ΧΡΗΜΑ #463, Μάρτιος - Απρίλιος 2023

«Οι προκλήσεις της νέας τετραετίας»

ι οίκοι αξιολόγησης, τα επενδυτικά σπίτια, οι αγορές εν γένει στέλνουν τα μηνύματά τους στο εγχώριο πολιτικό προσωπικό με κάθε τρόπο. Οι εκλογές πλησιάζουν, η πρώτη κάλπη είναι κοντά (21 Μαΐου), με το αποτέλεσμά της να καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την πορεία προς τη δεύτερη (2 Ιουλίου;), με αρκετά ενδεχόμενα στο τραπέζι, βασικά και εναλλακτικά, συμπεριλαμβάνοντας μέχρι το –απευκταίο για την οικονομία σίγουρα– σενάριο άλλης μίας, τρίτης, κάπου προς τις αρχές (;) Σεπτεμβρίου.

Πρόσφατα, η Standard & Poor’s έστειλε το δικό της μήνυμα, το οποίο, άσχετα με το πώς επιχείρησαν να το αξιολογήσουν (κατά το κομματικό δοκούν τους) κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση, δεν χωρά δεύτερες ερμηνείες. Για όποιον θέλει να είναι

ειλικρινής με τον εαυτό του και με τη στοιχειώδη γνώση της οικονομικής λογικής, είναι φανερό ότι ο αμερικανικός οίκος προχώρησε σε αυτό που υπαγόρευαν τα εμφανώς βελτιωμένα οικονομικά –πλην όσων φέρουν παρωπίδες–, το μισό βήμα προς την επενδυτική βαθμίδα. Η Standard & Poor’s έθεσε ένα χρονοδιάγραμμα, έναν «οδικό χάρτη» 12 μηνών, στη διάρκεια του οποίου είναι «στο χέρι» της χώρας είτε να προχωρήσει το άλλο μισό, αποκτώντας το πολυπόθητο investment grade, είτε να οπισθοχωρήσει, αφήνοντας μια σημαντική ευκαιρία να πάει χαμένη. Τι σημαίνει η απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας; Νομίζω πως αυτό δεν χρήζει ανάλυσης, τουλάχιστον για τους αναγνώστες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ. Ενδεικτικά θα αναφερθώ σε αυτό και το περιορίζω σε τούτο μόνο: με επενδυτική βαθμίδα ο ΟΔΔΗΧ θα μπορούσε πολύ άνετα το πρόγραμμα εκδόσεων 2023 των 7 δισ. να το διευρύνει σε 10 δισ., σε 12 δισ., ακόμη και σε 14 δισ., με θετικό κλίμα στις διεθνείς αγορές, λ.χ. το τέταρτο τρίμηνο 2023. Τι θα σήμαινε αυτό; Για παράδειγμα, προπληρωμή GL, επί της ουσίας, επιστρέφοντας «ζεστό χρήμα» στα δημόσια ταμεία χωρών της ευρωζώνης, επηρεάζοντας προφανώς ευνοϊκά τη στάση τους έναντι της χώρας.

«Αν και αναγνωρίζουμε την αβεβαιότητα σχετικά με το εκλογικό αποτέλεσμα, υποθέτουμε στις προβλέψεις μας ότι η επόμενη κυβέρνηση θα συνεχίσει να επιδιώκει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομική εξυγίανση...» είναι ένα από τα μότο της

Standard & Poor’s, και ο νοών νοείτω… Η επόμενη κυβέρνηση θα έχει ένα ισχυρό «χαρτί» στα χέρια της, όπως το αναδεικνύει ο οίκος αξιολόγησης: «(...) το κόστος εξυπηρέτησης του κρατικού χρέους παραμένει πολύ χαμηλό, περίπου στο 1,54%, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022. Παρά το μεγάλο χρέος της χώρας, αυτό είναι σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο κόστος αναχρηματοδότησης για τα περισσότερα κράτη στην κατηγορία αξιολόγησης “ΒΒ”...». Θα έχει όμως κι έναν κίνδυνο: «(...) έλλειψη αποφασιστικότητας να εκτελέσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και να μειώσει το δημόσιο χρέος...».

Συνεπώς, χωρίς την επενδυτική βαθμίδα (που πολύ δύσκολα –έως καθόλου– θα δινόταν από τη Standard & Poor’s), ξεκίνησε επίσημα η εκλογική κούρσα, που διεξάγεται με αρκετή αβεβαιότητα ως προς την κυβερνητική «επόμενη ημέρα». Ήδη η απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αποτελεί από τα βασικά συστατικά του πολιτικού αφηγήματος (ένθεν κακείθεν).

Πρακτικά: Μετά από 12 αναβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από το 2019, η χώρα βρίσκεται ένα σκαλοπάτι πριν από την επενδυτική βαθμίδα από τρεις οίκους. Και ακολουθούν άλλα έξι κρίσιμα ορόσημα, με τους οίκους αξιολόγησης μέσα στο 2023, με το πρώτο στο ενδιάμεσο της πρώτης-δεύτερης κάλπης, στις 9 Ιουνίου, με τον οίκο Fitch, και το δεύτερο στις 4 Αυγούστου από τη Scope.

Από τα ενδιαφέροντα της υπόθεσης: το πιθανότερο είναι η Scope να έχει πάρει την «πιστοποίηση» από την ΕΚΤ μέχρι τότε, καθώς ο

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 35χρόνιαπεριοδικόΧΡΗΜΑ

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

Στηνπροσπάθειααναβάθμισηςτηςκεφαλαιαγοράς

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑΠΡΟΪΟΝΤΑ

Ταπρογράμματατου2023γιαφθηνόχρήμα

περιεχόμενα

τ.463/03-04.2023

40 ~ ΦΑΚΕΛΟΣ «ΕΞΑΓΩΓΕΣ»

Ομεγάλος«πρωταγωνιστής»τηςελληνικήςοικονομίας

60 ~ CYBER SECURITY

Οινέεςαπειλέςκαιοιμέθοδοιαντιμετώπισήςτους

68 ~ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ Οεθνικός«πρωταθλητής»

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Το«χαρτί»τηςεπενδυτικήςβαθμίδας

78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: McDonald’s

80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Σημαντικότοδιακύβευμα

ΧΡΗΜΑ

τεύχος Μαρτίου - Απριλίου 2023

ISSN 1105-0470

Κείμενα και φωτογραφίες που αποστέλλονται για

δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται και

αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της ethosMEDIA

SA, η οποία έχει νόμιμο δικαίωμα για κάθε είδους

έντυπη ή ηλεκτρονική χρήση τους. Απαγορεύεται

αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική

ή μερική, φωτογραφιών και ύλης του περιοδικού

και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους

χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Η άποψη

των συντακτών δεν είναι απαραίτητα άποψη της

Διεύθυνσης του περιοδικού.

ιδιοκτησία

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY «Δύοείναιτακρίσιμαδιακυβεύματατηςεπόμενης τετραετίας:ησυνέχισηκαιαξιοποίησητηςκαλής πορείαςπουακολουθεί,τατελευταίαχρόνια,η ελληνικήοικονομίακαιοεκσυγχρονισμόςτων τμημάτωντουΔημοσίουπουπαραμένουνακόμα αιχμάλωτατουβαθέοςκράτους».

Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Χρήστος Κώνστας Διευθυντής Σύνταξης konstas.c@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου

Αρχισυντάκτρια petrou.k@ethosmedia.eu

Συντάκτες

Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu

Γιάννης Λεοντάρης john.leondaris@gmail.com

Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

Λυσικράτους 64, Καλλιθέα, Τ.Κ. 17674 | T: 210 998 4950 | E: banks-press@ethosmedia.eu Αριθμός ΓΕΜΗ: 00044774007000

Ηλίας Χρυσικός Διευθυντής Πωλήσεων chrysikos.e@ethosmedia.eu

Νίκος Αθανασίου Database Marketing athanasiou.n@ethosmedia.eu

Λωρέττα Μπούρα Υπεύθυνη Συνδρομών boura.l@ethosmedia.eu

Γιούλη Μουτεβελή Διοικητική Υποστήριξη mouteveli.g@ethosmedia.eu

Νατάσσα Λαζαράκου Υπεύθυνη Λογιστηρίου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Φωτογραφία Photopress Θ&Α Αναγνωστόπουλοι Shutterstock

Έλενα Χαραλάμπους Δημιουργικό zoegraph@gmx.net

Αμαλία Λούβαρη Επιμέλεια - Διόρθωση louvari.a@ethosmedia.eu

Εκτύπωση-ΒιβλιοδεσίαΣυσκευασία-Ένθεση Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.ethosmedia.eu | www.ethosevents.eu | www.banks.com.gr | www.insuranceworld.gr | www.virus.com.gr

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΘόδωροςΣκυλακάκης ΑναπληρωτήςΥπουργόςΟικονομικών «Οιπροκλήσειςτηςνέαςτετραετίας»

Ιστορική Αναδρομή ΧΡΗΜΑ

Το περιοδικό ΧΡΗΜΑ γεννήθηκε

τον Αύγουστο του 1988, όταν

ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών δεν ξεπερνούσε

τις 300 μονάδες και το Ακαθάριστο

Εγχώριο Προϊόν ανερχόταν σε 76 δισ. δολάρια.

Από το πρώτο τεύχος, πιστέψαμε

ότι υπήρχε θέση στην αγορά για μια ανεξάρτητη και αδέσμευτη φωνή. Επιστρατεύσαμε εργαλεία χρηματοοικονομικής και τεχνικής ανάλυσης, τα οποία ήταν άγνωστα εκείνη την εποχή, και πρωτοπορήσαμε, καθώς το περιοδικό ΧΡΗΜΑ ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που εκδιδόταν με τη μέθοδο του desktop publishing, κάτι που επέτρεψε στη νεοφυή μας επιχείρηση να ανταγωνιστεί τους εκδοτικούς κολοσσούς της εποχής με επιτυχία.

Οι περιβόητες «Προτάσεις Αγοράς», που δημοσιεύαμε κάθε δεκαπενθήμερο, εντόπιζαν τις μετοχές οι οποίες διαπραγματεύονταν κάτω από την πραγματική τους αξία και έθεταν τι-

μές-στόχους για τον επόμενο χρόνο. Η επιτυχία τους ήταν τέτοια που ο «δείκτης ΧΡΗΜΑ» είχε υπερδιπλάσια

απόδοση από τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών επί πολλά χρόνια!

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης

των 35 ετών από την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους, επιχειρούμε μια ιστορική αναδρομή στην πορεία εξέλιξης του περιοδικού. Σε κάθε τεύχος που θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2023

θα φιλοξενήσουμε εικόνες από εξώφυλλα, θέματα και συνεντεύξεις που παρουσιάστηκαν στο περιοδικό όλα αυτά τα χρόνια και σηματοδότησαν τη δυναμική και την εντυπωσιακή μεγέθυνση και εξέλιξή του.

Το ΧΡΗΜΑ, ανανεωμένο και σύγχρονο, συνεχίζει να στηρίζει την επιχειρηματικότητα στη χώρα και τις επενδύσεις, συμβάλλοντας στην εκ νέου ανάδειξη του Χρηματιστηρίου

Αθηνών σε ένα εργαλείο χρηματοδότησης των υγιών και δυναμικών ελληνικών επιχειρήσεων.

Το χρονικό μιας

ιστορικής

διαδρομής

1995

(1995-2000)

Το ΧΡΗΜΑ έχει πλέον εδραιωθεί στη συνείδηση των αναγνωστών ως επενδυτικός οδηγός. Ένα χρήσιμο εργαλείο, που τους καθοδηγεί στις καθημερινές τους επιλογές στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, που γνωρίζει τότε εποχές μεγάλης ανόδου. Σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής δίνουν το στίγμα τους για την ελληνική οικονομία.

Στο τεύχος 173, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1995, ο τότε πρόεδρος του ΣΕΒ, Ιάσων Στράτος, επισημαίνει και προειδοποιεί χαρακτηριστικά σε συνέντευξή

του για την πορεία της οικονομίας: «Η υποχώρηση του πληθωρισμού και η μείωση των επιτοκίων αποτελούν ασφαλώς θετικά στοιχεία. Όμως, παρά τις θετικές αυτές εξελίξεις, η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να κατατρέχεται από τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα, τα οποία αν δεν αντιμετωπισθούν αποφασιστικά, οι προοπτικές παραμένουν αβέβαιες. Αναφέρομαι στο δημόσιο χρέος, το οποίο συνεχίζει να διογκώνεται, στο δημόσιο τομέα, ο οποίος εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από το μεγάλο μέγεθός του και τις δυσκαμψίες, ενώ προς το παρόν δεν φαίνεται να έχουν γίνει ουσιαστικά βήματα

για να τεθεί υπό έλεγχο η παραπέρα αύξησή του και να αρχίσει επιτέλους η μείωση του δημόσιου τομέα. Τέλος, στο ζήτημα των διαρθρωτικών αλλαγών έχουν γίνει πολύ λίγα, καθώς ακόμα και οι ιδιωτικοποιήσεις που είχαν προγραμματισθεί δεν προχωρούν. Συνεπώς, για να εκμεταλλευθούμε την ανάσα που δίνει στην ελληνική οικονομία η μείωση του πληθωρισμού και των επιτοκίων, θα πρέπει να προχωρήσει με ακόμα ταχύτερα βήματα η δημοσιονομική εξυγίανση και να υλοποιηθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία. Αν δεν υπάρξει πρόοδος στους δύο αυτούς κρίσιμους τομείς, δεν θα πρέπει να προσδοκάται ουσιαστική και αυτοπροωθούμενη άνοδος της ελληνικής οικονομίας στο μέλλον». Στο τεύχος 175 ξεχωρίζει η συνέντευξη του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, τότε διευθύνοντος συμβούλου της Δέλτα, ενώ δημοσιεύεται πληθώρα αναλύσεων για μετοχές και προοπτικές εισηγμένων εταιρειών. Ενδεικτικά, αναφέρουμε: Ελβιεμέκ, Κούμπας, Μουριάδης, Σαράντης, Νηρέας. Επίσης, περιλαμβάνεται ανάλυση για τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας και του ΧΑΚ.

Β’ ΜΕΡΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ

Ένα απαραίτητο επενδυτικό εργαλείο

1996

Για όσους ξέρουν να διαβάζουν

πίσω από τις λέξεις…

Στο τεύχος 191 του 1996, το περιοδικό γιορτάζει τα 8 χρόνια κυκλοφορίας του με ένα μεγάλο αφιέρωμα στις προβλέψεις κερδών των εισηγμένων εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Συνεχίζεται η παροχή ευρείας πληροφόρησης για τα τεκταινόμενα στις ευρωπαϊκές και διεθνείς οικονομίες και χρηματιστιστήρια, μέσα από τη συνεργασία με το Euromoney, με το συγκεκριμένο τεύχος να φιλοξενεί θέμα για τις μεταρρυθμίσεις στη γερμανική οικονομία.

Η βαρύτητα στα τεύχη της χρονιάς πέφτει στις παρουσιάσεις των εταιρειών και στις αναλύσεις των μετοχών τους. Χαρακτηριστική είναι η παρουσίαση της Lavipharm, με τίτλο «Δημιουργία νέων συνεργασιών και επέκταση στο εξωτερικό». Παραθέτουμε απόσπασμα: «Οι προβλέψεις για το 1996 είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, αφού ο κύκλος εργασιών του ομίλου αναμένεται να αγγίξει τα 40 δισ. δρχ., αυξημένος κατά 35%. Η αισιοδοξία αυτή στηρίζεται στους ακόλουθους παράγοντες:

στα αναπτυσόμενα από την εταιρεία προϊόντα διαδερμικής τεχνολογίας, καθώς και της τεχνολογίας τής από του στόματος ελεγχόμενης αποδέσμευσης, στα πλεονεκτήματα που προσφέρει στην ελληνική αγορά, λόγω της συνεργασίας της με μεγάλες πολυεθνικές, στον σχεδιασμό νέων προϊόντων και υπηρεσιών, στη γεωγραφική της εξάπλωση στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των κρατών-μελών της Κοινοπολιτείας».

Στο τεύχος 202 –το τελευταίο της χρονιάς–φιλοξενείται χρηματιστηριακός απολογισμός και συνέντευξη του προέδρου του ΧΑΑ, Εμμανουήλ Ξανθάκη. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος του εξωφύλλου: «Χ.Α.Α.: Περίπου… με το σφυγμό ενός νεκρού!».

Περιλαμβάνονται ακόμη αναλύσεις και αποφάσεις γενικών συνελεύσεων των εταιρειών Alcatel, Νηρέας, Ridenco, Singular, Τράπεζα Εργασίας.

Το 1997 (τεύχος Ιανουαρίου, αρ. 203) ξε κινάει με προτάσεις για αγορές μετοχών και με κεντρικά θέματα τη μεγάλη αύξηση στην προσφορά μετοχών το 1997, τα άλυτα ζητήματα στρατηγικής στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τους παράγοντες που θα επηρεάσουν την πορεία του NYSE. Στο τεύχος 216 δημοσιεύεται ανασκόπηση της ελληνικής οικονομίας για το διάστημα 1991-1996, όπως και αφιερώματα στις ΑΕΔΑΚ και την Παράλληλη Αγορά.

Στο τεύχος 218, το ΧΡΗΜΑ αποτυπώνει την εικόνα στο ΧΑΑ μετά από την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, φιλοξενώντας, παράλληλα, αφιερώματα για τις ξένες τράπεζες, τα αμοιβαία κεφάλαια, ενώ δημοσιεύεται ειδικό θέμα για τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των εταιρειών Γκάλης, Folli Follie, Altec, Chipita, Inform Λύκος. Στο τεύχος 219 δημοσιεύεται συνέντευξη του προέδρου της Fanco, κ. Κ. Μπιτζάνη, και μεγάλα αφιερώματα στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας και των ιχθυοκαλλιεργειών, που βρίσκονται σε άνθηση. Επίσης, θέμα για τις μετοχές των κατασκευαστικών εταιρειών και παρουσιάσεις των εταιρειών Alco Hellas, Δέλτα και Εργάς.

Στο τεύχος 220, το κεντρικό θέμα, με τίτλο «Χ.Α.Α.: Άντληση κεφαλαίων ρεκόρ το 1997», αποτυπώνει την «κοσμογονία» που συντελείται στο χρηματιστήριο. Εμπερικλείεται επίσης αφιέρωμα για τον κλάδο του leasing, ανάλυση της κεφαλαιαγοράς της Πορτογαλίας και παρουσιάσεις των εταιρειών Seafarm Ionian, Μαΐλλης, Αλουμίνιον της Ελλάδος.

Εδώ χτυπά… η καρδιά του ΧΑΑ! 1997

1998

Χαρτογραφώντας το τοπίο της

ελληνικής οικονομίας

Στο πρώτο τεύχος του έτους (αρ. 226) το

ΧΡΗΜΑ δίνει τις προτάσεις του για αγορές μετοχών, ενώ δημοσιεύει έναν επενδυτικό οδηγό για hedge funds. Παράλληλα, «εγκαινιάζονται» συνεντεύξεις πολιτικών προσώπων. Σε αυτό το τεύχος φιλοξενείται

συνέντευξη του Γιάννου Παπαντωνίου, με τίτλο «Θα ξεπεράσουμε αυτή και οποιαδήποτε άλλη κρίση».

Στο επόμενο τεύχος (αρ. 227) δημοσιεύεται

συνέντευξη του Κώστα Καραμανλή, με τίτλο «Στόχος των μετοχοποιήσεων είναι μόνο η

αύξηση των δημοσίων εσόδων». Παραθέτουμε απόσπασμα της συγκεκριμένης συ -

νέντευξης για τις αποκρατικοποιήσεις, που

αποτέλεσαν φλέγον θέμα της εποχής και

πεδίο ισχυρής αντιπαράθεσης: «Οι αποκρατικοποιήσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν

σε όλους τους τομείς όπου υπάρχει ιδιωτικό επενδυτικό ενδιαφέρον, δυνατότητες μεταφοράς τεχνολογίας και ανταγωνισμός από

τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, όπως στους τομείς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, τις τηλεπικοινωνίες και τις αεροπορικές-οδικές συγκοινωνίες. Σε άλλους κλάδους, όπως οι τράπεζες, τα ναυπηγεία, ο τουρισμός, όπου δεν υπάρχουν στοιχεία φυσικού μονοπωλίου, οι αποκρατικοποιήσεις θα προωθηθούν σε βάθος. Στόχος δεν είναι μόνο η μεταβολή

του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Στόχος είναι η ενίσχυση του ανταγωνισμού, η οικονομική ανάπτυξη, η βελτίωση της ποιότητας των σχετικών υπηρεσιών». Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύεται συνέντευξη με τον πρόεδρο του ομίλου

Αλουμίνιο Αττικής, Απόστολο Αλλαμανή.

Στο τεύχος 230 δημοσιεύεται αναλυτικό θέμα για το κύμα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συνεργασιών που κυριαρχεί στο ΧΑΑ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Όσοι προσπαθούν να αξιολογήσουν την τιμή μιας μετοχής με βάση κυρίως τα προβλεπόμενα κέρδη της, τότε κατά την τρέχουσα χρήση σε πολλές περιπτώσεις θα πρέπει να έχουν μετανιώσει. Οι μαζικές εξαγορές, συγχωνεύσεις και συνεργασίες που δημοσιεύονται (ή διαδίδονται) αλλάζουν σημαντικά την εικόνα μιας εισηγμένης εταιρείας, άρα αλλάζουν και την αποτίμηση της πραγματικής της αξίας. Κάτω από αυτές τις μεταβολές, που έχουν πάρει μαζικό χαρακτήρα, οι επενδυτές θα πρέπει να παραδεχτούν ότι μετοχές που μέχρι πρότινος έκριναν ότι θα πρέπει να διαπραγματεύονται με δείκτη Ρ/Ε π.χ. 10, τώρα δικαιολογείται ένα Ρ/Ε αρκετά υψηλότερο».

1999

Σταθερή πορεία σε μια…

τρικυμία ανακατατάξεων

Στο πρώτο τεύχος της χρονιάς (αρ. 238) δημοσιεύονται παραδοσιακά, πλέον, προτάσεις για αγορές μετοχών, ενώ φιλοξενείται μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Ελευθέριου Μουζάκη (Ελ. Δ. Μουζάκης ΑΕ), ο οποίος, μεταξύ άλλων, μιλά για τα μέτρα προστασίας που ζητούν κάποιες επιχειρήσεις από την πλευρά της Πολιτείας. Όπως αναφέρει: «Με τα κλάματα και τη ζητιανιά δεν λύνονται τα προβλήματα και αυτό έχει αποδειχτεί από την ιστορία. Εταιρείες που προσπάθησαν να επιβιώσουν μέσω του προστατευτισμού, τελικά δεν απέφυγαν το κλείσιμο. Το κράτος, από τη μεριά του, έχει κι αυτό τις δικές του ευθύνες. Πολλές φορές, στήριξε ζημιογόνες και αντιπαραγωγικές εταιρείες. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Όχι μόνο, τελικά, οι εταιρείες αυτές να κλείσουν, αλλά και να βλαφθούν οι υγιείς επιχειρήσεις και το κοινωνικό σύνολο.

Τους είχα προειδοποιήσει. Ένα άλλο μεγάλο σφάλμα του Δημοσίου ήταν η αδυναμία του να ελέγξει τα παράνομα κυκλώματα, κυρίως στο βαμβάκι».

Στο τεύχος 242 της ίδιας χρονιάς, συναντάμε εκτενές θέμα για τις ραγδαίες αλλαγές που συντελούνται στον τραπεζικό τομέα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Όλα έγιναν ακριβώς όπως είχαν σχεδιαστεί και όπως ακριβώς όλοι γνώριζαν εκ των προτέρων! Αυτό μπορεί να ισχυριστεί όποιος πριν από δύο χρόνια άκουγε τις γνώμες των ειδικών του κλάδου που μιλούσαν για το κύμα των ιδιωτικοποιήσεων και για τη δραματική μείωση του αριθμού των τραπεζών στην Ελλάδα. Σήμερα –μετά και την πώληση της Ιονικής–, όλοι αναζητούν

το επόμενο βήμα, με πολλούς να αναμένουν

σειρά στρατηγικών συνεργασιών ξένων τραπεζών με ελληνικές».

Με δυναμικό προφίλ στη νέα χιλιετία…

Το ΧΡΗΜΑ συναντά τη νέα χιλιετία με νέο design, εμπλουτισμένη ύλη και περισσότερες σελίδες. Τα πρώτα τεύχη της χρονιάς εστιάζουν στις αλλαγές ιστορικού χαρακτήρα που συντελούνται στο ΧΑΑ, με τους κλάδους την πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και του real estate να βρίσκονται στο προσκήνιο.

Το ίδιο διάστημα, ξένοι όμιλοι δίνουν δυναμικό «παρών» στην αγορά των σουπερμάρκετ.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό αφιέρωμα: «Το 1999 αποτέλεσε μια δύσκολη χρονιά για τα super markets, λόγω κυρίως του σκανδάλου με τις διοξίνες και τις πιέσεις της κυβέρνησης για συγκράτηση των τιμών. Επιπλέον, εντάθηκε σε μεγάλο βαθμό ο ανταγωνι -

σμός, καθώς η Lidl επέκτεινε το δίκτυό της

και ξεκίνησε να λειτουργεί στην ελληνική

αγορά η Carrefour, μετά τη συγχώνευσή της

διεθνώς με την Continent. Οι μεγάλες ξένες αλυσίδες αναμένεται να ισχυροποιήσουν την

παρουσία τους στην εγχώρια αγορά τα ερχόμενα χρόνια, είτε εξαγοράζοντας ελληνικές επιχειρήσεις είτε επενδύοντας τεράστια ποσά για τη δημιουργία νέων δικτύων. Το πιθανότερο είναι πάντως πως, μέσα σε λίγα χρόνια, θα κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο του κλάδου. Ο αριθμός των μικρομεσαίων αλυσίδων θα περιοριστεί σημαντικά, καθώς δεν θα αντέξουν τον κυριολεκτικά εξοντωτικό ανταγωνισμό». • • •

ε υποδέχθηκε σε εκείνο το μικρό, λίγο σκοτεινό, γραφείο, με τα έπιπλα και το μεγάλο, βαρύ, ξύλινο χρηματοκιβώτιο του κράτους, της εποχής του Χαρίλαου Τρικούπη. Συζητώντας, περάσαμε από τα υπόλοιπα γραφεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Σταθήκαμε στην περιβόητη αίθουσα των διαπραγματεύσεων, στην οποία κυριαρχεί ένας τεράστιος πίνακας με τον «Προμηθέα Δεσμώτη», προφανώς για να θυμίζει σε όλους τις δυσκολίες και τα βάσανα μιας

μικρής χώρας, που, αντί να εκμεταλλεύεται

την ευελιξία που της προσφέρει το μέγεθος, ταλαιπωρείται ασύστολα από τις εσωτερικές

της πληγές και διχόνοιες.

Ο Θόδωρος Σκυλακάκης είναι ένας εκ πεποιθήσεως φιλελεύθερος πολιτικός, που παλεύει για τις ιδέες του, αλλά ταυτόχρονα μάχεται με πάθος για την εφαρμογή μιας δίκαιης κοινωνικής πολιτικής, που θα προστατεύει τους πραγματικά

άτυχους και αδύναμους, όχι όμως εκείνους που

απλώς κρύβουν τα εισοδήματά τους.

Μέσα σε σαράντα λεπτά συζήτησης, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών ξεδίπλω-

σε, με απλά λόγια, το οικονομικό σχέδιο της επόμενης τετραετίας, με τις προτεραιότητες

και τους στόχους που –υπό κανονικές συνθήκες πολιτικής συζήτησης– θα έπρεπε να υιοθετηθούν από όλους όσοι ασχολούνται με τη διακυβέρνηση αυτής της χώρας…

Ο Θόδωρος Σκυλακάκης είναι ένας φιλελεύθερος πολιτικός, που βρέθηκε στη Νέα Δημοκρατία ακριβώς όταν ανέλαβε ένας

μεγάλος φιλελεύθερος πολιτικός, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.

Την ευθύνη των οικονομικών του κράτους ανέλαβε όταν στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, αλλά και της κυβέρνησης, βρέθηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που η μοίρα το

έφερε, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, να

ασκήσει την πιο επεκτατική κοινωνική πολι-

τική στην ιστορία της χώρας.

Συζητώντας με τον Θόδωρο Σκυλακάκη, ανακαλύπτουμε την αξία της λογικής και των επιχειρημάτων. Ο καθένας έχει δικαίωμα να διαφωνεί μαζί του. Ουδείς όμως μπορεί να

ισχυριστεί ότι ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών δεν έχει ιδέες, εμπειρίες, γνώσεις και επιχειρήματα.

Αναπληρωτής

ΥπουργόςΟικονομικών

Θόδωρος Σκυλακάκης

■ Ποιες είναι, λοιπόν, οι προκλήσεις

και οι προτεραιότητες της οικονομικής

μας πολιτικής για την επόμενη τετραετία, αμέσως μετά τις εκλογές;

Οι προκλήσεις είναι πολλές και, όπως αποδείχθηκε τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι εκπλήξεις και οι ανατροπές είναι περισσότερες. Επομένως, απαιτούν άμεση προσαρμογή.

Οι προτεραιότητές μας είναι, κατά βάση, τρεις:

1. Η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας, ώστε να περάσουμε από την «καταναλωτική εσωστρέφεια» στην «επενδυτική εξωστρέφεια».

2. Η αποτελεσματική λειτουργία του κράτους, ώστε να πάψει η Δημόσια Διοίκηση να μοιάζει με μια μεγάλη «σιδερένια μπάλα» δεμένη στα πόδια κάθε πολίτη και κάθε επιχειρηματία. 3. Η σωστή λειτουργία των θεσμών. Οι θεσμοί προσδίδουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε μια χώρα, σε μια οικονομία, στην κοινωνία.

Είναι λίγες οι χώρες στον πλανήτη που έχουν πετύχει την άψογη λειτουργία των θεσμών.

Και δεν είναι συμπτωματικό που αυτές, ακριβώς, οι χώρες προηγούνται σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

■ Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Τι εννοείτε εσείς με την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου;

Πρώτα απ’ όλα, τη μετάβαση από την «γκρίζα»

στη «λευκή» οικονομία. Πρέπει, διαρκώς, να ασκούμε πιέσεις ώστε να μειώνεται η λεγόμενη «παράτυπη» οικονομία. Με τον τρόπο αυτό αυξάνουμε τα φορολογικά έσοδα του κράτους, έχουμε τη δυνατότητα για μείωση

των φορολογικών συντελεστών και έχουμε τους πόρους για την προστασία όλων εκείνων που έχουν την ανάγκη κοινωνικής μέριμνας.

Η προώθηση ηλεκτρονικών συναλλαγών, η εντατικοποίηση των ελέγχων, συνδυαστικά με τις μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών μειώνουν, διαρκώς, το κενό στις εισπράξεις ΦΠΑ. Και αυξάνονται, έτσι, οι διαθέσιμοι πόροι για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Επιδίωξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι η ενίσχυση των οικονομικά ευάλωτων νοικοκυριών και της μεσαίας τάξης, με βάση τις δυνατότητες της οικονομίας.

Αυτό κάναμε κατά τη διάρκεια των διαδοχικών

κρίσεων και θα συνεχίσουμε να κάνουμε, δια-

σφαλίζοντας παράλληλα πως δεν θα διαταραχθεί η δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας και οι καλές οικονομικές επιδόσεις της, που την έχουν θέσει σε αναπτυξιακή τροχιά και την έχουν φέρει πολύ κοντά στην ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας.

■ Πώς θα «ασπρίσετε» την «γκρίζα», την παράτυπη οικονομία; Έχει ήδη ξεκινήσει η εφαρμογή σχετικών μέτρων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Και, μέσα στα επόμενα χρόνια, θα αναδειχθούν εκπληκτικά αποτελέσματα. Μεταξύ αυτών των πρωτοβουλιών είναι: η σύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές, η υποχρέωση να έχει κάθε επιχείρηση online δελτίο αποστολής για όλα τα αγαθά που διακινούνται, το ηλεκτρονικό τιμολόγιο, που θα μας επιτρέψει, επιτέλους, να μάθουμε ποια προϊόντα και ποιες υπηρεσίες φέρνουν τα έσοδα κάθε επιχείρησης ή ελεύθερου επαγγελματία.

ΤοΕθνικόΣχέδιο ΑνάκαμψηςκαιΑνθεκτικότητας«Ελλάδα 2.0»,αποτελώνταςένα πρόγραμμαθεμελιώδους οικονομικούμετασχηματισμού,οδηγείτην ελληνικήοικονομία προςέναπιοεξωστρεφέςκαιανταγωνιστικό οικονομικόμοντέλο.

■ Τι άλλες αλλαγές πρέπει να γίνουν στο παραγωγικό μας μοντέλο; Εδώ έχουμε τρεις μεγάλες προτεραιότητες:

Πρώτα απ’ όλα, τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας στις επιχειρήσεις.

Η

χώρα μας, πριν μερικά χρόνια, ήταν δεύτερη ή τρίτη στη φοροδιαφυγή, με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εταίρους μας. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε αξιόλογη μείωση, αλλά έχουμε ακόμη μεγάλη απόσταση να διανύσουμε. Σήμερα, όμως, έχουμε τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που στηρίζουν αυτήν την προσπάθεια, σε πολύ αυστηρά χρονοδιαγράμματα… Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», αποτελώντας ένα πρόγραμμα θεμελιώδους οικονομικού μετασχηματισμού, οδηγεί την ελληνική οικονομία προς ένα πιο εξωστρεφές και ανταγωνιστικό οικονομικό μοντέλο, με ένα ψηφιοποιημένο κράτος, έναν πολύ μειωμένο «γκρίζο τομέα»

και ένα πιο φιλικό προς την ανάπτυξη φορολογικό σύστημα.

Δεύτερον, την ενεργειακή μετάβαση. Να περάσουμε από τη «βρώμικη» εισαγωγική οικονομία στην ενεργειακά καθαρή, εξαγωγική.

Ταυτόχρονα, να καλύψουμε το επενδυτικό κενό. Ξεκινήσαμε με επενδύσεις που αντιστοιχούν στο 10% του ΑΕΠ και πρέπει, οπωσδήποτε, να φτάσουμε σε ύψος επενδύσεων που να αντιστοιχούν στο 20% του ΑΕΠ.

Έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να πετύχουμε αυτόν τον στόχο. Τα τελευταία χρόνια, το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε πάνω από 25 δισ.

ευρώ, το δημόσιο χρέος μειώθηκε κατά 15

μονάδες (σε σχέση με το 2018 ως ποσοστό

του ΑΕΠ) και οι επενδύσεις αυξήθηκαν

κατά 45%. Ταυτόχρονα, είχαμε μια ραγδαία μείωση της ανεργίας, που προσεγγίζει τα προ των μνημονίων επίπεδα.

■ Η συζήτηση αυτή ξεκινά από το

μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων…

Η Ελλάδα έχει χιλιάδες πολύ μικρές επιχειρή-

σεις. Και κάποιες από αυτές επιβιώνουν στον

ανταγωνισμό με τη φοροδιαφυγή. Αποκρύ-

πτουν εισοδήματα ή φουσκώνουν δαπάνες.

Εμείς προσφέρουμε σημαντικά κίνητρα, φορολογικά και χρηματοδοτικά, για συγχωνεύσεις

και συμμαχίες, ώστε οι επιχειρήσεις αυτές να

αποκτήσουν οικονομίες κλίμακας.

Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις αναπτύσσονται, μεγαλώνουν, προσλαμβάνουν και επενδύουν

με οικονομίες κλίμακας.

Το «Ελλάδα 2.0» περιλαμβάνει εργαλεία

(επιδοτήσεις και δάνεια) και μεταρρυθμίσεις

που καθιστούν την ελληνική οικονομία πιο

εξωστρεφή, πιο ανταγωνιστική, πιο αποτελεσματική-παραγωγική και πιο «πράσινη», ενώ

παράλληλα συμβάλλουν στην περαιτέρω ψηφιοποίηση του κράτους, προάγουν τη συμμε-

τοχή στην αγορά εργασίας και τη μείωση της «γκρίζας» οικονομίας.

Είναι σημαντικό να διευρυνθεί το εργατικό μας

δυναμικό με νέους σε ηλικία εργαζόμενους, που δεν θα σπαταλούν τα χρόνια της δουλειάς

τους σε «μαύρη εργασία». Πρέπει να δούμε περισσότερες γυναίκες να συμμετέχουν, δυναμικά, στην παραγωγική διαδικασία.

Τέλος, για κάποιον περίεργο λόγο, βλέπουμε εργαζόμενους ηλικίας 55 έως 65 ετών να εγκαταλείπουν τη «μάχη» ή να υποχρεώνονται να φύγουν από τις δουλειές τους ενώ θέλουν και μπορούν να προσφέρουν περισσότερα στην οικονομία, την κοινωνία, αλλά και στις οικογένειές τους.

■ Πώς θα πείσετε τον μικρομεσαίο επιχειρηματία, τον ελεύθερο επαγγελμα-

τία, να δεχθεί να παραχωρήσει το μισό «βασίλειό» του, να συμμαχήσει και να συγχωνευθεί για να μεγαλώσει;

Εδώ μπαίνει ένα ουσιώδες στοιχείο της πολιτικής μας που ποτέ δεν κατάλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ: τα κίνητρα. Οι οικονομικές εξελίξεις δεν διατάσσονται. Ανταποκρίνονται όμως σε κίνητρα και

ευκαιρίες που εμείς προσφέρουμε. «Κλειδί» για

την επιτυχία της προσπάθειάς μας ήταν τα οικονομικά κίνητρα για δουλειά και δημιουργία, που χαρακτήρισαν την οικονομική μας πολιτική. Η αποτελεσματικότητα της πολιτικής αυτής αποτυπώνεται στην πρόσφατη έκθεση του Economist Intelligence Unit, από την οποία

Μάρτιος - Απρίλιος 2023

«Κλειδί»γιατηνεπιτυχίατης προσπάθειάςμαςήτανταοικονομικά κίνητραγιαδουλειάκαιδημιουργία, πουχαρακτήρισαντην οικονομικήμαςπολιτική.

προκύπτει πως η Ελλάδα ήταν η χώρα που πέτυχε, την τριετία 2019-2022, τη μεγαλύτερη βελτίωση του επιχειρηματικού της περιβάλλοντος, «σκαρφαλώνοντας» 16 θέσεις στη σχετική κατάταξη.

Γεγονός που, ταυτόχρονα, λειτούργησε σαν «μαγνήτης» για την ανακοίνωση εμβληματικών επενδύσεων στη χώρα μας από εταιρείες κολοσσούς, όπως η Microsoft, η Amazon Web, η Cisco, η Volkswagen, η JP Morgan κ.ά.

Όλοι αυτοί οι μεγάλοι οργανισμοί θα χρειαστεί να συνεργαστούν με ελληνικές μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες όμως, με τη σειρά τους, πρέπει να έχουν μέγεθος, διαδικασίες, δυνατότητες και προοπτικές για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις.

■ Αν καταλαβαίνω καλά, η επόμενη κυβερνητική θητεία θα ξεκινήσει με την «προίκα» του Εθνικού Σχεδίου για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας…

Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα. Οι πόροι που έχει στη διάθεσή της η χώρα μας από αυτό το πολύτιμο αναπτυξιακό εργαλείο αναμένεται να οδηγήσουν σε μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων για τα δεδομένα της Ελλάδας, της τάξεως των 65-70 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των πόρων του RePowerEU).

Προϋπόθεση για να συνεχιστεί η επιτυχημένη οικονομική πορεία της χώρας, και να μην υπάρξει ανατροπή και τραγική οπισθοδρόμηση, είναι η πολιτική σταθερότητα, η συνέχιση και εμβάθυνση της μεταρρυθμιστικής πολιτικής. Με κύριους στόχους τον αποφασιστικό εκσυγχρονισμό των τμημάτων του κράτους, που παραμένουν πίσω στην εποχή των συντεχνιών και της ακραίας αναποτελεσματικότητας, και την «έκρηξη» επενδύσεων, που έχει ήδη ξεκινήσει και θα πολλαπλασιαστεί στα επόμενα χρόνια.

■ Ας περάσουμε, τώρα, σε αυτό που

συνέντευξη

advertorial

στερα από δύο έτη μιας πρωτοφανούς πανδημικής κρίσης, το 2022 υπήρξε ένα ακόμη έτος αυξημένης αβεβαιότητας, λόγω της ρωσικής

εισβολής στην Ουκρανία και της απότο-

μης ανόδου του πληθωρισμού. Μέσα σε

ένα τέτοιο ευμετάβλητο περιβάλλον διαδοχι-

κών κρίσεων, είναι σημαντικό να αναζητούμε

σταθερές που ενισχύουν την ανθεκτικότητα

της οικονομίας και την ικανότητά της να αντεπεξέρχεται στις προκλήσεις. Στην περίπτωση

της Ελλάδος, η συνέχιση αξιόπιστων οικονο-

μικών πολιτικών, ιδιαιτέρως στον χώρο της δημοσιονομικής πολιτικής, η διαφύλαξη των σημαντικών επιτευγμάτων των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών του παρελθόντος και η θέσπιση νέου μεταρρυθμιστικού προγράμματος για την κυβέρνηση που θα προκύψει μετά

τις εθνικές εκλογές, με άξονα τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα και την αναβάθμι-

ση των θεσμών και των υποδομών, πρέπει να

αποτελούν τον φάρο που θα μας καθοδηγήσει

στα ταραγμένα νερά της νέας οικονομικής

πραγματικότητας.

Διεθνές περιβάλλον

Η παγκόσμια οικονομία, μετά τους

ισχυρούς ρυθμούς ανάκαμψης που κα-

ταγράφηκαν το 2021, επιβραδύνθηκε σημαντικά το 2022. Ωστόσο, η επιβράδυν-

ση αυτή ήταν ηπιότερη έναντι των αρχικών

εκτιμήσεων, παρά τον διαρκώς αυξανόμενο

πληθωρισμό, εξαιτίας κυρίως: (α) της ανα-

βληθείσας ζήτησης και των συσσωρευμένων

αποταμιεύσεων από την περίοδο της πανδημίας, που στήριξαν την κατανάλωση, (β) της

ισχυρής αγοράς εργασίας και (γ) της λήψης

προσωρινών μέτρων πολιτικής παγκοσμίως

για τη συγκράτηση του ενεργειακού κόστους.

Ο πληθωρισμός διεθνώς κατέγραψε

έντονη αύξηση το 2022 και αποδείχθη-

κε υψηλότερος και πιο παρατεταμένος

έναντι των αρχικών προβλέψεων. Οι αυ-

ξημένες πληθωριστικές πιέσεις οφείλονται σε

μεγάλο βαθμό σε παράγοντες από την πλευρά

της προσφοράς, αντανακλώντας κυρίως την

αύξηση του ενεργειακού κόστους, ενώ σημαντική είναι και η συμβολή των παραγόντων της

ζήτησης, λόγω της δυναμικής ανάκαμψης των

οικονομιών μετά την πανδημία και των εκτετα-

μένων δημοσιονομικών μέτρων στήριξης.

Μάρτιος - Απρίλιος 2023

Απόσπασμα από την έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ, κ. Γιάννη Στουρνάρα, για το 2022

Η δυναμική παρέμβαση των νομισματικών αρχών παγκοσμίως, με τη δραστική αύξηση των επιτοκίων, κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να σηματοδοτήσει την αποφασιστικότητά τους αφενός να σταθεροποιήσουν τις πληθωριστικές προσδοκίες και αφετέρου να περιορίσουν τη συνολική ζήτηση και να θέσουν υπό έλεγχο τις δευτερογενείς πληθωριστικές επιδράσεις, εμποδίζοντας την εκδήλωση ενός συνδυασμού συνεχών αυξήσεων («σπιράλ») τιμών-μισθών. Μάλιστα, το μέγεθος της παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών ήταν τέτοιο ώστε το προηγούμενο έτος παρατηρήθηκε η πιο απότομη μεταστροφή της κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής που έχει καταγραφεί μεταπολεμικά, με αβέβαιες ακόμη επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα.

Ενιαία νομισματική πολιτική Κατά τη διάρκεια του 2022, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη

Τράπεζας (ΕΚΤ). Η επικείμενη ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής αποφασίστηκε τον Δεκέμβριο του 2021, ενώ η έναρξη των αυξήσεων των βασικών επιτοκίων ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2022, όταν οι προβλέψεις της ΕΚΤ υποδήλωναν ότι ο πληθωρισμός θα ήταν πιο επίμονος σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις και θα εξακολουθούσε να κινείται σε ανεπιθύμητα υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Έτσι, από τον Ιούλιο του 2022 και έπειτα, η ΕΚΤ προέβη σε διαδοχικές αυξήσεις των βασικών επιτοκίων, τερματίζοντας μια οκταετή περίοδο αρνητικών επιτοκίων. Σωρευτικά, μέχρι σήμερα, τα βασικά επιτόκια έχουν αυξηθεί κατά 350 μονάδες βάσης.

πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Ο τρόπος λήψης των αποφάσεων νομισματικής πολιτικής προσαρμόστηκε στις τρέχουσες συνθήκες του αβέβαιου οικονομικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, αντί να προδιαγράφεται η πορεία των βασικών επιτοκίων με την παροχή συναφών καθοδηγητικών ενδείξεων (forward guidance) από την ΕΚΤ, οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται πλέον με βάση τις πληροφορίες και τα οικονομικά στοιχεία που συγκεντρώνονται με

είναι αντίβαρο στη

διάχυτη αβεβαιότητα

ορίζοντα την επόμενη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου, οπότε επαναξιολογείται

η κατάσταση της οικονομίας της ευρωζώνης

και ειδικότερα οι προοπτικές του πληθωρισμού, καθώς και η ένταση της μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Σε όλη τη διάρκεια

αυτής της διαδικασίας, η ΕΚΤ διατηρεί την

ευχέρεια επιλογής (optionality), τη σταδιακή

προσέγγιση (gradualism) με βάση τα διαθέ-

σιμα οικονομικά στοιχεία (data-dependence)

και την ευελιξία (flexibility) κατά την άσκηση

της νομισματικής πολιτικής.

Παράλληλα με τις αυξήσεις των επιτοκίων, η ΕΚΤ υιοθέτησε και μια σειρά άλλων μέτρων. Συγκεκριμένα:

• Το Μάρτιο του 2022 τερματίστηκαν οι

καθαρές αγορές τίτλων υπό το έκτακτο

πρόγραμμα ΡΕΡΡ και έκτοτε εφαρμόζε-

ται το ευέλικτο πρόγραμμα επανεπενδύσε-

ων, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2024. Επίσης, δόθηκε παράταση όσον αφορά τη δυνατότητα χρήσης τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου ως εξασφαλίσεων στις πράξεις αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος, τουλάχιστον για όσο χρόνο θα συνεχίζονται οι επανεπενδύσεις του ΡΕΡΡ.

• Τον Ιούλιο του 2022 θεσμοθετήθηκε

το Μέσο για την Προστασία της Μετάδοσης (Transmission Protection Instrument-ΤΡΙ) προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού μετάδοσης της ενιαίας νομισματικής πολιτικής.

• Τον Οκτώβριο του 2022 οι όροι των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTROIIΙ) έγιναν λιγότερο ευνοϊκοί, ώστε να ευθυγραμμιστούν με την ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής, συμβάλλοντας στη συρρίκνωση του ισολογισμού της ΕΚΤ.

• Τον Δεκέμβριο του 2022 αποφασίστηκε

η έναρξη της συρρίκνωσης του χαρ -

τοφυλακίου του προγράμματος APP

από τον Μάρτιο του 2023, με προβλέψιμο

και σταθερό ρυθμό.

Συνολικά, η στρατηγική της ΕΚΤ καταδεικνύει την αποφασιστικότητά της να διασφαλίσει την επαναφορά του πληθωρισμού στον μεσοπρόθεσμο στόχο

του 2% και την ομαλή λειτουργία του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής, προσαρμόζοντας όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της. Παράλληλα, η εργαλειοθήκη πολιτικής που διαθέτει η ΕΚΤ είναι πλήρως εξοπλισμένη για την παροχή ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα, εάν χρειαστεί, ώστε να διασφαλιστεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ευρωζώνη. Ελληνική οικονομία

Εν μέσω πρωτοφανών εξωγενών διαταραχών και διάχυτης αβεβαιότητας, η ελληνική οικονομία έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο μετά την κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας, παρουσιάζοντας υψηλή ανθεκτικότητα, ενώ παράλληλα ενισχύθηκε η αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής. Τα δύο τελευταία χρόνια, η Ελλάδα επιτυγχάνει ισχυρή μεγέθυνση της οικονομίας της, καταγράφοντας πραγματική σύγκλιση του επιπέδου ευημερίας της προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι το 2022 εξαλείφθηκε το αρνητικό παραγωγικό κενό της οικονομίας, ύστερα από 11 συνεχόμενα έτη.

Το 2022 η ελληνική οικονομία διατήρησε την αναπτυξιακή της δυναμική, καταγράφοντας ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 5,9% (σημαντικά υψηλότερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου), παρά τις έντονες πληθωριστικές πιέσεις και την επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος. Το

ΑΕΠ σε πραγματικές τιμές ξεπέρασε τα προ πανδημίας επίπεδα, με βασικές συνιστώσες

της ανάπτυξης την ιδιωτική κατανάλωση, τις εξαγωγές υπηρεσιών (οι ταξιδιωτικές εισπράξεις έφθασαν σχεδόν στο επίπεδο του 2019) και τις επενδύσεις.

Τη διετία 2021-22 οι εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων ενισχύθηκαν σημαντικά, φθάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 20ετίας. Τα επενδυτικά κεφάλαια αποτέλεσαν βασικό εργαλείο για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, την προώθηση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης και την εισαγωγή καινοτόμων τεχνολογιών. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη σταδιακή ανάκτηση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές

της ελληνικής οικονομίας. Σημαντικό ρόλο

στην ενίσχυση των επενδύσεων

της δημόσιας περιουσίας, η συμμετοχή ξένων εταιρειών στο μετοχικό κεφάλαιο εγχώριων επιχειρήσεων, καθώς και το ρεκόρ συγχωνεύσεων και εξαγορών που σημειώθηκε το 2022.

Η έντονη επιτάχυνση του γενικού πληθωρισμού (στο 9,3% το 2022), λόγω της ανόδου των διεθνών τιμών της ενέργειας, μείωσε το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών και υπονόμευσε τις προοπτικές της οικονομίας. Σταδιακά

στη διάρκεια του έτους, οι μεγάλες και συνεχείς αυξήσεις στα ενεργειακά και στα διατροφικά αγαθά μετακυλίστηκαν στις υπηρεσίες και στα μη ενεργειακά βιομηχανικά προϊόντα, με αποτέλεσμα την ταχεία άνοδο του πυρήνα του πληθωρισμού (σε 5,7%).

Η βελτίωση στην αγορά εργασίας είναι πλέον εμφανής, με το ποσοστό ανεργίας να έχει μειωθεί το 2022 στο 12,4%, κάτω από το επίπεδο του 2010, τον ρυθμό αύξησης της απασχόλησης να επιταχύνεται, ενώ για πρώτη φορά από το 2009 καταγράφεται αύξηση του εργατικού δυναμικού. Οι εξελίξεις αυτές αποδίδονται εν πολλοίς στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και στις μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης δεκαετίας, οι οποίες αύξησαν την ευελιξία και συνέβαλαν ώστε η απασχόληση να ανταποκριθεί ταχύτερα στην αύξηση του ΑΕΠ.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας συνέχισε να βελτιώνεται το 2022, παρά τον υψηλό πληθωρισμό. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας υπήρξε πιο θεαματική ως προς το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, καθώς μάλιστα ο σχετικός δείκτης υποχώρησε τη διετία 2021-22 κάτω από τα επίπεδα όπου βρισκόταν πριν από την ένταξη της Ελλάδος στην ευρωζώνη. Αυτή η επίπονη και εκτεταμένη ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στη μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου καθορισμού των μισθολογικών αυξήσεων και στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Πρόοδος σημειώνεται επίσης και σε πτυχές της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Η πρόοδος αυτή, η οποία ξεκίνησε με σειρά μεταρρυθμίσεων κατά την περίοδο μετά το 2010 και εντείνεται τα τελευταία έτη, συμβάλλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού και επενδυτικού κλίματος, προσφέροντας πρόσθετα οφέλη στους εξωστρεφείς κλάδους της οικονομίας. • • •

νοδος διαρκείας καταγράφεται στο Χρηματιστήριο Αθηνών, ως απόρροια των σταθερών εισροών ξένων

κεφαλαίων που, εδώ και εβδομάδες, επενδύουν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσομακροπρόθεσμα. Το αποτέλεσμα είναι η θεαματική άνοδος, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% από την αρχή του έτους, γεγονός που φέρνει το ελληνικό χρηματιστήριο στην πρώτη θέση της σχετικής κατάταξης διεθνώς. Οδηγός ο τραπεζικός κλάδος, που με άνοδο 30% το ίδιο διάστημα είναι μακράν μπροστά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Με σερί έντεκα συνεδριάσεων με θετικό πρόσημο –μέχρι και τη συνεδρίαση της 18ης Απριλίου– ο Γενικός Δείκτης διαμορφώθηκε στα υψηλά 8,5 ετών, με «βλέψεις» προς τις 1.140,96 μονάδες. Ακολούθησε ένα εξισορροπητικό διάλειμμα, με την προσοχή να στρέφεται και στην ετυμηγορία της Standard & Poor’s (στις 21 Απριλίου).

Μετά από ένα καλό πρώτο δίμηνο –με το ΧΑ σε θέση «πρωταθλητή»–, με κομβικό το δυστύχημα των Τεμπών και εύλογο χρόνο εξισορρόπησης να ακολουθεί, η αγορά ξαναμπήκε σε ανοδικό ρυθμό, με σταδιακά όλο και ενεργότερη τη συμμετοχή των funds. Παρουσία ξένων που όχι μόνο συνέβαλε στην κάλυψη των απωλειών του Μαρτίου, αλλά και στήριξε την ισχυρή αντίδραση του εγχώριου τραπεζικού κλάδου, σε μια συγκυρία κατά την οποία στις ΗΠΑ η χρεοκοπία των Silicon Valley Bank και Signature Bank και στην Ευρώπη οι τριγμοί λόγω Credit Suisse προκαλούσαν μαζικές εκροές και ισχυρή διόρθωση στα χρηματιστήρια.

Με συνολικό τζίρο 2,5 δισ. τον Φεβρουάριο, με συναλλαγές σταθερά πάνω από τα 100 εκατ. (σε μόλις μία ήταν λιγότερες) και άλλα 2,5 δισ. τον Μάρτιο, οι καθαρές εισροές των ξένων διαμορφώθηκαν στα 267 εκατ. (στο διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου). Το επενδυτικό κρεσέντο των ξένων συνεχίστηκε τον Απρίλιο με ημερήσιους τζίρους μεγαλύτερους των 100 εκατ., ακόμη και στις τρεις συνεδριάσεις της Μεγάλης Εβδομάδας, κατ’ εξαίρεση του... εορταστικού κανόνα, γεγονός ενδεικτικό του σταθερού ενδιαφέροντος (σχεδόν αποκλειστικά) από τους ξένους.

Η προοπτική μετάβασης του ΧΑ στην κατηγορία των

«ανεπτυγμένων αγορών»

αφιέρωμα - xρηματιστηριακές εταιρείες

Η τελευταία φάση της ανοδικής κίνησης –που ουσιαστικά ξεκίνησε από τα μέσα Οκτωβρίου 2022– στηρίχθηκε κυρίως σε μετοχές εταιρειών «πραγματικής οικονομίας» στο μεγαλύτερο εύρος του FTSE25 και επιλεγμένων mid caps, ως απόρροια σταθερών θέσεων που «χτίζουν» ξένοι διαχειριστές σε τίτλους των Mytilineos, Motor Oil, Jumbo, ΟΠΑΠ, αλλά και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Aegean, Viohalco, Helleniq Energy, TITAN κ.ά. Καθαρές εισροές και επενδυτικές θέσεις που δεν περιορίζονται στην αγορά μετοχών (υποκείμενη και παράγωγα), αλλά εκτείνονται στο ελληνικό χρέος (κρατικό, ιδιωτικό-επιχειρήσεων), σε «καλάθια» με έκθεση σε επιλεγμένα χαρτιά (λ.χ. MSCI Greece Standard, GREK ETF, Lyxor κ.λπ.), πρακτικά ένα «σάρωμα» αγοραστών

σε ελληνικά assets.

Καλά οικονομικά αποτελέσματα 2022, που

επιβεβαιώνουν το τρίπτυχο της εγχώριας επιχειρηματικότητας «ανθεκτικότητα-ευελιξία-εξωστρέφεια» και εγγυώνται ένα εξίσου

καλό 2023, καθαρή λειτουργική κερδοφορία σε ιστορικά υψηλά, όπως και για εξαγωγές, άμεσες ξένες επενδύσεις, έσοδα που παραπέμπουν σε μεγέθη προ μνημονιακής κρίσης και Lehman.

Κερδοφορία-ρεκόρ για τις μεγάλες βιομηχανίες (Mytilineos, Motor Oil, Viohalco, ElvalHalcor, Cenergy Holdings, Helleniq

Energy, TITAN κ.ά.) σημειώνει η «βαριά βι-

ομηχανία» (με άμεσο αποτύπωμα σε θέσεις

εργασίας), με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό

και για τα δημόσια έσοδα, την επίτευξη

πλεονασμάτων, την ουσιαστική μεγέθυνση

του ΑΕΠ. Αλλά και εισηγμένες όπως λ.χ.

ΟΠΑΠ, Jumbo, Aegean Airlines, Autohellas

με μεγέθη που ξεπερνούν αυτά του 2019,

δίνοντας σημαντική

ώθηση σε κλάδους αιχμής-τομείς δραστηριότητας με προστιθέμενη αξία στην παραγωγή καθαρού λειτουργικού κέρδους.

Ολική επαναφορά και μάλιστα χωρίς τον τραπεζικό κλάδο, που μέχρι και το 2009 ήταν πρωταγωνιστής σε κερδοφορία, έσοδα-διανομές μερισμάτων, με παράγοντες της αγοράς να αναφέρονται σε ουσιαστική διαφοροποίηση του μείγματος, με μεγαλύτερη συμμετοχή της «παραγωγής» έναντι των «υπηρεσιών». Αλλαγή μείγματος, που υποστηρίζει τη θεαματική ενίσχυση της εξαγωγικής δραστηριότητας, όπως της ενεργότατης παρουσίας ελληνικών ομίλων και επιχειρήσεων στις διεθνείς αγορές. Στοιχεία ενδεικτικά του εύλογου ενδιαφέροντος των funds, που ναι μεν βραχυπρόθεσμα «πόνταραν» στην ετυμηγορία της Standard & Poor’s, ωστόσο κοινός τόπος ήταν πως η λήψη θέσεων εντάσσεται σε ευρύτερο επενδυτικό σχεδιασμό, με προοπτική προς την «επόμενη ώρα». Πέραν του αν και πώς θα «τιμολογούσε» την ελληνική οικονομία η S&P, η τακτική των ξένων ξεπερνά κατά πολύ την αξιολόγηση, καθώς έχει ορίζοντα 9-12-15 μηνών, προεξοφλώντας την απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας (τέλος 2023-αρχές 2024), συνακόλουθα της επανένταξης του ΧΑ στην κατηγορία των αναπτυγμένων μετά από επώδυνη... «Οδύσσεια».

Ακριβώς σε αυτήν την προοπτική επενδύουν τα ξένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια, «αγοράζοντας θέσεις» σε μια αγορά που έχει σημαντικά περιθώρια μεγέθυνσης. Προοπτική που συμπεριλαμβάνει τη σταδιακή επαναφορά του τραπεζικού κλάδου προς την επενδυσιμότητα, τάση που θα προσθέσει υπεραξίες σε μια αγορά που, ακόμη και σήμερα, μετά τη σημαντική άνοδο από την αρχή του έτους, σε όρους αποτίμησης αντιστοιχεί στο (σχεδόν) 35% του ΑΕΠ. Σχέση σημαντικά χαμηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου, διψήφιου discount, μέρος του οποίου οι διαχειριστές-αγοραστές προσβλέπουν να ανακτήσουν σταδιακά μέσα στο 2023.

Με ορόσημο τις συνεδριάσεις της Fed και της ECB, διαδοχικά, στις αρχές Μαΐου –οπότε και θα αποσαφηνιστεί η τακτική, ειδικά της ΕΚΤ, όσον αφορά σε πληθωρισμό και επιτόκια–και με ορίζοντα την πρώτη κάλπη της 21ης Μαΐου πραγματοποιούνται οι κινήσεις των επενδυτών.

Ως προς το πρώτο, η απρόσμενη εκτίναξη

του πληθωρισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο σε διψήφιο ποσοστό καθιστά βέβαιη τη νέα

Η τελευταία φάση της ανοδικής κίνησης στηρίχθηκε

κυρίως σε μετοχές εταιρειών «πραγματικής οικονομίας».

αύξηση του βασικού ευρωπαϊκού επιτοκίου κατά, τουλάχιστον, 25 μονάδες βάσης και ό,τι αποφασίσει η Φραγκφούρτη για τη συνέχεια, διατηρώντας υψηλά το «κόστος χρήματος», το δεύτερο όμως (το εκλογικό) δεν δείχνει να ανησυχεί, μέχρι τώρα, τα πανίσχυρα ξένα σπίτια.

Το μήνυμα Κοντόπουλου

Στις ενέργειες για τη μετάβαση του ελληνικού χρηματιστηρίου στην κατηγορία των «ανεπτυγμένων αγορών», τις πρωτοβουλίες

για προσέλκυση νέων εταιρειών και πραγματοποίηση IPOs, το στοίχημα της αύξησης

της συναλλακτικής δραστηριότητας και της βελτίωσης του “brand” της αγοράς αναφέρθηκε πρόσφατα ο κ. Γιάννος Κοντόπουλος, CEO του ATHEX Group, κατά την εκδήλωση απολογισμού του πρώτου έτους από την ανάληψη των καθηκόντων του. Πλαισιωμένος από τους επιτελικούς διευθυντές του ομίλου, γνωστοποίησε τη δημιουργία του νέου δείκτη MSCI GR Rebased Index, η ενεργοποίηση του οποίου είναι προγραμματισμένη για τις 10 Μαΐου 2023. Στον δείκτη θα συμμετέχουν δέκα εισηγμένες, οι Alpha Bank, Jumbo, Mytilineos, OTE, Eurobank, Motor Oil, ΔΕΗ, Εθνική Τράπεζα, ΟΠΑΠ και ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή.

Ο επικεφαλής του ΑΤΗΕΧ Group χαρακτηρίζει θετικό στοιχείο το γεγονός ότι το “launch” του νέου δείκτη θα γίνει πριν από τις εκλογές. Ακόμη, έχει προγραμματιστεί το

2ο Greek Investment Conference σε συνεργασία με τη Morgan Stanley και ελληνικές χρηματιστηριακές εταιρείες στο Λονδίνο (27 & 28 Νοεμβρίου) και, νωρίτερα, roadshows σε Γενεύη (13 Ιουνίου), Παρίσι (22 Ιουνίου) και Φραγκφούρτη (31 Οκτωβρίου) για τις εισηγμένες της μεσαίας κεφαλαιοποίησης.

Στο πλαίσιο των διεθνών συνεργασιών, η ΕΧΑΕ συμφώνησε για την παροχή της πλατφόρμας διενέργειας συναλλαγών με το Χρηματιστήριο του Βελιγραδίου (θα ενσωματωθεί μέσα στον Ιούνιο), ενώ συστήματα υποδομής της ΕΧΑΕ έχουν δοθεί και στο Χρηματιστήριο Ενέργειας της Αλβανίας.

Για την προοπτική μετάβασης του ΧΑ στην κατηγορία των «ανεπτυγμένων αγορών»

και τις κινήσεις του ομίλου προς αυτήν την κατεύθυνση στέκεται στο σκέλος της εκπλήρωσης των κριτηρίων που απαιτούνται από

τους οίκους FTSE Russell και MSCI. Συγκεκριμένα, αναφέρονται η επιτυχής μετάβαση

στο νέο Διευρωπαϊκό Αυτοματοποιημένο

Σύστημα Ταχείας Μεταφοράς κεφαλαίων και Διακανονισμού σε συνεχή χρόνο, η βελτίωση

της Αγοράς Δανεισμού Τίτλων (δημιουργία υβριδικού συστήματος διαχείρισης κινδύνου-διμερής δανεισμός τίτλων) και η βελτίωση της αγοράς παραγώγων (έξι νέα stock futures, νέος δείκτης παραγώγων).

Για την αναβάθμιση ο Γιάννος Κοντόπουλος

θεωρεί πως «είναι ένα καλό free option

και θα το κυνηγήσουμε εντατικά». Ωστόσο

εκτιμά ότι το καλοκαίρι του 2024 θα πρέπει

να αναμένονται ουσιαστικές εξελίξεις στο μέτωπο αυτό, ενώ αποφεύγει να κάνει πρόβλεψη για το ύψος των εισροών που θα υπάρξουν σε ενδεχόμενο αναβάθμισης.

Στο σκέλος των νέων εισαγωγών εταιρειών, ο CEO του ομίλου σημειώνει πως συνεχίζεται

η προσπάθεια για ΙPOs στο ελληνικό χρηματιστήριο, ενώ για τις αποχωρήσεις εταιρειών

τόνισε πως το 50% οφείλεται στον οικονομικό κύκλο, το 25% σε συγχωνεύσεις και εξαγορές και το υπόλοιπο 25%, μόνο, είναι απόφαση των εταιρειών. Παράλληλα, μέσα στο 2023 θα ξεκαθαρίσει

το καθεστώς των εταιρειών που βρίσκονται επί μακρόν σε επιτήρηση, ώστε, ανά περίπτωση, να αποφασιστεί η μόνιμη ή μη διαγραφή τους, όπως προβλέπει ο κανονισμός λειτουργίας. Επίσης, θα πρέπει να διευκολυνθεί η δυνατότητα εγγραφής νέων κωδικών από επενδυτές, αλλά και να υπάρξουν στοχευμένα φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις ιδιωτών στο χρηματιστήριο. Για το κατά πόσον το Χρηματιστήριο της Αθήνας μπορεί να προσδεθεί μετοχικά στο «άρμα» ενός μεγαλύτερου ξένου χρηματιστηριακού ομίλου ο κ. Κοντόπουλος σημειώνει πως «σίγουρα μας βλέπουν, είναι κάτι που μπορεί να προκύψει ανά πάσα στιγμή».

Όμως, το ΧΑ οφείλει να υλοποιήσει όλες αυτές τις κινήσεις για να βελτιωθεί η αγορά, ανεξάρτητα από το αν η ελληνική αγορά μείνει αυτόνομη ή «ανέβει» στο «άρμα» κάποιας άλλης.

Στο πλαίσιο του απολογισμού για τον έναν

χρόνο από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο CEO του ομίλου υπογράμμισε τη θετική επίδοση του χρηματιστηρίου τους τελευταίους μήνες σε επίπεδο απόδοσης Γενικού Δείκτη καθώς και των υπόλοιπων

κλαδικών δεικτών έναντι των αντίστοιχων ευρωπαϊκών και διεθνώς. Τόνισε επίσης πως τα επίπεδα ρευστότητας στην αγορά έχουν

αφιέρωμα - xρηματιστηριακές εταιρείες

βελτιωθεί, σημειώνοντας πως το ΧΑ αποτελεί βασικό πάροχο ρευστότητας για τις πέντε dual list εταιρείες (Coca-Cola, Viohalco, Cenergy, TITAN, Austriacard).

Επίσης, σημαντική είναι η αυξημένη παρου-

σία των ξένων επενδυτών, σημειώνοντας τις

θετικές ροές κεφαλαίων ύψους 260 εκατ.

ευρώ από διεθνείς επενδυτές το πρώτο

τρίμηνο του 2023, εκ των οποίων περίπου

60 εκατ. ευρώ στο πτωτικό για την απόδοση

της αγοράς τον Μάρτιο του έτους, καθώς

και στην αύξηση κατά 24,5% των ενεργών

μερίδων από το τέλος του 2022 μέχρι το

τέλος του πρώτου τριμήνου 2023. Όπως και

το ρεκόρ χρηματικών διανομών στους με-

τόχους το 2022, με την απόδοση (yield) για

το 2022 να διαμορφώνεται στο 5,1%, ενώ

οι αποταμιευτικοί λογαριασμοί προσφέρουν

πολύ χαμηλές αποδόσεις στους καταθέτες.

Γιάννης Κυριακόπουλος, πρόεδρος της

Ένωσης Ελλήνων Επενδυτών

Τι πρέπει να γίνει ώστε η ελληνική

κεφαλαιαγορά να αποκτήσει ξανά τον

ρόλο που της ταιριάζει, ενόψει των

σημαντικών ευκαιριών που βρίσκονται

μπροστά μας;

Κακά τα ψέματα: Οι αναμνήσεις από το κραχ του Χρηματιστηρίου στην Ελλάδα το 1999

εξακολουθούν να είναι ζωντανές στο μυαλό

των “boomers”, αυτών που είναι σήμερα άνω

των 50 ετών, ενώ μετά από αυτό ακολού-

θησαν τέσσερις σχεδόν επταετίες καταστροφής (2001-Δίδυμοι Πύργοι, 2007-Lehman Brothers, 2015-Capital Controls, 2022-Πανδημία/Πόλεμος στην Ουκρανία), με αποτέλεσμα, σήμερα, αυτοί που έχουν σημαντικές αποταμιεύσεις σε αυτές τις ηλικίες να «τρέμουν» την ανάληψη κινδύνου, ενώ και πρόσφατα κάποιοι εξ αυτών «κλαίνε» ξανά

τις επενδύσεις τους σε ομόλογα και μετοχές

σε εταιρείες όπως η Folli ή η MLS.

- Απρίλιος 2023

Από την άλλη, μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων –που συμπεριλαμβάνει τη γενιά των millennials και της generation Y– να μην έχουν, κυριολεκτικά, ιδέα από το τι σημαίνει χρηματιστήριο, ποια είναι η προστιθέμενη αξία του για την ελληνική οικονομία, τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και την εν γένει σημασία του στην παραγωγή εθνικού πλούτου και τη διάχυση της ευμάρειας στην κοινωνία εν συνόλω, ενώ έχουν ήδη γαλουχηθεί στα κρυπτονομίσματα από τους “influencers”.

Τι πρέπει να γίνει:

Καταρχάς, είναι άμεση προτεραιότητα να εκπονηθεί μια εθνική στρατηγική χρηματοπιστωτικού εγγραμματισμoύ (financial literacy), ώστε να μπορέσουν οι ιδιώτες επενδυτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τους κινδύνους και τις αποδόσεις διαφόρων επενδυτικών ευκαιριών, σε μια εποχή όπου οι πληθωριστικές πιέσεις καθιστούν τις (μηδενικής σχεδόν απόδοσης) τραπεζικές καταθέσεις ελάχιστα ελκυστικές.

Επιπλέον, θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή το ήδη ισχύον νέο θεσμικό πλαίσιο συλλογικής νομικής προστασίας, που εισάγει ο Ν.5019/2023 (ΦΕΚ 27/Α/142-2023), και ενσωματώνει την Οδηγία ΕΕ 22020/2018 «σχετικά με τις αντιπροσωπευτικές αγωγές για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών και για την κατάργηση της Οδηγίας 2009/22/ΕΚ», ώστε να ισχύσει και στην Ελλάδα ο επιτυχημένος θεσμός της συλλογικής αγωγής (collective action), με σκοπό τη βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης των επενδυτών στη Δικαιοσύνη.

Θα πρέπει, επιπλέον, να συσταθεί ειδικό τμήμα επενδυτικής διαιτησίας, ώστε οι υποθέσεις που άγονται κατά εταιρειών τύπου Folli να εκδικάζονται γρήγορα

από εξειδικευμένους δικαστές και οι

εξαπατημένοι επενδυτές να καλύπτονται

από κάποιου τύπου fund, όπως έγινε στις

ΗΠΑ με την υπόθεση Madoff και στη Γερ-

μανία με την υπόθεση Wirecard: Δεν είναι

δυνατόν σε μια σύγχρονη κεφαλαιαγορά

να πρέπει να αποδείξουν οι επενδυτές

στα ελληνικά δικαστήρια, σε περιπτώ-

σεις κραυγαλέας αστοχίας της Πολιτείας

και των εποπτικών αρχών, ότι δεν ήταν

«τυχοδιώκτες» και ανίδεοι ή ηλίθιοι

που έβαλαν τα χρήματά τους σε τέτοιες

εταιρείες και εξαπατήθηκαν (το ζήσαμε

κι αυτό πολλάκις, όπου οι ζημιωθέντες

επενδυτές διασύρονται με σαρκασμό και αντιμετωπίζονται σχεδόν ως κατηγορούμενοι).

Η Ένωσή μας πιστεύει ότι βρισκόμαστε

μπροστά σε μια θεαματική ανάκαμψη,

η οποία θα διατηρηθεί για σημαντικό

διάστημα αν δεν συμβεί κάτι εξαιρετικά

δυσάρεστο εσωτερικά ή διεθνώς. Είναι, λοιπόν, αδήριτη ανάγκη τα λάθη του παρελθόντος να μην επαναληφθούν, ώστε

αυτή τη φορά η διάχυση της ευμάρειας

στην κοινωνία να γίνει πιο ορθολογικά

και με πιο μακροπρόθεσμα αποτελέσμα-

τα για όλους μας.

Μέσα στο 2023

θα ξεκαθαρίσει

το καθεστώς

των εταιρειών

που βρίσκονται

επί μακρόν σε

επιτήρηση, ώστε

ανά περίπτωση

να αποφασιστεί

η μόνιμη ή μη

διαγραφή τους.

Σπύρος Κυρίτσης, πρόεδρος του ΣΜΕΧΑ Αρκεί μόνο η αναβάθμιση του χρηματιστηρίου;

Έχοντας διανύσει μια δεκαετία από την είσοδο του χρηματιστηρίου στις «αναδυόμενες αγορές», το τελευταίο διάστημα έχουν δρομολογηθεί απο την ΕΧΑΕ μια σειρά απο ενέργειες ώστε να καταστεί εφικτή η επαναφορά του στις «ανεπτυγμένες αγορές», η οποία αποτελεί και την κορυφαία βαθμίδα κατάταξης των χρηματιστηρίων.

Η ΕΧΑΕ έχει ανακοινώσει ότι έχει θέσει σε υψηλή προτεραιότητα τον εν λόγω στόχο και στα πλαίσια αυτά είναι σε συνεχή επαφή με τους οίκους MSCI, S&P και FTSE για την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για την αναβάθμιση του χρηματιστηρίου στις «ανεπτυγμένες αγορές».

Υπενθυμίζεται ότι το ελληνικό χρηματιστήριο είχε εισέλθει στην «ανεπτυγμένη αγορά» το 2001, περίοδο που η κεφαλαιαγορά αποτελούσε βασικό παράγοντα της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας.

Βασική προϋπόθεση πριν την αξιολόγηση των «τεχνικών κριτηρίων» υπαγωγής του χρηματιστηρίου στις «ανεπτυγμένες αγορές» αποτελεί η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας

της ελληνικής οικονομίας. Με την πλήρωση της συγκεκριμένης προϋπόθεσης, οι διεθνείς οίκοι θα προχωρήσουν στην αξιολόγησή τους όσον αφορά την πλήρωση των επιμέρους «τεχνικών κριτηρίων» που απαιτούνται για

την αναβάθμιση του χρηματιστηρίου.

Τα δυνητικά οφέλη από την επαναφορά και

λειτουργία του χρηματιστηρίου ως «ανεπτυγμένη αγορά» είναι προφανή τόσο ποσοτικά

όσο και ποιοτικά. Θα πρέπει όμως η επίτευξη

του εν λόγω στόχου, η οποία εκτιμάται από

το τέλος του 2024 και μετά, να συνδυασθεί

με την υλοποίηση ενός πλέγματος πρωτοβουλιών και δράσεων οι οποίες θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο υπό διαμόρφωση Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Κεφαλαιαγοράς.

Οι ενέργειες αυτές θα πρέπει να στοχεύουν με συντεταγμένο και συνεκτικό τρόπο στην ανάδειξη και ενίσχυση του σημαντικού ρόλου της κεφαλαιαγοράς στη χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων.

Ένας επιπρόσθετος λόγος για την αξιοποίηση της κεφαλαιαγοράς είναι και το Ταμείο Ανάκαμψης, προκειμένου σημαντικό μέρος των κεφαλαίων του να διοχετευθούν σε παραγωγικές επενδύσεις αυξημένης υπεραξίας, εντονότερου εξαγωγικού προσανατολισμού και πολλαπλάσιου οικονομικού αποτυπώματος και μάλιστα να μοχλευτούν με ιδιωτικές επενδύσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Οι επιμέρους άξονες που θα περιλαμβάνονται στη σύνταξη του προαναφερόμενου

Στρατηγικού Σχεδίου είναι η καταγραφή

δράσεων για την ενίσχυση του επενδυτικού ενδιαφέροντος από τους εγχώριους και ξένους θεσμικούς επενδυτές, αλλά και από τους Έλληνες ιδιώτες επενδυτές, την προσέλκυση προς εισαγωγή «μεγάλων» ελληνικών επιχειρήσεων, κρατικών ή ιδιωτικών, αλλά και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν σήμερα την πλειοψηφία των εισηγμένων εταιρειών, τη θέσπιση φορολογικών κινήτρων, την ενίσχυση του ρυθμιστικού και εποπτικού πλασίου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς,

αφιέρωμα - xρηματιστηριακές εταιρείες

την απλοποίηση και ψηφιοποίηση διαδικασι-

ών, την προώθηση της χρηματοοικονομικής

παιδείας.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό το Στρατηγικού

Σχέδιο –για το οποίο έχουν ξεκινήσει οι

σχετικές συζητήσεις και διεργασίες και ήδη

υπάρχει μια πλούσια παρακαταθήκη 50

περίπου στοχευμένων δράσεων– να απο -

τελέσει προτεραιότητα όλων των θεσμικών

φορέων της κεφαλαιαγοράς και, μέσα και

από τη δική τους συμμετοχή, να επιταχυνθεί

η τελική του διαμόρφωση, έτσι ώστε όλοι οι

συμμετέχοντες στην αγορά να γνωρίζουμε

ποιο είναι το Σχέδιο και πώς υλοποιείται.

Η επιτυχής κατάληξη των προσπαθειών για

την αναβάθμιση του χρηματιστηρίου χωρίς

ταυτόχρονα την ολοκλήρωση του προα -

ναφερόμενου Στρατηγικού Σχεδίου δεν θα

μεγιστοποιήσει τα αναμενόμενα ποσοτικά και ποιοτικά οφέλη της ένταξης στις «ανεπτυγμένες αγορές», με ό,τι αυτό συνεπάγεται

για την επαναφορά της κεφαλαιαγοράς στη

θέση που της αναλογεί στο εγχώριο οικονομικό περιβάλλον.

ώματα προαίρεσης με επαρκή ρευστότητα, και να υπάρχει το εργαλείο των ανοικτών πωλήσεων-short selling, που είναι απαραίτητο, παρά τα αντίθετα θρυλούμενα από πολλούς επενδυτές

αλλά και επαγγελματίες του χώρου. Βέβαια, πάνω από όλα, χρειάζεται ρευστότητα, που δεν υπάρχει, από ντόπιους επενδυτές, ιδιώτες και θεσμικούς. Αυτή η ρευστότητα, για να δημιουργηθεί, χρειάζεται πρώτα από όλα τη βοήθεια των ξένων επενδυτών, που με την αναβάθμιση της οικονομίας θα έρθουν. Κυρίως pension funds, index funds, τα οποία είναι μακροπρόθεσμοι επενδυτές και επενδύουν μεγαλύτερα ποσά από τα επιθετικά, συνήθως, hedge funds.

εναλλακτικός τρόπος χρηματοδότησης, εκτός των τραπεζών, των επιχειρήσεων και να αναπτυχθούν κλάδοι όπως το investment banking, που σήμερα απλά δεν υπάρχει, δυστυχώς.

Δρ Πάνος Δάντης, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Πιστοποιημένων Αναλυτών Μετοχών και της Αγοράς (ΕΕΠΑΜΑ)

Ένα γεγονός που αναμένει το ΧΑ και όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι η αναβάθμισή του και η πιθανή του ένταξη στις «ανεπτυγμένες αγορές»

Αυτό θα συμβεί αν η Ελλάδα λάβει την επενδυτική βαθμίδα και τα ομόλογά της γίνουν «επενδύσιμα», γιατί σήμερα δεν είναι υπό κανονικές

συνθήκες, με εξαίρεση τα προγράμματα της ΕΚΤ.

Όμως για να γίνει ανεπτυγμένη μια αγορά χρειάζεται να υπάρχουν τα αντίστοιχα εργαλεία που

υπάρχουν σε όλες τις ανεπτυγμένες αγορές:

Μια ανεπτυγμένη αγορά παραγώγων με όλα τα

προϊόντα, όπως κυρίως options, δηλαδή δικαι-

Βέβαια, πρέπει να γίνουν και στρατηγικές κινήσεις διεθνοποίησης του ΧΑ, καθώς οι δυνητικοί επενδυτές είναι λίγοι, αφού τα διαθέσιμα κεφάλαια των ιδιωτών κατευθύνονται παραδοσιακά κυρίως στην αγορά ακινήτων, που διεθνώς είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, και επιπλέον υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ιδιωτών με χρέη σε εφορία, ταμεία και τράπεζες οι οποίοι, και να θέλουν, δεν μπορούν να επενδύσουν στο ΧΑ. Πιθανόν μια συνεργασία με το Euronext να είναι μια διέξοδος, αρκεί να δεί κανείς πού βρισκόταν η αγορά

της Τουρκίας ή του Ισραήλ, δύο «γειτονικά»

χρηματιστήρια πριν αρκετά χρόνια, και πού σήμερα, μετά τις αποφάσεις διεθνοποίησής

Φυσικά, τα μεγάλα κεφάλαια των ξένων επενδυτών δεν θα επενδυθούν σε όλο το ταμπλό του ΧΑ, αλλά σε μετοχές δεικτοβαρείς, με μεγάλη εμπορευσιμότητα. Όμως, αυτό θα δημιουργήσει ένα ντόμινο στο ΧΑ, καθώς η αναμενόμενη άνοδος θα δημιουργήσει κλίμα αισιοδοξίας και ρευστότητας, που θα διοχετευτεί μετά κυρίως από τους ντόπιους επενδυτές σε άλλες μετοχές. Αυτή η διαδικασία μπορεί βέβαια να ανατραπεί προσωρινά από τις εκλογικές και πολιτικές εξελίξεις, καθώς αν δεν υπάρξει σταθερότητα, θα υπάρξει ένα διάστημα πιέσεων, κατοχύρωσης κερδών και αναμονής.

Σε κάθε περίπτωση, μια αναβάθμιση θα λειτουργήσει ευεργετικά και για την οικονομία αλλά και για το ΧΑ, καθώς και ο δανεισμός των εισηγμένων επιχειρήσεων θα είναι ευκολότερος, αφού τα προσδοκώμενα επιτόκια δανεισμού στην αγορά εταιρικών ομολόγων θα αποκλιμακωθούν σε έναν βαθμό, αλλά και θα τονωθεί σε έναν βαθμό και η πραγματική οικονομία από την επιπλέον ρευστότητα που θα διοχετευτεί στις εισηγμένες και θα τους δώσει τη δυνατότητα επέκτασης και επενδύσεων και άρα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, που είναι και το τελικό ζητούμενο για κάθε σχεδιασμό οικονομικής πολιτικής.

Δημήτρης Τζάνας, Σύμβουλος Επενδύσεων

Οι προοπτικές του ελληνικού χρηματιστηρίου

Οι αναλυτές συνομολογούν ότι οι προοπτικές

για τις μετοχικές τοποθετήσεις στις διεθνείς αγορές δεν είναι ευοίωνες, σε σχέση πάντα με τις προσδοκώμενες επιδόσεις των δεικτών.

Οι κεντρικές τράπεζες είναι πιθανό να συνεχίσουν τον κύκλο των επιτοκιακών αυξήσεων, καθώς «τα γεράκια» θα προτάσσουν την ανάγκη να τιθασευτεί ο πληθωρισμός και «τα περιστέρια» θα επισείουν τους κινδύνους της ύφεσης, καθώς χώρες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά είναι ήδη υπερχρεωμένα. Η ανεπαρκής εποπτεία των χιλιάδων τραπεζών στις ΗΠΑ είναι πιθανό να επιφέρει και άλλη κατάρρευση τράπεζας και το ενδεχόμενο μια συστημικής κρίσης δεν έχει απομακρυνθεί. Και η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, επικεφαλής του ΔΝΤ, θα επισημαίνει τις αδύναμες προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας σε σχέση με τους αναμενόμενους ρυθμούς μεγέθυνσης για τα επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, στην Ελλάδα, το αφήγημα είναι διαφορετικό. Μετά το +5,9% του ΑΕΠ για το 2022, είναι πιθανό το +2%-2,5% για το 2023, καθώς τα τουριστικά έσοδα μπορεί να ξεπεράσουν εκείνα του 2019, οι επενδύσεις με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών κονδυλίων θα συνεχιστούν και η εξωστρέφεια των επιχειρήσεων θα οδηγήσει σε αυξημένες εξαγωγές. Οι τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, έχουν μειώσει τα κόκκινα δάνεια, φροντίζοντας να μην υπάρξουν γενιές νέων, και προσβλέπουν σε αυξημένη κερδοφορία, τόσο λόγω των αυξημένων δανείων όσο και λόγω του βελτιωμένου επιτοκιακού περιθωρίου. Επιπλέον, οι 25 εταιρείες που περιλαμβάνονται στην υψηλή κεφαλαιοποίηση αναμένεται, στο σύνολό τους, ίσως να καταγράψουν βελτιωμένα μεγέθη, με οδηγό εκείνες των πετρελαιοειδών και ενεργειακού ενδιαφέροντος και τις εξαγωγικού προσανατολισμού, και να διανείμουν αυξημένες

χρηματικές διανομές σε σχέση με το 2022. Επιπλέον, το ελληνικό χρηματιστήριο αναμένει κι άλλες ευεργετικές εξελίξεις. Τα θετικά δημοσιονομικά στοιχεία που ανακοινώθηκαν

από την Eurostat στις 21 Απριλίου σε σχέση με το πρωτογενές πλεόνασμα του 2022, που θα είναι θετικό αν προσμετρηθούν στα δημόσια έσοδα της χρήσης τα κέρδη των ομολόγων, θα βελτιώσουν δραστικά τη σχέση του δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ και θα πείσουν τους επενδυτικούς οίκους να αξιολογήσουν την ελληνική οικονομία αποδίδοντας την ποθητή επενδυτική βαθμίδα, ώστε οι θεσμικοί να αγοράζουν πάλι ελληνικά ομόλογα. Πιθανότατα, η επενδυτική βαθμίδα θα έρθει στο δεύτερο εξάμηνο, καθώς οι επερχόμενες εκλογές πρέπει να ολοκληρωθούν για να υπάρξει πολιτική σταθερότητα, με την αβεβαιότητα να απειλεί τη συνέχιση των θετικών εξελίξεων στην οικονομία. Επιπλέον, στις 11 Μαΐου, η εκπροσώπηση ελληνικών μετοχών στον δείκτη MSCI Standard Greece θα διευρυνθεί με μία-δύο ακόμη μετοχές, την Πειραιώς και την Helleniq Energy, ανεβάζοντας τον αριθμό των μετοχών πιθανότατα σε δώδεκα, εξέλιξη που θα βελτιώσει το ειδικό βάρος του ελληνικού χρηματιστηρίου και θα αυξήσει τις κεφαλαιακές ροές.

Όμως, η πραγματικά βαρύνουσα εξέλιξη θα είναι η επάνοδος του ελληνικού χρηματιστηρίου στις «ανεπτυγμένες αγορές», εντός του 2024 ενδεχομένως, από τις οποίες είχε μεταταγεί τον Ιούνιο του 2013. Θα επανέλθουν, έτσι, οι ροές κεφαλαίων από μεγάλους επενδυτικούς φορείς (αμοιβαία κεφάλαια, ασφαλιστικούς φορείς κ.ο.κ.) με μεσομακροπρόθεσμο επενδυτικό προφίλ, καθώς μέχρι τώρα οι τοποθετήσεις στο ΧΑ γίνονται από φορείς με βραχυπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα (hedge funds κυρίως).

Άμεση προτεραιότητα να εκπονηθεί μια εθνική στρατηγική χρηματοπιστωτικού εγγραμματισμoύ, ώστε να μπορέσουν οι ιδιώτες επενδυτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Διασφαλίζουν όλα τα παραπάνω ότι το ελληνικό χρηματιστήριο θα διαφοροποιηθεί σε σχέση με τις διεθνείς αγορές; «Ασφαλώς όχι» είναι η απάντηση, στον βαθμό που οι συναλλαγές στο ΧΑ συνεχίζουν να πραγματοποιούνται κατά περισσότερο από 60% από επενδυτές εξωτερικού, αφορούν κατά 90% μετοχές του FTSE Large Cap, συντηρείται ο χαμηλός βαθμός ιδιωτών και παραμένει «μικρή» η ελληνική επενδυτική κοινότητα με θεσμικά χαρακτηριστικά. Είδαμε άλλωστε ότι στο πρώτο δίμηνο τα κέρδη του Γενικού Δείκτη ξεπέρασαν το 20%, ενόσω το διεθνές περιβάλλον δεν περιλάμβανε σοβαρούς «μαύρους κύκνους», αλλά άρκεσε η τραγωδία των Τεμπών και οι καταρρεύσεις τραπεζών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη και οι γενικευμένες τραπεζικές ρευστοποιήσεις για

αφιέρωμα - xρηματιστηριακές εταιρείες

να υποχωρήσει ο Γενικός Δείκτης κατά 12% στις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου. Επομένως, για να επανέλθει η ανοδική κίνηση

στο ελληνικό χρηματιστήριο απαιτούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις: η διασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας μετά τις εκλογές. Η διατήρηση συνθηκών γεωπολιτικής ηρεμίας

σε όλο τον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης

της Α. Μεσογείου, με τις ελληνοτουρκικές διαφορές να παγώνουν, προσώρας τουλάχιστον, καλλιεργώντας συγκρατημένη αισιοδοξία. Η

συνέχιση της προσπάθειας για εμβάθυνση

και αξιοπιστία στο ΧΑ, με νέες εισαγωγές εταιρειών, μεταξύ άλλων, ώστε να υπάρξει

μονιμότερη συναλλακτική αναβάθμιση και

αυξημένη συμμετοχή εγχώριων επενδυτών, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τους επενδυτές εξωτερικού.

Μάνος Χατζηδάκης, Υπ. Τμήματος Ανάλυσης, Beta Securities

Σημαντικό δυνητικό περιθώριο ενδιαφέροντος για το ΧΑ

Αν δεν βρισκόμασταν σε προεκλογική

περίοδο, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας θα ήταν γεγονός. Από το τετραμηνο

κιόλας, η δημοσιονομική εικόνα κρίνεται

πολύ ικανοποιητική, έχοντας ήδη πρωτογενές πλεόνασμα 3,1 δισ. ευρώ και το 90%

των αναγκών του προϋπολογισμού της

χρονιάς στην άκρη.

Ακόμα και χωρίς την επιστροφή των

κερδών των κεντρικών τραπεζών από τα

ομόλογα (603 εκατ. ευρώ) ή τα έσοδα από

την παράταση της προθεσμίας για τα τέλη

κυκλοφορίας (470 εκατ. ευρώ), η υπερα -

πόδοση έναντι του στόχου (28 εκατ. ευρώ)

δεν αφήνει πολλά περιθώρια για γκρίνια.

Με τα υπόλοιπα οικονομικά μέτωπα σε

πολύ καλύτερη κατάσταση (τράπεζες, τιμές

ενέργειας, ανεργία κ.λπ.) και με προσδοκία

- Απρίλιος 2023

αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,0%-2,5%, το επενδυτικό αξιόχρεο είναι μια αναμενόμενη και άξια εξέλιξη. Οι επιχειρήσεις συνεχίζουν στο πρώτο τρίμηνο του 2023 να καταγράφουν κέρδη-ρεκόρ, μετά από μια ιστορικών δεδομένων χρήση (2022) σε αποτελέσματα –αυτό δείχνουν τουλάχιστον τα μέχρι στιγμής δεδομένα από τις εταιρείες που είναι εισηγμένες και αποτελούν ένα τέλειο δείγμα γραφής για το σύνολο. Τα κέρδη συνεπάγονται και μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα, προκαταβολές φόρου και περισσότερη άνεση στην εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων των εταιρειών. Σε ένα περιβάλλον πολύ κερδοφόρων εταιρειών, δημιουργούνται δημοσιονομικοί χώροι, οι οφειλές του κράτους μπορούν να εξυπηρετούνται ταχύτερα, μια συνθήκη που στο παρελθόν είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε κλάδους εξαρτώμενους από την κρατική δαπάνη. Η μεγάλη εικόνα, επομένως, δείχνει μια ικανοποιητική και προσεκτική διαχείριση, ως τώρα, των βασικών οικονομικών του κράτους.

Αν και οι αποτιμήσεις στο χρηματιστήριο έχουν ανέβει, οι μετοχές είναι ακόμα φθηνές. Αυτό προκύπτει από τη δημιουργία εσωτερικού κεφαλαίου, των κερδών ανά μετοχή και τα μερίσματα που θα μοιραστούν φέτος. Η διαπραγμάτευση της αγοράς

γίνεται στις 12 φορές τα προσδοκώμενα κέρδη, η μέση μερισματική απόδοση είναι στο 4,5% και η σχέση της κεφαλαιοποίησης με το ΑΕΠ κοντά στο 37%, όταν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές είναι στο 84%.

Είναι ενδεικτικό ότι, παρά τις αναταράξεις

στις διεθνείς αγορές, το ελληνικό

σεις. Οι επιδόσεις των εισηγμένων εταιρειών δεν αφορούν μονοδιάστατα μερικούς κλάδους, αλλά, μετά από πολλά χρόνια, υπάρχει μια μεγάλη συμμετοχή στην παρουσία κερδοφόρων εταιρειών από ένα ευρύ φάσμα οικονομικών κλάδων (τράπεζες, ενέργεια, εμπόριο, πληροφορική, κατασκευές, διυλιστήρια, μεταφορές κ.λπ.). Επίσης, η άνοδος που έχει συντελεστεί στο χρηματιστήριο δεν αφορά το ευρύ σύνολο της εγχώριας επενδυτικής κοινότητας, αλλά ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι, που δεν ξεπερνά τους 35.000 ενεργούς κωδικούς. Αυτό μεταφράζεται σε ένα σημαντικό δυνητικό περιθώριο ενδιαφέροντος, το οποίο, με τη σειρά του, θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της ελληνικής αγοράς. Η επενδυτική βαθμίδα είναι σίγουρα ο επόμενος μεγάλος καταλύτης –ως γεγονός έχει προεξοφληθεί σε κάποιο βαθμό– και αυτό φαίνεται και στην τιμολόγηση των πρόσφατων εκδόσεων στα ελληνικά ομόλογα. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν εξαντληθεί οι θετικές ιδιότητές της. Ακόμα δεν έχουμε δει τις εισροές από τα επενδυτικά κεφάλαια που έχουν ως προαπαιτούμενο το αξιόχρεο. Έχουμε δει ωστόσο πολλές συναλλαγές εξαγορών σε ευρεία κλίμακα σε όλους τους κλάδους και την αγορά ακινήτων στα οποία θα υλοποιηθούν επενδύσεις. Η απόκτησή της θα υποστηρίξει μεγαλύτερα επενδυτικά εγχειρήματα (πώληση ποσοστών ΤΧΣ, πώληση ποσοστού στο «Ελ. Βενιζέλος» κ.ά.) και θα βελτιώσει τη δυνατότητα δανεισμού των τραπεζών και των επιχειρήσεων με χαμηλό κόστος.

επιδό-

Όλα αυτά είναι ακόμα μπροστά μας, όχι πολύ μακριά χρονικά, και υπόσχονται νέα επίπεδα διαπραγμάτευσης για την αγορά. Αρκεί «να μη χύσουμε και πάλι την καρδάρα με το γάλα».• • •

Χρονιά των μικρομεσαίων επιχειρή -

σεων θεωρούν οι τράπεζες το 2023, καθώς θα «τρέξουν» συνδυαστικά τα

προγράμματα του αναπτυξιακού νόμου, του

νέου ΕΣΠΑ και, φυσικά, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που έχει ανοίξει τις

πύλες του τόσο για τις μικρομεσαίες όσο και

για τις μικρές επιχειρήσεις, προσφέροντας χαμηλότοκα δάνεια για το σκέλος που προέρχεται από το Ταμείο.

Το νέο ΕΣΠΑ, με τη σειρά του, μέσα από το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» και τις δύο δράσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την πράσινη μετάβαση, που βρίσκονται ήδη στη διάθεση των ενδιαφερομένων, ανοίγει, μαζί με τον αναπτυξιακό, τον «χορό» των επιδοτήσεων και θα λειτουργήσει ενισχυτικά στις επενδυτικές πρωτοβουλίες μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ), με στόχο την προσαρμογή τους στο νέο περιβάλλον της ψηφιακής εποχής και της πράσινης επιχειρηματικότητας.

Τα χρηματοδοτικά μπάτζετ των τραπεζών για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενισχύονται από τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που «τρέχουν»

ήδη και εξασφαλίζουν χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους, αλλά και αυτά που δρομολογούνται για το 2023 και αναμένεται σύντομα να διατεθούν στην αγορά, ο συνολικός προϋπολογισμός των οποίων εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 2,5 δισ. ευρώ. Με βάση τον σχεδιασμό στα νέα προγράμματα της ΕΑΤ, το κόστος χρήματος θα είναι μειωμένο τουλάχιστον κατά 40%, ενώ το επιτόκιο θα είναι επιδοτούμενο

για τα πρώτα χρόνια στις περιπτώσεις αναπτυξιακών επενδυτικών σχεδίων.

Τις χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχουν οι τράπεζες μέσα από τις καθιερωμένες γραμμές ρευστότητας για κεφάλαια κίνησης και χρηματοδότησης επενδυτικών σχεδίων συμπληρώνουν οι συνεργασίες που έχουν ξεκινήσει και ανανεώνονται κάθε χρόνο με υπερεθνικούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το European Investment Fund (EIF) και η EBRD. Τα πρώτα προγράμματα έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους στο ράφι των τραπεζών και αναμένεται να εμπλουτιστούν έως τα τέλη του πρώτου τριμήνου, στοχεύοντας μέσω των διευκολύνσεων που παρέχουν, όπως η εγγύηση μέρους του δανείου, να εξασφαλίσουν καλύτερους όρους τιμολόγησης, σε

«Με βάση τον σχεδιασμό στα νέα προγράμματα

της ΕΑΤ, το κόστος χρήματος θα είναι μειωμένο τουλάχιστον κατά 40%».

μια περίοδο κατά την οποία η άνοδος των επιτοκίων αποτελεί ουσιαστικό πρόβλημα για τις ΜμΕ.

Την αυλαία των νέων συνεργασιών με υπερεθνικούς φορείς ανοίγει για το 2023 η Eurobank μέσω της συμφωνίας με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF) για το νέο εγγυοδοτικό πρόγραμμα InvestEU SME Competitiveness, στο οποίο το EIF εγγυάται το 50% του δανείου. Το πρόγραμμα είναι συνολικού προϋπολογισμού 250 εκατ. και εξασφαλίζει προνομιακή τιμολόγηση για την κάλυψη των αναγκών της επιχείρησης

για κεφάλαιο κίνησης αλλά και επενδύσεις, καθώς το ύψος του δανείου ξεκινάει από 10.000 ευρώ και μπορεί να φθάσει έως 1 εκατ. ή και περισσότερο.

Η Εθνική Τράπεζα, σε συνδυασμό με τα χρηματοδοτικά εργαλεία στα οποία συμμετέχει, «τρέχει» έως τα τέλη του χρόνου, με την εγγύηση του Ταμείου Εγγυοδοσίας, ειδικό πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση επενδυτικών αναγκών και των αναγκών σε κεφάλαιο κίνησης μονιμότερου χαρακτήρα για την έναρξη, επέκταση ή ενίσχυση των δρα-

στηριοτήτων μιας επιχείρησης. Το ύψος του δανείου κυμαίνεται από 10.000 φθάνοντας έως και 1,8 εκατ. και, λόγω της εγγύησης που καλύπτει έως το 80% της χρηματοδότησης, το δάνειο εξασφαλίζει ευνοϊκούς όρους. Δίοδος για δανεισμό σε επιπλέον 60.000 επιχειρήσεις από την ΕΑΤ

Πρόσβαση σε χρηματοδότηση για 60.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, επιπλέον των 40.000 που δανειοδοτούνται σήμερα, θα δώσει η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, με νέα χρηματοδοτικά προγράμματα και τo πρωτοποριακό χρηματοδοτικό εργαλείο “Know your customer” (KYC), συνολικού προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ, το οποίο η τράπεζα λάνσαρε πριν λίγο καιρό στην αγορά, απευθύνοντας πρόσκληση και στις τράπεζες.

«Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα έλυσε έναν δύσκολο γρίφο, αυτόν της χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την ώρα που το κράτος τις έκλεινε, για υγειονομικούς λόγους, προκειμένου να αντιμετωπίσει το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19.

αφιέρωμα - xρηματοδοτικά προϊόντα

Μαζί με την επιστρεπτέα (ή μη επιστρεπτέα)

προκαταβολή και το ΕΣΠΑ, τα χρηματοδοτικά

προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής

Τράπεζας κράτησαν όρθιες τις μικρομεσαίες

επιχειρήσεις» ανέφερε πρόσφατα ο πρωθυ-

πουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, εξαίροντας

το έργο της Διοίκησης της τράπεζας, η οποία

λειτούργησε τον Φεβρουάριο του 2020, έναν

μήνα πριν το πρώτο lockdown.

Από τότε μέχρι σήμερα, η Ελληνική Αναπτυ-

ξιακή Τράπεζα έχει χορηγήσει 41.000 δάνεια,

ύψους 8,5 δισ. ευρώ, σε περισσότερες από

34.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το 81%

του πλήθους των δανείων έχουν δοθεί σε

επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών έως 2 εκατ.

ευρώ και το 75% σε επιχειρήσεις με έως 10 εργαζομένους. O αντίκτυπος των 16 χρημα-

τοδοτικών προγραμμάτων που δημιούργησε

η HDB στο ΑΕΠ της χώρας αποτυπώνεται με

τη συνεισφορά 7,7 δισ. ευρώ, τη στήριξη

306.000 θέσεων εργασίας και τη δημιουργία

18.600 νέων θέσεων εργασίας.

Σημειώνεται ότι το χρηματοδοτικό κενό των

μικρομεσαίων επιχειρήσεων εκτιμάται από

την έρευνα της Oliver Wyman σε 17-21 δισ.

ευρώ, από τα οποία περίπου 3,5-5 δισ. θα

μπορούσαν να καλυφθούν από χρηματοδοτήσεις της HBD. Η τράπεζα, ωστόσο, είχε, στην πράξη, ακόμη μεγαλύτερη συνεισφορά

στην κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού, με χρηματοδοτήσεις άνω των 8,5 δισ. ευρώ.

Από την πλευρά του, ο υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης, δήλωσε

ότι «με τα νέα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΑΤ θα καταφέρουμε σύντομα να

δώσουμε πρόσβαση σε χρηματοδότηση σε

100.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που

είναι και ο στόχος που έχει θέσει η ΓΣΕΒΕΕ».

Όπως επεσήμανε, το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΑΤ “Know your customer” (KYC)

θα δώσει λύση στο πρόβλημα που αντιμετω-

πίζουν χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι

οποίες, αν και έχουν καλά οικονομικά στοιχεία, αδυνατούν να λάβουν χρηματοδότηση από τις συστημικές τράπεζες, επειδή αποτελούν πολύ μικρή ύλη (μικροί πελάτες), η οποία θεωρείται περισσότερο βάρος από το

ενδεχόμενο κέρδους που θα έδινε αυτός ο πελάτης στην τράπεζα. «Με το KΥC της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας θα κάνουμε εμείς τη δουλειά για τις τράπεζες, θα δίνουμε εμείς το credit rate στις επιχειρήσεις και θα εγγυόμαστε εμείς το δάνειο σε αυτόν τον δανειολήπτη. Άρα, εμείς θα ανοίξουμε την πόρτα σε όλες αυτές τις επιχειρήσεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και θα δώσουμε τον τρόπο σε αυτές τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν και να φέρουν στο μέλλον εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, μεγάλη αύξηση στο ΑΕΠ και κυρίως επιχειρηματική δικαιοσύνη».

Η απόκτηση του Pillar AssessmentΗ πρωτοπορία του KYC

Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα είναι μοχλός της αναπτυξιακής στρατηγικής της κυβέρνησης, είπε ο πρόεδρος της HDB, Γιώργος Ζαββός, αναφερόμενος στους τρεις βασικούς στόχους:

α) Διευκόλυνση της πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση

β) Μετάβαση των ΜμΕ στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία

γ) Ενίσχυση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας

επιπλέον των 40.000 που δανειοδοτούνται σήμερα, θα δώσει η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα».

«Πρόσβαση σε χρηματοδότηση για 60.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις,

αφιέρωμα - xρηματοδοτικά προϊόντα

Ο κ. Ζαββός αναφέρθηκε και στον στόχο της

HDB να λάβει από τις Ευρωπαϊκές Αρχές μέχρι

το τέλος του έτους το Pillar Assessment, την

«πιστοποίηση» δηλαδή που έχουν άλλες

ευρωπαϊκές αναπτυξιακές τράπεζες ώστε να

μπορούν να διαχειρίζονται κοινοτικά κονδύλια

για αναπτυξιακούς σκοπούς σε τρίτες χώρες,

εκτός ΕΕ. «Φανταστείτε τα Δυτικά Βαλκάνια

και το άνοιγμά τους στην ΕΕ, τις ενεργειακές

εξελίξεις στη Μεσόγειο. Το να έχουμε πρό-

σβαση ως χώρα μέσω της αναπτυξιακής μας

τράπεζας, απευθείας μάλιστα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε κοινοτικά κονδύλια ύψους

100 δισ. ευρώ, θα μας επιτρέψει να “συμπα-

ρασύρουμε” και ελληνικές μικρομεσαίες

επιχειρήσεις με εξαγωγική διάθεση, αλλά και

να ανοίξουμε ξανά τις αγορές των Βαλκανίων

για τις ελληνικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις.

Η απόκτηση του Pillar Assessment, για το

οποίο δουλεύουμε εντατικά, καθώς απαιτούνται πλειάδα εγκρίσεων από τις Ευρωπαϊκές

Αρχές, θα είναι για την Ελληνική Αναπτυξιακή

Τράπεζα και τη χώρα μας ένα εργαλείο όχι

μόνο οικονομικής, αλλά και εξωτερικής πολιτικής» τόνισε ο κ. Ζαββός.

«Θα συνεχίσουμε να δρούμε αντικυκλικά σε

όποιες κρίσεις παρουσιαστούν, θα παρέχουμε

δίχτυ προστασίας στις ελληνικές μικρομεσαί-

ες επιχειρήσεις και θα ανοίγουμε καινούργιες

ευκαιρίες για αυτές» είπε, από την πλευρά

της, η διευθύνουσα σύμβουλος της Ελληνικής

Αναπτυξιακής Τράπεζας, Αθηνά Χατζηπέτρου.

Όπως τόνισε, σε κάθε 1 ευρώ που μοχλεύει η

HDB, πηγαίνουν στις επιχειρήσεις 3 ευρώ, ενώ είναι πολύ σημαντικό το ότι τα προϊόντα της

τράπεζας έχουν NPL μόλις 0,50%. Αναφερόμενη στο νέο πρόγραμμα KYC, την καινοτόμα πλατφόρμα που δημιούργησε η HDB στοχεύοντας στην επέκταση του αριθμού των επιχειρήσεων που λαμβάνουν χρηματοδότηση, η κ. Χατζηπέτρου είπε ότι θα κάνει τον έλεγχο υγείας των επιχειρήσεων πριν αυτές απευθυνθούν στις τράπεζες για δανεισμό, ώστε και οι τράπεζες να αισθάνονται ασφάλεια για τον πελάτη που έρχεται να τους ζητήσει δάνειο, αλλά και οι ίδιες επιχειρήσεις να μπορούν να επιλέξουν για δανεισμό μία ή περισσότερες τράπεζες. Μέσω του KYC η απάντηση στην αίτηση της επιχείρησης θα δίνεται μέσα σε πέντε λεπτά, καθώς το σύστημα είναι διασυνδεδεμένο με την ΑΑΔΕ, τον ΕΦΚΑ και τον Τειρεσία.

Τέσσερα προγράμματα 2 δισ.

από την ΕΑΤ

Τέσσερα νέα προγράμματα σχεδιάζει για το προσεχές διάστημα η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ), ενώ έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία το πρώτο microfinance εργαλείο, το νέο Ταμείο Μικρών Δανείων προς αγροτικές

και μεταποιητικές επιχειρήσεις. Τα νέα προγράμματα έρχονται σε συνέχεια των υφιστάμενων χρηματοδοτικών προϊόντων, που είναι τα δάνεια του ΤΕΠΙΧ ΙΙ (που είναι τα φθηνότερα επενδυτικά δάνεια της αγοράς), το Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας, το Ταμείο Εγγυοδοσίας ΤΜΕΔΕ για κεφάλαια κίνησης και το Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Παραγωγής Οπτικοακουστικών Μέσων, που «τρέχουν» στην αγορά και διατίθενται σχεδόν από όλες τις τράπεζες. Όπως σημειώνει η CEO της ΕΑΤ, Αθηνά Χατζηπέτρου, «έχουμε περάσει ήδη στην εποχή των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία θα εξασφαλίζουν μειωμένο κόστος χρηματοδότησης κατά 40%, ενώ το επιτόκιο θα είναι επιδοτούμενο για τα πρώτα χρόνια στις περιπτώσεις αναπτυξιακών επενδυτικών σχεδίων, πράσινων και ψηφιακών».

Συγκεκριμένα στα σκαριά είναι:

1. Το Green (Green Portfolio Guarantee Fund for Sustainable Development), με

προϋπολογισμό 500 εκατ., για χρημα-

τοδοτήσεις επενδυτικού σκοπού και κεφαλαίων κίνησης προς ΜμΕ και μικρού μεγέθους μεσαίας κεφαλαιοποίησης επιχειρήσεις (Small Mid-Caps). Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτεί πράσινα επενδυτικά σχέδια με δυνατότητα επιδότησης επιτοκίου για τα 2 πρώτα έτη και το ύψος της χρηματοδότησης θα κυμαίνεται από 50.000 έως 15 εκατ. ευρώ.

2. Το Digital (Digitalization Portfolio Guarantee Fund for Sustainable Development), με προϋπολογισμό 250 εκατ., που θα παρέχει εγγυήσεις προκειμένου οι ΜμΕ επιχειρήσεις να λάβουν δανειοδότηση επενδυτικού κεφαλαίου, αλλά και κεφαλαίου κίνησης, για να χρηματοδοτήσουν την ψηφιοποίηση των εργασιών τους. Το πρόγραμμα θα συνοδεύεται από τη δυνατότητα επιδότησης επιτοκίου για τα 2 πρώτα έτη για δάνεια από 5.000 έως 600.000 ευρώ, με διάρκεια από 2 έως 10 έτη.

3. Το Growth Portfolio Guarantee Fund, με προϋπολογισμό 750 εκατ. ευρώ, θα αποτελέσει εγγυοδοτικό εργαλείο για την παροχή χρηματοδοτήσεων κεφαλαίου κίνησης (δάνεια και revolving credit lines), με στόχο να λειτουργήσει ομαλά ο συναλλακτικός κύκλος των μικρομεσαίων και επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης mid-cap. Τα κεφάλαια κίνησης, με δυνατότητα σε μορφή ανακυκλούμενης πίστωσης, θα ξεκινούν από 10.000 και θα φτάνουν έως και το 1,5 εκατ., με διάρκεια από 2 έως 5 έτη.

4. Το Development Law Financial Instrument (DeLFI), με προϋπολογισμό 500 εκατ., θα αποτελέσει εγγυοδοτικό εργαλείο για επενδυτικά σχέδια ενταγμένα στον αναπτυξιακό νόμο. Θα κινηθεί σε δύο άξονες. Για κεφάλαιο κίνησης για προχρηματοδότηση επιχορήγησης (bridge financing) και για μακροπρόθεσμο δανεισμό για την κάλυψη της ιδιωτικής συμμετοχής. Η χρηματοδότηση θα ξεκινά από 50.000 και θα φθάνει έως και τα 10 εκατ. και η διάρκεια του δανείου θα είναι από 2 έως 10 έτη, ανάλογα με τον χαρακτήρα του δανείου.

Ψηφιακά και πράσινα σχέδια μέσω ΕΣΠΑ ύψους 1 δισ. ευρώ

Με ανοιχτή ημερομηνία υποβολής αιτήσεων ξεκίνησαν πρόσφατα οι δύο πρώτες δράσεις μέσα από το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» του νέου ΕΣΠΑ. Το πρώτο πρόγραμμα, με προϋπολογισμό 300 εκατ. ευρώ, θα αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ΜμΕ και το δεύτερο, συνολικού προϋπολογισμού 700 εκατ. ευρώ, θα αφορά την πράσινη μετάβαση. Πρόκειται, σύμφωνα με τον υφυπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γιάννη Τσακίρη, για τα δύο «εμβληματικά προγράμματα» του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που θα βοηθήσουν τις ΜμΕ να εκσυγχρονιστούν στο πλαίσιο της ψηφιακής οικονομίας, αλλά και να εισαγάγουν πράσινες λύσεις στη δραστηριότητά τους, που θα τους επιτρέψουν να μειώσουν το κόστος λειτουργίας τους.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ»

περιλαμβάνει:

1. Τον βασικό ψηφιακό μετασχηματισμό για επιχειρήσεις που στοχεύουν στην κάλυψη βασικών ελλείψεων σε εφαρμογές και εξοπλισμό, με ανώτατο όριο ενίσχυσης το ποσό των 30.000 ευρώ.

2. Τον προηγμένο ψηφιακό μετασχηματισμό για επιχειρήσεις που στοχεύουν στη διεύρυνση της ψηφιακής και τεχνολογικής τους ωριμότητας, με ελάχιστο και μέγιστο συνολικό ενισχυόμενο προϋπολογισμό από 50.000 έως και 650.000 ευρώ.

3. Τον ψηφιακό μετασχηματισμό αιχμής για επιχειρήσεις που επιδιώκουν να υλοποιήσουν ολοκληρωμένες επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής ή σε λύσεις τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, με ελάχιστο και μέγιστο συνολικό ενισχυόμενο προϋπολογισμό από 200.000 έως και 1,2 εκατ. ευρώ.

Αντίστοιχα, το πρόγραμμα «Πράσινη Μετάβαση ΜμΕ» περιλαμβάνει:

1. Tον πράσινο μετασχηματισμό, που αφορά επιχειρήσεις με επιχορηγούμενο προϋπολογισμό επενδυτικού σχεδίου από 200.000 έως και 1 εκατ. ευρώ και

2. Tην πράσινη παραγωγική επένδυση, που αφορά επιχειρήσεις με επιχορηγούμενο προϋπολογισμό επενδυτικού σχεδίου από 30.000 έως και 200.000 ευρώ.

Η καινοτομία των δύο προγραμμάτων είναι η ανοιχτή ημερομηνία υποβολής αιτήσεων έως ότου καλυφθεί το συνολικό ποσό των 300 + 700 εκατ. ευρώ, χωρίς δηλαδή την πρακτική των προηγούμενων ετών με αποσπασματικές προκηρύξεις ορισμένου ποσού και κλειστές

ημερομηνίες γα την υποβολή αιτήσεων από τους ενδιαφερομένους. Στις καινοτομίες του νέου ΕΣΠΑ συγκαταλέγεται επίσης η νέα πλατφόρμα για την υποβολή αιτήσεων, που θα επιτρέπει στην επιχείρηση που ενδιαφέ-

«Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να συμμετέχουν πλέον σε ποσοστό 22,5%».

αφιέρωμα - xρηματοδοτικά προϊόντα

ρεται να επιδοτηθεί να την επισκέπτεται, να

ανοίγει το δικό της προφίλ, μέσω του οποίου

θα μπορούν να αντλούνται όλα τα βασικά

οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης, π.χ.

από το taxisnet ή την Εργάνη, και έτσι να

απλοποιείται η διαδικασία για την υποβολή

αιτήσεων.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Ανάπτυξης, το ποσό του 1 δισ. ευρώ θα

απορροφηθεί σταδιακά τα προσεχή 2 με 3

χρόνια και ο εκτιμώμενος αριθμός επιχει -

ρήσεων που θα ωφεληθούν υπολογίζεται

στις 56.000. Οι επιδοτήσεις που θα δοθούν

καθορίζονται με βάση τον νέο χάρτη κρα-

τικών ενισχύσεων, που προβλέπει χαμηλά

ποσοστά επιδοτήσεων για επιχειρήσεις στην Αττική (15%-25%), τα οποία όμως μπορούν

να αυξηθούν κατά 10% για επενδύσεις που πραγματοποιούνται από μεσαίες επιχειρήσεις

και κατά 20% για επενδύσεις μικρών επιχει-

ρήσεων, εφόσον η επένδυση δεν ξεπερνάει

τα 50 εκατ. ευρώ. Για την υπόλοιπη χώρα η επιδότηση ξεκινά από 30% της επένδυσης

(για το Νότιο Αιγαίο) και φθάνει έως και το 50% στις υπόλοιπες περιφέρειες. Σε όλες τις περιφέρειες ισχύει η προσαύξηση του 10% ή

20% για τις επενδύσεις μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων σε συνδυασμό με προσαύξηση 10% για τις περιοχές δίκαιης μετάβασης.

Τη μερίδα του λέοντος έχει η Τράπεζα Πειραιώς

Η Τράπεζα Πειραιώς, όπως επεσήμανε ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου, κ. Χρήστος Μεγάλου, αποτελεί τον βασικό χρηματοδότη της μικρομεσαίας επιχείρησης. Για το έτος 2022, το μερίδιο αγοράς υπερέβη το 33% και το 45% ειδικότερα για τα χρηματοδοτικά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα

επενδυτικού χαρακτήρα. Το συνολικό ποσό

για το ίδιο έτος, που εκταμιεύθηκε προς τις ΜμΕ, ανήλθε συνολικά στα 651 εκατ. ευρώ σε όρους καθαρής πιστωτικής επέκτασης

και στα 440 εκατ. ευρώ ειδικότερα για τα συγχρηματοδοτούμενα χρηματοδοτικά. «Το ποσοστό εγκρισιμότητας των αιτημάτων δανείων που υποβλήθηκαν προς αξιολόγηση άγγιξε το 70%» επεσήμανε ο κ. Μεγάλου, συμπληρώνοντας ότι «οι δράσεις του ΕΣΠΑ διαχρονικά αποτελούν τον κατεξοχήν μηχα-

νισμό ενίσχυσης της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της χώρας. Ειδικά την τρέχουσα περίοδο, με πόρους που υπερβαίνουν τα 26 δισ ευρώ, το ΕΣΠΑ αναμένεται να παράσχει καταλυτική ώθηση για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους και την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας».

Όπως ανέφερε ο ανώτερος γενικός διευθυντής, Chief Retail Banking, της Τράπεζας Πειραιώς, Βασίλης Κουτεντάκης, «το 2023, η Τράπεζα Πειραιώς θα διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στη χρηματοδότηση

των επενδυτικών πλάνων των πελατών. Για τον σκοπό αυτό διαθέτει περί τους 400 εξειδικευμένους συμβούλους ΜμΕ στο δίκτυο καταστημάτων της και έχει δημιουργήσει υποδομή fast track αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων που θα υποβληθούν στο ΕΣΠΑ για άμεση έγκριση προθέσεων και εγκρίσεων δανεισμού. Η τράπεζα καινοτομεί δημιουργώντας μια εξελιγμένη διαδικτυακή πύλη, το 360ο funding, μέσω της οποίας η μικρή επιχείρηση μπορεί να κατανοήσει γρήγορα το πρόγραμμα με τη μεγαλύτερη ωφέλεια που την αφορά σε άμεση ενίσχυση ή χρηματοδότηση».

Ταμείο Ανάκαμψης

Ως ναυαρχίδα των επενδυτικών προγραμμάτων προβάλλει το Ταμείο Ανάκαμψης, για το οποίο –κόντρα στην επικρατούσα άποψη που θέλει τους πόρους του να μονοπωλούν

οι μεγάλες επιχειρήσεις της χώρας– οι τράπεζες επιμένουν ότι είναι εξίσου ελκυστικό

και για τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις.

Προϋπόθεση αποτελεί τα επενδυτικά σχέδια

Οι συνεχόμενες αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ, από το περασμένο καλοκαίρι, έχουν διαμορφώσει ήδη μια νέα πραγματικότητα σχετικά με το ύψος των επιτοκίων στην ευρωζώνη. Τα προηγουμένως αρνητικά επιτόκια Euribor, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, παρουσιάζουν σημαντικά ανοδική πορεία, με το Euribor τριμήνου να ξεπερνά ήδη τα επίπεδα του 3% (τρέχουσα τιμή 24/03: 3,025%).

Στα τέλη του προηγούμενου έτους, οι τότε προβλέψεις για τη μελλοντική διαμόρφω -

ση του Euribor ανέμεναν απότομη αύξηση

εντός του Q1 του 2023 στα επίπεδα του 3% έως 3,8% και, στη συνέχεια, σταδιακή αποκλιμάκωση και διαμόρφωση μεταξύ 2,5%

και 3%, από τα μέσα του 2024 και μετά. Τους επόμενους μήνες, όμως, οι νέες συνθήκες στην παγκόσμια οικονομία, και κυρίως τα στοιχεία για την καθυστέρηση εξομάλυνσης του πληθωρισμού στην ευρωζώνη, ακύρωσαν τις αρχικές προβλέψεις. Οι νέες προβλέψεις διαμόρφωσαν την καμπύλη επιτοκίων πιο ψηλά και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στο Q3 2023 το Euribor τριμήνου θα ξεπερνούσε το 4% και θα λάμβανε τιμές κάτω από το 3% μετά το 2025. Η νέα πρόβλεψη για σημαντικά μεγαλύτερο διάστημα παραμονής των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα δημιούργησε προβληματισμό-νευρικότητα στις αγορές και παράλληλα προγραμματισμό μεγαλύτερων κεντρικών επεμβάσεων από αυτές που αρχικά είχαν υπολογιστεί, στην προσπάθεια «παγώματος» της οικονομίας ως αντιπληθωριστικό εργαλείο.

Κι ενώ όλα τα παραπάνω ήταν σε εξέλιξη, ήρθε η αιφνιδιαστική απειλή κατάρρευσης

τριών τραπεζών (SVB, Signature, Credit Suisse) να αλλάξει εκ νέου τα δεδομένα!

Η αναστάτωση που προκλήθηκε από τον φόβο ενδεχόμενης κατάρρευσης –ειδικά

η ΕΚΤ δεν την είχε ήδη εκ των προτέρων προεξοφλήσει, η νέα αύξηση 50 μονάδων βάσης, που αποφασίστηκε στη συνεδρίαση

στις 16 Μαρτίου, κατά πάσα πιθανότητα δεν

θα είχε τελικά πραγματοποιηθεί. Με τα νέα δεδομένα, οι προβλέψεις παρουσιάζουν

πια μια διαφορετική καμπύλη, με το υψηλό

σημείο να μην ξεπερνά πλέον τα επίπεδα

του 3,5% και να αποκλιμακώνεται εντός του 2024 σε επίπεδα κάτω του 3%.

Όπως φαίνεται, λοιπόν, οι αναταράξεις των

αγορών και οι απρόβλεπτες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν την αναθεώρηση του προγραμματισμού των συστημικών παρεμβάσεων.

Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, και παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις από την αύξηση των επιτοκίων δεν έχουν ακόμα γίνει πλήρως αισθητές –υπολογίζεται ότι χρειάζεται χρονικό διάστημα περίπου 9 μηνών για να αποτυπωθεί η πραγματική επίδραση στην οικονομία–, είναι γεγονός ότι η εποχή του φθηνού χρήματος έχει, πλέον, περάσει στο παρελθόν.

Ο συνδυασμός των παραπάνω έχει σηματοδοτήσει ήδη σημαντική αύξηση στις ετήσιες

της Credit Suisse– φαίνεται πως έκανε απρόσμενα μέρος της δουλειάς. Η ανησυχία

μπορεί να λειτουργήσει ως αποπληθωριστικός παράγοντας, περιορίζοντας έτσι την ανάγκη περαιτέρω συστημικών αυξήσεων

των επιτοκίων. Άλλωστε, οι αυξήσεις αυτές αποδείχθηκε ότι μπορούν να προκαλέσουν σοβαρούς τριγμούς σε πιστωτικά ιδρύματα με εγγενή προβλήματα, επηρεάζοντας, αντίστοιχα, συνολικά την παγκόσμια αγορά.

Ο συνδυασμός των παραπάνω έφερε, λοιπόν, νέο προβληματισμό για τη σκοπιμότητα συνέχισης του αρχικού πλάνου παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών. Κι αν

υποχρεώσεις εξυπηρέτησης τραπεζικού δανεισμού τόσο για επιχειρήσεις όσο και για νοικοκυριά, με τον κίνδυνο διαμόρφωσης μιας νέας γενιάς προβληματικών δανείων στις τράπεζες να μη θεωρείται διόλου αμελητέος.

Με δεδομένη τη νέα επιτοκιακή πραγματικότητα, λοιπόν, είναι κρίσιμο για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να αναλύσουν τις υφιστάμενες και μελλοντικές δανειακές τους υποχρεώσεις με βάση τα νέα δεδομένα, αναζητώντας έγκαιρα τρόπους εξισορρόπησης των επιπτώσεων της νέας πραγματικότητας. • • •

του Ανδρέα Κ. Φέζου, Deputy Chief Executive, BSS

Οι τριγμοί στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα οδηγούν σε αναθεώρηση της

πολιτικής αυξήσεων

των επιτοκίων των

κεντρικών τραπεζών;

- xρηματοδοτικά προϊόντα

να εμπίπτουν στους πυλώνες της πράσινης μετάβασης, του ψηφιακού μετασχηματισμού, της εξωστρέφειας, της ανάπτυξης οικονομιών κλίμακας μέσω συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων και της καινοτομίας –έρευνας και ανάπτυξης. Το μοντέλο χρηματοδότησης υπακούει στον γενικότερο κανόνα του συνδυασμού πόρων, με ποσοστό χρηματοδότησης από το ΤΑΑ μέχρι 50% του επιλέξιμου επενδυτικού κόστους του επενδυτικού σχεδίου, τραπεζικής χρηματοδότησης σε ποσοστό κατ’ ελάχιστον 30% και ίδιας συμμετοχής της επιχείρησης κατ’ ελάχιστον 20%. Στο συνολικό χρηματοοικονομικό

κόστος είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό για τις επιχειρήσεις, συνδυάζοντας το επιτόκιο του τραπεζικού δανείου με το σταθερό επιτόκιο

των πόρων ΤΑΑ, το οποίο μπορεί να είναι κατ’ ελάχιστον 0,35% για μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και 1% για τις υπόλοιπες.

Αιτήσεις για επενδυτικά σχέδια

12,1 δισ. ευρώ

Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να συμμετέχουν πλέον σε ποσοστό 22,5% στον προϋπολογισμό των

επενδυτικών προτάσεων που έχουν υποβληθεί στις τράπεζες.

Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα το Υπουργείο Οικονομικών, 381 επενδυτικά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 12,12 δισ. ευρώ, έχουν υποβληθεί μέχρι στιγμής στο δανειακό σκέλος του Ταμείου που θεωρείται από τους αρμόδιους

κυβερνητικούς παράγοντες το πιο επιτυχημένο κομμάτι του.

Από τα 12,12 δισ. ευρώ του συνολικού προϋπολογισμού των προτάσεων τα 5,02 δισ. ευρώ αντιστοιχούν σε δάνεια του Ταμείου, τα

4,03 δισ. ευρώ είναι τα κεφάλαια των τραπε-

ζών και 3,07 δισ. ευρώ είναι η ίδια συμμετο-

χή των επενδυτών, σύμφωνα με στοιχεία έως

το τέλος Μαρτίου.

Ήδη έχουν υπογραφεί 106 δανειακές συμ-

βάσεις, συνολικού προϋπολογισμού 5,2 δισ.

ευρώ, εκ των οποίων 2,1 δισ. ευρώ είναι

δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, 1,8 δισ.

ευρώ είναι κεφάλαια των τραπεζών και 1,3

δισ. ευρώ είναι τα ίδια κεφάλαια των τραπε-

ζών. Το μεσοσταθμικό επιτόκιο για αυτές τις 106 δανειακές συμβάσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, είναι 1,8% και η μέση διάρκεια αποπληρωμής των δανείων είναι 12 χρόνια. Το μεσοσταθμικό επιτόκιο διαμορφώνεται στο 1,8% και η μέση διάρκεια του δανείου στα 12 έτη. Σημειώνεται ότι το επιτόκιο του Ταμείου Ανάκαμψης είναι πιο ευνοϊκό για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, για τις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις είναι σταθερό 0,35% και για τις μεσαίες και μεγάλες είναι 1%. Έτσι, μαζί με το τραπεζικό επιτόκιο, το μεσοσταθμικό διαμορφώνεται κι αυτό σε ικανοποιητικό επίπεδο, στο 1,8% μέχρι στιγμής. Κάτι που εκτιμάται από τις επιχειρήσεις, καθώς το κόστος δανεισμού ακολουθεί διεθνώς αλματώδη αύξηση. Επίσης, συστατικό της επιτυχίας θεωρείται και η σχετικά απλή και σύντομη διαδικασία που προβλέπεται για την εκταμίευση του δανείου. Επισημαίνεται ότι τα επενδυτικά σχέδια που εξετάζονται ή και εγκρίθηκαν αφορούν τη βιομηχανία, το λιανικό εμπόριο, την ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές, τις τηλεπικοινωνίες, τον τουρισμό και τις υπηρεσίες. «Το δανειακό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμ-

ψης», σχολίασε ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θεόδωρος Σκυλακάκης, «είναι το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό εργαλείο που είχε πότε η χώρα μας. Και έχει μπει δυναμικά στα “ραντάρ” των επενδυτών, κυρίως χάρη στους ευνοϊκούς όρους χορήγησης δανείων, σε μια χρονική συγκυρία που τα επιτόκια αυξάνονται ραγδαία διεθνώς». Σε ό,τι αφορά το σκέλος των επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, έχουν εκταμιευθεί 3,2 δισ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Επιπλέον, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών, βρίσκονται σε εξέλιξη 267 διαγωνισμοί, συνολικής δαπάνης 3,37 δισ. ευρώ. Συνολικά, για δάνεια και επιχορηγήσεις, η Ελλάδα έχει εκταμιεύσει μέχρι στιγμής 11 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και σχεδιάζει να υποβάλει αίτημα για την τρίτη δόση, ύψους 1,7 δισ. ευρώ, έως το τέλος του μηνός. Εφόσον εκταμιευθεί και η δόση αυτή, θα έχει απορροφήσει το 40% των πόρων που δικαιούται, 31,16 δισ. ευρώ. Επιπλέον, υπέβαλε αίτημα και για δάνειο των 5 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο του REPower EU. Από το ίδιο πρόγραμμα η Ελλάδα θα λάβει επίσης επιχορηγήσεις σχεδόν 800 εκατ. ευρώ. • • •

πίδοση-ρεκόρ πέτυχαν οι ελληνικές εξαγωγές την περσινή χρονιά, ενώ ενθαρρυντικά είναι τα μηνύματα που έρχονται για την πορεία των εξαγωγών και κατά το 2023, παρά τις δυσκολίες που εξακολουθούν να προκαλούν η ενεργειακή κρίση, ο υψηλός πληθωρισμός και η αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες. Όπως αναφέρεται από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Εξαγωγέων (ΠΣΕ), η αναθεώρηση της στρατηγικής ανάπτυξης και η επικέντρωση στις αγορές που έχουν τις περισσότερες προοπτικές μπορούν να οδηγήσουν σε ένα ακόμη ιστορικό ρεκόρ τις ελληνικές εξαγωγές, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι θα συνεχιστεί η στήριξη από την ελληνική Πολιτεία μέσα από το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας.

Ειδικότερα, σύμφωνα με ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), επί των προσωρινών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, οι εξαγωγές για το διάστημα Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2022

αυξήθηκαν συνολικά κατά 14,64 δισ. ευρώ ή κατά 37,1% και ανήλθαν σε 54,08 δισ. ευρώ, από 39,44 δισ. ευρώ το 2021. Οι

εισαγωγές, το ίδιο διάστημα, αυξήθηκαν κατά 27,36 δισ. ευρώ ή κατά 42,8%, με τη συνολική τους αξία να διαμορφώνεται στα 91,21 δισ. ευρώ, έναντι 63,86 δισ. ευρώ κατά το δωδεκάμηνο 2021.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω κινήσεων, το εμπορικό έλλειμμα ενισχύθηκε κατά 12,72 δισ. ευρώ ή κατά 52,1% και άγγιξε την εξεταζόμενη περίοδο τα -37,14 δισ. ευρώ από -24,42 δισ. ευρώ το 2021.

Βασικές χώρες-προορισμοί

Η Ιταλία εξακολουθεί και κατά το 2022 να αποτελεί τον σημαντικότερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών, ενώ πολύ μεγάλη έκπληξη προκαλεί η Βουλγαρία, η οποία καταλαμβάνει τη 2η θέση

σε σχέση με την 5η που κατείχε το 2021. Ακολουθεί η Γερμανία, προς την οποία η αύξηση των εξαγωγών ελληνικών προϊόντων (κατά 20,9%) το 2022 οδήγησε στο να κατέλθει στην 3η από τη 2η θέση, και μετά η Κύπρος, καταλαμβάνοντας την 4η από την 3η θέση που κατείχε.

Ακολουθούν η Τουρκία, η οποία βρίσκεται στην 5η από την 4η θέση που κατείχε το 2021, οι ΗΠΑ, προς τις οποίες καταγράφεται μεγάλη άνοδος των εξαγωγών

(38,1%), και το Ηνωμένο Βασίλειο στις

θέσεις 6 και 7 –για τις μεν ΗΠΑ μία θέση

πιο ψηλά, για το δε Ηνωμένο Βασίλειο

δύο θέσεις πιο ψηλά από το αντίστοιχο

περσινό έτος, λόγω της αύξησης των

εξαγωγών κατά 64,5% προς το Ηνωμένο

Βασίλειο. Στην 8η θέση βρίσκεται η

Ισπανία (από 10η) και έπεται η Λιβύη,

προς την οποία σημειώθηκε ενίσχυση των

ελληνικών εξαγωγών (κατά 83,7%), με

αποτέλεσμα να κατακτήσει την 9η από τη

12η θέση που κατείχε το 2021.

Ελλάδα

Εξωτερικό Εμπόριο Ελλάδας

Εξωτερικό Εμπόριο Ελλάδας

Εξωτερικό Εμπόριο Ελλάδας

Εξαγωγές ανά κυριότερο κλάδο – top 5

Την πρώτη δεκάδα των κυριότερων προορισμών των ελληνικών εξαγωγών συμπλη-

ρώνει η Ρουμανία, η οποία βρισκόταν στην

8η θέση το 2021. Πλην της πρώτης δεκάδας

των χωρών-πελατών των ελληνικών προϊό-

ντων για το 2022, αξίζει να σημειωθεί η σημαντική μείωση των εξαγωγών (-10%) και

η μεγάλη πτώση στην κατάταξη της Γαλλίας (12η θέση από 6η), της Νότιας Κορέας (20ή

από 13η), με μείωση 20,8%, και της Κίνας (29η από 17η), με μείωση 43% σε σχέση με

το 2021. Επίσης, η άνοδος της Βόρειας Μα-

κεδονίας (11η από 15η), με αύξηση 101%, του Γιβραλτάρ (14η από 21η), με αύξηση 132%, και της Μάλτας (19η θέση από 32η), με αύξηση 117,9%.

Ως προς τους προορισμούς των ελληνικών

εξαγωγών ανά οικονομική ένωση, σημειώνεται αύξηση κατά 40,9% προς την ΕΕ.

Τα προϊόντα-«πρωταγωνιστές»

Όσον αφορά στις κατηγορίες προϊόντων, τα καύσιμα, τα βιομηχανικά προϊόντα και τα τρόφιμα αποτελούν τους απόλυτους «πρωταγωνιστές» στον αγώνα της εξωστρέφειας. Σχολιάζοντας τα παραπάνω, η πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων, κ. Χριστίνα Σακελλαρίδη, αναφέρει τα εξής: «Η έντονα ανοδική πορεία που ακολουθούν οι ελληνικές εξαγωγές τα τελευταία χρόνια είναι αποτέλεσμα οργανωμένης και συστηματικής προσπάθειας. Το νέο ιστορικό ρεκόρ εξωστρέφειας δεν ήρθε τυχαία. Η στροφή στις διεθνείς αγορές αρχίζει και αποδίδει σημαντικούς καρπούς για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Πέρα από την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων σε μια κρίσιμη συγκυρία για τον τόπο, δημιουργούνται νέες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, βάζοντας

φρένο στο “brain drain”. Οι οιωνοί φαντάζουν ευνοϊκοί. Η δυναμική που έχουν αναπτύξει οι ελληνικές επιχειρήσεις προοιωνίζουν την έλευση ακόμη καλύτερων ημερών στο μέλλον. Οι βάσεις έχουν τεθεί μέσα από την εκπόνηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Εξωστρέφειας, το οποίο υπηρετείται με συ-

Εξαγωγική Επίδοση (εξαγωγές % ΑΕΠ):

Εξαγωγική

νέπεια. Παρά το δυσμενές περιβάλλον και την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις διεθνείς αγορές, είναι κρίσιμο να παραμείνουμε προσηλωμένοι στον στόχο για ενίσχυση της εξωστρέφειας. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η πολιτική σταθερότητα και να μη διαταραχθεί η πορεία που έχουν χαράξει οι Έλληνες εξαγωγείς. Άλλωστε, η εξωστρέφεια έχει αναχθεί σε εθνική προτεραιότητα».

Χαρτογράφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας της Ελλάδας ανά περιφέρεια

Για μία ακόμη χρονιά, το ΙΕΕΣ του ΣΕΒΕ προχώρησε στην κατάρτιση της μελέτης με τίτλο «Χαρτογράφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας της Ελλάδας ανά περιφέρεια» για το διάστημα 2017-2021. Από τη μελέτη προέκυψαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το επίπεδο της εξωστρέφειας κάθε περιφέρειας ξεχωριστά μετά την πτώση που σημειώθηκε το 2020, εξαιτίας της εμφάνισης της πανδημίας του Covid-19.

Για άλλη μία φορά, αναδείχθηκε το πρόβλημα των περιφερειακών ανισοτήτων, καθώς μόνο οι Περιφέρειες Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου πραγματοποιούν το 82% του συνόλου.

Ο ΣΕΒΕ αποτελεί τον μοναδικό φορέα που επεξεργάζεται και αναλύει τα στοιχεία των εμπορευματικών συναλλαγών που πραγματοποιούν οι 13 περιφέρειες της χώρας. Στόχος της μελέτης είναι η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιφέρειας σε κλαδικό επίπεδο, η ανάλυση

των χωρών με τις οποίες πραγματοποιεί εμπορικές συναλλαγές και ο εντοπισμός

των αδύναμων σημείων που χρήζουν βελτίωσης. Πρόκειται για μια ad hoc μελέτη για το

επίπεδο εξωστρέφειας όλων των ελληνικών περιφερειών ξεχωριστά και ένα απαραίτητο

εργαλείο για τη σκιαγράφηση και τη βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης των ελληνικών περιφερειών.

Πριν την επίδοση-ρεκόρ των 55 δισ. ευρώ το 2022 (πηγή: προσωρινά στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, 07/02/2023), οι εξαγωγές είχαν καταγράψει ένα ακόμη ρεκόρ το 2021, φτάνοντας

τα 39,4 δισ. ευρώ, από 30,4 δισ. ευρώ

το 2020, με την αύξηση να ανέρχεται σε

29,5%, δηλαδή 9,0 δισ. ευρώ (πηγή: στοιχεία μελέτης ΙΕΕΣ-ΣΕΒΕ). Η σημαντική αυτή

βελτίωση είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση

της εξαγωγικής επίδοσης (εξαγωγές αγαθών

ως ποσοστό του ΑΕΠ), η οποία, από 18,4% το 2020, έφτασε το 21,7% το 2021.

Από το σύνολο των ελληνικών περιφερειών, μόνο το Βόρειο Αιγαίο κατέγραψε μείωση της εξαγωγικής του επίδοσης (40,5 εκατ. ευρώ/26,2%), ενώ αντίθετα όλες οι υπόλοιπες περιφέρειες αύξησαν τις εξαγωγές

τους, με την Αττική (αύξηση 3,9 δισ. ευρώ), την Πελοπόννησο (αύξηση 2,4 δισ. ευρώ)

και την Κεντρική Μακεδονία (αύξηση 924,3 εκατ. ευρώ) να σημειώνουν τη μεγαλύτερη

αύξηση σε απόλυτη τιμή.

Αντίστοιχα, οι συνολικές εισαγωγές διαμορφώθηκαν σε 63,7 δισ. ευρώ το 2021, σημειώνοντας αύξηση κατά 34,1%, δηλαδή

16,2 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2020, ενώ το εμπορικό έλλειμμα διαμορφώθηκε σε 24,3 δισ. ευρώ.

Σε κλαδικό επίπεδο, τα πετρελαιοειδή, με εξαγωγές 11,3 δισ. ευρώ και μερίδιο 28,6%, αποτελούν τον σημαντικότερο κλάδο, με το 49% να προέρχεται από την Αττική και το 40% από την Πελοπόννησο. Δεύτερος ση-

Παρά το δυσμενές περιβάλλον και την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις διεθνείς αγορές, είναι κρίσιμο να παραμείνουμε προσηλωμένοι στον στόχο για ενίσχυση της εξωστρέφειας.

μαντικότερος κλάδος είναι τα τρόφιμα, με μερίδιο 16,7% επί του συνόλου και με τις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας (30%) και Αττικής (21%) να έχουν τα σημαντικότερα μερίδια, ενώ το 75% των χημικών και πλαστικών, που αποτελούν τον τρίτο σημαντικότερο κλάδο, προέρχεται από την Αττική. Αναφορικά με τους εξαγωγικούς προορισμούς, η Ιταλία, η Γερμανία και η Κύπρος κατέκτησαν τις τρεις πρώτες θέσεις, με μερίδιο 10,0%, 7,3% και 6,0%, αντίστοιχα, παραμένοντας στο top-10 της Περιφέρειας Αττικής, της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και της Περιφέρειας Θεσσαλίας.

Σημαντικότερα στοιχεία ανά περιφέρεια:

i. Τα 20 δισ. ευρώ ξεπέρασαν, για πρώτη

φορά στην ιστορία, οι εξαγωγές της Περι-

φέρειας Αττικής το 2021, σημειώνοντας

αύξηση κατά 23,4% συγκριτικά με το

2020, με το μερίδιό τους να ανέρχεται σε

52,7% επί του συνόλου. Εξίσου σημαντι-

κή ήταν και η αύξηση των εισαγωγών της

περιφέρειας (ήτοι 31,2%), με αποτέλεσμα

να διαμορφωθούν σε 44,1 δισ. ευρώ και

το εμπορικό έλλειμμα να διαμορφωθεί σε 23,3 δισ. ευρώ.

ii. Αύξηση 17,7% κατέγραψαν οι εξαγωγές της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στο διάστημα 2020-2021, φτάνοντας τα 6,2 δισ. ευρώ, που συνιστά και την καλύτερη επίδοσή της. Το μερίδιο της περιφέρειας ανέρχεται σε 15,6% με τα πετρελαιοειδή και σε 19,0% χωρίς αυτά.

iii. Την καλύτερη επίδοσή της πέτυχε και η Περιφέρεια Πελοποννήσου, με εξαγωγές 5,4 δισ. ευρώ το 2021, καταγράφοντας μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις εξαγωγών (ήτοι 79,8%). Χωρίς τα πετρελαιοειδή, η αύξηση περιορίστηκε στο 12,1%.

iv. Στην 4η θέση βρέθηκε η Περιφέρεια Θεσσαλίας, με εξαγωγές αξίας 1,8 δισ. ευρώ και μερίδιο 4,5%, ενώ συγκριτικά με το 2020 η περιφέρεια σημείωσε αύξηση εξαγωγών κατά 31,2%. Σημαντικότερος προορισμός ήταν η Γερμανία, με μερίδιο 19,0%.

v. Με μερίδιο 4,3% και εξαγωγές ύψους 1,7 δισ. ευρώ, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας βρέθηκε στην 5η θέση, σημειώνοντας αύξηση εξαγωγών κατά 51,1% συγκριτικά με το 2020.

φάκελος - εξαγωγές

vi. Κατά 26,8% αυξήθηκαν και οι εξαγωγές της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης στο διάστημα 20202021, με αποτέλεσμα να ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ. Παρά την αύξηση και των εισαγωγών κατά 19,9% (765,1 εκατ. ευρώ), το εμπορικό πλεόνασμα ανήλθε σε 257,1 εκατ. ευρώ.

vii. Αύξηση σημείωσαν οι εξαγωγές της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, με αποτέλεσμα η περιφέρεια να κερδίσει μία θέση και από την 8η (2020) να βρεθεί στην 7η φέτος. Οι εξαγωγές της περιφέρειας

έφτασαν τα 722,4 εκατ. ευρώ, κατακτώντας μερίδιο 1,8% επί του συνόλου.

viii. Με ώθηση από τα τρόφιμα (49,4% μερίδιο-40,5% αύξηση), οι εξαγωγές της Περιφέρειας Κρήτης άγγιξαν τα 700 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 10,7% συγκριτικά με το 2020. Το εμπορικό ισοζύγιο παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 232,8 εκατ. ευρώ.

ix. Για ακόμη ένα έτος, οι εξαγωγές της Περιφέρειας Ηπείρου κινήθηκαν ανοδικά

και ξεπέρασαν για πρώτη φορά τα 400 εκατ. ευρώ (ήτοι 413,1 εκατ. ευρώ), με

την αύξηση (2021/2020) να ανέρχεται σε 17,8%. Σημαντικότερος κλάδος είναι τα τρόφιμα σε ποσοστό 75,0%.

x. Στη 10η θέση βρέθηκε η Περιφέρεια

Δυτικής Μακεδονίας, με τις εξαγωγές να ανέρχονται σε 296,2 εκατ. ευρώ. Παρά την αύξηση, οι επιδόσεις δεν έφτασαν τα προ πανδημίας επίπεδα, δηλαδή άνω των 300 εκατ. ευρώ. Στην πρώτη θέση βρέθηκε η κλωστοϋφαντουργία & ένδυση, με 40,0% μερίδιο.

xi. Μεγάλη ενίσχυση εξαγωγών κατέγραψε η Περιφέρεια Ιονίου, καθώς, από 85,4 εκατ. ευρώ το 2020, αυτές ανήλθαν σε 224,1 εκατ. ευρώ το 2021. Η αύξηση, ωστόσο, οφείλεται αποκλειστικά στην εκτίναξη των εξαγωγών πετρελαιοειδών κατά 778,7%.

xii. Στην προτελευταία θέση των ελληνικών εξαγωγών ανά περιφέρεια βρέθηκε

το Νότιο Αιγαίο, με την αξία των εξαγωγών να διαμορφώνεται σε 144,8 εκατ. ευρώ, έναντι 76,8 εκατ. ευρώ το 2020, και το 52,0% εξ αυτών να αφορά πετρελαιοειδή, τα οποία μάλιστα αυξήθηκαν

κατά 304,2% στο εν λόγω διάστημα.

xiii. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, με εξαγωγές 113,9 εκατ. ευρώ και μερίδιο 0,3% στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών, βρέθηκε στην τελευταία θέση της σχετικής λίστας, αποτελώντας μάλιστα τη μοναδική περιφέρεια που σημείωσε μείωση εξαγωγών στο διάστημα 2020/2021 (ήτοι 26,2%).

Ελληνικές εξαγωγές ανά περιφέρεια

αξία (εκατ. ευρώ)

Ελληνικές εξαγωγές ανά περιφέρεια

Πώς ξεκίνησε η φετινή χρονιά

Με σημαντική βελτίωση του εμπορικού ελ-

λείμματος ξεκίνησε το 2023, σύμφωνα με τα

διαθέσιμα στοιχεία εμπορευματικών συναλ-

λαγών για τους δύο πρώτους μήνες. Συγκε-

κριμένα, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 1,8

δισ. ευρώ, δηλαδή 25,0%, ενώ οι εισαγωγές

παρέμειναν στάσιμες, το οποίο οδήγησε στη

σημαντική μείωση του εμπορικού ελλείμμα-

τος κατά 1,7 δισ. ευρώ, δηλαδή 27,2%.

Πιο αναλυτικά, και σύμφωνα με τα στοιχεία

που ανακοίνωσε την Παρασκευή 7 Απριλίου

2023 η Ελληνική Στατιστική Αρχή και τα οποία επεξεργάστηκε το ΙΕΕΣ του ΣΕΒΕ, η αξία των ελληνικών εξαγωγών ανήλθε σε 4.404,2 εκατ. ευρώ τον Φεβρουάριο του 2023, έναντι

3.672,8 εκατ. ευρώ τον περασμένο Φεβρου-

άριο, με την αύξηση να διαμορφώνεται σε

19,9%, δηλαδή 731,4 εκατ. ευρώ. Αντίθετα,

οι εισαγωγές για τον Φεβρουάριο κινήθηκαν

καθοδικά και από 7.008,4 εκατ. ευρώ πέρσι

ανήλθαν σε 6.662,1 εκατ. ευρώ φέτος, με

τη μείωση να διαμορφώνεται σε 346,3 εκατ.

ευρώ, δηλαδή 4,9%.

Με βάση τα ανωτέρω, το εμπορικό ισοζύγιο

αγαθών ήταν ελλειμματικό κατά 2.257,9 εκατ.

ευρώ, σημαντικά βελτιωμένο ωστόσο κατά

1.077,7 εκατ. ευρώ, δηλαδή κατά 32,3% συγκριτικά με τον Φεβρουάριο του 2022.

Η Ιταλία εξακολουθεί

και κατά το 2022 να αποτελεί τον σημαντικότερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών, ενώ πολύ μεγάλη έκπληξη προκαλεί η Βουλγαρία, η οποία καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση.

Αφαιρώντας τα πετρελαιοειδή από την ανάλυση, οι μεταβολές παραμένουν ως έχουν για τον Φεβρουάριο του 2023. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 170,3 εκατ. ευρώ, δηλαδή 6,2%, και ανήλθαν σε 2.895,8 εκατ. ευρώ, ενώ οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 71,3 εκατ. ευρώ, δηλαδή 1,5%, και ανήλθαν σε 4.682,8 εκατ. ευρώ. Η αξία του εμπορικού ελλείμματος διαμορφώθηκε σε 1.787,0 εκατ. ευρώ, κατά 241,6 εκατ. ευρώ, δηλαδή 11,9% βελτιωμένη.

Φεβρουάριος 2022/2023

Σε ό,τι αφορά στο πρώτο δίμηνο του τρέχοντος έτους, οι εξαγωγές ξεπέρασαν ήδη τα 8,5 δισ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 8.875,5 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 1.775,8 εκατ. ευρώ (δηλαδή 25,0%) σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Οι εισαγωγές κινήθηκαν σε ίδια επίπεδα με πέρσι και συγκεκριμένα σε 13.509,8 εκατ. ευρώ, με την αύξησή τους να ανέρχεται σε μόλις 46,0 εκατ. ευρώ (δηλαδή 0,3%), ενώ το εμπορικό έλλειμμα, από 6.364,1 εκατ. ευρώ πέρσι, διαμορφώθηκε σε 4.634,3 εκατ. ευρώ φέτος. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές ανήλθαν σε 5.792,2 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 11,9%, δηλαδή 614,1 εκατ. ευρώ, ενώ οι εισαγωγές ανήλθαν σε 9.348,3 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 1,1%, δηλαδή 99,0 εκατ.

Πίνακας 3. Εξωτερικό εμπόριο αγαθών, Ιανουάριος-Φεβρουάριος

σε

ευρώ)

2022/2023

ΕΛΣΤΑΤ, Επεξεργασία: ΙΕΕΣ-ΣΕΒΕ, ΕΤ: Ετήσια Τάση *Προσωρινά στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ

Η ανοδική πορεία των ελληνικών εξαγωγών στο σύνολό τους διαμορφώθηκε από την ιδιαίτερα θετική πορεία σχεδόν όλων των επιμέρους κλάδων συγκριτικά με το 2022. Αναλυτικά, ανοδική πορεία κατέγραψαν οι εξαγωγές βιομηχανικών (20,2 εκατ. ευρώ, δηλαδή 1,7%), τροφίμων (98,7 εκατ. ευρώ, δηλαδή 9,6%), χημικών (164,1 εκατ. ευρώ, δηλαδή 17,7%), μηχανημάτων και οχημάτων (51,8 εκατ. ευρώ, δηλαδή 7,2%), διάφορων βιομηχανικών (78,9 εκατ. ευρώ, δηλαδή 16,0%), λιπών και ελαίων (273,7 εκατ. ευρώ, δηλαδή 205,0%)

και ποτών και καπνών (40,4 εκατ. ευρώ, δηλαδή 28,4%). Αντίθετα, μείωση σημείωσαν οι εξαγωγές πρώτων υλών (39,9 εκατ. ευρώ, δηλαδή 11,2%) και μη ταξινομημένων προϊόντων (22,3 εκατ. ευρώ, δηλαδή 19,7%).

φάκελος - εξαγωγές

Πίνακας 4. Εξαγωγές ανά κλάδο, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2022/2023

Επεξεργασία: ΙΕΕΣ-ΣΕΒΕ, ΕΤ: Ετήσια Τάση

Πίνακας 5. Εξαγωγές ανά κλάδο, Φεβρουάριος 2022/2023

Σε ό,τι αφορά τους προορισμούς στους οποίους απεστάλησαν τα ελληνικά αγαθά, τα κράτη μέλη της ΕΕ (27) απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος εξ αυτών και συγκεκριμένα το 57,7%, ενώ οι Τρίτες Χώρες απορρόφησαν το 42,3%. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, τα ποσοστά διαμορφώθηκαν σε 67,2% για την ΕΕ (27) και σε 32,8% για τις Τρίτες Χώρες.

ΕΛΣΤΑΤ-Eurostat, Επεξεργασία: ΙΕΕΣ-ΣΕΒΕ, ΕΤ: Ετήσια Τάση

στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ

διαφορές στο σύνολο προκύπτουν από τον τρόπο υπολογισμού των εξαγωγών ανά κλάδο

φάκελος - εξαγωγές

Πώς θα διασφαλιστεί η θετική

πορεία των εξαγωγών

Θεσμικοί και επιχειρηματικοί φορείς κατα-

θέτουν τις απόψεις τους για το παρόν και το

μέλλον του εξαγωγικού τομέα, επισημαίνο-

ντας όσα πρέπει να υλοποιηθούν στο εξής

προς την κατεύθυνση αυτή.

Ελληνικές εξαγωγές ανά περιφέρεια

(μερίδιο 2021 (%)

Αλκιβιάδης Καλαμπόκης

Πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Κρήτης (ΣΕΚ)

Κύριε Καλαμπόκη, παρά τις συνεχόμε-

νες κρίσεις, οι εξαγωγές παρουσιάζουν

ένα ανοδικό momentum, που το 2023

αναμένεται να φθάσει σε νέα υψηλά.

Πού αποδίδεται από την πορεία;

Δύο παράγοντες συμβάλλουν για την

ανοδική πορεία που παρατηρείται στις ελληνικές εξαγωγές τα τελευταία χρόνια. Ο ένας είναι η αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων με την ταυτόχρονη αύξηση των τιμών, λόγω της πληθωριστικής τάσης που υπάρχει πρόσφατα. Ο άλλος παράγοντας, ο οποίος

αφορά κυρίως τον αγροδιατροφικό τομέα, είναι ότι, εξαιτίας της μειωμένης σοδειάς (και άρα παραγωγής) σε ανταγωνίστριες χώρες, ιδίως στην Ισπανία, έχει αυξηθεί πολύ η ζήτηση του ελληνικού ελαιολάδου.

Το momentum όμως δεν είναι στιγμιαίο, αλλά αποτελεί τη συνέχεια μιας τάσης που καταγράφεται αρκετές οικονομικές περιόδους, για αυτό και βλέπουμε τις αυξήσεις να συνε-

χίζονται χρόνο με τον χρόνο. Έχει διευρυνθεί

η εξαγωγική βάση, που σημαίνει ότι έχουν

προστεθεί περισσότεροι παραγωγοί στον εξα-

γωγικό στίβο, οι οποίοι έχουν καταλάβει την

αναγκαιότητα να στραφούν στην παγκόσμια

αγορά, διότι η ελληνική αγορά, από μόνη της,

δεν επαρκεί. Άρα, οι αυξημένες ποσότητες, ο πληθωρισμός, τα παγκόσμια γεγονότα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η μειωμένη παραγωγή ελαιολάδου στις ανταγωνίστριες χώρες, η επισταμένη ματιά των Ελλήνων παραγωγών στο εξωτερικό έχουν οδηγήσει στην ανοδική πορεία των ελληνικών εξαγωγών. Στην Κρήτη, από το 2020 και μετά, παρατηρείται συνεχώς αυξητική πορεία, με κάθε χρονιά να σημειώνεται και νέο ρεκόρ. Το 2022, μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά, οι εξαγωγές μας έφτασαν, χωρίς τα πετρελαιοειδή, τα 682,10 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση ίση με 10,8%.

Ποια είναι η δική σας εμπειρία από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην εξαγωγική δραστηριότητα; Ποιες οι ευκαιρίες και ποιες οι δυσκολίες;

Ευκαιρίες υπάρχουν πολλές, γιατί αναδύονται νέες αγορές και δημιουργούνται νέες ανάγκες όχι μόνο διατροφικές, αλλά και ανάγκες σε

βιομηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στην Ελλάδα, κυρίως από χώρες που τώρα αναπτύσσονται.

Δυσκολίες επίσης υπάρχουν πολλές. Πολλά

προβλήματα που ταλανίζουν τους εξαγωγείς από το παρελθόν δεν έχουν ακόμα λυθεί, όπως η διευκόλυνση των όρων του εξαγωγικού εμπορίου, που δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι αυτή τη στιγμή. Προβλήματα επίσης υπάρχουν κατά την εξαγωγική διαδικασία σε χώρες με τις οποίες δεν υπάρχουν διμερείς συμφωνίες με την Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα, άρα η ΕΕ θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για διεύρυνση των διμερών συμφωνιών, ώστε να εξαλειφθούν αυτές οι δυσκολίες και οι χρονοβόρες διαδικασίες που τις συνοδεύουν. Επιπρόσθετο εμπόδιο αποτελεί το μεταφορικό κόστος, το κόστος πρώτων υλών, αλλά και το κόστος δανεισμού από τις τράπεζες. Τέλος, η μη ξεκάθαρη θέση της Ελλάδας για τα συστήματα διατροφικής επισήμανσης, και συγκεκριμένα το NUTRISCORE, που φαίνεται να επικρατεί, θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για μεγάλο αριθμό των παραδοσιακών μας προϊόντων. Ιδιαίτερα για το ελαιόλαδο, που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους για την Κρήτη, καταλαμβάνοντας το 40% του συνόλου των κρητικών εξαγόμενων προϊόντων και το 68,5% στην κατηγορία των τροφίμων & ποτών, τα προβλήματα είναι πολλά και

Ελληνικές εξαγωγές ανά περιφέρεια μερίδιο 2021 (%)

Ιόνιο

Νότιο Αιγαίο

Πελοπόννησος

Στερεά Ελλάδα

Δυτική Μακεδονία

Θεσσαλία

Ελλάδα

Δυτική Ελλάδα

Ανατ. Μακεδονία & Θράκη

Αττική

Κρήτη Κεντρική Μακεδονία

Βόρειο Αιγαίο

σοβαρά. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τη χαμηλή κατάταξή του στο σύστημα NUTRI-SCORE, που όπως ήδη ανέφερα παραπάνω επικρατεί μέχρι

στιγμής, τη μη ξεκάθαρη ένταξη της τυποποίησης ελαιολάδου ως μεταποιητική δραστηριότητα στον νέο Αναπτυξιακό Νόμο, τη μη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για τη διακίνησή του και την έλλειψη ελέγχων κ.ά.

Ποιες κινήσεις εκτιμάτε ότι πρέπει να γίνουν για τη συνέχιση της ανάπτυξης του τομέα;

Θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω διεύρυνση

της παραγωγικής βάσης, να στραφούμε σε ποιοτικά πιστοποιημένα προϊόντα με σωστές και σοβαρές μονάδες παραγωγής, με business plan, επιμονή και υπομονή. Αυτές οι κινήσεις αφορούν την πλευρά των παραγωγών.

Στο εξωτερικό περιβάλλον, δηλαδή στους παράγοντες πέρα από την παραγωγή, έχουμε το θέμα της χρηματοδότησης, η οποία είναι ασφυκτικά πιεσμένη, ειδικά από τις συστημικές τράπεζες. Τα επιτόκια είναι ιδιαίτερα υψηλά, άρα το κόστος δανεισμού έχει εκτοξευτεί και οδηγεί στην αύξηση του πληθωρισμού και όχι στην αποκλιμάκωση. Η επιστροφή επίσης του εξαγωγικού ΦΠΑ θα πρέπει να πραγματοποι-

Ετήσια μεταβολή εξαγωγών ανά περιφέρεια διάστημα: 2020-2021

φάκελος - εξαγωγές

είται με συνοπτικές διαδικασίες και ιδιαίτερα

ενισχυτική θα ήταν η άμεση προκήρυξη νέου

κύκλου του προγράμματος ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΜΕ ΕΞΩ

για την ενίσχυση της διεθνούς προβολής των

εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Η διευκόλυνση του εξαγωγικού εμπορί -

ου, που ανέφερα παραπάνω, θα πρέπει να

αποτελέσει προτεραιότητα για την Πολιτεία.

Επιπλέον, η χάραξη ενός ολοκληρωμένου

στρατηγικού σχεδιασμού, και όχι απλά της

καταγραφής των δράσεων των εμπλεκόμε-

νων στο εξαγωγικό εμπόριο φορέων, αποτε-

λεί επιτακτική ανάγκη. Ενός σχεδίου που θα

δείχνει τον δρόμο πάνω στον οποίο πρέπει

να πατήσουν οι παραγωγοί, πού πρέπει να

επενδύσουν, σε ποιους κλάδους, τομείς

και δραστηριότητες, ώστε να μην κάνουν

άστοχες επενδύσεις. Αυτό είναι κάτι πάρα

πολύ σημαντικό.

Πρέπει να ενταθούν οι ενέργειες της ενδυνά-

μωσης του ελληνικού brand, το οποίο είναι

προφανώς δυνατότερο σε σχέση με το πα-

ρελθόν, αλλά χρειάζεται επιπλέον ενίσχυση.

Απαραίτητος κρίνεται ο εμπλουτισμός των

δράσεων του Enterprise Greece με νέα ερ-

γαλεία, πέραν της διοργάνωσης εκθέσεων,

στην οποία επικεντρώνεται τώρα. Κάποια

από αυτά είναι η generic διαφήμιση συγκε-

κριμένων κλάδων ελληνικών προϊόντων, τα

in-store promotions, οι προσκλήσεις αγορα-

στών και δημοσιογράφων, η ενημέρωση για

κλάδους και αγορές και άλλες δράσεις.

Τέλος, μία από τις διαχρονικές προτάσεις μας

είναι η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των

γραφείων Οικονομικών & Εμπορικών Υπο-

θέσεων, τα οποία αποτελούν ένα σημαντικό

εργαλείο και πηγή πληροφόρησης για τους

εξαγωγικούς συνδέσμους και φορείς, αλλά

και τους ίδιους τους εξαγωγείς. Σε πολλές

χώρες του εξωτερικού –πολλές εξ αυτών

ανταγωνίστριες των δικών μας προϊόντων–

ο ρόλος τους συνεχώς αναβαθμίζεται, βοη-

θώντας έτσι ουσιαστικά στην ανάπτυξη της

εξαγωγικής δραστηριότητας.

Αντιθέτως, στην Ελλάδα βαδίζουμε στη

μείωση και υποβάθμισή τους, ενέργειες που

θα πλήξουν την ελληνική εξωστρέφεια, η οποία παλεύει τα τελευταία χρόνια να αντεπεξέλθει μέσα σε ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες, ωστόσο συνεχίζει να διατηρεί άριστες εξαγωγικές επιδόσεις.

«Ευκαιρίες υπάρχουν πολλές, γιατί αναδύονται νέες αγορές και δημιουργούνται νέες ανάγκες, όχι μόνο διατροφικές, αλλά και ανάγκες σε βιομηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στην Ελλάδα».

Παναγιώτης Χασάπης Εκτελεστικός αντιπρόεδρος

του ΣΕΒΕ

Κύριε Χασάπη, ποια είναι η δική σας εμπειρία από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην εξαγωγική δραστηριότητα; Ποιες οι ευκαιρίες και ποιες οι δυσκολίες;

Οι πρόσφατες εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα σε διεθνές επίπεδο αποτελούν, δίχως αμφιβολία, τροχοπέδη στην ανάπτυξη εξαγωγικής δραστηριότητας. Και η χώρα μας δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση. Ο καλπάζων πληθωρισμός επέφερε την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Και το υψηλότερο κόστος χρήματος την αύξηση του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων. Είναι μόνο ελληνικό το πρόβλημα; Σαφέστατα όχι, αλλά εμείς είμαστε αυτοί που θα πρέπει να το λύσουμε, τοπικά. Διότι ο σκοπός της αύξησης των επιτοκίων βάσης είναι η ανακοπή του πληθωρισμού, δεν θα πρέπει να είναι η αναχαίτιση των εξαγωγών. Και στην περίπτωση αυτή μιλάμε για πληθωρισμό κόστους και όχι αύξηση της ζήτησης, γι’ αυτό και η εφαρμογή νομισματικής πολιτικής μέσω αύξησης των επιτοκίων δεν αποτελεί την ενδεδειγμένη λύση. Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε πως, μετά τα

ρεκόρ του 2021 και του 2022, οι εξαγωγές συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία και τον Ιανουάριο του 2023. Πρέπει να κεφαλαιοποιήσουμε αυτά τα μεγέθη αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στο διεθνές επιχειρηματικό στερέωμα.

Η δική μας στρατηγική σ’ αυτόν τον τομέα βασίζεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος αφορά στο να πείσουμε κι άλλες ελληνικές επιχειρήσεις να στραφούν στις διεθνείς αγορές. Και ο δεύτερος το να «ανοίξουμε» νέες δυναμικές αγορές για τις ελληνικές επιχειρήσεις.

Παρά τις συνεχόμενες κρίσεις, οι εξαγωγές παρουσιάζουν ένα ανοδικό momentum, που το 2023 αναμένεται να φθάσει σε νέα υψηλά. Πού αποδίδεται από την πορεία;

Σαφώς, το 2022, πετύχαμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα στις διεθνείς αγορές, κι αυτό φάνηκε από τις εξαγωγικές μας επιδόσεις, που έφτασαν τα 55 δισ. ευρώ και οι οποίες ήταν αυξημένες κατά περίπου 15 δισ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά, βλέπουμε αύξηση 1,0

δισ. ευρώ (ήτοι 29%) στις εξαγωγές μηχανών

και συσκευών, αύξηση 748,7 εκατ. ευρώ

(ήτοι 34,9%) στις εξαγωγές αλουμινίου και

αύξηση 353,6 εκατ. ευρώ (ήτοι 15,0%) στις

εξαγωγές φρούτων και παρασκευασμάτων

φρούτων και λαχανικών.

Ομοίως, οι εξαγωγές γαλακτοκομικών αυ-

ξήθηκαν κατά 22,4%, δηλαδή 205,8 εκατ.

ευρώ και οι εξαγωγές λιπών και ελαίων

κατά 320,7 εκατ. ευρώ, δηλαδή 41,2%,

ενώ διπλασιασμό, και συγκεκριμένα κατά

141,8% (δηλαδή 211,8 εκατ. ευρώ), κατέγραψαν οι εξαγωγές λιπασμάτων. Με λίγα

λόγια, μέσα σε μια δύσκολη χρονιά, καταφέραμε να ενισχύσουμε την παρουσία μας με ταυτόχρονη αύξηση των επιδόσεών μας

σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων. Εξαιρέσεις αποτέλεσαν τα φαρμακευτικά (μείωση 327,5 εκατ. ευρώ/11,3%) και το βαμβάκι (μείωση 52,3 εκατ. ευρώ/7,3%).

Οι Έλληνες εξαγωγείς αποδεικνύουν ότι ανταποκρίνονται άψογα στον διεθνή ανταγωνισμό, παρέχοντας διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα υψηλής ποιότητας.

Ποιες κινήσεις εκτιμάτε ότι πρέπει να

γίνουν για τη συνέχιση της ανάπτυξης

του τομέα;

Τα θετικά αποτελέσματα του 2022 και του 2023 δεν θα πρέπει να μας εφησυχάσουν, αλλά να αποτελέσουν οδηγό για το μέλλον, διότι οι προκλήσεις είναι πολλές. Όπως είπα και προηγουμένως, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην εξωστρέφεια της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και να επενδύσουμε σε νέες, δυναμικές αγορές, όπως είναι ο Καναδάς, η Ινδία, η Υποσαχάρια Αφρική και η Άπω Ανατολή.

Γι’ αυτό και εμείς, στον ΣΕΒΕ, έχουμε προχωρήσει σε μια στρατηγική συνεργασία με άλλους φορείς, όπως είναι το Enterprise Greece, ο ΣΕΒ και το ΕΒΕΑ, με τους οποίους διοργανώνουμε τις ενημερωτικές ημερίδες “Doing Business”. Στο πλαίσιο αυτό, και μόνο τα τελευταία δύο χρόνια, έχουμε κάνει εκδηλώσεις για την Ουγγαρία, την Ινδία, τη Σαουδική Αραβία, τη Ζάμπια, την Ιορδανία, τις ασιατικές χώρες, τον Καναδά και τη Λατινική

Αμερική, ενώ στις 27 Απριλίου 2023 έχουμε προγραμματίσει ενημερωτική εκδήλωση για τη Ρουμανία.

Το σύγχρονο επιχειρείν απαιτεί έρευνα και ανάπτυξη, καινοτομία προϊόντων και υπηρεσιών, προσαρμογή στις επιταγές του ψηφιακού μετασχηματισμού και

της πράσινης επιχειρηματικότητας. Και

οι εξαγωγικές επιχειρήσεις θα πρέπει

να επιδείξουν προσαρμοστικότητα και γρήγορα αντανακλαστικά. Όπως έχουν κάνει όλα αυτά τα χρόνια. Και φυσικά

όλα αυτά να γίνονται σε ένα φιλικό προς το επιχειρείν περιβάλλον.

διάστημα: 2017-2021

φάκελος - εξαγωγές

των επιτοκίων, καθώς και την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί στον τραπεζικό κλάδο, με την κατάρρευση της Silicon Valley Bank και της Credit Suisse. Και μάλιστα όλα αυτά σε διάστημα μόλις τριών ετών.

Ιωάννης Σανιδιώτης General manager της Kleemann Group

Κύριε Σανιδιώτη, οι εξαγωγές παρουσιάζουν ένα ανοδικό momentum, που

το 2023 αναμένεται να φθάσει σε νέα

υψηλά. Πού αποδίδεται από την πορεία;

Πράγματι, το 2021 και το 2022, οι εξαγωγές σημείωσαν διαδοχικά ρεκόρ, στα 40

δισ. ευρώ και στα 55 δισ. ευρώ, αντίστοιχα.

Μάλιστα, το 2022, η ποσοστιαία αύξηση των

ελληνικών εξαγωγών ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συγκριτικά

με το προηγούμενο έτος. Τον Ιανουάριο του

2023 δε, οι εξαγωγές «έτρεξαν» με πάνω

από 30%, με όλους τους επιμέρους κλάδους

να σημειώνουν ανοδική πορεία, αναδεικνύο-

ντας την ανθεκτικότητα και τη δυναμική των ελληνικών εξαγωγών. Ωστόσο, εκτιμούμε ότι, επενδύοντας σε στρατηγικές συνεργασίες και συνεχίζοντας τη λεπτομερή χαρτογράφηση των προοπτικών που παρουσιάζουν οι διεθνείς αγορές, τα μεγέθη μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω.

Ποια είναι η δική σας εμπειρία από τις

συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην

εξαγωγική δραστηριότητα; Ποιες οι ευκαιρίες και ποιες οι δυσκολίες;

Η υφιστάμενη οικονομική συγκυρία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι εξαιρετικά αμφίβολη και θέτει τις επιχειρήσεις σε διαρκή επαγρύπνηση. Αν κάνουμε μια σύντομη αναδρομή

από το 2020 μέχρι και σήμερα, θα εντοπίσουμε εν αρχή την πανδημία και, στη συνέχεια, τη μεγάλη αύξηση του κόστους των πρώτων υλών και του μεταφορικού κόστους, την ενεργειακή κρίση και την εκτίναξη του

πληθωρισμού, και προσφάτως την αύξηση

Σε αυτό το διάστημα, καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να συνεχίσουμε την ανοδική μας πορεία, με όχημα την καινοτομία, την εξαιρετική ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών μας και την άριστη εξυπηρέτηση των πελάτων μας. Από την άλλη πλευρά όμως, δεν θα πρέπει να αρκεστούμε στα θετικά αποτελέσματα του 2022. Αντίθετα, θα πρέπει να προσαρμοστούμε στις επιταγές του σύγχρονου επιχειρείν, πάντα με γνώμονα την ενίσχυση της διεθνούς μας ανταγωνιστικότητας.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα-στόχοι σας προς αυτήν την κατεύθυνση;

Σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, συνεχίζουμε να σημειώνουμε σημαντική πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων μας, να αναπτυσσόμαστε διαρκώς ως εταιρεία και ως άνθρωποι.

Για την Kleemann οι βάσεις έχουν τεθεί εδώ και χρόνια, έχοντας εδραιωθεί στην παγκόσμια αγορά, με τις διεθνείς πωλήσεις της να αποτελούν περισσότερο από το 90% του κύκλου εργασιών της. Το δίκτυο πωλήσεών της εκτείνεται σε περισσότερες από 100 χώρες, με τοπική παρουσία σε σημαντικές αγορές, όπως η Αγγλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστραλία, οι ΗΠΑ, καθώς και τοπική παραγωγή, εκτός από την Ελλάδα, στη Σερβία και στην Κίνα. Συνεχίζουμε να λειτουργούμε με εξωστρέφεια, να προωθούμε τα υψηλής ποιότητας προϊόντα μας και να εκπροσωπούμε τη χώρα μας εκτός συνόρων. Υλοποιούμε τον στρατηγικό μας σχεδιασμό για διείσδυση σε νέες αγορές και ενίσχυση της παρουσίας μας σε υφιστάμενες με καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες.

«Θα πρέπει να

δώσουμε έμφαση

στην εξωστρέφεια

της μικρομεσαίας

επιχειρηματικότητας

και να επενδύσουμε

σε νέες, δυναμικές

αγορές, όπως ο

Καναδάς, η Ινδία, η

Υποσαχάρια Αφρική

και η Άπω Ανατολή».

Χάρης Καββαδίας Πρόεδρος & CEO

της Megaplast

Κύριε Καββαδία, οι εξαγωγές παρουσιάζουν ένα ανοδικό momentum, που το 2023 αναμένεται να φθάσει σε νέα υψηλά. Πού αποδίδεται από την πορεία;

Πράγματι, βλέπουμε οι επιχειρήσεις να αναπτύσσονται σε όλο και περισσότερες χώρες, ώστε να αυξήσουν την εμπορική τους δραστηριότητα. Θεωρώ ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης αλλά και των ευκαιριών που προκύπτουν στις αγορές, οι οποίες συνεχώς μεταβάλλονται.

Ποια είναι η δική σας εμπειρία από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην εξαγωγική δραστηριότητα; Ποιες οι ευκαιρίες και ποιες οι δυσκολίες;

Στη Megaplast ακολουθήσαμε, από την έναρξη της εταιρείας στον χώρο της εύκαμπτης συσκευασίας, ένα επιχειρηματικό μοντέλο παραγωγικής δραστηριότητας στην Ελλάδα με αμιγώς εξωστρεφές εμπορικό προφίλ. Εξάγουμε το 95% της παραγωγής μας, διαθέτοντας τα προϊόντα μας σε περισσότερες από 40 χώρες ανά τον κόσμο, τα οποία παράγονται στην Ελλάδα, στη μονάδα μας στην Κρήτη, από όπου και ξεκίνησε η εταιρεία, και στη νέα βιομηχανική υποδομή μας στη Θήβα. Διαθέτουμε μια μοναδική παγκοσμίως τεχνολογία, που αναπτύξαμε οι ίδιοι, η οποία μας επέτρεψε να μπούμε σε διεθνείς αγορές και να κάνουμε την εταιρεία μας αναγνωρίσιμη. Δραστηριοποιούμαστε στον κλάδο της παλετοποίησης, με όγκο άνω των 7 δισ. ευρώ σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Κατά

για τη Megaplast

αποτελούν η ενίσχυση της παρουσίας μας

σε μεγάλες αγορές, με πλάνο γεωγραφικής

επέκτασης, αλλά και διεύρυνσης της δραστηριότητάς μας σε νέες αγορές, όπως ο αγροτικός τομέας.

Ως δυσκολίες αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς και τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται, όμως με τους κινδύνους πάντα έρχονται και οι ευκαιρίες. Ένας υγιής οργανισμός συνεχίζει να προχωρεί, αλλά με ορθολογικές

επενδύσεις και πιο συντηρητική διάθεση.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα-στόχοι

σας προς αυτήν την κατεύθυνση;

Υλοποιούμε ένα επενδυτικό πρόγραμμα

άνω των 35 εκατ. ευρώ για την πενταετία 2020-2024, με στόχους τη σημαντική

αύξηση της παραγωγικής μας δυναμικότητας, τη συνεχή εξέλιξη των προϊόντων μας και παράλληλα την ανάπτυξη των υπηρεσιών μας προς τους πελάτες, ώστε να συνεχίσουμε τη δυναμική και εξωστρεφή πορεία της εταιρείας μας.

άνευ πετρελαιοειδών - διάστημα: 2017-2021

Ήπειρος

Αττική

Στερεά Ελλάδα

Ελλάδα

Ελλάδα

Συνολική μεταβολή εξαγωγών ανά περιφέρεια

φάκελος - εξαγωγές

αλκοολούχων ποτών το 2022

Σε γενικές γραμμές, η ελληνική πο -

τοποιία εμφανίζεται αισιόδοξη, παρά

τις πρωτοφανείς καταστάσεις που βίωσε τα

τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία

της EUROSTAT, από το 2019 έως το 2022,

ο κλάδος καταγράφει ισχυρή ανοδική εξαγωγική δραστηριότητα, απορροφώντας τους

κραδασμούς που προκάλεσε στις επιχειρή-

σεις η πανδημία, με το 70% της παραγωγής να κατευθύνεται σε χώρες του

εξωτερικού. Οι εξαγωγές διαδραματίζουν

και το 2022 ουσιαστικό ρόλο για τον κλάδο μας, προάγοντας την ελληνική παράδοση σε όλο τον κόσμο και επιβεβαιώνοντας ότι τα

ελληνικά ποτά αναγνωρίζονται διεθνώς.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT που επεξεργάστηκε ο ΣΕΑΟΠ, το 2022 έκλεισε με σημαντική αύξηση των ελληνικών εξαγωγών των αλκοολούχων ποτών (εντός ΕΕ 27 & Τρίτες Χώρες), που ξεπερνά και τα επίπεδα προ Covid. Συγκεκριμένα, σε σύγκριση με το 2021, σημειώθηκε αύξηση κατά 11,8% σε αξία (από 86,5 εκατ. ευρώ σε 96,7 εκατ. ευρώ) και 5,6% σε ποσότητα (από 36 εκατ. kg σε 38 εκατ. kg). Συγκρινόμενα με τα προ Covid επίπεδα, τα εξαγωγικά μεγέθη παρουσιάζουν αλματώδη αύξηση και ως προς την αξία +27%, αλλά και ως προς την ποσότητα 10% (σε σχέση με το 2019).

ΓΡΑΦΗΜΑ 1: Σύγκριση εξαγωγών ελληνικών αλκοολούχων ποτών σε αξία και ποσότητα 2022-2019

Ιστορικό ρεκόρ για τις εξαγωγές των ελληνικών

Η σύγκριση με την τελευταία πενταετία καταδεικνύει φέτος διαχρονική αύξηση των εξαγωγών ελληνικών αλκοολούχων ποτών

σε αξία κατά ≈28%, αλλά και σε ποσότητα

κατά 15%. Η μέση τιμή πώλησης αλκοολούχων ποτών καταγράφει αύξηση κατά 11%, γεγονός που απεικονίζει τη συνεχόμενη

αύξηση μέσης τιμής την προηγούμενη πενταετία.

Χώρες εξαγωγών

Σύμφωνα με τα στοιχεία, τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 αποτελούν σταθερά τους σημαντικότερους προορισμούς των ελληνικών αποσταγμάτων, με ποσοστό 73% σε αξία και 75% σε ποσότητα.

Οι εξαγωγές εντός ΕΕ-27 του κλάδου της ελληνικής ποτοποιίας το 2022 παρουσιάζουν αύξηση σε απόλυτες τιμές κατά 5,5 εκατ. ευρώ (ποσοστιαία 8,57%) σε αξία και κατά 0,5 εκατ. kg (ποσοστιαία 2%) σε ποσότητα, σε σύγκριση με το 2021. Αναφορικά με τις εξαγωγές εκτός ΕΕ-27, σημειώνεται αύξηση 21,7% σε αξία (από

21,3 εκατ. ευρώ το 2021 σε 26 εκατ. ευρώ το 2022) και 17,9% σε ποσότητα (από 8

εκατ. kg το 2021 σε 9,5 εκατ. kg το 2022).

Η Γερμανία εμφανίζεται στην πρώτη θέση ως βασική χώρα εξαγωγής ελληνικών αλ-

κοολούχων ποτών, καθώς το 38,2% (36,9

εκατ. ευρώ) της ελληνικής ποτοποιίας σε

αξία οδηγείται στη Γερμανία. Ακολουθούν το

Ιράκ με 17,3 εκατ. ευρώ, η Βουλγαρία με 8,1

εκατ. ευρώ, η Τσεχία με 4,3 εκατ. ευρώ, η Πολωνία με 3,9 εκατ. ευρώ και η Γαλλία με 3,5 εκατ. ευρώ.

Στο γράφημα που ακολουθεί (ΓΡΑΦΗΜΑ 2)

παρουσιάζονται τα αντίστοιχα μερίδια των χωρών προορισμού των ελληνικών αλκοολούχων ποτών και αποσταγμάτων εντός και εκτός ΕΕ σε αξία.

ΓΡΑΦΗΜΑ 2: Οι σημαντικότερες χώρες εξαγωγής ελληνικών αλκοολούχων ποτών 2022 (% αξίας)

φάκελος - εξαγωγές

Ούζο/τσίπουρο

Ναυαρχίδα είναι το ούζο, το οποίο, παρ’

όλο που έχει να ανταγωνιστεί αντίστοιχα

ποτά από χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία,

η Γαλλία κ.λπ., έχει καθιερωθεί διεθνώς

λόγω της υψηλής ποιότητάς του. Αποτελεί

διαχρονικά το κυριότερο εξαγόμενο προϊόν

της ελληνικής ποτοποιίας, καταλαμβάνο -

ντας το τελευταίο έτος (2022) το 61% της

αξίας και το 70% της ποσότητας του

συνόλου των εξαγωγών των ελληνικών

αποσταγμάτων. Το 2022, καταγράφει ποσο-

στιαία αύξηση της αξίας των εξαγωγών του διεθνώς κατά ≈11,93% και σε ποσότητα 3,65%.

Οι εξαγωγές εντός ΕΕ-27, το 2022, παρουσιάζουν αύξηση σε αξία κατά 2,24%, ενώ σε ποσότητα εμφανίζουν μείωση κατά

-3,52% σε σύγκριση με το 2021. Αναφορικά με τις εξαγωγές εκτός ΕΕ-27, σημειώθηκε σημαντική αύξηση ≈33,6% σε αξία και ≈23,2% σε ποσότητα.

Οι εξαγωγές του τσίπουρου/τσικουδιάς, αν και αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό μερίδιο (≈2% σε αξία και ≈1% σε ποσότητα) του συνόλου των εξαγωγών, καταγράφουν σταθερή άνοδο, η ποσοστιαία αύξηση σε σχέση με το 2021 είναι 11,7% σε αξία και 19,1% σε ποσότητα.

Οι εξαγωγές εντός ΕΕ-27, το 2022, εμφάνισαν σημαντική αύξηση 18,3% σε αξία και 29% σε ποσότητα σε σύγκριση με το 2021. Μικρή πτώση παρουσιάστηκε στις Τρίτες Χώρες (-0,1% σε αξία και -4,4% σε ποσότητα). Σε σχέση με το 2020 η συνολική αύξηση είναι ≈40% σε αξία και 56% σε ποσότητα.

ΓΡΑΦΗΜΑ 3: Εξέλιξη εξαγωγών ούζου & τσίπουρου/τσικουδιάς σε αξία 2022 vs 2020

Σύμφωνα με τα παραπάνω στατιστικά που επεξεργάστηκε ο ΣΕΑΟΠ, ο κλάδος της ποτοποιίας και της αποσταγματοποιίας φαίνεται

να είναι ένας από τους πιο εξωστρεφείς, αναδεικνύοντας την ελληνική παράδοση σε όλο

τον κόσμο, ενώ αποτελεί κινητήρια δύναμη για την εγχώρια οικονομία, με ανοδική πορεία στις εξαγωγές. Η αναγνωρισμένη ποιότητα των ελληνικών αλκοολούχων ποτών είναι αδιαμφισβήτητη

και αναγνωρίζεται όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, αφού προτιμάται όλο και περισσότερο παγκοσμίως.

Ο ΣΕΑΟΠ στηρίζει ενέργειες για περαιτέρω ανάπτυξη, προώθηση της υψηλής ποιότητας των προϊόντων μας στο εξωτερικό και ενδυνάμωση της ελληνικής αγοράς και ελπίζει να ξεκινήσει άμεσα τα εξής:

• Προσαρμογή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης των αλκοολούχων ποτών στον μέσο όρο της ΕΕ, προσεγγίζοντας αναλογικότερα τη σχέση της φορολόγησης με το εισόδημα των Ελλήνων πολιτών.

• Διαύγεια του καθεστώτος απόσταξης διήμερων αποσταγματοποιών. Υιοθέτηση ενός νομοθετικού πλαισίου που θα θέτει συγκεκριμένους κανόνες σε σχέση με τη λειτουργία τους και τη διακίνηση των προϊόντων τους. Πρόβλεψη υποχρεώσεων ανάλογων αυτών που ισχύουν για τους συστηματικούς αποσταγματοποιούς. Εντοπισμό των παράνομων και επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων.

• Εκσυγχρονισμό και απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων του κλάδου σε θέματα παραγωγής και διακίνησης αλκοολούχων ποτών.

• Άρση των εμπορικών εμποδίων, όπως είναι η αδύναμη προστασία πνευματικών δικαιωμάτων, τα τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο και οι πολύπλοκες και χρονοβόρες τελωνειακές διαδικασίες, που ισχύουν για όλα τα ευρωπαϊκά αλκοολούχα ποτά.

• Σύναψη εμπορικών συμφωνιών με Τρίτες Χώρες, οι οποίες δημιουργούν σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες.

• Λήψη μέτρων στήριξης των νόμιμων επιχειρήσεων της ευρύτερης αλυσίδας αξίας του κλάδου ποτών, τόσο βραχυπρόθεσμα, για να στηριχτεί άμεσα η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, όσο και μεσοπρόθεσμα.

• Θέσπιση προγραμμάτων προβολής και προώθησης ελληνικών αποσταγμάτων σε χώρες εντός και εκτός ΕΕ.

• Χρηματοδότηση προγράμματος στρατηγικής εισόδου σε αγορές εντός και εκτός ΕΕ.

• Αξιοποίηση του τουριστικού κύματος που δέχεται η Ελλάδα μέσα από την ένταξη των αποσταγμάτων σε προγράμματα ανάδειξης γαστρονομικού τουρισμού.

Καίρια θέματα για τον κλάδο, όπως η οικονομική διπλωματία και η εξωστρεφής επιχειρηματικότητα, ο ρόλος των Διπλωματικών Αρχών & των Γραφείων ΟΕΥ στις αγορές του εξωτερικού και η αντιμετώπιση των κινδύνων που διαμορφώνουν στις χώρες εξαγωγής οι γεωπολιτικές συνθήκες θα τα παρουσιάσουμε στο επόμενο τεύχος, με τα υπόλοι- πα συμπεράσματα από τη διεξα- γωγή των Greek Exports Forum & Awards, που πραγματοποιήθηκαν, για 11η συνεχή χρονιά, από την Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέ- σεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με την ethosEVENTS, το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com. gr και το οικονομικό και επενδυτικό περιοδικό ΧΡΗΜΑ. • • •

[αφιέρωμα]

Cyber Security

Cyber Security

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος

είναι η υποτίμηση του κινδύνου

Το μέγεθος της επικινδυνότητας

των ψηφιακών κινδύνων δεν είναι πάντοτε ανάλογο του βαθμού

πολυπλοκότητάς τους

του Γιάννη Λεοντάρη

ψηφιακός κόσμος και οι τεχνολο

γίες που χρησιμοποιούνται για την

ανάπτυξη και την προώθηση ενός

επιχειρηματικού οικοσυστήματος έχουν

καθιερώσει μια νέα εποχή στον τομέα της

ασφάλειας. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει

οδηγήσει και στην αύξηση των ψηφιακών

κινδύνων, γεγονός που με τη σειρά του έχει

οδηγήσει σε μια αυξανόμενη ανάγκη για

ολοένα και πιο σύνθετες διαδικασίες και

πολιτικές ψηφιακής ασφάλειας, προκειμέ

νου να προστατευθούν οι επιχειρήσεις και

τα δεδομένα τους.

Οι «βασικοί»

ψηφιακοί κίνδυνοι

Το μέγεθος της επικινδυνότητας των ψηφι-

ακών κινδύνων δεν είναι πάντοτε ανάλογο

του βαθμού πολυπλοκότητάς τους. Πολλές

φορές, ακόμα και οι «βασικοί» ψηφιακοί

κίνδυνοι μπορούν να κάνουν πολύ μεγάλη

ζημιά στην επιχείρηση, παρά το γεγονός ότι μπορούν προληπτικά να αντιμετωπιστούν σε σημαντικό βαθμό.

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι «βασικοί» ψηφιακοί κίνδυνοι για μια επιχείρηση;

• Οι κίνδυνοι από την έλλειψη ενημέρωσης και κατάρτισης των εργαζομένων: Μία από τις πιο σημαντικές

αδυναμίες στην κυβερνοασφάλεια μιας

επιχείρησης είναι η έλλειψη κατάρτισης

και ενημέρωσης των υπαλλήλων της. Η

κακή εκπαίδευση των εργαζομένων σε

θέματα κυβερνοασφάλειας μπορεί να

οδηγήσει σε ανθρώπινα λάθη, που, με

τη σειρά τους, μπορούν να οδηγήσουν

σε παραβιάσεις της ασφάλειας. Επιπλέον, οι πολύπλοκες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση των συστημάτων της επιχείρησης απαιτούν

συνεχή επανακατάρτιση για την καλύτερη χρήση και διαχείρισή τους. Πολλές εταιρείες υποτιμούν τους παραπάνω κινδύνους και θεωρούν ότι μια αρχική «βασική» εκπαίδευση των εργαζομένων

τους είναι αρκετή. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη στην ψηφιακή ασφάλεια, καθώς οι ψηφιακοί εγκληματίες εκμεταλλεύονται όλο και πιο συχνά την ελλιπή κατάρτιση και ενημέρωση των υπαλλήλων, προκειμένου να βρουν ψηφιακές «κερκόπορτες» και να εισβάλουν στο επιχειρησιακό σύστημα.

• Οι επιθέσεις phishing: Αυτές οι επιθέσεις στρέφονται στο να αποκτηθούν προσωπικές ή επιχειρησιακές πληροφορίες, όπως κωδικοί πρόσβασης, αριθμοί πιστωτικών καρτών κ.ά. Οι επιθέσεις αυτές χρησιμοποιούν κυρίως ψεύτικα ηλεκτρονικά μηνύματα, που δείχνουν πως προέρχονται από αξιόπιστες πηγές, όπως τράπεζες ή κυβερνητικούς φορείς,

ώστε να πείθουν τους αποδέκτες να πατήσουν σε συνδέσμους ή να παραδώσουν ευαίσθητες πληροφορίες. Οι

αποδέκτες τους, όταν πατήσουν κάποιο

σύνδεσμο που περιέχεται στα mail αυτά, συνήθως οδηγούνται σε μια ιστοσελίδα

που προσομοιάζει σε μια «αξιόπιστη»

ιστοσελίδα, όπως αυτή μιας τράπεζας

ή ενός φορέα, και εκεί τους ζητείται να

καταχωρίσουν ορισμένα «ευαίσθητα»

δεδομένα. Στις περισσότερες, πλέον, τέτοιες περιπτώσεις, χρειάζεται μεγάλη

προσοχή προκειμένου ο εργαζόμενος-αποδέκτης να καταλάβει πως η ιστοσελίδα δεν είναι αυτή που νομίζει, αλλά αυτό έχει άμεση σχέση με τη σχετική εκπαί -

δευση που του έχει παρασχεθεί, όσο επίσης και με την επικαιροποίησή της.

• Τα κακόβουλα λογισμικά: Οι ψηφιακές επιθέσεις με κακόβουλα λογισμικά

μπορούν να προκαλέσουν καταστροφή

δεδομένων, κλοπή σημαντικών «ευαίσθητων» δεδομένων, απώλεια χρημάτων, ακόμα και αναγκαστική παύση της λειτουργίας της επιχείρησης, για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα. Αυτές οι επιθέσεις γίνονται μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων, ανεπιθύμητων διαφημίσεων και κακόβουλων ιστοσελίδων. Οι ψηφιακοί

εισβολείς επιχειρούν να παραπλανήσουν

τον αποδέκτη, ώστε αυτός να πατήσει σε έναν σύνδεσμο που έχει δεχτεί, θεωρώντας ότι αυτός είναι ασφαλής. Μόλις το

κάνει, ενεργοποιείται το download και η

εγκατάσταση του κακόβουλου λογισμικού, που μπορεί να είναι από ένα λογι -

σμικό «παρακολούθησης» μέχρι λογισμικό ransomware, το οποίο μπλοκάρει τον υπολογιστή στον οποίο έχει εγκατασταθεί και ο αποστολέας του ζητάει λίτρα σε ψηφιακό νόμισμα προκειμένου να στείλει στον αποδέκτη το «κλειδί» για το ξεμπλοκάρισμα. Οι επιθέσεις αυτού του τύπου γνώρισαν μεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια, ωστόσο σταδιακά αρχίζουν να μειώνονται όσο εξαπλώνεται η χρήση του cloud από τις επιχειρήσεις, καθώς αυτό δίνει τη δυνατότητα «αποκεντρωμένης» φύλαξης των δεδομένων, χωρίς να είναι απαραίτητη η φύλαξή τους σε έναν υπολογιστή ή server. Η καλύτερη πρακτική για την προστασία από κακόβουλα λογισμικά είναι η εγκατάσταση ενημερωμένου λογισμικού ψηφιακής ασφάλειας στο σύστημα της επιχείρησης. Η τακτική αναβάθμιση του λογισμικού είναι επίσης σημαντική, καθώς οι κακόβουλοι χρήστες συχνά αξιοποιούν τις ευπάθειες του παλαιού λογισμικού για να εισβάλουν στο σύστημα.

Ίσως όμως η μεγαλύτερη ζημιά που μπορεί να υποστεί μια επιχείρηση από μια ψηφιακή επίθεση δεν αφορά ούτε στην απώλεια δεδομένων ούτε στην απώλεια χρημάτων, αλλά στην απώλεια της εταιρικής φήμης. Η εταιρική φήμη μιας επιχειρήσης είναι κάτι που θέλει πολύ χρόνο και κόπο να «χτιστεί», αλλά μπορεί πολύ εύκολα και γρήγορα να «γκρεμιστεί» από μια ψηφιακή

επίθεση και μετά δεν είναι καθόλου εύκολο να αποκατασταθεί (αν τελικά αποκατασταθεί). Η απώλεια της εταιρικής φήμης είναι

Ίσως όμως η μεγαλύτερη ζημιά

αφιέρωμα - cyber security

κάτι πολύ δύσκολο (ίσως και αδύνατο) να

αποτιμηθεί σε χρήματα, καθώς η δημιουργία και η επαναδημιουργία της εξαρτάται

από το μέγεθος και το είδος κάθε επιχείρησης. Σίγουρα όμως η εταιρική ζημιά που

προκαλεί στην επιχείρηση έχει μακροχρόνιο αποτέλεσμα.

Οι κίνδυνοι

Η παραβίαση της ψηφιακής ασφάλειας

μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για μια επιχείρηση. Οι επιθέσεις στα συστήματα της

εταιρείας μπορούν να προκαλέσουν ζημιές

σε πολλούς τομείς και να έχουν καταστρο-

φικές συνέπειες στην επιχείρηση και τους

πελάτες της.

Μία από τις σημαντικότερες ζημιές που

μπορούν να προκληθούν είναι η διαρροή προσωπικών δεδομένων των πελατών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την απώλεια εμπιστοσύνης των πελατών στην εταιρεία

και να επηρεάσει αρνητικά τη φήμη της. Επιπλέον, η παραβίαση της ψηφιακής ασφά-

λειας μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικές ζημιές λόγω των απαιτούμενων αποζημιώ-

σεων στους πελάτες.

Ακόμη, η επιχείρηση μπορεί να υποστεί ζημιές στην απώλεια ευαίσθητων δεδομένων, όπως εταιρικά μυστικά και πνευματικά δικαιώματα.

Ένας άλλος τρόπος που μια επιχείρηση

μπορεί να υποστεί ζημιά από μια επίθεση κυβερνοεγκληματιών είναι μέσω της κλοπής δεδομένων. Οι κυβερνοεγκληματίες μπορούν να κλέψουν ευαίσθητες πληροφορίες, όπως τα προσωπικά δεδομένα των πελατών, τις πιστωτικές κάρτες, τις πληροφορίες επαφής και άλλες σημαντικές πληροφορίες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για απάτες και άλλες παράνομες

δραστηριότητες. Η κλοπή αυτών των πλη-

ροφοριών μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές

επιπτώσεις για την επιχείρηση, όπως οι -

κονομικές απώλειες, απώλεια φήμης και

επιφυλάξεις πελατών, καθώς και την υπο-

χρέωση της εταιρείας να πληρώσει υψηλά

πρόστιμα, λόγω παραβάσεων της νομοθεσί-

ας περί προστασίας των δεδομένων.

Μια επίθεση στα συστήματα μιας επιχείρη-

σης μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τη

διακοπή της λειτουργίας των συστημάτων

ή τη διακοπή της παροχής υπηρεσιών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια εσόδων, καθώς η επιχείρηση δεν θα μπορεί να παρέχει υπηρεσίες στους πελάτες της.

Εν συντομία, μερικά παραδείγματα ζημιών από επιθέσεις κακόβουλου λογισμικού περιλαμβάνουν:

• Κλοπή ευαίσθητων πληροφοριών, όπως πιστωτικές κάρτες, κωδικούς πρόσβασης, διευθύνσεις e-mail και άλλες προσωπικές πληροφορίες που μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια χρηματικών ποσών ή σε κλοπή ταυτότητας.

• Διακοπή των υπηρεσιών της επιχείρησης, όπως είναι η εξυπηρέτηση πελατών, η διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, η επιχειρηματική τραπεζική κ.λπ., οι οποίες επηρεάζουν την οικονομική δραστηριότητα της επιχείρησης και μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια κεφαλαίου και κερδών.

• Καταστροφή ή αλλοίωση δεδομένων της επιχείρησης, όπως επιχειρηματικά σχέδια, δεδομένα πελατών, ευαίσθητες πληροφορίες που συνδέονται με την έρευνα και ανάπτυξη και άλλα αρχεία που αποτελούν κρίσιμους πόρους για τη λειτουργία της επιχείρησης.

• Απώλεια εμπιστοσύνης των πελατών. Οι πελάτες εμπιστεύονται τις επιχειρήσεις για να διατηρήσουν τα προσωπικά τους δεδομένα ασφαλή. Όταν μια επιχείρηση δεν μπορεί να διατηρήσει ασφαλείς τις πληροφορίες των πελατών της, οι πελάτες μπορεί να μεταφέρουν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα σε άλλες εταιρείες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια εσόδων και κύρους για την επιχείρηση, αλλά και να έχει καταστροφικές συνέπειες για τη φήμη και την εμπιστοσύνη της επιχείρησης, καθώς και για τις πιθανότητες να κερδίσει νέους πελάτες στο μέλλον.

• Νομικές επιπτώσεις. Αν η επιχείρηση δεν έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να προστατεύσει τα προσωπικά δεδομένα των πελατών της, μπορεί να αναλάβει νομική ευθύνη για την απώλεια αυτών των δεδομένων. Επιπλέον, μπορεί να αντιμετωπίσει κυρώσεις από την Πολιτεία και να υποχρεωθεί να καταβάλει υψηλά πρόστιμα και αποζημιώσεις.

του Ιωάννη Σολωμάκου, CSO South Balkan, Huawei

Οι περισσότεροι από εμάς σε αυτήν τη γενιά επαγγελματιών ασφαλείας έχουμε μεγαλώσει με έννοιες όπως η αξιολόγηση κινδύνου, η περίμετρος δικτύου, ο εσωτερικός χρήστης και παρόμοια ορολογία που συνήθιζε να διαφοροποιεί «εμάς» από τους «άλλους». Ωστόσο, η πρόσφατη εξέλιξη, ωρίμανση και εφαρμογή των τεχνολογιών Cloud και Internet of Things, μαζί με τη σταδιακή εν γένει εξασθένηση των «σαφών διαχωριστικών γραμμών» μεταξύ δικτύων, έχει καταστήσει όλες αυτές τις έννοιες λιγότερο σημαντικές όταν πρόκειται για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

Όσο, λοιπόν, η τεχνολογία προχωράει και νέες καινοτομίες εφαρμόζονται στην καθημερινότητά μας, οι παραδοσιακές «υποκειμενικές εικασίες» σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο μπορεί να οδηγήσουν

τους ιθύνοντες και τον εκάστοτε οργανισμό σε μεγάλα προβλήματα. Με συνολικά 1.134 επίσημα αναφερόμενες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε ένα διάστημα μόλις 14 μηνών στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον ENISA (ENISA Threat Landscape), οι απειλές για την ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο αυξάνονται. Η δε πανδημία έχει επιδεινώσει σημαντικά τον αριθμό και τη συχνότητα των απειλών. Τα τελευταία χρόνια, είδαμε τις επιθέσεις σχετικά με Ransomware και κυβερνητικούς οργανισμούς να φτάνουν στην κορυφή της πυραμίδας των απειλών, είδαμε επιθέσεις με γνώμονα το κέρδος και την υποκλοπή κρυπτονομισμάτων να αυξάνονται σε επίπεδα ρεκόρ και επίσης είδαμε την αύξηση των IoT συσκευών να εξελίσσει τις Distributed Denial-of-Service επιθέσεις σε πιο επίμονες και πολυδιάστατες από ποτέ.

Ιστορικά, οι απειλές ασφαλείας έχουν αποδείξει ότι δεν πρέπει να τις παίρνουμε αψήφιστα και ελαφρά τη καρδία. Συνεπώς, είναι επιτακτικό να υιοθετηθούν τα κατάλληλα μέτρα και προφυλάξεις από όλα τα μέρη που εμπλέκονται στην αλυσίδα παραγωγής και εφοδιασμού τεχνολογιών, ώστε να περιοριστεί η έκθεση σε δυνητικές κυβερνο-απειλές. Με βάση τα δεδομένα αυτά, γεννάται, λοιπόν, ένα εύλογο ερώτημα: Μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στο ψηφιακό κόσμο; Η απάντηση σαφώς δεν είναι ούτε απλή ούτε μονοδιάστατη. Το μόνο σίγουρο είναι πως η εμπιστοσύνη στον ψηφιακό κόσμο δεν μπορεί, πλέον, να βασίζεται σε υποκειμενικού χαρακτήρα κριτήρια, αλλά μόνο σε αντικειμενικά πολυδιάστατες πολιτικές και πρακτικές ασφάλειας που δεν εμπεριέχουν συναισθηματισμούς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εφαρμογή του Zero Trust, όπου πλέον εφαρμόζονται πρακτικές μηδενικής εμπιστοσύνης από τη γένεση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας μέχρι και την απόσυρσή τους από την αγορά. Με την καθιέρωση μιας προσέγγισης Μηδενικής Εμπιστοσύνης (Zero Trust) σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, ως βάση για τη δημιουργία συνεργασίας, οι δυνητικοί πελάτες δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τα υποκειμενικά χαρακτηριστικά ενός πιθανού προμηθευτή, επειδή όλοι οι προμηθευτές στη δεξαμενή αντιμετωπίζονται, εξ αρχής, ως το ίδιο αξιόπιστοι. Πρέπει, λοιπόν, να αναρριχηθούν στη σκάλα εμπιστοσύνης του πελάτη μέσω σκληρής προσπάθειας, μέσω κοινά αποδεκτών προτύπων, τεχνικών κριτηρίων και πιστοποιήσεων.

Αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη για τη δημιουργία ενός δίκαιου και υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη λειτουργική ευρωστία κάθε πελάτη και μπορεί να θωρακίσει τις υποδομές έναντι λειτουργικών διαταραχών σε περίπτωση που συμβεί κάτι αναπάντεχο. Γιατί αν υπάρχει κάτι που έχουμε διδαχθεί τα τελευταία χρόνια, αυτό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι για το απροσδόκητο. • • •

Περιορίζοντας τους κυβερνο-κινδύνους στις ψηφιακές τεχνολογίες

Στην Ελλάδα

Αν και στη χώρα μας δεν έχει γίνει πολύ

πρόσφατα κάποια μελέτη σε μεγάλη

κλίμακα, όσα στοιχεία υπάρχουν δεν

αφήνουν περιθώρια για αισιοδοξία σε ό,τι

αφορά στο επίπεδο ετοιμότητας των ελλη-

νικών επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση

των ψηφιακών κινδύνων.

Σύμφωνα με μια έρευνα του 2020 από την

εταιρεία κυβερνοασφάλειας Symantec,

το 75% των ελληνικών επιχειρήσεων δεν

έχουν επαρκείς πρακτικές κυβερνοασφάλειας και σε ποσοστό 40% δεν διαθέτουν

κανένα επίπεδο κυβερνοασφάλειας.

Σύμφωνα επίσης με μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει χαμηλό επίπεδο προστασίας από κυβερνοεπιθέσεις σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ. Συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει ότι μόλις το 4% των ελληνικών επιχειρήσεων διαθέτουν κάποιο είδος κυβερνοασφά-

λειας σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, που είναι το 10% των επιχειρήσεων. Ακόμα, σύμφωνα με μια έρευνα της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής που διεξήχθη το 2019, η Ελλάδα

ήταν η χώρα με τον υψηλότερο αριθμό επιθέσεων phishing στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επίσης, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρω -

παϊκού Οργανισμού Κυβερνοασφάλειας (ENISA), η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη

μέλη της ΕΕ με τα χαμηλότερα επίπεδα

ετοιμότητας σε θέματα κυβερνοασφάλειας.

Συγκεκριμένα, μόλις το 4% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα δηλώνουν ότι διαθέτουν μια πλήρως αναπτυγμένη πολιτική κυβερνοασφάλειας, ενώ το 68% αυτών δεν δηλώνουν καμία πολιτική σχετικά με την κυβερνοασφάλεια.

Μια έρευνα της εταιρείας διαχείρισης κινδύ-

νων Deloitte που διεξήχθη το 2018 έδειξε

ότι το 37% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα

δεν έχουν κάποιο σχέδιο ασφάλειας για τα

δεδομένα τους, ενώ μόνο το 23% διαθέ -

τουν μια πλήρως αναπτυγμένη στρατηγική

ασφάλειας. Επιπλέον, το 56% των επιχει -

ρήσεων δηλώνουν ότι δεν έχουν αναλάβει

κάποια μέτρα ασφάλειας για την προστασία

των δεδομένων τους.

Μια άλλη έρευνα που διεξήχθη το 2019 από

το Πανεπιστήμιο Πειραιά δείχνει ότι το 45% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα δεν έχουν εγκατεστημένο κάποιο επαρκές σύστημα προστασίας από κινδύνους κυβερνοασφάλειας, ενώ το 71% των επιχειρήσεων δεν έχουν εκπαιδεύσει τους εργαζομένους τους για την ασφαλή χρήση των ψηφιακών μέσων. Επίσης, μια έρευνα του Ινστιτούτου Επιχειρηματικότητας έδειξε ότι το 65% των ελληνικών επιχειρήσεων δεν έχουν ειδικευμένους ειδικούς κυβερνοασφάλειας στο προσωπικό τους, και μόνο το 6% αυτών έχουν έναν ολόκληρο τμήμα αφιερωμένο στην κυβερνοασφάλεια. Τέλος, σύμφωνα με μια έρευνα της PwC που διεξήχθη το 2020, το 47% των ελληνικών επιχειρήσεων αντιμετώπισαν τουλάχιστον ένα κυβερνοεπιθετικό περιστατικό τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ το 18% αυτών αναφέρθηκαν σε συχνά περιστατικά. Επιπλέον, το 30% των επιχειρήσεων ανέφεραν

ότι δεν έχουν κανένα σχέδιο για την αντιμετώπιση των κυβερνοεπιθετικών επιθέσεων, ενώ σε ποσοστό 26% δεν έχουν εκπαιδεύσει τους εργαζομένους τους για θέματα κυβερνοασφάλειας.

Αυτά

που πρέπει να γίνουν

Καταρχάς, πρέπει να τονιστεί ότι η ψηφιακή ασφάλεια δεν αφορά μόνο στις «μεγάλες» επιχειρήσεις, αλλά κάθε επιχείρηση που διαχειρίζεται, άμεσα ή έμμεσα, δεδομένα που έχουν έναν βαθμό εμπιστευτικότητας. Αφορά, δηλαδή, για παράδειγμα, ακόμα κι ένα ηλεκτρονικό κατάστημα που μπορεί να το διαχειρίζεται ένα μόνο άτομο, εφόσον μέσα από το σύστημά του διακινούνται προσωπικά δεδομένα χρηστών. Σημειώνεται ότι, εδώ και μερικά χρόνια, στην Ελλάδα (όπως και σε όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ), οι επιχειρήσεις υπόκεινται στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR), ο οποίος επιβάλλει αυστηρούς κανόνες σχετικά με τη συλλογή, τη χρήση και τη διαχείριση

και το 4% του ετήσιου συνολικού κύκλου εργασιών της επιχείρησης. Το παραπά -

νω σημαίνει πως ακόμα και πολύ μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάσουν αν η δραστηριότητά τους περιλαμβάνει πρακτικές που τις υποχρεώνουν στη συμμόρφωση

με τον GDPR.

Το πρώτο βήμα για την προστασία της επιχείρησης από τους ψηφιακούς κινδύνους είναι η διαμόρφωση μιας πολιτικής ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει, πέραν των πρακτικών για τη συμμόρφωση με τον

GDPR, τις βασικές αρχές για την ασφάλεια των δεδομένων και των συστημάτων της επιχείρησης. Οι πρακτικές ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων είναι απαραίτητες για την προστασία της επιχείρησης από κινδύνους όπως οι επιθέσεις με ransomware, τα phishing e-mails και οι επιθέσεις DDoS. Σε περίπτωση που η επιχείρηση διαθέτει ιστοσελίδα ή άλλους διαδικτυακούς πόρους, πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτοί είναι ασφαλείς και προστατευμένοι από κινδύνους όπως οι επιθέσεις SQL injection και cross-site scripting. Η επιχείρηση πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι όλοι οι υπάλληλοι που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τα πληροφοριακά συστήματα είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι για να αντιληφθούν τους κινδύνους και να ακολουθούν τις σωστές πρακτικές ασφάλειας.

Μια άλλη βασική πρακτική για την αποφυγή των κινδύνων του Business Cyber Security είναι η χρήση της κρυπτογράφησης. Η κρυπτογράφηση είναι η διαδικασία με την οποία οι δεδομένες πληροφορίες μετατρέπονται σε κωδικοποιημένη μορφή, η οποία δεν μπορεί να διαβαστεί από άλλους εκτός από τον αρχικό αποδέκτη. Αυτό προσθέτει ένα

επίπεδο ασφάλειας στις επικοινωνίες και τη μεταφορά δεδομένων. Επιπλέον, η διατήρηση των συστημάτων

και των λογισμικών ενημερωμένων είναι επίσης σημαντική για την αποφυγή των ψηφιακών κινδύνων. Οι ενημερώσεις των λογισμικών περιλαμβάνουν συνήθως διορθώσεις ασφάλειας, οι οποίες επιλύουν γνωστά προβλήματα ασφάλειας. Επομένως, η τακτική ενημέρωση του λογισμικού σας

είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχουν ευπάθειες στο επιχειρησιακό σύστημα.

Ακόμα, μια ιδιαίτερα σημαντική πτυχή της κυβερνοασφάλειας είναι η συνεχής εκπαίδευση των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι πρέπει να γνωρίζουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η επιχείρηση, τα μέτρα ασφαλείας που έχουν θεσπιστεί και τις διαδικασίες αντίδρασης σε περίπτωση επίθεσης. Επίσης, πρέπει να υπάρχει συνεχής ενημέρωση του προσωπικού σε περίπτωση εμφάνισης νέων κινδύνων ή αλλαγής στην πολιτική ασφάλειας της επιχείρησης.

Μια άλλη σημαντική πτυχή της κυβερνοασφάλειας σε μια επιχείρηση είναι η συνεργασία με άλλες συνεργαζόμενες

επιχειρήσεις και φορείς του ιδιωτικού ή του δημόσιου τομέα. Οι ψηφιακές επιθέσεις

επηρεάζουν όχι μόνο την επιχείρηση που είναι στόχος, αλλά και τους πελάτες και τους συνεργάτες της.

Ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι της κυβερνοασφάλειας είναι η πρόληψη των επιθέσεων. Προληπτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν με τη χρήση λογισμικών ψηφιακής ασφάλειας, με τον έλεγχο των αρχείων και των mail που λαμβάνονται καθώς και την εκπαίδευση του προσωπικού και των χρηστών για τις επιθέσεις που μπορεί να δέχονται. Είναι σημαντικό να προστατεύονται όχι μόνο οι υπολογιστές και οι διακομιστές, αλλά και τα smartphones και οι άλλες συσκευές που συνδέονται στο δίκτυο και χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία της επιχείρησης. Πολλές εταιρείες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην καταστολή και λιγότερη στην πρόληψη, μια στρατηγική που είναι λανθασμένη, καθώς η σωστή πρόληψη, εκτός του ότι μπορεί να έχει μικρότερο κόστος από την καταστολή, βοηθά και στην απώλεια λιγότερων δεδομένων σε σχέση με την καταστολή, που έρχεται μετά την όποια ζημιά έχει προξενήσει η ψηφιακή επίθεση.

αφιέρωμαcyber security

αφιέρωμα - cyber security

Σημαντικοί παράγοντες για την προληπτική ψηφιακή ασφάλεια είναι η διατήρηση ενημερωμένων λογισμικών και οι τακτικοί

έλεγχοι ασφάλειας. Επίσης, η εκπαίδευση

των υπαλλήλων καθώς και η κατάρτιση

ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης, σε περίπτωση που υπάρξει παραβίαση ασφάλειας.

Μια άλλη συχνή πρακτική που βελτιώνει

την ψηφιακή ασφάλεια είναι η χρήση του

two-factor authentication (2FA) ή του

multi-factor authentication (MFA). Αυτό

σημαίνει ότι, εκτός από τον κωδικό πρόσβασης, ο χρήστης θα πρέπει να εισαγάγει

και έναν κωδικό που λαμβάνει μέσω SMS, e-mail ή από ειδική εφαρμογή που είναι

εγκατεστημένη στο κινητό του. Η χρήση του

2FA ή του MFA καθιστά πολύ πιο δύσκολη

την πρόσβαση στον λογαριασμό από εξωτερικούς επιτιθέμενους, ακόμη κι αν αυτοί

καταφέρουν να αποκτήσουν τον κωδικό

πρόσβασης.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναλυθούν τα

δεδομένα που σχετίζονται με τις προσπάθειες επίθεσης και να γίνεται συνεχής παρακολούθηση της ασφάλειας του συστήματος. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη κατάλληλων

εργαλείων παρακολούθησης και επαλήθευσης των δεδομένων καθώς και τη συνεργασία των υπεύθυνων ασφάλειας με τα υπόλοιπα τμήματα της επιχείρησης.

Ένα βασικό μέτρο που πρέπει να λαμβάνουν

οι επιχειρήσεις για την προστασία τους από τις επιθέσεις κυβερνοεγκληματιών είναι η χρήση λογισμικού ασφαλείας. Το λογισμικό

ασφαλείας είναι μια σειρά από εφαρμογές και εργαλεία που σχεδιάζονται για να προστατεύουν τα συστήματα και τα δεδομένα από επιθέσεις και κινδύνους ασφάλειας. Αυτό περιλαμβάνει ανίχνευση και απόκριση

σε επιθέσεις, κρυπτογράφηση δεδομένων, διαχείριση ανθρώπινων πόρων, παρακολούθηση των εισερχόμενων και εξερχόμενων δεδομένων και άλλα. Το λογισμικό ασφαλείας μπορεί να είναι ενσωματωμένο στην υπάρχουσα υποδομή της επιχείρησης, όπως τα λογισμικά προστασίας από ιούς και τα firewall. Αλλά μπορεί επίσης να προστεθεί ως ξεχωριστή εφαρμογή ή υπηρεσία.

Πέραν των παραπάνω όμως, οι επιχειρήσεις

πρέπει να είναι σε θέση να αντιληφθούν και να

αντιμετωπίσουν τις απειλές από εσωτερικούς

Οι πρακτικές ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων

είναι απαραίτητες

για την προστασία της επιχείρησης από κινδύνους

όπως οι επιθέσεις με ransomware, τα phishing e-mails και οι επιθέσεις DDoS.

παράγοντες, όπως οι εργαζόμενοι και οι συνεργάτες. Συχνά, οι απειλές από εσωτερικούς παράγοντες είναι δυσκολότερο να ανιχνευθούν και να αντιμετωπιστούν από τις εξωτερικές απειλές. Οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν κατάλληλα συστήματα ελέγχου πρόσβασης και περιορισμού πρόσβασης σε ευαίσθητες πληροφορίες, καθώς και να παρακολουθούν τη χρήση των δικτύων τους από τους υπαλλήλους και τους συνεργάτες τους.

Ένα σημαντικό μέρος της επιχειρηματικής κυβερνοασφάλειας είναι η παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των χρηστών στα συστήματα της επιχείρησης. Η παρακολούθηση αυτή πρέπει να γίνεται με σεβασμό στην ιδιωτικότητα των χρηστών και να είναι σύμφωνη με τη νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων. Η παρακολούθηση αυτή μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό πιθανών κινδύνων ασφάλειας και να βελτιώσει την αντίδραση της επιχείρησης σε επιθέσεις. Η επιχείρηση πρέπει να διασφαλίζει ότι τα

δεδομένα των πελατών της δεν χρησιμοποιούνται για κανέναν άλλο σκοπό εκτός από τον σκοπό για τον οποίο συλλέγονται καθώς και ότι οι χρήστες έχουν ενημερωθεί και συναινούν στην παρακολούθηση αυτή. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα στον τομέα του Cyber Security είναι η συμμόρφωση με τους νόμους και τους κανονισμούς. Σε πολλές χώρες, υπάρχουν αυστηροί νόμοι που διέπουν την ασφάλεια των πληροφοριών και την προστασία των δεδομένων των πελατών. Επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονται με αυτούς τους κανονισμούς αντιμετωπίζουν σοβαρές κυρώσεις και κινδυνεύουν με την απώλεια της εμπιστοσύνης των πελατών τους. Συνεχίζοντας, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το Cyber Security δεν πρέπει να θεωρείται αποκλειστικά ως ένα θέμα που αφορά την τεχνολογία και τους τεχνικούς. Αντιθέτως, πρέπει να είναι μια ευθύνη όλων των μερών ενός επιχειρηματικού οικοσυστήματος, περιλαμβανομένων και των διαχειριστών, των εργαζομένων και των πελατών. Πρέπει να υπάρχει μια στρατηγική προσέγγιση στο Cyber Security που θα εμπλέκει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του Business Cyber Security είναι η διαχείριση κινδύνων. Η αναγνώριση, η αξιολόγηση και η διαχείριση των κινδύνων είναι κρίσιμες για την επιτυχία ενός προγράμματος ασφάλειας των πληροφοριών. Η διαχείριση των κινδύνων περιλαμβάνει την ανάλυση των κινδύνων, την καταγραφή των ευπαθειών στο σύστημα και την ανάπτυξη σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. • • •

Βιομηχανία τροφίμων & ποτών:

Ο εθνικός «πρωταθλητής»

αφιέρωμαβιομηχανία τροφίμων & ποτών

Η εικόνα στην πλέον

«αμυντική» βιομηχανία της χώρας

Από την Κυρέλα Πέτρου

Α

ντιμέτωπη με πολλαπλές προκλήσεις, που απαιτούν ταχύτατα αντανακλαστικά, βρίσκεται, τα τελευταία χρόνια, η εγχώρια βιομηχα -

νία τροφίμων και ποτών. Την τηλευταία τριετία, ο κλάδος αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις, αφενός λόγω της πανδημίας, αφετέρου από τις πρόσφατες αλλεπάλληλες κρίσεις (ενεργειακή, γεωπολιτική). Παράγοντες της συγκεκριμένης αγοράς επισημαίνουν ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου καταβάλλουν υπερπροσπάθεια για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα, μέσα σε ένα επιβαρυμμένο περιβάλλον, όπου διακυβεύεται όχι μόνο η ανάπτυξη, αλλά και η βιωσιμότητα μέρους της βιομηχανίας τροφίμων, η οποία έχει τεράστια βαρύτητα για την εγχώρια οικονομία και την κοινωνία.

Ειδικότερα, η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και ποτών συνιστά σταθερά έναν από τους πιο σημαντικούς τομείς του δευτερογενούς τομέα της εγχώριας οικονομίας και μία από τις κινητήριες δυνάμεις της ελληΧΡΗΜΑ

αφιέρωμα - βιομηχανία τροφίμων & ποτών

Αποτελεί βασικό

μοχλό ανάπτυξης

της παραγωγικής

δραστηριότητας αλλά

και της αναπτυξιακής

πορείας της χώρας,

με τις εξελίξεις γύρω

από αυτή να επηρε-

άζουν σημαντικά και

το σύνολο της ελλη-

νικής οικονομίας.

νικής μεταποίησης. Αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης της παραγωγικής δραστηριότητας αλλά και της αναπτυξιακής πορείας της

χώρας, με τις εξελίξεις γύρω από αυτή να

επηρεάζουν σημαντικά και το σύνολο της

ελληνικής οικονομίας. Η εγχώρια βιομη -

χανία τροφίμων και ποτών αποτελεί έναν κλάδο δυναμικό και ανταγωνιστικό, που

χαρακτηρίζεται από σημαντικές επενδύσεις, έντονη εξωστρέφεια και ισχυρή επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως.

Όπως επισημαίνεται στη 17η έκθεση του ΙΟΒΕ για τον κλάδο, η βιομηχανία τροφίμων διατηρεί για την ελληνική οικονομία, όλα αυτά τα χρόνια, ακόμη και στις περιόδους οικονομικής ύφεσης και υγειονομικής κρίσης, τον θεμελιώδη ρόλο της, έχοντας αποδείξει ότι διαθέτει τις προϋποθέσεις για να παραμείνει βασικός μοχλός ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν τη σημασία της εγχώριας βιομηχανίας τροφίμων και ποτών στον παγκόσμιο χάρτη της μεταποίησης αποτελούν τα υψηλής ποιότητας προϊόντα, το ελληνικό brand name, καθώς και η σημαντική παρουσία των εγχώριων προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Η προβολή του ελληνικού προϊόντος μέσα από τα κατάλληλα σχεδιασμένα κανάλια διανομής, η υψηλή ποιότητα –αποτέλεσμα διαδικασιών Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) και βιοτεχνολογίας–, καθώς και η διαφορο-

ποίηση των εγχώριων προϊόντων τροφίμων και ποτών στα πρότυπα της ελληνικής ή μεσογειακής κουζίνας συμβάλλουν στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και την ενίσχυση της εξωστρέφειας του κλάδου. Η βιομηχανία εστιάζεται ολοένα και περισσότερο, τα τελευταία χρόνια, στην Έρευνα & Καινοτομία, αναπτύσσοντας βελτιωμένα προϊόντα, με πιο βιώσιμες μεθόδους, σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, και προσφέροντας στους καταναλωτές καινοτόμες διατροφικές επιλογές με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Η σύνδεση της βιομηχανίας τροφίμων με τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, αλλά και με τον τομέα των υπηρεσιών, όπως τα εστιατόρια, τα ξενοδοχεία και εν γένει τον τουρισμό, σε συνδυασμό με τις συνέργειες που αναπτύσσονται στον χώρο των τροφίμων, καθιστά θεμελιώδη τον ρόλο του κλάδου σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων τροφίμων σχετίζεται άμεσα και με το ανθρώπινο δυναμικό. Ο κλάδος τροφίμων διακρίνεται για την υψηλή εξειδίκευση της απασχόλησης, καθώς περιλαμβάνει ένα ευρύτερο φάσμα ειδικοτήτων και γνώσεων που δεν αφορούν αποκλειστικά τον τομέα της μεταποίησης. Η συνεχής επιμόρφωση και επιστημονική κατάρτιση και η διάχυση γνώσης του ανθρώπινου δυναμικού αποτελούν παράγοντες άμεσης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης στις σύγχρονες προκλήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού.

Τα τελευταία δύο έτη, η υγειονομική κρίση και οι επιπτώσεις της ανέδειξαν νέες προκλήσεις για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, με αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες, με αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων και ποτών στο σπίτι, με αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες παράδοσης κατ’ οίκον, αλλά και με μεταβολές στις τιμές των προϊόντων.

Επιπροσθέτως, οι νέες τεχνολογίες, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες παραγγελιών και οι καινοτόμες πρακτικές στην προβολή και την προώθηση των προϊόντων οδηγούν τις εξελίξεις σε όλα τα στάδια παραγωγής και διάθεσης στον χώρο των τροφίμων.

Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών καλείται

να αντιμετωπίσει, σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό

και τοπικό επίπεδο, σύγχρονες προκλήσεις

απέναντι σε πρωτόγνωρες καταστάσεις, με

πολυδιάστατο αντίκτυπο τόσο στην παρα -

γωγή της όσο και στη ζήτηση των προϊό -

ντων της. Η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων

και ποτών ανταποκρίνεται με επιτυχία στις αυξημένες και διαφοροποιημένες ανάγκες

των καταναλωτών και στα νέα δεδομένα της αγοράς, ξεπερνώντας εμπόδια σε εθνικές και διεθνείς μεταφορές, στην προμήθεια των πρώτων υλών, των υλικών συσκευασίας, αλλά και τις δυσκολίες στη ρευστότητα των επιχειρήσεων, στις εξαγωγές και τις πωλήσεις, που επηρεάστηκαν αρνητικά από τη διακοπή λειτουργίας σε δραστηριότητες και υπηρεσίες, όπως ξενοδοχεία, εστιατόρια και καφετέριες. Για τα παραπάνω θέματα, και για πολλά άλλα, μας μιλούν οι κύριοι Ιωάννης Γιώτης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), και Άγις Πιστιόλας, πρόεδρος του ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ.

να φτάνει στο τέλος της, μια νέα εμφανιζόταν στην πορεία, για να μας δοκιμάσει ξανά. Πλέον η υγειονομική κρίση, με όσα «μαθήματα» άφησε στο πέρασμά της, μοιάζει παρελθόν (είναι όμως;), οι γεωπολιτικές αναταράξεις δυστυχώς έχουν παγιωθεί, ενώ η ενεργειακή κρίση και οι πληθωριστικές

πιέσεις συνεχίζουν να αφήνουν το αποτύπωμά τους σε ολόκληρη την εφοδιαστική

αλυσίδα και τους καταναλωτές.

Η καθημερινότητα, βέβαια, για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών δεν προϋποθέτει

μόνο πολύ καλά αντανακλαστικά για τη διαχείριση των εκάστοτε κρίσεων και των επιπτώσεών τους. Καλούμαστε, παράλληλα, να ανταποκριθούμε σε πολλαπλές προκλήσεις, οι οποίες άλλοτε απορρέουν

ή σχετίζονται, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, με τις κρίσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, και άλλοτε αποτελούν σημάδια

των καιρών και δρομολογούν εξελίξεις.

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται έντονη αναφορά στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τη Στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Δεν πρόκειται απλά για μια

δέσμη προτάσεων και πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά για ένα νέο μοντέλο μετάβασης σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, που προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή του αγροδιατροφικού κλάδου, πρωτίστως σε εθνικό επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό, η διασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας και ασφάλειας και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι για τη βιομηχανία μας από τις πιο σημαντικές προκλήσεις.

νοτομίες και ενισχύουν σημαντικά τον εξαγωγικό τους προσανατολισμό. Εφαρμόζουν σύγχρονες βιώσιμες πρακτικές και παράγουν επώνυμα προϊόντα υψηλής ποιότητας, με στόχο αυτά να αποτελούν τη συνειδητή επιλογή των καταναλωτών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επιπλέον, επενδύουν σταθερά στο ανθρώπινο κεφάλαιο και τη γνώση και στον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Αυτό ακριβώς μπορεί να αποτελέσει κομβικό σημείο για τη βιομηχανία μας και μια μεγάλη ευκαιρία, ώστε να επιβεβαιώσει τον καθοριστικό της ρόλο και την αξία της, να αποδείξει ότι είναι ο κλάδος της βιώσιμης επιχειρηματικότητας και της προσαρμογής στις διαρκείς μεταρρυθμίσεις που επιβάλλει η εποχή μας.

Ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τροφίμων;

Ιωάννης Γιώτης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ)

Κύριε Γιώτη, πόσο έχουν πλήξει τον κλάδο οι τελευταίες αλλεπάλληλες κρίσεις (ενεργειακή, γεωπολιτική) και ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών; Είναι μεγάλο, πλέον, το διάστημα που συνολικά ο αγροδιατροφικός κλάδος αντιμετωπίζει πρωτοφανείς καταστάσεις. Μάλιστα, ακόμη κι όταν κάποια αντιξοότητα έμοιαζε

Ποιες είναι οι προοπτικές που διαφαίνονται για την «επόμενη ημέρα»;

Είναι γεγονός πως το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι ρευστό και δεν διαφαίνεται άμεσα κάποια μεταβολή. Η

απάντηση όμως σε αυτήν τη συνθήκη δεν πρέπει να είναι η αδράνεια, αλλά η αξιοποίηση των νέων δεδομένων και η ανάληψη δράσης.

Οι επιχειρήσεις του κλάδου μας δείχνουν, λοιπόν, τον δρόμο, αναδεικνύουν την αξία

της πρωτογενούς παραγωγής για τη μεταποίση, επενδύουν σε νέες τεχνολογίες, προωθούν μεταρρυθμίσεις, προσφέρουν και-

Ανεξάρτητα από το πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να δραστηριοποιηθούμε κάθε φορά, είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. Για να μπορέσει η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της και να αναπτυχθεί θα πρέπει η πορεία που θα ακολουθήσουμε να μπορεί να συνδυάσει, ισορροπημένα, την επίτευξη των προβλεπόμενων περιβαλλοντικών ή άλλων στόχων με τη διατήρηση της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής.

Έχουμε επανειλημμένα τονίσει ότι η βιομηχανία μας χρειάζεται: τη στήριξη των επιχειρήσεων ενάντια στο αυξημένο ενεργειακό κόστος, την προστασία από αθέμιτες πρα

αφιέρωμα - βιομηχανία τροφίμων & ποτών

κτικές και την προώθηση της εξωστρέφειας

των ελληνικών προϊόντων, τη διευκόλυνση

στις επενδύσεις και στην απορρόφηση των επενδυτικών προγραμμάτων που αναπτύσ-

σονται από την Πολιτεία, κυρίως όμως την

αναγνώριση του σημαντικού ρόλου του κλάδου της αγροδιατροφής για την ελληνική κοινωνία και οικονομία.

τύπωμα των εταιρειών-μελών έχουν συμβάλει σημαντικά στις συνέργειες που υλοποιεί τα τελευταία χρόνια η κοινότητα. Συγκεκριμένα, με τον στρατηγικό σχεδιασμό που ακολουθείται, η κοινότητα υλοποιεί δράσεις στο λιανεμπόριο, συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις εταιρειών που ανήκουν στον ίδιο κλάδο καθώς και συνεργασίες για άνοιγμα νέων αγορών-στόχων στο εξωτερικό.

Ένα ακόμα πρωτοπόρο χαρακτηριστικό που διέπει την ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ είναι η κοινή τηλεοπτική, outdoor και digital καμπάνια για την επικοινωνία του Σήματος στους καταναλωτές.

Άγις Πιστιόλας, πρόεδρος του ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ

Κύριε Πιστιόλα, πού εστιάζεται σήμερα η στρατηγική της Πρωτοβουλίας ΕΛ -

ΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ;

Στόχος της ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ είναι η εκπαί -

δευση του καταναλωτή όχι μόνο με το να

διαλέγει ελληνικά προϊόντα, αλλά και να

είναι σε θέση να αναγνωρίζει τα οφέλη για

τον ίδιο και τη χώρα από αυτήν τη συνειδη-

τή επιλογή.

Το μέγιστο της προστιθέμενης αξίας για την

Ελλάδα, οι στοχευμένες δράσεις στο πλαίσιο

των συνεργειών των μελών και η ανάδειξη

του παραγωγικού και επιχειρηματικού πολι-

τισμού της χώρας μας αποτελούν τους δια-

χρονικούς στόχους της κοινότητας. Μέσα από

τους στόχους συμβάλλουμε στην ελληνική

οικονομία και κοινωνία, στηρίζοντας κατά το μέγιστο δυνατό τον Έλληνα πολίτη.

Πώς κρίνετε τα αποτελέσματα από

τις συνέργειες που αναπτύσσονται

μεταξύ των μελών σας και ποια είναι

τα επόμενα βήματα προς αυτήν την κα-

τεύθυνση;

Κοινό χαρακτηριστικό των μελών της κοι -

νότητας αποτελεί ο ομοιογενής χαρακτή -

ρας, το επίπεδο συνοχής που έχει επιτευχθεί

μεταξύ τους και ο προσανατολισμός στις

εξαγωγές, που είναι μέρος του DNA τους.

Η «ισχύς εν τη ενώσει» και το σημαντικό απο-

H κοινότητα έχει δημιουργήσει ομάδες εργασίας που αποτελούνται από στελέχη των εταιρειών-μελών που προέρχονται από το ίδιο τμήμα, όπως Εξαγωγών, HR, Marketing και IT. Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρηματίες και στελέχη ανταλλάσσουν τεχνογνωσία, ιδέες και συμβάλλουν στην υλοποίηση των projects που έχουν αποφασιστεί στην Ολομέλεια και από το Διοικητικό Συμβούλιο. Ο σχεδιασμός αυτός αποτελεί πρωτότυπη συνεργασία μεταξύ των στελεχών των επιχειρήσεων και νοείται ως best practice. Η Πρωτοβουλία για τα επόμενα χρόνια προσβλέπει στην είσοδο περισσότερων εταιρειών-μελών από διαφορετικές κατηγορίες της αγοράς, όπως φαρμακοβιομηχανίες, εταιρείες ένδυσης/υπόδησης, δομικών υλικών, παραγωγής προϊόντων software κ.ά.

Εκτιμάτε ότι η Πολιτεία παρέχει επαρκή στήριξη για την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής; Έχετε θέσει κάποια αιτήματα σχετικά; Η επιχειρηματικότητα έρχεται αντιμέτωπη με πολυεπίπεδες προκλήσεις. Το ενεργειακό κόστος, οι αυξήσεις των τιμών των πρώτων υλών και οι αυξήσεις των μεταφορικών είναι τα νέα δεδομένα που αντιμετωπίζει το σύνολο των επιχειρήσεων της χώρας τους τελευταίους μήνες. Η ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ έχει θέσει ως έναν από τους τρεις πυλώνες της τη Δημόσια Παρέμβαση. Συστηματικά, πραγματοποιεί συναντήσεις με εκπροσώπους της Πολιτείας και με παράγοντες της οικονομίας, στους οποίους γίνεται παρουσίαση συγκεκριμένων θέσεων της Πρωτοβουλίας που απασχο -

λούν τις αμιγώς ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις. Προσφάτως, η ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ προχώρησε σε παρέμβαση για την αναθεώρηση της οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών. Πάνω από το 60% των επιχειρήσεων της ΕΕ εξακολουθούν να μην πληρώνονται εγκαίρως, ενώ οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) πλήττονται περισσότερο. Η παρέμβαση της κοινότητας έχει θέσει ως στόχο τη βοήθεια προς τις ΜμΕ με την αναθεώρηση των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ για τις πληρωμές, με βάση τα διαθέσιμα και τα επικείμενα στοιχεία, ώστε να προωθηθεί η οριστική στροφή προς μια νοοτροπία «έγκαιρης πληρωμής».

Συνολικά, η λύση που εφαρμόζει και προτείνει η κοινότητα για την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής είναι η ένωση δυνάμεων των μελών και η εξεύρεση λύσεων από κοινού για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των προκλήσεων.

Οι επιχειρήσεις του κλάδου καταβάλλουν υπερπροσπάθεια για να ανταποκριθούν

στα νέα δεδομένα, μέσα σε ένα επιβαρυμμένο περιβάλλον, όπου διακυβεύεται

όχι μόνο η ανάπτυξη, αλλά και η βιωσιμότητα μέρους της βιομηχανίας τροφίμων.

Διαρθρωτικά στοιχεία

Στην τελευταία μελέτη του ΙΟΒΕ για τον

κλάδο εξετάζεται η συμβολή της βιομηχα-

νίας τροφίμων και ποτών σε κύρια διαθρω-

τικά μεγέθη, και συγκεκριμένα στον αριθμό

των επιχειρήσεων, τον κύκλο εργασιών, την

αξία παραγωγής, την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και τον αριθμό των εργαζομέ-

νων. Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από τη βάση Structural Business Statistics της Eurostat

και αφορούν στα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της.

Η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και ποτών, το 2019, κάλυπτε το 28,5% του συνόλου των επιχειρήσεων της ελληνικής μεταποίησης, γεγονός που την κατατάσσει πρώτη

ανάμεσα στους κλάδους της μεταποίησης, με τα μεταλλικά προϊόντα (13,9%) και την επισκευή μηχανημάτων και εξοπλισμού (7,5%) να ακολουθούν. Ταυτόχρονα, συνιστά και τον μεγαλύτε -

ρο εργοδότη της εγχώριας μεταποίησης, αφού σε αυτήν απασχολείται το 35,1% του συνόλου των απασχολουμένων, έναντι

5,6% στα μεταλλικά προϊόντα και 4,0% στα φαρμακευτικά προϊόντα και σκευάσματα. Η παρουσία του τομέα είναι επίσης θεμελιώδους σημασίας υπό οικονομικούς όρους, αφού βρίσκεται ανάμεσα στους πρώτους κλάδους της μεταποίησης, με την αξία παραγωγής να αγγίζει το 25,3%, την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία να διαμορφώνεται στο 28,6%, ενώ καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση σε όρους κύκλου εργασιών (26,3%) μετά τα προϊόντα διύλισης πετρελαίου (27,4%).

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται και η συγκριτική ανάλυση με την ΕΕ27, καθώς και οι αντίστοιχες ταξινομήσεις των πέντε πρώτων κλάδων μεταποίησης τόσο στην Ελλάδα όσο

και στην ΕΕ27. Από την ανάλυση των στοιχείων είναι προφανής η σημασία του τομέα της μεταποίησης των τροφίμων και των ποτών στην ευρωπαϊκή οικονομία.

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία τροφίμων-ποτών αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κλάδους της μεταποιητικής βιομηχανίας στην ΕΕ, ενώ αναδεικνύεται σταθερά

ανάμεσα στους πρώτους κλάδους της ευ -

ρωπαϊκής οικονομίας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, τα χημικά, τα βιομηχανικά

μηχανήματα και τα μεταλλικά προϊόντα.

Σε όρους αξίας παραγωγής, ακαθάριστης

προστιθέμενης αξίας και αριθμού εργαζομένων, τα τρόφιμα και ποτά κατατάσσονται

πρώτα στους ευρωπαϊκούς κλάδους της μεταποίησης, ενώ καταλαμβάνουν την πρώτη θέση μαζί με την κατασκευή μηχανοκίνητων οχημάτων σε όρους κύκλου εργασιών, συγκεντρώνοντας το 14,3% του συνόλου της μεταποίησης. Συγκεκριμένα, η αξία παραγωγής της ευρωπαϊκής βιομηχανίας τροφίμων-ποτών καλύπτει το 14,5% της ευρωπαϊκής μεταποίησης, ενώ το μερίδιο της ακαθάριστης αξίας παραγωγής ανέρχεται στο 11,5%.

Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών παραμένει ο μεγαλύτερος εργοδότης στον τομέα της μεταποίησης, καθώς απασχολεί πάνω από τέσσερα εκατομμύρια εργαζομένους, δηλαδή περίπου το 15,3% του συνόλου των εργαζομένων στην ευρωπαϊκή βιομηχανία (ακολουθούμενη από την κατασκευή μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού με 10,3%).

Σε σύγκριση με την ΕΕ27, κατά μέσο όρο, ο τομέας των τροφίμων και ποτών στην Ελλάδα έχει μεγαλύτερη συμβολή στον τομέα της μεταποίησης, σε όλες τις κατηγορίες οικονομικών μεγεθών.

Το μεγαλύτερο μερίδιο του ελληνικού

κλάδου τροφίμων και ποτών στη μετα -

ποίηση αντανακλά αφενός την εγχώρια

δυναμική του, αφετέρου τη μικρότερη

ανάπτυξη άλλων κλάδων του εγχώριου

τομέα της μεταποίησης.

Στην Ελλάδα, οι πέντε πρώτοι κλάδοι

της μεταποίησης καλύπτουν το 64%

του συνόλου της μεταποίησης σε όρους

αφιέρωμα - βιομηχανία τροφίμων & ποτών

«Είναι μεγάλο, πλέον, το διάστημα που

συνολικά ο αγροδιατροφικός κλάδος

αριθμού επιχειρήσεων (58% στην ΕΕ), το

67% σε όρους κύκλου εργασιών (52%

στην ΕΕ), το 71% της αξίας παραγωγής

(51% στην ΕΕ), το 60% της ακαθάριστης

προστιθέμενης αξίας (40% στην ΕΕ) και το

52% του συνόλου των εργαζομένων (45% στην ΕΕ).

Τα ποσοστά μεταβολής στα βασικά διαρθρωτικά μεγέθη της εγχώριας βιομηχανίας

τροφίμων το 2020 σε σχέση με το 2019

υποδηλώνουν μείωση στον αριθμό των επιχειρήσεων του κλάδου (-1,2%), όπως

και στο σύνολο της μεταποίησης (-2,0%).

Ομοίως, αρνητική μεταβολή του αριθμού

των επιχειρήσεων καταγράφεται και στον

κλάδο των ποτών (-2,8%). Υποχώρηση

καταγράφεται και στον κύκλο εργασιών, με

τη μείωση στη μεταποίηση να ανέρχεται στο

12,3%, στα τρόφιμα στο 3,7% και στα ποτά

στο 16,7%. Αρνητικές τάσεις σημειώνονται

επίσης στην αξία παραγωγής στα τρόφιμα

και στα ποτά (κατά -3,2% και -12,0%, αντίστοιχα), όταν η αξία παραγωγής στη μεταποίηση καταγράφει πτώση (-11,5%).

Σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, αύξηση σημειώνεται στα ποτά (+9,8%) και στο σύνολο του μεταποιητικού κλάδου (+0,9%), όταν στα τρόφιμα παρατηρείται μείωση της τάξης του 1,0%.

Σε χαμηλότερα επίπεδα, κατά 7%, βρίσκεται και ο αριθμός των εργαζομένων στα

τρόφιμα το 2020 σε σχέση με το 2019 (έναντι ηπιότερης μείωσης 1,6% στη με -

ταποίηση), ενώ εξασθένηση καταγράφε -

ται και στον κλάδο των ποτών (-19,5%).

Η υποχώρηση βασικών οικονομικών

μεγεθών το 2020 είναι απόρροια των

μέτρων περιορισμού τόσο στις μετακινή -

σεις όσο και στον τουρισμό και τη λειτουρ-

γία δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση

της πανδημικής κρίσης.

Η εικόνα των επιμέρους κλάδων

Στην Ελλάδα, ως προς την κατανομή των υποκλάδων των τροφίμων και ποτών, με βάση τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά που εξετάζονται, προκύπτουν τα εξής:

• Στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία ξεχωρίζει η αρτοποιία και τα αλευρώδη, με το μεγαλύτερο ποσοστό της σχετικής κατανομής (21%), και τα φρούτα και λαχανικά, τα γαλακτοκομικά και τα ποτά (από 15% αμφότερα).

• Σχετικά με την αξία παραγωγής, το σημαντικότερο μερίδιο της σχετικής κατανομής κατέχουν τα γαλακτοκομικά, η αρτοποιία και τα αλευρώδη και τα φρούτα και λαχανικά (από 16% αμφότερα), ενώ ακολουθούν τα ποτά (14%).

• Στον αριθμό των επιχειρήσεων του κλάδου το μεγαλύτερο μερίδιο έχει η αρτοποιία και τα αλευρώδη (58%), ενώ ακολουθούν τα έλαια και λίπη (11%), τα άλλα είδη διατροφής και τα ποτά (από 7% αμφότερα).

• Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, το υψηλότερο μερίδιο κατέχουν η αρτοποιία και τα αλευρώδη (16%), τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα φρούτα και λαχανικά (από 15% αμφότερα), το κρέας (13%) και τα ποτά (12%).

• Ως προς τον αριθμό των εργαζομένων, η αρτοποιία και τα αλευρώδη (38%) έρχονται πρώτα στη σχετική κατάταξη, δεύτερα τα φρούτα και λαχανικά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (από 12% αμφότερα) και ακολουθούν τα άλλα είδη διατροφής και τα ποτά (από 9% αμφότερα).

αντιμετωπίζει πρωτοφανείς καταστάσεις. Μάλιστα, ακόμη κι όταν κάποια αντιξοότητα έμοιαζε να φτάνει στο τέλος της, μια νέα εμφανιζόταν στην πορεία, για να μας δοκιμάσει ξανά».

Σε όρους ετήσιων μεταβολών στα βασικά μεγέθη των υποκλάδων τροφίμων και στα ποτά, το 2019, σε σχέση με το 2018, καταγράφεται ανοδική τάση ως προς τον αριθμό των επιχειρήσεων σε πέντε κλάδους, στα ποτά (4,5%), τα φρούτα και λαχανικά (3,5%), τα άλλα είδη διατροφής (1,0%), καθώς και στα γαλακτοκομικά προϊόντα (0,7%) και τα έλαια και λίπη (0,6%). Σε όρους κύκλου εργασιών, η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται στα φρούτα και λαχανικά (6,6%) και ακολουθούν τα ποτά (5,2%) και τα άλλα είδη διατροφής (4,1%). Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν όλοι οι επιμέρους κλάδοι τροφίμων καταγράφουν ενίσχυση των πωλήσεών τους, με εξαίρεση τα ψάρια (-2,7%) και τα έλαια και λίπη (-9,9%).

Όσον αφορά στην αξία παραγωγής, ξεχωρίζει η άνοδος στα ποτά (10,2%) και στα φρούτα και λαχανικά (8,0%). Ως προς την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, καταγράφονται μικτές τάσεις, το κρέας σημειώνει άνοδο της τάξης του 26,5% και τα ψάρια κατά 15,1%.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τον αριθμό εργαζομένων, καταγράφονται ανοδικές τάσεις σε αρκετούς υποκλάδους, με την υψηλότερη άνοδο να σημειώνεται στις ζωοτροφές (22,0%) και στα έλαια και λίπη (17,3%).

Το μέγεθος των

επιχειρήσεων

Στα διαγράμματα που ακολουθούν παρουσιάζονται τα βασικά διαρθρωτικά στοιχεία, με βάση το μέγεθος των επιχειρήσεων του κλάδου, στο σύνολο του κλάδου των τροφίμων και των ποτών (Διάγραμμα 1.4).

Όπως φαίνεται από τις σχετικές κατανομές, τα υψηλότερα ποσοστά σε όρους αριθμού επιχειρήσεων, τόσο στα τρόφιμα όσο και στα ποτά σε ποσοστό περίπου 87%-90%, καταγράφονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, δηλαδή σε εκείνες των οποίων ο αριθμός των εργαζομένων δεν ξεπερνά τα 9 άτομα.

Σε όρους κύκλου εργασιών, από την άλλη

πλευρά, τα υψηλότερα ποσοστά τόσο στα τρόφιμα (38%) όσο και στα ποτά (53%)

καταγράφονται στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, δηλαδή σε εκείνες των οποίων ο αριθμός των εργαζομένων ξεπερνά τα 250 άτομα.

Στα τρόφιμα, σημαντικό μερίδιο στον κύκλο εργασιών συγκεντρώνουν και οι πολύ

μικρές επιχειρήσεις (13%), γεγονός που ερμηνεύεται από τη μεγάλη συγκέντρωση και τον υψηλό αριθμό των πολύ μικρών επιχειρήσεων (έως 9 άτομα), οι οποίες ξεπερνούν τις 13 χιλιάδες. Στα ποτά, ωστόσο, το αντίστοιχο ποσοστό για τον κύκλο εργασιών είναι μόλις 9%, λόγω του σχετικά μικρού αριθμού πολύ μικρών επιχειρήσεων, καθώς αυτές φτάνουν σε αριθμό τις 1.032. Ως προς την αξία παραγωγής και την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, στα τρόφιμα το υψηλότερο μερίδιο εντοπίζεται, όπως άλλωστε είναι αναμενόμενο, στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, με τους σχετικούς δείκτες να ανέρχονται στο 39% και το 42%, αντίστοιχα. Έπονται οι μεγάλες επιχειρήσεις, με αξία παραγωγής και ακαθάριστη προστιθέμενη αξία 31% και 30%, αντίστοιχα. Στα ποτά, οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις συγκεντρώνουν από ένα 54% σε όρους αξίας παραγωγής και ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, αντίστοιχα.

Στον αριθμό των εργαζομένων, στα τρόφιμα, το μεγαλύτερο ποσοστό κατανέμεται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις (27%), ενώ ακολουθούν οι πολύ μεγάλες (24%) και οι μεγάλες επιχειρήσεις (23%). Στα ποτά, το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων του κλάδου (36%) απασχολούνται στις πολύ μεγάλες, ενώ ένα 26% στις μεγάλες επιχειρήσεις.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ

Στις σελίδες αυτές θα

βρείτε τους τίτλους

ειδήσεων και άρθρων

που έχουν δημοσιευθεί

τον τελευταίο μήνα στο portal

Το υψηλότερο

αποταμιεύσεων δεν το προσφέρει τράπεζα, αλλά… η Apple!

H τραπεζική αλλάζει παγκοσμίως. Ο ανταγωνισμός σε τραπεζικά προϊόντα δεν περιλαμβάνει μόνο χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς με τραπεζική άδεια, αλλά και μεγάλους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Ένας από αυτούς, η Apple, συνεργάστηκε με την Goldman Sachs και εισάγει στην παγκόσμια αγορά το πρόγραμμα Apple Card Savings για τις ΗΠΑ. Πλέον, οι χρήστες της υπηρεσίας Apple Card μπορούν να ανοίξουν λογαριασμό ταμιευτηρίου με άκρως δελεαστική απόδοση 4,15% ετησίως,

▶▶▶ Ρεκόρ κρουαζιέρας στην

Ελλάδα το 2023

Σε ιδιαίτερα ικανοποιητικούς ρυθμούς αναμένεται να κινηθεί φέτος ο τομέας της κρουαζιέρας στη χώρα μας, ξεπερνώντας τα προ πανδημίας επίπεδα. Στελέχη της αγοράς εκτιμούν ότι ο αριθμός των πλοίων που θα πραγματοποιούν φέτος αφίξεις και αναχωρήσεις (home port)

από ελληνικά λιμάνια αναμένεται να παρουσιάσει μεσοσταθμική αύξηση περίπου 15% στο σύνολο των προορισμών. Το 2022, οι συνολικές αφίξεις κρουαζιερόπλοιων στη χώρα μας σε ελληνικά λιμάνια ανήλθαν σε 4.780 και ο αριθμός επιβατών σε 4.629.650 (περιλαμβάνεται και ο τελικός αριθμός των στοιχείων του ΟΛΠ έως το τέλος του 2022). Αντίστοιχα, το 2019, που δεν είχαν ακόμα επιβληθεί τα περιοριστικά μέτρα, ο αριθμός αφίξεων άγγιζε τις 3.979 κρουαζιερόπλοια, με 5.552.384 επιβάτες. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα

χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό. Το

επιτόκιο είναι δεκαπλάσιο από αυτό που προσφέρουν, κατά μέσο όρο, οι τράπεζες στις ΗΠΑ για έναν λογαριασμού ταμιευτηρίου και, σύμφωνα με τα στοιχεία της Federal Deposit Insurance Corporation, «αγγίζει» το 0,37%. Ξεπερνά επίσης τους ανταγωνιστές, όπως την American Express, που προσφέρει 3,75%, αλλά και τον λογαριασμό ταμιευτηρίου της Goldman που λειτουργεί με το εμπορικό σήμα Marcus, ο οποίος προσφέρει 3,9%.

στοιχεία της Διεθνούς Ένωσης Κρουαζιέρας CLIA, μόνο από το λιμάνι του Πειραιά, τo 2023, αναμένεται να αφιχθούν περισσότεροι από 1 εκατομμύριο επιβάτες. Το 2022, από το λιμάνι του Πειραιά διακινήθηκαν συνολικά 880.416 επιβάτες, με 677 κατάπλους κρουαζιερόπλοιων. Το 2023, οι αφίξεις κρουαζιερόπλοιων μόνο στο λιμάνι του Πειραιά αναμένεται, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, να φτάσουν τις 850, εκ των οποίων οι 650 θα είναι home port.

▶▶▶ Motor Oil: Σε διαδικασία

επανεξέτασης η απόφαση για το «Διώρυγα FSRU»

Σε διαδικασία επανεξέτασης βρίσκεται

η τελική επενδυτική απόφαση για την

κατασκευή του νέου τερματικού αποθήκευσης και αεριοποίησης φυσικού αερίου «Διώρυγα FSRU» από τη Motor Oil, λόγω σειράς αστάθμητων παραγόντων που έχουν προκύψει. Αυτό ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο

επιτόκιο για κατάθεση

αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του

ομίλου, κ. Π. Τζαννετάκης, κατά την ενημέρωση των αναλυτών για τα αποτελέσματα

του 2022. Ειδικότερα, ανέφερε ότι τα διαθέσιμα πλοία για αυτού του είδους την

υποδομή έγιναν ακριβότερα και, επιπλέον, δυσεύρετα. Η Διώρυγα Gas, η θυγατρική του ομίλου που προωθεί το FSRU, θα

συνεχίσει την αναζήτηση του κατάλληλου

πλοίου και, όπως έκανε γνωστό ο κ. Τζαννετάκης, ήδη έχουν εντοπιστεί δύο-τρία πλοία που βρίσκονται υπό εξέταση.

«Χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για την

επενδυτική απόφαση» ανέφερε χαρακτη-

ριστικά ο κ. Τζαννετάκης, τονίζοντας πως

«αν δεν έχουμε τις αποδόσεις που περιμέ-

νουμε, δεν θα προχωρήσουμε με αυτό».

Περαιτέρω, ο κ. Τζαννετάκης ανέφερε ότι

το Capex του ομίλου για το 2023 είναι αυ-

ξημένο σε σχέση με το 2022, φθάνοντας τα

270 εκατ. ευρώ, έναντι 255 εκατ. ευρώ. Το

μεγαλύτερο μέρος του ποσού αυτού προορίζεται για νέα έργα υποδομών στον τομέα

της διύλισης. Σχετικά με την ανάπτυξη

των ΑΠΕ, ο κ. Τζαννετάκης επεσήμανε ότι

ο όμιλος συνεχίζει να διερευνά ευκαιρίες

εξαγορών, ενώ προτίθεται να προχωρήσει

και στην υλοποίηση έργων από το υφιστάμενο pipeline.

▶▶▶ Ένα από τα μεγαλύτερα

πλοία μεταφοράς containers

στον κόσμο στον Πειραιά

Στις 17 Απριλίου 2023, ο Πειραιάς υποδέ-

χθηκε στο παρθενικό του ταξίδι το OOCL

SPAIN, ένα από τα μεγαλύτερα πλοία

μεταφοράς containers (mega vessels)

παγκοσμίως και το πρώτο αντίστοιχου

μεγέθους που θα προσεγγίσει τις εγκατα-

στάσεις του Σταθμού, που θα εντάσσεται

πλέον τακτικά στα δρομολόγιά του.

Το OOCL SPAIN –ιδιοκτησίας της Orient

Overseas Container Line Europe, μέλους

του COSCO SHIPPING Group– δρομολο-

γήθηκε τον φετινό Μάρτιο σε κυκλική

διαδρομή, η οποία ενώνει την Ασία με

την Ευρώπη. Στο πρώτο του ταξίδι, διάρκειας 84 ημερών, το OOCL SPAIN προσεγγίζει 13 διαφορετικά λιμάνια, από την

Κίνα και τη Νοτιοανατολική Ασία έως τη Βορειοδυτική Ευρώπη.

Η επιλογή του Πειραιά ως ενδιάμεσου σταθμού μεταφοράς αποδίδεται πρωτίστως στο υψηλό επίπεδο υπηρεσιών που παρέχεται από τη ΣΕΠ ΑΕ σε ό,τι αφορά την ταχύτητα εξυπηρέτησης των πλοίων

και των φορτίων διαμετακόμισης, την τεχνολογική υπεροχή των προσφερόμενων υπηρεσιών καθώς και τη στρατηγική θέση του Πειραιά, η οποία τον καθιστά βασικό κόμβο στις θαλάσσιες

εμπορευματικές ροές από και προς τη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά και σε πολλά

άλλα μέρη του κόσμου. Με μήκος 399,9 μέτρα και πλάτος 61,3 μέτρα, το OOCL SPAIN, κατασκευής 2023, έχει χωρητικότητα φορτίου 24.188 TEUs.

▶▶▶ Απογειώνεται η κίνηση από το «Μακεδονία»

To αεροδρόμιο «Μακεδονία» αποτελεί

τη δεύτερη μεγαλύτερη βάση της Aegean σε επιβατική κίνηση και δραστηριότητα, με περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια επιβάτες. Ισχυρό hub, που από φέτος ισχυροποιείται περαιτέρω με την προσθήκη νέων προορισμών και εκτενέστερη διασυνδεσιμότητα: Βαρκελώνη, Βόννη, Ερεβάν, Τμπιλίσι, Βενετία προστίθενται σε Βερολίνο, Βρυξέλλες, Ντύσελντορφ, Αμβούργο, Λάρνακα, Μιλάνο, Ρώμη, Στουτγάρδη, Τελ-Αβίβ, Ζυρίχη αλλά και τους εποχικούς προορισμούς για Νυρεμβέργη, Παρίσι, Ανόβερο.

Η δυναμική της Θεσσαλονίκης, όπως αυτή αποτυπώνεται στην αυξημένη

κίνηση εξωτερικού, και το νέο ενισχυμένο

πρόγραμμα της εισηγμένης συζητήθηκαν

μεταξύ επιτελών της εταιρείας (Στέφανου

Σαδόπουλου, Ειρήνης Σιδηροπούλου),

στο πλαίσιο ενημέρωσης για ταξιδιωτι-

κούς πράκτορες για την έναρξη της τουρι-

στικής περιόδου. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά

είναι τα μηνύματα του πρώτου τριμήνου,

καθώς είναι αυξημένα κατά 23% σε

σχέση με το 2019 (και +107% σε σχέση

με το 2022).

Συνακόλουθη είναι και η επενδυτική/

χρηματιστηριακή ενίσχυση, με τη μετοχή

να φθάνει έως τα 7,98 ευρώ (υψηλό

Φεβρουαρίου 2020), με +6,47% και συ-

ναλλαγές 75.000 τμχ. Ανόδος +49,34%

από την αρχή του έτους για το «χαρτί»

και αποτίμηση στα 712,3 εκατ. ευρώ για την εισηγμένη.

▶▶▶ Επάγγελμα

«λομπίστας

Βρυξελλών»: Αλλάζουν οι

κανόνες…

Συνέβησαν πολλά, και όχι μόνο όσα έμαθαν λεπτομερώς οι Έλληνες, λόγω του Qatargate. Το Ευρωκοινοβούλιο αποφάσισε να πάρει δραστικά μέτρα. Αναθεωρούνται ριζικά οι κανόνες για το lobbying που ασκούν στις Βρυξέλλες οι πρώην ευρωβουλευτές. Στο πρώτο μέτρο αντίδρασης μετά τα πολλαπλά σκάνδαλα διαφθοράς

των Βρυξελλών και του Στρασβούργου προχώρησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αποφασίζοντας να απαγορεύσει σε πρώην ευρωβουλευτές να ασκούν δραστηριότητα lobbying στο σώμα για περίοδο 6 μηνών μετά το τέλος της θητείας τους.

Μετά την έγκριση από τους προέδρους των

πολιτικών ομάδων του κοινοβουλίου του

σχεδίου μεταρρύθμισης που πρότεινε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, το προεδρείο υιοθέτησε την πρώτη εφαρμοστική απόφαση αναθεωρώντας τους εφαρμοστέους κανόνες για τους πρώην βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η απόφαση αυτή, που θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Μαΐου, τροποποιεί τους ισχύοντες κανόνες, που είχαν θεσπιστεί το 1999, για τα προνόμια που παρέχονται σε πρώην ευρωβουλευτές, μετά το τελευταίο σκάνδαλο διαφθοράς, που ξέσπασε τον Δεκέμβριο. • • •

Intelligence, not just news.

MCDONALD’S CORP.

Εταιρεία Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης (NYSE), Η.Π.Α.

[Bloomberg Ticker: MCD:US] [Reuters Ticker: MCD.N]

Κλάδος

Δραστηριότητας:

Καταναλωτικές Υπηρεσίες / Αλυσίδα Μαζικής Εστίασης

Τιμή Μετοχής

21 Δεκεμβρίου 2022

στο Χρηματιστήριο (σε $) $ 268,16

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.)

Χρ. Αξία (σε εκατ. $)

Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.)

Συντελεστής Beta

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μέγ. 52 εβδ. ($)

Χαμ. 52 εβδ. ($)

Απόδ. 1-Μ

Απόδ. 6-Μ

Απόδ. 12-Μ

732,42 196.406 2.955.644 0,781

278,40 222,00 -1,90% 12,31% 2,47%

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

Τα McDonald's αποτελούν τη μεγαλύτερη αλυσίδα εστιατορίων στον κόσμο με βάση τα έσοδα, εξυπηρετώντας πάνω από 69 εκατομμύρια πελάτες καθημερινά σε περισσότερες από 100 χώρες σε περισσότερα από 40.000 καταστήματα βάσει των στοιχείων του έτους 2021.

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

σε εκατ. $)

Πηγή:Εταιρεία.Σημείωση:Τοοικονομικόέτοςλήγειστις31Δεκεμβρίου. Έτος2021:ΙανουάριοςέωςΔεκέμβριος2021. Έτος2022:ΙανουάριοςέωςΔεκέμβριος2022.

Ηπληροφόρησηπουπεριλαμβάνεταιστοπαρόνέγγραφοβασίζεταισεδεδομέναπουέχουνληφθείαπόαναγνωρισμένεςστατιστικέςυπηρεσίες,δημοσιευμένεςαναφορέςήπληροφορίες,ήάλλεςπηγέςπουθεωρούνταιαξιόπιστες.Ωστόσο,ηπληροφόρησηαυτήδενέχειεξακριβωθείαπότηVRSκαιηVRSδενπαραθέτειδηλώσειςγιατηνακρίβειακαιτηνπληρότητάτης.Ηπληροφόρησηαλλάκαιοποιαδήποτεδηλωθείσα άποψηδεναποτελούνπροσφοράγιαπώλησηήπρότασηγιαπροσφοράπώλησηςοποιωνδήποτεμετοχών,δικαιωμάτωνπροτίμησης,μετατρέψιμωναξιόγραφωνήδικαιωμάτωνπροαίρεσηςτων«καλυπτόμενων

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων

• Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον

Βασικά Χρηματοοικονομικά

& Δείκτες,

Ηπληροφόρησηπουπεριλαμβάνεταιστοπαρόνέγγραφοβασίζεταισεδεδομέναπουέχουνληφθείαπόαναγνωρισμένεςστατιστικέςυπηρεσίες,δημοσιευμένεςαναφορέςήπληροφορίες,ήάλλεςπηγέςπουθεωρούνταιαξιόπιστες.Ωστόσο,ηπληροφόρησηαυτήδενέχειεξακριβωθείαπότηVRSκαιηVRSδενπαραθέτειδηλώσειςγιατηνακρίβειακαιτηνπληρότητάτης.Ηπληροφόρησηαλλάκαιοποιαδήποτεδηλωθείσα άποψηδεναποτελούνπροσφοράγιαπώλησηήπρότασηγιαπροσφοράπώλησηςοποιωνδήποτεμετοχών,δικαιωμάτωνπροτίμησης,μετατρέψιμωναξιόγραφωνήδικαιωμάτωνπροαίρεσηςτων«καλυπτόμενων

Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι

Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των

& Συγχωνεύσεων.

Σημαντικό το διακύβευμα

Σημαντικό είναι το διακύβευμα και για την ευρύτερα εννοούμενη επενδυτική κοινότητα, από την αγορά χρέους (κρατικού/πρωτογενής-δευτερογενής, ιδιωτικού-εταιρικού) μέχρι το χρηματιστήριο, τα αμοιβαία κεφάλαια, την αξιοποίηση πόρων επαγγελματικών ασφαλιστικών ταμείων και όσων συνθέτουν τον εν λόγω χώρο.

Με τη συλλογιστική πως η επενδυτική βαθμίδα «ξεκλειδώνει» τη διαδικασία επανόδου του Χρηματιστηρίου Αθηνών στην κατηγορία των αναπτυγμένων, έχει σημασία αν και πόσο «ώριμο» είναι για μια τέτοια προοπτική, κυρίως δε τι πρέπει να γίνει μέχρι τότε ώστε να έχει το απαιτούμενο «βάθος» για να υποδεχθεί τα σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια που θα εισρεύσουν στην εγχώρια κεφαλαιαγορά. Κυρίως επενδυτικού χαρακτήρα (και προσανατολισμού) κεφάλαια, πιο «συντηρητικά» και μακροπρόθεσμα, ζωογόνα τόσο για τις τράπεζες –που σταδιακά θα πρέπει να μειώσουν τον λόγο κεφαλαίων ως προς το DTC– όσο και για την εγχώρια επιχειρηματικότητα, καθώς αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό, πετυχαίνοντας εξαγωγές ρεκόρ φέτος. Κεφάλαια απαραίτητα για την περαιτέρω ενίσχυση ομίλων και επιχειρήσεων, στο πλαίσιο της υλοποίησης επενδυτικών προγραμμάτων, και σημαντικά για το μέγεθος της οικονομίας. Αρκεί

να αναφερθούν, ενδεικτικά, δύο ευρύτερα εννοούμενοι κλάδοι, της ενέργειας και των κατασκευών-υποδομών.

Ως μέρος του NGEU, η Ελλάδα διαθέτει έως και 30,5 δισ. ευρώ διαθέσιμα (17,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις, 12,7 δισ. ευρώ σε δάνεια), στο πλαίσιο του RRF, για την περίοδο 2021-2026. Το γεγονός αυτό καθιστά την Ελλάδα τον μεγαλύτερο δικαιούχο στην ΕΕ σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της. Περισσότερο από το ένα τρίτο των κονδυλίων έχει προγραμματιστεί για την πράσινη μετάβαση της χώρας, σχεδόν το ένα τέταρτο για την ψηφιοποίηση και το υπόλοιπο για τη στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων και πολιτικών για την αγορά εργασίας, την υγειονομική περίθαλψη και τη δημόσια διοίκηση, περιλαμβανομένης και της φορολογικής διοίκησης και της δικαιοσύνης.

Η δεύτερη πληρωμή RRF της Ελλάδας, ύψους 3,6 δισ. ευρώ, πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2023, μετά την πρόωρη εκπλήρωση 28 ορόσημων και στόχων. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η προσπάθεια του περιοδικού ΧΡΗΜΑ απευθυνόμενου σε ανθρώπους της αγοράς.