ΧΡΗΜΑ #461, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

Αυτές τις γιορτές, 34 χρόνια μετά από την κυκλοφορία του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και 20 χρόνια μετά από την καθιέρωση των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ, παρακαλώ να μου επιτρέψετε μια μικρή, προσωπική, ανασκόπηση. Το περιοδικό ΧΡΗΜΑ γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1988, όταν ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών δεν ξεπερνούσε τις 300 μονάδες. Την εποχή εκείνη, δεν υπήρχαν άλλα χρηματιστηριακά περιοδικά και οι καθημερινές εφημερίδες δεν περιλάμβαναν στην ύλη τους οικονομικές ειδήσεις σε σομόν χαρτί. Υπήρχαν μόνο οι τέσσερις οικονομικές εφημερίδες (Ναυτεμπορική, Εξπρές, Κέρδος και Ημερησία) καθώς και ο Οικονομικός Ταχυδρόμος, με διευθυντή τον Γιάννη Μαρίνο. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ανερχόταν σε 76 εκατομμύρια δολάρια, η ελληνική οικονομία είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια ανάκαμψης και, συνεπώς, το οικονομικό κλίμα ήταν θετικό. Μέσα σε αυτήν τη συγκυρία ξεκίνησε η προσπάθεια του πατέρα μου, Γιώργου Ουζούνη, ο οποίος είχε την επιμέλεια της ύλης του περιοδικού, αλλά και η δική μου, με καθήκοντα την οργάνωση και πώλησή του. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, προστέθηκε στο δυναμικό του και η αδερφή μου, Δέσποινα Ουζούνη, και, πριν από 15 χρόνια,

ΧΡΗΜΑ» είχε υπερδιπλάσια απόδοση από τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών επί πολλά έτη! Ενδεικτικό της φιλοσοφίας μας ήταν το ότι, παρά το γεγονός ότι γνωρίζαμε εκ των προτέρων ποια μετοχή θα ήταν η προτεινόμενη στα επόμενα τεύχη του περιοδικού, ουδέποτε αγοράσαμε μετοχές της εκάστοτε προτεινόμενης εταιρείας πριν την έκδοση, απεμπολώντας τεράστια κέρδη. Και αυτό όταν δεν είχε ακόμη λειτουργήσει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπήρχε ούτε το νομικό πλαίσιο για το front running. Η ίδια φιλοσοφία μάς διακατέχει και σήμερα. Το 2023 προβλέπουμε ότι θα είναι μια χρονιά καθοριστική για τη συνέχιση της ανοδικής πορείας της ελληνικής οικονομίας και την εδραίωση της χώρας μας ως ένας ευνομούμενος επενδυτικός

εκδιδόταν με

κάτι το οποίο επέτρεψε στη

ανταγωνιστεί τους εκδοτικούς κολοσσούς της εποχής με επιτυχία. Οι περιβόητες «Προτάσεις Αγοράς», που δημοσιεύαμε κάθε δεκαπενθήμερο, εντόπιζαν τις μετοχές οι οποίες διαπραγματεύονταν κάτω από την πραγματική τους αξία και έθεταν τιμές-στόχους για τον επόμενο χρόνο. Η επιτυχία τους ήταν τέτοια που ο «δείκτης

ή ηλεκτρονική χρήση τους. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, φωτογραφιών και ύλης του περιοδικού και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Η άποψη

Χρήστος Κώνστας Διευθυντής Σύνταξης konstas.c@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου Αρχισυντάκτρια petrou.k@ethosmedia.eu

Συντάκτες Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu Γιάννης Λεοντάρης john.leondaris@gmail.com Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

Ηλίας Χρυσικός Διευθυντής Πωλήσεων chrysikos.e@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη Advertising Executive ropodi.d@ethosmedia.eu

Νίκος Αθανασίου Database Marketing athanasiou.n@ethosmedia.eu

Βούλα Βασιλικού Υπεύθυνη Συνδρομών vassilikou.p@ethosmedia.eu Γιούλη Μουτεβελή Διοικητική Υποστήριξη mouteveli.g@ethosmedia.eu Νατάσσα Λαζαράκου Υπεύθυνη Λογιστηρίου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Φωτογραφία Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

Έλενα Χαραλάμπους Δημιουργικό zoegraph@gmx.net

Αμαλία Λούβαρη Επιμέλεια - Διόρθωση louvari.a@ethosmedia.eu

Εκτύπωση-ΒιβλιοδεσίαΣυσκευασία-Ένθεση Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

(*)

Aυτές τις μέρες, δεν ξέρει κανείς τι να περιμένει. Στην «αγορά των αγορών», τη Wall Street, η πορεία της οποίας αποτελεί οδηγό και για τις επόμενες, το κλίμα είναι αρνητικό. Στην Ευρώπη, την ίδια ώρα, τα χρηματιστήρια έκλειναν σε υψηλό εξαμήνου, λόγω των νέων που έφτασαν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σε μια αγορά στην οποία δύσκολα βγάζει κανείς άκρη ως προς το τι συμβαίνει, ένα είναι βέβαιο: Αυτήν τη στιγμή, βρισκόμαστε στο σημείο “make or break”, το οποίο θα κρίνει αν οι αγορές θα εισέλθουν σε μια φάση μακρών στροβιλισμών ή θα κρατήσουν ένα, έστω και διστακτικό, ανοδικό momentum. Τι μπορεί να το κρίνει αυτό; Η απάντηση είναι μία: Η πορεία του πληθωρισμού, η τιθάσευσή του. Άλλωστε, πρόσφατα, οι κύριοι δείκτες της Wall Street κατέγραφαν κέρδη. Αιτία και αφορμή για αυτό

επιβράδυνση της ανόδου των σχετικών δεικτών και παραμονή τους κάτω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών. Αυτό ήταν που γέννησε την αισιοδοξία στους επενδυτές ότι η Fed θα είναι προσεκτική, ακολουθώντας μια ήπια πολιτική σύσφιξης το αμέσως επόμενο διάστημα. Αργότερα, ωστόσο, τα κέρδη εξανέμισε ο ΡΜΙ, με τα στοιχεία να δείχνουν πτώση της μεταποίησης για πρώτη φορά μετά το 2020 στις ΗΠΑ. Παρόμοια ήταν και η απάντηση για το «ράλι» στις ευρωπαϊκές αγορές. Εδώ, τον ρόλο του «καυσίμου» έπαιξαν οι δηλώσεις του πρόεδρου της Federal Reserve Bank, Τζερόμ Πάουελ, ότι από τον μήνα που διανύουμε κιόλας οι αυξήσεις επιτοκίων θα μπορούσαν να είναι μικρότερης κλίμακας από το 0,75% που εφάρμοζε σε όλες τις τελευταίες συνε-

δριάσεις της η Fed. Το 2022, με τον πληθωρισμό, τα υψηλά επιτόκια, την ενεργειακή κρίση, το ακριβό δολάριο, αλλά και τις γεωπολιτικές εντάσεις, με τον μεγαλύτερο πόλεμο στη Γηραιά Ήπειρο από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ένα έτος μακροοικονομικών και γεωπολιτικών «σοκ». Το χρήμα ωστόσο βρήκε τον δρόμο του και οι αγορές άντεξαν, όπως και τα θεμελιώδη μεγέθη, ενώ είδαμε τμήματα της αγοράς να καταρρέουν ώς και κατά 80%, τον P/E του S&P 500 να μειώνεται κατά 7 μονάδες. Τι θα ακολουθήσει, λοιπόν; Οι αναλυτές της JP Morgan είναι μάλλον απαισιόδοξοι, καθώς θεωρούν ότι αυτά τα θεμελιώδη μεγέθη τα οποία «κράτησαν» το 2022, το ερχόμενο έτος πιθανότατα θα επιδεινωθούν, καθώς η οικονομία εισέρχεται σε, έστω και ήπια, ύφεση, η αγορά εργασίας συρρικνώνεται

και η νομισματική πολιτική γίνεται ακόμα πιο περιοριστική. Αυτό ακριβώς το σημείο του “break” φοβούνται και οι επενδυτές και δείχνουν μια επιφυλακτικότητα, μια στάση αναμονής. Υπάρχει, ωστόσο, και η άλλη όψη. Ο Τζέρομ Πάουελ, επισημαίνοντας ότι ακόμα και τον Δεκέμβριο αναμένεται χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής μέσω μείωσης των αυξήσεων των επιτοκίων, ουσιαστικά επιβεβαίωσε τους traders. Το παραπάνω, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του πληθωρισμού, αλλά και τα στοιχεία που δείχνουν ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αντέχει, αναμένεται να δώσει τις απαραίτητες «ανάσες» στην αγορά μετοχών. Άλλωστε, τα υψηλότερα επιτόκια της Federal Reserve Bank (σήμερα βρίσκονται στο 3,75%-4%) ναι μεν συμβάλλουν στην αναχαίτιση του ιστορικού πληθωρισμού, όμως ταυτόχρονα «πνίγουν» τον ρυθμό ανάπτυξης και

φουσκώνουν το κόστος δανεισμού. Όμως, πλέον, αποδεικνύεται περίτρανα πως η Fed έχει μεγαλύτερα περιθώρια δράσης, δεδομένου του ότι τα αναθεωρημένα στοιχεία του Q3 είχαν μια ευχάριστη έκπληξη, την αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,9%, έναντι 2,6%, που ήταν η αρχική εκτίμηση. ΧΑ: Οδηγός αλλά και πεδίο αντιπαράθεσης οι τράπεζες

Κλάδος-οδηγός για την ανοδική πορεία του Χρηματιστηρίου Αθηνών είναι ο τραπεζικός, που αντιδρά από μια ιστορικής έκτασης διόρθωση, επανακάμπτοντας. Παράλληλα με τις τραπεζικές και αρκετά blue chips, ακολουθώντας τη σταθερή ενίσχυση

νησης-τραπεζιτών, με επίδικο τη διευκόλυνση των κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτων δανειοληπτών. Προφανώς και οι μέτοχοι των τραπεζών δικαιούνται μέρισμα εσόδων/κερδοφορίας, αλλά υπό ΚΣ, και από τη στιγμή που αυτά είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενης καθαρής λειτουργικής κερδοφορίας και όχι τόσο απόρροια κάθε λογής στηρίξεων. Από ΕΚΤ, μέχρι Δημόσιο κ.λπ. Αν για την ελληνική οικονομία επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις και επιτευχθεί θετικός ρυθμός ανάπτυξης (έστω και 1% σε σχέση με το υφεσιακό περιβάλλον της ευρωζώνης), τότε οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να παράγουν καθαρή λειτουργική κερδοφορία, να διανέμουν μέρισμα, να δικαιολογούν μεγαλύτερες αποτιμήσεις. Με σύνολο διανομών (μέρισμα/επιστροφή κεφαλαίου) που ξεπερνά τα 2,2 δισ. (2022) και συνολική αποτίμηση των εισηγμένων στα 65 δισ. (δηλαδή σχέση προς ΑΕΠ ούτε στο 1/3), το ΧΑ είναι η κατεξοχήν undervalue αγορά της ευρωζώνης. Με το 2022 να κλείνει με ρυθμό ανάπτυξης 6% plus –κάτι που έχει να συμβεί από το

’60–, είναι διακριτή η αλλαγή σελίδας για την οικονομία, την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις. Μεγέθυνση που, αργά ή γρήγορα, θα αποτυπώνεται στην αποτίμηση των εισηγμένων, όπως σημειώνει ο Ηλίας Ζαχαράκης. Κλάδοι αιχμής, πέραν του τραπεζικού, όπως της ενέργειας, των κατασκευών-υποδομών, αλλά και της πληροφορικής, των logistics, της μεταποίησης, «ασφυκτιούν» σε χρηματιστηριακές αξίες δυσανάλογα μικρές, με την προοπτική μιας Mytilineos, μιας Motor Oil, αλλά και ενός ΟΤΕ, ενός ΟΠΑΠ, μιας Viohalco, μιας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ κ.ά., θεωρεί ο επικεφαλής της Fast Finance. Τραπεζικοί τίτλοι –όχι μόνο λόγω στάθμισης και επίδρασης στη γενικότερη ψυχολογία, αλλά και για την επιθετική συμπεριφορά τους το 2022– έχουν προβάδισμα και για το 2023, εκτιμά ο Συμεών Μαυρουδής (Leon Depolas Sec.). Αξιόλογη είναι η πορεία των ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, Mytilineos, λόγω ωριμότητας, αλλά και του Ομίλου Viohalco (ElvalHalcor, Cenergy Holdings), με σταθερή ενίσχυση στις διεθνείς αγορές, ενώ ενθαρρυντικές είναι οι ενδείξεις από αρκετά σχήματα της μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Εισηγμένες όπως λ.χ. η Autohellas, η Ideal Holdings, η Papoutsanis, το Πλαίσιο κ.ά. έχουν growth και για το 2023. Στην περίπτωση δε που βοηθήσει και ο τουρισμός, θα αποτελούν στοιχήματα overweight για τα θεσμικά χαρτοφυλάκια. Βραχυπρόθεσμα, το διάστημα που ακολουθεί, μπορεί να δώσει περιθώριο συνέχισης της ανοδικής διόρθωσης προς τις 950 μονάδες, σε μια περίοδο που ενεργούν συνήθως Έλληνες διαχειριστές και θεσμικοί. Χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο ενός window dressing προς το τελευταίο triple witching του 2022, το ζητούμενο για τους επενδυτές είναι το σημείο εκκίνησης για το 2023. Θα είναι από τις 950 μονάδες για τον Γενικό Δείκτη; Τις 900 ή τις 970; Δεν έχει και τόση σημασία, από τη στιγμή που δυο-τρεις μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες στις οποίες προσβλέπει η επενδυτική κοινότητα θα έχουν κλείσει (ή όχι) αν έχουν προχωρήσει σημαντικοί διαγωνισμοί, λ.χ. για την «Αττική Οδό», αν έχει δρομολογηθεί η

είσοδος ενός ισχυρού ονόματος (πιθανόν της PeopleCert). Προφανώς, η πολιτική παράμετρος προσμετράται τόσο για τον χρονισμό των εκλογών όσο και για τις κυβερνητικές ισορροπίες που θα διαμορφωθούν, κατά πάσα βεβαιότητα, μετά και τη δεύτερη αναμέτρηση. Ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών –και δη η αποσαφήνισή του– και οι ενέργειες της κυβέρνησης στα διάφορα επιχειρηματικά/ επενδυτικά μέτωπα θα «μετρήσουν» στη στάση των επενδυτών, στο πώς θα αρχίσουν να τοποθετούνται αμέσως μετά τις γιορτές. Κοινή εκτίμηση είναι πως το 2023 θα είναι μια εξίσου δύσκολη (αν όχι δυσκολότερη) χρονιά για την παγκόσμια οικονομία, με την πορεία της να επηρεάζει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και την ελληνική. Με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει και χρηματιστηριακά, αν και για φέτος η πραγματική οικονομία και οι επιχειρήσεις τα πήγαν πολύ καλύτερα από το Χρηματιστήριο Αθηνών. Παθογένειες ετών κρατούν σε απόσταση το μεγάλο μέρος της επενδυτικής κοινότητας (ενδεικτικός ο αριθμός των μόλις 15,5 χιλιάδων ενεργών κωδικών τον Οκτώβριο), τα αυξημένα κόστη δεν ελκύουν την είσοδο εταιρειών, υπάρχει έλλειμμα αξιοπιστίας (ακόμη κρατά η υπόθεση του σκανδάλου Folli Follie, η περίπτωση της MLS), όλα αυτά μένει να «γιατρευτούν». Το κατά γενική εκτίμηση επιτυχημένο Greek Investment Conference, η πειστική παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη, οι παρουσιάσεις που ακολούθησαν σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη, το «κλείσιμο έτους» με την επιβεβαίωση των μεγεθών τέταρτου τριμήνου δημιουργούν έδαφος πρόσφορο για την εισροή επενδυτικών κεφαλαίων. Το rebalancing (30 Νοεμβρίου) κατέδειξε την ύπαρξη κεφαλαίων αλλά και ενδιαφέροντος, που με τις ανάλογες συνθήκες θα μπορούσε να επανακάμψει για το ελληνικό χρηματιστήριο. Θέτοντας ένα σημείο εκκίνησης για το 2023 από καλύτερη θέση συγκριτικά πάντα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. (*) Παράξενες μέρες… “Strange Days” κατά τον Jim Morrison και τους Doors.

Στη σημερινή ευμετάβλητη πραγματικότητα που διαμορφώνουν οι συνεχόμενες κρίσεις, οι επιχειρήσεις καλούνται εμφατικά να εντείνουν τις προσπάθειές τους για διασφάλιση της βιωσιμότητας. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τα ενδιαφερόμενα μέρη απαιτούν από αυτές να λειτουργούν με υπευθυνότητα και διαφάνεια. Οι συνεχόμενες κρίσεις των τελευταίων ετών επαναφέρουν επιτακτικά την ανάγκη βελτιστοποίησης της χρήσης πόρων, προσφοράς στις ευπαθείς ομάδες, προστασίας του περιβάλλοντος και ισότητας στους χώρους εργασίας, με αποδοχή της διαφορετικότητας. Η έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης» αποτελεί, σήμερα, μεγάλη πρόκληση, αλλά και μια ολοκληρωμένη επιχειρηματική προσέγγιση, στόχος της οποίας είναι η δημιουργία αξίας για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, με ταυτόχρονη δημιουργία καινοτόμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης απασχολούν, σε συνεχώς αυξανόμενο βαθμό, τους αναλυτές, τους επενδυτές και τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Η υιοθέτηση των κριτηρίων ESG βρίσκεται σε άνοδο, τροφοδοτούμενη από τη ζήτηση των πελατών και την επιθυμία να έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Καθώς η δυναμική του ESG συνεχίζει να αυξάνεται, οι επενδυτές βελτιώνουν και εξελίσσουν τις στρατηγικές τους. Αυτό μπορεί να φανεί στο πεδίο εφαρμογής, όπου οι επενδυτές απομακρύνονται από τις βασικές μεθόδους ελέγχου

με θετικό αποτύπωμα. Εν τω μεταξύ, η ενσωμάτωση του ESG παραμένει η κορυφαία στρατηγική προτεραιότητα, καταδεικνύοντας πως οι επενδυτές ακολουθούν μια ολιστική προσέγγιση, καθώς προσπαθούν να ενσωματώσουν πλήρως το ESG στην επενδυτική διαδικασία. Όπως αναφέρεται στην ESG Global Study 2022 του Capital Group, που παρουσιάστηκε στο Harvard Law School Forum on Corporate Governance, αυτή η αυστηρή προσέγγιση είναι επίσης εμφανής στην έντονη ροπή προς ενεργητικές στρατηγικές. Σχεδόν τα δύο τρίτα προτιμούν ενεργά κεφάλαια για να ενσωματώσουν το ESG. Ως εκ τούτου, οι επενδυτές θέλουν οι διαχειριστές να χρησιμοποιούν την ενεργή επιλογή ασφάλειας, για να ανακαλύψουν ευκαιρίες ESG και ενεργό ιδιοκτησία, για να δεσμεύσουν και να επηρεάσουν τις εταιρείες στις οποίες επενδύουν. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των επενδυτών ESG μπορεί επίσης να φανεί στη στάση απέναντι στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDGs). Σχεδόν το ένα τρίτο λέει ότι η ικανότητα αναφοράς για συγκεκριμένους SDG είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της αναφοράς βιωσιμότητας των κεφαλαίων –σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό του περασμένου έτους. Και οι μισοί λένε ότι η δυνατότητα προσφοράς ολόκληρου του φάσματος θεμάτων SDG είναι σημαντική κατά την επιλογή κεφαλαίων. Είναι πολύ σημαντικό, καθώς οι επενδυτές διευρύνουν τη βάση των ESG γνώσεών τους, να αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο ότι οι εταιρείες με καλά βιώσιμα διαπιστευτήρια είναι πιο πιθανό να έχουν καλύτερη απόδοση. Λιγότεροι επενδυτές επισημαίνουν φέτος τη θυσία των αποδόσεων ως εμπόδιο υιοθέτησης. Επιπλέον, οι επενδυτές συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό ότι οι αποδόσεις των επενδύσεων και ο βιώσιμος αντίκτυπος συμβαδίζουν. Αλλά καθώς οι επενδυτές εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με το ESG, γίνονται όλο και πιο ενήμεροι για τις προκλήσεις. Οι προκλήσεις εξακολουθούν να είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, που εκδηλώνεται σε όλη

την επενδυτική διαδικασία. Οι δυσκολίες με την ποιότητα και την προσβασιμότητα των δεδομένων και οι ασυνεπείς αξιολογήσεις

εμποδίζουν την ικανότητα των επενδυτών να υιοθετήσουν, να ενσωματώσουν και να εφαρμόσουν ESG.

Η υποστήριξη των διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων είναι υψίστης σημασίας, καθώς εμφανίζεται το παράδοξο της γνώσης: όσο περισσότερα γνωρίζουν οι επενδυτές για το ESG τόσο περισσότερο συνειδητοποιούν τι δεν ξέρουν και τόσο περισσότερη βοήθεια χρειάζονται. Πράγματι, το ένα τρίτο των επενδυτών λένε ότι η συνεχής εκπαίδευση και κατάρτιση ESG από τον εργοδότη τους θα βοηθούσε στην ανάλυση και την εφαρμογή του ESG. Αυξανόμενη υιοθέτηση Η φετινή μελέτη δείχνει συνεχιζόμενη δυναμική προς τις πρακτικές ESG. Όπως και με το 2021, περισσότεροι από το ένα τέταρτο των παγκόσμιων επενδυτών λένε ότι το ESG έχει κεντρικό ρόλο στην επενδυτική τους προσέγγιση (26% έναντι 28% το 2021). Ωστόσο, ένα υψηλότερο ποσοστό φέτος περιγράφει τη στάση του ESG ως στάση «αποδοχής» (34% έναντι 32%) και «συμμόρφωσης» (29% έναντι 24%). Επιπλέον, ο αριθμός όσων δεν υιοθετούν πρακτικές ESG (1% έναντι 3%) και εκείνων που βρίσκονται στο περιθώριο (10% έναντι 13%) έχει μειωθεί. Συνολικά, αυτό ανεβάζει το ποσοστό των παγκόσμιων χρηστών πρακτικών ESG στο 89%, από 84% το 2021. Η Ευρώπη συνεχίζει να ηγείται στην κατηγορία ESG. Περισσότεροι Ευρωπαίοι επενδυτές λένε ότι το ESG είναι κεντρικό σημείο στην επενδυτική τους προσέγγιση (31% έναντι 18% στη Βόρεια Αμερική, 22% σε Ασία-Ειρηνικό). Η Ευρώπη διαθέτει επίσης το υψηλότερο ποσοστό χρηστών πρακτικών ESG (93% έναντι 79% στη Βόρεια Αμερική, 88% σε Ασία-Ειρηνικό). Αυτό αντανακλά την πιο ώριμη ευρωπαϊκή αγορά ESG και το ρυθμιστικό πλαίσιο. Η περιοχή της Βόρειας Αμερικής, αντίθετα, έχει τη λιγότερη πεποίθηση στο ESG και το χαμηλότερο ποσοστό χρηστών πρακτικών ESG. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια φιλόδοξη και ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων, με σκοπό τη βελτίωση της ροής χρημάτων προς βιώσιμες δραστηριότητες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία για την εταιρική αναφορά βιωσιμότητας (CSRD-Corporate Sustainability Reporting Directive) προτείνεται ως θεμέλιο για την

επίτευξη μιας βιώσιμης οικονομίας. Απαιτεί από τις εταιρείες να μοιράζονται πιο στοχευμένες, αξιόπιστες και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες ως βάση για βιώσιμη λήψη αποφάσεων.

Tα δεδομένα ESG (Environmental, Social and Governance) αναφέρονται σε μετρήσεις που σχετίζονται με άυλα περιουσιακά στοιχεία εντός της επιχείρησης. Μελέτες καταδεικνύουν ότι τα άυλα περιουσιακά στοιχεία αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό της μελλοντικής αξίας της επιχείρησης. Ενώ υπάρχουν πολλοί τρόποι να σκεφτούμε τις μετρήσεις άυλων περιουσιακών στοιχείων, αυτοί οι τρεις βασικοί παράγοντες μαζί αποτελούν μια «ετικέτα» που έχει υιοθετηθεί σε ολόκληρη τη χρηματοοικονομική βιομηχανία. Χρησιμοποιούνται για χιλιάδες σκοπούς, με απώτερο στόχο τη μέτρηση στοιχείων που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα και τον κοινωνικό αντίκτυπο μιας επιχείρησης.

Βιώσιμη

ανάπτυξη

Η βιώσιμη ανάπτυξη έχει ως στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εξαντληθούν οι πόροι του πλανήτη μας. Σύμφωνα με τον ορισμό της Brundtland Commission των Ηνωμένων Εθνών, πρόκειται για την ανάπτυξη «η οποία καλύπτει τις ανάγκες του “σήμερα”, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους».

Περιβαλλοντικά κριτήρια

Τα περιβαλλοντικά κριτήρια μπορεί να περιλαμβάνουν τις εταιρικές πολιτικές για το κλίμα, τη χρήση ενέργειας, τα απόβλητα, τη ρύπανση, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και τη μεταχείριση των ζώων. Τα κριτήρια μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αξιολόγηση τυχόν περιβαλλοντικών κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσει μια εταιρεία και πώς η εταιρεία διαχειρίζεται αυτούς τους κινδύνους. Τα ζητήματα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν άμεσες και έμμεσες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, διαχείριση τοξικών αποβλήτων και συμμόρφωση με περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Κοινωνικά κριτήρια

Τα κοινωνικά κριτήρια εξετάζουν τις σχέσεις της εταιρείας με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Τηρεί για τους προμηθευτές τα δικά της πρότυπα ESG; Δωρίζει η εταιρεία ένα ποσοστό των κερδών της στην τοπική κοινωνία ή ενθαρρύνει τους εργαζομένους να εκτελούν εθελοντική εργασία εκεί; Αντικατοπτρίζουν οι συνθήκες στον χώρο εργασίας υψηλή εκτίμηση για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων; Ή μήπως η εταιρεία εκμεταλλεύεται αντιδεοντολογικά τους πελάτες της;

και είναι υπόλογη στους μετόχους. Οι επενδυτές ESG ενδέχεται να απαιτούν διαβεβαιώσεις ότι οι εταιρείες αποφεύγουν τις συγκρούσεις συμφερόντων στην επιλογή των μελών του διοικητικού συμβουλίου και των ανώτατων στελεχών τους, δεν χρησιμοποιούν πολιτικές συνεισφορές για να αποκτήσουν προνομιακή μεταχείριση ή εμπλέκονται σε παράνομη συμπεριφορά.

Μαρία Αλεξίου Πρόεδρος ΔΣ, CSR HELLAS

Η κ. Μαρία Αλεξίου, Πρόεδρος ΔΣ, CSR HELLAS, αναλύει στη συνέντευξη που ακολουθεί τα οφέλη από την ενσωμάτωση κριτηρίων ESG και το κατά πόσον ανταποκρίνονται οι επιχειρήσεις σε αυτά. Πώς μπορεί να λειτουργήσει η υπεύθυνη επιχειρηματικότητα ως μοχλός ανάπτυξης; Η ανάπτυξη είναι μια έννοια την οποία, μετά την εμπειρία της βιομηχανικής επανάστασης και της προόδου που γνώρισε ο κόσμος μας από την αξιοποίηση της τεχνολογίας και όλων των διαθέσιμων μέσων, οφείλουμε να επανεξετάσουμε και να προσδιορίσουμε με σύγχρονους όρους. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται διεθνώς και νέοι δείκτες μέτρησης του ρυθμού ανάπτυξης σε συνδυασμό με τη διατήρηση του φυσικού πλούτου, την ευημερία των πολιτών και την καλή υγεία. Όπως ήδη διαπιστώνεται από σχετικές επιστημονικές έρευνες, η δυνατότητα της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα μπορούν να συνθέσουν ένα νέο, βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, που θα μπορεί να παράγει αξία με αυξημένη

Ένα ακόμα ιστορικό κεφάλαιο της MYTILINEOS άνοιξε με την ανακοίνωση του νέου μετασχηματισμού της Εταιρείας. Ο Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Ευάγγελος Μυτιληναίος, καλωσόρισε τη νέα εποχή της Εταιρείας, που αφουγκράζεται τις τάσεις της ενεργειακής μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, με άξονες τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία. Ο νέος μετασχηματισμός δημιουργεί τη

MYTILINEOS-Energy & Metals και τη μετατρέπει σε μια ακόμα πιο δυναμική και ευέλικτη εταιρεία, έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που διαμορφώνονται, αλλά και αυτές που θα διαμορφωθούν τα επόμενα πολλά χρόνια. Εξάλλου, ο μετασχηματισμός αυτός έρχεται σε συνέχεια του επιτυχημένου μετασχηματισμού που έκανε η Εταιρεία το 2017, καταφέρνοντας να δημιουργήσει μια μεγάλη βιομηχανική και ενεργειακή ελληνική πολυεθνική, που πολλαπλασίασε τα μεγέθη της, επέκτεινε τις δραστηριότητές της και στις πέντε ηπείρους και βελτίωσε την πιστοληπτική της ικανότητα. Μέσα από νέο μετασχηματισμό η εταιρεία επιδιώκει: • Μια νέα οργανωτική δομή προσαρμοσμένη στο νέο περιβάλλον και στα νέα μεγέθη της Εταιρείας, η οποία θα υποστηρίξει την περαιτέρω ανάπτυξή της και θα παρέχει στην επενδυτική κοινότητα άμεση κατανόηση των δραστηριοτήτων της MYTILINEOS.

• Ένα λειτουργικό μοντέλο το οποίο να ευνοεί περαιτέρω: i) τις εσωτερικές συνέργειες, ii) την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και iii) την αποτελεσματική εσωτερική επικοινωνία, με βασικό χαρακτηριστικό την προοδευτική αποκέντρωση αποφάσεων της Διοίκησης. • Την αναγνώριση της πραγματικής χρηματιστηριακής αξίας της Εταιρείας και την περαιτέρω αύξησή της, με παράλληλη στόχευση investment grade rating στον δανεισμό της. • Επικέντρωση στην ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού, η οποία να δημιουργεί συνθήκες αξιοκρατικής ανέλιξης, με ξεκάθαρο value proposition. • Περαιτέρω ανάπτυξη σε δραστηριότητες όπου παρουσιάζονται ευκαιρίες (π.χ. Υποδομές & Παραχωρήσεις στην Ελλάδα, νέες τεχνολογίες, νέες αγορές διεθνώς). Ο νέος εταιρικός μετασχηματισμός αναβαθμίζει τη MYTILINEOS στον χώρο των υποδομών με τη δημιουργία δύο νέων θυγατρικών, που θα τοποθετηθούν στρατηγικά, για να αξιοποιήσουν κατάλληλα τις ευκαιρίες που ανοίγονται τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Συγκεκριμένα, δημιουργούνται οι εξής εταιρείες: • ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ, που θα εξειδικεύεται στον κλάδο των κατασκευών (general contracting), με επικεφαλής: Πρόεδρος-Ε. Χρυσάφης και CEO-Ν. Μπενρουμπή. • Μ Παραχωρήσεων, που θα αποτελεί τον επενδυτικό βραχίονα σε έργα παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με επικεφαλής: Πρόεδρος-Ε. Καραΐνδρος και CEΟ-Π. Γαρδελίνος.

Η νέα εταιρική δομή της MYTILINEOS προβλέπει δύο επιχειρηματικούς Κλάδους: • Τον Κλάδο Ενέργειας, με επικεφαλής: Ι. Καλαφατάς-Chief Executive Director, Energy. • Τον Κλάδο Μεταλλουργίας, με επικεφαλής: Δ. Στεφανίδης-Chief Executive Director, Metallurgy.

Με αυτές τις αλλαγές, η MYTILINEOS τοποθετείται στρατηγικά στην πρώτη γραμμή της ενεργειακής μετάβασης ως κορυφαίο και ολοκληρωμένο «πράσινο» utility, με διεθνή παρουσία, ενώ καθιερώνεται ως σημείο αναφοράς της ανταγωνιστικής «πράσινης» μεταλλουργίας σε ευρωπαϊκό τοπίο. Οι δύο αυτές δραστηριότητες είναι απόλυτα συνδεδεμένες και συμπληρωματικές και μέσα από τις συνέργειές τους καταφέρνουν να ξεκλειδώνουν πολλαπλάσια αξία σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων τους, ενώ στο νέο σχήμα επιτυγχάνεται εξορθολογισμός και βελτιστοποίηση των δομών και λειτουργιών. Ο δομικός μετασχηματισμός της MYTILINEOS έχει ως στόχο την ανάπτυξη της Εταιρείας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας όλων των δραστηριοτήτων της, σε διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, διευκολύνεται η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σχετικά με το Net Zero για το 2030 και το 2050 μέσω δράσεων μείωσης κατανάλωσης ενέργειας, αύξησης προμήθειας ενέργειας από ΑΠΕ, καθώς και αύξησης της ανακύκλωσης και της αξιοποίησης καταλοίπων παραγωγικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Παράλληλα με τις οργανωτικές αλλαγές, εκσυγχρονίζει την Εταιρική Διακυβέρνηση σε εκτελεστικό επίπεδο, ώστε να επιτυγχάνει αποτελεσματικότερα τους στόχους της.

συνείδηση και προσήλωση στις ανάγκες των σύγχρονων αλλά και των μελλοντικών ανθρώπινων κοινωνιών. Ποια είναι η σπουδαιότητα της υιοθέτησης των κριτηρίων ESG για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας;

Tα κριτήρια ESG αφορούν τη μέτρηση της επίδρασης που έχει κάθε μορφής οικονομική δραστηριότητα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, και μάλιστα με προοπτική στον χρόνο. Συνδέονται με το πώς η επιχείρηση επιτυγχάνει τον επιχειρηματικό της σκοπό και όχι μόνο στο τι επιτυγχάνει κοιτώντας απολογιστικά την επίδρασή της. Η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG διευρύνει και ολοκληρώνει την αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης, αλλά κυρίως την ικανότητά της να παράγει αξία σε βάθος χρόνου, χωρίς να καταστρέφει επίσης αξία ή πόρους από τους οποίους παράγεται αξία. Είναι, κατά συνέπεια, ιδιαίτερα σημαντικά όχι μόνο για την ίδια την επιχείρηση, αλλά και για τους μετόχους της, τους εργαζόμενους και όλη την αγορά με την οποία η επιχείρηση αλληλοεπιδρά για να λειτουργήσει, άρα η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης επηρεάζει και τη βιωσιμότητα των υπόλοιπων μερών με τα οποία αυτή έχει αλληλεξάρτηση. Καμία επιχείρηση δεν είναι «νησί» και σίγουρα δεν μπορεί να διαχειρισθεί θέματα που δεν αναγνωρίζει, δεν μετράει και δεν συνυπολογίζει είτε ως κόστος είτε ως αξία. Η μείωση των φυσικών πόρων, η ανάγκη διαφορετικών ταλέντων, η επένδυση στην καινοτομία, και όχι μόνο με όρους τεχνολογικούς, αλλά και ως μέσου για την επίτευξη της βιωσιμότητας, αφορούν το σύνολο των επιχειρήσεων, αλλά και όλων όσων επηρεάζονται από τις επιχειρήσεις είτε

είτε έμμεσα. Κατά συνέπεια, κάθε επιχείρηση αλλά και οργανισμός χρειάζεται να ενσωματώσει τόσο τις αρχές της βιωσιμότητας και της ευθύνης για τη διαχείριση των ουσιωδών θεμάτων όσο και κατάλληλα κριτήρια μέτρησης της επίδρασής του σε ουσιώδη θέματα. Οι συνεχόμενες κρίσεις των τελευταίων ετών επαναφέρουν επιτακτικά την

ανάγκη βελτιστοποίησης της χρήσης πόρων, προσφοράς στις ευπαθείς ομάδες, προστασίας του περιβάλλοντος και ισότητας στους χώρους εργασίας, με αποδοχή της διαφορετικότητας. Κατά πόσο ανταποκρίνονται οι ελληνικές επιχειρήσεις στις ανάγκες αυτές; Η νέα κανονικότητα χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες κρίσεις –υγείας, ενέργειας κ.λπ.–, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη για αυξημένη ετοιμότητα και ωριμότητα στον τρόπο αντιμετώπισης και πρόληψής τους τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση, λειτουργώντας σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο, είναι εμφανές ότι απαιτείται η δέσμευση και η υποχρεωτική εφαρμογή κοινών κανόνων εφεξής για τη βελτιστοποίηση της χρήσης όλων των διαθέσιμων πόρων, των χρηματοοικονομικών με τις αρχές της βιώσιμης και υπεύθυνης χρηματοδότησης, αλλά και όλων των άλλων, των λεγόμενων μη χρηματοοικονομικών πόρων, όπως είναι το φυσικό περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι, το ανθρώπινο δυναμικό και το πνευματικό κεφάλαιο, που στη μεταβιομηχανική εποχή αποτελούν το σημαντικότερο (κεφάλαιο) σε συνδυασμό και με το κοινωνικό κεφάλαιο. Η συμβολή των επιχειρήσεων σε όλο το εύρος της οικονομικής αλυσίδας παραγωγής αξίας είναι και θα είναι ο καταλύτης για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης 2030 αλλά και των Στόχων για την Κλιματική Κρίση ειδικότερα έως το 2050. Η ΕΕ και όλα σχεδόν τα μέλη του ΟΗΕ έχουν προσυπογράψει και συμφωνήσει στην επίτευξή τους. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την εταιρική βιωσιμότητα και τη συστηματική αναφορά των αποτελεσμάτων από τη διαδικασία ενσωμάτωσης των αρχών της βιωσιμότητας στη στρατηγική και στους στόχους της επιχείρησης, δηλαδή στο επιχειρηματικό της μοντέλο, θα αξιολογείται ανάλογα με τα αποδεκτά ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας. Ειδικότερα, το νέο Ευρωπαϊκό Πρότυπο για την Εταιρική Αναφορά (Δημοσιοποίηση) της Βιωσιμότητας είναι πλήρως εναρμονισμένο με τα διεθνή πρότυπα (GRI, IFRS, IIRC, SASB, … ακόμη

Για τη Lidl Ελλάς η επιχειρηματική ανάπτυξη είναι συνυφασμένη με την ατομική και την κοινωνική ευημερία σε βάθος χρόνου. Εδώ και 23 χρόνια, πορεύεται προς το καλύτερο αύριο, με πυξίδα την ποιότητα παντού, τις βιώσιμες πρακτικές και το αδιαπραγμάτευτο επιχειρηματικό ήθος. Με σεβασμό στη διαφορετικότητα, την ισότητα και τη δύναμη της συμπερίληψης. Με κινητήρια δύναμη την υπευθυνότητα και τη βιωσιμότητα, την καινοτομία και την εξωστρέφεια. Η επιχειρηματική της παρουσία έχει στην καρδιά της τη φιλοσοφία ESG. Αναπτύσσεται με κριτήρια Περιβαλλοντικά, Κοινωνικά και Εταιρικής Διακυβέρνησης. Είναι αυτά ακριβώς που της επιτρέπουν να παραμένει συνεπής με τους διεθνείς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Και να περιορίζει τον ηθικό

Η διεθνής στρατηγική RΕset Plastic, που ξεκίνησε ο Όμιλος Schwarz το 2018, έχει όραμα κοινό και για τη Lidl Ελλάς, «Λιγότερο Πλαστικό-Κλειστοί Κύκλοι Πρώτων Υλών». Έτσι, πρωτοστάτησε στην κατάργηση των πλαστικών ειδών μίας χρήσης τον Δεκέμβριο του 2019. Οι επόμενοι στόχοι της παραμένουν ενεργοί. Η εταιρεία έχει δεσμευθεί για 20% λιγότερο πλαστικό και το 100% των συσκευασιών ιδιωτικής ετικέτας να είναι ανακυκλώσιμο στον μέγιστο βαθμό ως το 2025. Για την ίδια χρονιά επιδιώκει και μείωση 20% στη μέση περιεκτικότητα ανακυκλωμένου πλαστικού στις συσκευασίες προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Ήδη η Lidl εφαρμόζει μια φιλόδοξη κλι -

ευθύνης. Ξεκινάει από την παραγωγή και τη μεταποίηση, διασχίζει την εφοδιαστική αλυσίδα, τη διαχείριση των προϊόντων, τη μεταφορά και την αποθήκευση, για να καταλήξει στον τελικό καταναλωτή. Όλοι της οι εταίροι σε αυτήν τη βιώσιμη διαδρομή έχουν μερίδιο στην υπευθυνότητα, αλλά και στην προοπτική, στην ανάπτυξη και την ευημερία.

σε όλες

στο 100%. Με αυτόν τον

συμβάλλει στον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το 2022, ως προς τις άμεσες και έμμεσες εκπομπές, μέσω πιστοποιημένων έργων αντιστάθμισης. Στα 23 χρόνια που δραστηριοποιείται στην

Ελλάδα, δημιουργεί σταθερά αυξανόμενη αξία για την ελληνική οικονομία. Η συνεισφορά της στο ΑΕΠ το 2021 ανήλθε στα 830 εκατ. ευρώ, ενώ για κάθε 1 ευρώ άμεσης συνεισφοράς, δημιούργησε επιπλέον 3,82 ευρώ προστιθέμενης αξίας στην οικονομία. Mε όχημα τις επενδύσεις συνεχίζει τον εκσυγχρονισμό του δικτύου των 230 καταστημάτων και των 5 κέντρων διανομής σε όλη την Ελλάδα και αναβαθμίζει τις συνεργασίες της με τους πάνω από 2.700 Έλληνες προμηθευτές. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί ακόμα περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης. Σήμερα, υποστηρίζει στην Ελλάδα πάνω από 29.800 θέσεις εργασίας, δηλαδή το 0,78% της συνολικής απασχόλησης στη χώρα. Από αυτές πάνω από 6.700 είναι άμεσες, οι 18.300 είναι έμμεσες και πάνω από 4.800 επαγόμενες, ενώ το εισόδημά τους υποστηρίζει πάνω από 77.500 ανθρώπους. Με 1.630.000 ευρώ σύνολο επενδύσεων σε δωρεές, χορηγίες και δαπάνες για κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις, το 2021, ενδυνάμωσε την κοινωνία των πολιτών. Ξεκίνησε και συνεχίζει δυναμικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της γυναίκας ως εργαζόμενης και μητέρας. Στήριξε την εθνική πολιτιστική παραγωγή και το καινοτομικό πνεύμα των νέων επιστημόνων. Ταυτόχρονα, αναβάθμισε τη θετική παρέμβασή της στο περιβάλλον. Η σημαντική πρωτοβουλία Plastic Free Santorini, που ξεκίνησε το 2020 σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουρισμού, συνεχίζεται ως Plastic Free Greece, με υποβρύχιους και παράκτιους καθαρισμούς σε διάφορες περιοχές της χώρας, αλλά και εκπαιδευτικές επισκέψεις σε σχολεία. Τέλος, το πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας της εταιρείας προβλέπει ακόμα περισσότερες δράσεις για την προώθηση μιας βιώσιμης διατροφής με προϊόντα που έχουν παραχθεί με υπευθυνότητα και την ενίσχυση των υποδομών ανακύκλωσης υλικών. •

ίναι ο άνθρωπος που όλοι ακούν προσεκτικά στην Ελλάδα, κυρίως αυτοί που διαφωνούν μαζί του. Πάντα ψύχραιμος, διακριτικός, ευγενικός και ακριβής στις επισημάνσεις του. Αναγνωρίζει τα λάθη του και τα διορθώνει χωρίς χρονοτριβή ή δικαιολογίες. «Διαβάζει» προσεκτικά τα μηνύματα των καιρών, διατηρεί υψηλότατου επιπέδου επαφές στο εξωτερικό και

να ενημερώνει

πολίτες

Ελλάδα, μιλώντας απλά, χωρίς περιστροφές, με στοιχεία και αριθμούς.

Ας ξεκινήσουμε από τα δύσκολα. Ως επόπτης του τραπεζικού μας συστήματος, έχετε πλήρη επίγνωση της κριτικής που δέχεται για τις υψηλές χρεώσεις σε προμήθειες καθημερινών συναλλαγών αλλά και για τους αργούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης. Η ερώτησή μου είναι απλή: Μπορεί σήμερα το τραπεζικό μας σύστημα να συνεχίσει να χρηματοδοτεί απρόσκοπτα τις ελληνικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά; Ακούω και διαβάζω την κριτική, η οποία στηρίζεται σε ορισμένα πραγματικά δεδομένα,

αλλά δεν είναι απολύτως δίκαιη. Οι προμήθειες

ελληνικών τραπεζών, στο σύνολο

σεων και αναμένεται να τα αυξήσουν κι άλλο. Βλέπετε ότι στις αυξήσεις προχώρησαν πρώτα οι μικρότερες τράπεζες και αυτό δείχνει τη σημασία που έχει ο ανταγωνισμός. Βεβαίως, όλα αυτά μπορούν να βελτιωθούν και προς αυτήν την κατεύθυνση συνεργάζομαι καθημερινά με τις διοικήσεις των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Αναμφισβήτητα, η πορεία εξυγίανσης των τελευταίων ετών έχει συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση των μεγεθών του τραπεζικού τομέα. Επιπλέον, η αύξηση των τιμών στην αγορά ακινήτων βελτιώνει την αξία των εξασφαλίσεων και των περιουσιακών στοιχείων που έχουν περιέλθει στις τράπεζες. Εντούτοις, η αβεβαιότητα των επιδράσεων της ανόδου των επιτοκίων, οι προοπτικές για χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και η εντεινόμενη γεωπολιτική και ενεργειακή κρίση δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Ποιες θα είναι, λοιπόν, οι προκλήσεις που καλείται ο τραπεζικός τομέας να αντιμετωπίσει την επόμενη χρονιά; Ξεκινώ από το υψηλό απόθεμα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Η έως τώρα αξιόλογη αποκλιμάκωση του αποθέματος των ΜΕΔ στηρίχτηκε, κατά κύριο λόγο, στις τιτλοποιήσεις, με αξιοποίηση του προγράμματος παροχής εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο («Ηρακλής») και τις απευθείας πωλήσεις δανείων στη δευτερογενή αγορά. Ωστόσο, η συνέχιση αυτών των στρατηγικών καθίσταται δυσχερέστερη υπό το πρίσμα των πιέσεων που αναδεικνύονται στην κεφαλαιακή επάρκεια. Επιπρόσθετα, η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά τη δυνατότητα εξυπηρέτησης χρέους από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις χαμηλότερες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία νέων Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, επιβαρύνοντας την ποιότητα των στοιχείων του ενεργητικού των τραπεζών. Δεύτερη πρόκληση, η χαμηλή οργανική κερδοφορία. Η αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ βραχυπρόθεσμα θα ενισχύσει τα καθαρά έσοδα τόκων των τραπεζών, καθώς ένα πολύ μεγάλο μέρος των δανείων έχουν συναφθεί με κυμαινόμενο επιτόκιο. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, η επιβράδυνση της

οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης των υφιστάμενων δανείων, ενδέχεται να αυξήσει το κόστος του πιστωτικού κινδύνου των τραπεζών. Επιπλέον, τα έξοδα τόκων αναμένεται να επιβαρυνθούν από τη σταδιακή απόσυρση των έκτακτων μέτρων που είχαν ληφθεί στο πλαίσιο της διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ για τον περιορισμό των επιπτώσεων της πανδημίας, καθώς και από την ανάγκη έκδοσης ομολόγων για την κάλυψη εποπτικών κεφαλαιακών απαιτήσεων, κυρίως των ελάχιστων απαιτήσεων ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL). Παρεμπιπτόντως, ως

να ξεχνάμε πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να καθορίσει τα πραγματικά επιτόκια μακροπρόθεσμα, μπορεί μόνο να καθορίσει τα ονομαστικά επιτόκια. Είναι λογικό να περιμένουμε το βασικό επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας να αυξηθεί μέχρι τον Μάρτιο ώς το 3%.

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Η νομισματική

πολιτική πρέπει να αποτρέψει την παγίωση του πληθωρισμού, διασφαλίζοντας ότι οι επιπτώσεις στις τιμές δεν θα μετακυλιστούν στις πληθωριστικές προσδοκίες και στις αυξήσεις των μισθών. Από την άλλη πλευρά, είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ δεν προήλθε από την πλευρά της ζήτησης, όπως στις ΗΠΑ, αλλά από μια σειρά διαταραχών στην πλευρά της προσφοράς, τις οποίες η νομισματική πολιτική είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει. Στο σημερινό διεθνές περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού και συνεχούς ανόδου των επιτοκίων και διάχυτης αβεβαιότητας, τόσο οι νομισματικές όσο και οι δημοσιονομικές αρχές βρίσκονται αντιμέτωπες με σημαντικές προκλήσεις. Ο πληθωρισμός έχει σημαντικές αναδιανεμητικές επιδράσεις, πλήττοντας περισσότερο τα χαμηλά εισοδήματα, που έχουν υψηλότερη ροπή προς κατανάλωση. Η νομισματική πολιτική, από μόνη της, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα τρέχοντα επίπεδα πληθωρισμού. Αυτό θα αύξανε το κόστος σε όρους προϊόντος πολύ, πολύ περισσότερο. Αν θέλουμε να μειώσουμε τον πληθωρισμό, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, χωρίς να υποστεί σοβαρό πλήγμα η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και χωρίς να αυξηθούν υπέρμετρα τα επιτόκια, η

Αν η δημοσιονομική πολιτική είναι πολύ χαλαρή, τότε, δυστυχώς, αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια θα εκτιναχθούν στα ύψη, πράγμα που δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να συμβεί. Ας επιστρέψουμε στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το εγχώριο τραπεζικό σύστημα… Είναι κρίσιμο το ύψος της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών. Η κεφαλαιακή επάρκεια του τραπεζικού τομέα, στην παρούσα χρονική συγκυρία, είναι ικανοποιητική. Βραχυπρόθεσμα, θα επηρεαστεί από σειρά παραμέτρων: α) τον ενδεχόμενο περιορισμό των δυνατοτήτων για εσωτερική δημιουργία κεφαλαίου σε ένα μακροοικονομικό περιβάλλον με αυξανόμενες προκλήσεις και μεταβολή της νομισματικής πολιτικής σε πιο περιοριστική κατεύθυνση, β) το κόστος υλοποίησης της στρατηγικής των τραπεζών για τη μείωση των υφιστάμενων ΜΕΔ και τον σχηματισμό επαρκών προβλέψεων για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της δημιουργίας τυχόν νέων ΜΕΔ, γ) την υλοποίηση ενεργειών που ενισχύουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια (π.χ. συνθετικές τιτλοποιήσεις) και το κόστος έκδοσης κεφαλαιακών μέσων (Additional Tier 1, Tier 2) για την κάλυψη εποπτικών κεφαλαιακών απαιτήσεων, συμπεριλαμβανομένου του κόστους για την έκδοση ομολόγων, ώστε να τηρηθούν οι ελάχιστες απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL), και δ) την εξέλιξη των νέων εκταμιεύσεων δανείων προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, ελλοχεύει ο κίνδυνος να αυξηθεί περαιτέρω το υφιστάμενο ποσοστό των οριστικών και εκκαθαρισμένων

(LSIs) και ενδεχόμενες συγχωνεύσεις

τους θα το-

στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, παρέχοντας διαφοροποιημένες και περισσότερο ανταγωνιστικές υπηρεσίες σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, ιδιαιτέρως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

2022, περίπου το 38% του συνόλου των ΜΕΔ βρίσκονταν σε καθεστώς ρύθμισης. Σας επισημαίνω ότι υψηλό ποσοστό των δανείων που τίθενται σε καθεστώς ρύθμισης εμφανίζει πάλι καθυστέρηση σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα… Άρα, καταληκτικά και συνοπτικά, πού βρίσκεται σήμερα το τραπεζικό μας σύστημα; Η αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες θα ενισχύσει τα καθαρά έσοδα από τόκους για τον τραπεζικό κλάδο. Από την άλλη πλευρά, αναμένεται να μεταβάλει προς το αυστηρότερο τις συνθήκες χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες, αλλά και να οδηγήσει σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, με δευτερογενείς δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του χαρτοφυλακίου των τραπεζών και στη δυνατότητά τους για άντληση κεφαλαίων από τις αγορές. Οι ελληνικές τράπεζες μπορούν να προσβλέπουν σε παράγοντες που θα μετριάσουν τις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία από την αύξηση του κόστους δανεισμού. Αναφέρω, ενδεικτικά, τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών που απορροφούν σε ένα βαθμό το αυξημένο ενεργειακό κόστος και τη σημαντική στήριξη που παρέχεται από την εκταμίευση πόρων στο πλαίσιο του Next Generation EU. Το 2022, οι ελληνικές τράπεζες κατέγραψαν κέρδη, ως αποτέλεσμα της εμφάνισης μη επαναλαμβανόμενων εσόδων, της μείωσης των λειτουργικών εξόδων και κυρίως της μείωσης των προβλέψεων για τον πιστωτικό κίνδυνο, οι οποίες τις είχαν οδηγήσει στην καταγραφή σημαντικών ζημιών το εννεάμηνο του 2021. Αναφορικά με την κεφαλαιακή επάρκεια, τόσο ο Δείκτης Κεφαλαίου Κοινών Μετοχών της Κατηγορίας 1 (Common Equity Tier 1 ratio-CET1 ratio) όσο και ο Συνολικός Δείκτης Κεφαλαίου (Total Capital Ratio) σε ενοποιημένη βάση παρέμειναν σταθεροί τον Σεπτέμβριο του 2022 σε 13,5% και 16,2% αντίστοιχα (συγκριτικά με τον Δεκέμβριο του 2021) και σε χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Με αυτά τα δεδομένα, πώς βλέπετε να κινείται η ελληνική οικονομία;

Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε με ταχύτερους του αναμενομένου ρυθμούς, επωφελούμενη από τη σημαντική άνοδο των τουριστικών εισπράξεων και την επανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης. Ωστόσο, το δυσμενές διεθνές μακροοικονομικό περιβάλλον επηρεάζει αρνητικά τις προοπτικές της ευρωπαϊκής και της ελληνικής οικονομίας το επόμενο έτος. H άμβλυνση των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης, χωρίς όμως να τίθεται σε κίνδυνο η δημοσιονομική αξιοπιστία, και η διατήρηση της δυναμικής της ανάπτυξης το προσεχές διάστημα αποτελούν τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οικονομική πολιτική. Παρά τους αυξημένους κινδύνους, η σημαντική στήριξη από τους διαθέσιμους ευρωπαϊκούς πόρους, σε συνδυασμό με τη μικρότερη ενεργειακή επιβάρυνση της ελληνικής οικονομίας σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά της διάρθρωσης του δημόσιου χρέους της, δημιουργεί τις συνθήκες ώστε η ενδεχόμενη υλοποίηση ενός δυσμενέστερου σεναρίου για την ΕΕ να μην έχει αντίστοιχες επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Με βάση τα παραπάνω επιχειρήματα, είμαι αισιόδοξος για την ελληνική οικονομία.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να συνεχιστεί η ανοδική πορεία της οικονομίας; Χωρίς αμφιβολία, η υλοποίηση των επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων βάσει του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» καθώς και η διατήρηση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας και σταθερότητας μπορούν να καταστήσουν εφικτή την αναβάθμιση του Ελληνικού Δημοσίου στην επενδυτική βαθμίδα κατά το επόμενο έτος. Αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό στόχο, ειδικά εν μέσω της αυστηροποίησης των νομισματικών συνθηκών και της επιδείνωσης των διεθνών χρηματοπιστωτικών συνθηκών, οι οποίες έχουν επιδράσει σημαντικά και στις αποδόσεις των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Στο πλαίσιο αυτό, δεδομένου ότι το 2023 είναι χρονιά εθνικών εκλογών, απαιτείται σύμπλευση και συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων ώστε να υλοποιηθούν οι βασικές δεσμεύσεις της οικονομικής πολιτικής και να διαφυλαχθούν όσα έχει επιτύχει η ελληνική οικονομία την τελευταία δεκαετία. Γενικά μιλώντας, τι είδους δημοσιονομική πολιτική θα ήταν συμβατή με τη σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό και δεν θα είχε το αντίθετο αποτέλε-

σμα από αυτό της

νομισματικής πολιτικής; Σας είπα νωρίτερα ότι οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να προσπαθούν να περιορίζουν τον κίνδυνο αύξησης των πληθωριστικών πιέσεων, ενισχύοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών. Για παράδειγμα, τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης που λαμβάνονται με σκοπό την άμβλυνση των επιπτώσεων των υψηλότερων τιμών ενέργειας θα πρέπει να είναι προσωρινά και να στοχεύουν στους πλέον ευάλωτους καταναλωτές και παραγωγούς, ώστε να μην τροφοδοτούν τον πληθωρισμό. Η πρόσφατη εμπειρία στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα παράδειγμα που πιστοποιεί την ανάγκη δημοσιονομικής σύνεσης. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, σας υπενθυμίζω ότι υπάρχει ένα δημοσιονομικό μέσο, το NGEU, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει σημαντική στήριξη στις εθνικές οικονομίες απέναντι στη διαταραχή των τιμών της ενέργειας. Ειδικότερα, οι πόροι του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που αποτέλεσαν το επίκεντρο του NGEU, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση των οικονομιών μας τα τελευταία χρόνια. Η εμπειρία μας από το NGEU καταδεικνύει την κρίσιμη σημασία της δημοσιονομικής πολιτικής για την απορρόφηση κραδασμών στη νομισματική μας ένωση, η οποία παραμένει ατελής οικονομική ένωση μέχρι να προχωρήσουμε σε δημοσιονομική ενοποίηση και σε πλήρη τραπεζική ένωση. Ας μιλήσουμε λίγο για το μέλλον. Ποια είναι η εξέλιξη της ψηφιακής χρηματοδότησης (digital finance); Πώς θα επηρεάσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα; Όλες σχεδόν οι πτυχές της καθημερινότητάς μας γίνονται όλο και πιο ψηφιακές. Οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ακολουθούν αυτήν την παγκόσμια τάση. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες μέσα από ψηφιακούς διαύλους, οι συμμετέχοντες στην αγορά χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες ή υπάρχουσες τεχνολογίες με καινοτόμους τρόπους, τα επιχειρηματικά μοντέλα των υφιστάμενων εταιρειών μετασχηματίζονται και τα δεδομένα γίνονται βασικός μοχλός για την καινοτομία, παράλληλα με τις υποδομές πληροφορικής. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός προσφέρει οφέλη και ευκαιρίες που μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στη διασυνοριακή χρηματο-

πιστωτική και οικονομική ενοποίηση, δημιουργώντας δεσμούς μεταξύ οικονομιών τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ποιες είναι αυτές οι ευκαιρίες; Οικονομικές διαδικασίες, όπως οι αλυσίδες εφοδιασμού, γίνονται πολύ περισσότερο αποδοτικές. Ορισμένες διαδικασίες που προηγουμένως χρειάζονταν εβδομάδες ή και μήνες μπορούν τώρα να ολοκληρωθούν σε ώρες ή ημέρες. Οι πληρωμές έχουν γίνει πιο γρήγορες, υποστηρίζοντας έτσι την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, ιδίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η ψηφιακή χρηματοδότηση μπορεί να ενισχύσει τον ανταγωνισμό και την προσφορά καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις που εδρεύουν σε μικρότερες χώρες μπορούν να διεισδύσουν στις γειτονικές και στις διεθνείς αγορές και να λάβουν χρηματοδότηση για τις καινοτόμες ιδέες τους. Τα οικοσυστήματα χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (FinTech) μπορούν να λειτουργήσουν ως εκκολαπτήρια για συνεργασία μεταξύ υφιστάμενων και νεοσύστατων επιχειρήσεων, προς όφελος όλων των συμμετεχόντων στις χρηματοπιστωτικές αγορές και πέραν των συνόρων και διευκολύνοντας τις ροές κεφαλαίων. Η απομακρυσμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες από οπουδήποτε έχει φθάσει σε πρωτοφανές επίπεδο, καθώς άτομα και επιχειρήσεις μπορούν μέσω εφαρμογών να έχουν πρόσβαση σε λογαριασμούς τηρούμενους σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ενδέχεται να βρίσκονται σε διαφορετική χώρα. Τα app stores των τεχνολογικών κολοσσών, όπως η Apple και η Google, προσφέρουν χρηματοοικονομικά εργαλεία για δανεισμό, αγοραπωλησίες ή συλλογική χρηματοδότηση (crowdfunding), συχνά χωρίς να έχει σημασία πού είναι εγκατεστημένες οι εταιρείες που προσφέρουν τα εργαλεία. Η χαμηλότερη ανάγκη για φυσικές υποδο

εσόδων διασυνοριακά, καθώς και στην προσέλκυση ταλέντων για εργασία εξ αποστάσεως. Η εξ αποστάσεως εργασία έχει γίνει κανόνας για ορισμένους τύπους χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθιερώνοντας μια κουλτούρα «ψηφιακών νομάδων». Υπάρχουν όμως και κίνδυνοι… Αναμφίβολα, πρέπει να καλύψουμε τα ρυθμιστικά κενά. Τα κρυπτοστοιχεία και η αποκεντρωμένη χρηματοδότηση, η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και οι κυβερνοαπειλές, έχουν αναδείξει τους περιορισμούς του υπάρχοντος ρυθμιστικού πλαισίου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η νομοθεσία είναι κατακερματισμένη. Σε άλλες περιπτώσεις, πρόκειται κυριολεκτικά για ρυθμιστικά κενά. Για παράδειγμα, τα σταθερά κρυπτονομίσματα, τα οποία θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία στο μέλλον, είναι δυνατόν να αποδειχθούν κάθε άλλο παρά «σταθερά», εφόσον δεν υπάρξει κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση. Για να ξεπεράσουμε τις παραπάνω προκλήσεις, πρέπει να προσαρμόσουμε την εποπτική και ρυθμιστική μας προσέγγιση. Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την πρόταση Κανονισμού για την Ψηφιακή Επιχειρησιακή Ανθεκτικότητα του Χρηματοοικονομικού Τομέα (DORA) και Κανονισμού για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων (MICA) είναι αντιπροσωπευτικά παραδείγματα μεταρρύθμισης του θεσμικού πλαισίου με στόχο την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί και σε άλλες επικράτειες. Η εποπτεία των διασυνοριακών οντοτήτων θα απαιτήσει ενισχυμένη παρακολούθηση και συνεργασία σε διεθνές επίπεδο. Η διάθεση πόρων σε αυτήν την προσπάθεια είναι ζωτικής σημασίας. Για να μπορούμε να συμβαδίζουμε με όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις στην αγορά πρέπει να αυξήσουμε το τεχνολογικό μας αποτύπωμα και να ενισχύσουμε τις υποδομές μας. Είναι μία ακόμη μεγάλη πρόκληση. • • •

για την

ουσιαστική παρουσία τους στο εγχώριο

και την ελληνική

οι

Στο

όμως

ριοχής στην οποία ήδη έχουν παρουσία ή να επεκταθούν πανελλαδικά. Ή και να συγχωνευθούν. Όλες οι ενέργειες που εντάσσονται σε αυτά τα πλαίσια ενισχύουν τον κλάδο και τις προοπτικές του για την “επόμενη μέρα”. Και, βεβαίως, οι αποφάσεις είναι υπόθεση της καθεμίας τράπεζας ξεχωριστά». Τη Συνεταιριστική Κεντρικής Μακεδονίας «χτυπά» η Παγκρήτια Ήταν 28 Ιουνίου του 2020 όταν η Παγκρήτια Τράπεζα, με απόφαση της τακτικής γενικής συνέλευσης, άφηνε

για πάντα

χώρας και έμπαινε, με αλλαγή του καταστατικού της, στον χώρο των Ανωνύμων Εταιρειών. Αυτή η αλλαγή –απόρροια του νέου θεσμικού πλαισίου για τις συνεταιριστικές– δημιούργησε τα θεμέλια για το σημερινό προφίλ της Παγκρήτιας, η οποία, στο πλαίσιο της δυναμικής της ανάπτυξης, μπορεί να απορροφήσει ενδεχομένως κι άλλες μικρότερες συνεταιριστικές. Ήδη η Παγκρήτια Τράπεζα προχώρησε στην υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με τη Συνεταιριστική Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας, ανακοινώνοντας ότι θα διερευνήσει τη δυνατότητα συγχώνευσης των δύο τραπεζών με απορρόφηση της Συνεταιριστικής Τράπεζας από την Παγκρήτια ή με όποιον άλλο τρόπο κριθεί κατάλληλος. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, οι δύο πλευρές θα προσέλθουν σε διαπραγμάτευση και θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια ώστε να έρθουν σε δεσμευτική συμφωνία μέχρι τις 31 Ιανουαρίου του 2023. Η ανακοίνωση της Παγκρήτιας Τράπεζας έρχεται μετά τις καταιγιστικές αλλαγές που επήλθαν με την ολοκλήρωση της αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου στα τέλη Οκτωβρίου. Με την επιτυχή ολοκλήρωση της ΑΜΚ κατά 98,7 εκατ. ευρώ, η Παγκρήτια απέκτησε νέο μεγαλομέτοχο και στρατηγικό επενδυτή, τη Thrivest Holding (επενδυτικό σχήμα των επιχειρηματιών Δ. Μπάκου, Ι. Καϋμενάκη και Αλ. Εξάρχου), η οποία κατέχει ποσοστό 32,5% στην τράπεζα. Ο πρώην μεγαλομέτοχος και στρατηγικός επενδυτής της Παγκρήτιας, το Lyktos Group του Μιχάλη Σάλλα, δεν άσκησε τα δικαιώματά του για το ποσοστό 19,95% που κατείχε στην τράπεζα και το τελικό ποσοστό του διαμορφώθηκε στο 11,25%, περιλαμβανομένου και ποσοστού μετοχών 2%-2,50% που κατείχε η ΑΝΕΚ. Ωστόσο, το Lyktos Group αναμένεται να εξέλθει πλήρως από το μετοχικό κεφάλαιο της Παγκρήτιας, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει συμφωνηθεί μεταξύ των νέων μεγαλομετόχων της Παγκρήτιας και του Μιχάλη Σάλλα να εξαγοράσουν το ποσοστό του. Εφόσον η συμφωνία προχωρήσει, η συναλλαγή θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2023. Η Συνεταιριστική Κεντρικής Μακεδονίας έχει άμεση ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης και η ΤτΕ της είχε δώσει χρονικό περιθώριο μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου για να καταλήξει στην επιλογή επενδυτή. Σύμφωνα με πληροφορίες, η συνεταιριστική τράπεζα δελεαζόταν από

Παγκρήτια Τράπεζα των επιχειρηματιών Δ. Μπάκου, Ι. Καϋμενάκη και Αλ. Εξάρχου και την αποχώρηση του Μ. Σάλλα.

προσφορά της τάξεως των 100 εκατ. ευρώ, προερχόμενη από τον Αμερικανοεβραίο επενδυτή David Sassoon. Ωστόσο, ο επενδυτής αυτός απορρίφθηκε από την ΤτΕ κατά τον δέοντα εποπτικό έλεγχο. Σημειώνεται ότι η πλευρά των Μπάκου-Καϋμενάκη-Εξάρχου έχει ήδη διενεργήσει due diligence για την Κεντρικής Μακεδονίας και, βάσει του πορίσματος της Deloitte, που έτρεξε τον έλεγχο, οι άμεσες κεφαλαιακές ανάγκες της συνεταιριστικής τράπεζας προσδιορίζονται περίπου στα 30-35 εκατ. ευρώ. Εκτός της πρότασης για τη Συνεταιριστική Κεντρικής Μακεδονίας, η Παγκρήτια προχωράει ήδη τη συγχώνευση των εργασιών του καταστήματος της HSBC στην Ελλάδα.

Νέο business plan

Οι αλλαγές που φέρνει το νέο επενδυτικό σχήμα στην Παγκρήτια έχουν ήδη φανεί στον ανασχεδιασμό του business plan που είχε καταρτιστεί με τα προ ΑΜΚ δεδομένα. Στο πλαίσιο αυτό, οι νέοι μέτοχοι έθεσαν άμεσα υπό επανεξέταση τόσο τη συμφωνία για τη συγχώνευση της Παγκρήτιας με τη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων όσο και την ανάθεση της διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων στην QQuant. Σημειώνεται ότι, τον Μάιο, οι γενικές συνελεύσεις της Παγκρήτιας Τράπεζας και της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων είχαν εγκρίνει το προσχέδιο της συγχώνευσης για τη δημιουργία της Candia Bank, όπως θα ήταν το όνομα της νέας τράπεζας που θα προέκυπτε. Η σχέση ανταλλαγής μετά το split και την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Παγκρήτιας Τράπεζας είχε αποφασιστεί ότι θα διαμορφωνόταν για

Είναι ενεργό μέλος της FEBEA, της GABV και του EMN. Επίσης, συμμετέχει σε πολλά έργα που αφορούν τη χρηματοδότηση της κοινωνικής οικονομίας, της μικροχρηματοδότησης και της «έξυπνης» Γεωργίας. Απευθυνθήκαμε στον κ. Παναγιώτη Τουρναβίτη, διευθύνοντα σύμβουλο της Συνεταιριστικής Τράπεζας Καρδίτσας, ο οποίος μας έδωσε τη χαρά μιας σύντομης συζήτησης μαζί του.

Κύριε Τουρναβίτη, θέλοντας να περιγράψουμε την πορεία σας στους αναγνώστες μας, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τη Συνεταιριστική Τράπεζα που είδε στην κρίση την ευκαιρία;

Αναντίρρητα ναι, αν σκεφτείτε ότι προ κρίσης η τράπεζά μας αριθμούσε μόλις ένα φυσικό κατάστημα, ενώ σήμερα ετοιμαζόμαστε για το έκτο, με ενεργητικό περίπου 250 εκατομμύρια ευρώ, ετήσιο κέρδος 3 εκατομμύρια ευρώ και ROE, για το 2021, 14%. Και αυτό είναι κάτι που πετύχαμε με διαρκή προσπάθεια να στηρίξουμε την τοπική κοινωνία και αγορά, μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες μεν, αλλά με βασικό «όπλο» την ευελιξία μας, τη δυνατότητά μας να διαμορφώνουμε τα χρηματοδοτικά εργαλεία μας ακριβώς πάνω στις ατομικές ανάγκες εκείνων που τα έχουν ανάγκη.

Ακούγεται κλισέ, αλλά, και μόνο από τα στοιχεία που αναφέρατε, δεν θα μπορούσαμε να μη ρωτήσουμε το μυστικό της επιτυχίας σας… Μυστικά επιτυχίας δεν πιστεύω πως υπάρχουν. Κάνουμε απλά τη δουλειά μας αθόρυβα, με μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα, εκμεταλλευόμενοι πλήρως τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Το πρώτο μας πλεονέκτημα είναι η απόλυτη σύνδεσή μας με την αγορά που απευθυνόμαστε και η πολύ καλή γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων των πελατών μας. Η τράπεζά μας ξεκίνησε πριν 30 σχεδόν χρόνια ως πρωτοβουλία του ίδιου του Εμπορικού Επιμελητηρίου Καρδίτσας και συνεπώς δεν συμμεριζόμαστε απλά την επιχειρηματική ανάγκη, την αισθανόμαστε, την κατανοούμε μέσα από μια διαρκή αλληλεπίδραση με τα 13.000 μέλη μας και με το πελατολόγιό μας, που ξεπερνά τις 25.000 κυρίως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες.

Το δεύτερο πλεονέκτημά μας, στο οποίο μπορώ να σταθώ, είναι η ευελιξία μας, το μικρό από άποψη γραφειοκρατίας μέγεθός μας, που λειτουργεί πολλαπλασιαστικά σε ταχύτητα αποφάσεων και ενεργειών, άρα και αποτελεσματικότητας. Δεν έχουμε μια φιλοσοφία onesize-fits-all στον σχεδιασμό των προϊόντων μας, αλλά απεναντίας μπορούμε να σχεδιάσουμε εξειδικευμένες λύσεις που ταιριάζουν απόλυτα στις ανάγκες των πελατών μας. Και, βέβαια, υπάρχει η διαρκής, καίρια και ουσιαστική δικτύωση και συνεργασία μας με σειρά Οργανισμών, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα και η Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οργανισμών που μας τιμούν με την πολύχρονη συνεργασία τους και που μας δίνουν τη δυνατότητα μιας σταθερά επιτυχούς διαχείρισης του –χάρη στη διασπορά του– χαμηλού έως μεσαίου κινδύνου και στον σχεδιασμό κορυφαίων προϊόντων για τους ανθρώπους μας.

Και τώρα; Παγίωση όσων πετύχατε ή ακόμη μεγαλύτερη εξωστρέφεια και δυναμική; Στην αγορά, ο κανόνας είναι η αέναη κίνηση. Οι ίδιες οι ανάγκες εξελίσσονται, η ζωή αλλάζει. Κι αυτό αφορά εμάς ακόμη περισσότερο. Γιατί ο κόσμος μας, οι μικρές επιχειρήσεις, οι ιδιώτες-επιχειρηματίες και αγρότες δεν έχουν την πολυτέλεια ούτε της ελάχιστης στασιμότητας, λόγω του διαρκώς αυξανόμενου ανταγωνισμού. Επομένως, ναι, στοχεύουμε να επεκτείνουμε τον τομέα δραστηριότητάς μας, κυρίως βέβαια μέσα από την αξιοποίηση της ψηφιακής πραγματικότητας, στην οποία και πιστεύουμε και επενδύουμε. Άλλωστε, αποτελεί πεποίθηση και στοίχημα για εμάς ότι υπάρχει ακόμα μεγάλο κενό πρόσβασης στη

μερίδιο της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων 6 μετοχές της Παγκρήτιας Τράπεζας. Επίσης, οι γενικές συνελεύσεις είχαν αποφασίσει ότι στο νέο διοικητικό συμβούλιο οι μέτοχοι της Παγκρήτιας Τράπεζας και της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων θα εκπροσωπούνταν κατά τρόπο αναλογικό. Η παραπάνω συμφωνία, ωστόσο, κρίνεται από τους νέους μεγαλομετόχους της Παγκρήτιας ασύμφορη για την Παγκρήτια. Σύμφωνα με πληροφορίες, το «όχι» των νέων μετόχων της Παγκρήτιας στην ολοκλήρωση του deal με την Τράπεζα Χανίων θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως οριστικό, δεδομένου του ότι το deal της Παγκρήτιας με τη Χανίων δεν έχει εγκριθεί ούτε από την ΤτΕ. Από την άλλη πλευρά, πάντως, πριν ακόμη «ακυρωθεί» η απορρόφηση της Συνεταιριστικής Χανίων, είχε διαρρεύσει το ενδιαφέρον Μπάκου-Καϋμενάκη-Εξάρχου να εξαγοράσουν τη Συνεταιριστική Κεντρικής Μακεδονίας. Ο Αλέξανδρος Εξάρχου φέρεται πως είχε πραγματοποιήσει συνάντηση με τον διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα, εκδηλώνοντας το σχετικό ενδιαφέρον.

Εγγυημένη η «επόμενη μέρα» για την Τράπεζα Χανίων

Σε ό,τι αφορά στην «επόμενη μέρα» της Τράπεζας Χανίων, ο πρόεδρος, Μιχάλης Μαρακάκης, έβαλε πρόσφατα τέλος στη συζήτηση συνεργασίας με την Παγκρήτια Τράπεζα. Με επίσημη δήλωσή του τόνισε: «Δεν είμαστε πλέον διατεθειμένοι να επαναδιαπραγματευθούμε με την Παγκρήτια Τράπεζα. Έχουμε χάσει την εμπιστοσύνη μας στη Διοίκησή της». Και πρόσθεσε: «Από την ημέρα της ολοκλήρωσης της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου της Παγκρήτιας, είμαστε αντιμέτωποι με λασπολογίες, συκοφαντίες και ασυνέπεια. Με βάση αυτά τα δεδομένα, δεν υπάρχει ούτε διάθεση ούτε εμπιστοσύνη για νέα διαπραγμάτευση. Ουδέποτε ζητήσαμε συνεργασία και στήριξη από την Παγκρήτια, δεν ήταν επιδίωξη δική μας. Διαθέτουμε οικονομικούς δείκτες που επαρκούν πλήρως για τη βιωσιμότητα της τράπεζας την “επόμενη μέρα”». Η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, παρά το «ναυάγιο» της συγχώνευσης με την Παγκρήτια, συνεχίζει να ατενίζει το μέλλον της με σιγουριά και αισιοδοξία. H συμφωνία των δύο τραπεζών της Κρήτης με στόχο την ίδρυση μιας νέας τράπεζας (Candia Bank) που «θα κοίταζε στα μάτια» τις ελληνικές συστημικές τράπεζες είχε ορίζοντα υλοποίησης την 31η Δεκεμβρίου του 2022. Κάτι τέτοιο είναι πλέον απίθανο να υλοποιηθεί, καθώς η είσοδος νέων επενδυτών στην Παγκρήτια και όσα ακολούθησαν «ράγισαν ανεπανόρθωτα το γυαλί». Πληροφορίες κάνουν λόγο για επίμονες προσπάθειες των τελευταίων ημερών από την Παγκρήτια Τράπεζα να πείσουν τον πρόεδρο

Συνεταιριστικής

Χανίων να

νέους, διαφορετικούς

από αυτούς στους οποίους είχαν δεσμευτεί οι δύο διοικήσεις. Όρους που είχαν την έγκριση των Γενικών Συνελεύσεων των δύο τραπεζών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιλογή του κ. Μαρακάκη να τιμήσει την υπογραφή του και τη δέσμευση έναντι των μετόχων της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων μόνο ικανοποίηση προκάλεσε στο Διοικητικό Συμβούλιο.

Ικανοποίηση στη Διοίκηση

«Υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη προς τη Διοίκηση» δηλώνει ο κ. Μανώλης Αποστολάκης, πρόεδρος της ΕΤΑΝΑΠ και μέλος του ΔΣ της Τράπεζας Χανίων. Δηλώνει δε απόλυτα βέβαιος για την «αναπτυξιακή πορεία της τράπεζας, η οποία την περίοδο των διαπραγματεύσεων δεν χρειαζόταν αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ), σε αντίθεση με την Παγκρήτια, που είχε ανάγκη τα 100 εκατ. ευρώ». Ο κ. Αποστολάκης θυμίζει άλλωστε: «Για την Παγκρήτια ήταν προαπαιτούμενη η ΑΜΚ για να προχωρήσει η συμφωνία με την Τράπεζα Χανίων, και μου προκαλεί έκπληξη η στάση που ακολούθησε». Σε ό,τι αφορά την «επόμενη μέρα» της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων, ο κ. Αποστολάκης δηλώνει: «Η τράπεζα πατάει γερά στα πόδια της, συνεχίζει να πηγαίνει μπροστά και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήταν αυτή που παρέμεινε δίπλα –ιδιαίτερα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις– στα Χανιά, σε δύσκολες εποχές». Στο ίδιο μήκος κύματος, ο γενικός διευθυντής του ΜΑΙΧ και μέλος του ΔΣ της Τράπεζας, Γιώργος Μπαουράκης, ξεκαθαρίζει πως «η εμπιστοσύνη προς τον πρόεδρο είναι ακλόνητη». Όπως εξηγεί ο κ. Μπαουράκης, «απ’ όσα βλέπουμε να κυκλοφορούν το τελευταίο διάστημα, διαπιστώνουμε πως υπήρχε απόλυτη ακρίβεια σε όσα μας μετέφερε ο κ. Μαρακάκης. Υπήρχε συνεχής ενημέρωση ώστε να γνωρίζει το ΔΣ τις εξελίξεις». Για την «επόμενη μέρα» στην Τράπεζα Χανίων, ο κ. Μπαουράκης σχολιάζει: «Υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη στη δυναμική του προέδρου και γνωρίζουμε ότι θα συνεχίσει να προσπαθεί για το καλύτερο. Η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων είναι αναπτυξιακό εργαλείο σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και σε αυτήν την κατεύθυνση θα συνεχίσει μετά την υπαναχώρηση της άλλης πλευράς». Στην «κεφαλαιακή επάρκεια της Τράπεζας Χανίων, που της επιτρέπει να ατενίζει με αισιοδοξία την “επόμενη μέρα”» στέκεται ο δήμαρχος Πλατανιά και μέλος του ΔΣ της τράπεζας, Γιάννης Μαλανδράκης.

οι δύο τράπεζες της Κρήτης να αποκτήσουν κεφαλαιακή επάρκεια που θα τους επιτρέψει να “σταθούν” ισότιμα δίπλα στις τέσσερις συστημικές τράπεζες όταν θα ενωθούν». Ο κ. Μαλανδράκης σημειώνει μάλιστα πως «η Τράπεζα Χανίων, μέσα από αυτήν τη διαδικασία, εξασφάλισε τις θυγατρικές της, οι οποίες θα είχαν συνέχεια μέσα από μια νέα δική της εταιρεία». Τονίζει ακόμη πως πρέπει να καταστεί σαφές ότι «το έτερο μέρος της συμφωνίας είναι αυτό που υπαναχωρεί. Συνεπώς, εκεί χρεώνεται η αποτυχία της συγχώνευσης, κάτι που θα πρέπει να απασχολήσει και την Τράπεζα της Ελλάδος». Για την «επόμενη μέρα», ο κ. Μαλανδράκης αναφέρει: «Αυτήν τη στιγμή, από τους δείκτες της, η Τράπεζα Χανίων δείχνει πως έχει ικανή κεφαλαιακή επάρκεια να ατενίσει την “επόμενη μέρα” με αισιοδοξία. Δεν έχει ούτε επικίνδυνα ανοίγματα ούτε πρόκειται να “πνιγεί”». Πλέον, αναμένεται και τυπικά η ακύρωση της συγχώνευσης των δύο κρητικών τραπεζών, διαδικασία που μόνο απλή δεν είναι, καθώς «το σχετικό συμφωνητικό που είχε υπογραφεί προέβλεπε την καταβολή ρήτρας ύψους 1 εκατ. ευρώ από αυτόν που ευθύνεται για τη μη τήρηση του χρονοδιαγράμματος της συμφωνίας» αναφέρει η εφημερίδα.

Ο ρόλος των συνεταιριστικών τραπεζών στο νέο τραπεζικό τοπίο

Σε αντίθεση με ό,τι παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη, το μερίδιο αγοράς των συνεταιριστικών τραπεζών στη χώρα μας ήταν και παραμένει εξαιρετικά χαμηλό, παρά το γεγονός ότι η περίοδος κατά την οποία δραστηριοποιήθηκαν ήταν σχετικά καλή όσον αφορά τις επιδόσεις και τις δυνατότητες της οικονομίας. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι συνεταιριστικές τράπεζες αποτελούν σημαντικό κομμάτι του τραπεζικού τομέα. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών, το μερίδιο αγοράς σε δάνεια και καταθέσεις ανέρχεται

σε περίπου 20% του συνόλου της τραπεζικής δραστηριότητας, με το αντίστοιχο ποσοστό σε ορισμένες χώρες να προσεγγίζει ή και να ξεπερνά το 30%.

Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι έξι συνεταιριστικές τράπεζες που λειτουργούν σήμερα, προσφέροντας κυρίως τις βασικές τραπεζικές εργασίες (καταθέσεις-χορηγήσεις) σε πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις της τοπικής αγοράς, είναι μικρού μεγέθους και κατέχουν, όπως προαναφέρθηκε, μόλις το 1% της αγοράς πιστώσεων. Αντιστοίχως, μικρά είναι και τα υπόλοιπα βασικά τους μεγέθη. Γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω ότι η διείσδυση του θεσμού των συνεταιριστικών τραπεζών στην Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ωστόσο, η υστέρηση αυτή έχει και μια θετική ανάγνωση, δείχνοντας ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξής του. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, κατά τη διάρκεια της κρίσης, ορισμένες συνεταιριστικές τράπεζες ενίσχυσαν την καταθετική τους βάση και διεύρυναν το δανειακό τους χαρτοφυλάκιο, παρά τις αντιξοότητες, ενώ προσέλκυσαν με επιτυχία και στρατηγικούς επενδυτές, οι οποίοι ενίσχυσαν την κεφαλαιακή τους βάση, με τις τάσεις αυτές να συνεχίζονται τώρα που οι οικονομικές συνθήκες είναι πιο πρόσφορες. Βασικές προκλήσεις Είναι γεγονός ότι, αν και οι οικονομικές συνθήκες, όπως προαναφέρθηκε, έχουν βελτιωθεί σημαντικά, δεν είχαν ανάλογη επίδραση και στα μεγέθη των συνεταιριστικών τραπεζών, οι οποίες παραμένουν ευάλωτες σε σημαντικές

προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες κατηγοριοποιούνται στις κλίμακες μεσαίου-υψηλού και υψηλού κινδύνου επί τη βάσει της μεθοδολογίας για την εποπτική διαδικασία εξέτασης και αξιολόγησης (άρθρα 89 και 90 του ν. 4261/2014).

Τα δεδομένα είναι πιο ανησυχητικά όσον αφορά τον πιστωτικό κίνδυνο, όπου, παρά την προσπάθεια που κάνουν, παραμένει η αδυναμία των περισσότερων συνεταιριστικών τραπεζών να διαχειριστούν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματά τους, ιδίως μέσω εσωτερικής διαχείρισης. Η αδυναμία αυτή αντανακλάται και στη δυσκολία που εμφανίζουν οι περισσότερες από τις συνεταιριστικές τράπεζες να πετύχουν τους στόχους που έχουν θέσει για θεραπεία και περιορισμό της εισροής νέων μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, παρά το ότι οι στόχοι που τίθενται είναι γενικά λιγότερο φιλόδοξοι από εκείνους των συστημικών εμπορικών τραπεζών. Η σχετικά πιο δυσμενής θέση των συνεταιριστικών τραπεζών έως έναν βαθμό ήταν αναπόφευκτη, καθώς είχαν πολύ μεγαλύτερη έκθεση σε δάνεια προς μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες επηρεάστηκαν εντονότερα από την αρνητική οικονομική συγκυρία των τελευταίων ετών. Το μικρό τους μέγεθος και το γεγονός ότι λειτουργούν κατά βάση σε επίπεδο νομού ή περιφέρειας τους δημιουργεί δυσκολίες στην οργάνωση και στελέχωση των κατάλληλων μονάδων για την εκτίμηση του κινδύνου των δανειοδοτήσεων και την αποτελεσματική διαχείριση μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Μάλιστα η λήψη μέτρων όταν αυτό καθίστατο αναγκαίο γίνεται πιο δύσκολη, λόγω της στενής σχέσης των στελεχών των συνεταιριστικών τραπεζών με την τοπική κοινωνία και την ταυτόχρονη ιδιότητα του μεριδιούχου και του πελάτη. Παρά το γεγονός ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες λειτουργούν για περισσότερα από 20 χρόνια στην Ελλάδα, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν το μειωμένο κίνητρο των μελών να ασκούν αποτελεσματικά την εποπτεία της διαχείρισης, όταν η ανάγκη για τέτοιου είδους εποπτεία είναι αυξημένη. Στο σημερινό χρηματοπιστωτικό περιβάλλον, οι επιμέρους τραπεζικές λειτουργίες (δανειοδοτήσεων, διαχείρισης απαιτήσεων, κινδύ-

νων, κανονιστικής συμμόρφωσης, εσωτερικού ελέγχου κ.ά.) γίνονται πιο εξειδικευμένες και περίπλοκες, με αυξημένη ανάγκη για διαχείριση πιο επαγγελματική. Και αυτό το αντιλήφθηκαν σωστά ο επόπτης και ο νομοθέτης και προχώρησαν σε αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των συνεταιριστικών τραπεζών, δίνοντας έμφαση στα ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνου. Είναι θετικό το ότι γίνεται σοβαρή προσπάθεια στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των αδυναμιών στη σύνθεση και λειτουργία των Διοικητικών Συμβουλίων και Επιτροπών, στους εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας, στην ενίσχυση της παρακολούθησης και διαχείρισης του πιστωτικού κινδύνου με την προσέλκυση στελεχών που διαθέτουν την απαιτούμενη για τραπεζικές εργασίες εξειδίκευση και εμπειρία. Το νέο περιβάλλον Ο στόχος της οικονομικής αποδοτικότητας για τις συνεταιριστικές τράπεζες αποκτά πρωταρχική σημασία, οδηγώντας σε μια αναζήτηση για οικονομίες κλίμακας, για βελτίωση των εσωτερικών διαδικασιών, δομών και λειτουργιών, για αύξηση της πελατειακής βάσης, ανάπτυξη νέων προϊόντων και δυνητική επέκταση σε νέες αγορές. Σε αυτήν την κατεύθυνση συμβάλλουν και οι διαδικασίες ενοποίησης και σχηματισμού δικτύων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι συνενώσεις πρέπει να γίνουν αυτοσκοπός και υπό την πίεση των κεφαλαιακών αναγκών, αλλά ως επιχειρηματικές αποφάσεις νέων οικονομικών συνεργειών και εξοικονόμησης κόστους. Υπάρχουν εξάλλου αρκετές περιπτώσεις επιτυχημένων συνεταιριστικών τραπεζών στην Ευρώπη που λειτουργούν αυτοδύναμα, εκμεταλλευόμενες τα μεγέθη κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας και λειτουργώντας σε τοπικό επίπεδο. Η επιτυχής δραστηριοποίηση των συνεταιριστικών τραπεζών σε νέες χρηματοδοτήσεις απαιτεί τη χρηματοοικονομική και κεφαλαιακή τους θωράκιση, ζήτημα κομβικό όχι μόνο για εποπτικούς λόγους, αλλά και για την εδραίωση συνεργασίας με ευρωπαϊκούς φορείς. Η ανάπτυξη συνεργασιών με όρους αύξησης των πηγών εσόδων, διαφοροποίησης των δραστηριοτήτων τους και περιορισμού του

Δεκέμβριος

κόστους λειτουργίας είναι επίσης κομβικής σημασίας. Οι τεχνολογικές τους υποδομές, παρά τις σοβαρές προσπάθειες που έγιναν για τη βελτίωσή τους, είναι αναγκαίο να ενισχυθούν, τόσο για την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων όσο και για την προσαρμογή στις απαιτήσεις εποπτικής παρακολούθησης. Τα πλεονεκτήματα

Σε κάθε περίπτωση, στην προσπάθειά τους να αναπτυχθούν, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν ως βασικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των εμπορικών τραπεζών το ότι ανήκουν στους πελάτες τους και την τοπική κοινωνία, γεγονός αρκετά ισχυρό για την εδραίωση εμπιστοσύνης. Η στενή διασύνδεση των συνεταιριστικών τραπεζών με την τοπική οικονομία και κοινωνία τούς παρέχει ορισμένα πλεονεκτήματα. Λόγω της ιδιαίτερης γνώσης που έχουν για τα τοπικά δρώμενα, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν δυνητικά την ικανότητα να κατανοούν καλύτερα τα αιτήματα των δανειοληπτών και να αξιολογούν τη σκοπιμότητα και τα ευρύτερα οφέλη συγκεκριμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων συνυφασμένων με τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες. Επίσης, δεδομένου του ότι ο τραπεζικός κλάδος στην Ελλάδα εμφανίζει πολύ υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, με έμφαση στα αστικά κέντρα, και αρκετές επιχειρήσεις, κυρίως λόγω μεγέθους, αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό, οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι σε θέση να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα και να

ενισχύσουν τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης κυρίως των τοπικών κοινωνιών, με έμφαση στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και τις επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους που δραστηριοποιούνται σε καινοτόμους αναπτυξιακούς κλάδους. Στον ρόλο τους αυτό θα πρέπει να αξιοποιήσουν και τα ευρωπαϊκά κονδύλια που διατίθενται για τους σκοπούς αυτούς, καθώς η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας συνάδει απόλυτα και με τη στόχευση των στρατηγικών επιδιώξεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια βιώσιμη κοινωνική οικονομία της αγοράς, με έμφαση στην άρση των ανισοτήτων, την κοινωνική υπευθυνότητα, την καινοτομία και την πράσινη οικονομία. Είναι θετικό το ότι ορισμένες συνεταιριστικές τράπεζες ήδη δραστηριοποιούνται ενεργά προς την κατεύθυνση αυτή, έχοντας υπογράψει συνεργασίες με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, αλλά και συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκά δίκτυα που υποστηρίζουν την πρόσβαση σε πιστώσεις ή εγγυήσεις για επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Ένας επιπρόσθετος λόγος για τη δραστηριοποίηση των συνεταιριστικών τραπεζών στην κοινωνική επιχειρηματικότητα είναι και το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις που συνδέονται με τέτοιου είδους δράσεις είναι στην πλειονότητά τους μικρού μεγέθους. Ας μην ξεχνάμε ότι χαρακτηριστικό γνώρισμα της ελληνικής οικονομίας είναι το μεγάλο ποσοστό των αυτοαπασχολουμένων και ο μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων.

Olympus Bank είναι το νέο όνομα της συνεταιριστικής τράπεζας που προέκυψε από τη συγχώνευση των συνεταιριστικών Τραπεζών Δράμας και Έβρου. Με ιστορική παρουσία στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, εξυπηρετούμε τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και συμβάλλουμε στην ανάπτυξη της Περιφέρειας για πάνω από 20 χρόνια. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας, η ιδέα ήταν και συνεχίζει να είναι απλή: οι άνθρωποι της περιοχής και οι επιχειρήσεις τους εξυπηρετούνται καλύτερα από μια τοπική τράπεζα που νοιάζεται για το συμφέρον και την ανάπτυξη του τόπου. Η νέα Olympus Bank θα αναπτύξει σύγχρονα προϊόντα και θα διευρύνει τις υπηρεσίες της, συνεχίζοντας να παρέχει τραπεζική εμπειρία υψηλής ποιότητας και εστιάζοντας στις οικονομικές ανάγκες των επιχειρήσεων και των ιδιωτών που υπηρετεί.

επενδυτές, νέα σελίδα

διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, μια ομάδα νέων επενδυτών έχει εισφέρει στην Τράπεζα αθροιστικά άνω των 12 εκατομμυρίων ευρώ κεφάλαιο. Οι νέοι επενδυτές έχουν σημαντική εμπειρία στον διεθνή χρηματοπιστωτικό χώρο, πιστεύουν ακράδαντα στο μέλλον και τις προοπτικές της Τράπεζας και έχουν αισιόδοξα πλάνα αναδόμησής της. Η ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης της Τράπεζας δημιουργεί γερά και σταθερά θεμέλια για ευρωστία και δυναμική ανάπτυξη. Μετά τη συμμετοχή στην Τράπεζα των νέων επενδυτών επισπεύδονται οι διαδικασίες αναδιοργάνωσης και αναδιάρθρωσης σε όλα τα επίπεδα του Οργανισμού και πραγματοποιούνται αξιόλογες επενδύσεις στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, μια διαδικασία που ήδη έχει δώσει σημαντικά αποτελέσματα. Στόχος της Τράπεζάς μας είναι να εδραιώσει περαιτέρω την παρουσία της στην περιοχή δραστηριοποίησής της, εστιάζοντας στη δημιουργία ενός χρηματοοικονομικά σταθερού και εύρωστου Οργανισμού, μιας ανεξάρτητης

και αξιόπιστης τράπεζας με δέσμευση στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κοινοτήτων που υπηρετεί, μιας σύγχρονης τράπεζας

που δίνει προτεραιότητα στην ευελιξία και

την ασφάλεια των πελατών της.

Το όραμά μας

Εξέλιξη είναι η πρώτη λέξη στη νέα σελίδα της Τράπεζας. Όραμά μας είναι να προωθήσουμε τα συμφέροντα των πελατών μας μέσω ενός Οργανισμού που χαρακτηρίζεται από αποτελεσματικότητα, επαγγελματισμό και προσαρμοστικότητα. Θα το πετύχουμε αξιοποιώντας την εφαρμογή νέων τεχνολογιών, την εισαγωγή πρωτοποριακών προϊόντων και τη δημιουργία σύγχρονων τραπεζικών υπηρεσιών με προστιθέμενη αξία, εξασφαλίζοντας μια εξαιρετική ψηφιακή εμπειρία για τον πελάτη. Πιστεύουμε ότι η καινοτομία, που συμβαδίζει με την προτίμηση του πελάτη για ψηφιοποίηση, θα συνεισφέρει στη μακροχρόνια βιωσιμότητα της Τράπεζας. Στοχεύουμε στη δημιουργία σύγχρονης, απλής στη χρήση και φιλικής τράπεζας, που χαρακτηρίζεται από διαφάνεια και ασφάλεια. Στόχος μας είναι κάθε πελάτης να απολαμβάνει προσαρμοσμένες στις ανάγκες του υπηρεσίες από μια χρηματοοικονομικά καταρτισμένη ομάδα επαγγελματιών. Επιτυχία μας είναι η επιτυχία και η οικονομική ευρωστία του πελάτη μας. • • •

Ποιες είναι σήμερα οι 6 συνεταιριστικές

Με αφορμή τις εξελίξεις αυτές, το ΧΡΗΜΑ παρουσιάζει το προφίλ των έξι συνεταιριστικών τραπεζών που λειτουργούν σήμερα στην ελληνική αγορά (Χανίων, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Κεντρικής Μακεδονίας, Καρδίτσας και Ολύμπου), μερικές από τις οποίες αποτελούν «παράδειγμα προς μίμηση» ειδικά σε ό,τι αφορά την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Κατά σειρά μεγέθους ενεργητικού και με βάση τα στοιχεία στις 30/6/2022, δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά οι εξής έξι συνεταιριστικές:

• Τράπεζα Χανίων με ενεργητικό 694 εκατ. ευρώ

• Τράπεζα Θεσσαλίας με ενεργητικό 301 εκατ. ευρώ

• Τράπεζα Ηπείρου με ενεργητικό 299 εκατ. ευρώ

• Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας με ενεργητικό 249 εκατ. ευρώ

• Τράπεζα Καρδίτσας με ενεργητικό 190 εκατ. ευρώ • Τράπεζα Όλυμπος με ενεργητικό 88 εκατ. ευρώ.

Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται λεπτομερή στοιχεία για τις χορηγήσεις, τις καταθέσεις και τα αντίστοιχα μερίδιά τους στις επιμέρους αγορές.

Λίγα μόλις χρόνια πριν, οι συνεταιριστικές ήταν πάνω από δέκα. Η μεν Παγκρήτια μετασχηματίστηκε σε Ανώνυμη Τραπεζική Εταιρεία. Άλλες τρεις, η Λαμίας, η Ευβοίας και η Πελοποννήσου, ακολούθησαν τον δρόμο της

που

παραμείνει, η μεν Χανίων συνεχίζει πλέον την αυτόνομη

πορεία της, ενώ η Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας οδεύει προς την «αγκαλιά» της Παγκρήτιας. Όλα δείχνουν ότι ο κλάδος των συνεταιριστικών τραπεζών μετασχηματίζεται γοργά, με νέες κινήσεις προ των πυλών, που θα αλλάξουν περαιτέρω τη σημερινή εικόνα του. • • •

κυρίως Πρέπει να υπάρξει σαφής βούληση από την πλευρά της Πολιτείας για τη διατήρηση και ανάπτυξη του κλάδου

στην περιφέρεια. Παρά τις δυσκολίες που πέρασε –και περνάει– η ελληνική οικονομία, οι συνεταιριστικές τράπεζες παραμένουν ένας σημαντικός μοχλός περιφερειακής ανάπτυξης και έχουν ξεχωριστή βαρύτητα και επίδραση στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται. Ο θεσμός των συνεταιριστικών τραπεζών

συνεταιριστικές

έχουν, δυνητικά, την ικανότητα να κατανοούν καλύτερα τις ανάγκες της τοπικής οικονομίας, τις ανάγκες των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών της περιοχής, σε αντίθεση με τις μεγάλες εμπορικές τράπεζες, οι οποίες, με τις κεντροποιημένες διαδικασίες, είναι αναπόφευκτα αποξενωμένες από την τοπική κοινωνία. Ο τραπεζικός κλάδος στην Ελλάδα εμφανίζει πολύ υψηλό βαθμό συγκέντρωσης και δίνει έμφαση στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πολλές, λοιπόν, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις της περιφέρειας αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στον τραπεζικό δανεισμό. Οι μεγάλες εμπορικές τράπεζες, είτε λόγω μεγέθους είτε λόγω φιλοσοφίας, δεν μπορούν να τις προσεγγίσουν εξίσου αποτελεσματικά και άμεσα. Σε αντίθεση με αυτές, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να αξιολογούν τη σκοπιμότητα και τα ευρύτερα οφέλη συγκεκριμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων συνυφασμένων με τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες λειτουργούν συμπληρωματικά προς τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα. Η μεγάλη όμως διαφορά είναι στην αντιμετώπιση των πελατών στις καθημερινές τους συναλλαγές. Οι συστημικές, όπως χαρακτηρίζονται, τράπεζες, τα τελευταία χρόνια, μειώνουν ραγδαία τον αριθμό των καταστημάτων και των εργαζομένων τους. Αυτό έχει αρνητική επίπτωση στην ποιότητα της εξυπηρέτησης των συναλλασσόμενων. Οι συνεταιριστικές τράπεζες, αντιθέτως, διατηρούν μια πιο πελατοκεντρική προσέγγιση. Η προσωπική επαφή, η ευκολία πρόσβασης, η φιλική αντιμετώπιση και η εξυπηρέτηση των πελατών είναι αυτό που τις διαφοροποιεί από το υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα. Θα επίσης πρέπει εδώ να τονίσουμε μια σημαντική ιδιαιτερότητα των συνεταιριστικών τραπεζών. Οι πελάτες μιας συνεταιριστικής τράπεζας είναι και ιδιοκτήτες της, και αντίστροφα. Οι ιδιοκτήτες, μέλη, μέτοχοι, συνεταίροι των συνεταιριστικών τραπεζών είναι

και πελάτες τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα

οι σχέσεις, η συνεργασία της τράπεζας, των εργαζομένων σε αυτήν και των πελατών

της να είναι σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο.

Όλα τα παραπάνω είναι τα σημαντικά αντα-

γωνιστικά πλεονεκτήματα μέσω των οποίων οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι σε θέση

να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τους πόρους που προέρχονται από την τοπική αποταμίευση, με σκοπό την ανάπτυξη του τοπικού επιχειρείν και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, και τη δημιουργία νέων, συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη του τοπικού και εγχώριου παραγόμενου προϊόντος.

Ποιες συνθήκες επικρατούν σήμερα στον κλάδο και ποιες είναι οι προοπτικές; Στην Ελλάδα, μέχρι το 2012, λειτουργούσαν 16 συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες, με την τοπική ή περιφερειακή τους άδεια, κάλυπταν όλη την ελληνική περιφέρεια, από τον Έβρο έως την Κρήτη. Κατά τη διάρκεια όμως της οικονομικής κρίσης, που κράτησε μία δεκαετία, και με τη συρρίκνωση του τραπεζικού κλάδου, έχασαν την άδειά τους, συγχωνεύθηκαν ή άλλαξαν νομική μορφή 10 συνεταιριστικές τράπεζες. Σήμερα, λοιπόν, συνεχίζουν τη λειτουργία τους 6 συνεταιριστικές τράπεζες, η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, που είναι η μεγαλύτερη του κλάδου, η Συνεταιριστική Τράπεζα Ηπείρου, η Συνεταιριστική Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας (που προέρχεται από τη συγχώνευση των Συνεταιριστικών Τραπεζών Σερρών και Πιερίας), η Συνεταιριστική Τράπεζα Olympus (που προέρχεται από τη συγχώνευση των Συνεταιριστικών Τραπεζών Δράμας και Έβρου) και δύο στη Θεσσαλία, η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας και η Συνεταιριστική Τράπεζα Θεσσαλίας. Η μεγαλύτερη, ιστορικά, συνεταιριστική τράπεζα της χώρας, η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα, άλλαξε το 2019 τη νομική της μορφή σε ΑΕ και μετατράπηκε έτσι σε εμπορική τράπεζα. Τα προηγούμενα χρόνια, και μέσα στην οικονομική κρίση, αφαιρέθηκε από τον επόπτη η άδεια λειτουργίας από τις Συνεταιριστικές Τράπεζες Λαμίας, Λέσβου-Λήμνου, Δυτικής Μακεδονίας, Αχαϊκής, Πελοποννήσου, Ευβοίας και Δωδεκανήσου. Όπως αντιλαμβάνεστε, ο κλάδος των συνεταιριστικών τραπεζών στην Ελλάδα συρρικνώθηκε σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον κάτω του 1% του τραπεζικού μας συστήματος. Αυτό είναι πολύ λυπηρό, ειδικά εάν το συγκρί-

Ο θεσμός μπορεί να έχει μέλλον, αρκεί να πιστέψουμε στα πλεονεκτήματα που μπορεί να δώσει στην ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις.

Τέλος, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη και τις ευθύνες διοικήσεων συνεταιριστικών

τραπεζών, που οδήγησαν τελικά στην αφαίρεση της άδειας λειτουργίας τους.

Ποιες συγκυρίες εντείνουν την ανάγκη συγκέντρωσης δυνάμεων;

την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών, όπως επιτάσσει η σύγχρονη τραπεζική.

νει κανείς με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου σε πολλές χώρες ο κλάδος των συνεταιριστικών τραπεζών αποτελεί ακόμη και το 40% του τραπεζικού συστήματος. Πολλοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση. Η Πολιτεία δεν στήριξε όπως θα μπορούσε τον θεσμό, εξαιρώντας τις συνεταιριστικές τράπεζες από όλα τα πακέτα στήριξης. Οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ελλάδα λειτουργούν κάτω από ένα αναχρονιστικό θεσμικό πλαίσιο, εμπόδιο στην ανάπτυξή τους. Η εποπτεύουσα αρχή υπήρξε πάντα πολύ αυστηρή με τον κλάδο, επιβάλλοντας εποπτικές υποχρεώσεις που δεν είχαν οι αντίστοιχες τράπεζες στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Μετά το τέλος της οικονομικής κρίσης, που στην Ελλάδα κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια, προέκυψε η πανδημία και η υγειονομική κρίση. Τώρα, βιώνουμε μια νέα, παγκόσμια, ενεργειακή κρίση και υψηλό πληθωρισμό, που απειλούν τις οικονομίες του πλανήτη. Οι τράπεζες στην Ελλάδα για να διατηρήσουν την κερδοφορία τους προσπαθούν να μειώσουν το κόστος λειτουργίας, περιορίζοντας το δίκτυο των καταστημάτων και μειώνοντας το προσωπικό τους. Η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών και η απόσχιση δραστηριοτήτων είναι η στρατηγική που θα φέρει μείωση του κόστους μέσα από τις οικονομίες κλίμακας. Οι συνεταιριστικές τράπεζες είχαν την ατυχία να απολέσουν, μέσα στην κρίση, την κεντρική τους τράπεζα. Την Πανελλήνια Τράπεζα, η οποία ήταν δημιούργημα των συνεταιριστικών τραπεζών μέσω της οποίας λάμβαναν πολλές κοινές υπηρεσίες. Μετά το κλείσιμο της Πανελλήνιας, κάναμε, ως Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών, στρατηγική συμφωνία με την Τράπεζα Αττικής για τις ηλεκτρονικές, κυρίως, υπηρεσίες. Η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να είναι επωφελής και για τις δύο πλευρές. Οι αλλαγές όμως διοικήσεων στην Τράπεζα Αττικής δεν άφησαν το έργο να ολοκληρωθεί όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί, με αποτέλεσμα οι συνεταιριστικές τράπεζες να αναζητήσουν νέους παρόχους. Όπως όμως είπα και προηγουμένως, οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ελλάδα, παρά τη σημαντική παρουσία που έχουν στην περιφέρεια, διατηρούν μικρό μερίδιο αγοράς. Οι συγκυρίες της οικονομίας καθιστούν την ανάγκη συνεργασιών απαραίτητη για την επιβίωσή τους. Η συγκέντρωση δυνάμεων θα βοηθήσει τις συνεταιριστικές τράπεζες να διατηρήσουν και να αυξήσουν την παρουσία τους στην τραπεζική αγορά. Θα τις βοηθήσει να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας μέσα από

Πώς βλέπετε το μέλλον του θεσμού και τι εκτιμάτε ότι πρέπει να γίνει; Οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ελλάδα, παρά το μικρό τους μέγεθος, παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια, αξιοσημείωτη αύξηση των μεγεθών τους. Οι έξι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν, με στοιχεία Σεπτεμβρίου 2022, 1,34 δισ. ενεργητικό, 1,22 δισ. χορηγήσεις, 1,65 δισ. καταθέσεις και 110.000 μέλη-συνεταίρους. Τα μεγέθη αυτά εξυπηρετούνται από τα 55 καταστήματα που διαθέτουν και απασχολούν συνολικά 552 άτομα προσωπικό. Όμως, όπως ήδη σας ανέφερα, το θεσμικό πλαίσιο δεν ευνοεί την ανάπτυξη του θεσμού στην Ελλάδα. Θα πρέπει να υπάρξει σαφής βούληση από την πλευρά της Πολιτείας για τη διατήρηση και την ανάπτυξη του κλάδου. Οι συνεταιριστικές τράπεζες πρέπει να αντιμετωπίζονται με ίσους όρους από τις κυβερνήσεις και τον επόπτη. Δεν είχαμε, όπως θα έπρεπε, όλα τα «εργαλεία» που είχαν στη διάθεσή τους οι εμπορικές τράπεζες. Τα «εργαλεία», όπως αυτά για τη μείωση των κόκκινων δανείων, δεν είχαν την απαραίτητη πρόβλεψη για την εκμετάλλευσή τους από τις μικρότερες τράπεζες. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ένταξή μας στο Ταμείο Ανάκαμψης, η οποία καθυστερεί αδικαιολόγητα. Είναι ζήτημα ίσης αντιμετώπισης και υγιούς ανταγωνισμού για τον κλάδο. Οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν αποδείξει και στο παρελθόν ότι έχουν τη δυνατότητα να διοχετεύσουν τα κονδύλια αυτά στη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα στη χώρα μας. Ο θεσμός μπορεί να έχει μέλλον, αρκεί να πιστέψουμε στα πλεονεκτήματα που μπορεί να δώσει στην ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας μετά από τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Η συνεταιριστική ιδέα δεν είχε ποτέ στην Ελλάδα την αντιμετώπιση που θα έπρεπε και για αυτό οι ευθύνες ανήκουν σε όλους. Πρέπει να πιστέψουμε ότι ο συνεργατισμός είναι απαραίτητο κομμάτι μιας σύγχρονης οικονομίας, απαραίτητος συνεκτικός κρίκος μιας κοινωνίας που θέλει να προοδεύσει. • • •

έναν από τους μεγαλύτερους ασφαλιστικούς πράκτορες της χώρας, με σταθερή παρουσία στον χώρο της ιδιωτικής ασφάλισης εδώ και 25 έτη. Δίπλα στον Άνθρωπο και την Επιχείρηση, προσφέρει υψηλής ποιότητας ασφαλιστικές λύσεις με φιλικές και ανταγωνιστικές παροχές και κόστη. Με στρατηγικό σχεδιασμό και ακολουθώντας το επιχειρηματικό της πλάνο, έχει χτίσει μια σταθερά αυξανόμενη πελατειακή βάση, με κύριο όγκο εργασιών τις επιχειρηματικές ασφαλίσεις και τις ασφαλίσεις προσώπων. Η ΟΤΕ ΑΣΦΑΛΙΣΗ διαχειρίζεται ένα από τα μεγαλύτερα ομαδικά της ελληνικής αγοράς,

αυτό του Ομίλου ΟΤΕ, διασφαλίζοντας τα συμφέροντα των ασφαλισμένων και του εργοδότη με εξαιρετική ικανότητα. Έχοντας μεγάλη εμπειρία στα ομαδικά ασφαλιστήρια και φροντίζοντας αδιάκοπα την εύρυθμη λειτουργία των συμβολαίων, ενισχύεται η χρηστική τους αξία, με απώτερο σκοπό το θετικό τους αποτύπωμα σε όλα τα μέρη.

Δημιουργήστε σήμερα το κατάλληλο Ομαδικό Πρόγραμμα για την Εταιρεία σας

Στις σημερινές συνθήκες ζωής, με εμφανές το αίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας, η υιοθέτηση μιας πρότασης Ομαδικής Ασφάλισης έχει συμφέρουσα αξία για Όλους!

Πέρα από το εμφανές

οφέλη. Ένα ομαδικό ασφαλιστήριο Ζωής & Υγείας ή/και Συνταξιοδότησης δίνει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να εκδηλώσει έμπρακτα το ενδιαφέρον της προς το ανθρώπινο δυναμικό της, να ενισχύσει την αποδοτικότητά του, να αυξήσει το loyalty, μεγιστοποιώντας την ανταποδοτικότητα της δαπάνης του ασφαλιστικού προγράμματος που θα επιλέξει.

Στείλτε μας σήμερα στο omadika@oteasfalisi.gr (θέμα: «Διερεύνηση για Ομαδικό») ή επικοινωνήστε με την υπεύθυνη του κλάδου, κ. Εύα Σετέν (697 2385165). • • •

Γ ια 20ή συνεχόμενη χρονιά πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία για τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2022, κατά την οποία αναδείχθηκαν οι εισηγμένες στο ελληνικό χρηματιστήριο εταιρείες που διακρίθηκαν στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι για το 2021, σε 19 κατηγορίες βραβείων. Τα αποτελέσματα προέκυψαν

από online ψηφοφορία στην επίσημη ιστοσελίδα των βραβείων https://ethosevents.eu/event/ epicheirimatika-vraveia-chrima-2022/

βραβεία.

στις επενδύσεις κ.λπ.

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ - 2022

Αξιολογείται ο βαθμός διεθνοποίησης των 1ο Βραβείο: CENERGY HOLDINGS 2ο Βραβείο: ΑΛΟΥΜΥΛ 3ο Βραβείο: ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ

των βασικών μετόχων και της διοίκησης απέναντι στη μετοχή και τους μικρομετόχους).

Αξιολογείται η επίδοση της

σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, η καινοτομία, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η έμφαση στις επενδύσεις, η διεύρυνση των μεριδίων

του Αντώνη Μούζα, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Brokerage, Optima bank

σημαντικά την εξυπηρέτηση των πελατών της. Κατέχει ήδη πολλαπλές βραβεύσεις, όπως και πιστοποιημένο προσωπικό από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και άλλους διεθνείς οργανισμούς, αναγνωρισμένο για τις υψηλού επιπέδου υπηρεσίες που προσφέρει σε επενδυτές στις χρηματαγορές της Ελλάδας, της Κύπρου, αλλά και σε όλα τα ξένα χρηματιστήρια. Επιπρόσθετα, και για τη βελτίωση της εμπειρίας των πελατών, η Optima bank προσφέρει τη νέα πλατφόρμα Optima bank trader, η οποία ενσωματώνει τη βαθιά γνώση της τράπεζας για τη χρηματιστηριακή αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, οι χρηματιστηριακές και επενδυτικές υπηρεσίες της Optima bank περιλαμβάνουν όλα τα επενδυτικά προϊόντα, όπως ελληνικά και διεθνή κρατικά-εταιρικά ομόλογα, ελληνικές και διεθνείς μετοχές και παράγωγα, ελληνικά και διεθνή αμοιβαία κεφάλαια, τα οποία είναι διαθέσιμα μέσα από όλα τα κανάλια εξυπηρέτησης των πελατών της. Παράλληλα, τα στελέχη της τράπεζας ακολουθούν συγκεκριμένη μεθοδολογία στις

επενδυτικές τους προτάσεις –βασιζόμενοι στην ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και της μεσοπρόθεσμης πορείας τόσο της παγκόσμιας οικονομίας όσο και των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου–, καθώς και στην εκτίμηση των επενδυτικών κινδύνων. Εξε-

Σταθερά στις κορυφαίες εταιρείες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών 60 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

• • •

Σταθερά σε αναπτυξιακό ρυθμό

Εδώ και 40 χρόνια, ο όμιλος ELTON αποτελεί έναν δυναμικό οργανισμό που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας με τις πλέον τεχνολογικά εξελιγμένες πρώτες και πρόσθετες ύλες, που συμβάλλουν καταλυτικά στη δυνατότητα των πελατών του να αναπτύσσουν προηγμένα, νέα ή αναβαθμισμένα, τελικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Μέσα από την αναπτυξιακή πορεία του ο όμιλος ELTON έχει αναδειχθεί στους 50 μεγαλύτερους διανομείς χημικών στην Ευρώπη και ανάμεσα στους 100 μεγαλύτερους παγκοσμίως, ενώ αποτελεί τη δεύτερη σε μέγεθος εταιρεία στα Βαλκάνια με παρουσία σε 15 χώρες μέσα από 9 διαμετακομιστικά κέντρα. Η προσήλωση του ομίλου σε μια σταθερά αναπτυξιακή στρατηγική, μέσα από επιλεγμένες κινήσεις, έχει επιτρέψει στην ELTON να απολαμβάνει τη διαρκή εμπιστοσύνη από κορυφαίους διεθνείς και εθνικούς ομίλους,

προμηθευτές και πελάτες από κάθε κλάδο της βιομηχανίας, αλλά και να βρίσκεται στην αιχμή νέων τάσεων και εξελίξεων. Κομβικό πυλώνα του υψηλού επαγγελματισμού, της ανθεκτικότητας της ELTON απέναντι σε σημαντικές προκλήσεις, αλλά και της ικανότητάς της να παραμένει ανταγωνιστική και να διακρίνεται απέναντι σε πολυεθνικούς κολοσσούς, αποτελούν τόσο οι νέες τεχνολογίες, οι οποίες επαναπροσδιορίζουν το παγκόσμιο περιβάλλον του εμπορίου και ειδικότερα των εφοδιαστικών αλυσίδων, όσο και ο καινοτόμος τρόπος σκέψης των ανθρώπων του ομίλου. Σε μια εποχή όπου η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της οικονομικής ταυτότητας και του παραγωγικού μοντέλου της χώρας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, ο όμιλος ELTON πορεύεται με δυναμισμό και συνέπεια, συνεισφέροντας ουσιαστικά στο αναπτυξιακό αφήγημα και τις προοπτικές της χώρας. • • •

Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε έντονη αβεβαιότητα, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης, ενώ οι κεντρικές τράπεζες μάχονται να θέσουν υπό έλεγχο τον πληθωρισμό μέσω επιθετικών αυξήσεων στα επιτόκια. Ως αποτέλεσμα, η επιχειρηματικότητα, που κατά τεκμήριο αποτελεί κύριο μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης, βάλλεται από παντού και οι προκλήσεις για τις επιχειρήσεις συνεχώς αυξάνονται. Το κλίμα μπορεί να αντιστραφεί μέσω των κονδυλίων που δαπανώνται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας,

Η καλλιέργεια της Επιχειρηματικής Καινοτομίας μέσω αυτών των δράσεων κρίνεται απαραίτητη, ώστε οι επενδύσεις να αφήσουν διατηρήσιμο αποτύπωμα στην οικονομία, με έντονη προστιθέμενη αξία. Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια σε μια σειρά κριτηρίων

καινοτομίας, όπως η πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η δημιουργία πνευματικής ιδιοκτησίας, οι εξειδικευμένοι ανθρώπινοι πόροι, η χρήση νέων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις και οι εξαγωγές προϊόντων τεχνολογίας. Η Profile Software ταξινομείται μεταξύ εκείνων των εταιρειών που συμβάλλουν καθοριστικά στην ενίσχυση της καινοτομίας. Διαθέτοντας 32 χρόνια δυναμικής πορείας στην ελληνική αγορά και παρουσία σε 45 χώρες, επικεντρώθηκε εξαρχής με μεθοδικότητα και συνέπεια στην ανάπτυξη τεχνολογικά προηγμένων λύσεων λογισμικού. Επενδύοντας συστηματικά περισσότερο από το 20% του ετήσιου κύκλου εργασιών της σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), τα ιδιοπαραγόμενα προϊόντα αποτελούν πλέον το 95% των εσόδων της. Σήμερα, η εταιρεία εξάγει τεχνολογία σε ποσοστό περίπου 70% του κύκλου εργασιών της, συνεισφέροντας σημαντικά στην ελληνική οικονομία. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Profile Software είναι η έμφαση στην καινοτομία, καθώς αναπτύσσει τα προϊόντα της με κύριο γνώμονα τις διαρκώς μεταβαλλόμενες και εξατομικευμένες ανάγκες της αγοράς. Η χρήση νέων ψηφιακών τεχνολογιών, όπως AI και Machine Learning, συμβάλλει στην αναβάθμιση των προϊόντων της, μέσω νέων υποδομών cloud, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα λύσεις για νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως οι fintechs. Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Profile Software είναι η διεθνοποίησή της, που της παρέχει τη δυνατότητα να συγκεράζει τις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες και μεθόδους που εφαρμόζονται σε σημαντικότατους πελάτες αναπτυγμένων οικονομιών, όπως της Σκανδιναβίας, της Μ. Βρετανίας, της Ασίας, της Μέσης Ανατολής κ.ά. Η διαρκής καινοτομία διασφαλίζεται από τη συνεχή αναζήτηση νέων τεχνολογιών, επενδυτικών ευκαιριών και ανθρώπινου «ταλέ-

ντου». Με κύρια εφόδια την εμπειρία και την τεχνοκρατική κατάρτιση των στελεχών της, η εταιρεία εστιάζει στη βιώσιμη ανάπτυξη και ανταποκρίνεται επάξια στις σύγχρονες απαιτήσεις όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της διεθνούς αγοράς. Σε αυτήν την κατεύθυνση, το 2021 ιδρύθηκε η Profile Technologies, θυγατρική εταιρεία της Profile Software, με στόχο να αποτελέσει κέντρο ανάπτυξης νέων τεχνολογιών (development hub) στη Θεσσαλονίκη, αξιοποιώντας το αυξανόμενο δυναμικό από την ευρύτερη περιοχή της Βορείου Ελλάδας, που αποτελείται από ένα κράμα έμπειρων μηχανικών και νέων αποφοίτων. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την κουλτούρα διάχυσης της τεχνολογικής γνώσης (knowledge management and sharing), την οποία ασπάζονται όλα τα επιμέρους τμήματα της εταιρείας, στοιχειοθετούν την «ολιστική» φιλοσοφία καινοτομίας της Profile Software, επιτρέποντας τη γρήγορη υιοθέτηση πρωτοποριακών τεχνικών και δράσεων, που αντικατοπτρίζονται στα προϊόντα τα οποία διαθέτει η εταιρεία στην αγορά. Έτσι, συγκαταλέγεται μεταξύ των ελάχιστων κορυφαίων εταιρειών διεθνώς που εξειδικεύονται στο χρηματοοικονομικό λογισμικό, ολοκληρώνοντας περίπλοκα έργα, με υλοποιήσεις στα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά κέντρα του κόσμου. Επίσης, υλοποιεί σύνθετα έργα πληροφορικής, στo πλαίσιo των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο ενεργά στην ψηφιακή μεταρρύθμιση της χώρας. Η Profile Software αποδεικνύει έμπρακτα πως η τεχνολογική καινοτομία αποτελεί εχέγγυο επιτυχίας για την απόκτηση βιώσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, εντός και εκτός συνόρων, έχοντας δημιουργήσει ένα ελληνικό brand με διεθνή αναγνώριση, προς όφελος της εθνικής ανάπτυξης. • • •

Technology Built Around Your Business

στηρίζεται σε θεσμικό πλαίσιο πολύπλοκο και δαιδαλώδες, με θεσμούς που συνεχώς εξελίσσονται από νέους θεσμούς πρωτόγνωρους, που δεν χωρούν στα πλαίσια του γνωστού αστικού και εμπορικού δικαίου. Επομένως, σωρεύεται ένας τεράστιος όγκος κανονιστικών ρυθμίσεων, του οποίου η τιθάσευση απαιτεί εξειδίκευση. Επίσης, τα οικονομικά και επιχειρηματικά σχήματα έχουν ανάγκη

από αντιμετώπιση των θεμάτων τους από πολλές πλευρές δικαίου. Σε κάθε συναλλαγή εμπλέκονται θέματα αστικού, εμπορικού, οικονομικού, φορολογικού, χρηματιστηριακού, ποινικού, ευρωπαϊκού, τραπεζικού και άλλων τομέων του δικαίου. Μέσω μιας δικηγορικής εταιρείας υφίσταται η δυνατότητα παροχής στον εκάστοτε πελάτη one stop shop υπηρεσιών από εξειδικευμένους δικηγόρους, με δυνατότητα εξυπηρέτησης αναγκών διαφορετικών κλάδων δικαίου, έχοντας την πείρα και τη γνώση που απαιτούν η νομική επικαιρότητα και η ιδιαιτερότητα κάθε μεμονωμένης υπόθεσης. Ως εκ τούτου, είθισται η πλειοψηφία των σύγχρονων επιχειρήσεων να αναθέτουν το σύνολο των υποθέσεών τους σε μια δικηγορική εταιρεία ικανή να συνδράμει στη διαρκή νομική υποστήριξή τους, όσον αφορά τα συνήθη ζητήματα εταιρικού δικαίου, καθώς επίσης στη διεκπεραίωση διαδικασιών για την κατοχύρωση εμπορικών σημάτων, τη διεκδίκηση και είσπραξη εμπορικών απαιτήσεων, την παροχή συμβουλών σε διαδικασίες αφερεγγυότητας, όπως επίσης και τα ακανθώδη ζητήματα που άπτονται του φορολογικού και διοικητικού δικαίου κ.ά. Οι δικηγορικές εταιρείες έχουν το πλεονέκτημα της στελέχωσης τμημάτων, καθένα από τα οποία αποτελείται από δικηγόρους εξειδικευμένους σε συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. Αυτό δίνει τη δυνατότητα καθημερινής ενημέρωσης, επικαιροποίησης και απόκτησης εμπειρίας αναφορικά με το συνεχώς μεταβαλλόμενο νομοθετικό, κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο.

συνεχώς στους ανθρώπους μας, σε τεχνολογίες και σε υποδομές, προκειμένου να μπορούμε να καθοδηγούμε τους πελάτες μας στις ολοένα και μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Παράλληλα, στα 130 χρόνια πορείας μας, αρχή μας παραμένει η επαγγελματική ακεραιότητα και η προώθηση της επιχειρηματικής ηθικής, εντός και εκτός του κλάδου μας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η εταιρεία μας έχει επιλεγεί από την TRACE International, η οποία στηρίζει πολυεθνικές εταιρείες σε θέματα καταπολέμησης της διαφθοράς και σωστής διακυβέρνησης, ως εταίρος για την Ελλάδα» δήλωσε ο Δημήτρης Ζέπος, διαχειριστής εταίρος της Ζέπος & Γιαννόπουλος. Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ) συστήθηκε ως σωματείο στις 26 Απριλίου 2010. Σκοπός του είναι η προαγωγή του θεσμού των δικηγορικών εταιρειών και του δικηγορικού λειτουργήματος εν γένει. Δίνει μια δυναμική παρουσία στον νομικό κόσμο και αναδεικνύει μια νέα μορφή άσκησης της δικηγορίας μέσα από τη συλλογικότητα, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και οικονομίας, η οποία λειτουργεί μέσα από σύνθετους θεσμούς και διεθνοποιημένες σχέσεις. Η δημιουργία νέων θεσμών και η διόγκωση του κανονιστικού πλαισίου απαιτεί αφενός εξειδίκευση και αφετέρου συντονισμό νομικών υπηρεσιών μέσω της αντιμετώπισης των σύγχρονων απαιτήσεων με συλλογική δράση. Οι δικηγορικές εταιρείες μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες αυτές και να καθοδηγήσουν τους πελάτες τους στον σωστό σχεδιασμό των σχέσεών τους

και στην αποτελεσματική επίλυση των θεμάτων που γεννιούνται από τη δραστηριότητά τους. Οι δικηγορικές εταιρείες αποτελούν εξέλιξη στον τρόπο παροχής των νομικών υπηρεσιών. Αν και ως θεσμός εισήχθησαν σχετικά πρόσφατα στην ελληνική έννομη τάξη, εμφανίζουν μια δυναμική που προοδευτικά αυξάνεται, προσαρμοζόμενη βέβαια στα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας, ενώ δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τις πολυάριθμες και πολυάνθρωπες δικηγορικές εταιρείες του εξωτερικού, που λειτουργούν επιτυχώς εδώ και πολλές δεκαετίες. H δικηγορική εταιρεία αποτελεί φυτώριο ανέλιξης νέων νομικών, παρέχοντας το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να εξελίξουν τη γνώση τους και να αναπτύξουν την πρωτοβουλία τους στηριζόμενοι στην πείρα, την καθοδήγηση και την ωριμότητα του Οργανισμού της. Είναι μια ειδική περίπτωση «αστικής επαγγελματικής εταιρείας» και το χαρακτηριστικό της παραμένει ότι δεν έχει κεφαλαιουχικό χαρακτήρα, αλλά ακρογωνιαίο λίθο του οικοδομήματός της αποτελεί η υποχρεωτική προσφορά των δικηγορικών υπηρεσιών των μελών της. Οι εταίροι της ασκούν τη δικηγορία μόνο μέσω της εταιρείας και όχι ατομικά, ενώ απαγορεύεται η συμμετοχή σε δικηγορική εταιρεία, ως εταίρου, προσώπου που δεν είναι δικηγόρος. Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ) ιδρύθηκε όχι ως συνδι

κειμένου να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και να αναβαθμίσει τις νομικές υπηρεσίες προς τους ιδιώτες αλλά και το κράτος, που στο παρελθόν σε όλες τις μεγάλες υποθέσεις αντιμετώπιζε την ανάγκη προσφυγής σε αλλοδαπά γραφεία, με αυξημένο κόστος και όλες τις δυσχέρειες που προκύπτουν από τη διαφορετική νομική κουλτούρα. Τα μεγαλύτερα σχήματα επέβαλε η ανάγκη εξειδίκευσης του δικηγόρου αλλά και η συνεργασία πολλών ειδικοτήτων και η τεχνολογική πρόοδος, που δεν αρκείται πια σε μια γραφομηχανή κι ένα τηλέφωνο, αλλά απαιτεί ηλεκτρονικούς υπολογιστές, προγράμματα, εκτυπωτές έγχρωμους και μη, παρακολούθηση της νομικής φιλολογίας με ενημερωμένες βιβλιοθήκες, συνδέσεις με τράπεζες νομικών πληροφοριών, παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων κι έναν σωρό άλλες δαπάνες ή επενδύσεις, που ασφαλώς είναι πολυτέλεια για έναν και μόνο χρήστη. Ο θεσμός της δικηγορικής εταιρείας είναι ο μόνος που μπορεί να ανταποκριθεί σε άλλης μορφής ανάγκες, τις οποίες ασφαλώς δεν μπορεί να καλύψει η ανεξάρτητη άσκηση της δικηγορίας. Οι δικηγορικές εταιρείες επιτρέπουν την κατανομή εργασίας και την εξειδίκευση, ώστε να μπορεί ενιαία η δικηγορική εταιρεία να αντιμετωπίσει τα πολύπλοκα νομικά θέματα κάθε πελάτη και κάθε υπόθεσης. Ακόμα, με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνται νομικές μονάδες ικανές να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των

μέγεθός τους, καθιστούν δυνατό τον τεχνολογικό εξοπλισμό τους με σύγχρονα μέσα, απαραίτητα πια για την ταχύτατη ανταπόκριση στις επιτακτικές και επείγουσες ανάγκες της καθημερινότητας και αποτελούν φυτώρια ανάπτυξης νέων δικηγόρων, που, υπό την κάλυψη εμπειρότερων συναδέλφων, μπορούν να εξελιχθούν με ασφάλεια. Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει κανένα επαγγελματικό εφόδιο στους αποφοίτους των νομικών σχολών, λόγω καθαρά θεωρητικού προσανατολισμού. Ο αριθμός των συνεργαζόμενων δικηγόρων επιτρέπει καλύτερο προγραμματισμό, κάλυψη σε περίπτωση αναγκαστικής αποχής του δικηγόρου και, επομένως, δυνατότητα για ευπρεπέστερη άσκηση του επαγγέλματος. Αλλά και για τους νέους δικηγόρους που επιθυμούν να ενταχθούν σε μεγάλα γραφεία δίνει τη δυνατότητα των συνδυασμών, της συνεργασίας, της κατανομής και όλων των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν από τη συνένωση δυνάμεων. Σε πρόσφατη έκδοση του The National Law Review, γίνεται αναφορά στα οκτώ σημαντικά πλεονεκτήματα που παρέχει η εργασία σε μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία, αλλά και σε πέντε μειονεκτήματα. Όπως αναφέρεται, οι δικηγόροι που εργάζονται σε κορυφαίες εταιρείες μπορούν να περιμένουν ότι θα κερδίζουν υψηλότερους μισθούς και ότι θα έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα πόρων. Το κύρος που

στους εργαζομένους την ευκαιρία για εξειδικευμένη εκπαίδευση και εξέλιξη. Οι συνεργάτες έχουν συχνά πρόσβαση σε πελάτες και εργάζονται σε αναθέσεις που έχουν απτό αντίκτυπο στο τελικό αποτέλε σμα της εταιρείας. Ωστόσο, η εργασία σε ένα μεγάλο δικηγορι κό γραφείο έχει επίσης μειονεκτήματα, όπως πολλές ώρες και αυστηρές χρεώσιμες ποσο στώσεις ωρών. 66 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

Υψηλοί μισθοί και μπόνους συνεργατών Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία έχουν τους οικονομικούς πόρους για να επενδύσουν στους δικηγόρους και το προσωπικό τους, παρέχοντάς τους πρόσβαση στην καλύτερη τεχνολογία, εκπαίδευση και πελάτες. Ευκαιρίες δικτύωσης Ανταγωνιστικές προσλήψεις σε μεγάλα δικηγορικά γραφεία σημαίνει ένα συλλογικό εργατικό δυναμικό από εξαιρετικά καταρτισμένους, επιτυχημένους και διαπιστευμένους συναδέλφους. Επειδή τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία πληρώνουν περισσότερο τους υπαλλήλους, συχνά προσελκύουν μερικούς από τους πιο ταλαντούχους επαγγελματίες στον κλάδο. Όπως μια νομική σχολή με υψηλή βαθμολογία, ένα μεγάλο δικηγορικό γραφείο μπορεί να αναδείξει ένα βιογραφικό. Ενώ βρίσκεστε σε ένα μεγάλο δικηγορικό γραφείο, θα έχετε την ευκαιρία να δικτυωθείτε με τους πιο έμπειρους δικηγόρους που υπάρχουν εκεί έξω. Θα έχετε την ευκαιρία να μάθετε από αυτούς και, ενδεχομένως, να συνεργαστείτε μαζί τους.

Αναγνώριση ονόματος

και κύρους

Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία προσελκύουν τη μεγάλη προσοχή της νομικής βιομηχανίας και τα ονόματα των εταιρειών τους συνδέονται με το κύρος. Αυτό είναι συνήθως δικαιολογημένο, δεδομένου του περίπλοκου φόρτου υποθέσεων, των διαπιστευμένων ομάδων υποθέσεων, της ανώτερης εκπαίδευσης και της δημοσιοποιημένης ηγεσίας σκέψης. Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία χαίρουν συχνά μεγάλης εκτίμησης για την επωνυμία τους, τους πολλούς πελάτες υψηλού προφίλ που προσλαμβάνουν και τις περίπλοκες υποθέσεις που χειρίζονται. Το κύρος και η αναγνώριση του ονόματος της δικηγορικής εταιρείας μπορεί να μην είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για κάθε δικηγόρο, αλλά εξακολουθεί να είναι σημαντικός για πολλούς νέους συνεργάτες.

Εργασία με προκλήσεις Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία είναι γνωστό ότι κερδίζουν μερικές από τις πιο «ελίτ» υποθέσεις και μπορούν να οδηγήσουν σε εκπροσώπηση υψηλού προφίλ σε περίπλοκα θέματα. Αυτά τα νομικά ζητήματα μπορούν να προσφέρουν ένα πνευ-

Άφθονοι πόροι

Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία διαθέτουν, συνήθως, πληθώρα πόρων από τεχνολογικές και συλλογικές προοπτικές δικτύωσης. Τα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν καθοδήγηση, διασταυρωμένες συμβουλές, ολοκληρωμένα κέντρα αντιγραφής και αλληλογραφίας επιτόπου και πρόσβαση σε βάθος στην έρευνα. Οι δικηγόροι σε μεγάλα δικηγορικά γραφεία, συνήθως, επωφελούνται επίσης από τη βοήθεια του προσωπικού υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων των διαχειριστών, των νομικών, των ερευνητών, των διευθυντών έργων και των ειδικών μάρκετινγκ.

Δομημένα προγράμματα εκπαίδευσης Δίνεται τεράστια έμφαση στην επαγγελματική εξέλιξη σε μεγάλα δικηγορικά γραφεία. Οι συνεργάτες και το προσωπικό μπορούν να επωφεληθούν από ολοκληρωμένα προγράμματα κατάρτισης και καθοδήγησης για όλους τους υπαλλήλους και ειδικά για τους δικηγόρους. Τα προγράμματα κατάρτισης και καθοδήγησης βοηθούν τους νέους υπαλλήλους να μάθουν τις δυσκολίες του νομικού επαγγέλματος και να αναπτύξουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να είναι επιτυχημένοι. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να παρέχουν στους νέους υπαλλήλους πληθώρα πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων επαγγελματικών βασικών γνώσεων, όπως το πώς να συμπεριφέρονται μπροστά σε πελάτες.

Ευκαιρίες εξέλιξης Πολλά μεγάλα δικηγορικά γραφεία βασίζονται σε δομημένες ιεραρχίες, με καθορισμένες ευκαιρίες και ορόσημα για ανέλιξη συνεργάτη, που οδηγεί σε περισσότερες ευκαιρίες για ανάπτυξη και σαφώς καθορισμένα βήματα για προώθηση. Πολλοί δικηγόροι εισέρχονται σε μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία με ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο σταδιοδρομίας, που περιλαμβάνει μια εξέλιξη από διάφορα επίπεδα συνεργατών και συνεργατών και τελικά γίνονται ανώτεροι συνεργάτες.

68 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

Προγράμματα και κίνητρα

pro bono

Τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία δημιουργούν συχνά προγράμματα pro bono και δημόσιας υπηρεσίας που ενθαρρύνουν τους δικηγόρους να αφιερώνουν ώρες για να βοηθήσουν την κοινότητα και τους υποεξυπηρετούμενους

πληθυσμούς. Οι υπηρεσίες pro bono μπορεί να περιλαμβάνουν: παροχή νομικών υπηρεσιών σε όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, συνεργασία με τις τοπικές αρχές για συγκεκριμένα νομικά ζητήματα, συνεργασία με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. 5

αρκούν τουλάχιστον οκτώ χρόνια. Πολλές εταιρείες έχουν πολλά επίπεδα εταιρικών σχέσεων και οι απαιτήσεις προόδου μπορεί να είναι πολύ πιο αυστηρές από αυτές των μικρότερων επιχειρήσεων.

Πίεση και υψηλές προσδοκίες Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, στο πρώτο εξάμηνο του 2021, τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία μπόρεσαν να προσαρμοστούν και να προσλάβουν περισσότερους πελάτες (και να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη) από τις μικρότερες εταιρείες. Συνολικά, το νομικό πεδίο άνθησε, με περισσότερες ευκαιρίες. Με περισσότερη εργασία και χρεώσιμες ποσοστώσεις ωρών να καλυφθούν, οι δικηγόροι αναφέρουν ότι κατακλύζονται από δουλειά, καθώς οι συνάδελφοί τους φεύγουν ή μετακομίζουν σε άλλες εταιρείες. Αυστηρές ακαδημαϊκές και βιωματικές απαιτήσεις Οι πρακτικές πρόσληψης που επικεντρώνονται αποκλειστικά σε σχολεία ανώτερης βαθμίδας αποκλείουν εξαιρετικά διαφορετικά ταλέντα, που μπορεί να μην είχαν παρόμοια προνόμια ή πλεονεκτήματα στην εκπαίδευση. Εν κατακλείδι, στη συγκεκριμένη έκδοση αναφέρεται ότι, κατά την επιλογή μιας δικηγορικής εταιρείας, είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη τους ακόλουθους παράγοντες: εταιρική κουλτούρα, πελάτες και νομικά ζητήματα, επαγγελματική εξέλιξη, αποζημιώσεις και παροχές, χρεώσιμες ώρες, ποικιλομορφία, ισότητα και προσπάθεια ένταξης, πολιτικές ισορροπίας εργασίας/ζωής, πορεία συνεργασίας και κατάταξη και φήμη δικηγορικών γραφείων. • • •

Είναι γεγονός ότι το νέο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον έχει δημιουργήσει πρωτόγνωρες ανάγκες στη λήψη νομικών συμβουλών και δράσεων για τις επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους. Μετά από δύο χρόνια σε συνθήκες πανδημίας, κατά την οποία οι επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να «ψηφιοποιηθούν» μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μετατρέποντας σε επιτακτική ανάγκη την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ασφάλεια των πληροφοριακών μέσων και συστημάτων τους, έρχονται τώρα αντιμέτωπες με μια νέα πρόκληση –τις συνέπειες μιας πολεμικής σύρραξης– με παγκόσμιο αντίκτυπο, η οποία δημιουργεί νέα μέτωπα και νέες αυξημένες ανάγκες σε νομικές υπηρεσίες πολλαπλών κλάδων δικαίου. Σε αυτήν τη νέα εποχή, οι δικηγορικές εταιρείες αποτελούν την εξέλιξη στον τρόπο παροχής των νομικών υπηρεσιών, καθώς προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με το παραδοσιακό δικηγορικό γραφείο: (α) Οι δικηγορικές εταιρείες, έχοντας στο δυναμικό τους μεγάλο αριθμό δικηγόρων, δραστηριοποιούνται και εξειδικεύονται σε πολλούς κλάδους δικαίου ταυτόχρονα. Έτσι, μπορούν και καλύπτουν τις πολυσύνθετες ανάγκες των επιχειρήσεων, ακόμη και εκείνων που διαθέτουν in-house νομικό τμήμα. (β) Οι δικηγορικές εταιρείες έχουν τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή τους για να προσφέρουν αδιάλειπτα υψηλού επιπέδου νομικές υπηρεσίες (ενδεικτι-

κά: γραμματεία, διοικητικό προσωπικό, μηχανήματα, υλικοτεχνικό εξοπλισμό), ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν συνεχή επαγγελματική μετεκπαίδευση στους συνεργάτες τους –προσθέστε στα παραπάνω την πλούσια βιβλιοθήκη τους, την πρόσβαση σε υψηλού κόστους νομικά εργαλεία/πλατφόρμες (π.χ. Νόμος, Qualex), τη συνεχή εκπροσώπησή τους σε συνέδρια και επιστημονικές ημερίδες. (γ) Η νέα εποχή επιβάλλει μια επαγγελματική σχέση μεταξύ δικηγόρου-πελάτη. Επιτέλους, η «προσωπική» σχέση μεταξύ πελάτη και δικηγόρου και η εμπιστοσύνη του πελάτη σε έναν και μοναδικό δικηγόρο περνάει στο παρελθόν, δίνοντας τη θέση της στην εμπιστοσύνη στην ομάδα και στην πληρέστερη εξυπηρέτηση. (δ) H δικηγορική εταιρεία αποτελεί φυτώριο ανελίξεως των νέων δικηγόρων, καθώς τους παρέχει τη δυνατότητα να εργαστούν σε πολυσύνθετα projects, εξελίσσοντας τη γνώση τους μέσω της εμπειρίας και της σωστής καθοδήγησης.

Φυσικά, ένας συνεταιρισμός όπως μια δικηγορική εταιρεία αντιμετωπίζει καθημερινά πολλές προκλήσεις. Θα ταιριάξουν οι συνέταιροι και οι συνεργάτες μεταξύ τους; Οι συνέταιροι θα πρέπει, καταρχάς, να έχουν

τη «χημεία» για να συνυπάρξουν και, κατά δεύτερον, να αποκαλύψουν όλες τις πτυχές της επαγγελματικής τους δραστηριότητας.

Δηλαδή να είναι ειλικρινείς όσον αφορά

στον κύκλο εργασιών τους, την πορεία τους

τα τελευταία χρόνια σε πελατεία, σε διασπο-

ρά πελατείας, τους τζίρους τους και από πού αυτοί προέρχονται. Μία ακόμη πρόκληση είναι ότι ο θεσμός των δικηγορικών εταιρειών ανατρέπει διάφορες πτυχές του παραδοσιακού δικηγορικού γραφείου, καθώς εισάγει νέα στοιχεία στον τρόπο λειτουργίας, όπως: περιορισμό της αυτονομίας, ενημέρωση κινήσεων και απολογισμό, συνεργασία και συνδιαχείριση μεταξύ των συνεταίρων, περιορισμό στο πελατολόγιο εξαιτίας των συγκρούσεων συμφερόντων πολλών εξ αυτών, χρεώσεις βάσει ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής, περιορισμό της προσωπικής σχέσης δικηγόρου-πελάτη. Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ στη σημαντική συμβολή του Συλλόγου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδας (ΣΔΕΕ) στη μετάβαση των δικηγορικών εταιρειών στη νέα εποχή, του Διοικητικού Συμβουλίου του οποίου ήμουν μέλος από την ίδρυσή του (2010) έως και το 2019, ως γενικός γραμματέας τα πρώτα χρόνια και ως πρόεδρος τα τελευταία. Ήδη δε επανεκλέχτηκα στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο που διοικεί σήμερα τον ΣΔΕΕ. Μέσα σε λίγα μόνο χρόνια από την ίδρυσή του, ο σύλλογος κατάφερε να αναδείξει μια νέα μορφή άσκησης της δικηγορίας, μέσα από τη συλλογικότητα, η οποία λειτουργεί μέσα από σύνθετους θεσμούς και διεθνοποιημένες σχέσεις. Τέλος, ο Κώδικας Δικηγόρων & Δεοντολογίας Δικηγορικού Λειτουργήματος αποτελεί ένα σημαντικό βοηθητικό όργανο της Νομικής Επιστήμης, έχοντας διευκολύνει σημαντικά τον νομοθέτη και συμβάλλοντας στην πλήρη ενημέρωση των συναδέλφων δικηγόρων, ώστε να μπορούν να έχουν ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στους κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν τη νομική τους θέση ως δημόσιου λειτουργού-συλλειτουργού στην απονομή της Δικαιοσύνης, την άσκηση της δικηγορίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Συνοψίζοντας, η σύγχρονη ελληνική δικηγορική εταιρεία μπορεί και προσφέρει υψηλότερου επιπέδου υπηρεσίες, ταχύτερη εξυπηρέτηση στον πελάτη και νομικά ασφαλείς συμβουλές. Η παροχή δε των υπηρεσιών της δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τις πολυάνθρωπες δικηγορικές

Η Διοίκηση της Παγκρήτιας Τράπεζας, έχοντας διαπιστώσει το σημαντικό κενό του τραπεζικού συστήματος στη χρηματοδότηση της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας, έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο και άμεση προτεραιότητα την ενίσχυση του συγκεκριμένου τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, σε συνεργασία με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, συμμετέχει στο Πρόγραμμα «Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας» για την ενίσχυση των καινοτόμων επιχειρήσεων. Πρόκειται για ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, που απευθύνεται τόσο σε νεοσύστατες όσο και σε υφιστάμενες καινοτόμες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, παρέχοντας, με προνομιακούς όρους, ρευστότητα για την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων σε Έρευνα και Ανάπτυξη. Το Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας είναι το πρώτο χρηματοδοτικό εργαλείο που έχει στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας καινοτόμων νεοσύστατων ή υφιστάμενων επιχειρήσεων, προσφέροντας, για πρώτη φορά, επενδυτικά δάνεια με παροχή εγγύησης σε ποσοστό 80% του κεφαλαίου. Επιλέξιμες Επιχειρήσεις Δικαιούχοι του Προγράμματος είναι υφιστάμενες και νεοσύστατες Πολύ μικρές, Μικρές και Μεσαίες επιχειρήσεις (σύμφωνα με τον κανονισμό ΕΕ 651/2014 όπως εκάστοτε ισχύει) που προτίθενται να ολοκληρώσουν ένα καινοτόμο επενδυτικό σχέδιο με συγκεκριμένα κριτήρια σε επίπεδο καινοτομίας και ESG (Environmental/Social/Governance). Ύψος και Διάρκεια Χρηματοδότησης Το ύψος του δανείου μπορεί να κυμανθεί από €25.000 έως €400.000 ανά επιχείρηση, με διάρκεια από 1 έως 10 χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου χάριτος, με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα να εγγυάται το 80% του εκταμιευμένου κεφαλαίου. Βασικός σκοπός της χρηματοδότησης είναι η υλοποίηση επενδυτικού πλάνου που αφορά σε ενσώματα ή/και άυλα πάγια περιουσιακά στοιχεία, καθώς και κεφάλαιο κίνησης το οποίο είναι απαραίτητο για την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου.

Πλεονέκτημα επιχορήγησης Σημαντική καινοτομία του Προγράμματος είναι η δυνατότητα επιβράβευσης της επιχείρησης με επιχορήγηση έως και 20% του αρχικού κεφαλαίου του δανείου, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια καινοτομίας και ESG του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, μετά την υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου και εντός 36 μηνών από την 1η εκταμίευση η επιχείρηση μπορεί να λάβει επιχορήγηση έως και 20% του εκταμιευμένου κεφαλαίου, εφόσον πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια: • 15% με την επίτευξη τουλάχιστον μίας εκ των δύο βασικών κατηγοριών κριτηρίων

Τα πλεονεκτήματα που κάνουν ιδιαίτερα ελκυστικό το προϊόν, εκτός της δυνατότητας μείωσης του ποσού του δανείου έως και 20%, είναι:

✓100% επιδότηση προμήθειας εγγύησης ✓Προνομιακό επιτόκιο ✓Μειωμένες εξασφαλίσεις λόγω της εγγύησης που παρέχει το Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας ✓ Ευνοϊκοί όροι αποπληρωμής (περίοδος χάριτος και διάρκεια των δανείων) και ✓ Δυνατότητα πρόωρης εξόφλησης χωρίς ποινή

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του προγράμματος, τις επιλέξιμες δαπάνες και τους όρους και τις προϋποθέσεις παρέχονται στην ιστοσελίδα της Παγκρήτιας Τράπεζας, www.pancretabank.gr.

την Εταιρική Διακυβέρνηση.

Το ποσό της επιχορήγησης θα κατευθύνεται προς αποπληρωμή του υπολοίπου δανειακού κεφαλαίου, μειώνοντας την υποχρέωση της επιχείρησης αλλά και το κόστος εξυπηρέτησης του υπολειπόμενου δανεισμού.

Πώς θα το αποκτήσετε: Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν το αίτημά τους μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ) στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο https://www.ependyseis.gr/ mis, επιλέγοντας

Η IDEAL Holdings Α.Ε., με τη σημερινή της μορφή, ουσιαστικά «ιδρύθηκε» τον Σεπτέμβριο 2021 με την ολοκλήρωση της αύξησης του Μετοχικού Κεφαλαίου της IDEAL, με την εισφορά σε είδος των μετοχών της Astir Vitogiannis και της Three Cents. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί η πρώτη εισηγμένη στο ΧΑ εταιρεία με χαρακτηριστικά

αγορά παραγωγικής μονάδας στη Ν. Αφρική με πολυεθνικούς πελάτες. • Εξαγορά της Netbull από την ADACOM και επέκταση των δραστηριοτήτων της στο SOC (Security Operation Center). Αποτέλεσμα ήταν η παροχή υπηρεσιών σε όλο το φάσμα της Κυβερνοασφάλειας. • Εξαγορά της ΒΥΤΕ, μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες πληροφορικής στην Ελλάδα. Ο νέος όμιλος πληροφορικής που δημιουργήθηκε παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις στην Πληροφορική και την Κυβερνοασφάλεια και είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα.

στοχεύοντας σε μεγέθυνση του αποτυπώματος στους τομείς που έχει παρουσία είτε επενδύοντας σε νέους τομείς που η διοικητική της ομάδα πιστεύει ότι υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον. • • •

στην

Η

Sunlight Group μετράει πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας στην παραγωγή συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας και μπαταριών για βιομηχανική ηλεκτροκίνηση και οχήματα αναψυχής. Αναπτύσσει καινοτόμες λύσεις αποθήκευσης ενέργειας στις τεχνολογίες μολύβδου-οξέος και ιόντων λιθίου και διαθέτει τα προϊόντα της σε περισσότερες από 115 χώρες. Σχεδόν αποκλειστικά εξαγωγική, πρόσφατα, μάλιστα, έλαβε και σχετική χρηματοδότηση στο πλαίσιο του πυλώνα «Εξωστρέφεια» του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», η εταιρεία λειτουργεί παραγωγικές εγκαταστάσεις στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Εγκαταστάσεις όπου απασχολούνται συνολικά πάνω από 1.700 άνθρωποι και οι οποίες πρόκειται να αναβαθμιστούν περαιτέρω στο πλαίσιο του πενταετούς επενδυτικού πλάνου που ήδη υλοποιείται. Κεφάλαια ύψους 100 εκατ. ευρώ θα διατεθούν στην αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας της Sunlight σε μπαταρίες μολύβδου-οξέος για βιομηχανική ηλεκτροκίνηση, δηλαδή για περονοφόρα και άλλου είδους ηλεκτρικά οχήματα εκτός δρόμου. Στόχος είναι η αύξηση της δυναμικότητας της εταιρείας στην παραγωγή αυτή σε 9GWh ετησίως, που θα την καθιερώσει ως τη μεγαλύτερη

παραγωγό παγκοσμίως σε αυτόν τον κλάδο. Οι επενδύσεις αφορούν, συγκεκριμένα, στην επέκταση των υποδομών στη βασική παραγωγική μονάδα της Sunlight που λειτουργεί από το 1991 στην Ξάνθη. Πρόκειται να αυξήσουν τις εγκαταστάσεις που στεγάζουν την παραγωγή στοιχείων μπαταριών μολύβδου-οξέος, οι οποίες θα ξεπεράσουν τα 50.000 τ.μ. σε συνολική έκταση. Επιπλέον, μέρος των 100 εκατ. ευρώ περιλαμβάνει επενδύσεις για την περαιτέρω αναβάθμιση του βιομηχανικού συγκροτήματος της Ξάνθης σε «έξυπνο» εργοστάσιο, με την εφαρμογή τεχνολογιών Βιομηχανίας 4.0 (αυτοματισμοί, ρομποτικά συστήματα, συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης) σε όλο το φάσμα της παραγωγικής διαδικασίας. Στη σημασία και τη στρατηγική των επενδύσεων αναφέρθηκε ο κ. Λάμπρος Μπίσαλας, διευθύνων σύμβουλος της Sunlight Group, σημειώνοντας πως αποδοτικές επενδύσεις είναι οι έξυπνες και σωστά τοποθετημένες επενδύσεις, που αφουγκράζονται και απαντούν στα «θέλω»

της αγοράς. «Μέχρι το 2030 οι ανάγκες στον τομέα της βιομηχανικής ηλεκτροκίνησης –αγορά που αναμένεται να διπλασιαστεί σε σχέση με σήμερα– θα μοιραστούν μεταξύ μπαταριών μολύβδου-οξέος και μπαταριών

λιθίου» τόνισε. Για να προσθέσει πως η Sunlight εφαρμόζει τις αρχές του τεχνολογικού αγνωστικισμού, δηλαδή μελετά και διερευνά τεχνολογίες διαφόρων ειδών, για να αναπτύσσει και να παρέχει τον κατάλληλο συνδυασμό ποιοτικών προϊόντων στους πελάτες της. Η Sunlight επενδύει επίσης στην αύξηση της δυναμικότητας των μονάδων σχηματισμού και συναρμολόγησης που λειτουργεί στο Greensboro της Βόρειας Καρολίνας και στη Βερόνα, με στόχο τις 2GWh τον χρόνο για ολοκληρωμένες μπαταρίες μολύβδου-οξέος στην Αμερική και τις 4,5GWh στην Ιταλία, αντιστοίχως. Συνεχίζει μάλιστα να επεκτείνεται στο εξωτερικό, έχοντας πρόσφατα ανακοινώσει τη δημιουργία νέας εγκατάστασης στην Αμερική. Πρόκειται για επένδυση 40 εκατ. δολαρίων στο Mebane της Βόρειας Καρολίνας και αφορά σε μονάδα συναρμολόγησης μπαταριών ιόντων λιθίου, με αρχική παραγωγική δυναμικότητα 1GWh και προοδευτική αύξηση σε 3GWh ως το 2026. Η Sunlight έχει καθετοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την παραγωγή της σε προϊόντα μολύβδου-οξέος, με τη μονάδα ανακύκλωσης της εταιρείας που βρίσκεται στην Κομοτηνή να εφοδιάζει πάνω από το 50% των αναγκών της Sunlight σε μόλυβδο, ενώ παράλληλες επενδύσεις στοχεύουν στον υπερδιπλασιασμό της ετήσιας παραγωγικής δυναμικότητας. Επιπλέον, με την εξαγορά εταιρειών που κατασκευάζουν εξαρτήματα (Technoform) και φορτιστές μπαταριών (PBM), η Sunlight Group ενισχύει περαιτέρω την καθετοποίηση της παραγωγής της. Και, ταυτόχρονα, συνεχίζει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της στην αποθήκευση ενέργειας, με στόχο την καθετοποιημένη παραγωγή και στην τεχνολογία λιθίου σε ελληνικό έδαφος. • • •

Το όραμα και τη στρατηγική που ακολουθεί για να είναι ο κορυφαίος πάροχος ψηφιακών υπηρεσιών με επίκεντρο τη Βιώσιμη Ανάπτυξη παρουσίασε ο Όμιλος ΟΤΕ. Η Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι ενσωματωμένη στην επιχειρηματική στρατηγική και λειτουργία του Ομίλου και αποτελεί βασική του προτεραιότητα. Όπως σχολίασε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ, κ. Μιχάλης Τσαμάζ: «Οτιδήποτε κάνουμε ή σχεδιάζουμε να κάνουμε το κοιτάμε μέσα από το πρίσμα της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Από τις επενδύσεις στα δίκτυα και τις υπηρεσίες μας μέχρι τα ICT έργα που υλοποιούμε, τους συνεργάτες που επιλέγουμε και την ανάπτυξη των ανθρώπων μας». Υλοποιώντας πάνω από το 60% των επενδύσεων του κλάδου, ο Όμιλος ΟΤΕ είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στις τηλεπικοινωνίες κι ένας από τους μεγαλύτερους στη χώρα. Είναι το 10% της κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Συνεισφέρει το 2,7% του ΑΕΠ, δημιουργεί περίπου 75.000 άμεσες άρθρο

και έμμεσες θέσεις εργασίας, ενώ είναι παρών με τις υπηρεσίες του στα περισσότερα ελληνικά σπίτια.

Βιώσιμη Ανάπτυξη από το 2012 Από το 2012, ο Όμιλος ΟΤΕ πέτυχε να βάλει τη βιωσιμότητα στο επίκεντρο κάθε εταιρικής λειτουργίας και επιχειρηματικής του δράσης. Στο πλαίσιο αυτό, μετρά σημαντικές επιτυχίες:

74 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

▶ Από το 2017 έως το 2021, μείωσε τις εκπομπές από την κατανάλωση ενέργειας στις εγκαταστάσεις του κατά 85%, κυρίως μέσω χρήσης εγγυήσεων προέλευσης.

▶ Το 100% της κατανάλωσης ηλεκτρισμού του Ομίλου στην Ελλάδα προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ήδη από το 2020. ▶ Το 2021 διαχειρίστηκε υπεύθυνα (ανακύκλωσε ή επαναχρησιμοποίησε) περίπου το

90% των αποβλήτων από όλες τις δραστηριότητές του συγκριτικά με το 75% το 2018. ▶ Οι προσλήψεις γυναικών αυξήθηκαν από 30% το 2019 σε 40% το 2021. ▶ Έχει αναβαθμίσει τη χώρα φτιάχνοντας υπερσύγχρονα δίκτυα σταθερής και κινητής. Ο Όμιλος ΟΤΕ έχει περάσει πάνω από 46.000 χιλιόμετρα οπτικών ινών κι έχει δώσει πρόσβαση σε ταχύτητες COSMOTE Fiber στο 70% των νοικοκυριών στην Ελλάδα. Μόνο το δίκτυο FTTH θα φτάσει σε σχεδόν 1 εκατομμύριο σπίτια κι επιχειρήσεις μέχρι το τέλος της χρονιάς. Στην κινητή, η πληθυσμιακή κάλυψη του 4G είναι στο 99% και του 5G θα έχει φτάσει στο 80% μέχρι το τέλος της χρονιάς. ▶ 2,5 εκατομμύρια ήταν οι επωφελούμενοι, μόνο το 2021, από τις περισσότερες από 45 πρωτοβουλίες ψηφιακής συμπερίληψης.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η κοινωνική συνεισφορά του Ομίλου ΟΤΕ, που την τελευταία δεκαετία ξεπερνά τα 40 εκατ. ευρώ.

και δεσμεύσεις για

κόσμο καλύτερο για όλους Η στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ομίλου ΟΤΕ είναι πλήρως εναρμονισμένη με αυτήν του Ομίλου Deutsche Telekom και εστιάζει σε τέσσερις προτεραιότητες: ▶ Κλιματική Ουδετερότητα: Μείωση των εκπομπών, αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και συμβολή στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος πελατών και συνεργατών. ▶ Κυκλική Οικονομία σε όλη την αλυσίδα αξίας: Εξοικονόμηση φυσικών πόρων και προώθηση των αρχών κυκλικής οικονομίας σε όλη την αλυσίδα αξίας. ▶ Συμπερίληψη & ίσες ευκαιρίες στην εργασία: Εταιρική κουλτούρα και καθημερινή πρακτική του Ομίλου ΟΤΕ που προάγει τις αξίες της Διαφορετικότητας, της Ισότητας και της Συμπερίληψης. ▶ Ψηφιακή Κοινωνία για όλους: Καθοριστική συμβολή του Ομίλου ΟΤΕ στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας και ταυτόχρονη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής όλων στον ψηφιακό κόσμο. Με βάση τις στρατηγικές προτεραιότητες που έχει θέσει, ο Όμιλος ΟΤΕ ανακοίνωσε πέντε δεσμεύσεις για το μέλλον:

▶ Κλιματική Ουδετερότητα από τη λειτουργία του έως το 2025 και για όλη την αλυσίδα αξίας έως το 2040.

σχεδιάζει, δημιουργεί, βελτιστοποιεί και διαχειρίζεται επιχειρηματικές ιδέες, παγκοσμίως, στους κλάδους της λιανικής, της εστίασης, της φιλοξενίας, της διασκέδασης και αναψυχής, καθώς και στους εργασιακούς χώρους.

Συχνά, αναφέρετε ότι η εταιρεία σας στοχεύει στην Πραγματική Ευημερία των πελατών της. Τι σημαίνει Πραγματική Ευημερία για εσάς; Θα σας πως τι είναι και τι δεν είναι, ώστε να είμαι απόλυτα ξεκάθαρος. Η Πραγματική Ευημερία είναι ένα σύνολο στόχων που μαζί δημιουργούν το περιβάλλον που όλοι επιθυμούμε. Είναι ο συνδυασμός της οργανικής επιτυχίας, της υγιούς ανάπτυξης και της μακρόχρονης κερδοφορίας με τη βιωσιμότητα. Είναι η ηθική, ουσιαστική και ειλικρινής σχέση και ευθυγράμμιση του οράματος με τους πελάτες, την αγορά και τους ανθρώπους της εταιρείας, που παράγει ευελιξία μέσα από feedback και αποδοχή των αλλαγών που απαιτούνται. Είναι το σημείο εκείνο που κατανοούμε τον λόγο ύπαρξης και το νόημα της επιχείρησης και είμαστε περήφανοι για το αποτύπωμά της σε προσωπικό, επιχειρηματικό και κοινωνικό επίπεδο. Στον αντίποδα, η Πραγματική Ευημερία δεν είναι η εφήμερη κερδοφορία, η κερδοφορία σε βάρος των ανθρώπων της επιχείρησης ή της κοινωνίας. Δεν είναι η μη υγιής ανάπτυξη, που γίνεται είτε

που δεν περιλαμβάνει την επιχείρηση στο σύνολό της.

Μπορείτε να μας πείτε τρία πράγματα που βλέπετε συχνά στις επιχειρήσεις, σήμερα, που τις εμποδίζουν να δημιουργήσουν Πραγματική Ευημερία; Σε ένα περιβάλλον όπως το σημερινό, με επιταχυνόμενες αλλαγές και συνεχείς προκλήσεις, είναι πρωταρχική ανάγκη να καταλάβουμε ότι μια επιχείρηση λειτουργεί ως σύστημα. Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις, σήμερα, αναλυτικά, σαν να μην επηρεάζουν η μία την άλλη και το σύνολο της επιχείρησης. Το αποτέλεσμα είναι πολλαπλά, ασύνδετα projects, έλλειψη επικοινωνίας και ευθυγράμμισης μεταξύ τμημάτων, έλλειψη κοινού οράματος. Η προσπάθεια αντιμετώπισης αναλυτικά, in silo, των προκλήσεων οδηγεί σε χαμένους πόρους, εσωτερικές δυσαρμονίες και μεγάλη δυσκολία ανάπτυξης. Στο ίδιο πλαίσιο, οι επιχειρήσεις δίνουν σχεδόν αποκλειστικά βαρύτητα στην κερδοφορία, χωρίς να στοχεύουν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ικανού και αποφασισμένου για την παραγωγή μακροχρόνιας αξίας για τους πελάτες τους, που θα φέρει την κερδοφορία αυτή με ασφάλεια και οργανικά. Τέλος, οι επιταχυνόμενες αλλαγές έχουν δημιουργήσει ανασφάλεια και έλλειψη ηγεσίας. Η στρατηγική περιορίζεται σε όλο και μικρότερο χρονικό ορίζοντα και σε όλο και μικρότερα τμήματα της επιχείρησης. Με αυτό τον τρόπο όμως μια επιχείρηση μειώνει τη δυνατότητά της για Ευημερία. Αναφέρατε την ταχύτητα των αλλαγών σήμερα. Πώς επηρεάζεται η Πραγμα

προκλήσεων αυτών, με σκοπό να υποστηρίξουμε αποτελεσματικά τους ηγέτες στην επιτυχή επίτευξη των στόχων τους για ευημερία. Μέσα από τις διαδικασίες μας αντιμετωπίζουμε παράλληλα τόσο τα καθημερινά φλέγοντα θέματα όσο και τη χάραξη της μακροχρόνιας πορείας της επιχείρησης, δημιουργώντας συνέργειες και συνεργασίες ανάμεσα σε όλα τα τμήματά της. Ταυτόχρονα, τη συνδέουμε αποτελεσματικά με την αγορά μέσα από σύγχρονα concepts και καινοτόμο σχεδιασμό.

Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να κάνει ένας ηγέτης, σήμερα, για να οδηγήσει την επιχείρησή του στην Πραγματική Ευημερία που μας εξηγήσατε, και όχι στα αδιέξοδα, όπως αυτά που αναφέρατε;

Η ηγεσία, στο σημερινό περιβάλλον, είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Πέρα από τη συστημική θεώρηση του Systems Thinking, πρέπει να βασίζεται σε ξεκάθαρες αρχές και αξίες, που θα επιτρέψουν σε έναν ηγέτη να προχωρήσει σε ένα ασαφές μεταλλασσόμενο περιβάλλον με αποφασιστικότητα, θάρρος και συνέπεια. Προϋπόθεση επίσης είναι η αποδοχή της επιταχυνόμενης αλλαγής, ακόμα και η προώθηση της ταχύτητας των αλλαγών ενάντια στο κοινό συναίσθημα της «αδράνειας» και του φόβου. Η ηθική ηγεσία, βάσει αξιών και αρχών, δίνει επίσης την ικανότητα διοίκησης σε ένα επιπλέον πολύπλοκο εργασιακό περιβάλλον, αποτελούμενο από πολλές γενιές εργαζομένων, που έχουν αρκετά διαφορετική οπτική γωνία. Σκοπός είναι το «γεφύρωμα» της βαθιάς διαίρεσης που δημιουργεί η

συνεχής αλλαγή στους ανθρώπους, εντός και εκτός ενός οργανισμού, όσο και οι διαφορετικές γενιές και το αυξανόμενο χάσμα τους. Σκοπός, με άλλα λόγια, είναι η ενωτική ηγεσία, μονόδρομος για ένα κοινό όραμα και

χαρακτηριστικά της κάθε επιχείρησης και της κουλτούρας της, τον σχεδιασμό, την εκτέλεση, τη διαχείριση της ανάπτυξης και, τέλος, τον συνεχή επαναπροσδιορισμό των στόχων. Στο μοντέλο αυτό, λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας όλες τις μακροχρόνιες τάσεις σε διεθνές ή τοπικό επίπεδο, μια μελέτη που κάνει ειδικό business unit μας, το Metallaxis (www. metallaxis.org). H εφαρμογή του μοντέλου αυτού των 7 βημάτων αφορά αποκλειστικά σε υπηρεσίες και αποτελεί καινοτόμο διαδικασία που έχουμε ήδη εφαρμόσει σε πολλά έργα μας σε όλο τον κόσμο. Η εμπειρία μας από 29 χώρες και σχεδόν 800 πλέον έργα σε διαφορετικούς τομείς μας έχει δώσει ευρεία γνώση και κατανόηση τόσο σε επιχειρησιακό επίπεδο όσο και σε σχέση με τις διεθνείς αγορές, τις καταναλωτικές συμπεριφορές και τις τάσεις. Σήμερα, δραστηριοποιούμαστε με τη STIRIXIS (www.stirixis. com) στους τομείς των εργασιακών χώρων, του retail, της φιλοξενίας και HoReCa, ενώ με εξειδικευμένη ομάδα το business unit της STIRIXIS Exclusive (www.stirixisexclusive. com) μελετά ιδιωτικούς χώρους κατοικιών και μεγάλων σκαφών αναψυχής.

σε συνεχή ενασχόληση με τα επείγοντα καθημερινά ζητήματα, που συχνά είναι «φλέγοντα». Σε αυτό το μοντέλο όμως οι πραγματικά σημαντικές αποφάσεις και το όραμα θυσιάζονται και γρήγορα μια επιχείρηση οδηγείται σε αδιέξοδα. Στη STIRIXIS Group έχουμε δημιουργήσει ένα ολιστικό μοντέλο αντιμετώπισης των

ψηφιακός

δη-

και

εποχή είναι

ειδικών ΤΠΕ. Σε ευρωπαϊκό, όπως

σε διεθνές επίπεδο, παρατηρείται σοβαρό έλλειμμα όσον αφορά στους ειδικούς ΤΠΕ. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως το θέμα δεν είναι μόνο το μέγεθος του προβλήματος, αλλά και ο βαθμός της δυνατότητας

παρουσιάστηκε

ειδικών ΤΠΕ

που εκπόνησε η εταιρεία συμβούλων Deloitte για λογαριασμό του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ). Τα αποτελέσματα τόσο της πρωτογενούς έρευνας όσο και της εκτίμησης της επάρκειας του αριθμού ειδικών ΤΠΕ στην

ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, αναμένε ται να αυξηθεί κατακόρυφα μέχρι το 2030, έτος-ορόσημο για την ψηφιακή πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς ολοκληρώ νεται η «Ψηφιακή Δεκαετία». Ειδικότερα, η έρευνα διαπιστώνει ότι, κάθε χρόνο, από το 2023 μέχρι και το 2030, η Ελλάδα θα χρει άζεται 7.000-7.500 επιπλέον ειδικούς ΤΠΕ σε σχέση με αυτούς που μπορεί να «δημι ουργήσει», κάτι που σημαίνει πως το 2030 θα λείπουν από την Ελλάδα 56.000-60.000 ειδικοί ΤΠΕ! Η μελέτη είχε ως κύριους στόχους την εκτίμηση της επάρκειας ειδικών ΤΠΕ στην Ελλάδα, την ποσοτικοποίηση της ζήτησης σήμερα και μελλοντικά, ώστε να διαπιστωθεί αν καλύπτεται και θα καλυφθεί στο μέλλον από την προσφορά, και, τέλος, τη σύνταξη προτάσεων που θα μπορούσαν να οδηγή σουν σε περαιτέρω αύξηση των ειδικών ΤΠΕ στην ελληνική αγορά εργασίας. Πολλές οι κενές θέσεις εργασίας στις ΤΠΕ

Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, επιβεβαι ώθηκε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εταιρειών στην Ελλάδα έχουν ακάλυπτες θέσεις ειδικών ΤΠΕ, ενώ αναμένεται σημαντική αύξηση των αναγκών τους στο μέλλον, δίνοντας ένα ποσοστό:

• 7,8% ακάλυπτων θέσεων ειδικών ΤΠΕ την τρέχουσα περίοδο στον κλάδο ΤΠΕ

• 7,5% ακάλυπτων θέσεων ειδικών ΤΠΕ την τρέχουσα περίοδο στους λοιπούς κλάδους Δύσκολη η εξεύρεση καταρτισμένων στελεχών

Η έρευνα, επίσης, επιβεβαίωσε ότι οι εταιρείες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξεύρεση προσωπικού ΤΠΕ (ποσοστό 51% του κλάδου ΤΠΕ απάντησε ότι είναι πολύ δύσκολο, ενώ το 45% το χαρακτήρισε δύσκολο), με κύριες αιτίες τη μη επαρκή εξειδίκευση και τη μετανάστευση νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. Ειδικότερα, η έρευνα διαπιστώνει ότι οι σημαντικότεροι λόγοι για την έλλειψη ειδικών ΤΠΕ στην Ελλάδα είναι η μη επαρκής εξειδίκευση σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα ΤΠΕ (με ποσοστό 78%), η μετανάστευση

ελληνικών τμημάτων ΤΠΕ στην Ελλάδα (με ποσοστό 41%), οι περιορισμένες ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα ΤΠΕ (με ποσοστό 25%) και ο περιορισμένος αριθμός εισακτέων σε ελληνικά τμήματα ΤΠΕ στην Ελλάδα (με ποσοστό 20%). Σε ό,τι αφορά στον χρόνο που απαιτείται για την κάλυψη μιας θέσης ειδικού ΤΠΕ σε μια εταιρεία σε σχέση με τον αντίστοιχο χρόνο για άλλες θέσεις, η έρευνα έδειξε ότι το 36% των συμμετεχόντων θεωρεί πως χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο σε σχέση με τις άλλες θέσεις, το 53% ότι χρειάζεται περισσότερο χρόνο, το 10% ότι χρειάζεται τον ίδιο χρόνο και μόλις το 1% ότι χρειάζεται λιγότερο χρόνο. Έλλειμμα προσφοράς, αλλά και κατάρτισης

Επίσης, οι συμμετέχουσες εταιρείες αξιολόγησαν σε μεγάλο ποσοστό (43%) την ετοιμότητα ένταξης στην αγορά εργασίας των αποφοίτων ως «μέτρια», ενώ «κακή» τη χαρακτήρισαν το 24% των εταιρειών και μόνο το 27% τη χαρακτήρισε «καλή».

ο προγραμματισμός «κρατάει τα ηνία», με ποσοστό 78% για τις σημερινές ανάγκες και 85% για τις μελλοντικές ανάγκες, και ακολουθεί η κυβερνοασφάλεια, με ποσοστό 54% για τις σημερινές ανάγκες και 65% για τις μελλοντικές ανάγκες. Τρίτη στη ζήτηση εμφανίζεται η ανάγκη για ειδικούς στην αρχιτεκτονική πληροφοριακών συστημάτων με ποσοστό 48% για τις σημερινές ανάγκες, ενώ για τις μελλοντικές ανάγκες τρίτη ειδικότητα σε ζήτηση εμφανίζεται η διαχείριση cloud. Σε ό,τι αφορά στους υπόλοιπους κλάδους, η έρευνα εμφανίζει για τις σημερινές ανάγκες ως πρώτη ειδικότητα σε ζήτηση τον προγραμματισμό (με 52%), ακολουθούμενη από το IT Business Analysis (με 48%) και το IT Project Management (με 48%). Σε ό,τι αφορά στις ανάγκες για τα επόμενα χρόνια, εμφανίζονται οι ανάγκες για προγραμματισμό, IT Project Management και Τεχνητή Νοημοσύνη/Machine Learning με ποσοστό 48% καθεμία. Μέσω αντίστοιχης έρευνας αναδείχθηκε η ύπαρξη αναγκών για ειδικούς ΤΠΕ και στον δημόσιο τομέα, με την κυβερνοασφάλεια να κατέχει το 56%, τον προγραμματισμό το 52% και την αρχιτεκτονική πληροφορι-

ακών συστημάτων το 42%, σήμερα. Σε ό,τι αφορά στις ανάγκες των επόμενων ετών για τον δημόσιο τομέα, αυτές, σύμφωνα με την έρευνα, θα αφορούν κατά 61% την κυβερνοασφάλεια, κατά 52% την ανάλυση, διαχείριση και αρχιτεκτονική πληροφοριακών συστημάτων και δεδομένων και κατά 44% τη διαχείριση και τον σχεδιασμό δικτύων και τηλεπικοινωνιών. Επάρκεια και κατάρτιση Σε ό,τι αφορά στην επάρκεια των ειδικών ΤΠΕ στην Ελλάδα, η έρευνα έδειξε ότι οι ειδικοί ΤΠΕ εκτιμώνται σήμερα στην Ελλάδα σε περίπου 160.000, ενώ το 2030, λαμβάνοντας υπόψη τη στόχευση της «Ψηφιακής Πυξίδας» της ΕΕ και την ανάγκη στήριξης του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας, οι ειδικοί ΤΠΕ θα ανέλθουν σε περίπου 280.000-300.000. Εκτιμάται επιπλέον ζήτηση περίπου 15.00016.000 ειδικών ΤΠΕ κατ’ έτος για την περίοδο 2023-2030. Βάσει των εκτιμήσεων για την εξέλιξη της προσφοράς αποφοίτων από το 2023 έως το 2030, η διαθέσιμη προσφορά αναμένεται να ανέλθει σε περίπου 8-8,5 χιλιάδες κατ’ έτος, ενώ, με βάση τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η εκτίμηση της επιπλέον ζήτησης, που αναμένεται να

μην καλύπτεται από τη διαθέσιμη προσφορά, ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 7.000-7.500 ετησίως για την περίοδο 2023-2030. Ουσιαστικά, δηλαδή, στην αγορά εργασίας «ρίχνονται» κάθε χρόνο περίπου οι μισοί ειδικοί ΤΠΕ από όσους έχει ανάγκη η αγορά. Αναφορικά με την επαγγελματική κατάρτιση των ειδικών ΤΠΕ, η έρευνα έδειξε ότι το 61% είναι απόφοιτοι προπτυχιακών τμημάτων ΤΠΕ από δημόσιες και ιδιωτικές σχολές, το 22% είναι απόφοιτοι μεταπτυχιακών προγραμμάτων ΤΠΕ δημόσιων και ιδιωτικών σχολών (λαμβάνοντας υπόψη overlap με προπτυχιακά ΤΠΕ), το 11% είναι καταρτιζόμενοι σε δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ (με εκτίμηση 25% απορρόφησης) και το 6% είναι απόφοιτοι τμημάτων ΤΠΕ από το εξωτερικό που επιστρέφουν στην Ελλάδα για εργασία. Οι προτεινόμενες δράσεις Με γνώμονα τα ανωτέρω, η μελέτη προχωρά σε σειρά προτεινόμενων δράσεων (10 συνολικά) που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κάλυψη του κενού σε ειδικούς ΤΠΕ στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη προτείνει μια σειρά από βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις, μεταξύ των οποίων είναι οι εξής:

Δράση: Αύξηση προγραμμάτων κατάρτισης σε αντικείμενα ΤΠΕ

Σύμφωνα με την έρευνα, προς το παρόν, υλοποιούνται μια σειρά από προγράμματα κατάρτισης από ΑΕΙ, ΙΕΚ, ΚΕΚ και ιδιωτικές σχολές. Επίσης, προσφέρονται συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα κατάρτισης από Οργανισμούς όπως π.χ. η ΔΥΠΑ, σε συνεργασία με ΚΕΔΙΒΙΜ, ΚΕΚ και άλλους φορείς (π.χ. ΣΕΠΕ, ΕΣΕΕ κ.λπ.), όπως επίσης και πιστοποιήσεις από τον ΕΟΠΠΕΠ, ISO. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η περαιτέρω προώθηση των προγραμμάτων κατάρτισης εργαζομένων και ανέργων σε αντικείμενα ΤΠΕ με υψηλή ζήτηση, με ιδιαίτερη έμφαση σε αποφοίτους δημόσιων και ιδιωτικών σχολών σε επιστήμες, μαθηματικά, οικονομικά αντικείμενα:

• Κεντρικός σχεδιασμός από τους Συνδέσμους Επιχειρήσεων κάθε τομέα (π.χ. ΣΕΠΕ για αντικείμενα ΤΠΕ) που να καλύπτει τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα ως προς τις απαιτούμενες ειδικότητες. • Δυνατότητα πρακτικής άσκησης 3 μήνες, επιπλέον της θεωρητικής εκπαίδευσης, για τους ανέργους. Για συγκεκριμένα, πολύ εστιασμένα αντικείμενα, να υπάρχει δέσμευση των εταιρειών που θα συμμετέχουν για τη διάθεση έμμισθων θέσεων πρακτικής για τους ωφελουμένους. • Χρηματοδότηση πιστοποιήσεων από την Πολιτεία, καθώς και αναγνώριση από το Δημόσιο διεθνών προϊοντικών πιστοποιήσεων. Εν προκειμένω, προτείνεται να διερευνηθεί η δυνατότητα παροχής κινήτρων από την Πολιτεία προς τις εταιρείες, ώστε να διοργανώνουν κι εκείνες περισσότερα bootcamps, τα οποία στοχεύουν στην κάλυψη αναγκών τους.

Δράση: Προσέλκυση και αξιοποίηση ειδικών από το εξωτερικό (Tech Visas/ICT Hubs)

1) Προτείνεται η παροχή πρόσθετων θεωρήσεων εισόδου (visa) μακράς διάρκειας για επαγγελματική δραστηριότητα στον τομέα ΤΠΕ. Ειδικότερα, προτείνονται οι εξής θεωρήσεις:

φάκελος - ψηφιακές δεξιότητες

• Θεώρηση εισόδου προσωπικού ΤΠΕ υψηλής εξειδίκευσης ή προοπτικής (τύπου tech visa). Διάρκεια Visa: τουλάχιστον 3 έτη, με δικαίωμα ανανέωσης. Ομάδα-στόχος και προϋποθέσεις: προσωπικό ΤΠΕ (εκτός ΕΕ, από όλο τον κόσμο), βάσει υψηλών επαγγελματικών (υψηλή εξειδίκευση) ή/ και ακαδημαϊκών (υψηλή προοπτική) προσόντων. Κόστος και χρόνος: διεκπεραίωση εντός 2 εβδομάδων από υποβολή-κόστος έως 150 ευρώ. • Θεώρηση εισόδου επιτηδευματιών startups (τύπου startup visa). Διάρκεια Visa: τουλάχιστον 2 έτη, με δικαίωμα ανανέωσης. Ομάδα-στόχος και προϋποθέσεις: επιτηδευματίες (εκτός ΕΕ, από όλο τον κόσμο) που θέλουν να ιδρύσουν ώριμη (βάσει τεχνοοικονομικών κριτηρίων) startup σε ΤΠΕ στην Ελλάδα. Κόστος και χρόνος: διεκπεραίωση εντός 1 μηνός από την υποβολή-κόστος έως 200 ευρώ. Προτείνεται επίσης να παρασχεθούν τα εξής κίνητρα: χαμηλή φορολόγηση, δυνατότητα έκδοσης visa σε μέλη οικογένειας, παροχή διαμονής (δημιουργία επιχειρηματικών κέντρων). Κίνητρα θα μπορούσαν να παρασχεθούν και προς εργαζομένους/επιτηδευματίες εντός ΕΕ. Η εν λόγω δράση θα μπορούσε να συνδυαστεί με τη συνεργασία σε πανεπιστημιακό επίπεδο.

2) Εγκαθίδρυση “ICT Hubs” σε τρίτες χώρες ή αξιοποίηση δυναμικού υφιστάμενων global delivery centers από επιχειρήσεις του ελληνικού κλάδου ΤΠΕ για την εξ αποστάσεως κάλυψη αναγκών τόσο των εγχώριων όσο και διεθνών δραστηριοτήτων τους. Δράση: Δημιουργία νέων προπτυχιακών τμημάτων

ΤΠΕ

τμημάτων σε αντικείμενα ΤΠΕ με υψηλή ζήτηση στην Ελλάδα (π.χ. προγραμματισμός, IT Project Management, κυβερνοασφάλεια κ.λπ.), τα οποία θα προσδιορίζονται από κοινού μεταξύ ΑΕΙ και φορέων, που εκπροσωπούν τις επιχειρήσεις. Προτείνεται επίσης η διερεύνηση ανακατανο-

82 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

μής προϋπολογισμού στην τριτοβάθμια εκπαίδευση υπέρ ειδικοτήτων με σημαντικές ελλείψεις, καθώς και η μέγιστη δυνατή κάλυψη θέσεων εισακτέων στα υφιστάμενα τμήματα. Επιμέρους δράσεις

Α) Δημιουργία προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών σε αντικείμενα ΤΠΕ υψηλής ζήτησης. Λαμβάνοντας υπόψη και τον Ν. 4957/2022, τα νέα προγράμματα σπουδών θα μπορούσαν να έχουν τριετή διάρκεια (6 εξάμηνα θεωρητικής κατάρτισης) και υποχρεωτική πρακτική άσκηση (1 επιπλέον εξάμηνο). Ο αναμενόμενος αντίκτυπος κρίνεται ως υψηλός (ποσοτικά), με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, δεδομένου του ότι οι απόφοιτοι θα μπορούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας σε έναν χρονικό ορίζοντα περίπου 4-5 ετών από την ίδρυση των τμημάτων. Β) Δημιουργία μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών σε αντικείμενα ΤΠΕ υψηλής ζήτησης. Αναμενόμενος μεσαίος (ποσοτικά) βραχυπρόθεσμος αντίκτυπος, καθώς οι απόφοιτοι θα μπορούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας σε περίπου 2 χρόνια. Προκρίνονται επίσης: α) η δημιουργία επαγγελματικών μεταπτυχιακών σε συνεργασία με εταιρείες που θέλουν να ενισχύσουν τις δεξιότητες των εργαζομένων τους και β) η

ενίσχυση της παροχής υποτροφιών σε μεταπτυχιακούς φοιτητές, βάσει κριτηρίων (π.χ. αριστείας, οικονομικών, κοινωνικών). Επιπλέον, θα πρέπει να επαναπατριστούν Έλληνες ακαδημαϊκοί ΤΠΕ και να αξιολογηθεί εν γένει ο αριθμός των τμημάτων ΑΕΙ ως προς τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας.

Δράση: Υποχρεωτική πρακτική άσκηση φοιτητών και ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ ΑΕΙ-εταιρειών

Στο πλαίσιο πρωτογενούς έρευνας του ΣΕΠΕ για την επάρκεια ειδικών ΤΠΕ στην Ελλάδα, αναδείχθηκε η ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ ΑΕΙ και εταιρειών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, προτείνονται οι ακόλουθες ενέργειες: • Καθιέρωση υποχρεωτικής εξάμηνης πρακτικής άσκησης των (τελειόφοιτων) φοιτητών ΤΠΕ (προς το παρόν, στα περισσότερα τμήματα είναι θέμα επιλογής). Η πρακτική θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω πόρων ΕΣΠΑ ή/και ιδίων πόρων των εταιρειών (72% πρόθεση εταιρειών, βάσει έρευνας ΣΕΠΕ/Deloitte). Παράλληλα, στο πλαίσιο της πρακτικής, οι εταιρείες θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το σύνολο ή μέρος προϊοντικών πιστοποιήσεων από διεθνείς οίκους του φοιτητή σε συγκεκριμένες τεχνολογικές λύσεις.

• Συνεργασία εταιρειών με πανεπιστημιακά οικοσυστήματα. Με εκπροσώπηση από τον ΣΕΠΕ, οι εταιρείες θα μπορούσαν να συνεργάζονται με τα πανεπιστημιακά οικοσυστήματα, με υποστήριξη, για παράδειγμα, καινοτόμων ιδεών/λύσεων στον κλάδο ΤΠΕ, προερχόμενων από Έλληνες φοιτητές (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς), μέσω διοργάνωσης διαγωνισμών καινοτομίας, με συγκεκριμένους όρους και κριτήρια (στα πρότυπα π.χ. ECOTROPHELIA του ΣΕΒΤ), και περαιτέρω δικτύωσή τους με εταιρείες και φορείς σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

• Ενίσχυση ευρύτερης συνεργασίας εταιρειών με φοιτητές ΤΠΕ, για τη δυνατότητα εκπόνησης διπλωματικής (thesis) ή/και διαχείρισης έργου (project) σε αντικείμενο κοινού ενδιαφέροντος.

Δράση: Αύξηση βαθμού απασχόλησης γυναικών στον κλάδο

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση ανάμεσα σε 28 χώρες όσον αφορά στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2020, ενώ οι γυναίκες ειδικοί ΤΠΕ στην Ευρώπη είναι μόνο 18% (έναντι 82% των ανδρών). Η απόσταση ανάμεσα στα δύο φύλα αναφορικά με την ένταξή τους στην αγορά εργασίας ΤΠΕ παραμένει αρκετά υψηλή (σε αντιστοίχιση και με τα αποτελέσματα της έρευνας του ΣΕΠΕ). Η παρούσα πρόταση αφορά σε μια οριζόντια δράση, η οποία μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω, μεταξύ άλλων, στις εξής ενέργειες: • Διεξαγωγή προγραμμάτων ενημέρωσης στη δευτεροβάθμια, ακόμα και στην πρωτοβάθμια, εκπαίδευση, από γυναίκες εργαζόμενες (στελέχη) στον κλάδο ή/και καθηγήτριες ΤΠΕ, καθώς και προώθηση μέσω σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού της συμμετοχής των γυναικών στον κλάδο ΤΠΕ. • Συνεργασία εταιρειών και φορέων ΤΠΕ (π.χ. ΣΕΠΕ) με NGOs και λοιπούς φορείς για την προώθηση σεμιναρίων/προγραμμάτων εκμάθησης νέων τεχνολογιών (π.χ. Codegirls), τα οποία να απευθύνονται σε μαθήτριες, γυναίκες εργαζόμενες λοιπών κλάδων κ.λπ. • Ανάπτυξη και διεύρυνση προγραμμάτων

επανένταξης και επανακατάρτισης γυναικών στον κλάδο ΤΠΕ, έπειτα από άδεια μητρότητας ή περίοδο αεργίας/ανεργίας.

• Εν γένει, δυναμικότερη προώθηση της δημοσιότητας δράσεων που απευθύνονται στις γυναίκες.

Δράση: Δημιουργία Παρατηρητηρίου για μελέτη και αξιολόγηση δεξιοτήτων και αναγκών ΤΠΕ στην Ελλάδα

Η μελέτη προτείνει τη δημιουργία Παρατηρητηρίου για τη μελέτη και αξιολόγηση των δεξιοτήτων και αναγκών ΤΠΕ στην Ελλάδα, στα πρότυπα άλλων χωρών της ΕΕ (π.χ. Expert Group on Future Skills Needs στην Ιρλανδία). Το Παρατηρητήριο θα πρέπει να βρίσκεται σε στενή συνεργασία με κρατικούς φορείς, με σκοπό τη θέσπιση πολιτικών και την υλοποίηση δράσεων για την κάλυψη των ποσοτικών και ποιοτικών αναγκών του κλάδου. Θα μπορούσε να αποτελείται από εκπροσώπους των Υπουργείων Παιδείας, Εργασίας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης από τη μεριά της Πολιτείας, της ΔΥΠΑ, καθηγητές ΑΕΙ αντικειμένων ΤΠΕ, εκπροσώπους του ΣΕΠΕ και λοιπών φορέων.

Ως κύριοι στόχοι προτείνονται οι εξής:

1. Αξιολόγηση του επιπέδου ψηφιακών δεξιοτήτων στην ελληνική αγορά εργασίας.

2. Συνεχής παρακολούθηση των αναγκών σε ειδικούς ΤΠΕ στην Ελλάδα (αριθμός και ειδικότητα). 3. Κατάθεση προτάσεων προς την Πολιτεία για δράσεις βελτίωσης και αύξησης της επάρκειας ειδικών ΤΠΕ, π.χ. αύξηση φοιτητών ΤΠΕ, παροχή φορολογικών κινήτρων σε ειδικούς ΤΠΕ, αλλά και μείωση εργοδοτικών εισφορών για κρίσιμες ειδικότητες ΤΠΕ. 4. Προτάσεις για ορθότερη καταγραφή στατιστικών δεδομένων (π.χ. ορθός τρόπος καταγραφής θέσεων ΤΠΕ στην ΕΡΓΑΝΗ, δημιουργία προτύπου απογραφής φοιτητών από τα ΑΕΙ κ.τ.λ.).

5. Υπολογισμός της ψηφιακής ποσόστωσης (digital quota) στις ελληνικές εταιρείες.

6. Ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ Πολιτείας, εκπαιδευτικής κοινότητας, ΣΕΠΕ και λοιπών φορέων.

7. Επαναξιολόγηση και εξορθολογισμός από τον δημόσιο τομέα της τιμής ανθρωπομήνα για τους π/υ των δημόσιων έργων.

Βάσει των ανωτέρω δράσεων, οι οποίες διαφέρουν ως προς τον χρονικό ορίζοντα που θα αποφέρουν αποτέλεσμα, το κενό προβλέπεται να καλυφθεί από το έτος 2029 και μετά. Ψηφιακός αλφαβητισμός

Αν και, όπως είναι αναμενόμενο, το μεγαλύτερο βάρος της κατάρτισης πέφτει στους νέους σπουδαστές και φοιτητές και στους εργαζομένους, δεν θα πρέπει να μείνει χωρίς προσοχή το επίπεδο βασικής ψηφιακής κατάρτισης στο μεγάλο τμήμα του γενικού πληθυσμού, γιατί αυτό είναι τελικά εκείνο που θα κληθεί να «εισπράξει» και να «καταναλώσει» προϊόντα και υπηρεσίες για τη διανομή των οποίων απαιτούνται ορισμένες βασικές, έστω, ψηφιακές δεξιότητες από τους πολίτες. Σε αυτό το σκέλος, δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποια οργανωμένη προσπάθεια σε πανελλαδικό επίπεδο και οι όποιες ενέργειες εντοπίζονται σε μεμονωμένες πρωτοβουλίες της πρωτοβάθμιας κυρίως Αυτοδιοίκησης. Η ανάληψη οργανωμένης πρωτοβουλίας σε πανελλαδικό επίπεδο είναι απαραίτηση ώστε να μειωθεί ο ψηφιακός αναλφαβητισμός, καθώς ο σημερινός αναλφάβητος είναι εκείνος που δεν γνωρίζει τις βασικές εφαρμογές μέσα από έναν υπολογιστή. Παράλληλα, όμως, κρίνεται απολύτως απαραίτητη και η επαίδευση των χρηστών επάνω σε θέματα κυβερνοασφάλειας, καθώς η άνοδος του ψηφιακού εγκλήματος παρουσιάζει κατακόρυφη αύξηση και το θέμα δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις, αλλά και τους απλούς πολίτες-χρήστες.

Η κατάρτιση για ψηφιακές δεξιότητες πρέπει να ξεκινά από νωρίς της Ελένης Τσιπά, Oracle Academy Programme Manager & Social Impact Specialist, GCMM cluster της Oracle Ελλάς H ανάγκη ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί, πλέον, καθημερινότητα τόσο για τους πολίτες, ανεξαρτήτως ηλικίας, όσο και για τους εργαζομένους, σε οποιονδήποτε κλάδο. Η ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται οι τεχνολογίες και η αλματώδης ανάπτυξη και υιοθέτηση της Πληροφορικής έχουν δημιουργήσει μία από τις μεγαλύτερες εκπαιδευτικές προκλήσεις, με άμεσο και σημαντικότατο αντίκτυπο στην οικονομία. Στην Ελλάδα, εξακολουθούμε να βρισκόμαστε χαμηλά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο τόσο όσον αφορά στη χρήση τεχνολογιών όσο και στην κατάκτηση, έστω και των βασικών, ψηφιακών δεξιοτήτων. Περίπου οι μισές ελληνικές επιχειρήσεις δυσκολεύονται ή και αδυνατούν να βρουν εργατικό δυναμικό με τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες, ενώ ακόμα και οι ήδη εργαζόμενοι, σε υψηλό

ποσοστό, είτε δεν κατέχουν καν τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες είτε χρειάζονται άμεση αναβάθμισή τους. Στην Oracle πιστεύουμε ότι η όλη προσπάθεια πρέπει να ξεκινάει από νωρίς. Eδώ και

25 χρόνια, λοιπόν, επενδύουμε διεθνώς στην εκπαίδευση Πληροφορικής, από το Δημοτικό μέχρι και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω του δωρεάν εκπαιδευτικού προγράμματος

Oracle Academy. Για να χτιστούν τόσο οι βασικές ψηφιακές δεξιότητες όσο και οι πιο προχωρημένες, που πλέον απαιτεί ένας σημαντικός αριθμός επαγγελματικών ρόλων, εντός και εκτός κλάδου Πληροφορικής, είναι ξεκάθαρο ότι απαιτείται μακροχρόνιος σχεδιασμός, με όραμα. Πρέπει, δηλαδή, να υπάρχει μια συνέχεια και κλιμάκωση της ανάπτυξης των δεξιοτήτων από τη μία εκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και, φυσικά, σύνδεσή τους με την αγορά και την ανάπτυξή της. Επιπλέον, ο στόχος οφείλει να είναι διττός. Πρέπει αφενός να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν την αναγκαιότητα αυτών των δεξιοτήτων για την καθημερινότητά τους και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, αφετέρου να τους εμπνεύσουμε να σπουδάσουν Πληροφορική. Παρά τη συνεχή ανάπτυξη που παρουσιάζει ο κλάδος της Πληροφορικής διεθνώς, οι απόφοιτοι των σχετικών σχολών παραμένουν λιγότεροι από όσους χρειαζόμαστε και, σε αρκετές περιπτώσεις, το ποσοστό, αντί να αυξάνει, μικραίνει στο

πέρασμα των χρόνων. Πρόκληση δε παραμένει το πώς θα αυξηθεί και το ποσοστό των γυναικών στη συγκεκριμένη αγορά, καθώς, δυστυχώς, λίγες επιλέγουν την Πληροφορική για τις σπουδές τους, λιγότερες τις ολοκληρώνουν και από εκείνες που θα μπουν στην αγορά εργασίας ακόμα λιγότερες, τελικά, μένουν για αρκετά χρόνια. Χρειάζεται, επομένως, εστίαση και μεθοδικότητα από την πλευρά του κράτους ώστε το χτίσιμο των ψηφιακών δεξιοτήτων να ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού ακόμα, με στόχο να μπορούν ακόμα και εκείνοι που δεν επιθυμούν να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση να ενταχθούν στην αγορά εργασίας έχοντας εκείνες τις ψηφιακές δεξιότητες που χρειάζεται η τοπική αγορά. Από την άλλη, όσοι προχωρήσουν τις σπουδές τους θα πρέπει να μη χρειάζεται να διδαχθούν από την αρχή τα βασικά. Αυτό θα δώσει μια σημαντική «ανάσα» στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, που θα μπορούν πλέον να εστιάσουν στις πιο προχωρημένες και σύγχρονες δεξιότητες, βοηθώντας έτσι και τους αποφοίτους τους να έχουν μια πιο γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά και την οικονομία να εξελιχθεί ταχύτερα, να παράγει καινοτομία και να αναπτυχθεί με τη βοήθεια της Πληροφορικής. Στην Ελλάδα, το Oracle Academy, ήδη εδώ και 20 χρόνια, εστιάζει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων κυρίως προγραμματισμού τόσο των εκπαιδευτικών Πληροφορικής όλων των βαθμίδων όσο και των σπουδαστών τους. Με περισσότερα από 240 εκπαιδευτικά ιδρύματα-μέλη του προγράμματος, δίνουμε σε εκατοντάδες εκπαιδευτικούς και χιλιάδες σπουδαστές δωρεάν πρόσβαση σε cloud τεχνολογίες και λογισμικό της Oracle, καθώς και εκπαιδευτικό υλικό πάνω στον αντικειμενοστραφή προγραμματισμό με Java, τον σχεδιασμό και προγραμματισμό βάσεων δεδομένων με SQL, την cloud υποδομή, την τεχνητή νοημοσύνη με μηχανική εκμάθηση, την ανάπτυξη εφαρμογών και τη διαχείριση έργων. Επιπλέον, δίνουμε την ευκαιρία τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους σπουδαστές να αποκτήσουν τις πρώτες τους επαγγελματικές πιστοποιήσεις, στοιχείο πολύ σημαντικό για την είσοδο και εξέλιξή τους στην αγορά εργασίας. • • •

κοινότητας καφεστίασης επέστρεψε ανανεωμένος, για να τιμήσει και να βραβεύσει τους επαγγελματίες του κλάδου που ξεχώρισαν το 2022, σε μια εκδήλωση-γιορτή, γεμάτη καφέ και happenings. Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, η ethosEVENTS διοργάνωσε τα Coffee Business Awards (#coba22) σε συνεργασία με το περιοδικό Coffee+Brunch

Magazine και το portal coffeemag.gr. Η λαμπερή τελετή #coba22 πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στο Divani Apollon Palace & Thalasso με φυσική παρουσία, αλλά και με παράλληλη online μετάδοση από το LiveOn Expo Complex, το καινοτόμο 3D εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο της LiveOn, της ψηφιακής πλατφόρμας Επιχειρηματικής Επικοινωνίας και Εκδηλώσεων.

Στη φετινή εκδήλωση, στην οποία τιμώμενη χώρα ήταν η Κόστα Ρίκα, απονεμήθηκαν συνολικά 129 βραβεία και 13 τιμητικές διακρίσεις, τα οποία παρουσιάζονται αναλυτικά, παρακάτω.

Top Coffee Chain: Coffee Berry

Top Coffee Roaster: Dimello

Top Coffee Importer: FnB Trade-Marsalì Caffè

Coffee Industry Lifetime Achievement Award: Ιωάννης Ιωσηφίδης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Kafea Terra

Top Traditional Family Business: Taf Coffee

Top Coffee Company Growth and Expansion Award: Coffee Lab για το project New York

Top Coffee Entrepreneur: Χάρης Γρυπάρης, CEO, Coffee Berry

Top Coffee Manager: Παναγιώτης Χάσκος, Managing Partner, Haskos-Caffe’ Luigi Ltd. Βραβείο Καλύτερης Γεύσης Espresso 2022: Brand Portioli Espresso Gourmet Βαρελάκι. Ένα εκλεκτό μείγμα από 100% κόκκους

Κωνσταντίνος Ουζούνης, CEO, ethosGROUP.

Άδωνις-Σπυρίδων Γεωργιάδης, υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων. καφέ Arabica, γλυκόπιοτο, με ντελικάτο άρωμα, κρεμώδη βελούδινη υφή και φρουτώδη γεύση. Οι πολύτιμοι κόκκοι συσκευάζονται σε μεταλλική συσκευασία 3 κιλών, εξασφαλίζοντας την τέλεια διατήρηση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων του.

Top Traditional Coffee Shop: Δεληολάνης

Top Greek Rejuvenated Coffee Brand: Καφεκοπτεία Λουμίδη

Green Coffee Pioneer Award: «Βασίλειος Γ. Αναστασόπουλος ΑΕ», με διακριτικό τίτλο «El Cafe AE»

Top Coffee Bio Brand: Coffee Planet Ltd για το brand Puro Fairtrade Coffee

Top Coffee Publishing Award: Παναγιώτης Νίκας, εκπαιδευτής baristi-συγγραφέας του βιβλίου «Οδοιπορικό στην Κόστα Ρίκα»

Water Honorary Award: Γιάννης Βάλβης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Carpathian Springs SA, για το προϊόν AQUA Carpatica

Top Coffee Society Influencer: James Hoffmann, Barista, YouTuber, Entrepreneur, Coffee Consultant and Author.

& Εξωστρέφειας και πρόεδρος της Enterprise Greece, βραβεύει τον κ. Δημήτρη Καρυοφύλλη, Coffee Executive, R&D Manager, Kafea Terra.

Τις τιμητικές διακρίσεις απένειμε ο κ. Άδωνις-Σπυρίδων Γεωργιάδης, υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων, ο οποίος, στον θεσμικό του χαιρετισμό, επεσήμανε: «Αυτό που δεν έχει γίνει αντιληπτό σε πολύ κόσμο είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί μια χώρα που δεν είναι μόνο εισαγωγέας καφέ, αλλά εξάγει και τεχνογνωσία καφέ. Φτιάχνουμε κι εμείς τις δικές μας προτάσεις, κατακτώντας μεγάλες διεθνείς αγορές, γεγονός που προσδίδει προστιθέμενη αξία στη χώρα μας». Σχετικά με το φλέγον ζήτημα της κατάργησης του EΦΚ στον καφέ, ο κ. Γεωργιάδης ανέφερε ότι η διεθνής αρνητική συγκυρία έχει καθυστερήσει την κατάργησή του, ωστόσο επεσήμανε: «Ο φόρος που επιβλήθηκε ήταν λάθος, να γνωρίζετε ότι δεν παραιτούμαστε της δέσμευσής μας». Ο υπουργός ανακοίνωσε επίσης ότι υπάρχει πρόβλεψη ώστε ο κλάδος της καφεστίασης να ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ. Ο κ. Ιωάννης Σμυρλής, γενικός γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Εξωστρέφειας και πρόεδρος της Enterprise Greece, ανέφερε στην τοποθέτησή του: «Η καφεστίαση είναι ένας κλάδος ιδιαίτερος, ο οποίος αθροίζει πολύ κόσμο που ασχολείται με αυτόν. Από τις εταιρείες εισαγωγής έως τα καταστήματα εστίασης, ο κλάδος συνδέει πολλούς ανθρώπους. Εσείς έχετε εξελίξει τον καφέ στην Ελλάδα, τον έχετε καταστήσει μέρος της κουλτούρας των Ελλήνων, σε ένα πολύ απαιτητικό περιβάλλον. Φέρατε στην αγορά νέα χαρμάνια, νέα προϊόντα, ακόμα και ελληνικό καφέ σε κάψουλα». Ο κ. Σμυρλής αναφέρθηκε στην κατανάλωση του αγαπημένου ροφήματος στη χώρα μας, σχολιάζοντας παράλληλα

Στις προκλήσεις που αντιμετώπισαν και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις καφέ αναφέρθηκε ο κ. Γιάννος Β. Μπενόπουλος, ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Καφέ (ΕΕΚ). Όσον αφορά τον ΕΦΚ, σημείωσε ότι «υπάρχει μια καλή συνεργασία με τα υπουργεία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Αυτό το ζήτημα παραμένει πρώτο στην ατζέντα της Ένωσης, καθώς δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού με προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας που περνούν χωρίς τελωνειακές διαδικασίες». Σχετικά με το ζήτημα της ένταξης στο νέο ΕΣΠΑ, ανέφερε πως «υπήρχε δέσμευση προ τριετίας για ένταξη των επιχειρήσεων στο ΕΣΠΑ, κάτι που ακόμα δεν έχει υλοποιηθεί. Έχουμε κάνει για αυτό το ζήτημα αρκετές συναντήσεις και με τον υφυπουργό, κ. Γ. Τσακίρη, και, πλέον, είμαστε πεπεισμένοι ότι ο κλάδος θα ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ». Ο κ. Μπενόπουλος έκανε λόγο για μια δύσκολη χρονιά, με αυξημένα κοστολόγια, κατά την οποία υπήρξε μια κακή σοδειά στη Βραζιλία, τα ναύλα ήταν αυξημένα, ενώ ακολούθησε η κατάρρευση του ευρώ έναντι του δολαρίου, με αποτέλεσμα να καταγραφεί τον περασμένο Σεπτέμβριο η υψηλότερη τιμή καφέ σε ευρώ στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. «Παράλληλα, οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμη ορθοποδήσει, το εισόδημά τους παραμένει μειωμένο και σε αυτό το κλίμα καλούμαστε να επιδοτήσουμε τα αυξημένα κόστη ως επαγγελματίες» ανέφερε. Και πρόσθεσε: «Η καφεστίαση έχει υποστεί τεράστιες αυξήσεις στα κοστολόγια, τριπλασιασμό των λογαριασμών ρεύματος, μετά από δέκα συν τρία δύσκολα χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, ο καφές και η καφεστίαση έχει επιδείξει τρομερή ανθεκτικότητα και διατηρεί μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης».

(ΕΕΚ).

Embassy of Costa

«Εντύπωση μου κάνει

20 χώρες με τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν κατανάλωση καφέ. Οι εισαγωγές μας όμως δεν είναι μόνο από τους μεγάλους εξαγωγείς, όπως η Βραζιλία, αλλά και από Ιταλία και Ισπανία. Όσον αφορά τις εξαγωγές, οφείλουμε να βοηθήσουμε να γίνουν μεγαλύτερες, γιατί είναι χαμηλές. Ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ελληνικών προϊόντων είναι η Κύπρος και ακολουθούν ΗΠΑ και Αυστραλία, όπου δηλαδή υπάρχει ομογένεια. Οφείλουμε όμως όλοι μαζί να σχεδιάσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα πάρουμε τα ελληνικά προϊόντα με διεθνείς προδιαγραφές και θα απευθυνθούμε στη διεθνή αγορά».

γεγονός

in Rome, Italy. Εξέφρασαν τις ευχαριστίες τους για την τιμητική διάκριση, ειδικά για μια χώρα για την οποία ο καφές αποτελεί κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν, πραγματοποιώντας παράλληλα αναφορά στις σχέσεις coffee culture Ελλάδας-Κόστα Ρίκα. Η κ. Δημάδη τόνισε ότι η Κόστα Ρίκα είναι μια μικρή χώρα με μεγάλο φυσικό πλούτο, με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Το 25% των δασών έχει χαρακτηριστεί εθνικός δρυμός. Πρόκειται για μια χώρα που στηρίζει τις ΑΠΕ και τον καφέ της. Γνωστός ως ο καλύτερος καφές στον κόσμο, καλλιεργείται σε 8 περιοχές και συλλέγεται από τα καφεόδεντρα με το χέρι. Όπως αναφέρθηκε, περίπου 52.000 αγρότες απασχολούνται

TOP COFFEE AWARDS-ΝΙΚΗΤΕΣ

Top Coffee Chains & Shops

Top Coffee Chain Brand

GOLD: Coffee Berry

SILVER: Γρηγόρης

SILVER: Choco Coffee

Top New Coffee Chain

GOLD: Choco Coffee

Top National Coffee Chain

GOLD: Coffee Berry

SILVER: Everest

SILVER: Mikel Coffee Company

Top Local Coffee Chain

GOLD: Choco Coffee

Top Coffee Chain Franchise

GOLD: Γρηγόρης

GOLD: Coffee Berry

SILVER: Baristas Coffee

SILVER: Baristi Speciality Coffee

SILVER: Bruno Coffee Stores

SILVER: Choco Coffee

Top Coffee Chain Design

GOLD: Coffee Berry

GOLD: Flocafe Espresso Room

SILVER: Baristi Speciality Coffee

SILVER: Choco Coffee

Top ESG Coffee Chain

GOLD: Everest

GOLD: Mikel Coffee Company

Top Coffee Chain App

GOLD: Coffee Island

Top Coffee Chain in Social Media

GOLD: Γρηγόρης

GOLD: Coffee Berry

SILVER: Bruno Coffee Stores

SILVER: Choco Coffee

Top Coffee Media Strategy

GOLD: Baristi Speciality Coffee

Top Innovative Coffee Chain

GOLD: Choco Coffee

GOLD: Cultivos Coffee

Top Export Coffee Chain Concept

GOLD: Coffee Berry

Top Coffee Chain Client Service

GOLD: Baristi Speciality Coffee GOLD: Choco Coffee

Top Coffee Chain in HR

GOLD: Coffee Berry GOLD: Coffee Island

Top Athens Independent Coffee Shop

GOLD: Δεληολάνης

GOLD: Καφεκοπτεία Λουμίδη

GOLD: Fabrica De Cafe Haskos Ltd

Top Traditional Independent Coffee Shop

GOLD: Δεληολάνης

Top Family Friendly Independent Coffee Shop GOLD: Δεληολάνης

Top Independent Coffee Shop with Best Brunch GOLD: Δεληολάνης

Top Independent Coffee Shop Design GOLD: Καφεκοπτεία Λουμίδη

Top Independent Coffee Shop Designer

GOLD: Gruppo Decorativo

Top Take Away/Delivery Coffee Shop Athens

GOLD: No Name Quality Street Coffee & Food

Top Take Away/Delivery Coffee Shop Rest of Greece GOLD: Voice Speciality Espresso Bar

Top Excellence in Service Coffee Chain

GOLD: Γρηγόρης GOLD: Coffee Berry

Top Excellence in Service Independent Coffee Shop GOLD: Δεληολάνης GOLD: Καφεκοπτεία Λουμίδη

Top Innovative Independent Coffee Shop

GOLD: Mary Poppins Boutique sweet shop and cafe room

Τop Coffee Chain Supply Management

GOLD: Baristi Speciality Coffee GOLD: Coffee Berry

Top Coffee Roasters

Top Athens Coffee Roaster

GOLD: Delangelo Speciality Coffee

GOLD: Scarlet’s Coffee

SILVER: Δρίτσας Χρυσός Καφές

Top Rest of Greece Roaster

GOLD: Artisti Caffe

Top Innovative Coffee Roaster

GOLD: Coffee Berry

Top ESG Coffee Roaster

GOLD: Coffee Island GOLD: Kafea Terra SA

Top Export Coffee Roaster

GOLD: Dimello

Top Coffee Roaster Brand

GOLD: Coffee Berry

GOLD: Three Continents by Dimello

SILVER: Artisti Caffe

Top Coffee Roaster in After Sales

GOLD: Delangelo Speciality Coffee GOLD: Dimello

Top Micro Roaster

GOLD: Artisti Caffe

Top “Greek Coffee” Roaster Brand

GOLD: Δρίτσας Χρυσός Καφές

GOLD: Καφεκοπτεία Λουμίδη

GOLD: Μερακλής-Haskos Ltd

SILVER: Καφές Καραγιάννη

Top Coffee Importers

Top Athens Coffee Importer

GOLD: Β.Σ. Καρούλιας Μον/πη ΑΕ

GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

SILVER: Coffee Planet Ltd

Top Rest of Greece Coffee Importer

GOLD: Excelsior Hellas IKE

GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

SILVER: Espressoshop/Espressoshop

Top ESG Coffee Importer

GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

GOLD: Puro Fairtrade Coffee

Top Innovative Coffee Importer

GOLD: Caffè L’Antico by Goddcoffee GOLD: Excelsior Hellas IKE GOLD: Haskos-Caffe’ Luigi Ltd

Top Coffee Importer Social Media Strategy

GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè GOLD: Haskos-Caffe’ Luigi Ltd

Top Coffee Importer Brand

GOLD: Caffè L’Antico by Goddcoffee GOLD: Coffee Planet Ltd GOLD: Cortese Caffè GOLD: Dallmayr GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè GOLD: Haskos-Caffe’ Luigi Ltd SILVER: Gran Salvador/Gran Salvador

Top Coffee Importer in HR

GOLD: Haskos-Caffe’ Luigi Ltd

Top Coffee Importer in After Sales

GOLD: Caffè L’Antico by Goddcoffee GOLD: Coffee Planet Ltd GOLD: Excelsior Hellas IKE GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

Top Coffee Importer Bio Brand

GOLD: Puro Fairtrade Coffee SILVER: Excelsior Hellas IKE

Top Coffee Equipment Suppliers

Top Coffee Machine GOLD: Dalla Corte Icon-Eurogat SA

Top Innovative Coffee Equipment Supplier GOLD: Coffeetea’s GOLD: Eurogat SA

Top Coffee Equipment Supplier Advertising Campaign

GOLD: Movino Hellas Goldenberry Innovation

Top ESG Coffee Equipment Supplier

GOLD: SKG Eco Shop

Top Coffee Equipment Supplier Site GOLD: BarEquip GOLD: BaristaTools.gr GOLD: Coffeetales

Top Coffee Equipment Supplier in After Sales

GOLD: Coffeetea’s GOLD: Eurogat SA

Top Beverages Supplier

GOLD: Barista Pro

Top Water Supplier

GOLD: Wellness Stores SILVER: Veluda

Top Non-Coffee Equipment

Suppliers

Top Innovative Non Coffee Supplier

GOLD: Artecniko Productions

Top Chocolate Supplier GOLD: Elmak Beverage-Novello Chocolate

Miscellaneous Coffee Awards

Top Barista Training Company

GOLD: Barista Academy GOLD: Coffee Island SILVER: FnB Trade-Marsalì Caffè

Top Coffee Packaging GOLD: Cortese Caffè GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

Top Coffee Capsule/Pod GOLD: Artisti Caffe

Top Digital Marketing Agency in Coffee Industry

GOLD: Aboutnet GOLD: FnB Trade-Marsalì Caffè

Top Innovative Coffee Product

GOLD: Coffee Island GOLD: Freshcup Hellas Goldenberry Innovation

πό τις αρχές της παγκοσμιοποίησης (αρχές του 1990) έως και σήμερα, έχουν παρατηρηθεί αρκετά περιστατικά διαφθοράς, κλοπών, ατασθαλιών, απατών και κακοδιαχείρισης στον επιχειρηματικό κόσμο. Σε συνδυασμό με το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, απρόβλεπτο και μεταβαλλόμενο μακρο-περιβάλλον, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία για τις επιχειρήσεις ο εσωτερικός έλεγχος.

δι-

τον περιορισμό ή την εξάλειψή τους. Ο εσωτερικός έλεγχος (“internal audit” στα αγγλικά) είναι ο έλεγχος που διενεργείται σε όλες τις επιμέρους λειτουργίες της επι-

χείρησης, όπως διοικητικές και χρηματοοικονομικές, στα περιουσιακά στοιχεία της, αλλά και ο νομοθετικός έλεγχος για την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας με σκοπό τη σωστή χρήση και αξιοποίηση των πόρων της επιχείρησης. Η ελεγκτική είναι ένας ξεχωριστός επαγγελματικός κλάδος των διοικητικών/οικονομικών επιστημών, που πραγματεύεται τους γενικούς κανόνες, όρους και προϋποθέσεις για τη διενέργεια ελέγχου σε κάθε επιχείρηση που στοχεύει στη διαφύλαξη και τη σωστή διαχείριση των οικονομικών πόρων, καθώς και στην ανάπτυξη και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της. Ο ρόλος του εσωτερικού ελέγχου είναι να παρέχει τη διασφάλιση ότι οι διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων και διακυβέρνησης μιας επιχείρησης λειτουργούν αποτελεσματικά. Ο εσωτερικός έλεγχος επίσης εξετάζει μια επιχείρηση προκειμένου να εντοπιστούν πιθανές απειλές για τη βιωσιμότητα και την κερδοφορία της, ενώ ταυτόχρονα υποβάλλει προτάσεις για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με τις απειλές, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί το κόστος τους. Γενικά, η αναγκαιότητα του εσωτερικού ελέγχου προκύπτει από τις ανθρώπινες αδυναμίες (κλοπές, απάτες, κακοδιαχείριση), οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε επιχείρηση. Δεδομένου του ότι η εκάστοτε διοίκηση των επιχειρήσεων δεν έχει, από μόνη της, την άμεση και αξιόπιστη πληροφόρηση που απαιτείται για τη διαπίστωση λειτουργίας των ασφαλιστικών δικλίδων που έχει θέσει προκειμένου να διαχειρίζεται τους επιχειρηματικούς κινδύνους με άριστο τρόπο,

και κατασταλτική λειτουργία του. Οι έλεγχοι διακρίνονται σε εξωτερικούς, εσωτερικούς και μικτούς. Οι εξωτερικοί έλεγχοι διενεργούνται από εξωτερικούς ελεγκτές, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση εξαρτημένης εργασίας με την επιχείρηση την οποία καλούνται να ελέγξουν, μετά από πρόσκληση της ανώτατης διοίκησης αυτής, ενώ οι εσωτερικοί έλεγχοι οργανώνονται από την ίδια την επιχείρηση και διενεργούνται από ειδικά εκπαιδευμένα στελέχη της, τους εσωτερικούς ελεγκτές, οι οποίοι είναι στελέχη της επιχείρησης. Τέλος, οι μικτοί έλεγχοι οργανώνονται και συντονίζονται από το Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου της επιχείρησης και διενεργούνται με τη συνεργασία των εξωτερικών ελεγκτών. Επίσης, οι έλεγχοι, διακρίνονται ανάλογα με την έκτασή τους, σε ειδικούς και γενικούς. Ειδικοί έλεγχοι είναι αυτοί που έχουν ως διερεύνηση έναν συγκεκριμένο τομέα ή αντικείμενο (πχ. εισπράξεις, πωλήσεις, επισφάλεια πελατών, διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας κ.τ.λ.) και γενικοί έλεγχοι είναι εκείνοι που

αφορούν ολόκληρη τη διαχείριση μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Επιπλέον, μπορούν να διακριθούν, ανάλογα με τον σκοπό τους, σε προληπτικούς και κατασταλτικούς. Μπορούν, επιπροσθέτως, να διακριθούν σε μόνιμους ή διαρκείς, τακτικούς ή περιοδικούς και έκτακτους ή περιστασιακούς (ανάλογα με τη διάρκειά τους) και, τέλος, ανάλογα με τον χαρακτήρα του ελέγχου και το αντικείμενο της επιχείρησης, μπορούν να διακριθούν σε χρηματοοικονομικούς, διοικητικούς, λειτουργικούς και ελέγχους αποδοτικότητας. Οι κύριοι σκοποί του εσωτερικού έλεγχου που πρέπει να εξετάζονται και να αξιολογούνται από μια επιχείρηση είναι: α) η συμμόρφωση τόσο του προσωπικού όσο και της διοίκησης με τους καθορισθέντες κανόνες (είτε αυτοί προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως ρυθμιστικές αρχές, νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο, είτε από την ίδια την επιχείρηση, όπως οι στρατηγικές, οι πολιτικές, οι διαδικασίες, ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας κ.τ.λ., β) η επίτευξη

της επιχείρησης, είτε αυτά έχουν υλική υπόσταση (πάγια, αποθέματα) είτε όχι (απαιτήσεις, δικαιώματα, συμβάσεις, φήμη κ.τ.λ.), δ) ο έλεγχος-αξιολόγηση των πληροφοριών που διακινούνται στην επιχείρηση (αξιοπιστία των πληροφοριών του εξωτερικού περιβάλλοντος που εισέρχονται στην επιχείρηση, εκείνων που εξέρχονται προς το εξωτερικό περιβάλλον και, τέλος, των πληροφοριών εσωτερικής διακίνησης) και ε) η

αποδοτική αξιοποίηση των επιχειρησιακών πόρων (ελέγχοντας αν τα μέσα που χρησιμοποιούνται, όπως πάγια, χρηματικά διαθέσιμα, ανθρώπινο δυναμικό κ.τ.λ. της επιχείρησης αξιοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο και δεν υποαπασχολούνται ούτε λειτουργούν με αντιπαραγωγικές μεθόδους). Η αύξηση των περιστατικών διαφθοράς, κλοπών, ατασθαλιών, απατών και κακοδιαχείρισης, τα τελευταία χρόνια, δημιουργεί για τον εσωτερικό έλεγχο ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις και ευκαιρίες, καθώς οι εσωτερικοί ελεγκτές που αναπτύσσουν προγράμματα

καταπολέμησης των κινδύνων αυτών προσφέρουν προστιθέμενη αξία στις επιχειρήσεις. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο εσωτερικός έλεγχος πρέπει να διενεργείται από επαγγελματίες εσωτερικούς ελεγκτές, οι οποίοι διαθέτουν βαθιά γνώση της επιχειρηματικής κουλτούρας, των συστημάτων και των διαδικασιών ελέγχου. Επίσης, θα πρέπει τα στελέχη αυτά να επιδεικνύουν ακεραιότητα, να είναι αντικειμενικά και απαλλαγμένα από αθέμιτες επιρροές, να επιδεικνύουν δέσμευση στην ποιότητα και τη συνεχή βελτίωση, να επικοινωνούν αποτελεσματικά, να είναι διορατικά και να ενεργούν με προνοητικότητα ως προς την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Μόνο τότε το Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου είναι σε θέση να παρέχει διασφαλίσεις ότι οι μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου είναι αποτελεσματικοί για την εξάλειψη των κινδύνων και ότι οι εταιρικές διαδικασίες είναι ικανοποιητικές και οι επιχειρησιακοί στόχοι εκπληρώνονται σωστά και αποτελεσματικά. Συνοψίζοντας, δεν τίθεται αμφιβολία για το γεγονός ότι η διαδικασία του εσωτερικού ελέγχου είναι εξαιρετικά βοηθητική σε θέματα διαχείρισης κινδύνων με τα οποία οι σύγχρονες επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες. Η υλοποίηση και αξιοποίηση εσωτερικών δικλίδων διασφαλίζει την ορθολογικότερη εφαρμογή του εσωτερικού ελέγχου και, για τον λόγο αυτό, κρίνεται εξαιρετικά σημαντική. Ο εσωτερικός έλεγχος παρέχει εξασφάλιση όταν οι δικλίδες ελέγχου έχουν σχεδιασθεί ορθά, ώστε να μπορούν να διευθετούν τους κινδύνους, καθώς και ότι λειτουργούν αποτελεσματικά. Συμπερασματικά, η ύπαρξη ενός Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για παράνομες συμπεριφορές μέσα στις επιχειρήσεις. Ο εσωτερικός έλεγχος αποτελεί τον καταλύτη για τη σωστή και αποτελεσματική λειτουργία μιας επιχείρησης και τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των αναληφθέντων κινδύνων. Κινείται σε ένα ευρύτερο επίπεδο διοικητικής φιλοσοφίας και πρακτικής εφαρμογής και προσθέτει υπεραξία μέσω της παροχής μιας συστηματικής προσέγγισης για την αποτίμηση και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης των κινδύνων, αποσκοπώντας στην εύρυθμη, αποτελεσματική και συνετή λειτουργία της επιχείρησης, αλλά και στην εξασφάλιση της βιωσιμότητάς της μακροπρόθεσμα. • • •

και διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης, ο διευθύνων σύμβουλος της Telecom Egypt, Adel Hamed, και ο διευθυντής της θυγατρικής του ΑΔΜΗΕ Grid Telecom, Γιώργος Ψυρρής, παρουσία του υπουργoύ Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής

Αιγύπτου, δρος Amr Talaat.

9 Ιανουαρίου του 2023. Με την ολοκλήρωση αυτής της μεταβίβασης, η Fairfax θα καταστεί ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος στη Mytilineos, κατέχοντας 6.688.047 μετοχές της τελευταίας ή αλλιώς ποσοστό 4,68%. Ταυτόχρονα, τα δύο μέρη συμφώνησαν να συνάψουν ένα ανταλλάξιμο ομόλογο (exchangeable note) ύψους 50 εκατ. ευρώ, με το οποίο η Fairfax θα έχει δικαίωμα για την απόκτηση επιπλέον 2.500.000 ιδίων μετοχών στην τιμή των 20 ευρώ, σε βάθος διετίας.

έως

σε ισχυρό κόμβο μεταφοράς δεδομένων ανοικτής πρόσβασης ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία. «Πρόκειται για μια στρατηγικού χαρακτήρα κοινή επένδυση, με την οποία οι δύο πλευρές συμμετέχουν στην ανάπτυξη της πρώτης υποθαλάσσιας καλωδιακής υποδομής

σε τρεις ηπείρους. Στο πλαίσιο αυτό, η Grid Telecom, που αποτελεί το τηλεπικοινωνιακό “όχημα” του Διαχειριστή, αποκτά σημαντική καλωδιακή χωρητικότητα προς την Αίγυπτο, την Ιταλία και τη Γαλλία, εξασφαλίζοντας πρόσβαση μέσω του νέου καλωδίου σε γειτονικές χώρες» τονίζει ο ΑΔΜΗΕ.

▶▶▶ ΤΙΤΑΝ: Μία από τις εταιρείες που ηγούνται διεθνώς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Ο Όμιλος TITAN αναγνωρίστηκε ως μία από τις εταιρείες που ηγούνται διεθνώς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από τον παγκόσμιο μη κερδοσκοπικό περιβαλλοντικό οργανισμό CDP, λαμβάνοντας την ανώτατη βαθμολογία «Α». Ο ΤΙΤΑΝ είναι μία από τις μόλις τρεις εταιρείες τσιμέντου διεθνώς που έλαβαν αντίστοιχη βαθμολογία για το κλίμα το 2022 ως αναγνώριση της διαφάνειας στις δημοσιοποιήσεις του και τις άριστες επιδόσεις του. Επιπλέον, ο ΤΙΤΑΝ έλαβε την υψηλή βαθμολογία «Α-» στα θέματα ασφάλειας των υδάτων. Eίναι μία από τις 283 εταιρείες, από όλους τους κλάδους, που έλαβαν την ανώτατη βαθμολογία «Α» από το CDP στο σύνολο των περίπου 15.000 εταιρειών που βαθμολογήθηκαν. Η ετήσια διαδικασία περιβαλλοντικών δημοσιοποιήσεων και αξιολόγησης από το CDP αναγνωρίζεται ευρέως ως το «χρυσό πρότυπο» εταιρικής περιβαλλοντικής διαφάνειας. Για την αξιολόγηση των εταιρειών ακολουθείται μια ενδελεχής και ανεξάρτητη μεθοδολογία, με τη βαθμολογία να κυμαίνεται μεταξύ «Α» και «D-». ▶▶▶

παραγωγός πράσινης ενέργειας, εξασφάλισε μέσω της Alpha Bank τη χρηματοδότηση της κατασκευής του αιολικού πάρκου «Μαγούλα», εγκατεστημένης ισχύος 27 MW. To έργο, συνολικής επένδυσης 40 εκατ. ευρώ, αποτελεί ορόσημο για την εταιρεία, καθώς πρόκειται για το πρώτο της αιολικό πάρκο στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο έργο, που ανήκει εξολοκλήρου στη Valorem, εξασφάλισε εγγυημένη σταθερή τιμή (feed in tariff) τον Ιούλιο του 2020 μέσω της δημοπρασίας που διοργάνωσε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Το αιολικό πάρκο βρίσκεται στο όρος Άσκιο (Σινιάτσικο), βορειοδυτικά της Κοζάνης, σε υψόμετρο 1.700 μέτρων. Θα συνδεθεί στο εθνικό δίκτυο μέσω του υποσταθμού Γρατσιάνη. Θα φιλοξενήσει 6 ανεμογεννήτριες Vestas V150-4,5 MW. Η ετήσια παραγωγή εκτιμάται στα 71 GWh και καλύπτει τις ανάγκες περίπου 18.000 νοικοκυριών. Την κατασκευή, η οποία θα ξεκινήσει στα τέλη του 2022 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το πρώτο τρίμηνο του 2024, θα διαχειρίζεται η Valrea, θυγατρική της Valorem, ενώ ο κύριος ανάδοχος EPC του έργου είναι η Air Energy. ▶▶▶ Είκοσι εκατομμύρια από την Κομισιόν στο «Ελ. Βενιζέλος» Η Ευρωπαϊκή

Intelligence,

not just news.

από

την Ελλάδα και άλλες χώρες για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Ως

αποτέλεσμα, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών παρουσίασε απότομη πτώση της κίνησης και της κερδοφορίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η ενίσχυση θα λάβει τη μορφή άμεσης επιχορήγησης. ▶▶▶ Η στήριξη σε εστίαση και φιλοξενία αναγκαία συνθήκη για τη βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας Την ανάγκη να ακούσει και να στηρίξει η Πολιτεία τον τομέα εστίασης και φιλοξενίας ως σημαντικό πυλώνα του αναπτυξιακού σχεδιασμού της χώρας τόνισαν οι εκπρόσωποι της Συμμαχίας «Στηρίζω HORECA» για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τομέα εστίασης και φιλοξενίας στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια συνάντησής τους με εκπροσώπους του Τύπου. Οι κλάδοι εστίασης και φιλοξενίας (HORECA) αποτελούν τον δυναμικότερο τομέα της ελληνικής οικονομίας, συνεισφέροντας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ για το 2021, πάνω από το 5,5% του ΑΕΠ της χώρας. Οι 112.000 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα παράγουν περίπου 552.000 άμεσες θέσεις εργασίας, οι οποίες αντιστοιχούν στο 11,9% της απασχόλησης στην Ελλάδα. Εστίαση και φιλοξενία αποδίδουν 3,6 δισ. ευρώ σε μισθούς και εισφορές, καθώς και φόρους, που ανέρχονται σε 1,181 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 2,5% των φορολογικών εσόδων του κράτους. Ακόμη και στις πλέον δυσμενείς συνθήκες, ο τομέας HORECA στήριξε αποφασιστικά την ελληνική οικονομία και την απασχόληση. Σήμερα, βρίσκεται, για ακόμη μία φορά, αντιμέτωπος με πρωτοφανείς προκλήσεις, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, των πληθωριστικών πιέσεων και της διεθνούς αβεβαιότητας. • • •

Τιμή Μετοχής 22 Νοεμβρίου 2022 Χρηματιστήριο (σε $) $ 48,38

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. $) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μέγ. 52 εβδ. ($) Χαμ. 52 εβδ. ($) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

4.105,97 198.647 22.087.649 0,990

63,96 39,27 15,99% -1,27% -9,79%

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

Technology / Tech Hardware & Semiconductors Α’ Τρίμηνο 2023 % Α’ Τρίμηνο 2022 Κύκλος Εργασιών 13.632 5,67% 12.900 Μικτό Κέρδος 8.346 3,64% 8.053 EBITDA 3.955 -0,40% 3.971 Κέρδη προ Φόρων 3.475 -4,98% 3.657 Καθαρά Κέρδη μφδμ 2.670 -10,40% 2.980

Η Cisco Systems, Inc. λειτουργεί ως εταιρεία τεχνολογίας ψηφιακών επικοινωνιών. Η Εταιρεία αναπτύσσει, κατασκευάζει και διαθέτει στην αγορά υλικό δικτύωσης, λογισμικό και άλλα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας.

Αποτελέσματα Α’ Τριμήνου 2023 & 2022 (Όμιλος, σε εκατ. $) Πηγή:Εταιρεία. Σημείωση:Τοοικονομικόέτοςλήγειστις30ή31Ιουλίου. Έτος2022:Αύγουστος2021έωςΙούλιος2022. Έτος2023:Αύγουστος2022έωςΙούλιος2023.

2016 49.247 14.810 12.920 10.739 18,5 3,1 14,6 0,4 16,89% 2017 48.005 14.259 12.287 9.609 20,7 3,0 14,9 0,4 14,53% 2018 49.330 14.501 13.039 110 1.805,9 4,6 14,5 0,5 0,25% 2019 51.904 16.116 14.571 11.621 17,1 5,9 12,5 0,4 34,62% 2020 49.301 15.428 13.970 11.214 17,7 5,2 12,9 0,3 29,57%

2021 49.818 14.695 13.262 10.591 18,8 4,8 13,5 0,2 25,66% 2022 51.557 15.926 14.477 11.812 16,8 5,0 12,6 0,2 29,70% Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές

(χωρίς αποσβ.) 17.781 18.724 19.238 17.618 17.924 19.309

Μικτό Περιθώριο Κέρδους % 62,96% 62,04% 62,94% 64,26% 64,02% 62,55%

Καθαρά Κέρδη μφδμ 9.609 110 11.621 11.214 10.591 11.812 Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % 20,02% 0,22% 22,39% 22,75% 21,26% 22,91% Ταμειακά Διαθέσιμα 11.708 8.934 11.750 11.809 9.175 7.079 Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες 33 36 26 27 32 49 Αποθέματα 1.616 1.846 1.383 1.282 1.559 2.568 Ημέρες