Pharma & Health Business #41, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017 by ethosMEDIA

Στην Pfizer, μία από τις κορυφαίες βιο-φαρμακευτικές εταιρίες στον κόσμο, ανακαλύπτουμε από το 1849 πρωτότυπα φάρμακα προσφέροντας στους γιατρούς τα μέσα να θεραπεύουν εκατομμύρια ανθρώπους.

035 ///Ιανουάριος-Φεβρουάριος Ιανουάριος-Φεβρουάριος2017 2016 041 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 51

## ΙΙ ΑΑΝΝ---Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης Πασχάλης Αποστολίδης Βασίλης Οικονόμου

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΡΕΠΟΡΤΑΖ 4ο 4ο Clinical Clinical

5th Clinical Research Research Research Conference Conference Conference Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Σπάνιες Παθήσεις Εµβόλια

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Όταν συνεχίζετε να εμπιστεύεστε τα φάρμακά μας, συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε νέες θεραπείες.

PFI-02-FEB16

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Σταύρος Ευαγγελάτος

998/GR/12-01//1003(2)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Η Gilead Sciences είναι μια βιοτεχνολογική εταιρεία που ανακαλύπτει, αναπτύσσει και εμπορεύεται καινοτόμες θεραπείες για νόσους όπου υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Αποστολή της εταιρείας παγκοσμίως είναι να προάγει τη φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων), στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση) και πρόσφατα στον τομέα της Αιματολογίας/ Ογκολογίας. Σήμερα, το 42% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Είναι ένα ποσοστό που υπερβαίνει το αντίστοιχο άλλων εταιρειών του χώρου μας και καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

14 6. Προφίλ Σταύρος Ευαγγελάτος 8. Συνέντευξη Βασίλης Οικονόμου 13. ΑΦΙΈΡΩΜΑ Σπάνιες Παθήσεις 14. Ρεπορτάζ Με την έρευνα οι δυνατότητες είναι απεριόριστες

18. Συνέντευξη Μαριάννα Λάμπρου 22. Συνέντευξη Ιωάννα Αλυσανδράτου 26. Άρθρο Αγγ. Πρεφτίτση Η σωστή διαχείριση εξοικονομεί πόρους 32. Ρεπορτάζ Η αγορά των «σπάνιων» θεραπειών 36. Infographic Οι σπάνιες παθήσεις στην ΕΕ 40 Ρεπορτάζ Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία Γεννημένοι χωρίς την «πρωτεΐνη της επιβίωσης»

041

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2017 τιμή τεύχους 10€

18 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Δήµητρα Ευθυµιάδου efthymiadou.d@ethosmedia.eu

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Ιοκάστη Αλειφεροπούλου aliferopoulou.i@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βασιλική Αγγουρίδη agouridi.v@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

22 44 44 Άρθρο Λ. Πολυχρόνη GH: Η ορμόνη που αλλάζει παιδικές ζωές 48 Άρθρο Ευ. Τέρπος Πολλαπλό Μυέλωμα: Θετικά νέα για την πρώτη θεραπεία συντήρησης 52 Άρθρο Χρ. Κοίλια Κληρονομικό Αγγειοοίδημα

56 Ρεπορτάζ 5th Clinical Research Conference Γιατί δεν προχωράμε ως χώρα; 66. Άρθρο Γ. Μακρής Ψυχιατρικά Φάρμακα 69. Virus 76. Ραντεβού Υγείας

78. Χρηματιστήριο Ανάλυση VRS

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ:

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαριάννα Μονόπωλη monopoli.m@ethosmedia.eu

T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.alivemag.gr • www.hrima.gr • www.insuranceworld.gr • www.asfalizomai.com ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

άβι η Ακυβέρνητο καρ

Αν διατηρηθεί η υφιστάμενη κατάσταση, οδηγούμαστε σε παράταση της ασφυξίας και βασανιστικά αργό θάνατο της ελληνικής οικονομίας... Και στο τέλος, σε έξοδο από το ευρώ… Που όλο και πιο πολλοί αποδέχονται, μη βλέποντας άλλη λύση…

χώρα...

τήρι μισογεμάορώ να δω το πο μπ ν Δε .. ώ. ορ ι να πλέει σαν παθώ, δεν μπ ο. Η χώρα μοιάζε ρι νά Όσο και να προσ σε ο αί κτ ευ ν εγχώριων ποδιακρίνω το νία ο λαϊκισμός τω το. Δεν μπορώ να μα με ν ού υπ χτ βι, που το ακυβέρνητο καρά ν δανειστών. όκαι ο κυνισμός τω κλείσει με τις λιγ ων με νά λιτικών δυ , η αξιολόγηση θα ης ησ η ρν ησ βέ έρ κυ ς στ τη θυ ημα ατική κα Με βάση το αφήγ έστω και με δραμ ι μεειες, θα μπούμε ώλ απ η ρευστότητα κα τές τερ να λύ δυ γα με ε τερες υμ σο τή οκ λάρωση, θα απ στην ποσοτική χα ς. έτσι απλά τα τροχιά ανάπτυξη σε αφήγημα. Αν ήταν τά… θα μπούμε ο στ μα άλ ό γικ χύτερα; Αλλά έναν μίζω, το λο Είναι φανερό, νο γηση μια ώρα αρ λό ιο αξ ν ά ατη ε αμ δεν κλείσ ις, ενώ ουσιαστικ πράγματα, γιατί τις μεταρρυθμίσε ε άμ τα, ωρ λισ οχ μά πρ , ι ες ότ υμε εις; Οι οποί χρόνο τώρα, κάνο σκληρές αποφάσ τις α τερ γό αρ για πλά μεταθέτουμε καθυστερούμε. χώρηση των ο οδυνηρές όσο πι η όμ ακ ι τα ληνικό και η παρα ον Ελ γίν το ως ής όπ ις, λες επενδύσε ίστως της ελληνικ Στο μεταξύ, μεγά , με ευθύνη πρωτ ες ιμ οάσ στ πρ α υν μέ νο παραμέ ιωτικού το ρολόγηση του ιδ 14 αεροδρομίων, φο ερ υπ η α, ώρ την ίδια κυβέρνησης. Και ατικότητα. θμιση η στην επιχειρημ ησ οί ότητα, όπως η ρύ οπ ημ καλεί ερ μένουν σε εκκρεμ ρα πα ό εικ τα υσ μα Φ τή α. ζη ημ ια απεζικό σύστ Παράλληλα, καίρ ιχειατά δέσμιο το τρ επ ι κρ υ κα πο ών ν, λιτ ίω πο νε ι οι οφειλές ντα των κόκκινων δα νο κώ ογ η δι ήδ να ο γγραινα στ αυτών είναι ά ταμεία, σαν γά πακόλουθο όλων τικ λισ φα ασ τα ι κράτος κα ρήσεων προς το οικονομίας. άμα της ελληνικής σώ ο μήπως και αναλ στ ρω βαθιά άρ έπω: Εκλογές, βλ ση αλύ λα α βο μί φί νο αμ ε, μό λύση με Εδώ που φτάσαμ καλύτερα –μια ει πά τα ι κα η ησ βει άλλη κυβέρν ει γρήγορα η αναι η αλήθεια. εί α, ατ σμ λέ τε κόμη κι αν κλείσ πο (α η ασ υ στ τά κα ταρρυθμίσεις πο υφιστάμενη υ δεν κάνει τις με Αν διατηρηθεί η πο η ησ ρν νιβέ σα κυ βα ξίας και δή με μια ράταση της ασφυ ξιολόγηση), δηλα ηγούμαστε σε πα οδ , , σε έξοδο από ρα ος χώ τέλ η ο στ κη ι έχει ανάγ νομίας... Κα κο οι ής νικ λύση... λη ελ ς το τη βλέποντας άλλη στικά αργό θάνα αποδέχονται, μη οί λλ πο ο πι ι κα ο το ευρώ... Που όλ εξαρχής; τό ήταν το σχέδιο Μήπως τελικά αυ Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

ΠΡΟΦΙΛ

Σταύρος Ευαγγελάτος*

Ο «Ράμπο» της Υγείας Ο 55χρονος γενικός επιθεωρητής του Σώματος Επιθεωρητών του Υπουργείου Υγείας, που έχει κατορθώσει να παραμείνει στη θέση του με κυβερνήσεις τόσο δεξιές όσο και αριστερές.

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

ολλοί είναι αυτοί που του αναγνωρίζουν ένα αστείρευτο χιούμορ, που κάνει ακόμη και τους πιο αλύγιστους να γελάσουν. Κάποιοι άλλοι, πάλι, μιλούν για έναν σχεδόν κυκλοθυμικό άνθρωπο, που ξεχνά το γέλιο και τα χαμόγελα όταν τα πράγματα δεν γίνονται όπως θέλει και «βγαίνει από τα ρούχα του». Όπως και να ‘χει, ο 55χρονος γενικός επιθεωρητής του Σώματος Επιθεωρητών του Υπουργείου Υγείας (ΣΕΥΥΠ), Σταύρος Ευαγγελάτος, έχει κατορθώσει να παραμείνει τα τελευταία χρόνια στη θέση του με όλες τις κυβερνήσεις, τόσο δεξιές όσο και αριστερές. Δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν πως παρέμεινε στη θέση του επειδή ακριβώς είναι άκρως υπηρεσιακός και όχι κομματικός. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς ότι είναι ο άνθρωπος που κατόρθωσε να συνεργαστεί και με τον μεγαλοαστό Μάκη Βορίδη, αλλά παράλληλα και με τον Κρητικό, και με μπόλικη αγριάδα, Παύλο Πολάκη… Ο 55χρονος Σταύρος Ευαγγελάτος, πά-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

ντως, είναι από τα πρόσωπα του τομέα της υγείας που αν δεν εμπιστεύεται, δεν συνομιλεί. Ίσως αυτή η τακτική του να τον κράτησε μακριά και από κομματικές ίντριγκες και πολιτικούς διαγκωνισμούς. Στο στενό εργασιακό του περιβάλλον, πάντως, εκμυστηρεύεται ότι ειδικά την υπόθεση που έχει αναλάβει το τελευταίο διάστημα με τα φάρμακα θα τη φέρει εις πέρας, ανεξάρτητα από το ποιοι θα είναι οι εμπλεκόμενοι. Είναι, εξάλλου, το πρόσωπο που κλήθηκε από την κυβέρνηση, ειδικά από τον Παύλο Πολάκη, να κάνει ελέγχους σε βάθος σε όλη την αλυσίδα του φαρμάκου, ακόμη και στο Υπουργείο Υγείας, αλλά και στον ΕΟΦ. Ο ίδιος, πάντως, φροντίζει, όπως λένε οι δικοί του άνθρωποι, να κρατά χαμηλό προφίλ. Γι’ αυτό πιθανώς να συνεχίζει να μένει στη Νέα Σμύρνη και να κυκλοφορεί με ένα παλιό τζιπ του 2001, για το οποίο πολλοί φίλοι του λένε πως κάποια στιγμή θα τον αφήσει στον δρόμο… Είναι οι ίδιοι οι φίλοι τους οποίους διατηρεί ακόμη από τα γυμνασιακά του χρόνια. Όσοι βέβαια δεν είναι φίλοι του μέσα στο

*Γενικός Επιθεωρητής του Σώματος Επιθεωρητών του Υπουργείου Υγείας (ΣΕΥΥΠ) ΣΕΥΥΠ τού καταλογίζουν πως όταν εκνευρίζεται, επικρατεί ο «κακός χαμός». «Τα κάνει όλα γυαλιά καρφιά» λένε, μάλιστα, οι κακεντρεχείς. Παρότι δεν «βγαίνει συχνά από τα ρούχα του», όταν το πράττει, είναι εκτός ελέγχου. Ίσως να είναι οι ίδιοι άνθρωποι που περιγράφουν έναν Σταύρο Ευαγγελάτο σνομπ και απόμακρο. Από την άλλη όμως κατορθώνει και κρατά ισορροπίες με τον… μονίμως θυμωμένο Παύλο Πολάκη. Κάτι που δεν μπορεί να μην του αναγνωρίσει κανείς. Είναι ο Παύλος Πολάκης που του έδωσε, άλλωστε, πρόσφατα την εντολή να ξεκινήσει ελέγχους στα φάρμακα, προκειμένου να βρεθούν στοιχεία που αναζητά η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Ο «αρχιράμπο» του ΣΕΥΥΠ έγνεψε συγκαταβατικά στον αναπληρωτή υπουργό και, λίγες ημέρες μετά, ξεκίνησαν οι έρευνες με άγνωστα προς στιγμήν αποτελέσματα, καθώς δεν έχει δημοσιοποιηθεί επίσημα κανένα πόρισμα ή συμπέρασμα. Πάντως, ο Σταύρος Ευαγγελάτος συνηθίζει να λέει σε στενούς του συνεργάτες και ανθρώπους του περιβάλλοντός του ότι «η

υπηρεσία δεν στρογγυλεύει πορίσματα και δεν κατασκευάζει ενόχους», έκφραση που αποτελεί και το προσωπικό του μότο. Ίσως γι’ αυτό και να διαβεβαίωσε τον πολιτικό του προϊστάμενο, Π. Πολάκη, πως ό,τι υπάρχει για τα φάρμακα θα το βρει η υπηρεσία, όπως αναφέρουν στο PhB όσοι παρευρίσκονταν στις συζητήσεις τους. Η βεβαιότητά του αυτή πιθανώς και να πηγάζει και από τις πανεπιστημιακές του γνώσεις για τα φάρμακα, δεδομένου του ότι ο γενικός επιθεωρητής του ΣΕΥΥΠ το 1985 αποφοίτησε από το Φαρμακευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ απέκτησε και διδακτορικό από το Φαρμακευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών με άριστα. Για τον ίδιο λόγο είχε επιλεγεί και στο παρελθόν και κατείχε τη θέση του προϊσταμένου της Διεύθυνσης Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας. Όσοι τον γνωρίζουν μιλούν για έναν άνθρωπο που έκανε τόσο πολλές σπουδές, σαν να ήθελε να αποδείξει κάτι στον εαυτό του ή και στη μητέρα του, που έφυγε νωρίς, όταν ο ίδιος ήταν 14 ετών. Πιθανώς και γι’ αυτό να λέει, συχνά, ακόμη και

στους υπουργούς με τους οποίους συνομιλεί ότι «δεν ζούμε για πάντα…». Όταν πάντως δεν «σκαλίζει» τα φάρμακα, ο Σταύρος Ευαγγελάτος φροντίζει να «κρύβεται» στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας. Ένα παραθαλάσσιο χωριό, όπου συναντά φίλους και γνωστούς. Εκεί περνά και πολλές ώρες με τα δύο του παιδιά, τα οποία, όπως λέει σε δικούς του ανθρώπους, «τον έχουν χάσει, λόγω δουλειάς». Στο ίδιο παραθαλάσσιο μέρος, αρέσκεται και να αφηγείται σε φίλους του παλιές ιστορίες από το ΣΕΥΥΠ, όταν ακόμη ήταν απλός ελεγκτής και πραγματοποιούσε αιφνιδιαστικές επισκέψεις σε διαφόρους φορείς του τομέα της υγείας. Εξάλλου, πολλά πορίσματα που βρίσκονται σήμερα στα αρχεία του κτηρίου του ΣΕΥΥΠ, στην οδό Πειραιώς, φέρουν την υπογραφή του. Τώρα το αν τα νέα πορίσματα για τα φάρμακα –που, ούτε λίγο ούτε πολύ, έχει προαναγγείλει η κυβέρνηση, και θα φέρουν τη σφραγίδα του Σταύρου Ευαγγελάτου– θα δοθούν τελικά στη δημοσιότητα, παραμένει άγνωστο…•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ποιες αλλαγές θα κάνει η ΝΔ στην Υγεία

Συνέντευξη: Δήμητρα Ευθυμιάδου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

οποθετήθηκε στον τομέα της υγείας της ΝΔ μόλις πριν τρεις μήνες. Έχει κατηγορηθεί όμως ότι δεν γνωρίζει σχεδόν τίποτε για τον τομέα που έχει αναλάβει. Βέβαια, πρόσφατα, δεν δίστασε να τα βάλει και με ιδιωτικές επιχειρήσεις, παρότι υπηρετεί τη φιλελεύθερη παράταξη, με αποτέλεσμα να δεχθεί τα βέλη διαφόρων κλάδων για το περιβόητο clawback και την είσπραξή του. Ο τομεάρχης Υγείας Βασίλης Οικονόμου, σε συνέντευξή του στο PhB, απαντά για όλους και για όλα. Απαντά στους επικριτές του για όσα τον κατηγορούν, αφήνει αιχμές για τον Παύλο Πολάκη και τα «τιτιβίσματά» του, μιλά για τον Άδωνι Γεωργιάδη, ενώ καταφέρεται ευθέως κατά του προέδρου του ΕΟΠΥΥ και της… παρέας του –

Ο νέος επικεφαλής του τομέα υγείας του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης μιλάει για τον ΕΟΠΥΥ και την ένταση με τους ιδιώτες παρόχους για το clawback, το Φάρμακο, την ΠΦΥ, το σχέδιο της ΝΔ για την Υγεία, αλλά και τον Άδ. Γεωργιάδη και τον Π. Πολάκη. όπως τη χαρακτηρίζει– υπονοώντας πως επιδιώκει να έχει καλές σχέσεις με επιχειρηματίες της Υγείας. Δεν παραλείπει, φυσικά, να αναφερθεί στην πολιτική φαρμάκου που θα ακολουθήσει η ΝΔ αν εκλεγεί κυβέρνηση, αλλά και στις αλλαγές που θα κάνει το κόμμα του στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και γενικότερα στο σύστημα υγείας. Παράλληλα, διαμηνύει στην κυβέρνηση πως τελείωσε η «εποχή των δημοσίων σχέσεων και των χαϊδολογημάτων», ενώ δεν παραλείπει να στείλει μήνυμα και στο εσωτερικό της ΝΔ και ειδικά σε όσους ασχολούνται με την Υγεία. Διαβάστε αναλυτικά όλη τη συνέντευξη του τομεάρχη Υγείας της ΝΔ, Βασίλη Οικονόμου, στο PhB:

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Βασίλης Οικονόμου* *Τομεάρχης Υγείας της Νέας Δημοκρατίας 9

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΡ_Το τελευταίο διάστημα, έχει προκληθεί μεγάλη ένταση με τον φορέα που εκπροσωπεί τα διαγνωστικά κέντρα, την ΠΑΣΙΔΙΚ, με αφορμή την τοποθέτησή σας για το clawback και ότι αυτό θα πρέπει να εισπραχθεί άμεσα από την κυβέρνηση. Τι απαντάτε στην ΠΑΣΙΔΙΚ που υποστηρίζει ότι τέτοια τοποθέτηση δεν θα έκανε ούτε η κυβέρνηση και ότι βλάπτονται τα συμφέροντα του ιδιωτικού τομέα με τις ερωτήσεις σας; ΑΠ_Κατ’ αρχάς, αυτό που ζητάει η ΝΔ είναι να τηρηθεί ο Νόμος. Δεύτερον, δεν μπορεί κανείς να επικαλείται την κυβέρνηση όταν με τα μέτρα της έχει ρημάξει στους φόρους όλο τον ιδιωτικό τομέα. Και

ΕΡ_Λέγεται ότι οι γνώσεις σας για τον τομέα της υγείας είναι ελάχιστες, γι’ αυτό και συχνά-πυκνά υποπίπτετε σε τέτοιου είδους λάθη επικοινωνιακού χαρακτήρα αν σκεφτεί κανείς ότι ξεσηκώσατε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. ΑΠ_Ήταν συνειδητή η κίνηση που κάναμε για το clawback, και τα μηνύματα που στείλαμε προς κάθε κατεύθυνση ήταν πολύ συγκεκριμένα.

μάλιστα με έναν ασφαλιστικό-φορολογικό οδοστρωτήρα, που οδηγεί χιλιάδες επιχειρήσεις στο να κλείνουν ή να κινδυνεύουν να κλείσουν. Τα «παπαγαλάκια» της κυβέρνησης, λοιπόν, που ανακαλύπτουν τον συνδικαλιστικό τους ρόλο μόνο όταν είναι να υπερασπιστούν τη χειρότερη κυβέρνηση όλων των εποχών, καλά θα κάνουν να σιωπήσουν, γιατί δεν πετυχαίνουν τον στόχο τους. Εμείς και θα μιλάμε και θα στηλιτεύουμε τα κακώς κείμενα, και φυσικά δεν προτιθέμεθα να κληρονομήσουμε τις αμαρτίες ενός δυσθεώρητου clawback, για να παριστάνουν σήμερα ο κύριος Μπερσίμης και η παρέα του τα καλά παιδιά σε κάποιους επιχειρηματίες. Η ΝΔ δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ανεχθεί τέτοιου είδους συμπεριφορές.

ση με την ιατρό γυναίκα μου. Αυτό όμως που θα σας υποσχεθώ είναι ότι ο τομέας της υγείας της ΝΔ θα συνεχίσει να συνεδριάζει σχεδόν κάθε μέρα. Η ΝΔ στον χώρο της υγείας θα βρίσκεται παντού. Δεν θα κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας για να μην παίρνουμε δύσκολες θέσεις και αποφάσεις, όπως στην περίπτωση του clawback. Όσο για το πρόγραμμά μας που θα καταθέσουμε για την Υγεία, θα είναι πρόγραμμα συλλογικής δουλειάς επαγγελματιών και επιστημόνων στον χώρο της υγείας. Ο τομεάρχης Υγείας, επί των δικών μου ημερών, συντονίζει αυτή τη μεγάλη προσπάθεια. Πάντως, επειδή με κατηγορούν ότι δεν ξέρω από Υγεία, έχω να σας πω ότι δεν σκοπεύω να μάθω τα του χειρουργείου (γέλια)…

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

ΕΡ_Ναι, αλλά τι απαντάτε στους επικριτές σας, που λένε ότι δεν έχετε σχέση με τον χώρο της υγείας; ΑΠ_Όπως γνωρίζετε, είμαι δικηγόρος και δεν θα επικαλεστώ τη συζυγική μου σχέ-

ΕΡ_Λέγεται ότι στη Βουλή κάνετε, ουσιαστικά, ερωτήσεις-«ουρά» σε θέματα που αναδεικνύει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ). Τι απαντάτε; ΑΠ_Μέσα σε αυτό το λίγο διάστημα που ηγούμαι του τομέα Υγείας, η ΝΔ καταθέτει ερωτήσεις με το σύνολο των βουλευτών που ασχολούνται με την υγεία και την κοινωνική πολιτική. Γίνεται συλλογική δουλειά και επεξεργαζόμαστε καταγγελίες και εισηγήσεις διαφόρων φορέων που μπορούν να βοηθήσουν και να φωτίσουν τα κακώς κείμενα στην Υγεία. Μεταξύ αυτών είναι και η ΠΟΕΔΗΝ. Εμείς ούτε άβατα θα δημιουργήσουμε ούτε ειδικές σχέσεις με κανέναν. Πάντως, εμείς δεν έχουμε ως συνεργάτες κυβερνητικούς συνδικαλιστές, οι οποίοι το μόνο που βρίσκουν να πουν με αυτά τα τεράστια χάλια της υγείας είναι πως θα χτυπήσουν… την αντιπολίτευση. ΕΡ_Γιατί δεν έχετε αναδείξει όμως ακόμη κάποιο μεγάλο πρόβλημα που να αφορά συνολικά τους διάφορους τομείς της Υγείας και όχι μεμονωμένα προβλήματα, όπως για την Τήλο, την Αλόννησο κ.λπ.; ΑΠ_Για μας η πολιτική για τα νησιά δεν είναι καθόλου μικρό θέμα και θα αποκαλύψουμε την τραγική κατάσταση της Υγείας για το κάθε νησί ξεχωριστά. Γιατί για μας το κάθε νησί του Αιγαίου είναι όλη η Ελλάδα. Δευτερευόντως, ο κύριος Τσίπρας και ο κύριος Ξανθός και οι λοιποί της παρέας να περιμένουν... Το επόμενο διάστημα, θα έχουμε κλιμάκωση της πολιτικής στην Υγεία. Άλλωστε, όπως τους είπαμε και στη Βουλή, τελείωσε η εποχή των δημοσίων σχέσεων και των χαϊδολογημάτων. Όσο θα είμαι εγώ τομεάρχης, θα πέσει άπλετο φως σε κάθε ζήτημα που ταλανίζει τον Έλληνα από την πολιτική στην Υγεία. ΕΡ_Φημολογείται ότι εσωτερικά στη ΝΔ και στον τομέα της Υγείας υπάρχουν διάφορες κόντρες. Τι συμβαίνει τελικά; ΑΠ_Έχω άριστη συνεργασία με την αναπληρώτριά μου, την κυρία Παπακώστα, ενώ ο τομέας της υγείας λειτουργεί σχεδόν σε καθημερινή βάση. Έχουμε δημιουργήσει ήδη 20 ομάδες εργασίας ανά νοσοκομείο. Μάλιστα, για πρώτη φορά, έχουμε αναδείξει τον ρόλο των νοσηλευτών συγκροτώντας ειδική επιτροπή. Πρέπει να σας πω ότι, αυτήν τη στιγμή, το σύνολο του πολιτικού προσωπικού και δυναμικού

της ΝΔ συμπορεύεται και συγχρονίζεται με τον τομέα της υγείας. Ο τομέας υγείας δεν είναι κανενός κτήμα. Ο τομέας λειτουργεί για τη ΝΔ στο όνομα του προέδρου της. Όλα τα άλλα είναι ευσεβείς πόθοι για κάποιους που θα ’θελαν να βλέπουν ζιζάνια... ΕΡ_Έχετε έτοιμα τα προγράμματα για την Υγεία; ΑΠ_Είμαστε σχεδόν έτοιμοι. Οι πέντε άξονες που θα προταθούν αφορούν: στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, στις πολιτικές για τους χρόνιους πάσχοντες, σε ένα νέο αποκεντρωμένο μοντέλο διοίκησης των νοσοκομείων, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση της υγείας και στη μεταρρύθμιση της ψυχικής υγείας.

“

Δεν θα κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας για να μην παίρνουμε δύσκολες θέσεις και αποφάσεις.

”

ΕΡ_Άρα, θα καταργήσετε τον νόμο που ψηφίζει τώρα η κυβέρνηση για την ψυχική υγεία; ΑΠ_Η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν έχει κάνει, δυο χρόνια, ούτε μία άξιας λόγου παρέμβαση στην Υγεία, που να αξίζει τον κόπο να συζητάμε για αυτή. ΕΡ_Τι θα αλλάξετε στην Υγεία, δεδομένου του ότι η προηγούμενη διακυβέρνηση από τη ΝΔ είναι πρόσφατη, πριν δύο χρόνια; ΑΠ_Στην ΠΦΥ, με τη ΝΔ, θα υπάρξουν δύο πυλώνες λειτουργίας, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός. Βασικό είναι ότι θα υπάρξει ο γιατρός της οικογένειας. Παράλληλα, θα εξασφαλίσουμε τη δυνατότητα σε νέους γιατρούς να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα μας, ώστε να μη φεύγουν στις διάφορες χώρες και να χάνουμε κρίσιμο επιστημονικό κεφάλαιο από την Ελλάδα. ΕΡ_Δηλαδή τι δεν έκανε τότε σωστά η ΝΔ που θέλει τώρα να διορθώσει; Και ειδικά στην ΠΦΥ, τι θα αλλάξετε, δεδομένου του ότι ο νόμος του Αδ. Γεωργιάδη για την ΠΦΥ είναι πρόσφατα ψηφισμένος; ΑΠ_Αυτό που ξεκίνησε ο Άδωνις Γεωργιάδης θα ολοκληρωθεί με τις προσαρμογές τις αναγκαίες και θα λειτουργήσει με τρόπο άμεσο, έτσι ώστε στους πρώτους έξι μήνες της διακυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη να καταλάβει και ο πολίτης του πιο απομακρυσμένου χωριού και νησιού της χώρας ότι θα υπάρχει ο γιατρός δίπλα του. ΕΡ_Επειδή έχουν αλλάξει διάφορα πρόσωπα στον τομέα της υγείας της ΝΔ, αν γίνει κυβέρνηση η ΝΔ, έχετε

“

Εμείς ούτε άβατα θα δημιουργήσουμε ούτε ειδικές σχέσεις με κανέναν.

”

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Ο κ. Τσίπρας και ο κ. Ξανθός και οι λοιποί της παρέας να περιμένουν... Το επόμενο διάστημα, θα έχουμε κλιμάκωση της πολιτικής στην Υγεία.

”

λάβει τη δέσμευση από τον Κ. Μητσοτάκη ότι θα γίνετε υπουργός Υγείας; ΑΠ_Θα πρέπει να καταλάβουν όλοι ότι οι καρέκλες στην πολιτική δεν είναι μόνιμες, ούτε πιάνονται. Άρα, σήμερα μου έκανε την τιμή ο Κ. Μητσοτάκης να χειριστώ αυτόν τον τομέα του κόμματος –μετά από δύο πολύ δύσκολα και δημιουργικά χρόνια στον τομέα Εργασίας, που νομίζω ότι τα πήγαμε καλά– και αυτήν την εμπιστοσύνη σκοπεύω να την τιμήσω. Ο στόχος μας είναι να κάνουμε τον Κ. Μητσοτάκη πρωθυπουργό της χώρας και τα υπόλοιπα επαφίενται στις δικές του αποφάσεις.

ελληνικές εταιρείες; Εσείς τι τακτική θα ακολουθήσετε; Θα δώσετε κίνητρα στις ελληνικές επιχειρήσεις για να μείνουν Ελλάδα; Με τις πολυεθνικές τι θα κάνετε; ΑΠ_Η κυβέρνηση, δύο χρόνια τώρα, ταλαιπωρεί και δυσκολεύει την ανάπτυξη της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Εμάς δεν μας αφορούν επιμέρους διευθετήσεις. Από κει και μετά, όπως είπα και πριν, αυτοί οι οποίοι μπορούν να εξασφαλίσουν το καινοτόμο φάρμακο, την κλινική μελέτη που σημαίνει εκατομμύρια ευρώ στα ταμεία του κράτους, θα τύχουν της δικιάς μας συμπαράστασης και εκτίμησης.

ΕΡ_Πώς κρίνετε τα νέα μέτρα για τα φάρμακα που επιχειρεί να προωθήσει η κυβέρνηση; ΑΠ_Εμείς θα εγγυηθούμε σαν κυβέρνηση: Πρώτον, ότι θα υπάρχει το καινοτόμο φάρμακο έγκαιρα και με ασφάλεια στον κάθε πολίτη. Επί ΝΔ, δεν θα κινδυνεύσει κανένας συμπολίτης μας το επίπεδο ζωής του, γιατί δεν θα βρίσκει το καινοτόμο φάρμακο στην ώρα του και όταν πρέπει. Δεύτερον, η ΝΔ εγγυάται ότι το φάρμακο θα αποδώσει την αναπτυξιακή υπεραξία στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας μας υπέρ του Έλληνα πολίτη. Δεν θέλω να πω παραπάνω, αλλά πρέπει να γίνει αντιληπτό σε όλους ότι είμαστε αποφασισμένοι να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και η ελληνική φαρμακοβιομηχανία ανήκει σε αυτά.

ΕΡ_Πώς κρίνετε τον Π. Πολάκη, ο οποίος μοιάζει πολύ ως προς την τακτική του και τη συμπεριφορά με τον Άδωνι Γεωργιάδη; Σας θυμίζω ότι και ο Άδωνις Γεωργιάδης, συχνά-πυκνά, έχανε την ψυχραιμία του όταν ήταν υπουργός, αλλά και τώρα, στη Βουλή, χρησιμοποιεί ανάλογες έντονες εκφράσεις όπως ο Π. Πολάκης… ΑΠ_Κατ’ αρχάς, δεν μπορώ να συγκρίνω έναν καθαρό πολιτικό στα λόγια και στις πράξεις, όπως είναι ο Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος με ξεκάθαρο πολιτικό λόγο και σπάνια εργατικότητα έχει δώσει δείγματα γραφής, με έναν πολιτικό επί των ημερών του οποίου η Υγεία είναι σε κατάρρευση στο κομμάτι που τον αφορά. Νομίζω ότι οι επόμενες γενιές δεν θα μπορούν να θυμούνται για κάτι ιδιαίτερο τον κύριο Πολάκη. Και τα «τιτιβίσματά» του στο Facebook δεν μπορούν να κρατήσουν πολλά χρόνια…•••

ΕΡ_Άρα, θεωρείτε σωστή την τακτική της κυβέρνησης που εστιάζει στις

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

αφιέρωμα

σπάνιες παθήσεις

Μ. Λάμπρου Στο «περιθώριο» οι ασθενείς με σπάνιες παθήσεις

Ι. Αλυσανδράτου Ο «αόρατος» ασθενής με πνευμονική υπέρταση

Η αγορά των «σπάνιων» θεραπειών

Γεννημένοι χωρίς την «πρωτεΐνη της επιβίωσης»

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Σπάνιες νόσοι και ακόμη πιο σπάνιες θεραπείες

ΣΠΆΝΙΕΣ ΠΑΘΉΣΕΙΣ

Με την έρευνα οι δυνατότητες είναι απεριόριστες

της Βασιλικής Αγγουρίδη

ι ασθενείς με σπάνια νοσήματα θυμίζουν «ναυαγούς σε μια βραχονησίδα στον ωκεανό» και η «σανίδα σωτηρίας» είναι συνήθως άφαντη… Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Σπάνιων Παθήσεων επικεντρώθηκε στην ανάγκη για εύρεση αυτής της «σανίδας». Με μήνυμα «με την έρευνα οι δυνατότητες είναι απεριόριστες», η εκστρατεία συνέκρινε τη ρουτίνα όλων να αναζητούμε πληροφορίες στο Διαδίκτυο με την αναζήτηση θεραπείας για μια σπάνια νόσο. Το σχετικό βίντεο που δημιουργήθηκε αναδεικνύει αυτό το αίσθημα απομονωτισμού, όταν η διαδικτυακή αναζήτη-

Η σημασία της ενεργού και διαρκούς κλινικής έρευνας για την ανάπτυξη θεραπειών που θα «μάχονται» τις σπάνιες νόσους βρέθηκε στο επίκεντρο της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας

ση καταλήγει σε «κανένα αποτέλεσμα». Κατ’ επέκταση, η συνέχιση της ερευνητικής προσπάθειας είναι «κλειδί» για τη διατήρηση της ελπίδας στους ασθενείς. Οι σπάνιες παθήσεις είναι κυρίως κληρονομικές νόσοι, απειλητικές για τη ζωή ή αιτία χρόνιας αναπηρίας. Μπορεί να εκδηλωθούν είτε με τη γέννηση, είτε στην παιδική ηλικία, είτε στην ενήλικη ζωή. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σπάνια θεωρείται κάθε νόσος που προσβάλλει λιγότερα από 5 άτομα στις 10.000, δηλαδή περίπου 246.000 ασθενείς στα 28 κράτη-μέλη της Ένωσης. Μάλιστα, οι περισσότεροι ασθενείς πάσχουν από πολύ σπάνιες νόσους, που προσβάλλουν

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

1 στις 100 χιλιάδες και πλέον άτομα. Υπολογίζεται ότι σήμερα στην ΕΕ υπάρχουν 5 με 8 χιλιάδες διαφορετικές σπάνιες νόσοι από τις οποίες πάσχουν 27 με 36 εκατομμύρια άτομα (6-8% του πληθυσμού). Είναι προφανές πως αν και σπάνιες οι νόσοι, οι αριθμοί των ατόμων που αφορούν δεν είναι και τόσο μικροί, ιδιαίτερα αν προσθέσουμε και τις οικογένειες των ασθενών. Σημαντικός αριθμός των σπάνιων παθήσεων, λοιπόν, προκαλείται από ελαττωματικά γονίδια. Άρα, η πιθανότητα κληρονομικότητας της νόσου από τους γονείς στα παιδιά είναι ορατή, παρ’ όλο που νοσήματα μπορεί να εμφανιστούν και τυχαία, λόγω γονιδιακής βλάβης. Κάποιες άλλες σπάνιες νόσοι προκαλούνται από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού. Σύνηθες αποτέλεσμα αυτού είναι να δυσχεραίνεται η διάγνωση, γιατί η πάθηση «μιμείται» κοινό νόσημα. Είναι η πολυπλοκότητα, η σπανιότητα αλλά και η έλλειψη ορθής πληροφόρησης και εμπειρίας των ίδιων των γιατρών που καθιστούν την έγκαιρη διάγνωση των σπάνιων νόσων εξαιρετικά δύσκολη. Το γεγονός όμως ότι αφορούν έναν πολύ συγκεκριμένο αριθμό ασθενών απαιτεί συνδυασμένες προσπάθειες για:

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 να μειωθεί ο αριθμός των ατόμων που προσβάλλονται από τέτοιες νόσους,  να προληφθεί ο θάνατος νεογνών ή παιδιών από τέτοιες νόσους,  ν α διατηρηθούν η ποιότητα ζωής και οι κοινωνικοοικονομικές δυνατότητες των ασθενών. Έτσι, όπως αναφέρει και η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (ΠΕΣΠΑ), το μήνυμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Σπάνιων Παθήσεων βάζει στο επίκεντρο την έρευνα και τα δεδομένα που προκύπτουν, «τα οποία θα δώσουν την ευκαιρία για τη δημιουργία νέων φαρμάκων, νέων θεραπειών, προκειμένου να φτάσουμε στο ποθητό αποτέλεσμα και να υπάρξει βελτίωση της ποιότητας και της διάρκειας της ζωής των ασθενών με σπάνιες παθήσεις». Η ενημέρωση του κοινού για τις σπάνιες νόσους και τις επιπτώσεις τους στη ζωή των ασθενών βρίσκεται στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας, που εορτάζεται ετησίως στις 28 Φεβρουαρίου. Ρόλος της ημέρας είναι, παράλληλα, και η προβολή της ανάγκης δραστηριοποίησης του ιατρικού σώματος, των φαρμακοβιομηχανιών και των κυβερνήσεων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μεταξύ των πρωτοβουλιών που λαμβάνονται είναι και η ενθάρρυνση της κλινικής έρευνας για τις σπάνιες νόσους. Γενικότερα, η ΕΕ συμβάλλει στη συγκέντρωση των περιορισμένων πόρων που είναι κατακερματισμένοι μεταξύ των κρατώνμελών της. Η κοινή δράση επιτρέπει στους ασθενείς και τους επαγγελματίες της υγείας να ανταλλάσσουν εμπειρίες και γνώσεις σε διασυνοριακό επίπεδο. Ειδικότερα,

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα μέτρα περιλαμβάνουν:  Βελτίωση της αναγνώρισης και προβολής σπάνιων νόσων.  Διασφάλιση ικανοποιητικής κωδικοποίησης και ανίχνευσης των σπάνιων νόσων σε όλα τα συστήματα πληροφοριών για την υγεία.  Στήριξη των εθνικών σχεδίων αντιμετώπισης σπάνιων νόσων στα κράτη-μέλη της ΕΕ.  Ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.  Δημιουργία ευρωπαϊκών δικτύων αναφοράς, τα οποία θα συνδέουν κέντρα εμπειρογνωμοσύνης και επαγγελματίες του κλάδου της υγείας σε διάφορες χώρες, με στόχο την ανταλλαγή γνώσεων και την καθοδήγηση ασθενών που δεν μπορούν να βρουν στη χώρα τους την απαιτούμενη εμπειρογνωσία. Ε νθάρρυνση της έρευνας για τις σπάνιες νόσους.  Αξιολόγηση των σημερινών πρακτικών διαγνωστικού ελέγχου του πληθυσμού.  Υποστήριξη των μητρώων σπάνιων νόσων και δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας καταχώρισης των σπάνιων νόσων. Καθώς η καταγραφή των σπάνιων παθήσεων αποτελεί προτεραιότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, απαντώντας στην ανάγκη ολοκλήρωσης των σχετικών έως τώρα αποσπασματικών προσπαθειών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απήθυνε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την ανάπτυξη έως και 4 νέων μητρώων για σπάνιες νόσους. Τα μητρώα θα πρέπει να αποτελούν βασικά εργαλεία για την αύξηση των γνώσεων σχετικά με τις σπάνιες νόσους και την ανάπτυξη κλινικών ερευνών, γι’ αυτό και θα πρέπει να οικοδομηθούν με την υποστήριξη και σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουν συσταθεί από την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την καταγραφή των σπάνιων νόσων και να παρέχουν όλα τα απαραίτητα στοιχεία. Η Ελλάδα, παρά την ύπαρξη Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις Σπάνιες Παθήσεις (2008-12), δεν έχει δημιουργήσει σχετικό μητρώο. Όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ, το μόνο που έχει γίνει είναι μια πιλοτική καταγραφή τεσσάρων σπάνιων νοσημάτων. Ο λόγος για την ινοκυστική νόσο (αρχικά για παιδιά), τη νωτι-

Οι σπάνιες παθήσεις είναι κυρίως κληρονομικές νόσοι, απειλητικές για τη ζωή ή αιτία χρόνιας αναπηρίας

αία μυϊκή ατροφία, τη νόσο Gaucher και τη νόσο Pompe. Σε ό,τι αφορά τις θεραπείες, τα φάρμακα φθάνουν στους Έλληνες ασθενείς, αλλά η συνεχιζόμενη δυσχερής κατάσταση της χώρας και τα ανησυχητικά σχέδια της κυβέρνησης για το φάρμακο προκαλούν τουλάχιστον προβληματισμό. Ο υπουργός Υγείας εμφανίζεται βέβαιος ότι θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σπάνιων παθήσεων στα ορφανά φάρμακα αλλά και στο σύνολο του Συστήματος Υγείας. «Ειδικά για τα σπάνια νοσήματα η πρόσβαση στα “ορφανά” φάρμακα, στα καινοτόμα και υψηλού κόστους φάρμακα, αποτελεί σοβαρό στοίχημα, το οποίο αγωνιζόμαστε να κερδίσουμε σε όφελος των ασθενών» ανέφερε, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα, ο Ανδρέας Ξανθός. Παραδέχθηκε, βέβαια, ότι για κερδηθεί το στοίχημα απαιτούνται σύγχρονα επιστημονικά τεκμηριωμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα, μητρώα ασθενών, η ανάπτυξη μηχανισμού αξιολόγησης φαρμακευτικής καινοτομίας, η διαπραγμάτευση τιμών αποζημίωσης των νέων φαρμάκων και η διασφάλιση προϋπολογισμών.•••

Σπάνια θεωρείται κάθε νόσος που προσβάλλει λιγότερα από 5 άτομα στις 10.000, δηλαδή περίπου 246.000 ασθενείς στην ΕΕ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στο «περιθώριο» οι ασθενείς με σπάνιες παθήσεις

Συνέντευξη: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

ν η καθημερινότητα ενός χρόνιου πάσχοντα είναι δύσκολη μία φορά, η ζωή ενός ασθενή με σπάνια νόσο είναι ακόμη πιο πολύπλοκη, κυρίως λόγω της έλλειψης φαρμάκων και επιστημονικής γνώσης για την πάθηση. Μοναδική ελπίδα για τους ανθρώπους που ζουν με μια σπάνια πάθηση και τις οικογένειές τους είναι η ανάπτυξη των κλινικών μελετών. Σύμφωνα με τη Μαριάννα Λάμπρου, πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων (ΠΕΣΠΑ), «τροχοπέδη» για την προώθηση της έρευνας, που θα οδηγήσει σε νέα φάρμακα και νέες θεραπευτικές μεθόδους, ενημέρωση των επιστημόνων και κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών, ώστε να υπάρξει πληρέστερη γνώση για κάθε σπάνια πάθηση, αποτελεί η απουσία Εθνικού Μητρώου Σπανίων Παθήσεων.

Ιωάννη Βαρθα

Η αξία της επιστημονικής έρευνας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και την επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσής τους

ΕΡ_Είστε ιδρυτικό μέλος της ΠΕΣΠΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Οζώδους Σκληρύνσεως. Τι αλλαγές έχουν συντελεστεί στο διάστημα αυτό σε ό,τι αφορά τα άτομα με σπάνιες παθήσεις; ΑΠ_Στην αρχή, ελάχιστοι ήξεραν για τις σπάνιες παθήσεις, όμως τώρα έχουν γίνει πράγματι γνωστές στη χώρα μας. Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (ΠΕΣΠΑ) είναι η ομπρέλα ασθενών με σπάνιες παθήσεις, ιδρύθηκε το 2003 από μια ομάδα διακεκριμένων επιστημόνων, καθώς και εκπροσώπων συλλόγων ασθενών, με την ηθική υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τις Σπάνιες ΠαθήσειςEURORDIS (European Organisation for Rare Diseases), και μέλη της έχει 26 συλλόγους ασθενών καθώς και πολλούς μεμονωμένους ασθενείς. Εκπροσωπεί περίπου

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Εταιρε Παθολ

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ  Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ένα εκατομμύριο (1.000.000) άτομα στην Ελλάδα, που πάσχουν από σπάνιες παθήσεις. Είναι ενεργό μέλος του EURORDIS από το 2003 και εκπροσωπεί τη χώρα μας στην Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επίσης, είναι μέλος στο Συμβούλιο των Ενώσεων της Ευρώπης-CNA (Council of National Alliances) και από το 2016 μέλος στον Διεθνή Οργανισμό Σπανίων Παθήσεων-RDI (Rare Diseases International). Σύμφωνα με το άρθρο 24 του νόμου 4213/2013 που δημοσιεύτηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2013, αριθμός φύλλου 261, τεύχος πρώτο, της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, αναγνωρίζεται ως επίσημη βάση δεδομένων η λίστα σπανίων παθήσεων που αναγράφεται στην Orphanet, το ευρωπαϊκό δίκτυο καταγραφής, κωδικοποίησης και περιγραφής σπανίων παθήσεων.

ης αλίτης*

ΕΡ_Οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Σπανίων Παθήσεων εστιάζονται φέτος στις κλινικές μελέτες. Γιατί; ΑΠ_Φέτος, το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Σπανίων Παθήσεων είναι: «Με την έρευνα οι δυνατότητες είναι απεριόριστες». Οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Σπανίων Παθήσεων εστιάζουν στην έρευνα, η οποία είναι η μοναδική ελπίδα για τους ανθρώπους που ζουν με μια σπάνια πάθηση και τις οικογένειές τους, δεδομένου ότι μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων, καινοτόμων θεραπειών μέσω των κλινικών μελετών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να υπάρξει σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.

*Πρόεδρος της είας Ογκολόγων λόγων Ελλάδας

ΕΡ_Πιστεύετε πως η χώρα μας πληροί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη κλινικών δοκιμών;

Μαριάννα Λάμπρου* *Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων

ΑΠ_Δυστυχώς, η χώρα μας, γενικά, υστερεί στην ανάπτυξη των κλινικών μελετών, παρ’ όλο που έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ασθενείς με σπάνιες παθήσεις η προώθησή τους, οι οποίες είναι η μοναδική ελπίδα των ασθενών για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Πιστεύω ότι η εφαρμογή των κλινικών μελετών μπορεί και πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα, γεγονός το οποίο δεν θα επιβαρύνει καθόλου οικονομικά τη χώρα μας από την τρίτη φάση της, απεναντίας θα τη στηρίξει οικονομικά, καθώς θα υπάρξει εισροή χρημάτων, απολύτως απαραίτητη αυτή τη στιγμή τόσο για τους ασθενείς όσο και για τη χώρα μας γενικότερα. Σχετικό παράδειγμα είναι το Βέλγιο, το οποίο καλύπτει τα ετήσια έξοδά του από τη χρηματοδότηση των

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η προώθηση των κλινικών μελετών είναι η μόνη ελπίδα των σπάνιων ασθενών για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων

κλινικών μελετών. Είναι αυτονόητο ότι η έρευνα δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη, γιατί με τα ευρήματά της συμβάλλει όχι μόνο στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών αλλά και στην επιμήκυνση της ζωής τους γενικά. ΕΡ_Η θεραπευτική αντιμετώπιση των σπανίων παθήσεων σχετίζεται συχνά με διάφορες ειδικές θεραπείες (εργοθεραπεία, φυσικοθεραπεία κ.ο.κ.). Πώς βλέπει η ένωσή σας τις επιχειρούμενες αλλαγές στον τομέα αυτό; ΑΠ_Αρκετοί ασθενείς με σπάνιες παθήσεις έχουν αυξημένες βασικές ανάγκες σε διάφορες ειδικές θεραπείες εφ’ όρου ζωής, οι οποίες αν δεν καλυφθούν, επέρχονται σοβαρές επιπτώσεις για τη ζωή τους. Η φυσιοθεραπεία, οι αναπνευστικές ασκήσεις, η εργοθεραπεία, η λογοθεραπεία, η ψυχοθεραπεία και όλες οι υπηρεσίες ειδικής αγωγής είναι απαραίτητες για να τους εξασφαλίζουν τη ζωή. Χρειάζεται άμεσα, και πριν την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ των επαγγελματιών που παρέχουν τις παραπάνω υπηρεσίες και του ΕΟΠΥΥ, να γίνει η αναπροσαρμογή των ποσών αποζημίωσης για κάθε είδος υπηρεσίας. Πιστεύω ότι θα υπάρξει ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος, καθώς επίσης και διασφάλιση της ποιοτικής παροχής υπηρεσιών. ΕΡ_Οι σημερινές καλύψεις του ΕΟΠΥΥ (φάρμακα-ειδικές θεραπείες) σε τι βαθμό ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των «σπάνιων» ασθενών; ΑΠ_Δυστυχώς, η ζωή των ασθενών με σπάνιες παθήσεις δυσκολεύει καθημε-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

ρινά. Οι σημερινές καλύψεις του ΕΟΠΥΥ δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των «σπάνιων» ασθενών. Οι ασθενείς σταματούν τη θεραπεία τους, γιατί αδυνατούν να πληρώνουν συμμετοχή στα φάρμακά τους, τα οποία αναγκάζονται να τα λαμβάνουν κάθε μήνα εφ’ όρου ζωής. Σημειωτέον οι σπάνιες παθήσεις είναι πολυσυστηματικές και, εκτός από την κύρια φαρμακευτική τους αγωγή, χρειάζονται επίσης να λαμβάνουν συνοδά φάρμακα (γάζες, αλοιφές, ειδική διατροφή) απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Αυτό που επαναλαμβάνω συνήθως, με σκοπό να πραγματοποιηθεί, είναι ότι εάν η κατάσταση υγείας των ασθενών επιδεινωθεί, λόγω διακοπής ή στέρησης των φαρμάκων, τότε θα κοστίζουν τελικά πολύ περισσότερο στο ελληνικό κράτος, λόγω πιθανής ανάγκης νοσηλείας, συχνά περιττών, ακριβών εξετάσεων, περιττών επεμβάσεων κ.λπ. και συγχρόνως, φυσικά, θα πάψουν να είναι αποδοτικά άτομα στην κοινωνία, αφού δεν θα είναι σε θέση πλέον να εργαστούν, και, τέλος, η ψυχολογική τους επιβάρυνση μπορεί να χειροτερέψει και την κατάσταση της υγείας τους. ΕΡ_Υπάρχει Εθνικό Μητρώο Σπανίων Παθήσεων; ΑΠ_Δεν υπάρχει. Όμως η ΠΕΣΠΑ πραγματοποιεί καταγραφή ασθενών και ασθενειών στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (τηρώντας το απόρρητο των στοιχείων –υπάρχει άδεια προστασίας προσωπικών δεδομένων), προκειμένου να δημιουργηθεί Τράπεζα Πληροφοριών, με στόχο την προώθηση της έρευνας, η οποία θα οδηγήσει σε νέα φάρμακα και νέες θεραπευτικές μεθόδους, την ενημέρωση των επιστημόνων, την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών και ιδιαίτερα την παροχή πολύτιμων στοιχείων, με αποτέλεσμα να υπάρξει πληρέστερη γνώση για την κάθε σπάνια πάθηση. ΕΡ_Ποια είναι τα πιο επιτακτικά προβλήματα των ασθενών που εκπροσωπείτε; ΑΠ_Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα των ασθενών μας είναι η μείωση των ποσοστών αναπηρίας, ειδικά σε άτομα που έχουν σοβαρή κατάσταση υγείας, η οποία επιδεινώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνουν το ανάλογο επίδομα, το οποίο συνήθως αποτελεί το μοναδικό τους

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

έσοδο, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στη θεραπευτική τους αγωγή και έτσι να τη μειώνουν ή ακόμα και να τη σταματούν τελείως. Πολύ μεγάλο πρόβλημα επίσης είναι το ποσοστό συμμετοχής στα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής. Όπως ανέφερα παραπάνω, οι περισσότερες σπάνιες παθήσεις είναι συνήθως πολυσυστηματικές, με αποτέλεσμα ο ασθενής, εκτός από την κύρια θεραπεία του, να λαμβάνει επιπλέον φάρμακα για τα πολλαπλά συμπτώματα που προκαλούνται. Το πρόβλημα αυτό γίνεται μεγαλύτερο, δεδομένου ότι αναγκάζεται να τα λαμβάνει εφ’ όρου ζωής. Το αίτημά μας, που θα είναι και η λύση στο πρόβλημα αυτό, είναι το ποσοστό συμμετοχής για τους ασθενείς που εκπροσωπούμε αν δεν μπορεί να γίνει μηδενικό, τουλάχιστον να μειωθεί. Ένα άλλο επιτακτικό πρόβλημα που θα πρέπει να λυθεί άμεσα είναι ότι στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση της ΗΔΙΚΑ υπάρχουν λίγες καταχωρημένες σπάνιες παθήσεις, με αποτέλεσμα οι γιατροί να αδυνατούν ή να δυσκολεύονται να συνταγογραφήσουν τη θεραπευτική αγωγή των ασθενών με σπάνιες παθήσεις. Θεωρούμε λοιπόν ότι είναι απαραίτητο η ηλεκτρονική συνταγογράφηση να ενημερωθεί με όλες τις σπάνιες παθήσεις σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκτυο καταγραφής, κωδικοποίησης και περιγραφής σπανίων παθήσεων (Orphanet) και να τηρηθεί έτσι ο ν. 4213/2013 που αναφέρω παραπάνω. Εξίσου σημαντικά προβλήματα των ασθενών μας είναι:

ΑΠ_Διαφέρει πολύ, γιατί οι ασθενείς αυτοί ζουν σε χώρες που έχουν πολύ πιο οργανωμένο σύστημα υγείας από το δικό μας. ΕΡ_Στο εξωτερικό, είναι σύνηθες οι εκπρόσωποι των ασθενών να συμμετέχουν ενεργά στα όργανα λήψης αποφάσεων. Τι συμβαίνει στη χώρα μας; ΑΠ_Είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να συμμετέχουν στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Υπάρχει οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σύμφωνα με την οποία είναι απαραίτητη η συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε οποιονδήποτε τομέα έχει να κάνει με την υγεία. Στη χώρα μας, δυστυχώς, δεν συμβαίνει αυτό, αλλά είναι απαραίτητο να καθιερωθεί. Άμεσος στόχος μας είναι να τηρηθεί η οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προκειμένου να συμμετέχουμε ενεργά στις αποφάσεις που αφορούν τους ασθενείς.

Είναι απαραίτητο η ηλεκτρονική συνταγογράφηση να ενημερωθεί με όλες τις σπάνιες παθήσεις σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκτυο

ΕΡ_Έχετε εκθέσει κατά πρόσωπο τα προαναφερόμενα στη νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας; ΑΠ_Πάρα πολλές φορές. Έχω κάνει πολλές συναντήσεις με τους υπουργούς Υγείας, αλλά κάθε φορά που αλλάζουν τα πρόσωπα, λόγω αλλαγής της πολιτικής ηγεσίας, αρχίζω τις προσπάθειές μου από την αρχή. Πιστεύω ότι αυτή τη φορά θα καταφέρουμε να εισακουστούν πολλά από τα αιτήματά μας, που θα βοηθήσουν στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών με σπάνιες παθήσεις, γιατί το αξίζουν.•••

η συχνά λανθασμένη διάγνωση,  τ α οικονομικά προβλήματα,  τ ο ότι δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι, βάσει στατιστικών στοιχείων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σπανίων Παθήσεων, οι σπάνιες παθήσεις ανέρχονται σε περισσότερες από 7.500, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο για τους γιατρούς μας να τις γνωρίζουν όλες. Τον τελευταίο καιρό, δεχόμαστε καταιγισμό τηλεφωνημάτων και emails με παράπονα των ασθενών μας για τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν στην πρόσβαση στα φάρμακά τους. ΕΡ_Η καθημερινότητα των «σπάνιων» ασθενών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαφέρει σημαντικά από την κατάσταση που περιγράφετε;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο «αόρατος» ασθενής με πνευμονική υπέρταση

Συνέντευξη: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

χετε φανταστεί ποτέ πώς είναι να παλεύετε ταυτόχρονα πολλαπλούς εχθρούς και οι υποτιθέμενοι σύμμαχοι να μετατρέπονται και αυτοί σε αντιπάλους; Αυτή είναι η καθημερινότητα πολλών ασθενών στην Ελλάδα και ιδίως όσων πάσχουν από μια σπάνια πάθηση. Ειδικά, οι τελευταίοι, αρκετές φορές, παλεύουν ακόμη και για να τους αναγνωρίσουν. Οι ασθενείς με πνευμονική υπέρταση (ΠΥ) αντιμετωπίζουν όλες αυτές τις δυσκολίες, κι ακόμη περισσότερες. Η πρόεδρος του Συλλόγου, Ι. Αλυσανδράτου, περιγράφει στο PhB τι σημαίνει ΠΥ: μια νόσος με «πολλά απρόσωπα πρόσωπα», που, παρά τις προσπάθειες, παραμένει εν πολλοίς άγνωστη και που συνοδεύεται από μια διαρκή πά-

Ιωάννη Βαρθα

Αφοπλιστικά ρεαλιστική, η Ιωάννα Αλυσανδράτου περιγράφει την πραγματικότητα ενός ασθενή με πνευμονική υπέρταση στην Ελλάδα και ονειρεύεται μια ημέρα που η μόνη ανησυχία θα είναι αν έλαβε στην ώρα του τα φάρμακά του…

λη με το «τέρας» της γραφειοκρατίας, ειδικά στην Ελλάδα. Νίκη των ασθενών στη χώρα μας αποτελεί το πρόγραμμα εκπαίδευσης γιατρών σε μια πρωτοποριακή μέθοδο αγγειοπλαστικής με μπαλόνι για τη χρόνια θρομβοεμβολική πνευμονική υπέρταση (ΧΘΠΥ), από τον κορυφαίο στο είδος, τον Ιάπωνα καθηγητή Καρδιολογίας, Hiromi Matsubara. Στον αντίποδα, η ανησυχία για το μέλλον και τις επιπτώσεις των μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες. «Είμαστε όμως εδώ, όλοι μαζί μια γροθιά, ασθενείς πλέον του κόσμου, να διεκδικήσουμε την κάθε μας ανάσα για όσο μπορούμε και αντέχουμε» προειδοποιεί η κυρία Αλυσανδράτου.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Εταιρε Παθολ

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ  Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Ιωάννα Αλυσανδράτου*

ης αλίτης*

Η πνευμονική υπέρταση έχει πολλά απρόσωπα πρόσωπα

ΕΡ_Κυρία Αλυσανδράτου, η πνευμονική υπέρταση αποτελεί μία από εκείνες τις παθήσεις που ελάχιστα γνωρίζουμε. Πόσο διαφορετική είναι η καθημερινότητα ενός ασθενή; ΑΠ_Η ΠΥ είναι μια δύσκολη ασθένεια, η οποία εξελίσσεται προοδευτικά και τελικώς καταλήγει σε θάνατο. Ένας ασθενής με ΠΥ από τα πρώιμα στάδια της νόσου έχει πολλαπλά συμπτώματα σωματικής δυσκολίας και κόπωσης. Για να καταφέρει ο ασθενής να βρίσκεται στα πρώιμα στάδια θα πρέπει να σταθεί πολύ τυχερός και να έχει έγκαιρη διάγνωση και έγκυρη φαρμακευτική αγωγή. Ένας ασθενής με ΠΟΥ, λοιπόν, από τα πρώτα στάδια της νόσου έχει μόνιμη ανικανότητα για απλές καθημερινές εργασίες, από ένα απλό μπάνιο μέχρι το ανέβασμα μιας σκάλας. Όσο η νόσος προχωρά, οι δυσκολίες στην καθημερινότητα πληθαίνουν, μέχρι που ο ασθενής παροπλίζεται από το 24ωρο οξυγόνο και σε σχεδόν πλήρη ακινησία. Όπως καταλαβαίνετε, η καθημερινότητά μας είναι εξαιρετικά δύσκολη, αφού έχουμε συνεχή ανάγκη για βοήθεια, από κάποιον δίπλα μας, καθώς η ανασφάλεια που σου γεννά αυτό το νόσημα δεν καταστέλλεται με καμία φαρμακευτική αγωγή.

*Πρόεδρος της είας Ογκολόγων λόγων Ελλάδας

ΕΡ_Πρόκειται για μια νόσο με πολλά «πρόσωπα», αφού ταξινομείται σε πέντε κατηγορίες. Ποικίλλουν, άρα, και οι θεραπευτικές προσεγγίσεις;

* Πρόεδρος του Συλλόγου Πνευμονικής Υπέρτασης Ελλάδας

ΑΠ_Δυστυχώς, η ΠΥ έχει πολλά απρόσωπα πρόσωπα! Γιατί, παρά την τεράστιά μας προσπάθεια για παγκόσμια αναγνώριση της νόσου, σε πολλά επίπεδα παραμένει ακόμα άγνωστη, στερώντας από τους ασθενείς βασικές παροχές, οι οποίες επηρεάζουν την καθημερινότητα του πάσχοντα και της οικογένειάς του αλλά και το προσδόκιμο ζωής τους. Παρότι λοιπόν έχουμε σήμερα την τύχη να μιλάμε για θεραπευτικές επιλογές που αυξάνουν το παλαιό εξαιρετικά χαμηλό προσδόκι-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το “αν έχεις τύχη διάβαινε” δεν θα έπρεπε να αποτελεί δρόμο για ένα τόσο σκληρό νόσημα

μο ζωής των τριών ετών από τη διάγνωση, οι ελάχιστοι ειδικοί γιατροί της ΠΥ παλεύουν με τον χρόνο συχνά για να σώσουν έναν ασθενή μας, σε συνδυασμό δε με την τεράστια γραφειοκρατία που ακολουθείται στα φάρμακά μας, που ανήκουν στα ορφανά και, άρα, ακριβά φάρμακα, μας καθιστούν σε τυχαία επιζήσαντα ή όχι περαστικά της νόσου. Και επειδή το «αν έχεις τύχη διάβαινε» δεν θα έπρεπε να αποτελεί δρόμο για ένα τόσο σκληρό νόσημα, οι θεραπευτικές μας επιλογές υπάρχουν, αλλά ή αργούν ή τις διαχειρίζονται λάθος αδαείς γιατροί και τελικά δεν αρκούν, διότι δεν μας θεραπεύουν, απλώς μας επιμηκύνουν λίγο τη ζωή, και όταν ο μέσος όρος ηλικίας στην ιδιοπαθή και θρομβο-

κή αντιμετώπιση αυτού του είδους της ΠΥ με ενδαρτηρεκτομή, μας ανάγκαζε να καθόμαστε με δεμένα χέρια και να βλέπουμε τους συνασθενείς μας να μην έχουν καμία ελπίδα. Πήραμε λοιπόν την απόφαση να τολμήσουμε το ακατόρθωτο, και έγινε! Απευθυνθήκαμε για βοήθεια στον παγκόσμιου φήμης, μάστερ αυτού του είδους της επέμβασης, σε έναν επιστήμονα που οι περισσότερες δημοσιεύσεις περί της συγκεκριμένης τεχνικής φέρουν την υπογραφή του, σε έναν γιατρό που ασχολείται αποκλειστικά με αυτό εδώ και 12 τουλάχιστον χρόνια, με άπειρες επιτυχίες στο ενεργητικό του και χωρίς κανένα ρίσκο για τον πάσχοντα, και αυτός ο κορυφαίος στο είδος του επιστήμονας αποδείχτηκε και ένας σπου-

εμβολική ΠΥ είναι τα 30 με 50 έτη, αυτός ο χρόνος είναι εξαιρετικά λίγος.

δαίος άνθρωπος. Δέχτηκε αφιλοκερδώς να βοηθήσει στη δημιουργία ενός τέτοιου σπουδαίου προγράμματος στην Ελλάδα και να ηγηθεί της προσπάθειας αφιλοκερδώς, μια και, όπως ο ίδιος μου είπε χαρακτηριστικά, η φωνή του ασθενούς που του ζήτησε βοήθεια ήταν εντολή από τον Θεό για εκείνον, και ήρθε στη μικρή Ελλάδα για να δώσει στους γιατρούς μας λίγο από το χάρισμά του και να βοηθήσουν όλοι μαζί αυτήν την ομάδα των συνασθενών μας δίνοντάς τους ελπίδα για ζωή! Ιατρικά, η επέμβαση δεν θα πρέπει να εξηγηθεί από εμένα, απλά το μόνο που μπορώ να σας πω, βλέποντας την τεχνική και ακούγοντας από τον ίδιο τον καθηγητή τα αποτελέσματα σε πληθώρα ασθενών του από όλο τον

ΕΡ_Πρόσφατα, αποφασίσατε ως σύλλογος να καλύψετε ένα βασικό κενό στη θεραπευτική αντιμετώπιση της πάθησης εκπαιδεύοντας Έλληνες γιατρούς σε μια πρωτοποριακή μέθοδο αγγειοπλαστικής με μπαλόνι. Φέρατε μάλιστα και από την Ιαπωνία τον κορυφαίο χειρουργό στη συγκεκριμένη μέθοδο. Μιλήστε μας για αυτό. ΑΠ_Όπως προανέφερα στη θρομβοεμβολική ΠΥ, με ένα χαμηλό ηλικιακό μέσο όρο και εξαιρετικά χαμηλό προσδόκιμο επιβίωσης, μετά την απόρριψη για χειρουργι-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

κόσμο, είναι ό,τι πιο σπουδαίο μπορεί να δει ένας ασθενής με ΠΥ: τη θεραπεία ακόμα και ενός συνασθενή του! ΕΡ_Με δεδομένα τα παραπάνω, γεννάται εύλογα η απορία τι σημαίνει να είσαι ασθενής με πνευμονική υπέρταση στην Ελλάδα… ΑΠ_Όπως συνηθίζω να λέω, ο ασθενής με ΠΥ στη χώρα μας είναι αόρατος και θα παραμείνει όσο η πληθώρα των εμπλεκομένων στο νόσημά μας δεν αρχίσει να σκέφτεται ότι απλά σκοτώνει έναν ασθενή με ΠΥ που θα μπορούσε να ζήσει τουλάχιστον αρκετά περισσότερο, απλά γιατί έτσι είναι το σύστημα! Απλά, γιατί πρέπει

ένας ανήμπορος άνθρωπος με αφανή αναπηρία από 67% ώς και 100%, που πλέον μετά από κόπους μας μάς αναγνωρίζεται, να πηγαίνει κάθε μήνα στο γκισέ του ΕΟΠΥΥ για να παραλάβει το φάρμακό του ενώ απαγορεύεται να βρίσκεται σε πολυκοσμία. Απλά, γιατί ένας ασθενής με ΠΥ πρέπει να βρίσκει τρόπο μετακίνησης με οξυγόνο κάθε τρίμηνο (μετά από προσωπικούς μας αγώνες και αυτό), για να παίρνει βεβαιώσεις μιας ανίατης ασθένειας και να συνταγογραφεί ένα φάρμακο που τον κρατά στη ζωή! Απλά, γιατί επειδή δεν υπάρχουν επαρκή κονδύλια στην Υγεία, δεν έχουν τη δυνατότητα για τις απαραίτητες εξετάσεις στην ώρα τους, που σηματοδοτούν τη δεδομένη εξέλιξη της νόσου, που

όταν «προσπεράσει» τον ασθενή, δύσκολα αναστρέφεται! Εγώ τον ασθενή τον ονειρεύομαι στην Ελλάδα χωρίς όλα τα παραπάνω. Όνειρο είναι ένα μαγικό χέρι να τα άλλαζε όλα αυτά μια μέρα… Μια μέρα που το μόνο που θα μας απασχολούσε θα ήταν μήπως ξέχασα να πάρω τα φάρμακά μου στην ώρα μου! Δεν μπορεί ο ασθενής στην επαρχία να σκέφτεται τη ζωή του, την υγεία του και να φοβάται μήπως δεν φτάσουν τα φάρμακά του στο τοπικό φαρμακείο. Αυτά τα προβλήματα θα έπρεπε να έχουν λυθεί, από τη στιγμή που μιλάμε για μια τέτοια νόσο. Η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις μπορούν να αφαιρέσουν ζωές συνασθενών μας, και αυτό θα πρέπει να αλλάξει άρδην.

ΕΡ_Σας ανησυχούν οι σχεδιαζόμενες αλλαγές στην αποζημίωση των καινοτόμων φαρμάκων; Πώς βλέπετε το μέλλον; ΑΠ_Με ανησυχεί τρομερά η αστάθεια στη χώρα μας, και κάθε μέρα παρακαλώ τον Θεό να μη συμβεί «κάτι» και χάσουμε τα φάρμακά μας, που ευτυχώς έχουμε ακόμα, γιατί κανείς δεν τόλμησε τη γενοκτονία στη χώρα μας, αλλά έμαθα ότι κάθε αλλαγή, από την πιο ασήμαντη μέχρι την πιο σοβαρή, την επωμίζεται ο ασθενής, και αυτό με τρομάζει αφάνταστα. Είμαστε όμως εδώ, όλοι μαζί, μια γροθιά, ασθενείς πλέον του κόσμου, να διεκδικήσουμε την κάθε μας ανάσα για όσο μπορούμε και αντέχουμε! •••

ΑΡΘΡΟ Η κυστική ίνωση, ο προγεννητικός έλεγχος, τα ειδικά κέντρα και οι νέες θεραπείες

ΣΠΆΝΙΑ ΝΟΣΉΜΑΤΑ

Η σωστή διαχείριση εξοικονομεί πόρους

της Αγγελικής Πρεφτίτση,

Συντ. Δικηγόρου και Προέδρου του Συλλόγου για την Κυστική Ίνωση

αρά το υψηλό θεραπευτικό κόστος, η οικονομική επιβάρυνση του κράτους είναι πολύ μεγαλύτερη όταν η διαχείριση ενός σπάνιου νοσήματος δεν γίνεται όπως πρέπει. Στη χώρα μας, οι ασθενείς με κυστική ίνωση υπολογίζονται περίπου στους 800, με το 1/3 αυτών να έχουν ήδη ενηλικιωθεί. Οι φορείς υπολογίζονται σε 500.000 άτομα περίπου και είναι όλοι υγιείς, χωρίς συμπτώματα της νόσου. Μέχρι σήμερα, έχουν απομονωθεί περισσότερες από 1.900 μεταλλάξεις του γονιδίου CFTR, και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η νόσος εμφανίζεται με διαφορετική βαρύτητα και ποικιλομορφία ως προς τα συμπτώματα σε κάθε ασθενή.

Οι ανάγκες των ασθενών, τα δειλά βήματα προόδου και οι ελλείψεις στην αντιμετώπιση της νόσου στην Ελλάδα

Από το 1989, οπότε και ανακαλύφθηκε το γονίδιο που προκαλεί την κυστική ίνωση, ο προγεννητικός έλεγχος της νόσου είναι εφικτός, γεγονός που θα συνέβαλλε στη μείωση των γεννήσεων και της ταλαιπωρίας που υφίστανται άδικα, και χωρίς νόημα, πολλοί ασθενείς και οι οικογένειές τους. Παράλληλα, θα είχε εξοικονομηθεί μεγάλο μέρος των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που παρέχεται στους ασθενείς αυτούς, δεδομένου ότι από τη στιγμή της διάγνωσης –η οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων συμπίπτει με τη γέννηση του ασθενούς– οι ασθενείς υποβάλλονται καθημερινά και εφ’ όρου ζωής σε ιδιαίτερα δαπανηρές φαρμακευτικές αγωγές και πολυήμερες νοσηλείες.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΟ

Ο προγεννητικός έλεγχος της νόσου είναι εφικτός, γεγονός που θα συνέβαλλε στη μείωση της ταλαιπωρίας ασθενών και οικογενειών ενώ θα είχε εξοικονομηθεί μεγάλο μέρος δαπανών. Η εξέταση αυτή, η οποία γίνεται με τη λήψη λίγης ποσότητας αίματος και μοριακό έλεγχο του DNA, αν και θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη –αν μη τι άλλο, τουλάχιστον να γνωστοποιείται– στους υποψήφιους γονείς, δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία και τον ΕΟΠΥΥ. Μόλις πέρυσι, περί τα τέλη Οκτωβρίου, μετά από χρόνια διαρκών αιτημάτων και διεκδικήσεων, πληροφορηθήκαμε μετά χαράς ότι επιτέλους η ελληνική Πολιτεία προχώρησε στην κοστολόγηση του προγεννητικού ελέγχου για τη γονιδιακή μετάλλαξη del508F που προκαλεί κυστική ίνωση, η οποία θεωρείται η πιο συχνή και βαριά γονιδιακή μετάλλαξη της νόσου. Εδώ βέβαια θα πρέπει να γίνει διάκριση στο ότι ο προγεννητικός έλεγχος αφορά τον έλεγχο του κυοφορούμενου εμβρύου, ενώ ο έλεγχος φορείας της νόσου σε υποψήφιους γονείς, ο οποίος προτείνεται χρόνια τώρα από το σωματείο μας, αφορά τους υποψήφιους γονείς και είναι πολύ πιο ασφαλής και ευχερής στο να πραγματοποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση όμως, η Πολιτεία θα έπρεπε να λάβει υπόψη της ότι για να θεωρηθεί ο γονιδιακός έλεγχος για την κυστική ίνωση αξιόπιστος, θα πρέπει να καλύπτει μεγάλο ποσοστό των γονιδιακών μεταλλάξεων που προκαλούν τη νόσο. Λόγω της μεγάλης ετερογένειας γονιδιακών μεταλλάξεων του νοσήματος που παρατηρείται στη χώρα μας, η κοστολόγηση και ο έλεγχος μίας και μόνο γονιδιακής μετάλλαξης, όπως εν προκειμένω της del508F, κρίνεται τουλάχιστον ανεπαρκής και ουδόλως συμβάλλει στο επιδιωκόμενο με τον προγεννητικό έλεγχο αποτέλεσμα,

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

δεδομένου ότι για πλήθος άλλων μεταλλάξεων που εμφανίζονται στη χώρα μας δεν καλύπτεται το κόστος τους, οπότε και θα αποφεύγεται ο έλεγχός τους, με ό,τι αποτελέσματα θα συνεπάγεται αυτό. Αξίζει δε να επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά επιστημονικά στοιχεία, η μετάλλαξη del508F, ο έλεγχος της οποίας κοστολογήθηκε, συναντάται μόνο σε ποσοστό 54% των Ελλήνων φορέων, σε αντίθεση με τις βορειοευρωπαϊκές χώρες, όπου η συχνότητα της συγκεκριμένης μετάλλαξης είναι πολύ μεγαλύτερη. Θεωρούμε λοιπόν πως η Πολιτεία θα πρέπει να φροντίσει άμεσα ώστε στην ήδη κοστολογημένη ιατρική πράξη για γονιδιακό έλεγχο της κυστικής ίνωσης να συμπεριληφθούν περισσότερες γονιδιακές μεταλλάξεις και όχι μόνο η μετάλλαξη del508F. Εμείς, ως πάσχοντες, που ζούμε με τη νόσο και ταλαιπωρούμαστε καθημερινά από αυτήν, θεωρούμε επιβεβλημένη την πραγματοποίηση αξιόπιστου ελέγχου, με απώτερο σκοπό την αποφυγή γεννήσεων παιδιών πασχόντων από τη νόσο, και πρωτίστως πιστεύουμε ότι θα έχουμε αρωγό την ελληνική Πολιτεία στις προσπάθειές μας για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας για το συχνότερο κληρονομικό νόσημα, τη σημασία του ελέγχου και, ιδίως, την παροχή σωστής γενετικής συμβουλευτικής των ζευγαριών που πρόκειται να γίνουν γονείς, ώστε με ώριμη και υπεύθυνη σκέψη και απόφαση να κρίνουν εάν θέλουν να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί που θα υποφέρει από ένα νόσημα μέχρι στιγμής ανίατο, που χρήζει διαρκούς φροντίδας και ιατροφαρμακευ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ τικής περίθαλψης, με καθημερινή επίπτωση στην ποιότητα και στον τρόπο ζωής του πάσχοντα. Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, οι ασθενείς που νοσηλεύονται και παρακολουθούνται σε ειδικά κέντρα κυστικής ίνωσης από εξειδικευμένους γιατρούς στο αντικείμενο έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης, καλύτερη ποιότητα ζωής και καλύτερη πορεία και εξέλιξη της νόσου. Για την οργάνωση και λειτουργία των κέντρων αυτών επιβεβλημένη είναι η ύπαρξη ομάδας αποτελούμενης από γιατρούς εξειδικευμένους στην κυστική ίνωση, νοσηλευτές και φυσικοθεραπευτές με εμπειρία στη νόσο και τις ανάγκες των ασθενών, διαιτολόγο που θα γνωρίζει τις αυξημένες διατροφικές ανάγκες των ασθενών, ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, κέντρο με την παραπάνω συγκρότηση και οργάνωση δεν υφίσταται. Οι λόγοι έχουν να κάνουν κυρίως με την έλλειψη πολιτικής βούλησης και την αδράνεια της Πολιτείας, η οποία τόσα χρόνια δεν φρόντισε να υπάρξει ικανός αριθμός εξειδικευμένου προσωπικού (ιατρικού και νοσηλευτικού), για να ασχοληθούν με τη νοσηλεία των ασθενών. Παράλληλα, η δύσκολη οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τις μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας μας, που οδήγησαν στους περιορισμούς των προσλήψεων και στις ελλείψεις προσωπικού, στην έλλειψη κινήτρων και στην αδυναμία αξιοποίησης διαφόρων στελεχών, ιδίως γιατρών που εξεδήλωσαν ενδιαφέρον να ασχοληθούν με το νόσημα και την περίθαλψη των ασθενών, είναι ένας παράγοντας ανασταλτικός στην ανάπτυξη και λειτουργία οργανωμένων κέντρων κυστικής ίνωσης, όπως αυτά υφίστανται από ετών σε αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης. Πέραν του απαραίτητου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, εξίσου σημαντική είναι και η παρουσία γραμματέα για την υποστήριξη του κέντρου, δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς ζουν στην Περιφέρεια και όχι στο κέντρο και η επικοινωνία με τις δομές περίθαλψης και νοσηλείας θα πρέπει, ως εκ τούτου, να διευκολύνεται και να είναι εύκολα προσβάσιμη. Εξάλλου, πέραν της επικοινωνίας με τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει ο γραμματέας του κέντρου στη διαχείριση των ραντεβού των ασθενών, των προγραμματισμένων νοσηλειών και στην καταγραφή τους, ενώ μπορεί να συμβάλει και στην επικοινωνία με ξένα κέντρα ΚΙ ή μεταμοσχεύσεων.

Την ανάγκη αυτή και τη μεγάλη σημασία και την ανάγκη ύπαρξης γραμματέα σε κέντρο κυστικής ίνωσης επιβεβαιώνουμε οι ενήλικες ασθενείς με τη σημαντική βοήθεια και συνδρομή που μας παρέχεται από τη γραμματέα της Μονάδας Κυστικής Ίνωσης ενηλίκων, η οποία, πέραν των άλλων, έχει αναλάβει και το συντονιστικό έργο και την επικοινωνία με το μεταμοσχευτικό κέντρο του εξωτερικού, πολλές φορές εκτός ωραρίου εργασίας της, ακόμα και σε βάρος του ελεύθερου χρόνου της. Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα νοσηλείας των ασθενών –τα οποία μέχρι στιγμής δεν έχουν θεσμοθετηθεί με Υπουργική Απόφαση στη χώρα μας– η νοσηλεία των ασθενών θα πρέπει να γίνεται σε μονόκλινους θαλάμους, όπου τηρούνται αυστηροί όροι υγιεινής, και μάλιστα οι ινοκυστικοί ασθενείς θα πρέπει να διαχωρίζονται και να παρακολουθούνται και να νοσηλεύονται ξεχωριστά μεταξύ τους, ανάλογα με τη μικροβιακή χλωρίδα που έχουν, προκειμένου να μη διασπείρονται αναπνευστικές λοιμώξεις μεταξύ τους, ιδίως από πολυανθεκτικά μικρόβια. Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, οι συνθήκες αυτές στη χώρα μας δεν ήταν, και συνεχίζουν να μην είναι, πάντοτε ο κανόνας, ενώ ενόψει της βαθιάς οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε, σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικειμενικά πλέον δύσκολο να εξασφαλιστούν. Ευτυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια, έχουν βρεθεί νέα φάρμακα, που στοχεύουν στο αίτιο της νόσου και όχι απλά στα συμπτώματα της πάθησης, τα οποία απευθύνονται σε ινοκυστικούς ασθενείς που έχουν συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις του γονιδίου CFTR. Σύμφωνα με πρόσφατες

Για να θεωρηθεί ο γονιδιακός έλεγχος για την κυστική ίνωση αξιόπιστος, θα πρέπει να καλύπτει μεγάλο ποσοστό των γονιδιακών μεταλλάξεων που προκαλούν τη νόσο.

ΑΡΘΡΟ επιστημονικές ανακοινώσεις, οι δύο αυτές θεραπείες για την κυστική ίνωση είναι μακροπρόθεσμα ασφαλείς και αποτελεσματικές και βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Παρά το γεγονός ότι τα φάρμακα αυτά είναι ιδιαίτερα υψηλού κόστους, εισάγονται στη χώρα μας και αποζημιώνονται δωρεάν από τον ΕΟΠΥΥ για τους ασθενείς που τα χρειάζονται, αφού όμως ακολουθηθεί συγκεκριμένη διαδικασία έγκρισης αποζημίωσης, που σε ορισμένες περιπτώσεις διαρκεί κάποιους μήνες. Γενικότερα, η πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα αυτά είναι προβληματική, ιδίως εάν ο ασθενής ζει στην Περιφέρεια, ο οποίος πρέπει να αντιμετωπίσει και πρόσθετη ταλαιπωρία, διότι όλες οι διαδικασίες και η προμήθεια του φαρμάκου γίνονται στην Αθήνα.

ασθενών από πολλές χώρες της Ευρώπης, σύμφωνα με συγκεκριμένο πρωτόκολλο και σε συνεργασία και διασύνδεση με καταγραφές ασθενών με κυστική ίνωση σε άλλες χώρες, εκτός ΕΕ. Στην καταγραφή αυτή συμμετέχουν και κλινικές της χώρας μας στις οποίες νοσηλεύονται πάσχοντες από ΚΙ. Σε καμία όμως περίπτωση δεν θα πρέπει να συγχέεται η καταγραφή αυτή, όπου συλλέγονται κυρίως επιστημονικά δεδομένα και στοιχεία με σκοπό την αξιοποίησή τους για την έρευνα και τη στατιστική ανάλυση της νόσου, με τα μητρώα (registries), τα οποία αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση και προαπαιτούμενα για την πρόσβαση των ασθενών σε ακριβές θεραπείας και ορφανά φάρμακα. Κύριο χαρακτηριστικό των καταγραφών που, κατά καιρούς, εξαγγέλθηκαν ή καταρτίζονται στη χώρα μας είναι η προχει-

Ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα στην πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα αυτά αποτελεί η καθυστερημένη ανταπόκριση είτε του ΕΟΠΥΥ στις πληρωμές του είτε του ΙΦΕΤ στην έγκαιρη παραγγελία και αποστολή των φαρμάκων αυτών στα κατά τόπους φαρμακεία, με αποτέλεσμα συχνά ασθενείς μας να διαμαρτύρονται για διακοπή της θεραπευτικής αγωγής τους και καθυστερήσεις στη λήψη των φαρμάκων αυτών. Στην κατάσταση αυτή, οι συνεχιζόμενες εξαγγελίες για περικοπές παροχών και χρεοκοπία της χώρας μας επιτείνουν το ήδη αβέβαιο μέλλον και δημιουργούν ακόμη περισσότερο άγχος στους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Για την κυστική ίνωση, υφίσταται ευρωπαϊκή καταγραφή των ασθενών, η οποία λειτουργεί νόμιμα από το έτος 2005, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, και καταγράφει διάφορα στοιχεία ινοκυστικών

ρότητα, η έλλειψη σωστού σχεδιασμού και οργάνωσης, η παντελής απουσία νομικής κατοχύρωσης σε κάποιες περιπτώσεις, καθώς και η ανομοιογένεια, η έλλειψη κοινού κώδικα/πρωτοκόλλου συλλογής δεδομένων, η έλλειψη αξιοπιστίας και πληρότητας, όπως και η πλήρης απουσία διαλειτουργικότητας και διασύνδεσης με άλλες βάσεις δεδομένων. Εξάλλου, τα μητρώα ασθενών θα πρέπει να καταρτίζονται και να χρησιμοποιούνται κυρίως για την αξιολόγηση και τη βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και για τον σωστό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό πολιτικής υγείας, και όχι να χρησιμοποιούνται, κατά κύριο λόγο, για τον περιορισμό και τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει να υπάρχουν οι απαραίτητες εγγυήσεις για την πληρότητα, την αξιοπιστία και την ποιότητα των δεδομένων τους.•••

Τα τελευταία χρόνια, έχουν βρεθεί νέα φάρμακα, που στοχεύουν στο αίτιο της νόσου και όχι απλά στα συμπτώματα της πάθησης.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

GEN/KTX/FACEDNA/1602

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Τα στοιχεία του ΕΟΠΥΥ και οι προβλέψεις της Evaluate Pharma

ΟΡΦΑΝΆ ΦΆΡΜΑΚΑ

Η αγορά των «σπάνιων» θεραπειών

της Βασιλικής Αγγουρίδη

ια ιδιαίτερη κατηγορία φαρμακευτικών θεραπειών, τα ορφανά φάρμακα, προορίζονται για την αντιμετώπιση σπάνιων παθήσεων. Αντένδειξη στην ανάπτυξή τους, ωστόσο, αποτελούν ο μεγάλος χρόνος παραγωγής ενός φαρμάκου –που μπορεί να αγγίξει ή και να ξεπεράσει τα 10 έτη– αλλά και ο μικρός αριθμός των πασχόντων. Σύμφωνα με την ΕΕΣΠΟΦ, από τις 6.000 σπάνιες παθήσεις που είναι γνωστές μέχρι σήμερα, μόνο για τις 200-300 από αυτές υπάρχουν θεραπείες. Αλλά, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξή τους, η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα νομικό πλαίσιο

Πόσο «κοστίζουν» στον ΕΟΠΥΥ τα ορφανά φάρμακα και ποια είναι η πρόβλεψη των διεθνών πωλήσεων για το 2022

κινήτρων. Την ίδια ώρα, έχει θέσει σε ισχύ μηχανισμούς για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ασθενών. Σύμφωνα με στοιχεία, η δαπάνη των ορφανών φαρμάκων στον ΕΟΠΥΥ ανήλθε σε σχεδόν 73,8 εκατ. ευρώ το 2014, ξεπέρασε τα 96,2 εκατ. ευρώ το 2015 και η πρόβλεψη για το σύνολο του 2016 την τοποθετεί στα 108,5 εκατ. ευρώ, με το εξάμηνο να έχει κλείσει στα 54,2 εκατ. ευρώ. Αναλύσεις αναφέρουν ότι η διεθνής αγορά των ορφανών φαρμάκων υπολογίζεται ότι θα φθάσει τα 127 δισ. δολ. το 2018, αποτελώντας σχεδόν το 16% των πωλήσεων των συνταγογραφούμενων

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

φαρμάκων. Οι ίδιες εκτιμήσεις θέλουν τα πέντε κορυφαία ορφανά φάρμακα του επόμενου έτους να είναι η rituximab της Roche, η lenalidomide της Celgene, η eculizumab της Alexion, το everolimus και η nilotinib της Novartis. Την ίδια ώρα, η φετινή μελέτη της Evaluate Pharma εκτιμά ότι την περίοδο 2017-2022, οι πωλήσεις των ορφανών φαρμάκων θα αυξηθούν κατά 11%, φθάνοντας τα 209 δισ. δολ. Μάλιστα, οι συνολικές παγκόσμιες πωλήσεις τους θα αντιστοιχούν στο 21,4% της συνολικής αγοράς συνταγογραφούμενων φαρμάκων (εξαιρώντας τα γενόσημα), με την τελευταία να αναμένεται

ολογούν τα τεράστια κόστη των θεραπειών» πρόσθεσε. Το Νο1 ορφανό φάρμακο το 2022 εκτιμάται ότι θα είναι η lenalidomide της Celgene για το πολλαπλό μυέλωμα, οδηγώντας και τις πωλήσεις της εταιρείας στην κορυφή. Στην Ευρώπη, Νο1 ορφανό φάρμακο αναμένεται να είναι η nivolumab της Bristol-Myers Squibb. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Evaluate Pharma, η Celgene αναμένεται να καταγράφει τις περισσότερες πωλήσεις στον κλάδο των ορφανών φαρμάκων το 2022. Παράλληλα, η Shire αναμένεται να είναι η μεγαλύτερη εταιρεία σε πωλήσεις στον

Η αγορά των ορφανών φαρμάκων θα έχει διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με την υπόλοιπη αγορά φαρμάκων. να αυξηθεί μόλις κατά 6% την περίοδο 2017-2022. Εν ολίγοις, η αγορά των ορφανών φαρμάκων θα έχει διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με την υπόλοιπη αγορά φαρμάκων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στη διαδικασία ανάπτυξης ορφανών φαρμάκων εμπλέκονται πλέον μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, όπως η Novartis, η Roche και η Johnson & Johnson, ενώ μέχρι πρότινος η συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων ήταν αντικείμενο κυρίως μικρότερων, βιοτεχνολογικών εταιρειών. Όπως αναφέρεται στη μελέτη της Evaluate Pharma, επτά από τις δέκα κορυφαίες εταιρείες σε πωλήσεις ορφανών φαρμάκων είναι διεθνείς «παίκτες» της βιομηχανίας. «Και τα τιμολογιακά κίνητρα είναι σημαντικά» προσθέτει ο Ανδρέας Χατζηβασιλείου, συγγραφέας της έκθεσης και αναλυτής της Evaluate Pharma. «Από τα 100 κορυφαία φάρμακα στις ΗΠΑ το μέσο κόστος ανά ασθενή, ανά έτος, για ένα ορφανό φάρμακο ήταν 140.443 δολ. το 2016, όταν το αντίστοιχο ποσό για ένα μη ορφανό φάρμακο ανήλθε σε 27.756 δολ., πιέζοντας τη βιομηχανία να συνεχίσει να παράγει καινοτομίες που δικαι-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

χώρο των ορφανών μη ογκολογικών φαρμάκων το 2022. Τη λίστα με τις κορυφαίες εταιρείες σε πωλήσεις ορφανών φαρμάκων εκτιμάται ότι θα συμπληρώνουν η AstraZeneca, η Abbvie και η Johnson & Johnson. Εν τω μεταξύ, στις ΗΠΑ, η συζήτηση γύρω από τις υψηλές τιμές συνταγογραφούμενων φαρμάκων στράφηκε πρόσφατα και στα ορφανά φάρμακα. Τρεις γερουσιαστές, με επιστολή τους στην αρμόδια κυβερνητική υπηρεσία, ζητούν να διερευνηθεί πιθανή κατάχρηση του νόμου για τα ορφανά φάρμακα του 1983 (Orphan Drug Act). Οι Orrin Hatch, Chuck Grassley και Tom Cotton επισημαίνουν ότι κανονιστικές ή νομοθετικές αλλαγές πιθανόν να χρειάζονται προκειμένου να προστατευθεί η πρόθεση του νόμου, ο οποίος προσφέρει σημαντικά κίνητρα (φορολογικά και προστασία πατέντας) για την ανάπτυξη ορφανών φαρμάκων, μετά από αναφορές στα ΜΜΕ για κατάχρηση και χειραγώγηση του νόμου. Τους τελευταίους μήνες, αναφορές για πενταψήφια ή εξαψήφια κόστη ορφανών φαρμάκων ενίσχυσαν αυτές τις ανησυχίες.•••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Έκθεση Ορφανών Φαρμάκων 2017 Σύντομα δεδομένα και επισημάνσεις Τάσεις πωλήσεων

Πωλήσεις 2020

Παγκόσμια πρόβλεψη πωλήσεων ορφανών φαρμάκων στα

209 δισ. δολ

Ο σύνθετος ρυθμός ετήσιας ανάπτυξης ορφανών φαρμάκων θα είναι

2x της συνολικής αγοράς φαρμάκων

Oρφανά φάρμακα

Μη ορφανά φάρμακα

Τα ορφανά φάρμακα θα αποτελούν το 21,4% των διεθνών πωλήσεων συνταγογραφούμενων φαρμάκων, εξαιρώντας τα γενόσημα

Leader Board: 2022 Πωλήσεις Celgene

Η Celgene αναμένεται να βρεθεί στην 1η θέση των πωλήσεων ορφανών φαρμάκων το 2022

Φάρμακο

Lenalidomide

Νο1 ορφανό φάρμακο το 2022

Πολυτιμότερο Φάρμακο

Axicabtagene Ciloleucel (Kite Pharma)

Πιο πολύτιμο ορφανό φάρμακο σε Έρευνα & Ανάπτυξη

Μέσο κόστος ανά ασθενή ανά έτος 2016 (τα 100 κορυφαία ορφανά και τα 100 κορυφαία μη ορφανά φάρμακα) Oρφανά Μη ορφανά

Η Evaluate Pharma εκτιμά ότι το μέσο κόστος ανά ασθενή, ανά έτος, το 2016, για ένα ορφανό φάρμακο ανήλθε σε 140.443 δολ. έναντι 27.756 δολ. για ένα μη ορφανό φάρμακο.

Το κόστος ανά ασθενή για ορφανά φάρμακα είναι 5,5 φορές υψηλότερο έναντι των μη ορφανών φαρμάκων, με βάση τα μέσα κόστη.

Η πρόβλεψη για την ευρωπαϊκή γραμμή παραγωγής νέων προϊόντων θέλει το 56% να αφορά ορφανά φάρμακα το 2022 με σύνθετο ρυθμό ετήσιας ανάπτυξης +116%.

INFOGRAPHICS

Οι Σπάνιες Παθήσεις στην ΕΕ

Επιμέλεια: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου

ΟΡΦΑΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ: Σκευάσματα που αποσκοπούν στη διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία των σπάνιων νόσων

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΈΣ ΟΔΟΊ: η προσέγγιση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε νέες θεραπείες

ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ: Νόσοι με εξαιρετικά χαμηλό επιπολασμό

ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ "ΣΠΑΝΙΑ" ΔΕΔΟΜΕΝΑ

i Περισσότεροι από

Υπάρχουν

10.000

6.000-8.000

Λιγότεροι από

Για την πλειοψηφία των σπάνιων παθήσεων

Ευρωπαίους πολίτες έχουν διαγνωσθεί με σπάνια ασθένεια

ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΘΕΡΑΠΕΊΑ

ΣΠΆΝΙΕΣ ΝΌΣΟΙ

5 στους 10.000

30 εκατ. άνθρωποι = 1.000.000

80%

στην ΕΕ έχουν διαγνωσθεί με κάποια σπάνια ασθένεια

των σπάνιων νόσων έχουν μια κοινή γενετική προέλευση

Γνώριζες ότι: Απαιτούνται περίπου

6 χρόνια

για να διαγνωσθεί μια σπάνια νόσος

Η έννοια της ορφανής νόσου είναι συνώνυμη της σπάνιας ασθένειας

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Τα περισσότερα Ευρωπαϊκά Μητρώα αφορούν σε σπάνιες παθήσεις (45)

Η μεγαλύτερη ερευνητική προσπάθεια στον κόσμο για τις σπάνιες νόσους είναι η Κοινοπραξία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΤΙ ΕΧΕΙ ΕΙΠΩΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΕ;

Αν μια νέα θεραπεία έχει εγκριθεί αλλά οι ασθενείς δεν έχουν πρόσβαση σε αυτήν, τότε έχει αποτύχει.

Η ΕΕ μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα ακόμα για να μάθουν οι σπάνιοι ασθενείς ότι υπάρχουν σύλλογοι που μπορούν να τους βοηθήσουν. Συγκρίνοντας τα 28 κράτημέλη, βλέπει κανείς τεράστιες διαφορές.

Η ταχύτητα είναι θεμελιώδους σημασίας. Οι ασθενείς δεν θα πρέπει να περιμένουν χρόνια μέχρι να γίνει η σωστή διάγνωση. Δικαιούνται άμεση και κατάλληλη διάγνωση, ισότιμη πρόσβαση στην περίθαλψη και να ακούγεται η "φωνή" τους στους συλλόγους των ασθενών -ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία κατοικούν. Είναι καθήκον μας, ως Ευρωπαίων policymakers, να απευθύνουμε τις ανισότητες μεταξύ των χωρών μας, θεμελιώνοντας Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς. Δυστυχώς, τα υπάρχοντα δίκτυα είναι κατακερματισμένα, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η αποτελεσματικότητά τους.

Ευτυχώς, το να είναι κανείς πολίτης της ΕΕ σημαίνει ότι ως ασθενής μπορεί να αναζητήσει σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος μια καινοτόμα θεραπεία που δεν προσφέρεται στη χώρα του, μέσω των Οδηγιών Διασυνοριακής Υγειονομικής Περίθαλψης.

Οι σπάνιοι ασθενείς περιμένουν χρόνια ολόκληρα μέχρι να διαγνωσθούν και να αποκτήσουν πρόσβαση στην κατάλληλη θεραπεία. Βιώνουν, επίσης, μεγάλη αβεβαιότητα μέχρι η κυκλοφορία της θεραπείας αυτής να εγκριθεί στη χώρα τους. Μια κοινοπραξία σε επίπεδο ΕΕ θα μπορούσε να αλλάξει αυτά τα δεδομένα σε ό,τι αφορά τις πηγές, τα μητρώα, τα στοιχεία, τα κίνητρα, τις κοινές ερευνητικές προσπάθειες και την τιμολόγηση των φαρμάκων.

Η αυξημένη επίγνωση των επαγγελματιών υγείας αναφορικά με τις σπάνιες παθήσεις έχει μεγάλη αξία, καθώς μια βελτιωμένη θεραπεία ξεκινάει με μια σωστή διάγνωση. Επιπλέον, πολλά από τα πρακτικά και ιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι "σπάνιοι" ασθενείς, παραμένουν άλυτα με ευθύνη των παρόχων και των ιδρυμάτων υγείας.

INFOGRAPHICS

ΕΕ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ - ΧΡΟΝΙΚΟ 2000:

1995: Ψήφισμα του Συμβουλίου της ΕΕ για τα ορφανά φάρμακα: οι σπάνιες παθήσεις αποτελούν προτεραιότητα για τη Δημόσια Υγεία στην Ευρώπη

Κανονισμός της ΕΕ για τα Ορφανά Ιατρικά Προϊόντα

2008:

2009: Σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα κράτημέλη να διαμορφώσουν εθνικά σχέδια για τις σπάνιες παθήσεις

2002:

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεσπίζει στρατηγική για την ενίσχυση των κρατών-μελών σε ζητήματα διάγνωσης, θεραπευτικής αντιμετώπισης και περίθαλψης των "σπάνιων" ασθενών

2013:

2011: Οδηγία της ΕΕ για τα δικαιώματα των ασθενών σε ό,τι αφορά τη διασυνοριακή περίθαλψη

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από κοινού με το Συμβούλιο της ΕΕ ανακοινώνουν νέο πρόγραμμα δράσεων για τη δημόσια υγεία (2003-2008)

2014:

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τις σπάνιες παθήσεις αντικαθιστά την EUCERD

Ο ΕΜΑ υιοθετεί τις προσαρμοστικές οδούς

2015: Σύσταση της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη διενέργεια διασυνοριακών γενετικών εξετάσεων για τις σπάνιες παθήσεις

Τα σημαντικότερα γεγονότα του

2016

εκδήλωσης ενδιαφέροντος • Τον Απρίλιο του 2016 συγκαλείται • Πγιαρόσκληση τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς η πρώτη σύνοδος της Ομάδας (ERNs) ραγματοποιείται το 8ο Ευρωπαϊκό • ΠΣυνέδριο για τις Σπάνιες Παθήσεις & τα Ορφανά Ιατρικά Προϊόντα, στις 26-28 Μαΐου στο Εδιμβούργο

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις σπάνιες παθήσεις ημοσιεύεται το πόρισμα της Ευρωπαϊκής • ΔΕπιτροπής για τον Κανονισμό που διέπει τα ορφανά ιατρικά προϊόντα

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΕ Τα κράτη-μέλη που έχουν διαμορφώσει εθνικά σχέδια δράσης και στρατηγικές για τις σπάνιες παθήσεις είναι 23

πριν το 2009 Φεβρουάριος 2016

Η Σουηδία και η Δανία

Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που υιοθέτησε την ευρωπαϊκή σύσταση για τη διαμόρφωση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις Σπάνιες Παθήσεις (20052008). Μέχρι σήμερα διαθέτει τα πλέον αξιόπιστα δεδομένα.

το 1990 θέσπισαν τα πρώτα εξειδικευμένα κέντρα για τις σπάνιες παθήσεις

Τα κράτη-μέλη συνδράμει το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη Εθνικών Σχεδίων Δράσης για τις σπάνιες παθήσεις

Ελάχιστες είναι οι ευρωπαϊκές χώρες που χρηματοδοτούν τη διενέργεια κλινικών ερευνών για τις σπάνιες παθήσεις

Πηγή Χάρτη: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το γονίδιο SMN1 και η ανεπαρκής παραγωγή SMN πρωτεΐνης, που συντηρεί τους κινητικούς νευρώνες

ΝΩΤΙΑΊΑ ΜΥΪΚΉ ΑΤΡΟΦΊΑ

Γεννημένοι χωρίς την «πρωτεΐνη της επιβίωσης»

της Βασιλικής Αγγουρίδη

διάγνωση της νόσου, κυρίως στα βρέφη, σημαίνει ουσιαστικά την έναρξη μιας αντίστροφης μέτρησης. Η Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (Spinal Muscular Atrophy-SMA) θεωρείτο ένας ανίκητος εχθρός. Μέχρι πρόσφατα, τουλάχιστον, όταν και ανακοινώθηκε ότι μια θεραπεία έδειξε, στις κλινικές μελέτες, πως καταφέρνει να αναστείλει την πρόοδο της νόσου και, σε κάποιες περιπτώσεις, να βελτιώσει τις κινητικές λειτουργίες στα βρέφη. Αν και σπάνια νόσος, στη χώρα μας η SMA κατέχει στην τρίτη θέση των πιο συχνών γενετικών νοσημάτων, μετά τη μεσογειακή αναιμία και την ινοκυστική νόσο. Με τη συχνότητα της νόσου να τοποθετείται

Η σπάνια, απειλητική για τη ζωή, πάθηση αλλά και το μοναδικό ορφανό φάρμακο που τη μάχεται

σε 1:8000 και τους φορείς να εκτιμώνται σε 1:40, στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 1014 παιδιά γεννιούνται με τη νόσο ετησίως. Η SMA χωρίζεται σε 4 τύπους. Βάσει αυτού, 10 υπολογίζεται ότι είναι οι ασθενείς με SMA τ. Ι, 35 οι ασθενείς με τ. ΙΙ και 3040 οι ασθενείς με τ. ΙΙΙ, ο οποίος διαθέτει 2 υπότυπους. Εκτιμήσεις θέλουν περίπου 10 με 14 παιδιά να ζουν με τη νόσο αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. Η SMA είναι ένα γενετικό μονογονιδιακό νόσημα και θεωρείται μία από τις πιο συχνές αιτίες βρεφικής θνησιμότητας από γενετικούς παράγοντες. Όπως αναφέρει και το Εργαστήρι Ιατρικής Γενετικής του ΕΚΠΑ, η νόσος χαρακτηρίζεται από εκφυλισμό των πρόσθιων κεράτων των α-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αν και σπάνια νόσος, στη χώρα μας η SMA κατέχει την τρίτη θέση των πιο συχνών γενετικών νοσημάτων

κινητικών νευρώνων του νωτιαίου μυελού και έχει ως αποτέλεσμα τη συμμετρική μυϊκή αδυναμία και την εκφύλιση των κινητικών μυών. Σπάνια, στην εκδήλωση της νόσου εμπλέκονται και άλλα όργανα ή άλλο τμήμα του νευρικού συστήματος. Πρόκειται για πάθηση με κληρονομικό υπόβαθρο, δηλαδή η εκδήλωσή της απαιτεί και οι δύο γονείς να είναι φορείς του μεταλλαγμένου γονιδίου. Σύμφωνα με μελέτες, η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (98%) φέρουν το εν λόγω παθολογικό γονίδιο, το οποίο έχουν κληρονομήσει και από τους δύο γονείς. Οι πιο… σπάνιες περιπτώσεις αυτής της σπάνιας νόσου, το 2%, εμφανίζουν τη μετάλλαξη πρώτη φορά (de novo).

Πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία Η σπανιότητα της νόσου σημαίνει πως προγεννητικός έλεγχος για τον εντοπισμό των βρεφών που θα παρουσιάσουν τη νόσο δεν ενδείκνυται για τον γενικό πληθυσμό. Έτσι, τόσο ο προγεννητικός έλεγχος όσο και η προεμφυτευτική διάγνωση, για τον εντοπισμό χρωμοσωμικών ανωμαλιών στα έμβρυα πριν την εμφύτευσή τους στη μήτρα, εφαρμόζονται μόνο σε οικογένειες που βαρύνονται από το νόσημα, κυρίως όταν έχει υπάρξει παιδί με τη νόσο στην οικογένεια. Προληπτικός έλεγχος σε μεγαλύτερες ομάδες πληθυσμού θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο αν ανιχνευθούν φορείς. Το μέλλον των ανθρώπων με SMA φαινόταν

Τύπος 0

Ηλικία Έναρξης Συμπτωμάτων Εξέλιξη Εμβρυϊκή ηλικία Μειωμένη εμβρυϊκή δραστηριότητα και ελάχιστη αυτόνομη αναπνευστική ικανότητα αμέσως μετά τη γέννηση, θάνατος από αναπνευστικές επιπλοκές Ι Κατά τη γέννηση ή πριν την ηλικία Δεν έχουν την ικανότητα να κάθονται ποτέ, θάτων 6 μηνών νατος από αναπνευστικές επιπλοκές ΙΙ Πριν τους 18 μήνες Στέκονται και βαδίζουν μόνο υποβοηθούμενοι ΙΙΙ a Πριν την ηλικία των 3 ετών Έχουν την ικανότητα να βαδίζουν χωρίς βοήθεια III b Μετά την ηλικία των 3 ετών 2 Έχουν την ικανότητα να βαδίζουν χωρίς βοήθεια IV Κατά την ενηλικίωση Πιθανή μέτριας μορφής μυϊκή αδυναμία

Το «ένοχο» γονίδιο είναι το SMN1, το οποίο όταν απουσιάζει ή υπολειτουργεί, δεν επιτρέπει την επαρκή παραγωγή της πρωτεΐνης SMN (Survival Motor Neuron), που συνδέεται άμεσα με την «επιβίωση» των κινητικών νευρώνων. Μάλιστα, είναι η ποσότητα της πρωτεΐνης SMN που καθορίζει τη σοβαρότητα της νόσου. Πιο σοβαρός και απειλητικός για τη ζωή είναι ο τύπος Ι, που συνδέεται με την παραγωγή ελάχιστης πρωτεΐνης, και κατά τον οποίο οι ασθενείς δεν μπορούν ούτε να καθίσουν χωρίς υποστήριξη και, δυστυχώς, δεν επιβιώνουν πέραν των 2 ετών χωρίς αναπνευστική υποστήριξη.

δυσοίωνο και βέβαιο… Μέχρι πρόσφατα, όταν ο FDA, o αμερικανικός ΕΟΦ, ενέκρινε την πρώτη φαρμακευτική θεραπεία για παιδιά και ενηλίκους με Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία. Ο λόγος για το nusinersen, ένα αντινοηματικό ολιγονουκλεοτίδιο, σχεδιασμένο να δεσμεύεται εκλεκτικά στον RNA στόχο και να ρυθμίζει τη γονιδιακή έκφραση, επιτρέποντας την αύξηση της ποσότητας της πρωτεΐνης SMN. Πρόκειται για την πρώτη εγκεκριμένη θεραπεία για άτομα με SMA. Σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης φάσης ΙΙΙ ENDEAR, που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Βρετανικής Ένωσης Παιδιατρικής Νευρολογίας, τον Ιανουάριο, το

«Στο 95% των περιπτώσεων το νόσημα οφείλεται σε ομόζυγη έλλειψη των εξωνίων 7 και/ή 8 του γονιδίου SMN1 (OMIM: 600354), που βρίσκεται στη χρωμοσωμική περιοχή 5q11.2–13. Στην ίδια γενετική θέση υπάρχει και το αντίγραφο γονίδιο SMN2, που ενώ παρουσιάζει μεγάλη ομολογία με το SMN1, εν τούτοις, άτομα που έχουν έλλειψη στα εξώνια 7 και 8 του SMN2 δεν εμφανίζουν τη νόσο. Επίσης, είναι δυνατόν εκτός από τα γονίδια SMN1 και SMN2 να ανιχνεύονται στους ασθενείς ελλείψεις και γειτονικών γονιδίων, που αν και συνδέονται με βαρύτερη εκδήλωση της νόσου, όταν μεταλλάσσονται μόνο αυτά δεν δημιουργούν SMA». (Εργαστήρι Ιατρικής Γενετικής ΕΚΠΑ)

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

nusinersen κατέδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά στη μείωση του κινδύνου θανάτου ή μόνιμης μηχανικής υποστήριξης αναπνοής σε νεογνά με SMA που έλαβαν το φάρμακο, συγκριτικά με εκείνα στα οποία δεν χορηγήθηκε η θεραπεία. Μάλιστα, η μελέτη είχε τερματιστεί νωρίτερα, όταν και κατά την ενδιάμεση ανάλυση διαπιστώθηκε ότι πέτυχε το προκαθορισμένο κύριο καταληκτικό σημείο, επιτρέποντας σε όλους τους συμμετέχοντες πρόσβαση στη θεραπεία, σε μια ανοικτή μελέτη επέκτασης. Συγκεκριμένα, λοιπόν, στην ENDEAR EOS το nusinersen κατέδειξε μείωση κατά 47% στον κίνδυνο θανάτου ή μόνιμης μηχανικής υποστήριξης αναπνοής (p<0,01). Στην ανάλυση EOS ένα μεγαλύτερο ποσοστό νεογνών που δεν έλαβαν θεραπεία (68%) πέθαναν ή απαιτούσαν μόνιμη μηχανική υποστήριξη, σε σύγκριση με τα νεογνά που έλαβαν θεραπεία με τη νέα θεραπεία (39%). Ευνοϊκό ήταν και το προφίλ ασφαλείας, με συχνότερες αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες τα αναπνευστικά συμβάντα και η δυσκοιλιότητα, αλλά σε συμφωνία με αυτές που αναμένονται στα νεογνά με SMA. Το nusinersen δρα τροποποιώντας την έκφραση του γονιδίου SMN 2 και αυξάνοντας έτσι τα επίπεδα της SMN πρωτεΐνης. Χορηγείται με ενδορραχιαία ένεση απευθείας στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γύρω από τον νωτιαίο μυελό, στο χώρο δηλαδή όπου συντελείται η εκφύλιση των κινητικών νευρώνων. Συνιστάται η χορήγησή του αρχικά σε 4 δόσεις των 12 mg (οι πρώτες 3 ανά 14 ημέρες, η 4η 30 ημέρες μετά) και στη συνέχεια μία δόση συντήρησης ανά 4 μήνες. Στην Ελλάδα, σημαντικό ρόλο θα πρέπει να αναλάβουν τα εξειδικευμένα κέντρα αντιμετώπισης νευρομυϊκών νοσημάτων και για παιδιατρικούς ασθενείς, που λειτουργούν σε τέσσερα νοσοκομεία (Α’ Παιδιατρική Κλινική Παν. Αθηνών στο Παίδων «Αγ. Σοφία», Κέντρο Αναπτυξιακής Παιδιατρικής στην Α’ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική στο ΓΝΘ «Ιπποκράτειο», Παιδονευρολογικό Τμήμα του Καραμανδάνειου Νοσοκομείου Πατρών και Παιδονευρολογικό Τμήμα του Παίδων Πεντέλης).

Αντίστοιχες άδειας κυκλοφορίας έχουν κατατεθεί στην Ιαπωνία, τον Καναδά και την Αυστραλία, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν άμεσα και άλλες χώρες. Η θεραπεία, προς το παρόν, δεν κυκλοφορεί στη χώρα μας. Ωστόσο, πιέσεις ασκούν, το τελευταίο διάστημα, ασθενείς και φορείς ασθενών για την έγκρισή του και από τις ελληνικές αρχές. Μέχρι τότε, υπάρχει η επιλογή της “compassionate use” («παρηγορητικής χρήσης» σε ελεύθερη μετάφραση), που επιτρέπει τη χρήση μη εγκεκριμένου φαρμάκου, υπό αυστηρές συνθήκες και με έγκριση EMA ή/και ΕΟΦ. Στην εκστρατεία για έγκριση του φαρμάκου και στη χώρα μας πρόσθεσε τη φωνή του και ο Έλληνας χρυσός παραολυμπιονίκης του Boccia, Γρηγόρης Πολυχρονίδης, που πάσχει από τη νόσο. «Το φάρμακο αυτό αποτελεί ένα θαύμα, γιατί σώζει τα βρέφη από την πρώτη αιτία θανάτου βρεφών πριν τα δύο τους χρόνια και τους χαρίζει το δικαίωμα της ζωής» αναφέρει στο PhB. Άλλωστε, η διάθεση του φαρμάκου είναι σημαντική και για τον ίδιο. «Το φάρμακο αυτό μού προσφέρει ελπίδα για να ξεπεράσω όλα τα πρόσθετα εμπόδια που δημιουργούνται από την SMA και να ζήσω με πλήρεις δυνατότητες» αναφέρει ο κύριος Πολυχρονίδης. Στην έκκληση, από την προσωπική του σελίδα στο Facebook, ζητάει την υπογραφή όλων σε αίτηση προς τον ΕΟΦ για την έγκριση του φαρμάκου.•••

Δέκα υπολογίζονται οι ασθενείς με SMA τ. Ι, 35 οι ασθενείς με τ. ΙΙ και 30-40 οι ασθενείς με τ. ΙΙΙ

Παραολυμπιακή εκστρατεία Τον περασμένο Οκτώβριο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) αξιολόγησε την αίτηση άδειας κυκλοφορίας για το nusinersen, και η Επιτροπή Φαρμάκων για Ανθρώπινη Χρήση του EMA (CHMP) ενεργοποίησε διαδικασία Ταχείας Αξιολόγησης.

ΑΡΘΡΟ Η αυξητική ορμόνη και οι δυσκολίες χορήγησής της

Η ορμόνη που αλλάζει παιδικές ζωές

της Λιάνας Πολυχρόνη, Παιδιάτρου με εξειδίκευση στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία

Τι είναι η αυξητική ορμόνη Η αυξητική ορμόνη (Growth Hormone GH) είναι μια συνθετική ανθρώπινη ορμόνη που παράγεται με την τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA. Η ανάπτυξή της έχει αλλάξει ριζικά την εξέλιξη πολλών παιδιών με διαταραχές ανάπτυξης. Οι δύο κύριες χρήσεις της είναι σε παιδιά με ανεπάρκεια GH και σε κορίτσια με σύνδρομο Turner. Επίσης, χορηγείται σε παιδιά με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, με σύνδρομο

Η διάγνωση και η θεραπεία των παιδιών με διαταραχές ανάπτυξης, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην πρόσβαση στη χορήγηση αυξητικής ορμόνης στην Ελλάδα.

Prader-Willi και σε παιδιά με ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης, τα οποία δεν απέκτησαν φυσιολογικό ύψος τα 23 πρώτα χρόνια της ζωής τους. Η συχνότητα εμφάνισης της ανεπάρκειας GH στα παιδιά είναι 1:4.000. Η συνθετική αυξητική ορμόνη είναι πανομοιότυπη με την αυξητική ορμόνη που παράγεται φυσιολογικά από την υπόφυση και διεγείρει την αύξηση των μακρών οστών, ενώ παράλληλα δρα και σε άλλα όργανα, στα οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και τη λειτουργία τους. Δια-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΟ

Η συχνότητα εμφάνισης της ανεπάρκειας GH στα παιδιά είναι 1:4.000. σπάται από το πεπτικό σύστημα, συνεπώς δεν μπορεί να χορηγηθεί από το στόμα. Απαιτείται η χορήγησή της με υποδόριες ενέσεις καθημερινά σε νυχτερινή βάση πριν την κατάκλιση.

Διάγνωση της ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης Η διάγνωση της ανεπάρκειας GH είναι δύσκολη και απαιτεί λεπτομερές ιστορικό, λεπτομερή κλινική εξέταση, παρακολούθηση του ρυθμού ανάπτυξης και της καμπύλης ανάπτυξης του παιδιού για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από το ιστορικό του παιδιού παίρνουμε πληροφορίες για πιθανό ιστορικό όγκου, τραυματισμό στην περιοχή, ακτινοβολία ΚΝΣ ή την ύπαρξη συγγενών με ανεπάρκεια GH (αδέλφια). Για τη διάγνωση είναι σημαντικό ο γιατρός να γνωρίζει αν στη νεογνική περίοδο παρουσιάστηκαν υπογλυκαιμικά επεισόδια, ίκτερος ή μικρό πέος.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Κλινικά, μπορούμε να δούμε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσωπεία, κεντρική παχυσαρκία, μικρό πέος, χαρακτηριστική χροιά της φωνής. Ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης και το χαμηλό ανάστημα του παιδιού είναι οι πιο έγκυροι δείκτες για τη διάγνωση ανεπάρκειας GH. Εργαστηριακά, η διάγνωση της ανεπάρκειας GH τίθεται με δοκιμασίες διέγερσής της με: ινσουλίνη, γλυκαγόνη, L-DOPA, αργινίνη, κλονιδίνη. Η διάγνωση της ανεπάρκειας GH απαιτεί δύο (2) παθολογικά τεστ. Πλήρης ανεπάρκεια θεωρείται όταν η υψηλότερη τιμή της είναι χαμηλότερη των 5 ng/ml, ενώ μερική ανεπάρκεια όταν είναι χαμηλότερη των 10 ng/ml.

Η διάγνωση της ανεπάρκειας GH γίνεται όταν τηρούνται τα κλινικά κριτήρια, η τιμή της αυξητικής ορμόνης είναι χαμηλή, ο IGF1 είναι χαμηλός ή στα κατώτερα φυσιολογικά επίπεδα ή σε περίπτωση παθολογικής MRI υπόφυσης.

Θεραπεία ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης Η χορήγηση της GH διαρκεί αρκετά χρόνια και η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από την ηλικία έναρξης της θεραπείας. Η αποτελεσματικότητα της λήψης GH σχετίζεται με τη συμμόρφωση στη θεραπεία (καθημερινή χορήγηση, οικογενειακή κατάσταση, η ηλικία του παιδιού). Μελέτες έδειξαν ότι το 15-20% των ασθε-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Η χορήγηση της GH διαρκεί αρκετά χρόνια και η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από την ηλικία έναρξης της θεραπείας. νών δεν είχαν πλήρη συμμόρφωση και η συχνή παράλειψη των δόσεων είχε ως αποτέλεσμα την επίτευξη χαμηλότερου τελικού αναστήματος. Στη χώρα μας υπάρχουν διαθέσιμες συσκευές χορήγησης GH,οι οποίες επιτρέπουν στον γιατρό την παρακολούθηση της σωστής χορήγησης των δόσεων στους μι-

στα παιδιά που είναι ήδη υπό θεραπεία έχουν ανατεθεί: στην Αθήνα σε κοινή επιτροπή των δύο νοσοκομείων Παίδων, «Η Αγία Σοφία» και «Π. & Α. Κυριακού», με έδρα το νοσοκομείο «Η Αγία Σοφία», στη Θεσσαλονίκη στο ΓΝ «Ιπποκράτειο» και στην Πάτρα στο ΠΓΝΠ «Παναγία η Βοήθεια». Λόγω της συνένωσης των επιτροπών των

κρούς ασθενείς. Η δοσολογία και το ακριβές πρόγραμμα χορήγησης της GH βασίζονται στην εξατομικευμένη εκτίμηση κάθε ασθενή.

δύο νοσοκομείων Παίδων της Αθήνας, τα οποία δέχονται τον μεγαλύτερο αριθμό περιστατικών, και ενώ συνεδρίασε η επιτροπή κανονικά τον Ιανουάριο 2017, παρουσιάστηκαν καθυστερήσεις στην αποστολή των εγκριτικών αποφάσεων, με αποτέλεσμα αρκετά παιδιά με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης να έχουν σταματήσει τη θεραπεία τους. Όλοι εμείς που ασχολούμαστε με τη διάγνωση και τη θεραπεία των παιδιών με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης ελπίζουμε να συντομεύσει η διοικητική διαδικασία έγκρισης χορήγησης και επαναχορήγησης, με πιθανή αύξηση ανθρώπινου δυναμικού, για καλύτερη συμμόρφωση των ασθενών και, έμμεσα, καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. •••

Τρόπος έγκρισης χορήγησης της αυξητικής ορμόνης Από τον Ιανουάριο του 2017 συγκροτήθηκε επταμελής επιτροπή ελέγχου χορήγησης αυξητικής ορμόνης, η οποία απαρτίζεται από ενδοκρινολόγους ενηλίκων, παιδιάτρους-παιδοενδοκρινολόγους. Η επιτροπή αυτή έχει καθοριστικό ρόλο στην έγκριση έναρξης θεραπείας με αυξητική ορμόνη και συνεδριάζει μηνιαίως στο Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας. Οι επαναχορηγήσεις αυξητικής ορμόνης

ΑΡΘΡΟ Ένας απειλητικός για τη ζωή αιματολογικός καρκίνος

ΠΟΛΛΑΠΛΌ ΜΥΈΛΩΜΑ

Θετικά νέα για την πρώτη θεραπεία συντήρησης του Ευάγγελου Τέρπου, Αναπληρωτή Καθηγητή Αιματολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Η δεύτερη αιματολογική νεοπλασματική νόσος με περίπου 40.000 ανθρώπους να διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη, ενώ περίπου 24.000 ασθενείς καταλήγουν από τη νόσο ετησίως. «Πράσινο φως» ανάβει η Ευρώπη για τη χρήση της λεναλιδομίδης ως θεραπείας συντήρησης των ενήλικων ασθενών με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλό μυέλωμα οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων.

ο πολλαπλό μυέλωμα είναι ένας απειλητικός για τη ζωή αιματολογικός καρκίνος, ο οποίος χαρακτηρίζεται από πολλαπλασιασμό ανώμαλων πλασματοκυττάρων (κύτταρα που παράγουν τα αντισώματα φυσιολογικά) με συνοδό καταστολή του φυσιολογικού ανοσοποιητικού συστήματος, αναιμία, οστική καταστροφή και νεφρική ανεπάρκεια. Είναι η δεύτερη αιματολογική νε-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΟ

οπλασματική νόσος, με περίπου 40.000 ανθρώπους να διαγιγνώσκονται με πολλαπλό μυέλωμα στην Ευρώπη, ενώ περίπου 24.000 ασθενείς καταλήγουν από τη νόσο ετησίως. Η διάμεση ηλικία διάγνωσης είναι τα 65-70 έτη. Στη θεραπευτική αντιμετώπιση του μυελώματος τα τελευταία χρόνια έχουν προστεθεί πολλά νέα φάρμακα, που έχουν αλλάξει ριζικά την

ζονται στη βορτεζομίδη για 4 κύκλους και χημειοθεραπεία με υψηλή δόση μελφαλάνης, ακολουθούμενη από την αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Αυτή η θεραπευτική προσέγγιση αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για περισσότερο από μία εικοσαετία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς υποτροπιάζουν εντός 2

Στη θεραπευτική αντιμετώπιση έχουν προστεθεί πολλά νέα φάρμακα, που έχουν αλλάξει ριζικά την επιβίωση αλλά και την ποιότητα ζωής των ασθενών

επιβίωση αλλά και την ποιότητα ζωής των ασθενών μας. Γενικά, ασθενείς ηλικίας κάτω των 65 ετών, με καλή φυσική και κλινική κατάσταση, θεωρούνται κατά κανόνα κατάλληλοι για αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων, που αποτελεί και τη θεραπεία επιλογής για τους ασθενείς αυτούς. Για τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς που είναι κατάλληλοι για μεταμόσχευση, οι βασικοί θεραπευτικοί στόχοι είναι η επίτευξη και η διατήρηση μιας βαθιάς ανταπόκρισης, με τελικό στόχο την καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως λαμβάνουν μια αρχική θεραπεία εφόδου με σχήματα που βασί-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

έως 3 ετών μετά την αυτόλογη μεταμόσχευση, έχουν διεξαχθεί κλινικές δοκιμές για την αξιολόγηση του κατά πόσον η θεραπεία συντήρησης μετά τη μεταμόσχευση θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο διατηρήσιμες υφέσεις. Ο πρωταρχικός στόχος της θεραπείας συντήρησης είναι η καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, και έχει παρατηρηθεί σε πολλές ανεξάρτητες μελέτες ότι η θεραπεία συντήρησης με λεναλιδομίδη, μετά την αυτόλογη μεταμόσχευση, μπορεί να μειώσει κατά το ήμισυ τον κίνδυνο εξέλιξης της νόσου, μέσω της διατήρησης της ανταπόκρισης. Το «πράσινο φως» για τη μείωση του κιν-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

δύνου υποτροπής έως και 50% ανάβει η ένδειξη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για τη χρήση της λεναλιδομίδης ως θεραπείας συντήρησης των ενήλικων ασθενών με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλό μυέλωμα οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων. Η ένδειξη βασίστηκε στα αποτελέσματα δύο μελετών από συνεργατικές ομάδες, της μελέτης CALGB 100104 και της μελέτης IFM 2005-02: Η μελέτη CALGB 100104 (αμερικανική μελέτη) ήταν μια ελεγχόμενη, διπλά τυφλή, πολυκεντρική μελέτη φάσης III σε 460 ασθενείς με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλό μυέλωμα που είχαν υποβληθεί σε αυτόλογη μεταμόσχευση και λάμβαναν συνεχή θεραπεία συντήρησης με λεναλιδομίδη άπαξ ημερησίως ή εικονικό φάρμακο έως την υποτροπή της νόσου.  Η μελέτη IFM 2005-02 (γαλλική μελέτη) ήταν μια διεθνής, ελεγχόμενη, διπλά τυφλή, πολυκεντρική μελέτη φάσης III, σε 614 νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα, που τυχαιοποιήθηκαν σε σχήμα εδραίωσης με μονοθεραπεία λεναλιδομίδης για 2 μήνες μετά την αυτόλογη μεταμόσχευση, ακολουθούμενο από θεραπεία συντήρησης με λεναλιδομίδη άπαξ ημερησίως ή με εικονικό φάρμακο έως την εμφάνιση υποτροπής. Στις δύο μελέτες φάσης III, η μονοθεραπεία με λεναλιδομίδη ως θεραπεία συντήρησης μετά την αυτόλογη μεταμόσχευση μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο εξέλιξης της νόσου ή θανάτου σε ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα, και μάλιστα στη μεγάλη ομάδα των ασθενών με σταθερού κινδύνου πολλαπλό μυέλωμα. Σε αυτές τις μελέτες, το προφίλ ασφαλείας ήταν αντίστοιχο με άλλα κλινικά δεδομένα σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς μη κατάλληλους για αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων, στους οποίους ο συνδυασμός λεναλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης έχει λάβει έγκριση για θεραπεία πρώτης γραμμής. Και στις δύο κλινικές μελέτες φάσης III, οι πιο συχνά αναφερθείσες ανεπιθύμητες ενέργειες (ΑΕ) ήταν αιματολογικές και περιλάμβαναν την ουδετεροπενία και τη θρομβοπενία. Οι πιο συχνά αναφερθείσες μη αιματολογικές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν οι

Ο πρωταρχικός στόχος της θεραπείας συντήρησης είναι η καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα

λοιμώξεις. Και στις δύο δοκιμές, ένα αυξημένο ποσοστό επίπτωσης αιματολογικών δεύτερων πρωτοπαθών κακοηθειών έχει παρατηρηθεί στην ομάδα της λεναλιδομίδης σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Ωστόσο, η ένδειξη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) επιβεβαιώνει ότι η σχέση οφέλους/κινδύνου για τη λεναλιδομίδη είναι θετική σε αυτήν την επεκταθείσα ένδειξη του φαρμάκου. Φαίνεται λοιπόν ότι η νέα ένδειξη θα επεκτείνει τη διαθεσιμότητα της λεναλιδομίδης σε ολόκληρο το φάσμα της νόσου του πολλαπλού μυελώματος, καθώς είναι ήδη εγκεκριμένη σε συνδυασμό με δεξαμεθαζόνη τόσο για τους ηλικιωμένους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς όσο και για αυτούς με ανθεκτική ή υποτροπιάζουσα νόσο.•••

Φαίνεται λοιπόν ότι η νέα ένδειξη θα επεκτείνει τη διαθεσιμότητα της λεναλιδομίδης σε ολόκληρο το φάσμα της νόσου του πολλαπλού μυελώματος

ΑΡΘΡΟ

Κληρονομικό αγγειοοίδημα

της Χριστίνας Α. Κοίλια, Αλλεργιολόγου παίδων-ενηλίκων, μέλους της Επιστημονικής Επιτροπής ΠΕΣΠΑ, αναπλ. δ/ντριας του Αλλεργιολογικού Τμ. της Ευρωκλινικής Αθηνών, επιστ. συνεργάτιδας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών

ε τον όρο «αγγειοοίδημα» ονομάζουμε την αιφνίδια διόγκωση του δέρματος και των βλεννογόνων. Το 1988, ο William Osler περιέγραψε το κληρονομικό αγγειοοίδημα (ΚΑΟ). Το 1963 αποκαλύφθηκε από τους Donaldson και Evans ότι το ΚΑΟ οφείλεται στην έλλειψη μιας πρωτεΐνης του συμπληρώματος του αναστολέα του C1 (C1INH). Το KAO είναι μια σπάνια νόσος, που προσβάλλει περίπου 1:50.000 άτομα. Αποτελεί ένα σπάνιο κληρονομούμενο νόσημα: κληρονομείται με αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα, που οφείλεται

Η σπάνια νόσος του δέρματος και των βλεννογόνων

στην ανεπάρκεια (ποσοτική ή λειτουργική) του αναστολέα C1inh. Προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο του C1inh που βρίσκεται στο χρωμόσωμα 11 (περιοχή 11q12-q13.1). Το 25% περίπου των ασθενών εμφανίζονται με νέες μεταλλάξεις, χωρίς να έχουν κληρονομικό ιστορικό. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι κληρονομικού αγγειοοιδήματος: Ο τύπος I αφορά το 85% των περιπτώσεων και οφείλεται σε ποσοτική ανεπάρκεια του c1inh. O τύπος II αφορά το 15% των περιπτώσεων και οφείλεται σε λειτουργική ανεπάρκεια του c1inh. Υπάρχει και ένας τρίτος τύπος

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΚΑΟ ΙΙΙ, κλινικά ίδιος με τους προηγούμενους, χωρίς όμως να υπάρχει διαταραχή του c1inh. Αφορά κυρίως τις γυναίκες και είναι ορμονοεξαρτώμενος. Μεταξύ του ΚΑΟ Ι και ΙΙ υπάρχει η ίδια επικράτηση και στα δύο φύλα. Η μέση ηλικία εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων είναι συνήθως μεταξύ του 8ου και 12ου έτους. Τα συμπτώματα είναι ηπιότερα στην παιδική ηλικία και χειροτερεύουν κατά την εφηβεία. Το κληρονομικό αγγειοοίδημα (ΚΑΟ) μπορεί να εκδηλωθεί με:

1) Συμπτώματα από το δέρμα (υποδόριο οίδημα) Το οίδημα είναι χωρίς κνησμό, συχνά επώδυνο. Μερικές φορές, προηγείται ερυθηματώδες άκνησμο εξάνθημα (erythema marginatum). Το ΑΟ (αγγειοίδημα) εμφανίζεται συχνότερα στα άκρα, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί και στο πρόσωπο, στα γεννητικά όργανα και σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Διαρκεί περίπου δύο με τέσσερις ημέρες και υποχωρεί σταδιακά.

2) Συμπτώματα από την κοιλιακή χώρα (κοιλιακό άλγος), το ουροποιογεννητικό και το έντερο Το κοιλιακό άλγος προκαλεί πολύ έντονο πόνο και μπορεί να συνοδεύεται από εμετό, διάρροια και εντερική απόφραξη, που οδηγεί σε υπoογκαιμικό σοκ. Οι κρίσεις αυτές συχνά μιμούνται οξεία κοιλία. Η κοιλιακή χώρα είναι η δεύτερη συχνότερη εντόπιση του ΚΑΟ. Το 97% των ασθενών με ΚΑΟ παρουσιάζουν κρίσεις κοιλιακού άλγους ενώ τα μισά από τα επεισόδια του ΑΟ (αγγειοοίδημα) που συμβαίνουν αφορούν την κοιλιακή χώρα. Το κοιλιακό άλγος αποτελεί συχνά τον τρόπο έναρξης των επεισοδίων στα παιδιά.

3) Συμπτώματα από τον λάρυγγα (οίδημα λάρυγγα)

Το κληρονομικό αγγειοοίδημα είναι μια σπάνια νόσος, που προσβάλλει περίπου 1:50.000 άτομα.

Το οίδημα λάρυγγα, αν και σπάνιο (αφορά το 0,9% του συνόλου των επεισοδίων), αποτελεί τη σοβαρότερη επιπλοκή των ασθενών με ΚΑΟ. Στο παρελθόν, το 25-30% των ασθενών με οίδημα λάρυγγα πέθαιναν από ασφυξία. Σήμερα, τα ποσοστά αυτά έχουν μειωθεί σημαντικά, λόγω της εγκυρότερης διάγνωσης και των θεραπειών που διαθέτουμε.

ΑΡΘΡΟ Η αντιμετώπιση του ΚΑΟ περιλαμβάνει:

Η συχνότητα των επεισοδίων είναι μεταβαλλόμενη από ασθενή σε ασθενή.

Ορισμένες φορές, μπορεί να υπάρχουν και ασυνήθη συμπτώματα, όπως πλευριτική συλλογή/οίδημα παρεγκεφαλίδας/ οίδημα ουροδόχου κύστεως κ.λπ. Η συχνότητα των επεισοδίων είναι μεταβαλλόμενη από ασθενή σε ασθενή. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, οι κρίσεις μπορεί να είναι εβδομαδιαίες, ενώ υπάρχουν και ασθενείς που παραμένουν ασυμπτωματικοί για πολλά χρόνια. Εκλυτικοί παράγοντες έξαρσης των επεισοδίων στους ενήλικες είναι κυρίως: φυσική καταπόνηση, ψυχική καταπόνηση, μηχανικό τραύμα, έμμηνος ρύση, κύηση, φάρμακα (αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου, αντισυλληπτικά), helicobacter pylori κ.λπ. Στα παιδιά, μηχανικό τραύμα, ψυχικό στρες, λοιμώξεις (κυρίως του αναπνευστικού) κ.λπ. Η διάγνωση της νόσου επιβεβαιώνεται εργαστηριακά με τη μέτρηση της συγκέντρωσης του c1inh στο πλάσμα των ασθενών. Επίσης, η μέτρηση των c4 και c2 είναι σημαντική για τη διάγνωση του ΚΑΟ, οι συγκεντρώσεις των οποίων μειώνονται έως και 40% των φυσιολογικών στη διάρκεια των επεισοδίων, ενώ παραμένουν κάτω των φυσιολογικών σταθερά και στα διαστήματα χωρίς συμπτώματα.

Εργαστηριακή διάγνωση ΚΑΟ  ΚΑΟ τύπου Ι: C1-INH Λειτουργικός και Αντιγονικός Χαμηλός. C4-C2 Χαμηλά.  ΚΑΟ τύπου ΙΙ και ΙΙΙ: C1-INH Λειτουργικός Χαμηλός, C1-INH Αντιγονικός Φυσιολογικός ή Αυξημένος. C4-C2 Χαμηλά.

 Τη θεραπεία των οξέων επεισοδίων  Την προφύλαξη βραχείας διάρκειας (πριν από προγραμματισμένες επεμβάσεις)  Τη μακροχρόνια προφύλαξη Τα φαρμακευτικά σκευάσματα της οξείας κρίσης του ΚΑΟ είναι:  Η ενδοφλέβια χορήγηση συμπυκνωμένου παράγοντα C1-inh (Berinert-P). Η χορήγησή του είναι αποτελεσματική και οδηγεί σε βελτίωση της κλινικής εικόνας μέσα σε 15 με 30 λεπτά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις ηλικίες.  Η ικατιμπάντη (Firazyr) είναι ένα ορφανό φάρμακο που κυκλοφορεί και στην ελληνική αγορά. Είναι ειδικός ανταγωνιστής των υποδοχέων της βραδυκινίνης τύπου 2. Η υποδόρια χορήγησή του είναι πολύ σημαντική, γιατί μπορεί να χορηγηθεί και εξωνοσοκομειακά, χωρίς την παρουσία γιατρού. Η βραχυχρόνια προφύλαξη χρησιμοποιείται για την πρόληψη επεισοδίων πριν από επεμβατικές πράξεις, όπως οδοντιατρικές και χειρουργικές. Υψηλές δόσεις ανδρογόνων (όπως δαναζόλη και στανοζολόλη) και αντιινωδολυτικοί παράγοντες (τρανεξαμικό οξύ) έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Έναρξη αγωγής: πέντε μέρες πριν την επέμβαση και δύο μετά. Επίσης, μπορεί να χορηγηθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις μία ώρα πριν συμπυκνωμένος παράγοντας (1.000 U). Η μακράς διάρκειας προφυλακτική αγωγή έχει ως στόχο τη μείωση της συχνότητας και της βαρύτητας των κρίσεων. Οι θεραπευτικές επιλογές είναι τα ανδρογόνα (δαναζόλη και στανοζολόλη) και οι αντιινωδολυτικοί παράγοντες (τρανεξαμικό οξύ). Στις περιπτώσεις στις οποίες η μακροχρόνια θεραπεία αποτυγχάνει ή οι παρενέργειες των φαρμάκων απαιτούν τη διακοπή τους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπυκνωμένος παράγοντας.•••

Βιβλιογραφία 1 Kaplan AP, Greaves MW. Angioedema. J Am Acad Dermatol. Sep 2005;53(3):373-388; quiz 389-392. 2 Zuraw BL. Clinical practice. Hereditary angioedema. N Engl J Med. Sep 4 2008;359(10):1027-1036. 3 Zingale LC, Beltrami L, Zanichelli A, et al. Angioedema without urticaria: a large clinical survey. Cmaj. Oct 24 2006;175(9):1065-1070. 4 Agostoni A, Aygoren-Pursun E, Binkley KE, et al. Hereditary and acquired angioedema: problems and progress: proceedings of the third C1 esterase inhibitor deficiency workshop and beyond. J Allergy Clin Immunol. Sep 2004;114(3 Suppl):S51-131. 5 Kelemen Z, Moldovan D, Mihaly E, et al. Baseline level of functional C1-inhibitor correlates with disease severity scores in hereditary angioedema. Clin Immunol. Nov 26 2009.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΣΠΑΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Κλινική έρευνα: Γιατί δεν προχωράμε ως χώρα; Αδικαιολόγητη στασιμότητα παρατηρείται στον τομέα της κλινικής έρευνας στη χώρα μας, η οποία, σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα μπορούσε να προσελκύσει επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 300 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Στο ερώτημα «γιατί δεν προχωράμε» ως χώρα, αφού όλοι οι εμπλεκόμενοι αναγνωρίζουν τα τεράστια οφέλη της ανάπτυξης της κλινικής έρευνας, επιδίωξε να απαντήσει το 5th Clinical Research Conference. 56

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

clinical.ethosevents.eu διοργάνωση σε συνεργασία µε

Κλινική έρευνα: Γιατί δεν προχωράµε; Πρόσκληση

Η Ethos Events, και το portal virus.com.gr, σας προσκαλούν στο που θα πραγµατοποιηθεί στην Αθήνα, στο (Λ. Συγγρού 103-105, 117 45 Αθήνα), την

Κω

panel spons

ε τέλμα βρίσκεται η κλινική έρευνα στην Ελλάδα, η οποία απορροφά ετησίως μόλις 60-80 εκατ. ευρώ, όταν η απορρόφηση σε επίπεδο Ευρώπης αγγίζει τα 35 δισ. ευρώ! Όλοι οι εμπλεκόμενοι, βεβαίως, αναγνωρίζουν τα τεράστια οφέλη της ανάπτυξης της κλινικής έρευνας: διευκόλυνση της πρόσβασης των Ελλήνων ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, μεταφορά τεχνογνωσίας στο ελληνικό σύστημα υγείας, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ενίσχυση της απασχόλησης. Παρά τις εξαγγελίες και τις υποσχέσεις της Πολιτείας όμως, εξακολουθούν να υ-

Επιμέλεια: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Βασιλική Αγγουρίδη Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος silver sponsor πάρχουν σημαντικά εμπόδια και αντικί- σεων έγκρισης κλινικών δοκιμών για νέα νητρα, που είτε καθυστερούν σημαντικά καινοτόμα φάρμακα θα γίνεται πλέον με τις διαδικασίες είτε δυσχεραίνουν την υ- μία και μόνο αίτηση, μέσω κοινής πύλης λοποίηση κλινικών μελετών. Ένα σημα- με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη. ντικό μέρος αυτών των εμποδίων αίρει το Υπό αυτό το πρίσμα, το CRC16 που διορνέο θεσμικό πλαίσιο για τις κλινικές μελέ- γάνωσε η Ethos Events σε συνεργασία με corporate επιχείρησε participations τες που θεσπίστηκε στις αρχές του 2017, το PhB και το Virus.com.gr, και το οποίο περιλαμβάνει διατάξεις για να αναδείξει τα κίνητρα και τα αντικίνητην πλήρη εφαρμογή του νέου Ευρωπα- τρα για την ανάπτυξη της κλινικής έρευνας ϊκού Κανονισμού για τις κλινικές δοκιμές στην Ελλάδα, τα εμπόδια που υπάρχουν (536/2014/ΕΕ), καθιστώντας τις διαδικα- στην εφαρμογή του υφιστάμενου θεσμικού σίες διενέργειας κλινικών δοκιμών στη πλαισίου και τα βασικά συστατικά για τη χώρα μας πιο «ανταγωνιστικές». Ενδεικτι- χάραξη ενός εθνικού σχεδίου για την κλιprint sponsor κό είναι το γεγονός πως η υποβολή αιτή- νική έρευνα.

bronze s

Innovative Digital

com

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ιωάννης Ρούσσος

BSC, MSC MEDPHYS, CEO ΤΗΣ ANTAEA GROUP OF COMPANIES, ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ HACRO (HELLENIC ASSOCIATION OF CROS)

την ανάγκη να αποκτήσει η χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία ενός κατ’ ανάθεση Οργανισμού Έρευνας, όπως διαθέτουν πολλές άλλες ευρωπαϊκές ή μη χώρες, αναφέρθηκε ο πρόεδρος της HACRO. Τόνισε, παράλληλα, τον λόγο για τον οποίο

θεσπίστηκαν όλοι αυτοί οι κανόνες/κώδικες καλής λειτουργίας: «Η επιχειρηματικότητα στον χώρο της ιατροφαρμακευτικής έρευνας δεν είναι μόνο μέσον απόκτησης κερδών, αλλά εμπεριέχει και την έννοια του λειτουργήματος και της προσφοράς στην κοινωνία» σημείωσε σχετικά.

Σπύρος Φιλιώτης

ΑΝΤΙΠΡΌΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΉΣ ΈΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ ΣΦΕΕ, ΑΝΤΙΠΡΌΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΤΗΣ PHARMASERVE-LILLY SACI

αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ επεσήμανε την πρόθεση του συνδέσμου –ο οποίος εκπροσωπεί σχεδόν όλα τα κομμάτια του φαρμακευτικού κλάδου στη χώρα– να στηρίξει κάθε προσπάθεια για να γίνουν βήματα στον τομέα των κλινικών μελετών. «Όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να συνεργαζόμαστε καθημερινά και τακτικά» ανέφερε σχετικά.

Εξέφρασε, ταυτόχρονα, τη δυσαρέσκειά του για την πολιτική του Υπουργείου Υγείας στο φάρμακο. «Δυστυχώς, τα μέτρα κατά της φαρμακευτικής καινοτομίας που έχουν ανακοινωθεί, κι ευτυχώς ακόμη δεν έχουν εφαρμοστεί, δεν βοηθάνε στην κατεύθυνση που θέλουμε» τόνισε, προσθέτοντας πως η κλινική έρευνα δεν είναι ανεξάρτητη από όσα γίνονται στη χώρα και στην αγορά φαρμάκων.

Βασίλης Οικονόμου

ΒΟΥΛΕΥΤΉΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΊΑΣ, ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΤΟΜΈΑ ΥΓΕΊΑΣ ΤΗΣ ΝΔ

η σημασία να αυξηθεί η παράμετρος των κλινικών μελετών, καθώς και να αξιοποιηθούν οι υποδομές της χώρας, ανέδειξε ο υπεύθυνος του Τομέα Υγείας της Νέας Δημοκρατίας, εκτιμώντας ότι τα ποσά που διατίθενται είναι μεγάλα, αλλά οι δυνατότητες δεν αξιοποιούνται πλήρως. «Παρά το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός για την Υγεία προβλέπει περίπου 16 δισ. ευρώ (δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες), τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα τα επιθυμητά» ανέφερε σχε-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

τικά, χαρακτηρίζοντας πολυτέλεια να χάνονται αυτά τα κονδύλια. Παράλληλα, με αφορμή την ανασυγκρότηση των τομέων του κόμματός του, δήλωσε ανοιχτός στον διάλογο με τη φαρμακοβιομηχανία για την ανάπτυξη των κλινικών δοκιμών και υποσχέθηκε ότι στις αρχές του 2017 η αξιωματική αντιπολίτευση θα είναι σε θέση να ανακοινώσει συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις για το ζήτημα αυτό, στο πλαίσιο του νέου της προγράμματος.

Jim Sage ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΟΥ PHRMA INNOVATION FORUM, ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ ΤΗΣ PFIZER HELLAS

ην αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας για το σύστημα υγείας, την οικονομία και την απασχόληση ανέδειξε ο J. Sage, επισημαίνοντας πως μια αύξηση 100 εκατ. ευρώ σε κλινικές μελέτες «μεταφράζεται» σε 220 εκατ. ευρώ για την ελληνική οικονομία και 4.300 θέσεις εργασίας Ελλήνων επιστημόνων, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ. «Για τους Έλληνες ερευνητές οι κλινικές μελέτες σημαίνουν πόρους για ερευνητικό έργο, εξειδίκευση, γνώση και διεθνές κύρος, ενώ για τους ασθενείς σημαίνουν γρήγορη πρόσβαση σε νέες θεραπείες» ανέφερε σχετικά, σημειώνοντας πως η φαρμακευτική καινοτομία αύξησε τεκμηριωμένα το προσδόκιμο επιβίωσης στην Ελλάδα κατά σχεδόν ένα έτος. Ο πρόεδρος του PhRMA Innovation Forum τόνισε, παράλληλα, την ανάγκη αύξησης των ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. «Το ποσό που σε ετήσια βάση επενδύεται για έρευνα στην Ευρώπη είναι 31 δισ. ευρώ, και από αυτό το ποσό η χώρα μας προσελκύει μόλις 80 εκατ. ευρώ, ενώ βάσει του μεγέθους της θα έπρεπε να προσελκύει περίπου 400 εκατ. ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό ότι είμαστε κάτω και από πολύ μικρότερες χώρες όπως η Κύπρος» είπε χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ελλάδα δεν μειονεκτεί ούτε στο ανθρώπινο δυναμικό ούτε στην ποιότητα των κλινικών μελετών σε σχέση με άλλες χώρες στην Ευρώπη, αλλά σε διαδικασίες όπως ο χρόνος εγκρίσεων, η έλλειψη κινήτρων, η χαμηλή θέση της καινοτομίας καθώς επίσης και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ της Πολιτείας και του ιδιωτικού τομέα. Η θέση της καινοτομίας στη χώρα μας φαίνεται κατά τον J. Sage κι από τις τιμές των φαρμάκων, που είναι από τις χαμηλότερες στα πρωτότυπα φάρμακα (53% κάτω από τον ευρωπαϊκό ΜΟ) κι από τις υψηλότερες στα γενόσημα (σχεδόν 54%

πάνω από τον ευρωπαϊκό ΜΟ). «Πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για αύξηση της επενδύσεων για κλινικές μελέτες σε μια χώρα που τιμωρεί την καινοτομία και δεν θα έχει νέα φάρμακα;» διερωτήθηκε σχετικά, εκφράζοντας την αποδοκιμασία του για τα νέα κυβερνητικά μέτρα, τονίζοντας πως πλήττουν καίρια τη φαρμακευτική καινοτομία σε συνδυασμό με τα διαρκώς αυξανόμενα clawback και rebate. «Αν αντιλαμβανόμαστε ότι η καινοτομία αποτελεί μονόδρομο για την ανάπτυξη της χώρας, πρέπει να αποσυρθούν άμεσα τα νέα μέτρα, να φτιάξουμε ένα σύστημα τιμολόγησης και αποζημίωσης που να επιβραβεύει την καινοτομία, να θέσουμε ένα προϋπολογισμό για τα φάρμακα με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών, να δοθούν κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων και κυρίως όλοι μαζί να συνεργαστούμε και να φτιάξουμε ένα εθνικό πλάνο για τις κλινικές μελέτες και τις επενδύσεις στον χώρο του φαρμάκου» υπογράμμισε.

«Βάσει του μεγέθους της [χώρας] θα έπρεπε να προσελκύει περίπου 400 εκατ. ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό ότι είμαστε κάτω και από πολύ μικρότερες χώρες όπως η Κύπρος», J. Sage 59

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Α’ ΤΡΑΠΈΖΙ

Κλινικές Μελέτες: Χαμένη «ευκαιρία» για τους Έλληνες ασθενείς

Από αριστερά: Τάκης Ζερβακάκης, Φαρμακοποιός, CEO, ILS Consulting LP, Δρ. Νίκος Μανιαδάκης, Καθηγητής και Δ/ντής ΜΠΣ, Αναπλ. Κοσμήτορας, ΕΣΔΥ, Κωνσταντίνος Καναβός, Ιατρικός Διευθυντής, Amgen Ελλάδος & Κύπρου, Ιωάννης Χονδρέλης, Sr. Δ/ντής Κλινικών Ερευνών & Εγκρίσεων, Pharmaserve-Lilly SACI.

έο «αγκάθι» στις προσπάθειες προσέλκυσης περισσότερων κλινικών μελετών αναμένεται να αποδειχθούν τα μέτρα που σχεδιάζει η Αριστοτέλους για τον έλεγχο της εισόδου στην ελληνική αγορά νέων φαρμάκων. Ο δρ Νίκος Μανιαδάκης, καθηγητής και διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών και αναπληρωτής κοσμήτορας της ΕΣΔΥ, ήταν κάθετος: «Θα λειτουργήσουν καταστροφικά τα νέα μέτρα» είπε, διευκρινίζοντας πως το 90% της νέας έρευνας αφορά στη φαρμακευτική καινοτομία. «Διαμορφώνεται ένα περιβάλλον στο οποίο δεν θα υπάρξει καινοτομία. Επομένως πώς να υπάρξει κλινική έρευνα στη χώρα;» διερωτήθηκε. «Δεν πρέπει να βλέπουμε τις κλινικές μελέτες μόνο ως πρόσβαση σε νέα φάρμακα. Είναι απαραίτητη η συλλογή και νεότερων δεδομένων για υπάρχουσες θεραπείες, ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα και καινοτομία ενός φαρμάκου» τόνισε. Όπως εξήγησε, η αξιολόγηση έχει να κάνει με το πόσο είναι διατεθειμένη να πληρώσει μια χώρα. «Ένα φάρμακο σε ανατολικές χώρες για να αξιολογηθεί θέλει 1-2 χρόνια. Επομένως, τα καινοτόμα φάρμακα θα καθυστερούν 2-3 χρόνια να έρθουν στη χώρα. Θα υπάρχει ουσιαστι-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

κά μια υγειονομική απώλεια» ανέφερε. Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Χονδρέλης, Sr. διευθυντής Κλινικών Ερευνών & Εγκρίσεων της Pharmaserve-Lilly SACI, εκτίμησε ότι ένα από τα σημαντικά κριτήρια είναι και το ευνοϊκό περιβάλλον για την αντιμετώπιση της καινοτομίας και των κλινικών μελετών. «Τα αναμενόμενα μέτρα για το rebate, το clawback και την αξιολόγηση νέων φαρμάκων είναι εχθρικά. Άρα, θα πρέπει να υπάρξουν μέτρα που θα τα αντισταθμίσουν σε κάποιο βαθμό, όπως φορολογικά κίνητρα» επεσήμανε. Κοινός τόπος όλων ήταν η ανάγκη για κοινή στρατηγική. «Προϋπόθεση είναι να συζητήσουμε και να συμφωνήσουμε σε μια κοινή στρατηγική, σε θεσμικό επίπεδο, για να καταλήξουμε σε ένα αποτέλεσμα προς υλοποίηση» σημείωσε ο κύριος Χονδρέλης. Παράδειγμα προς μίμηση αποτελεί νοσοκομείο του εξωτερικού, στο οποίο το 80% του φαρμακευτικού προϋπολογισμού είναι δωρεάν μέσα από τις κλινικές μελέτες. Αλλά, όπως εξήγησε ο κύριος Μανιαδάκης, για να γίνει αυτό «χρειάζεται προσήλωση, χρειάζεται δέσμευση, για να υπάρξει παρακαταθήκη όταν ο υπουργός φύγει από τη θέση». Χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Τσεχία) έχουν δώσει συγκε-

κριμένα κίνητρα με το access, σημείωσε ο Κωνσταντίνος Καναβός, ιατρικός διευθυντής της Amgen Ελλάδος και Κύπρου, προσθέτοντας πως στην Ισπανία υπάρχει σύστημα μοριοδότησης στο οποίο λαμβάνεται υπόψη η προσπάθεια επένδυσης στην παραγωγή, αλλά και οι κλινικές μελέτες. «Υπάρχουν κριτήρια που σχετίζονται με το περιβάλλον, με το κόστος, με τα νοσοκομεία κ.ά. Το κόστος διεξαγωγής μιας έρευνας είναι το λιγότερο που λαμβάνουμε υπόψη» σημείωσε. Πρότεινε δε τη διασύνδεση των «ναυαρχίδων» του ΕΣΥ, ώστε να ανταλλάξουν καλά παραδείγματα, με παράλληλη δημιουργία ειδικού γραφείου κλινικών μελετών. «Τετρακόσια (400) εκατ. ευρώ μπορεί να κερδίζει η Ελλάδα από τις κλινικές μελέτες» τόνισε ο Τάκης Ζερβακάκης, φαρμακοποιός, CEO της ILS Consulting LP. Εκτίμησε, μάλιστα, ότι αν τα είχαμε βάλει τα τελευταία δέκα χρόνια η χώρα θα είχε 5-6 δισ. ευρώ όφελος. Σύμφωνα με τον κύριο Ζερβακάκη, στην Τουρκία μάζεψαν

όλες τις πολυεθνικές και έβαλαν στόχους για το 2023, και το ίδιο καλοκαίρι το Υπουργείο Ανάπτυξης έβαλε ένα τεράστιο hub για να προσελκύσει κλινικές έρευνες. Αντίστοιχα, το Βέλγιο το 2011 είχε τη δυνατότητα να προσελκύσει 1,8 δισ. ευρώ, εξασφαλίζοντας 700 εκατ. ευρώ παραπάνω μέσα σε μια τετραετία. «Καθεμία κλινική έρευνα φέρνει άλλες τέσσερις» σημείωσε και πρότεινε τη δημιουργία μιας υπεύθυνης γραμματείας στον ΕΟΦ με διαχρονικό χαρακτήρα, ανεξάρτητα από τις αλλαγές των υπουργών, με βασικό αντικείμενο εργασίας την κλινική έρευνα και με follow up. «Το πιο σημαντικό κίνητρο είναι ο χρόνος. Η βιομηχανία πρέπει να βγάλει νέα προϊόντα, γι’ αυτό υποστηρίζει την κλινική έρευνα. Πολλές πολυεθνικές υποστηρίζουν πανεπιστημιακούς χώρους, καθώς έχουν αντιληφθεί ότι η λύση δεν θα βγει μέσα από τα εργαστήριά τους, συνεπώς συμπράττουν με τον δημόσιο τομέα» κατέληξε.

Δώρα Τουρτόγλου

CLINICAL RESEARCH MANAGER, ΙΑΤΡΙΚΌ ΤΜΉΜΑ ASTRAZENECA ΕΛΛΆΔΟΣ

ο «προφίλ» της φαρμακευτικής καινοτομίας της Ελλάδας, η οποία εξακολουθεί να είναι ουραγός στην Ευρώπη ως προς την προσέλκυση επενδύσεων για την πραγματοποίηση κλινικών μελετών, ανέδειξε η Δ. Τουρτόγλου. Όπως ανέφερε, κάθε κλινική έρευνα προϋποθέτει επένδυση 250.000 ευρώ τουλάχιστον και προσφέρει στο ΑΕΠ 850.000 ευρώ. Η χώρα μας όμως προσελκύει μόνο 80 εκατ. ευρώ σε κλινικές μελέτες. «Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη 265 μελέτες σε 300 ερευνητικά κέντρα, στις οποίες συμμετέχουν 6.000 ασθενείς. Οι μελέτες αυτές καλύπτουν μόλις το 5% των υφιστάμενων αναγκών» τόνισε η CR Manager της Astra Zeneca. Όπως σημείωσε, ωστόσο, εν έτει 2017 και παρά τη δραματική μείωση του προϋπολογισμού για την Υγεία, διεξάγονται 20% περισσότερες μελέτες σε σχέση με το 2015. Η AstraZeneca είναι μία από τις εταιρείες που εξακολουθούν να επενδύουν στην υλοποίηση κλινικών μελετών, παρά το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον.

«Με τη συμμετοχή ελληνικών κέντρων σε μελέτες για τις γυναικολογικές κακοήθειες, τον καρκίνο του πνεύμονα, της κεφαλής, του τραχήλου και άλλους τύπους όγκων, οι κλινικές μελέτες της AstraZeneca δίνουν τη δυνατότητα σε ασθενείς να έχουν άμεση πρόσβαση στα καινοτόμα φάρμακά της κάτω από άριστες συνθήκες παρακολούθησης, αλλά και τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ περισσοτέρων θεραπευτικών επιλογών στην ιατρική κοινότητα» ανέφερε η κυρία Τουρτόγλου. Μέσω των μελετών αυτών, η AstraZeneca έχει καταφέρει να τριπλασιάσει την επένδυσή της για κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, η οποία για τη διετία 2015-2016 έφτασε τα 6,2 εκατ. ευρώ, ποσό τριπλάσιο συγκριτικά με την επένδυση της εταιρείας στη χώρα μας το 2010. Παράλληλα, για την υλοποίηση των κλινικών μελετών τριπλασιάστηκε και η απορρόφηση ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εκπαίδευσης. H αντίστοιχη επένδυση για το 2018 αναμένεται να ξεπεράσει τα 8,2 εκατ. ευρώ.

«Οι μελέτες που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη καλύπτουν μόλις το 5% των υφιστάμενων αναγκών», Δ. Τουρτόγλου 61

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Β’ ΤΡΑΠΈΖΙ

Πιλοτικό σύστημα για τις κλινικές μελέτες στον «Άγιο Σάββα»

Από αριστερά: Filippo De Lorenzo, MD, PhD, Ιατρικός Διευθυντής, Merck, Γιώργος Δενδραμής, Διοικητής, Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας», Δρ. Χρήστος Αντωνόπουλος, MD, PhD, Ιατρικός Δ/ντής, AstraZeneca Ελλάς, Ευγενία Φούζα-Σταυροπούλου, Αναπληρώτρια Δ/ντρια, Διεύθυνση Φαρμακευτικών Μελετών & Έρευνας, ΕΟΦ.

να νέο πληροφοριακό σύστημα για τις κλινικές μελέτες ετοιμάζεται να λάβει «σάρκα και οστά» στα νοσοκομεία. Η αρχή, σε πιλοτικό επίπεδο, γίνεται στο Γενικό Αντικαρκινικό-Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγ. Σάββας». Το σύστημα αυτό θα παρέχει εικόνα, ανά πάσα στιγμή, των ερευνών που διεξάγονται στο νοσοκομείο, παρέχοντας τόσο κλινικά όσο και οικονομικά δεδομένα. Σύμφωνα, πάντως, με τον διοικητή του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου, Γιώργο Δενδραμή, δεν θα πρέπει κανείς να περιμένει να επιτευχθεί πρόοδος πριν το 2018. «Είναι δύσκολο να αλλάξεις νοοτροπίες» ανέφερε σχετικά, συμπληρώνοντας πως το νέο σύστημα που θα καταγράφει τα δεδομένα των ερευνών θα αποτελέσει τη βάση και για άλλα νοσοκομεία. «Δεν αισθάνομαι υπερήφανος για τις κλινικές μελέτες στον Άγιο Σάββα» παραδέχθηκε ο κύριος Δενδραμής, αναγνωρίζοντας αγκυλώσεις και δυσκολίες. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Κέντρο Ημερήσιας Νοσηλείας «Ν. Κούρκουλος», όπου αφού δημιουργήθηκε με μια απόφαση μόλις τον Ιούνιο καλύφθηκαν κάποιες θέσεις. «Η γνώμη μου είναι, όμως, ότι χρειάζεται μόνιμο προσωπικό» σημείωσε. Στο μεταξύ, βασικό «αγκάθι» στη διαδικασία διενέργειας κλινικών ερευνών στη χώρα συνεχίζει να είναι ο χρόνος που μεσολαβεί

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

από την έγκριση της μελέτης έως την είσοδο του πρώτου ασθενή στο νοσοκομείο/ερευνητικό κέντρο. «Υπάρχουν νοσοκομεία, ακόμη και στην Αττική, που χρειάζονται έως και έξι μήνες από την έγκριση των μελετών από τον ΕΟΦ και την επιτροπή δεοντολογίας έως την υπογραφή της σύμβασης» λέει σχετικά η Ευγενία Φούζα-Σταυροπούλου, αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεύθυνσης Φαρμακευτικών Μελετών και Έρευνας του ΕΟΦ, τονίζοντας πως χάνονται ευκαιρίες. Σύμφωνα με την ίδια, η εφαρμογή του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού για τις κλινικές δοκιμές θα επιταχύνει τις διαδικασίες αυτές, καθώς «ο χρόνος θα είναι πια δεδομένος, στις 45 μέρες». Με το νέο θεσμικό πλαίσιο απλοποιούνται άλλωστε κι άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες, ενώ ρυθμίζεται ο ρόλος των CROs. Η κυρία Φούζα έκανε ειδική αναφορά και στο ειδικό πόρταλ που «στήνεται» στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, και το οποίο εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμο το φθινόπωρο του 2018. «Μέχρι τότε, εμείς θα πρέπει να έχουμε λύσει τα ενδογενή μας ζητήματα» συμπλήρωσε. Παράλληλα, ο ΕΟΦ θα λειτουργήσει το δικό του πόρταλ, όπου θα αναρτώνται βασικές πληροφορίες, το όνομα της έρευνας, ο χορηγός και τα αποτελέσματα. Ενθαρρυντική εξέλιξη πάντως είναι το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών για τις κλινικές μελέτες, που έθεσε για

πρώτη φορά φέτος το ΕΚΠΑ. Όπως ανέφερε η Ευγ. Φούζα, ο ΕΟΦ έχει πλέον στενή επαφή με τις ενώσεις ασθενών, οι οποίες θα συμμετάσχουν πια και στη σύνθεση της Επιτροπής Δεοντολογίας, με στόχο να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο. «Δεν μπορούμε να δούμε τις κλινικές μελέτες σαν κάτι μεμονωμένο. Πρέπει να δούμε το σύνολο του συστήματος υγείας» τόνισε, από την πλευρά του, ο δρ Χρήστος Αντωνόπουλος, MD, PhD, ιατρικός διευθυντής της AstraZeneca Ελλάδος. Εμφανίστηκε, μάλιστα, αυστηρός γύρω από τις προδιαγραφές. «Ορισμένοι φορείς με το ίδιο θεσμικό πλαίσιο πάνε πιο γρήγορα από κάποιους άλλους. Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε επιλεκτικοί» ανέφερε και πρότεινε όσα νοσοκομεία δεν έχουν δυνατότητα να τρέξουν μελέτες να μένουν εκτός. «Το ζήτημα δεν

είναι πόσο γρήγορα εγκρίνονται οι μελέτες από τον ΕΟΦ, αλλά πόσο γρήγορα εντάσσονται σε αυτές ασθενείς» συμπλήρωσε. Κατά τον κύριο Αντωνόπουλο, δεν θα έπρεπε να συγκρίνουμε διαρκώς την Ελλάδα με άλλες χώρες. «Πρέπει να συγκριθούμε με τον εαυτό μας και τις δυνατότητές μας» λέει αναφερόμενος στην εκτίμηση για πιθανή προσέγγιση έως και 400 εκατ. ευρώ στην ελληνική οικονομία από τις κλινικές μελέτες. Κατά τον Filippo De Lorenzo, MD, PhD, ιατρικό διευθυντή της Merck, το κύριο πρόβλημα είναι το κενό στην επικοινωνία. «Νόμοι υπάρχουν, απλά δεν εφαρμόζονται» ανέφερε σχετικά. «Ξέρουμε να τρέξουμε μελέτες. Μας μπλοκάρουν όμως οι γραφειοκράτες» συμπλήρωσε, τονίζοντας πως υπάρχουν κέντρα και ερευνητές, αλλά κρίσιμος παράγοντας παραμένει η πρωτοβουλία.

Γ’ ΤΡΑΠΈΖΙ

Εθνικό σχέδιο για την κλινική έρευνα

πάντηση στις φωνές για ύπαρξη κοινής στρατηγικής στις κλινικές μελέτες θα επιδιώξει να δώσει το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο που αναπτύσσει ο ΙΟΒΕ, και το οποίο αναμένεται να είναι έτοιμο σε τουλάχιστον τρεις μήνες, όπως ανέφερε ο Βασίλης Κοντοζαμάνης, Msc, MBA, σύμβουλος Πολιτικής και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας. «Αντί να δώσουμε έμφαση σε διαρθρωτικά μέτρα, πάλι προσπαθούμε να λύσουμε το

πρόβλημα με λογιστικά μέτρα, ενώ λείπει και μια αναπτυξιακή διάσταση. Οι μελέτες μπορούν να αποτελέσουν επενδυτικό «σοκ» στην Υγεία και είναι εργαλείο για πολιτική υγείας και για πρόσβαση σε νέες θεραπείες» σημείωσε. Όπως επισημάνθηκε, το μεγάλο μειονέκτημα των χρόνων έγκρισης, και κυρίως σε επίπεδο νοσοκομείων, είναι θέμα νοοτροπίας, εκπαίδευσης και στοχοθέτησης. «Είμαστε τυχεροί που στην Ελλάδα σε πολλές

Από αριστερά: Γιώργος Καλαμίτσης, Chair & Executive Board Member, Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας», Γρηγόρης Ντάκουλας, Medical Affairs Manager Oncology, AstraZeneca Ελλάς, Βασίλης Κοντοζαμάνης, Msc, MBA Σύμβουλος Πολιτικής & Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Τίνα Ανταχοπούλου, Medical Director, AbbVie Pharmaceuticals.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

«Δεν έχουμε πολιτική βούληση και προβλέψιμο θεσμικό πλαίσιο. Όχι μόνο για τις κλινικές μελέτες, αλλά και για το πώς αντιμετωπίζουμε την καινοτομία», Τ. Ανταχοπούλου

θεραπευτικές κατηγορίες έχουμε ερευνητικά κέντρα και ανθρώπους. Τα νοσοκομεία μας σε ένα μεγάλο μέρος μπορούν να στηρίξουν κλινικές μελέτες» ανέφερε ο Γρηγόρης Ντάκουλας, Medical Affairs Manager Oncology της AstraZeneca Ελλάδος, σημειώνοντας πως καταγράφεται και μια βελτίωση στους χρόνους έγκρισης, αφού κάποτε ξεπερνούσαν και τον έναν χρόνο. Μάλιστα, όπως τόνισε, σε όλες τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες το budget έχει αρχίσει να μετατοπίζεται από το marketing στο medical, και οι μελέτες συμβάλλουν σημαντικά. Εκπαίδευση χρειάζεται και για τους ασθενείς. Σύμφωνα με τον Γιώργο Καλαμίτση, Chair & Executive Board Member του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας», ο μέσος ασθενής χρειάζεται πιο εύπεπτες και προσβάσιμες πληροφορίες.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

«Υπάρχει κόσμος ακόμη που φοβάται να μπει σε αυτή τη διαδικασία, γιατί νιώθει πειραματόζωο. Αλλά άλλοι νιώθουν ότι έπιασαν λαχείο αν μπουν σε κλινική μελέτη. Η συντριπτική πλειοψηφία παρακαλά στον σύλλογο να βρει μια θέση στην κλινική μελέτη» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Δεν έχουμε πολιτική βούληση και προβλέψιμο θεσμικό πλαίσιο. Όχι μόνο για τις κλινικές μελέτες, αλλά και για το πώς αντιμετωπίζουμε την καινοτομία» ξεκαθάρισε, από την πλευρά της, η Τίνα Ανταχοπούλου, Medical Director της AbbVie Pharmaceuticals. Όπως είπε, υπάρχει πρόοδος τα τελευταία χρόνια, αλλά στην κεντρική πολιτική σκηνή τα πρόσωπα διαρκώς αλλάζουν. «Χρειάζεται ένας μόνιμος συνομιλητής, που να αφομοιώνει την εμπειρία και να την κάνει πράξη» σημείωσε. «Έχουμε διαρκώς τον φόβο ότι θα διαβάσουμε κάτι ή θα δούμε νέα μέτρα που θα μας αποκλείσουν από τη δυνατότητα να φέρουμε καινοτόμα φάρμακα στη χώρα μας» πρόσθεσε. Κατά την κυρία Ανταχοπούλου, οι διοικήσεις των νοσοκομείων και των ΥΠΕ πρέπει να αξιολογούνται με βάση την απόδοσή τους στις κλινικές μελέτες, ενώ χρειάζονται κίνητρα –φορολογικά και άλλα– προς τη φαρμακοβιομηχανία. Είναι ενδεικτικό το ότι μεγάλες εταιρείες, που έχουν παράδοση στις μελέτες, αποδυναμώνουν τα ιατρικά τμήματα, γιατί θεωρούν ότι το περιβάλλον δεν ευνοεί την απασχόληση υψηλά εξειδικευμένου προσωπικού. «Χρειάζεται η ενημέρωση της κοινής γνώμης, η εκπαίδευση των διοικητικών υπαλλήλων σε όλους τους οργανισμούς που εμπλέκονται και να υπάρχει ένας σταθερός συνομιλητής» κατέληξε.•••

ΑΡΘΡΟ

Απαντήσεις γύρω από τα ψυχιατρικά φάρμακα, τη χρήση τους και τον τρόπο δράσης τους

Ψυχιατρικά φάρμακα

του Γιάννη Μακρή

Ψυχιάτρου-Ψυχοθεραπευτή

α ψυχιατρικά φάρμακα, που μερικές φορές ονομάζονται ψυχοτρόπα, έχουν γίνει ένα ισχυρό εργαλείο για τη θεραπεία της ψυχικής ασθένειας. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη άγνοια σχετικά με τις χρήσεις και τις επιπτώσεις τους, με αποτέλεσμα τη μη θεραπεία και τον στιγματισμό των ασθενών. Επιχειρούμε να απαντήσουμε σε κάποιες συχνές ερωτήσεις και παρανοήσεις γύρω από τα ψυχοτρόπα φάρμακα.

Τι είδους φάρμακα συνταγογραφούν οι ψυχίατροι; Οι έξι βασικές κατηγορίες περιλαμβάνουν:  Αντικαταθλιπτικά (μερικές φορές λανθασμένα αποκαλούνται «ανεβαστικά της διάθεσης»).

Συχνές ερωτήσεις, μύθοι και παρανοήσεις

 Αγχολυτικά (συχνά αναφέρονται ως «ηρεμιστικά»).  Αντιψυχωσικά (μερικές φορές αναφέρονται ως «νευροληπτικά»). Είναι αποτελεσματικά στις πιο σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως στη σχιζοφρένεια και τη διπολική διαταραχή (παλιά αναφερόμενη ως «μανιοκατάθλιψη»).  Αντιμανικά (αναφέρονται επίσης ως «σταθεροποιητές της διάθεσης» και είναι κυρίως το λίθιο και αντιεπιληπτικά). Κ αταπραϋντικά-υπνωτικά, μερικά από τα οποία έχουν χημική σχέση με τα αγχολυτικά.  Διεγερτικά, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και της απορρύθμισης του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης, όπως συμβαίνει στη ναρκοληψία.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα φάρμακα από κάθε κατηγορία έχουν βρει και χρήσεις εκτός των αρχικών τους ενδείξεων.

Πώς λειτουργούν τα ψυχοτρόπα φάρμακα; Όλα τα ψυχοτρόπα δρουν μέσω της αλλαγής των επιπέδων ενός ή περισσότερων φυσικώς απαντώμενων χημικών αγγελιοφόρων του εγκεφάλου (είναι γνωστοί ως νευροδιαβιβαστές).

Αν ο γιατρός μου συνταγογραφεί ένα ψυχοτρόπο φάρμακο, αυτό σημαίνει ότι έχω μια χημική ανισορροπία; Δεν θα έπρεπε να κάνω εξετάσεις για μια χημική ανισορροπία πριν αρχίσω να παίρνω το φάρμακο; «Χημική ανισορροπία» είναι ένας ασαφής όρος, που βασίζεται στη θεωρία ότι οι περισσότερες ψυχικές ασθένειες προκαλούνται από την απορρύθμιση ενός ή περισσότερων χημικών ουσιών του εγκεφάλου. Δεδομένου του ότι η θεωρία αυτή βασίζεται σε έμμεσες διαπιστώσεις, δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη απόδειξη για μια «χημική ανισορροπία». Η απόφαση του γιατρού να σας συνταγογραφήσει ένα φάρμακο βασίζεται στα συγκεκριμένα κλινικά ευρήματα που αναγνωρίζει και σε κλινικές μελέτες που γίνονται σε πολλές χιλιάδες ασθενών.

Δεν θα αλλάξει την προσωπικότητά μου η χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων; Δεν θέλω να αισθάνομαι σαν να είμαι «υπό τον έλεγχο» ουσιών. Το φάρμακο λειτουργεί για να διορθώσει ό,τι είναι λάθος. Δεν θα αλλάξει την προσωπικότητά σας ή το ποιος είστε. Και μήπως είναι η ίδια η ασθένεια που αφήνει στους πάσχοντες την αίσθηση ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους; Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι ένα σημαντικό βήμα προς την επανάκτηση του ελέγχου αυτού.

Δεν είναι τα ψυχοτρόπα φάρμακα εξαιρετικά εθιστικά; Με την εξαίρεση των αγχολυτικών, των διεγερτικών και των υπνωτικών φαρμάκων, τα υπόλοιπα ψυχοτρόπα προκαλούν ελάχιστη ή και καμία φυσική εξάρτηση, αν και κάθε φάρμακο που λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα πρέπει να διακόπτεται βαθμιαία, και όχι απότομα. Ακόμη και τα αγχολυτικά, διεγερτικά και υπνωτικά φάρμακα μπορούν να λαμβάνονται με ασφά-

ΑΡΘΡΟ

λεια υπό την επίβλεψη ενός ειδικού, χωρίς μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Δεν είναι τα ψυχοτρόπα ένα «δεκανίκι» για τους αδύναμους ανθρώπους, που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά προβλήματα της ζωής; Τα ψυχοτρόπα δεν μειώνουν απλά το στρες. Διορθώνουν τις πραγματικές ψυχικές διαταραχές. Αντίθετα από την άποψη πως η λήψη αγωγής είναι ένα σημάδι αδυναμίας, ο θεραπευόμενος που το κάνει έχει τη δύναμη να παραδεχτεί ότι έχει μια ασθένεια που μπορεί να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή.

Μια φίλη μου σταμάτησε να παίρνει τα αντικαταθλιπτικά της όταν ένιωσε καλύτερα, και η κατάθλιψή της επέστρεψε μετά από μερικές εβδομάδες. Μήπως αυτό σημαίνει ότι είναι εθισμένη στο φάρμακο; Αν τα αντικαταθλιπτικά διακοπούν πολύ νωρίς στη θεραπεία, όπως όταν ο ασθενής αρχίζει πρώτα να αισθάνεται καλύτερα, η υποτροπή είναι συχνή. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (συνήθως έξι μήνες), ο γιατρός μπορεί να προτείνει τη διακοπή από το αντικαταθλιπτικό. Ωστόσο, πολλές καταθλίψεις είναι χρόνιες ή επεισοδιακές, και η επανεμφάνιση των συμπτωμάτων αρκετές εβδομάδες μετά τη διακοπή της θεραπείας μπορεί να είναι μια ένδειξη πως απαιτείται μια θεραπεία συντήρησης.

Οι ψυχίατροι δίνουν μόνο τα φάρμακα με ευκολία σε όποιον τους επισκέπτεται; Εγώ απλά χρειάζο-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

μαι κάποιον για να μιλήσω. Οι ψυχίατροι είναι οι μόνοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας οι οποίοι είναι εκπαιδευμένοι για την αξιολόγηση όλων των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που εμπλέκονται σε ένα επεισόδιο της νόσου. Έχουν εκπαιδευτεί σε διάφορα είδη ψυχοθεραπείας, καθώς και στην εκτίμηση της ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή, και πολλοί ψυχίατροι είναι αρκετά συντηρητικοί σχετικά με τη συνταγογράφηση φαρμάκων.

Γιατί χρειάζεται να δω έναν ψυχίατρο; Δεν είναι δυνατόν να μου συνταγογραφήσει ο οικογενειακός μου γιατρός; Η συνταγογράφηση και η παρακολούθηση των ψυχιατρικών φαρμάκων είναι πολύπλοκη και απαιτεί την εκτίμηση πολλών διαφορετικών πτυχών του ιστορικού του ασθενούς και των τρεχόντων συμπτωμάτων. Ο ψυχίατρος είναι ειδικός στην ψυχική υγεία και στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται. Δεν θα περίμενε κανείς από τον δερματολόγο σας να συνταγογραφήσει φάρμακα για την καρδιά; Ούτε θα πρέπει να περιμένετε από τον παθολόγο σας ή τον οικογενειακό σας γιατρό να γνωρίζει τα πάντα σχετικά με τη συνταγογράφηση και την παρακολούθηση των ψυχοτρόπων φαρμάκων. Τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά από ποτέ, αλλά δεν είναι «μαγικά χάπια». Η ανάκαμψη από σοβαρές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, παίρνει συχνά εβδομάδες ή μήνες, ακόμη και με την ειδική αγωγή. Αλλά, για ουσιαστικά αποτελέσματα, αξίζει η αναμονή.•••

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Σε άλλο… level έχουν φθάσει πλέον, όπως φαίνεται, οι κακές σχέσεις Ανδρέα Ξανθού και Παύλου Πολάκη. Λέγεται πως, πια, δεν δέχονται ούτε να καθίσει ο ένας δίπλα στον άλλο. Κάτι που αποδείχθηκε πρόσφατα στη Βουλή, στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων. Σε αντίθεση με άλλες φορές, οι δύο άνδρες φρόντισαν να αφήσουν κενή καρέκλα ανάμεσά τους. Στη συνεδρίαση, μάλιστα, ο ένας απέφευγε ακόμη και να κοιτάξει τον άλλο στα μάτια. Την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα πρόσεξαν βέβαια ακόμη κι όσοι δεν γνώριζαν. Αυτό που όμως έχει σημασία είναι πως άλλες αποφάσεις λαμβάνει ο ένας κι άλλες ο άλλος. Συχνά-πυκνά, μάλιστα, ο ένας εμπλέκεται και στις αρμοδιότητες του άλλου. Οι «κακές γλώσσες» λένε ότι ο Ανδρέας Ξανθός, όποτε του δίνεται η ευκαιρία, διαμαρτύρεται στο πρωθυπουργικό περιβάλλον για τις… πρωτοβουλίες Πολάκη. Αλλά ανταπόκριση δεν βρίσκει…

VIRUS

Όταν ο ΕΟΠΥΥ… επαναλαμβάνεται και στην Τρόικα

ρέχει και δεν φτάνει ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, Σωτήρης Μπερσίμης, μετά τη συνάντηση με τους Θεσμούς, στην οποία τους παρουσίασε και πάλι το πρόγραμμα συμψηφισμού για το clawback των ιδιωτικών παρόχων υγείας (διαγνωστικά, κλινικές κ.λπ.). Μπορεί να παρουσιάστηκε ως επιτυχία, αλλά οι τροϊκανοί είχαν ήδη συμφωνή-

σει εδώ και έξι μήνες, λένε πηγές του PhB, να γίνει με αυτόν τον τρόπο η αποπληρωμή του clawback από τα ιδιωτικά κέντρα και τους υπόλοιπους παρόχους. Βέβαια, το θέμα παρουσιάστηκε ως… επιτυχία, παρότι οι τροϊκανοί έτριβαν τα μάτια τους για την εκ νέου παρουσίαση του ίδιου προγράμματος αποπληρωμής, χωρίς καμία αλλαγή. Μάθε τέχνη κι άστηνε…

Ο Χαρδούβελης, τα μέτρα και τα χαμόγελα

"Τ

alk of the town” έγινε η παρουσία του Γκίκα Χαρδούβελη, του πρώην υπουργού Οικονομικών επί Αντώνη Σαμαρά, στο 2ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών. Ο πρώην υπουργός, που έγινε ευρύτερα γνωστός για το mail με τα μέτρα που πρότεινε στην Τρόικα, συζητήθηκε δεόντως στο φόρουμ και από στελέχη της αγοράς υγείας, καθώς όλοι θυμήθηκαν τι είχε προτείνει στον τομέα της υγείας. «Τότε, τα μέτρα μάς φαίνονταν πολλά» ακούστηκε να λέει υψηλόβαθμο στέλεχος της αγοράς υγείας, για να χαμογελάσει και να προσθέσει λίγο αργότερα: «Τώρα, τι να πρωτοπληρώσουμε…». Μ’ αυτά και μ’ αυτά, ο Γκίκας Χαρδούβελης δέχτηκε μάλλον τα περισσότερα χαμόγελα συμπάθειας από τους παρευρισκομένους στο φόρουμ, ακόμη κι όταν στάθηκε μαζί με όλους τους άλλους προσκεκλημένους στην ουρά για να γευτεί τους μεσημεριανούς μεζέδες από τον μπουφέ του συνεδρίου. Για την ιστορία, μεταξύ των μέτρων που πρότεινε στην Τρόικα ήταν και η αύξηση στα έσοδα κλινικών μελετών με τη μείωση της γραφειοκρατίας και την έλλειψη εναρμόνισης διοικητικών διαδικασιών (50 εκατ. ευρώ)…

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

Ο υπουργός των 18 μηνών και των τριών συνεντεύξεων

έρασαν, ήδη, 18 μήνες από τότε που ανέλαβε υπουργός Υγείας. Χωρίς να υπολογίσει κανείς τους άλλους 8 μήνες που ήταν αναπληρωτής. Ο Ανδρέας Ξανθός, παρ’ όλα αυτά, δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τα όσα λέγονται ακόμη και μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ για τις «αχνές» του παρουσίες στα media. Άλλωστε, από την ημέρα της ανάληψης

των καθηκόντων του, έχει δώσει, όλες κι όλες, τρεις συνεντεύξεις Τύπου. Η πρώτη ήταν η επεισοδιακή για το ΚΕΕΛΠΝΟ, η δεύτερη για τους ανασφάλιστους και η τρίτη για το νέο ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων. Η έλλειψη ενημέρωσης από τον επικεφαλής της οδού Αριστοτέλους κάνει ακόμη και τους άκρως κομματικούς της Κουμουνδούρου να μιλούν για «άφωνο» υπουργό, λένε οι κακές γλώσσες στο PhB. Μάλιστα, πολλοί μέσα στο κόμμα υποστηρίζουν πως ο Ανδρέας Ξανθός θα έπρεπε να είναι πιο δυναμικός και ομιλητικός, ώστε να στηριχθεί και γενικά η κυβερνητική προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλοι, πάλι, μέσα από το κόμμα δίνουν δίκιο στον Παύλο Πολάκη, που φροντίζει με… τις φωνές του να προσπερνάει με ευκολία τον υπουργό Υγείας. Ηθελέστα και παθέστα…

Συνασπίζονται Άδωνις-Λοβέρδος για τα φάρμακα

ις δυνάμεις τους ενώνουν καθημερινά οι πρώην υπουργοί Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης και Ανδρέας Λοβέρδος, με αφορμή τις επιθέσεις που δέχονται από τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας, Παύλο Πολάκη, για τις τιμές των φαρμάκων. Οι δύο άνδρες, όπως αναφέρουν πληροφορίες του PhB, συχνά-πυκνά, συνομιλούν τηλεφωνικά, για να χαράξουν κοινή γραμμή εναντίον του αναπληρωτή υπουργού Υγείας, ο οποίος, σώνει και καλά, έχει βαλθεί να αποδείξει πως κάτι δεν πήγαινε καλά με τα φάρμακα την περίοδο των δύο υπουργών. Βέβαια, οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν πως οι δύο πρώην υπουργοί έχουν βρει και εκείνοι όλα τα στοιχεία που χρειάζονται προκειμένου να αποδείξουν ότι στη δική τους θητεία τηρήθηκε απολύτως ο νόμος ενώ μειώθηκε και δραστι-

κά η φαρμακευτική δαπάνη. Το κοινό μέτωπο που έχει σχηματιστεί αποδείχθηκε και από το γεγονός ότι οι δύο πρώην υπουργοί μαζί με τον, επίσης πρώην υπουργό Υγείας, Μάκη Βορίδη παρέδωσαν από κοινού στοιχεία στον εισαγγελέα για τη φαρμακευτική πολιτική που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους.

In Brief

Οι γκρίνιες για τον… ΠΕΔΥκό χειρισμό του ΠΕΔΥ

Φτιάξτε την καθημερινότητα, και ειδικά τον τομέα της υγείας, λέγεται πως είναι η εντολή του Μεγάρου Μαξίμου προς τους αρμόδιους υπουργούς, δεδομένης της ανησυχίας και της συζήτησης που υπάρχει για πιθανές εκλογές. Υψηλόβαθμες κυβερνητικές πηγές έλεγαν στο PhB ότι σε κεντρικό επίπεδο η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να δώσει βαρύτητα στον τομέα της υγείας, έστω κι επιφανειακά, με στόχο οι πολίτες να δουν κάποιες βελτιώσεις και να αλλάξει η εικόνα τους για την κυβέρνηση. Δεν είναι τυχαίο ότι οι «ένοικοι» της οδού Αριστοτέλους έχουν βαλθεί με κάθε τρόπο να πείσουν πως βελτιώνουν την κατάσταση των νοσοκομείων, ενώ προβαίνουν και σε… χιλιάδες προσλήψεις στο ΕΣΥ. Τώρα, το αν αυτές είναι μέσω ΟΑΕΔ και με ημερομηνία λήξης είναι μάλλον μια άλλη υπόθεση…

VIRUS

In Brief

Ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ;

Από τα τσίπουρα… στην κουλτούρα Τελικά, ο Παύλος Πολάκης δεν πίνει μόνο τσίπουρα στην Αίγινα, ή όπου αλλού βρεθεί με καλή παρέα, ή ακόμη και με τον πρωθυπουργό. Ενίοτε, το ρίχνει και στην… κουλτούρα. Αίσθηση προκάλεσε, άλλωστε, η πρόσφατη εμφάνισή του στο Θέατρο Τέχνης, όπου ανεβαίνει η παράσταση του Σταμάτη Κραουνάκη «Βικτώρ ή τα παιδιά στην εξουσία». Ήταν από τις ελάχιστες στιγμές που ο Παύλος Πολάκης συνοδευόταν από τη σύζυγό του, Δώρα Τσούκα, αλλά και από τη μια του κόρη. Μάλιστα, όταν οι φωτογράφοι έσπευσαν να απαθανατίσουν τη στιγμή, προς έκπληξη όλων, εκείνος στάθηκε να φωτογραφηθεί. Ίσως δεν είναι τυχαίο που οι «κακές γλώσσες» λένε ότι ο συνήθως «βαρύς» αναπληρωτής υπουργός Υγείας, στο σπίτι του, είναι «γάτα». Επειδή τα φαινόμενα απατούν…

ροετοιμάζονται, λένε, στη ΝΔ για την αντικατάσταση των προέδρων των διαφόρων Οργανισμών, μόλις εκλεγούν κυβέρνηση. Φυσικά, πάνω-πάνω στη λίστα της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρίσκεται ο ΕΟΠΥΥ, που αποτελεί άλλωστε και τον Νο1 φορέα υγείας στη χώρα, με κοντά 5 δισ. προϋπολογισμό. Πηγές του PhB αναφέρουν πως, πρόσφατα, εθεάθη στα κεντρικά γραφεία του Οργανισμού ο Θάνος Πλεύρης. Όσοι παρευρίσκονταν εκείνη την ώρα στο κτήριο τον είδαν να επισκέπτεται σχεδόν όλα τα τμήματα, να συνομιλεί με εργαζομένους και να ενημερώνεται για όσα συμβαίνουν «μπροστά και πίσω από τις κάμερες» στον ΕΟΠΥΥ. Ο Θάνος Πλεύρης έγινε, μάλιστα, δεκτός με μεγάλη χαρά από πολλά στελέχη του Οργανισμού, καθώς η δημοφιλία του έχει ανέβει σημαντικά μετά και από την περιπέτεια της υγείας του. Πληροφορίες του PhB αναφέρουν ότι ο κύριος Πλεύρης ήδη ενημερώνεται καθημερινά για τα τεκταινόμενα στον ΕΟΠΥΥ, καθώς φαίνεται να έχει λάβει διαβεβαιώσεις πως αν δεν εκλεγεί βουλευτής, θα πάρει τη θέση στον ΕΟΠΥΥ. Ίδωμεν…

Οι μυστικές συσκέψεις και ο Άδωνις

τόχο τον Άδωνι Γεωργιάδη λέγεται πως έβαλε ο ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να αποδομήσει την αξιωματική αντιπολίτευση. Πληροφορίες αναφέρουν πως στελέχη τόσο της Κουμουνδούρου όσο και του Μεγάρου Μαξίμου έχουν αποφασίσει εδώ και καιρό να επιτίθενται με διάφορα θέματα όχι στον Κυριάκο Μητσοτάκη, αλλά στον Άδωνι Γεωργιάδη. Κι αυτό επειδή θεωρούν πως ο αντιπρόεδρος της ΝΔ εκφράζει σήμερα μεγαλύτερο κομμάτι της δεξιάς δεξαμενής ψηφοφόρων, σε αντίθεση με τον Κ. Μητσοτάκη, που έχει περιορισμένο ρεύμα στον κόσμο. Γι’ αυτό και σε μυστικές συσκέψεις λέγεται πως αποφασίστηκε να εξακοντίζονται διάφορες κατηγορίες εναντίον του, με βασικό αντίπαλό του τον Παύλο Πολάκη. Η τακτική, μάλιστα, που αποφασίστηκε,

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

και φαίνεται ξεκάθαρα εδώ και καιρό, είναι “man to man”. Δεν είναι τυχαίο πως οι δύο άνδρες κονταροχτυπιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα, μία για το ΚΕΕΛΠΝΟ και μία για τα φάρμακα. Και, όπως όλα δείχνουν, οι δυο τους θα καταλήξουν στις δικαστικές αίθουσες, για να λύσουν τις διαφορές τους, επικοινωνιακές και μη…

AΡΘΡΟ

Μας εµπιστεύονται, γιατί... Νο1 σε αυθηµερόν διακινήσεις Άµεση επιστροφή αντικαταβολών και εισπράξεων Ειδικές εξυπηρετήσεις ανάλογα µε τις ανάγκες κάθε πελάτη Μεταφορές ευπαθών αποστολών (βλαστοκύτταρα, ξηρός πάγος, εµβόλια, κ.λ.π.)

ΤΑΧΥ∆ΕΜΑ C.C.L. ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 100, 151 25 ΜΑΡΟΥΣΙ, ΤΗΛ: 210 8056550, FAX: 210 8056553 www.tachydema.gr ΓΕΝΙΚΗ Α∆ΕΙΑ ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: E.E.T.T. A.M.: 03-017 86

/ Νοέμβριος 2011

Μας εµπιστεύονται τα µεγαλύτερα ονόµατα της Ελληνικής οικονοµίας!

courier

cargo

logistics

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

ΈΡΕΥΝΑ Οι πέντε τύποι των άπιστων ανδρών

πορεί στην αρχή μιας σχέσης να είναι όλα ρόδινα, αλλά όσο περνούν τα χρόνια είναι δυνατόν τα πράγματα να αλλάξουν. Οι επιστήμονες, μέσω διαφόρων ερευνών που πραγματοποίησαν, και με τη βοήθεια της στατιστικής επιστήμης, προσπάθησαν να κατηγοριοποιήσουν τους άπιστους άνδρες ανάλογα με τις συνήθειές τους ή τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά. Δείτε ποιοι είναι οι πέντε τύποι ανδρών που είναι πιο πιθανό να απιστήσουν:

 Όσοι βρίσκονται στο τέλος μιας δεκαετίας Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the Natural Academy of Sciences, οι άνθρωποι που η ηλικία τους τελειώνει σε 9 είναι πιο ικανοί να απατήσουν το άλλο τους μισό.

Ο ι ψηλοί Σύμφωνα με ιστοσελίδα γνωριμιών, οι ψηλοί άνδρες έχουν μια τάση προς την απιστία. Η αιτία παραμένει άγνωστη. Ο ι Γάλλοι Εταιρεία ερωτικών βοηθημάτων, σε σχετική έρευνα για τις σεξουαλικές συνήθειες των ανθρώπων, βρήκε πως το 75% των Γάλλων παραδέχτηκαν ότι απατούν ή έχουν απατήσει. Ο ι τεχνικοί υπολογιστών Έρευνα του Ashley Μadison έδειξε πως άνδρες που είναι τεχνικοί υπολογιστών είναι περισσότερο ευάλωτοι στην απιστία. Ό σοι ασχολούνται με το Twitter Σύμφωνα με τους επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Μιζούρι, οι χρήστες του Twitter είναι πιο επιρρεπείς στην απιστία.

ΒΟΥΗΤΌ ΣΤΑ ΑΥΤΙΆ Τι να κάνετε για να απαλλαγείτε

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

ι εμβοές, ή αλλιώς το βουητό στα αυτιά, αποτελεί ένα βασανιστικό σύμπτωμα, που ταλαιπωρεί με την ίδια συχνότητα άνδρες και γυναίκες. Υπολογίζεται ότι το 10-20% του ενήλικου πληθυσμού υποφέρει από εμβοές στα αυτιά. Οι αιτίες που το προκαλούν είναι:

η ύπαρξη κυψελίδας, δηλαδή συσσωρευμένου κεριού μέσα στο αυτί, η έκθεση σε πολύ δυνατούς ήχους, η ωτίτιδα, ο τραυματισμός του αυτιού, ο λαβύρινθος του αυτιού, η αυξημένη ή η χαμηλή πίεση, η αναιμία,  τ α προβλήματα με τον θυρεοειδή, ο ι παρενέργειες φαρμάκων, η απώλεια ακοής λόγω ηλικίας. Τι να αποφεύγετε Το πρόβλημα επιδεινώνεται με το τσιγάρο, γιατί η βλαβερή αυτή συνήθεια προκαλεί σπασμό στα τριχοειδή αγγεία, με συνέπεια να γίνεται ελλιπής αιμάτωση στη γύρω περιοχή. Άλλοι παράγοντες που επιδεινώνουν τις εμβοές είναι ο καφές και το αλκοόλ, για αυτό και η κατανάλωσή τους πρέπει να γίνεται με μέτρο. Προς το παρόν, δεν έχει τεκμηριωθεί αν

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017

φταίει η υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου. Παρ’ όλο που πολλοί ασθενείς τελευταία φοβούνται ότι για το βουητό μπορεί να φταίει και το κινητό τους τηλέφωνο, μέχρι στιγμής, κάτι τέτοιο δεν έχει τεκμηριωθεί. Τι να κάνετε Οι ειδικοί συστήνουν σε όσους αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό να απευθυνθούν σε έναν ωτορινολαρυγγολόγο, προκειμένου να γίνει διάγνωση. Κι αυτό γιατί η αντιμετώπιση των εμβοών θα εξαρτηθεί από την αιτία που τις προκαλεί. Πάντως, για να προστατεύσετε τα αυτιά σας και να αποφύγετε τις εμβοές, μπορείτε να ακολουθήσετε τα παρακάτω:

Α ποφύγετε τους κλειστούς χώρους με δυνατή μουσική. Αν αυτό δεν γίνεται, φροντίστε να κάθεστε μακριά από τα ηχεία. Κατά διαστήματα, να βγαίνετε έξω, κάνοντας ένα πεντάλεπτο διάλειμμα. Α κούτε τη μουσική σε επιτρεπτά όρια, ώστε να μην προκληθούν βλάβες στο ακουστικό νεύρο. Μ η χρησιμοποιείτε μπατονέτες για τον καθαρισμό των αυτιών, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να σπρώξετε την κυψελίδα πιο βαθιά στον ακουστικό πόρο. Κ αθαρίζετε τα αυτιά σας ταμποναριστά με μια πετσέτα.

Οι απαγορευμένες τροφές όταν έχετε φούσκωμα στο στομάχι

ο φούσκωμα στο στομάχι προκαλεί έντονο πόνο και μεγάλη δυσφορία στους πάσχοντες. Όπως εξηγούν οι ειδικοί της Mayo Clinic, ο τυμπανισμός εμφανίζεται όταν τα φυσικά αέρια που σχηματίζονται στο έντερο από την πέψη των τροφών δεν απελευθερώνονται από το σώμα κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, αλλά παραμένουν παγιδευμένα μέσα στο έντερο. Ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγετε Μπρόκολο και λάχανο Τα λαχανικά αυτά περιέχουν τη ραφινόζη, ένα σάκχαρο που όταν δεν χωνεύεται στο στομάχι, προκαλεί φούσκωμα. Όσπρια Μπορεί να είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, αλλά τα όσπρια, όπως τα φασόλια, οι φακές,

η σόγια και τα μπιζέλια, περιέχουν σάκχαρα και ίνες που το σώμα δεν μπορεί να απορροφήσει. Γαλακτοκομικά Το έντονο φούσκωμα στην κοιλιά μετά από την κατανάλωση τυριού ή γάλακτος μπορεί να σημαίνει ότι έχετε δυσανεξία στη λακτόζη. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία αερίων και, κατά συνέπεια, φούσκωμα στην κοιλιά. Για να ανακουφιστείτε από τα αέρια στο στομάχι:  Πιείτε ζεστό νερό ή φτιάξτε ένα χαμομήλι Φ άτε λίγο γιαούρτι Μ ασήστε λίγο τζίντζερ ή πιείτε τσάι από τζίντζερ Π ιείτε χυμό λεμονιού

ΠΟΝΟΚΈΦΑΛΟΣ ΟΡΓΑΣΜΟΎ Πώς επηρεάζει το σεξ των ανδρών

πορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά ο πονοκέφαλος οργασμού είναι υπαρκτός, και μάλιστα χτυπάει περισσότερο τους άνδρες παρά τις γυναίκες. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Plos One απέδειξε ότι πονοκέφαλος οργασμού εμφανίζεται κατά τη διάρκειά του ή αμέσως μετά τη σεξουαλική κορύφωση. Η ίδια έρευνα απέδειξε ότι το είδος αυτού του πονοκεφάλου προτιμά τους άνδρες σε αναλογία τρεις προς μια. Σύμφωνα με επιστήμονες του πανεπιστημίου του Munster, ο πονοκέφαλος οργασμού εκδηλώνεται στο ισχυρό φύλο στην ηλικία μεταξύ 20 και 24 ετών ή μεταξύ 35 και 44 ετών. Ο πονοκέφαλος αυτός αρχίζει αργά και, σταδιακά, αυξάνεται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Τις περισσότερες φορές, αναφέρουν οι ειδικοί από το πανεπιστήμιο μπορεί να είναι διάχυτος ή να εντοπίζεται στο πίσω μέρος της κεφαλής (76%). Το χαρακτηριστικό του είναι ότι μπορεί να παραμείνει ακόμη και για μέρες, χωρίς έντονες ενοχλήσεις. Πάντως φαίνεται ότι έχει σοβαρό αντίκτυπο στη στύση των ανδρών, αφού μετά από ένα τέτοιο επει-

σόδιο είναι δύσκολο να αποδώσουν ερωτικά. Οι ειδικοί συστήνουν αποχή από οποιαδήποτε νέα σεξουαλική δράση μέχρι να υποχωρήσει εντελώς ο πονοκέφαλος, γιατί σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να εμφανιστεί ξανά. Πάντως, ο Διεθνής Οργανισμός για τον Πονοκέφαλο αναγνωρίζει τον πονοκέφαλο που συνδέεται με τη σεξουαλική δραστηριότητα (headaches associated with sexual activity-HAS) ως ξεχωριστό τύπο πονοκεφάλου. Η γυμναστική, η μειωμένη πρόσληψη αλκοόλ και ο φυσιολογικός δείκτης μάζας σώματος είναι μερικοί από τους παράγοντες που βοηθούν στην πρόληψη αυτού του είδους πονοκεφάλου.

ΈΡΕΥΝΑ Πόση ώρα σεξ θέλουν άνδρες και γυναίκες για να φτάσουν σε οργασμό;

ε διαφορετικούς χρόνους φαίνεται πως ολοκληρώνουν την ερωτική διαδικασία άνδρες και γυναίκες. Ο λόγος για τον οργασμό, που αποτελεί το αποκορύφωμα του σεξ, αλλά δεν επιτυγχάνεται πάντα. Πρόσφατη έρευνα του ουρολόγου δρ Harry Fisch από το Presbyterian νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, έδειξε, μεταξύ άλλων, πόσο χρόνο τελικά θέλουν και οι δύο σύντροφοι για να πετύχουν τον πολυπόθητο οργασμό. Όπως επισημαίνει ο ειδικός, ο χρόνος αυτός είναι σε άμεση συνάρτηση με τη συχνότητα με την οποία κάνουν σεξ τα ζευγάρια σήμερα. Βάσει της έρευνας που πραγματοποίησε, ένα ποσοστό των ανδρών, που φτάνει το 45%, επιτυγχάνουν την κορύφωση μέσα σε 2 λεπτά, ενώ οι γυναίκες χρειάζονται τουλάχιστον 5 με 7 λεπτά. Όσον αφορά στη συχνότητα του σεξ, οι τρεις φορές την εβδομάδα ανταποκρίνονται σε ζευγάρια που διανύουν τη δεκαετία των 20 ετών, ενώ οι δύο φορές αντικατοπτρίζουν τα ζευγάρια στις δεκαετίες των 30-50 ετών. Πάντως, από την ίδια έρευνα, προέκυψε ότι τα παντρεμένα ζευγάρια άνω των 50 κάνουν σεξ λιγότερο από μία φορά την εβδομάδα. Αξιοσημείωτο είναι πως ο ειδικός συστήνει στους άνδρες που ολοκληρώνουν πριν τα 2 λεπτά να επισκεφθούν άμεσα τον γιατρό τους.

ΑΝAΛΥΣΗ

Τιμή Μετοχής 16 Φεβρουαρίου 2017 $35,81 Χρηματιστήριο ΗΠΑ (σε Δολ. ΗΠΑ) Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) 1.015,00 Χρ. Αξία (σε εκατ. $) 36.347,15 Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 7.847.987 (52 εβδ.) Συντελεστής Beta 0,68

[BLOOMBERG TICKER: TEVA:US] [REUTERS TICKER: TEVA.N]

ΤEVA PHARMACEUTICAL INDUSTRIES LTD Εισηγμένη στο NYSE, ΗΠΑ

Βασικός κλάδος δραστηριότητας: Φαρμακευτικές εταιρείες

Στατιστικά Στοιχεία Μέγ. 52 εβδ. ($) 57,80 USD Χαμ. 52 εβδ. ($) 32,19 USD Απόδ. 1-Μ 6,10% Απόδ. 6-Μ -32,08% Απόδ. 12-Μ -34,96%

ΣΥΝΟΠΤΙΚΌ ΠΡΟΦΊΛ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ Η Εταιρεία (και Όμιλος εταιρειών) Teva Pharmaceutical Industries Limited ιδρύθηκε το 1944 και αποτελεί μια διεθνή φαρμακοβιομηχανία με παρουσία σε έναν μεγάλο

αριθμών χωρών και αγορών. Εξειδικεύεται στην ανάπτυξη, παραγωγή, προώθηση και διάθεση φαρμακευτικών προϊόντων καθώς και άλλων συναφών προϊόντων.

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο των ΗΠΑ

60 Πηγή: Χρηματιστήριο των ΗΠΑ

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ 52 ΕΒΔΟΜΆΔΕΣ

(ΣΕ ΔΟΛΆΡΙΑ ΗΠΑ)

20 16/2/2016

120

26/4/2016

5/7/2016

13/9/2016

110,5

22/11/2016

31/1/2017

Πηγή: FACTSET, υπολογισμοί VRS

100 80 60

ΙΣΤΟΡΙΚΟΊ ΔΕΊΚΤΕΣ P/E ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΊΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ (X)

40 20 0

Μετοχή Εταιρείας 2016 P/E

15,0

17,8

16,0

Κλαδικό P/E 2016

S&P P/E 2016

STOXX 600 P/E 2016

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Α ξ ί α ς κ α ι σ τ ο υ ς Το μ ε ί ς τ ω ν Ε ξ α γ ο ρ ώ ν & Σ υ γ χ ω ν ε ύ σ ε ω ν . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3219557, 698 3603160 • Email: info@valueinvest.gr

/ Iανουάριος-Φεβρουάριος 2017

200 S&P 500

Πηγή: Χρηματιστήριο, ΗΠΑ

METOXH

180 160

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΔΕΊΚΤΗ S&P 500 ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 5 ΈΤΗ (ΒΆΣΗ = 100)

140 120 100 80 7/3/2012

7/3/2013

7/3/2014

7/3/2015

7/3/2016

σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

ΒΑΣΙΚΆ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΜΕΓΈΘΗ & ΔΕΊΚΤΕΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2010-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) Πωλήσεις EBITDA ΚΠΦ ΚΜΦΔΜ P/Ε P/BV (x) (x)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

16.121 18.312 20.317 20.314 20.272 19.652 21.903

4.848 4.178 3.913 3.291 5.459 4.660 3.678

3.646 2.956 1.819 1.250 3.638 2.352 824

3.331 2.759 1.963 1.269 3.055 1.588 329

10,9 13,2 18,5 28,6 11,9 22,9 110,5

1,7 1,6 1,6 1,6 1,6 1,2 1,1

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ/ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

11,8 13,7 12,3 14,4 8,1 8,4 19,3

0,25 0,63 0,65 0,54 0,44 0,33 1,07

15% 12% 9% 6% 13% 5% 1%

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

ΔΕΊΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΚΊΝΗΣΗΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2011-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ Πωλήσεις Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.) Μικτό Περιθώριο Κέρδους % Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες Αποθέματα Ημέρες Πελατών Ημέρες Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών Ημέρες Προμηθευτές Operating Cycle Ημέρες Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος) Ημέρες

2011

2012

2013

2014

2015

2016

18.312 8.797 51,96% 2.759 15,1% 1.096 208 5.012 124 6.213 155 3.743 332 176

20.317 9.665 52,43% 1.963 9,7% 2.879 208 5.502 100 5.572 127 3.376 308 180

20.314 9.607 52,71% 1.269 6,2% 1.038 192 5.053 96 5.338 126 3.317 288 162

20.272 9.216 54,54% 3.055 15,1% 2.226 173 4.371 97 5.408 126 3.171 270 145

19.652 8.296 57,79% 1.588 8,1% 6.946 174 3.966 99 5.350 158 3.594 274 116

21.903 10.044 54,14% 329 1,5% 988 180 4.954 125 7.523 202 5.562 305 103

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

V R S - S F i T: Ε ξ ε ι δ ι κ ε υ μ έ ν ε ς Ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VRS – SFiT Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3316358, 6945 851420 • Email: info@iraj.gr

ΓΓ ΊΊ Ν Ν ΕΕ ΤΤΕΕ ΣΣ ΥΥ ΝΝ Δ Δ ΡΡ Ο ΟΜ ΜΗ Η ΤΤ ΕΈ ΣΣ !!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 (089/470271-92 // IBAN IBAN GR46 GR46 0110 0110 0890 0890 0000 0000 0894 0894 7027 7027 192) 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: συνδρομών: Κωνσταντίνος Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, Σαλβαρλής, 210 210 998 998 4909, 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 56 Άλιμος, Άλιμος, Fax: Fax: 210 210 998 998 4953 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174

80 80

Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017 2016 // Ιανουάριος-Φεβρουάριος

998/GR/12-01//1003(2)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

035 ///Ιανουάριος-Φεβρουάριος Ιανουάριος-Φεβρουάριος2017 2016 041 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 51

## ΙΙ ΑΑΝΝ---Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης Πασχάλης Αποστολίδης Βασίλης Οικονόμου

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΡΕΠΟΡΤΑΖ 4ο 4ο Clinical Clinical

5th Clinical Research Research Research Conference Conference Conference Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Σπάνιες Παθήσεις Εµβόλια

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Όταν συνεχίζετε να εμπιστεύεστε τα φάρμακά μας, συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε νέες θεραπείες.

PFI-02-FEB16

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Σταύρος Ευαγγελάτος