Pharma & Health Business #36, Μαρτιος-Απρίλιος 2016 by ethosMEDIA

ΠΡΟΦΙΛ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο καλός Ο πιο πιο καλός οο διοικητής διοικητής Jim Sage

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΡΕΠΟΡΤΑΖ Πασχάλης ΠασχάληςτοΑποστολίδης Αποστολίδης Ψίχουλα νέο ΕΣΠΑ για την Υγεία ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

035 ///Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 036 2016 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

GR1603458162

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 3 56

## ΙΜΑΡ-ΑΠΡ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 66

4ο 4ο Clinical Clinical ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Research Research Conference Conference Βασίλης Μπαρδής Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Εµβόλια Εξελίξεις στα Καρδιαγγειακά Νοσήματα

Xprecia Strideâ&#x201E;˘ Coagulation Analyzer Siemens hemostasis quality from lab to point of care

Not available for sale in the U.S. Product availability varies by country.

siemens.com/diagnostics

περ

ΟΜΕΝΑ

14 6. Προφίλ Μανώλης Παπασάββας 8. Ρεπορτάζ Ψίχουλα το νέο ΕΣΠΑ για την Υγεία 14. Συνέντευξη Βασίλης Μπαρδής

26. Ρεπορτάζ Η θέση των βιοομοειδών στη συνταγογράφηση 30. Συνέντευξη Jim Sage ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ 40. Ρεπορτάζ Π.Ο.Υ.: Καρδιαγγειακές παθήσεις 44. Ρεπορτάζ Νέα θεραπεία για την καρδιακή ανεπάρκεια

62 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

036

# ΜΑΡ-ΑΠΡ 2016 τιμή τεύχους 10€

40 ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Δήµητρα Ευθυµιάδου efthymiadou.d@ethosmedia.eu Ιοκάστη Αλειφεροπούλου aliferopoulou.i@ethosmedia.eu Κοσμάς Ζακυνθινός zakinthinos.k@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βασιλική Αγγουρίδη agouridi.v@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

48. Ρεπορτάζ Νέα δεδομένα για τη στηθάγχη 52. Συνέντευξη Ευάγγελος Λυμπερόπουλος 58. Άρθρο Γεώργιος Στεργίου «Ρίχνοντας» την υψηλή αρτηριακή πίεση 62. Άρθρο Χρήστος Γκόγκας Μηχανική θρομβεκτομή 64. Ρεπορτάζ Εξελίξεις στα Καρδιαγγειακά 68. Οικονομική Επικαιρότητα 71. Virus 76. Χρηματιστήριο Ανάλυση VRS

78. Ραντεβού Υγείας

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ: Σοφία-Aφροδίτη Βουλγαράκη voulgaraki.s@ethosmedia.eu

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαριάννα Μονόπωλη monopoli.m@ethosmedia.eu

DIGITAL MARKETING: Σοφία Γελαδάκη geladaki.s@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

Εκτύπωση - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

Ιδιοκτησία:

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.alivemag.gr • www.hrima.gr • www.insuranceworld.gr • www.asfalizomai.com ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

εται...

ών Το δράμα κορυφ

Έστω και διά πυρός και σιδήρου, η κυβέρνηση θα «περάσει» τα μέτρα. Το θέμα όμως είναι ότι θα πρέπει και να τα εφαρμόσει.

δα. Η διαπραγμάΜεγάλη Εβδομά ι να Εί ω. άψ γρ άθεση να ς και ένα πίσω, οι Δεν έχω καμία δι ά ένα βήμα μπρο ωρ οχ πρ φυν μώ εσ και Θ ) και η χώρα ασ τευση κυβέρνησης ιρό που διάλεξαν κα ς δε ια (γ ύν απεργο δημοσιογράφοι ίδια. Η «πεκτιά. είχαμε μία από τα ι ρσ πέ ι Κα . ρά η πρώτη φο έκρινε ο Αλέξης Βέβαια, δεν είναι ρουφάκη, που εν Βα η άν Γι υ το γμάτευση ευταία στιγμή όρήφανη» διαπρα νοκ-άουτ. Την τελ ρα χώ τη ι σε θέ ειψε να Τσίπρας, λίγο έλ 180 μοίρες. έστριψε το τιμόνι ός ργ ου μβαίνει για υπ ωθ πρ μως, ο άρχει κάτι που συ υπ ι Κα . κά ετι ορ τα είναι διαφ το «καλό σενάριο» Τώρα, τα πράγμα λέψω ποιο είναι αβ δι να υς; ση θέ ν είμαι σε θέτηση του χρέο πρώτη φορά. Δε μας. Είναι η διευ ς ου όλ τ’ ι κα κα τε ρα ού ι η, τη χώ πιστεύοντα για την κυβέρνησ δανειστές δεν εμ οι ι α ότ μι ρο υν θα νο κά κά ως ξε ς, ώστε να Μπορεί. Είναι όμ κή ελίτ της χώρα ική και οικονομι λιτ πο ν τη ν το ισ ελάχ η αυτή. ος την κατεύθυνσ ι πιο βαθιά. Στον γενναία κίνηση πρ θιζόμαστε όλο κα βυ ά, σορν πε υ πο μέρα των κρατικών νο Στο μεταξύ, κάθε φυξία. Τα χρέη ασ ης υ ήρ το πλ ς ί νε τε πά ρα επικ . Οι δα χώρο της υγείας έον τα 3 δισ. ευρώ ς ΠΥΥ αγγίζουν πλ ΕΟ τρίμηνο του έτου υ ο το ι ώτ κα πρ ν ο ίω στ κομε 0 ι ανεξέλεγκτα 20 τα τα ύν ι νο σε κι ρά α πε ακ μπορεί να ξε ση ΕΟΠΥΥ για φάρμ βα έρ υπ η ό, κάτι δραστικ και, αν δεν γίνει αο! ην άμ ομεί, πότε λόγω εκατ. στο εξ υ Υγείας πελαγοδρ είο ργ πω ου αν Υπ υ λή το βο ία ερ ηγεσ αι υπ Την ίδια ώρα, η . Μάλιστα, δεν είν ς λόγω ιδεοληψιών τε εις στον χώρο τη πό ι ήσ κα ιρ ς ιχε νη επ σύ ι κα σχετο ίες ατ λμ γε σι αγ μό νο του δη ιαφορεί αν επ είναι υπουργοί μό ι ότι δείχνει να αδ κα ς Λε . φή ρο ην καταστ υγείας οδεύουν στ ς. εία ά πυυγ ος ατ ου συστήμ είσει. Έστω και δι αξιολόγηση θα κλ η ι είναι ότ ι ως τα όμ ίνε μα φα μέτρα. Το θέ Αργά ή γρήγορα, ωθυη θα «περάσει» τα πρ ησ ο ρν βέ αν κυ νο η μό υ, ορεί να γίνει μπ ρός και σιδήρο τό Αυ ι. οσε μό αφ οφείλει να ι να τα εφαρ ότι θα πρέπει κα ματισμό, ο οποίος χη ασ αν κό μι δο ήσει σε πουργός προχωρ είο Υγείας. ργ ου Υπ ρά και το Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

998/GR/12-01//1003(2)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Η Gilead Sciences είναι μια βιοτεχνολογική εταιρεία που ανακαλύπτει, αναπτύσσει και εμπορεύεται καινοτόμες θεραπείες για νόσους όπου υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Αποστολή της εταιρείας παγκοσμίως είναι να προάγει τη φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων), στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση) και πρόσφατα στον τομέα της Αιματολογίας/ Ογκολογίας. Σήμερα, το 42% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Είναι ένα ποσοστό που υπερβαίνει το αντίστοιχο άλλων εταιρειών του χώρου μας και καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

ΠΡοΦΙΛ

Μανώλης Παπασάββας*

Οι κυβερνήσεις πέφτουν, ο Παπασάββας μένει... Ένα από τα μακροβιότερα στελέχη στο δημόσιο σύστημα υγείας, με ισχυρούς συμμάχους και δυνατό βιογραφικό

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

άχη για μια θέση σε διοίκηση νοσοκομείου δίνουν τις ημέρες αυτές πολλά στελέχη του χώρου της υγείας, και όχι μόνο. Υπάρχει, ωστόσο, ένας διοικητής νοσοκομείου που δεν αλλάζει… με καμία κυβέρνηση! Πρόκειται για τον διοικητή του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία», Μανώλη Παπασάββα, ο οποίος τείνει να γίνει σχεδόν… αιώνιος διοικητής. Ο κύριος Παπασάββας διοικεί εδώ και χρόνια το παιδιατρικό νοσοκομείο με τις περίπου 55.000 νοσηλείες τον χρόνο και τους περίπου 200.000 επισκέπτες στα εξωτερικά ιατρεία. Ένα νοσηλευτικό ίδρυμα που συμπληρώθηκε με το ογκολογικό νοσοκομείο για παιδιά, που φέρει την υπογραφή της Μαριάννας Βαρδινογιάννη. Η μονάδα αυτή περιλαμβάνει 5 κτήρια σε μια επιφάνεια 15.000 τ.μ. Κατά πολλούς, η σχέση του διοικητή με την οικογένεια Βαρδινογιάννη, που δεν προϋπήρχε αλλά δημιουργήθηκε κατά την κατασκευή του ογκολογικού νοσοκομείου, είναι και αυτή που τον κρατά στην ίδια θέση επί σειρά ετών. Κατά άλλους, ο Μανώλης Παπασάββας είναι ένας από τους πιο επιτυχημένους διοικητές, επειδή ακριβώς κατορθώνει να ισορροπεί

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν σε έναν χώρο στον οποίο νοσηλεύονται άρρωστα παιδιά. Το βέβαιο είναι πως ο νεαρός Ροδίτης κατέχει ειδικές σπουδές στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας. Έχει σπουδάσει εξάλλου στο Leeds της Αγγλίας, Οικονομικά της Υγείας, με εξειδίκευση στη Διοίκηση Νοσοκομείων. Βέβαια, οι «κακές γλώσσες» συνεχίζουν να υποστηρίζουν πως οι δημόσιες σχέσεις του με ισχυρά πολιτικά πρόσωπα, κυρίως προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ, τον καθιστούν μόνιμο διοικητή στην ίδια θέση… Δεν είναι τυχαίο –υποστηρίζουν καλά γνωρίζοντες στο PhB– ότι παρέμεινε στη θέση του και επί ΣΥΡΙΖΑ, που απομάκρυνε σχεδόν το σύνολο των διοικητών που είχαν διοριστεί από προηγούμενες κυβερνήσεις. Ο ίδιος, πάντως, δεν φαίνεται να πτοείται. Προέρχεται άλλωστε από ιατρική οικογένεια και φαίνεται πως είναι γνώστης του τι συμβαίνει στην Υγεία. Ο πατέρας του Μανώλη Παπασάββα, Κυριάκος, ήταν γνωστός παθολόγος της Ρόδου –από όπου και κατάγεται– ενώ ο διοικητής είναι ο νεότερος από τους τρεις γιούς της οικογένειας. Και τα δύο αδέρφια του όμως είναι επίσης γιατροί. Ο ένας είναι στην Αμερική στο Κονέκτικατ και θεωρείται ένα από τα μεγά-

*Διοικητής του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» λα ονόματα σε βαριατρικά χειρουργικά περιστατικά. Και ο άλλος αδερφός όμως, επίσης γιατρός, ζει και εργάζεται στην Αγγλία. Ενδεχομένως, αυτή η σχέση της οικογένειάς του με την Υγεία να οδήγησε τελικώς και τον διοικητή του Παίδων στο να αναζητήσει την τύχη του στο ελληνικό ΕΣΥ. Όταν επέστρεψε από τις σπουδές του στην Αγγλία το 1998-99, λένε όσοι τον γνωρίζουν από τα νεανικά του χρόνια, διορίστηκε βοηθός διοικητή στον Ευαγγελισμό. Τουλάχιστον, αυτό θυμούνται και αναφέρουν στο PhB οι παλαιότεροι του συστήματος, που περιγράφουν έναν νεαρό να προσπαθεί να ενσωματωθεί στο ελληνικό κατεστημένο. Τα χρόνια πέρασαν γρήγορα, με τον Μανώλη Παπασάββα να διορίζεται με την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου το 2010 στο Παίδων «Αγία Σοφία» μέσω της «ανοιχτής διακυβέρνησης», του λεγόμενου opengov. Ένα σύστημα που είχε διαφημιστεί δεόντως από την τότε κυβέρνηση. Μάλιστα, τα πρώτα χρόνια, ήταν διοικητής του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία», αλλά ταυτόχρονα είχε τη διοικητική ευθύνη και των διασυνδεόμενων νοσοκομείων Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» και «Πεντέλης». Σήμερα, ο Μανώλης Παπασάββας θεω-

ρείται ένα από τα μακροβιότερα στελέχη στο δημόσιο σύστημα υγείας, μαζί με τον υποδιοικητή της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας, Λάμπη Πλάτση, ο οποίος έχει υπάρξει στενός συνεργάτης του Δημήτρη Κρεμαστινού. Κάτι καθόλου τυχαίο βέβαια, καθώς πολλοί θεωρούν πως ο διοικητής του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» χαίρει της προστασίας του συστήματος, εξαιτίας των υψηλών γνωριμιών του. Κατά άλλους, πάλι, αποτελεί πρότυπο διοίκησης για το προβληματικό ΕΣΥ. Τώρα το αν το «Αγία Σοφία» ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μικρών ασθενών και των γονέων τους, η ιστορία θα το δείξει…•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ψίχουλα το νέο ΕΣΠΑ για την Υγεία!

του Αιμίλιου Νεγκή anegis@me.com

ο ταμείον του νέου ΕΣΠΑ «είναι μείον» στον τομέα της Υγείας. Όπως αποκαλύπτουμε, οι πόροι του νέου προγράμματος για τον εκσυγχρονισμό των νοσοκομείων είναι μηδαμινοί. Για να ολοκληρωθούν τα έργα που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη χρειαζόμαστε 173 εκατ. ευρώ και το πρόγραμμα προσφέρει μόλις 158 εκατ.! Το πρώτο συμπέρασμα που συνάγει κανείς είναι ότι στο νέο ΕΣΠΑ για την περίοδο 2014-2020 υπάρχουν διαθέσιμοι πολύ λιγότεροι πόροι για υποδομές και ιατρικό εξοπλισμό, σε σύγκριση με την περίοδο

Μηδαμινοί είναι οι πόροι του νέου ΕΣΠΑ για εκσυγχρονισμό των νοσοκομείων έως το 2020-Χρειαζόμαστε 173 εκατ. και διαθέτουμε μόλις 158!

2007-2013. Η χρηματοδότηση του προηγούμενου ΕΣΠΑ για τον σκοπό αυτό μέσω των Περιφερειακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) ξεπερνούσε τα 800 εκατ.! Στο νέο ΕΣΠΑ, οι αντίστοιχοι πόροι ανέρχονται στα 158 εκατ. Η κατανομή τους ανά περιφέρεια αποτυπώνεται στον παρακείμενο πίνακα. Οι πόροι αυτοί δεν επαρκούν για την ολοκλήρωση των έργων, που έχουν μείνει ημιτελή από το προηγούμενο ΕΣΠΑ και τον υφιστάμενο προγραμματισμό. Πολύ περισσότερο για τη χρηματοδότηση νέων. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, συνολικά, απαιτούνται 173 εκατ. ευρώ! Συνεπώς, κάποια έργα ή θα κοπούν ή πρέ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η χώρα έχασε περίπου 150 εκατ. ευρώ, λόγω των ολιγωριών τη χρονική περίοδο 2007-2013

πει να βρεθεί για αυτά άλλη πηγή χρηματοδότησης. Ήδη, πάντως, έχει γίνει ιεράρχηση των αναγκών ανά περιφέρεια και θα εκδοθούν σχετικές οδηγίες. Βέβαια, όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν και κάτι άλλο: Η χώρα είναι υποχρεωμένη να συνεχίσει έργα που είναι ημιτελή από το προηγούμενο ΕΣΠΑ. Αν όμως αυτά είχαν ολοκληρωθεί εγκαίρως, θα είχαμε στη διάθεσή μας το σύνολο των πόρων. Δηλαδή, πρακτικά, η χώρα έχασε περίπου 150 εκατ. ευρώ λόγω των ολιγωριών κατά τη χρονική περίοδο 2007-2013. Πιο έντονο πρόβλημα ελλιπούς χρηματοδότησης παρατηρείται σε δύο περιπτώσεις: 1. Στη Στερεά Ελλάδα, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός ανέρχεται στα 6,5 εκατ. ευρώ, ενώ για να ολοκληρωθεί μόνο το νέο νοσοκομείο της Χαλκίδας απαιτούνται επιπλέον πόροι που ξεπερνούν τα 40 εκατ.! 2. Στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός της Περιφέρειας ανέρχεται στα 15,7 εκατ., ενώ για το νέο νοσοκομείο της Λευκάδας καθώς και για άλλα 5 έργα, που είναι σε εξέλιξη, απαιτούνται επιπλέον 5 εκατ. πέραν του διαθέσιμου προϋπολογισμού! Από την άλλη, υπάρχουν και περιφέρειες που έχουν διαθέσιμο προϋπολογισμό για την ένταξη ορισμένων νέων έργων. Για παράδειγμα, στην περιφέρεια Αττικής υπάρχουν έργα ημιτελή από το προηγούμενο ΕΣΠΑ ύ-

ψους 4 εκατ. και απομένουν 14 εκατ. για νέα έργα. Ήδη, υπάρχουν προτάσεις με υπερδιπλάσιο προϋπολογισμό, και άρα υπάρχει ανάγκη ορθολογικής αξιολόγησής τους, ώστε τα χρήματα να πιάσουν τόπο. Μηδαμινοί είναι οι πόροι για την Υγεία και από άλλες πηγές του νέου ΕΣΠΑ. Την περίοδο 2007-2013, υπήρχαν διαθέσιμα 400 εκατ. ευρώ από το επιχειρησιακό πρόγραμμα του Υπουργείου Εργασίας για την εκπαίδευση προσωπικού. Το νέο ΕΣΠΑ δεν έχει ούτε ένα ευρώ προς την κατεύθυνση αυτή. Ακόμη, στο Υπουργείο Υγείας επιδεικνύουν αβελτηρία στην εκμετάλλευση άλλων δύο πηγών χρηματοδότησης, που αφορούν την ενεργειακή αναβάθμιση και εξοικονόμηση ενέργειας: 1. Τ ο επιχειρησιακό πρόγραμμα Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη στον άξονα 10 έχει συνολικό προϋπολογισμό 94 εκατ. 2. Στις περιφέρειες, υπάρχουν πόροι για τον σκοπό αυτό που αγγίζουν τα 200 εκατ. ευρώ. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν τα νοσοκομεία να εγκαταστήσουν ηλιοθερμικά συστήματα, εξοικονομώντας πόρους. Ήδη, το νοσοκομείο Καλαμάτας έχει κάνει τέτοια επένδυση με τεράστια οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, στο Υπουργείο Υγείας δεν έχει γίνει καμία προετοιμασία και σχεδιασμός για να υποβληθούν τεχνικά δελτία έργων.•••

Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης ανά περιφέρεια Περιφέρεια

Προϋπολογισμός ΕΣΠΑ 2014-2020

Παρατηρήσεις

Αττική

19.963.232

Γ ια τα υπό εξέλιξη έργα απαιτούνται γύρω στα 4 εκατ. Απομένουν 14 εκατ. για νέα έργα. Τα μέχρι τώρα προτεινόμενα έργα ξεπερνούν τα 14 εκατ.

Κεντρική Μακεδονία

21.333.334

Έργα σε εξέλιξη, κυρίως ΑΧΕΠΑ και Γ.Ν. Βέροιας Υπολείπονται περίπου 26 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + ασθενοφόρα ΕΚΑΒ = 1 εκατ Χρειάζονται άλλα 5 εκατ.

ΑΜΘ

24.505.623

3 έργα σε εξέλιξη Υπολείπεται 1,5 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 14 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 29 εκατ. Ενδέχεται να μη χρειαστεί αύξηση του προϋπολογισμού, ακόμη κι αν ενταχθούν όλα τα νέα έργα

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης ανά περιφέρεια (συνέχεια) Περιφέρεια Δυτική Μακεδονία

Προϋπολογισμός ΕΣΠΑ 2014-2020 13.000.000

Παρατηρήσεις 4 έργα σε εξέλιξη (Πτολεμαΐδα Μποδοσάκειο, Γ.Ν. Καστοριάς, Ασθενοφόρα ΕΚΑΒ, Κέντρο ΕΚΑΒ Κοζάνης) Υπολείπονται 7 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 3 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 5 εκατ. Μένει 1 εκατ. περίπου για άλλα έργα

Θεσσαλία

5.555.556

5 έργα σε εξέλιξη Υπολείπονται 2 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 4 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 3 εκατ. Ισοσκελισμένος Προϋπολογισμός

Ήπειρος

6.448.888

3 έργα σε εξέλιξη Υπολείπονται 2 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 7 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 12 εκατ. (κυρίως ο εξοπλισμός του νέου 5ώροφου κτηρίου του παν/κού νοσ/μείου και ο εξοπλισμός του ΤΕΠ Φιλιατών) Χρειάζονται άλλα 8 εκατ.

Στερεά Ελλάδα

6.559.756

Χαλκίδα: O συν. Π/Υ του έργου = 66 εκατ. Στο ΕΣΠΑ εντάχθηκαν 22 εκατ. και απομένουν 1,6 εκατ. για να κλείσει αυτή η Σύμβαση Για να ολοκληρωθεί απαιτούνται 38 εκατ.

Δυτική Ελλάδα

8.888.890

+ 5 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 3 εκατ. 9 έργα σε εξέλιξη, κυρίως Νοσ. Αγ. Ανδρέας στην Πάτρα: Υπολείπονται 10 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + Τα 15 ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ 1 εκατ. Χρειάζονται άλλα 2 εκατ.

Πελοπόννησος

2.500.000

8 έργα σε εξέλιξη (κυρίως ΨΤ στο Παναρκαδικό Τρίπολης) Υπολείπονται 7,7 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους Χρειάζονται άλλα 5 εκατ.

Κρήτη

13.500.000

έες πτέρυγες στο Βενιζέλειο, Ηράκλειο. Στο προηγούμενο ΕΣΠΑ υλοποιΝ ήθηκε έργο 3,8 και απομένουν άλλα 10 εκατ. για την ολοκλήρωση) + 1,2 εκατ. για τα 25 ασθενοφόρα + ψυχροστάσιο πάλι στο Βενιζέλειο Π/Υ 1 εκατ. Ισοσκελισμένος Προϋπολογισμός

Νότιο Αιγαίο

8.000.000

8 έργα σε εξέλιξη, κυρίως Νοσ. Καρπάθου Υπολείπονται 8 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 2 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 760.000 εκατ. Ισοσκελισμένος Προϋπολογισμός

Βόρειο Αιγαίο

12.500.000

5 έργα σε εξέλιξη, κυρίως το Βοστάνειο Μυτιλήνης Υπολείπονται 6 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους + 4 νέα προτεινόμενα έργα ύψους 3 εκατ. Περισσεύουν περίπου 3 εκατ. για άλλα έργα

Ιόνια Νησιά

15.790.000

6 έργα σε εξέλιξη (κυρίως το νέο Νοσ. Λευκάδας) Υπολείπονται 20,5 εκατ. για την ολοκλήρωσή τους Χρειάζονται άλλα 5 εκατ.

Σύνολο

158.545.283

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Σύγκριση προϋπολογισμών ανά περιφέρεια Περιφέρεια

Στη Στερεά Ελλάδα, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός ανέρχεται στα 6,5 εκατ. ευρώ

Αττική Κεντρική Μακεδονία ΑΜΘ Δυτική Μακεδονία Θεσσαλία Ήπειρος Στερεά Ελλάδα Δυτική Ελλάδα Πελοπόννησος Κρήτη Νότιο Αιγαίο Βόρειο Αιγαίο Ιόνια Νησιά Σύνολο

Προϋπολογισμός ΕΣΠΑ 2014-2020

Προϋπολογισμός ΕΣΠΑ

19.963.232 21.333.334 24.505.623 13.000.000 5.555.556 6.448.888 6.559.756 8.888.890 2.500.000 13.500.000 8.000.000 12.500.000 15.790.000 158.545.283

102.000.000 96.000.000 72.000.000 42.000.000 54.000.000 72.000.000 84.000.000 72.000.000 60.000.000 24.000.000 30.000.000 60.000.000 36.000.000 804.000.000

Οι 5 στόχοι του Υπουργείου Υγείας

Ολοκλήρωση ημιτελών έργων

Ολοκλήρωση όλων των έργων που έχουν νομικές δεσμεύσεις

Ολοκλήρωση των διαγωνισμών για τα ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ στις περιφέρειες που το θέμα παραμένει σε εκκρεμότητα

Ιεράρχηση των έργων στις περιφέρειες στις οποίες υπάρχει διαθέσιμος προϋπολογισμός

Ωρίμαση έργων ενεργειακής αναβάθμισης

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Κατανομή πόρων Περιφερειακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) ΕΣΠΑ 2007-2014

72.000.000 96.000.000

42.000.000

72.000.000

54.000.000

60.000.000 84.000.000

36.000.000 72.000.000

102.000.000

60.000.000

30.000.000

24.000.000

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο αριθμός των κλινικών μπορεί να συρρικνωθεί και στο μισό

Συνέντευξη: Δήμητρα Ευθυμιάδου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

Τους κινδύνους που κρύβει η «πολιτική» πληρωμών του ΕΟΠΥΥ και τις δυσάρεστες επιπτώσεις ενός ναυαγίου στις διαπραγματεύσεις των δύο πλευρών επεσήμανε ο πρόεδρος του ΣΕΚ.

ε μια εξαιρετικά κρίσιμη καμπή βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του ΕΟΠΥΥ και των εκπροσώπων των ιδιωτικών κλινικών. Τα άγρια «παζάρια» συνεχίζονται, καθώς κάθε πλευρά θέλει στη μάχη αυτή να εξασφαλίσει το καλύτερο δυνατό. Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Κλινικών (ΣΕΚ), Βασίλης Μπαρδής, σε συνέντευξή του στο PhB αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως ο κλάδος θα καταρρεύσει αν ο ΕΟΠΥΥ συνεχίσει την ίδια τακτική των πληρωμών, προβλέποντας μάλιστα ότι θα υπάρξουν περίπου 20.000 εργαζόμενοι που θα βγουν στην ανεργία. Κι αυτό επειδή θεωρεί ότι τουλάχιστον οι μισές ιδιωτικές κλινικές από αυτές που έχουν μείνει στην κρίση θα βάλουν λουκέτο. Ο κύριος Μπαρδής υποστηρίζει ότι δεν γίνεται οι ιδιωτικές κλινικές να μη χρεώνουν τους ασθενείς επιπλέον από αυτό που δίνει ο ΕΟΠΥΥ, καθώς ο οργανισμός πληρώνει μόνο το 22% του πραγματικού κόστους μιας νοσηλείας. Τέλος, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Κλινικών προειδοποιεί πως αν δεν κλείσει η συμφωνία με τον ΕΟΠΥΥ, η επιβάρυνση για τον δημόσιο τομέα θα είναι από την αρχή 1,5 δισ. ευρώ συν 1 δισ. ευρώ που θα χρειαστεί για να εξοπλίσει τα δημόσια νοσοκομεία με νέα τεχνολογία και μηχανήματα.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Βασίλης Μπαρδής* * Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Κλινικών (ΣΕΚ) 15

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Αυτό που εμείς θέλουμε είναι μια ειλικρινή σύμβαση

”

EΡ_ Είναι σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για τις νέες συμβάσεις με τον ΕΟΠΥΥ. Τι επιδιώκει ο κλάδος και τι σας δίνει τελικά ο ΕΟΠΥΥ; ΑΠ_ Βρισκόμαστε, αυτή τη στιγμή, στη διαπραγμάτευση. Δεν υπάρχει ακόμη καμία κατάληξη και νομίζω πως όλα θα φανούν όταν πλέον θα έχει λήξει. Αυτό που εμείς θέλουμε είναι μια ειλικρινή σύμβαση και λέω ειλικρινή γιατί: την προηγούμενη φορά πιστέψαμε, αλλά το σύνολο των όρων της σύμβασης διαφοροποιήθηκαν στην πορεία των τριών χρόνων για τις νοσηλείες. Η σύμβαση που είχαμε υπογράψει το 2011 και τέθηκε σε εφαρμογή το 2012, μέχρι που έληξε και με όλες τις παρατάσεις που δόθηκαν, έχει τροποποιηθεί στο σύνολο των άρθρων της. Είτε με αποφάσεις του ΔΣ του ΕΟΠΥΥ, είτε μέσω του Ενιαίου Κανονισμού Παροχών του Οργανισμού, είτε μέσω υπουργικών αποφάσεων. Δηλαδή αυτό που ισχύει σήμερα είναι τελείως διαφορετικό από τη σύμβαση που είχαμε υπογράψει.

τη σύμβαση που έχει υπογραφεί αλλά και την κατάσταση που επικρατεί στον δημόσιο τομέα, δεν μπορείς να αφήσεις τον κόσμο ακάλυπτο. Και μιλάμε για την ακτινοθεραπεία. Το ξέρετε ότι η ακτινοθεραπεία μέχρι τη στιγμή του clawback δεν είχε αναμονή; Δηλαδή υπήρχε αναμονή ακόμη και 12 μήνες στον δημόσιο τομέα πριν το 2012, πριν δηλαδή υπογράψουμε εμείς στον ιδιωτικό τομέα τη σχετική σύμβαση, και τώρα μας πληρώνουν μόνο το 50%. Δεν μπορείς λοιπόν, όταν έχεις επενδύσει σε μηχανήματα και τεχνολογία και τον διαθέτεις αυτόν τον εξοπλισμό, να πληρώνεσαι στο μισό.

EΡ_ Για ποιον λόγο τότε συνεχίσατε να έχετε τη σύμβαση; ΑΠ_ Πιστέψαμε αυτό που μας έλεγαν, ότι θα υπογράφαμε 10 σημεία με τα οποία θα έχουμε νέα σύμβαση. Και μας έλεγαν «να ξέρετε, τώρα έχουμε την Τρόικα, την αξιολόγηση, και πρέπει να περιμένουμε» κ.λπ., και έτσι φθάσαμε έως εδώ. Και το σημαντικό είναι ότι η κίνηση που υπάρχει σήμερα προς τον ιδιωτικό τομέα με τα ΚΕΝ (Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια), με

EΡ_ Τώρα οι ασθενείς πληρώνουν στον ιδιωτικό τομέα παρότι καρκινοπαθείς; ΑΠ_ Σαφέστατα πληρώνουν. Διότι ζητάς χρήματα για να καλύψεις κάποια πράγματα. Δηλαδή αν πληρώσει ένας ασθενής, θα πληρώσει τις ιατρικές αμοιβές. Από την τιμή που σου δίνει ο ΕΟΠΥΥ για την ακτινοθεραπεία, σου κρατάει για clawback και rebate το 50%.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

EΡ_ Τώρα γιατί ξαναϋπάρχει μεγάλη αναμονή για ακτινοθεραπείες στον δημόσιο τομέα αφού υπάρχει ο ιδιωτικός; ΑΠ_ Γιατί μετά το 2013, το δεύτερο εξάμηνο, που μπήκε το clawback και το rebate σε βάρος μας από τον ΕΟΠΥΥ, οι ογκολογικοί ασθενείς δεν μπορούν να πληρώνουν χρήματα. Μέχρι τότε δεν πλήρωναν τίποτε.

EΡ_ Πόσα δηλαδή πρέπει να πληρώνει

ένας καρκινοπαθής για να κάνει ακτινοθεραπείες στον ιδιωτικό τομέα; ΑΠ_ Να σας εξηγήσω. Περίπου 23 εκατ. εκατ. είναι το ετήσιο κόστος στον ιδιωτικό τομέα για ακτινοθεραπείες. Το κόστος που πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ από αυτά είναι τα 10 εκατ. ευρώ. EΡ_ Τα υπόλοιπα τα πληρώνουν οι ασθενείς; ΑΠ_ Όχι, ο ασθενής αν πληρώσει, θα πληρώσει τον γιατρό. Για κάθε θεραπεία μπορεί να είναι και 300 ευρώ. Εξαρτάται από πολλά, από το αν για παράδειγμα έχει επιλέξει συγκεκριμένο γιατρό, αλλά εξαρτάται και από κάθε κλινική. EΡ_ Βέβαια, οι ασθενείς λένε ότι μπορεί να πληρώσουν και 3.000 ευρώ… ΑΠ_ Όχι, τέτοια ποσά δεν έχουν πέσει στην αντίληψή μας. Τα ποσά που πληρώνουν είναι για κάποια πράγματα που απαιτείται επιπλέον αμοιβή, αλλά μόνο ιατρικά. Δεν επιτρέπεται τίποτε άλλο. Η διαφορά ποια είναι: Όταν έχεις κόσμο ο οποίος σου έρχεται, δεν μπορείς να προσφέρεις με τα χρήματα που πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ τις υπηρεσίες αυτές. Γι’ αυτό είπαμε στον ΕΟΠΥΥ «αφαίρεσε την ακτινοθεραπεία από το clawback» (σ.σ.: υποχρεωτική επιστροφή χρημάτων με την υπέρβαση του προϋπολογισμού). EΡ_ Δεν υποτίθεται ότι θα υπογράφατε οι δύο πλευρές μια σύμβαση για τις ακτινοθεραπείες που θα προέβλεπε ακριβώς αυτό, δωρεάν υπηρεσίες και εκτός clawback; ΑΠ_ Ναι, ήταν να υπογραφεί, αλλά δεν υπεγράφη. Και για πράγματα μάλιστα που δεν γίνονται στον δημόσιο τομέα. Εμείς τι τους είπαμε: «Δικές σας είναι οι τιμές, καθορίστε τες, αλλά αφαιρέστε τις υπηρεσίες αυτές από το clawback». Τις τιμές που πληρώνει και το Δημόσιο παίρνουμε. Αλλά να πληρώνεται το πραγματικό κόστος. Άλλωστε, τις σύγχρονες θεραπείες δεν τις έχει ο δημόσιος τομέας. Άρα, ένας ασθενής που, υποχρεωτικά, πρέπει να κάνει αυτές τις σύγχρονες θεραπείες, όπως η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, που δεν υπάρχει στον δημόσιο τομέα, πρέπει να τις έχει αυτές τις υπηρεσίες. Και θα πρέπει ο ΕΟΠΥΥ να τις εντάξει αυτές τις υπηρεσίες εκτός του μπάτζετ με το clawback. EΡ_ Αυτή η περιβόητη σύμβαση που ήταν να υπογραφεί, που περιλάμβανε ακριβώς αυτές τις υπηρεσίες που

δεν υπάρχουν στον δημόσιο τομέα, όπως κάποιες επεμβάσεις, αλλά και τις ακτινοθεραπείες, τι απέγινε; Θα ήταν, όντως, δωρεάν για τους ασθενείς; ΑΠ_ Ναι, θα ήταν δωρεάν οι ακτινοθεραπείες. Εμείς είπαμε, στις τιμές που εσείς πληρώνετε θα τις δίνουμε δωρεάν τις υπηρεσίες αυτές, αλλά με την προϋπόθεση να μην έχει clawback. Είχε υπογράψει ο τότε υπουργός, Παναγιώτης Κουρουμπλής, είχαμε υπογράψει εμείς, ο ΕΟΠΥΥ, και έμεναν κάποιες λεπτομέρειες να ρυθμίσει ο οργανισμός. Αλλά δεν προχώρησε, γιατί δεν έκανε τίποτε ο ΕΟΠΥΥ. EΡ_ Μιλάμε για τη νέα ηγεσία; ΑΠ_ Ναι, για τη νέα διοίκηση. Και θα σας εξηγήσω: Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, συζητούσαμε με τον ΕΟΠΥΥ, για να βελτιώσουμε κάποια θέματα διαδικαστικά. Τελειώσαμε με τις υπηρεσίες, αλλά όταν ήταν να προωθηθεί το θέμα, η νέα διοίκηση έφερε αντιρρήσεις, λέγοντας ότι θα πρέπει να πάμε με το σύστημα της διαπραγμάτευσης. Όμως διαπραγμάτευση είχε ήδη γίνει, και μάλιστα σε επίπεδο υπουργού. Τότε που διαπραγματευτήκαμε, μάλιστα, ήταν και ο τότε υπουργός, κ. Κουρουμπλής, αλλά και ο νυν, Ανδρέας Ξανθός. Ήταν όλοι οι παράγοντες μπροστά και ο ΕΟΠΥΥ. Άρα ήταν πολύ παραπάνω από μια διαπραγμάτευση με τον υπουργό, με όλους παρόντες. EΡ_ Τι θεωρείτε ότι συνέβη και πάγωσε εκείνη η συμφωνία; ΑΠ_ Θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να το μάθουμε κάποια στιγμή. Γιατί, αν αυτή η σύμβαση υπήρχε, δεν θα συζητούσαμε ούτε για τις ακτινοθεραπείες, ούτε για τα καρδιοχειρουργικά, ούτε για τους εμβολισμούς, δεν θα συζητούσαμε για τους χρόνους αναμονής. Θα ήταν πιο ξεκάθαρα τα πράγματα.

“

Το ξέρετε ότι η ακτινοθεραπεία μέχρι τη στιγμή του clawback δεν είχε αναμονή;

”

EΡ_ Για αυτές τις επεμβάσεις, ειδικά για αυτές που δεν γίνονται στον δημόσιο τομέα, όταν έρχεται κανείς στον ιδιωτικό τομέα, πληρώνει; ΑΠ_ Έρχεται και κόσμος που λέει «θέλω ιδιωτικά να εισαχθώ». Για ποιον λόγο να σας πω: γιατί, για να μπει μια βαλβίδα, πρέπει να είσαι αναγνωρισμένο κέντρο. EΡ_ Δεν γίνονται στον δημόσιο τομέα αυτές οι επεμβάσεις; ΑΠ_ Εγώ δεν γνωρίζω κανένα κέντρο. Μπορεί και να γίνονται σε κανένα πανεπιστημιακό, παρότι δεν έχω ακούσει κάτι

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Είπαμε στον ΕΟΠΥΥ “αφαίρεσε την ακτινοθεραπεία από το clawback”

”

σχετικό. Όπου βέβαια οι γιατροί θα πρέπει να έχουν το μεράκι να αναπτύξουν κάτι νέο. Διότι 25 χρόνια που ήμουν στο ΕΣΥ, διαπίστωσα πως μόνο οι γιατροί που είχαν μεράκι εφάρμοζαν νέες μεθόδους. Όλοι οι άλλοι είναι βυθισμένοι στο γραφειοκρατικό ΕΣΥ. Αλλά, βέβαια, μόνο στα γράμματα υπάρχει Εθνικό Σύστημα Υγείας. Έχουμε, απλά, ένα δημόσιο νοσοκομειακό σύστημα. EΡ_ Άρα, αν επιτευχθεί τώρα η συμφωνία, τι θα περιλαμβάνει ως δωρεάν υπηρεσία για τους ασφαλισμένους; ΑΠ_ Έχουμε πει ότι για κάποια θέματα που υπάρχει χρόνος αναμονής ή που φεύγει ο κόσμος στο εξωτερικό, να τα δώσουμε. Όμως, επειδή μιλάμε για εξετάσεις και επεμβάσεις υψηλού κόστους, έχουμε πει ότι θα τα δώσουμε εάν δεν περιλαμβάνεται στο clawback, όπως ήταν και η αρχική συμφωνία που είχε γίνει. Διότι, εκτός των άλλων, χρειάζονται και μηχανήματα που είναι πανάκριβα. EΡ_ Ο ασθενής θα πληρώνει τότε; ΑΠ_ Εάν ο ΕΟΠΥΥ πληρώσει το πραγματικό κόστος, δεν θα πληρώνει ο ασθενής. EΡ_ Μπορεί όμως ο ΕΟΠΥΥ να πληρώσει το πραγματικό κόστος με βάση τα οικονομικά του; ΑΠ_ Λογικά, σε όλα τα κράτη που ε-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

φαρμόζουν το σύστημα με τα DrGs πληρώνονται όλα εκεί. Να εξηγήσω τι γίνεται: το ΚΕΝ από τον ΕΟΠΥΥ στον δημόσιο τομέα πληρώνεται στο 100%, χωρίς ο ασθενής να έχει καμία συμμετοχή. Στον ιδιωτικό τομέα, για την ίδια ακριβώς υπηρεσία, η τιμή πληρώνεται μείον 10% του ΦΕΚ. Δηλαδή αν το κόστος είναι 1.000 ευρώ στον δημόσιο τομέα, ο ΕΟΠΥΥ σε μας στον ιδιωτικό δίνει 900 ευρώ. Και από αυτά, τα 900 ευρώ, το 30% ή το 50%, εάν είναι ΟΓΑ, αποτελεί τη συμμετοχή του ασθενούς. Στο Δημόσιο όμως, όλο το κόστος των επενδύσεων, της μισθοδοσίας, έρχεται από αλλού, από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αυτό το κόστος στον ιδιωτικό τομέα ποιος το πληρώνει; EΡ_ Αυτό δεν πληρώνεται από τη συμμετοχή των ασθενών; Γιατί το 30% συμμετοχή δεν είναι και λίγο… ΑΠ_ Στο Δημόσιο έχεις 1.000 ευρώ την τιμή ενός ΚΕΝ, και έρχεται και πληρώνει και καταβάλλει 1.000 ευρώ. Και το κράτος καταβάλλει όλο το υπόλοιπο κόστος. Άρα, είναι καθαρό αυτό το χιλιάρικο. Αν όμως βάλεις όλο το κόστος του Δημοσίου, με τη μισθοδοσία, τις επενδύσεις, τα μηχανήματα κ.λπ., αλλά και τα ελλείματα, το κόστος αυτής της υπηρεσίας φθάνει στα 4.000 ευρώ. Αυτό το κόστος δεν θα το βρείτε ποτέ στον ιδιωτικό τομέα. Στον ιδιωτικό τομέα, έχουμε αυτά τα 900 ευρώ, όπου 450 ευρώ θα πληρώσει ο ασφαλισμένος εάν είναι του ΟΓΑ και ο ΕΟΠΥΥ τα υπόλοιπα 450 ευρώ. Αυτό είναι ένα άθροισμα, τα 900 ευρώ, σε σχέση με τις 4.000 ευρώ του Δημοσίου, που στοιχίζει η υπηρεσία για το κράτος στα δημόσια νοσοκομεία.

EΡ_ Με τι ποσό θα ήσασταν ικανοποιημένοι; ΑΠ_ Η τιμή μιας υπηρεσίας είναι ένα σύνολο. Αυτό το κόστος που στον δημόσιο τομέα είναι 4.000 ευρώ, στον ιδιωτικό τομέα δεν ξεπερνά τα 2.800 έως 3.000 ευρώ. EΡ_ Άρα, σίγουρα ζητάτε περισσότερα από τα 1.000-900 ευρώ που δίνει ο ΕΟΠΥΥ και το ΦΕΚ. Ναι, αλλά ένα μεγαλύτερο ποσό δεν είναι λίγο δύσκολο να το πληρώσει ο ΕΟΠΥΥ εν μέσω κρίσης και μάλιστα με τόσα χρέη που έχει; ΑΠ_ Αυτός που επιλέγει να πάει στον ιδιωτικό τομέα λέει «θέλω να κάνω αυτήν την επέμβαση». Η μια κλινική του λέει είναι 800 ευρώ η διαφορά. Η άλλη 1.500 ευρώ διαφορά. Ο ασθενής επιλέγει πού θα πάει. Άρα, από τη στιγμή που επιλέγει ο ασθενής, αφορά αυτόν. EΡ_ Ναι, αλλά αύξηση των συμβάσεων με τον ΕΟΠΥΥ δεν σημαίνει και αύξηση της συμμετοχής των ασθενών; ΑΠ_ Στις συμβάσεις, ο ΕΟΠΥΥ δεν μπορεί να κάνει τίποτε περισσότερο από αυτό που δίνει σήμερα μέσω ΦΕΚ. EΡ_ Συγκεκριμένα, τι ζητήσατε δηλαδή; ΑΠ_ Εμείς ζητήσαμε ό,τι λέει το ΦΕΚ, και εμείς να παίρνουμε τη διαφορά νοσηλείας, αυτήν που πρέπει να πάρουμε, ανεξάρτητα από τη συμμετοχή. EΡ_ Δηλαδή, ουσιαστικά, να επιλέξει ο ΕΟΠΥΥ να επιβαρύνει τους ασθενείς; ΑΠ_ Μα δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Όταν μια ιδιωτική κλινική πρέπει να έχει ποιότητα, να είναι πιστοποιημένη, αυτό έχει πολύ μεγάλο κόστος. Όπως και τα πληροφοριακά συστήματα. Όταν όλα αυτά ζητούνται από τον ΕΟΠΥΥ, έχουν πολύ μεγάλο κόστος. Πώς θα γίνει διαφορετικά; EΡ_ Η διαφορά με τον ΕΟΠΥΥ πόσο είναι; ΑΠ_ Όταν φτιάχτηκαν τα ΚΕΝ από το Υπουργείο Υγείας, από το συνολικό κόστος της υπηρεσίας το 40% με 42% αποτελεί τη σημερινή τιμή. Άρα, υπάρχει ένα 60% με 58% που αφορά το κόστος της υπηρεσίας, με βάση τις διαδικασίες που καθόρισε το υπουργείο. Ο ΕΟΠΥΥ δεν θα πληρώνει παραπάνω. EΡ_ Ουσιαστικά, ζητάτε να σας επιτρέψει επισήμως να χρεώνετε παραπάνω τους ασθενείς; ΑΠ_ Δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν μπορεί να έχεις όλο το κόστος του προσωπικού. Το

οποίο, με βάση τη νομοθεσία που υπάρχει, είναι πολύ περισσότερο από ό,τι στον δημόσιο τομέα. EΡ_ Σήμερα, πληρώνουν οι ασθενείς τη διαφορά στη νοσηλεία. Άρα, ζητάτε τη νομιμοποίηση, ξαναρωτώ; ΑΠ_ Όχι, τίποτε νέο δεν θέλουμε. Αυτό που είχαμε αποφασίσει και στην προηγουμένη σύμβαση να ισχύσει και τώρα. Ότι ο ΕΟΠΥΥ πληρώνει το αντίστοιχο ΚΕΝ και η κλινική μπορεί να χρεώσει τη διαφορά νοσηλείας με βάση έναν τιμοκατάλογο που θα παραδοθεί στον ΕΟΠΥΥ. EΡ_ Σήμερα, έχει παραδοθεί ένας τιμοκατάλογος ή κάθε κλινική χρεώνει ό,τι θέλει; ΑΠ_ Με βάση τη σύμβαση που θα υπογράψουμε, θα παραδοθεί ένας τιμοκατάλογος, έχοντας βάλει μέσα τη σταθερότητα που θέλουμε. Στην προηγούμενη σύμβαση, όταν πήγαμε να παραδώσουμε τον τιμοκατάλογο, άλλαξαν τα πάντα. Όταν ξαναπήγαμε να παραδώσουμε, άλλαξαν ξανά τα πάντα. EΡ_ Θεωρείτε ότι σε τέτοιες εποχές θα υπάρξει κυβέρνηση που θα επιτρέψει να χρεώνετε, επισήμως, επιπλέον τους ασθενείς; ΑΠ_ Μα γίνεται αυτό, ήδη. Στα άλλα κράτη της Ευρώπης να δείτε τι γίνεται. Όταν προσφέρεται μια υπηρεσία, υπάρχει από το κράτος ένα πραγματικό κόστος. Αυτό το κόστος, η υπηρεσία αυτή, εάν δεν θέλουμε να πληρώνει ο ασθενής, πρέπει να πληρώνεται από την κοινωνική ασφάλιση. Στην Ελλάδα, τι κάνουμε: υποκοστολογούμε και περιμένουμε να πάρουμε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, αλλά υποκοστολογημένες. Σε ό,τι αφορά στα ΚΕΝ, δεν έγινε υποκοστολόγηση, αλλά το υπουργείο είναι ξεκάθαρο, καθώς λέει: όταν έγινε η κοστολόγηση, δεν υπολογίσαμε το συνολικό κόστος. Πολλαπλασιάσαμε π.χ. με το 1.023 για κάθε μονάδα, ενώ έπρεπε να πολλαπλασιαστεί με το διπλάσιο νούμερο. EΡ_ Ναι, αλλά πρέπει το κράτος να καλύπτει και τα έξοδα μιας κλινικής, το προσωπικό και όλα τα άλλα; ΑΠ_ Ποιος θα το καλύψει αυτό το κόστος; Να καλύψει η ίδια η επιχείρηση, από πού, από ποια έσοδα; Όταν ο ΕΟΠΥΥ πληρώνει στο εξωτερικό, τι πληρώνει; Πηγαίνει και λέει «εγώ θα πληρώσω 7.000 ευρώ για μια επέμβαση καρδιάς» και αυτά είναι; Όχι, βέβαια. Πληρώνει 30.000 ευρώ.

“

Εμείς ζητήσαμε ό,τι λέει το ΦΕΚ. Να παίρνουμε τη διαφορά νοσηλείας που πρέπει, ανεξάρτητα από τη συμμετοχή

”

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Στην Ελλάδα υποκοστολογούμε και περιμένουμε να πάρουμε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, αλλά υποκοστολογημένες

”

Πόσα θα πλήρωνε αν πλήρωνε το πραγματικό κόστος εδώ στην Ελλάδα; Θα πλήρωνε 20.000 ευρώ. Αυτό που ζητάνε λοιπόν οι κλινικές είναι ο ΕΟΠΥΥ να πληρώνει με πραγματικές τιμές. Και τότε σαφώς δεν θα μπορεί να χρεωθεί κάτι άλλο. Όσο δεν το κάνει αυτό, θα πρέπει να γίνεται χρέωση στον ασθενή. Όταν μάλιστα έρχεται η νομοθεσία και λέει «αφού έχεις 100 κρεβάτια, πρέπει να έχεις 300 άτομα προσωπικό». Άμα εσύ έχεις 299, σου αφαιρείται η άδεια. Όμως τα 100 σου κρεβάτια ποτέ δεν είναι γεμάτα, είναι τα 60. Άρα τα υπόλοιπα, μένουν άδεια, κι εσύ έχεις ένα προσωπικό που σου έχουν επιβάλει χωρίς να έχεις την αντίστοιχη αμοιβή. EΡ_ Με βάση και αυτήν τη συμφωνία και τις διαπραγματεύσεις, πόσα κρεβάτια πρέπει να είναι διαθέσιμα για τον ΕΟΠΥΥ; ΑΠ_ Όλα τα κρεβάτια όλων των τμημάτων της άδειας τα βάζει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να τα δώσουμε. Μάλιστα, στην τελευταία σύμβαση, την οποία εμείς τηρήσαμε βέβαια, παρότι έγιναν όλες οι αλλαγές, μας υποχρεώνει να δίνουμε το 25% των κλινών της τρίτης θέσης χωρίς να χρειάζεται ο ασθενής να πληρώνει διαφορά νοσηλείας. Μόνο τη συμμετοχή το πληρώνει, στο 25% των κρεβατιών. Το αντίστοιχο υπάρχει και για άλλες υπηρεσίες, όπως στους εμβολισμούς, σε κάποιες καρδιολογικές επεμβάσεις κ.λπ., όπου ένα ποσοστό των ασθενών μπαίνει στην τρίτη θέση και δεν χρειάζεται να πληρώσει διαφορά στην τιμή νοσηλείας. Όμως, όλα αυτά είναι οικειοθελής παροχή δική μας, διότι και εκεί υπάρχει κόστος. Ξέρεις τι είναι να έχεις να πληρώσεις 3.500 άτομα στο τέλος του μήνα και να έχεις έναν ΕΟΠΥΥ ο οποίος σου πληρώνει μόνο το 50%, και αυτό με καθυστέρηση 6 μηνών; Πώς θα πληρώσεις αυτή τη μισθοδοσία; Και, για να γίνει κατανοητό, αυτά που πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ για έναν μήνα είναι ίσαίσα να πληρώσεις τους προμηθευτές και το φάρμακο. EΡ_ Υπό αυτήν την έννοια, θα έπρεπε να τις είχατε κλείσει όλες τις κλινικές… Γιατί δεν κλείνουν λοιπόν; ΑΠ_ Θα σας πω γιατί. Οι μεγάλες κλινικές έχουν δικές τους δομές, κάναν έλεγχο του κόστους. Δεύτερον, έχουν βγάλει μια εξωστρέφεια προς το εξωτερικό και έχουν έσοδα από ασθενείς που έρχονται και τρίτον, έχουν στραφεί στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Έχει συμβάσεις με τις ιδιωτικές

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ασφαλιστικές, αλλά υπάρχει και κόσμος που λέει «δεν θέλω ΕΟΠΥΥ, θέλω να πληρώσω και να φύγω». EΡ_ Αυτές τις καλές τιμές που δίνετε στις ιδιωτικές ασφαλιστικές γιατί δεν τις δίνετε και στον ΕΟΠΥΥ; ΑΠ_ Στον ΕΟΠΥΥ είναι λιγότερες. Είναι κατά πολύ χαμηλότερες. EΡ_ Αν δεν καταλήξετε σε συμφωνία με τον ΕΟΠΥΥ, τι θα γίνει; ΑΠ_ Μπορεί και να μην καταλήξουμε σε συμφωνία, γιατί αν κάποια σημεία της σύμβασης, τα οποία έχουμε συμφωνήσει, δεν γίνουν, τότε δεν θα έχουμε συμφωνία. Αλλά τότε ισχύει το ερώτημά σας «πώς βγαίνουμε» οικονομικά. Δεν βγαίνουμε. Στην περίπτωση αυτή, θα ξέρουμε ότι έχουμε 100 κρεβάτια αντί για 300, θα δουλεύουμε τα 100, δεν θα έχουμε σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ και βέβαια θα προσαρμόσουμε το προσωπικό μας στα 100 κρεβάτια. EΡ_ Εγώ καταλαβαίνω πως λέτε ότι θα κάνετε απολύσεις… ΑΠ_ Αν μειώσεις τα κρεβάτια σου, δεν θα χρειάζεται να έχεις τόσο προσωπικό. EΡ_ Μήπως αυτό είναι μια έμμεση απειλή προς τον ΕΟΠΥΥ; ΑΠ_ Όχι, δεν είναι καμία απειλή. Θα πρέπει να διασφαλίσεις, έστω στο ελάχιστο, και την εργασία σε κάποιους, γιατί μέχρι σήμερα έχει διασφαλιστεί. Άλλωστε, είναι ο μόνος τομέας που δεν έχει κάνει απολύσεις. Υπάρχουν βέβαια προβλήματα σε κάποιες επιχειρήσεις ως προς το πότε θα πληρώσουν, δίνουν μια προκαταβολή κ.λπ. Αλλά θα δείτε ότι δεν έγιναν απολύσεις, γιατί και το όριο του νόμου λέει πόσο προσωπικό πρέπει να έχεις. EΡ_ Ναι, αλλά το να έχεις τους εργαζομένους απλήρωτους για κάτι μήνες, όπως μια μεγάλη αλυσίδα ιδιωτικών κλινικών σήμερα, δεν εγκλωβίζεις το προσωπικό αυτό, καθώς είναι σαν να τους βάζεις να εργάζονται δωρεάν; ΑΠ_ Εγώ πιστεύω πως υπάρχει μια ροή χρημάτων, αν και δεν ξέρω με λεπτομέρεια. Δεν είναι όμως το σύνολο των κλινικών. Οι οργανωμένοι όμιλοι δεν έχουν τέτοια φαινόμενα. Όμως, αυτό το θέμα προκύπτει γιατί δεν πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ. Όλα αυτά σχετίζονται και με μια αλυσίδα πληρωμών προς τους προμηθευτές, τις φαρμακευτικές κ.λπ. Εάν πάρουμε το τι πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ, είναι μόνο το κόστος των ειδικών υλικών, διότι διαφορετικά δεν σου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

δίνουν κιόλας υλικά. Δεν θα μπορείς να κάνεις χειρουργεία και να νοσηλεύσεις. EΡ_ Πάντως, με όλα αυτά τα έξοδα που περιγράφετε θα έπρεπε να είχαν κλείσει οι μισές κλινικές… ΑΠ_ Έχουν κλείσει αρκετές κλινικές, ειδικά μικρές. Σας είπα όμως ότι οι μεγάλοι όμιλοι έχουν αναπτύξει μια εξωστρέφεια. EΡ_ Άρα, εσείς βλέπετε ότι στο μέλλον θα εξαφανιστούν από τον χάρτη οι μικρές κλινικές και θα μείνουν μόνο οι μεγάλες, όπως πολλοί φοβούνται ότι θα

γίνει και με τους γιατρούς και τα μικρά εργαστήρια; ΑΠ_ Όχι, δεν νομίζω ότι μπορούν να μείνουν μόνο οι μεγάλοι. Οι μεγάλες κλινικές θα μείνουν, είτε έτσι είτε αλλιώς. Έχουν αναπτύξει σύγχρονες δομές ελέγχου του κόστους, της αποδοτικότητας κ.λπ., θα μείνουν. Οι άλλες κλινικές θα λειτουργήσουν, αλλά δεν ξέρω αν θα μείνουν στο μέγεθος το σημερινό, με την άποψη των ιατρικών ειδικοτήτων που έχουν σήμερα. Προοπτικά το λέω. Όμως, εάν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση από την πλευρά του ΕΟΠΥΥ, σύντομα θα καταρρεύσει ο κλάδος σε πολύ μεγάλο βαθμό. Σήμερα, εξάλλου, από 115 γενικές ιδιωτικές κλινικές που υπήρχαν, έμειναν 97, και μικρές και μεγάλες. Αλλά σκεφτείτε ότι αυτός ο αριθμός μπορεί να συρρικνωθεί και στο μισό. Πρέπει όμως να σκεφτούμε και τον παράγοντα «προσωπικό». Τι προσωπικό απασχολούν.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Και όχι μόνο αυτό. Και τι προσωπικό δουλεύει στις υποστηρικτές εταιρείες γύρω από τις κλινικές. Και σε αυτήν την περίπτωση, μιλάμε για πάνω από 20.000 άτομα προσωπικό στην ανεργία. Και αυτό πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν. Γιατί, με αυτά τα λεφτά που κόβονται, αναγκαστικά εκεί θα πάει. Αν υπήρχε ειλικρίνεια, θα έλεγε «235 εκατομμύρια έχω εγώ». Τελείωσαν αυτά; Δεν υπάρχουν υπηρεσίες στον ιδιωτικό τομέα. Τώρα υποχρεωτικά νοσηλεύεις. Δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Στον δημόσιο τομέα, περιμένουν να χειρουργηθούν 10-12 μέρες, και σηκώνονται

και φεύγουν και έρχονται στον ιδιωτικό τομέα. Εγώ δεν μπορώ να του πω «δεν σε νοσηλεύω», επειδή τελειώσανε τα 235 εκατ. ευρώ του ΕΟΠΥΥ. EΡ_ Ναι, αλλά, ξαναρωτώ, αυτό με τους 20.000 ανέργους που λέτε πως θα προκύψουν, μήπως αυτές οι κλινικές ήταν λίγο κρατικοδίαιτες όλα τα προηγούμενα χρόνια και προσελάμβαναν προσωπικό δυσανάλογο, και τώρα, που δεν έχει το κράτος λεφτά, οι κλινικές αδυνατούν να διατηρήσουν αυτό το προσωπικό; ΑΠ_ Όχι, όχι, το προσωπικό αυτό ήταν αριθμητικά το ίδιο και πριν την κρίση και τώρα. Μπορούσες να είχες λίγο παραπάνω από το όριο, γιατί είχες κάποια κίνηση. Όμως πριν, είχες τη δυνατότητα να νοσηλεύεις έναν ασθενή χωρίς να έχεις σύμβαση. Πήγαινε ο ασθενής και πλήρωνε. Μετά πήγαινε στο ασφαλιστικό του

ταμείο και του έδινε τα χρήματα. Σήμερα, αν δεν έχεις σύμβαση, δεν σε αναγνωρίζει ως πάροχο. Αν έρθει τώρα ένας ασθενής και πληρώσει και πάρει το τιμολόγιο και πάει στον ΕΟΠΥΥ, ο οργανισμός δεν θα τον πληρώσει, γιατί δεν σε αναγνωρίζει ως πάροχο αν δεν έχεις σύμβαση. EΡ_ Τι οικονομικές απώλειες θα είχαν ειδικά οι μεγάλες κλινικές αν έχαναν τον ΕΟΠΥΥ από συνεργάτη; ΑΠ_ Η διαφορά ποια είναι: Υπάρχουν κλινικές που στηρίζονται 100% στον ΕΟΠΥΥ.

EΡ_ Αυτές τι θα γίνουν; ΑΠ_ Αυτές θα πρέπει να αλλάξουν τακτική, αλλιώς πολλές από αυτές θα κλείσουν. Από την άλλη, αυτό που πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ –καθότι πληρώνει μόλις το 22,7% από το συνολικό κόστος– πρέπει επίσης να αλλάξει. EΡ_ Ξαναρωτώ τώρα εδώ: Πώς διατηρούνται αυτές οι κλινικές σήμερα; ΑΠ_ Μια μικρή κλινική δεν έχει πολύ υψηλό κόστος. Αυτά τα χρήματα που παίρνει θα πρέπει να είναι αιτιολογημένα. Μια κλινική έχει βάλει, για παράδειγμα, τον τριπλάσιο αριθμό νοσηλειών από ό,τι θα μπορούσε με βάση τον αριθμό των κλινών της. Δεύτερον, μπορεί να σου βάζει τα ΚΕΝ να είναι όλα με επιπλοκές κ.λπ. Όμως, αν κανείς βάζει ένα ΚΕΝ 1.000 ευρώ και βάζει 2.000, και να μην εισπράξει καμία δι-

αφορά από τον ασθενή, πάλι μέσα είναι. Αυτό λοιπόν πρέπει να ξεκαθαρίσει. Και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Κλινικών (ΣΕΚ) και η Πανελλήνια Ένωση Ιδιωτικών Κλινικών έχουμε προτείνει μέτρα γι’ αυτού του είδους την εκκαθάριση του κλάδου, που, από ό,τι μας έχουν απαντήσει, είναι αποδεκτά τα μέτρα αυτά που προτείναμε. Αλλά, με αυτό, θα ξέρεις ότι θα πληρωθώ με βάση τις υπηρεσίες που παρείχα. Εδώ, στον ιδιωτικό τομέα, πάντως, επιβαρύνεται ο ασθενής, αλλά δεν επιβαρύνεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι είναι η επιβάρυνση στον δημόσιο τομέα.

EΡ_ Αφού στον δημόσιο τομέα δεν υπάρχει επιβάρυνση. ΑΠ_ Ναι, αλλά κάποιος τα πληρώνει αυτά. Τα πληρώνουμε όλοι μας μέσα από την εφορία. Όταν μια επέμβαση χολοκυστεκτομής στον ιδιωτικό τομέα κοστίζει 2.000, αλλά στον δημόσιο κοστίζει 4.000 ευρώ, τότε τα πληρώνουμε όλοι μαζί. Αν λοιπόν βάλουμε ποιο είναι το εθνικό κόστος για δευτεροβάθμια περίθαλψη, είναι πάνω ή κάτω από 4 δισ., τότε θα πρέπει να ξέρει ο Έλληνας. Να γίνει ανακατανομή, ανά μονάδα, ανά πάροχο. Ξεκαθάρισέ το. Αλλά να ξέρουμε. Διότι ο ιδιωτικός τομέας έχει καταλάβει. Έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Ο ιδιωτικός τομέας έχει ρίξει τις τιμές. EΡ_ Μια και λέμε για ξεκαθάρισμα: Από τους τελευταίους ελέγχους του ΕΟΠΥΥ προκύπτει ότι πολλές κλινικές παρανό-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Αν δεν υπογραφεί τώρα η σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ, η άμεση επιβάρυνση στο Δημόσιο θα είναι περίπου 1,5 δισ.

”

μως ζητούν προκαταβολή. Μάλιστα θα επιβληθούν και πρόστιμα. Τι απαντάτε σε αυτό; ΑΠ_ Καταρχάς, το να ζητήσεις προκαταβολή δεν είναι παράνομο. EΡ_ Ο ΕΟΠΥΥ δεν θεωρεί ότι είναι παράνομο, τη στιγμή που επιβάλλει και πρόστιμα; ΑΠ_ Τα περισσότερα που έχει βγάλει ο ΕΟΠΥΥ και η ΥΠΕΔΥΦΚΑ (σ.σ.: φορέας ελέγχου του ΕΟΠΥΥ) είναι λάθος. Είναι λάθος η αντίληψη. Ο ΕΟΠΥΥ θεωρεί ότι η τιμή του ΚΕΝ είναι η συνολική τιμή μιας υπηρεσίας. Όμως το ίδιο το κράτος πληρώνει τριπλάσια τιμή στον δημόσιο τομέα. Θα σας πω ένα παράδειγμα: Το κόστος για έναν εμβολισμό εγκεφάλου είναι 12.000 ευρώ. Στα κρατικά νοσοκομεία δεν γίνεται, και έτσι οι ασθενείς μεταφέρονται στον ιδιωτικό τομέα. Είναι δυνατόν να πεις στον ασθενή δώσε μας το 50% για να πάρουμε τα υλικά, δηλαδή 6.000 ευρώ συν 10.00015.000, που είναι η νοσηλεία; Κάναμε λοιπόν έγγραφο στο υπουργείο και τον ΕΟΠΥΥ λέγοντας «θέλετε τα υλικά να τα πληρώνετε εσείς, γιατί είναι αδύνατον να ζητούμε από τον ασθενή αυτά τα χρήματα»; Ο ΕΟΠΥΥ λοιπόν απάντησε: «Όχι, συνεχίστε έτσι». Δηλαδή επιβάλλει κάποια πράγματα, ουσιαστικά να ζητούμε προκαταβολή. Επειδή έβαλε συμμετοχή 30% και 50% στους ασθενείς, σκέφτεται πώς να βάλω και να πληρώνει διαφορά νοσηλείας. Εκτίθεται. Και ενώ, να σημειώσω, ότι ξεκινήσαμε στον ΕΟΠΥΥ χωρίς συμμετοχή στον ασθενή. Και μετά έβαλε και το clawback, ενώ πληρώνει το 22% του συνολικού κόστους μιας υπηρεσίας. EΡ_ Για να καταλάβω, μου λέτε ότι σας έχει δώσει το «πράσινο φως» να ζητάτε προκαταβολή τη συμμετοχή των ασθενών; ΑΠ_ Όχι, τη συμμετοχή, αλλά τη διαφορά νοσηλείας. Η συμμετοχή πληρώνεται στο τέλος. EΡ_ Ενώ στους ελέγχους σάς βγάζει παράνομους και επιβάλλει και πρόστιμα; ΑΠ_ Υπάρχουν και αποφάσεις που λένε «καλά έκανες». Η ΥΠΕΔΥΦΚΑ, ανάλογα ποιον στέλνει για έλεγχο, βγάζει και τις αποφάσεις. Τους έχουμε πει «αποδείξτε ποιο είναι το κόστος». Γιατί τα ΚΕΝ έχουν το 42% του συνολικού κόστους μιας υπηρεσίας. Το υπόλοιπο ποιος θα το πληρώσει; Προκα-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ταβολή γιατί να μη ζητήσεις; Όταν πάτε σε ένα ξενοδοχείο δεν δίνεται την κάρτα σας; Αυτό δεν είναι προκαταβολή; Μακάρι να μην υπήρχε. Όμως όλες οι εταιρείες ξέρετε τι υπόλοιπα έχουν που δεν έχουν πληρωθεί; Μιλάμε για εκατομμύρια. EΡ_ Πόσα χρωστά ο ΕΟΠΥΥ τώρα στις κλινικές; ΑΠ_ Λοιπόν, για την περίοδο 2007 με 2011: Ο ΕΟΠΥΥ επέστρεψε στα ταμεία του κράτους 300 εκατ. που χρωστά στις κλινικές, επειδή λέει δεν μπόρεσαν τα ταμεία να κάνουν τους εκκαθαριστικούς ελέγχους. Άρα, το χρέος γι’ αυτήν την περίοδο είναι 300 εκατ., που τώρα η κυβέρνηση ψάχνει να βρει να τα καταβάλει. Επίσης, σε όλο το 2012 υπάρχει το 10% που δεν έχει πληρωθεί. Αν θυμάμαι καλά, ο προϋπολογισμός ήταν 582 εκατ. Άρα 58 με 60 εκατ. είναι μόνο για το 2012. Υπάρχει το 10% του 2013. Και πάμε στο 2014, που υπάρχει το 10% και 5 μήνες που έχουν κρατηθεί για clawback και rebate, οι οποίοι μήνες όμως λέει ο ΕΟΠΥΥ τους κράτησε. Δηλαδή σε αυτό το διάστημα νοσηλεύτηκε κόσμος και δεν πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ, ενώ ήσουν υποχρεωμένος να τους νοσηλεύσεις. Το αντίστοιχο και το 2015. Όμως, ο ιδιωτικός τομέας, για να σταθεί, πρέπει να κάνει συνέχεια επενδύσεις, σύγχρονα μηχανήματα ακτινοθεραπείας. Χειρουργεία με ρομπότ. Σύγχρονα απεικονιστικά συστήματα. Σύστημα πληροφορικής. Και κάθε τρίμηνο ελέγχεσαι από τις εταιρείες που σου έχουν δώσει την πιστοποίηση. Αυτά είναι ένα υψηλό κόστος. Και είναι άδικο αυτές οι υπηρεσίες να μην πληρώνονται από το ελληνικό Δημόσιο. Ή τουλάχιστον να μην είναι το ίδιο με τον δημόσιο τομέα. Αυτό είναι άδικο. Αν σταματήσει να δουλεύει ο ιδιωτικός τομέας, θα σταματήσει ο δημόσιος. Και ανάποδα. Ο ένας είναι συμπληρωματικός στον άλλο. Αν εξαλειφθεί ο ένας ή ο άλλος, θα υπάρξει πρόβλημα. Γι’ αυτό, κι αν δεν υπογραφεί τώρα η σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ, η επιβάρυνση, η άμεση, στο Δημόσιο θα είναι περίπου 1,5 δισ. από την αρχή, και θα πρέπει να δώσει άλλο 1 δισ. ευρώ για να πάρει τον εξοπλισμό και το προσωπικό, ώστε να έχει τις υπηρεσίες που θέλει. Για να καταλάβετε, μόνο για τις ακτινοθεραπείες, που δεν έχει τα κατάλληλα μηχανήματα, θα πρέπει να δώσει τουλάχιστον 2,5 εκατ. για να αγοράσει ένα μηχάνημα που θεωρείται σήμερα το πιο φθηνό.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Βιοομοειδή vs γενόσημα Η θέση τους στην Ελλάδα και οι διαδικασίες έγκρισης

InCrowd

Η θέση των βιοομοειδών στη συνταγογράφηση του Κοσμά Ζακυνθινού

ξίσου σημαντικά θεραπευτικά αποτελέσματα και χαμηλότερο κόστος περίθαλψης για τον ασθενή υπόσχονται τα βιοομοειδή φάρμακα, με έναν στους δύο γιατρούς να δηλώνει πρόθυμος στο εγγύς μέλλον να αρχίσει να τα συνταγογραφεί. Η διαθεσιμότητά τους θα αυξηθεί σημαντικά μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, όπως διαπιστώνει η εταιρεία InCrowd, που μελέτησε τις απόψεις 150 γιατρών που εργάζονται στις ΗΠΑ, των οποίων η ειδικότητα περιλαμβάνει τη χρήση βιολογικών φαρμάκων. Τα βιοομοειδή (biosimilars) είναι βιολογικά φάρμακα που σχεδιάζονται έτσι ώστε

Υπέρ των βιοομοειδών φαρμάκων τάσσονται ένας στους δύο γιατρούς

να είναι παρεμφερή με τα ήδη υπάρχοντα βιολογικά «φάρμακα αναφοράς». Η δραστική τους (βιολογική) ουσία είναι η ίδια, ωστόσο ενδέχεται να υπάρχουν ελάσσονες διαφορές, λόγω της πολύπλοκης δομής και των μεθόδων παραγωγής της. Στην έρευνα, οι ερωτηθέντες έθεσαν ως το σημαντικότερο πλεονέκτημα των βιοομοειδών έναντι των βιολογικών φαρμάκων αναφοράς το χαμηλότερο κόστος περίθαλψης για τους ασθενείς. Ωστόσο ένας στους τέσσερις δήλωσε ότι η συνταγογράφηση, εν τέλει, θα εξαρτηθεί από τα προγράμματα ασφάλισης υγείας. Σε σχέση με τους παράγοντες επιλογής των

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αποτελεσματικότητα

(89%)

και ασφάλεια

(81%)

διαπιστώνουν οι γιατροί

βιοομοειδών, οι γιατροί όρισαν ως σημαντικότερους την αποτελεσματικότητα (89%) και την ασφάλειά τους (81%), έναντι του κόστους (71%). Ενώ, όσον αφορά τη διαθεσιμότητά τους στα σημεία πώλησης, μόνο δύο στους δέκα γιατρούς δήλωσαν ότι θα απαγόρευαν αυστηρά την αντικατάσταση των βιολογικών φαρμάκων αναφοράς από τα βιοομοειδή, ενώ τέσσερις στους δέκα δήλωσαν ότι η αντικατάσταση θα εξαρτιόταν από την εκάστοτε περίπτωση του ασθενή. Σε περίπτωση που θα είχαν να επιλέξουν ανάμεσα σε ένα εγκεκριμένο από τις αρχές βιοομοειδές και στο φάρμακο αναφοράς του, το 83% δήλωσαν ότι θα συνταγογραφούσαν το βιοομοειδές αν αυτό ήταν τουλάχιστον 25% φθηνότερο, ενώ μόλις το 33% αν ήταν κατά 5% φθηνότερο. Όσον αφορά την έναρξη της θεραπείας, το 49% των γιατρών δήλωσαν ότι θα χορηγούσαν βιοομοειδή σε όσους ασθενείς δεν έχουν λάβει προηγουμένως κάποια άλλη αγωγή, ενώ μόνο το 30% και το 38% θα τα έδιναν, αντίστοιχα, σε όσους λαμβάνουν ήδη ή χορηγήθηκε προηγουμένως το βιολογικό φάρμακο αναφοράς. «Καθώς η βιομηχανία υγειονομικής περίθαλψης αναζητά καλύτερες στρατηγικές για τη μείωση του κόστους θεραπείας, η έρευνα αυτή αποδεικνύει ότι οι γιατροί συμφωνούν με τη χρήση τους, θέτοντας ως προτεραιότητα, όπως είναι κατανοητό, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια» σχολίασε η πρόεδρος της InCrowd, Diane Hayes, επισημαίνοντας πως «το ζήτημα, περαιτέρω, θα εξαρτηθεί από το πώς θα αποφασίσουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις να αποζημιώσουν τα βιοομοειδή και τα βιολογικά φάρμακα αναφοράς τους».

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Βιοομοειδή vs γενόσημα Τα βιοομοειδή (biosimilars) δεν είναι γενόσημα βιολογικών παραγόντων, δεδομένου του ότι είναι αδύνατον να παραχθεί ένα ακριβές αντίγραφο ενός βιολογικού παράγοντα. Οι διαδικασίες παραγωγής και οι κυτταρικές σειρές του ξενιστή ενός βιολογικού παράγοντα είναι μοναδικές, ανήκουν στην ιδιοκτησία κάθε φαρμακευτικής εταιρείας και δεν μπορούν να αντιγραφούν. Οι εταιρείες που παράγουν βιοομοειδή πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκείς αναλύσεις, προκειμένου να επιδείξουν υψηλό βαθμό ομοιότητας μεταξύ πρωτότυπων βιολογικών παραγόντων και βιοομοειδών, πριν από τη διενέργεια μελετών φάσης III. Οι ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο συμφωνούν ότι η διαδικασία έγκρισης των γενοσήμων μικρών φαρμακευτικών μορίων δεν θα είναι επαρκής για τα βιοομοειδή. Τα βιοομοειδή θα πρέπει να αποδείξουν σε κλινικές μελέτες πως η διαφορά τους από τους πρωτότυπους βιολογικούς παράγοντες δεν θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, ο αριθμός και το μέγεθος των κλινικών μελετών μπορεί να μην είναι απαραίτητα τα ίδια με του πρωτότυπου βιολογικού παράγοντα. Η διαδικασία έγκρισης των πρωτότυπων βιολογικών παραγόντων περιλαμβάνει αρκετές φάσεις κλινικών μελετών, ξεκινώντας από μελέτες σε ζώα και τελειώνοντας με μεγάλης κλίμακας μελέτες σε ανθρώπους (κλινικές μελέτες φάσης ΙΙΙ). Είναι σημαντικό να παρέχεται πρόσβαση για όσο το δυνατόν περισσότερους ασθενείς στα δυνητικά οφέλη των βιολογικών παραγόντων, και τα βιοομοειδή μπορεί να δια-

δραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου. Μια εξίσου –και ίσως πιο σημαντική– παράμετρος είναι η διασφάλιση της ασφάλειας και της ευημερίας των ασθενών σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης, της έγκρισης και της παρακολούθησης τόσο των βιοομοειδών όσο και των πρωτότυπων βιολογικών παραγόντων. Τα βιοομοειδή είναι βιολογικοί παράγοντες που αναπτύχθηκαν για να είναι παρόμοιοι με έναν ήδη εγκεκριμένο βιολογικό παράγοντα, γνωστό ως πρωτότυπο ή αναφοράς βιολογικό παράγοντα. Όπως υποδηλώνει το όνομα, τα βιοομοειδή είναι παρόμοια αλλά όχι εντελώς ίδια με τον πρωτότυπο βιολογικό παράγοντα. Τα γενόσημα έχουν ενεργά συστατικά που είναι ταυτόσημα με το πρωτότυπο προϊόν. Τα βιοομοειδή δεν είναι γενόσημοι βιολογικοί παράγοντες, επειδή είναι αδύνατο να παραχθεί ένα ακριβές αντίγραφο ενός βιολογικού φαρμάκου. Κάθε βιολογικός παράγοντας είναι μοναδικός, επειδή οι διαδικασίες παρασκευής και οι κυτταρικές σειρές του ξενιστή είναι μοναδικές για κάθε εταιρεία. Για αυτό και δεν μπορεί να αντιγραφεί.

Στην Ελλάδα Παρόλο που είναι φθηνότερα, η κατανάλωσή τους στην Ελλάδα παραμένει ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Αν και τα γενόσημα φάρμακα κυκλοφορούσαν εδώ και χρόνια στην ελληνική αγορά, έγιναν περισσότερο γνωστά το 2012, όταν η συνταγογράφηση των φαρμάκων άρχισε να γίνεται με γνώμονα τη δραστική ουσία των σκευασμάτων και όχι την εμπορική τους ονομασία. Εντούτοις, ακόμη επικρατεί σύγχυση για το τι ακριβώς είναι τα γενόσημα και ποια η διαφορά τους με τα λεγόμενα βιοομοειδή. Επειδή είναι φθηνότερα σε σύγκριση με τα πρωτότυπα σκευάσματα (εξαιτίας των κλινικών μελετών που τα συνοδεύουν και των επενδύσεων που γίνονται για την ανάπτυξή τους), τα γενόσημα και τα βιοομοειδή φάρμακα προωθούνται όλο και περισσότερο από τα συστήματα υγείας, ώστε να υπάρχει εξοικονόμηση πόρων. Είναι γεγονός ότι τα γενόσημα χρησιμοποιούνται πολύ περισσότερο στις πλέον ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, χωρίς να συνδέονται με συγκυρίες κρίσεων και οικονομικά προβλήματα. Χαρακτηριστικά, στις ΗΠΑ, το μερίδιο αγοράς των γενόσημων φαρμάκων αγγίζει το 90%. Αντίστοιχα, για τις υπόλοιπες χώρες, το ποσοστό αυτό

είναι 80% στον Καναδά, 75% στη Γερμανία, 70% στην Αγγλία, 52% στη Γαλλία, 50% στην Αυστραλία κτλ. Τα γενόσημα που πωλούνται στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, συγκριτικά με άλλες αγορές είναι συχνά πολύ ακριβότερα. Η υψηλή τιμή οφείλεται στο γεγονός ότι η ανώτατη τιμή (ex factory) παραγωγού ή εισαγωγέα των γενόσημων φαρμάκων έφθανε στο 80% του πρωτότυπου, ενώ σήμερα έχει οριστεί στο 65% της τιμής. Σύμφωνα με την IMS Health, επίσημη εταιρεία μετρήσεων στον τομέα της υγείας, το μερίδιο αγοράς γενοσήμων και off patent στην Ευρώπη σε όγκο βρίσκεται στο 70%, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό κατανάλωσης των γενοσήμων και off patent αγγίζει το 30%. Στην πραγματικότητα, τα ποσοστά των γενοσήμων στην Ελλάδα σε όγκο και σε αξίες είναι της τάξης του 14-15%, τα χαμηλότερα μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

40%

Το δήλωσε ότι η αντικατάσταση εξαρτάται από την περίπτωση του ασθενή

Κλινικές μελέτες Οι ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο συμφωνούν ότι η διαδικασία για την έγκριση των γενόσημων μικρών φαρμακευτικών μορίων δεν θα είναι επαρκής για τα βιοομοειδή. Τα βιοομοειδή θα πρέπει να αποδείξουν σε κλινικές δοκιμές πως η διαφορά τους από τους πρωτότυπους βιολογικούς παράγοντες δεν θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, ο αριθμός και το μέγεθος των δοκιμών μπορεί κατ’ ανάγκη να μην είναι η ίδια με αυτά των πρωτοτύπων. Η διαδικασία έγκρισης των πρωτότυπων βιολογικών παραγόντων περιλαμβάνει αρκετές φάσεις κλινικών μελετών, ξεκινώντας από μελέτες σε ζώα και τελειώνοντας με μεγάλης κλίμακας μελέτες σε ανθρώπους (μελέτες Φάσης ΙΙΙ). Τυπικά, τουλάχιστον δύο δοκιμές Φάσης ΙΙΙ απαιτούνται σε κάθε ένδειξη για την οποία έχει εγκριθεί ένα βιολογικός παράγοντας. Η διαδικασία έγκρισης για τα βιοομοειδή περιλαμβάνει συγκριτικές μελέτες in vitro (έξω από το σώμα) και in vivo (εντός του σώματος, συνήθως στα ζώα), για να αξιολογηθεί η φαρμακοδυναμική (πώς το φάρμακο δρα μέσα στον οργανισμό) και η φαρμακοκινητική (πώς το σώμα αντιδρά στο φάρμακο). Περιλαμβάνει επίσης μία ή περισσότερες κλινικές μελέτες σε ασθενείς για τουλάχιστον μία ένδειξη του ήδη αδειοδοτημένου βιολογικού παράγοντα.•••

83%

Tο θα συνταγογραφούσε το βιοομοειδές αν αυτό ήταν

25% φθηνότερο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο αριστείας»

Συνέντευξη: Αιμίλιος Νεγκής Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να εξελιχθεί σε ιατρικό ερευνητικό κέντρο αριστείας. Είναι απαραίτητο όμως να αναπτυχθεί άμεσα το πλαίσιο που θα διαμορφώσει ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις, καθώς και ισχυρή συνεργασία μεταξύ του κλάδου και της κυβέρνησης. Τα παραπάνω επισημαίνει στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο PhB ο πρόεδρος του Pharma Innovation Forum και διευθύνων σύμβουλος της Pfizer Ελλάς, Jim Sage. Όπως λέει χαρακτηριστικά, «θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον το οποίο όχι μόνον δεν υποτιμά και δεν δημιουργεί αντικίνητρα για την καινοτομία και τις ξένες επενδύσεις, αλλά τα αποδέχεται ως στοιχεία της λύσης για ένα καλύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και μια πιο παραγωγική οικονομία». Ακόμη, υπογραμμίζει ότι «για τη διατήρη-

Στη διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου που θα αναγνωρίζει τη σημασία της καινοτομίας και των ξένων επενδύσεων ως στοιχεία βελτίωσης του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και της παραγωγικότητας της οικονομίας αναφέρθηκε ο επικεφαλής της Pfizer Hellas. ση και την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πρέπει μεταξύ άλλων να διασφαλίσουμε: Πρώτον, την κατάρτιση εθνικού πολυετούς προγράμματος μέσω του οποίου οι φαρμακευτικές εταιρείες θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας. Και δεύτερον, σταθερά συστήματα τιμολόγησης και αποζημίωσης, τα οποία αναγνωρίζουν και ανταμείβουν την καινοτομία». Κατά τον κύριο Sage, ο φαρμακευτικός κλάδος μπορεί να συμβάλει στην έξοδο από την κρίση. Αναφέρει ότι η εκτιμώμενη ετήσια συνεισφορά του κλάδου ανέρχεται σε 7,55 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει περίπου το 4% του ΑΕΠ. Και πως ο συνολικός αντίκτυπος των φαρμακευτικών εταιρειών στην απασχόληση υπερβαίνει τις 87.000 θέσεις εργασίας, ενώ εκτιμάται ότι μια θέση απασχόλησης στον φαρμακευτικό κλάδο υποστηρίζει άλλες έξι θέσεις απασχόλησης.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Jim Sage* *Πρόεδρος του Pharma Innovation Forum και Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer Hellas 31

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

EΡ_ Πρόσφατα, αναλάβατε πρόεδρος του Pharma Innovation Forum. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτό. Ποιοι μετέχουν, ποιος είναι ο σκοπός σας κ.ο.κ. ΑΠ_ Το Pharma Innovative Forum (PIF) είναι μια ένωση 20 κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών έρευνας και βιοτεχνολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% της ελληνικής φαρμακευτικής αγοράς. Έχουν θέσει ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση σοβαρών νόσων, όπου υπάρχουν σημαντικές θεραπευτικές ελλείψεις, τη βελτίωση και την επιμήκυνση της ζωής των ασθενών μέσω της καινοτομίας.

“

Λειτουργούμε σε ένα περιβάλλον στο οποίο [...] η καινοτομία γίνεται αντιληπτή ως απειλή και όχι ως ευκαιρία

”

Όραμά μας είναι να διασφαλίσουμε τη δίκαιη και βιώσιμη πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα για τους ασθενείς στην Ελλάδα, να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για έναν εύρωστο και καινοτόμο φαρμακευτικό κλάδο που παράγει αξία, συμβάλλοντας θετικά στην υγεία των πολιτών, στηρίζοντας την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Αυτό που μας προβληματίζει στην τρέχουσα συγκυρία είναι ότι λειτουργούμε τώρα σε ένα περιβάλλον στο οποίο, λόγω δημοσιονομικών περιορισμών και απροθυμίας αλλαγής συμπεριφοράς και λήψης δύσκολων αποφάσεων, η καινοτομία γίνεται αντιληπτή ως απειλή και όχι ως ευκαιρία. Σαφής στόχος μας είναι να αλλάξουμε τη συγκεκριμένη αντίληψη δίνοντας έμφαση τόσο στη σημαντική αξία που παρέχουν σήμερα τα φάρμακά μας όσο και στη συνεισφορά μας μέσω επενδύσεων.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Ωστόσο, για την επίτευξη του στόχου αυτού θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον το οποίο όχι μόνον δεν υποτιμά και δεν δημιουργεί αντικίνητρα για την καινοτομία και τις ξένες επενδύσεις, αλλά τα αποδέχεται ως στοιχεία της λύσης για ένα καλύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και μια πιο παραγωγική οικονομία. EΡ_ Είστε, πλέον, εδώ και έναν χρόνο στην Ελλάδα. Και μάλιστα την πιο δύσκολη περίοδο σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Τι είναι αυτό που σας εξέπληξε θετικά και τι αρνητικά;

ΑΠ_ Οπωσδήποτε, το λιγότερο που μπορώ να πω είναι ότι πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα περίοδο για την Ελλάδα, κατά την οποία έμαθα πολλά. Παρά τις πολλές προκλήσεις όσον αφορά το περιβάλλον, απολαμβάνω τη διαμονή μου. Όσον αφορά τα θετικά στοιχεία, όλα αυτά που ήξερα για τη χώρα σχετικά με την ελληνική κουζίνα και τον υπέροχο καιρό αποδείχθηκαν αληθινά. Ωστόσο, αυτό που κυρίως παρατήρησα είναι η ποιότητα και η αφοσίωση των ανθρώπων με τους οποίους είχα την τύχη να συνεργαστώ. Η Ελλάδα διαθέτει εργαζομένους με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και δεξιοτήτων, καθώς και μια αξιόλογη ιατρική κοινότητα, η οποία έχει σημαντική συνεισφορά στον επιστημονικό τομέα. Οι Έλληνες γιατροί είναι επικεφαλής πολλών διεθνών οργανισμών και ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεών τους είναι α-

ντιστρόφως ανάλογος προς το μικρό μέγεθος της χώρας. Επομένως, πιστεύω ότι η Ελλάδα διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό και τις δεξιότητες για να δημιουργηθούν ιατρικά ερευνητικά κέντρα αριστείας –σε έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους τομείς– και να γίνει ευρέως γνωστή για αυτό. Η κύρια αρνητική εντύπωση που αποκόμισα σχετίζεται με τον δυσμενή αντίκτυπο της εξαετούς ύφεσης της ελληνικής οικονομίας –σε συνδυασμό με τα οριζόντια μέτρα περικοπής των δαπανών στην υγειονομική περίθαλψη– στην υγεία των ανθρώπων στην Ελλάδα. Η μείωση των δημόσιων φαρμακευτικών

20% μείωσαν τις συνολικές δαπάνες τους για την υγεία. Οι διαπιστώσεις αυτές είναι ανησυχητικές και παρέχουν σαφείς προειδοποιήσεις για την υγεία του πληθυσμού στην Ελλάδα.

δαπανών υπήρξε δραστική κατά το διάστημα αυτό, υπερβαίνοντας το 60%. Ως εκ τούτου, η μέση δημόσια κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα μειώθηκε από 456 ευρώ το 2009 σε 183 ευρώ το 2014. Το ποσό αυτό είναι σημαντικά κατώτερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 260 ευρώ και είναι ανεπαρκές για την κάλυψη των αναγκών των Ελλήνων ασθενών. Επίσης, ο ασθενής επιβαρύνθηκε με μεγαλύτερο μέρος του κόστους της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, λόγω της μετάθεσης αυξημένου κόστους περίθαλψης στον ασθενή, το 60% των ανθρώπων που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην τήρηση της θεραπείας, λόγω της μειωμένης αγοραστικής τους δύναμης. Σχεδόν 30% εξ αυτών μείωσαν τις επισκέψεις τους σε γιατρούς και

στην ελληνική οικονομία. Για παράδειγμα, η εκτιμώμενη ετήσια συνεισφορά του κλάδου ανέρχεται σε 7,55 δισ. ευρώ και αντιπροσωπεύει περίπου το 4% του ΑΕΠ. Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων κατέχουν τη δεύτερη θέση στις εξαγωγές της Ελλάδας. Επιπλέον, ο συνολικός αντίκτυπος των φαρμακευτικών εταιρειών στην απασχόληση υπερβαίνει τις 87.000 θέσεις εργασίας, και εκτιμάται ότι μία θέση απασχόλησης στον φαρμακευτικό κλάδο υποστηρίζει άλλες έξι θέσεις απασχόλησης. Πέρα από τον τρέχοντα ρόλο του, πιστεύω ότι ο φαρμακευτικός κλάδος μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας μέσω αυξημένων επενδύσεων σε θέσεις απασχόλησης, κλινικών δοκιμών και μεταποιητικής δραστηριότητας. Ωστόσο, η πεποίθηση από μόνη της δεν αρκεί. Η ανάπτυξη και οι επενδύσεις δεν

EΡ_ Η Ελλάδα έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ επενδύσεις, ώστε να έρθει η ανάπτυξη. Τι μπορούν να προσφέρουν προς την κατεύθυνση αυτή οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις; ΑΠ_ Αναμφίβολα, οι φαρμακευτικές εταιρείες, τόσο οι ελληνικές όσο και οι πολυεθνικές, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Τα συστήματα HTA, τα οποία οδηγούν σε καλύτερη λήψη αποφάσεων, προωθούν την καινοτομία [...] ενώ δεν πρέπει να μετατραπούν σε απλά εργαλεία περιορισμού του κόστους

”

μπορούν να επιτευχθούν χωρίς ένα σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον και έναν εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ του κλάδου μας και της κυβέρνησης. Για τη διατήρηση και την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πρέπει να διασφαλίσουμε τα ακόλουθα:  Την άμεση πληρωμή των καθυστερούμενων οφειλών του Δημοσίου  Τη συνεργασία μεταξύ του κλάδου και της κυβέρνησης  Την κατάρτιση εθνικού πολυετούς προγράμματος, μέσω του οποίου οι φαρμακευτικές εταιρείες θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας  Σταθερά συστήματα τιμολόγησης και αποζημίωσης, τα οποία αναγνωρίζουν και ανταμείβουν την καινοτομία  Τη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς την Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) και τη μεταποίηση, με κατάλληλα κίνητρα και προϋποθέσεις  Την ενθάρρυνση της συνεργασίας με τοπικά ερευνητικά ιδρύματα EΡ_ Όπως αναφέρατε, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις επενδύουν σημαντικά σε κλινικές μελέτες. Τι γίνεται στην Ελλάδα στον τομέα αυτό; Ποια μέτρα είναι ανάγκη να ληφθούν ώστε να βελτιωθούν τα πράγματα; ΑΠ_ Οι επενδύσεις για Έρευνα & Ανάπτυξη είναι επενδύσεις στην υγεία, στην ευημερία και στην ευεξία των ανθρώπων. Επίσης, αποτελούν ζήτημα μέγιστης εθνικής σημασίας, καθώς μπορούν να αποτελέσουν έναν από τους κύριους παράγοντες ώθησης της οικονομικής ανάπτυξης στην τρέχουσα και στην επόμενη δεκαετία. Νέα, καινοτόμα φάρμακα σώζουν ζωές, εξαλείφουν ή/και σταθεροποιούν ασθένειες, βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και αυξάνουν το προσδόκιμό της. Ταυτόχρονα, βοηθούν τα εθνικά συστήματα υγείας να εξοικονομήσουν πόρους μειώνοντας τις δημόσιες φαρμακευτικές δαπάνες και συχνά αποτρέπουν τις δαπανηρές εγχειρήσεις, τις νοσηλείες και τις μακροχρόνιες θεραπείες. Σε πολλές περιπτώσεις, η επεμβατική θεραπεία είναι δέκα φορές πιο δαπανηρή από τη φαρμακευτική θεραπεία. Επιπλέον, οι επενδύσεις σε κλινικές δοκιμές δίνουν ώθηση στην εθνική οικονομία, με σημαντικές εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό. Δημιουργούν θέσεις απασχόλησης, συνεχή επαγγελματική κατάρτιση και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων σε ειδικευμένους

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

τομείς, μέσω της μεταφοράς ερευνητικής τεχνογνωσίας, διασφαλίζοντας παράλληλα την ταχεία πρόσβαση ασθενών σε νέες θεραπείες και, επομένως, σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Παρά τη σημαντική κληρονομιά και τη συνεισφορά της στον ιατρικό τομέα, δυστυχώς, η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ στον κατάλογο των επενδύσεων σε Έρευνα & Ανάπτυξη, με δαπάνες 100-120 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΕΟΦ. Όσον αφορά τον αριθμό των κλινικών μελετών που διεξήχθησαν το 2014, ανεξαρτήτως φάσεων, περίπου 1.800 κλινικές μελέτες πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα, αριθμός πολύ μικρότερος από εκείνον που καταγράφεται σε χώρες με μεγαλύτερη ερευνητική δραστηριότητα αλλά παρόμοιο μέγεθος, όπως το Βέλγιο (επενδύσεις ύψους περίπου 2,5 δισ. ευρώ και περισσότερες από 5.900 μελέτες). Οι υψηλές επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη που παρατηρούνται σε χώρες όπως το Βέλγιο είναι αποτέλεσμα σύμπραξης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, η οποία δίνει προτεραιότητα στον φαρμακευτικό κλάδο και στις ξένες επενδύσεις, ανταμείβει την καινοτομία, δημιουργώντας ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην ώθηση της οικονομίας. Μπορούμε να διδαχθούμε από το συγκεκριμένο παράδειγμα και να επιδιώξουμε να αξιοποιήσουμε ανάλογα οφέλη για την Ελλάδα. Όπως προανέφερα, η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να εξελιχθεί σε ιατρικό ερευνητικό κέντρο αριστείας, αλλά θα πρέπει να εκτιμήσει τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αξία των καινοτόμων φαρμάκων, που ξεκινά από την έναρξη της έρευνας μέχρι τη χρήση τους. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί άμεσα το πλαίσιο που θα διαμορφώσει ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις, καθώς και ισχυρή συνεργασία μεταξύ του κλάδου και της κυβέρνησης προκειμένου να μετατραπούν οι δυνατότητες της χώρας στον τομέα αυτό σε αξία για την υγεία και την οικονομία. EΡ_ Διεθνώς, η φαρμακευτική βιομηχανία δέχεται επικρίσεις για το υψηλό κόστος των νέων θεραπειών. Θέλω να σας ρωτήσω ευθέως: γιατί είναι τόσο ακριβές; ΑΠ_ Μερικά καινοτόμα φάρμακα είναι υψηλού κόστους. Χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία σοβαρών παθήσεων, όπως ο καρκίνος και τα σπάνια νοσήματα. Πολλές φορές, τα φάρμακα αυτά πα-

ρέχουν, συχνά, εντυπωσιακή βελτίωση στην υγεία και στην ποιότητα ζωής σε σχέση με τις προϋπάρχουσες θεραπείες. Πολλά νέα φάρμακα δρουν πλέον στοχευμένα σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών με κοινά κλινικά χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο αποτελεσματικά για τη θεραπεία μιας πάθησης με λιγότερες πιθανότητες παρενεργειών, μειώνοντας άλλα υψηλά κόστη υγειονομικής περίθαλψης, όπως οι εγχειρήσεις ή οι νοσηλείες. Φάρμακα που τώρα αποτελούν επιστημονικά επιτεύγματα μπορούν να γίνουν γενόσημα όταν λήξει το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τους. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, διαθέτουμε σήμερα φθηνότερες επιλογές για τη θεραπεία παθήσεων όπως οι καρδιαγγειακές νόσοι ή η κατάθλιψη. Αυτό θα επεκταθεί στο μέλλον και σε άλλες παθήσεις, όπως ο καρκίνος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Τα καινοτόμα φάρμακα του «σήμερα» αποτελούν την επένδυση στις μελλοντικές θεραπείες του «αύριο». EΡ_ Σε πολλές χώρες, οι κυβερνήσεις έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζουν μεθόδους με στόχο την αποζημίωση των νέων θεραπειών βάσει της θεραπευτικής τους αξίας. Ποια είναι η θέση σας; Μπορεί να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο στην Ελλάδα; ΑΠ_ Αυτό στο οποίο αναφέρεστε είναι μια αξιολόγηση της τεχνολογίας στην υγεία (Health Technology Αssessment, HTA), διαδικασία η οποία έχει ήδη θεσπιστεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και μία από τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να εκπληρώσει η Ελλάδα στο πλαίσιο των μέτρων που έχουν αποφασιστεί. Τα συστήματα HTA χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της αξίας των παρεμβάσεων υγειονομικής περίθαλψης στο πλαίσιο της προσπάθειας για αποδοτική κατανομή πόρων στα συστήματα υγείας, αλλά και ως εργαλεία που βοηθούν τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων να κατανοήσουν τη σχετική αξία των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται στην υγειονομική περίθαλψη. Για τα φάρμακα, η μεθοδολογία “HTA” περιλαμβάνει όχι μόνο την αξιολόγηση της κλινικής αποτελεσματικότητας αλλά και της ποιότητας ζωής και του αντίκτυπου στον οικονομικό προϋπολογισμό. Με τον τρόπο αυτό αξιολογείται κατά πόσον ένα νέο φάρμακο προσφέρει βελτιωμένα αποτελέσματα ή οφέλη σε σχέση με τις τρέχουσες εναλλακτικές θεραπείες, διασφαλίζοντας ότι τα νέα προϊόντα εμφανίζουν θετική σχέση κόστους/ωφέλειας. Τα συστήματα HTA, τα οποία οδηγούν σε

καλύτερη λήψη αποφάσεων, προωθούν την καινοτομία, καθοδηγώντας τη διαδικασία Έρευνας & Ανάπτυξης προς τις μελλοντικές προτεραιότητες και ανταμείβοντας εκείνους που μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές, ενώ δεν πρέπει να μετατραπούν σε απλά εργαλεία περιορισμού του κόστους. Έχοντας τα παραπάνω κατά νου, μια ολιστική προσέγγιση είναι καταλληλότερη για την αποτύπωση της συνολικής αξίας των νέων φαρμάκων για την οικονομία και την κοινωνία. Πρέπει να συνεκτιμώνται όλα τα κόστη και τα οφέλη για το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και την ευρύτερη κοινωνία. Οι αξιολογήσεις, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τα άμεσα και τα έμμεσα οφέλη, όπως η παραγωγικότητα και η μείωση του κόστους παροχής υγειονομικής φροντίδας, οδηγούν στις σωστές αποφάσεις. Πρωτίστως, η διαδικασία πρέπει να δημιουργήσει έναν διάφανο τρόπο διαφοροποίησης της αξίας και ανταμοιβής της καινοτομίας. Όταν υπάρχουν προϊόντα τα οποία αποτελούν επιστημονικά επιτεύγματα και καλύπτουν θεραπευτικά κενά, πρέπει να διασφαλίζεται ότι αυτά ανταμείβονται κατάλληλα. Εάν η μεθοδολογία HTA υλοποιηθεί σωστά, θα διασφαλιστεί ότι οι ασθενείς στην Ελλάδα θα έχουν πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες και στην αξία που αυτές αποδίδουν. Ενώ οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης θα πληρώνουν το κατάλληλο φάρμακο στον κατάλληλο χρόνο, ανταμείβοντας ταυτόχρονα την έρευνα για νέες θεραπείες.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

EΡ_ Τα στοιχεία δείχνουν ότι κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους υπήρξε υπέρβαση της φαρμακευτικής δαπάνης, πάνω από 100 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το clawback του πρώτου εξαμήνου μπορεί να ξεπεράσει τα 200 εκατ.! Ανησυχείτε για τη βιωσιμότητα του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης; Υπάρχει περίπτωση κάποια διεθνής φαρμακευτική βιομηχανία να φύγει από την Ελλάδα; ΑΠ_ Το μέγεθος της υπέρβασης κατά το πρώτο τρίμηνο υποδεικνύει σαφώς την αδυναμία εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τον έλεγχο του όγκου των συνταγών, αλλά κυρίως τη λανθασμένη εκτίμηση για το ύψος της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε κατά περισσότερο από 60% στην Ελλάδα την τελευταία εξαετία, λόγω της οικονομικής κρίσης και των δημοσιονομικών προβλημάτων. Ως εκ τούτου, η μέση κατά κεφαλήν δαπάνη είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 260 ευρώ και δεν επαρκεί για την κάλυψη των πραγματικών αναγκών. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις ενεργούν με ευθύνη απέναντι στην κοινωνία αλλά και στην Πολιτεία, καθώς επωμίζονται ολοένα και αυξανόμενο μερίδιο του κόστους υγειονομικής περίθαλψης, εκπληρώνοντας τις υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο, καταβάλλοντας αυξημένες εκπτώσεις (rebates) και επιστροφές χρημάτων, λόγω υπέρβασης του κλειστού προϋπολογισμού (clawback). Μόνο το περασμένο έτος, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις συνεισέφεραν 630 εκατ. ευρώ σε ανάλογες πληρωμές. Στην πραγματικότητα, αυτό σημαίνει ότι ο φαρμακευτικός κλάδος επιδοτεί σήμερα περίπου το 25% της δημόσιας δαπάνης. Αυτή η σημαντική συμβολή αποτελεί μία ακόμη πρόκληση σε μια σειρά ζητημάτων όπως οι τιμές, που είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, και τα συνεχώς αυξανόμενα ποσά από τις οφειλές του Δημοσίου, που ανέρχονται επί του παρόντος σε ανεπίτρεπτο ύψος, πάνω από 1,2 δισ. ευρώ. Οι τρέχουσες επενδύσεις του κλάδου μειώνονται, όπως άλλωστε και οι δυνατότητές μας να διατηρούμε και να αυξάνουμε τις επενδύσεις μας στην Ελλάδα σε βασικούς τομείς της οικονομίας και της υγείας, όπως είναι η απασχόληση, η κλινική έρευνα και η παραγωγή φαρμάκων. Όσον αφορά τα επακόλουθα μέτρα που θα λάβουν οι εταιρείες, δεν μπορώ να σχολιάσω, ούτε να προβλέψω, τα μελλοντικά επιχειρηματικά σχέδια άλλων φαρμακευτικών εταιρειών. Ωστόσο, όσον αφορά την Pfizer

Hellas, θα ήθελα να πω ότι είμαστε υπερήφανοι για τα 56 χρόνια παρουσίας μας στην Ελλάδα, τόσο σε καλές όσο και σε δύσκολες στιγμές. Παρότι οι τρέχουσες συνθήκες είναι δύσκολες, διατηρούμε τη δέσμευσή μας να συνεχίσουμε να παρέχουμε στους ασθενείς στην Ελλάδα τις πολύτιμες θεραπείες που χρειάζονται και θα συνεργαστούμε με όλους τους υπεύθυνους φορείς για την ανάπτυξη των συνθηκών που απαιτούνται για ένα βιώσιμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο αναγνωρίζει και αποκομίζει τα οφέλη που έχουν να προσφέρουν τα καινοτόμα φάρμακα και οι επενδύσεις του φαρμακευτικού κλάδου. EΡ_ Ποια μέτρα πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν ώστε να γίνει πραγματικός έλεγχος φαρμακευτικής δαπάνης; ΑΠ_ Ζητούμε από την κυβέρνηση να υιοθετήσει ολιστική προσέγγιση για τη βελτίωση της αποδοτικότητας του συστήματος υγείας, καθώς είναι αναποτελεσματικό να πιστεύει κανείς ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί απλώς περικόπτοντάς τους τη φαρμακευτική δαπάνη. Αντ’ αυτού, πρέπει να επικεντρωθούμε πρώτα σε στρατηγικές πρόληψης στον τομέα της υγείας, όπως προγράμματα εμβολιασμού του ενήλικου πληθυσμού, καθώς και στην υλοποίηση εκστρατειών δημόσιας υγείας, όπως για την κατάχρηση των οινοπνευματωδών και τη διακοπή του καπνίσματος, μέσω της θέσπισης συστήματος πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης. Οι τακτικές αυτές, αποδεδειγμένα, προσφέρουν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα θετικά οφέλη για το σύστημα υγείας. Επίσης, χρειαζόμαστε εξορθολογισμένες μεταρρυθμίσεις για την προώθηση της ορθής χρήσης των φαρμάκων και τη συμβολή σε ένα βιώσιμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, όπως μητρώα ασθενών με χρόνιες παθήσεις, θεραπευτικά πρωτόκολλα ή ηλεκτρονικούς φακέλους ασθενών. Είναι επίσης σημαντικό κάποια μέτρα να εφαρμοστούν άμεσα, όπως:

“

Ανάπτυξη και επενδύσεις δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον και εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ του κλάδου μας και της κυβέρνησης

”

Η αύξηση του προϋπολογισμού για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη για την κάλυψη του αυξανόμενου αριθμού ανασφάλιστων πολιτών, καθώς και προσφύγων.  Η θεσμοθέτηση ενός ορίου στο ύψος των επιστροφών clawback, ώστε στο σύστημα δημόσιας υγείας να τεθούν κίνητρα για τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.  Η παρακολούθηση των κινήτρων/κυρώσεων των γιατρών μέσω του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη συνταγογράφηση.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Ο φαρμακευτικός κλάδος επιδοτεί σήμερα περίπου το 25% της δημόσιας δαπάνης

”

Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτές σχετίζονται με την αλλαγή συμπεριφοράς, της οποίας η υλοποίηση μπορεί να είναι δυσκολότερη από τη χρήση ενός πιο άμεσου εργαλείου, όπως οι πληρωμές clawback, το οποίο όμως δεν αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος, αλλά φορολογεί απλώς τη χρήση φαρμάκων. EΡ_ Είναι αλήθεια ότι, τα τελευταία χρόνια, οι παρεμβάσεις του κράτους στον τομέα του φαρμάκου αρχίζουν και τελειώνουν στην τιμολόγηση. Ωστόσο, και εκεί παραμένουν κάποιες στρεβλώσεις. Ποια είναι η θέση σας; ΑΠ_ Καταρχάς, είναι αλήθεια ότι κάθε εξοικονόμηση κόστους στις δημόσιες φαρμακευτικές δαπάνες επιτεύχθηκε μέσω μείωσης των τιμών και αυξημένων επιστροφών από τις φαρμακευτικές εταιρείες και τους ασθενείς, και όχι με τον έλεγχο του όγκου της συνταγογράφησης. Οι επιστροφές αυτές, όπως γνωρίζετε, αφορούν πωλήσεις φαρμάκων τις οποίες δεν έχουμε ακόμη πληρωθεί. Έχουμε φτάσει στο σημείο πολλά φάρμακα στην Ελλάδα να κοστίζουν λιγότερο από ένα πακέτο τσίχλες. Επιπλέον, το ισχύον πρότυπο τιμολόγησης τιμωρεί την καινοτομία. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της IMS, η μέση τιμή ανά μονάδα για φάρμακα που καλύπτονται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι στην Ελλάδα 0,85 ευρώ, δηλαδή πολύ κατώτερη από τον μέσο όρο της ΕΕ, που είναι 1,80 ευρώ, από την άλλη πλευρά, οι τιμές των γενοσήμων στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ (0,20 ευρώ έναντι 0,13 ευρώ αντίστοιχα). Επίσης, ως προς το σύστημα τιμολόγησης, καμία άλλη χώρα δεν έχει τόσο ευρεία ομάδα χωρών αναφοράς (27 χώρες) και δύο γενικές αναθεωρήσεις τιμών ετησίως, οι οποίες δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη φαρμακευτική αλυσίδα επί μήνες, οδηγώντας συχνά σε σφάλματα, σημαντικό διοικητικό φόρτο και καθυστερήσεις. Πιστεύω ότι ήρθε ο καιρός να εξεταστεί ένα νέο, πιο σύγχρονο και δίκαιο σύστημα τιμολόγησης, το οποίο θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα στοιχεία:  Μικρότερη ομάδα χωρών αναφοράς, η οποία θα καταστήσει τη διαδικασία πιο δίκαιη, πιο διάφανη και ευκολότερη στην εκτέλεσή της. Μ ια γενική αναθεώρηση τιμών, ετησίως, με τακτικές επικαιροποιήσεις για νέα προϊόντα (on patent ή γενόσημα).

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 Λιγότερο ρυθμισμένο σύστημα για offpatent φάρμακα ή γενόσημα, το οποίο θα βασίζεται στον ανταγωνισμό και θα είναι περισσότερο σύμφωνο με τα ισχύοντα σε άλλα αναπτυγμένα συστήματα υγείας. EΡ_ Τον Ιούλιο, όλες οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να δημοσιοποιήσουν στοιχεία για τις παροχές που έκαναν το 2015 προς τους γιατρούς. Στο παρασκήνιο ακούγεται ότι μια μερίδα γιατρών αντιδρά. Πού βρίσκεται το θέμα αυτό; Ποια είναι η θέση σας; ΑΠ_ Η συνεργασία μεταξύ του κλάδου και των επαγγελματιών υγείας και των ιατρικών επιστημονικών ενώσεων είναι προς όφελος των ασθενών. Είναι μια συνεργασία η οποία έχει αποδώσει πολλά καινοτόμα φάρμακα και άλλαξε τον αντίκτυπο πολλών ασθενειών στη ζωή μας. Για παράδειγμα:  Ο ιός HIV, ο οποίος ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη στη δεκαετία του 1980, έχει πλέον καταστεί χρόνια πάθηση, η οποία είναι διαχειρίσιμη με τη χρήση καινοτόμων φαρμάκων.  Όσον αφορά τον καρκίνο, τα ποσοστά θανάτου μειώθηκαν κατά 20% από τη δεκαετία του 1990 σε μερικές χώρες.  Χάρη σε καινοτόμες φαρμακευτικές θεραπείες, το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών που πάσχουν από ηπατίτιδα C μπορούν να θεραπευθούν. Οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι επαγγελματίες υγείας συνεργάζονται σε διάφορες δραστηριότητες, από την κλινική έρευνα ώς την ανταλλαγή βέλτιστων κλινικών πρακτικών και πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο ένταξης νέων φαρμάκων στη διαδρομή του ασθενούς. Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να ανταμείβονται δίκαια για τη γνώση και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Στο πλαίσιο των αυξανόμενων προσδοκιών της κοινωνίας όσον αφορά τη διαφάνεια, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ανταποκρίνεται άμεσα στις ανησυχίες του κοινού σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ της ιατρικής κοινότητας και του φαρμακευτικού κλάδου. Για τον λόγο αυτό, έως την 30ή Ιουνίου 2016, οι εταιρείες θα αρχίσουν να γνωστοποιούν τα ποσά που αφορούν αμοιβές σε συγκεκριμένες υπηρεσίες. Η πρωτοβουλία αυτή θα δημιουργήσει συνθήκες διαφάνειας στις σχέσεις μεταξύ του κλάδου, των επαγγελματιών υγείας και του ευρύτερου κοινού.

EΡ_ Αν σας έλεγα ότι σας παρέχω τη δυνατότητα να υποβάλετε μια πρόταση στον υπουργό Υγείας, ποια θα επιλέγατε και γιατί; ΑΠ_ Παρά το γεγονός ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες, τόσο οι ελληνικές όσο και οι πολυεθνικές, ενισχύουν την ελληνική οικονομία μέσω της απασχόλησης εργατικού δυναμικού υψηλών προσόντων, της αύξησης της μεταποιητικής δραστηριότητας και της βελτίωσης του εμπορικού ισοζυγίου, και παράλληλα συνεισφέρουν στην υγεία των πολιτών, ο κλάδος επλήγη σοβαρά και δυσανάλογα από την οικονομική κρίση. Η τάση αυτή, εάν συνεχιστεί, είναι πιθανό να οδηγήσει σε μη βιώσιμες καταστάσεις. Θέλουμε να κατανοήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς ότι είμαστε πρόθυμοι να συνεργαστούμε μαζί τους, για να συμβάλουμε στην επίλυση των προβλημάτων, τα οποία είναι πραγματικά και σημαντικά. Ταυτόχρονα, και ενώ πρέπει να αναλάβουμε

το δικό μας δίκαιο μερίδιο, δεν μπορούμε, και δεν πρέπει, να συνεχίσουμε να είμαστε ο κύριος παράγοντας στους στόχους εξοικονομήσεων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να έχει σημαντικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες όχι μόνον για τον κλάδο αλλά και για την υγεία των πολιτών, και αυτό είναι σημαντικότερο. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι η κατάσταση της υγείας των Ελλήνων πολιτών έχει πληγεί από τις επιλογές που έγιναν. Επομένως, κατά την άποψή μου, είναι πολύ σημαντικό να συνεργαστούμε με τον υπουργό Υγείας και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να βοηθήσουμε να επιτύχουν τους οικονομικούς στόχους τους, αλλά και να βελτιώσουν την υγεία στην Ελλάδα, δημιουργώντας ένα βιώσιμο και προβλέψιμο περιβάλλον, το οποίο θα εξισορροπεί τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες ανάγκες, θα ανταμείβει την καινοτομία και θα παρέχει ποιοτική περίθαλψη στους ασθενείς.•••

Who is who Ο Jim Sage ανέλαβε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Pfizer Hellas και επικεφαλής του Global Innovative Products BU στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα τον Φεβρουάριο του 2015. Εργάζεται στη φαρμακευτική αγορά πάνω από 20 χρόνια. Στην Pfizer προσελήφθη το 1990, και κατείχε σημαντικές ηγετικές θέσεις στα τμήματα marketing στην Ευρώπη και την Αμερική για πάνω από 15 χρόνια. Πριν τοποθετηθεί στην Ελλάδα, κατείχε τη θέση του Vice President of Marketing, Global Innovative Products-Europe. Ως επικεφαλής του τμήματος marketing

στην Ευρώπη, είχε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του μοντέλου της περιφερειακής δομής του τμήματος marketing, όπως επίσης και της ανάπτυξης νέων δυνατοτήτων, όπως το Digital & Customer Marketing. Πριν αναλάβει την ηγετική θέση του τμήματος marketing στην επιχειρησιακή μονάδα Global Innovative Products, κατείχε τον ρόλο του Vice President of Marketing for Primary Care στην Αμερική και ακολούθως στην Ευρώπη, μετακομίζοντας στο Λονδίνο. Από τις θέσεις αυτές, ο Jim εργάστηκε με συνέπεια για την κυκλοφορία και την καθιέρωση μερικών από τα πιο

σημαντικά και επιτυχημένα προϊόντα της εταιρείας. Ο Jim Sage είναι 48 ετών. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη, το Κονέκτικατ, το οποίο φροντίζει και επισκέπτεται όσο πιο συχνά μπορεί. Έχει μεταπτυχιακό τίτλο στη Διοίκηση Επιχειρήσεων με κατεύθυνση «Marketing και Υπηρεσίες Υγείας» από το πανεπιστήμιο Duke των ΗΠΑ και τα τελευταία τρία χρόνια ζει στην Ευρώπη. Είναι παντρεμένος και έχει τρία παιδιά, δύο γιους και μία κόρη. Πρόσφατα, η οικογένεια απέκτησε και «ελληνικό αίμα», καθώς υιοθέτησε δύο αδέσποτους σκύλους.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Καρδιαγγειακά νοσήματα: Παράγοντες κινδύνου και περιθώρια παρεμβάσεων

Π.Ο.Υ.

Καρδιαγγειακές παθήσεις

Επιμέλεια: Βασιλική Αγγουρίδη

ο πεδίο των καρδιαγγειακών νοσημάτων ελκύει εδώ και δεκαετίες την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας, αποτελώντας αντικείμενο μελετών και υψηλής ερευνητικής δραστηριότητας. Είναι λογικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως από καρδιαγγειακά νοσήματα παρά από οποιαδήποτε άλλη αιτία. Περίπου 17,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από καρδιαγγειακό νόσημα το 2012, αριθμός που μεταφράζεται στο 31% των θανάτων σε όλο τον κόσμο.

Η ταυτότητα της πρώτης αιτίας θανάτου διεθνώς, όπως τη διαμόρφωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.)

Από αυτούς, περίπου 7,4 εκατομμύρια ήταν αποτέλεσμα στεφανιαίας νόσου και 6,7 εκατομμύρια οφείλονταν σε εγκεφαλικό. Την ίδια ώρα, πάνω από τα τρία τέταρτα των θανάτων σημειώνονται σε χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, ενώ από τα 16 εκατομμύρια θανάτους σε άτομα κάτω των 70 ετών από μη μεταδοτικά νοσήματα, το 82% καταγράφονται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και το 37% οφείλονται σε καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα περισσότερα καρδιαγγειακά νοσήματα μπορούν να προληφθούν τροποποιώντας, μέσω στρατηγικών προγραμμάτων αγωγής, συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

νου, όπως το κάπνισμα, η ανθυγιεινή διατροφή και η παχυσαρκία, η απουσία φυσικής δραστηριότητας και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Μάλιστα, για τα άτομα με καρδιαγγειακή νόσο ή όσους εμφανίζουν υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο (λόγω της ύπαρξης ενός ή περισσοτέρων παραγόντων κινδύνου, όπως η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, ο διαβήτης) η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη διαχείριση –μέσα από συμβουλευτική και θεραπείες– είναι απαραίτητες.

Τι είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι μια ομάδα δυσλειτουργιών της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη στεφανιαία νόσο, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, την περιφερική αρτηριοπάθεια, τη ρευματική καρδιοπάθεια, τη συγγενή καρδιοπάθεια, την εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση και την πνευμονική εμβολή. Εμφράγματα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικά είναι συνήθως οξέα περιστατικά που προκαλούνται κυρίως από τη διακοπή της ροής του αίματος προς την καρδιά και τον εγκέφαλο, λόγω απόφραξης. Η συνηθέστερη αιτία είναι η σταδιακή συγκέντρωση λιπιδίων στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν την καρδιά ή τον εγκέφαλο. Τα εγκεφαλικά μπορεί να προκληθούν επίσης από αιμορραγία αγγείου στον εγκέφαλο ή από θρόμβο αίματος. Η αιτία του εμφράγματος του μυοκαρδίου και του εγκεφαλικού οφείλεται συνήθως στην παρουσία ενός συνδυασμού από τους παράγοντες κινδύνου.

Οι παράγοντες κινδύνου Οι σοβαρότεροι συμπεριφορικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση εμφράγματος του μυοκαρδίου και εγκεφαλικού είναι η ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ. Οι επιπτώσεις τους μπορεί να εμφανιστούν ως υπέρταση, υπεργλυκαιμία, υπερλιπιδαιμία και παχυσαρκία. Αυτοί οι «ενδιάμεσοι παράγοντες κινδύνου» μπορούν να μετρηθούν σε μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας και να καταδείξουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εμφράγματος, εγκεφαλικού, καρδιακής ανεπάρκειας και άλλων επιπλοκών.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Περίπου 17,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από καρδιαγγειακό νόσημα το 2012

Η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση της κατανάλωσης άλατος, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η συχνή φυσική άσκηση και η αποφυγή αυξημένων ποσοτήτων αλκοόλ έχει διαπιστωθεί ότι μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Επιπλέον, η θεραπευτική αντιμετώπιση του διαβήτη, της υπέρτασης και της υπερλιπιδαιμίας ίσως είναι απαραίτητη. Πολιτικές υγείας που δημιουργούν περιβάλλοντα που ευνοούν τη λήψη σωστών αποφάσεων, παρέχοντας προσιτές και προσβάσιμες επιλογές, είναι απαραίτητες για να κινητοποιήσουν τους πολίτες ώστε να υιοθετήσουν και να διατηρήσουν υγιείς συμπεριφορές. Υπάρχει και μια σειρά από υποβόσκοντες παράγοντες των καρδιαγγειακών παθήσε-

τις χώρες υψηλού εισοδήματος. Την ίδια ώρα, οι άνθρωποι με καρδιαγγειακά νοσήματα ή άλλες μη μεταδοτικές ασθένειες των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν μικρότερη πρόσβαση σε αποτελεσματική ιατροφαρμακευτική φροντίδα, που να απαντά στις ανάγκες τους. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί να διαγιγνώσκονται καθυστερημένα με την πάθηση και να πεθαίνουν ακόμη και στα πιο παραγωγικά τους χρόνια. Είναι όμως οι φτωχότεροι άνθρωποι στις χώρες αυτές που επηρεάζονται περισσότερο. Μάλιστα, διαπιστώνεται πως τα καρδιαγγειακά νοσήματα συμβάλλουν, με τη σειρά τους, στη φτωχοποίηση, λόγω των μεγάλων ιατρικών εξόδων και της υψηλής ιδιωτικής δαπάνης.

ων ή «αιτίες των αιτιών». Πρόκειται για αντανάκλαση των σημαντικών δυνάμεων που οδηγούν τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές αλλαγές (παγκοσμιοποίηση, αστικοποίηση και γήρανση πληθυσμού). Άλλοι συντελεστές είναι η φτώχεια, το άγχος και κληρονομικοί παράγοντες.

Σε μακροοικονομικό επίπεδο, οι παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος εναποθέτουν ένα σημαντικό βάρος στις οικονομίες των χωρών μικρού και μεσαίου εισοδήματος.

Η αναπτυξιακή διάσταση Τα καρδιαγγειακά νοσήματα φαίνεται να «προτιμούν» τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, με το 75% των θανάτων να καταγράφονται σε τέτοιες περιοχές του κόσμου. Οι κάτοικοι αυτών των χωρών συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε ολοκληρωμένα συστήματα πρωτοβάθμιας φροντίδας και σε προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας, συγκριτικά με

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Οι παρεμβάσεις «Βέλτιστες αγορές» ή παρεμβάσεις με καλή σχέση κόστους-αποτελέσματος, που είναι εφικτό να εφαρμοστούν ακόμη και σε περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους, έχουν περιγραφεί από τον Π.Ο.Υ. για την πρόληψη και τον έλεγχο των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Περιλαμβάνουν δύο τύπους παρέμβασης, σε ατομικό επίπεδο και στο σύνολο του πληθυσμού, που προτείνεται να εφαρμόζονται σε συνδυασμό, για να μειώσουν τη μεγαλύτερη επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Παραδείγματα παρεμβάσεων στον πληθυσμό: � Ο λοκληρωμένες αντικαπνιστικές πολιτικές � Φορολογία για τη μείωση της κατανάλωσης τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα λίπους, άλατος και ζάχαρης � Κατασκευή πεζόδρομων και διαδρομών για ποδηλασία, προκειμένου να αυξηθεί η φυσική δραστηριότητα � Στρατηγικές για τη μείωση της υπερκατανάλωσης αλκοόλ � Υγιεινά γεύματα στα σχολεία Για την πρόληψη του πρώτου εμφράγματος και εγκεφαλικού, οι ιατροφαρμακευτικές παρεμβάσεις σε ατομικό επίπεδο πρέπει να στοχεύουν εκείνους με συνολικό υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο ή εκείνους με οποιοδήποτε παράγοντα κινδύνου πάνω από τα ανώτατα όρια, όπως υπέρταση και υπερχοληστερολαιμία. Σε ό,τι αφορά τη δευτερογενή πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων σε όσους έχουν διαγνωστεί με νόσημα, μεταξύ αυτών και διαβήτη, η θεραπεία με τα ακόλουθα σκευάσματα είναι απαραίτητη: � Ασπιρίνη � Βήτα αναστολείς � Αναστολείς του μετατρεπικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης � Στατίνες Τα οφέλη αυτών των παρεμβάσεων είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα, αλλά όταν συνδυάζονται με τη διακοπή του καπνίσματος μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή νέων καρδιαγγειακών επεισοδίων κατά σχεδόν 75%. Σήμερα, υπάρχουν μεγάλα κενά στην εφαρμογή αυτών των παρεμβάσεων, κυρίως σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. Επιπροσθέτως, κοστοβόρες χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζονται, ορισμένες φορές, για την αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών παθήσεων: � Bypass (παράκαμψη στεφανιαίων αρτηριών) � Αγγειοπλαστική με «μπαλονάκι» � Αποκατάσταση ή αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας � Μεταμόσχευση καρδιάς � Επέμβαση τεχνητής καρδιάς Ιατρικές συσκευές είναι απαραίτητες για τη θεραπεία κάποιων καρδιαγγειακών παθήσεων. Μεταξύ αυτών είναι οι βηματοδότες, οι προσθετικές καρδιακές βαλβίδες και τα επιθέματα.

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Η απάντηση του Π.Ο.Υ. Με επικεφαλής τον Π.Ο.Υ., όλα τα κράτημέλη (194 χώρες) συμφώνησαν το 2013 σε παγκόσμιους μηχανισμούς για τη μείωση όσων επιπτώσεων από μη μεταδοτικά νοσήματα μπορούν να αποτραπούν. Μεταξύ άλλων, συμφωνήθηκε και ένα «Παγκόσμιο σχέδιο δράσης για την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδοτικών νοσημάτων 2013-2020». Το εν λόγω σχέδιο στοχεύει στη μείωση του αριθμού των πρόωρων θανάτων από μη μεταδοτικά νοσήματα κατά 25% έως το 2025, μέσα από την υλοποίηση 9 εθελοντικών παγκόσμιων στόχων. Δύο από αυτούς τους στόχους εστιάζονται στην πρόληψη και τον έλεγχο των καρδιαγγειακών παθήσεων. Ο 6ος στόχος αφορά στη μείωση κατά 25% του επιπολασμού της υπέρτασης διεθνώς, ενός από τους κορυφαίους παράγοντες κινδύνου που, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2014, πλήττει το 22% των ενηλίκων, παγκοσμίως. Η μείωση της συχνότητας της υπέρτασης με την εφαρμογή στρατηγικών για το σύνολο του πληθυσμού, που θα στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των συμπεριφορικών παραγόντων κινδύνου (αλκοόλ, τσιγάρο, διατροφή κ.λπ.), είναι απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου. Μια προσέγγιση συνολικού κινδύνου πρέπει να υιοθετηθεί για την έγκαιρη διάγνωση και την «cost-effective» διαχείριση της υπέρτασης, ώστε να προληφθούν καρδιαγγειακά επεισόδια. Ο 8ος στόχος αξιώνει την πρόσβαση σε φάρμακα και συμβουλευτική (και γλυκαιμικού ελέγχου) στο 50% των ατόμων που τα δικαιούνται. Όπως τονίζεται, η πρόληψη εμφραγμάτων και εγκεφαλικών μέσα από μια καθολική προσέγγιση των καρδιαγγειακών κινδύνων είναι πιο αποτελεσματική, και σε επίπεδο κόστους, από ό,τι οι αποφάσεις που βασίζονται στην αποκλειστική διαχείριση των επιπέδων μεμονωμένων παραγόντων κινδύνου. Συνεπώς, θα πρέπει να είναι τμήμα των βασικών παροχών μιας καθολικής ασφάλισης υγείας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρειάζεται η ενίσχυση βασικών στοιχείων των συστημάτων υγείας, όπως της χρηματοδότησης της περίθαλψης, ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε βασικές τεχνολογίες υγείας και φάρμακα. Η αξιολόγηση του προγράμματος και της εφαρμογής του θα πραγματοποιηθεί το 2018 στη Γενική Συνέλευση του Π.Ο.Υ.•••

Ευρώπη

122,6 δισ. ευρώ τα καρδιαγγειακά το 2020 Το οικονομικό κόστος των καρδιαγγειακών παθήσεων στην Ευρώπη εκτιμάται ότι θα εκτιναχθεί στα 162 δισ. δολ. ετησίως ή 122,6 δισ. ευρώ έως το 2020, σύμφωνα με έρευνα του Βρετανικού Κέντρου Οικονομικών και Επαγγελματικών Ερευνών. Το κόστος αυτός θα αφορά σε 6 από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Σουηδία και τη Βρετανία. Το ποσό αυτό ανήλθε στα 102,1 δισ. ευρώ το 2014. Η μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση θα προέρχεται από τα άμεσα ιατροφαρμακευτικά κόστη. Τα έμμεσα κόστη –από πτώση της παραγωγικότητας, λόγω πρόωρων θανάτων, αλλά και από το κόστος της θνησιμότητας– θα προσθέσουν 31,5 δισ. δολ. σε αυτές τις 6 χώρες. Η Γερμανία, βέβαια, θα σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος, με την οικονομική επίπτωση να υπολογίζεται να φθάσει τα 54,5 δισ. δολ. το 2020. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα εκτιμάται ότι θα κοστίσουν τη ζωή 1,2 εκατ. ανθρώπων το 2020.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Νέο φάρμακο της Novartis συνδυάζει τον μηχανισμό δράσης δύο ουσιών Η έγκριση βασίζεται στα αποτελέσματα της μελέτης PARADIGM-HF

HFrEF

Νέα θεραπεία για την καρδιακή ανεπάρκεια Μελέτη έδειξε ότι, έναντι της εναλαπρίλης, το νέο φάρμακο μείωσε τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια, τις νοσηλείες από καρδιακή ανεπάρκεια και τον κίνδυνο ολικής θνητότητας.

αλά είναι τα νέα για τους περίπου 100.000 Έλληνες που πάσχουν από την πιο συνηθισμένη μορφή καρδιακής ανεπάρκειας. Εδώ και λίγους μήνες, είναι διαθέσιμο και στη χώρα μας ένα νέο φάρμακο, το οποίο αφορά την αντιμετώπιση ασθενών με συμπτωματική χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF). Το φάρμακο μειώνει τη θνησιμότητα και

την ανάγκη νοσηλείας και υπερέχει της συμβατικής θεραπείας. Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί μια πάθηση που είναι απειλητική για τη ζωή και προσβάλλει σχεδόν 15 εκατομμύρια Ευρωπαίους, από τους οποίους οι μισοί περίπου πάσχουν από τη μορφή του μειωμένου κλάσματος εξώθησης. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το 1%-2% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από καρδιακή ανεπάρκεια. Άρα, ο α-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

ριθμός των Ελλήνων που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια εκτιμάται ότι είναι περίπου 100-200.000 άτομα, στους οποίους κάθε χρόνο προστίθενται 1530.000 νέοι ασθενείς! Το νέο φάρμακο ονομάζεται Entresto και αναπτύχθηκε από τη Novartis. Είναι ένα χάπι που χορηγείται δύο φορές την ημέρα και συνδυάζει τον μηχανισμό δράσης δύο ουσιών: 1. τ ης βαλσαρτάνης, που είναι ένας αναστολέας των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης και 2. τ ης σακουμπρίλης, ενός αναστολέα της νεπριλυσίνης, που μειώνει το φορτίο της ανεπαρκούσας καρδιάς. Η έγκριση βασίζεται στα αποτελέσματα της μελέτης PARADIGM-HF, στην οποία συμμετείχαν 8.442 ασθενείς με HFrEF, η οποία διακόπηκε πρώιμα όταν αποδείχθηκε ότι μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου έναντι της εναλαπρίλης, ενός αναστολέα των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης, που παραδοσιακά χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για την καρδιακή ανεπάρκεια. Η μελέτη έδειξε ότι, έναντι της εναλαπρίλης, η νέα θεραπεία: � μείωσε τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια κατά 20% � μείωσε τις νοσηλείες από καρδιακή ανεπάρκεια κατά 21% � μείωσε τον κίνδυνο ολικής θνητότητας κατά 16% Στο τέλος της μελέτης, οι ασθενείς που έλαβαν τη νέα θεραπεία ήταν πιθανότερο να βρίσκονται εν ζωή και λιγότερο πιθανό να νοσηλευθούν για καρδιακή ανεπάρκεια σε σχέση με τους ασθενείς στους οποίους δόθηκε μόνο εναλαπρίλη. Μάλιστα, είναι η πρώτη και μόνη θεραπεία που δείχνει σημαντικό όφελος σε επίπεδο θνητότητας σε μια μελέτη άμεσης σύγκρισης έναντι της εναλαπρίλης. Η ανάλυση των δεδομένων ασφάλειας έδειξε ότι το νέο φάρμακο είχε παρόμοιο προφίλ ασφάλειας με την εναλαπρίλη.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Το φάρμακο μειώνει τη θνησιμότητα και την ανάγκη νοσηλείας και υπερέχει της συμβατικής θεραπείας

Πώς δρα

Δύο μορφές

Η καρδιακή ανεπάρκεια προκαλείται όταν η καρδιά υφίσταται σημαντική βλάβη μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, υπέρταση ή άλλους παράγοντες. Το ζωτικό αυτό όργανο χάνει την ικανότητά του να αντλεί επαρκείς ποσότητες αίματος και να τις στέλνει προς όλα τα σημεία του σώματος που το έχουν ανάγκη. Ο οργανισμός αποκρίνεται στη χαμηλή ροή αίματος μέσω της παραγωγής ορμονών όπως η αγγειοτενσίνη ΙΙ και η νοραδρεναλίνη. Ωστόσο, οι ορμόνες αυτές συστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία και μπορούν τελικά να καταστήσουν ακόμη πιο δύσκολο το έργο της ήδη «πληγωμένης» καρδιάς να μεταφέρει το αίμα στα αγγεία. Με την πάροδο του χρόνου, η συνεχής παραγωγή αυτών των ορμονών βλάπτει περαιτέρω την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και τους νεφρούς. Η εναλαπρίλη, η συμβατική θεραπεία για το πρόβλημα, δρα μπλοκάροντας τις συγκεκριμένες ορμόνες, γεγονός που επιβραδύνει την εξέλιξη της καρδιακής ανεπάρκειας. Αυτό λοιπόν που πετυχαίνει το νέο φάρμακο είναι όχι μόνο την αναστολή της δράσης των «κακών» ορμονών –που το κάνει και η εναλαπρίλη– αλλά και την αύξηση της παραγωγής των «καλών» ορμονών. Ορισμένες από αυτές κάνουν τους νεφρούς να παράγουν περισσότερα ούρα και, παράλληλα, χαλαρώνουν τα αιμοφόρα αγγεία, με αποτέλεσμα να μειώνεται το «βάρος» για την καρδιά.

Η νόσος διακρίνεται σε δύο μορφές: 1. Αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια: Όπως φανερώνει η ονομασία, στην περίπτωση αυτή, η βλάβη εντοπίζεται στην αριστερά κοιλία της καρδιάς, που αδυνατεί να προωθήσει το αίμα προς την αορτή. Η πίεση προς τα «πίσω» (αριστερό κόλπο και πνεύμονες) αυξάνει. Έτσι τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι από τους πνεύμονες, και είναι κυρίως δύσπνοια. 2. Δ εξιά καρδιακή ανεπάρκεια: Η βλάβη βρίσκεται στη δεξιά κοιλία, που αδυνατεί να προωθήσει το αίμα προς την πνευμονική αρτηρία. Η πίεση αυξάνεται προς τον δεξιό κόλπο και τις φλέβες, και τα συμπτώματα αφορούν κυρίως οιδήματα στα κάτω άκρα. Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά σαφώς γίνεται πιο συχνή με την αύξηση της ηλικίας. Κάτω από την ηλικία των 65 ετών, καρδιακή ανεπάρκεια έχουν περίπου το 1% των ατόμων, ενώ στις ηλικίες 75-84 ετών καρδιακή ανεπάρκεια εμφανίζουν το 7% των ατόμων, και το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 15% στα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών. Αποτελεί την πιο συχνή αιτία νοσηλείας σε ασθενείς άνω των 65 ετών.•••

Ποια είναι τα συμπτώματα Τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας μπορεί να διαφέρουν πολύ από άτομο σε άτομο, ανάλογα με τον τύπο της καρδιακής ανεπάρκειας. Συνεπώς, μπορεί να νιώθετε όλα τα συμπτώματα που περιγράφονται εδώ ή μόνο κάποια από αυτά. Στο αρχικό στάδιο, πιθανόν να μην παρατηρήσετε κανένα σύμπτωμα, αν όμως η καρδιακή ανεπάρκεια εξελιχθεί, μπορεί να έχετε συμπτώματα, τα οποία γίνονται πιο σοβαρά. Ανεξάρτητα από το ποια από τα συμπτώματα αυτά εμφανίζετε, είναι σημαντικό να τα παρακολουθείτε σε καθημερινή βάση. Αν παρατηρήσετε κάτι νέο ή αν ένα σύμπτωμα επιδεινωθεί απότομα, θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό ή τον νοσηλευτή σας χωρίς καθυστέρηση.

Τα κύρια συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας προκαλούνται από τη συγκέντρωση υγρού ή τη συμφόρηση και την ανεπαρκή ροή του αίματος προς το σώμα. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από τη συγκέντρωση υγρού ή τη συμφόρηση είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής:

� Κούραση/κόπωση

� Λαχάνιασμα/δύσπνοια

� Απώλεια όρεξης

� Βήχας/αναπνευστικός συριγμός

� Ανάγκη νυχτερινής ούρησης

� Πρόσληψη βάρους � Πρήξιμο στους αστραγάλους Τα συμπτώματα που σχετίζονται με την περιορισμένη ροή του αίματος σε μέρη του σώματός σας είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής:

� Ζαλάδα � Ταχυκαρδία Άλλα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Εκτός από τα σωματικά συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας, κάποια άτομα επηρεάζονται από τη σοβαρότητα και τη βαρύτητα της καρδιακής ανεπάρκειας και μπορεί να εμφανίσουν συναισθηματικά συμπτώματα, όπως κατάθλιψη και άγχος. Πηγή: http://www.heartfailurematters.org

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Σταθερή στηθάγχη και θεραπεία

Ρανολαζίνη

Νέα δεδομένα για τη στηθάγχη Νέα φαρμακευτική ουσία ανακουφίζει τη συμπτωματολογία της σταθερής στηθάγχης, μιας καθόλου «αθώας» κατάστασης

άθε χρόνο, περίπου 16.000 Έλληνες προσβάλλονται από στηθάγχη. Τα τελευταία χρόνια, έχει εισαχθεί στη φαρέτρα των γιατρών μια νέα φαρμακευτική ουσία, η ρανολαζίνη, που ανακουφίζει τη συμπτωματολογία της σταθερής στηθάγχης. Οι παραδοσιακές θεραπείες για τη σταθερή στηθάγχη βελτιώνουν την προσφορά και τη ζήτηση οξυγόνου στην καρδιά, μειώνοντας την καρδιακή συχνότητα και τις αντιστάσεις στα περιφερικά αγγεία ή αυξάνοντας την παροχή αίματος προς την καρδιά. Όμως, το πρόβλημα που προκύπτει για πολλούς ασθενείς που πάσχουν από στεφανιαία νόσο είναι ότι οι θεραπείες αυτές δεν είναι επαρκείς και οι ασθενείς

συνεχίζουν να παρουσιάζουν συμπτώματα. Πολλοί επίσης είναι οι ασθενείς που εμφανίζουν επεισόδια στηθάγχης, ακόμη και μετά από επεμβάσεις επαναγγείωσης. Λύση στο πρόβλημα αυτό έρχεται να δώσει η δραστική ουσία ρανολαζίνη. Ο μοναδικός μηχανισμός δράσης της επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους διαύλους που υπάρχουν στα κύτταρα του μυοκαρδίου. Με τον τρόπο αυτό προστατεύει την καρδιά από τις επιβλαβείς ιδιότητες του συσσωρευμένου ασβεστίου, που τελικά οδηγούν σε διαταραγμένη καρδιακή λειτουργία. Επίσης, μπορεί να έχει σημαντική θεραπευτική αξία σε στηθαγχικούς ασθενείς με συνοδά νοσήματα, όπως ο διαβήτης και οι αρρυθμίες.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

� Τι ακριβώς αποκαλούμε στηθάγχη; Στηθάγχη είναι ο πόνος στο στήθος ο οποίος προκαλείται από ισχαιμία του μυοκαρδίου. Εκδηλώνεται συνήθως σαν σφίξιμο ή βάρος πίσω από το στέρνο ή το αριστερό μέρος του θώρακα και μπορεί να αντανακλά στο αριστερό χέρι ή στο σαγόνι. Λιγότερο συχνή εντόπιση είναι το επιγάστριο. Δυστυχώς, σε ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών, δεν εκδηλώνεται με αυτούς τους τυπικούς χαρακτήρες και μπορεί να μην εκτιμηθεί σωστά από τον γιατρό ή τον ασθενή. � Πώς προκαλείται; Η στηθάγχη προκαλείται από στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες, οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα να μην παρέχεται αρκετό αίμα στο μυοκάρδιο, ώστε αυτό να καλύψει τις αυξημένες του ανάγκες. � Ποια η διαφορά της σταθερής από την ασταθή στηθάγχη; Η σταθερή στηθάγχη εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια κάποιας σωματικής δραστηριότητας (περπάτημα, τρέξιμο), ενώ η ασταθής εμφανίζεται και σε ηρεμία. Η ασταθής στηθάγχη είναι πολύ πιο επικίνδυνη οντότητα και μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα του μυοκαρδίου. � Είναι επικίνδυνη η σταθερή στηθάγχη; Η σταθερή στηθάγχη είναι μεν λιγότερο επικίνδυνη από την ασταθή, δεν είναι όμως καθόλου «αθώα». Μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά συμβάματα (μετάπτωση σε ασταθή στηθάγχη, έμφραγμα και θάνατο). Επίσης, επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών αφενός περιορίζοντας τη δραστηριότητά τους και αφετέρου επιβαρύνοντάς τους ψυχολογικά, δημιουργώντας σοβαρό άγχος και ανασφάλεια. � Πόσο συχνή είναι στον γενικό πληθυσμό; Εκτίμηση για την Ελλάδα... Η σταθερή στηθάγχη έχει επίπτωση στον ευρωπαϊκό πληθυσμό περίπου 0,4% (40.000 ανά εκατομμύριο πληθυσμού). Για τον ελληνικό πληθυσμό εκτιμάμε ότι υπάρχουν περίπου 250.000 άτομα που πάσχουν, και κάθε χρόνο έχουμε 16.000 νέα περιστατικά.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ � Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να την αναπτύξουν; Οι ασθενείς που βρίσκονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη στενώσεων των στεφανιαίων αρτηριών (στεφανιαία νόσος), και κατ’ επέκταση στηθάγχης, είναι οι ασθενείς με επιβαρυμένο κληρονομικό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, οι διαβητικοί, οι καπνιστές, οι υπερτασικοί, οι ασθενείς με αυξημένη χοληστερίνη και οι ασθενείς με αγχώδη προσωπικότητα. � Πώς αντιμετωπίζεται η σταθερή στηθάγχη; Η σταθερή στηθάγχη αντιμετωπίζεται με δύο τρόπους: με φαρμακευτική αγωγή,

σότερους ασθενείς δεν ελέγχονται τα στηθαγχικά συμπτώματα με τις μέχρι σήμερα υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες. � Ποιους ασθενείς μπορεί να βοηθήσει η νέα φαρμακευτική ουσία, η ρανολαζίνη; Η ρανολαζίνη είναι ένα επιπλέον φάρμακο, με εντελώς νέο μηχανισμό δράσης, που βοηθάει αυτούς ακριβώς τους ασθενείς των οποίων τα συμπτώματα δεν ελέγχονται με τις μέχρι σήμερα γνωστές θεραπείες, αλλά και την ακόμη μεγαλύτερη ομάδα ασθενών που έχουν ισχαιμία του μυοκαρδίου αλλά δεν εμφανίζουν συμπτώματα (ασυμπτωματική ισχαιμία του μυοκαρδίου).

Στηθάγχη είναι ο πόνος στο στήθος ο οποίος προκαλείται από ισχαιμία του μυοκαρδίου η οποία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα φαρμακευτικών ουσιών, και με θεραπείες επαναιμάτωσης, δηλαδή αγγειοπλαστική ή χειρουργείο (bypass), ανάλογα και με τα ευρήματα της στεφανιογραφίας. Να σημειωθεί ότι στεφανιογραφικό έλεγχο θα χρειαστεί η πλειοψηφία των ασθενών με σταθερή στηθάγχη και, πάντως, σίγουρα αυτοί που τα συμπτώματά τους δεν ελέγχονται φαρμακευτικά ή παρουσιάζουν εκτεταμένη ισχαιμία στη δοκιμασία κοπώσεως ή στο σπινθηρογράφημα του μυοκαρδίου. � Υπάρχει θεραπευτικό κενό στην αντιμετώπιση των ασθενών με σταθερή στηθάγχη; Παρά την πρόοδο στην αντιμετώπιση αυτών των ασθενών, που έχει αναμφισβήτητα επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς τα θεραπευτικά κενά και οι ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν είναι αρκετές. Μια αρκετά μεγάλη ομάδα των ασθενών με σταθερή στηθάγχη πεθαίνει από καρδιακά συμβάματα, ενώ σε ακόμη περισ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

� Πώς γίνεται η χορήγησή της; Η χορήγησή της γίνεται από το στόμα σε μορφή χαπιού, δύο φορές την ημέρα. � Ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης της; Η ρανολαζίνη είναι μια φαρμακευτική ουσία με εντελώς καινούργιο μηχανισμό δράσης σε σχέση με ό,τι ήδη υπήρχε στο φαρμακευτικό μας οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση της σταθερής στηθάγχης. Το φάρμακο δρα στα μυοκαρδιακά κανάλια του νατρίου, αναστέλλοντας τη δράση τους, βελτιώνοντας έτσι τη διαστολική χάλαση του μυοκαρδίου και κατ’ επέκταση την ισχαιμία του μυοκαρδίου και τα στηθαγχικά συμπτώματα. � Ποια είναι τα βασικά της πλεονεκτήματα; Είναι ένα φάρμακο αποτελεσματικό και ιδιαίτερα ασφαλές, αφού δεν επηρεάζει ούτε την καρδιακή συχνότητα ούτε την αρτηριακή πίεση των ασθενών. Πρακτικά, οι αντενδείξεις για τη χορήγησή του είναι ελάχιστες.•••

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Κάθε ένας από τους χιλιάδες ασθενείς µε Πολλαπλή Σκλήρυνση στην Ελλάδα είναι µοναδικός. Παρουσιάζει διαφορετικά συµπτώµατα και βιώνει µια διαφορετική πραγµατικότητα. Στην GENESIS Pharma το γνωρίζουµε αυτό καλά, γιατί η αντιµετώπιση της νόσου βρίσκεται στην καρδιά της δραστηριότητάς µας 18 χρόνια τώρα. Ως η ελληνική φαρµακευτική εταιρεία που αντιπροσωπεύει αποκλειστικά στην Ελλάδα την Biogen, ηγέτιδα εταιρεία στην έρευνα για την Πολλαπλή Σκλήρυνση σε παγκόσµιο επίπεδο µε περισσότερα από 30 χρόνια ερευνητικής δραστηριότητας, διαθέτουµε σήµερα ένα µεγάλο εύρος θεραπευτικών επιλογών για τη νόσο. Όσο η διεθνής έρευνα εντείνεται, θα εργαζόµαστε καθηµερινά ώστε να διασφαλίζουµε στους Έλληνες ιατρούς και ασθενείς πρόσβαση στις νεότερες εξελίξεις, παραµένοντας στο πλευρό τους σε κάθε βήµα. Από την αρχή.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Έρευνα χωρίς τέλος γύρω από τη δυσλιπιδαιμία

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

Στον διαρκή αγώνα της επιστημονικής κοινότητας να θέσει υπό έλεγχο όλες τις παραμέτρους της δυσλιπιδαιμίας και να περιορίσει τις επιπτώσεις αναφέρεται ο κύριος Λυμπερόπουλος.

οληστερόλη και τριγλυκερίδια, αλλά και πιο «σπάνιες» παθήσεις, όπως αυτή της οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας, μπαίνουν στο στόχαστρο των επιστημονικών ερευνών, καθώς οι γιατροί αναζητούν τρόπους να γλυτώσουν ζωές και να βελτιώσουν την καθημερινότητα εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Μετά τις στατίνες, οι θεραπευτικές επιλογές των θεραπόντων γιατρών εισέρχονται σε μια νέα εποχή με την προσθήκη των μονοκλωνικών αντισωμάτων. Αλλά, όπως αναφέρει στο PhB και ο επ. καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ε. Λυμπερόπουλος, η έρευνα στον χώρο της δυσλιπιδαιμίας δεν σταματά.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Ευάγγελος Λυμπερόπουλος*

*Επίκουρος καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 53

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 40.000 ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία

”

EΡ_ Κύριε Λυμπερόπουλε, με την καρδιαγγειακή νόσο να αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτων από μη μεταδοτικά νοσήματα παγκοσμίως και τη δυσλιπιδαιμία να αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου, πότε χτυπάει «καμπανάκι» στον θεράποντα γιατρό για την υγεία του ασθενούς; ΑΠ_ Κυρία Αγγουρίδη, σας ευχαριστώ πολύ. Είναι γεγονός ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα (κυρίως έμφραγμα και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) σήμερα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου, παγκόσμια, και σκοτώνουν περισσότερα άτομα σε σύγκριση με τις άλλες αιτίες θανάτου μαζί (καρκίνος, ατυχήματα κ.τ.λ.). Πολλά μάλιστα από αυτά τα άτομα είναι νεαρής ηλικίας και πεθαίνουν ξαφνικά. Επιπρόσθετα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα προκαλούν μεγάλη νοσηρότητα, δηλαδή οι ασθενείς πρέπει να επισκέπτονται συχνά τον γιατρό τους ή και να εισάγονται στο νοσοκομείο, να παίρνουν πολλά φάρμακα για όλη τους τη ζωή, να υποβάλλονται σε εξετάσεις και σε χειρουργικές επεμβάσεις κ.τ.λ. Έτσι, η ποιότητα της ζωής υποβαθμίζεται, ενώ το κοινωνικό και οικονομικό κόστος μεγαλώνει. Ο γιατρός έχει να αντιμετωπίσει δύο ειδών ασθενείς: Πρώτον, ασθενείς με γνωστό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου και τους διαβητικούς ασθενείς. Στην περίπτωση αυτή, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος και ο γιατρός πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται η διακοπή του καπνίσματος, η απώλεια βάρους, η αλλαγή της δίαιτας και

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

του τρόπου ζωής με την υιοθέτηση άσκησης και καλύτερων διαιτητικών συνηθειών, η δραστική μείωση της «κακής» (LDL) χοληστερόλης, η αντιμετώπιση της υπέρτασης, η θεραπεία του διαβήτη και η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακής αγωγής. Δεύτερον, άτομα που έρχονται για έναν έλεγχο ρουτίνας ή για κάποιον άλλο λόγο στο ιατρείο. Αυτή είναι μια ευκαιρία να υπολογιστεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος του κάθε ατόμου με βάση την ηλικία, το φύλο, το κάπνισμα, τα επίπεδα της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης, καθώς και το οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου. Στην Ελλάδα, εφαρμόζουμε το ελληνικό SCORE για την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Ανάλογα με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο κάθε ατόμου, ο γιατρός πρέπει να εφαρμόζει μέτρα ανάλογα με αυτά που περιγράφηκαν παραπάνω. EΡ_ Πόσο επικίνδυνα είναι τα τριγλυκερίδια και πώς μπορούν να «τεθούν υπό έλεγχο»; ΑΠ_ Τα τριγλυκερίδια κυκλοφορούν στο αίμα συνδεδεμένα με τις πλούσιες σε τριγλυκερίδια λιποπρωτεΐνες, οι οποίες προκαλούν βλάβη στα αγγεία αντίστοιχη με αυτή που προκαλούν οι LDL λιποπρωτεΐνες. Επομένως, όσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση των τριγλυκεριδίων τόσο περισσότερο πλούσιες σε τριγλυκερίδια λιποπρωτεΐνες κυκλοφορούν και τόσο αυξάνει ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Επίσης, πολύ συχνά τα υψηλά τριγλυκερίδια συνυπάρχουν με χαμηλά επίπεδα «καλής» (ΗDL) χολη-

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

στερόλης. Τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων νηστείας διακρίνονται ως εξής: � Φυσιολογικά όταν είναι μικρότερα από 150 mg/dL � Οριακά αυξημένα όταν είναι από 150 έως 200 mg/dL � Αυξημένα όταν είναι από 200 έως 500 mg/dL � Πολύ αυξημένα όταν είναι πάνω από 500 mg/dL Όταν τα τριγλυκερίδια είναι πολύ αυξημένα (πάνω από 500 mg/dL), τότε αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος εμφάνισης οξείας παγκρεατίτιδας, που είναι μια πολύ σοβαρή, και δυνητικά θανατηφόρος, πάθηση. Για να θέσουμε υπό έλεγχο τα τριγλυκερίδια πρέπει να επιμείνουμε στη σωστή διατροφή, τη σωματική άσκηση, την απώλεια βάρους, τη μείωση του οινοπνεύματος και τη ρύθμιση του διαβήτη. Από τα φάρμακα, οι στατίνες μειώνουν τα τριγλυκερίδια ώς και 20%. Αν τα υψηλά τριγλυκερίδια επιμένουν, παρά τα παραπάνω μέτρα και τη χορήγηση στατινών, ο γιατρός μπορεί να συγχορηγήσει φαινοφιμπράτη ή ω-3 λιπαρά οξέα (τουλάχιστον 2 g/ημέρα) σε άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου. EΡ_ Είναι σαφές πως η μείωση της LDL αποτελεί ένα βασικό ζητούμενο. Πόσο όμως; Είναι, τελικά, ο στόχος να «ρίξουμε τη χοληστερίνη μας» όσο το δυνατόν χαμηλότερα; Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία και το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας κατέβασαν ακόμη χαμηλότερα τα όρια για τη χορήγηση στατινών. Στην Ευρώπη και στη χώρα μας, ποια είναι η θεραπευτική στρατηγική που προτιμάται; ΑΠ_ Πολυάριθμες μελέτες έχουν αποδείξει ότι όσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης τόσο μειώνεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Ο στόχος για τα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης κάθε ατόμου εξαρτάται από τον συνολικό του καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αν αυτός ο κίνδυνος είναι πολύ υψηλός, τότε ο στόχος είναι «κακή» (LDL) χοληστερόλη <70 mg/dL. Αν ο κίνδυνος είναι υψηλός, ο στόχος είναι <100 mg/ dL, ενώ αν ο κίνδυνος είναι μέτριος ή χαμηλός, ο στόχος είναι <115 mg/dL. Στην περίπτωση ασθενών πολύ υψηλού κινδύνου, η φαρμακευτική υπολιπιδαιμική θεραπεία (στατίνες) ξεκινάει άμεσα μαζί με τα υγιεινοδιαιτητικά μέτρα, ενώ στις υπό-

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

λοιπες περιπτώσεις επί αποτυχίας των υγιεινοδιαιτητικών μέτρων να μειώσουν την «κακή» (LDL) χοληστερόλη στον στόχο της θεραπείας μετά την παρέλευση 3 μηνών. EΡ_ Οι στατίνες έχουν υπάρξει, συνεπώς, το βασικό θεραπευτικό όχημα για τη μείωση των επιπέδων της «κακής» χοληστερόλης για δεκαετίες. Καλύπτουν όλες τις θεραπευτικές ανάγκες ή υπάρχουν κενά; ΑΠ_ Είναι γεγονός ότι οι στατίνες είναι μία από τις πιο επιτυχημένες κατηγορίες φαρμάκων στην ιστορία της ιατρικής. Ένα σημαντικό ποσοστό από τη μεγάλη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνησιμότητας που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στις προηγμένες χώρες αποδίδεται χωρίς αμφιβολία στην ευρεία χρήση αυτών των φαρμάκων. Ωστόσο, παραμένουν σημαντικά θεραπευτικά κενά, παρά τη χορήγηση αποτελεσματικών στατινών: 1. Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες με τη χορήγηση των στατινών και δεν μπορούν να τις ανεχθούν. Η πιο συχνή παρενέργεια είναι οι μυαλγίες, με αποτέλεσμα ορισμένοι ασθενείς να διακόπτουν τη θεραπεία με στατίνες ή να ανέχονται μόνο μικρές δόσεις, 2. Οι ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία (βλ. παρακάτω) ξεκινούν με πολύ υψηλά επίπεδα «κακής» (LDL) χοληστερόλης και συχνά δεν καταφέρνουν να πετύχουν τον στόχο της θεραπείας, ακόμη κι αν λάβουν υψηλές δόσεις των πιο αποτελεσματικών στατινών, και 3. Οι ασθενείς πολύ υψηλού κινδύνου (π.χ. ιστορικό εμφράγματος του μυοκαρδίου) συχνά δεν πετυχαίνουν τον στόχο της «κακής» (LDL) χοληστερόλης <70 mg/dL, παρά την αγωγή με στατίνη. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ο ρόλος της συμμόρφωσης των ασθενών με τη θεραπευτική αγωγή. Πολλές φορές, οι ασθενείς σταματούν την αγωγή με στατίνες ή εφαρμόζουν διακεκομμένη λήψη των φαρμάκων (π.χ. μέρα πάρα μέρα), με αποτέλεσμα τα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης να είναι εκτός στόχων. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η αγωγή με στατίνες είναι μακροχρόνια και καθημερινή και ότι, σε αντίθετη περίπτωση, δεν μπορεί να αναμένει κανείς το μέγιστο όφελος από τη θεραπεία.

“

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως

”

EΡ_ Υπάρχουν νέα δεδομένα και εξελίξεις στον χώρο των στατινών ή έχουμε περάσει σε νέα σχήματα και νέες θεραπείες;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Η χορήγηση πλήρως ανθρώπινων μονοκλωνικών αντισωμάτων, που δεσμεύουν την PCSK9 στο πλάσμα ασθενών υπό αγωγή με στατίνες, οδηγεί σε επιπρόσθετη μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 50-60%

”

ΑΠ_ Οι στατίνες είναι, και θα είναι πάντα, η βάση της υπολιπιδαιμικής θεραπείας, γιατί έχουν αποδείξει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι μειώνοντας την «κακή» (LDL) χοληστερόλη μειώνουν και τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ωστόσο, στις περιπτώσεις που δεν επιτυγχάνεται ο στόχος για την «κακή» (LDL) χοληστερόλη, παρά τη χορήγηση της μέγιστης ανεκτής-επιτρεπτής δόσης μιας στατίνης, τότε πρέπει να προστεθεί δεύτερο φάρμακο, πρακτικά εζετιμίμπη. Αν και πάλι βρισκόμαστε μακριά από τον στόχο της θεραπείας, τότε έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τους αναστολείς της PCSK9. EΡ_ Είχατε αναφερθεί και από το βήμα του 2ου Clinical Research Conference στη σημασία της ανακάλυψης της PCSK9 και στην «επανάσταση των μονοκλωνικών αντισωμάτων». Αυτές οι θεραπείες έχουν ενταχθεί, όπως αναφέρατε, στη φαρέτρα των γιατρών. Τι νέο έχουν φέρει στην αντιμετώπιση της «κακής» χοληστερόλης; ΑΠ_ Η proprotein convertase subtilisin/ kexin type 9 (PCSK9) είναι μια πρωτεΐνη που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό των λιποπρωτεϊνών, αφού έχει την ικανότητα να δεσμεύει και να επιταχύνει την αποικοδόμηση των LDL υποδοχέων ενδοκυττάρια, με αποτέλεσμα την αδυναμία ανακύκλωσής τους στην επιφάνεια του ηπατοκυττάρου και την αύξηση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης στο πλάσμα. Η χορήγηση πλήρως ανθρώπινων μονοκλωνικών αντισωμάτων, που δεσμεύουν την PCSK9 στο πλάσμα ασθενών υπό αγωγή με στατίνες (με ή χωρίς εζετιμίμπη), έχει ως αποτέλεσμα την επιπρόσθετη μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 50-60% και την επίτευξη των στόχων της υπολιπιδαιμικής αγωγής στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών υψηλού κινδύνου. Επιπλέον, οι αναστολείς της PCSK9 μειώνουν τη λιποπρωτεΐνη (a) κατά περίπου 25%. Πρόκειται για φάρμακα που χορηγούνται υποδόρια κάθε 15 ή 30 ημέρες και ώς σήμερα δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερες παρενέργειες. Οι διεθνείς εγκριτικές αρχές των ΗΠΑ και της Ευρώπης (FDA και EMA) έχουν ήδη εγκρίνει τη χορήγηση αυτών των φαρμάκων σε ενήλικες ασθενείς με πρωτοπαθή υπερχοληστερολαιμία (ετερόζυγη οικογενή και μη οικογενή) ή μικτή δυσλιπιδαιμία, ως συμπληρωματική θεραπεία στη δίαιτα:

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

� σε συνδυασμό με μια στατίνη ή στατίνη και άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες σε ασθενείς που δεν μπορούν να επιτύχουν τον στόχο για την LDL χοληστερόλη υπό θεραπεία με τη μέγιστη ανεκτή δόση στατίνης ή � ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες σε ασθενείς οι οποίοι έχουν δυσανεξία στις στατίνες ή στους οποίους η χορήγηση μίας στατίνης δεν θεωρείται κατάλληλη. Ειδικά το evolocumab έχει λάβει επιπλέον ένδειξη σε εφήβους άνω των 12 ετών με ομόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία σε συνδυασμό με άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες. Οι ομάδες που αναμένεται να ωφεληθούν από τη θεραπεία είναι: 1) οι ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία, 2) οι ασθενείς με εγκατεστημένη αγγειακή νόσο και οι διαβητικοί ασθενείς πολύ υψηλού κινδύνου που δεν επιτυγχάνουν τους στόχους της υπολιπιδαιμικής αγωγής με τη μέγιστη διαθέσιμη υπολιπιδαιμική αγωγή (υψηλές δόσεις αποτελεσματικών στατινών + εζετιμίμπη) και 3) οι ασθενείς με δυσανεξία στις στατίνες. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκε ένα κείμενο ομοφωνίας πολλών Ελλήνων ειδικών που θέτει το πλαίσιο για την ορθολογική χορήγηση αυτών των νέων φαρμάκων μέχρι την ανακοίνωση των μεγάλων κλινικών μελετών που βρίσκονται σε εξέλιξη. EΡ_ Περιγράψτε μας την οικογενή υπερχοληστερολαιμία, τους μηχανισμούς της, τη σοβαρότητα της πάθησης, αλλά και πόσους πλήττει, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Γιατί οι νέες αυτές θεραπείες είναι σημαντικές στη μάχη εναντίον της; ΑΠ_ Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι η πιο συχνή γενετική διαταραχή του μεταβολισμού. Αυτή η πάθηση οφείλεται σε κάποιο ελαττωματικό γονίδιο που κληρονομεί ένα άτομο από τους γονείς του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί ο οργανισμός να απομακρύνει την «κακή» (LDL) χοληστερόλη που κυκλοφορεί στο αίμα. Συνηθέστερα, το παθολογικό γονίδιο αφορά στον υποδοχέα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης που ονομάζεται LDL υποδοχέας και ο οποίος βάζει την «κακή» (LDL) χοληστερόλη μέσα στα κύτταρα του ήπατος. Συνήθως, ένα άτομο κληρονομεί ένα παθολογικό και ένα φυσιολογικό γονίδιο και τότε η κατάσταση ονομάζεται ετερόζυ-

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

γη οικογενής υπερχοληστερολαιμία. Πολύ πιο σπάνια κάποιος μπορεί να κληρονομήσει δύο παθολογικά γονίδια, και τότε η κατάσταση ονομάζεται ομόζυγη οικογενής υπερχοληστερολαιμία. Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα, η συχνότητα των ετεροζυγωτών στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1 στα 250 άτομα και των ομοζυγωτών 1 στα 600.000 άτομα. Επομένως, στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 40.000 ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Συνήθως, η διάγνωση της νόσου γίνεται όταν σε μια εξέταση αίματος βρεθούν πολύ υψηλά επίπεδα «κακής» (LDL) χοληστερόλης και, συγκεκριμένα, πάνω από 190 mg/dL στους ενήλικες και πάνω από 160 mg/dL στα παιδιά. Στη διάγνωση βοηθά πολύ η γνώση του οικογενειακού ιστορικού υπερχοληστερολαιμίας και πρώιμης αθηρωματικής νόσου. Επιπροσθέτως, ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν χαρακτηριστικά κλινικά ευρήματα, όπως το γεροντότοξο, τα ξανθελάσματα και τα τενόντια ξανθώματα. Η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί με ειδική γενετική ανάλυση. Οι ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία έχουν εικοσαπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης πρώιμης στεφανιαίας νόσου, εξαιτίας των πολύ αυξημένων επιπέδων «κακής» (LDL) χοληστερόλης ήδη από τη στιγμή της γέννησης. Μέχρι την ηλικία των 60 ετών, ο κίνδυνος νόσησης ή θανάτου από στεφανιαία νόσο είναι μεγαλύτερος από 50% σε άνδρες και 30% σε γυναίκες με οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Δυστυχώς, η νόσος δεν διαγιγνώσκεται σωστά και η πλειοψηφία των ασθενών δεν γνωρίζει ότι πάσχει από αυτό το νόσημα. Το αποτέλεσμα είναι να χάνεται πολύτιμος χρόνος και τελικά οι ασθενείς να παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου σε μικρή ηλικία. Η επιθετική αντιμετώπιση της νόσου με τη χορήγηση υπολιπιδαιμικής θεραπείας είναι πολύ αποτελεσματική. Μετά την ηλικία των 8 ετών, τα παιδιά με αυτό το νόσημα, και φυσικά όλοι οι ενήλικες, πρέπει να παίρνουν για όλη τη ζωή τους φάρμακα (στατίνες, και πολλές φορές σε συνδυασμό με εζετιμίμπη), με στόχο να μειωθούν τα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης τουλάχιστον κάτω από 100 mg/dL. Οι αναστολείς της PCSK9 προσφέρουν σημαντική βοήθεια στην επίτευξη των στόχων της «κακής» (LDL) χοληστερόλης σε ασθενείς με οικογενή υπερχοληστερολαιμία όταν αυτός δεν επιτυγχάνεται παρά τη χορήγηση μέγιστων δόσεων στατινών και εζετιμίμπης.

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη σωστή διάγνωση και παρακολούθηση της νόσου, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα μητρώο καταγραφής των ασθενών που έχουν οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης (ΕΕΑ) έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή ένα ελληνικό διαδικτυακό μητρώο καταγραφής των ατόμων που πάσχουν από οικογενή υπερχοληστερολαιμία, ώστε να διαγνωσθούν, εκπαιδευθούν και θεραπευθούν τα άτομα με οικογενή υπερχοληστερολαιμία και να διαδοθεί η γνώση σχετικά με αυτό το νόσημα στους γιατρούς, στους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας και στο ευρύ κοινό. EΡ_ Μετά τα μονοκλωνικά αντισώματα, τι; Θα πρέπει να περιμένουμε νέες θεραπευτικές λύσεις ή μονοπάτια; Υπάρχει ερευνητική δραστηριότητα σε

εξέλιξη στον τομέα της δυσλιπιδαιμίας; ΑΠ_ Βέβαια και υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της δυσλιπιδαιμίας. Οι βασικές περιοχές αυτής της δραστηριότητας αφορούν: 1) στην εύρεση άλλων τρόπων αναστολής της PCSK9, 2) στη μείωση της λιποπρωτεΐνης (a) για την οποία σήμερα δεν έχουμε αποτελεσματική θεραπεία, 3) στη μείωση των πλούσιων σε τριγλυκερίδια λιποπρωτεϊνών διά μέσου αναστολής της αποπρωτεΐνης CIII, 4) στην αναστολή του ενζύμου CETP με το φάρμακο anacetrapib και 5) στην αναστολή της φλεγμονώδους διεργασίας στην αθηρωματική πλάκα.•••

“

Βέβαια και υπάρχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της δυσλιπιδαιμίας

”

ΑΡΘΡΟ Διάγνωση και κύριες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων Θεραπευτικοί στόχοι και η μελέτη SPRINT

Υπέρταση

«Ρίχνοντας» την υψηλή αρτηριακή πίεση του Γεωργίου Σ. Στεργίου, MD, FRCP, καθηγητή Παθολογίας και Υπέρτασης, Κέντρο Υπέρτασης STRIDE-7, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γ’ Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο «Σωτηρία», Αθήνα E-mail: gstergi@med.uoa.gr

Οι τελευταίες αλλαγές στη στρατηγική διάγνωσης, αξιολόγησης και αντιμετώπισης της υπέρτασης με βάση πρόσφατα δεδομένα έρευνας

ια πάνω από μισό αιώνα, εντατική έρευνα στην υπέρταση έχει παράσχει τεράστιο όγκο δεδομένων, με περίπου 500.000 σχετικές δημοσιεύσεις στη βάση ιατρικών δεδομένων PubMed. Εν τούτοις, πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ανεπαρκή ρύθμιση της υπέρτασης στον γενικό πληθυσμό, με ποσοστά ρύθμισης 50% στις ΗΠΑ, 68% στον Καναδά και 20% στην Ελλάδα. Η αποτυχία ρύθμισης της υπέρτασης έρχεται σε αντίθεση με τον εντυπωσιακό όγκο των ερευνητικών δεδομένων και αποδίδεται κυρίως στην ατελή αξιοποίησή τους και όχι σε έλλειμμα γνώσης. Τα άρθρο αυτό παρουσιάζει τις τελευταίες αλλαγές στη στρατηγική διάγνωσης, αξιολόγησης και αντιμετώπισης της υπέρτασης με βάση πρόσφατα δεδομένα έρευνας.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Διαγνωστικές μέθοδοι Η διάγνωση της υπέρτασης βασίζεται αποκλειστικά στη διαπίστωση αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Έχει όμως αναγνωριστεί ότι οι κλασικές μετρήσεις στο ιατρείο συχνά είναι παραπλανητικές, λόγω των φαινομένων της υπέρτασης λευκής μπλούζας και της συγκαλυμμένης υπέρτασης. Ως εκ τούτου, σε πολλές περιπτώσεις η διάγνωση δεν μπορεί να τεθεί με ακρίβεια χωρίς την αξιολόγηση της αρτηριακής πίεσης με μετρήσεις στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή. Η σύγχρονη στρατηγική διάγνωσης της υπέρτασης περιλαμβάνει και τις τρεις τεχνικές μέτρησης της πίεσης (στο ιατρείο, στο σπίτι και με 24ωρη καταγραφή), αλλά με διαφορετική ιεράρχηση. Η μέτρηση της πίεσης στο ιατρείο είναι χρήσιμη κυρίως ως εξέταση διαλογής. Η πίεση στο ιατρείο πρέπει, κατά κανόνα, να μετράται με πιστοποιημένο ηλεκτρονικό πιεσόμετρο που πραγματοποιεί αυτόματα τριπλή μέτρηση, ενώ ο ασθενής κατά προτίμηση παραμένει μόνος στο εξεταστήριο. Σημειώνεται ότι, τα τελευταία 25 χρόνια, όλες οι μεγάλες μελέτες επιβίωσης στην υπέρταση βασίστηκαν αποκλειστικά σε μετρήσεις με αυτόματα πιεσόμετρα. Πρόσφατες δημοσιεύσεις, κυρίως από τον Καναδά, έδειξαν ότι η αυτόματη μέτρηση στο ιατρείο (τριπλή μέτρηση χωρίς την παρουσία γιατρού και αυτόματος υπολογισμός μέσου όρου) περιορίζει σημαντικά –χωρίς όμως να εξαφανίζει– το φαινόμενο της υπέρτασης λευκής μπλούζας, και οι τιμές της πίεσης είναι λίγο χαμηλότερες (διαγνωστικό όριο 135/85 mmHg). Όλα τα άτομα με πίεση στο ιατρείο πάνω από 130/85 mmHg χρειάζονται αξιολόγηση με μετρήσεις της πίεσης εκτός ιατρείου για το ενδεχόμενο συγκαλυμμένης υπέρτασης. Στη Βρετανία και τον Καναδά, οι εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες για την υπέρταση συνιστούν την 24ωρη καταγραφή της πίεσης ως την κύρια διαγνωστική μέθοδο. Συναινετικά σώματα επιστημόνων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ διατύπωσαν την ίδια άποψη. Η 24ωρη καταγραφή έχει τεκμηριωμένη προγνωστική αξία, που υπερέχει αυτής των μετρήσεων στο ιατρείο, είναι αντικειμενική μέθοδος και ολοκληρώνεται σε 24 ώρες. Η τεχνική μπορεί να γίνει ευρέως διαθέσιμη με την εφαρμογή της στα φαρμακεία και/ή σε παρόχους υπηρεσιών υγείας (διαγνωστικά κέντρα) και με σημαντική μείωση του

ΑΡΘΡΟ

Πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ανεπαρκή ρύθμιση της υπέρτασης στον γενικό πληθυσμό κόστους, η οποία είναι εφικτή. Η μέτρηση της πίεσης από τους ασθενείς στο σπίτι είναι καταλληλότερη για τη μακροχρόνια παρακολούθηση υπέρτασης υπό φαρμακευτική θεραπεία. Είναι απαραίτητο να γίνεται με πιστοποιημένα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα βραχίονα, με αυτόματη αποθήκευση όλων των μετρήσεων και υπολογισμό της μέσης τιμής τους, ώστε να εξασφαλίζεται εύκολη και αντικειμενική εκτίμηση από τον γιατρό.

Φαρμακευτική θεραπεία Κύριες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων θεωρούνται οι αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης (ΑΜΕΑ), οι αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτασίνης (ΑΥΑ), οι αποκλειστές διαύλων ασβεστίου (ΑΔΑ), τα διουρητικά και οι β-αποκλειστές. Οι περισσότερες πρόσφατες μελέτες, και κυρίως η πρόσφατη αμερικανική μελέτη SPRINT, υποστηρίζουν τη χρήση των αποκλειστών του άξονα ρενίνης-αγγειοτασίνης (ΑΜΕΑ/ΑΥΑ) και των ΑΔΑ σε μονοθεραπεία ή συνδυασμό στις περισσότερες περιπτώσεις, ενώ το διουρητικό θεωρείται χρήσιμο δεύτερο ή τρίτο φάρμακο σε συνδυασμό με ΑΜΕΑ ή ΑΥΑ, με ή χωρίς ΑΔΑ. Πρόσφατη δημοσίευση της Βρετανικής Εταιρείας Υπέρτασης έδειξε ότι σε ανεπαρκή ρύθμιση υπό τριπλό συνδυασμό (ΑΜΕΑ/ΑΥ, ΑΔΑ, διουρητικό) η προσθήκη του ανταγωνιστή της αλδοστερόνης σπιρονολακτόνη σε μικρή δόση παρέχει το ισχυρότερο επιπρόσθετο αντιυπερτασικό αποτέλεσμα. Οι β-αποκλειστές χορηγούνται κυρίως επί ειδικών ενδείξεων ή ως συμπληρωματικά φάρμακα, όπως και οι α1-αποκλειστές. Όλες οι μεγάλες μελέτες επιβίωσης στην υπέρταση εφάρμοσαν στρατηγική τιτλοποίησης της θεραπείας με συγκεκριμένα βήματα. Μια τέτοια στρατηγική αποφεύγει άσκοπες καθυστερήσεις, που μπορεί να

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

οδηγήσουν σε εγκατάλειψη της θεραπείας, και αποτελεί ένα απλό πρακτικό σχέδιο δράσης για τις περισσότερες περιπτώσεις. Το σχέδιο αυτό ο γιατρός μπορεί να τροποποιήσει κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της εξατομικευμένης θεραπείας και των ειδικών ενδείξεων και αντενδείξεων σε κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Στόχος θεραπείας Η πρόσφατη μελέτη SPRINT του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ σε 9.300 υπερτασικούς με μεγάλο καρδιαγγειακό κίνδυνο αλλάζει οριστικά τον στόχο-πίεση στην υπέρταση. Κύριο εύρημα είναι ότι η επίτευξη συστολικής πίεσης 120 mmHg υπό θεραπεία συνδέεται με 25% λιγότερα μείζονα καρδιαγγειακά επεισόδια και 27% λιγότερους θανάτους από όσο με πίεση 135 mmHg. Το σημαντικό αυτό όφελος πρέπει άμεσα να αξιοποιηθεί, τουλάχιστον σε υπερτασικά άτομα με μεγάλο καρδιαγγειακό κίνδυνο όπως αυτά της SPRINT. Η επέκταση των ευρημάτων αυτών σε άλλες ομάδες ασθενών αποτελούν αμφιλεγόμενο θέμα. Επίσης, τα κριτήρια έναρξης θεραπείας πρέπει ενδεχομένως να αναθεωρηθούν. Σημειώνεται ότι στη SPRINT η πίεση αξιολογήθηκε με ηλεκτρονικό πιεσόμετρο (τριπλή μέτρηση) χωρίς την παρουσία γιατρού και, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η μέθοδος αυτή παρέχει χαμηλότερα επίπεδα πίεσης. Επιπλέον, η διαστολική πίεση δεν λήφθηκε καθόλου υπόψη ως κριτήριο ένταξης στη μελέτη και ήταν δευτερεύον κριτήριο τιτλοποίησης της θεραπείας. Έτσι, η μελέτη SPRINT αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά διάφορες πλευρές της αντιμετώπισης της υπέρτασης στην κλινική πράξη. Η αξιοποίησή της χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση και διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής.•••

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

GR-MEN-ADV-03/2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

ΑΡΘΡΟ Ενδοαρτηριακές μέθοδοι μηχανικής θρομβοαφαίρεσης Πλεονεκτήματα της ενδοαγγειακής θεραπείας του οξέος εγκεφαλικού

Εγκεφαλικό επεισόδιο

Μηχανική θρομβεκτομή

του Χρήστου Γκόγκα, Επεμβατικού νευροακτινολόγου, ΙΑΣΩ General Hospital

α εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν την τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες. Το 85% των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι ισχαιμικής αιτιολογίας, οφείλονται δηλαδή σε απόφραξη αγγείων του εγκεφάλου. Το 40% αυτών των αποφράξεων αφορούν μεγάλου μεγέθους εγκεφαλικά αγγεία, όπως η έσω καρωτίδα, η βασική αρτηρία και το εγγύς τμήμα της μέσης ή πρόσθιας εγκεφαλικής αρτηρίας.

Αυξημένη πιθανότητα καλού κλινικού αποτελέσματος σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό που υποβλήθηκαν σε άμεση μηχανική αφαίρεση του θρόμβου.

Η απόφραξη ενός μεγάλου εγκεφαλικού αγγείου από θρόμβο δεν έχει καλή πρόγνωση, με ποσοστά θνητότητας από 3090%. Ταυτόχρονα, σε αυτές τις περιπτώσεις, η ανταπόκριση στην ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών, τα οποία αποτελούν τη μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη θεραπεία τις πρώτες 4,5 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων, είναι πολύ χαμηλή. Αυτά είναι, κατά κύριο λόγο, τα περιστατικά στα οποία η ενδοαρτηριακή θεραπεία έχει

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

να επιδείξει ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Οι διεθνείς οδηγίες για τη θεραπεία του οξέος ισχαιμικού εγκεφαλικού άλλαξαν πρόσφατα, μετά από μια σειρά πολύ σημαντικών τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών που δημοσιεύθηκαν το 2015, οι οποίες έδειξαν αυξημένη πιθανότητα καλού κλινικού αποτελέσματος σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό, που υποβλήθηκαν σε μηχανική αφαίρεση του θρόμβου εντός 6 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Ενδοαρτηριακές μέθοδοι μηχανικής θρομβοαφαίρεσης Η μηχανική θρομβεκτομή ή θρομβοαφαίρεση επιτυγχάνεται με την προώθηση και έκπτυξη ειδικών stent κατά μήκος του θρόμβου μέσω καθετήρα, ο οποίος τοποθετείται με μια μικρή τομή στο άνω τμήμα του μηρού, στην κοινή μηριαία αρτηρία, και κατόπιν καθοδηγείται στα εγκεφαλικά αγγεία με τη βοήθεια εξελιγμένου αγγειογράφου. Στη συνέχεια, το stent αφαιρείται μαζί με τον θρόμβο. Εναλλακτικά, υπάρχει δυνατότητα και αναρρόφησης του θρόμβου με ειδική αντλία, η οποία συνδέεται με καθετήρα που προωθείται στο εγγύς τμήμα του. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ενδοαρτηριακές μέθοδοι επανασηραγγοποίησης μπορούν να συνδυαστούν με την ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών, με ενθαρρυντικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα και χωρίς αύξηση των ενδοκράνιων αιμορραγιών. Οι λεπτές αυτές επεμβάσεις πραγματοποιούνται σε κατάλληλα διαμορφωμένες αγγειογραφικές αίθουσες από ειδικά εκπαιδευμένους επεμβατικούς νευροακτινολόγους. Όπως και με την ενδοφλέβια θρομβόλυση, έτσι και στην περίπτωση της μηχανικής θρομβεκτομής, η θεραπεία πρέπει να χορηγηθεί το γρηγορότερο δυνατόν στους ασθενείς με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο, για να μεγιστοποιηθεί η πιθανότητα καλής έκβασης.

Πλεονεκτήματα της ενδοαγγειακής θεραπείας του οξέος εγκεφαλικού Υπάρχουν αρκετά πλεονεκτήματα στην ενδοαρτηριακή θεραπεία του οξέος εγκεφαλικού συγκριτικά με την ενδοφλέβια θρομβόλυση:

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Οι διεθνείς οδηγίες άλλαξαν πρόσφατα, μετά από μια σειρά πολύ σημαντικών τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών

1. Οι ενδοαρτηριακές μέθοδοι επιτυγχάνουν υψηλότερα ποσοστά επανασηραγγοποίησης των αποφράξεων σε σύγκριση με την ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επανασηραγγοποίηση συνδέεται με ευνοϊκότερη κλινική πορεία και μειωμένη θνητότητα. 2. Μπορεί να εφαρμοστεί σε ασθενείς με αντενδείξεις στην ενδοφλέβια θρομβόλυση. 3. Σημαντική διεύρυνση του στενού θεραπευτικού «παραθύρου» της ενδοφλέβιας θρομβόλυσης στις 6 ώρες για τη μηχανική θρομβεκτομή σε ισχαιμία της πρόσθιας κυκλοφορίας. Για την οπίσθια κυκλοφορία, τα χρονικά περιθώρια για τη μηχανική θρομβεκτομή είναι μεγαλύτερα και λιγότερο αυστηρά καθορισμένα και ενδέχεται να ξεπεράσουν τις 24 ώρες.

Συμπέρασμα Είναι συναρπαστικό να παρακολουθεί κανείς τις εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση του οξέος ισχαιμικού εγκεφαλικού τη στιγμή που αυξάνεται και η ευαισθητοποίηση για τη νόσο. Σήμερα, διαθέτουμε άλλο ένα σημαντικό όπλο για την αντιμετώπιση του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, την ενδοαρτηριακή μηχανική θρομβεκτομή, που αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη μέθοδο θεραπείας σε σωστά επιλεγμένους ασθενείς.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Novartis

Σύμπλοκο μόριο Σακουμπιτρίλη/Βαλσαρτάνη

ον Νοέμβριο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) ενέκρινε το σύμπλοκο μόριο σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη της Novartis για τη θεραπεία ενηλίκων ασθενών με συμπτωματική χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF). Η νέα αυτή θεραπεία είναι ένα δισκίο το οποίο λαμβάνεται δύο φορές την ημέρα και διαθέτει έναν μοναδικό μηχανισμό δράσης, ο οποίος θεωρείται ότι μειώνει το φορτίο που καλείται να διαχειριστεί η καρδιά με ανεπάρκεια. Η έγκριση βασίζεται στα αποτελέσματα της μελέτης PARADIGM-HF, στην οποία συμμετείχαν 8.442 ασθενείς με HFrEF,

Boehringer

Δαμπιγκατράνη (pradaxa)

η οποία διεκόπη πρώιμα όταν αποδείχθηκε ότι το σύμπλοκο μόριο σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου έναντι της εναλαπρίλης, ενός αMEA1. Στο τέλος της μελέτης, οι ασθενείς που έλαβαν σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη ήταν πιθανότερο να βρίσκονται εν ζωή και λιγότερο πιθανό να νοσηλευθούν για καρδιακή ανεπάρκεια σε σχέση με τους ασθενείς στους οποίους δόθηκε εναλαπρίλη. Η ανάλυση των δεδομένων ασφάλειας έδειξε ότι το σύμπλοκο μόριο σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη είχε παρόμοιο προφίλ ασφάλειας με την εναλαπρίλη.

ον Μάρτιο του 2016, η Boehringer Ingelheim ανακοίνωσε την εγγραφή του πρώτου ασθενή στη RE-COVERY DVT/PE, μια παγκόσμια μελέτη παρατήρησης για τη διαχείριση των θρόμβων αίματος στα πόδια (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση) και στους πνεύμονες (πνευμονική εμβολή). Η νέα μελέτη θα παράσχει γνώσεις σχετικά με το πώς οι ασθενείς με εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (ΦΘ) και πνευμονική εμβολή (ΠΕ) «κουράρονται» στην κλινική πρακτική και θα προσθέσει στο αυξανόμε-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

Η σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη δρα μέσω του μηχανισμού δράσης του αναστολέα της νεπριλυσίνης, υποδοχέα της αγγειοτασίνης που μειώνει το φορτίο για την καρδιά με ανεπάρκεια. Το δις ημερησίως δισκίο δρα ενισχύοντας τα προστατευτικά νευροορμονικά συστήματα της καρδιάς (σύστημα ΝΡ), καταστέλλοντας παράλληλα το επιβλαβές σύστημα (το RAAS). Τα αποτελέσματα από τη μελέτη 8.442 ασθενών PARADIGM-HF έναντι της εναλαπρίλης έδειξαν ότι η νέα θεραπεία: 1) μείωσε τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια κατά 20%, 2) μείωσε τις νοσηλείες από καρδιακή ανεπάρκεια κατά 21%, 3) μείωσε τον κίνδυνο ολικής θνητότητας κατά 16%. Συνολικά, υπήρξε μείωση του κινδύνου κατά 20% όσον αφορά το κύριο καταληκτικό σημείο, ως σύνθετο καταληκτικό σημείο του θανάτου καρδιαγγειακής αιτιολογίας ή του χρόνου έως την πρώτη νοσηλεία για την καρδιακή ανεπάρκεια. Λιγότεροι ασθενείς υπό θεραπεία με σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη διέκοψαν την υπό μελέτη φαρμακευτική αγωγή για οποιοδήποτε ανεπιθύμητο συμβάν, συγκριτικά με τους ασθενείς υπό εναλαπρίλη. Η ομάδα του σύμπλοκου μορίου σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη είχε περισσότερη υπόταση και μη σοβαρό αγγειοοίδημα, αλλά λιγότερη νεφρική δυσλειτουργία, υπερκαλιαιμία και βήχα σε σχέση με την ομάδα της εναλαπρίλης.

νο σώμα της στοιχεία για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της δαμπιγκατράνης (Pradaxa) σε σύγκριση με τη βαρφαρίνη. Η δαμπιγκατράνη έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της εν τω βάθει ΦΘ και της ΠΕ σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία με ένα παρεντερικό αντιπηκτικό για 5 έως 10 ημέρες, καθώς και σε ασθενείς οι οποίοι έχουν προηγουμένως υποβληθεί σε θεραπεία για τη μείωση του κινδύνου υποτροπιάζουσας εν τω βάθει ΦΘ και ΠΕ. Το συνολικό ερευνητικό πρόγραμμα RE-

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

Bayer

Ριβαροξαμπάνη (Xarelto)

ις διαθέσιμες πληροφορίες αποτελεσματικότητας και ασφάλειας της ριβαροξαμπάνης της Bayer εμπλούτισε η μελέτη XANTUS, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν και στη χώρα μας κατά το 36ο Διεθνές Καρδιολογικό Συνέδριο που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 2015). Πρόκειται για την πρώτη διεθνή προοπτική μελέτη παρατήρησης για τη χρήση της ριβαροξαμπάνης (Xarelto), που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση της θρομβοεμβολής σε συνθήκες καθημερινής κλινικής πρακτικής. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα αποτελέσματα της XANTUS επιβεβαιώνουν ότι η ριβαροξαμπάνη είναι μια αποτελεσματική και γενικά καλά ανεκτή θεραπεία για ασθενείς με μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή, τόσο σε εκείνους χαμηλότερου κινδύνου, που πρέπει όμως να λάβουν αντιπηκτική θεραπεία, όσο και σε ασθενείς μέσου-υψηλού κινδύνου για εγκεφαλικό. Τα δεδομένα αυτά παρέχουν στους γιατρούς μια ευρύτερη εικόνα για την αποτελεσματική διαχείριση διαφορετικών τύπων ασθενών με κολπική μαρμαρυγή. Η μελέτη XANTUS αποτελεί μέρος ενός εκτενούς προγράμματος συλλογής αποτελεσμάτων από την κλινική πρακτική των γιατρών σε όλο τον κόσμο για τη ριβαρο-

ξαμπάνη, το οποίο θα συμπεριλάβει περισσότερους από 275.000 ασθενείς. Οι μισοί από τους αυτούς περίπου συμμετέχουν σε μελέτες καθημερινής κλινικής πρακτικής. Συλλέγοντας τα αποτελέσματα αυτά, διευκολύνεται η εξαγωγή συμπερασμάτων για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της ριβαροξαμπάνης σε ένα ευρύτερο φάσμα ασθενών, από εκείνους που συμμετείχαν στις ελεγχόμενες κλινικές μελέτες.

COVERY DVT/PE θα περιλαμβάνει περισσότερους από 120.000 ασθενείς σε όλο τον κόσμο σε τομείς που σχετίζονται με τη θεραπεία των καρδιαγγειακών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή. Στόχος του ερευνητικού προγράμματος είναι να εμβαθύνει την επιστήμη για την αποτελεσματική πρόληψη των θρόμβων και να παράσχει καθημερινή υποστήριξη για τη διαχείριση των ασθενών.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Sanofi-Regeneron

Bristol-Pfizer

Αλιροκουμάμπη

Απιξαμπάνη (Eliquis)

πιπλέον γνώση για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της απιξαμπάνης (Eliquis) της Bristol Myers Squibb και της Pfizer, παρουσιάστηκε υπό τη μορφή 17 περιλήψεων στο πλαίσιο της 65ης ετήσιας επιστημονικής συνόδου του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας (Απρίλιος 2016). Η απιξαμπάνη έχει ένδειξη χρήσης για τη μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου σε ασθενείς με μη βαλβιδική κολπική μαρμαρυγή (ΒΚΜ) και για τη θεραπεία των ασθενών με φλεβική θρομβοεμβολή (ΦΘΕ).

Στο επιστημονικό συνέδριο παρουσιάστηκαν οι νέες αναλύσεις από τη Φάση III των κλινικών μελετών ARISTOTLE και AMPLIFY, καθώς και μια σειρά από αναδρομικές αναλύσεις των πραγματικών δεδομένων από τη χρήση της απιξαμπάνης. Τα πραγματικά δεδομένα αποτελούν μέρος της ACROPOLIS™ (Apixaban ExperienCe Through RealWOrldPOpuLatIon Studies), ενός παγκόσμιου ερευνητικού προγράμματος στη βάση πραγματικών δεδομένων, που σχεδιάστηκε για να αξιολογήσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του Eliquis στην καθημερινή κλινική πράξη.

ον Σεπτέμβριο του 2015, η Sanofi και η Regeneron Pharmaceuticals, Inc. ανακοίνωσαν ότι η αλιροκουμάμπη έλαβε έγκριση κυκλοφορίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη θεραπεία της «κακής» χοληστερόλης (LDL χοληστερόλης), σε ορισμένους ενήλικες ασθενείς με σημαντικές ανεκπλήρωτες ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με υπάρχουσα καρδιαγγειακή νόσο ή μια κληρονομική μορφή

υψηλής χοληστερόλης που ονομάζεται ετερόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία (HeFH). Νωρίτερα, τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η αλιροκουμάμπη είχε λάβει έγκριση για χρήση και στις ΗΠΑ. Η αλιροκουμάμπη είναι ο μόνος εγκεκριμένος στην ΕΕ αναστολέας της PCSK9 (proprotein convertase subtilisin/kexin type 9) που είναι διαθέσιμος σε 2 δόσεις έναρξης (75 mg και 150 mg) και χορη-

Amgen

Εβολοκουμάμπη

ον Ιούλιο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την κυκλοφορία της εβολοκουμάμπης, του πρώτου αναστολέα της προ-πρωτεΐνης κονβερτάσης σουμπτιλισίνης/κεξίνης τύπου 9 (PCSK9), για τη θεραπεία ασθενών με μη ελεγχόμενη χοληστερόλη που έχουν ανάγκη επιπρόσθετης εντατικής μείωσης της χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης χοληστερόλης (LDL-C). Η εβολοκουμάμπη της Amgen είναι ένα ανθρώπινο μονοκλωνικό αντίσωμα που αναστέλλει την PCSK9, μια πρωτεΐνη που μειώνει την ικανότητα του ήπατος να απομακρύνει την LDL-C, δηλαδή την «κακή» χοληστερόλη, από το αίμα. Η αυξημένη LDL-C είναι μια παθολογική κατάσταση της χοληστερόλης ή/και των λιπιδίων στο

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

αίμα και αναγνωρίζεται ως ένας μείζων παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο (CVD). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την εβολοκουμάμπη για: � Τη θεραπεία ενηλίκων με πρωτοπαθή υπερχοληστερολαιμία (ετερόζυγη οικογενή και μη οικογενή [HeFH]) ή μικτή δυσλιπιδαιμία, ως συμπλήρωμα της διατροφής: α) σε συνδυασμό με στατίνη ή με στατίνη και άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες σε ασθενείς στους οποίους δεν μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της LDL-C με τη μέγιστη ανεκτή δόση μίας στατίνης ή β) ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες σε ασθενείς που παρουσιάζουν δυσανεξία στις στατί-

 εξελίξεις στα καρδιαγγειακά νοσήματα 

γείται υποδορίως με μία ένεση του 1mL μία φορά κάθε δύο εβδομάδες. Η άδεια κυκλοφορίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζεται σε στοιχεία από τις 10 πιλοτικές δοκιμές Φάσης III του προγράμματος ODYSSEY Outcomes, συμπεριλαμβανομένων των 5 ελεγχόμενων με εικονικό φάρμακο και των 5 ελεγχόμενων με εζετιμίμπη. Όταν η αλιροκουμάμπη προστέθηκε στην καθιερωμένη θεραπεία, η οποία περιελάμβανε τη μέγιστη ανεκτή δόση στατινών, τα δεδομένα έδειξαν στα-

θερή, ισχυρή μείωση της LDL χοληστερόλης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο ή την εζετιμίμπη. Όλες οι δοκιμές πέτυχαν το πρωτεύον καταληκτικό σημείο αποτελεσματικότητας, επιφέροντας σημαντικά μεγαλύτερες μειώσεις σε σχέση με την αρχική τιμή της LDL χοληστερόλης την 24η εβδομάδα, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο ή την εζετιμίμπη. Η επίδραση της αλιροκουμάμπης στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα δεν έχει προσδιοριστεί, και το φάρμακο

Α Φ ΙΕΡ Ω ΜΑ 

υπόκειται σε πρόσθετη παρακολούθηση. Τον Δεκέμβριο του 2015, η Sanofi και η Regeneron Pharmaceuticals, Inc. ανακοίνωσαν ότι ολοκληρώθηκε η εγγραφή ασθενών στη μελέτη Φάσης III ODYSSEY OUTCOMES. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συνολικά 16 κλινικές δοκιμές Φάσης III, που διεξάγονται σε περισσότερα από 2.000 κλινικά κέντρα σε όλο τον κόσμο και όταν ολοκληρωθούν (εντός του 2017), θα έχουν αξιολογήσει περισσότερους από 25.000 ασθενείς. Σε μελέτες που έχουν ήδη ολοκληρωθεί, η αλιροκουμάμπη μείωσε τη συχνότητα της θεραπείας LDL-αφαίρεσης κατά 75%, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (p <0.0001). Το 63% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με αλιροκουμάμπη δεν χρειάζονται πλέον να υποβληθούν σε θεραπεία LDL-αφαίρεσης, σε σύγκριση με το 0% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Η θεραπεία LDL-αφαίρεσης είναι μια διαδικασία κατά την οποία η κακή (LDL) χοληστερόλη απομακρύνεται από το αίμα, ακολουθώντας παρόμοια διαδικασία με την αιμοκάθαρση.

νες ή για τους οποίους αντενδείκνυνται οι στατίνες. � Τη θεραπεία ενηλίκων και εφήβων ηλικίας άνω των 12 ετών με ομόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία (HoFH) σε συνδυασμό με άλλες υπολιπιδαιμικές θεραπείες. Η επίδραση της εβολοκουμάμπης στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Η έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει μια κεντρική άδεια κυκλοφορίας με ενοποιημένη επισήμανση στις 28 χώρεςμέλη της ΕΕ. Η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν, ως μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), θα λάβουν αντίστοιχες αποφάσεις στη βάση της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τόσο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων όσο και ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έχουν κατ’ αρχήν εγκρίνει τη χρήση της εμπορικής ονομασίας του evolocumab.

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η ε π ικ α ι ρ ο τ η τ α

Boehringer 68 VALEANT

EMVO 69 ABBVIE

Boehringer

Διάκριση στα Active Business Awards 2016

PFIZER 70

εταξύ των κορυφαίων ελληνικών εταιρειών κατατάχθηκε για 2η συνεχή χρονιά η Boehringer Ingelheim Ελλάς ΑΕ, καθώς κατέκτησε και φέτος το βραβείο Active Business Award, για την εξωστρεφή παρουσία της και τις επιδόσεις της στις εξαγωγές. Η ελληνική εταιρεία, μέλος του ομίλου Boehringer Ingelheim GmbH, που δραστηριοποιείται στην ανακάλυψη παραγωγή και διάθεση καινοτόμων φαρμάκων, πρωτοστατεί στον τομέα των κλινικών ερευνών, έχοντας επενδύσει πάνω από 13,5 εκατ. ευρώ για την πραγματοποίηση 30 διεθνών ερευνητικών πρωτοκόλλων. Μάλιστα, το εργοστάσιο στο Κορωπί Αττικής, με αδιάλειπτη παρουσία 40 ετών, με τις σημαντικές εξαγωγικές του διεργασίες, συμβάλλει περίπου στο 1% των εξαγωγών της χώρας, ανεξαρτήτως κλάδου. Αξίζει να σημειωθεί πως η Boehringer αποτελεί σήμερα τη μοναδική πολυεθνική εταιρεία που παραμένει με μο-

νάδα παραγωγής επί ελληνικού εδάφους. Η ελληνική θυγατρική της Boehringer, παρά τη γενική οικονομική και πολιτική αστάθεια και την επιβολή των capital controls το 2015, κατέγραψε μια σταθερή πορεία, σημειώνοντας συγκράτηση τόσο των εγχώριων πωλήσεων όσο και των εξαγωγών, ύψους 154 εκατ. ευρώ. Στην έντονη εξαγωγική της δράση, η ελληνική εταιρεία οφείλει πάνω από το 60% των εσόδων της. Παράλληλα, συνεχίζει να πραγματοποιεί νέες επενδύσεις στην εργοστασιακή της μονάδα στο Κορωπί Αττικής, ανοίγοντας τον δρόμο για την παραγωγή και την εξαγωγή και άλλων νέων καινοτόμων φαρμάκων. Τις εγκαταστάσεις στο Κορωπί επισκέφθηκαν πρόσφατα εκπρόσωποι του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά το νέο τμήμα παραγωγής καινοτόμων αντιδιαβητικών φαρμάκων και να πληροφορηθούν για την

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

πορεία των εξαγωγών. Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε, ο γενικός διευθυντής, Δημήτρης Αναγνωστάκης, ανέλυσε τα μελλοντικά σχέδια της εταιρείας, ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στον ενεργό ρόλο που διαδραματίζουν οι επιχειρήσεις-μέλη του επιμελητηρίου στην προσπάθεια της κυβέρνησης για την επιστροφή της χώρας στην ανάπτυξη. Επεσήμανε ακόμη την έμφαση που δίνει η Boehringer στον τομέα της καινοτομίας και τις επενδυτικές πρωτοβουλίες της φαρμακοβιομηχανίας, συνολικά, ώστε όλοι οι Έλληνες να έχουν πρόσβαση σε φάρμακα νέας γενιάς. Η Boehringer ανακηρύχθηκε πρόσφατα μία από τις 100 πιο καινοτόμες επιχειρήσεις ανεξαρτήτως κλάδου παγκοσμίως, ενώ ανακοίνωσε ένα 5ετές επενδυτικό ερευνητικό πρόγραμμα ύψους 13,5 δισ. ευρώ, με στόχο την καταπολέμηση νόσων που μέχρι σήμερα θεωρούνται ανίατες.

Valeant

Σταματά τις πωλήσεις του Addyi

ιέκοψε την πώληση του φαρμάκου Addyi η καναδική Valeant Pharmaceuticals International Inc., καθώς η σύμβαση με την κατασκευάστρια εταιρεία έληξε στις 15 Απριλίου και δεν εκφράστηκε η διάθεση να ανανεωθεί. Η Valeant απέκτησε τα δικαιώματα του Addyi (φλιβανσερίνη) από τη Sprout Pharmaceuticals έναντι 1 δισ. δολ. το περασμένο φθινόπωρο.

Το φάρμακο αυτό, που έχει το παρατσούκλι «γυναικείο Viagra», έχει σχεδιαστεί για προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που νιώθουν δυσφορία, εξαιτίας της έλλειψης σεξουαλικής επιθυμίας,·επισήμως γνωστής ως διαταραχής μειωμένης σεξουαλικής επιθυμίας. Η φλιβανσερίνη θεωρείται η μεγαλύτερη επανάσταση στη σεξουαλική υγεία των γυναικών μετά «το χάπι» για την αντισύλληψη, καθώς αναγνωρίζει τη γυναικεία σεξουαλικότητα ως ένα σημαντικό κομμάτι της υγείας. Το Addyi, πάντως, δεν λειτουργεί όπως το χάπι Viagra της Pfizer για τους άνδρες, που το 1998 έγινε το πρώτο εγκεκριμένο φάρμακο για τη στυτική δυσλειτουργία. Η Public Citizen, μια ομάδα προστασίας καταναλωτών που κατέθεσε εναντίον του φαρμάκου, προέβλεψε ότι το Addyi θα βγει από την αγορά μέσα σε λίγα χρόνια, καθώς, όπως υποστηρίζουν, το μικρό του όφελος αντισταθμίζεται από τους κινδύνους που εγκυμονεί για τις γυναίκες. Ο λόγος είναι ότι το φάρμακο συνοδεύεται από αυστηρές προειδοποιήσεις για παρενέργειες, ειδικά για άτομα με ηπατική δυσλειτουργία ή για ταυτόχρονη λήψη του με αλκοόλ ή με φάρμακα γνωστά ως αναστολείς CYP3A4, που περιλαμβάνουν ορισμένα στεροειδή. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο FDA είχε απορρίψει κατά το παρελθόν δύο φορές αίτημα της Sprout για την έγκριση κυκλοφορίας του Addyi, τόσο λόγω παρενεργειών όσο και λόγω περιορισμένης αποτελεσματικότητας.

EMVO

Νέος γενικός διευθυντής

ον Andreas Walter επέλεξε το Διοικητικό Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πιστοποίησης Αυθεντικότητας Φαρμάκων (EMVO) για τη θέση του γενικού διευθυντή. Ο Andreas Walter ήταν επικεφαλής του το-

μέα για τα ψευδεπίγραφα στον EFPIA, ενώ διετέλεσε μεταβατικός διευθυντής του EMVO. Ο οργανισμός ιδρύθηκε για να εφαρμόσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία και τον Κανονισμό για τα Ψευδεπίγραφα Φάρμακα (2011/62/ EU και EU 2016/161 αντίστοιχα), στόχος των οποίων είναι η προστασία των Ευρωπαίων ασθενών από τον κίνδυνο που κρύβουν τα σκευάσματα αυτά. Ειδικότερα, ο EMVO δημιουργεί μια πανευρωπαϊκή υποδομή απόθεσης δεδομένων, η οποία σταδιακά θα συνδεθεί με τα εθνικά συστήματα πιστοποίησης, που θα πρέπει να έχουν ιδρυθεί στα κράτη-μέλη της ΕΕ έως τον Φεβρουάριο του 2019 (η Ελλάδα και δύο ακόμη χώρες έχουν λάβει παράταση).

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η ε π ικ α ι ρ ο τ η τ α

AbbVie

«Αργυρή» στα Best Workplaces 2016

η δεύτερη θέση στην κατάταξη των εταιρειών με το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα, στην κατηγορία των επιχειρήσεων που απασχολούν από 50 έως 250 εργαζομένους, κατέλαβε η βιοφαρμακευτική εταιρεία AbbVie, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα Best Workplaces 2016. «Το μοντέλο εργασίας που έχουμε επιλέξει και στηρίζουμε –αυτό της εργασίας από το σπίτι ή εκτός γραφείου και της ευελιξίας στα ωράρια– δείχνει το κλίμα εμπιστοσύνης που έχει πλέον παγιωθεί μεταξύ εταιρείας και εργαζομένων. Η διαρκής επιμόρφωση, η εκμάθηση ή η τελειοποίηση ξένων γλωσσών, οι συνεχείς ομαδικές δραστηριότητες, οι διατμηματικές ομάδες συνεργασίας, που έχουμε συγκροτήσει για την επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων μας, θεωρούνται πλέον για μας στην AbbVie μια αυτονόητη εργασιακή πραγματικότητα και πρακτική που αντανακλάται και στα Best Workplaces» δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο Θωμάς Κούγκουλος, διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού της AbbVie.

Η AbbVie κατατάσσεται για δεύτερη συνεχή χρονιά μεταξύ των κορυφαίων της έρευνας Best Workplaces 2016. Στην αντίστοιχη έρευνα του 2015 είχε βρεθεί στην πρώτη θέση. «Η διάκρισή μας, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, αποτυπώνει την προσπάθεια όλων μας να διαμορφώσουμε από κοινού ένα καινοτόμο και ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον» τόνισε ο γενικός διευθυντής της AbbVie, Πασχάλης Αποστολίδης. «Είναι μια προσπάθεια που έχει διάρκεια, συνέχεια και συνέπεια. Μια προσπάθεια που αποδίδει καρπούς, χάρη στους ίδιους τους ανθρώπους της εταιρείας μας, στο πάθος τους για καινοτομία, στην ικανότητά τους να είναι αποτελεσματικοί μέσα από ομαδική δουλειά, συνεργασία, ευελιξία και διαφάνεια» συμπλήρωσε.

Pfizer

Εγκαταλείπει τη συμφωνία με την Allergan

ίτλοι τέλους πέφτουν» στη συμφωνία συγχώνευσης αξίας 150 δισ. δολ. της Pfizer με την Allergan, καθώς η Ουάσιγκτον υιοθετεί σκληρότερα μέτρα για τις εταιρείες που μεταφέρονται σε χώρες με ηπιότερη φορολογία.

Η Allergan, που λειτουργεί από το Νιου Τζέρσεϊ, αλλά έχει έδρα στο Δουβλίνο, συμφώνησε πέρσι να συγχωνευθεί με τη Pfizer, που έχει έδρα τη Νέα Υόρκη, προσφέροντας στη δεύτερη νέα διεύθυνση και χαμηλότερη φορολογία. Σύμφωνα με το Bloomberg, η εγκατάλειψη της συμφωνίας-«μαμούθ» θα κοστίσει στη Pfizer 400 εκατ. δολ. για έξοδα που σχετίζονται με τη συμφωνία, η οποία εφόσον οριστικοποιούνταν, θα αποτελούσε τη μεγαλύτερη εξαγορά στην ιστορία του τομέα της ιατρικής φροντίδας.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

virus Κοινό μυστικό είναι πια ότι στην οδό Αριστοτέλους οι σχέσεις των «υψηλών» στελεχών με τα «χαμηλότερα» στελέχη είναι από ψυχρές έως ψυχρότατες.

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Πηγές του PhB λένε πως οι δύο υπουργοί έχουν απομακρύνει «με το γάντι» τον γενικό γραμματέα, Γιάννη Μπασκόζο, αφήνοντάς τον έξω από κάθε απόφαση. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και τα δελτία τύπου του ο Γιάννης Μπασκόζος τα αποστέλλει χωρίς καν το λογότυπο του Υπουργείου Υγείας. Όσο για τις δραστηριότητες, έχει περιοριστεί σε αυτές του εξωτερικού, όπως του ΠΟΥ. Λέγεται μάλιστα πως η απομάκρυνσή του αυτή γίνεται με το «πράσινο φως» του Μεγάρου Μαξίμου. «Κουρεμένος» είναι όμως και ο άλλος γενικός γραμματέας, Πέτρος Γιαννουλάτος, που πρόσφατα «έχασε» την αρμοδιότητα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων λόγω διαφωνιών με τους υπουργούς. Η «φτώχεια» φέρνει γκρίνια…

VIRUS

Ψησταριά «Το ωραίο Υπουργείο Υγείας»!

ηστικό αρκούδι», ως γνωστόν, «δεν χορεύει», και έτσι στην οδό Αριστοτέλους αποφάσισαν, αφού κλείνονται που κλείνονται εντός των τειχών χωρίς καμία επικοινωνία με τον έξω κόσμο, τουλάχιστον να μη μένουν νηστικοί. Πληροφορίες του PhB αναφέρουν ότι τα κοντινά εστιατόρια κάνουν χρυσές δουλειές, αφού τα delivery δεν σταματούν να πηγαινοέρχονται στο Υπουργείο Υγείας, μεταφέροντας εδέσματα που έρχονται ασορτί με… κρητικές ρακές. Βέβαια, επειδή το τελευταίο διάστημα είχε αρχίσει να… ακούγεται η κακή συνήθεια, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ένοικοι της οδού Αριστοτέλους προτιμούν να βγαίνουν εκτός υπουργείου, για να επισκέπτονται τα αγαπημένα τους στέκια. Όσοι βέβαια τυγχάνει να περνούν απέξω

από το γραφείο του 2ου ορόφου δεν παραλείπουν να σχολιάσουν την «αιθαλομίχλη» που βγαίνει από την αίθουσα όπου συσκέπτονται οι υπουργοί. Μάλιστα, στην κακή συνήθεια του καπνίσματος υπέπεσε πλέον και ο νέος πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, Σωτήρης Μπερσίμης, ο οποίος το είχε κόψει εδώ και καιρό το τσιγάρο. Με όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοιο κάπνισμα θα μάθεις.

Η «σιωπή των αμνών» στον ΕΟΠΥΥ

πόλυτη απαγόρευση έχει επιβάλει στα στελέχη του ΕΟΠΥΥ ο πρόεδρος Σωτήρης Μπερσίμης. Πληροφορίες του PhB λένε πως ο 40άρης πρόεδρος έχει απαγορεύσει στους επικεφαλής των τμημάτων αλλά και στους υπόλοιπους προϊσταμένους να συνομιλούν με τον «έξω κόσμο», προκειμένου να μην αφήσει να διαρρεύσουν πληροφορίες. Μάλιστα, έχει δώσει ρητή εντολή στα στελέχη, πως ακόμη κι αν δεχθούν τηλεφώνημα από κάποιον –όπως από φαρμακευτική εταιρεία, δημοσιογράφο ή άλλο φορέα– να

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

παραπέμπουν στον ίδιο και να τον ενημερώνουν… στο λεπτό. Το εντυπωσιακό είναι –όπως λένε πληροφορίες του PhB– πως, ειδικά τις τελευταίες ημέρες, κάνει ολόκληρη έρευνα για να μάθει πώς διαρρέουν διάφορες πληροφορίες παίρνοντας τηλέφωνο παράγοντες του χώρου της υγείας. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν πως η συμπεριφορά αυτή δεν είναι τυχαία, καθώς ο 40άρης πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ δέχεται το τελευταίο διάστημα σοβαρές επιπλήξεις από την οδό Αριστοτέλους για τη διαρροή πληροφοριών.

Κώδικας μετ’ εμποδίων…

α φίδια έχουν ζώσει» πολλούς γιατρούς, δεδομένου του ότι πλησιάζει ο χρόνος που θα δημοσιοποιούνται τα στοιχεία όλων όσοι συνεργάζονται με φαρμακευτικές εταιρείες, είτε για τη συμμετοχή τους σε συνέδρια είτε για κάποια ομιλία. Ο κώδικας δημοσιοποίησης θα βγει στον «αέρα» στο τέλος Ιουνίου, και, εδώ και μέρες, πολλοί εκπρόσωποι ιατρικών φορέων ζητούν συνάντηση με τον υπουργό Υγείας, προκειμένου να τον πείσουν να μην είναι σε κοινή θέα όλα τα στοιχεία, αλλά να είναι προσβάσιμα μέσω… κωδικών. Ωστόσο, αυτό φαίνεται πως δεν συνάδει ούτε με το σκεπτικό του κώδικα ούτε και με τον ίδιο τον νόμο, που προβλέπει πλήρη δημοσιοποίηση όλων των στοιχείων. Από την άλλη, βέβαια, δεν συνάδει και με τις διακηρύξεις της κυβέρνησης για πλήρη διαφάνεια σε όλες τις σχέσεις. Πληροφορίες του PhB αναφέρουν πως υπάρχουν ακόμη και αιτήματα από την Κουμουνδούρου ώστε ο νέος κώδικας να είναι πιο «χαλαρός» ή με δικλείδες ασφαλείας. Ίδωμεν αν θα υποκύψει η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας…

In Brief

Οι κλειστές πόρτες της Αριστοτέλους στον ΙΣΑ

Ο «φαγανός» πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης

ι σχολιάζουν οι υποψήφιοι διοικητές νοσοκομείων που περνούν από συνέντευξη στην πενταμελή επιτροπή αξιολόγησης; Όχι, αυτήν τη φορά δεν σχολιάζουν τις ερωτήσεις, που στην τελευταία αξιολόγηση των «απολυμένων» διοικητών θύμιζαν «πανηγύρι». Αυτήν τη φορά, το κοινό σχόλιο των περισσότερων που πέρασαν από την οδό Αριστοτέλους για το περιβόητο τεστ ήταν… η όρεξη του προέδρου της Επιτροπής και γενικού γραμματέα, Π.

Έξω φρενών είναι, σύμφωνα με πληροφορίες, τα μέλη του ΔΣ του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών. Ο εκνευρισμός σχετίζεται με το γεγονός ότι για πρώτη φορά υπουργός Υγείας δεν έχει συναντήσει τον μεγαλύτερο Ιατρικό Σύλλογο της χώρας. Η άρνηση βέβαια του Ανδρέα Ξανθού να συναντήσει τα στελέχη του ΙΣΑ δεν είναι τυχαία. Οι κακές γλώσσες λένε πως ο υπουργός Υγείας θεωρεί ότι ο ΙΣΑ ασκεί άγρια κριτική στην πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, τηρώντας τις «γραμμές» της ΝΔ. Από την άλλη βέβαια, η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας δεν συναντά και κανέναν. Προτιμά την πολιτική των κλειστών πυλών. Τακτική που ακολουθούν πολλοί υπουργοί της κυβέρνησης.

Γιαννουλάτου. Ο κύριος Γιαννουλάτος κατά τη διάρκεια πολλών συνεντεύξεων έτρωγε συνεχώς κατά τη διαδικασία της ολιγόλεπτης συνομιλίας. Οι περισσότεροι υποψήφιοι, κλείνοντας πίσω την πόρτα του «εξεταστηρίου», μειδίασαν στην εικόνα αυτή, κάποιοι άλλοι πάλι έφυγαν προσβεβλημένοι, θεωρώντας ότι ήταν απαράδεκτο την ώρα που κρινόταν το επαγγελματικό τους μέλλον εκείνος να τρώει ανενόχλητος. Η πολυτέλεια της εξουσίας...

VIRUS

Αναμένοντας τον ανασχηματισμό…

ε δίλημμα είναι, όπως λένε πηγές του PhB, ο Αλέξης Τσίπρας. Από τη μια δέχεται εισηγήσεις για να απομακρύνει τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας, Π. Πολάκη, λόγω και των λεκτικών του ατοπημάτων, από την άλλη διατηρεί στενή φιλική σχέση μαζί του, και ο Σφακιανός υπουργός τον έχει στηρίξει στα δύσκολα. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η αρχική σκέψη στο Μέγαρο Μαξίμου ήταν, σε έναν πιθανό ανασχηματισμό, αν είναι να απομακρυνθεί κάποιος, αυτός να είναι ο Αν. Ξανθός. Όμως, στελέχη της Κουμουνδούρου, αλλά και πολλοί συνδικαλιστές, «έπεσαν να τους φάνε» όσους και μόνο σκέφτηκαν την απομάκρυνση του υπουργού Υγείας. Τώρα, το αν ο πρωθυπουργός σε έναν ενδεχόμενο ανασχηματισμό εξοβελίσει τελικά τον Π. Πολάκη, παραμένει ένα ερώτημα. Ωστόσο, πληροφορίες σημειώνουν ότι ακόμη και σε σχετικές μυστικές συσκέψεις που έγιναν για έναν ενδεχόμενο ανασχηματισμό, τα στελέχη για να αντικαταστήσουν το επιτελείο της Αριστοτέλους ήταν μάλλον… περιορισμένα. Τουλάχιστον, αυτό έκριναν οι συμμετέχοντας στις συσκέψεις. Για να δούμε προς τα πού θα γείρει η ζυγαριά…

In Brief

«Πακέτο» φεύγουν οι προμήθειες Τα πάντα στις προμήθειες του ΕΣΥ σκοπεύει να «καθαρίσει» η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας. Όχι μόνο τους σημερινούς νόμους και τις ρυθμίσεις που διευκολύνουν τη διαφθορά και την κατασπατάληση των πόρων, αλλά και… τα πρόσωπα. Πληροφορίες από την Αριστοτέλους αναφέρουν ότι η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας μελετά τον τρόπο που θα απομακρύνει όλη την Επιτροπή Προμηθειών Υγείας, και ειδικά τη νεαρά πρόεδρο, που πέφτει από το ένα λάθος στο άλλο. Ωστόσο, στη διαδικασία υπάρχουν «αγκάθια», καθώς η νεαρά Πετρούλα Σαρτζετάκη έχει σοβαρά ερείσματα στην κυβερνητική πλειοψηφία, και υπάρχουν πολλοί που αντιστέκονται στην απομάκρυνσή της. Θα δούμε ποιος θα επικρατήσει…

Οι άμυνες των «φακελάκηδων»

ρόπο να χτυπήσει τα φακελάκια στα νοσοκομεία αναζητά η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, καθότι η κρίση δεν φόβισε τους γνωστούς «φακελάκηδες». Παρότι οι σχετικές ρυθμίσεις για τις αυστηρές διώξεις των γιατρών που «πιάνονται στα πράσα» είναι έτοιμες από τον πρώην υπουργό Υγείας Μ. Βορίδη, η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας δεν θέλει να υιοθετήσει τις αυστηρές ποινές για τους «φακελάκηδες». Προς ώρας, προωθείται η λίστα προτεραιότητας στα χειρουργεία, μέσω της οποίας ευελπιστεί η Αριστοτέλους ότι θα περιοριστεί το φαινόμενο. Βέβαια, οι «επιτήδειοι» του ΕΣΥ έχουν αρχίσει ήδη να προετοιμάζονται για την επόμενη μέρα που θα εφαρμοστούν οι λίστες χειρουργείων στα νοσοκομεία. Για τους «φακελάκηδες», άλλωστε, πάντα υπάρχει τρόπος…

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

ΑΝAΛΥΣΗ

Τιμή Μετοχής 14 Απριλίου 2016 $216,39 Χρηματιστήριο ΗΠΑ (σε Δολ. ΗΠΑ) Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) 395,13 Χρ. Αξία (σε εκατ. $) 85.501,10 Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 3.556.943 (52 εβδ.) Συντελεστής Beta 0,78 Στατιστικά Στοιχεία Μέγ. 52 εβδ. ($) 339,50 USD Χαμ. 52 εβδ. ($) 216,39 USD Απόδ. 1-Μ -26,15% Απόδ. 6-Μ -20,83% Απόδ. 12-Μ -27,01%

[Bloomberg Ticker: AGN:US] [Reuters Ticker: AGN.N]

ALLERGAN PLC.

Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Νέας Υόρκης, ΗΠΑ Βασικός κλάδος δραστηριότητας: Φαρμακευτικές εταιρείες Συνοπτικό προφίλ εταιρείας Η Allergan Plc., πρώην Actavis, αποτελεί μια εξειδικευμένη εταιρεία και έναν όμιλο φαρμάκων που δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη, παραγωγή, μάρκετινγκ και διανομή διαφόρων φαρμακευτικών προϊόντων, όπως επωνύμων, ιατροφαρμακευτικών και generic. Επίσης η εταιρεία παρέχει άδεια για την παραγωγή

των φαρμάκων της σε περισσότερες από 100 χώρες ανά τον κόσμο. Ο Όμιλος Allergan είναι αποτέλεσμα πολλών και διαδοχικών εξαγορών και συγχωνεύσεων κατά τα τελευταία αρκετά έτη, με τελευταία εταιρική πράξη να αποτελεί η συγχώνευσή του με την Actavis.

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο, ΗΠΑ

360

Πηγή: Χρηματιστήριο, ΗΠΑ

340 320 300 280

Η Πορεία της Μετοχής Τελευταίες 52 εβδομάδες

(σε Δολάρια ΗΠΑ)

260 240 220 200 13/4/2015 25

22/6/2015

31/8/2015

9/11/2015

18/1/2016

28/3/2016

23,2 Πηγή: FACTSET, υπολογισμοί VRS.

20 16,5

17,6 15,5

Ιστορικοί Δείκτες P/E σε Σύγκριση με τους Δείκτες της Αγοράς (x)

10 5 0

Μετοχή 2015 P/E

Κλάδος P/E 2015

S&P P/E 2015

STOXX 600 P/E 2015

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Α ξ ί α ς κ α ι σ τ ο υ ς Το μ ε ί ς τ ω ν Ε ξ α γ ο ρ ώ ν & Σ υ γ χ ω ν ε ύ σ ε ω ν . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3219557, 698 3603160 • Email: info@valueinvest.gr

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2016

600 ΔΕΙΚΤΗΣ S&P 500

METOXH

500 400

Η Πορεία της Μετοχής σε Σύγκριση με τον Δείκτη S&P 500 Τελευταία 5 Έτη (Βάση = 100)

300 200 100 Πηγή: Χρηματιστήριο, ΗΠΑ

0 3/5/2011

3/5/2012

3/5/2013

3/5/2014

3/5/2015

σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες Περίοδος 2009-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) Πωλήσεις EBITDA ΚΠΦ ΚΜΦΔΜ P/Ε P/BV EV / ΔΑΝΕΙΑ/ΙΔΙΑ ROE (x) (x) EBITDA ΚΕΦΑΛΑΙΑ % (x) (x) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

2.793 3.567 4.584 5.915 8.678 13.062 15.071

573 587 984 894 622 1.561 2.981

363 251 456 245 -638 -1.712 -4.430

222 184 261 97 -750 -1.631 3.683

385,1 463,7 327,7 878,7 -113,9 -52,4 23,2

28,3 26,1 24,0 22,3 9,0 3,0 1,1

154,2 150,7 87,7 102,4 151,6 64,6 42,6

0,5 0,3 0,3 1,7 0,9 0,5 0,6

7% 6% 7% 3% -8% -6% 5%

Πηγή: Εταιρεία / Όμιλος. Σημείωση: Έως την ημερομηνία της παρούσας ανάλυσης (14 Απριλίου 2016), τα τελευταία διαθέσιμα δημοσιευμένα οικονομικά αποτελέσματα αφορούσαν στο έτος 2015.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης Περίοδος 2010-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ Πωλήσεις Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.) Μικτό Περιθώριο Κέρδους % Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες Αποθέματα Ημέρες Πελατών Ημέρες Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών Ημέρες Προμηθευτές Operating Cycle Ημέρες Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος) Ημέρες

2010

2011

2012

2013

2014

2015

3.567 1.999 43,97% 184 5,2% 283 115 631 57 561 135 741 173 37

4.584 2.565 44,05% 261 5,7% 209 127 889 93 1.166 218 1.535 219 1

5.915 3.394 42,61% 97 1,6% 319 166 1.543 80 1.303 261 2.429 246 -15

8.678 4.691 45,94% -750 -8,6% 332 139 1.786 59 1.405 182 2.343 198 16

13.062 6.304 51,74% -1.631 -12,5% 251 120 2.076 66 2.372 241 4.171 186 -55

15.071 4.810 68,08% 3.683 24,4% 1.105 77 1.010 58 2.402 330 4.350 135 -195

V R S - S F i T: Ε ξ ε ι δ ι κ ε υ μ έ ν ε ς Ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VRS – SFiT Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3316358, 6945 851420 • Email: info@iraj.gr

Α A ΡΛ ΟΥ Σ Η AΝ ΡΘ

Μας εµπιστεύονται, γιατί... Νο1 σε αυθηµερόν διακινήσεις Άµεση επιστροφή αντικαταβολών και εισπράξεων Ειδικές εξυπηρετήσεις ανάλογα µε τις ανάγκες κάθε πελάτη Μεταφορές ευπαθών αποστολών (βλαστοκύτταρα, ξηρός πάγος, εµβόλια, κ.λ.π.)

ΤΑΧΥ∆ΕΜΑ C.C.L. ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 100, 151 25 ΜΑΡΟΥΣΙ, ΤΗΛ: 210 8056550, FAX: 210 8056553 www.tachydema.gr ΓΕΝΙΚΗ Α∆ΕΙΑ ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: E.E.T.T. A.M.: 03-017 78 86

// Μάρτιος-Απρίλιος Νοέμβριος 2011 2016

Μας εµπιστεύονται τα µεγαλύτερα ονόµατα της Ελληνικής οικονοµίας!

courier

cargo

logistics

79 87

Γγίν Ί Ν ΕΕ τε Τ Ε συνδρομητές Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Η Τ Ε Σ !!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 (089/470271-92 // IBAN IBAN GR46 GR46 0110 0110 0890 0890 0000 0000 0894 0894 7027 7027 192) 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: συνδρομών: Κωνσταντίνος Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, Σαλβαρλής, 210 210 998 998 4909, 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 56 Άλιμος, Άλιμος, Fax: Fax: 210 210 998 998 4953 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174

80 80

Ιανουάριος-Φεβρουάριος // Μάρτιος-Απρίλιος 2016 2016

ΠΡΟΦΙΛ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο καλός Ο πιο πιο καλός οο διοικητής διοικητής Jim Sage

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΡΕΠΟΡΤΑΖ Πασχάλης ΠασχάληςτοΑποστολίδης Αποστολίδης Ψίχουλα νέο ΕΣΠΑ για την Υγεία ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

035 ///Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 036 2016 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

GR1603458162

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 3 56

## ΙΜΑΡ-ΑΠΡ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 66

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Εµβόλια Εξελίξεις στα Καρδιαγγειακά Νοσήματα