µε επενδύσεις σε δίκτυα και συνδροµητική TV Σωτήρης Συρµακέζης

Γενικός Διευθυντής Group Chief Digital & Technology Officer Eurobank

Δίνουµε στους πελάτες µας νέες ψηφιακές εµπειρίες σε όλα τα σηµεία επαφής τους µε την τράπεζα

Γαλάτεια Μπασέα bassea.g@ethosmedia.eu

~ Απαγορεύεται αυστηρά η

αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

τεύχος Μαρτίου - Απριλίου 2017

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Έλενα Ερμείδου Ermeidou.e@ethosmedia.eu

S PO

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

ΧΡΗΜΑ

ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ Νώντας Χαλδούπης chaldoupis.n@ethosmedia.eu

30 ~ FORTHNET Επενδύοντας στην καινοτομία

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

X+7 R

21-0117

20 ~ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Ψυχρός εμπορικός πόλεμος

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

18 ~ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Σουπερμάρκετ: Πόλεμος σε μια «φτωχή» αγορά

Θα επενδύσουµε σε κάθε ιδέα, προϊόν, υπηρεσία, επιχείρηση που µπορεί να προσφέρει προστιθέµενη αξία στο digital banking µας

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Στράτος Μωυσής moisis.s@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ IRIS ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ Α.Ε.Β.Ε.

ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T:210 9984950, Φ:210 9984953 E:info@hrima.gr www.ethosmedia.eu www.ethosevents.eu www.hrima.gr www.insuranceworld.gr www.virus.com.gr www.alivemag.gr

ISSN 1105-0470

02 ~ Εν αρχή: Απολογισμός μιας διαπραγμάτευσης 06 ~ Επικαιρότητα: Μάχη Βερολίνου-ΔΝΤ για την ελάφρυνση του χρέους 80 ~ Διά ταύτα: Επιτέλους, φως στο τούνελ!

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Σωτήρης Συρμακέζης Γενικός Διευθυντής

Group Chief Digital & Technology Officer της Eurobank Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ταξίδι και όχι προορισμός ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

Η «ΜΑΧΗ» ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ-ΔΝΤ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΑΦΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

από τον

Νώντα Χαλδούπη

Στο περιθώριο της εαρινής συνόδου του Ταμείου η κρίσιμη διαπραγμάτευση μεταξύ των δανειστών. «Διαβατήριο» για το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ θέλει η Αθήνα.

το περιθώριο της εαρινής συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (21-23 Απριλίου, στην Ουάσιγκτον) θα δοθεί η μεγάλη «μάχη» για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αυτήν τη φορά με την ελληνική πλευρά σε ρόλο παρατηρητή: το Ταμείο και το γερμανικό Υπουργείο Οικονομικών, παρότι έχουν πλησιάσει αρκετά, δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε μια συμφωνία για τις «λεπτομέρειες» και έχουν αρκετό δρόμο να διανύσουν, ώστε να υπάρξει μέσα στον Μάιο μια συνολική συμφωνία για την Ελλάδα. Στις 7 Απριλίου, η ελληνική κυβέρνηση έκανε το μεγάλο βήμα για το κλείσιμο της τεχνικής συμφωνίας (staff-level agreement-SLA) που οδηγεί στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, καθώς αποδέχθηκε την απαίτηση του Ταμείου

6 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

για εφαρμογή μέτρων με στόχο εξοικονόμησης 2% του ΑΕΠ, τη διετία 2019-2020 (μείωση συντάξεων και αφορολόγητου ορίου). Έτσι, είναι πλέον θέμα χρόνου –εκτός σοβαρού απροόπτου– να συμφωνηθούν και οι λεπτομέρειες του SLA στην επίσκεψη των επικεφαλής των Θεσμών στην Αθήνα. Ήδη όμως σε συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση εξασφάλισε την πολιτική υποστήριξη του κόμματος στη συμφωνία, ξεπερνώντας και το τελευταίο –και σημαντικότερο– πολιτικό εμπόδιο στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Όπως ξεκαθάρισε ο πρωθυπουργός, η ελληνική πλευρά περιμένει τώρα να κάνουν και οι δανειστές της χώρας τα βήματα που χρειάζονται, για να «κουμπώ-

σει» η πρόσθετη λιτότητα που αποδέχθηκε η Αθήνα με μια ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους. Το βασικό κριτήριο για να αξιολογηθεί αν αυτή η ελάφρυνση έχει νόημα για την ελληνική οικονομία είναι να διασφαλίζεται, με τη διευθέτηση που θα γίνει, ότι η Ελλάδα θα ενταχθεί στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ώστε να έχει βάσιμη ελπίδα επιστροφής στις αγορές. Δευτερευόντως, στόχος είναι να χαλαρώσει η λιτότητα, μέσα από μια συμφωνία για περιορισμό της χρονικής ισχύος του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%. Όμως, στο κυβερνητικό στρατόπεδο δεν υπάρχουν αυταπάτες ότι η διάρκεια της λιτότητας θα περιοριστεί σημαντικά, αφού υπάρχουν ισχυρές γερμανικές αντιστάσεις. Έτσι, το καλύτερο σενάριο, εντός των

ορίων μιας ρεαλιστικής εκτίμησης, είναι να μειωθεί ο χρόνος από τα δέκα έτη, που ζητεί το Βερολίνο, στα πέντε ή επτά. Η οριστική απόφαση της κυβέρνησης να δεχθεί την «πικρή συνταγή» του ΔΝΤ φέρνει το Ταμείο στην πλευρά της Ελλάδας, και πλέον η πίεση μεταφέρεται στη Γερμανία. Όπως κατέστησε σαφές η Κριστίν Λαγκάρντ, μιλώντας στο ινστιτούτο Bruegel στις 12 Απριλίου, οι «λεπτομέρειες» της διευθέτησης του ελληνικού χρέους πρέπει να είναι γνωστές από τώρα. Δεν αφήνονται, δηλαδή, περιθώρια στον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, να «ξεμπλέξει» με το θέμα του ελληνικού χρέους μέσα από μια γενική πολιτική δήλωση του Eurogroup, αλλά το Ταμείο απαιτεί να περιγραφούν αναλυτικά όλα τα μέτρα που θα είναι διαθέσιμα στο τέλος του 2018 για να χρησιμοποιηθούν, ανάλογα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, για τη βιωσιμότητα του χρέους. Τα νέα δεδομένα που διαμορφώνει η αποδοχή των πρόσθετων μέτρων λιτότητας από την Ελλάδα φέρνουν το ΔΝΤ πιο κοντά στη Γερμανία, αλλά χωρίς να γεφυρώνουν απολύτως το χάσμα εκτιμήσεων των δύο πλευρών. Όπως έχει γράψει το Ταμείο στην τελευταία έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, πριν εγκριθούν τα νέα μέτρα για το 2019-2020, το ΔΝΤ «έβλεπε» ότι το ελληνικό χρέος το 2060 θα ήταν περίπου 160% του ΑΕΠ, μεγαλύτερο από όσο υπολόγιζε η Κομισιόν, ενώ οι ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες θα ήταν κατά 40% μεγαλύτερες! Αυτές οι τρομακτικές διαφορές, όπως σημείωνε το Ταμείο, οφείλονται κατά κύριο λόγο στις διαφορές εκτιμήσεων για το πρωτογενές πλεόνασμα. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι διαφορές, οι προβλέψεις θα συνέκλιναν κατά 140% (για τη σχέση χρέους/ ΑΕΠ) και κατά 30% (για τις χρηματοδοτικές ανάγκες). Με την προσθήκη 2% του ΑΕΠ στο προβλεπόμενο πρωτογενές πλεόνασμα από το 2020 και μετά, χάρη στα μέτρα για συντάξεις και αφορολόγητο όριο, είναι προφανές ότι το Ταμείο θα αναπροσαρμόσει σημαντικά τις προβλέψεις του και θα καλυφθεί ένα πολύ μεγάλο μέρος της διαφοράς από τις αντίστοιχες των Ευρωπαίων. Επίσης, τα μέτρα αυτά, που είναι «φιλικά στην ανάπτυξη», κατά τον Π. Τόμσεν, θα επηρεάσουν και την πρόβλεψη του Ταμείου για τον μακροχρόνιο ρυθμό ανάπτυξης, που τον είχε «τσεκουρώσει» δύο

φορές, περιορίζοντάς τον στο 1%, δηλαδή πολύ χαμηλότερα από τις εκτιμήσεις των Ευρωπαίων. Αυτές οι διαφοροποιήσεις επιτρέπουν πλέον στο Ταμείο να φθάσει πολύ κοντά στις προβλέψεις των Ευρωπαίων, ώστε τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που θα χρειαστεί να προτείνει να μην ξεφεύγουν από τα όρια των ευρωπαϊκών θεσμών (για παράδειγμα, να μη χρειαστεί επιβολή πλαφόν στο επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας,

Η οριστική απόφαση της κυβέρνησης να δεχθεί την «πικρή συνταγή» του ΔΝΤ φέρνει το Ταμείο στην πλευρά της Ελλάδας και η πίεση μεταφέρεται στη Γερμανία. Όπως κατέστησε σαφές η Κριστίν Λαγκάρντ, οι «λεπτομέρειες» της διευθέτησης του ελληνικού χρέους πρέπει να είναι γνωστές από τώρα.

την οποία απορρίπτει κατηγορηματικά η Γερμανία). Το τελευταίο σοβαρό θέμα που μένει να συμφωνήσουν οι δανειστές για να υπάρξει απόφαση στο Eurogroup του Μαΐου για την ελάφρυνση του χρέους είναι οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα, που βεβαίως συνδέονται στενά με το πόσο σκληρή λιτότητα θα χρειαστεί να εφαρμόζει η Ελλάδα σε βάθος χρόνου. Σε αυτό το σημείο, η συμφωνία του Eurogroup δεν βοηθάει ιδιαίτερα την Ελλάδα. Το Ταμείο ζητούσε μεγάλη ελάφρυνση χρέους, επειδή εκτιμούσε ότι η Ελλάδα μακροπρόθεσμα δεν θα μπορούσε να διατηρήσει ένα πλεόνασμα μεγαλύτερο από 1,5%. Τώρα όμως έχουν προστεθεί τα μέτρα που εξοικονομούν 2% του ΑΕΠ, άρα

το Ταμείο δεν έχει πολλά επιχειρήματα για να αντισταθεί στην πίεση του Β. Σόιμπλε να διατηρηθεί για πολύ μεγάλη περίοδο ο στόχος του 3,5%. Με αυτά τα δεδομένα, η προσδοκία της κυβέρνησης να μειωθεί στα 3-5 χρόνια ο στόχος για 3,5% φαίνεται πλέον ανεδαφική και ο συμβιβασμός ΔΝΤ-Γερμανίας πιθανότατα θα είναι πιο κοντά στις απαιτήσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, κάτι που θα σημαίνει «κλείδωμα» της οικονομικής πολιτικής σε πολύ αυστηρή λιτότητα τουλάχιστον για επτά χρόνια. Πάντως, έγκυροι αναλυτές εκτιμούν ότι η συζήτηση για το χρέος θα είναι πολύ δύσκολη, επειδή τα χρηματοοικονομικά εργαλεία για την ελάφρυνσή του, τα οποία έχει αναφέρει το Eurogroup στο ανακοινωθέν του Μαΐου 2016, δεν επαρκούν για την επίτευξη του στόχου και θα χρειαστεί να κάνει δύσκολες υποχωρήσεις η Γερμανία. Αυτό προκύπτει από εκτεταμένη μελέτη για το πρόβλημα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, που δημοσίευσαν πριν από λίγες ημέρες, υπό την αιγίδα του γνωστού αμερικανικού think tank, Peterson Institute, τρεις επιφανείς οικονομολόγοι, δύο εκ των οποίων έχουν θητεύσει στο ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας. Οι Τζέρομιν Τσετελμάγιερ (Jeromin Zettelmeyer), Άικε Κρέπλιν (Eike Kreplin) και Ούγκο Πανίτσα (Ugo Panizza), στη μελέτη τους με τον τίτλο «Χρειάζεται η Ελλάδα ελάφρυνση χρέους; Αν ναι, πόσο μεγάλη;» (“Does Greece Need More Official Debt Relief? If So, How Much?”), προχώρησαν σε μια ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, λαμβάνοντας υπόψη και τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που ανακοινώθηκαν πρόσφατα. Επίσης, προσέγγισαν και το πρόβλημα των πρωτογενών πλεονασμάτων, εκτιμώντας, με βάση την εμπειρία άλλων χωρών, αν είναι πιο κοντά στην αλήθεια η άποψη του Σόιμπλε (η Ελλάδα μπορεί να έχει μεγάλα πλεονάσματα για πολλά χρόνια) ή η αντίθετη άποψη, του ΔΝΤ. Τα συμπεράσματα των τριών συγγραφέων καταδεικνύουν πόσο σοβαρές πολιτικές δυσκολίες κρύβονται στη συζήτηση για το ελληνικό χρέος: ~~ Οι οικονομολόγοι τάσσονται κατά της άποψης του Σόιμπλε για τα πλεονάσματα. Συμπεραίνουν ότι δεν είναι πιθανό, με βάση την εμπειρία πολλών ΧΡΗΜΑ 7

επικαιρότητα

Έγκυροι αναλυτές εκτιμούν ότι η συζήτηση για το χρέος θα είναι πολύ δύσκολη, επειδή τα χρηματοοικονομικά εργαλεία για την ελάφρυνσή του, τα οποία έχει αναφέρει το Eurogroup στο ανακοινωθέν του Μαΐου 2016, δεν επαρκούν για την επίτευξη του στόχου.

χωρών, να αναμένεται ότι η Ελλάδα θα «κλειδώσει» πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% για μια δεκαετία, ώστε, εφαρμόζοντας αυτήν τη σκληρή λιτότητα, να μη χρειάζεται ελάφρυνση χρέους από τους Ευρωπαίους δανειστές. Οι συγγραφείς συντάσσονται με την άποψη του Ταμείου, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι είναι αναπόφευκτη μια σημαντική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. ~~ Στο ερώτημα αν μπορεί να ελαφρυνθεί το ελληνικό χρέος όσο χρειάζεται για να γίνει βιώσιμο, παρότι τίθενται σοβαροί περιορισμοί στα μέτρα που μπορούν να εξεταστούν (το ευρωπαϊκό πλαίσιο δεν επιτρέπει διαγραφή χρεών και χρηματοδότηση με επιτόκια χαμηλότερα από τα επιτόκια δανεισμού των ευρωπαϊκών μηχανισμών), οι συγγραφείς απαντούν καταφατικά, αλλά με πολλούς «αστερίσκους». ~~ Αναφέρουν, για παράδειγμα, ότι θα χρειαστεί η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των χρεολυσίων για το δάνειο του EFSF (περίπου 130 δισ. ευρώ) να φθάσει ώς το 2080, ενώ οι τόκοι θα πρέπει να κεφαλαιοποιηθούν, για να πληρωθούν επίσης με μεγάλη καθυστέρηση. Κάτι που σημαίνει ότι για μια πολύ μεγάλη περίοδο το χρέος της Ελλάδας θα «φουσκώσει» περίπου κατά 100 δισ. ευρώ, πριν αρχίσει να υποχωρεί, ενώ η ελληνική κυβέρνηση που θα κληθεί να πληρώσει τον λογαριασμό ύστερα από πολλές δεκαετίες θα μπει, αναπόφευκτα, στον πειρασμό να εξετάσει ακόμη και το ενδεχόμενο ενός χρεοστασίου. Για να αποφευχθεί μια τόσο μεγάλη επιμήκυνση των δανείων του EFSF, που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα, οι συγγραφείς τονίζουν ότι θα μπορούσε να εξεταστεί μια διεύρυνση των παρεμβάσεων, πέρα από τα όρια που έχει θέσει 8 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

το Eurogroup με την ανακοίνωση του Μαΐου 2016. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να εξεταστεί μια αναδιάρθρωση και των διακρατικών δανείων του πρώτου μνημονίου (Greek Loan Facility-GLF) ή μια σημαντική μείωση του επιτοκίου στα δάνεια του EFSF. Αν ληφθεί η πολιτική απόφαση να χρησιμοποιηθούν περισσότερα εργαλεία ελάφρυνσης, το χρέος θα μπορούσε να καταστεί βιώσιμο χωρίς την υπερβολική επιμήκυνση στα δάνεια του EFSF –σημειώνεται όμως ότι η γερμανική πλευρά αντιδρά ώς τώρα σε τέτοιες ρυθμίσεις. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα των συγγραφέων είναι ότι, από οικονομική άποψη, συμφέρει περισσότερο τους πιστωτές της χώρας να εφαρμόσουν μόνο τα μέτρα που προβλέπει η περσινή απόφαση του Eurogroup χωρίς την κεφαλαιοποίηση και μετάθεση στο μέλλον των πληρωμών τόκων για το δάνειο του EFSF και να καλύψουν το κενό χρηματοδότησης με πρόσθετα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Ουσιαστικά, δηλαδή, να μην αφεθεί η Ελλάδα να επιστρέψει στις αγορές, στις οποίες θα δανείζεται με υψηλό κόστος, αλλά να συνεχίσει να χρηματοδοτείται από τους Ευρωπαίους. Οι συγγραφείς παραδέχονται ότι αυτή η λύση δεν μπορεί να εφαρμοστεί, γιατί απαιτεί τέταρτο, πέμπτο, έκτο και έβδομο (!) μνημόνιο και θα προσέκρουσε στις αντιρρήσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, όπως και της ελληνικής. Σε κάθε περίπτωση, τα συμπεράσματα των τριών οικονομολόγων οδηγούν στην εκτίμηση ότι, για να βρεθεί μια βιώσιμη λύση, θα πρέπει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να ξεπεράσει πολλές από τις «κόκκινες γραμμές» του Βερολίνου, αποδεχόμενος τη χρήση χρηματοοικονομικών εργαλείων που ήδη έχει κατ’ επανάληψη απορρίψει και μάλιστα εν μέσω προε-

κλογικής περιόδου στη Γερμανία, που εκ των πραγμάτων περιορίζει τα περιθώρια ελιγμών του. Εν τω μεταξύ, η αγορά ομολόγων βγάζει τα δικά της συμπεράσματα και είναι αισιόδοξη ότι τελικά θα βρεθεί μια λύση. Δεν είναι τυχαίο ότι στις 12 Απριλίου έσπασε ένα ρεκόρ: η απόδοση των ελληνικών κρατικών τίτλων στη δεκαετία, όπως καταγράφεται από το Bloomberg, υποχώρησε στο 6,662%, που είναι και το χαμηλότερο επίπεδο της περιόδου διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αμέσως μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, η απόδοση της δεκαετίας ήταν στο 9,5%, ενώ, μετά τη θυελλώδη διαπραγμάτευση του α’ εξαμήνου εκτοξεύθηκε, στις αρχές Ιουλίου 2015, στο 14,6%. Έκτοτε, μπήκε σε τροχιά υποχώρησης, με αρκετές και σοβαρές διακυμάνσεις, για να φθάσει τελικά στο χαμηλότερο επίπεδο της εποχής ΣΥΡΙΖΑ. Στις διακυμάνσεις της απόδοσης των δεκαετών ομολόγων, που διαμορφώνεται αντιστρόφως ανάλογα με τις τιμές τους, αποτυπώνονται οι δραματικές οικονομικές εξελίξεις της τελευταίας πενταετίας. Τον Μάιο του 2012, με την περιπέτεια των διπλών εκλογών, η απόδοση είχε εκτιναχθεί πάνω από το 30%, ενώ στο χαμηλότερο επίπεδο (5,572%) βρέθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2014, δηλαδή λίγους μήνες μετά τη δοκιμαστική έκδοση ομολόγων του Απριλίου. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι επενδυτές της (εξαιρετικά «ρηχής», πάντως) αγοράς ελληνικών τίτλων απομονώνουν τον πολιτικό θόρυβο γύρω από τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις κυβέρνησης-δανειστών και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το αισιόδοξο σενάριο για την πορεία των εξελίξεων έχει τις περισσότερες πιθανότητες να επαληθευτεί, ενώ το «μαύρο» σενάριο της νέας σύγκρουσης με τους δανειστές, που θα φέρει τη χώρα στο χείλος του Grexit, φαίνεται πια απίθανο.

ΧΡΗΜΑ 9

χρηματιστήριο

Η αγορά περιμένει σήμα ανόδου από τη Γερμανία και το ΔΝΤ… Κλειδί για τις εξελίξεις η γρήγορη συμφωνία για το χρέος και η ένταξη στο QE. Κίνδυνος αναστροφής της θετικής δυναμικής σε περίπτωση αναβολής των αποφάσεων.

πό τις αποφάσεις του Βερολίνου και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, ώστε να διαμορφωθεί ένα συνολικό «πακέτο» συμφωνίας με τους δανειστές της χώρας, που θα αποτελέσει και τον «οδικό χάρτη» για την πορεία της οικονομίας τα επόμενα χρόνια, εξαρτάται αν το πολύπαθο Χρηματιστήριο της Αθήνας θα προσελκύσει νέα κεφάλαια από το εξωτερικό, ώστε να επιταχυνθεί στο δεύτερο μισό του έτους ο βηματισμός ανόδου των τιμών. Από το χαμηλό των 440 μονάδων, που είχε καταγραφεί τον Φεβρουάριο του 2016, όταν επικρατούσαν έντονες

10 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ανησυχίες για «εκτροχιασμό» της πρώτης αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος, ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ έφθασε τον Απρίλιο, αμέσως μετά τη θετική έκβαση της συνεδρίασης του Eurogroup στη Μάλτα, να υπερβεί το τεχνικό φράγμα αντίστασης των 670 μονάδων, σημειώνοντας σε αυτήν την περίοδο 14 μηνών άνοδο της τάξεως του 50%. Αυτή η ανοδική πορεία, στη διάρκεια της οποίας, βεβαίως, δεν έλειψαν οι, συχνά έντονες, διακυμάνσεις, συνδέεται με την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης, έστω κι αν εκείνη η διαπραγμάτευση άφησε πολλές εκκρεμότητες, με σημαντικότερη την είσοδο του ΔΝΤ στο

χρηματοδοτικό σκέλος του προγράμματος, που συνδέεται άρρηκτα με την ανάληψη δεσμεύσεων από την πλευρά των Ευρωπαίων δανειστών για την αναδιάρθρωση του χρέους. Η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης εδραίωσε την πεποίθηση των επενδυτών ότι η υλοποίηση του μνημονίου του καλοκαιριού 2015 θα συνεχιστεί, παρά τα προβλήματα και τις επιμέρους καθυστερήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, απομακρύνεται ο σοβαρότερος πολιτικός και οικονομικός κίνδυνος με τον οποίο συνδέεται κάθε τοποθέτηση κεφαλαίων στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά: ο εκτροχιασμός του προγράμματος και η ενεργοποίηση

των σχεδίων εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη. Η απομάκρυνση αυτού του σοβαρού κινδύνου επέτρεψε στους ξένους επενδυτές, δηλαδή στα χαρτοφυλάκια που τοποθετούνται σε αναδυόμενες αγορές, να προχωρήσουν σε αύξηση της έκθεσής τους στο ΧΑ. Βέβαια, η αντίληψη ότι η Ελλάδα παραμένει σε ζώνη υψηλού κινδύνου περιόρισε τον βαθμό αύξησης της έκθεσης, που παρέμεινε σταθερά χαμηλότερη από το ποσοστό συμμετοχής ελληνικών μετοχών σε διεθνείς δείκτες (underweight). Ένας καλός οιωνός για τις μελλοντικές εξελίξεις ήταν ο τρόπος που κινήθηκαν τους τελευταίους μήνες οι ξένοι διαχειριστές, όσο διαρκούσε η αργόσυρτη διαπραγμάτευση για τη δεύτερη αξιολόγηση και, αρχής γενομένης από τον Δεκέμβριο, άρχισαν να χάνονται τα ορόσημα που είχαν τεθεί για την ολοκλήρωση των συνομιλιών. Παρατηρήθηκε το γεγονός ότι οι διαχειριστές κεφαλαίων διατήρησαν την ψυχραιμία τους, απέφυγαν να προχωρήσουν σε εκτεταμένες ρευστοποιήσεις και απλώς προτίμησαν να μείνουν στο περιθώριο της αγοράς, περιορίζοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό τις καθημερινές συναλλαγές τους. Αυτό, κατά την εκτίμηση χρηματιστηριακών αναλυτών, είναι μια απόδειξη ότι οι ξένοι διαχειριστές εξακολουθούν να περιμένουν την επιβεβαίωση του καλού σεναρίου για την Ελλάδα, ώστε, σε πρώτη φάση, να προχωρήσουν σε νέες τοποθετήσεις, που θα ευθυγραμμίσουν τον βαθμό έκθεσής τους με τη συμμετοχή των ελληνικών τίτλων στους διεθνείς δείκτες. Ένα ενδιαφέρον φαινόμενο, εξάλλου, που παρατηρήθηκε κυρίως τον Μάρτιο και συμβάλλει στην ενίσχυση της αισιοδοξίας για τις προοπτικές της αγοράς, είναι ότι αυξήθηκε αρκετά η συμμετοχή Ελλήνων επενδυτών, κυρίως φυσικών προσώπων, οι οποίοι φαίνεται ότι έχουν πειστεί για την είσοδο της αγοράς σε κανάλι ανόδου και περιμένουν σημαντικότερη άνοδο μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές. Οι Έλληνες επενδυτές, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, βρίσκονται πίσω από το «ζωντάνεμα» μετοχών μικρής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης, που βρί-

σκονταν σταθερά στο περιθώριο όσο κυριαρχούσαν απόλυτα στις συναλλαγές οι ξένοι διαχειριστές κεφαλαίων. Η συνεδρίαση του Eurogroup στη Μάλτα, στις 7 Απριλίου, διέλυσε τους φόβους ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έκανε βήματα οπισθοχώρησης, σε σχέση με τη συμφωνία του Φεβρουαρίου, όπου είχε αποδεχθεί για πρώτη φορά ότι θα νομοθετούσε τα μέτρα που έχει ζητήσει το ΔΝΤ για την περίοδο μετά τη λήξη του ισχύοντος προγράμματος.

Από το χαμηλό των 440 μονάδων, που είχε καταγραφεί τον Φεβρουάριο του 2016, ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ έφθασε τον Απρίλιο, αμέσως μετά τη θετική έκβαση της συνεδρίασης του Eurogroup στη Μάλτα, να υπερβεί το τεχνικό φράγμα αντίστασης των 670 μονάδων, σημειώνοντας μια άνοδο της τάξεως του 50%.

Η κυβέρνηση όχι μόνο συμφώνησε να νομοθετήσει τη μείωση συντάξεων και αφορολόγητου ορίου, αλλά, αμέσως μετά, εξασφάλισε και την έγκριση της συμφωνίας από την Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι, έχει εδραιωθεί πλέον η πεποίθηση στους επενδυτές του ΧΑ ότι, τουλάχιστον από την πλευρά της Αθήνας, θα διανυθεί χωρίς σοβαρά προβλήματα ο δρόμος προς τη συμφωνία με τους δανειστές. Όμως, η αισιοδοξία για τις προσεχείς εξελίξεις εξαντλείται σε αυτό το σημείο και αρχίζει ο προβληματισμός, που αντανακλάται και στο χρηματιστηριακό ταμπλό (όσοι περίμεναν ότι μετά τη Μάλτα θα

άρχιζε το λεγόμενο «ράλι ανακούφισης» διαψεύσθηκαν, καθώς η αγορά παρέμεινε επιφυλακτική). Η συμφωνία με τους δανειστές, που θα επιτρέψει και στο ΔΝΤ να εισέλθει, έστω και με μικρό ποσό, στο χρηματοδοτικό σκέλος του προγράμματος, πρέπει να στηρίζεται σε δύο πόδια, όπως κατ’ επανάληψη έχουν τονίσει τα στελέχη του Ταμείου: μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της Ελλάδας, σαφείς δεσμεύσεις για τη λήψη μέτρων που θα καταστήσουν βιώσιμο το χρέος από την πλευρά των Ευρωπαίων δανειστών. Για αυτό το κρίσιμο θέμα υπάρχουν δύο σενάρια εξέλιξης των πραγμάτων, και μέχρι το τέλος Ιουνίου, το αργότερο, η αγορά περιμένει να διαπιστώσει ποιο θα επιβεβαιωθεί και ανάλογα να διαμορφωθούν οι τάσεις για το δεύτερο εξάμηνο της χρηματιστηριακής χρονιάς: ~~ Το καλό σενάριο προβλέπει ότι η δέσμευση της Ελλάδας για μεγαλύτερα πλεονάσματα θα επιτρέψει σε ΔΝΤ και Ευρωπαίους να μειώσουν τις διαφορές τους για τη βιωσιμότητα του χρέους, ώστε με τα μέτρα που έχουν περιγραφεί στην ανακοίνωση του Eurogroup, τον Μάιο του 2016, να κλείσει μια συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους το 2018 και να ανοίξει ο δρόμος για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, ώστε να υποχωρήσουν οι αποδόσεις των ομολόγων (ήδη έχουν πέσει κάτω από το 7% στη δεκαετία) και να γίνει η πρώτη, δοκιμαστική έξοδος της χώρας στην αγορά. Μια συμφωνία με αυτά τα βασικά στοιχεία θα επιτρέψει τη χρηματοπιστωτική σταθεροποίηση, θα βελτιώσει το κλίμα στην οικονομία, ενισχύοντας την επενδυτική και καταναλωτική εμπιστοσύνη, και θα ανακτηθεί σε μεγάλο βαθμό το χαμένο έδαφος του πρώτου εξαμήνου, ώστε η ανάπτυξη του 2017 να μην είναι πολύ κατώτερη των αρχικών προβλέψεων. Σε τέτοιο κλίμα, η ανοδική κίνηση του ΧΑ αναμένεται να επιταχυνθεί, καθώς θα εισρεύσουν κεφάλαια και στις τραπεζικές μετοχές, οι οποίες ώς τώρα αποτελούν «βαρίδι» για τον Γενικό Δείκτη. ~~ Το κακό σενάριο όμως, που δεν θα ΧΡΗΜΑ 11

χρηματιστήριο

πρέπει να θεωρείται απίθανο, προβλέπει ότι η γερμανική κυβέρνηση, που δεν έχει αρκετά περιθώρια ελιγμών στο θέμα του ελληνικού χρέους, λόγω των επικείμενων εθνικών εκλογών, θα αντισταθεί στις πιέσεις του ΔΝΤ για μια ρεαλιστική συμφωνία και θα επιμείνει σε παράλογες απαιτήσεις για πολύ υψηλά πλεονάσματα σε βάθος δεκαετίας, ενώ θα συνεχίσει να αποκρούει μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, τα οποία θα ξεφεύγουν από τα όρια των αποφάσεων του Eurogroup, τον Μάιο του 2016. Σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις στο περιθώριο της ετήσιας συνόδου του ΔΝΤ, αλλά και στις επόμενες συνεδριάσεις του Eurogroup, τον Μάιο και τον Ιούνιο, δεν οδηγήσουν σε μια συμφωνία για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, θα χρειαστεί να ενεργοποιηθεί το ευρωπαϊκό σχέδιο «Β»: εκταμίευση δόσεων στην Ελλάδα για να καλύψει τις ανάγκες του Ιουλίου, με το θέμα της εισόδου του ΔΝΤ στο πρόγραμμα να παραμένει σε εκκρεμότητα, για να επαναληφθούν οι σχετικές διαπραγματεύσεις μετά τις γερμανικές εκλογές. Αν επιβεβαιωθεί αυτό το σενάριο, προ-

φανώς οι εξελίξεις στην οικονομία και στο ΧΑ θα είναι αρνητικές, καθώς θα σημειωθεί μεγάλη απόκλιση στον στόχο για την ανάπτυξη και οι επενδυτές θα πρέπει να σταθμίσουν τον κίνδυνο τοποθετήσεων στο ΧΑ, με βάση τις εκτιμήσεις τους για μια διαπραγμάτευση με αβέβαιη έκβαση μετά τις γερμανικές εκλογές, που δεν θα είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε μια ικανοποιητική λύση για το χρέος. Επίσης, η απομάκρυνση της ένταξης στην ποσοτική χαλάρωση και της εξόδου στην αγορά ομολόγων, αναπόφευκτα, θα οδηγήσει τους επενδυτές σε σκέψεις για ένα τέταρτο μνημόνιο.

Τι «βλέπουν» οι αναλυτές Μεγάλα περιθώρια ανόδου –υπό όρους– αλλά και σοβαρά περιθώρια πτώσης, «βλέπει» στην ελληνική αγορά η JP Morgan. Κύριο αρνητικό χαρακτηριστικό για την Ελλάδα και τους πιθανούς επενδυτές είναι η υψηλή μεταβλητότητα που επιδεικνύει η εγχώρια αγορά, αναφέρει ο αμερικανικός οίκος σε έκθεσή του, σημειώνοντας ότι με τις τρέχουσες συνθήκες μεταβλητότητας και αποδόσεων των ομο-

Οι δείκτες του ΧΑ Γενικός Δείκτης FTSE-25 FTSEM-40

671,15

4,27%

1791,27

2,90%

843,9

11,97%

Εμπόριο

2630,06

-6,40%

Κατασκευές

2522,16

11,85%

Κοινή ωφέλεια

1600,91

5,55%

Πετρελαιοειδή

3742,24

24,81%

Οικιακή χρήση Πρώτες ύλες Ταξίδια & Αναψυχή

7543,18 3075,04 1595,61

-1,40% 13,66% 8,80%

Τηλεπικοινωνίες

2436,02

-0,90%

Τρόφιμα-Ποτά

9058,16

17,51%

Τράπεζες

745,46

-11,04%

Τεχνολογία

655,55

2,61%

2709,39

2,51%

Ακίνητη Περιουσία

*Κλείσιμο Πέμπτης, 6 Απριλίου

12 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

λόγων στην αγορά, το περιθώριο ανόδου είναι μικρό, της τάξεως μόλις του 6%. Όπως υπολογίζει η JP Morgan, μια μείωση στη μεταβλητότητα από το 33% στο 23% και μια πτώση στις αποδόσεις των δεκαετών ελληνικών ομολόγων από το 7% στο 6% θα αύξαναν το περιθώριο ανόδου των μετοχών στο 41%. Η μείωση της μεταβλητότητας και η πτώση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων αποτελούν μονόδρομο για μια πιο αισιόδοξη προοπτική για τις ελληνικές μετοχές. Όπως εκτιμά ο οίκος, η πιο πιθανή έκβαση είναι ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει την απρόθυμη αργή πρόοδο και οι ελληνικές μετοχές θα παραμείνουν ευμετάβλητες, καθώς η δέσμευση της κυβέρνησης επί των μεταρρυθμίσεων που η Τρόικα επιθυμεί αλλά και η δέσμευση της Ευρώπης για μια σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους είναι, και οι δύο, αδύναμες. H JP Morgan επισημαίνει ότι η τελευταία κορύφωση των αποτιμήσεων των τραπεζικών μετοχών επιτεύχθηκε στο α’ τρίμηνο του 2014, όταν η ελληνική οικονομία έβγαινε από την ύφεση και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα. Οι τράπεζες είχαν ολοκληρώσει την ανακεφαλαιοποίηση των 50 δισ. ευρώ και η χώρα είχε επιστρέψει στις αγορές και με επιτυχία είχε συγκεντρώσει 3 δισ. ευρώ. Αντίθετα, ο πυθμένας των αποτιμήσεων ήταν το καλοκαίρι του 2015, όταν ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε το δημοψήφισμα για τη συμφωνία διάσωσης και ακολούθησε παύση πέντε εβδομάδων στη χρηματιστηριακή αγορά, ένα κλείσιμο των τραπεζών που συνοδεύτηκε από τους ελέγχους κεφαλαίων συν τη νέα διάσωσή τους με ισχυρό dilution στους υφιστάμενους μετόχους και απώλειες στους κατόχους των ομολόγων τους. Σε όρους λογιστικής αξίας, τόσο προβλεπόμενης όσο και ιστορικής, Γενικός Δείκτης και MSCI Greece, διαφέρουν αισθητά, σημειώνει ο οίκος. Για τον μεν Γενικό Δείκτη, το ανοδικό περιθώριο φτάνει το 175% και το πτωτικό στο 41%, ενώ αντίθετα ο MSCI Greece δεν εμφανίζει θετικό περιθώριο και, αντίστοιχα, το πτωτικό ανέρχεται στο 78%. Μερικά από τα πρόσφατα οικονομικά δεδομένα για την Ελλάδα, τα οποία επισημαίνουν τους εγγενείς κινδύνους και τις αβεβαιότητες που αντιμετωπίζει η οι-

ΧΡΗΜΑ 13

χρηματιστήριο

κονομία, εξηγεί η HSBC, επισημαίνοντας παράλληλα ότι η ελληνική αγορά μετοχών δεν είναι πλέον underweight στα χαρτοφυλάκια των αναδυόμενων διαχειριστών (GEM Equity Funds). Σε όρους αποτιμήσεων, η HSBC πιστεύει ότι οι ελληνικές μετοχές φαίνονται σχετικά φθηνές σε σύγκριση με τις αναδυόμενες αγορές συνολικά, λαμβάνοντας υπόψη την ανάκαμψη στις εκτιμήσεις για τα κέρδη. Το consensus των εκτιμήσεων της IBES για τον δείκτη MSCI Greece δείχνει ότι οι ελληνικές μετοχές είναι διαπραγματεύσιμες με 20,7 φορές τα κέρδη του 2017 σε σύγκριση με 12,4 φορές για τις αναδυόμενες αγορές. Τα κέρδη αναμένεται να αυξηθούν κατά 42,9% το 2018 (έναντι -31,3% το 2017) στην Ελλάδα σε σύγκριση με 11,5% στις αναδυόμενες αγορές. Αυτό θέτει την Ελλάδα σε όρους αποτίμησης PEG (δείκτης τιμής προς κέρδη σταθμισμένος

με την αύξηση των κερδών) σε αναλογία 0,5 φορές, στοιχείο που συνεπάγεται ένα υψηλό discount, της τάξεως του 55% σε σχέση με τις αναδυόμενες αγορές. Ωστόσο, συνεχίζει η HSBC, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τις προσδοκίες για μια ισχυρή ανάκαμψη των κερδών. Δεδομένου του υψηλού βαθμού συσχέτισης της οικονομικής δραστηριότητας και των εταιρικών εσόδων, η αβεβαιότητα στην αύξηση του ΑΕΠ είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τα εταιρικά κέρδη. Από την άποψη των επενδυτικών κεφαλαίων των αναδυόμενων διαχειριστών, η θέση για την Ελλάδα είναι περίπου ουδέτερη. Ωστόσο, σε σχέση με τα ιστορικά στοιχεία, όπου οι αναδυόμενοι διαχειριστές ήταν underweight, η αγορά φαίνεται σήμερα να χαρακτηρίζεται από υψηλές τοποθετήσεις. Παρ’ όλα αυτά, καταλήγει η HSBC, το θεμελιώδες ζήτημα για την Ελλάδα

Τα 16 blue chips που… πληρώνουν* Mετοχή

Τιμή 6/4

ΟΠΑΠ

8,98

ΕΛΛ. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ AEGEAN ΤΙΤΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

Απόδοση '17

DY '16

6,90%

8,02%

4 ,77

-2,50%

6,29%

16,8

28,20%

5,36%

7,6

20,10%

5,26%

24,28

8,90%

4,53%

5,1

15,40%

3,92%

14,63

-2,90%

2,60%

GRIVALIA

8,13

6,10%

2,34%

ΦΟΥΡΛΗΣ ΜΕΤΚΑ ΕΥΔΑΠ

4,36 7,06 5 ,29

6,90% 10,70% -5,20%

2,29% 2,12% 2,08%

ΟΤΕ

8,85

-0,90%

1,81%

COCA COLA

24,31

17,50%

1,81%

ΣΑΡΑΝΤΗΣ

11,53

3,90%

1,52%

ΠΛΑΙΣΙΟ

3 ,77

-0,80%

1,33%

ΟΛΠ

12,96

-2,60%

0,69%

JUMBO

*Μετοχές υψηλής κεφαλαιοποίησης με τη μεγαλύτερη μερισματική απόδοση. Η μερισματική απόδοση (DY ’16) αφορά ανακοινωθέντα μικτά μερίσματα και επιστροφές κεφαλαίου για την χρήση του 2016.

14 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

είναι το συνεχιζόμενο ακραίο βάρος του χρέους της χώρας, και αυτό εξακολουθεί να οδηγεί σε πολύ ακραία οικονομικά αποτελέσματα. Αναφορικά με την οικονομία, ο επενδυτικός οίκος HSBC επισημαίνει ότι μετά από δύο τρίμηνα θετικής ανάπτυξης, το ΑΕΠ υποχώρησε κατά 1,2% σε τριμηνιαία βάση στο τέλος του 2016, ενώ παρόμοια μείωση είχε σημειωθεί και στο γ’ τρίμηνο του 2015, μετά την εισαγωγή των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων. Το ΑΕΠ είναι κατά 26,4% χαμηλότερα από ό,τι το 2007 και επιπλέον τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία εμφανίζουν μικτή εικόνα. Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε στο Q4 κατά 0,2% για το τρίτο συνεχόμενο τρίμηνο. Η βιομηχανική παραγωγής κινήθηκε ανοδικά κατά 7,3% σε ετήσια βάση τον Ιανουάριο, παρά την πτώση σε τρεις από τους τελευταίους τέσσερις μήνες, και ο δείκτης οικονομικού κλίματος τον Φεβρουάριο ήταν στο υψηλότερο επίπεδο τα δύο τελευταία χρόνια, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από την άλλη, η πιστωτική επέκταση μειώθηκε κατά 5,5% σε ετήσια βάση τον Φεβρουάριο. Ακόμη όμως πιο σημαντικό, σημειώνει η HSBC, είναι το γεγονός ότι η καθυστέρηση στις διαπραγματεύσεις έχει αρχίσει να έχει κόστος για την οικονομία. Αυτό εκδηλώνεται στην επιβράδυνση των τραπεζικών χορηγήσεων αλλά και στη συρρίκνωση της προσφοράς χρήματος. Η επιβράδυνση των λιανικών και επιχειρηματικών δανείων ήταν μάλλον απότομη τους τελευταίους μήνες. Παράταση των διαπραγματεύσεων για τη δεύτερη αξιολόγηση έως το καλοκαίρι αναμένει η Bank of America Merrill Lynch, εκτιμώντας πως μια τέτοια εξέλιξη θέτει σε κίνδυνο τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Σε ειδική της ανάλυση για την ελληνική οικονομία, η επενδυτική τράπεζα διαπιστώνει ότι, παρά το «μικρό βήμα προόδου», οι δύο πλευρές απέχουν παρασάγγας από την επίτευξη μιας τελικής συμφωνίας. «Παρά την υποχώρηση της ελληνικής πλευράς στο ζήτημα των συντάξεων και της φορολογίας, εξακολουθούν να υπάρχουν εκκρεμή ζητήματα, όπως αυτό της συμμετοχής του ΔΝΤ» αναφέρει η Bank of America.

διοργάνωση σε συνεργασία με

11.05.17

Divani Caravel

Θεματολογία Πάνελ 1 Αξιολόγηση νέων φαρμάκων και τεχνολογιών υγείας -Τι ισχύει διεθνώς -Πώς πρέπει να κινηθεί η Ελλάδα; Πάνελ 2 Νέες μέθοδοι αποζημίωσης φαρμακευτικών θεραπειών, τεχνολογιών υγείας και υπηρεσιών υγείας -Αποζημίωση με βάση την απόδοση, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών Πάνελ 3 Νέες ιατρικές τεχνολογίες στα νοσοκομεία του ΕΣΥ -Υφιστάμενες ελλείψεις -Ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες; Πάνελ 4 Τι φέρνει η ψηφιακή εποχή στο χώρο της υγείας για ασθενείς, γιατρούς, επιχειρήσεις και την Πολιτεία;

hic.ethosevents.eu

#hic17 ΧΡΗΜΑ 15

χρηματιστήριο

Η HSBC πιστεύει ότι οι ελληνικές μετοχές φαίνονται σχετικά φθηνές σε σύγκριση με τις αναδυόμενες αγορές συνολικά, λαμβάνοντας υπόψη την ανάκαμψη στις εκτιμήσεις για τα κέρδη. Οι ελληνικές μετοχές είναι διαπραγματεύσιμες με 20,7 φορές τα κέρδη του 2017 σε σύγκριση με 12,4 φορές για τις αναδυόμενες αγορές.

«Η λήξη των ελληνικών ομολόγων τον Ιούλιο θα αναγκάσει τις εμπλεκόμενες πλευρές να έρθουν σε έναν συμβιβασμό» εκτιμά η τράπεζα. Αυτή η εξέλιξη, δηλαδή η καθυστέρηση της οριστικής συμφωνίας, ενδεχομένως να συνεπάγεται και την αναβολή της ένταξης της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ. «Εάν η Ελλάδα ενταχθεί σ’ αυτό αργότερα, τότε τα οφέλη θα είναι περιορισμένα, καθώς το QE θα βρίσκεται στα τελικά του στάδια» εξηγεί ο οίκος. Η αμερικανική τράπεζα κάνει ειδική μνεία και στο ενδεχόμενο ενός τέταρτου προγράμματος βοήθειας, διευκρινίζοντας βέβαια ότι μια τέτοια εξέλιξη θα χρειαστεί να περιμένει έως ότου συγκροτηθούν οι νέες κυβερνήσεις στη Γερμανία και την Ολλανδία. Οι τραπεζικές μετοχές εξαρτώνται από τις πολιτικές εξελίξεις, γεγονός που αποτυπώνεται και στην πορεία της καταθετικής τους βάσης από το 2014, σημειώνει σε ανάλυσή της η Goldman Sachs, που εκτιμά όμως ότι οι τραπεζικές μετοχές έχουν μεγάλα περιθώρια ανόδου και δίνει σύσταση αγοράς για τη μετοχή της Alpha. Οι τράπεζες παραμένουν εξαρτημένες από τη χρηματοδότηση του Ευρωσυστήματος, ενώ έχασαν καταθέσεις πάνω από 40 δισ. ευρώ από τα τέλη του 2014. Η αργή επιστροφή των καταθέσεων και η πολιτική αβεβαιότητα διατηρεί την εξάρτηση του ελληνικού κλάδου από το Ευρωσύστημα, ενώ το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη μετά την Κύπρο. Με αυτά τα δεδομένα, αναφέρει η Goldman Sachs, η ανάκαμψη στην κερδοφορία καθυστερεί, με το βασικό πρόβλημα να παραμένει ο υψηλός δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs). Το 40% της μείωσης που έχουν προγραμματίσει οι τράπεζες θα γίνει το 2019.

16 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Δεύτερος μήνας ανόδου ο Μάρτιος Με μηνιαία κέρδη 3,12% έκλεισε ο Γενικός Δείκτης τον Μάρτιο, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία, που άρχισε τον Φεβρουάριο. Η άνοδος θα ήταν πολύ μεγαλύτερη αν ακολουθούσε θετική πορεία και ο τραπεζικός δείκτης, που έκλεισε τον μήνα με πτώση 3,58%. Το α’ τρίμηνο, ο Γενικός Δείκτης σημείωσε άνοδο κατά 3,48%, ενώ ο τραπεζικός κατέγραψε απώλειες 10,71%. Σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο του ΧΑ, τον Μάρτιο υπήρξε μικρή καθαρή εκροή κεφαλαίων των ξένων επενδυτών (-37,07 εκατ. ευρώ). Είναι ενδιαφέρον το ότι η μείωση της συμμετοχής των ξένων και η αντίστοιχη ενίσχυση της θέσης των Ελλήνων επενδυτών αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό της χρηματιστηριακής αγοράς εδώ και πολλούς μήνες. Ειδικότερα, η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στην κεφαλαιοποίηση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, συνυπολογίζοντας τη συμμετοχή του ΤΧΣ, ανήλθε στο 59,1%, παρουσιάζοντας οριακή μείωση συγκριτικά με το ποσοστό που είχε διαμορφωθεί στο τέλος Φεβρουαρίου 2017 (59,2%). Χωρίς τη συμμετοχή του ΤΧΣ το ποσοστό αυτό διαμορφώθηκε στο 61,6%, έναντι 61,8% τον Φεβρουάριο. Τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους, η συμμετοχή των ξένων επενδυτών ήταν 60,0% συνυπολογίζοντας τη συμμετοχή του ΤΧΣ, και 63,3% χωρίς τη συμμετοχή του ΤΧΣ. Οι Έλληνες επενδυτές στο τέλος του μήνα κατείχαν το 40,9% του συνόλου της κεφαλαιοποίησης των μετοχών στο ΧΑ, έναντι του 40,8% στο τέλος Φεβρουαρίου, του 40% στο τέλος Ιανουαρίου και του 38,6% στο τέλος Δεκεμβρίου. Η κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών στο τέλος του μήνα υπολογίστηκε στα 38,79 δισ. ευρώ. Σε σχέση με την

αντίστοιχη κεφαλαιοποίηση του προηγούμενου μήνα, που ήταν 37,78 δισ. ευρώ, σημειώθηκε αύξηση της τάξεως του 2,7%, ενώ συγκρινόμενη με την αντίστοιχη κεφαλαιοποίηση του ίδιου μήνα του προηγούμενου έτους (34,68 δισ. ευρώ), σημειώθηκε αύξηση κατά 11,9%. Αν δεν ληφθεί υπόψη η κεφαλαιοποίηση που κατέχει το ΤΧΣ, η αύξηση είναι 2,9%. Οι τέσσερις εισηγμένες με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση στο τέλος του τριμήνου ήταν: Coca Cola (8,85 δισ.), ΟΤΕ (4,313 δισ.), ΟΠΑΠ (2,788 δισ.) και Alpha Bank (2,582 δισ. ευρώ). Αυξημένη κατά 15,4% σε σχέση με τον Φεβρουάριο ήταν η αξία των συναλλαγών, που έφθασε τα 952,99 εκατ. ευρώ. Όμως, σε σχέση με τον Μάρτιο του 2016, όταν η αξία συναλλαγών είχε φθάσει τα 1.602,28 εκατ. ευρώ, καταγράφεται μεγάλη μείωση, κατά 40,5%. Η μείωση του τζίρου αντανακλά την παθητική στάση των ξένων επενδυτών, οι οποίοι τηρούν στάση αναμονής για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, αποφεύγοντας σημαντικές κινήσεις. Οι ξένοι επενδυτές πραγματοποίησαν τον Μάρτιο μόνο το 49,4% των συναλλαγών, ενώ τον Μάρτιο του 2016 είχαν πραγματοποιήσει το 64,1% των συναλλαγών. Η αναθέρμανση του επενδυτικού ενδιαφέροντος από πλευράς Ελλήνων επενδυτών γίνεται εμφανής και στα στοιχεία για τις ενεργές μερίδες, που τον Μάρτιο αυξήθηκαν σε 23.159, από 15.858 κατά τον προηγούμενο μήνα και 17.253 τον Μάρτιο του 2016. Δημιουργήθηκαν 2.543 νέες μερίδες επενδυτών (ρεκόρ 15μήνου), εκ των οποίων οι 2.360 από Έλληνες επενδυτές, κυρίως φυσικά πρόσωπα. Αξία μέχρι 3.000 ευρώ είχαν τα περισσότερα χαρτοφυλάκια της αγοράς (ποσοστό 85,12%), ενώ αποτίμηση μεγαλύτερη του 1 εκατ. ευρώ είχαν μόνο το 0,39% των χαρτοφυλακίων.

Οι αποτιμήσεις στην υψηλή κεφαλαιοποίηση (κλείσιμο 06/04/2017) Μετοχή

Τιμή

Απόδοση 17(%) Κεφ/ποίηση

PE '16

PE '17 EV/EBITDA '16

P/BV

P/S

DY '16

ΔΕΗ

2,99

3,50%

693,7

4,65

5,19

4,96

0,12

0,13

ΕΛΛ. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ

4 ,77

-2,50%

311,8

311,81

31,74

77,8

2,1

9,89

6,29%

ΟΤΕ

8,85

-0,90%

4.337,80

30,98

15,81

4,11

1,92

1,11

1,81%

ΟΠΑΠ

8,98

6,90%

2.864,60

16,83

16,24

8,81

2,88

0,69

8,02%

ΜΕΤΚΑ

7,06

10,70%

366,8

5,92

9,37

2,64

0,65

0,54

2,12%

-6,40%

1.205,10

6,49

6,06

4,6

0,73

0,96

FF GROUP ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

2,91

3,60%

18,1

13,08

10,18

5,47

0,96

1,54

14,63

-2,90%

1.990,60

16,42

15,88

10,01

2,5

3,12

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

6,99

13,70%

817,2

23,9

6,69

5,34

0,85

0,59

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

16,8

28,20%

1.861,20

7,24

4,88

2,8

0,31

5,36%

ΣΑΡΑΝΤΗΣ

11,53

3,90%

401

16,36

15,72

11,18

2,42

1,33

1,52% 5,26%

JUMBO

AEGEAN

2,60% -

7,6

20,10%

542,8

16,85

12,24

5,21

3,31

0,55

1,42

30,30%

251,3

15,98

4,38

0,33

0,15

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

2,61

14,50%

269,9

4,69

6,91

3,11

0,73

0,24

ΕΥΔΑΠ

5 ,29

-5,20%

563,4

13,37

13,62

3,25

0,6

1,72

ΕΥΑΘ

3 ,77

8,30%

136,9

12,22

12,11

4,11

0,93

1,86

GRIVALIA

8,13

6,10%

823,2

31,14

15,19

20,28

0,97

13,65

12,96

-2,60%

324

48,36

17,61

10,69

1,87

3,33

4,36

6,90%

223,8

37,24

16,48

9,07

1,45

0,53

2,29% 3,92%

ΕΛΛΑΚΤΩΡ

ΟΛΠ ΦΟΥΡΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ COCA COLA FRIGOGLASS

5,1

15,40%

1.558,70

5,88

5,43

3,67

0,86

0,24

24,31

17,50%

8.913,00

25,95

11,98

3,01

1,43

0,1

8,90%

0,05

0,01

ΤΙΤΑΝ

24,28

8,90%

2.008,90

15,77

18,34

9,44

1,33

1,39

ΙΝΤRALOT

1 ,21

19,80%

192,3

3,8

1,31

0,1

ΠΛΑΙΣΙΟ

3 ,77

-0,80%

83,2

17,34

12,33

5 ,13

0,31

ΑΝΕΜΟΣ

1,18

31,30%

97,5

9,66

7,89

6 ,31

1,34

2,27

8,97

2,12

PE '16

PE ‘17

P/BV

DY '14

2,08% 2,34% 0,69%

1,81% 4,53% 1,33%

Μέσοι Όροι 22,89

1,6

2,80%

Tράπεζες Μετοχή

Τιμή

Απόδοση '17(%) Κεφ/ποίηση

PE '15

DY '15

ΠΕΙΡΑΙΩΣ

0,169

-19,10%

1.475,90

209,85

5,67

0,22

ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

1 ,680 0,243

-11,60% -2,00%

2.582,00 2.222,80

61,27 -

8,08 8 ,32

0,3 7,65

0,28

0,56

-13,20%

1.224,20

32,47

5,8

0,24

EUROBANK

Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΧΡΗΜΑ 17

επιχειρήσεις

Σουπερμάρκετ: Πόλεμος σε μια «φτωχή» αγορά Συρρίκνωση τζίρου και κυνήγι χαμηλών τιμών από τους καταναλωτές αλλάζουν τους συσχετισμούς. Νέος γύρος συγκέντρωσης στον ορίζοντα.

ετά το «σοκ» της κατάρρευσης της αλυσίδας Μαρινόπουλου, ο χώρος των σουπερμάρκετ επιστρέφει σε φαινομενική ηρεμία, αλλά οι δύσκολες συνθήκες της αγοράς οδηγούν σε νέο πόλεμο μεταξύ των ισχυρών αλυσίδων και σε έναν νέο γύρο συγκέντρωσης, που θα μειώσει ακόμη περισσότερο τους «παίκτες». Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των παραγόντων της αγοράς, οι πρώτοι μήνες του 2017 επιβεβαιώνουν τους χειρότερους φόβους για την εξέλιξη του τζίρου, καθώς καταγράφεται μείωση σε ποσοστό πάνω από 10%. «Η χρονιά άρχισε με τους καταναλωτές να μη βάζουν το χέρι στην τσέπη τους» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ντικ Μπόερ, επικεφαλής του ολλανδοβελγικού λιανεμπορικού ομίλου Ahold Delhaize, που ελέγχει την ΑΒ Βασιλόπουλος. Έρευνα του Εργαστηρίου Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

18 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

σκιαγραφεί μια μάλλον ζοφερή εικόνα για τα σουπερμάρκετ: ~~ Οι καταναλωτές έχουν μειώσει σημαντικά τη μηνιαία τους δαπάνη στα σουπερμάρκετ. Η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών υπολογίζεται σε 270 ευρώ, από 310 ευρώ πέρσι. ~~ Είναι ενδιαφέρον ότι οι καταναλωτές ξοδεύουν περίπου το ίδιο ποσό με πέρσι σε κάθε επίσκεψή τους σε σουπερμάρκετ (γύρω στα 50 ευρώ), αλλά έχουν μειώσει σημαντικά τη συχνότητα των επισκέψεων (6,8 φορές από 8,5 πέρσι). ~~ Η συμπεριφορά των καταναλωτών είναι πιο συγκρατημένη από κάθε άλλη περίοδο. Σε ποσοστό 63,4% δηλώνουν ότι αγοράζουν λιγότερα προϊόντα, ενώ το 45,8% των καταναλωτών αγοράζουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα. ~~ Οι περισσότεροι καταναλωτές (54,4%) δηλώνουν ότι αγοράζουν φθηνότε-

ρα προϊόντα (προσφορές, προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας). Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα δηλώνουν ότι ψάχνουν προσεκτικά και συγκρίνουν τιμές, ενώ περισσότεροι από εννέα στους δέκα κάνουν έρευνα πριν φθάσουν στο σουπερμάρκετ και φροντίζουν να έχουν έτοιμη λίστα για τις αγορές τους, ώστε να αποφεύγουν παρορμητικές αγορές, που μπορεί να «εκτροχιάσουν» τον οικογενειακό προϋπολογισμό. ~~ Οι απαντήσεις των καταναλωτών στο κρίσιμο ερώτημα αν σκοπεύουν φέτος να κάνουν λιγότερες ή περισσότερες αγορές επιβεβαιώνουν ότι το 2017 φέρνει νέα συρρίκνωση του τζίρου: σε ποσοστό 57% λένε ότι οι αγορές τους θα μείνουν αμετάβλητες, αλλά σε ποσοστό 38% δηλώνουν ότι θα κάνουν λιγότερες αγορές και μόνο το 5% αυτών αναφέρουν ότι θα κάνουν περισσότερες.

Οι κινήσεις των μεγάλων Σε αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον, και ενώ ήδη δύο μεγάλα ονόματα του λιανεμπορίου (Μαρινόπουλος, Βερόπουλος) έχουν «σβήσει» από τον χάρτη, οι ισχυροί όμιλοι σουπερμάρκετ δίνουν «μάχες» για να διατηρήσουν και να αυξήσουν τα μερίδιά τους, αλλά και για να σταματήσουν την επέλαση της γερμανικής εκπτωτικής αλυσίδας Lidl, που εκ των πραγμάτων ευνοείται από τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες και κερδίζει συνεχώς έδαφος, φθάνοντας πλέον να διεκδικεί με αξιώσεις την πρωτιά στην αγορά. Προς το παρόν, οι παραδοσιακές αλυσίδες σουπερμάρκετ έχουν αποφύγει έναν γενικευμένο πόλεμο τιμών, παρότι η οικονομική κρίση έχει πολύ μεγάλη διάρκεια και θα περίμενε κανείς ότι θα ακολουθούσαν επιθετικότερες στρατηγικές για να ενισχύσουν τη θέση τους στην αγορά. «Πόλεμο τιμών δεν έχουμε δει ακόμη στην Ελλάδα» δήλωσε πρόσφατα ένα από πιο έμπειρα στελέχη του λιανεμπορίου, ο κύριος Κωνσταντίνος Μαχαίρας, σήμερα πρόεδρος του Ινστιτούτου Έρευνας και Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών, αλλά είναι πλέον κοινή η εκτίμηση των παραγόντων της αγοράς ότι, αν δεν βγει γρήγορα η οικονομία από τη στασιμότητα, ώστε να σταματήσει και η πτώση της καταναλωτικής δαπάνης, το ξέσπασμα ενός πολέμου τιμών είναι θέμα χρόνου.

Οι προσφορές έχουν όρια... Μέχρι τώρα, οι αλυσίδες των σουπερμάρκετ και οι προμηθευτές τους έχουν προσπαθήσει να αποφύγουν γενικευμένες και μόνιμες μειώσεις τιμών, επιλέ-

γοντας την οδό των προσφορών, με την ελπίδα ότι θα ξεπεραστεί η οικονομική κρίση και η αγορά θα επανέλθει σε ομαλότητα. Όμως, αυτή η στρατηγική φθάνει πλέον στα όριά της. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Nielsen, το 2009 πωλούνται μέσω προσφοράς περίπου το ένα τρίτο των επώνυμων καταναλωτικών προϊόντων, ενώ τον περασμένο χρόνο περισσότερα από τα μισά προϊόντα διατέθηκαν μέσω προσφοράς. Επιπλέον, οι προμηθευτές από τον χώρο της βιομηχανίας και του εισαγωγικού εμπορίου έχουν πλέον εξαντληθεί σε μεγάλο βαθμό από τη μεγάλη διάρκεια της ύφεσης και οι περισσότεροι δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα από την κατάρρευση του Μαρινόπουλου, που οδήγησε σε βαθύ «κούρεμα» των απαιτήσεών τους. Έτσι, το τελευταίο διάστημα εμφανίζονται απρόθυμοι να ικανοποιήσουν τα πιεστικά αιτήματα των αλυσίδων σουπερμάρκετ για περισσότερες και μεγαλύτερες προσφορές. Οι αλυσίδες σουπερμάρκετ αντιμετωπίζουν την κατάσταση αυτή, αυξάνοντας τις δικές τους προγραμματισμένες δαπάνες για την υποστήριξη προσφορών, δηλαδή περιορίζουν σε έναν βαθμό τα περιθώρια κέρδους τους, για να «αγοράσουν» πελατεία. Βρίσκονται, δηλαδή, λίγα βήματα πριν τον γενικευμένο πόλεμο τιμών και εξακολουθούν να ελπίζουν ότι δεν θα χρειαστεί να φθάσουν σε αυτό το σημείο.

Η απειλή της Lidl Όμως, σε μια αγορά στην οποία περισσότεροι από τους μισούς καταναλωτές δίνουν προτεραιότητα στη χαμηλή τιμή,

αδιαφορώντας για την επωνυμία των προϊόντων, οι μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ έχουν να αντιμετωπίσουν μια πολύ επικίνδυνη πίεση, που προέρχεται από την εκπτωτική αλυσίδα Lidl. Με κινήσεις μάρκετινγκ που αναγνωρίστηκαν ως ευφυείς από την αγορά και αξιοποιώντας κατά τον καλύτερο τρόπο την κατάρρευση του Μαρινόπουλου, δηλαδή μιας αλυσίδας που απευθυνόταν –με πολλές και μεγάλες προσφορές– στους κατά τεκμήριο ασθενέστερους καταναλωτές, η γερμανική αλυσίδα έχει καταφέρει να πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής τον τζίρο της πρώτης στην αγορά, ΑΒ Βασιλόπουλος, πετυχαίνοντας σημαντική αύξηση πωλήσεων το 2016. Η εκστρατεία της Lidl με σύνθημα την απορρόφηση της αύξησης του ΦΠΑ, όπως και η προσπάθεια αλλαγής του προφίλ της, ώστε να προβάλλει την εικόνα ενός σουπερμάρκετ που ξεφεύγει από τα όρια του εκπτωτικού μοντέλου και προσφέρει περισσότερες επιλογές στον καταναλωτή, ακόμη και από επώνυμα προϊόντα, έδωσαν νέα ώθηση στις πωλήσεις της εκπτωτικής αλυσίδας και τη μετέτρεψαν, όπως λέει χαρακτηριστικά παράγοντας της αγοράς, σε έναν «δυναμικό επιταχυντή της πτώσης τιμών». Η Lidl προκαλεί έντονο προβληματισμό στην αγορά, καθώς διαθέτει μεγάλου ύψους κεφάλαια (έχει καταρτίσει επενδυτικό πρόγραμμα 130 εκατ. ευρώ) για την επέκταση και ανανέωση του δικτύου των καταστημάτων της, δείχνοντας ότι έχει φιλοδοξίες ακόμη ταχύτερης επέκτασης και αύξησης του τζίρου, σε μια συγκυρία που δεν επιτρέπει στον ανταγωνισμό να απαντήσει με εξίσου δυναμικές πρωτοβουλίες.

«Θα μείνουν μόνο πέντε αλυσίδες» Οι συνθήκες που διαμορφώνονται κάνουν τους παράγοντες της αγοράς να διαβλέπουν ότι θα υπάρξει και νέος γύρος συγκέντρωσης επιχειρηματικών δυνάμεων, καθώς οι μικρότερες αλυσίδες, που δεν έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν την κούρσα μείωσης των τιμών, θα επιχειρήσουν να ενταχθούν σε μεγαλύτερα σχήματα για να αποφύγουν την κατάρρευση. Ο κύριος Μαχαίρας προέβλεψε πρόσφατα ότι, τελικά, θα μείνουν μόνο πέντε αλυσίδες, λέγοντας μάλιστα ότι από τις πέντε οι δύο θα είναι νέες είσοδοι στην αγορά. Ο Αριστοτέλης Παντελιάδης (Metro ΑΕΒΕ-My Market, Metro Cash & Carry) προβλέπει επίσης

ότι την επόμενη τριετία «οι μικρές και μικρομεσαίες αλυσίδες θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται υπό πίεση» και η τάση συγκέντρωσης θα είναι αμείωτη. Ήδη, σε μια κίνηση άμυνας έναντι του ανταγωνισμού, η αλυσίδα «Κρητικός» πήρε πρόσφατα τον έλεγχο της βορειοελλαδικής αλυσίδας «Γρηγοριάδης». Το νέο σχήμα, με 152 καταστήματα σε 12 νομούς της χώρας και τζίρο άνω των 240 εκατ. ευρώ, αποτελεί μια πρώτη απάντηση των μικρών και μεσαίων αλυσίδων σουπερμάρκετ στην προσπάθεια των ισχυρότερων ομίλων να «λεηλατήσουν» τα μερίδιά τους. ΧΡΗΜΑ 19

διεθνείς αγορές

ΨΥΧΡΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ Το γερμανικό πλεόνασμα-ρεκόρ του 2016 και οι απειλητικές κινήσεις του Τραμπ. Επικρίσεις από Ευρωπαίους εταίρους και ΔΝΤ. «Δεν φταίμε αν έχουμε τα καλύτερα προϊόντα» αντιτείνει ο Β. Σόιμπλε.

υνθήκες ψυχρού εμπορικού πολέμου επικρατούν πλέον στην παγκόσμια οικονομία μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος εξελέγη με ατζέντα προστατευτισμού, χωρίς να έχει καταστεί σαφές μέσα στις πρώτες εκατό ημέρες της θητείας του ποια ακριβώς είναι τα μέτρα πολιτικής που σκοπεύει να εφαρμόσει για να φέρει «Πρώτη την Αμερική» και να διαμορφώσει «δίκαιες» –κατά την αντίληψή του– σχέσεις με τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Το μόνο βέβαιο, μέχρι τώρα, είναι ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος επέλεξε τον αντίπαλό του στο διεθνές εμπόριο: αυτός θα είναι η Γερμανία, η χώρα με το μεγαλύτερο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το 2016, και όχι η Κίνα. Παρότι ο Τραμπ είχε προειδοποιήσει ότι αμέσως μόλις εκλεγεί θα εντάξει την ασιατική εμπορική υπερδύναμη στις χώρες που χειραγωγούν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες για να εξασφαλίζουν αθέμιτα πλεονεκτήματα στις εμπορικές σχέσεις, τελικά έκανε στροφή 180 μοιρών, στις αρχές Απριλίου, δηλώνοντας στη Wall Street Journal ότι δεν θα κάνει αυτό το βήμα που θα άνοιγε τον δρόμο για την επιβολή αυξημένων δασμών στα κινεζικά προϊόντα. Δεν είναι τυχαίο που η Γερμανία έχει τεθεί στο στόχαστρο της διοίκησης Τραμπ. Το 2016, οι εξαγωγικές της επιδόσεις

20 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Δεν είναι τυχαίο που η Γερμανία έχει τεθεί στο στόχαστρο της διοίκησης Τραμπ. Το 2016, οι εξαγωγικές της επιδόσεις ήταν με μεγάλη διαφορά οι καλύτερες στον κόσμο. Το εμπορικό πλεόνασμα εκτινάχθηκε σε ιστορικό υψηλό, καθώς διαμορφώθηκε στα 252,9 δισ. ευρώ.

ήταν με μεγάλη διαφορά οι καλύτερες στον κόσμο. Το εμπορικό πλεόνασμα εκτινάχθηκε σε ιστορικό υψηλό, καθώς διαμορφώθηκε στα 252,9 δισ. ευρώ. Οι συνολικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 1,2%, έναντι αύξησης μόλις 0,6% στις εισαγωγές. Το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ανήλθε σε 266 δισ. ευρώ και ήταν το μεγαλύτερο από το 1991. Σε ομιλία του στις αρχές Μαρτίου, πριν

την ατυχή κατάληξη της πρώτης επίσημης συνάντησης του Τραμπ με την καγκελάριο Μέρκελ, ο διευθυντής του Εθνικού Εμπορικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, Πίτερ Ναβάρο, ξεχώρισε το διμερές εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έναντι της Γερμανίας, ύψους 65 δισ. δολ. το 2016, ως το πιο δύσκολο πρόβλημα στις εμπορικές σχέσεις της χώρας του και ζήτησε από τη γερμανική κυβέρνηση να υπερβεί τις ευρωπαϊκές συνθήκες, για να διαπραγματευθεί διμερώς με την Ουάσιγκτον τα μέτρα που θα χρειαστούν για να μειωθεί το γερμανικό πλεόνασμα. Ο Ναβάρο, που έχει κατηγορήσει κατ’ επανάληψη τη Γερμανία ότι χρησιμοποιεί το τεχνητά υποτιμημένο ευρώ για να ενισχύει τις εξαγωγές της, άφησε να εννοηθεί ότι το Βερολίνο «κρύβεται» για να αποφύγει να συζητήσει σοβαρά για τις σχέσεις με τους μεγάλους εμπορικούς της εταίρους, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το γεγονός ότι η νομισματική πολιτική ασκείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. «Νομίζω», τόνισε ο κορυφαίος σύμβουλος του Τραμπ για το εμπόριο, «θα ήταν χρήσιμο να είχαμε ειλικρινείς συζητήσεις με τη Γερμανία για τους τρόπους που θα μπορούσαμε να μειώσουμε το έλλειμμα έξω από τα όρια και τους περιορισμούς που ισχυρίζονται ότι έχουν. Το θέμα είναι σοβαρό. Το έλλειμμα στις συναλλαγές

με τη Γερμανία είναι από τα πιο δύσκολα εμπορικά ελλείμματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε». Λιγότερο επιθετικά, επισημαίνεται και στην Ευρώπη το πρόβλημα με τα υπερβολικά υψηλά γερμανικά πλεονάσματα. Ο υποψήφιος για τη γαλλική προεδρία, Εμμανουέλ Μακρόν, που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να επικρατήσει στις εκλογές, τόνισε: «Η Γερμανία επωφελείται από τις ανισορροπίες στην ευρωζώνη και επιτυγχάνει υπερβολικά υψηλά εμπορικά πλεονάσματα. Αυτό δεν είναι κάτι καλό για τη Γερμανία ή για την οικονομία της ευρωζώνης. Θα πρέπει να υπάρξει ισορροπία». Η Κομισιόν, αν και απέφυγε να διατυπώσει αυστηρές συστάσεις, ανακοίνωσε ότι το ιδιαίτερα υψηλό πλεόνασμα της Γερμανίας στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι μια ανισορροπία που δεν είναι υγιής για την ευρωζώνη. Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, Πιέρ Μοσκοβισί, κάλεσε τη Γερμανία να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις και δαπάνες, καθώς οι δημόσιες επενδυτικές δαπάνες παραμένουν σε πολύ χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ. Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κριστίν Λαγκάρντ, επιχείρησε, μιλώντας στις 20 Απριλίου ενόψει της εαρινής συνόδου του ΔΝΤ, να ρίξει τους τόνους της διεθνούς αντιπαράθεσης για το γερμανικό πλεόνασμα. «Με συνέπεια έχουμε υποστηρίξει ότι η εξωτερική ανισορροπία της Γερμανίας εντός της ευρωζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί» δήλωσε η κυρία Λαγκάρντ. Υποστήριξε, εν μέρει, τις θέσεις της Γερμανίας, λέγοντας ότι η γήρανση του πληθυσμού της χώρας δικαιολογεί σε έναν βαθμό το πλεόνασμα, αλλά όχι εντελώς. «Μια μείωση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο και ειδικά του εμπορικού πλεονάσματος είναι άκρως επιθυμητή» τόνισε η κυρία Λαγκάρντ. Στη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών του G20 αναμενόταν να συνεχιστούν οι «αψιμαχίες» για το γερμανικό πλεόνασμα, στο πλαίσιο της ευρύτερης συζήτησης για το διεθνές εμπόριο και τον προστατευτισμό. Τη συζήτηση αυτή, για πρώτη φορά με τον νέο υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Στίβεν Μνούντσιν, είχαν αρχίσει οι υπουργοί στη συνάντησή τους, τον Μάρτιο, στο Μπάντεν-Μπάντεν της Γερμανίας. Εκείνη η συνεδρίαση, υπό την προεδρία του Β. Σόιμπλε, είχε εξελιχθεί επεισοδιακά. Η στάση του Αμερικανού υπουργού

ενέτεινε τους φόβους ότι ο Τραμπ δεν σκοπεύει, ως πρόεδρος, να εγκαταλείψει τις θεωρίες του για τον προστατευτισμό, αλλά θέλει να διατηρήσει τη δυνατότητα να επιβάλλει μέτρα περιορισμού των εισαγωγών, κάτι που βεβαίως θα πυροδοτούσε εμπορικούς πολέμους. Ο Στ. Μνούτσιν λίγο έλειψε να εκτροχιάσει τις διαπραγματεύσεις για ένα κοινό ανακοινωθέν για το εμπόριο με την επιμονή

Βασική θέση του Βερολίνου είναι ότι το υψηλό πλεόνασμα συνιστά αποτέλεσμα των «επιλογών της αγοράς», δηλαδή έχει προκύψει λόγω της υπεροχής των γερμανικών προϊόντων και όχι ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής.

του να μην επαναληφθεί αναφορά που υπήρχε στο προηγούμενο σχετικό ανακοινωθέν, στην ανάγκη να αποφευχθούν μέτρα προστατευτισμού. «Φθάσαμε σε αδιέξοδο, γι’ αυτό και δεν αναφέρεται στο ανακοινωθέν κάτι σχετικό με τον προστατευτισμό» δήλωσε μετά τη συνάντηση ο Β. Σόιμπλε. Τελικά, βρέθηκε μια αποδεκτή από τους Αμερικανούς «χλιαρή» διατύπωση, ώστε να γίνει αναφορά στο παγκόσμιο εμπόριο στο κοινό ανακοινωθέν. Μια διατύπωση που απέχει πολύ από την περσινή αντίστοιχη δήλωση, όπου διατυπωνόταν η κατηγορηματική δέσμευση «να αντισταθεί το G20 σε όλες τις μορφές προστατευτισμού». Στο φετινό ανακοινωθέν, γίνεται μια γενικόλογη αναφορά στην προσπάθεια να ενισχυθεί η συνεισφορά του εμπορίου στην ανάπτυξη και να περιοριστούν οι ανισορροπίες και ανισότητες (η αναφορά σε «ανισορροπίες και ανισότητες» ταυτίζεται με τη ρητορική Τραμπ κατά της παγκοσμιοποίησης και των αδικιών

που, κατά τον Αμερικανό πρόεδρο, έχουν υποστεί η αμερικανική οικονομία και οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ από τις οικονομικές συναλλαγές με τον υπόλοιπο κόσμο). Στη νέα συνάντηση των υπουργών Οικονομικών του G20, ο Γερμανός υπουργός, που θα έχει και τον ρόλο του προέδρου, πήγε πολύ καλά προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσει επιθέσεις για το πλεόνασμα. Σε οκτασέλιδο έγγραφο, το οποίο έφερε στη δημοσιότητα το πρακτορείο Reuters, αναφέρονται όλα τα σχετικά επιχειρήματα της γερμανικής πλευράς, όπως επρόκειτο να παρουσιαστούν στις επαφές στην Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με το έγγραφο, βασική θέση του Βερολίνου είναι ότι το υψηλό πλεόνασμα συνιστά αποτέλεσμα των «επιλογών της αγοράς», δηλαδή έχει προκύψει λόγω της υπεροχής των γερμανικών προϊόντων και όχι ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής. Στο έγγραφο σημειώνεται ότι η χαμηλή ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου σχετίζεται με τις αποκλίνουσες νομισματικές πολιτικές μεταξύ ΗΠΑ και ευρωζώνης, δηλαδή δεν οφείλεται σε παρεμβάσεις για τη χειραγώγηση του νομίσματος. «Αυτοί οι διαφορές έχουν οξύνει τις εμπορικές ανισορροπίες» αναφέρει το έγγραφο, διά του οποίου το Βερολίνο καλεί και πάλι την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αρχίσει τη διαδικασία ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής, δηλαδή να αυξήσει το βασικό επιτόκιο και σταματήσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, ώστε να ενισχυθεί και η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ με το δολάριο. «Ένα ισχυρότερο ευρώ αυτόματα θα περιορίσει το εμπορικό πλεόνασμα» τονίζεται στο έγγραφο. Οικονομικοί αναλυτές τονίζουν, πάντως, ότι δεν είναι τόσο απλό να αποσοβηθεί ένας εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Γερμανίας με ένα «σφίξιμο» της νομισματικής πολιτικής, σύμφωνα με όσα εισηγείται το Βερολίνο. Γιατί μπορεί η άνοδος του ευρώ να περιορίσει το έλλειμμα των ΗΠΑ στις συναλλαγές με τη Γερμανία, ικανοποιώντας τον Τραμπ, αλλά η αύξηση της ισοτιμίας και του κόστους χρήματος θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης (με πρώτη την Ιταλία), που έχουν απόλυτη ανάγκη, στην παρούσα φάση, την υποστηρικτική πολιτική της ΕΚΤ. ΧΡΗΜΑ 21

ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΗ TV Εικόνα σταθεροποίησης αναμένεται να παρουσιάσει το 2017 η ελληνική αγορά τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, με τον κλάδο να μειώνει περαιτέρω κατά την τρέχουσα χρήση τον ρυθμό πτώσης.

22 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

~ αφιέρωμα

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

ο 2016, η εγχώρια βιομηχανία κινήθηκε αρκόνα που, με ελάχιστες εξαιρέσεις (φορητοί υπολογιστές), νητικά κατά 1,9% (έναντι πτώσης 2,6% το θα διατηρηθεί και το 2017. από τον Γιώργο 2015 και 1,3% το 2014). Για το 2017, ο κλάδος Η πορεία της αγοράς tablets στην Ελλάδα ήταν και το 2016, Καλούμενο περιμένει οριακή μείωση 0,9%. Η αξία της και θα παραμείνει και το 2017, πτωτική. Στην κατηγορία αγοράς ΤΠΕ στην Ελλάδα, κατά το 2017, προβλέπε- των tablets, η αξία της αγοράς υποχώρησε κατά 19,5% το 2016, με ται ότι θα βρεθεί στα επίπεδα των 5,583 δισ. ευρώ, ενώ το 2016 κι- τη μείωση, ωστόσο, να περιορίζεται σε 3,2% το 2017. Να σημειωνήθηκε στα 5,633 δισ. ευρώ. θεί ότι η αγορά tablets υποχώρησε κατά 35,7% το 2015, ενώ έναν Η αγορά πληροφορικής στην Ελλάδα αναμένεται φέτος να περιο- χρόνο νωρίτερα ενισχυόταν κατά 32,8%. Από τις υπόλοιπες κατηρίσει τις απώλειες στο 0,5%, όταν το 2016 η πτώση ήταν 3,1%, ενώ γορίες της ελληνικής αγοράς εξοπλισμού πληροφορικής, η αγορά η αγορά είχε υποχωρήσει κατά 4,8% το 2015. Σε απόλυτα μεγέθη, servers μειώθηκε κατά 5,8% το 2016 και με την αξία της αγοράς η αξία της αγοράς το 2016 κυμάνθηκε σε 1,605 δισ. ευρώ, με τις να διαμορφώνεται στα 49 εκατ. ευρώ, ενώ το 2017 αναμένεται να εκτιμήσεις για το 2017 να τοποθετούν τον πήχη σε 1,597 δισ. ευρώ. περιοριστεί εκ νέου κατά 7,6%, στα 46 εκατ. ευρώ. Με αρνητικό πρόσημο ολοκλήρωσε το 2016 ο τομέας τηλεπικοι- Σε ό,τι αφορά στα συστήματα αποθήκευσης, η αρνητική εικόνα νωνιών, που, κατά το 2017, θα δει τη δυναμική του να περιορίζεται του 2016 αναμένεται να διατηρηθεί και το 2017, με υποχώρηση περαιτέρω. Η αγορά τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 6,2% το τρέχον έτος, έναντι μείωσης κατά 15,3% το 2016, και την 1,4% το 2016, με την πτώση για το 2017 να είναι μικρότερη, στο -1% αξία της αγοράς στα 25 εκατ. ευρώ και 26 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. (ο κλάδος είχε υποστεί απώλειες 1,7% το 2015 και 6% το 2014). Η αξία της εγχώριας αγοράς τηλεπικοινωνιών υπολογίζεται ότι διαΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ μορφώθηκε το 2016 σε 4,028 δισ. ευρώ, ενώ η αντίστοιχη επίδοση για το 2017 προβλέπεται να είναι στα 3,986 δισ. ευρώ. Θετική πορεία αναμένεται να εμφανίσει το 2017 η ελληνική αγοΟι Υπηρεσίες Πληροφορικής και το Λογισμικό βρέθηκαν σε ανο- ρά υπηρεσιών πληροφορικής, η οποία και το 2016 κατάφερε να δική τροχιά το 2016, η οποία θα συνεχιστεί και το 2017, ενώ, στον βελτιώσει τις επιδόσεις της. Ο τομέας υπηρεσιών πληροφορικής αντίποδα, ο Εξοπλισμός Πληροφορικής είχε αρνητική επίδοση ενισχύθηκε κατά 1,7% το 2016 και αναμένεται να διευρυνθεί πεπέρσι, ενώ και το 2017 αναμένεται να σημειώσει νέα πτώση. ραιτέρω, κατά 2,6%, το 2017. Η αξία της ελληνικής αγοράς υπηρεσιών πληροφορικής ανήλθε σε 815 εκατ. ευρώ το 2016, ενώ για το ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 2017 θα κινηθεί στα 836 εκατ. ευρώ. Συνολικά, όλες οι κατηγορίες του τομέα (Projects, Outsourcing, Support & Deploy, Business Οι μειωμένες πωλήσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών και tablets ευ- Consulting & BPO) θα καταγράψουν το 2017 θετικούς ρυθμούς θύνονται, σε μεγάλο βαθμό, για την αρνητική πορεία της αγοράς ανάπτυξης, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία του 2016. εξοπλισμού πληροφορικής στην Ελλάδα το 2016. Η αξία της αγοράς εξοπλισμού αναμένεται να περιοριστεί κατά 5,3% το 2017, στα ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ 516 εκατ. ευρώ, ενώ το 2016 μειώθηκε κατά 10,8%, στα 545 εκατ. ευρώ. Οριακή άνοδο θα παρουσιάσει το 2017 η ελληνική αγορά λογιΣτην επιμέρους κατηγορία ηλεκτρονικών υπολογιστών, το πρόση- σμικού, η οποία αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,4%, ενώ το 2016 μο το 2016 ήταν αρνητικό κατά 13,5%, με την αξία της αγοράς να διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα με το 2015. Οι εκτιμήσεις τοποθεανέρχεται στα 260 εκατ. ευρώ. Για το 2017, αναμένεται ότι η αγορά τούν την αξία της αγοράς για το 2017 στα 246 εκατ. ευρώ, ενώ το ηλεκτρονικών υπολογιστών στην Ελλάδα θα περιοριστεί εκ νέου, 2016 κινήθηκε στα όρια των 245 εκατ. ευρώ. Η εικόνα των επιαυτήν τη φορά κατά 2,5%, με την αξία της αγοράς να ανέρχεται στα μέρους τμημάτων λογισμικού (System Infrastructure Software, 253 εκατ. ευρώ. Το 2015, οι πωλήσεις στην ελληνική αγορά είχαν Αpplications, Application D&D) ήταν το 2016 θετική και θα διατημειωθεί κατά 12%, ενώ το 2014 ο τομέας είχε γνωρίσει ισχυρή άνο- ρήσει την ίδια δυναμική και το 2017. Θεωρείται ότι η άρση των πεδο, κατά 29,9%. Από τις επιμέρους κατηγορίες του τομέα (φορητοί ριορισμών στην κίνηση κεφαλαίων στην Ελλάδα θα έχει καθορικαι σταθεροί ηλεκτρονικοί υπολογιστές για προσωπική και επαγ- στική σημασία για τη χάραξη ενός αξιόπιστου σχεδίου ανάπτυξης γελματική χρήση), όλες κατέγραψαν μείωση πωλήσεων το 2016, ει- της εγχώριας αγοράς λογισμικού τα επόμενα χρόνια. ΧΡΗΜΑ 23

αφιέρωμα

~ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ενδεικτική της εύθραυστης ισορροπίας στον τομέα εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών είναι η πορεία της αγοράς συσκευών κινητής τηλεφωνίας ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Πτώση 4,9% θα καταγράψει το 2017 η ελληνική αγορά εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών, η οποία υποχώρησε κατά 3,3% και το 2016. Η αξία της αγοράς θα ανέλθει στα 527 εκατ. ευρώ το 2017, ενώ το 2016 είχε διαμορφωθεί σε 554 εκατ. ευρώ. Ο τομέας είχε επιτύχει σημαντική αύξηση, κατά 16%, το 2015, ενώ το 2014 είχε περιοριστεί κατά 13,3%. Την εγχώρια αγορά εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών, παρά τη δυσχερή οικονομική συγκυρία, τροφοδοτούν οι επενδύσεις των παρόχων για την αναβάθμιση και επέκταση των υφιστάμενων δικτύων 3G, και κυρίως οι επενδύσεις σε υποδομές 4G, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ενδεικτική, πάντως, της εύθραυστης ισορροπίας στον τομέα εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών είναι η πορεία της αγοράς συσκευών κινητής τηλεφωνίας, η οποία μειώθηκε το 2016 και θα περιοριστεί περαιτέρω το 2017. Συγκεκριμένα, το 2017 η αγορά υπολογίζεται ότι θα μειωθεί κατά 8%, με την αξία της αγοράς να υπολογίζεται στα 318 εκατ. ευρώ, ενώ το 2016 υποχώρησε κατά 6,5%, στα 345 εκατ. ευρώ. Η αγορά συσκευών κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 24,3% το 2015, ενώ το 2014 είχε υποχωρήσει κατά 21,2%. Εξαίρεση από την αρνητική πορεία της αγοράς των συσκευών δεν αποτελούν ούτε καν τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα-smartphones, τα οποία περιορίστηκαν κατά 5,9% το 2016 (έναντι ανόδου 29,6% το 2015), ενώ για το 2017 αναμένεται νέα μείωση, 7,1%. Η αξία της αγοράς έφτασε τα 332 εκατ. ευρώ το 2016, με τις εκτιμήσεις για το 2017 να την τοποθετούν στα 309 εκατ. ευρώ. Η αγορά συσκευών κινητής τηλεφωνίας υπολογίζεται ότι θα περιοριστεί και σε επίπεδο όγκου το 2017, όπως, άλλωστε, συνέβη και το 2016. Συγκεκριμένα, το 2017 οι πωλήσεις σε τεμάχια θα μειωθούν κατά 6,6%, όταν η μείωση του 2016 ήταν 7,4%, που σημαίνει ότι η αγορά των συσκευών θα κινηθεί σε 1,807 εκατομμύρια συσκευές το 2017 (εκ των οποίων 1,412 εκατομμύρια smartphones) από 1,934 εκατομμύρια το 2016 (εκ των οποίων 1,451 εκατομμύρια ήταν smartphones).

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ Οριακά αρνητική εικόνα αναμένεται να εμφανίσει το 2017 η ελληνική αγορά υπηρεσιών τηλεφωνίας, η οποία και το 2016 βρέθηκε σε πτωτική τροχιά. Η αγορά θα περιοριστεί κατά μόλις 0,4% το 2017, με την αξία της αγοράς να προβλέπεται σε 3,459 δισ. ευρώ, ενώ το 2016 μειώθηκε κατά 1,1% και διαμορφώθηκε σε 3,474 δισ. ευρώ. Από τις επιμέρους κατηγορίες της αγοράς, οι υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας θα παρουσιάσουν μείωση το 2017, όπως συνέβη και το 2016. Ο τομέας θα υποχωρήσει κατά 4,8% το 2017, με την αξία της αγοράς σε 1,038 δισ. ευρώ, ενώ το 2016 είχε μειωθεί κατά 24 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Οριακά αρνητική εικόνα αναμένεται να εμφανίσει το 2017 η ελληνική αγορά υπηρεσιών τηλεφωνίας, η οποία και το 2016 βρέθηκε σε πτωτική τροχιά. Αντίθετα, θετικό ρυθμό θα διατηρήσει το 2017 η αγορά υπηρεσιών δεδομένων κινητής τηλεφωνίας, η οποία και το 2016 κατάφερε να ενισχύσει τη δυναμική της

4,2% και με αξία στο 1,090 δισ. ευρώ. Στις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας το πρόσημο ήταν αρνητικό και θα παραμείνει και το 2017. Το 2016 υπέστη μείωση κατά 4,7%, με αξία της αγοράς σε 1,089 δισ. ευρώ, με τις προβλέψεις για το 2017 να την περιορίζουν εκ νέου κατά 3% και με την αξία της αγοράς στο 1,056 δισ. ευρώ. Αντίθετα, θετικό ρυθμό θα διατηρήσει το 2017 η αγορά υπηρεσιών δεδομένων κινητής τηλεφωνίας, η οποία και το 2016 κατάφερε να ενισχύσει τη δυναμική της. Η αξία της αγοράς αυξήθηκε κατά 8,5% το 2016 και εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί κατά 9,3% το 2017, με την αξία της αγοράς να διαμορφώνεται στα 600 εκατ. ευρώ και 655 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα.

ΟΤΕ Μιχάλης Τσαμάζ: «Στρατηγική απόφαση να αυξήσουμε τις επενδύσεις μας» Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα του δ’ τριμήνου 2016, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ, κ. Mιχάλης Τσαμάζ, ανέφερε: «Με ένα ισχυρό τέταρτο τρίμηνο, πετύχαμε, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, την αύξηση των εσόδων μας σε ετήσια βάση. Τα συνολικά έσοδα του έτους ενισχύθηκαν από τις συνεχιζόμενες ισχυρές επιδόσεις μας στην Ελλάδα, όπου οι επενδύσεις μας σε δίκτυα έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Είναι στρατηγική μας απόφαση να αυξήσουμε σημαντικά το επενδυτικό μας πλάνο για το 2017. Δημιουργούμε τα δίκτυα του μέλλοντος, καλύπτοντας τις ανάγκες νοικοκυριών και επιχειρήσεων στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Τα έσοδα της σταθερής Ελλάδας αυξήθηκαν περισσότερο από 2% στο έτος, χάρη στη συνεχιζόμενη ισχυρή απόδοση των ευρυζωνικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα του VDSL και της Cosmοτε TV, πετυχαίνοντας το καλύτερο περιθώριο EBITDA που είχαμε ποτέ στη σταθερή Ελλάδας. Στην κινητή τηλεφωνία Ελλάδας, με την τάση της πτώσης των εσόδων από υπηρεσίες να βελτιώνεται στο σύνολο του έτους και ένα ισχυρό περιθώριο EBITDA, είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε τις επερχόμενες προκλήσεις. Στην αγορά της Ρουμανίας, ο ανταγωνισμός παραμένει έντονος, αλλά αρχίζουμε να βλέπουμε σημάδια σταθεροποίησης». Ο κύριος Τσαμάζ πρόσθεσε: «Σε επίπεδο ομίλου, το EBITDA, στο σύνολο του έτους, ήταν ανθεκτικό, πετύχαμε τον αναθεωρημένο στόχο μας στις ελεύθερες ταμειακές ροές, και το καθαρό χρέος μας μειώθηκε περισσότερο από 300 εκατ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τονίζοντας την εμπιστοσύνη του στις προοπτικές του ομίλου, το διοικητικό συμβούλιο έχει προτείνει να αυξηθεί το μέρισμα για το 2016 σε 0,16 ευρώ ανά μετοχή».

Προοπτικές Ο ΟΤΕ δεν αναμένει να αντιστραφούν οι υφιστάμενες τάσεις στα επόμενα τρίμηνα. Ο όμιλος θα συνεχίσει να επενδύει σημαντικά σε νέες τεχνολογίες, υποδομές και σε περιεχόμενο τηλεόρασης, ώστε να είναι ανταγωνιστικός και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των πελατών του σε ένα δύσκολο μακροοικονομικό περιβάλλον. Αντικατοπτρίζοντας την αύξηση στις επενδύσεις και τις έκτακτες φορολογικές εκροές του 2017, ο ΟΤΕ αναμένει τις προσαρμοσμένες ελεύθερες ταμειακές ροές για το σύνολο του έτους να ανέλθουν σε περίπου 250 εκατ. ευρώ. Οι ετήσιες προσαρμοσμένες επενδύσεις θα ανέλθουν κατά προσέγγιση σε 700 εκατ. ευρώ, πριν επιστρέψουν σε φυσιολογικά επίπεδα τα επόμενα χρόνια, επαναφέροντας υψηλότερες προσαρμοσμένες ελεύθερες ταμειακές ροές. ΟΜΙΛΟΣ ΟΤΕ Το δ’ τρίμηνο του 2016, τα ενοποιημένα έσοδα του Ομίλου OTE μειώθηκαν κατά 1,0%, σε 1.027,0 εκατ. ευρώ, και ανήλθαν σε 3.908,1 εκατ. ευρώ για το 2016. Μετά από εννέα συναπτά έτη συρρίκνωσης, τα ετήσια έσοδα του ομίλου αυξήθηκαν ελαφρά το 2016. Στην Ελλάδα, τα συνολικά έσοδα του έτους σημείωσαν άνοδο 0,2%, φθάνοντας τα 2.862,7 εκατ. ευρώ. Τα συνολικά λειτουργικά έξοδα του ομίλου, εξαιρουμένων των αποσβέσεων, των απομειώσεων και των επιβαρύνσεων που σχετίζονται με προγράμματα εθελούσιας αποχώρησης, κόστη αναδιοργάνωσης και μη επαναλαμβανόμενων νομικών υποθέσεων διαμορφώθηκαν σε 712,8 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο του 2016, παραμένοντας σχεδόν αμετάβλητα σε σχέση με το δ’ τρίμηνο του 2015, καθώς οι ενέργειες ελέγχου του κόστους σε κάθε ελεγχόμενη γραμμή αντιστάθμισαν το υψηλότερο κόστος διασύνδεσης στη Ρουμανία και στην OTE Globe.

Ο ΟΤΕ δεν αναμένει να αντιστραφούν οι υφιστάμενες τάσεις στα επόμενα τρίμηνα. Ο όμιλος θα συνεχίσει να επενδύει σημαντικά σε νέες τεχνολογίες, υποδομές και σε περιεχόμενο τηλεόρασης, ώστε να είναι ανταγωνιστικός και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των πελατών του σε ένα δύσκολο μακροοικονομικό περιβάλλον.

ΧΡΗΜΑ 25

αφιέρωμα

~ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Σε επίπεδο χώρας, η προσαρμοσμένη κερδοφορία EBITDA σταθερής και κινητής στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 3,1% το δ’ τρίμηνο, με το περιθώριο προσαρμοσμένου EBITDA να διαμορφώνεται σε 39,5% (1,7 μονάδες βάσης υψηλότερα από το δ’ τρίμηνο του 2015). Στη Ρουμανία και την Αλβανία, η προσαρμοσμένη κερδοφορία υποχώρησε κατά 13,2% και 69,1% αντίστοιχα. Τα έξοδα για αποσβέσεις και απομειώσεις ανήλθαν σε 266,2 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο του 2016, αυξημένα κατά 21,2% σε σύγκριση με το δ’ τρίμηνο του 2015, ως αποτέλεσμα της απομείωσης περιουσιακών στοιχείων της Telekom Romania, της τάξης των 58.5 εκατ. ευρώ. Η φορολογία εισοδήματος του ομίλου ανήλθε σε 43,7 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο του 2016, αυξημένη κατά 44,2%, αντικατοπτρίζοντας τις απώλειες που κατέγραψε η Ρουμανία, όπου δεν δίνεται η δυνατότητα να αναγνωριστεί αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση. Τα προσαρμοσμένα κέρδη (εξαιρουμένων των έκτακτων εξόδων) του ομίλου, μετά τα δικαιώματα μειοψηφίας, ανήλθαν σε 80,5 εκατ. ευρώ στο δ’ τρίμηνο του 2016, αυξημένα κατά 11,4% σε σύγκριση με το δ’ τρίμηνο του 2015. Οι προσαρμοσμένες επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία το δ’ τρίμηνο του 2016 ανήλθαν σε 140,5 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 2,5%, λόγω των υψηλότερων επενδύσεων στις δραστηριότητες σταθερής σε Ελλάδα και Ρουμανία, οι οποίες ανήλθαν σε 62,6 εκατ. ευρώ και 25,2 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Στις δραστηριότητες κινητής τηλεφωνίας, οι συνολικές προσαρμοσμένες επενδύσεις διαμορφώθηκαν σε 45.1 εκατ. ευρώ (36,0 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα, 6,0 εκατ. ευρώ στη Ρουμανία και 3,1 εκατ. ευρώ στην Αλβανία). Το 2016, οι προσαρμοσμένες επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία ανήλθαν σε 627,0 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 10,1%, αντανακλώντας τις σημαντικές επενδύσεις του ομίλου σε υποδομές και περιεχόμενο τηλεόρασης. Στο δ’ τρίμηνο 2016, οι προσαρμοσμένες ελεύθερες ταμειακές ροές του ομίλου διαμορφώθηκαν σε 283,3 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 11,1%. Το 2016, οι προσαρμοσμένες ελεύθερες ταμειακές ροές του ομίλου ανήλθαν σε 458,6 εκατ. ευρώ, μειωμένες κατά 9,6% σε σύγκριση με το 2015, κυρίως λόγω των υψηλότερων επενδύσεων σε πάγια περιουσιακά στοιχεία και των αναγκών κεφαλαίου κίνησης.

WIND Νάσος Ζαρκαλής: «Επενδύσεις 100 εκατ. σε δίκτυα και συνδρομητική TV» Σε επενδύσεις ύψους 95-100 εκατ. ευρώ, με έμφαση στην ενίσχυση του δικτύου κινητής τηλεφωνίας, οπτικών ινών για τη σταθερή τηλεφωνία και την ανάπτυξη υπηρεσιών συνδρομητικής τηλεόρασης, θα επικεντρωθεί η Wind Ελλάς στην τρέχουσα χρονιά, εστιάζοντας παράλληλα στις υπηρεσίες σε νέες υπηρεσίες για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, στη βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη και στην ενίσχυση του brand. Σε ενημερωτική συνάντηση για τους εκπροσώπους του Τύπου, ο Νάσος Ζαρκαλής, διευθύνων σύμβουλος της τηλεπικοινωνιακής εταιρείας, ανέφερε πως το 2017 θα είναι «η χρονιά του brand, 26 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Αναφερόμενος στα ορόσημα της περασμένης χρονιάς, ο κύριος Ζαρκαλής επεσήμανε ότι το 2016 σηματοδότησε την επιστροφή της εταιρείας σε ανάπτυξη

η χρονιά μιας νέας Wind». Όπως σημείωσε, ήδη το 2016 έγιναν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή και «συστηματική πρόοδος σε όλους τους τομείς στρατηγικής εστίασης, από το δίκτυο κινητής μέχρι την έμφαση στις αγορές δεδομένων, στα συνδυαστικά προγράμματα, στην εμπειρία του πελάτη και στην αναβάθμιση του δικτύου». Αναφερόμενος στα ορόσημα της περασμένης χρονιάς ο κύριος Ζαρκαλής επεσήμανε ότι το 2016 σηματοδότησε την επιστροφή της εταιρείας σε ανάπτυξη. «Εμφανίσαμε ανάπτυξη 3% στα έσοδα και 7% σε επίπεδο λειτουργικής κερδοφορίας, έπειτα από πολλά χρόνια υποχώρησης» ανέφερε. Συγκεκριμένα, η Wind Hellas παρουσίασε πέρσι κύκλο εργασιών 476 εκατ. ευρώ (από 461 εκατ. ευρώ το 2015) και κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) 91 εκατ. ευρώ (από 84,9 ευρώ στην προηγούμενη χρήση). Από την κινητή τηλεφωνία, η Wind είχε έσοδα 304,3 εκατ. ευρώ (οριακή υποχώρηση από τα 306,4 εκατ. ευρώ του 2015), ενώ στη σταθερή τηλεφωνία τα έσοδα ανήλθαν στα 171,4 εκατ. το 2016 (από 154,3 εκατ. ευρώ στην προηγούμενη χρήση). Ο κύριος Ζαρκαλής σημείωσε πως και τα δύο μεγέθη ήταν λίγο πάνω από τις αρχικές προβλέψεις, προσθέτοντας πως υπήρξε «συστηματική πρόοδος σε όλους τους τομείς στρατηγικής εστίασης, από το δίκτυο κινητής μέχρι την έμφαση στις αγορές δεδομένων, στα συνδυαστικά προγράμματα, στην εμπειρία του πελάτη και στην αναβάθμιση του δικτύου». Παράλληλα, σημαντικές εξελίξεις ήταν η επιτυχής έκδοση ομολογιακού δανείου 250 εκατ. ευρώ («σημαντική η επιστροφή μας έπειτα από καιρό στις αγορές»), η ΑΜΚ 25 εκατ. ευρώ που πραγματοποιήθηκε και η επαναδιαμόρφωση της μετοχικής της βάσης. Σήμερα, τρεις μέτοχοι, η Golden Tree Asset Management, η Cyrus Capital και η Anchorage Capital αθροιστικά ελέγχουν περίπου το 70% της Wind Hellas. Οι επενδύσεις Όπως έχει ανακοινώσει προ έτους η διοίκηση, στο διάστημα 2016-2020 η Wind Hellas θα υλοποιήσει πρόγραμμα επενδύσεων ύψους 500 εκατ. ευρώ, με στόχο να αποκτήσει το 20% της συνολικής τηλεπικοινωνιακής αγοράς στην Ελλάδα. Το 2016, το ύψος των επενδύσεων που υλοποιήθηκαν ανήλθε σε 93 εκατ. ευρώ (χωρίς κόστη για άδειες) και, όπως αναφέρθηκε, το 2017 θα ανέλθει στα επίπεδα των 95-100 εκατ. ευρώ, με επίκεντρο τα δίκτυα νέας γενιάς κινητής (4G) και νέας γενιάς σταθερής (VDSL, FTTx) και την ανάπτυξη υπηρεσιών συνδρομητικής τηλεόρασης. Ο επικεφαλής της Wind Hellas ανέφερε πως η εταιρεία διαθέτει

σήμερα τρεις φορές μεγαλύτερο δίκτυο 4G σε σχέση με τον Απρίλιο του 2015. Σήμερα, η πληθυσμιακή κάλυψη έχει φθάσει στο 78% και στο τέλος του 2017 αναμένεται στο 90%. Παράλληλα, πέρσι η εταιρεία κατέγραψε αύξηση 30% στους χρήστες data (δεδομένων) με έξυπνα κινητά τηλέφωνα και διπλάσια χρήση data μεταξύ 2015 και 2016. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στα ανανεωμένα καταστήματα της εταιρείας, 155 επί συνόλου 175 –επένδυση της τάξης των 20 εκατ. ευρώ– τα οποία και παρουσίασαν αύξηση των πωλήσεών τους. Τα σχέδια για τη συνδρομητική TV Σημαντικό μέρος του επενδυτικού σχεδίου της Wind Ελλάς θα αφορά την είσοδο στην αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης. Η εταιρεία έχει ήδη ανακοινώσει τη συνεργασία της με την Zappware για την προσφορά υπηρεσιών τηλεόρασης στους πελάτες της, κάτι που αναμένεται να ξεκινήσει το τελευταίο τρίμηνο του 2017. Όπως αναφέρθηκε, μέχρι το τέλος του έτους, η εταιρεία θα λανσάρει μια νέα υπηρεσία multiscreen βίντεο, δημιουργώντας μια ξεχωριστή τηλεοπτική εμπειρία για τους πελάτες της, οι οποίοι θα έχουν πρόσβαση σε ζωντανές και catch-up τηλεοπτικές μεταδόσεις και σε έναν πλούσιο κατάλογο βίντεο On-Demand (VOD), από οποιαδήποτε συσκευή επιθυμούν, ακόμη και tablet, smartphone ή υπολογιστή. Σημειώνεται πως η Zappware αναπτύσσει το βασισμένο στο cloud λογισμικό της ενσωματώνοντας δυνατότητες εξατομίκευσης για Android-TV, για smartphones, tablets και web-browsers.

VODAFONE ΕΛΛΑΔΟΣ Tα οικονομικά αποτελέσματα Σε αρκετά καλά επίπεδα κινήθηκαν τα οικονομικά αποτελέσματα που ανακοίνωσε η Vodafone Ελλάδος για το α’ εξάμηνο του τρέχοντος οικονομικού έτους (Απρίλιος-Σεπτέμβριος 2016). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε ο όμιλος Vodafone για όλες τις θυγατρικές του, στην Ελλάδα ο κύκλος εργασιών για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα διαμορφώθηκε στα 432 εκατ. ευρώ, έναντι 433 εκατ. ευρώ που ήταν στο πρώτο μισό του προηγούμενου οικονομικού έτους. Όμως, τα έσοδα από υπηρεσίες, τα οποία αποτελούν και έναν από τους δείκτες στον οποίο δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι κινήθηκαν ανοδικά κατά 2,6% στο τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου (211 εκατ. ευρώ, έναντι 206 εκατ. ευρώ), ισοσκελίζοντας πρακτικά τις απώλειες που είχαν υπάρξει στο τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου (194 εκατ. ευρώ, έναντι 198 εκατ. ευρώ). Τα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) παρουσίασαν αύξηση, καθώς ανήλθαν στα 130 εκατ. ευρώ, έναντι 115 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του οικονομικού 2015/2016, παρουσιάζοντας αύξηση 13%. Τα προσαρμοσμένα λειτουργικά κέρδη διαμορφώθηκαν στα 48 εκατ. ευρώ για το α’ εξάμηνο, έναντι 42 εκατ. ευρώ, με το ποσοστό αύξησης να είναι στο 14,3%. Οι επενδύσεις παρουσίασαν ελαφρά μείωση, από τα 61 εκατ. ευρώ στα 59 εκατ. ευρώ, ενώ η λειτουργική ταμειακή

ρευστότητα διαμορφώθηκε στα 24 εκατ. ευρώ, από 21 εκατ. ευρώ. Η Vodafone Ελλάδος αύξησε κατά το τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου την πελατειακή βάση της. Στην κινητή τηλεφωνία, η εταιρεία πρόσθεσε 7 χιλιάδες συνδρομητές συμβολαίου και 72 χιλιάδες πελάτες καρτοκινητής, με αποτέλεσμα στο τέλος Σεπτεμβρίου η Vodafone Ελλάδος να φθάσει να εξυπηρετεί 5,869 εκατομμύρια γραμμές. Στη σταθερή τηλεφωνία, η Vodafone πρόσθεσε 15 χιλιάδες νέες γραμμές, φθάνοντας στις 586 χιλιάδες. Λόγω και του καλοκαιριού, το μέσο μηνιαίο έσοδο ανά πελάτη (ARPU) κατά το β’ τρίμηνο του τρέχοντος οικονομικού έτους της Vodafone παρουσίασε ελαφρά αύξηση σε σχέση με το α’ τρίμηνο. Συγκεκριμένα, το μικτό ARPU διαμορφώθηκε στα 8,22 ευρώ, έναντι 7,85 ευρώ το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο. Το ARPU στα συμβόλαια ήταν στα 22,12 ευρώ (έναντι 21,24 ευρώ), ενώ το μέσο έσοδο ανά γραμμή καρτοκινητής ήταν στα 3 ευρώ (έναντι 2,72 ευρώ).

CYTA ΕΛΛΑΔΟΣ Κερδίζει συνδρομητές σε ένα περιβάλλον έντονων προκλήσεων Σε ανακοίνωσή του, ο όμιλος Cyta αναφέρει πως η Cyta Ελλάδος στα οκτώ χρόνια λειτουργίας της στην Ελλάδα, και μέσα σε ένα περιβάλλον σκληρών δοκιμασιών της οικονομίας, κατάφερε να κερδίσει την προτίμηση άνω των 300.000 συνδρομητών, ιδιωτών και επιχειρήσεων, που εμπιστεύονται την τεχνολογική της πρωτοπορία, τις συνδυαστικές επιλογές προϊόντων και την ποιοτική άμεση ανταπόκριση και υποστήριξη που προσφέρει. Η Cyta Ελλάδος, που σήμερα διαθέτει 5.500 χλμ. οπτικών ινών και πάνω από 500 σημεία εξυπηρέτησης σε όλη την Ελλάδα, από την ίδρυσή της ξεχώρισε στην αγορά και αποτελεί διαχρονικά πόλο επενδυτικού ενδιαφέροντος. Το περιβάλλον οικονομικής αβεβαιότητας και συνεχών μεταβολών στην Ελλάδα δημιουργεί καθημερινά για όλες τις εταιρείες του κλάδου τηλεπικοινωνιών νέες μεγάλες προκλήσεις. Με αυτό το δεδομένο και λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς εξελίξεις στον χώρο, αποφασίστηκε να διαχωριστούν οι διαδικασίες για τη Cyta Ελλάδος από αυτές για τον υπόλοιπο όμιλο της Cyta, έτσι ώστε να ανοίξει η προοπτική στρατηγικών επιλογών, με δυνητικούς συνεργάτες επενδυτές για τη Cyta Ελλάδος. Μια προοπτική που θα είναι επωφελής για την αξία του ομίλου και τους εργαζομένους του. Στην κατεύθυνση αυτή, η Cyta Ελλάδος, με τη στήριξη του Ομίλου Cyta, συνεχίζει να υλοποιεί σταθερά τις εργασίες της βασισμένη στον επιχειρησιακό της σχεδιασμό. Έτσι, η Cyta Ελλάδος αποκτά πλέον την κατάλληλη δυναμική για να ελιχθεί στην απαιτητική ελληνική αγορά. Η κάλυψη των αναγκών του πελάτη βρίσκονται στο επίκεντρο των εργασιών της Cyta Ελλάδος, όπως γίνεται καθημερινά από την έναρξη της λειτουργίας της. Η όποια επενδυτική εξέλιξη θα είναι επακόλουθο της διαφοροποιημένης δυναμικής επιχειρηματικής πορείας της Cyta Ελλάδος, η οποία καταγράφει μια επιτυχημένη παρουσία σε μια αγορά πολλαπλάσιας δυναμικής και μεγέθους συγκριτικά με την αγορά της Κύπρου. ΧΡΗΜΑ 27

Μετασχηματίζοντας ψηφιακά έναν Οργανισμό που αλλάζει τον κόσμο: Η ιστορία του Connecti-Desk στην ActionAid Hellas Η Actionaid είναι μια διεθνής φιλανθρωπική οργάνωση, που από το 1972 έχει βοηθήσει περισσότερους από 15 εκατομμύρια φτωχούς και αδικημένους ανθρώπους σε 45 χώρες του κόσμου. Το ελληνικό γραφείο έχει δράση σήμερα στις 20 από αυτές τις χώρες, με περισσότερους από 200.000 Έλληνες ενεργούς υποστηρικτές του έργου της. Η Connecticore είναι περήφανος υποστηρικτής των δραστηριοτήτων της ActionAid Ελλάδος και προμηθευτής της σε ολοκληρωμένες και καινοτόμες λύσεις πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Το Connecti-Desk® είναι το πλέον πρόσφατο παράδειγμα καινοτομίας που υιοθέτησε ο μεγάλος αυτός φιλανθρωπικός οργανισμός στη χώρα μας και που αυτομάτως τον οδήγησε στον απόλυτο ψηφιακό μετασχηματισμό του (digital transformation).

28 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Τι είναι το Connecti-Desk; Το Connecti-Desk® ανήκει στη γενιά προηγμένων cloud λύσεων της Connecticore: Desktop-as-a-Service (DaaS), της εικονικής δηλαδή επιφάνειας εργασίας που γίνεται προσβάσιμη από τον χρήστη από κάθε ηλεκτρονική συσκευή (υπολογιστή, tablet ή κινητό), με 24ωρη διαθεσιμότητα, από οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο. Δεν απαιτεί την εγκατάσταση πρόσθετου λογισμικού και το μόνο που ζητά είναι μια σύνδεση internet (ακόμα και GPRS!). Δεν είναι μία ακόμη εναλλακτική μορφή πρόσβασης στο περιβάλλον εργασίας του χρήστη, αλλά ένα υπερσύγχρονο μοντέλο παραγωγικότητας χωρίς φυσικούς και τεχνικούς περιορισμούς. Τελικά, πρόκειται για μια «dirsuptive» τεχνολογία, η οποία δεν υποκαθιστά απλά μια λειτουργία στην επιχείρηση. Μετασχηματίζει πλήρως τον οργανισμό, κτίζοντας σε αυτό που γνωρίζει να κάνει καλά και ενισχύοντας τα πλεονεκτήματά του. Στην περίπτωση της ActionAid Ελλάς, το Connecti-Desk πραγματοποιεί ήδη το θαύμα του.

33 Connecti-Desk® σημαίνει απόλυ-

τα διασφαλισμένη πρόσβαση μέσα από κάθε ηλεκτρονική συσκευή (υπολογιστή, tablet ή κινητό), με έναν internet browser, σε οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο, και οποιαδήποτε ώρα.

33 Connecti-Desk® σημαίνει μόνο Opex, όχι Capex!

Με το Connecti-Desk® ένας μεγάλος όγκος καθημερινών και επιτακτικών εργασιών συντήρησης που επωμίζεται το τμήμα πληροφορικής του οργανισμού, σχεδόν στιγμιαία, εξαφανίζεται, επιτρέποντας στον επικεφαλής (CIO/CTO) να υποστηρίξει καλύτερα, με τους νέους διαθέσιμους πόρους, τους επιχειρησιακούς στόχους. Επιπλέον, καταργείται η ανάγκη για διαρκή ανανέωση του εξοπλισμού, σε επίπεδο είτε server είτε client, και παράλληλα μεγιστοποιείται το επίπεδο ασφαλείας, αξιοπιστίας, αποθήκευσης, ανταλλαγής και διαχείρισης δεδομένων, ενώ αυξάνεται και η συνολική διαθέσιμη επεξεργαστική ισχύς και ταχύτητα των εφαρμογών ανά χρήστη. Με το Connecti-Desk®, πλέον, κάθε μέλος της ActionAid – ανεξαρτήτως της γεωγραφικής τοποθεσίας του-–μετατρέπεται σε έναν αυτόνομο σταθμό εργασίας. Μέχρι πρότινος, για την τεχνική υποστήριξη των ανθρώπων που εργάζονταν σε απομακρυσμένα σημεία (όπως οι εθελοντές της ActionAid στα νησιά) χρειαζόταν πρώτα να εγκατασταθεί, τοπικά, ειδικός διακομιστής, που θα εξυπηρετούσε τους χρήστες. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εφαρμογές που χρησιμοποιούσαν στην προ-Connecti-Desk® εποχή, παραμένουν στην επιφάνεια εργασίας τους (στο desktop τους) και είναι διαρκώς διαθέσιμες. Συνεπώς, τα μέλη της ActionAid δεν αντιλαμβάνονται την ψηφιακή μετάβαση, αφού εργάζονται στο ίδιο οικείο περιβάλλον που είχαν συνηθίσει, το οποίο πλέον προστατεύεται από τεχνολογία αιχμής, ελαχιστοποιώντας το ρίσκο παραβίασης της ασφάλειας, ενώ διασφαλίζει και την επιχειρησιακή συνέχεια του Οργανισμού ακόμη και κάτω από ακραίες καταστάσεις. Η αλλαγή αυτή είναι τόσο ριζικά επαναστατική που δημιουργεί ένα εντελώς νέο και πρωτοποριακό μοντέλο εργασίας, συνεργασίας και συντονισμού ανθρώπινων και τεχνικών πόρων και, τελικά, αποτελεσματικότητας στα δεκάδες εγχειρήματα και αποστολές του Οργανισμού σε όλα τα μέρη του κόσμου.

Ένας παράλληλος στόχος του ψηφιακού μετασχηματισμού που επιδίωξε η ActionAid Ελλάς μέσω του Connecti-Desk® ήταν η περικοπή του κόστους και η ανακατανομή του σε έργα που προάγουν τον σκοπό της οργάνωσης. Πιο συγκεκριμένα, η εφαρμογή της Connecticore σε βάθος διετίας αναμένεται να φέρει μείωση αρκετών ποσοστιαίων μονάδων στα σημερινά λειτουργικά έξοδα. Με τα χρήματα που εξοικονομούνται από την κάθετη μείωση του κόστους χρήσης, αφού σχεδόν καταργείται η προσθήκη ή η αναβάθμιση νέου εξοπλισμού και διαφόρων αδειών χρήσης λογισμικού, μπορούν να αυξηθούν οι δαπάνες προσέλκυσης νέων υποστηρικτών, ευαισθητοποίησης των πολιτών και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Οργανισμού. Αυτό προσδίδει νέα δυναμική σε όλα τα έργα της ActionAid στην ελληνική επικράτεια και το εξωτερικό. Στα οικονομικά οφέλη αυτού του μετασχηματισμού που φέρνει το πρωτοποριακό μοντέλο του Connecti-Desk® στην ActionAid εντάσσεται και ο απόλυτος έλεγχος του budget, με τη στιγμιαία προσαρμογή των πόρων στις πραγματικές, δηλαδή τις τρέχουσες ανάγκες του οργανισμού. Για πρώτη φορά, υπάρχει απόλυτος προγραμματισμός εξόδων βάσει της πραγματικής μηνιαίας ζήτησης, ο οποίος συνοψίζεται σε έναν αριθμό ουσιαστικά: το σύνολο των ενεργών χρηστών ανά χρονική περίοδο. Έτσι, ο διαχειριστής του Connecti-Desk® στην ActionAid μπορεί με μεγάλη ευκολία και αμεσότητα να δημιουργεί/καταργεί χρήστες, κάτι που, στην περίπτωση αυτού ειδικά του Οργανισμού, έχει κρίσιμη σημασία, λόγω των συνεχών μεταβολών των χρηστών-εθελοντών. Το έργο του Connecti-Desk® και του ψηφιακού μετασχηματισμού της ActionAid Ελλάς ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε με μεγάλη επιτυχία σε μόλις 30 μέρες. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι το κυριολεκτικά μηδενικό downtime. Η μετάβαση δηλαδή στο νέο μοντέλο εργασίας πραγματοποιήθηκε χωρίς να χαθεί λεπτό επιχειρησιακής λειτουργίας.

Εάν ενδιαφέρεστε να μάθετε πώς μπορεί το Connecti-Desk να μετασχηματίσει την επιχείρησή σας άμεσα και χωρίς πρόσθετες επενδύσεις, στείλτε email στο marketing@connecticore.com, προκειμένου να λάβετε την «disruptive» πρόταση της Connecticore.

ΧΡΗΜΑ 29

αφιέρωμα

~ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Forthnet:

ΕΠΕΝΔΥΟΝΤΑΣ ΣΤΑΘΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Forthnet, σε ένα περιβάλλον παρατεταμένης ύφεσης, που έχει μειώσει κατά πολύ την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων, κατάφερε να διατηρήσει τα μεγέθη της και να διαφυλάξει τη στρατηγική της αξία. Οι αποφασιστικές της επιλογές για την καθιέρωση υπηρεσιών που συνδυάζουν την επικοινωνία με την ψυχαγωγία αλλά και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης του κοστολογικού μοντέλου της εταιρείας είχαν ως αποτέλεσμα την πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα των μεγεθών της Forthnet σε σχέση με τον υπόλοιπο κλάδο. Σήμερα, η εταιρεία, έχοντας περισσότερες από 1 εκατομμύριο συνδρομές, κατέχει ηγετική θέση στην αγορά ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, με ένα στα πέντε ελληνικά νοικοκυριά να απολαμβάνουν τις υπηρεσίες της. H Forthnet, έχει στηρίξει την επιτυχία της στην υιοθέτηση αναπτυξιακής στρατηγικής, που στόχο έχει τη διαφοροποίηση από τον ανταγωνισμό, μέσω της διαρκούς αναζήτησης καινοτομιών που βελτιώνουν την εμπειρία του καταναλωτή. Μέσα στο 2016, η εταιρεία προχώρησε σε μια σειρά αναβαθμίσεων της εμπειρίας που απολαμβάνουν οι πελάτες της. Πλέον, οι συνδρομητές της Nova απολαμβάνουν όλα τα κανάλια της σε εικόνα και ήχο υψηλής ευκρίνειας και μάλιστα χωρίς καμία επιπλέον χρέωση. Η υπηρεσία NovaGO, που δίνει τη δυνατότητα στους συνδρομητές της να παρακολουθούν το δημοφιλές περιεχόμενο της Nova σε laptops, tablets και smartphones, αναβαθμίστηκε με επιπλέον κανάλια και δυνατότητες, ώστε οι συνδρομητές να μπορούν να βλέπουν αυτό που θέλουν, όπου κι αν βρίσκονται. Η υπηρεσία όμως που πραγματικά άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τηλεόραση είναι η υπηρεσία Nova On Demand. Με τη νέα αυτή υπηρεσία, που λάνσαρε μέσα στο 2016 η Nova, όλοι οι συνδρομητές Nova3play, συνδέοντας τον εξελιγμένο Novabox αποκωδικοποιητή τους στο Internet, μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα στο να παρακολουθούν μέσω δορυφόρου το πιο πλούσιο και πλήρες περιεχόμενο που προσφέρουν τα κανάλια της Nova ή να επιλέξουν “on demand” στο τηλεκοντρόλ τους και να παρακολουθήσουν μέσω Internet ό,τι αυτοί θέλουν. Παράλληλα, η Forthnet καθιέρωσε το καλοκαίρι του 2016 την εμπορική μάρκα “Nova” για όλες τις υπηρεσίες που απευθύνονται τόσο σε οικιακούς πελάτες όσο και σε επιχειρήσεις. Προσφέρει έτσι στους πελάτες της ολοκληρωμένες και καινοτόμες υπηρεσίες Internet, τηλεφωνίας και τηλεόρασης κάτω από μία μάρκα, με μια ενιαία εμπειρία για το σύνολο των αναγκών τους όσον αφορά την ψυχαγωγία και την επικοινωνία. Επίσης, ολοκληρώθηκε η συμφωνία για την αναχρηματοδότηση του τραπεζικού δανεισμού της εταιρείας. Οι προσπάθειες της Forthnet είχαν ξεκινήσει από το 2013, αλλά οι αποφάσεις των τραπεζών καθυστέρησαν κατά τρία χρόνια. Στο διάστημα αυτό, ανα-

30 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

πτύχθηκε ένα σήριαλ εξαγοράς της εταιρείας από τις Vodafone και Wind, που, παρότι είναι ανταγωνιστές της Forthnet, συμμετέχουν με περίπου 40% στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας. Σήμερα, γίνεται φανερό ότι το υποτιθέμενο ενδιαφέρον των Vodafone-Wind ήταν μάλλον προσχηματικό, καθυστερώντας κατά τρία χρόνια τη λήψη σημαντικών αποφάσεων από πλευράς των τραπεζών. Η Forthnet, που στο διάστημα των επτά τελευταίων ετών έχει πληρώσει στις τράπεζες περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ σε τόκους και είχε πάντα ενήμερα τα τραπεζικά της δάνεια, πέτυχε τελικά την έκδοση Μετατρέψιμου Ομολογιακού Δανείου, καλύπτοντας τις προϋποθέσεις για την ολοκλήρωση της αναχρηματοδότησης του δανεισμού της. Η Forthnet, από την 1η Ιανουαρίου του 2017 και για τα επόμενα χρόνια, θα αποτελεί τον πάροχο καθολικής υπηρεσίας όσον αφορά τη σταθερή τηλεφωνία, καθώς αναδείχθηκε υπερθεματιστής στη σχετική δημοπρασία της ΕΕΤΤ. Αυτό σημαίνει ότι θα καλύπτει πλέον τις ανάγκες τηλεφωνίας όπου δεν υπάρχει δίκτυο, σε όλη την Ελλάδα, από άκρη σε άκρη, μέσω δορυφόρου. Μία λύση που όχι μόνο εξυπηρετεί γρήγορα και αποτελεσματικά τον συνδρομητή, αλλά και μειώνει στο 1/6 το κόστος που καλείται να πληρώσει η αγορά για την υποχρέωση αυτή, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Τα σχέδια της Forthnet όμως δεν σταματούν εκεί, καθώς έχει ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον της να δραστηριοποιηθεί και στην αγορά της κινητής τηλεφωνίας και ασύρματης κινητής πρόσβασης στο Διαδίκτυο ως πάροχος εικονικού δικτύου κινητής (MVNO). Οι διαπραγματεύσεις με τους τρεις παρόχους δικτύου κινητής τηλεφωνίας βρίσκονται σε εξέλιξη μετά και από σχετική παρέμβαση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, καθώς η εταιρεία φιλοδοξεί σύντομα να προσφέρει πλήρη κάλυψη των αναγκών των πελατών της, συνδυάζοντας συνδρομητική τηλεόραση, σταθερή και κινητή τηλεφωνία και πρόσβαση στο Internet. Τέλος, σε ό,τι αφορά στα δίκτυα νέας γενιάς, η Forthnet έχει επανειλημμένως επισημάνει ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα δεύτερο δίκτυο πρόσβασης. Το δίκτυο αυτό θα είναι βασισμένο σε σύγχρονη τεχνολογία υπερ-υψηλής χωρητικότητας, που επιτρέπει συνδέσεις gigabit, δηλαδή πολύ πάνω από τα 100 Mbps, που θα προσφέρουν και τα υποτιθέμενα δίκτυα νέας γενιάς, που σχεδιάζονται στη λογική της συνέχισης της χρήσης των ξεπερασμένων δικτύων χαλκού. Στο πλαίσιο αυτό, η Forthnet έχει υπογράψει με την ZTE Σύμφωνο Συνεργασίας προκειμένου να καταρτιστεί επιχειρηματικό σχέδιο για την από κοινού χρηματοδότηση και ανάπτυξη δικτύων βασισμένων σε τεχνολογία οπτικών ινών, που είναι και η μόνη future proof τεχνολογία για τα επόμενα 30 χρόνια.

ΧΡΗΜΑ 31

32 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

~ αφιέρωμα

ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ

ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΤΩΣΗ Ο ΤΖΙΡΟΣ ΤΩΝ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ Δέκα χρόνια πίσω επέστρεψε το λιανεμπόριο τροφίμων, καθώς μετά από μια πενταετία συνεχούς αύξησης των πωλήσεων, από το 2005 έως το 2009, ακολούθησε στη συνέχεια σταθερά φθίνουσα πορεία, με συνέπεια το 2016 να κλείσει με τζίρο χαμηλότερο κατά 18% σε σύγκριση με το 2009.

από τον

Γιώργο Καλούμενο

ε τον χειρότερο δυνατό τρόπο ξεκίνησε το 2017 για τον κλάδο των σουπερμάρκετ, καθώς ο τζίρος του Ιανουαρίου του 2017 παρουσιάζει κάμψη κατά 9,9%, σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI, σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2016. Η αβεβαιότητα που επικρατεί στην οικονομία, λόγω της καθυστέρησης ολοκλήρωσης της αξιολόγησης, οι νέες φορολογικές επιβαρύνσεις που ισχύουν από την αρχή του τρέχοντος έτους, η κακοκαιρία το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου οδήγησαν τον τζίρο στα Τάρταρα, επιβεβαιώνοντας την ανησυχία που είναι διάχυτη στην αγορά, στους λιανεμπόρους και κυρίως στους προμηθευτές. Η υποχώρηση του τζίρου, ώς έναν βαθμό, σχετίζεται και με την απουσία, στην πραγματικότητα, του δικτύου της πρώην «Μαρινόπουλος». Η μείωση του όγκου πωλήσεων διαμορφώθηκε επίσης σε υψηλά επίπεδα, κατά 8,1% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2016.

ΧΡΗΜΑ 33

αφιέρωμα

~ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ

Η μοναδική εκπτωτική αλυσίδα στον κλάδο των σουπερμάρκετ στην Ελλάδα, η Lidl, κατέγραψε αύξηση πωλήσεων 10,2% το 2016 σε σύγκριση με το 2015, με τον τζίρο της να διαμορφώνεται σε 1,4 δισ. ευρώ, έναντι 1,3 δισ. ευρώ έναν χρόνο πριν.

Σημαντική είναι η υποχώρηση του τζίρου σε όλες τις μεγαλοκατηγορίες προϊόντων, τροφίμων και μη τροφίμων. Τη μεγαλύτερη συρρίκνωση καταγράφει ο τζίρος των προϊόντων προσωπικής υγιεινής και ομορφιάς, καθώς μειώθηκε τον Ιανουάριο του 2017 κατά 13,7% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2016. Κατά 13,4% συρρικνώθηκε ο τζίρος στα είδη νοικοκυριού και κατά 8,7% στα τρόφιμα. Σημαντική υποχώρηση παρουσιάζει, εξάλλου, ο τζίρος και στις 11 επιμέρους κατηγορίες των ταχυκίνητων προϊόντων. Η μείωση ανά κατηγορία έχει ως εξής: ~~ 14,3% στα καθαριστικά σπιτιού και απορρυπαντικά ~~ 14,2% στα είδη προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς ~~ 13,3% στα γαλακτοκομικά ~~ 13,2% στα είδη προσωπικής υγιεινής ~~ 11,2% στα άλλα είδη νοικοκυριού ~~ 11,1% στα υλικά μαγειρικής ~~ 8,4% στα συσκευασμένα τρόφιμα ~~ 7,3% στα αλκοολούχα ποτά ~~ 5,8% στα σνακς ~~ 3,8% στα κατεψυγμένα τρόφιμα ~~ 1,2% στα αλκοολούχα ποτά Εντυπωσιακή και ταυτόχρονα ανησυχητική είναι η μείωση και στον όγκο πωλήσεων (τεμάχια) που καταγράφεται επίσης και στις 11 κατηγορίες. Συγκεκριμένα: ~~ 11,9% στα γαλακτοκομικά ~~ 11,4% στα μη αλκοολούχα ποτά ~~ 11,3% στα καθαριστικά σπιτιού και απορρυπαντικά ~~ 10,5% στα είδη προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς ~~ 8,8% στα είδη προσωπικής υγιεινής ~~ 8,6% στα αλκοολούχα ποτά ~~ 7,7% στα υλικά μαγειρικής ~~ 7,7% στα άλλα είδη νοικοκυριού ~~ 5% στα σνακς ~~ 4,3% στα συσκευασμένα τρόφιμα ~~ 3,2% στα κατεψυγμένα τρόφιμα 34 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΚΑΜΨΗ 4,5% ΣΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΤΟ 2016 Δέκα χρόνια πίσω επέστρεψε το λιανεμπόριο τροφίμων, καθώς μετά από μια πενταετία συνεχούς αύξησης των πωλήσεων, από το 2005 έως το 2009, ακολούθησε στη συνέχεια σταθερά φθίνουσα πορεία, με συνέπεια το 2016 να κλείσει με τζίρο χαμηλότερο κατά 18% σε σύγκριση με το 2009. Για το 2017, και υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι δεν θα υπάρξουν έκτακτα γεγονότα και απρόοπτα, αναμένεται περαιτέρω υποχώρηση του τζίρου, κατά 2-3%, με τάση δηλαδή επιβράδυνσης της μείωσης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Nielsen, το 2016 η αξία των πωλήσεων στο λιανεμπόριο τροφίμων, περιλαμβανομένων και των μεμονωμένων καταστημάτων, διαμορφώθηκε σε περίπου 10,78 δισ. ευρώ, υποχωρώντας κατά 4,1% σε σύγκριση με το 2015. Ουσιαστικά, επέστρεψε στα επίπεδα του 2005, όπου όμως τα προϊόντα επιβαρύνονταν με πολύ χαμηλότερους έμμεσους φόρους, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα κατευθυνόταν και προς άλλα αγαθά και όχι κυρίως για την αγορά τροφίμων, όπως συμβαίνει σήμερα. Το 2009, έναν χρόνο πριν η Ελλάδα εισέλθει σε καθεστώς Μνημονίου, οι πωλήσεις τροφίμων έφτασαν σε υψηλό ιστορικό, στα 13,15 δισ. ευρώ. Ειδικά στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων (καταστήματα άνω των 100 τ.μ.), η αξία των πωλήσεων το 2016 υποχώρησε κατά 4,5% σε σύγκριση με το 2015 και διαμορφώθηκε σε 9,49 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένης της Lidl και των νησιών), έναντι 9,9 δισ. ευρώ το 2015. Η επίδοση της Lidl έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί αν αφαιρεθεί η επίδρασή της, τότε η μείωση των πωλήσεων θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, της τάξης του 6,6% σε σύγκριση με το 2015. Ο όγκος πωλήσεων υποχώρησε ακόμη περισσότερο, κατά 9,8%, το 2016 σε σύγκριση με το 2015. Οι απώλειες σε αξία πωλήσεων είναι μικρότερες, λόγω της αύξησης της μέσης τιμής ανά μονάδα πώλησης, κατά 3,1%. Η αύξηση των τιμών οφείλεται στις αυξήσεις ΦΠΑ και ΕΦΚ, στη μη απορρόφηση από τους λιανεμπόρους των αυξήσεων στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και της μετακύλισής τους στην τιμή καταναλωτή, αλλά και στην κατάρρευση της «Μαρινόπουλος», αλυσίδας που εφάρμοζε εντατικές προωθητικές ενέργειες και είχε ταυτόχρονα υψηλές πωλήσεις προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Η μοναδική εκπτωτική αλυσίδα στον κλάδο των σουπερμάρκετ

ΧΡΗΜΑ 35

αφιέρωμα

~ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ

Το ερώτημα που γεννάται είναι αν όλες οι αλυσίδες κινήθηκαν ανοδικά, πού χάθηκαν τα περίπου 400 εκατ. ευρώ από το οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων;

στην Ελλάδα, η Lidl, κατέγραψε αύξηση πωλήσεων 10,2% το 2016 σε σύγκριση με το 2015, με τον τζίρο της να διαμορφώνεται σε 1,4 δισ. ευρώ, έναντι 1,3 δισ. ευρώ έναν χρόνο πριν. Πάντως, σύμφωνα με τα στελέχη της Nielsen, δεν είναι μόνο η Lidl η κερδισμένη από την κατάρρευση της «Μαρινόπουλος», αλλά όλες οι αλυσίδες, οι οποίες κινήθηκαν ανοδικά. Επομένως, το ερώτημα που γεννάται είναι αν όλες οι αλυσίδες κινήθηκαν ανοδικά, πού χάθηκαν τα περίπου 400 εκατ. ευρώ από το οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων; Περίπου μία μονάδα από τη συνολική μείωση κατά 4,5% κατευθύνθηκε στο κανάλι της χονδρικής, στο cash & carry. Πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες που προτιμούσαν να προμηθεύονται προϊόντα ψωνίζοντας με τιμολόγιο από τη «Μαρινόπουλος». Επιπλέον, θεωρείται ότι ένα ακόμη σημαντικό ποσοστό, πάνω από 1%, πρόκειται για την απώλεια της «τεχνητής» ζήτησης, που δημιουργούνταν επίσης λόγω των πολλών προωθητικών ενεργειών της «Μαρινόπουλος». Η κρίση και η μείωση της κατανάλωσης δεν επέφεραν μόνο μείωση του συνολικού τζίρου του κλάδου, αλλά ταυτόχρονα και συγκέντρωση, τάση μάλιστα που αναμένεται να ενταθεί περαιτέρω το προσεχές διάστημα. Έτσι, ενώ το 2005 οι 10 μεγαλύτεροι λιανέμποροι τροφίμων συγκέντρωναν το 65,7% του συνολικού τζίρου της κατηγορίας, το μερίδιό τους αυτό ανέρχεται σήμερα σε 76% περίπου. Από 32.000, εξάλλου, που ήταν τα μικρά σημεία πώλησης το 2005, έφτασαν το 2015 τις 27.000.

ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΩΘΗΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΤΙΚΕΤΑΣ Η αντίδραση των προμηθευτών στην αυξανόμενη τάση των λιανεμπόρων να ενισχύουν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ήταν άμεση. Το γεγονός, άλλωστε, ότι οι καταναλωτές, λόγω της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος αναγκαστικά άρχισαν να στρέφονται σε φθηνότερα προϊόντα, είχε ως αποτέλεσμα, σε συνεργασία βεβαίως και με τους λιανεμπόρους, να προχωρήσουν σε σειρά προωθητικών ενεργειών. Βεβαίως, η υπερβολή οδήγησε σε εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Μαρινόπουλος», η οποία 36 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

χρηματοδότησε σε μεγάλο βαθμό η ίδια τις προωθητικές ενέργειες, γεγονός που επιδείνωσε ακόμη περισσότερο τη δυσχερή οικονομική της θέση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Nielsen, ενώ το 2009 πωλούνταν μέσω προωθητικών ενεργειών το 33,1% του όγκου των επώνυμων προϊόντων, το ποσοστό αυτό ανήλθε το 2016 σε 51%. Πάνω δηλαδή από τα μισά πωλούνταν μέσω προσφορών. Από την άλλη, τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ακολουθούν φθίνουσα πορεία. Έτσι, μετά την άνοδό τους από το 2007 έως το 2012, υποχώρησαν λίγο το 2014, ανέκαμψαν ξανά το 2015 για να υποχωρήσουν εκ νέου το 2016. Το μερίδιό τους –εξαιρουμένης της Lidl– ανήλθε το 2015 σε 15,3%, από 16,5% το 2015, ενώ το 2007 βρισκόταν μόλις στο 9,5%. Βεβαίως, το μερίδιο και σε αυτήν την περίπτωση έχει επηρεαστεί από τις εξελίξεις στη «Μαρινόπουλος», δεδομένου του ότι είχε σημαντική παρουσία στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι τα δύο τελευταία χρόνια παρατηρείται το εξής φαινόμενο: πρώτον, στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας δεν έγινε απορρόφηση των αυξήσεων των τιμών που προήλθαν για παράδειγμα από τις αυξήσεις ΦΠΑ και ΕΦΚ και δεύτερον, έχουν ξεκινήσει να γίνονται προωθητικές ενέργειες και στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. ~~ 375 ΕΥΡΩ ΕΤΗΣΙΩΣ ΑΝΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ Η ΜΕΣΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΑΠΟ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ~~ 8 ΣΤΟΥΣ 10 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΚΥΝΗΓΟΥΝ ΕΝΕΡΓΑ ΠΛΕΟΝ ΤΙΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΞΥΠΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Τα στοιχεία της ετήσιας πανελλήνιας έρευνας του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) 2016/2017, με δείγμα 2.000 καταναλωτών από όλη την Ελλάδα, δείχνουν ότι οι Έλληνες, στην προσπάθειά τους να εξοικονομήσουν χρήματα, κυνηγούν όλο και περισσότερο τις προσφορές και τις εκπτώσεις που παρέχουν τα σουπερμάρκετ στην Ελλάδα, μέσα από πρακτικές έξυπνων αγορών, αποκομίζοντας σημαντικά οφέλη. Όπως φαίνεται στο σχήμα 1, το 88% των καταναλωτών εξοικονομούν χρήματα μέσω προσφορών/κουπονιών/δωροεπιταγών που Σχήμα 1 Εκτίμηση εξοικονόμησης καταναλωτών από τις προσφορές και εκπτώσεις στο σουπερμάρκετ 5% 8%

12%

19% 29%

28%

Δεν εξοικονομώ Έως 5% 5-10% 10-20% 20-30% πάνω από 30%

Σχήμα 2 Εβδομαδιαία δαπάνη στις αγορές σουπερμάρκετ ανάλογα με την εξοικονόμηση από προσφορές 111,83€ 95,10€ 82,53€ 74,66€

76,63€ 74,76€

76,77€

82,69€

89,46€

Εξοικονόμηση ανά εβδομάδα Μέση εβδομαδιαία δαπάνη Μέση εβδομαδιαία δαπάνη + εξοικονόμηση 22€ -€

2€

Τίποτα

<5%

6€ 5-10%

12€

10-20%

20-30%

προφέρουν οι αλυσίδες σουπερμάρκετ και οι προμηθευτές των προϊόντων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι το 59% των καταναλωτών εξοικονομούν τουλάχιστον 5% επί της αξίας των αγορών τους και το 32% τουλάχιστον 10%. Η μέση εξοικονόμηση που προκύπτει από τη στάθμιση του συνόλου ανέρχεται σε 10% περίπου. Πρακτικά, η μηνιαία συνολική αξία αυτών των ενεργειών αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε όφελος πάνω από 7 ευρώ ανά εβδομάδα, 30 ευρώ μηνιαίως ανά νοικοκυριό και 375 ευρώ ετησίως. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό το όφελος είναι πολύ σημαντικότερο από το αντίστοιχο όφελος του 2010, εξαιτίας τόσο της μείωσης της δαπάνης των νοικοκυριών σε είδη παντοπωλείου όσο και της αύξησης όχι μόνο του ποσοστού των πωλήσεων που πραγματοποιείται μέσω προσφορών, αλλά και της μέσης έκπτωσης ανά προσφορά. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι μια σταθερή συσχέτιση της εξοικονόμησης μέσω προσφορών και εκπτώσεων στο σουπερμάρκετ με την εβδομαδιαία δαπάνη στο σουπερμάρκετ. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται και στο σχήμα 2, προκύπτει ότι όσο αυξάνεται η εξοικονόμηση μέσω προσφορών και εκπτώσεων τόσο αυ-

ξάνεται η δαπάνη στο σουπερμάρκετ και η εξοικονόμηση μέσω των προσφορών και εκπτώσεων. Π.χ. οι καταναλωτές που εξοικονομούν λιγότερο από 5% έχουν μέση εβδομαδιαία δαπάνη 74,76 ευρώ και εξοικονομούν μόλις 2 ευρώ ανά εβδομάδα. Αντίθετα, οι καταναλωτές που εξοικονομούν από 20 έως 30%, έχουν μέση εβδομαδιαία δαπάνη 89,46 ευρώ, αλλά εξοικονομούν 22 ευρώ ανά εβδομάδα ή 1.163 ευρώ τον χρόνο. Πρόκειται για ένα αναμενόμενο εύρημα, καθώς είναι λογικό ότι οι καταναλωτές που έχουν μεγαλύτερες ανάγκες, και άρα υψηλότερη δαπάνη (π.χ. οικογένειες με παιδιά), κυνηγούν περισσότερο τις προσφορές, προκειμένου να αποκομίσουν μεγαλύτερη αξία. Αντίθετα, καταναλωτές με μικρότερη δαπάνη, όπως π.χ. εργένηδες, φοιτητές κ.λπ., είναι πιο αδιάφοροι προς τις προσφορές και αρκετά βιαστικοί στις αγορές τους. Η έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ καταγράφει ενδιαφέροντα ευρήματα σε σχέση με τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με την επιλογή προσφορών και προωθητικών ενεργειών. Όπως φαίνεται στο σχήμα 3, είναι χαρακτηριστικό το ότι πλέον 2 στις 5 επισκέψεις στο σουπερμάρκετ έχουν ως αφετηρία κάποια προσφορά για την οποία ενημερώθηκε ο καταναλωτής πριν επισκεφθεί το κατάστημα, κάτι που με δεδομένο το ότι μέσος Έλληνας καταναλωτής επισκέπτεται το σουπερμάρκετ 4,5 φορές ανά εβδομάδα, πρακτικά, σημαίνει ότι περίπου 2 φορές την εβδομάδα ο καταναλωτής αφιερώνει χρόνο για την αγορά (ή και κυνήγι) προσφορών. Χαρακτηριστικό είναι επίσης το ότι 1 στους 2 καταναλωτές 50% δηλώνει ότι ψάχνει ενεργητικά για προσφορές και εκπτώσεις στο Διαδίκτυο και στα φυλλάδια των αλυσίδων σουπερμάρκετ πριν επισκεφθεί το κατάστημα για τις αγορές του (βλ. σχήμα 4). Επιπλέον, στο πλαίσιο της υιοθέτησης των έξυπνων αγορών από τους καταναλωτές, λόγω της οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών, καταγράφονται και άλλες σημαντικές τάσεις (σχήμα 4). Συγκεκριμένα, το 71% του κοινού δηλώνει ότι κυνηγάει τις προσφορές στις αγορές στο σουπερμάρκετ και το 63% ότι οι προσφορές και εκπτώσεις είναι ο κύριος λόγος για να επιλέξουν το κατάστημα σουπερμάρκετ που θα επισκεφθούν. Το 76% των καταναλωτών δηλώνουν ότι αγοράζουν περισσότερες προσφορές και εκπτώσεις σε σχέση με το παρελθόν. Εντυπωσιακό είναι πως το 46% των καταναλωτών είναι διατεθειμένοι μέχρι και να αλλάξουν το πρόγραμμά τους και τη διατροφή τους αν βρουν καλές προσφορές σε κάτι άλλο από την αρχική τους λίστα, κάτι που υποδηλώνει τη μεγάλη διείσδυση στην καθη-

Σχήμα 3 Κύριοι λόγοι επίσκεψης καταστήματος σουπερμάρκετ Εβδομαδιαίες αγορές-προμήθειες

71%

Βόλτα-διασκέδαση

22%

Έλειψε ή χρειάζομαι κάποιο προϊόν

43%

Είδα μια προσφορά

40%

Για το φαγητό της ημέρας Αγορά έτοιμου φαγητού

19% 7% ΧΡΗΜΑ 37

αφιέρωμα

86%

~ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ

Σχήμα 4 Αντιλήψεις καταναλωτών σε σχέση με τις προσφορές και εκπτώσεις στο σουπερμάρκετ Είναι εύκολο να βρείτε προσφορές στο Σ/Μ

79%

Αγοράζω περισσότερες προσφορές από το παρελθόν

76%

Στα Σ/Μ βρίσκετε πιο πολλές προσφορές από άλλα καταστήματα

74%

Γενικά κυνηγάτε τις προσφορές στα Σ/Μ

71%

Προσφορές και εκπτώσεις είναι ο κύριος λόγος που επισκέπτεστε Σ/Μ

63%

Προσπαθώ να βρίσκω περισσότερες προσφορές σε φυλλάδια-ίντερνετ

52%

Είναι πιθανό να αλλάξω διατροφή αν βρω καλές προσφορές

μερινότητα του φαινομένου των προσφορών και εκπτώσεων. Τέλος, οι καταναλωτές αξιολογούν ιδιαίτερα θετικά τις επιδόσεις των σουπερμάρκετ στον τομέα αυτό, με το 79% του κοινού να δηλώνει ότι είναι εύκολο να βρει προσφορές στο σουπερμάρκετ και το 74% να δηλώνει ότι συγκριτικά με άλλα καταστήματα, στο σουπερμάρκετ βρίσκει περισσότερες προσφορές και εκπτώσεις.

ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΣΤΟ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΑΝ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΧΑΜΗΛΑ Αυξημένη είναι η επίδραση των social media και του κινητού τηλεφώνου στη διαδικασία αγορών στο λιανεμπόριο τροφίμων. Η πρόσφατη ετήσια έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ, με δείγμα 2.000 ατόμων από όλη τη χώρα, αναδεικνύει τις σημαντικές και βαθιές αλλαγές από τις οποίες διέρχεται ο Έλληνας καταναλωτής καταγράφοντας τις αντιλήψεις του σε σημαντικά θέματα, γύρω από τις αγορές στα σουπερμάρκετ. Μία από τις βασικές τάσεις που εξετάζεται είναι η διείσδυση των ηλεκτρονικών αγορών στο λιανεμπόριο τροφίμων, αλλά και γενικότερα η επίδραση του Διαδικτύου, των social media και των νέων τεχνολογιών στις αγορές προϊόντων σουπερμάρκετ. Όπως φαίνεται στο σχήμα 5, το 2016 καταγράφεται σημαντική αύξηση του ποσοστού καταναλωτών που έχει δοκιμάσει να αγοράσει κάποιο προϊόν-είδος παντοπωλείου από το σουπερμάρκετ, από 16% σε 20% (αύξηση κατά 25%). Αυτή η αυξητική τάση είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων, όπως είναι: ~~ Οι αλλαγές στις αγοραστικές συνήθειες, ως αποτέλεσμα της αύξησης της χρήσης νέων τεχνολογιών (αύξηση ζήτησης), αλλά και της αξιοποίησης των ψηφιακών μέσων για πληροφόρηση, σύγκριση τιμών-προϊόντων και εύρεση ευκαιριών/προσφορών. ~~ Η εμφάνιση νέων ηλεκτρονικών καταστημάτων (αύξηση προσφοράς). Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι όλες οι μεγάλες 38 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

48%

αλυσίδες σουπερμάρκετ με φυσικά καταστήματα έχουν σήμερα είτε ίδια παρουσία στο online κανάλι είτε κάποια στρατηγική συνεργασία. Η εξαμηνιαία έρευνα στελεχών του κλάδου FMCG του ΙΕΛΚΑ κατέγραψε, άλλωστε, ότι για το 20% των στελεχών του κλάδου αποτελεί προτεραιότητα η πολυκαναλική διάθεση προϊόντων. ~~ Η έντονη αύξηση της χρήσης πιστωτικών καρτών, ιδιαίτερα στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων (σουπερμάρκετ), η οποία έχει βρεθεί, διεθνώς, ότι συνδέεται με τις ηλεκτρονικές αγορές. Παράλληλα, καταγράφεται αυξητική τάση τόσο σε σχέση με την πρόθεση αγοράς μέσω Διαδικτύου όσο και σε σχέση με τη γενικότερη χρήση του Διαδικτύου και των social media ως μέρος της διαδικασίας αγοράς. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο σχήμα 6: Σχεδόν το 30% δηλώνουν ότι το 2016 προτίθενται να αγοράσουν μέσω Διαδικτύου κάποιο προϊόν που πριν αγόραζαν σε καταστήματα

Σχήμα 5 Διείσδυση ηλεκτρονικών αγορών προϊόντων σουπερμάρκετ

20% 17%

17%

2013

2014

16%

2015

2016

Σχήμα 6: Τάσεις 2015-2016 σε σχέση με τις διαδικτυακές αγορές προϊόντων σουπερμάρκετ Έχω αγοράσει φέτος μέσω ίντερνετ κάποιο προϊόν που αγόραζα από Σ/Μ

16,0% 19,8%

Είναι πιθανό το επόμενο έτος να αγοράσω κάποιο προϊόν που αγόραζα από Σ/Μ

23,7% 28,8%

Ψάχνω προσφορές σε ίντερνετφυλλάδια πριν επισκεφθώ Σ/Μ

50,3% 52,0% 49,7%

Χρησιμοποιώ πιο συχνά κάρτα

62,9% 2015

2016

σουπερμάρκετ. Από αυτό το στοιχείο φαίνεται και η δυναμική ανάπτυξης που έχει το συγκεκριμένο κανάλι πώλησης, καθώς υπάρχει μια αξιόλογη ομάδα καταναλωτών (1 στους 4 καταναλωτές) η οποία αποτελεί τη βάση για τη μελλοντική ανάπτυξή του. Πάνω από 1 στους 2 καταναλωτές, πλέον (52%), δηλώνουν ότι αναζητούν ενεργητικά πληροφορίες για τιμές στο Διαδίκτυο πριν πραγματοποιήσουν τις αγορές τους στο παραδοσιακό κανάλι (φυσικό κατάστημα). Η διείσδυση του πλαστικού χρήματος, η οποία συνδέεται με τις εξ αποστάσεως αγορές είναι πολύ έντονη, λόγω και των capital controls, με σχεδόν 2 στους 3 καταναλωτές, πλέον, να δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν πιο συχνά πιστωτική κάρτα. Το προφίλ αυτών των καταναλωτών είναι κυρίως νέοι οικογενειάρχες με μικρά παιδιά, νεαρά ζευγάρια ή εργένηδες που ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα, φανατικοί των ηλεκτρονικών μέσων και φανατικοί e-shoppers, καθώς και κυνηγοί προσφορών και εκπτώσεων. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό οφείλεται στο ότι, προς το παρόν, τα ηλεκτρονικά σουπερμάρκετ στην Ελλάδα εξυπηρετούν μόνο μεγάλα αστικά κέντρα και λιγότερο την επαρχία. Τα προϊόντα που προτιμούν να αγοράζουν μέσω ηλεκτρονικών σουπερμάρκετ περιλαμβάνουν κυρίως προϊόντα εκτός της κατηγορίας των τροφίμων, όπως προϊόντα προσωπικής υγιεινής, απορρυπαντικά, καθαριστικά για το σπίτι, βρεφικά προϊόντα, είδη για κατοικίδια, είδη σπιτιού, και δευτερευόντως αναψυκτικά, καφέδες και συσκευασμένα τρόφιμα. Τέλος, η συνδυαστική στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων των ερευνών του ΙΕΛΚΑ (βλ. σχήμα 7) δείχνει, παρότι σε πολύ χαμηλά ποσοστά, μια σαφέστατα αυξητική τάση των σταθερών/συστηματικών (μη περιστασιακών) αγοραστών προϊόντων σουπερμάρκετ μέσω Διαδικτύου, όπως φαίνεται και στο σχήμα 2. Σύμφωνα με την ανάλυση, το ποσοστό αυτών των αγοραστών αυξήθηκε από 3% σε 5% την 4ετία 2013-2016 και αναμένεται να ξεπεράσει το 7% ώς το 2018. Βέβαια, τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλά, δεδομένου του ότι πλέον το 30% του ενερ-

γού πληθυσμού στην Ελλάδα αγοράζει online προϊόντα. Σε κάθε περίπτωση, τα μερίδια των online πωλήσεων παραμένουν αρκετά χαμηλότερα και από αυτά τα ποσοστά, καθώς και αυτοί οι καταναλωτές που είναι online αγοραστές εξακολουθούν να διοχετεύουν μεγάλο μέρος της αξίας των αγορών τους στο παραδοσιακό κανάλι. Σημειώνεται ότι, διεθνώς, το ηλεκτρονικό εμπόριο για τα είδη σουπερμάρκετ, παρότι διατηρεί χαμηλά μερίδια αγοράς, παρουσιάζει αξιόλογη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, και οι εκτιμήσεις για την παγκόσμια αγορά των ηλεκτρονικών σουπερμάρκετ αναφέρουν ότι θα αναπτυχθεί από 36 δισ. δολάρια το 2014 σε 100 δισ. δολάρια ώς το 2018.

Σχήμα 7: Εκτιμήσεις εξέλιξης ποσοστού καταναλωτών που πραγματοποιούν συστηματικά online αγορές προϊόντων σουπερμάρκετ 7,9% Εκτίμηση online αγοραστών Πρόβλεψη

6,4%

5,1%

3,4%

3,9%

2,9%

2013

2014

2015

2016

2017

2018

ΧΡΗΜΑ 39

~ αφιέρωμα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

40 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ & ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΟΙ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ 2012-2016 ΜΕΙΩΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ 7,55%

ύμφωνα με τα πιο πρόσφατα συνολικά στοικά έξοδα και τις αμοιβές προσωπικού– περιορίστηκαν για χεία του κλάδου, οι πωλήσεις των επιχειρήέκτη συνεχόμενη χρονιά και το 2015 διαμορφώθηκαν σε από τον Γιώργο σεων του κλάδου εμπορίας πετρελαιοειδών 432,5 εκατ. ευρώ, από 450,1 εκατ. ευρώ το προηγούμενο Καλούμενο υποχώρησαν για τέταρτη συνεχόμενη χροέτος (-3,9%). Από τα επιμέρους στοιχεία των δαπανών όλα νιά και διαμορφώθηκαν σε 9,06 δισ. ευρώ, έναντι σημείωσαν μείωση, με εξαίρεση τα άλλα λειτουργικά έξοδα (+2,7%). 10,7 δισ. ευρώ, καταγράφοντας μείωση 15,3%. Ωστόσο, ο όγκος Τέλος, ύστερα από πέντε συνεχόμενα έτη ζημιών, ο κλάδος το 2015 πωλήσεων αυξήθηκε κατά 4,4% (11.008 χιλ. μ.τ.) σε σχέση με το παρουσίασε καθαρά κέρδη (κέρδη μετά από φόρους) ποσού 16,8 2014 (10.547 χιλ. μ.τ.). Επομένως, η πτώση στην αξία των πωλήσε- εκατ. ευρώ, σε σύγκριση με τη ζημιά ποσού 65,9 εκατ. ευρώ το ων και το 2015 οφείλεται κυρίως στη μείωση των τιμών πώλησης 2014. Το αποτέλεσμα αυτό οφείλεται κυρίως στη μείωση του ποτων προϊόντων. σού των καθαρών τόκων κατά 25,3% (από τα 76,9 εκατ. ευρώ το Το συνολικό κόστος πωληθέντων μειώθηκε κατά 16,1% και δια- 2014 στα 57,4 εκατ. ευρώ το 2015) που κατέβαλαν οι επιχειρήσεις μορφώθηκε το 2015 σε 8,7 δισ. ευρώ, από 10,3 δισ. ευρώ το 2014. Το του κλάδου το 2015. 60,3% του κόστους πωληθέντων αφορά στο κόστος εισαγωγής CIF, Σε αντίθεση με το γενικότερο αρνητικό κλίμα στην ελληνική οικοτο οποίο –δεδομένου του ότι αποτελεί συνάρτηση των διεθνών τι- νομία, οι λοιπές επενδύσεις των επιχειρήσεων του κλάδου διπλαμών πετρελαίου– αποτέλεσε τον κυριότερο παράγοντα μείωσης του σιάστηκαν από 42,5 εκατ. ευρώ το 2014 στα 85 εκατ. ευρώ το 2015, κόστους πωληθέντων το 2015. Οι δασμοί και φόροι, με ποσοστό αυξανόμενες για δεύτερο συνεχόμενο έτος. 39%, αποτελούν τον δεύτερο σημαντικότερο παράγοντα διαμόρΟι επενδύσεις που αφορούν την ασφάλεια και το περιβάλλον πεφωσης του κόστους πωληθέντων, ενώ οριακή είναι η επίδραση του ριορίστηκαν σε 1,02 εκατ. ευρώ το 2015 από 1,2 εκατ. ευρώ το 2014 τρίτου παράγοντα, δηλαδή των άμεσων εξόδων αγορών, που συμμε- (πτώση 16,4%). τέχουν στο κόστος πωληθέντων με ποσοστό 0,7%. Ως αποτέλεσμα του διπλασιασμού των λοιπών επενδύσεων –οι Η μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση του συνολικού κόστους πωληθέ- οποίες αποτελούν το 98,9% των συνολικών επενδύσεων– οι συνοντων (-16,1%) σε σχέση με τη μείωση των πωλήσεων (-15,3%) είχε λικές επενδύσεις του κλάδου ενισχύθηκαν κατά 96,6%, στα 86,03 ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η μικτή κερδοφορία του κλάδου το εκατ. ευρώ το 2015, από 43,8 εκατ. ευρώ το 2014. 2015 στα 408,7 εκατ. ευρώ, έναντι 385,9 εκατ. ευρώ την προηγού- Οι ιδιόκτητοι αποθηκευτικοί χώροι περιορίστηκαν το 2015 στα μενη χρονιά (+5,9%). 779 χιλ. κ.μ. από τα 966 χιλ. κ.μ. το 2014, καταγράφοντας πτώση Οι υπόλοιπες δαπάνες των επιχειρήσεων του κλάδου –που σε πολύ της τάξης του 19,4%. Παράλληλα, για τέταρτο συνεχόμενο έτος, μεγάλο βαθμό (80% περίπου) σχετίζονται με τα λοιπά λειτουργι- παρατηρήθηκε μείωση και στους ενοικιαζόμενους αποθηκευτιΧΡΗΜΑ 41

αφιέρωμα

~ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

κούς χώρους οι οποίοι από 364 χιλ. κ.μ. το 2012, πλέον, έχουν περιοριστεί στα 89 χιλ. κ.μ. το 2015 (103 χιλ. κ.μ. το 2014). Παρόμοια είναι και η εικόνα για τον αριθμό των πρατηρίων που φέρουν το σήμα των εταιρειών εμπορίας πετρελαιοειδών, ο οποίος υποχωρεί, για έκτη συνεχόμενη χρονιά, περιοριζόμενος το 2015 κατά 5,4%, στα 5.367 πρατήρια από 5.674 πρατήρια το 2014 και 6.310 πρατήρια το 2010. Αντίθετα, αύξηση, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, παρουσίασαν οι πωλήσεις σε χιλ. μ.τ. στα πρατήρια, καθώς διαμορφώθηκαν σε 4.982 χιλ. μ.τ. το 2015 από 4.503 χιλ. μ.τ. το 2014 (αύξηση 10,6%). Μικρή μείωση παρουσίασε ο αριθμός των εργαζομένων στις εταιρείες εμπορίας, από 1.900 άτομα το 2014 σε 1.831 άτομα το 2015. Γενικά, η οικονομική κρίση και τα οικονομικά μέτρα (εντεινόμενη ύφεση, ανεργία, έκτακτη φορολόγηση) επηρέασαν αρνητικά τις πωλήσεις.

Επενδύσεις ύψους 300 εκατ. ευρώ σε νέα εθνικά δίκτυα, που θα φέρουν το αέριο σε 200 χιλιάδες νέους πελάτες, οικιακούς και επαγγελματικούς, υλοποιεί η ΔΕΠΑ.

Στην αγορά δραστηριοποιούνται: ~~ 2 εταιρείες διύλισης με 4 διυλιστήρια ~~ 23 εταιρείες εμπορίας με άδεια Α με εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης ανά την Ελλάδα ~~ 29 εταιρείες με άδεια Β1 ή/και Β2 για ναυτιλιακά ή/και αεροπορικά καύσιμα, με ευκολίες ανεφοδιασμού πλοίων σε λιμάνια και με σταθμούς ανεφοδιασμού αεροσκαφών σε περίπου 25 αεροδρόμια. Από αυτές τις εταιρείες, οι 14 διαθέτουν και Άδεια τύπου Α. ~~ 31 εταιρείες με άδεια Γ, δηλαδή εμπορίας υγραερίου με εγκαταστάσεις ή/και εμφιαλωτήρια υγραερίων. Από αυτές τις εταιρείες, οι 4 διαθέτουν και Άδεια τύπου Α. ~~ 23 εταιρείες με άδεια Δ, δηλαδή εμπορίας ασφάλτου. Από αυτές τις εταιρείες, οι 8 διαθέτουν και Άδεια τύπου Α. ~~ 1 εταιρεία με άδεια μεταφοράς με αγωγό, που δραστηριοποιείται στη μεταφορά Jet fuels από τα Διυλιστήρια στον Αερολιμένα Ε. Βενιζέλος. ~~ Περίπου 5.600 πρατήρια (των οποίων η πλειοψηφία φέρει σήματα εταιρειών). ~~ Στην Ελλάδα αντιστοιχεί 1 πρατήριο ανά 1.900 κατοίκους, ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε είναι 1 πρατήριο ανά 3.800 κατοίκους. ~~ Περίπου 250 Πωλητές Πετρελαίου Θέρμανσης με εγκατάσταση και ένας μικρός αριθμός Πωλητών Πετρελαίου Θέρμανσης χωρίς εγκατάσταση.

ΔΕΠΑ

Επένδυση στα δίκτυα για την προσέλκυση 200.000 νέων πελατών

Επενδύσεις ύψους 300 εκατ. ευρώ σε νέα εθνικά δίκτυα που θα φέρουν το αέριο σε 200 χιλιάδες νέους πελάτες οικιακούς και επαγγελματικούς υλοποιεί η ΔΕΠΑ, όπως αποκάλυψε σε συνέντευξή του ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Θεόδωρος Κιτσάκος. Σύμφωνα με τον ίδιο, το φυσικό αέριο παραμένει η πλέον αναπτυσσόμενη μορφή ενέργειας παγκοσμίως. Στη χώρα μας, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης, καθώς το μερίδιο στην ενεργει42 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

CMY

ακή κατανάλωση είναι μόλις 10% όταν, κατά μέσο όρο, στην ΕΕ είναι 20%. Πράγματι, η αγορά ανοίγει, και σε αυτό το περιβάλλον ο όμιλος ΔΕΠΑ συμβάλλει με κάθε τρόπο. Στόχος της είναι το όφελος από τη λειτουργία μιας απελευθερωμένης και ανταγωνιστικής αγοράς να φτάσει στον τελικό καταναλωτή. «Η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει ρόλο περιφερειακού κέντρου, και η ΔΕΠΑ θα συνεισφέρει σημαντικά στην επίτευξη αυτού του στόχου. Ο τομέας της ενέργειας μπορεί να αποτελέσει τη μεγάλη θετική έκπληξη των επόμενων χρόνων, προσδίδοντας νέα εθνική αυτοπεποίθηση. Το 2016, η κατανάλωση αερίου αυξήθηκε σημαντικά. Ως προς τους όγκους, η ΔΕΠΑ πέτυχε αύξηση πωλήσεων ποσοτήτων της τάξης του 34%, ενώ σε επίπεδο λειτουργικής κερδοφορίας του ομίλου, ενισχύσαμε τα αποτελέσματά μας, και το EBITDA του ομίλου έφτασε τα 256 εκατ. ευρώ, μια εξέλιξη που, σε συνδυασμό με την απουσία τραπεζικών βαρών, δείχνει πολύ ισχυρούς δημοσιονομικούς δείκτες και αποδεικνύει ότι είμαστε μια νοικοκυρεμένη και δυναμική εταιρεία στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου. Τα αποτελέσματα αυτά ήρθαν την ίδια στιγμή που οι καταναλωτές και οι πελάτες απόλαυσαν χαμηλότερες τιμές του φυσικού αερίου, ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για τη βελτίωση των όρων με τους προμηθευτές. Τα επόμενα 15 χρόνια, αναμένεται να αυξηθεί η κατανάλωση του φυσικού αερίου στα 7-8 δισ. κ.μ. ετησίως, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύ-

ΧΡΗΜΑ 43

αφιέρωμα

~ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

ξησης τα 0,2 έως 0,4 δισ. κ.μ. Ήδη, έχουν δρομολογηθεί επενδύσεις άνω των 300 εκατ. ευρώ, που θα καταστήσουν εφικτή την πραγματοποίηση 180 χιλιάδων νέων οικιακών συνδέσεων, 19 χιλιάδων νέων εμπορικών πελατών και 400 νέων μεγάλων βιομηχανικών πελατών. Οι επενδύσεις αφορούν στις Περιφέρειες Αν. Μακεδονίας-Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας. Οι επόμενοι στόχοι μας αφορούν στην επέκταση στη Δυτική Ελλάδα και μάλιστα με αξιοποίηση υποδομών LNG, ένα συνολικό πρόγραμμα που θα αναπτυχθεί από τις αρχές του 2019 έως το 2023. Η ΔΕΠΑ σχεδιάζει επίσης τη διανομή LNG σε μικρή κλίμακα για ναυτιλιακή χρήση καθώς και τροφοδοσία περιοχών όπως η Κρήτη και τα μεγάλα νησιά, σε συνεργασία με τη ΔΕΗ (έχει ήδη υπογραφεί MOU). Εδώ μάλιστα διαμορφώνεται κι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πεδίο για πιθανή συμμετοχή και ιδιωτών επενδυτών. Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, το σχέδιο εισόδου στη λιανική αγορά μέσα στο 2017, το οποίο και μελετάμε». Ταυτόχρονα με τη μείωση του ενεργειακού κόστους, η ΔΕΠΑ συμβάλλει για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και βιομηχανίας. Η μετάβαση στο φυσικό αέριο μπορεί να μειώσει κι άλλο το ενεργειακό κόστος για τις επιχειρήσεις, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να συμβάλει καθοριστικά στην αναπτυξιακή προσπάθεια.

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

Ανάπτυξη σε τέσσερις στρατηγικούς άξονες

Σε τέσσερις άξονες στηρίζεται, μεταξύ άλλων, η στρατηγική ανάπτυξης της Motor Oil για το 2017, όπως ανέφερε η διοίκησή της στην καθιερωμένη παρουσίαση στην Ένωση Θεσμικών Επενδυτών. Πιο συγκεκριμένα, η εισηγμένη θα συνεχίσει την πολιτική ιδιόκτητων πρατηρίων σε Shell και Avin, θα προχωρήσει σε επενδύσεις στη Βόρεια Ελλάδα ενώ, παράλληλα, σκέφτεται να επεκταθεί και στα Βαλκάνια. Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της εξωστρέφειάς της, η εταιρεία θα συμμετάσχει σε διεθνές project ερευνών για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στις ΗΠΑ, ενώ σε ό,τι αφορά τον καθαρό δανεισμό του ομίλου, αυτός «βυθίζεται» και επιμηκύνεται, βελτιώνοντας όλους τους χρηματοοικονομικούς δείκτες. Ειδικότερα, ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Motor Oil, Πέτρος Τζανετάκης, απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις, ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως: ~~ Τα διεθνή περιθώρια διύλισης διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και τους πρώτους μήνες του 2017. ~~ Η επιτυχής νέα ομολογιακή έκδοση μείωσε το κόστος χρηματοδότησης του συγκεκριμένου δανειακού ποσού (350 εκατ. ευρώ) κατά περίπου 185 μονάδες βάσης. Αυτή η κίνηση, σε συνδυασμό με κάποιες άλλες συμφωνίες που ετοιμάζονται με τις τράπεζες, θα έχει ως αποτέλεσμα μια πολύ μεγάλη χρονική μετακύλιση των 44 Μάρτιος - Απρίλιος 2017 Publi

δανειακών υποχρεώσεων του ομίλου. ~~ Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι φετινές επενδύσεις υπολογίζονται γύρω στα 55 εκατ. ευρώ (νέες δεξαμενές, αύξηση δυναμικότητας ορισμένων μονάδων, εργασίες συντήρησης) και δεδομένων των άνετων πιστώσεων που λαμβάνει ο όμιλος από τους προμηθευτές του, αναμένεται και φέτος ύπαρξη θετικών ταμειακών ροών, με αποτέλεσμα να μειωθεί περαιτέρω ο συνολικός καθαρός δανεισμός, που ήταν χαμηλότερος των 400 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2016. ~~ Η επιλογή του ομίλου να διατηρεί τόσο υψηλό ταμείο (800 εκατ. ευρώ στα τέλη του 2016), ως έναν βαθμό, οφείλεται στη γενικότερη αβεβαιότητα γύρω από τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία. ~~ Δεν υπάρχουν νεότερα γύρω από τα σχέδια του ομίλου για επέκταση στα Βαλκάνια. Πάντως, ένα τέτοιο project θα μπορούσε να γίνει σε συνεργασία με τη Shell και θα προϋπέθετε τη δημιουργία απαραίτητων τοπικών υποδομών. ~~ Θα συνεχιστεί και φέτος η πολιτική αύξησης των ιδιόκτητων πρατηρίων σε Shell και Avin, καθώς και περαιτέρω εκμετάλλευσης των πρατηρίων αυτών ως σημείων πώλησης πρόσθετων προϊόντων ή υπηρεσιών. Έτσι, στόχος είναι τα 285 ιδιόκτητα πρατήρια της Shell να ξεπεράσουν τα 300 στο τέλος του έτους. ~~ Σχετικά με το project των υλοποιούμενων ερευνών για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στις ΗΠΑ, περισσότερα νέα θα υπάρξουν από το 2018 και μετά. Γενικότερα, η συγκεκριμένη δραστηριότητα θα αφορά επενδυτικά ποσά που ο όμιλος θα μπορεί να αντέξει με ευκολία, ενώ τα ενδεχόμενα οφέλη θα είναι πολύ μεγάλα. Αυτήν την περίοδο, για τον εντοπισμό πιθανών ευκαιριών «οργώνονται» πολλές περιοχές του πλανήτη. ~~ Σειρά επενδύσεων έχει γίνει και γίνεται στη Βόρεια Ελλάδα (εξαγορά δεξαμενών στην Αλεξανδρούπολη, επέκταση σχετικών εγκαταστάσεων σε Καβάλα και Θεσσαλονίκη).

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

Ιστορικό υψηλών καθαρών κερδών 329 εκατ. ευρώ

Το 2016, για δεύτερη συνεχή χρονιά μετά τις ζημιογόνες χρήσεις 2013 και 2014, ο όμιλος πέτυχε ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία, παρά την υποχώρηση κατά 25% των διεθνών περιθωρίων διύλισης, σημειώνοντας την υψηλότερη επίδοση δημοσιευμένων αποτελεσμάτων στην ιστορία του, με τα κέρδη EBITDA να ανέρχονται σε 836 εκατ. ευρώ και τα καθαρά κέρδη σε 329 εκατ. ευρώ, έναντι καθαρών κερδών 45 εκατ. ευρώ το 2015 και ζημιών 369 εκατ. ευρώ το 2014. Τα συγκρίσιμα αποτελέσματα, μετά την αφαίρεση των κερδών αποτίμησης αποθεμάτων ύψους 102 εκατ. ευρώ, λόγω της ανάκαμψης των διεθνών τιμών αργού πετρελαίου, διατηρήθηκαν για δεύτερη χρονιά στα ιστορικά υψηλότερα επίπεδα για τον όμιλο, με συγκρίσιμα κέρδη EBITDA 731 εκατ. ευρώ και συγκρίσιμα καθαρά κέρδη 265 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 117 εκατ. ευρώ το 2013 και οριακών κερδών 2 εκατ. ευρώ το 2014. Καταγράφηκε επίσης ιστορικό υψηλό παραγωγής και εξαγωγών. Τα διυλιστήρια του ομίλου το 2016 σημείωσαν αύξηση της παραγωγής κατά 16%, που ανήλθε σε 14,8 εκατ. μ.τ., την υψηλότερη επίδοση στην ιστορία του ομίλου, αξιοποιώντας πλήρως την υψηλή διαθεσιμότητα των μονάδων και τις επιλογές τροφοδοσίας, καταγράφοντας υπεραπόδοση σε σχέση με τα ενδεικτικά περιθώρια. Επίσης, νέο ιστορικό υψηλό σημείωσαν οι εξαγωγές, που ανήλθαν σε 8,6 εκατ. τόνους, ποσό που αντιπροσωπεύει το 56% των πωλήσεων. Θετικές επιδόσεις κατέγραψαν επίσης όλες οι δραστηριότητες του ομίλου, με τα πετροχημικά να αυξάνουν τη συνεισφορά τους στα 100 εκατ. ευρώ, επίσης με αυξημένη παραγωγή. Τα συγκρίσιμα EBITDA της εμπορίας ανήλθαν σε 100 εκατ. ευρώ, με τις περισσότερες θυγατρικές να επιτυγχάνουν αύξηση μεριδίων αγοράς

στις αγορές στις οποίες δραστηριοποιούνται. Σημειώθηκε επίσης ισχυροποίηση χρηματοοικονομικής θέσης, μείωση χρηματοοικονομικού κόστους και ενίσχυση των ταμειακών ροών. Κατά τη διάρκεια του 2016, ο όμιλος, για δεύτερη συνεχή χρονιά, πέτυχε ισχυρές λειτουργικές ταμειακές ροές (συγκρίσιμα κέρδη EBITDA μείον επενδυτικές δαπάνες) 605 εκατ. ευρώ, αυξημένες έναντι του 2015 (593 εκατ. ευρώ) και ιδιαίτερα αυξημένες έναντι των ασθενικών ταμειακών ροών του 2014 (281 εκατ. ευρώ) και του 2013 (66 εκατ. ευρώ), συνεχίζοντας την πορεία βελτίωσης του ισολογισμού του ομίλου. Οι ισχυρές λειτουργικές ταμειακές ροές και η ενίσχυση της θέσης του ομίλου στη χρηματοπιστωτική αγορά, μετά και την επιτυχή αναδιαπραγμάτευση και βελτίωση των χρηματοοικονομικών δεικτών των διάφορων δανείων και ομολόγων (debt covenants), έδωσαν τη δυνατότητα για μείωση του συνολικού δανεισμού κατά 389 εκατ. ευρώ, ώστε να ανέλθει την 31η Δεκεμβρίου 2016 στο ποσό των 2.842 εκατ. ευρώ, με προφανείς τις θετικές συνέπειες για τον όμιλο τόσο στη χρηματοπιστωτική όσο και στην ευρύτερη αγορά, όπως άλλωστε επιβεβαίωσε η επιτυχής έκδοση νέου ομολόγου, πενταετούς διάρκειας, ύψους

Το 2016, για δεύτερη συνεχή χρονιά, ο όμιλος πέτυχε ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία, παρά την υποχώρηση κατά 25% των διεθνών περιθωρίων διύλισης, σημειώνοντας την υψηλότερη επίδοση δημοσιευμένων αποτελεσμάτων στην ιστορία του.

ΧΡΗΜΑ 45

αφιέρωμα

~ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

375 εκατ. ευρώ, με τοκομερίδιο 4,875%. Επιπλέον, η αυξημένη χρηματοοικονομική ρευστότητα, σε συνδυασμό με τις συμφωνίες για απευθείας προμήθεια με τις κρατικές εταιρείες πετρελαίου Ρωσίας, Σαουδικής Αραβίας, Ιράν, Ιράκ και Αιγύπτου, επέτρεψε την αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάστηκαν στη δομή τιμολόγησης αργών πετρελαίων στη Μεσόγειο, με σημαντικά οικονομικά οφέλη για τον όμιλο, βελτιώνοντας παράλληλα και τη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας και της ασφάλειας εφοδιασμού. Η αυξημένη κερδοφορία και η εξυγίανση της χρηματοοικονομικής δομής οδήγησαν τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας σε αύξηση κατά 352 εκατ. ευρώ, τα οποία ανέρχονται στο ποσό των 2.142 εκατ. ευρώ. Ο καθαρός δανεισμός το 2016 ανήλθε σε 1.759 εκατ. ευρώ, ο δείκτης μόχλευσης στο 45% και τα συνολικά απασχολούμενα κεφάλαια σε 3.903 εκατ. ευρώ, αποτυπώνοντας μια ισχυροποιημένη χρηματοοικονομική θέση. Καταγράφηκε επίσης αύξηση όγκων και μεριδίων στην ελληνική αγορά, παρά την οριακή μείωση της εγχώριας κατανάλωσης. Το 2016, η συνολική εγχώρια κατανάλωση (δασμολογημένη και αδασμολόγητη) σημείωσε οριακή μείωση κατά 0,26% (μείωση της δασμολογημένης κατά 0,81%, έναντι αύξησης της αδασμολόγητης κατά 0,91%) και ανήλθε σε 10.424 χιλ. μ.τ., έναντι 10.451 χιλ. μ.τ. το 2015. Αντίστοιχα, η εμπορία του ομίλου αύξησε τις συνολικές πωλήσεις κατά 7,8%, οι οποίες ανήλθαν σε 3.538 χιλ. μ.τ., ενώ αυξήθηκε επίσης το μερίδιο αγοράς σε όλα τα προϊόντα, αύξηση που κυμάνθηκε μεταξύ 0,3% και 8,1% ανά προϊόν, με αποτέλεσμα συνολική αύξηση κατά 2,4%. Πρόοδος υπήρξε και στην ανάπτυξη του δικτύου ιδιολειτουργούμενων πρατηρίων, όπου τα πρατήρια με το σήμα EKO και BP, με τη θετική εικόνα στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και προϊόντων, διεισδύουν έντονα στην αγορά. Σημαντικά γεγονότα Στο πλαίσιο σχετικού διεθνούς διαγωνισμού, η ΕΛΠΕ ανακηρύχθηκε από το ΥΠΕΝ ως Επιλεγείς Αιτών για την παραχώρηση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Block 10, που βρίσκεται στην περιοχή του Κυπαρισσιακού κόλπου. Αναφορικά με τη συμφωνία πώλησης του 66% του μετοχικού κεφαλαίου του ΔΕΣΦΑ στην εταιρεία SOCAR, δεν κατέληξε σε οριστική συναλλαγή. Ο όμιλος, σε συνεργασία με το ΤΑΙΠΕΔ, θα καθορίσει τα επόμενά του βήματα. Επιπλέον, στο πλαίσιο σχετικού διαγωνισμού που διενεργήθηκε από τη ΡΑΕ τον Δεκέμβριο 2016, για κατασκευή φωτοβολταϊκών έργων συνολικής ισχύος 40 MW, ο όμιλος υπέβαλε επιτυχείς προσφορές και για τα 3 έργα με τα οποία συμμετείχε, συνολικής ισχύος 8,6 MW. Η ανάπτυξή τους θα προχωρήσει στους επόμενους μήνες. Διανομή μερίσματος Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα θετικά αποτελέσματα του 2016 και τη βελτιωμένη χρηματοοικονομική κατάσταση του ομίλου, το διοικητικό συμβούλιο της «Ελληνικά Πετρέλαια» αποφάσισε να προτείνει στη Γενική Συνέλευση των μετόχων τη διανομή μερίσματος ύψους 0,20 ευρώ/μετοχή. 46 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΕΛΙΝΟΪΛ

Ανοδικά οι πωλήσεις, πτωτικά τα EBITDA

Ο ενοποιημένος κύκλος εργασιών του ομίλου της Ελινόιλ ΑΕ το α’ εξάμηνο του 2016 ανήλθε σε 592,4 εκατ. ευρώ, έναντι 510,7 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2015, καταγράφοντας αύξηση 16%. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της εταιρείας, ταυτόχρονα, τα μικτά κέρδη του ομίλου ανήλθαν σε 20 εκατ. ευρώ, έναντι 19,4 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2015 και τα κέρδη προ φόρων, χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων και αποσβέσεων (EBITDA) διαμορφώθηκαν σε 5,1 εκατ. ευρώ, έναντι 5,6 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2015, παρουσιάζοντας μείωση 7%. Αντίστοιχα, τα ενοποιημένα προ φόρων αποτελέσματα του ομίλου (EBT) στο α’ εξάμηνο του 2016 ανήλθαν σε κέρδη 1,9 εκατ. ευρώ, έναντι 2,1 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2015, ενώ τα ενοποιημένα αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας (EATAM) ανήλθαν σε κέρδη 1,3 εκατ. ευρώ, έναντι 1,5 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Όσον αφορά στη μητρική εταιρεία Ελινόιλ ΑΕ, το α’ εξάμηνο του 2016 τα κέρδη προ φόρων, χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων και αποσβέσεων (EBITDA) ανήλθαν σε 4,6 εκατ. ευρώ, έναντι 5,1 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2015. Τα αποτελέσματα προ φόρων ανήλθαν σε κέρδη 1,2 εκατ. ευρώ, έναντι 1,7 εκατ. ευρώ, και τα αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας (EATAM) σε κέρδη 0,7 εκατ. ευρώ, έναντι 1,3 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2015. Η εσωτερική αγορά καυσίμων κατά το α’ εξάμηνο του 2016 κατέγραψε πτώση σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015, η οποία οφείλεται κυρίως στις μειωμένες καταναλώσεις πετρελαίου θέρμανσης και δευτερευόντως στη μειωμένη ζήτηση σε βενζίνες, στοιχεία που χαρακτηρίζουν και τις πωλήσεις της Ελινόιλ. Σε επίπεδο ομίλου, το α’ εξάμηνο του 2016 οι θυγατρικές του ομίλου παρουσιάζουν, σύμφωνα με τη διοίκηση, θετική πορεία. Η ελίν Τεχνική διατηρεί την καλή πορεία που ξεκίνησε το 2014, με σταθερή ροή νέων έργων και θετικό οικονομικό αποτελέσματα, η ελίν Ναυτική συνεχίζει να είναι κερδοφόρος χάρη στο πολύ υψηλό ποσοστό εκμετάλλευσης του στόλου της, ενώ και η ελίν Σταθμοί διατηρεί θετικό πρόσημο, παρά την πτώση πωλήσεων που παρατηρείται στην

αγορά των πρατηρίων. Η συνδεδεμένη με την Ελινόιλ ελίν Βιοκαύσιμα επίσης συνεισέφερε θετικά στα αποτελέσματα του ομίλου. Στο β’ εξάμηνο του 2016, η πορεία της αγοράς θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία πωλήσεων πετρελαίου θέρμανσης. Στο δ’ τρίμηνο του 2015, οι πωλήσεις θέρμανσης παρουσίασαν μεγάλη αύξηση, γεγονός που δεν αναμένεται να επαναληφθεί το δ’ τρίμηνο του 2016, λόγω της περιορισμένης διαθέσιμης ρευστότητας των περισσότερων νοικοκυριών αλλά και της επιβάρυνσης στην τιμή διάθεσης, λόγω της αύξησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης. Η Ελινόιλ, εδώ και χρόνια, έχει καταφέρει να μην εξαρτάται η πορεία της από ένα προϊόν με τόσο μεγάλη διακύμανση στην κατανάλωση όπως το πετρέλαιο θέρμανσης, σημειώνεται από την εταιρεία. Στο β’ εξάμηνο του 2016, θα εστιαστεί στην περαιτέρω ανάπτυξη του δικτύου ελίν, προσθέτοντας νέα, ποιοτικά σημεία πώλησης, στην εδραίωση των διαφοροποιημένων προϊόντων Crystal (unleaded Crystal και diesel Crystal), επεκτείνοντας την τοποθέτησή τους σε ακόμη μεγαλύτερο αριθμό πρατηρίων ελίν, και στον εντοπισμό και την αξιοποίηση νέων ευκαιριών στην εσωτερική και τη διεθνή αγορά. Παράλληλα, όπως σημειώνεται, η Ελινόιλ θα συνεχίσει την εφαρμογή τής προσεκτικής πιστωτικής πολιτικής, μέσω της οποίας κατάφερε να μειώσει τη δανειακή της εξάρτηση και να βελτιώσει τη ρευστότητά της, θωρακίζοντας κεφαλαιακά τη λειτουργία της σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο.

REVOIL

Οι διεθνείς τιμές επηρέασαν τα αποτελέσματα

Οι πωλήσεις του ομίλου ανήλθαν στα 293,8 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2016, από 333,2 εκατ. ευρώ στο αντίστοιχο εξάμηνο του 2015, παρουσιάζοντας μείωση κατά 11,8%, παρά το γεγονός ότι οι πωλούμενοι όγκοι του ομίλου κινήθηκαν ανοδικά. Η πτώση στον κύκλο εργασιών οφείλεται στη μεγάλη μείωση των διεθνών τιμών

των καυσίμων. Η μέση διεθνής τιμή του πετρελαίου το α’ εξάμηνο του 2016 διαμορφώθηκε στα 41,2 δολ./βαρέλι, 30,64% χαμηλότερα από τα 59,4 δολ./βαρέλι μέση τιμή το α’ εξάμηνο του 2015. Οι συνολικές πωλούμενες ποσότητες καυσίμων (βενζίνες, πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης) του ομίλου στο α’ εξάμηνο του 2016 ανήλθαν στα 380,33 εκατ. λίτρα, έναντι 368,40 εκατ. λίτρων το 2015, εμφανίζοντας άνοδο 3,24%. Στον συνολικό κύκλο εργασιών του ομίλου, ποσό 2,48 εκατ. ευρώ προέρχεται από τη δραστηριότητα στη ναυτιλία, μέσω της 100% θυγατρικής Άριστον ΕΕΠΝ. Το μικτό κέρδος του ομίλου ανήλθε στα 10,9 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2016, συγκρινόμενο με το αντίστοιχο μέγεθος ποσού 11,52 εκατ. της περσινής περιόδου. Τα κέρδη προ φόρων, χρηματοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων και αποσβέσεων (EBITDA) του ομίλου έκλεισαν στα 3,3 εκατ. ευρώ συγκρινόμενα με τα αντίστοιχα μεγέθη ποσού 4,37 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2015, μειωμένα κατά 24,9%, αποτυπώνοντας την υστέρηση των εσόδων από τη ναυτιλία, λόγω των χαμηλότερων ναύλων. Τα ενοποιημένα αποτελέσματα προ φόρων έκλεισαν με ζημιές 2,35 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 1,17 εκατ. το περσινό εξάμηνο. Στην κερδοφορία παρέμεινε η μητρική, καταγράφοντας κέρδη προ φόρων 438,05 χιλ. ευρώ, από κέρδη 573,91 χιλ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2015. Σε επίπεδο αποτελεσμάτων μετά από φόρους του ομίλου, οι ζημιές ανέρχονται σε 2.36 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 1.19 εκατ. το 2015. Η μητρική έκλεισε με κέρδη μετά από φόρους 433,34 χιλ. ευρώ, από κέρδη 558,1 χιλ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2015. Μετά τη χρονιά του 2015, κατά την οποία η ζήτηση στην εγχώρια αγορά πετρελαιοειδών κινήθηκε υψηλότερα, λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών τιμών των καυσίμων, που έδωσαν ώθηση στην κατανάλωση, το 2016 ξεκίνησε συγκρατημένα, αντανακλώντας την καθυστέρηση στο κλείσιμο της αξιολόγησης και την επιβάρυνση από τα νέα μέτρα που τη συνόδευσαν. Στη μητρική Revoil η βέλτιστη αξιοποίηση του δικτύου πρατηρίων, που ενισχύθηκε με 38 νέες συνεργασίες, τα τελευταίας γενιάς ενισχυμένα καύσιμα xtra 4, που προβλήθηκαν ευρέως στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και έτυχαν θερμής υποδοχής από το καταναλωτικό κοινό, η ενίσχυση των πωλήσεων στη βιομηχανία και τη ναυτιλία οδήγησαν στη μικρή αύξηση των πωλούμενων όγκων καυσίμων σε σύγκριση με το εξάμηνο του 2015 και στη διατήρηση του κερδοφόρου αποτελέσματος, σε μια αγορά καυσίμων που το πρώτο μισό του 2016 κατέγραψε απώλειες. Στο ίδιο διάστημα, η μητρική Revoil ενίσχυσε το μερίδιο αγοράς της κατά 1% σε σύγκριση με το περσινό εξάμηνο, ανεβάζοντας τη συνολική της θέση σε πάνω από το 10% της αγοράς. Η δραστηριότητα στην ποντοπόρο ναυτιλία, λόγω των χαμηλότερων ναύλων που είναι απασχολημένα τα φορτηγά πλοία της θυγατρικής Άριστον, συμπίεσε τα αποτελέσματα συνολικά του ομίλου. Η ζήτηση σε καύσιμα κίνησης, που συνδέεται και με την τουριστική κίνηση τους καλοκαιρινούς-φθινοπωρινούς μήνες, η πορεία των πωλήσεων στο πετρέλαιο θέρμανσης από τον Οκτώβριο, που εξαρτάται πρωτίστως από την τιμή που θα διαμορφωθεί και τις καιρικές συνθήκες, και η κατάσταση της οικονομίας εν μέσω νέων αξιολογήσεων, όπου ελλοχεύει ο κίνδυνος επιβολής νέων φορολογικών μέτρων, θα επηρεάσουν εξίσου τις προοπτικές του β’ εξαμήνου. Τέλος, η πορεία της παγκόσμιας ναυλαγοράς στο δεύτερο μισό του 2016 θα καθορίσει τα έσοδα από τις νέες ναυλώσεις των πλοίων. ΧΡΗΜΑ 47

από τον

Γιώργο Καλούμενο

48 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

~ αφιέρωμα

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε το

HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα

ο πολυσυνέδριο, που διοργάνωσαν η Ethos Events και ο ΜΚΟ SciCo-Science Communication, έλαβε χώρα 1-2 Μαρτίου. Περισσότερα από 1.200 άτομα συμμετείχαν στο HIF 2017, εκπροσωπώντας επιχειρήσεις, κρατικούς φορείς, επιστημονικά ιδρύματα και ερευνητικά ινστιτούτα. Το HIF 2017 είναι το μεγαλύτερο πολυσυνέδριο καινοτομίας του 2017 και μέσω της καθιέρωσής του ως πολυσυνεδριακού θεσμού θα χρησιμεύει ως μόνιμο βήμα ανάδειξης και προώθησης της καινοτομίας και της ανάπτυξης συνεργασιών και συνεργειών μεταξύ των μερών του τριγώνου «Θεσμικοί Παράγοντες-Ακαδημαϊκή & Ερευνητική Κοινότητα-Επιχειρηματικός Κόσμος». Τιμώμενη χώρα του διημέρου ήταν το Ισραήλ, μία από τις πρω-

τοπόρους χώρες στον τομέα της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Η ανάδειξη της καινοτομικής και τεχνολογικής δραστηριότητας του Ισραήλ έγινε μέσα από τα εντυπωσιακά εκθέματα και τα ενημερωτικά περίπτερα που βρίσκονταν στον εκθεσιακό χώρο. Επιπλέον, η χώρα εκπροσωπήθηκε από υψηλόβαθμα θεσμικά και πολιτικά πρόσωπα, καθώς και από στελέχη του επιχειρηματικού κόσμου και του τομέα του “technology transfer”. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, εξελίσσονταν σε δεύτερη αίθουσα παράλληλες εταιρικές παρουσιάσεις από την Info Quest Technologies, την AIG, την Exportsmanager, την Interasco, καθώς και από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών.

ΧΡΗΜΑ 49

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

Θεσμικός χαιρετισμός:

μετοχών, σε συνεργασία με το European Investment Fund, που θα διαχειριστεί κεφάλαια 260 εκατ. ευρώ. Ερευνητικά αποτελέσματα και ιδέες, σύμφωνα με τον κύριο Φωτάκη, θα αξιοποιηθούν μέσω του Ταμείου «Παράθυρο Καινοτομίας».

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΟΜΙΛΗΤΩΝ Καλωσόρισμα:

Irit Ben-Abba Πρέσβειρα του Ισραήλ  Στον δικό της σύντομο χαιρετισμό, η κυρία Irit Ben-Abba μίλησε για τη συστηματική προσπάθεια για την προώθηση της καινοτομίας που γίνεται στο Ισραήλ από το τρίγωνο ακαδημαϊκής κοινότητας, κυβέρνησης και επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα και έχει φέρει τη χώρα πρώτη παγκοσμίως στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, οι οποίες φθάνουν το 4,5% του ΑΕΠ. Υπογράμμισε τη σημασία του ρόλου της κυβέρνησης, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι χωρίς την κυβέρνηση δεν επιβιώνει ο κόσμος της καινοτομίας, και ανέφερε ότι τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο έχει αναλάβει στο Ισραήλ ειδική αρχή, η Innovation Authority. Θεσμικός χαιρετισμός:

Κωνσταντίνος Ουζούνης Γενικός Διευθυντής, Ethos Media SA  Καλωσορίζοντας τους παρευρισκομένους και ευχαριστώντας όλους τους υποστηρικτές και χορηγούς του Hellenic Innovation Forum 2017, ο κύριος Ουζούνης τόνισε ότι «το πολυσυνέδριο είναι μια καινούρια προσπάθεια, την οποία έχουμε ξεκινήσει με την αρωγή της Sci-Co, ώστε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο όπου όλη η ελληνική καινοτομία και δημιουργικότητα θα μπορεί να εκφραστεί και να επιδειχθεί. Φιλοδοξούμε το πολυσυνέδριο αυτό να γίνει ένα διεθνές event και να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες καινοτόμες επιχειρήσεις». Καλωσόρισμα:

Κώστας Φωτάκης Αναπληρωτής Υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας, Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων  O κύριος Φωτάκης, στον σύντομο χαιρετισμό του, αναφέρθηκε στις προσπάθειες της Πολιτείας για την προαγωγή της επιστημονικής έρευνας και τη σύνδεσή της με την επιχειρηματικότητα, στο πλαίσιο της Οικονομίας της Γνώσης, που η κυβέρνηση, όπως είπε, φιλοδοξεί να αποτελέσει αναπτυξιακό πυλώνα για τη χώρα δίπλα σε αυτούς του πρωτογενούς τομέα, της ναυτιλίας και του τουρισμού. Σημείωσε δε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), που έχει στόχο να συνεισφέρει ουσιαστικά στην ανάδειξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας και στην επιδίωξη της αριστείας και θα κινητοποιήσει πόρους συνολικού ύψους 240 εκατ. ευρώ. Επίσης, αναφέρθηκε στη δημιουργία Υπερ-Ταμείου Επιχειρηματικών Συμ50 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Γενικός Διευθυντής, SciCo  Ο κύριος Αναγνωστόπουλος, τόνισε μεταξύ άλλων: «Είναι μεγάλη μας χαρά που εμπλεκόμαστε σε αυτό το πολυσυνέδριο για την τεχνολογία και καινοτομία. Ζούμε στην εποχή των εκθετικών τεχνολογιών, και είναι σημαντικό για την Ελλάδα να εμπλέκεται στον χώρο της καινοτομίας. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα πολυσυνέδριο όπου θα υπάρξει συσχετισμός και αλληλεπίδραση μεταξύ των εταιρειών, του κράτους και των ερευνητικών ιδρυμάτων».

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ I

«ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Ευστράτιος Ζαφείρης, Γενικός Γραμματέας Βιομηχανίας, Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης Αγνή Σπηλιώτη, Διευθύντρια, Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προ-

γραμματισμού Πολιτικών & Δράσεων Έρευνας και Καινοτομίας/ ΓΓΕΤ Γεράσιμος Ποταμιάνος, Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος της Κομισιόν Πρόδρομος Τσιαβός, Πρόεδρος ΔΣ, Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) Αντώνης Οικονόμου, Διευθυντής του Innovathens

 Ο κύριος Ευστράτιος Ζαφείρης, Γενικός Γραμματέας Βιομηχανίας, Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, είπε ότι η έρευνα αποκτά αξία όταν εφαρμόζεται μέσα από τη βιομηχανία και επεσήμανε ότι στην Ελλάδα το βασικό πρόβλημα είναι το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων και οι μη επαρκείς επαφές μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπιστημιακής έρευνας. Ανέφερε ότι προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση της δικτύωσης επιχειρήσεων και της ενδιάμεσης επιχειρηματικότητας, όπου παίζουν ρόλο οι startup. Μεταξύ άλλων, η κυρία Αγνή Σπηλιώτη, Διευθύντρια, Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού Πολιτικών & Δράσεων Έρευνας και Καινοτομίας/ΓΓΕΤ, υπογράμμισε ότι στη νέα προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ (2014-2020) υπάρχει σημαντική αύξηση στο ύψος της χρηματοδότησης για την έρευνα, από περίπου 500 εκατ. ευρώ σε 1,2 δισ. ευρώ. Βασικός όρος είναι η έξυπνη εξειδίκευση και δεν τίθενται περιορισμοί στην αξιοποίηση των πόρων, ενώ οι προτεραιότητες προτείνονται από επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και κρατικούς φορείς. Ο κύριος Γεράσιμος Ποταμιάνος, Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος της Κομισιόν, υποστήριξε ότι η έρευνα που δεν μετατρέπεται σε διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα αποτελεί ακαδημαϊκή άσκηση. Δύο σημαντικοί παράγοντες για την ενίσχυση της καινοτομίας, τόνισε, είναι η χρηματοδότηση και η υποστηρικτική δομή. Ο κύριος Αντώνης Οικονόμου, Διευθυντής του Innovathens, χαρακτήρισε το Innovathens «τριπλή έλικα» για την εξύψωση της καινοτομίας, επειδή στο project συμμετέχουν ο Δήμος της Αθήνας, έξι σύνδεσμοι εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και η ακαδημαϊκή κοινότητα. Χορηγός και στρατηγικός εταίρος του Innovathens είναι η Samsung. Ο κύριος Πρόδρομος Τσιαβός, Πρόεδρος ΔΣ, Οργανισμός Βιομη-

χανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), ανέφερε ότι ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας παρέχει πατέντες και φροντίζει για την κατοχύρωση των συμβάσεων μεταφοράς τεχνογνωσίας, ενώ συνεργάζεται με ακαδημαϊκά κέντρα. Για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, στόχος είναι να δημιουργηθούν νέα σημεία εξυπηρέτησης και παροχής πληροφοριών, ενώ καθιερώνονται ηλεκτρονικές διαδικασίες για διεκπεραίωση με ευκολία και χαμηλό κόστος. Ο κύριος Raz Peleg, Regional Sales Director, Mobileye Vision Technologies Ltd, Israel, ανέπτυξε το θέμα: “Mobileye-From Innovation to Regulation”. Παρουσίασε την πορεία της εταιρείας του από το στάδιο της επιστημονικής έρευνας για τη δημιουργία ενός καινοτομικού συστήματος αποφυγής συγκρούσεων οχημάτων, το οποίο ήδη εξελίσσεται σε μια εφαρμογή αυτόνομης οδήγησης, μέχρι την καθιέρωση του συστήματος σε τέτοιο βαθμό, ώστε η χρήση πλέον να επιβάλλεται από εθνικές αρχές, με στόχο τη μείωση των ατυχημάτων. Η εταιρεία Mobileye ιδρύθηκε το 1999 και σε αυτή μεταφέρθηκε τεχνογνωσία από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Το σύστημα αποφυγής συγκρούσεων της εταιρείας με τη σημερινή του μορφή είναι ήδη εγκατεστημένο σε 17 εκατομμύρια οχήματα, ενώ τα επόμενα χρόνια, το 2020-2021, όπως ανέφερε ο ομιλητής, θα πάρει τη μορφή συστήματος αυτόνομης οδήγησης για διάθεση στην αγορά. Οι αρχές του Ισραήλ ήδη προσφέρουν φορολογικά κίνητρα για την εγκατάσταση του συστήματος σε ΙΧ, η οποία είναι υποχρεωτική στα βαρέα οχήματα. Ο ομιλητής υπογράμμισε ότι τα οφέλη για την Ελλάδα από την εγκατάσταση συστημάτων Mobileye θα ήταν πολύ σημαντικά, καθώς το κόστος των τροχαίων ατυχημάτων εκτιμάται σε 3,4 δισ. ευρώ.

Λεωνίδας Στεργίου, Δημοσιογράφος

ΧΡΗΜΑ 51

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ IΙ «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ»

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Ματρώνη Δικαιάκου, Δημοσιογράφος ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Γιάννης Ιωαννίδης, Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής, Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Καλογήρου, Καθηγητής Τεχνολογικής Οικονομικής και Βιομηχανικής Στρατηγικής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας της Σχολής Χημικών Μηχανι-

κών, Υπεύθυνος της Μονάδας Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του ΕΜΠ Δρ Στέργιος Λογοθετίδης, Καθηγητής Νανοτεχνολογίας, Διευθυντής Εργαστηρίου Νανοτεχνολογίας LTFN & Κέντρου Οργανικών & Εκτυπωμένων Ηλεκτρονικών, ΑΠΘ, Πρόεδρος του Συνδέσμου Εταιρειών Οργανικών & Εκτυπωμένων Ηλεκτρονικών Ελλάδος (HOPE-A) Δημοσθένης Πολύζος, Καθηγητής, Τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών

 Ο κύριος Γιάννης Καλογήρου, Καθηγητής Τεχνολογικής Οικονομικής και Βιομηχανικής Στρατηγικής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας της Σχολής Χημικών Μηχανικών, Υπεύθυνος της Μονάδας Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του ΕΜΠ, τόνισε ότι, ύστερα από σχεδόν δέκα χρόνια κρίσης, αυτό που εμφανώς λείπει είναι μια αναπτυξιακή στρατηγική που αξιοποιεί τη γνώση και έχει στο επίκεντρό της την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα εντάσεως γνώσης τόσο από νέες επιχειρήσεις όσο και από τις υφιστάμενες επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους (και σε αυτούς της υψηλής τεχνολογίας, αλλά και στους παραδοσιακούς, που όμως έχουν συσσωρεύσει ένα μεγάλο απόθεμα γνώσης) και σε συγκεκριμένα τμήματα αλυσίδων παραγωγής αξίας, στο πλαίσιο των οποίων υπάρχουν συγκεκριμένες δυνατότητες και πλεονεκτήματα για τη χώρα μας. Η επιδίωξη της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας, και όχι αποκλειστικά της ανταγωνιστικότητας που βασίζεται στο χαμηλό κόστος εργασίας, πρέπει να είναι το κύριο μέλημα της οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής. Ο κύριος Γιάννης Ιωαννίδης, Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής, Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών, μίλησε για το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά, το μοναδικό που εστιάζει σε πληροφορική και τηλεπικοινωνίες, σε Εκπαίδευση-Έρευνα-Καινοτομία μέσω του cluster Corallia, σε τομείς όπως η μικροηλεκτρονική, οι διαστημικές εφαρμογές και τα βιολογικά προϊόντα, ενώ έχει μια πολύ σημαντική συνεργασία με τη Eurobank. Στην ομιλία του, ο κύριος Γιώργος Κόλλιας, Βιολόγος, τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρική

Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος και Επιστημονικός Διευθυντής, παρουσίασε τις αλυσίδες καινοτομίας που οδηγούν στην ανάπτυξη νέων διαγνωστικών και φαρμακευτικών προϊόντων και ανέδειξε τα σημεία στα οποία χρειάζεται διεπιστημονική συνεργασία, ενίσχυση της αξίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και έξοδος στην επιχειρηματικότητα. Σημείωσε ότι η ελληνική βιομηχανία δεν επενδύει σοβαρά σε αυτήν την εξαιρετικά πολύτιμη αναπτυξιακή στρατηγική, ενώ έδωσε επιτυχή παραδείγματα προσπαθειών ανάπτυξης τέτοιων προϊόντων από ελληνικούς ερευνητικούς φορείς και μικρές επιχειρήσεις. Αναφέρθηκε επίσης σε εθνικές επενδύσεις σε ερευνητικές υποδομές, όπως το Infrafrontier του Ερευνητικού Κέντρου Φλέμιγκ και το pMEDGR για τεχνολογίες Ιατρικής Ακριβείας από την Ιατρική Σχολή της Αθήνας. Τέλος, μίλησε για την ανάγκη να εκτελούνται ολοκληρωμένα προγράμματα βιοϊατρικής καινοτομίας στη χώρα μας και συζήτησε τη σημασία της ίδρυσης και στην Ελλάδα ενός νέου Εθνικού Κέντρου/Πάρκου Βιοκαινοτομίας, μιας Βιοτεχνόπολης, με προδιαγραφές που συνάδουν με τις επιστημονικές, τεχνολογικές και επιχειρηματικές αναζητήσεις της σημερινής εποχής. Στην ομιλία του ο κύριος Αναστάσιος Τζήκας, Πρόεδρος ΔΣ, ΔΕΘ Helexpo ΑΕ, Πρόεδρος ΣΕΠΕ, μίλησε για τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία στην Ελλάδα της κρίσης και εξέφρασε την άποψη ότι όσον αφορά στην ανάπτυξη της καινοτομίας, η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι «η Καλιφόρνια της Ευρώπης». Μάλιστα υπογράμμισε ότι οι συνθήκες σήμερα είναι ευνοϊκότερες για να κερδηθεί το στοίχημα των νέων τεχνολογιών από τη χώρα μας. Για να συμβεί αυτό όμως, τόνισε, η χώρα πρέπει να υποστεί ένα τεχνολογικό «σοκ».

52 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ IΙΙ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ»

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Χρήστος Κώνστας, Δημοσιογράφος

ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Μαρία Λεοντίου, Head of Innovation Center, Group Digital Banking, Eurobank Μάγκυ Αθανασιάδη, Senior Advisor-Technology & InnovationIndustry, Infrastructure and New Economy, ΣΕΒ Ευάγγελος Αχιλλόπουλος, Επικεφαλής Επιτροπής Θεσμικών

 Ο κύριος Χρήστος Αντωνόπουλος, MD PhD, Ιατρικός Διευθυντής, Ιατρικό Τμήμα, AstraZeneca Ελλάς, είπε ότι: «Η θέση της Ελλάδας στον διεθνή χάρτη της ανάπτυξης με αιχμή τη φαρμακοβιομηχανία εξαρτάται αποφασιστικά από την εγκαθίδρυση της χώρας ως ενός ισχυρού κέντρου διεξαγωγής κλινικών ερευνών. Οι κλινικές δοκιμές αποτελούν “οξυγόνο” για το ανθρώπινο κεφάλαιο και την οικονομία της χώρας, καθώς, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΣΔΥ, κάθε φορά που εγκρίνεται μια κλινική δοκιμή “εισάγονται” στην Ελλάδα περίπου 250.000 ευρώ και προκαλείται, σύμφωνα με τους δημοσιευμένους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές, καθαρή αύξηση στο ΑΕΠ της χώρας μας, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τις 500.000 ευρώ ανά κλινική δοκιμή. Ο εξορθολογισμός και η βελτιστοποίηση του θεσμικού και νομικού πλαισίου για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών, καθώς και η συνδρομή των πανεπιστημιακών ερευνητικών φορέων στη διασύνδεσή τους με τις επιχειρήσεις, είναι δύο απαραίτητες προϋποθέσεις για τη γενικότερη ανάπτυξη του φαρμακευτικού κλάδου στην Ελλάδα. Η ΑstraZeneca Ελλάδας, δείχνοντας έμπρακτα τη δέσμευσή της στην καινοτομία, συνεχίζει την επένδυση στις κλινικές μελέτες παρέχοντας ταυτόχρονα πρόσβαση στους Έλληνες ασθενείς σε καινοτόμα φάρμακα». Η κυρία Μαρία Λεοντίου, Head of Innovation Center, Group Digital Banking, Eurobank, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Το disruption που φέρνουν μαζί τους οι εταιρείες που έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια στον τομέα των χρηματοοικονομικών τεχνολογιών (FinTech), οι οποίες είναι καινοτόμες από φύση, δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως απειλή από τις τράπεζες αλλά σαν μια μεγάλη ευκαιρία να διδαχτούν από αυτές, να υιοθετήσουν τα καλά τους στοιχεία και να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες και προϊό-

Παρεμβάσεων της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συνδέσμων Νέων Επιχειρηματιών (ΟΕΣΥΝΕ) Δρ Κυριάκος Μπερκέτης, Σύμβουλος-Μηχανικός Τεχνολογίας Υλικών, Program Manager, SpectrumNDT Γεώργιος Σταγάκης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Virtual International SA Χρήστος Αντωνόπουλος, MD PhD, Ιατρικός Διευθυντής, Ιατρικό Τμήμα, AstraZeneca Ελλάς

ντα στους πελάτες τους μέσα από win-win συνεργασίες». Ο Δρ Κυριάκος Μπερκέτης, Σύμβουλος-Μηχανικός Τεχνολογίας Υλικών, Program Manager, SpectrumNDT, δήλωσε: «Σε ένα δύσκολο περιβάλλον, όπου γενικά το time-to-market ως έννοια είναι άγνωστο, η συνεργασία με φορείς ή εταιρείες του εξωτερικού γίνεται εξαιρετικά δύσκολη με τα capital controls, ενώ ένα εξουθενωτικά πρόχειρο και θολό θεσμικό πλαίσιο φροντίζει να δημιουργεί τρύπες παντού. Οι καλύτεροι έχουν φύγει χωρίς προοπτική επιστροφής, ενώ η οριστική (;) εξαφάνιση των μη συστημικών τραπεζών σήμανε και την επαναφορά της καθολικής τραπεζικής δυσκαμψίας. “Ιf you can make it in Greece, you can thrive elsewhere”». Η κυρία Μάγκυ Αθανασιάδη, Senior Advisor-Technology & Innovation-Industry, Infrastructure and New Economy, ΣΕΒ, δήλωσε ότι «η Ελλάδα χρειάζεται να αξιοποιήσει πλήρως τις ευκαιρίες της ψηφιακής εποχής που έρχεται, ώστε να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της και να διεκδικήσει μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της βιομηχανίας εισάγει νέα επιχειρηματικά μοντέλα και αλλάζει άρδην τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, επιτυγχάνοντας μειώσεις στα κόστη παραγωγής, συντήρησης και διανομής, έγκαιρο εντοπισμό ελαττωματικών προϊόντων ή ακατάλληλων πρώτων υλών, αλλά κυρίως εξασφαλίζοντας υψηλή ικανοποίηση των πελατών». Ο κύριος Γιώργος Σταγάκης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Virtual International SA, μίλησε για τη σημασία της καινοτομίας για τις εταιρείες υπηρεσιών ασφαλείας με παροχή απομακρυσμένων υπηρεσιών. Αναφέρθηκε στο γεγονός ότι η χώρα μας είναι εχθρός της επιχειρηματικότητας και του νέου, κάτι που πρέπει να αλλάξει. ΧΡΗΜΑ 53

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΛΟΥΞ:

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΕΝΑ “SUPERBRAND” Συνδυάζοντας τις αξίες της παράδοσης και με άξονα την καινοτομία, η Λουξ κέρδισε την ελληνική αγορά, προσφέροντας στους καταναλωτές προϊόντα υψηλής ποιότητας

ε μια αγορά που χαρακτηρίζεται από ισχυρό ανταγωνισμό, η Λουξ, η μεγαλύτερη αμιγώς ελληνική εταιρεία αναψυκτικών και χυμών, ακολουθεί σταθερά τον δρόμο της ανόδου, επιτυγχάνοντας ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση στην εγχώρια αγορά. Η Λουξ επιβεβαιώνει ότι, ακόμα και στις σημερινές συνθήκες της αγοράς, υπάρχουν ευκαιρίες ανάπτυξης για τις επιχειρήσεις που επιλέγουν να διαφοροποιούνται και να ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες των καταναλωτών. Η Λουξ κατατάσσεται ανάμεσα στις εταιρείες που, παρά την κρίση και τη συρρίκνωση της κατανάλωσης, κατόρθωσε να αυξήσει τον κύκλο εργασιών της. Το 2016 η Λουξ κατέγραψε κύκλο εργασιών 32 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο άνω του 6,5% σε σχέση με το 2015 (30 εκατ. ευρώ). Η πορεία και του πρώτου τριμήνου του 2017, δείχνει ότι η εταιρεία θα κινηθεί και πάλι με αυξητικές τάσεις, εκτός αν υπάρξουν διάφορα πολιτικά ή οικονομικά δυσάρεστα απρόοπτα. Συνδυάζοντας τις αξίες της παράδοσης και με άξονα την καινοτομία, η Λουξ κέρδισε την ελληνική αγορά, προσφέροντας στους καταναλωτές προϊόντα υψηλής ποιότητας, με μοναδικές και απαράμιλλες γεύσεις. Η Λουξ δηλώνει εμφατικά τη σημασία των συστατικών για το ποιοτικό αποτέλεσμα των προϊόντων, επιλέγοντας συνειδητά ελληνικές πρώτες ύλες ανώτερης ποιότητας για να επιτυγχάνει τη χαρακτηριστική γεύση των προϊόντων λουξ, ενώ επενδύει ταυτόχρονα σε ένα ενεργό πρόγραμμα Έρευνας & Ανάπτυξης για να εξελίσσει τις αυθεντικές συνταγές της. Η φιλοσοφία αυτή κέρδισε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, με τη Λουξ να έχει σήμερα μια δυναμική παρουσία στην πανελλήνια αγορά (και όχι μόνο). Τα μερίδιά της συνεχώς αυξάνονται, παρότι ανταγωνίζεται έναν αυξανόμενο αριθμό ελληνικών προϊόντων αλλά και εξαιρετικά δυνατά διεθνή brands, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις κατορθώνει να ξεπερνά. Τη σημαντική θέση της Λουξ στην αγορά επιβεβαίωσε πρόσφατα και η διάκρισή της ως το κορυφαίο brand του διαγωνισμού “Superbrands”, στην κατηγορία μη αλκοολούχα ποτά, το πρώτο ελληνικό αναψυκτικό που λαμβάνει τη συγκεκριμένη διάκριση στην ιστορία του διαγωνισμού. Μία ακόμη διάκριση σε μια, ομολογουμένως, μακρά λίστα διεθνών και εθνικών βραβεύσεων που

54 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

ξεχωρίζουν τη Λουξ για την επιχειρηματική της ανάπτυξη και την ποιότητα των προϊόντων της. Παράλληλα, η Λουξ επιδιώκει ενεργά την επέκτασή της στη διεθνή αγορά, αναπτύσσοντας σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα. Αυτήν τη στιγμή, τα προϊόντα λουξ διατίθενται σε 22 αγορές του εξωτερικού: ΗΠΑ, Καναδά, Παναμά, Αυστραλία, Κορέα, Ελβετία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Σουηδία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Τσεχία, Αυστρία, Κύπρο, Ηνωμένο Βασίλειο, Ντουμπάι, Κατάρ, Ρωσία και Νότια Αφρική. Στόχος της εταιρείας στο επόμενο διάστημα είναι η μεγαλύτερη διείσδυσή της στην αγορά της Μέσης Ανατολής αλλά και η αύξηση της παρουσίας της στη Βόρεια Ευρώπη. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της Λουξ είναι το γεγονός ότι αποτελεί μια επιχείρηση που συνεχώς εξελίσσεται. Η πρόσφατη είσοδός της στην αγορά των ολιγοθερμιδικών προϊόντων με καινοτόμες, σε διεθνές επίπεδο, συνταγές δείχνουν πως η εταιρεία επιδιώκει συνεχώς την κορυφή. Ανταποκρινόμενη στις νέες ανάγκες-τάσεις των καταναλωτών για ποιοτική απόλαυση προϊόντων, με λιγότερες θερμίδες, με τον πλέον φυσικό τρόπο, η Λουξ δημιούργησε τη νέα γενιά προϊόντων λουξ plus ’n light, με 0% ζάχαρη, 60% λιγότερες θερμίδες και μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C (στις γεύσεις: πορτοκαλάδα και λεμονάδα). Τα λουξ plus ’n light είναι τα πρώτα, και τα μοναδικά, αναψυκτικά στην ελληνική αγορά που περιέχουν μόνο φυσικά γλυκαντικά (σάκχαρα φρούτων, φρουκτόζη και γλυκαντικά φυτικής προέλευσης), χωρίς καμία αλλαγή στη γνώριμη και απαράμιλλη γεύση που χαρακτηρίζει το σύνολο των προϊόντων λουξ, εισάγοντας μια νέα κατηγορία και μια ουσιαστική ανατροπή στην αγορά των light προϊόντων. Ακολουθώντας το δύσκολο, σήμερα, μονοπάτι των επενδύσεων και της διαφοροποίησης, η Λουξ κατόρθωσε να αναπτυχθεί σε μια απρόβλεπτη αγορά, που διέπεται από συνεχείς προκλήσεις. Η Λουξ κατανόησε ότι οι καταναλωτές βλέπουν και αναγνωρίζουν την αξία σε ένα προϊόν, στα ποιοτικά και γευστικά του χαρακτηριστικά και συνέδεσε άρρηκτα το brand της με αυτές τις αξίες. Γι’ αυτό οι καταναλωτές την επιβραβεύουν καθημερινά, τοποθετώντας τη Λουξ ολοένα και πιο ψηλά στην προτίμησή τους.

ΧΡΗΜΑ 55

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

Ομιλία-Παρουσίαση

Σωτήρης Συρμακέζης Γενικός Διευθυντής, Group Chief Digital and Technology Officer, Eurobank

Prof. Isaiah Tuvia Arkin Vice President for Research and Development, Hebrew University of Jerusalem, Israel

 Ο κύριος Συρμακέζης αναφέρθηκε στην εισαγωγή των καινοτόμων τεχνολογιών πληροφορικής στον τραπεζικό χώρο, εστιάζοντας στο παράδειγμα της Eurobank. Εξήγησε ότι οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής είναι πλέον διαθέσιμες για αξιοποίηση από τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις, χάρη στην αλματώδη αύξηση της υπολογιστικής ισχύος των συστημάτων πληροφορικής τις τελευταίες δεκαετίες. Η μεγαλύτερη ομάδα πληθυσμού, είπε, είναι πλέον οι millennials, δηλαδή τα άτομα που έχουν γεννηθεί από το 2000 και μετά και έχουν υψηλό βαθμό εξοικείωσης με τη σύγχρονη τεχνολογία. Αυτό καθιστά επιτακτική ανάγκη τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, ενώ οι τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν και την πρόκληση των disruptive technologies με τη μορφή του Fintech.

 Ο καθ. Isaiah Tuvia Arkin αναφέρθηκε στο παράδειγμα που δίνει το Ισραήλ σε ό,τι αφορά την επιτυχή σύνδεση της ακαδημαϊκής έρευνας με την παραγωγή καινοτομικών προϊόντων. Η έρευνα, ανέφερε, δεν διαφοροποιείται μεταξύ βασικής έρευνας και έρευνας για πελάτες. Το ζητούμενο είναι η καλή επιστημονική έρευνα και η ενθάρρυνση της εφαρμογής. Ο καθηγητής ανέφερε παραδείγματα επιτυχημένης μετουσίωσης της επιστημονικής έρευνας σε επιτυχημένες εφαρμογές.

Ομιλία-Παρουσίαση

Slawomir Tokarski Director “Innovation and Advanced manufacturing”, DG GROW, European Commission  Ο κύριος Slawomir Tokarski, τόνισε τη σημασία που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην καινοτομία, ως στοιχείο ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά. Οι τρεις πυλώνες της στρατηγικής της Κομισιόν, τόνισε, είναι οι άνθρωποι, οι περιοχές και οι τεχνολογίες, ενώ ακολουθείται η στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης. Τα προγράμματα της Επιτροπής έχουν ενισχύσει ώς τώρα 1.100 επιχειρήσεις και ο κύριος Tokarski εκτίμησε ότι υπάρχει δυναμικό στον ευρωπαϊκό χώρο για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Ο φετινός ευρωπαϊκός διαγωνισμός καινοτομίας, όπως είπε, έχει θέμα την ανάπτυξη καινοτομικών λύσεων για τον περιορισμό της κοινωνικής ανισότητας. Επίσης, πρότεινε στις ελληνικές επιχειρήσεις να ενταχθούν στα προγράμματα της Επιτροπής, για να βοηθηθούν στις προσπάθειές τους στον χώρο της καινοτομίας. 56 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

 Ο κύριος Raz Peleg παρουσίασε την πορεία της εταιρείας του από το στάδιο της επιστημονικής έρευνας για τη δημιουργία ενός καινοτομικού συστήματος αποφυγής συγκρούσεων οχημάτων, το οποίο ήδη εξελίσσεται σε μια εφαρμογή αυτόνομης οδήγησης, μέ-

Raz Peleg Regional Sales Director, Mobileye Vision Technologies Ltd, Israel “Mobileye-From Innovation to Regulation” χρι την καθιέρωση του συστήματος σε τέτοιο βαθμό, ώστε η χρήση πλέον να επιβάλλεται από εθνικές αρχές, με στόχο τη μείωση των ατυχημάτων. Η εταιρεία Mobileye ιδρύθηκε το 1999 και σε αυτή μεταφέρθηκε τεχνογνωσία από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Το σύστημα αποφυγής συγκρούσεων της εταιρείας με τη σημερινή του μορφή είναι ήδη εγκατεστημένο σε 17 εκατομμύρια οχήματα, ενώ τα επόμενα χρόνια, το 2020-2021, όπως ανέφερε ο ομιλητής, θα πάρει τη μορφή συστήματος αυτόνομης οδήγησης για διάθεση στην αγορά.  O κύριος Παπαθεοδώρου ανέπτυξε την έννοια της καινοτομίας, λέγοντας ότι αποσκοπεί στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Στοχεύει στην υλοποίηση μιας πρωτοπόρας ιδέας, ενώ είναι μια ριψοκίνδυνη πρά-

Ομιλία-Παρουσίαση

Ηλίας Παπαθεοδώρου CEO, Genkyotex SA, Geneva, Switzerland

«Ολοκληρωμένες αλυσίδες καινοτομίας: Από τη Χημειοπληροφορική στην Ιατρική Ακριβείας»

«Περί Καινοτομίας» ξη που βασίζεται σε στοιχεία. Η ολοκλήρωσή της έχει διάφορα στάδια και χρειάζεται τόσο πόρους όσο και υποδομές.  Ο κύριος Παπαλόης μίλησε για τη συμβολή της φαρμακοβιομηχανίας και της έρευνάς της στην καινοτομία και την οικονομία. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι για κάθε 1.000 ευρώ που δαπανώνται στην έρευνα και ανάπτυξη του κλάδου φαρμάκου επιστρέφουν 3.000 ευρώ στο ΑΕΠ της χώρας, τριπλασιάζοντας έτσι την αποδοτικότητα της επένδυσης. Επίσης, τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικό να φτάσουμε επιτέλους σε ένα προϊόν ως αποτέλεσμα της καινοτομίας.  Στην ομιλία του, ο κύριος Κόλλιας παρουσίασε τις αλυσίδες

Καθ. Γιώργος Κόλλιας Βιολόγος, Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος και Επιστημονικός Διευθυντής, Ερευνητικό Κέντρο «Αλέξανδρος Φλέμιγκ»

υπογράμμισε ότι οι συνθήκες σήμερα είναι ευνοϊκότερες για να κερδηθεί το στοίχημα των νέων τεχνολογιών από τη χώρα μας. Για να συμβεί αυτό όμως τόνισε ότι η χώρα πρέπει να υποστεί ένα τεχνολογικό «σοκ».  O κύριος Καλόγηρος ανέλυσε τη δραστηριότητα της Warply, η οποία ειδικεύεται στα mobile apps και το loyalty. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εταιρεία αριθμεί 48 μέλη παγκοσμίως σε έξι χώρες, έχει 260% ανάπτυξη και εξυπηρετεί 42 πελάτες. Έχει αναπτύξει τη δική της λύση για τις πληρωμές τόσο στα κινητά όσο και στα sites, όπου οι πελάτες μπορούν μέσω τράπεζας να πληρώνουν οφειλές προς τους δήμους στις «έξυπνες» πόλεις. Ομιλία-Παρουσίαση

Ομιλία-Παρουσίαση

Αναστάσιος Τζήκας Πρόεδρος ΔΣ, ΔΕΘ Helexpo AE, Πρόεδρος ΣΕΠΕ

Απόστολος Παπαλόης Διευθυντής Ερευνητικού Κέντρου, ELPEN καινοτομίας που οδηγούν στην ανάπτυξη νέων διαγνωστικών και φαρμακευτικών προϊόντων και ανέδειξε τα σημεία στα οποία χρειάζεται διεπιστημονική συνεργασία, ενίσχυση της αξίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και έξοδος στην επιχειρηματικότητα. Σημείωσε ότι η ελληνική βιομηχανία δεν επενδύει σοβαρά σε αυτήν την εξαιρετικά πολύτιμη αναπτυξιακή στρατηγική, ενώ έδωσε επιτυχή παραδείγματα προσπαθειών ανάπτυξης τέτοιων προϊόντων από ελληνικούς ερευνητικούς φορείς και μικρές επιχειρήσεις.  Στην ομιλία του, ο κύριος Τζήκας μίλησε για τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία στην Ελλάδα της κρίσης και εξέφρασε την άποψη ότι όσον αφορά στην ανάπτυξη της καινοτομίας, η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι «η Καλιφόρνια της Ευρώπης». Μάλιστα,

«Ο νέες τεχνολογίες και η καινοτομία στην Ελλάδα της κρίσης» Ομιλία-Παρουσίαση

Αλέξανδρος Καλόγηρος Digital Project Manager, Warply “From sensors and Big Data to citizen experience” ΧΡΗΜΑ 57

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ IV

«ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Νεκτάριος Νώτης, Δημοσιογράφος

ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Dr Dan Marom, CEO, Irrational Innovations, Tel Aviv, Israel

 Ο Δρ Παντελής Αγγελίδης, Πρόεδρος Ζώνης Καινοτομίας Θεσσαλονίκης, είπε ότι το περιβάλλον είναι ασφυκτικό και, παρά τις φήμες ότι οι δανειστές δεν επιτρέπουν την ύπαρξη κινήτρων, υπάρχει η δυνατότητα και πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στο να κάνουμε πράγματα και να προβάλλουμε αυτούς που πέτυχαν και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ο κύριος Αγγελίδης τόνισε ότι «το βασικό μας πρόβλημα δεν είναι τόσο το νομοθετικό μας πλαίσιο, αλλά η κουλτούρα που δεν υπάρχει στην ελληνική επιχειρηματικότητα να επενδύει στο ρίσκο μιας καινοτόμας ιδέας ή επιχείρησης. Κι αυτό γιατί στην Ελλάδα τα χρήματα παραδοσιακά έβγαιναν από το real estate και τον τουρισμό». Η κυρία Ελένη Πουλακάκη, Προϊσταμένη Ειδικής ΥπηρεσίΟμιλία-Παρουσίαση

Στυλιανός Σμπυράκης Principal, Global Innovation & Investment Incentives, Deloitte Business Solutions «Παγκόσμια κίνητρα καινοτομίας και επενδύσεων» 58 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Δρ Παντελής Αγγελίδης, Πρόεδρος Ζώνης Καινοτομίας Θεσσαλονίκης Ελένη Πουλακάκη, Προϊσταμένη Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης και Εφαρμογής Δράσεων στους τομείς Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ), ΓΓΕΤ

ας Διαχείρισης και Εφαρμογής Δράσεων στους τομείς Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ), ΓΓΕΤ, παρουσίασε τη χρηματοδότηση των ερευνητικών έργων από το ΕΣΠΑ του 2014-2020. Συγκεκριμένα, όπως είπε, μέσω του προγράμματος Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ, ελληνικές εταιρείες μπορούν να αντλήσουν συνολικά 280 εκατ. ευρώ, ενώ υπάρχει και η συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Ο Dr Dan Marom, CEO, Irrational Innovations, Tel Aviv, Israel, μίλησε για τους τρεις πυλώνες στους οποίους η Ελλάδα υστερεί όσον αφορά στη χρηματοδότηση επενδύσεων και πρέπει να βελτιωθεί: α) να σκέφτεται περισσότερο πολυεθνικά, β) να έχει το σωστό IP, γ) να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία. Επίσης, τόνισε, η Ελλάδα πρέπει να χρησιμοποιήσει εργαλεία όπως το crowdfunding και η ισχυρή επιχειρηματική ομογένεια που υπάρχει σε όλο τον κόσμο.  Ο κύριος Σμπυράκης παρουσίασε τα μεγέθη άλλων ευρωπαϊκών χωρών σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στην καινοτομία. Έδωσε σαν παράδειγμα τη Μεγάλη Βρετανία, στην οποία, τα τελευταία 15 χρόνια, δόθηκαν 140 δισ. στην καινοτομία, και την Ιταλία, όπου έχει δημιουργηθεί ένας φορολογικός παράδεισος για όσες εταιρείες την επιλέξουν, ενώ ανέφερε πως και το Ισραήλ δίνει πολλά κίνητρα, όπως ειδικό φορολογικό συντελεστή 5%, που είναι ο μισός από τη Βουλγαρία, η οποία έχει επίσης χαμηλή φορολογία. Σχετικά με την Ελλάδα, τόνισε ότι σε όλους αυτούς τους τομείς βρίσκεται πίσω, και πρέπει να γίνουν πολλές διορθώσεις προκειμένου να προσελκύσει επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία.

2Η ΗΜΕΡΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ-2/3/2017 Ομιλία

Ομιλία-Παρουσίαση Γιώργος Παλιούρας Ερευνητής & Επικεφαλής του Τομέα Ευφυών Πληροφοριακών Συστημάτων, Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»

Δρ Ζωή Κούρνια Ερευνήτρια, Γ’ Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ)

«Αναγνώριση και πρόβλεψη γεγονότων σε γρήγορες και ετερογενείς ροές δεδομένων-καινοτόμες εφαρμογές»

 Ο κύριος Παλιούρας υπογράμμισε ότι ο χώρος της πληροφορικής προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για την έρευνα στη χώρα μας. Αναφέρθηκε, ειδικότερα, στην έρευνα για καινοτόμες εφαρμογές αναγνώρισης και πρόβλεψης γεγονότων σε γρήγορες και ετερογενείς ροές δεδομένων, παρουσιάζοντας το έργο σε αυτό το πεδίο των ερευνητών στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος». Ομιλία

«Χρησιμοποιώντας υπερ-υπολογιστές για σχεδιασμό φαρμάκων»

Ανέφερε χαρακτηριστικά το παράδειγμα του φαρμάκου για τον καρκίνο του πνεύμονα που εμφανίζεται σε μη καπνιστές κάτω των 45 ετών. Με τη βοήθεια υπερ-υπολογιστών αναπτύχθηκε νέο φάρμακο (συνδυασμός φαρμάκων), το οποίο είναι στοχευμένο σε αυτές τις περιπτώσεις καρκινικών όγκων και χορηγείται κατόπιν ανάλυσης DNA του καρκινικού όγκου.

ΕΝΟΤΗΤΑ I

«ΥΓΕΙΑ / ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ / ΦΑΡΜΑΚΑ» Νεκτάριος Ταβερναράκης Καθηγητής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος ΔΣ, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Μέλος ΔΣ, European Research Council «Βιοϊατρική έρευνα στην Ελλάδα: Ευκαιρίες και προκλήσεις»  Ο κύριος Ταβερναράκης επεσήμανε ότι η επένδυση στην έρευνα στην Ελλάδα παραμένει χαμηλή (κάτω από 1% του ΑΕΠ), ενώ οι οικονομίες που αναπτύσσονται ταχύτερα είναι εκείνες που επενδύουν στην έρευνα. Αναφέρθηκε στα μείζονα προβλήματα που αντιμετωπίζει η έρευνα στην Ελλάδα, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, το ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο, την ασυνεπή ερευνητική πολιτική, την ανεπαρκή και μη ορθολογική χρηματοδότηση, την απουσία οράματος στην κυβερνητική πολιτική και τις φυγόκεντρες τάσεις, που καταλήγουν στο φαινόμενο της φυγής επιστημόνων στο εξωτερικό (“brain drain”).  Η Δρ Κούρνια, στην ομιλία της, παρουσίασε τις νέες δυνατότητες που προσφέρει η εξέλιξη των υπολογιστών για την επιτάχυνση, μέσω προσομοιώσεων, της ανακάλυψης νέων φαρμάκων.

 Ο κύριος Κουρέτας παρουσίασε τις προσπάθειες της ερευνητικής του ομάδας για να συστηματοποιηθεί, με μία αντίδραση, η μέτρηση περιεκτικότητας αντιοξειδωτικών στα τρόφιμα. Με αυτόν τον τρόπο, προσεγγίζεται εξατομικευμένα το διαιτολόγιο κάθε ανθρώπου, ώστε να λαμβάνει τις ποσότητες αντιοξειδωτικών που είναι απαραίτητες για τον οργανισμό του.

Ομιλία-Παρουσίαση

Δημήτρης Κουρέτας Καθηγητής Φυσιολογίας Ζωικών Οργανισμών και Τοξικολογίας, Διευθυντής του ομώνυμου εργαστηρίου στο τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας «Μέτρηση της ποιότητας μικρών παραγωγών φρούτων-χυμών-κρασιού-γάλακτος και μικροζυθοποιίας» ΧΡΗΜΑ 59

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΕΝΟΤΗΤΑ IΙ

«ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ» Ομιλία-Παρουσίαση  Ο κύριος Κωνσταντόπουλος τόνισε ότι η μεγαλύτερη σημερινή πρόκληση είναι η βιώσιμη ανάπτυξη. Η ενέργεια, ανέφερε, είναι ενιαίο νόμισμα, όλα μετατρέπονται σε ενεργειακό περιεχόμενο. Επίσης, αναφέρθηκε εκτενώς στις ερευνητικές δραστηριότητες του ΕΚΕΤΑ, το οποίο απασχολεί περισσότερα από 700 άτομα – στην πλειονότητά τους ερευνητές– έχει περισσότερες από 600 δημοσιεύσεις ετησίως και βρίσκεται στη 13η θέση της κατάταξης των 20 ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων με κριτήριο τις χορηγίες που λαμβάνουν.

Αθανάσιος Γ. Κωνσταντόπουλος Πρόεδρος ΔΣ, ΕΚΕΤΑ, Καθηγητής, Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης «Τεχνολογίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη και μια κυκλική οικονομία του πλέγματος των πόρων»

ΕΝΟΤΗΤΑ IΙΙ «ΕΝΕΡΓΕΙΑ»

Ομιλία-Παρουσίαση

Καθ. Μιχάλης Μεϊμάρης Διευθυντής Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Μαρία Φιλιππή Ερευνήτρια ΕΠΙΕΕ

«Sense Greece: Χτίζοντας υβριδικά “έξυπνα” συστήματα με σκοπό την τοπική ανάπτυξη και τη διασυνδεσιμότητα μέσω της εμπειρίας. Η περίπτωση του Ζαγορίου»  Ο καθ. Μ. Μεϊμάρης και η κυρία Μ. Φιλιππή υπογράμμισαν ότι έχουμε εισέλθει στην εποχή της υβριδικής πραγματικότητας (σύνθεση αναλογικού-ψηφιακού κόσμου). Τέτοια εφαρμογή υβριδικής πραγματικότητας είναι το “Sense Greece”, μια ολοκληρωμένη λύση που σχεδιάστηκε για εφαρμογή και προσφέρει στο χρήστη την εμπειρία μέσω της τεχνολογίας.

ΕΝΟΤΗΤΑ IV

«ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & EΞΥΠΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» Ομιλία-Παρουσίαση  Ο καθ. Θ. Λαόπουλος υπογράμμισε ότι πρέπει να υποστηριχθεί η εφαρμοσμένη έρευνα. Παρουσιάζοντας τις δραστηριότητες εφαρμοσμένης έρευνας του ΑΠΘ, σημείωσε ότι ο κύκλος εργασιών (χρηματοδοτήσεις από εθνικούς φορείς και φορείς του εξωτερικού) ξεπερνά τα 40 εκατ. ευρώ, ενώ σημαντικό κομμάτι της χρηματοδότησης προέρχεται από επιχειρήσεις. Την πενταετία 2012-2016, υλοποιήθηκαν περίπου 2.690 προγράμματα, με χρηματοδοτήσεις που κατά 75% αφορούσαν ερευνητικά προγράμματα εκτός του τομέα υγείας-φαρμάκου. 60 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Καθ. Θεόδωρος Λαόπουλος Αναπληρωτής Πρύτανης Έρευνας και Συντονισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης «Η υποστήριξη της εφαρμοσμένης έρευνας στο ΑΠΘ»

ΕΝΟΤΗΤΑ V

«ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΕΡΕΥΝΑ» Ομιλία-Παρουσίαση

Ομιλία-Παρουσίαση Iωάννα Ζεργιώτη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Δρ Οδυσσέας Καρτάλος Partner, Logotech Innovation and Development

«Εκτύπωση λειτουργικών υλικών με λέιζερ»

«Δομή στήριξης της καινοτομίας σε ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα»

 Η κυρία Ζεργιώτη παρουσίασε τα αποτελέσματα της ερευνητικής ομάδας του Πολυτεχνείου στον τομέα της μικροεκτύπωσης με λέιζερ, η οποία έχει εφαρμογές στην εκτύπωση μικροηλεκτρονικών συστημάτων, στην επιδιόρθωση ηλεκτρονικών, στην εκτύπωση μεγάλου εύρους υλικών στερεής και υγρής φάσης, στην εκτύπωση βιολογικών υλικών. Ανέφερε ότι η επαναστατική τεχνολογία του Additive Manufacturing θα φέρει αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο όλα κατασκευάζονται.

 Δρ Ο. Καρτάλος υπογράμμισε ότι οι δομές στήριξης της καινοτομίας έχουν αποστολή τον εντοπισμό και τη διαχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας του ιδρύματος, την εξέταση στρατηγικών επιλογών των μορφών αξιοποίησης, την ολοκληρωμένη υποστήριξη για την υλοποίηση της επιλεγμένης μορφής αξιοποίησης, την άντληση πρόσθετων πόρων για το ερευνητικό έργο και τη δημιουργία θέσεων εργασίας για στελέχη υψηλής τεχνολογικής κατάρτισης/εξειδίκευσης.

Ομιλία-Παρουσίαση

Ομιλία-Παρουσίαση Δρ Εύη Σαχίνη Διευθύντρια, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) «Η πληροφοριακή υποδομή για τη μέτρηση της έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην Ελλάδα»

 Η Δρ Ε. Σαχίνη αναφέρθηκε στον κεντρικό θεσμικό ρόλο του ΕΚΤ στην καταγραφή, οργάνωση και διάχυση της επιστημονικής γνώσης, την παραγωγή επίσημων στατιστικών για έρευνα-ανάπτυξη-καινοτομία στις επιχειρήσεις (στο πλαίσιο της Eurostat) και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας στην επιχειρηματικότητα. Από τα στοιχεία του ΕΚΤ τροφοδοτούνται οι διαμορφωτές πολιτικής, ώστε οι δράσεις που σχεδιάζουν να εδράζονται σε αξιόπιστα στοιχεία.

Γιώργος Φυτάς Καθηγητής, Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ/ΙΤΕ, εξωτερικό μέλος του Max Planck Institute for Polymer Research, Γερμανία «Φωνονικά υλικά, νέα κατεύθυνση της χαλαρής ύλης»  Ο κύριος Φυτάς, κατά την τοποθέτησή του, τόνισε ότι είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες επιστήμονες εγκαταλείπουν τη χώρα. Σημείωσε ότι στο εξωτερικό παρέχονται χρηματοδοτήσεις χωρίς να ελέγχεται συνεχώς ο ερευνητής, αλλά κάθε τρία χρόνια γίνεται μια πολύ αυστηρή αξιολόγηση. Υποστήριξε επίσης ότι το ερευνητικό πεδίο της χαλαρής ύλης (soft matter) προσφέρεται για ανάπτυξη καινοτομικών εφαρμογών σε πολλά πεδία, γι’ αυτό και έχει κινήσει το ενδιαφέρον μεγάλων εταιρειών.

Ομιλία-Παρουσίαση

Αχιλλέας Χατζηνίκος Διευθύνων Σύμβουλος & Συνιδρυτής, Geotag Aeroview

 Ο κύριος Χατζηνίκος τόνισε, μεταξύ άλλων, σε ομιλία του με τίτλο «Πρόοδος μέσα από την αμφισβήτηση», ότι η εταιρεία του επιδιώκει μέσω της καινοτομίας να αλλάξει κάποια πράγματα στον τουρισμό. Μάλιστα, υποστήριξε ότι για να καινοτομήσεις δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να εφεύρεις καινούρια πράγματα. Αντίθετα, μπορείς να καινοτομήσεις συνθέτοντας και αξιοποιώντας υπάρχοντα πράγματα.

ΧΡΗΜΑ 61

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΕΝΟΤΗΤΑ VΙ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ»

Ομιλία-Παρουσίαση  Ο κύριος Χανιώτης αναφέρθηκε στην ITS Hellas, μια εθνική πλατφόρμα ανάπτυξης εφαρμογών ευφυών συστημάτων μεταφορών. Τόνισε ότι στον τομέα των μεταφορών τα πράγματα εξελίσσονται πάρα πολύ γρήγορα σε ό,τι αφορά την τεχνολογία. Σαν παραδείγματα ανέφερε το αυτοκινούμενο όχημα της Google, τις εμπορευματικές εφαρμογές της Αmazon και τις εφαρμογές μέσω smartphone με τις οποίες μπορεί κάποιος να προγραμματίσει κάποιος τις κινήσεις του στον δρόμο.

Κωνσταντίνος Χανιώτης Αντιπρόεδρος, ITS Hellas

ΕΝΟΤΗΤΑ VΙΙ «ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ»

Ομιλία-Παρουσίαση  Ο Δρ Στ. Θωμόπουλος μίλησε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προκύψει οικονομικό όφελος από τον ψηφιακό κόσμο μέσω της δημιουργίας και αξιοποίησης ψηφιακού περιεχομένου. Συγκεκριμένα, ανέφερε έξι παραμέτρους που είναι: Η παραγωγή πρωτογενούς ψηφιακού περιεχομένου, ο αναπροσανατολισμός του υπάρχοντος, η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, η διαχείριση της ιδιοκτησίας, η παραγωγή πατεντών και το ασφαλές κανάλι διάθεσης.

Δρ Στέλιος Χ.Α. Θωμόπουλος Διευθυντής Ινστιτούτου Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών, Διευθυντής Έρευνας & Επικεφαλής Εργαστηρίου Ολοκληρωμένων Συστημάτων, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» «Πληθοπορισμός της δημιουργικότητας στον ψηφιακό κόσμο»

ΕΝΟΤΗΤΑ VΙΙΙ

«ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ / ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ» Ομιλία-Παρουσίαση

Κωνσταντίνος Λιακόπουλος Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Connecticore ΑΕ «Connecti-Desk: O ψηφιακός μετασχηματισμός της εργασίας, του προσωπικού και της ίδιας της επιχείρησης»

 Ο κύριος Λιακόπουλος αναφέρθηκε σε μελέτη της McKinsey η οποία κατέδειξε ότι η Ελλάδα έχει πολύ δρόμο να διανύσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Υποστήριξε ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει μειώσει τα έσοδα των επιχειρήσεων κατά 4%, ενώ με την ολοκλήρωσή του αναμένεται να τα μειώσει ακόμα περισσότερο, κατά 12%. Ως παράδειγμα έδωσε τις τράπεζες, που χάνουν έσοδα, καθώς η τεχνολογία απλοποιεί τις συναλλαγές με κάρτες και δεν απολαμβάνουν τις χρεώσεις του παρελθόντος. 62 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Ομιλία-Παρουσίαση Παναγιώτης Ν. Σκανδάμης Αναπληρωτής Καθηγητής Υγιεινής Τροφίμων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος του panel Βιολογικών Κινδύνων, Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων  Κατά την ομιλία του, ο κύριος Σκανδάμης αναφέρθηκε στην καινοτομία και τον σχεδιασμό στην ανάπτυξη τροφίμων μέσω του διαγωνισμού Ecotrophelia, στον οποίο συμμετέχει με προϊόντα το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ένα από τα προϊόντα που έχουν συμμετάσχει στον διαγωνισμό έχει ήδη εμπορευματοποιηθεί και πήρε την τρίτη θέση πανευρωπαϊκά.

Η διοργάνωση του συνεδρίου δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη υποστήριξη των:

ΧΡΗΜΑ 63

αφιέρωμα

~ HELLENIC INNOVATION FORUM 2017

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ από την

ΚΡΙ ΚΡΙ

Κρι Κρι ΑΕ είναι μια υπερσύγχρονη γαλακτοβιομηχανία, αμιγώς ελληνική, που παράγει προϊόντα από 100% ελληνικό γάλα για τη χώρα μας και για ολόκληρο τον κόσμο. Η εταιρεία έχει διαγράψει μια πορεία 63 χρόνων, γεμάτη εμπειρίες, προκλήσεις και καινοτομίες. Αυτές ήταν, άλλωστε, πάντα, ο πυρήνας των εξελίξεων και των νέων προϊόντων της εταιρείας και ο οδηγός για το λανσάρισμα προϊόντων που δημιουργούν νέα δεδομένα στις κατηγορίες τους. Σε αυτήν την κατεύθυνση και με το βλέμμα στραμμένο πάντα στον καταναλωτή, η Κρι Κρι εισήγαγε το 2013 μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες στη γαλακτοβιομηχανία, την παραγωγή των γιαουρτιών της με γάλα ημέρας. Καινοτομία που ήταν εφικτή λόγω της εγγύτητας της εταιρείας με την πιο εύφορη σε παραγωγή γάλακτος περιοχή της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η πρώτη ύλη υπόκειται τη λιγότερη δυνατή επεξεργασία και με μία μόνο παστερίωση διατηρεί όλες τις θρεπτικές ιδιότητες του γάλακτος, προσφέροντας τα πολύτιμα συστατικά του στον τελικό καταναλωτή. Το 2016, η Κρι Κρι προχώρησε σε μία ακόμη καινοτομία και δημιούργησε μια εντελώς νέα κατηγορία στα λειτουργικά γιαούρτια παρουσιάζοντας το Super Spoon, τη

64 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

νέα High Protein απόλαυση με στραγγιστό γιαούρτι 0%, από ελληνικό γάλα ημέρας. Βασική καινοτομία του Super Spoon, που το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα προϊόντα της κατηγορίας του, είναι ο συνδυασμός της υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη και των super foods για ενέργεια και ευεξία. Πρόκειται για μια σύγχρονη πρόταση, που χαρίζει μυϊκή ενδυνάμωση, ενέργεια και απόλαυση, συμβάλλοντας παράλληλα στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού και την ισορροπημένη ανάπτυξη του οργανισμού. Το καινοτόμο αυτό προϊόν της Κρι Κρι αποτελεί ιδανικό σνακ για όσους γυμνάζονται, για τους εφήβους, που έχουν αυξημένες θρεπτικές ανάγκες, αλλά και για τους καταναλωτές άνω των 50 ετών, καθώς συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας των οστών. Το Super Spoon της Κρι Κρι διατίθεται σε 3 λαχταριστές γεύσεις: ÁÁ Ρόδι-ράσμπερι-goji berry ÁÁ Μύρτιλο-βατόμουρο-φραγκοστάφυλο-κράνμπερι ÁÁ Μπανάνα-μάνγκο-λιναρόσπορος-δημητριακά Με το Super Spoon η Κρι Κρι πέτυχε να επενδύσει δυναμικά στη διατροφική καινοτομία και να ανταποκριθεί στις διεθνείς διατροφικές τάσεις και τις εξατομικευμένες προτιμήσεις των καταναλωτών για τρόφιμα που κάνουν καλό στην υγεία.



ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Τζελίνα Κουκουμέλη Marketing Director, Κρι Κρι

X_Ποια είναι η σημασία της καινοτομίας για την Κρι Κρι; Πόσο έχει συμβάλει η καινοτομία στην ανάπτυξή της; T.Κ._Η καινοτομία αποτελεί, πλέον, δομικό χαρακτηριστικό της προϊοντικής και επιχειρηματικής ανάπτυξης της Κρι Κρι. Και αυτό αφορά όλα τα στάδια λειτουργίας της εταιρείας, είτε πρόκειται για τον σχεδιασμό νέων προϊόντων, είτε για τη χρήση νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, είτε ακόμη και για την ίδια τη συσκευασία και το branding. Αυτή η κατεύθυνση, κυρίως σε περιόδους γεμάτες προκλήσεις, λειτουργεί στην ουσία υπέρ των επιχειρήσεων, δίνοντας νέα ώθηση στην ανάπτυξη και εξέλιξή τους. Άλλωστε οι καταναλωτές είναι πλέον πιο ενημερωμένοι, ξέρουν τι θέλουν, αναγνωρίζουν την καινοτομία και την επιβραβεύουν επιλέγοντας αντίστοιχα προϊόντα, ακόμη και στα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κρι Κρι έχει θέσει την καινοτομία στο συνολικό πλαίσιο των στρατηγικών της στόχων, και ως εκ τούτου παρακολουθούμε συνεχώς τις διεθνείς τάσεις και καινοτομούμε εισάγοντάς τες στην ελληνική αγορά. X._Πείτε μας λίγα λόγια για την επιτυχία που έχει σημειώσει η πιο πρόσφατη καινοτομία σας, το Super Spoon. T.Κ._Το Super Spoon αποτελεί το πιο πρόσφατο success story της Κρι Κρι. Αγαπήθηκε από τους Έλληνες καταναλωτές ήδη από τις πρώτες ημέρες του λανσαρίσματός του, γεγονός που αποδεικνύεται

έμπρακτα από τη συνεχώς ανοδική του πορεία. Με το Super Spoon η Κρι Κρι πέτυχε σε πολύ σύντομο διάστημα να ανέβει στην τρίτη θέση της κατηγορίας των λειτουργικών γιαουρτιών, ξεπερνώντας το 16% σε μερίδιο σε όγκο και αγγίζοντας το 18% σε μερίδιο σε αξία (IRI, Φεβρουάριος 2017). Ταυτόχρονα, ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την κατάκτηση της δεύτερης θέσης στη συνολική αγορά του ευρωπαϊκού γιαουρτιού σε όγκο στην Ελλάδα. Βασική παράμετρος για την ιδιαίτερα επιτυχημένη αυτή πορεία ήταν η αναγνώριση και η κάλυψη της ανάγκης των καταναλωτών για τρόφιμα με προστιθέμενη αξία, που συμβάλλουν σε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή και προάγουν το ευ ζην. Σε συνδυασμό με την εξαιρετική ποιότητα της κύριας πρώτης ύλης και τις καινοτόμες μεθόδους παραγωγής που εφαρμόζει η Κρι Κρι, το Super Spoon κατάφερε να ξεχωρίσει πολύ γρήγορα. Προσέφερε έναν ιδιαίτερα καινοτόμο συνδυασμό υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη (και μάλιστα φυσικής) με super fruits, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η επένδυση που έγινε στη σύγχρονη συσκευασία και ονομασία του προϊόντος, με την οποία δώσαμε ένα φρέσκο προφίλ στο ελληνικό στραγγιστό γιαούρτι και απευθυνθήκαμε άμεσα στον σύγχρονο καταναλωτή. Το πιο σημαντικό ίσως ήταν ότι η επιτυχία αυτή ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα, καθώς στη διεθνή έκθεση τροφίμων Sial Innovation, που πραγματοποιείται στη Γαλλία, το Super Spoon επιλέχθηκε από μια ανεξάρτητη επιτροπή ως ένα από τα κορυφαία προϊόντα, ανάμεσα σε περισσότερες από 2.180 συμμετοχές.



Στόχος μας για τα επόμενα χρόνια είναι να επεκτείνουμε τη σειρά με την ανάπτυξη νέων κωδικών, που θα απαντούν πάντα στις ανάγκες των σύγχρονων καταναλωτών, αλλά και η περαιτέρω ενίσχυση της εξωστρέφειάς μας, παρουσιάζοντας το Super Spoon και σε αγορές του εξωτερικού, όπως της Ιταλίας και της Αγγλίας. Άλλωστε, η συνολική εξαγωγική μας δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη, απευθύνεται σε 24 χώρες και αντιστοιχεί στο 26% των συνολικών μας πωλήσεων. ΧΡΗΜΑ 65

συνέντευξη

Σωτήρης Συρμακέζης Γενικός Διευθυντής Group Chief Digital & Technology Officer της Eurobank 66 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

συνέντευξη στον Γιώργο Καλούμενο

Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΑΞΙΔΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ Η καινοτομία είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες στους οποίους πρέπει να επενδύσουμε, καθώς μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο για να ξεπεράσει η χώρα μας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων Ο κύριος Σωτήρης Συρμακέζης είναι ο Group Chief Digital & Technology Officer της Eurobank. Είναι γενικός διευθυντής και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της τράπεζας. Από τη θέση του επικεφαλής των Γενικών Διευθύνσεων Digital Banking και Information Technology, ηγείται της προσπάθειας της τράπεζας για τον μετασχηματισμό της σε μια τράπεζα με «ψηφιακό DNA». Η προσπάθεια αυτή γίνεται και μέσα από τον μετασχηματισμό του Τομέα Πληροφορικής και Οργάνωσης σε έναν σύγχρονο, ευέλικτο και παραγωγικό χώρο, που θα στηρίξει και θα προωθήσει τη βέλτιστη αξιοποίηση της τεχνολογίας. Στη Eurobank, το Digital Banking περιλαμβάνει τα ψηφιακά δίκτυα e-banking και mobile banking, τις ψηφιακές υπηρεσίες όπως e-statements, e-prepaid cards, alerts κ.λπ., τα δίκτυα τερματικών ATM και APS και το Contact Center, καθώς και τους χώρους Digital Presence Management, Customer Experience Management, Advanced Analytics & Campaign Management, Digitization Program, Innovation Center και The egg. Ο κύριος Συρμακέζης βρίσκεται στη θέση αυτή από τον Ιούλιο του 2015, ενώ από το 2000 ήταν στην Τράπεζα Πειραιώς, αρχικά ως επικεφαλής της Ηλεκτρονικής Επιχειρηματικότητας (συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής πλατφόρμας winbank) και στη συνέχεια ως επικεφαλής του Retail Banking. Από το 1990 έως το 1999, ήταν στην Εγνατία Τράπεζα, στην οποία τα τελευταία τέσσερα χρόνια είχε τη θέση του Chief Information Officer.

ΧΡΗΜΑ_Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας και της καινοτομίας στη διαδικασία του ψηφιακού μετασχηματισμού και πώς μπορούν να επωφεληθούν οι επιχειρήσεις; ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ_Υπάρχουν πολλά βήματα που πρέπει να κάνει ένας οργανισμός για να φτάσει σε ένα επίπεδο ψηφιακής ωριμότητας, ώστε να πετύχει μια ουσιαστική θετική αλλαγή μέσα από το «ταξίδι» του digital transformation. Η καινοτομία είναι ένα από τα βασικά «οχήματα» σε αυτό το «ταξίδι». Είναι ένα πρίσμα μέσα από το οποίο μπορούμε να δούμε ουσιαστικά τα πάντα: βελτίωση προϊόντων, υπηρεσιών, μεθοδολογιών ή ακόμα και το πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω σε μια επιχείρηση. Για παράδειγμα, το digital customer on-boarding αποτελεί έναν καινοτόμο τρόπο εγγραφής πελατών στην επιχείρησή μας χωρίς την επίσκεψη σε φυσικό κατάστημα. Το digital on-boarding είναι μια ψηφιακή «υπερ-καινοτομία», καθώς συνθέτει επιμέρους ψηφιακές καινοτομίες σε ένα mobile application, όπως video banking, face recognition και, το κυριότερο ίσως, μια καινοτόμα ματιά στο σχετικό regulation. Είναι λοιπόν προφανές πως η τεχνολογία είναι «κλειδί» για τη διαδικασία της καιΧΡΗΜΑ 67

συνέντευξη ~ ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ νοτομίας. Είναι ο καταλύτης στις διεργασίες για να φτιάξουμε καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, προσφέρει ομαλότερη και πιο αποδοτική λειτουργία στην επιχείρησή μας. Συνεπώς, με τη σωστή αξιοποίησή της μπορούμε να έχουμε διπλό όφελος: και σε επίπεδο αγοράς και σε επίπεδο εσωτερικής λειτουργίας ενός οργανισμού. Για παράδειγμα, η αξιοποίηση της τεχνολογίας machine learning μπορεί να μας αποκαλύψει πληροφορίες που «κρύβονταν» στα δεδομένα μας και οι οποίες μπορούν να μας υποδείξουν λανθάνουσα ζήτηση των πελατών μας για νέες υπηρεσίες και προϊόντα. Άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, όπως το robotics process automation, ήδη αυτοματοποιούν μεγάλο μέρος εργασιών ρουτίνας, έως τώρα χειροκίνητες. Όλα αυτά έγιναν εφικτά με την τεράστια

πρόοδο που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια στην παραγωγή νέας τεχνολογίας, το κόστος απόκτησης της οποίας παραμένει σταθερό. Η ισχύς των επεξεργαστών των υπολογιστών, η χωρητικότητα των αποθηκευτικών μέσων και το εύρος των τηλεπικοινωνιακών γραμμών έχουν αυξηθεί σε επίπεδα που, πριν λίγα χρόνια, θεωρούνταν μακρινά όνειρα. Για παράδειγμα, η υπολογιστική ισχύς του πιο ισχυρού smartphone του 2010 ήταν ίδια με αυτή του μεγαλύτερου υπερ-υπολογιστή στον κόσμο του 1985, ενώ το νέο μοντέλο του 2012 είχε 2,5 φορές μεγαλύτερη ισχύ από το προηγούμενο. Πρόκειται για ισχύ που επεξεργάζεται τεράστιο αριθμό δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, κάτι που μεταξύ άλλων, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την παραγωγική χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης.

MOBILE BANKING 2016 ΤΟ 2016 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ MOBILE BANKING ΜΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΟΠΩΣ: • Ασφαλή είσοδο με τετραψήφιο κωδικό ή δακτυλικό αποτύπωμα (προς το παρόν σε συσκευές iOS). • Εύκολη πρόσβαση στις πληροφορίες όλης της σχέσης του πελάτη με γραφική αναπαράσταση των στοιχείων. • Άμεση έξοδο από το application με απλό κούνημα της συσκευής (shake-to-logout). • Η υπηρεσία PAF, η μεγαλύτερη ίσως καινοτομία του νέου mobile banking, είναι η πρώτη στην Ελλάδα υπηρεσία αποστολής χρημάτων με την οποία ο πελάτης μπορεί να στείλει χρήματα χωρίς να γνωρίζει κανένα τραπεζικό στοιχείο του δικαιούχου. Το μόνο που χρειάζεται είναι η διεύθυνση, το email ή ο αριθμός του κινητού ή απλώς ο παραλήπτης να είναι φίλος/φίλη του στο facebook. Τα χρήματα, μάλιστα, μεταφέρονται σε πραγματικό χρόνο, ακόμη κι αν ο δικαιούχος είναι πελάτης άλλης τράπεζας. Ένα πραγματικά πετυχημένο App. Η υποδοχή του νέου mobile banking από τους πελάτες ήταν ενθουσιώδης. Τον πρώτο μήνα χρήσης, οι συναλλαγές εκτοξεύθηκαν, ενώ, έναν χρόνο μετά, η αύξηση της χρήσης ανήλθε στα επίπεδα του 150%. Οι πληρωμές PAF είναι περίπου όσες και το 35% των μεταφορών σε άλλες τράπεζες (εμβάσματα).

68 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Χ_Πόσο σημαντική θεωρείτε ότι είναι η καινοτομία στην προσπάθεια των ελληνικών επιχειρήσεων, και της ίδιας της Ελλάδας, να ξεπεράσουν την κρίση; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι από τους τομείς-«κλειδιά» σε αυτήν την προσπάθεια; Σ.Σ._Θεωρώ πως η καινοτομία είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες στους οποίους πρέπει να επενδύσουμε, καθώς μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο για να ξεπεράσει η χώρα μας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Ο χώρος του digital, με πυρήνα την τεχνολογία, είναι ιδανικός για την παραγωγή καινοτομίας. Όταν μάλιστα μια επιχείρηση ή μια χώρα έχει μείνει πίσω στην υιοθέτηση του digital, τότε έχει την ευκαιρία να κάνει το μεγάλο άλμα επενδύοντας άμεσα σε μοντέρνες ψηφιακές τεχνολογίες, κερδίζοντας χρόνο, κόστος και επιταχύνοντας σημαντικά τη μετάβασή της σε καινούργια επιχειρηματικά μοντέλα, που αποτελούν τον αποτελεσματικότερο τρόπο για την πρακτική εφαρμογή της καινοτομίας και τη βέλτιστη υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας. Βλέπουμε εξαιρετικά επιτυχημένες εταιρείες, που έχουν δημιουργήσει νέα επιχειρηματικά μοντέλα και, ενώ δεν προσφέρουν κάτι καινούργιο, παράγουν υπεραξία αξιοποιώντας την τεχνολογία. Την αρχή έκανε η Amazon, αλλά, σταδιακά, έχουν δημιουργηθεί εταιρείες-κολοσσοί όπως: ~~ η Uber στις μεταφορές επιβατών, χωρίς να έχει δικά της οχήματα, ~~ η Airbnb στις ενοικιάσεις κατοικιών, χωρίς δικά της σπίτια και καταλύματα, ~~ η Alibaba, που αποτελεί σήμερα την παγκοσμίως μεγαλύτερη επιχείρηση λιανικού εμπορίου (μεγαλύτερη πλέον από τη Walmart), χωρίς να διατηρεί αποθέματα, ~~ η facebook που κρατάει την πλατφόρμα της ζωντανή μέσα από περιεχόμενο που παράγουν οι ίδιοι οι χρήστες και οι οργανισμοί που συμμετέχουν σε αυτή. Η τεχνολογία κατέστησε εφικτά όλα αυτά τα επιχειρηματικά μοντέλα, παρότι οι εταιρείες αυτές δεν αποτελούν εταιρείες τεχνολογίας. Βέβαια, κάθε χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της, που σημαίνει ότι τα επιτυχημένα μοντέλα πρέπει να προσαρμόζονται στις

δικές μας συνθήκες. Στην Ελλάδα, σχεδόν το 80% του πληθυσμού έχει πρόσβαση στο internet ενώ είμαστε η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη σε θεάσεις βίντεο στο YouTube. Όμως, υστερούμε στην εφαρμογή της τεχνολογίας και στην υιοθέτηση πιο προχωρημένων υπηρεσιών από τους καταναλωτές, όπως η αγορά χρηματοοικονομικών προϊόντων online. Επίσης, υστερούμε σε υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, με κυριότερη την απουσία ενιαίας ψηφιακής ταυτότητας για όλους τους πολίτες. Γι’ αυτό, ανάλογα με τον κλάδο δραστηριοποίησης και το προϊόν, θα πρέπει πάντα να εξετάζουμε πόσος χώρος υπάρχει για την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών στο συγκεκριμένο καταναλωτικό κοινό, σ’ αυτήν την κοινωνία και ειδικά αυτήν την εποχή. Εάν δεν το κάνουμε, είναι πολύ πιθανό κάποια success stories του εξωτερικού να μη «λειτουργούν» στη χώρα μας εάν δεν απαντούν στις εκάστοτε προκλήσεις που αντιμετωπίζει το τοπικό περιβάλλον. Χ_Στην υλοποίηση της ψηφιακής στρατηγικής μιας επιχείρησης όπως η Eurobank υπάρχει κάποιος πυλώνας που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή; Σ.Σ._Υπάρχει ένα σημείο αναφοράς που κάνει πραγματικά τη διαφορά στον ψηφιακό μετασχηματισμό ενός οργανισμού, και αυτό δεν είναι άλλο από την κουλτούρα. Η αλλαγή κουλτούρας θα πρέπει να αφορά όλο τον οργανισμό. Αρχικά όμως πρέπει να εστιάζει στη λογική ενός νέου τρόπου σκέψης των ανθρώπων που σχεδιάζουν και υλοποιούν τις νέες ψηφιακές υπηρεσίες. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μεθοδολογίες όπως είναι το Design Thinking, το Lean Transformation και το Agile Development. ~~ Με το Design Thinking βλέπουμε τα πράγματα με την οπτική του πελάτη. Βελτιστοποιούμε τα customer journeys παρακολουθώντας τον πελάτη μας καθώς μας επισκέπτεται σε όλα τα διαθέσιμα σημεία επαφής (κατάστημα, e-banking, mobile app κ.λπ.), προκειμένου να εξυπηρετηθεί. Αξιοποιούμε παντού την τεχνολογία δημιουργώντας νέες, καινοτόμες ψηφιακές εμπειρίες. ~~ Με το Lean Transformation απλοποιούμε τις διεργασίες και, σταδιακά, τον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού. Έτσι, εξυπηρετούμε καλύτερα τους πελάτες

μειώνοντας ταυτόχρονα το λειτουργικό κόστος. ~~ Το Agile Development επιτρέπει την ταχύτερη δυνατή σχεδίαση, υλοποίηση και δοκιμή νέων προϊόντων, υπηρεσιών, λειτουργιών και διεργασιών, έτσι ώστε συνεχώς ο οργανισμός να παράγει καινούργια πράγματα. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι οι «πρώτοι» εσωτερικοί μας πελάτες είναι οι δικοί μας άνθρωποι. Οι παραπάνω μεθοδολογίες, πέρα από το ότι πρεσβεύουν τη φιλοσοφία της καινοτομίας προς τα εξωτερικά κοινά, ενδυναμώνουν και τα εσωτερικά, καθώς θα πρέπει οι οργανισμοί να δουν και το ανθρώπινο δυναμικό τους με φρέσκια ματιά. Οι εργαζόμενοι πρέπει να αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου οικοσυστήματος και να μην αντιμετωπίζονται ως μονάδες. Όπως

λειτουργεί δηλαδή και ένα startup, όπου όλοι συμβάλλουν και συμμετέχουν, ανάλογα με τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους, και λειτουργούν ως φάροι εκπαίδευσης για τους νέους που εντάσσονται στις ομάδες τους. Χ_Ποια είναι η επίδοση της Eurobank στην καινοτομία, τόσο σε ό,τι αφορά την εσωτερική της λειτουργία όσο και στα προϊόντα που προσφέρει στους πελάτες της; Σ.Σ._Χρησιμοποιώντας το γνωστό κλισέ, θα πω πως ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ταξίδι και όχι προορισμός. Στη Eurobank έχουμε ξεκινήσει σχετικά πρόσφατα αυτό το ταξίδι, στοχεύοντας στη δημιουργία μιας πραγματικά ψηφιακής τράπεζας, δηλαδή μιας τράπεζας που αξιοποιεί το digital σε όλο

MOBILE BANKING 2017 EΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ, ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ: • Τώρα ο πελάτης παρακολουθεί το «χτίσιμο» του αφορολογήτου του μέσω του application και μάλιστα έχει ανάλυση των επιμέρους κατηγοριών δαπανών. • Το PAF επεκτάθηκε στο PAF Business: ένα εμπορικό κατάστημα δέχεται πληρωμές με άμεση πίστωση του τραπεζικού του λογαριασμού. Η πληρωμή γίνεται από το smartphone του πελάτη είτε με πληκτρολόγηση του ΑΦΜ του εμπόρου είτε με την κάμερα να σκανάρει ένα σταθερό barcode που ο έμπορος έχει δίπλα στην ταμειακή μηχανή του. Φυσικά, παρέχονται πολλές υπηρεσίες προς τον έμπορο, ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται τις εισπράξεις του. • Δημιουργήθηκε το Eurobank Wallet, ένα ψηφιακό πορτοφόλι που περιέχει όλες τις χρεωστικές, πιστωτικές και προπληρωμένες κάρτες του πελάτη μας, ο οποίος μπορεί να πληρώνει με αυτές τις κάρτες σε ηλεκτρονικά καταστήματα που αποδέχονται τον νέο, πρωτοποριακό τρόπο πληρωμής με κάρτες, το MasterPass Wallet. Με το MasterPass Wallet, βελτιώνονται δραματικά τόσο η ψηφιακή εμπειρία της πληρωμής όσο και η ασφάλεια της συναλλαγής. Σύντομα, το Eurobank Wallet θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για ανέπαφες πληρωμές σε POS σε φυσικά καταστήματα.

ΧΡΗΜΑ 69

συνέντευξη ~ ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ το πλάτος και βάθος της λειτουργίας της, ώστε να βελτιώσει προϊόντα και υπηρεσίες, εμπειρίες πελατών και εσωτερικές διεργασίες. Όταν λέμε “digital transformation”, δεν εννοούμε απλώς ένα καλύτερο e-Banking ή ένα καινούργιο mobile banking application. Χωρίς να υποβαθμίζουμε καθόλου την αξία αυτών των δικτύων εξυπηρέτησης, εννοούμε βασικά τη δημιουργία μιας νέας τεχνολογικής υποδομής, που στέκεται πάνω από τα παραδοσιακά συστήματα και η οποία θα επιτρέπει στον οργανισμό να μετασχηματιστεί υιοθετώντας νέα επιχειρηματικά μοντέλα, τα οποία στηρίζονται στην ψηφιακή τεχνολογία. Η νέα μας υποδομή υλοποιείται

αυτόν τον καιρό και η πρώτη της φάση θα παραδοθεί τους επόμενους μήνες μαζί με το ολοκαίνουργιο e-banking μας και τα νέα mobile applications. Μέχρι τότε όμως, συνεχίζουμε να δίνουμε στους πελάτες μας νέες ψηφιακές εμπειρίες σε κάθε σημείο επαφής τους με την τράπεζα. Έμφαση δίνουμε αφενός στα mobile applications, που αποτελούν το μέλλον της τραπεζικής εξυπηρέτησης, και αφετέρου στο φυσικό κατάστημα, που αποτελεί το παρόν, αλλά παραμένει και το μέλλον των τραπεζών. Ήδη, από τον Μάρτιο του 2016, λανσάραμε στην αγορά το νέο μας mobile banking, στο οποίο σταδιακά και σταθερά

DIGITAL BRANCH

προσθέτουμε καινοτόμες ψηφιακές εμπειρίες. Στο άμεσο μέλλον, θα λανσάρουμε και ξεχωριστά mobile applications, που θα καλύπτουν και μη αμιγώς τραπεζικές ανάγκες των πελατών μας. Όσον αφορά το κατάστημα, απλοποιούμε τις εργασίες με χρήση καινοτόμων ψηφιακών τεχνολογιών και απλουστεύοντας τη ζωή των εργαζομένων και των πελατών. Πιστεύουμε ακράδαντα στη σημασία του τραπεζικού καταστήματος, και αυτός είναι ο λόγος που μεταφέρουμε συστηματικά τις απλές συναλλαγές των πελατών μας στα ΑΤΜ, τα APS, το e-banking και το m-banking: για να μπορούν τα στελέχη μας να εξυπηρετούν τους πελάτες μας στις πολύπλοκες συναλλαγές και, κυρίως, για να στέκονται δίπλα τους συμβουλεύοντάς τους και δίνοντάς τους λύσεις στα σημαντικά θέματα που τους απασχολούν. Χ_Πώς αντιμετωπίζετε την εισαγωγή όλης αυτής της νέας ψηφιακής τεχνολογίας καθώς και τη ραγδαία αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών;

ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ • Καταργήθηκαν τα χάρτινα παραστατικά στο ταμείο. Οι πελάτες υπογράφουν με ηλεκτρονική πένα σε ταμπλέτες για το μεγαλύτερο ποσοστό των συναλλαγών ταμείου. Έτσι, μειώνεται ο χρόνος εξυπηρέτησης και βελτιώνεται η εμπειρία του πελάτη. • Ψηφιοποιούνται τα δικαιολογητικά έγγραφα του πελάτη και αποθηκεύονται με τρόπο ώστε να μην απαιτείται η εκ νέου προσκόμισή τους σε μελλοντικές συναλλαγές (παρά μόνο για επικαιροποίηση στοιχείων σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο). • Σε όλα τα καταστήματα εγκαθίστανται ΑΤΜ νέας γενιάς, με οθόνες αφής, αναγνώστη χαρτονομισμάτων, ανέπαφες συναλλαγές κ.ο.κ. • Οι πελάτες υποστηρίζονται για να μεταφέρουν τις συναλλαγές τους στο e-banking και το mobile banking με τους Digital Experts, την ομάδα ειδικών που εκπαιδεύουν τους πελάτες στο κατάστημα στην αξιοποίηση των ψηφιακών υπηρεσιών. • Εισάγεται η υπηρεσία video banking, δίνοντας σε επιλεγμένους πελάτες μας τη δυνατότητα να συνεργαστούν με τραπεζικούς συμβούλους μέσω video conference, τόσο για συμβουλευτική τραπεζική όσο και για συγκεκριμένες συναλλαγές. • Επεκτείνεται η στρατηγική paperless branch με αντικατάσταση της υπογραφής των χάρτινων συμβάσεων με υπογραφή σε ειδικές ταμπλέτες.

70 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Σ.Σ._Στη Eurobank διαθέτουμε μια πραγματικά εξαιρετική Διεύθυνση Πληροφορικής. Οι υποδομές hardware και software, τα κεντρικά και τα περιφερειακά μας συστήματα, ο τηλεπικοινωνιακός μας εξοπλισμός και η συνολική αρχιτεκτονική τους είναι σύγχρονα, ενώ ενισχύονται συνεχώς, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών. Πέρα όμως από τα τεχνολογικά «εργαλεία» που αξιοποιεί αυτός ο τομέας, το πολυτιμότερο αγαθό μας είναι οι άνθρωποι που τον απαρτίζουν : το ανθρώπινο δυναμικό της Διεύθυνσης Πληροφορικής της Eurobank είναι υψηλού επιπέδου, ενημερωμένοι για τις πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία και δίνουν καθημερινά τον καλύτερό τους εαυτό, έτσι ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε ασφαλείς και ολοένα καλύτερες εμπειρίες στους πελάτες μας . Σε αυτό το πλαίσιο, φυσικά και δεν μένουμε ακίνητοι, καθώς η τεχνολογία και το ευρύτερο περιβάλλον αλλάζουν συνεχώς και είναι εξαιρετικά σημαντικό να αξιοποιήσουμε αυτήν τη δυναμική, για να βελτιστοποιήσουμε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μας. Αυτόν τον καιρό, για παράδειγμα, υλοποιείται ένα μεγάλο πρόγραμμα μετασχηματισμού της Διεύθυνσης Πληροφορικής, ώστε να διευκολυνθεί η μετάβασή της σε μια πραγματικά σύγχρονη μονάδα που υιοθετεί πολύ περισσότερο το μοντέλο των «εξωτερικών» αναθέσεων, για να χρησιμοποιούμε το

ταλέντο και την τεχνογνωσία που προσφέρει η αγορά κάθε δεδομένη χρονική στιγμή, την τεχνολογία του cloud καθώς και ένα ευέλικτο μοντέλο για τη διαχείριση των απαιτήσεων των επιχειρηματικών μονάδων και την υλοποίησή τους. Χ_Ανάμεσα στα άλλα, το Digital Banking της Eurobank περιλαμβάνει και το Innovation Center. Περιγράψτε μας τις δράσεις σας που αφορούν στη γενικότερη αξιοποίηση και διάδοση της καινοτομίας. Σ.Σ._Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι η συνεργασία με το οικοσύστημα των startups μπορεί να επιφέρει δομικές αλλαγές και εποικοδομητικά αποτελέσματα για την επιχείρηση που έχει αναγάγει την καινοτομία σε ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα. Αυτό μπορεί να συμβεί τόσο στο εσωτερικό περιβάλλον της τράπεζας –με την εισροή τεχνογνωσίας, την αλλαγή που παρατηρείται στην οργανωσιακή της κουλτούρα και τη δέσμευση των ανθρώπων της στη διαρκή τεχνολογική πρόοδο και καινοτομία– όσο και στη σχέση με τους πελάτες της που αναζητούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις και τις δυνατότητες της νέας ψηφιακής εποχής. Ο χώρος των startups, των accelerators, των incubators και των venture capital funds είναι ιδανικός για να προαγάγει κανείς καινοτόμες και ανατρεπτικές προσεγγίσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, φέτος, στη Eurobank φέρνουμε κοντά το egg, μια πρωτοβουλία μας που ήδη διανύει τον τέταρτο χρόνο λειτουργίας της, και το Beyond Hackathon, μια εξαιρετικά επιτυχημένη δράση του νεοσύστατου Κέντρου Καινοτομίας της τράπεζάς μας που ήδη έχει υλοποιήσει δύο διοργανώσεις. Πιστεύουμε ότι μέσα από τις εναλλακτικές προσεγγίσεις και τον διαφορετικό τρόπο σκέψης των ανθρώπων που συμμετέχουν σε startup fintech οχήματα μπορούμε να παράγουμε αξία για το ίδιο το οικοσύστημα. Στηρίζουμε και θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε ακόμα πιο ενεργά αυτές τις πρωτοβουλίες. Αξιοποιώντας στο έπακρο και εξελίσσοντας το πρόγραμμα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, φιλοδοξούμε η τράπεζα να συμμετέχει στα υπό δημιουργία funds μέσω του προγράμματος Equifund του EIF. Φυσικά, σκοπεύουμε να επενδύσουμε σε κάθε ιδέα, προϊόν, υπηρεσία, επιχείρηση που μπορεί

να προσφέρει προστιθέμενη αξία στο digital banking μας. Στόχος μας είναι να ενισχύσουμε έμπρακτα τη νεανική επιχειρηματικότητα και καινοτομία επενδύοντας σε κάθε νέα ιδέα που μπορεί να μετατραπεί σε ένα καινοτόμο προϊόν. Έχουμε την πεποίθηση πως αυτή η στρατηγική θα ενώσει και θα ωφελήσει τους δύο κόσμους και κατ’ επέκταση θα ικανοποιήσει τον τελικό πελάτη, καταναλωτή, πολίτη. Χ_Πώς κρίνετε τις συνθήκες στη χώρα μας σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη καινοτομίας;

Σ.Σ._Σίγουρα απέχουν από το να θεωρηθούν ιδανικές. Τόσο το κοινωνικό όσο και το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση των γνωστών προκλήσεων. Θα περίμενε κανείς ότι αυτό θα ωθούσε σε ανάπτυξη της καινοτομίας, όμως δεν συμβαίνει τόσο ενεργά όσο θα έπρεπε. Η δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών προϋποθέτει ενίσχυση των δεσμών του ελληνικού ερευνητικού συστήματος με τον παραγωγικό τομέα. Έχουμε λαμπρά μυαλά, που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Οι δημόσιοι φορείς και τα πανεπιστήμια δεν αξιοποιούν εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματά τους.

THE EGG & BEYOND HACKATHON

Το egg διανύει ήδη τον τέταρτο κύκλο του. Είναι ίσως ο πιο σημαντικός accelerator/incubator στη χώρα μας. Παρέχει εξαιρετικούς χώρους και υποδομές για τη μετεξέλιξη των ιδεών και των πρωτόλειων προϊόντων και υπηρεσιών σε πλήρεις επιχειρήσεις. Ένας μεγάλος αριθμός γνωστών στελεχών της αγοράς παρέχουν υπηρεσίες ως μέντορες ενώ συνεργαζόμενοι χορηγοί βοηθούν τις ομάδες σε θέματα marketing, accounting κ.λπ. Το egg έχει φιλοξενήσει πάνω από εκατό ομάδες νέων επίδοξων επιχειρηματιών, που σχεδόν όλοι σήμερα έχουν ιδρύσει νέες επιχειρήσεις, είτε αυτές που ξεκίνησαν μέσα στο egg είτε καινούργιες. Οι περισσότερες επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν έχουν συγκεντρώσει χρηματοδότηση ή/και έχουν αναπτύξει τα έσοδά τους, ενώ δημιούργησαν και εκατοντάδες νέες θέσεις εργασίας. Μέσα από τις δύο διοργανώσεις του Beyond Hackathon (Ιούνιος 2016 και Μάρτιος 2017), δώσαμε την ευκαιρία σε εκατοντάδες developers, designers, marketers να φτιάξουν ομάδες και να αναπτύξουν καινοτόμες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες μέσα σε ένα 48ωρο. Τα αποτελέσματα ήταν από ενδιαφέροντα έως εντυπωσιακά και η όλη διαδικασία ήταν χρήσιμη για όλους τους συμμετέχοντες, τόσο τους διαγωνιζόμενους όσο και τους συναδέλφους που είχαν τον ρόλο του μέντορα ή απλώς παρακολούθησαν την όλη διαδικασία. ΧΡΗΜΑ 71

Όσο περισσότερο ενισχύουμε τη σχέση της πρωτογενούς έρευνας με την αγορά τόσο πιο προφανή θα γίνονται τα οφέλη αυτής της αλληλεπίδρασης. Σήμερα, εξάγουμε ως χώρα τρεις φορές περισσότερη αξία σε τεχνολογία από ό,τι σε αγνό παρθένο ελαιόλαδο. Φανταστείτε τι μπορούμε να κάνουμε εάν το δούμε ως εθνικό στρατηγικό άξονα. Χ_Τι βαθμό θα βάζατε στην Ελλάδα στο θέμα της καινοτομίας και γιατί; Σ.Σ._Δεν είναι ζήτημα «βαθμού». Ένα μεγάλο κομμάτι της πρακτικής εφαρμογής καινοτόμων προσεγγίσεων είναι η συνεχής βελτιστοποίηση με βάση την ανταπόκριση του ευρύτερου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο συμβαίνει η καινοτομία. Και εδώ είναι θέμα προσφοράς και ζήτησης. Κάτι που δεν θα έπαιρνε «καλό βαθμό» μπορεί να αποδειχθεί επιτυχημένο (άρα και υψηλά βαθμολογημένο) όταν το ευρύτερο περιβάλλον είναι «έτοιμο» να το δεχτεί, και αντιστρόφως. Πιστεύω επίσης πως το κράτος πρέπει να υιοθετήσει τη φιλοσοφία “citizen experience management”, όπως μια επιχείρηση υιοθετεί τη φιλοσοφία customer experience management. Εφαρμόζοντας μεθοδολογίες όπως το Design Thinking και το Lean, μπορούν να επανασχεδιαστούν οι διεργασίες εξυπηρέτησης των πολιτών προς όφελος των ιδίων και ταυτόχρονα επιτυγχάνοντας σημαντική μείωση του λειτουργικού κόστους του κρατικού μηχανισμού. Μια τέτοια προσέγγιση αφενός είναι καινοτόμα από μόνη της, αφετέρου επιτρέπει τη συστηματική ανάπτυξη καινοτομίας στο ίδιο το κράτος. Χ_Πώς αξιολογείτε τη γενικότερη στρατηγική του κράτους αλλά και τις επιμέρους πολιτικές που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της καινοτομίας;

Θεωρείτε πώς κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση; Σ.Σ._Πρέπει και μπορούμε να κάνουμε όλοι μας περισσότερα για να διευκολύνουμε την καινοτομία. Εάν δούμε τα επιτυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα του εξωτερικού, θα διαπιστώσουμε πως ευδοκίμησαν γιατί βρήκαν πρόσφορο έδαφος στο ευρύτερο περιβάλλον. Ο τραπεζικός τομέας είναι ιδανικός χώρος εφαρμογής του τρόπου που η καινοτομία και το disruption παράγουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα προς όφελος των καταναλωτών. Υπάρχουν παραδείγματα όπως οι challenger banks της Αγγλίας (Atom, Monzo, Revolut, Starling και άλλες), σε μερικές από τις οποίες έχουν ήδη επενδύσει παραδοσιακές τράπεζες. Άλλο παράδειγμα είναι η N26, ένα startup χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) με έδρα το Βερολίνο, που προσφέρει έναν πλήρη τραπεζικό λογαριασμό που ανοίγει και λειτουργεί μέσω ενός smartphone. Η N26 έχει ήδη αποκτήσει άδεια λειτουργίας ως τράπεζα, αν και αρχικά στηριζόταν σε τραπεζική άδεια τρίτου. Πρόκειται για digital disruptors, πρωτοβουλίες που «προκαλούν» το παραδοσιακό τραπεζικό μοντέλο. Οι παραπάνω πρωτοβουλίες θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελούν μια υπαρκτή απειλή για τις τράπεζες, καθώς κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς σε χώρους όπως π.χ. οι πληρωμές. Ταυτόχρονα, βέβαια, αποτελούν πρόκληση και ευκαιρία για τις τράπεζες, γιατί, αντιγράφοντας ή εξελίσσοντας τα μοντέλα των digital disruptors, οι ίδιες οι τράπεζες αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τόσο τους παραδοσιακούς όσο και νέους ανταγωνιστές τους.

72 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Χ_Πόσο θεωρείτε ότι έχει επηρεαστεί η εγχώρια έρευνα και καινοτομία από τη μετανάστευση πολλών Ελλήνων επιστημόνων (σε πολλές περιπτώσεις των πιο ικανών) σε χώρες της Ευρώπης αλλά και αλλού; Πώς θα μπορούσε να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση; Σ.Σ._Το brain drain έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, δυσκολεύοντας την τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη. Έχει χαθεί σχεδόν μια ολόκληρη γενιά στο εξωτερικό και δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο μεγάλο είναι αυτό το κόστος. Για να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση θα πρέπει όλοι μας να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για εργασία, σταδιοδρομία, εξέλιξη. Να συμβάλουμε στη δημιουργία ενός ελκυστικού και ασφαλούς περιβάλλοντος, έτσι ώστε το επιστημονικό δυναμικό που είναι ήδη στη χώρα να παραμείνει εδώ και οι επιστήμονες που είναι στο εξωτερικό να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Πρόκειται για σημαντικό, αν όχι απαραίτητο, βήμα, ώστε όλα αυτά που είπαμε σήμερα να γίνουν πραγματικότητα.

ΧΡΗΜΑ 73

«ΣΠΡΙΝΤ» ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΣΕ... ΑΝΩΜΑΛΟ ΔΡΟΜΟ

74 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

~ αφιέρωμα

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΜΕ ΝΕΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗ ΤΩΝ «ΚΟΚΚΙΝΩΝ» ΔΑΝΕΙΩΝ ΑΓΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΥΜΗΝΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟΥΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ 2016, ΔΥΣΚΟΛΟ ΤΟ Α’ ΕΞΑΜΗΝΟ ΤΟΥ 2017 Η αβεβαιότητα στην οικονομία, λόγω της παρατεταμένης διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, ήδη άρχισε από το τελευταίο τρίμηνο του 2016 να «φρενάρει» την ανάκαμψη, ενώ το α’ τρίμηνο του 2017 οι συνέπειες άρχισαν να γίνονται ορατές στο τραπεζικό σύστημα

«Ε

κι αν τα στελέχη των τραπεζών επιμένουν να υπογραμμίίναι σαν να τρέχεις κατοστάρι, αλλά ζουν ότι οι βλάβες που έχουν προκληθεί είναι αναστρέψισε ανώμαλο δρόμο»: Με αυτά τα λόαπό τον Γιώργο μες, στον βαθμό που δεν θα υπάρξει νέα εμπλοκή στις διαγια περιγράφει τραπεζικό στέλεχος Καλούμενο πραγματεύσεις με τους δανειστές. τη δύσκολη προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη για τη γρήγορη εξυγίανση Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις, τα δάνεια ύψους άνω των 2 των τραπεζικών ισολογισμών, σε ένα οικονομικό περιβάλλον που δισ. ευρώ πέρασαν σε καθυστέρηση κατά το α’ τρίμηνο, κυρίως επιεπιδεινώθηκε σημαντικά κατά το α’ εξάμηνο του έτους, λόγω της χειρηματικά και στεγαστικά. Σε ό,τι αφορά τις καταθέσεις, η επίγενικευμένης αβεβαιότητας που δημιούργησε η πολύμηνη καθυ- σημα καταγεγραμμένη εκροή του α’ διμήνου ήταν 2,25 δισ. ευρώ, στέρηση της δεύτερης αξιολόγησης της οικονομίας από τους δα- ενώ υπολογίζεται ότι περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ βρέθηκαν στην... έξοδο τον Μάρτιο, ανεβάζοντας τις συνολικές απώλειες στα νειστές. Η αβεβαιότητα στην οικονομία, λόγω της παρατεταμένης δια- επίπεδα των 2,7-2,8 δισ. ευρώ. πραγμάτευσης με τους δανειστές, ήδη άρχισε από το τελευταίο Η εκροή καταθέσεων δεν προβληματίζει σοβαρά τα στελέχη των τρίμηνο του 2016 να «φρενάρει» την ανάκαμψη, ενώ το α’ τρίμηνο τραπεζών, που συμφωνούν ότι αφενός οι περιορισμοί στην κίνητου 2017 οι συνέπειες άρχισαν να γίνονται ορατές στο τραπεζικό ση κεφαλαίων προσφέρουν ένα δίκτυ προστασίας, αποτρέποντας σύστημα, με τη μορφή τόσο της αύξησης των καθυστερήσεων ακραίες μεταβολές, και αφετέρου η τάση απομάκρυνσης κεφαλαίστα δάνεια όσο και της απόσυρσης καταθέσεων, κυρίως «νέου» ων από τις τράπεζες θα αναστραφεί αρκετά γρήγορα, όταν ολοκληχρήματος, το οποίο είχε κινηθεί προς το τραπεζικό σύστημα τους ρωθεί η διαπραγμάτευση για την αξιολόγηση και αρχίσει να αποπροηγούμενους μήνες, μετά τη χαλάρωση των περιορισμών στην καθίσταται η εμπιστοσύνη στην οικονομία. κίνηση κεφαλαίων. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι οι ισχυροί αντίθετοι άνεμοι που Ο απολογισμός του α’ τριμήνου δημιουργεί προβληματισμό, όσο αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα στην προσπάθεια για τη μείΧΡΗΜΑ 75

αφιέρωμα

~ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Ο απολογισμός του α’ τριμήνου δημιουργεί προβληματισμό, όσο κι αν τα στελέχη των τραπεζών επιμένουν να υπογραμμίζουν ότι οι βλάβες που έχουν προκληθεί είναι αναστρέψιμες, στον βαθμό που δεν θα υπάρξει νέα εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.

ωση των «κόκκινων» δανείων, τη στιγμή μάλιστα που ήδη έχει χαθεί αρκετός πολύτιμος χρόνος, ενώ ο στόχος που έχει τεθεί για τη μείωσή τους κατά 40% μέχρι το 2020 είναι ιδιαίτερα φιλόδοξος και απαιτεί πολύ γρήγορες κινήσεις. Το 2016, παρότι αρκετές σημαντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις (θεσμικό πλαίσιο για τον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης επιχειρηματικών οφειλών) παρέμειναν ανενεργές, ενώ άλλες (δημιουργία δευτερογενούς αγοράς προβληματικών δανείων) έχουν τεθεί σε ισχύ μόνο στα χαρτιά, οι τράπεζες κατάφεραν να πετύχουν τους στόχους που έχουν τεθεί, στο πλαίσιο των επιχειρησιακών σχεδίων που εφαρμόζουν, υπό την εποπτεία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού της Φραγκφούρτης. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στα τέλη Δεκεμβρίου τα NPEs (μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα) έφθαναν τα 104,8 δισ. ευρώ, δηλαδή ήταν 1 δισ. ευρώ χαμηλότερα από τον στόχο, ενώ τα NPLs (μη εξυπηρετούμενα δάνεια) έφτασαν τα 75,9 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου 0,5 δισ. ευρώ χαμηλότερα από τον στόχο. Οι επιδόσεις αναφορικά με τους δύο δείκτες παρακολούθησης (δείκτες NPEs και NPLs) ξεπέρασαν τους στόχους, με τον δείκτη NPEs να βρίσκεται στο 50% συγκριτικά με τον στόχο του 50,5% και τον δείκτη NPLs στο 36,2% συγκριτικά με τον στόχο του 36,4%. Για τα περισσότερα μεγέθη (στόχοι και δείκτες παρακολούθησης) οι επιδόσεις ήταν βελτιωμένες σε σύγκριση με τους στόχους που είχαν τεθεί για τα τρία κυριότερα χαρτοφυλάκια (στεγαστικό, καταναλωτικό, επιχειρηματικό), με μόνη εξαίρεση την οριακή απόκλιση που παρατηρείται στο ύψος των NPEs για το στεγαστικό χαρτοφυλάκιο. Όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδας, το τελευταίο τρίμηνο του 2016, οι εισπράξεις από NPEs προς το υπόλοιπο των NPEs ξεπέρασαν τον στόχο που είχε τεθεί (0,8% συγκριτικά με 0,6%). Οι υψηλότερες επιδόσεις σχετίζονται κυρίως με τις αυξημένες εισπράξεις στο επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο, καθώς και με την πώληση ενός δανείου. Ως προς τις επιδόσεις για τους υπόλοιπους στόχους, με βάση τα στοιχεία του Δεκεμβρίου του 2016, οι τράπεζες βρίσκονται κατά κύριο λόγο σε αντιστοιχία, καθώς είτε τους πέτυχαν είτε τους ξεπέρασαν. Κάποιες αποκλίσεις παρατηρούνται μόνο στους στόχους για τα δάνεια των ΜΜΕ και των ρυθμισμένων επιχειρηματικών δανείων. 76 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

Για το 2017, όπως προκύπτει από την ενημέρωση που έκαναν στους αναλυτές τα στελέχη των τραπεζών, κατά την παρουσίαση των οικονομικών αποτελεσμάτων της προηγούμενης χρήσης, η μείωση των NPEs αναμένεται να πλησιάσει τα 8 δισ. ευρώ: 1,2 δισ. για την Εθνική, 2 δισ. για την Alpha, 2,5 για την Πειραιώς και 1,9 για τη Eurobank.

ΤΑ ΝΕΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Αυτές οι ικανοποιητικές επιδόσεις, πάντως, που είναι σύμφωνες με τους στόχους που έχουν τεθεί και για τους οποίους ο εποπτικός μηχανισμός δεν δέχεται αποκλίσεις, δεν θα έρθουν μέσα από διαδικασίες νέων ρυθμίσεων προβληματικών δανείων, αλλά κυρίως με προσφυγή σε λογιστικές μεθόδους, όπως είναι η διαγραφή δανείων από τα χαρτοφυλάκια. Οι τράπεζες θα έχουν φέτος στα χέρια τους νέα θεσμικά εργαλεία για την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων, αλλά το πρώτο που θα χρησιμοποιήσουν, για να πετύχουν εκ του ασφαλούς τους στόχους τους, είναι η νέα ρύθμιση για την απόσβεση ζημιών μέσω του αναβαλλόμενου φόρου, που τους επιτρέπει να διαγράφουν δάνεια, χωρίς να θίγεται η κεφαλαιακή τους επάρκεια. Με τροπολογία που ψηφίστηκε στο «παρά πέντε» της δημοσίευσης των τραπεζικών ισολογισμών 2016 και ενώ οι ορκωτοί ελεγκτές είχαν προειδοποιήσει ότι δεν θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν πλήρως τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και να χορηγήσουν «καθαρό» πιστοποιητικό ελέγχου, λύθηκε με ευνοϊκό τρόπο για τις τράπεζες το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί με τους αναβαλλόμενους φόρους και τις αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις. Ύστερα από μια διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με τις τράπεζες, τις εποπτικές αρχές και τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν, συμφωνήθηκε να αυξηθεί στην 20ετία (από 5 έτη) ο χρόνος φορολογικής απόσβεσης της ζημίας που προκύπτει από λογιστικές ή πραγματικές διαγραφές δανειακών απαιτήσεων. Με το προηγούμενο πλαίσιο, αν μια τράπεζα προχωρούσε σε διαγραφή δανειακών απαιτήσεων, ακόμη κι αν έχει σχηματίσει ειδικές προβλέψεις πιστωτικού κινδύνου ώς το τέλος του 2015 για το 100% του δανείου, είχε μεν τη δυνατότητα να συμψηφίσει μέρος της ζημίας, αλλά μόνο εντός 5ετίας.

Αυτή η διάταξη δημιουργούσε προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας στις τράπεζες και εμπόδιζε τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (Non Performing Exposures-NPEs) κατά 38% ώς το τέλος του 2019 και των NPEs κατά περίπου 40,2 δισ. ευρώ. Για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος, εκτιμάται ότι θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να διενεργηθούν διαγραφές δανείων, ύψους 13,9 δισ. ευρώ, τα οποία θα ήταν αδύνατο να αποσβεσθούν εντός 5ετίας, και οι τράπεζες θα είχαν τον κίνδυνο να διαθέσουν υποχρεωτικά νέες μετοχές στο Δημόσιο, μειώνοντας τη συμμετοχή των σημερινών μετόχων τους. Με την τροπολογία, εκπίπτει πλέον από τα ακαθάριστα έσοδα η χρεωστική διαφορά λόγω πιστωτικού κινδύνου όχι μόνο από τη διαγραφή χρεών οφειλετών τους κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 61 του ν. 4307/2014 (χρέη μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών) που ισχύει και σήμερα αλλά και: α) από τη διαγραφή χρεών κατά τις διατάξεις του ν. 3869/2010 (για υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα), ή ως αποτέλεσμα οριστικής διαγραφής ή συμφωνίας ρύθμισης χρεών των οφειλετών δανείων ή πιστώσεων και β) τη μεταβίβαση δανείων ή πιστώσεων κατά τα οριζόμενα. Η ανωτέρω χρεωστική διαφορά εκπίπτει σε είκοσι ισόποσες ετήσιες δόσεις (αντί των 15 που ίσχυε για τη χρεωστική διαφορά του άρθρου 61 του ν. 4307/2014 ή του γενικού κανόνα μεταφοράς της ζημίας προς συμψηφισμό με κέρδη για τα επόμενα πέντε έτη). Πάντως, το συνολικό ποσό της χρεωστικής διαφοράς δεν θα υπερβαίνει το ποσό των συσσωρευμένων προβλέψεων και λοιπών εν γένει ζημιών, λόγω πιστωτικού κινδύνου, που έχουν λογισθεί έως 30 Ιουνίου 2015, για το οποίο έχει ή θα λογισθεί «Αναβαλλόμενη Φορολογικής Απαίτηση» (ΑΦΑ). Αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει πρόσθετο κόστος για το Δημόσιο. Πέραν αυτού του σημαντικού νέου εργαλείου, οι τράπεζες «ποντάρουν» για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο νέο πλαίσιο για τον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης επιχειρηματικών οφειλών, που βάσει του αρχικού προγραμματισμού έπρεπε να έχει τεθεί σε ισχύ από το 2016, αλλά παρασύρθηκε σε καθυστέρηση από τις εμπλοκές στις διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση. Το σχετικό νομοσχέδιο αναμένεται να έχει εγκριθεί από τη Βουλή αμέσως μετά το Πάσχα, αλλά να έχει τεθεί σε ισχύ εντός τριμήνου, καθώς απαιτείται πρώτα να λειτουργήσει το ηλεκτρονικό σύστημα υποδοχής αιτήσεων. Publi

Το Υπουργείο Οικονομίας δεν δέχθηκε δύο βασικά αιτήματα των τραπεζών: να ρυθμίζονται χρέη επιχειρήσεων άνω των 50.000 ευρώ (το νομοσχέδιο θέτει το όριο στα 20.000 ευρώ), ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος «μποτιλιαρίσματος» στο σύστημα από μεγάλο αριθμό αιτήσεων, και την πρόταση να αρχίσει η υποδοχή αιτήσεων μόνο όταν θα είναι έτοιμο το ηλεκτρονικό σύστημα. Παρά ταύτα, το νέο θεσμικό πλαίσιο προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στις τράπεζες, καθώς για πρώτη φορά επιχειρείται μια συνολική αντιμετώπιση των οφειλών βιώσιμων επιχειρήσεων σε τράπεζες, εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία, με τη δυνατότητα, μάλιστα, να παρέχεται μερική διαγραφή οφειλών. Βέβαια, για να λειτουργήσει αποτελεσματικά το νέο πλαίσιο απαιτείται να συμπληρωθεί από διάταξη που θα προστατεύει τα τραπεζικά στελέχη από ποινικές διώξεις, όταν στο πλαίσιο των καθηκόντων τους προχωρούν σε διαγραφές οφειλών. Ο υπουργός Οικονομίας, Δημήτρης Παπαδημητρίου, υπόσχεται, πάντως, ότι και αυτή η ρύθμιση θα έρθει στη Βουλή από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, αμέσως μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό. Πάντως, το νέο πλαίσιο για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό με τους οφειλέτες δεν αναμένεται να προσφέρει στις τράπεζες ουσιαστικά αποτελέσματα φέτος, αφού στην καλύτερη περίπτωση θα ενεργοποιηθεί στα τέλη του καλοκαιριού και θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα εξάμηνο για να γίνει η πρώτη «φουρνιά» ρυθμίσεων, χωρίς να αποκλείονται διαδικαστικά προβλήματα, που θα φέρουν πρόσθετες καθυστερήσεις. Σημειώνεται ότι ο νόμος θα παραμείνει σε ισχύ για περιορισμένη χρονική περίοδο, δηλαδή ώς τα τέλη του 2018. Εκτιμάται όμως ότι αυτό το διάστημα δεν θα είναι αρκετό για να εφαρμοστεί και θα υπάρξει, αναπόφευκτα, κάποια παράταση. Τέλος, το άλλο θεσμικό εργαλείο που περιμένουν οι τράπεζες το συντομότερο, δηλαδή αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση για την αξιολόγηση, είναι η καθιέρωση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών ακινήτων, με την έκδοση της υπουργικής απόφασης που θα ενεργοποιήσει την ήδη ισχύουσα νομοθετική ρύθμιση. Στην παρούσα φάση, οι πλειστηριασμοί είναι ουσιαστικά «παγωμένοι» και οι τράπεζες αδυνατούν να βγάλουν «στο σφυρί» ακίνητα, κατά κύριο λόγο στρατηγικών κακοπληρωτών, όπως είχαν προγραμματίσει. ΧΡΗΜΑ 77

αφιέρωμα

~ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΑ

ε περιβάλλον αβεβαιότητας για την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, οι τραπεζικές μετοχές, όπως ήταν αναμενόμενο, «ταλαιπωρήθηκαν» κατά το α’ τρίμηνο, με τον κλαδικό δείκτη να υποχωρεί σχεδόν κατά 11% και να αποτελεί τον κύριο παράγοντα πίεσης του Γενικού Δείκτη. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, άλλωστε, εκλαμβάνεται ως εξαιρετικά υψηλού κινδύνου από τους ξένους επενδυτές, που αποφεύγουν νέες τοποθετήσεις, όσο διαρκεί η αβεβαιότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο οίκος Standard & Poor’s επιβεβαίωσε την κατάταξη των τραπεζών στην κατηγορία «10», όπου περιλαμβάνονται τα τραπεζικά συστήματα χωρών με πολύ υψηλό κίνδυνο (Αίγυπτος, Λευκορσία, Ουκρανία). «Πιστεύουμε πως οι ελληνικές τράπεζες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν υψηλότερους οικονομικούς κινδύνους σε σχέση με τους περισσότερους τραπεζικούς κλάδους σε παγκόσμιο επίπεδο» σημείωσε η S&P, υπογραμμίζοντας ότι «η ταχύτητα και το εύρος της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την ομαλή ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, την πολιτική σταθερότητα και την αποκατάσταση της επενδυτικής εμπιστοσύνης». Μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων του δ’ τριμήνου 2016, η Bank of America διατύπωσε τις πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις, προχωρώντας και σε μεγάλες μειώσεις στις τιμές-στόχους για τις ελληνικές τραπεζικές μετοχές –κατά μέσο όρο 13%– που υποδηλώνουν πολύ χαμηλές προσδοκίες ανόδου. Ο οίκος μείωσε τις προβλέψεις για τα καθαρά κέρδη την περίοδο 2017-2020, τονίζοντας ότι η ανάκαμψη των κερδών θα συνεχιστεί, αλλά με περισσότερο μέτριο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν. Η μείωση των προβλέψεων για τα καθαρά κέρδη οφείλεται στην εκτίμηση για λιγότερα καθαρά έσοδα από τόκους και υψηλότερα κόστη. Βασική πηγή κινδύνου είναι η εκροή καταθέσεων και οι υψηλότερες προβλέψεις. Η ποιότητα ενεργητικού χειροτέρεψε από τις αρχές του έτους, τόνισε, προσθέτοντας πάντως ότι δεν τίθεται για την ώρα σε κίνδυνο η επίτευξη των στόχων που έχει θέσει ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM). O στόχος για τη μείωση των NPEs έχει τεθεί στα 7 δισ. ευρώ και η BofA εκτιμά ότι τις καλύτερες επιδόσεις θα έχει η Alpha και τις χειρότερες η Εθνική. Η BofA προβλέπει ότι η μέση αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων θα αυξηθεί φέτος οριακά στο 2,8%, αλλά θα παραμείνει πολύ χαμη-

78 Μάρτιος - Απρίλιος 2017

λότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (7%). Η BofA κρίνει θετική την αλλαγή στον νόμο για τον αναβαλλόμενο φόρο, που επεκτείνει την περίοδο από την πενταετία στην 20ετία και αναφέρει ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι φιλικό για το τραπεζικό σύστημα. Για την Alpha, ο οίκος εκτιμά ότι σταδιακά θα αυξήσει την αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων στο 8,1% το 2020, κάτι που αποτελεί ένα νέο λογικό επίπεδο για την τράπεζα, η οποία εμφανίζει την καλύτερη ανάκτηση καθαρών εσόδων από τόκους. Η τιμή-στόχος μπαίνει στο 1,93 ευρώ. Για την Εθνική, που θεωρείται η πλέον αμυντική στον κλάδο, εξαιτίας του ισχυρού προφίλ στο σκέλος της χρηματοδότησης και των περιορισμένων κινδύνων αναφορικά με την ποιότητα ενεργητικού, η BofA περιμένει αύξηση της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων στο 8,2% ώς το 2020 και εκτιμά ότι είναι δίκαια αποτιμημένη. Η τιμή-στόχος είναι 0,26 ευρώ. Για τη Eurobank, σημειώνεται ότι τα πτωτικά ρίσκα εντοπίζονται στο μακροοικονομικό και πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα, ενώ στα ανοδικά ρίσκα περιλαμβάνεται η ισχυρότερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη. Η τιμή-στόχος μπαίνει στο 0,6 ευρώ. Για την Τράπεζα Πειραιώς, η τιμή-στόχος είναι 0,18 ευρώ και τα ρίσκα σχετίζονται με την πορεία της οικονομίας. Περισσότερο αισιόδοξη, η Euroxx διατηρεί σύσταση “overweight” και για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, δίνοντας τιμή-στόχο στα 2,5 ευρώ για την Alpha, 0,9 ευρώ για τη Eurobank, 0,35 ευρώ για την Εθνική και 0,3 ευρώ για την Πειραιώς. Η χρηματιστηριακή σημειώνει ότι το κερδοφόρο δ’ τρίμηνο των ελληνικών τραπεζών βασίστηκε στα ισχυρά έσοδα από την πώληση ομολόγων του EFSF και, για την Εθνική, στα έκτακτα κέρδη 150 εκατ. από την πώληση του Αστέρα. Θετική συμβολή υπήρξε και από τον αναβαλλόμενο φόρο. Η χρηματιστηριακή σημειώνει ότι οι τάσεις όσον αφορά στην ποιότητα ενεργητικού παρέμειναν ενθαρρυντικές, ενώ και οι τέσσερις τράπεζες πέτυχαν τους στόχους μείωσης δανείων για το 2016. Για τα καθαρά έσοδα από τόκους, υπογραμμίζει ότι παρέμειναν σταθερά για τη Eurobank και την Πειραιώς, καθώς η μειωμένη συμβολή από τα δάνεια αντιστάθμισε το χαμηλότερο κόστος δανεισμού, ενώ εμφάνισαν άνοδο 2% για την Alpha. Τα έσοδα της Εθνικής μειώθηκαν κατά 2% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, λόγω πρωτοβουλιών απομόχλευσης.

Τα έσοδα από προμήθειες αυξήθηκαν κατά 7-11% για όλες τις τράπεζες εκτός της Alpha, κυρίως λόγω χαμηλότερων δαπανών για τους τίτλους του Πυλώνα ΙΙ, καθώς και λόγω της αυξημένης χρήσης πιστωτικών καρτών. Οι λειτουργικές δαπάνες υποχώρησαν κατά 2% για τη Eurobank και την Εθνική, παρέμειναν σταθερές για την Alpha, ενώ αυξήθηκαν κατά 10% για την Πειραιώς, λόγω αυξημένης συμβολής στο σχήμα εγγύησης καταθέσεων. Τα κέρδη προ προβλέψεων μειώθηκαν κατά 2% για την Εθνική, με ισχνότερα καθαρά έσοδα από τόκους και ζημιές από συναλλαγές, και κατά 11% για την Πειραιώς (λόγω υψηλότερων λειτουργικών δαπανών), ενώ ενισχύθηκαν κατά 2% για την Alpha (ισχυρά καθαρά έσοδα από τόκους) και κατά 48% για τη Eurobank (λόγω ισχυρών εσόδων από προμήθειες και συναλλαγές και χαμηλότερων λειτουργικών δαπανών). Οι προβλέψεις μειώθηκαν κατά 2% για τη Eurobank, ενώ αυξήθηκαν 8% για την Alpha, κατά 32% για την Εθνική και κατά 48% για την Πειραιώς. Ως εκ τούτου, το κόστος ρίσκου διαμορφώθηκε 44-85 μονάδες βάσης υψηλότερα, στο 2,58-2,72% για την Alpha, την Εθνική και την Πειραιώς, ενώ μειώθηκε κατά 3 μονάδες βάσης, στο 1,91%, για τη Eurobank. Ο δείκτης NPLs διαμορφώθηκε μεταξύ 32,9 και 38,1% με αρνητική σύσταση νέων επισφαλών δανείων και για τις τέσσερις τράπεζες. Ο δείκτης κάλυψης παραμένει ισχυρός, μεταξύ 66-75% στο δ’ τρίμηνο. Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΝΡΕ) διαμορφώθηκε μεταξύ 44 και 54%. Ειδικότερα, ο δείκτης NPE μειώθηκε για τη Eurobank (κατά 200 εκατ.), την Εθνική (κατά 900 εκατ.) και την Πειραιώς (κατά 4.040 εκατ.), ενώ παρέμεινε σταθερός σε τριμηνιαία βάση για την Alpha. H Alpha Finance σημειώνει ότι αυξήθηκαν κατά 8% τα λειτουργικά έσοδα των τεσσάρων τραπεζών το τελευταίο τρίμηνο του 2016. Τα καθαρά έσοδα από τόκους ήταν σταθερά σε τριμηνιαία βάση το δ’ τρίμηνο, καθώς η υποχώρηση των επιτοκίων στις χορηγήσεις και η απομόχλευση αντιστάθμισαν το όφελος από το χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Ωστόσο, μεταξύ των τραπεζών η Εθνική εμφανίζει τις ισχνότερες επιδόσεις, καθώς το πλήγμα στα NII από τη μείωση στα επιτόκια δανείων ήταν πιο εμφανής, με την Alpha Bank να εμφανίζει υψηλότερα έσοδα από τόκους στο τρίμηνο, λόγω του πολύ χαμηλότε-

ρου κόστους δανεισμού. Τα αυξημένα έσοδα από προμήθειες και συναλλαγές καθώς και έκτακτα κέρδη ενίσχυσαν τα λειτουργικά έσοδα των τεσσάρων τραπεζών κατά 8%. Όμως, οι λειτουργικές δαπάνες και εποχικοί παράγοντες περιόρισαν την επίπτωση στα κέρδη προ προβλέψεων. Τα βασικά κέρδη προ προβλέψεων υποχώρησαν κατά 1% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Οι τέσσερις τράπεζες σχημάτισαν κατά 24% υψηλότερες προβλέψεις στο Q4, στοχεύοντας σε υψηλότερους δείκτες κάλυψης, ενόψει των δύσκολων στόχων μείωσης των «κόκκινων» δανείων το 2017. Η πλειοψηφία των τραπεζών εμφάνισε μικρά καθαρά κέρδη στο Q4, με τη Eurobank να εμφανίζει καλύτερη εικόνα στο σύνολο της χρήσης, με κέρδη 230 εκατ. ευρώ. Η χρηματοδότηση των τεσσάρων τραπεζών από το Ευρωσύστημα υποχώρησε κατά 10 δισ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, στα 58 δισ. ευρώ, με την εξάρτηση από ELA να μειώνεται κατά 2,3 δισ. και την Εθνική να ξεχωρίζει ως η τράπεζα με τη μικρότερη έκθεση, στα 5,8 δισ. ευρώ. Όλες οι τράπεζες εμφάνισαν εισροές καταθέσεων το δ’ τρίμηνο, με την Πειραιώς να υπεραποδίδει (με εισροές 2,7 δισ. στο τρίμηνο ή το 50% του συνόλου). Η απομόχλευση συνεχίστηκε, με την Alpha Bank και την Εθνική να μειώνουν τον ακαθάριστο δανεισμό κατά 0,5-0,7 δισ. ευρώ εκάστη. Η Πειραιώς επίσης μείωσε τον ακαθάριστο δανεισμό κατά περίπου 500 εκατ. ευρώ, εξαιρουμένου του δανείου-γέφυρα, ύψους 1,7 δισ. ευρώ, προς τους αγρότες τον Δεκέμβριο. Οι τέσσερις τράπεζες εμφάνισαν μείωση στη δημιουργία νέων δανείων κατά 1 δισ. το δ’ τρίμηνο, με το ύψος των NPLs να μειώνεται κατά περίπου 2,9 δισ. σε τριμηνιαία βάση. Η Πειραιώς εμφάνισε την καλύτερη βελτίωση σε σχέση με το Q3. Το συνολικό ύψος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων μειώθηκε κατά 2 δισ., στα 112 δισ. ευρώ, με την κάλυψη να παραμένει σταθερή στο 50% περίπου. Οι διοικήσεις των τεσσάρων τραπεζών προέβλεψαν στάσιμα καθαρά έσοδα από τόκους το 2017, λόγω και των αναδιαρθρώσεων στα δάνεια. Με εκτιμήσεις για αύξηση των εσόδων από προμήθειες και τις λειτουργικές δαπάνες οριακά χαμηλότερα, τα κέρδη προ προβλέψεων των τεσσάρων τραπεζών αναμένεται να παραμείνουν σταθερά κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση φέτος.

Σε περιβάλλον αβεβαιότητας για την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, οι τραπεζικές μετοχές «ταλαιπωρήθηκαν» κατά το α’ τρίμηνο, με τον κλαδικό δείκτη να υποχωρεί σχεδόν κατά 11% και να αποτελεί τον κύριο παράγοντα πίεσης του Γενικού Δείκτη.

ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα...

Επιτέλους, ! λ ε ν ύ ο τ ο τ φως σ Τις άγιες ημέρες του Πάσχα, πληροφορείται εξ εγκύρων πηγών η στήλη, έγινε το μεγάλο θαύμα: εμφανίστηκε φως στο βάθος του τούνελ. Ειδικότερα, εξερχόμενος από τη σήραγγα «Ανδρέας Παπανδρέου», την οποία εγκαινίασε την Μεγάλη Τρίτη, ο Αλέξης Τσίπρας τυφλώθηκε από το φως του ήλιου, αποδεικνύοντας και στους πλέον κακόπιστους ότι με αυτήν την κυβέρνηση υπάρχει φως στο βάθος του τούνελ.

Με πόνο ψυχής, ο Χρήστος Σπίρτζης υπέγραψε τελικά τη σύμβαση παραχώρησης των περιφερειακών αεροδρομίων στους Γερμανούς επενδυτές της Fraport. Χωρίς τον ίδιο πόνο ψυχής, αλλά με πλατύ χαμόγελο, ο Αντώνης Λεούσης του ΤΑΙΠΕΔ παρέλαβε μια τεράστια επιταγή που έγραφε: 1.234.000.000 ευρώ. Το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία, αλλά, όσο να ’ναι, απαλύνει τον πόνο του αποχωρισμού από τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία.

Βέβαια, οι ειδικοί στην πολιτική σημειολογία παρατηρούν ότι δεν θα πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο πως το φως εμφανίστηκε στο βάθος του τούνελ «Ανδρέας Παπανδρέου». Γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα ότι στην Ελλάδα, αν δεν τιμήσεις τον αείμνηστο σοσιαλιστή ηγέτη, φως δεν βλέπεις.

Όσοι ψάχνουν φωτογραφίες με τον Σπίρτζη να υπογράφει τη σύμβαση παραχώρησης, ας μην κουράζονται: εκείνη την ώρα είχε μπλοκάρει η μηχανή του φωτογράφου.

Εν τω μεταξύ, ένα άλλο μυστήριο, όχι της θρησκείας, αλλά της οικονομικής πολιτικής, λύθηκε από τον εκδότη που γκρέμισε τον καραμανλισμό και υμνεί τον Αλέξη. Όσοι έσπαγαν το κεφάλι τους για να καταλάβουν πώς τα μεγάλα έργα επί ημερών Αλέξη γίνονται γρήγορα και φθηνά, πήραν την απάντηση που τους άξιζε: επειδή τώρα οι εργολάβοι κλέβουν λιγότερο!

Αποστομωτική απάντηση στους ισχυρισμούς Ντάισελμπλουμ ότι τρώμε τα λεφτά σε γυναίκες, ποτά και ξενύχτια έδωσε ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος. Σύμφωνα με πληροφορίες της στήλης, ταχυδρόμησε στον Ολλανδό υπουργό Οικονομικών, Γερούν Ντάισελμπλουμ, επιστολή συνοδευόμενη από πλήθος φωτογραφιών, όπου παρουσιάζεται γνωστός αοιδός της ελληνικής νύχτας «θαμμένος» κάτω από αμέτρητα λουλούδια.

Μετά την καίρια αυτή διαπίστωση, έγκυρες πληροφορίες από την Κουμουνδούρου αναφέρουν ότι θα συγκληθεί έκτακτη συνεδρίαση της Επιτροπής Δεοντολογίας και Ηθικού Πλεονεκτήματος του ΣΥΡΙΖΑ. Γιατί πρέπει να απαντηθεί το κεφαλαιώδες ερώτημα: «πόσο μπορούν να κλέβουν οι εργολάβοι και προμηθευτές του κράτους για να διατηρεί η (κυβερνώσα) αριστερά το ηθικό της πλεονέκτημα»; Ένα πλαφόν ρεμούλας θα ήταν χρήσιμο... 80 Μάρτιος Ιούνιος 2016 - Απρίλιος 2017

Τα άνθη, όπως επισημαίνει ο υπουργός Οικονομικών στην επιστολή του, εισάγονται από την Ολλανδία με βαρύ κόστος για τον ελληνικό λαό. Επιβεβαιώνεται, έτσι, αυτό που πάντα έλεγε η ελληνική κυβέρνηση: ότι τα ελλείμματα του Νότου είναι τα πλεονάσματα του Βορρά. Άλαλα τα χείλη του ασεβούς...

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτοµεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, µε e-mail! Ο συνδροµητής µπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, µε τρόπο παρόµοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης µε λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σηµειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή µορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00 €

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή µορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00 € (Σε όλες τις συνδροµές συµπεριλαµβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασµός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σηµειώνετε πάντα το όνοµά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούµε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο µε fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιµος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδροµών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu