PhB #42 Μάρτιος-Απρίλιος 2017 by ethosMEDIA

035 ///Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 042 2017 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 52

## ΙΜΑΡ-ΑΠΡ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης ΠασχάληςΒαρδαρός Αποστολίδης Σταμάτης

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 4ο 4ο Clinical Clinical

Βασιλική Μαράκα Research Research Conference Conference Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Ρευματικές Εµβόλια Παθήσεις Αφιέρωμα

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Δερματοπάθειες

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.bms-greece.gr

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Γεώργιος Γιαννόπουλος

998/GR/12-01//1003(2)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Η Gilead Sciences είναι μια βιοτεχνολογική εταιρεία που ανακαλύπτει, αναπτύσσει και εμπορεύεται καινοτόμες θεραπείες για νόσους όπου υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Αποστολή της εταιρείας παγκοσμίως είναι να προάγει τη φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων), στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση) και πρόσφατα στον τομέα της Αιματολογίας/ Ογκολογίας. Σήμερα, το 42% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Είναι ένα ποσοστό που υπερβαίνει το αντίστοιχο άλλων εταιρειών του χώρου μας και καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

CMY

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

6 Προφίλ Γιώργος Γιαννόπουλος 8 Συνέντευξη Σταμάτης Βαρδαρός 17 Αφιέρωμα Ρευματικές Παθήσεις 18 Συνέντευξη Χαράλαμπος Μπερμπερίδης

22 Συνέντευξη Κατερίνα Κουτσογιάννη

30 Άρθρο Αθανασία Παππά «Οι μονάδες εγχύσεων και η σημασία τους» 34 Άρθρο Παναγιώτης Τρόντζας «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ρευματικές παθήσεις» 38 Infographic Μπλοκάροντας το ανοσοποιητικό σύστημα στη ρευματοειδή αρθρίτιδα 40 Άρθρο Βιβή Σωτηροπούλου «Οι ρευματοειδείς νόσοι και η επίδρασή τους στη σεξουαλική λειτουργία»

45 Αφιέρωμα Δερματοπάθειες

042

# ΜΑΡ-ΑΠΡ 2017 τιμή τεύχους 10€

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Δήµητρα Ευθυµιάδου efthymiadou.d@ethosmedia.eu

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Ιοκάστη Αλειφεροπούλου aliferopoulou.i@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βασιλική Αγγουρίδη agouridi.v@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

46 Συνέντευξη Κωνσταντίνος Λούμος 50 Συνέντευξη Τίνα Κουκοπούλου 54 Infographic Το τοπίο της Ψωρίασης και της Ψωριασικής Αρθρίτιδας 56 Άρθρο Παντελής Παναγάκης «Η σύγχρονη προσέγγιση της ψωρίασης» 60 Άρθρο Γεώργιος Κοντοχριστόπουλος «Διαπυητική Ιδρωταδενίτιδα: Μια σοβαρή συστηματική νόσος» 62 Ρεπορτάζ «Πράσινο φως» σε νέες θεραπείες 64 Συνέντευξη Βασιλική Μαράκα 68 Infographic Η Πολλαπλή Σκλήρυνση σε αριθμούς 70 Infographic Εργαζόμενος με Πολλαπλή Σκλήρυνση

71 Virus 76 Ραντεβού Υγείας

Διόρθωση τεύχους #41 σελ. 19: Η κ. Μ. Λάμπρου είναι πρώην πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Οζώδους Σκληρύνσεως

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

78 Χρηματιστήριο Ανάλυση VRS

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ:

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαριάννα Μονόπωλη monopoli.m@ethosmedia.eu

T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.alivemag.gr • www.hrima.gr • www.insuranceworld.gr • www.asfalizomai.com ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

ία...

την Υγε σ ις ε ίξ λ ε ξ ε ς ε ιμ Κρίσ

Πολύ δύσκολα θα έρθει νέα θεραπεία στη χώρα...

ος κύκλος αείνει και ένας νέ κλ υς λο ιτέ επ ση τους επόμενους η. Η αξιολόγη κρίσιμες εξελίξεις Ο κύβος ερρίφθ με ου έν αμ αν ς, της υγεία νοίγει. Στον χώρο ες ρυθμίσεις. ά ς αλλαγές και νέ κέ ντι ο νόμο, που αφορ μα ση μήνες, με ρουσιάσει έναν νέ πα ρι θα πε η θα ησ ς ρν μο βέ η κυ είας. Ο νό Μέσα στον Μάιο, ας Φροντίδας Υγ μι άθ αοβ επ ν ωτ το ι Πρ ς κα τη Υ) η ς (ΤοΜ την αναδιοργάνωσ ν Μονάδων Υγεία ουργία των Τοπικώ μι . δη ού τρ τη ει για άν ύ μβ κο λα ι κογενεια του θεσμού του οι τέτοιες μονάδες κα 50 γία υρ ιτο λε ναπροσδιορισμό σε ν ού τεθ οπτ να λύ ει ν 250, κα , θα πρέπ να δημιουργηθού Μέσα στον Ιούνιο όνου, συνολικά, χρ υ το ι χρ μέ αι στόχος είν , παρά πληθυσμού. α, το οποίο όμως ντας το 35% του λόδοξο εγχείρημ φι α πόδια». έν ινα για ήλ αι «π ειτ όκ βασίζεται σε να ει Αναμφίβολα, πρ ίχν δε , ης ησ λές αμοιβές εις της κυβέρν λέπει πολύ χαμη οβ πρ τις καλές προθέσ ό, ικ ερ ωτ εξ προσελκυστεί το τι ισχύει στο ό κίνδυνο να μην Σε αντίθεση με ό, ατ ορ με ς, ού τρ ιακούς για για τους οικογενε ικό γιατρών. ών γή το νέο, ασφυκτ αν ικ ον ενδιαφέρ τεθεί σε εφαρμο θα , ομα άγ τη εισ άσ δι θα ο α όμεν α φάρμακ Παράλληλα, το επ φαρμάκων. Τα νέ λη ων μέ νέ ηση άτ ίω κρ 9 ημ οζ ορούν σε πλαίσιο για την απ θεση ότι κυκλοφ στητα με την προϋπό λίσ τα 3 διαθέτουν σύ ή τικ ων οί θε η οπ στ ν ι τω ντα εκ , τά αυ ό απ νονται σε 6 της ΕΕ, αποζημιώ t. logy Assessmen no οδο νέων φαρμάch μα Health Te καθυστερεί την είσ να ει ώκ ιδι επ η βέρνησ ς. Ακόμη, για κάθε Προφανώς, η κυ ελέγξει τις δαπάνε να ό οπ όσθετη σκ ή αν προφ ι να καταβάλλει πρ κων στη χώρα, με ιρεία θα καλείτα ετα Υ. ια ΠΥ τρ ΕΟ εύ ν ηθ το ομ πρ αγμάτευση με νέο φάρμακο, η ρληρωθεί η διαπρ βέ οκ κυ ολ η ι ου νε ότ μέ ις ρι χρ γμάτευση πε ρα έκπτωση 25% μέ απ δι ς ου ρείδ φά Τι αφελώς: ι ένα νέο αν θέλει να φέρε Αναρωτιέμαι όμως ότ νία χα μη ιο sοβ te ές (reba α φαρμακ εις και επιστροφ νηση να κάνει μι ήδη έχει εκπτώσ ν τα πρέπει να Ό ; θα δα ής λά εξ Ελ εφ μακο στην ο 30-40% και στ υ πο ρί πε ν ου άν clawback) που φθ 25%; ον λέ ρα... ιπ επ ει ώσ πληρ θεραπεία στη χώ όν, θα έρθει νέα ιπ λο α, ολ σκ δύ λύ Πο Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2017

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΜΑΣ ΟΥΣΙΑ Στη DEMO, περισσότερο από 50 χρόνια, παραµένουµε προσηλωµένοι στην έρευνα, στην καινοτοµία και στην ανάπτυξη φαρµακευτικών προϊόντων υψηλής ποιότητας µε επίκεντρο τον άνθρωπο. Νιώθουµε υπερήφανοι που η ασφάλεια και η αποτελεσµατικότητα των δικών µας ελληνικών φαρµάκων αναγνωρίζεται παντού στο κόσµο. Έχουµε κερδίσει την εµπιστοσύνη των υπηρεσιών υγείας σε πάνω από 80 χώρες, εξασφαλίζοντας υγεία για εκατοµµύρια ασθενείς. Αυτή είναι η δική µας δραστική ουσία: Χαµόγελο και Ελπίδα στη ζωή σε όλο και περισσότερους ανθρώπους.

www.demo.gr

Ελληνικά Φάρµακα µε Παγκόσµια Εµβέλεια

ΠΡΟΦΙΛ

Γιώργος Γιαννόπουλος*

Ο έμπιστος κομματικός γραμματέας Από τα πιο παλιά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, η τοποθέτηση του οποίου θεωρήθηκε, μάλλον, φυσική συνέχεια

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

ταν διορίστηκε γενικός γραμματέας στο Υπουργείο Υγείας, κανείς από τους καλά γνωρίζοντες δεν εξεπλάγη. Κι αυτό διότι ο Γιώργος Γιαννόπουλος είναι από τα πιο παλιά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς ήδη από το 1991 δραστηριοποιούνταν έντονα στον τότε Συνασπισμό. Η τοποθέτησή του στο Υπουργείο Υγείας θεωρήθηκε, μάλλον, φυσική συνέχεια, καθώς είχε υπάρξει και νωρίτερα –λίγο μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2015– Διοικητής της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας. Ίσως και γι’ αυτό ο κύριος Γιαννόπουλος να τηρεί κατά γράμμα τη σκληρή κομματική γραμμή, όπως λένε όσοι τον γνωρίζουν καλά. Όσοι τον ήξεραν πριν αναλάβει τα νέα του καθήκοντα λένε ότι ο σημερινός γενικός γραμματέας ήταν στον σκληρό πυρήνα των συνεργατών του υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού, και λάμβαναν μαζί τις αποφάσεις. Αποτελούσε μάλιστα βασικό κρίκο του «τρίο», μαζί με τον άλλο κομματικό συνδικαλιστή Δημήτρη Βαρνάβα. Πάντως, τον εμπιστεύεται με κλειστά τα μάτια ο υπουργός, περιγράφουν υψηλό-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

βαθμες πηγές στο PhB. Συχνά-πυκνά, μάλιστα, κλείνονταν πίσω από κλειστές πόρτες σε γραφεία στην οδό Αριστοτέλους για να συναποφασίσουν τις αλλαγές στον τομέα της υγείας. Οι κακεντρεχείς υποστηρίζουν δε ότι εμφανιζόταν και στις επίσημες συναντήσεις του υπουργού με διάφορους φορείς μαζί με τον Δ. Βαρνάβα. Θεωρείται, άλλωστε, ο εμπνευστής πολλών μέτρων που έχει επιβάλει ο Ανδρέας Ξανθός. Τελευταία του έμπνευση είναι οι λίστες χειρουργείων, για τις οποίες αποκόμισε ουκ ολίγα «μπράβο» μέσα από το κόμμα, καθότι η ρύθμιση αυτή «πατάει» πλήρως στην ιδεολογία του ΣΥΡΙΖΑ, όπως αναφέρουν στελέχη της Κουμουνδούρου στο PhB. Βέβαια, εκτός από πιστός κομματικός, ο Γιώργος Γιαννόπουλος έχει υπάρξει και συνδικαλιστής με έντονη κοινωνική δράση. Ήταν εκείνος που έμπαινε μπροστά σε συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες, ενώ κινείται πλήρως στα μονοπάτια της Αριστεράς, αφού είναι αναφανδόν εναντίον του ιδιωτικού τομέα. «Μυθιστορηματικές» θεωρούνται ακόμη στην Πάτρα οι έντονες καταγγελίες και αντιδράσεις του εναντίον των προηγούμενων

*Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Υγείας κυβερνήσεων όταν εκείνες προχωρούσαν σε κάποιες αλλαγές. Όσοι ήταν συνδικαλιστικά απέναντί του λένε σήμερα στο PhB ότι ούτε λίγο ούτε πολύ λειτουργούσε τόσο υπερβολικά που θύμιζε πολύ τον σημερινό πρόεδρο της ΠΟΕΔΗΝ, που εναντιώνεται πλήρως σε κάθε βήμα της κυβέρνησης. Όμως υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι, στο τέλος, ο Γ. Γιαννόπουλος, ως χαρακτήρας, δεν άντεχε την πολύ σκληρή προσωπική αντιπαράθεση, γι’ αυτό και στα δύσκολα… έκανε πίσω. Βέβαια, μετά ήρθε η αλλαγή… Εξελέγη ο ΣΥΡΙΖΑ, και όλα άλλαξαν… Όσοι έζησαν κοντά του μιλούν για μια μετουσίωση, καθώς ο σημερινός γενικός γραμματέας μετά την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία έγινε «αρνάκι». Σταμάτησε ξαφνικά τις αντιδράσεις, τις διαμαρτυρίες και τα συνδικαλιστικά δρώμενα και στράφηκε πλήρως στην πολιτική του Υπουργείου Υγείας. Μάλιστα όσοι τον μέμφονται μιλούν για έναν άνθρωπο που, με την αλλαγή της κυβέρνησης, εξωτερίκευσε όλη την εμπάθειά του για τον ιδιωτικό τομέα, και ειδικά για τους γιατρούς, που τον υπηρετούν. Ίσως γι’ αυτό και οι πολιτικοί «εχθροί» του

να μιλούν για έναν άνθρωπο με πολλές στρεβλώσεις και αγκυλώσεις, που μάχεται υπέρ του δημοσίου συστήματος με κάθε τρόπο, ακόμη και εις βάρος συναδέλφων του γιατρών. Πάντως, ο σημερινός γενικός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας είναι και από τα πρόσωπα που ασχολήθηκαν εντόνως με το θέμα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Έχει συνεργαστεί στενά με τον αναπληρωτή Γ.Γ. Σταμάτη Βαρδαρό για τη δημιουργία του σχεδίου. Αίσθηση είχε προκαλέσει και το γεγονός ότι είχε δημιουργήσει και ένα δικό του σχέδιο για την περιοχή στην οποία ήταν Διοικητής στην Υγειονομική Περιφέρεια (6η ΥΠΕ). Ωστόσο, το σχέδιό του γρήγορα κατέρρευσε, καθώς θεωρήθηκε από πολλούς ανεδαφικό που δεν λάμβανε υπ’ όψιν του τις πραγματικές συνθήκες. Ακολούθησε έντονη κριτική και το σχέδιό του αποσύρθηκε άρον άρον. Κατά τα άλλα, μέτωπο είχε ανοίξει και με τους πανεπιστημιακούς της Πάτρας, όπου υπηρετούσε επί σειρά ετών ως ρευματολόγος. Είχε επιχειρήσει –λένε στο PhB όσοι τον έζησαν από κοντά– να αποχαρακτηρίσει το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του

Ρίο, αλλά οι αντιδράσεις έπεσαν βροχή από τους καθηγητές Ιατρικής της περιοχής. Οι κακές γλώσσες της Αχαΐας λένε μάλιστα ότι εμφανιζόταν μισαλλόδοξος εναντίον των πανεπιστημιακών εκείνη την εποχή, γεγονός που του απέφερε… πολλούς εχθρούς στη συνέχεια. Άλλο ένα μέτωπο που είχε ανοίξει στον ιατρικό κόσμο ο Γ. Γιαννόπουλος ήταν και με το θέμα των επικουρικών γιατρών. Θεωρούσε ότι δεν έπρεπε να ανανεωθεί η θητεία των υπαρχόντων στο σύστημα, ώστε να ανοίξει ο κατάλογος και για άλλους νέους επικουρικούς. Γραμμή που ακολούθησε πιστά τελικώς και ο στενός φίλος και συνεργάτης του υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός. Εκτός του υπουργού Υγείας όμως, θεωρείται στενός φίλος και συνεργάτης και του άλλοτε προέδρου της ΟΕΝΓΕ Δημήτρη Βαρνάβα, ο οποίος είναι αντίστοιχα σκληρός κομματικός, ενώ διατηρεί και στενές σχέσεις με τον επίσης «Συριζαίο» νυν αντιπρόεδρο του ΕΟΠΥΥ, Τάκη Γεωργακόπουλο. Τώρα το αν θα κατορθώσει, μαζί με τα άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, να αλλάξει πρόσωπο στην Υγεία αποτελεί μάλλον ένα στοίχημα για γερά νεύρα…•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Σταμάτης Βαρδαρός* 8

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Η ώρα των αλλαγών στην ΠΦΥ

Συνέντευξη: Δήμητρα Ευθυμιάδου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

Θ *Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Υγείας

εωρείται ο αρχιτέκτονας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Είναι εκείνος που φιλοδοξεί στα 36 του χρόνια να δώσει άλλη εικόνα στο εθνικό σύστημα υγείας μέσα από τις αλλαγές που προωθεί με το νέο νομοσχέδιο. Ο αν. γενικός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας, Σταμάτης Βαρδαρός, μιλά στο PhB για τα σχέδιά του στην Πρωτοβάθμια, απαντά στις επικρίσεις των «αντιπάλων» του, ενώ διαβεβαιώνει ότι μέσα στον Ιούνιο θα έχει ψηφιστεί το νομοσχέδιο, ώστε να προχωρήσουν οι αλλαγές. Ο κύριος Βαρδαρός, στη συνέντευξή του στο PhB, δεν διστάζει να επιτεθεί και στη ΝΔ, αλλά και στον τομεάρχη Υγείας, Βα-

Μιλά αποκλειστικά στο PhB o αρχιτέκτονας του σχεδίου νόμου

σίλη Οικονόμου, ενώ θεωρεί ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ουσιαστικά, αντιγράφει την κυβέρνηση στην Πρωτοβάθμια. Παράλληλα, μιλά για τα κίνητρα που θα δοθούν στους νέους γιατρούς, καθώς, όπως λέει, στόχος είναι να μείνουν στη χώρα, ενώ απαντά και στην κριτική που δέχεται από τους ιατρικούς συλλόγους για το νομοσχέδιο αλλά και για τις προσλήψεις που θεωρήθηκαν προεκλογικού τύπου. Τέλος, μεταξύ άλλων, αποκαλύπτει στο PhB ότι ήδη έχουν γίνει συμβάσεις με ιδιωτικές εταιρείες για τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού των μονάδων της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αλλά και των νοσοκομείων.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΡ_Γιατί άργησε τόσο το νομοσχέδιο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; ΑΠ_Ναι, άργησε, γιατί στην ουσία έγινε ένας ανασχεδιασμός προς τα πάνω. Αρχικά, μιλούσαμε για μια πιο μίνιμαλ εκδοχή. Αν θυμόσαστε, μιλούσαμε για μια αρχική εφαρμογή σε τέσσερις περιοχές. Στην πορεία, μέσα από τον ανασχεδιασμό, την αναζήτηση, τη χρηματοδότηση μέσω κοινοτικών πόρων, μπορούσαμε να πάμε σε μια πιο ευρεία εφαρμογή και αυτό επηρέασε και το νομοσχέδιο. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που άργησε. Ο δεύτερος είναι λόγω και των μπροςπίσω της αξιολόγησης και των νομοθετικών πρωτοβουλιών, γενικά, της κυβέρνη-

σης, και ανά υπουργείο, μας επηρέασε και εμάς αυτό. Για παράδειγμα, το νομοσχέδιο, που είναι νόμος πια για την ψυχική υγεία, κράτησε και αυτό πίσω την Πρωτοβάθμια. Έπρεπε να προηγηθούν άλλα νομοθετήματα και πρέπει να πάρεις και σειρά στη Βουλή. Αλλά και οι λοιπές διατάξεις είναι που προστίθενται στα νομοσχέδια και αργεί και η ψήφισή τους. Αλλά σε εμάς ήταν σε έναν βαθμό και συνειδητή αυτή η καθυστέρηση του νομοσχεδίου. ΕΡ_Μια και μιλάμε για χρηματοδότηση και ΕΣΠΑ, τα ευρωπαϊκά κονδύλια μπορούν να διατεθούν για τις προσλήψεις, καθότι συνήθως διατίθενται μόνο για εξοπλισμό;

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

ΑΠ_Υπάρχουν δύο κατηγορίες προγραμμάτων ΕΣΠΑ: Η μία είναι μέσα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, η άλλη μέσα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Αμοιβές προσωπικού καλύπτει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Το άλλο κομμάτι καλύπτει υποδομές και εξοπλισμούς. Εμάς όλη η παρέμβαση στην Πρωτοβάθμια καλύπτεται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. ΕΡ_Επί της ουσίας, τώρα, είναι πάρα πολλές οι αντιδράσεις, ήδη, για το νομοσχέδιο. Τι φταίει τελικά; ΑΠ_Θα έλεγα ότι υπάρχουν πολλές αντιδράσεις από κάποιους ιατρικούς συλλό-

γους. Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος κράτησε μια πιο συγκρατημένη στάση. Η εικόνα που έχω είναι πως έχει μια πιο ισορροπημένη στάση, θα προσέλθει στη διαβούλευση, διότι προφανώς και θέλουμε τους φορείς του ιατρικού κόσμου να συμμετάσχουν. Η θέση περί απόσυρσης του νομοσχεδίου και περί διαβούλευσης μόνο με ιατρικούς συλλόγους, που εκφράστηκε από κάποιους, είναι μια στάση μη αποδεκτή από το Υπουργείο Υγείας. Νομίζω ότι κάναμε τα βήματα που έπρεπε στο κομμάτι, μέχρι τώρα, της νομοθετικής διαδικασίας. Έχουμε μια πρόταση, έχουμε καταθέσει δηλαδή μια βάση συζήτησης, την έχουμε βγάλει σε δημόσια διαβούλευση, θα μείνει για 20 ημέρες και είναι ουσιαστική.

ΕΡ_Και πότε πιστεύετε θα ψηφιστεί; ΑΠ_Θεωρώ πως μέσα στον Ιούνιο θα ψηφιστεί. Διότι εμείς θέλουμε πολύ γρήγορα μετά τη διαβούλευση να κάνουμε τις όποιες αλλαγές, εφόσον θα έχουμε ακούσει τους φορείς. Διότι θέλουμε να ακούσουμε τις συλλογικότητες. Γι’ αυτό και θα συναντηθούμε με όλους. ΕΡ_Σε ό,τι αφορά στους ιδιώτες γιατρούς, υπάρχουν φόβοι από τον κλάδο ότι, ουσιαστικά, η συμμετοχή τους στην Πρωτοβάθμια θα υποβαθμιστεί. Και αυτό διότι φαίνεται να μην τους έχετε υπολογίσει στην πρώτη γραμμή. Από την άλλη, και ο ρόλος του ΕΟΠΥΥ φαίνεται να υποβαθμίζεται, δεδομένου του ότι είναι αγοραστής υπηρεσιών υγείας, αλλά πλέον όλα θα γίνονται μέσω του νέου συστήματος. Τι απαντάτε; ΑΠ_Δεν συμφωνώ. Εμείς είπαμε από την αρχή, δίνοντας το στίγμα μας, ότι θέλουμε να έχουμε το δημόσιο σύστημα στο επίκεντρο. Παρεξηγήθηκε λίγο ίσως η διατύπωση ότι θέλουμε έναν ιδιωτικό τομέα που θα έχει έναν συμπληρωματικό ρόλο. Για μένα αυτό είναι απόλυτα ορθολογικό. Από τη στιγμή που έχεις ένα δημόσιο σύστημα υγείας, τον ιδιωτικό τομέα τον έχεις συμπληρωματικό όταν αγοράζεις υπηρεσίες. Αυτές πρέπει να έρχονται και να συμπληρώνουν. Αυτό εξασφαλίζει μια καλύτερη κατανομή πόρων και, στο πλαίσιο της καθολικής κάλυψης του πληθυσμού, είναι η ενδεδειγμένη λύση. Οπότε δεν νομίζω ότι υποβαθμίζουμε τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα. Ίσα ίσα, ο ΕΟΠΥΥ θα ανοίξει και νέες συμβάσεις στο νέο σύστημα, ειδικά για νέους γιατρούς. Θα έχουμε περισσότερους συμβεβλημένους γιατρούς στο νέο σύστημα. Αλλά θα έχουμε άλλου τύπου συμβάσεις. ΕΡ_Ναι, αλλά και σε αυτό υπάρχουν αντιδράσεις, καθότι θα είναι κατά πράξη και όχι κατά πράξη και περίπτωση, που σημαίνει δηλαδή λιγότερες αμοιβές… ΑΠ_Θα είναι δύο κατηγοριών οι συμβάσεις. Οι οικογενειακοί γιατροί, που θα έρθουν να συμπληρώσουν τις ΤΟΜΥ, θα λειτουργήσουν με έναν πληθυσμό αναφοράς. Με τη λογική του περίφημου capitation. Ανάλογα με τον πληθυσμό που θα εγγραφεί και θα έχουν την ευθύνη του, θα αμείβονται. Με μερικούς μάλιστα ηλικιακούς συντελεστές, ώστε να έχουν ένα κίνητρο

να εγγράφουν τους πιο ηλικιωμένους πολίτες. Διότι αυτοί είναι, κατά βάση, που έχουν και περισσότερες ανάγκες. Άρα, να μην είναι αντικίνητρο η ηλικία κάποιου για τον γιατρό. Η άλλου τύπου σύμβαση αφορά στους ειδικούς γιατρούς. Εξετάζεται ώστε είτε να είναι κατά πράξη, με έναν αριθμό επισκέψεων που θα προκηρύσσεται ανά περιοχή, και εκεί μπορούμε να δούμε και μια λογική συλλογικών συμβάσεων. ΕΡ_Ναι, αλλά εκεί είναι το πρόβλημα και οι αντιδράσεις, ότι θα αμείβονται κατά πράξη… ΑΠ_Περίπου το ίδιο ισχύει και σήμερα, απλά έχουν το όριο των 200 επισκέψεων. Αμείβονται κατά επίσκεψη. Αυτό γίνεται σε πολλούς ειδικούς γιατρούς σήμερα, όπου οι εξτρά εξετάσεις αποζημιώνονται εξτρά. Π.χ. ένας καρδιολόγος που κάνει τρίπλεξ πληρώνεται κανονικά.

“

Η θέση περί απόσυρσης του νομοσχεδίου και περί διαβούλευσης μόνο με ιατρικούς συλλόγους είναι στάση μη αποδεκτή από το Υπουργείο Υγείας

”

ΕΡ_Άρα, θα αποζημιώνονται, μου λέτε, κανονικά για τις επιπλέον υπηρεσίες; ΑΠ_Ναι, δεν είπαμε ότι θα αλλάξει κάτι στο κομμάτι των εξειδικευμένων εξετάσεων, που διενεργούνται από ειδικούς γιατρούς. Προφανώς και θα αμείβονται για τις επιπλέον πράξεις. Δεν είπαμε με την – ομολογουμένως χαμηλή– αποζημίωση της επίσκεψης να καλύπτουν τα πάντα. Αλλά αυτές είναι οι δυνατότητές μας. Η αποζημίωση δεν είναι αυτή που θέλουμε να δίνουμε. Προφανώς θα θέλαμε να δίνουμε περισσότερα χρήματα και στους γιατρούς του ΕΣΥ και στους συμβεβλημένους, αλλά πιστεύω είναι μια προσπάθεια να κάνουμε μια καλύτερη κατανομή και να ανοίξουμε το παιχνίδι, να μοιράσουμε με πιο δίκαιο τρόπο την πίτα της ιδιωτικής αγοράς, με μια έμφαση στους νέους γιατρούς. Είναι η πρώτη φορά από το 2011 που θα μπουν νέοι γιατροί στο σύστημα. Είτε μέσα από τις προσλήψεις στις ΤΟΜΥ είτε με τις νέες συμβάσεις του ΕΟΠΥΥ. ΕΡ_Ποια θα είναι τα κριτήρια για τους νέους γιατρούς; ΑΠ_Συζητούμε πώς θα μοριοδοτήσουμε όσους είναι πιο κοντά στο έτος κτήσης ειδικότητας. Άρα που έχουν λιγότερα χρόνια που ασκούν το ιατρικό επάγγελμα. Θέλουμε μια δεξαμενή νέων γιατρών, γιατί είναι αυτοί στους οποίους θα στηριχθεί το σύστημα τα επόμενα χρόνια. Το ίδιο

“

Συζητούμε πώς θα μοριοδοτήσουμε όσους είναι πιο κοντά στο έτος κτήσης ειδικότητας

”

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Θα είναι δύο κατηγοριών οι συμβάσεις

”

ισχύει και για τις προσλήψεις στις ΤΟΜΥ, όπου επίσης θέλουμε να μοριοδοτήσουμε νέους γιατρούς. Δεν μπορούμε να βάλουμε ηλικιακό όριο, γιατί δεν είναι αποδεκτό να γίνονται διορισμοί βάσει ηλικίας. Γι’ αυτό ψάχνουμε μια τέτοια φόρμουλα. Αλλά θέλουμε να δώσουμε έμφαση στους νέους γιατρούς, τόσο στις ΤΟΜΥ όσο και γενικότερα στον ΕΟΠΥΥ και στο νέο σύστημα της Πρωτοβάθμιας. Στόχευση είναι να κρατήσουμε νέους γιατρούς στη χώρα και, αν είναι δυνατό, να φέρουμε κι άλλους πίσω. ΕΡ_Θα υπάρχουν νέοι περιορισμοί στη συνταγογράφηση στο νέο σύστημα της Πρωτοβάθμιας; ΑΠ_Όχι μεγαλύτεροι από ό,τι ισχύουν σήμερα. Τα πρωτόκολλα τα συνταγογραφικά και θεραπευτικά θα συνεχίσουν να ισχύουν. Η μεταρρύθμιση δεν γίνεται για να περιορίσουμε τη φαρμακευτική δαπάνη. Θεωρώ όμως ότι μέσα από τις δράσεις πρόληψης, την εύρυθμη λειτουργία των οικογενειακών γιατρών, θα έχουμε μείωση. Θα ισχύσουν τα όρια δηλαδή που έχουμε βάλει στα φάρμακα μέχρι σήμερα. ΕΡ_Γίνεται πολύς λόγος για το gatekeeping, όπου θα απαιτείται παραπομπή από οικογενειακό γιατρό για να δει κανείς ειδικό. Δεν είναι λίγο αναχρονιστικό να γνωρίζεις, για παράδειγμα, ότι έχεις ορθοπαιδικό πρόβλημα και να πρέπει πρώτα να περάσεις από τον οικογενειακό γιατρό, αντί να πας κατευθείαν στον ορθοπαιδικό;

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

ΑΠ_Όχι, αυτό είναι ένα άλλο παράδειγμα. Γιατί με την ίδια λογική αναχρονιστικό είναι το σύστημα της Βρετανίας, αναχρονιστικό το σύστημα της Ολλανδίας, της Πορτογαλίας, δηλαδή αναχρονιστικά είναι τα συστήματα των περισσότερων προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Όχι, δεν θεωρώ ότι είναι αναχρονιστικό σύστημα. Ίσα ίσα, το να έχει ο πολίτης δίπλα του τον οικογενειακό γιατρό ως σύμβουλο υγείας και να τον κατευθύνει στο σύστημα είναι πιο σύγχρονο από αυτό που ισχύει σήμερα, όπου φθάνει ο πολίτης να λειτουργεί με το τι θα του πει ο κάθε ειδικός, με το τι θα του πει ο κάθε φαρμακοποιός, τι θα του πει μέχρι και η γειτόνισσα, για παράδειγμα: «Άκουσα για έναν καλό γιατρό, πήγαινε»… Σίγουρα αυτό που έχουμε σήμερα δεν συνάδει με ένα σύγχρονο σύστημα υπηρεσιών υγείας, που θέλουμε να έχουμε. Θα υπάρχει ένα σύστημα παραπομπών αυστηρό, στο οποίο θα δοθεί ένα μεταβατικό διάστημα. Καθότι δεν περιμένουμε από τον πολίτη να εκπαιδευτεί και να πει «πάω πρώτα στον οικογενειακό μου γιατρό και μετά στο σύστημα». Αυτό θα γίνει σταδιακά και μέσα από κίνητρα. Το κίνητρο το βασικό είναι το κέρδος σε χρόνο τού πολίτη. Όταν, δηλαδή, στους ειδικούς γιατρούς ή στις διαγνωστικές εξετάσεις ένα αρκετά μεγάλο πακέτο θα προορίζεται για να κρατείται μόνο μέσα από τον οικογενειακό γιατρό, που θα είναι πολύ πιο γρήγορο για τον πολίτη, αυτό κερδίζει στον πολίτη χρόνο. ΕΡ_Σχετικά με τα διαγνωστικά εργαστήρια, οι γιατροί λένε ότι πολλές μονάδες δεν θα έχουν γιατρό ή ότι θα γί-

νονται οι διαδικασίες από μη γιατρούς. Τι θα γίνει τελικά; ΑΠ_Αυτό ως πρόσληψη είναι λάθος και δεν συνάδει με αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Εμείς είπαμε ότι στο δημόσιο σύστημα θέλουμε μια λογική κεντρικών εργαστηρίων όπως το κάνουν και μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι σήμερα, στη χώρα, που έχουν διάφορα σημεία λήψης δείγματος, αλλά υπάρχουν κεντρικά εργαστήρια που κάνουν τις επεξεργασίες. Αυτό είναι το μοντέλο που θέλουμε να πάμε. ΕΡ_Σε αυτά τα κέντρα αιμοληψίας, δηλαδή, δεν θα υπάρχουν γιατροί; ΑΠ_Θα υπάρχει το αναγκαίο προσωπικό, που θα κάνει την εξέταση του δείγματος και θα οργανωθεί ένα αξιοπρεπές και αξιόπιστο σύστημα μεταφοράς των δειγμάτων… ΕΡ_Γιατί υπάρχουν πολλά δείγματα που λήγουν μέσα σε κάποια ώρα… Πώς θα αντεπεξέλθει ο δυσκίνητος κρατικός μηχανισμός; ΑΠ_Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα υπάρξει πρόβλεψη και μια ειδική προετοιμασία για τη μεταφορά του δείγματος. Ή, αν υπάρχουν περιπτώσεις που δεν έχουμε αυτή τη δυνατότητα, προφανώς και δεν θα το κάνουμε. Πάντως, οι εξετάσεις άμεσης διάγνωσης θα συνεχίσουν να γίνονται. Αλλά οι εξειδικευμένες εξετάσεις, όπου είχαμε πολλές ασυνέχειες, περιμένοντας να βρεθούν αναλώσιμα κ.λπ. με τα κεντρικά διαγνωστικά εργαστήρια, θεωρούμε ότι θα λύσουμε σε σημαντικό βαθμό αυτό το πρόβλημα. Ήδη, στην 1η Υγειονομική Περιφέρεια, το κεντρικό εργαστήριο στη Δεληγιώργη έχει βοηθήσει πάρα πολύ. Έχει αυξήσει μόνο με τη λειτουργία του, και χωρίς ιδιαίτερη διαφήμιση, την κίνηση, άλλωστε η επικοινωνία δεν είναι και το φόρτε μας (σ.σ.: γέλια), έχει αυξήσει όμως από μόνο του τη ζήτηση και την εξυπηρέτηση. Διότι εξασφαλίζει μια συνέχεια και μια ποιότητα. ΕΡ_Με τα μηχανήματα τι γίνεται όμως στα εργαστήρια; Όταν έχει κανείς να ανταγωνιστεί τους μεγάλους ομίλους, με τα υπερσύγχρονα μηχανήματα, πού θα βρεθούν τα χρήματα για το δημόσιο σύστημα για να αγοραστούν αντίστοιχα; ΑΠ_Έχει γίνει μια σοβαρή προσπάθεια να ανανεώσουμε στοχευμένα εξοπλισμό, έχουμε μπει σε μια διαδικασία του συνο-

δού εξοπλισμού, δηλαδή ότι παίρνεις τα αναλώσιμα και ο βασικός εξοπλισμός έρχεται ως αναγκαίος για να λειτουργήσουν τα αναλώσιμα. Έτσι λειτουργεί και το υπόλοιπο ευρωπαϊκό σύστημα. Μέχρι σήμερα, το δημόσιο σύστημα λειτουργούσε ανάποδα. Αγόραζε το μηχάνημα και έψαχνε μετά την εταιρεία που θα προμήθευε τα αναλώσιμα. Και εκεί είχαμε μετά τις μεγάλες ασυνέχειες. Τώρα, η εταιρεία που προμηθεύει τα αναλώσιμα έχει και εκείνη ένα κέρδος να συνεχίσει ομαλά την προμήθεια της δημόσιας δομής. ΕΡ_Έχουν γίνει συμβάσεις; ΑΠ_Ναι, υπάρχουν ήδη συμβάσεις με συνοδό εξοπλισμό, κυρίως στα νοσοκομεία, αλλά, ναι, υπάρχουν συμβάσεις ήδη και για τα εργαστήρια της Πρωτοβάθμιας, μετά από διαγωνισμό. Σε ό,τι αφορά στα κονδύλια, είμαστε σε συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, εδώ και μήνες, όπου το μεγάλο βάρος θα πέσει στην ανανέωση του εξοπλισμού. ΕΡ_Υπάρχει κι άλλο ένα κομμάτι που θίγουν οι γιατροί, όπως εκείνο της συνταγογράφησης από μη γιατρούς, για παράδειγμα στις μαίες. Τι έχετε να πείτε για αυτό; ΑΠ_Δεν το δίνουμε εμείς πάντως αυτό το δικαίωμα, καθότι είναι κατοχυρωμένο δικαίωμα από προεδρικό διάταγμα από τη δεκαετία του ’80. Εμείς το επαναφέρουμε αυτό ειδικά για τις μαίες, και όχι για τους φαρμακοποιούς, όπως λένε πολλοί. Ειδικά για τους φαρμακοποιούς, υπάρχει η πρόβλεψη να συμμετέχουν σε δράσεις πρόληψης και αγωγής υγείας. Είναι κάτι που ήθελαν χρόνια οι φαρμακοποιοί. Μέχρι σήμερα, υπήρχε άτυπα η δράση αυτή, αλλά δεν μπορούσε να γίνει κάτι επίσημα. Για παράδειγμα, να σταλεί ένα υγειονομικό υλικό. ΕΡ_Και ποιο θα είναι το κίνητρο για τους φαρμακοποιούς; ΑΠ_Το κίνητρο για τους φαρμακοποιούς, το οποίο το ήθελαν κι οι ίδιοι, είναι καταρχάς να ξανακερδίσουν έναν πιο επιστημονικό χαρακτήρα. Η προσέγγισή μας είναι να ενισχύσουμε τον επιστημονικό ρόλο του φαρμακοποιού, και οι ίδιοι το ήθελαν, να ξεφύγουν κάπως από ένα εμπορικό επάγγελμα, κι εμείς τους το αναγνωρίζουμε. Γιατί πολλά φαρμακεία, ειδικά τα μικρά της γειτονιάς, λειτουργούν έτσι. Θα δώσει

“

Θα υπάρχει ένα σύστημα παραπομπών αυστηρό, στο οποίο θα δοθεί ένα μεταβατικό διάστημα

”

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ο φαρμακοποιός και κάποιες οδηγίες και μια συμβουλή, θα πει και δυο πράγματα. Διότι υπάρχουν και φαρμακοποιοί που συμβουλεύουν το κοινό προς πάρα πολύ ορθολογικές συμπεριφορές και δεν κοιτούν μόνο την αύξηση του κέρδους. Αλλά οι υπηρεσίες αυτές δεν θα χρεώνονται στον ασθενή. Πιστεύω ότι έχει γίνει παρανόηση από την πλευρά των ιατρικών συλλόγων, ειδικά για τους φαρμακοποιούς. ΕΡ_Να επανέλθουμε στο θέμα της συνταγογράφησης από τις μαίες…

“

Υπάρχουν ήδη συμβάσεις με συνοδό εξοπλισμό, κυρίως στα νοσοκομεία, αλλά και για τα εργαστήρια της Πρωτοβάθμιας μετά από διαγωνισμό

”

ΑΠ_Για τις μαίες, είναι κατοχυρωμένο επαγγελματικό δικαίωμα από τη δεκαετία του ’80. Προβλέπεται, αλλά δεν γινόταν. Και να εξηγήσω: Η μαία είναι αυτή που διενεργεί το τεστ ΠΑΠ, αλλά δεν μπορεί να το συνταγογραφήσει. Η μαία θα μπορεί να δει τις τιμές και, από κει και πέρα, υπάρχει ο γυναικολόγος, που θα κάνει τη βασική ανάλυση και θα συστήσει το θεραπευτικό πρωτόκολλο. Αλλά αυτό έχει μια φιλοσοφία και πάλι: της ελάφρυνσης του κόσμου από επιπλέον ιδιωτική δαπάνη. Έχουμε απόλυτη επίγνωση ότι έχουμε μια κοινωνία που έχει δοκιμαστεί τα τελευταία χρόνια από τις πολιτικές των μνημονίων. Το εισόδημα το οικογενειακό έχει συρρικνωθεί σημαντικά, και αυτό είναι μια προσπάθεια να επιστραφεί ένα μέρος από τη φορολογία του εισοδήματος στον πολίτη. Δηλαδή δεν καταλαβαίνω γιατί ήταν προς όφελος της δημόσιας υγείας, π.χ. σε μια μονάδα που δεν υπάρχει γυναικολόγος, να λένε στον πολίτη «πήγαινε, γράψ’ το έξω», άρα, «πλήρωσε επίσκεψη έξω για να γράψεις το τεστ ΠΑΠ και μετά έλα μέσα στη μονάδα να στο κάνει η μαία». Εκεί λοιπόν δεν βλέπω γιατί ήταν πιο συμφέρον αυτό για τον πολίτη. Αυτό θέλουμε να αντιμετωπίσουμε με αυτήν την πρόβλεψη. Πάντως, νομίζω ότι, σε αντίθεση με τους ιατρικούς συλλόγους, οι υπόλοιποι επαγγελματίες έχουν μια πιο θετική διάθεση απέναντι στο νομοσχέδιο. Έχουν κάνει κι αυτοί τα σχόλια και την κριτική τους. Και Πρωτοβάθμια είναι αυτό. Δεν είναι ένα ιατρικοκεντρικό σύστημα. Θέλει ενεργό ανάμειξη και των υπόλοιπων επαγγελματιών. ΕΡ_Λέγεται, πάντως, ότι γι’ αυτό το Υπουργείο Υγείας έκανε κάποια χατίρια στις υπόλοιπες επαγγελματικές ομάδες, προκειμένου να μην τις έχει απέναντι… Είναι μια πολιτική κίνηση αυτό; ΑΠ_Είναι συνειδητό, και όχι ως πολιτική

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

κίνηση. Πρέπει να δώσουμε ρόλο και στους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας. Η πρόληψη δεν μπορεί να είναι μόνο δουλειά του γιατρού. Και, από την άλλη, υπάρχουν και γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, όπως γενικοί γιατροί, οι οποίοι έκαναν την κριτική τους, αλλά είπαν και δυο-τρεις καλές κουβέντες για την Πρωτοβάθμια. Νομίζω ότι είναι μόνο κάποιοι ειδικοί γιατροί με κάποια μεγαλύτερη στόχευση προς τον ιδιωτικό τομέα που νιώθουν ότι θίγονται. Αλλά, με μια δεύτερη ανάγνωση, θα δουν και αυτοί οφέλη, ιδίως οι νεότεροι γιατροί, που ήταν και η μέριμνά μας. Και υπάρχουν, από την άλλη, και οι γενικοί γιατροί, οι παθολόγοι, οι παιδίατροι, που νομίζω ότι ανοίγουν και θέσεις εργασίας γι’ αυτούς, μετά από χρόνια, αλλά και οι υπόλοιποι επαγγελματίες υγείας, που έχουν μια θετική προδιάθεση στο νομοσχέδιο. Η αίσθησή μου, πάντως, είναι αισιόδοξη. ΕΡ_Λέγεται όμως ότι οι προσλήψεις που ανακοινώσατε έγιναν για προεκλογικούς λόγους. Ότι τάξατε, δηλαδή, σε 3.000 άτομα ότι θα προσληφθούν και, πιθανώς, θα μονιμοποιηθούν μετά από 4 χρόνια. Τι απαντάτε σε αυτό; ΑΠ_Ναι, αλλά μετά από 4 χρόνια μπορεί να μην είναι η δική μας κυβέρνηση. ΕΡ_Ναι, αλλά δεν τους δημιουργείτε μια προσδοκία, ώστε να επιλέξουν την ίδια κυβέρνηση στις εκλογές; ΑΠ_Άρα κάθε πρόσληψη έχει προεκλογική χροιά… Βάσει αυτού του ερωτήματος, κάθε πρόσληψη ή κάθε νέα σύμβαση που δίνει μια κυβέρνηση ή ο ΕΟΠΥΥ ή κάποιος άλλος δημόσιος φορέας έχει προεκλογική χροιά. Δηλαδή όποτε δίνει το Δημόσιο χρήμα ή απασχόληση στην κοινωνία, έχει προεκλογική χροιά βάσει αυτής της προσέγγισης. Ε, όχι, δεν έχει! Ή αν είχαν αυτές, είχαν και όλες οι προηγούμενες. Και θα έχουν και όλες οι επόμενες. Όχι. Όλη αυτή η προσπάθεια γίνεται για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας. Και μέσα από αυτήν την ενίσχυση θα πάμε και πιο κοντά στον στόχο της καθολικής κάλυψης του πληθυσμού και σε καλύτερο επίπεδο υπηρεσιών υγείας, ακόμη και από τον ιδιωτικό τομέα. Να νιώσει και ο ιδιωτικός τομέας ότι υπάρχει ένα δημόσιο σύστημα ανταγωνιστικό με τις υπηρεσίες του. ΕΡ_Λένε πολλοί ότι το νομοσχέδιο αυτό είναι «μπαλώματα» από παλαιότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Πρέπει να δώσουμε ρόλο και στους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας

”

σχέδια άλλων κυβερνήσεων και, ουσιαστικά, μετονομάζει κάποιες υπάρχουσες μονάδες… ΑΠ_Όχι, δεν είναι μετονομασία. Είναι λάθος. Δεν είναι το ΠΕΔΥ που μετονομάζεται σε ΤΟΜΥ. Οι μονάδες υγείας του ΠΕΔΥ μετονομάζονται σε κέντρα υγείας. Και τα κέντρα υγείας αστικού τύπου μετονομάζονται σε κέντρα υγείας και τα κέντρα υγείας συνεχίζουν να λέγονται κέντρα υγείας. Γιατί όλα αυτά τα τρία διαφορετικά σχήματα που υπήρχαν δημιουργούσαν σύγχυση, ασυνέχειες, διαφορετικού τύπου σχέσεις, ωράρια κ.λπ. Άρα, θέλουμε ένα μοντέλο. Στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, που είναι αυτό που ξέρουμε μέχρι σήμερα, με ειδικούς γιατρούς και διαγνωστικά, όλα αυτά μετονομάζονται σε κέντρα υγείας. Οι περιφερειακές δομές αυτών των κέντρων υγείας σε επίπεδο γειτονιάς είναι οι ΤΟΜΥ. Και στην επαρχία, συνεχίζουμε να έχουμε τα περιφερειακά ιατρεία γύρω από τα κέντρα υγείας. Αυτή είναι η αρχιτεκτονική. Τώρα αν αυτό κάποιοι το αποκαλούν αναχρονιστικό, θεωρώ ότι δεν είναι. Γιατί το να εισάγεις στη χώρα τον θεσμό του οικογενειακού γιατρού, με τις όποιες δυνατότητες έχεις, δεν είναι αναχρονιστικό. Και λέω, συχνά, με τις όποιες δυνατότητες έχεις, έστω κι αν παρεξηγούμαι ακόμη και από «ομόσταυλούς μου», γιατί είμαστε πτωχευμένη χώρα. Είμαστε υπό επιτροπεία ακόμη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πάμε να κάνουμε ένα βήμα επέκτασης του εθνικού συστήματος υγείας και παροχής καλύτερων δωρεάν υπηρεσιών. Εγώ δεν βλέπω αναχρονισμό σε αυτό. ΕΡ_Πάντως, τον οικογενειακό γιατρό τον ακούμε 25 χρόνια, και έχει ψηφιστεί άλλες τόσες φορές...

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

ΑΠ_Ναι, αλλά τώρα πάμε να τον κάνουμε. Αλλά, ουσιαστικά, βλέπω ότι συμφωνούμε με τους υπόλοιπους. Για την αναγκαιότητα οικογενειακού γιατρού, για την αναγκαιότητα πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Αν εξαιρέσεις τον τομεάρχη Υγείας της ΝΔ, τον Βασίλη Οικονόμου, που μας κατηγόρησε για σοβιέτ, οι υπόλοιποι νομίζω βλέπουν μια αναγκαιότητα. Και ήταν και ο μόνος που το είπε. Και δεν συνέχισε. Γιατί, με την ίδια λογική, ό,τι δημόσια δομή έχουμε είναι σοβιετικού τύπου. Γιατί νομίζω ότι και σε προηγμένα καπιταλιστικά κράτη, όπως είναι οι σκανδιναβικές χώρες, έχουμε δημόσιες δομές. ΕΡ_Πάντως, και η ΝΔ έχει έτοιμο σχέδιο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα… ΑΠ_Ακούω διάφορα διακηρυκτικά, αλλά δεν μας έχουν δώσει λεπτομέρειες. Εγώ τα βλέπω λίγο και ως ουρά, και ως αντιγραφή, θα έλεγα, σε έναν βαθμό. Βλέπω δηλαδή πράγματα που εμείς ξεκινάμε την υλοποίησή τους να τα διακηρύττει η αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν ξέρω, θα είναι ένα σύστημα πιο φιλικό προς τον ιδιωτικό τομέα; Κάτι τέτοιο, φαντάζομαι. Δεν μπορώ να δω κάτι διαφορετικό εκεί. ΕΡ_Φαίνεται ότι η κυβέρνηση βγαίνει μπροστά με τον τομέα της υγείας. Και κάποιοι θεωρούν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο να επιδείξει, δεδομένων των σκληρών μέτρων που ήρθαν, και θα έρθουν, με το νέο μνημόνιο. Θα δούμε όντως την επόμενη μέρα ένα διαφορετικό σύστημα, ώστε και η κυβέρνηση να στηριχθεί πολιτικά σε αυτόν τον τομέα; ΑΠ_Από την άλλη, έχουμε όμως και φοροελαφρύνσεις για τα πιο αδύναμα στρώματα, έχουμε μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών, οι μικρομεσαίοι ξέρω δηλαδή ότι το 80% σήμερα πληρώνουν λιγότερα, επειδή η κυβέρνηση πέρασε ένα ασφαλιστικό σύστημα που ακολουθεί το εισόδημα και όχι τα χρόνια προϋπηρεσίας. Ήθελα να πω ότι υπάρχουν και άλλα ζητήματα στα οποία μπορεί να στηριχθεί η κυβέρνηση, και εκεί θεωρούμε ότι κάναμε κάτι μέσα σε αυτό το πολύ δύσκολο μνημονιακό περιβάλλον. Σε ό,τι αφορά στον τομέα της υγείας, μακάρι η προσπάθεια που κάνουμε να αποδώσει καρπούς και –γιατί όχι– η κυβέρνηση να βγει και να υποστηρίξει ότι βελτίωσε αισθητά τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας στους πολίτες.•••

αφιέρωμα

ρευματικές παθήσεις 18

Χ. Μπερμπερίδης Απαιτείται αισιοδοξία

Κ. Κουτσογιάννη Η «Οδύσσεια» των ασθενών με ρευματικές παθήσεις

Αθ. Παππά Οι μονάδες εγχύσεων και η σημασία τους

Παναγιώτης Τρόντζας Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ρευματικές παθήσεις

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Απαιτείται αισιοδοξία

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

«Θ

α πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι σύστημα υγείας θέλουμε και να δουλέψουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, δίδοντας ορίζοντα υλοποίησης αυτού» ξεκαθαρίζει, μιλώντας στο PhB, ο Χαράλαμπος Μπερμπερίδης. Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ρευματολογικής Εταιρείας και Επαγγελματικής Ένωσης Ρευματολόγων Ελλάδος εκφράζει την ανησυχία των γιατρών για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες με την εφαρμογή των μέτρων που φέρεται να

Το «αποτύπωμα» των ρευματικών νοσημάτων στην Ελλάδα, τα προβλήματα και οι προκλήσεις

σχεδιάζει η Αριστοτέλους, την ώρα που το μέλλον της θεραπευτικής αντιμετώπισης φαίνεται αισιόδοξο. ΕΡ_Κύριε Μπερμπερίδη, δώστε μας μια εικόνα των ρευματοπαθειών στη χώρα μας. Ποιο είναι το αποτύπωμα των νοσημάτων αυτών στον ελληνικό πληθυσμό; ΑΠ_Ο επιπολασμός των ρευματικών νοσημάτων αγγίζει το 27,4% του ελληνικού πληθυσμού. Από ρευματικά νοσήματα πάσχουν περίπου 1.644.000 ενή-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Χαράλαμπος Μπερμπερίδης* *Πρόεδρος της Ελληνικής Ρευματολογικής Εταιρείας και Επαγγελματικής Ένωσης Ρευματολόγων Ελλάδος

λικες στην Ελλάδα. Από αυτούς το 50% (822.000) πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα. Τα ρευματικά νοσήματα ευθύνονται για το 47% των χρονίων λειτουργικών αναπηριών. Ευθύνονται για το 26% των απουσιών από την εργασία. Αφορούν το 20% των ιατρικών επισκέψεων. Αναγράφονται γι’ αυτά το 24% των ιατρικών συνταγών. Αναγράφονται γι’ αυτά το 18% της χρήσης φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή (έρευνα του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογικών Ερευνών 1996-2000). ΕΡ_Ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση των νοσημάτων; Εκτός από τις θεραπείες, τι άλλο απαιτείται για τη διαχείρισή τους; ΑΠ_Πριν φθάσει κανείς στη θεραπευτική προσέγγιση, πρέπει να διαγνώσει το ρευματικό νόσημα. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών γίνεται με τα απλά αναλγητικά, τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα βραδέως δρώντα τροποποιητικά της νόσου φάρμακα και με τους βιολογικούς παράγοντες. Οι τελευταίοι παράγοντες έχουν στοχευμένες δράσεις, αποτελούν επανάσταση στη θεραπεία των ρευματικών νοσημάτων. Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή, υπάρχει και η συμπληρωματική θεραπεία. Οι φυσικοθεραπείες, όταν γίνονται όπως πρέπει και με τη συνεργασία του ρευματολόγου, αποδίδουν τα μέγιστα. Ρόλο σπουδαίο παίζει και η ψυχολογική υποστήριξη των πασχόντων από τα ρευματικά νοσήματα, στο οποίο συμβάλλουν πάρα πολύ οι σύλλογοι πασχόντων από ρευματικά νοσήματα. ΕΡ_Προβλήματα, ελλείψεις και εμπόδια υπάρχουν; Η πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα και τις υπηρεσίες διασφαλίζεται; ΑΠ_Είναι αυτονόητο ότι, στην εποχή της πολύ δύσκολης οικονομικής κατάστασης, υπάρχουν πολλά προβλήματα, ελλείψεις και εμπόδια. Η πρόσβαση στα φάρμακα και τις υπηρεσίες γίνεται με μεγάλη δυσκολία. Η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία έχει εκπονήσει ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα ρευματικά νοσήματα, το οποίο βρίσκεται στην

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ τελική φάση υπογραφής από το Υπουργείο Υγείας. Αυτό θα βοηθήσει στην επίλυση πολλών προβλημάτων. Ετοιμάζεται υγειονομικός χάρτης της Ελλάδος για την αναγκαιότητα θέσεων ρευματολόγων στις δομές του συστήματος υγείας, κάτι που θα υποβληθεί στην Πολιτεία, ώστε να δώσει, κατά το δυνατόν, λύσεις στη διαχείριση των ρευματικών νοσημάτων. ΕΡ_Ποιες είναι οι προκλήσεις στην αντιμετώπιση της νόσου; Σας ανησυχούν πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες, αποτέλεσμα των νέων μέτρων για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα;

ψη της οικονομίας, αλλά και της εκλογίκευσης χρήσης των φαρμάκων, πιστεύω ότι ο Έλληνας ρευματοπαθής δεν θα πρέπει να ανησυχεί. ΕΡ_Τι χρειάζεται να αλλάξει στην Ελλάδα για να διευκολυνθεί και το δικό σας έργο; ΑΠ_Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι σύστημα υγείας θέλουμε και να δουλέψουμε προς αυτήν την κατεύθυνση, δίδοντας ορίζοντα υλοποίησης αυτού. Στη διαμόρφωση ιδανικού συστήματος υγείας σημαντικός θα πρέπει να είναι και ο ρόλος των επιστημονικών εταιρειών. Καθοριστι-

Η αξιοποίηση περισσότερων ρευματολόγων στις δομές του συστήματος υγείας θα διευκολύνει και το δικό μας έργο

ΑΠ_Οι προκλήσεις είναι μεγάλες και πολλές. Σήμερα, με την προσπάθεια που καταβάλλει η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία και Επαγγελματική Ένωση Ρευματολόγων Ελλάδος (ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ) ενημέρωσης του κοινού, ο πάσχων από ρευματικό νόσημα προσέρχεται πιο άμεσα στον ρευματολόγο. Έτσι γίνεται πιο έγκαιρα η διάγνωση και σίγουρα η άμεση θεραπευτική παρέμβαση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή της αναπηρίας. Καταλαβαίνει κανείς τη σημαντικότητα αυτού του αποτελέσματος. Είναι η προσφορά ποιότητας ζωής, αλλά και η συνέχιση εργασίας του πάσχοντος. Υπάρχει ανησυχία για πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες, ως αποτέλεσμα των νέων μέτρων για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα. Όμως, ευελπιστώντας στην ανάκαμ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

κός παράγοντας βέβαια θα είναι η κατάσταση της οικονομίας μας. Επίσης, η αξιοποίηση περισσοτέρων ρευματολόγων στις δομές του συστήματος υγείας θα διευκολύνει και το δικό μας έργο. ΕΡ_Τι επιφυλάσσει το μέλλον στην αντιμετώπιση των ρευματικών παθήσεων; Αναμένονται νέες θεραπείες; ΑΠ_Το μέλλον στην αντιμετώπιση των ρευματικών παθήσεων είναι πάρα πολύ αισιόδοξο. Οι νέες θεραπείες που αναμένονται, αλλά και αυτές των τελευταίων χρόνων, έχουν αλλάξει, και ακόμη περισσότερο θα αλλάξουν τα δεδομένα στη θεραπεία. Έτσι, η ποιότητα ζωής των ρευματοπαθών ελπίζω ότι θα είναι πολύ διαφορετική, πολύ καλύτερη από τη σημερινή. Απαιτείται αισιοδοξία.•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η «Οδύσσεια» των ασθενών με ρευματικές παθήσεις Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

Όταν οι ανάγκες των ασθενών είναι κοινές, τι είναι αυτό που διαφοροποιεί την Ελλάδα από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη; Η Κατερίνα Κουτσογιάννη μιλάει στο PhB για το «μεγάλο ταξίδι» των Ελλήνων ρευματοπαθών και τα εμπόδια που συναντούν, ενώ υπενθυμίζει τι έχουν να κερδίσουν οι ασθενείς όταν έχουν δυνατή «φωνή».

ακρύ και περιπετειώδες είναι το «ταξίδι» των ασθενών με ρευματικά νοσήματα στην Ελλάδα. Ειδικά στα χρόνια των μνημονίων, σε αυτήν τη διαδρομή προστέθηκαν κι άλλα εμπόδια, που οι ασθενείς κλήθηκαν να ξεπεράσουν. Παρά τα προβλήματα όμως, τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος των χρονίως πασχόντων έχει αλλάξει σημαντικά. Οι ασθενείς βγήκαν από τα κλειστά δωμάτια, απέκτησαν φωνή –που όλο και δυναμώνει– διεκδικούν και υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Στη χώρα μας, βέβαια, καλούνται να διαχειριστούν και επιπλέον εμπόδια. «Η φωνή των ασθενών, όταν είναι ενωμένοι, εί-

Ιωάννη Βαρθα

ναι πιο δυνατή. Και η φωνή τους πρέπει να ακούγεται» ξεκαθαρίζει στο PhB η πρόεδρος του Συλλόγου Ρευματοπαθών Κρήτης και αντιπρόεδρος της προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Ασθενών Γονέων Κηδεμόνων και Φίλων των Παιδιών με Ρευματικά Νοσήματα «ΡευΜΑζην», Κατερίνα Κουτσογιάννη. Περιγράφει όμως μια πραγματικότητα που μπορεί να συνδέεται με ανησυχίες κοινές σε όλους τους ασθενείς διεθνώς, αλλά διαθέτει ένα διαφορετικό υπόβαθρο χάρη στις ιδιαιτερότητες του ελληνικού συστήματος υγείας. Οι δυσλειτουργίες αρχίζουν από την πρώτη στιγμή, την «περιπλάνηση» της διάγνωσης, όπως τη χαρακτηρίζει

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Εταιρε Παθολ

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Κατερίνα ηςΚουτσογιάννη* αλίτης*

*Πρόεδρος της είας Ογκολόγων * Πρόεδρος του Συλλόγου λόγωνΡευματοπαθών Ελλάδας Κρήτης,

Αντιπρόεδρος της προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Ασθενών Γονέων Κηδεμόνων και Φίλων των Παιδιών με Ρευματικά Νοσήματα, «ΡευΜΑζην»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ η κυρία Κουτσογιάννη. Αυτή η «περιπλάνηση», εκτός από βλάβες στην υγεία, προκαλεί και σημαντικό κόστος στο σύστημα υγείας, όπως τονίζει, ενώ προστίθεται στην άνιση κατανομή των ρευματολόγων ανά τη χώρα και στην απουσία τους από τις δημόσιες δομές, καθώς και στα υψηλά ποσοστά συμμετοχής στις θεραπείες. Η κυρία Κουτσογιάννη όμως πιστεύει στη σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών, ώστε να είναι και οι ίδιοι χρήσιμοι για τους εαυτούς τους και το κοινωνικό σύνολο. «Η βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και των ασφαλιστικών ταμείων απασχολεί εμάς τους ασθενείς με χρόνια σοβαρά νοσήματα όσο κανένα άλλο» τονίζει και προτείνει λύσεις που θα συμβά-

Ευρώπη, με στόχο κυρίως να εμπλουτίσει την εμπειρία του, να αποκτήσει γνώση, να πάρει ιδέες και να ανταλλάξει γνώμες και απόψεις. Το γενικό συμπέρασμα από την εμπειρία όλων αυτών των χρόνων συνοψίζεται σε μια φράση: «Tα προβλήματα των ρευματοπαθών δεν έχουν σύνορα». Οι ίδιες ανησυχίες, ο ίδιος προβληματισμός για το αύριο, η δυσκολία της οικογένειας να κατανοήσει το πρόβλημα, o προβληματισμός στην ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης με τον θεράποντα γιατρό, οι δυσκολίες συμμόρφωσης στη θεραπεία, η δύσκολη καθημερινότητα, ακόμη και η προκατάληψη να μιλήσουν για το νόσημά τους. Σίγουρα, βέβαια, υπάρχει μεγάλη διαφορά στα συστήματα υγείας και στις κοινωνι-

λουν στον εξορθολογισμό του συστήματος, ώστε οι θεραπείες να φθάνουν στους ασθενείς που το έχουν ανάγκη.

κές παροχές στους ασθενείς, που εδώ είναι γνωστό ότι, αυτήν ειδικά την περίοδο, είναι ιδιαίτερα προβληματικά. Εκείνο όμως που είναι πραγματικά εντυπωσιακό είναι η ανάπτυξη των οργανώσεων ασθενών και η μεγάλη συμμετοχή των ασθενών σε αυτές. Θεωρείται σχεδόν αυτονόητο ο ασθενής με τη διάγνωσή του να ενημερωθεί για την αντίστοιχη οργάνωση ασθενών τις περισσότερες φορές από τον ίδιο τον θεράποντα γιατρό ή τον ειδικευμένο νοσηλευτή. Έτσι, υπάρχουν οργανώσεις ασθενών με τεράστιο αριθμό μελών, όχι μόνο ασθενών αλλά και εθελοντών, που προωθούν τους στόχους των οργανώσεων αυτών. Οι ασθενείς εκπαιδεύονται, ενδυναμώνονται, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση των νοσημάτων τους, στη λήψη

ΕΡ_Κυρία Κουτσογιάννη, ως μία από τις πλέον δραστήριες εκπροσώπους ασθενών στην Ελλάδα, συμμετέχετε ενεργά και σε πολλά ευρωπαϊκά και διεθνή φόρα. Τι διαφορές υπάρχουν στην πραγματικότητα των ασθενών με ρευματικές παθήσεις στην Ελλάδα σε σύγκριση με εκείνων που ζουν στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες; ΑΠ_Ο Σύλλογος Ρευματοπαθών, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ίδρυσής του, συμμετείχε σε συνέδρια και συναντήσεις εκπροσώπων οργανώσεων ασθενών στην

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα. Συμμετέχουν βέβαια ως ισότιμοι εταίροι στις αποφάσεις για την υγεία και στη διαμόρφωση πολιτικών υγείας. ΕΡ_Πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή των Ελλήνων ασθενών σε συλλόγους και οι εκπρόσωποι των συλλόγων σε ευρωπαϊκούς φορείς; Αλλά και πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή των ασθενών στη λήψη των αποφάσεων; ΑΠ_Ο ασθενής συμμετέχοντας στις οργανώσεις ασθενών μόνο όφελος θεωρώ ότι έχει. Πρώτα από όλα, ενημερώνεται για ζητήματα που αφορούν την υγεία του, έχει την ευκαιρία γνωριστεί και να συζητήσει με άλλους ασθενείς με το ίδιο νόσημα, εκπαιδεύεται να διαχειρίζεται την κατάστασή του και γίνεται πιο ενεργός όχι μόνο σε θέματα που αφορούν την υγεία του, αλλά και ως πολίτης. Ο ασθενής που είναι ενημερωμένος είναι ο καλός ασθενής. Συνεργάζεται αρμονικά με τον γιατρό του, μπορεί με ακρίβεια να περιγράψει την κατάστασή του, συναποφασίζει με τον γιατρό του για τη θεραπευτική επιλογή, είναι ψύχραιμος και, κατά τεκμήριο, συμμορφωμένος στη θεραπεία του. Μέσα από τις οργανώσεις ασθενών αναπτύσσει το αίσθημα του εθελοντισμού της αλληλεγγύης και της προσφοράς και αντλεί ιδιαίτερη ικανοποίηση από αυτήν του τη δράση. Επιπλέον, αποσπάται από το πρόβλημα της υγείας του, και μόνο, και ανοίγεται περισσότερο στην κοινωνία, μαθαίνει στην ομαδικότητα και αναπτύσσει δεξιότητες που ενδεχομένως να μην είχε μέχρι τώρα αναπτύξει. Οι οργανώσεις ασθενών, σήμερα, επικοινωνούν μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ασθενείς άλλων χωρών και αναπτύσσουν δίκτυο επαφών σε όλο τον κόσμο. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά δίκτυα ασθενών για την απόκτηση εμπειρίας και γνώσης, την από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων, τη διοργάνωση εκστρατειών ενημέρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και –το πιο σημαντικό– την άσκηση πίεσης στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η φωνή των ασθενών όταν είναι ενωμένοι είναι πιο δυνατή. Και η φωνή τους πρέπει να ακούγεται. Είναι αδιανόητο να λαμβάνονται αποφάσεις για θέματα που αφορούν τους ίδιους τους ασθενείς ως χρήστες του συστήματος υγείας και ως βασικούς αποδέκτες των υπηρεσιών υγείας και οι ίδιοι να είναι έξω από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων αυτών.

ΕΡ_Πρόκειται για παθήσεις με βαρύ κοινωνικό φορτίο. Εκτιμάται ότι ένας στους τέσσερις ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα εγκαταλείπει την εργασία του μέσα στα 5 πρώτα χρόνια από τη διάγνωση. Ποια είναι τα σοβαρότερα εμπόδια που καλείται να υπερβεί ένας ασθενής με ρευματικές παθήσεις στη χώρα μας; ΑΠ_Είναι γεγονός ότι τα ρευματικά νοσήματα είναι σοβαρά νοσήματα, που προκαλούν πολλά προβλήματα στους πάσχοντες, όπως εξάλλου και τα περισσότερα χρόνια νοσήματα. Τα περισσότερα νοσήματα είναι αυτοάνοσα, που σημαίνει ότι εμφανίζονται από το πουθενά, απροειδοποίητα τις περισσότερες φορές, και φυσικά σε όλες τις ηλικίες, με μια προτίμηση στο γυναικείο φύλο. Ειδικά οι φλεγμονώδεις αρθρίτιδες (ρευματοειδή αρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα και αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα) είναι τα πιο συχνά ρευματικά νοσήματα, και μπορούμε να πούμε ότι είναι τα νοσήματα που προκαλούν τις περισσότερες αναπηρίες αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Είναι νοσήματα που πλήττουν δραματικά την καθημερινότητα του πάσχοντα. Κινήσεις απλές για τους περισσότερους ανθρώπους, καθημερινές, όπως το ντύσιμο, το ανέβασμα μιας σκάλας, το περπάτημα ή το απλό κάθισμα σε μια καρέκλα μπορεί να αποτελούν πραγματικό άθλο για τον άνθρωπο που πάσχει. Πόσο μάλλον να μπορεί να αντεπεξέλθει στις εργασιακές, οικογενειακές και κοινωνικές του υποχρεώσεις! Όπως ήδη ανέφερα, τα ρευματικά νοσήματα αφορούν όλες τις ηλικίες και εμφανίζονται κυρίως σε γυναίκες, συχνότατα σε παραγωγική και αναπαραγωγική ηλικία. Πέρα από τον πόνο, τη δυσκινησία, την κόπωση και τη δυσλειτουργικότητα που προκαλούν τα νοσήματα αυτά είναι πλέον γνωστό ότι προκαλούν, πέρα από τις αλλοιώσεις των αρθρώσεων, και σημαντικές βλάβες σε ζωτικά όργανα. Είναι επομένως αυτονόητο ότι τα νοσήματα αυτά θα πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα, με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση από εξειδικευμένο προσωπικό. Αρχίζοντας από τη διάγνωση, που ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να παραμένει πρόβλημα, αφού συχνά τα συμπτώματα των ρευματικών νοσημάτων συγχέονται με άλλα νοσήματα. Έτσι πολλοί ασθενείς, ακόμα και σήμερα, οδηγούνται μετά από ένα «μεγάλο ταξίδι» και «περιπλάνηση» στις διάφορες ειδικότητες γιατρών, πολλές φο-

Τα προβλήματα των ρευματοπαθών δεν έχουν σύνορα

Υπάρχει μεγάλη διαφορά στα συστήματα υγείας και στις κοινωνικές παροχές στους ασθενείς [στην Ευρώπη]

ρές μετά από χρόνια, στον ειδικό γιατρό, προκειμένου να λάβουν σωστή διάγνωση και να αντιμετωπιστεί το νόσημά τους. Και όλη αυτή η «περιπλάνηση», εκτός από σημαντική βλάβη στην κατάσταση της υγείας τους, που πολλές φορές έχει οδηγήσει ακόμα και σε αναπηρία, προκαλεί σημαντικό κόστος στο σύστημα υγείας, με αδικαιολόγητες ακριβές μικροβιολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις, πολλά φάρμακα χωρίς αποτέλεσμα, ακόμη δε και περιττές χειρουργικές επεμβάσεις. Αν και στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει επαρκής αριθμός ρευματολόγων με υψηλή επιστημονική κατάρτιση (γύρω στους 350), υπάρχει άνιση κατανομή στις περιοχές της χώρας μας, με μεγάλη συγκέντρωση στις

Η φωνή των ασθενών όταν είναι ενωμένοι είναι πιο δυνατή. Και η φωνή τους πρέπει να ακούγεται

αστικές περιοχές, με αποτέλεσμα μεγάλες περιοχές να στερούνται παντελώς της ειδικότητας του ρευματολόγου. Υπάρχουν δε ελάχιστοι στις δημόσιες δομές (γύρω στους 35 σε κρατικά νοσοκομεία), με αποτέλεσμα να υπάρχουν τεράστιες αναμονές στα ραντεβού στα δημόσια νοσοκομεία, αφού οι ασθενείς, λόγω της οικονομικής κρίσης, αδυνατούν να καταβάλουν το ποσό της επίσκεψης. Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι στον ΕΟΠΥΥ είναι συμβεβλημένοι ελάχιστοι ρευματολόγοι, στον δε ΠΕΔΥ ακόμα λιγότεροι. Λόγω της μεγάλης συννοσηρότητας, οι ρευματοπαθείς είναι αναγκασμένοι να ακολουθούν πολλές θεραπείες παράλληλα με τη θεραπεία για το βασικό τους νόσημα. Η συμμετοχή δε στα φάρμακα αυτά είναι από 25 έως 40%, ποσοστό δυσβάσταχτο για τον ήδη περιορισμένο οικογενειακό προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα, πολλές

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

φορές, να διακόπτουν τη θεραπεία τους, με όλες τις συνέπειες για την υγεία τους. Ασθενείς με σοβαρές ρευματοπάθειες, έχοντας αποτύχει στις συμβατικές θεραπείες, βρίσκονται σε θεραπεία με τους λεγόμενους βιολογικούς παράγοντες, φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία των «φαρμάκων υψηλού κόστους για σοβαρές παθήσεις», των οποίων η προμήθεια γίνεται αποκλειστικά από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ή των κρατικών νοσοκομείων όταν πρόκειται για ενδοφλέβιες θεραπείες. Το «ταξίδι» των ασθενών προκειμένου να προμηθευτούν το φάρμακό τους παραμένει ως πρόβλημα, αφού ο αριθμός των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ όλο και μειώνεται. Εξαιτίας δε των μειωμένων προϋπολογισμών στα κρατικά νοσοκομεία, η δυνατότητα προμήθειας αυτών των φαρμάκων είναι επίφοβη. ΕΡ_Αναφέρεστε συχνά στη σημασία της συμμετοχής των ασθενών σε κλινικές μελέτες; Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι τα οφέλη; ΑΠ_Όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν μπορεί να υπάρξει καινούργιο φάρμακο αν δεν υπάρξουν οι κλινικές μελέτες. Και κλινικές μελέτες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς τη συμμετοχή των ασθενών σε αυτές. Οι περισσότεροι από εμάς, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, έχουμε δει τη ζωή μας να αλλάζει με τη χρήση των βιολογικών θεραπειών, για τα θετικά αποτελέσματα των οποίων υπάρχουν πλέον καταγραμμένα αποτελέσματα στα αρχεία των βιολογικών θεραπειών που τηρούνται στις περισσότερες πανεπιστημιακές ρευματολογικές κλινικές. Εκείνο όμως που θα πρέπει όλοι να σκεφτούμε είναι ότι για να φτάσουν τα φάρμακα αυτά με ασφάλεια στα χέρια των γιατρών μας, για να συνταγογραφηθούν στους ασθενείς, έχουν υπάρξει ασθενείς που συμμετείχαν στις κλινικές μελέτες, προκειμένου να ωφεληθούν οι συνασθενείς τους. Η αλήθεια είναι ότι η ενημέρωση των ασθενών γύρω από τις κλινικές μελέτες είναι ελλιπής και η άποψη ότι ο ασθενής είναι πειραματόζωο, δυστυχώς, υπάρχει ακόμα σε μεγάλη ομάδα ασθενών όλων των θεραπευτικών κατηγοριών. Και ενδεχομένως να μην έχουν άδικο οι ασθενείς όταν, στο παρελθόν, υπήρχε μια προχειρότητα, αδιαφανείς διαδικασίες και, ουσιαστικά, χρησιμοποίηση των ασθενών, χωρίς καν να ενημερώνονται, πολλές φορές, ότι συμμετέχουν σε μελέτη για καινούργιο φάρ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Στο αβέβαιο σημερινό περιβάλλον, σχεδόν τίποτα δεν διασφαλίζεται, πόσο μάλλον σε ζητήματα υγείας 27

μακο. Αυτά όλα όμως θεωρώ ότι ανήκουν στο παρελθόν. Το ρυθμιστικό πλαίσιο των κλινικών μελετών και ο αυστηρός έλεγχος πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πραγματοποίησή τους διασφαλίζουν το υψηλό επιστημονικό επίπεδό τους και την ασφάλεια των ασθενών που συμμετέχουν. Επομένως, ο ασθενής πρέπει να ενημερωθεί, να πειστεί ότι η ασφάλεια όλων των ασθενών που συμμετέχουν στις κλινικές μελέτες αποτελεί προτεραιότητα της μεγάλης επιστημονικής ομάδας που βρίσκεται πίσω από μια τέτοια μελέτη, ότι η κατάσταση της υγείας του παρακολουθείται στενά σε όλη τη διάρκεια της μελέτης, ότι τα προσωπικά του δεδομένα είναι απόρρητα και ότι μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να αποχωρήσει, θεωρώ ότι θα υπάρχει με-

πηρεσίες περίθαλψης και αποκατάστασης διασφαλίζεται;

γάλη ανταπόκριση των ασθενών να συμμετέχουν. Το θετικό είναι ότι, το τελευταίο διάστημα, γίνονται αρκετές προσπάθειες ενημέρωσης γύρω από τις κλινικές μελέτες, αναδεικνύοντας τον σημαντικό ρόλο των μελετών στην καινοτομία, καθώς και στη δυνατότητα πρόσβασης των ασθενών σε νέα φάρμακα, χωρίς κόστος και πριν καν τεθούν σε κυκλοφορία. Εκείνο βέβαια που είναι ακόμα πιο σημαντικό είναι η ουσιαστική συμμετοχή των ασθενών όχι μόνο κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης των κλινικών μελετών, αλλά από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού τους ακόμα, όπως όλες οι ευρωπαϊκές οργανώσεις ασθενών διεκδικούν και, σε αρκετές περιπτώσεις, έχουν επιτύχει.

όσα φημολογούνται ότι θα συμβούν. Και εδώ είναι εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος των οργανώσεων ασθενών. Οι ίδιοι οι ασθενείς είναι εκείνοι που θα διεκδικήσουν την πρόσβασή τους σε αξιοπρεπή περίθαλψη και σε όλες τις υπάρχουσες θεραπείες. Και γι’ αυτόν τον λόγο θα πρέπει να υπάρχουν ισχυρές οργανώσεις ασθενών. Ενωμένοι, ενημερωμένοι, διεκδικητικοί ασθενείς, που θα διασφαλίσουν το αυτονόητο: το δικαίωμά τους στη διασφάλιση της υγείας τους, όπως καθορίζεται και από το Σύνταγμα.

ΕΡ_Η πρόσβαση σε φάρμακα και υ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

ΑΠ_Στο αβέβαιο σημερινό περιβάλλον, σχεδόν τίποτα δεν διασφαλίζεται, πόσο μάλλον σε ζητήματα υγείας. Θα ήταν άδικο βέβαια να μην παραδεχτούμε ότι, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση, έχει δοθεί η δυνατότητα σε ανασφάλιστους να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη και στα φάρμακα, καθώς επίσης και ότι η πρόσβαση στα νέα φάρμακα των ασθενών μας είναι σχετικά σε καλό επίπεδο ακόμα και σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης. Όμως η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα των ασθενών για το αύριο είναι μεγάλη και εντείνεται ακόμα περισσότερο με όλα

ΕΡ_Μεγάλη συζήτηση γίνεται, στα μνημονιακά χρόνια, για το κόστος των θεραπειών. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να είναι βιώσιμη η διαχείριση των ρευματικών νοσημάτων;

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΠ_Το θέμα του κόστους των θεραπειών μας είναι αντικείμενο συζήτησης δυστυχώς όχι μόνο στα χρόνια των μνημονίων. Και παλαιότερα, πολύς λόγος γινόταν για τα «ακριβά φάρμακα» και ότι, μάλιστα, γινόταν πολλές φορές και αλόγιστη χρήση τους, με αποτέλεσμα το κόστος να εκτοξεύεται σε ανησυχητικά μεγέθη. Η άποψη των ασθενών βέβαια είναι ότι, καταρχήν, τα φάρμακα αυτά θα πρέπει να δίδονται μόνο σε ασθενείς που τα έχουν πραγματικά ανάγκη και ότι, στην πραγματικότητα, το ενδεχόμενο υψηλό κόστος εξισορροπείται μακροχρόνια από τη βελτίωση της λειτουργικότητας των ασθενών, τις λιγότερες αναρρωτικές άδειες και πρόωρες συντάξεις, τις λιγότερες νοσηλείες, εγχειρήσεις, το κόστος αποκατάστασης κ.λπ. Τον καιρό των μνημονίων και της προσπάθειας μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης, η συζήτηση αυτή έχει έρθει πάλι στο προσκήνιο. Εδώ θα πρέπει και πάλι να τονίσω ότι η βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και των ασφαλιστικών ταμείων απασχολεί εμάς τους ασθενείς με χρόνια σοβαρά νοσήματα όσο τίποτε άλλο! Ήδη έχουν ληφθεί κάποια θετικά μέτρα, όπως η ενσωμάτωση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων για τις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Ένα άλλο μέτρο που σίγουρα θα βοηθήσει είναι η καταγραφή των ασθενών ανά νόσημα, τα λεγόμενα registries, για τα οποία γίνεται συζήτηση και αποτελεί αίτημα των ασθενών εδώ και καιρό. Έτσι, θα μπορεί να γίνει με περισσότερη ακρίβεια ο υπολογισμός του κόστους των θεραπειών. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω το παράδειγμα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, όπου, με βάση τους μέχρι τώρα υπολογισμούς, ο αριθμός των ασθενών ανερχόταν στο 0,67%-1% του πληθυσμού, δηλαδή γύρω στις 100 χιλιάδες. Πρόσφατα στοιχεία από την ΗΔΙΚΑ αναφέρουν ότι συνταγογραφούνται με διάγνωση ρευματοειδούς αρθρίτιδας περίπου 35 χιλιάδες ασθενείς! Άρα, η απόκλιση είναι τεράστια. Τέλος, θα πρέπει στο Υπουργείο Υγείας να γίνει ιεράρχηση της σοβαρότητας των νοσημάτων και να καθοριστεί ανάλογη πολιτική αντιμετώπισής τους. Θα πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη ατζέντα για τα χρόνια νοσήματα και η αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενών να μην αφήνεται στην τύχη. ΕΡ_Υπάρχει όμως μια σειρά μέτρων για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα που έρχεται, και τα οποία εκτιμάται ότι θα δυσχεράνουν σημαντικά την πρόσβαση

των ασθενών στις νέες θεραπείες. Σας προβληματίζει αυτή η εξέλιξη; ΑΠ_Σίγουρα τα μέτρα που φημολογούνται θα δημιουργήσουν πρόβλημα στην πρόσβαση των ασθενών μας στα νέα φάρμακα. Ήδη με τις πρώτες δημοσιεύσεις με τα φημολογούμενα μέτρα, εμείς, ως Ομοσπονδία Συλλόγων Ασθενών, Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων Παιδιών με Ρευματικά Νοσήματα, αποστείλαμε επιστολή στον υπουργό Υγείας, με κοινοποίηση στον πρωθυπουργό, ζητώντας να επανεξετάσουν τα μέτρα, γιατί θα προκαλέσουν μεγάλο πρόβλημα στους ασθενείς μας σε σχέση με την πρόσβασή τους στις νέες θεραπείες. Όπως ανέφερα παραπάνω, τα ρευματικά νοσήματα είναι σοβαρά νοσήματα, που για την αντιμετώπισή τους χρειάζεται συνεχής φαρμακευτική αγωγή. Προσωπικά, έχοντας διαγνωστεί με ρευματοειδή αρθρίτιδα πριν από τριάντα χρόνια, έχω βιώσει την έλλειψη κατάλληλων φαρμάκων και τις συνέπειες της έλλειψης αυτής. Από τότε έχουν γίνει άλματα στη φαρμακολογία και στα διαθέσιμα φάρμακα, και σήμερα η προσπάθεια για εξεύρεση νέων θεραπειών περισσότερο ασφαλών και εξατομικευμένων για κάθε ασθενή συνεχίζεται. Παρά το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν στη διάθεση των ρευματολόγων αρκετά νέα φάρμακα, υπάρχουν ασθενείς που τα νοσήματά τους είναι ανθεκτικά σε όλες τις μέχρι τώρα υπάρχουσες θεραπείες, και ένα νέο φάρμακο αποτελεί ελπίδα για αυτούς. Όπως ελπίδα για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους, ακόμα και για την ίδια τη ζωή τους, αποτελεί το νέο φάρμακο για τους ασθενείς με κάποια σπάνια ρευματικά νοσήματα (π.χ. σκληρόδερμα, μυοσίτιδα κ.ά.), για τα οποία δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάποια αποτελεσματική θεραπεία. Αντιλαμβανόμαστε ότι τα καινοτόμα φάρμακα επιβαρύνουν τη φαρμακευτική δαπάνη, μπορούν όμως κάποια επιπρόσθετα μέτρα να ληφθούν και σίγουρα όχι σε βάρος της δυνατότητας έγκαιρης πρόσβασης των Ελλήνων ασθενών στις θεραπείες αυτές. Η λειτουργία της Επιτροπής Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, η ενσωμάτωση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων στην ηλεκτρονική συνταγογράφιση για όλες τις θεραπευτικές κατηγορίες, τα registries, η χρήση περισσότερων γενοσήμων είναι μερικά από τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν για τον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, προκειμένου τα καινοτόμα φάρμακα να συνεχίσουν να είναι προσβάσιμα για τους Έλληνες ασθενείς.•••

Θα πρέπει στο Υπουργείο Υγείας να γίνει ιεράρχηση της σοβαρότητας των νοσημάτων και να καθοριστεί ανάλογη πολιτική αντιμετώπισής τους

ΑΡΘΡΟ Μονάδες εγχύσεων και αναφορά ανεπιθύμητων δράσεων των φαρμάκων

ΡΕΥΜΑΤΙΚΈΣ ΠΑΘΉΣΕΙΣ

Οι μονάδες εγχύσεων και η σημασία τους

της Αθανασίας Παππά,

Προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ)

α νεότερα φάρμακα των ρευματικών παθήσεων είναι βιολογικοί παράγοντες, κυρίως αντισώματα ή άλλες πρωτεΐνες με ισχυρή αντιφλεγμονώδη ή ανοσοκατασταλτική δράση. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται είτε ενδοφλεβίως είτε με υποδόρια ένεση. Όπως όμως όλα τα φάρμακα, έτσι και οι βιολογικοί αντιρρευματικοί παράγοντες έχουν σημαντικές ανεπιθύμητες δράσεις, από τις οποίες οι άμεσες περιλαμβάνουν την οξεία αλλεργική αντίδραση, την ενδοφλέβια κρυστάλλωση, τη θρομβοεμβολή, την αιμόλυση κ.ά. Η ενδοφλέβια λοιπόν

Στη φαρέτρα των γιατρών για την αντιμετώπιση των ρευματικών νοσημάτων έχουν ενταχθεί και βιολογικοί παράγοντες, η χορήγηση των οποίων απαιτείται να πραγματοποιείται υπό ιατρική επίβλεψη. Τι ισχύει όμως στη χώρα μας;

χορήγηση πρέπει να λαμβάνει χώρα με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, σε συγκεκριμένο χρόνο, σε πολύ συγκεκριμένη δόση, που θα προσαρμόζεται σε κάθε ασθενή. Στην άδεια κυκλοφορίας όλων αυτών των φαρμάκων ορίζεται σαφώς ότι η ενδοφλέβια έγχυση πρέπει να γίνεται σε νοσοκομειακό περιβάλλον και ο λόγος είναι για να μηδενιστούν πρακτικώς οι εξαιρετικά επικίνδυνες αυτές άμεσες ανεπιθύμητες δράσεις τους. Παρ’ όλο λοιπόν που εμφανίζεται η ενδοφλέβια έγχυση επικίνδυνη, είναι σαφώς ασφαλέστερη από την υποδόρια, διότι γί-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Στη χώρα μας, οι εγχύσεις βιολογικών παραγόντων γίνονται κατά κανόνα σε χώρους ανεπαρκείς

Εξαιτίας των προβλημάτων κατανομής των υπηρεσιών υγείας, ασθενείς με κινητικά προβλήματα συχνά αναγκάζονται σε μετακινήσεις για τις εγχύσεις τους

νεται υπό άμεση ιατρική παρακολούθηση, σε ειδικό χώρο, και σε εμφάνιση ανεπιθύμητης δράσης, σταματάει η χορήγηση και αντιμετωπίζεται το περιστατικό, πράγμα που δεν είναι εφικτό στην υποδόρια χορήγηση. Για την ασφαλή υποδόρια, επίσης, τις πρώτες τουλάχιστον φορές, ο ασθενής θα πρέπει να πραγματοποιεί την έγχυση υπό ιατρική παρακολούθηση για το χρονικό διάστημα που κρίνεται ασφαλές πριν μετακινηθεί στην οικία του. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, βέβαια, λαμβάνοντας υπόψη ότι κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει συγκεκριμένους κανόνες λειτουργίας για κάθε ιατρική πράξη, θεωρεί, ορθώς, ότι η οργάνωση των μονάδων εγχύσεων είναι ευθύνη των κρα-

τών-μελών και σχετίζεται με την εθνική κουλτούρα τους. Στη χώρα μας, λοιπόν, έχει γίνει μια διασταλτική ερμηνεία της οδηγίας, σύμφωνα με την οποία κάθε ρευματολογική κλινική ή τμήμα νοσοκομείου έχει δικαίωμα και υποχρέωση να πραγματοποιεί εγχύσεις, και έτσι αυτές γίνονται μέσα στα νοσοκομεία, αλλά κατά κανόνα σε χώρους συνήθως ανεπαρκείς για την υπηρεσία που πρέπει να παρέχεται. Οι μονάδες λοιπόν εγχύσεων θα πρέπει να πληρούν αυτονοήτως τις παρακάτω συνθήκες:  Να είναι σε χώρους ευρύχωρους, ευχάριστους, φωτεινούς, καλά κλιματιζόμενους και απομονωμένους από τους θαλάμους των ασθενών, κυρίως αυτών με λοιμώδη νοσήματα.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Γ ια την έγχυση ο ασθενής πρέπει να είναι κατακεκλιμένος σε νοσοκομειακή κλίνη ή ανάκλιντρο έγχυσης, με καθαρά κλινοσκεπάσματα. Το φάρμακο πρέπει να χορηγείται είτε με αντλία είτε με συσκευή έγχυσης με βαλβίδα εξαερισμού, και μέσω φίλτρου κατακράτησης σωματιδίων, όπως ακριβώς περιγράφεται στο εγκεκριμένο από τον ΕΜΑ φύλλο οδηγιών του φαρμάκου. Ο ορός, οι σύριγγες έγχυσης, αλλά και οι καθετήρες μέχρι τη φλέβα, καλό είναι να καλύπτονται, για την αποφυγή της έκθεσης του φαρμάκου στο φως, το οποίο συχνά επηρεάζει τη σταθερότητα του διαλύματος, αλλά και με ιδιαίτε-

ρη μέριμνα για τη σωστή θερμοκρασία του φαρμάκου καθ’ όλη τη διαδικασία. Ο ρυθμός έγχυσης πρέπει να είναι αργός και να ελέγχεται συνεχώς από το προσωπικό η σταθερή παροχή, με δύο τουλάχιστον τρόπους (έλεγχος των ρυθμιστών ροής, αλλά και υπολογισμός των όγκων στη μονάδα του χρόνου). Ο ασθενής πρέπει να είναι υπό συνεχή νοσηλευτική επιτήρηση, ενώ στον χώρο πρέπει να βρίσκεται συνεχώς γιατρός με ειδική εκπαίδευση στην υποστήριξη των βασικών λειτουργικών της ζωής, αλλά και ιδιαίτερη εκπαίδευση στην αντιμετώπιση των ειδικών φαρμακευτικών αντιδράσεων από κάθε φάρμακο που χρησιμοποιείται στη μονάδα.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ  Η νοσηλευτική επιτήρηση προβλέπει συνεχή έλεγχο ζωτικών σημείων, όπως επισκόπηση, πίεση, καρδιακό ρυθμό, αναπνοή και επίπεδο συνείδησης του ασθενούς. Προφανώς, δίπλα από την κάθε κλίνη πρέπει να υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός, ενώ μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται για τον σωστό φωτισμό. Ο ασθενής πρέπει να παραμένει στον χώρο τουλάχιστον μία ώρα μετά το τέλος της έγχυσης.  Σε περίπτωση εμφάνισης ανεπιθύμητου συμβάματος, ο γιατρός χρειάζεται να επέμβει άμεσα, και για τον λόγο αυτό πρέπει να υπάρχουν: καρδιογράφος, σετ διασωλήνωσης και συσκευές αερισμού, δυνατότητα καθετηριασμού μεγάλων αγγείων (σφαγίτιδα, υποκλείδια), πλήρες φαρμακείο για την αντιμετώπιση επειγόντων (ινότροπα, κατασταλτικά, αντιαρρυθμικά, θρομβολυτικά, βρογχοχαλαστικά, οροί όλων των τύπων) καθώς και καθετήρες κύστης, και ό,τι άλλο είναι αναγκαίο για την ανάνηψη και τη σταθεροποίηση των λειτουργιών του ασθενούς μέχρι να μεταφερθεί σε μονάδα εντατικής νοσηλείας, όπως φορεία μεταφοράς, ανελκυστήρες και εύκολη και σύντομη πρόσβαση. Στη χώρα μας υπάρχουν προβλήματα κατανομής των υπηρεσιών υγείας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες περιοχές της περιφέρειας από τις οποίες οι ασθενείς πρέπει να μετακινούνται στο κέντρο για τις εγχύσεις τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό, διότι οι ασθενείς αυτοί έχουν κινητικά προβλήματα και συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα αδυναμίας μεταφοράς. Για τους παραπάνω λόγους, τα κέντρα υγείας θα μπορούσαν να πραγματοποιούν εγχύσεις, διότι είναι σε θέση και πληρούν εξίσου καλά τις συνθήκες που απαιτούνται από τη νομοθεσία. Όσον αφορά δε στην ασφαλή μεταφορά του ασθενούς, τα κέντρα υγείας στην Ελλάδα διαθέτουν, στο σύνολό τους, στελεχωμένα και εξοπλισμένα ασθενοφόρα, είναι δε τοποθετημένα κατά κανόνα σε λογική απόσταση από τριτοβάθμιο νοσοκομείο. Επιπλέον, στα παραπάνω υπάρχει και ένα ακόμη σημαντικό σημείο που αφορά στις ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων: Ένα φάρμακο θεωρείται ασφαλές όχι όταν δεν έχει ανεπιθύμητες δράσεις –πράγμα αδύνατον– αλλά όταν η συχνότητα και η ποιότητα των ανεπιθύμητων δράσεων είναι γνωστή και αναμενόμενη. Για να υπάρξει όμως το παραπάνω, θα πρέπει όλες οι εμφανίσεις ανεπιθύμητων να καταγράφονται

και να αναφέρονται στους αρμόδιους εθνικούς και διεθνείς φορείς. Υπεύθυνοι, παλιότερα, με βάση την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, ήταν οι επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι έπρεπε να αναφέρουν κάθε δυνητική ανεπιθύμητη δράση των φαρμάκων. Για την αναφορά έπρεπε να συμπληρώσουν μια κάρτα με τα στοιχεία τους, με τη διάγνωση του ασθενούς, τις συνοδές παθήσεις, τις παράλληλες θεραπείες, την ανεπιθύμητη με ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, καθώς φυσικά και το φάρμακο, τη δόση, τη συχνότητα και τον συνολικό χρόνο χορήγησης. Στην Ελλάδα, το σύστημα αυτό ήταν και είναι η γνωστή σε όλους κίτρινη κάρτα του ΕΟΦ. Στη χώρα μας, αλλά και σε όλο τον κόσμο, με το σύστημα αυτό, δεν καταφέραμε μεγάλη συγκέντρωση αυθόρμητων αναφορών, και έτσι το σήμα κινδύνου λαμβανόταν αργά στο κέντρο καταγραφής ανεπιθύμητων στην Ουψάλα της Σουηδίας, όπου όλοι οι εθνικοί οργανισμοί φαρμάκου είναι υποχρεωμένοι να στέλνουν τις κίτρινες κάρτες. Σήμερα, λοιπόν, και για να καταφέρουμε μεγαλύτερη συχνότητα αναφοράς, η νομοθεσία έχει αλλάξει και κάθε ασθενής ή φροντιστής ή οποιοσδήποτε από το περιβάλλον του ασθενούς έχει δικαίωμα, και υποχρέωση, να αναφέρει τις ανεπιθύμητες που συμβαίνουν. Αν καταφέρουμε, ως κοινωνία, να συλλέγουμε γρήγορα και αποτελεσματικά τις ανεπιθύμητες, η διαδικασία της φαρμακοεπαγρύπνησης θα αποδώσει τα μέγιστα, θα μεγιστοποιηθεί η ασφάλεια των φαρμάκων και θα προστατευθεί η ζωή των ασθενών.•••

Κάθε ασθενής ή φροντιστής ή οποιοσδήποτε από το περιβάλλον του ασθενούς έχει δικαίωμα, και υποχρέωση, να αναφέρει τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων 33

ΑΡΘΡΟ Το Σχέδιο που βρίσκεται «στον πάγο» εδώ και ένα έτος

Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ρευματικές παθήσεις

του Παναγιώτη Τρόντζα,

Ρευματολόγου, τ. Προέδρου της ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ

ι ρευματικές παθήσεις (ΡΠ) είναι περισσότερες από 200 και προσβάλλουν κυρίως τις αρθρώσεις, τους μυς και τα μαλακά μόρια. Περιλαμβάνουν νοσήματα τα οποία μπορεί να είναι εκφυλιστικά, όπως η οστεοαρθρίτιδα, μεταβολικά, όπως η οστεοπόρωση, φλεγμονώδεις αρθρίτιδες, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα και η ψωριασική αρθρίτιδα, συστηματικά αυτοάνοσα φλεγμονώδη νοσήματα, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, το σκληρόδερμα, οι αγγειίτιδες κ.λπ. Οι συστηματικές αυτοάνοσες και οι φλεγ-

«Πρώιμη διάγνωσηέγκαιρη και ορθή θεραπευτική αντιμετώπιση»

μονώδεις ΡΠ εμφανίζουν σημαντικές συννοσηρότητες με προσβολή, εκτός των αρθρώσεων, και εσωτερικών οργάνων. Οι περισσότερες από αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλου βαθμού σωματική μειονεκτικότητα ή αναπηρία και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και στον θάνατο. Άτομα όλων των ηλικιών (ακόμα και στην παιδική ηλικία) και των δύο φύλων μπορεί να εμφανίσουν ρευματική πάθηση. Υπολογίζεται ότι από ΡΠ προσβάλλεται το 1/4 του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), τα άτομα με ΡΠ ανέρχονται σε 120.000.000, ενώ

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Άτομα όλων των ηλικιών (ακόμα και στην παιδική ηλικία) και των δύο φύλων μπορεί να εμφανίσουν ρευματική πάθηση 35

ΑΡΘΡΟ

Υπολογίζεται ότι από ρευματική πάθηση προσβάλλεται το 1/4 του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών σε κάποια στιγμή της ζωής τους

στην Ελλάδα υπολογίζονται σε περίπου 3.000.000 άτομα. Στο σύνολο του ενήλικου ελληνικού πληθυσμού 13% πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα, 11% από οσφυαλγία, 4,8% από αυχεναλγία, 4,5% από οστεοπόρωση και 2,1% από φλεγμονώδη συστηματικά ρευματικά νοσήματα. Επιπροσθέτως, υπολογίζεται ότι 1:1000 παιδιά πάσχει από χρόνια ρευματική πάθηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις των ΡΠ η αιτιολογία παραμένει άγνωστη. Κληρονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την εμφάνισή τους, ωστόσο η φύση των παραγόντων αυτών και ο τρόπος της κληρονομικότητας δεν είναι ακόμα γνωστοί. Ο τρόπος ζωής (άσκηση, διατροφή, κάπνισμα, επάγγελμα, τόπος διαμονής κ.λπ.) καθώς και οι κλιματολογικές συνθήκες δεν φαίνεται να σχετίζονται άμεσα με την παθογένεια των περισσότερων ρευματικών παθήσεων. Όμως οι παράγοντες αυτοί μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την εμφάνιση ή/και την εξέλιξη ορισμένων από αυτά τα νοσήματα. Οι ΡΠ επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής, μειώνουν τη φυσική δραστηριότητα περισσότερο από τον σακχαρώδη διαβήτη, τον καρκίνο και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, περιορίζουν τις κοινωνικές συναναστροφές, προκαλούν αναπηρία και μειώνουν το προσδόκιμο της ζωής. Οι ΡΠ περιλαμβάνονται διεθνώς ανάμεσα στα κύρια νοσήματα που επιβαρύνουν το κοινωνικοοικονομικό σύνολο, ενώ η ΕΕ τα κατατάσσει στα «σημαντικά» νοσήματα. Λόγω της φύσης και της εξέλιξης των νοσημάτων αυτών και της επίδρασής τους στην ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των πασχόντων, συνοδεύονται από υψηλές δα-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

πάνες για το σύστημα υγείας, τον ασθενή αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Οι δαπάνες αυτές προκύπτουν με τη μορφή του άμεσου κόστους (δαπάνη για τη θεραπεία των πασχόντων, όπως για παράδειγμα για τη φαρμακευτική αγωγή, τη νοσοκομειακή περίθαλψη, τη χειρουργική αποκατάσταση των κατεστραμμένων από τη νόσο αρθρώσεων και τη φυσικοθεραπεία), καθώς και του έμμεσου κόστους, δηλαδή την αξία των αγαθών που χάνονται (δεν παράγονται) λόγω της νόσου, καθώς και την ανάγκη για τη φροντίδα του πάσχοντα από τρίτα πρόσωπα, συνήθως μέλη της οικογένειάς του. Ακόμα, οι ΡΠ αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία αναπηρίας, είναι υπεύθυνες για το 60% των αναρρωτικών αδειών μακράς διαρκείας και οδηγούν εκτός εργασίας το 50% των ασθενών. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι το 25% των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα εγκαταλείπει την εργασία μέσα στα 5 πρώτα χρόνια από τη διάγνωση, ποσοστό που ανέρχεται στο 40% εάν συνυπάρχει ακόμα μία πάθηση, όπως κατάθλιψη, καρδιακή ή αναπνευστική νόσος. Επιπλέον, το πρόβλημα της τεράστιας ανεργίας στη χώρα, λόγω της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, πλήττει περισσότερο τα άτομα με ΡΠ όπως και άλλες ευπαθείς ομάδες. Τέλος, το κοινωνικό κόστος των ΡΠ είναι δυσβάστακτο, πλήττει καίρια την κοινωνική ανάπτυξη και ευημερία, ενώ δοκιμάζει την κοινωνική συνοχή. Οι πάσχοντες υφίστανται δραματικές συνέπειες στην προσωπική, οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή. Ειδικότερα, στο ερ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ γασιακό περιβάλλον υφίστανται τον παροπλισμό ή τη στασιμότητα στην ανέλιξή τους με το πρόσχημα της μη περαιτέρω καταπόνησής τους. Ωστόσο, η έννοια, η σημασία και οι επιπτώσεις των ΡΠ δεν είναι επαρκώς αναγνωρισμένες στην Ελλάδα. Έτσι, δεν αξιοποιούνται τα ευεργετικά αποτελέσματα που μπορούν να προέλθουν από την έγκαιρη διάγνωση και την ορθή θεραπευτική αντιμετώπισή τους. Είναι απαραίτητη η χάραξη «Εθνικής Στρατηγικής» για την αντιμετώπιση των ΡΠ, με στόχο την κοινωνική αναβάθμιση των ατόμων με ΡΠ και την πλήρη ενσωμάτωση των ατόμων αυτών στην κοινωνία. Εντάσσεται στην εθνική προσπάθεια για την προαγωγή της δημόσιας υγείας στη χώρα μας, με σκοπό την άρση των επικαλύψεων, τον περιορισμό της σπατάλης, την αύξηση της οικονομικής αποδοτικότητας αλλά και τη μείωση των ανισοτήτων πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Σημαντικά οικονομικά οφέλη μπορεί να προκύψουν από την πρώιμη διάγνωση (μέσα στο πρώτο τρίμηνο εκδήλωσης των συμπτωμάτων) και την έγκαιρη ορθή θεραπεία με τα τροποποιητικά της νόσου φάρμακα (DMARDs) ή/και τους βιολογικούς παράγοντες (το αποκαλούμενο παράθυρο ευκαιρίας-window of opportunity). Μειώνονται έτσι οι εγχειρητικές αποκαταστάσεις των κατεστραμμένων αρθρώσεων στη χρόνια εγκατεστημένη νόσο. Τα άτομα καθίστανται ικανά για παραγωγική εργασία και μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ). Παράλληλα, μειώνονται οι δαπάνες υγείας και κοινωνικής ασφάλισης για την υποστήριξη των ΑΜΕΑ (εντατική κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση και θεραπεία, αναπηρικές συντάξεις, επιδόματα κ.λπ.). Στο πλαίσιο αυτό, το «Εθνικό Συμβούλιο για τις Ρευματικές Παθήσεις», αποτελούμενο από τους εκπροσώπους της επιστημονικής εταιρείας των Ρευματολόγων (ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ) και όλων των ενώσεων ρευματοπαθών διαμόρφωσαν ένα Σχέδιο για τη μακροχρόνια αντιμετώπιση της μάστιγας των ρευματικών παθήσεων στην Ελλάδα. Το Σχέδιο αυτό αποτελείται από 7 άξονες δράσεων, οι οποίοι αφορούν:  τις αναγκαίες πολιτικές υγείας και τις μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας που χρειάζεται να εφαρμοστούν,  την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού,

 τ ην ανάγκη δημιουργίας αρχείων καταγραφής ρευματοπαθών,  την υποστήριξη και τη φροντίδα των χρόνιων ρευματοπαθών,  την ανάπτυξη του εθελοντισμού για τη συμπληρωματική κάλυψη των αναγκών,  την εκπαίδευση των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας αλλά και των ίδιων των ασθενών και των οικογενειών τους,  την έρευνα για τις ΡΠ (στους τομείς της επιδημιολογίας, της αιτιοπαθογένειας, της κλινικής έρευνας, αλλά και των οικονομικών δεδομένων για την επιβάρυνση του συστήματος υγείας). Η εφαρμογή του Σχεδίου φιλοδοξεί να επιτύχει την ευρύτερη αναγνώριση, σε εθνικό επίπεδο, των επιπτώσεων των ΡΠ, των μέτρων πρόληψης, της πρώιμης διάγνωσης και της έγκαιρης έναρξης της κατάλληλης φαρμακευτικής θεραπείας, καθώς και όλων των διαθέσιμων αποτελεσματικών παρεμβάσεων που μειώνουν τη νοσηρότητα, την αναπηρία και τον κοινωνικό αποκλεισμό, με τελικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με ρευματικές παθήσεις. Το Σχέδιο πρόκειται να υλοποιηθεί σε συνεργασία με κρατικούς ή άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς και εθελοντικές οργανώσεις. Οι οικονομικοί πόροι του Σχεδίου θα επιδιωχθεί να προέλθουν από πολλαπλές και διαφορετικές πηγές (αποθεματικά των φορέων, κρατικοί και αυτοδιοικητικοί οργανισμοί, ευρωπαϊκά προγράμματα, δωρεές, χορηγίες κ.λπ.) και θα διατίθενται αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση των δράσεων του Σχεδίου. Το Σχέδιο εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) και αναμένει εδώ και ένα έτος (αναιτιολόγητη καθυστέρηση) την υιοθέτησή του από τον υπουργό Υγείας για να αρχίσει να υλοποιείται. Μέσω της εφαρμογής του Σχεδίου θα ικανοποιηθούν και οι οδηγίες της ΕΕ, η οποία, από το 2010, προωθεί μέσω της Διακήρυξης των Βρυξελλών: 1. την αναγνώριση της σημασίας των ρευματικών παθήσεων, 2. την ενίσχυση της ιατρικής έρευνας, 3. την επανένταξη των ρευματοπαθών στην κοινωνία, 4. την ποιοτική υγειονομική φροντίδα των ασθενών, 5. την καθιέρωση της τεκμηριωμένης ιατρικής πρακτικής, 6. τη συμμετοχή των ρευματοπαθών στη λήψη αποφάσεων που τους αφορούν.•••

Διαμορφώθηκε σχέδιο για τη μακροχρόνια αντιμετώπιση της μάστιγας των ρευματικών παθήσεων στην Ελλάδα

INFOGRAPHICS

Μπλοκάροντας το ανοσοποιητικό σύστημα στη ρευματοειδή αρθρίτιδα Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλείται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο σώμα. Επηρεάζει περίπου 1% του πληθυσμού στο Ην. Βασίλειο και πλέον αντιμετωπίζεται από μια σειρά βιολογικών παραγόντων που επιβραδύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα με διάφορους τρόπους. ΠΟΥ ΣΤΟΧΕΥΟΥΝ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Τα από του στόματος λαμβανόμενα αντιρευματικά φάρμακα, που αποτελούν τη συνηθέστερη προσέγγιση, αποτέλεσαν τις πρώτες διαθέσιμες θεραπείες που επιδρούσαν στο ανοσοποιητικό. Τα τελευταία 15 χρόνια, ωστόσο, κυκλοφόρησαν στην αγορά μια σειρά από βιολογικές θεραπείες, που στόχευαν συγκεκριμένα τμήματα του ανοσοποιητικού συστήματος. Νέα μικρά μόρια, που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, στοχεύουν στην ενεργοποίηση της ενδοκυτταρικής ανοσίας.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΦΑΛΜΑΤΟΣ Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα ένα ελάττωμα στο ανοσοποιητικό σύστημα επιτρέπει σε ορισμένα B-λεμφοκύτταρα και C-λεμφοκύτταρα να αναγνωρίσουν τον ιστό στις αρθρώσεις ως ξένο.

Τα κύτταρα διεισδύουν στην άρθρωση και απευλευθερώνουν μόρια. Τις επονομαζόμενες κυτοκίνες.

Τα B-λεμφοκύτταρα παράγουν αντισώματα, όπως τον ρευματοειδή παράγοντα, τα οποία επιτίθενται στην άρθρωση.

Κυτοκίνες

Αναστολείς παράγοντα νέκρωσης όγκου (TNF) Άλλοι βιολογικοί παράγοντες Πειραματικά φάρμακα

ΕΠΗΡΕΑΖΟΜΕΝΕΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ Η ρευματοειδής αρθρίτιδα συνήθως εμφανίζεται σε μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών. Μεγαλύτερες αρθρώσεις μπορεί να επηρεαστούν αργότερα, κατά την εξέλιξη της ασθένειας. Το σώμα επηρεάζεται συμμετρικά και στις δύο πλευρές του.

ΠΩΣ ΕΞΕΛΙΧΘΗΚΑΝ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Η πρώτη ανακάλυψη στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας ήταν η methotrexate. Έκτοτε, πολλοί βιολογικοί παράγοντες εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για χρήση σε συνδυασμό με τη methotrexate. Πρόκειται για ακριβά, αλλά αποτελεσματικά φάρμακα για ασθενείς που δεν είχαν βελτίωση ακολουθώντας θεραπεία μόνο με methotrexate και άλλους από του στόματος λαμβανόμενους τροποποιητικούς παράγοντες της νόσου (DMARDs). Το 2013 εγκρίθηκαν τα πρώτα βιο-ομοειδή, οι τιμές των οποίων ανταγωνίζονταν την αγορά των βιολογικών παραγόντων.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΟΣΤΟ Οι προ-φλεγμονώδεις κυτοκίνες επιστρατεύουν και προετοιμάζουν άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού, συμπεριλαμβανομένων των μακροφάγων και των ουδετερόφιλων, να επιτεθούν στην άρθρωση.

Τα ουδετερόφιλα και τα μακροφάγα απελευθερώνουν πεπτικά ένζυμα, τα οποία συμβάλλουν στην καταστροφή της άρθρωσης, π.χ. διαβρώνοντας τον χόνδρο και το οστό και παχαίνοντας την αρθρική μεμβράνη.

Ουδετερόφιλα Μακροφάγα

Αρθρικό υγρό Αρθρική μεμβράνη

Η αντιφλεγμονώδης αυτοάνοση διαδικασία ενεργοποιείται κυρίως στην αρθρική μεμβράνη, αλλά και στο αρθρικό υγρό.

Οστική κάψουλα Μυς

4,8 δισ. λίρες Αγγλίας

Οστεοκλάστες

Πεπτικά ένζυμα

Οι κυτοκίνες συμβάλλουν στην καταστροφή και αντικατάσταση των οστών, απορρυθμίζοντας τους οστεοκλάστες και οδηγώντας έτσι στη διάβρωση των οστών.

Το ετήσιο συνολικό κόστος της ρευματοειδούς αρθρίτιδας στη βρετανική οικονομία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του National Audit Office. 690.000 Βρετανοί έχουν ΡΑ, καθένας από τους οποίους κοστίζει ετησίως στο NHS περίπου 560 λίρες Αγγλίας.

Πηγή: "THE PHARMACEUTICAL JOURNAL, VOL 296, NO 7888, APRIL 2016"

ΑΡΘΡΟ

Οι ρευματοειδείς νόσοι και η επίδρασή τους στη σεξουαλική λειτουργία

της Βιβής Σωτηροπούλου,

Δρος Ψυχολογίας του Παντείου Παν/μίου, επιστημονικής συνεργάτιδας της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, Μονάδα Θεραπειών Σεξουαλικών Διαταραχών

Αποκαλυπτική μελέτη του Αιγινήτειου Νοσοκομείου και του Συλλόγου ΕΛΕΑΝΑ

Εισαγωγικές πληροφορίες Ο όρος «ρευματοειδείς νόσοι» χρησιμοποιείται για να περιγράψει περισσότερες από 200 διακριτές νοσολογικές οντότητες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι εξής: η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το σύνδρομο Sjögren, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η συστηματική σκλήρυνση, η πολυμυοσίτιδα-δερματομυοσίτιδα, η ρευματική πολυμυαλγία, η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα και άλλες. Οι μη φλεγμονώδεις ρευματοειδείς νόσοι είναι πιο συχνές από τις φλεγμονώδεις και συνήθως έχουν καλύτερη πρόγνωση. Περίπου το 5% του γενικού πληθυσμού υποφέρει από μια χρόνια φλεγ-

μονώδη ρευματοειδή νόσο, όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή η σπονδυλοαρθρίτιδα. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι γνώσεις για το παθοφυσιολογικό υπόστρωμα των ρευματοειδών νόσων έχουν αυξηθεί σημαντικά. Σημαντική εξέλιξη έχουν σημειώσει και οι τρόποι αντιμετώπισης. Με τις νέες φαρμακευτικές θεραπείες μπορεί να επιτευχθεί ύφεση της νόσου σε ποσοστό 70%. Για να αποφευχθεί η βλάβη στα όργανα, αυτό που χρειάζεται είναι να γίνει η διάγνωση όσο το δυνατόν νωρίτερα και κοντά, χρονικά, στην έναρξη της διαταραχής.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΟ Επιδημιολογικά στοιχεία Σύμφωνα με επιδημιολογική έρευνα που διενεργήθηκε στη χώρα μας (από Ανδριανάκο και συνεργάτες) το 2003, η πιο συχνή από τις αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα με επιπολασμό, δηλαδή συχνότητα 6,7‰ των ενηλίκων. Ακολουθεί το σύνδρομο Sjögren με 1,5‰, η ρευματική πολυμυαλγία επίσης με 1,5‰ (σε άτομα ηλικίας 50 ετών και πάνω, η συχνότητα της ρευματικής πολυμυαλγίας είναι στο επίπεδο του 3,7‰), ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος με 0,5‰ και η κροταφική αρτηρίτιδα με 0,35‰.

Συμπτώματα Το πιο συχνό σύμπτωμα των ρευματοειδών νόσων είναι ο πόνος, που μπορεί να αφορά τις αρθρώσεις, τους μυς, τα οστά, τη μέση ή τον αυχένα. Ακόμη, παρατηρείται δυσκαμψία των αρθρώσεων, ιδιαίτερα μετά την ανάπαυση, και περιορισμός των κινήσεων των αρθρώσεων, της μέσης ή του αυχένα. Επιπλέον, στις φλεγμονώδεις ρευματικές νόσους υπάρχει αίσθημα κόπωσης και συμπτώματα που δεν σχετίζονται με το μυοσκελετικό σύστημα, όπως ξηροφθαλμία, εξανθήματα, δύσπνοια, πόνοι στην κοιλιά κ.λπ. Αυτό συμβαίνει όταν έχουν προσβληθεί και άλλα συστήματα ή όργανα. Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν, δευτερογενώς, και η κατάθλιψη,

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

το άγχος, η αρνητική εικόνα του εαυτού, η μειωμένη λίμπιντο και η ορμονική ανισορροπία.

Σεξουαλική λειτουργία Ο συνδυασμός όλων αυτών, προφανώς, έχει σημαντικές αρνητικές προεκτάσεις στην ποιότητα ζωής των νοσούντων. Μία από τις σημαντικότερες πτυχές που επηρεάζεται είναι η σεξουαλική λειτουργία. Η σεξουαλικότητα και η έκφρασή της είναι σημαντικές για υγιή και ασθενή άτομα και προφανώς κομβικό μέρος της ταυτότητάς τους. Το ποσοστό των ατόμων

που έχουν σεξουαλικά προβλήματα κυμαίνεται σε διάφορες μελέτες από 3176%, κατά πολύ υψηλότερο από τον γενικό πληθυσμό. Για την επίδραση στη σεξουαλικότητα ενοχοποιούνται σωματικοί και ψυχολογικοί παράγοντες αλλά και η προφανής αλληλεπίδρασή τους. Στους σωματικούς παράγοντες περιλαμβάνονται οι δυσκολίες στην κινητικότητα και ο πόνος, ενώ στους ψυχολογικούς η κατάθλιψη, η αλλοιωμένη εικόνα του σώματος, οι ανησυχίες για το ενδιαφέρον του συντρόφου και η μειωμένη σεξουαλική ορμή, που εκπορεύεται πιθανώς από μειωμένη επιθυμία ή ικανοποίηση. Χαρακτηριστικές δυσκολίες κατά τη σεξουαλική επαφή είναι η δυσκολία των κινήσεων, ο πόνος, ιδιαί-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ τερα στις γυναίκες, εξαιτίας της ξηρότητας του κόλπου, οι πόνοι στις αρθρώσεις και η κούραση. Σε έρευνα των Gutweniger και συνεργατών, εντοπίστηκε η αλληλεπίδραση σωματικών και ψυχολογικών παραγόντων, δεδομένου του ότι βρέθηκε ότι η πρωινή ακαμψία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας σε γυναίκες ασθενείς παίζει έναν σπουδαίο ρόλο στο αίσθημα αναπηρίας και στην εικόνα του σώματος αυτών των γυναικών. Συμφωνώντας με τα παραπάνω, σε πρόσφατη έρευνα (από Ανυφαντή και συνεργάτες), μελετήθηκε η σεξουαλική λειτουργία σε ελληνικό πληθυσμό ρευματοπαθών και

νεργήθηκε μια προκαταρκτική μελέτη από τη Μονάδα Θεραπειών Σεξουαλικών Διαταραχών (Α’ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών) και τον Σύλλογο Ατόμων με Ρευματοειδείς Νόσους ΕΛΕΑΝΑ. Χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο 12 λημμάτων, που κατασκευάστηκε από τη Μονάδα Θεραπειών Σεξουαλικών Διαταραχών. Περιείχε δημογραφικά στοιχεία και 12 ερωτήματα βαθμολογούμενα σε διαβαθμιστική κλίμακα συμφωνίαςδιαφωνίας (όπου 1=διαφωνώ απόλυτα, 4=ουδέτερα/ανάμικτα, 7=συμφωνώ απόλυτα). Ερωτήθηκαν 43 άτομα (80% γυναίκες και 80% εργαζόμενοι). Σε ό,τι αφορά τα

βρέθηκε ότι υπάρχει αυξημένη επίπτωση σεξουαλικών δυσλειτουργιών στην ομάδα των ασθενών. Αυτό αποδόθηκε πρωτίστως στην ηλικία του δείγματος (54,1 έτη κατά μέσο όρο) και δευτερευόντως στον συνδυασμό σωματικών και ψυχολογικών παραγόντων που χαρακτηρίζουν τις ασθένειες και επηρεάζουν τη σεξουαλική λειτουργία.

δημογραφικά στοιχεία, ο μέσος όρος ηλικίας ήταν τα 37 έτη, με μέση διάρκεια νόσου τα 15 έτη. Το 77% των ατόμων που εξετάστηκαν έχουν ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, και το 23% έχουν ολοκληρώσει τη βασική τους εκπαίδευση. Το 40% των ατόμων είναι μόνοι (μόνοι ή διαζευγμένοι) και το υπόλοιπο 60% είναι παντρεμένοι ή σε σταθερή σχέση. Κατά τη χρονική στιγμή της συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων, το 65% βρίσκονταν σε σχέση και το 35% αυτών όχι, ενώ η μέση διάρκεια της παρούσας σχέσης είναι 5,5 περίπου έτη.

Μελέτη για τη σεξουαλική λειτουργία Οι έρευνες που ασχολούνται με την επίδραση των ρευματοειδών νόσων στη σεξουαλική λειτουργία είναι ακόμη λίγες, παρά το αυξημένο επιστημονικό ενδιαφέρον. Κάτω από αυτό το πρίσμα, διε-

Τα αποτελέσματα από το ερωτηματολόγιο παρατίθενται παρακάτω:

ΑΡΘΡΟ

Ποσοστό 31-76% των ατόμων με ρευματικές παθήσεις έχει σεξουαλικά προβλήματα

 Το 72% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι τα συμπτώματα της νόσου επιβαρύνουν τη σεξουαλική ζωή τους.  Το 49% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι ο/η σύντροφος μπορεί να καταλάβει τη φύση της ασθένειας, ενώ το 39% όχι.  Το 35% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι η νόσος δεν επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή του συντρόφου και 49% πως την επηρεάζει αρνητικά.  Όλοι συμφωνούν ότι σε σχέση με διάρκεια πάνω από 6 μήνες είναι σωστό να ενημερώνεται η/ο σύντροφος για την ύπαρξη της νόσου.  Το 77% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι η ενημέρωση για τη νόσο πρέπει να γίνεται στην αρχή της σχέσης (πριν τους 6 μήνες), 16% δεν έχουν γνώμη και 7% διαφωνούν.  Το 60% διαφωνούν ότι η ενημέρωση τους φέρνει σε αμηχανία, 12% απαντούν ουδέτερα, ενώ 28% αναφέρουν αμηχανία σε σχέση με την ενημέρωση για τη νόσο.  Το 49% πιστεύουν ότι το οικογενειακό περιβάλλον του συντρόφου δεν είναι αντίθετο με τη σύναψη σχέσης με άτομο που έχει τη νόσο, 35% δεν εκφράζει γνώμη και το υπόλοιπο 16% συμφωνούν ότι υπάρχει αντίθεση από το οικογενειακό περιβάλλον του συντρόφου.  Στο ερώτημα αν η νόσος επιδρά αρνητικά στη σχέση, το 53% των ερωτηθέντων απάντησαν θετικά και το 26% αρνητικά.  Το 56% θα επισκεπτόταν έναν ειδικό σεξουαλικής υγείας, το 18% όχι, ενώ το 26% δεν έχει γνώμη.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Το 77% των ερωτηθέντων φοβούνται την κατάσταση της εγκυμοσύνης για τις πιθανές συνέπειες στο έμβρυο αλλά και την εξέλιξη της νόσου.  Το 51% αυτών απάντησαν ότι η ύπαρξη της νόσου δεν τους αποτρέπει από το να συνάψουν μια σχέση, ενώ το 35% απάντησαν πως τους αποτρέπει. Τ ο 51% αυτών συμφώνησαν ότι δεν υπάρχουν εξειδικευμένες μονάδες για την αντιμετώπιση σεξουαλικών προβλημάτων ατόμων με ρευματοειδή νοσήματα, ενώ το 49% απάντησαν κυρίως ότι δεν έχουν γνώμη.

Συμπεράσματα Η επίδραση των ρευματοειδών νόσων στην ποιότητα ζωής είναι σημαντική. Ένας από τους βασικούς τομείς λειτουργικότητας που πλήττεται είναι η σεξουαλική λειτουργία. Είναι σημαντικό να μπορεί ο γιατρός να ρωτά για τη σεξουαλική ζωή του ασθενούς, ώστε να μπορεί να κατευθύνει προς επίλυση τα όποια προβλήματα εντοπιστούν. Βασικές γραμμές ως προς την αντιμετώπιση αποτελούν: συζήτηση των θεμάτων με τον/τη σύντροφο, κυρίως συζήτηση σχετικά με τον φόβο του συντρόφου ότι θα προκαλέσει πόνο κατά τη διάρκεια της επαφής, ανακάλυψη βολικών θέσεων, χρήση αναλγητικών, ζέστης, μυοχαλαρωτικών πριν τη σεξουαλική επαφή, ώστε να μειωθεί ο πόνος.•••

Είναι σημαντικό να μπορεί ο γιατρός να ρωτά για τη σεξουαλική ζωή του ασθενούς, ώστε να μπορεί να κατευθύνει προς επίλυση τα όποια προβλήματα εντοπιστούν

αφιέρωμα

δερματοπάθειες 46

Κ. Λούμος Ψωρίαση: Μια μη μεταδοτική νόσος, με πολλά «πρόσωπα»

Τ. Κουκοπούλου Κάθε ψωριασικός ασθενής είναι διαφορετικός

Π. Παναγάκης Η σύγχρονη προσέγγιση της ψωρίασης

Γ. Κοντοχριστόπουλος Διαπυητική Ιδρωταδενίτιδα: Μια σοβαρή συστηματική νόσος

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ψωρίαση: Μια μη μεταδοτική νόσος, με πολλά «πρόσωπα» Συνέντευξη: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

κόμη και σήμερα, πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τα άτομα με ψωρίαση, παρότι πρόκειται για μια αυτοάνοση ασθένεια η οποία δεν μεταδίδεται. Το στίγμα αυτό οι ασθενείς το βιώνουν καθημερινά, εξαιτίας της φύσης της νόσου, που δημιουργεί πολλά προβλήματα στους πάσχοντες, οι οποίοι συχνά έχουν ανάγκη από ψυχολογική υποστήριξη. Πολύτιμο «εργαλείο» στη διαχείριση της νόσου μπορεί να αποτελέσει η αυτοφροντίδα, η οποία, σε συνδυασμό με την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση, εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής στους ασθενείς, μέχρι η επιστήμη να αποκαλύψει τις προϋποθέσεις για την οριστική ίαση της ψωρίασης.

Ιωάννη Βαρθα

Οι λανθασμένες αντιλήψεις και η πραγματικότητα

Ο πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Ψωριασικών Ασθενών, Κωνσταντίνος Λούμος, μιλάει στο PhB για τις λανθασμένες αντιλήψεις σε ό,τι αφορά τη νόσο με τα πολλά «πρόσωπα» και την πραγματικότητα. ΕΡ_Στη χώρα μας, όπως και παγκοσμίως, γίνονται πολλές καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού αναφορικά με την ψωρίαση. Έχουν βοηθήσει, και σε τι βαθμό, να αλλάξει η επικρατούσα νοοτροπία σχετικά με τη νόσο; ΑΠ_Η συστηματική ενημέρωση του κοινού που υλοποιεί το «Καλυψώ» τα τελευταία 45 τουλάχιστον χρόνια, σε συνεργασία με διάφορους φορείς, αυτοδιοικητικούς και

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Εταιρε Παθολ

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ  Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

ης αλίτης*

μη, έχει συντελέσει ώστε να ανέβει σημαντικά το επίπεδο ενημέρωσης του κοινού αναφορικά με την ψωρίαση. Η υλοποίηση ημερίδων και ενημερωτικών δράσεων σε διάφορες πόλεις, η κυκλοφορία ενημερωτικού υλικού, η μετάδοση τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών μηνυμάτων, οι ενημερωτικές τηλεοπτικές εκπομπές, οι δημοσιεύσεις σε έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, όπως επίσης και άλλες δράσεις ιδιαίτερου χαρακτήρα, όπως εκθέσεις φωτογραφίας, καλλιτεχνικές δημιουργίες κ.λπ., δίνουν σταθερά το μήνυμα πως η ψωρίαση δεν μεταδίδεται και πως ο άνθρωπος με ψωρίαση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη εξαιτίας των ορατών βλαβών του δέρματός του. Η ψωρίαση είναι ένα αυτοάνοσο, μη μεταδοτικό νόσημα, που δυσκολεύει μεν τη ζωή του ασθενούς, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελεί τροχοπέδη για την ομαλή, φυσιολογική εξέλιξη του ατόμου. Ωστόσο, ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς προκειμένου αυτή η ενημέρωση να φθάσει παντού και να άρει κάθε λάθος αντίληψη σχετικά με την ψωρίαση. ΕΡ_Φέτος, για μία ακόμη χρονιά, το Σωματείο Υποστήριξης Ψωριασικών Ασθενών «Καλυψώ» λειτουργεί Ομάδες Προσωπικής Ανάπτυξης. Ποια είναι τα πιο συχνά θέματα που απασχολούν τους ασθενείς; Εκτός από τους ίδιους, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής άτομα από τον οικογενειακό/προσωπικό τους κύκλο;

*Πρόεδρος της είας Ογκολόγων λόγων Ελλάδας

Κωνσταντίνος Λούμος* *Πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Ψωριασικών Ασθενών «Καλυψώ»

ΑΠ_Η ίδια η φύση της νόσου δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα στους πάσχοντες, πέρα από τα αμιγώς ιατρικά. Οι επιπτώσεις της ασθένειας, ειδικά σε άτομα νεαρών ηλικιών, είναι ποικίλες και κυρίως κοινωνικής και ψυχολογικής φύσης. Λόγω της επίδρασης στην εικόνα του σώματος, η νόσος φαίνεται ότι επηρεάζει ιδιαίτερα την αυτοεκτίμηση των ασθενών και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Επιπλέον, η ύπαρξή της, ιδίως σε βαριά μορφή, μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στην ποιότητα της ζωής του ασθενούς, παρόμοιες με αυτές άλλων σοβαρών χρόνιων ασθενειών, όπως οι καρδιακές και αναπνευστικές παθήσεις. Οι Ομάδες Προσωπικής Ανάπτυξης δημιουργήθηκαν για την ψυχολογική υποστήριξη των ανθρώπων με ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα και τη βελτίωση του συναισθηματικού τους κόσμου καθώς και του τρόπου αντιμετώπισης της νόσου και των συνεπειών της. Με την υποστήριξη συμβούλων ψυχικής υγείας, η ψωρίαση

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η αυτοφροντίδα μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη διαχείριση της νόσου

απομυθοποιείται, οι συμμετέχοντες αναπτύσσουν τον εαυτό τους ανοίγοντας όλο και περισσότερο τα θέματά τους, μοιράζονται τις εμπειρίες τους από την ψωρίαση και τις συνέπειές της, αποκτούν την αυτοπεποίθηση που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής και βρίσκουν λύσεις σε θέματα που τους απασχολούν. Θέματα όπως «η σχέση μου με την ψωρίαση», «η εικόνα του σώματός μου απέναντι στο περιβάλλον», «η ψωρίαση και η δουλειά μου», «πώς επηρεάζει η ψωρίαση τις προσωπικές μου σχέσεις», «η απομόνωση», «η συνέπεια στη θεραπεία», «το άγχος και ο φόβος για την ψωρίαση»,

γικό μου κόσμο (λιγότερο άγχος, περισσότερη χαλάρωση κ.λπ.), «επικοινωνώ» με το περιβάλλον μου, δεν αποκλείω τον εαυτό μου από δραστηριότητες εξαιτίας της ψωρίασης, συμμετέχω στις ομάδες του «Καλυψώ», για να βοηθήσω αποτελεσματικά τον εαυτό μου αλλά και τους άλλους. Αποδέχομαι, εν τέλει, την ψωρίασή μου, δίνοντάς της την αξία που της αναλογεί και όχι θέτοντάς τη στο «κέντρο» της ζωής μου. Η αυτοφροντίδα μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο «εργαλείο» στη διαχείριση της νόσου, γιατί ενδέχεται να βελτιώσει ακόμη και την έκταση των βλαβών του ανθρώπου με ψωρίαση.

αποτελούν τις βάσεις για ανάλυση και συζήτηση. Σε αρκετές περιπτώσεις, υπάρχει ενδιαφέρον για συμμετοχή στις ομάδες ατόμων του οικογενειακού ή/και προσωπικού κύκλου των ανθρώπων με ψωρίαση (γονείς για τα παιδιά τους ή και αντίστροφα).

ΕΡ_Με δεδομένο το ότι όλο και περισσότεροι ασθενείς αναζητούν πληροφόρηση από το Διαδίκτυο, είτε από ανάγκη είτε από επιλογή, πώς μπορεί κανείς να διαχωρίσει τον μύθο από την αλήθεια και να προστατευθεί;

ΕΡ_Η έννοια της αυτοφροντίδας, όταν μιλάμε για την ψωρίαση, σε τι συνίσταται;

ΑΠ_Η αλήθεια είναι πως το Διαδίκτυο έχει προσφέρει τεράστια βοήθεια στον τομέα της πληροφόρησης. Γνώση που πριν μερικές δεκαετίες δυσκολευόσουν να την αποκτήσεις ή και να την προσεγγίσεις, τώρα σού προσφέρεται απλόχερα από μια πλειάδα πηγών. Εκεί ακριβώς εντοπίζεται και ο κίνδυνος, το ρίσκο, της παραπληροφόρησης, καθώς δεν είναι όλες οι πηγές αξιόπιστες και μπορεί να λάβεις λάθος πληροφορίες. Ως «Καλυψώ», συστήνουμε προσοχή στην πληροφόρηση μέσω Διαδικτύου, αυστηρή επιλογή αξιόπιστων πηγών, ενημέρωση μόνο από αυτές τις αξιόπιστες

ΑΠ_«Αυτοφροντίδα» εκτιμώ πως είναι ένας όρος-«ομπρέλα» που καλύπτει ένα ευρύ πεδίο ενεργειών σε σχέση με την ψωρίαση και τον άνθρωπο με ψωρίαση. Κυρίαρχη ενέργεια «φροντίζω την ψωρίασή μου», δηλαδή επισκέπτομαι άμεσα τον δερματολόγο, είμαι συνεπής στη θεραπεία μου και τις απαιτήσεις της, φροντίζω τον εαυτό μου, τη διατροφή μου, τον ύπνο μου, την άσκησή μου, τον ψυχολο-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ πηγές, και είμαστε πάντα δίπλα σε όποιον θέλει να μας συμβουλευτεί, προκειμένου να μπορεί να εξασφαλίσει την ενημέρωση που χρειάζεται. Άλλωστε, έχοντας αντιληφθεί την ανάγκη για έγκυρη πληροφόρηση, προσπαθούμε και εμείς, μέσα από ενημερωτικά ηλεκτρονικά μηνύματα ή με δημοσιεύσεις στα κοινωνικά δίκτυα, να δίνουμε στα μέλη μας και σε όλους τους ενδιαφερόμενους πληροφόρηση για ό,τι νεότερο υπάρχει. ΕΡ_Τι διαφορετικό υπόσχονται οι νέες θεραπείες για την ψωρίαση;

ήταν, σε πολλές περιπτώσεις, δύσκολες στην εφαρμογή, απαιτούσαν τεράστια υπομονή από τη μεριά του ανθρώπου με ψωρίαση, και βέβαια η αποτελεσματικότητά τους ήταν περιορισμένη. Σήμερα, ο δερματολόγος έχει στα χέρια του τεράστια ενημέρωση και αναλυτική γνώση της ψωρίασης, της ψωριασικής αρθρίτιδας, των νοσηροτήτων που μπορεί να υπάρξουν, των παραμέτρων που απορρέουν από την ψωρίαση ή που την επηρεάζουν (ψυχολογία, διατροφή, περιβάλλον κ.λπ.), καθώς και ένα ευρύ πεδίο «εργαλείων», ώστε να μπορεί να επιλέξει την, κατά περίπτωση, πιο ωφέλιμη θεραπεία για τον άνθρωπο με ψωρίαση ή/και ψωριασική αρθρίτιδα, ώστε να του εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής. ΕΡ_Δεδομένου του ότι η ψωρίαση είναι μια σύνθετη πάθηση, το ακριβές αίτιο της οποίας εξακολουθεί να είναι άγνωστο, μπορεί κανείς να ελπίζει σε πλήρη ίαση;

ΑΠ_Εάν κοιτάξουμε πίσω τα τελευταία 50 χρόνια, είναι σίγουρο πως θα εκπλαγούμε με την αλματώδη εξέλιξη. Και αυτή η έκπληξη δεν αφορά μόνο στην εξέλιξη των θεραπευτικών μεθόδων, αλλά και στην αποτελεσματικότητά τους. Μερικές δεκαετίες πριν, οι διαθέσιμες θεραπείες

ΑΠ_Γνωρίζουμε ήδη πολλά για την ψωρίαση. Ακόμη περισσότερα όμως είναι αυτά που υπολείπονται να μάθουμε. Σαφώς, η ψωρίαση είναι μια σύνθετη πάθηση, που σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζει συν-νοσηρότητες. Η «γέννησή» της δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Και ασφαλώς, αν δεν γνωρίζεις το πώς δημιουργείται κάτι, δυσκολεύεσαι να το αντιμετωπίσεις. Η ιατρική επιστήμη, ωστόσο, βασιζόμενη στην έρευνα και στη συνεχή ανάγκη για αποτελεσματικότερα και ασφαλέστερα προϊόντα, εξελίσσεται, και συνεχώς νέα επιτεύγματα εμφανίζονται από την ιατρική κοινότητα. Αυτό που σήμερα είναι άγνωστο (αίτιο) μπορεί κάλλιστα αύριο να «αποκαλυφθεί» και, κατά συνέπεια, να υπάρξουν οι προϋποθέσεις για την πολυπόθητη οριστική ίαση. Δεν μπορούμε παρά να αισιοδοξούμε για τις μελλοντικές εξελίξεις.•••

Το Σωματείο «Καλυψώ», ενταγμένο στα εθνικά μητρώα φορέων παροχής υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και εθελοντικών ΜΗΚΥΟ, έχει ως σκοπό τη διαρκή ενημέρωση και την ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών με ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα. Στόχοι του Καλυψώ είναι:  Η ενημέρωση  Η υποστήριξη των δικαιωμάτων και η κοινωνική υποστήριξη των ανθρώπων που πάσχουν από τη νόσο  Η ψυχολογική υποστήριξη (ατομικές συνεδρίες, ομάδες προσωπικής ανάπτυξης, ενδονοσοκομειακή, τηλεφωνική)  Η εκπαίδευση και η δημιουργία (θεματικές συναντήσεις, βιωματικά εργαστήρια, προγράμματα εκπαίδευσης, ομάδα καλλιτεχνικής δημιουργίας και χειροτεχνίας). Μέλη του Σωματείου μπορεί να είναι άνθρωποι που υποφέρουν από ψωρίαση ή/και ψωριασική αρθρίτιδα, συγγενείς αυτών και όσοι σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο με τη νόσο.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κάθε ψωριασικός ασθενής είναι διαφορετικός

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

ολυπαραγοντική νόσος, η ψωρίαση αποτελεί ένα ανοσολογικώς διαμεσολαβούμενο νόσημα, με πολλές εκφράσεις. Στην Ελλάδα, βέβαια, συνοδεύεται και από πολλά προβλήματα. Αφενός οι ασθενείς καλούνται να καταβάλουν σημαντικά ποσά για να προμηθευτούν τις θεραπείες τους, αφετέρου χρειάζεται να αντιμετωπίσουν και το βαρύ στίγμα που συνοδεύει τη νόσο, όπως εξηγεί στο PhB η πρόεδρος του Συλλόγου «Επιδέρμια», Τ. Κουκοπούλου. «Η πρόοδος της ελληνικής κοινωνίας στην αποστιγματοποίηση των ασθενών με ψωρίαση είναι πολύ μικρή» σημειώνει η κυρία Κουκοπούλου. Την ίδια ώρα, προβληματική αποδεικνύεται και η διάγνωση, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι, αρχικά, λανθασμένη.

Ιωάννη Βαρθα

Ο ρόλος του γιατρού και η σωστή διάγνωση, η αναγνώριση της ψωρίασης ως δυσίατο νόσημα, η οικονομική επιβάρυνση, το στίγμα που ακολουθεί τη νόσο και οι ανησυχίες των ασθενών για τις επιπτώσεις του «τέλους εισόδου» 25% στα νέα φάρμακα

Πολλαπλάσια δύσκολη αποδεικνύεται η καθημερινότητα για τους ασθενείς με ψωριασική αρθρίτιδα, η οποία πλήττει έναν στους τρεις ασθενείς με ψωρίαση. ΕΡ_Η ψωρίαση είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, με πολλά «πρόσωπα». Κατ’ επέκταση, η θεραπευτική προσέγγιση κάθε ασθενή πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Τι ισχύει για τους ασθενείς στη χώρα μας; Πρόσβαση στις διαθέσιμες θεραπείες υπάρχει; ΑΠ_Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι η ψωρίαση ίσως είναι αυτοάνοσο νόσημα, δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί το αυτοαντιγόνο που θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνο για τη νόσο. Έτσι, οι ειδικοί αναφέρονται στην ψωρίαση ως ένα αυτοφλεγμονώδες

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Εταιρε Παθολ

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ  Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

ης αλίτης*

νόσημα. Σίγουρα όμως αποτελεί μια νόσο με πολλά «πρόσωπα». Προσβάλλει το δέρμα και τα νύχια και έχει πολλούς τύπους, όπως η ψωρίαση κατά πλάκας, η ανάστροφή, η σταγονοειδής, η φλυκταινώδης και η ερυθοδερμική. Επίσης, ένας ασθενής μπορεί να έχει ελαφριάς, μέτριας ή βαριάς μορφής ψωρίαση. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει πρόδηλα το γεγονός ότι η κλινική εικόνα δεν είναι ίδια σε όλους τους ασθενείς και η θεραπευτική επιλογή του γιατρού διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Συγκεκριμένα στη χώρα μας, ισχύουν τα ακόλουθα: Ό σον αφορά τα φάρμακα υψηλού κόστους, αυτά διατίθενται με μηδενική συμμετοχή για όλους τους ασθενείς, ασφαλισμένους και ανασφάλιστους.  Για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα για την ψωρίαση που δεν είναι υψηλού κόστους ο ασθενής καλείται να πληρώσει ποσοστό συμμετοχής 25%.  Για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα ο ασθενής επιβαρύνεται με το συνολικό κόστος, παρ’ όλο που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας του και της απαραίτητης φροντίδας του δέρματός του.

*Πρόεδρος της είας Ογκολόγων λόγων Ελλάδας

Τίνα Κουκοπούλου* *Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Ατόμων με Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα, «Επιδέρμια»

Είναι προφανής, λοιπόν, η οικονομική επιβάρυνση του ασθενούς με ψωρίαση. Επίσης, αν λάβουμε υπόψη τον ορισμό για τα δυσίατα νοσήματα όπως αυτός διατυπώνεται στο ΦΕΚ 1386Β/2001: «Ως δυσίατα νοσήματα θεωρούνται οι νοσηρές καταστάσεις και τα νοσήματα που απαιτούν μακροχρόνια νοσηλεία ή θεραπεία, προσβάλλουν ένα ή περισσότερα όργανα και χαρακτηρίζονται από εξάρσεις ή υφέσεις», θεωρούμε δεδομένο το ότι η ψωρίαση αποτελεί ένα δυσίατο νόσημα και θα έπρεπε σαφέστατα να περιλαμβάνεται σε αυτά. Πάγιο αίτημα του Πανελλήνιου Συλλόγου Ασθενών με Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα «Επιδέρμια» αποτελεί η συμπερίληψη της ψωρίασης στην κατηγορία των δυσίατων νοσημάτων και η συνεπαγόμενη διαμόρφωση του επιπέδου συμμετοχής του ασθενούς από 25% –που είναι σήμερα– σε 10%, εξαιτίας της σοβαρότητας και της χρονιότητας της νόσου. Επιπλέον, ως ασθενείς, μας απασχολούν οι φημολογούμενες προτάσεις του Υπουργείου Υγείας για την επιβολή «τέλους εισόδου» 25% στα νέα φάρμακα, που θα δυσχεράνουν την πρόσβασή μας σε αυτά. Οι ειδικοί αναφέρονται σε καθυστερήσεις ώς και 4 χρόνια. Ειδικά για τους

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η κλινική εικόνα δεν είναι ίδια σε όλους τους ασθενείς, και η θεραπευτική επιλογή του γιατρού διαφέρει από ασθενή σε ασθενή

ασθενείς με ψωρίαση, το σημαντικότερο όλων είναι η πρόσβαση σε ποικιλία θεραπευτικών επιλογών. Υπάρχουν ασθενείς με άμεση ανάγκη ενός νέου θεραπευτικού σχήματος και φοβόμαστε πως η επιλογή αυτή θα αργήσει ή δεν θα υπάρξει καθόλου αν κάποια φάρμακα κριθούν ως ασύμφορα. Ζητούμενο είναι να έχουμε όλες τις θεραπευτικές επιλογές και όχι λιγότερες από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους πολίτες. ΕΡ_Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του γιατρού; ΑΠ_Ο ρόλος του γιατρού είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην πορεία του ασθενούς με το νόσημα. Έχει μεγάλη σημασία ο ασθενής να επισκεφτεί τον ειδικό γιατρό για τη νόσο του, που είναι ο δερματολόγος για την ψωρίαση και ο ρευματολόγος για την ψωριασική αρθρίτιδα. Καταρχάς, στον ειδικό γιατρό ο ασθενής θα έχει μια σωστή διάγνωση. Το αναφέρουμε αυτό διότι, δυστυχώς, υπάρχουν

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

πάρα πολλά περιστατικά με λάθος αρχική διάγνωση. Στη συνέχεια, ο γιατρός θα εκτιμήσει την κατάσταση της υγείας του ασθενούς, τη σοβαρότητα της νόσου, και κατ’ επέκταση θα τον ενημερώσει, θα τον συμβουλεύσει και θα τον καθοδηγήσει στη βέλτιστη για τον ασθενή θεραπευτική επιλογή. Βέβαια, για να γίνει αυτό πραγματικότητα θα πρέπει και ο ίδιος ο ασθενής, από την πλευρά του, να είναι σε θέση να περιγράψει τα συμπτώματά του στον γιατρό και να τον ενημερώσει πλήρως για όλες τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του. Μόνο έτσι θα υπάρξει επικοινωνία κα συνεργασία ανάμεσα στον γιατρό και τον ασθενή. ΕΡ_Μία από τις εκδηλώσεις της νόσου είναι και η ψωριασική αρθρίτιδα. Ποια είναι η καθημερινότητα των ασθενών αυτών; ΑΠ_Εκτός από το δέρμα, η ψωρίαση μπορεί να συνδεθεί με χρόνια φλεγμονώδη

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ αρθρίτιδα, η οποία είναι γνωστή ως ψωριασική αρθρίτιδα. Η ψωριασική αρθρίτιδα προσβάλλει τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης και άλλες αρθρώσεις, όπως αυτές των ποδιών και των χεριών. Τα κλινικά συμπτώματα διαφέρουν, με συχνότερα την περιφερειακή αρθρίτιδα, τη σπονδυλίτιδα, την ενθεσίτιδα, καθώς και την αρθρίτιδα στα δάχτυλα και τη δακτυλίτιδα. Η ψωριασική αρθρίτιδα μπορεί να οδηγήσει έναν ασθενή σε χρόνιο πόνο και σε αλλαγή της φυσικής εμφάνισης. Ένας στους τρεις ασθενείς με ψωρίαση εμφανίζει ψωριασική αρθρίτιδα, και οπωσδήποτε η καθημερινότητά του είναι δύσκολη. Συνεπώς, ο ασθενής με ψωριασική αρθρίτιδα επιβάλλεται να απευθυνθεί σε ρευματολόγο, που είναι ο κατάλληλος γιατρός για τη νόσο του, και στη συνέχεια να συμμορφωθεί στην αγωγή του, ούτως ώστε να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα και να εξασφαλίσει στον εαυτό του ποιότητα ζωής. ΕΡ_Είστε ένας σχετικά νέος σύλλογος ασθενών, αλλά έχετε ήδη διοργανώσει καμπάνιες ευαισθητοποίησης γύρω από την ψωρίαση. Οι προσπάθειες φαίνεται να στρέφονται ιδιαιτέρως γύρω από το στίγμα που συνοδεύει τη νόσο. Πρόοδοι στην ελληνική κοινωνία έχουν παρατηρηθεί; ΑΠ_Πράγματι, ο ασθενής με ψωρίαση έρχεται αντιμέτωπος με τη στιγματοποίηση. Ο κύριος λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι οι εμφανείς δερματικές βλάβες σε συνδυασμό με την άγνοια του κόσμου για τη νόσο. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού πιστεύει ακόμη ότι η ψωρίαση είναι μεταδοτική. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Ασθενών με Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα «Επιδέρμια» προβαίνει σε σειρά δράσεων με στόχο την αποστιγματοποίηση και την ενημέρωση του κοινού για τη μη μεταδοτικότητα της νόσου. Καλούμε λοιπόν όλους ασθενείς με ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα να έρθουν κοντά μας και να συμμετάσχουν ενεργά στις δράσεις μας, για τις οποίες μπορούν να ενημερώνονται από την ιστοσελίδα μας www.epidermia.gr. Ένα επιπλέον πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο ασθενής στη χώρα μας είναι αυτό της σύγχυσης της ψωρίασης με την ψώρα. Δυστυχώς, το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει πως πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές νόσους. Η πρόοδος της ελληνικής κοινωνίας στην

αποστιγματοποίηση των ασθενών με ψωρίαση είναι πολύ μικρή. Γι’ αυτό ο ρόλος του «Επιδέρμια» είναι τόσο σημαντικός, και υποσχόμαστε να εξακολουθήσουμε να προσπαθούμε προς την εξάλειψη του στίγματος με σωστή ενημέρωση και στοχευόμενες δράσεις. ΕΡ_Η έννοια της αυτοφροντίδας, όταν μιλάμε για την ψωρίαση, σε τι συνίσταται; ΑΠ_Η αυτοφροντίδα, σε πρώτο επίπεδο, συνδέεται με την αποδοχή από τον ασθενή της νόσου και όσων αυτή συνεπάγεται, δηλαδή τα συμπτώματα, τις εξάρσεις, τις υφέσεις, καθώς και τον ανίατο χαρακτήρα της. Στη συνέχεια, η αυτοφροντίδα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία του. Είναι δεδομένο το γεγονός ότι με τη συμμόρφωση επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα, και έτσι ο ασθενής εξασφαλίζει ποιότητα ζωής. Επιπλέον, η αυτοφροντίδα εμπεριέχει και ένα σύνολο δράσεων από μεριάς του ασθενούς, ούτως ώστε να οδηγηθεί σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, με αποτέλεσμα την καλύτερη κλινική του εικόνα. Ο ασθενής, μέσα από το έντυπο υλικό του Πανελλήνιου Συλλόγου Ασθενών με Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα «Επιδέρμια», μπορεί να ενημερωθεί και να συλλέξει χρήσιμες συμβουλές για τη ζωή με ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα. ΕΡ_Τι ευελπιστείτε ότι μπορεί να επιφυλάξει το μέλλον στη διαχείριση της νόσου; Είναι δυνατή η πλήρης ίαση; ΑΠ_Με τα σημερινά δεδομένα η πλήρης ίαση δεν είναι δυνατή. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει την ψωρίαση ως ένα χρόνιο, ανίατο, μη μεταδιδόμενο και επώδυνο νόσημα, με σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής των ασθενών. Η αιτιολογία της ψωρίασης εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη και ασαφής. Εμείς, σαν ασθενείς που καλούμαστε να ζήσουμε με την ψωρίαση και την ψωριασική αρθρίτιδα σε όλη μας τη ζωή, δεν μπορούμε παρά να ελπίζουμε για την εύρεση μιας θεραπείας που θα υπόσχεται πλήρη ίαση. Άλλωστε, η επιστήμη έχει αποδείξει, επανειλημμένα, ότι μπορεί να κάνει θαύματα.•••

Για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα ο ασθενής επιβαρύνεται με το συνολικό κόστος, παρ’ όλο που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας

INFOGRAPHICS

Το τοπίο της Ψωρίασης και της Ψωριασικής Αρθρίτιδας (ΨΑ) Αναλογία σοβαρότητας επιπολασμού της Ψωρίασης και συνολικές περιπτώσεις το 2016 - ανά χώρα

ΗΠΑ

Γερμανία

Ιταλία Ελαφρά

Γαλλία Μέτρια

Ισπανία

5,2%

αύξηση του αναμενόμενη ψωρίασης την της επιπολασμού ία σε ΗΠΑ, Ιαπωνία ετ επόμενη δεκαλες αγορές της ΕΕ και 5 μεγά

ΗΒ

Ιαπωνία

Σοβαρή

Φάρμακα για την Ψωρίαση και την ΨΑ σε μελέτες που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα*, είναι σε εξέλιξη και σχεδιάζονται

*περιλαμβάνει μελέτες που έχουν ολοκληρωθεί τα τελευταία 2 χρόνια

Συμφωνίες για Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα Αριθμός συμφωνιών και μέση αξία συμφωνίας σε δολάρια Αμερικής

Ψωρίαση

Προϊόντα συνεργασίας εταιρειών

Ψωρίαση: 49%

Ψωριασική Αρθρίτιδα: 93%

Δερματολογία συνολικά: 46%

Αυτοάνοσα και Φλεγμονώδη συνολικά: 49%

Ψωριασική Αρθρίτιδα

Ψωρίαση και ΨΑ συμφωνίες αδειοδότησης - ανά είδος εταιρειών και ρόλο

Big Pharma Αναδυόμενες Ινστιτούτο/ Πανεπιστήμιο Τύπος Συνεργαζόμενης Εταιρείας

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

Μεσαίου Μεγέθους

Ιδιωτικές

Τύπος Προέλευσης Εταιρείας

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Το τοπίο των βιο-ομοειδών # πατεντών που λήγουν τα επόμενα 5 έτη

# κλινικών μελετών χρηματοδοτούμενων από τη βιομηχανία

1.136 112 ΔΙΕΘΝΩΣ ΗΠΑ

ΨΩΡΙΑΣΙΚΗ 446 41 ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΔΙΕΘΝΩΣ ΗΠΑ

αριθμός μελετών βιο-ομοειδών

συνολικός αριθμός μελετών

ΨΩΡΙΑΣΗ

2% των μελετών της ψωρίασης και 11% της ΨΑ αφορούν βιο-ομοειδή

Προϊόντα συνεργασίας εταιρειών 19%

των φαρμάκων για την Ψωρίαση υπό ανάπτυξη είναι βιο-ομοειδή

Προκλινικές

Φάσης Ι

Φάσης ΙΙ

Φάσης ΙΙΙ

Προέγκρισης

Εγγεγραμμένα

Σε Κυκλοφορία

ΨΩΡΙΑΣΗ Βιο-ομοειδή

Μη βιο-ομοειδές φάρμακο

64%

των φαρμάκων για ΨΑ υπό ανάπτυξη είναι βιο-ομοειδή

Προκλινικές

Φάσης Ι

Φάσης ΙΙ

Φάσης ΙΙΙ

Προέγκρισης

Εγγεγραμμένα

Σε Κυκλοφορία

ΨΩΡΙΑΣΙΚΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

Ασθενείς που θα στραφούν σε βιο-ομοειδές φάρμακο - ανά χώρα 1 έτος μετά την κυκλοφορία του βιο-ομοειδούς

νουν Η πλειονότητα των ασθενών που λαμβά ουν το πρωτότυπο etanercept θα αλλάξ ές μοειδ βιο-ο ν λάβου θεραπεία για να την του φαρμάκου μέσα σε 3 χρόνια από κυκλοφορία του βιο-ομειδούς

3 έτη μετά την κυκλοφορία του βιο-ομοειδούς

Eκτιμήσεις μέσου % ασθενών που λαμβάνουν το πρωτότυπο etanercept που θα στραφούν στο βιο-ομοειδές του φαρμάκου 1 και 3 χρόνια μετά την κυκλοφορία του

Εκτιμήσεις μέσου % ασθενών που λαμβάνουν πρωτότυπους βιολογικούς παράγοντες (εκτός etanercept) οι οποίοι θα στραφούν στο βιο-ομοειδές του etanercept 1 και 3 χρόνια μετά την κυκλοφορία του

Εκτιμήσεις μέσου % μη προθεραπευόμενων ασθενών που θα στραφούν στο βιο-ομοειδές του etanercept 1 και 3 χρόνια μετά την κυκλοφορία του

ΗΠΑ

Γαλλία

Γερμανία

Ιταλία

Ισπανία

ΗΒ

Πηγή:

ΑΡΘΡΟ

Η σύγχρονη προσέγγιση της ψωρίασης

του Παντελή Παναγάκη,

ΔερματολόγουΑφροδισιολόγου, Διευθυντή ΕΣΥ-Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός»

ψωρίαση, παλαιότερα, χαρακτηριζόταν χρόνια, φλεγμονώδης, υποτροπιάζουσα, δυσίατη δερματοπάθεια. Στις μέρες μας, μετά από χρόνια επιστημονικών μελετών, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος αναφορικά με τη διαλεύκανση της παθογένειάς της και επιβεβαίωση του ανοσολογικού μηχανισμού της νόσου. Έτσι, πλέον, η ψωρίαση θεωρείται μια μη μεταδοτική, αυτοφλεγμονώδης νόσος, που μπορεί να συνυπάρχει με πολλά άλλα νοσήματα, έχει σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, αλλά επηρεάζει και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Νε-

Η θεραπευτική φαρέτρα της ψωρίασης έχει εμπλουτιστεί, τα τελευταία χρόνια, με την εμφάνιση νέων, στοχευμένων θεραπειών, που παρουσιάζουν μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και σταθερό προφίλ ασφάλειας

ότερα στοιχεία υποδηλώνουν τη γενετική βάση της νόσου, η οποία πιθανώς να ενεργοποιείται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, το στρες, το αλκοόλ, οι διατροφικές συνήθειες αλλά και οι λοιμώξεις. Η ψωρίαση είναι μια χρόνια νόσος με την οποία ζουν περισσότερα από 200.000 άτομα στην Ελλάδα. Παρ’ όλο που η ακριβής αιτία της παραμένει άγνωστη, η ψωρίαση είναι μια ανοσολογική διαταραχή που σχετίζεται με την υπερενεργοποίηση των Τ λεμφοκυττάρων, κατά την οποία επιταχύνεται ο κύκλος ανάπτυξης των κυττάρων της επιδερμίδας (κερατι-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Η ψωρίαση είναι μια χρόνια νόσος με την οποία ζουν περισσότερα από 200.000 άτομα στην Ελλάδα

νοκύτταρα). Φυσιολογικά, τα κερατινοκύτταρα ανανεώνονται κάθε 30 ημέρες. Στην ψωρίαση ο πολλαπλασιασμός των κυττάρων είναι τόσο γρήγορος (3-4 ημέρες), ώστε τα κερατινοκύτταρα δεν προλαβαίνουν να ωριμάσουν φυσιολογικά και να διαφοροποιηθούν, με αποτέλεσμα την υπερσυσσώρευσή τους και τον σχηματισμό των χαρακτηριστικών πλακών της νόσου. Η πιο συχνή μορφή της νόσου είναι η ψωρίαση κατά πλάκας και αφορά περίπου το 80% των ασθενών. Η τυπική εικόνα έχει ερυθρές, επηρμένες πλάκες, που καλύπτονται από σκληρά αργυρόχροα λέπια, λόγω της υπερσυσσώρευσης νεκρών κυττάρων στην επιδερμίδα. Μπορεί να υπάρχει κνησμός και πόνος στη συγκεκριμένη περιοχή του δέρματος. Αυτή η μορφή ψωρίασης μπορεί να εντοπίζεται οπουδήποτε στο σώμα, αλλά συνήθως εμφανίζεται αμφοτερόπλευρα στα γόνατα, τους αγκώνες και το τριχωτό της κεφαλής. Μπορεί, επίσης, να προσβάλλονται οι παλάμες και τα πέλματα, τα νύχια, η περιοχή των γεννητικών οργάνων και σπανιότερα το πρόσωπο. Για πολλούς ανθρώπους, η ψωρίαση κατά πλάκας δεν είναι ένα απλό αισθητικό πρόβλημα, αλλά μπορεί να έχει σημαντικά αρνητικό αντίκτυπο στους ασθενείς και τις κοινωνικές συναναστροφές τους, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται έντονα η συνολική ποιότητα της ζωής τους. Παρ’ όλο που η ψωρίαση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνότερα αφορά τις ηλικίες 15-40 ετών και είναι πιο σπάνια σε παιδιά κάτω των 10 ετών. Φαίνεται να υπάρχει γενετικό υπόβαθρο, καθώς πολλοί ασθενείς έχουν οικογενειακό ιστορικό ψωρίασης. Η ψωρίαση χαρακτηρίζεται από περιόδους εξάρσεων και υφέσεων και συσχετίζεται με άλλες συστηματικές φλεγμονώδεις νόσους, όπως η ψωριασική αρθρίτιδα. Μέχρι και το 30% των ασθενών με ψωρίαση είναι πιθανό να αναπτύξουν ψωριασική αρθρίτιδα στη διάρκεια της ζωής τους. Η ψωρίαση αφορά στο 2-3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η πλειοψηφία των ασθενών πάσχουν από ήπια ψωρίαση και σχεδόν το 25% των ασθενών πάσχουν από μέτρια και σοβαρή ψωρίαση. Παρά το γεγονός ότι η ψωρίαση αφορά κυρίως στο δέρμα και τις αρθρώσεις, οι ασθενείς είναι πιθανό να παρουσιάσουν συννοσηρότητες που επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής, την ψυχολογική

ΑΡΘΡΟ κατάσταση και το προσδόκιμο επιβίωσής τους. Η συχνότητα εμφάνισης ιδιοπαθών φλεγμονωδών νοσημάτων του εντέρου (Νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα) είναι μέχρι και 7 φορές μεγαλύτερη στους ασθενείς με ψωρίαση σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι επίσης μεγαλύτερη στους ασθενείς με ψωρίαση, λόγω της συχνής συνύπαρξης μεταβολικού συνδρόμου (αυξημένο σωματικό βάρος, κοιλιακή παχυσαρκία, διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση κ.λπ.). H παιδιατρική ψωρίαση κάνει, συνήθως, την εμφάνισή της στην ηλικία των 7-11 ετών, ενώ ο επιπολασμός της υπολογίζεται σε 0,7%. Η ποιότητα ζωής των παιδιών με ψωρίαση επιβαρύνεται σημαντικά, εξαιτίας του πόνου και του κνησμού που προκαλεί η νόσος. Περίπου, το 1/3 των ενηλίκων ασθενών με ψωρίαση πάσχουν από τη νόσο από την παιδική τους ηλικία.

ται κυρίως στις περιοχές της μασχάλης, των γεννητικών οργάνων, κάτω από το στήθος και μεσογλουτιαία. Λόγω αυτής της εντόπισης, ο κνησμός και ο ιδρώτας προκαλούν έντονη ενόχληση. Η ερυθροδερμική ψωρίαση, που είναι η σοβαρότερη και σπανιότερη (λιγότερο από το 5% των περιπτώσεων) μορφή της νόσου, χαρακτηρίζεται από καθολική φλεγμονή και ερυθρότητα του δέρματος, ενώ συνυπάρχουν και συστηματικά συμπτώματα (πυρετός, κακουχία). Χρήζει άμεσης ιατρικής φροντίδας. H φλυκταινώδης ψωρίαση, στην οποία δεν υπάρχουν υπερκερατωσικές πλάκες. Χαρακτηρίζεται από τον σχηματισμό φλυκταινών και τη συνάθροιση πολυμορφοπύρηνων κυττάρων στην επιδερμίδα. Είναι σοβαρή, αλλά πιο σπάνια (αφορά το 5% των ασθενών), και διακρίνεται στην

Η πιο συχνή μορφή της νόσου είναι η ψωρίαση κατά πλάκας και αφορά περίπου το 80% των ασθενών

Εκτός από την ψωρίαση κατά πλάκας, που είναι η συχνότερη μορφή της νόσου, υπάρχουν άλλες τέσσερις μορφές ψωρίασης:  Η σταγονοειδής ψωρίαση είναι συχνότερη σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες και συχνά έπεται μιας στρεπτοκοκκικής λοίμωξης. Εμφανίζεται με διάσπαρτες μικρές, ερυθηματολεπιδώδεις βλατίδες και κατανέμεται γενικευμένα στον κορμό και τα άκρα. Εμφανίζεται στο 10% των περιπτώσεων και, συνήθως, αποτελεί μια ήπια μορφή της νόσου.  Η ανάστροφη ψωρίαση εμφανίζεται στις πτυχές του σώματος και χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα και φλεγμονή. Σε αντίθεση με την ψωρίαση κατά πλάκας, τα λέπια μπορεί να μην είναι έντονα εμφανή, λόγω της εντόπισης. Εντοπίζε-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

εντοπισμένη (παλαμών-πελμάτων) και στη γενικευμένη μορφή. Παρ’ όλο που οι ασθενείς παρουσιάζουν μόνο μία μορφή ψωρίασης, μερικές φορές μπορεί να μεταπέσουν σε άλλη μορφή. Σε κάποιες περιπτώσεις, περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν την αλλαγή από μια μορφή ψωρίασης σε κάποια άλλη. Περίπου το 50% των ασθενών με ψωρίαση και το 80% των ασθενών με ψωριασική αρθρίτιδα αναμένεται να παρουσιάσουν πρόβλημα στα νύχια (ψωριασική ονυχία). Οι επιπτώσεις στα νύχια μπορεί να είναι η υπερκεράτωση (πάχυνση του νυχιού), η ονυχόλυση (διαχωρισμός και αποκόλληση νυχιού), ο αποχρωματισμός (καφέ-κίτρινο χρώμα) και η βοθρία (εμφάνιση μικρών οπών).

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ Η ψωριασική ονυχία επηρεάζει πολύ αρνητικά την καθημερινότητα και την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Όπως ήδη αναφέρθηκε, μέχρι και 30% των ασθενών με ψωρίαση μπορεί να αναπτύξουν ψωριασική αρθρίτιδα, που μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη αρθρική καταστροφή. Ωστόσο, ενδέχεται, αρχικά, κάποιοι ασθενείς να εμφανίσουν πρώτα συμπτώματα στις αρθρώσεις και στη συνέχεια να δημιουργηθούν ψωριασικές πλάκες. Πρόκειται για έναν τύπο αρθρίτιδας που εντοπίζεται χαρακτηριστικά στις αρθρώσεις των δακτύλων, αλλά και στα γόνατα και τους αγκώνες. Χαρακτηριστικά της είναι η έντονη φλεγμονή, η πρωινή δυσκαμψία, η ερυθρότητα και κυρίως ο πόνος που προκαλεί. Επιπλέον, τα άτομα με ψωρίαση έχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν μεταβολικό σύνδρομο και καρδιαγγειακή νόσο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η επίδραση της ψωρίασης στην ποιότητα ζωής είναι συγκρίσιμη με εκείνη άλλων χρόνιων και πολύ επιβαρυντικών για την υγεία νοσημάτων, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, ο σακχαρώδης διαβήτης, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, ακόμη και οι κακοήθειες. Τα συμπτώματα της ψωρίασης, όπως ο κνησμός, ο πόνος και η εικόνα των ψωριασικών πλακών, προκαλούν άγχος και αίσθημα ντροπής στους ασθενείς. Τα άτομα με ψωρίαση αντιμετωπίζουν προβλήματα στις κοινωνικές, διαπροσωπικές, σεξουαλικές και εργασιακές τους σχέσεις, λόγω του έντονου στιγματισμού που απορρέει από την εικόνα της νόσου. Για τους παραπάνω λόγους, η συγκεκριμένη νόσος χαρακτηρίζεται από σημαντική επιβάρυνση της ποιότητας ζωής των ασθενών, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι συνδέεται με έντονη ψυχολογική επιβάρυνση, ενεργό κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό και αλκοολισμό. Η θεραπευτική φαρέτρα της ψωρίασης έχει εμπλουτιστεί, τα τελευταία χρόνια, με την εμφάνιση νέων στοχευμένων θεραπειών, που παρουσιάζουν μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και σταθερό προφίλ ασφάλειας, ενώ βασικό τους πλεονέκτημα είναι ο έλεγχος της ψωρίασης και των συννοσηροτήτων που σχετίζονται με αυτή. Πιο συγκεκριμένα, έχουν ένδειξη για χρήση και σε ασθενείς με ψωριασική αρθρίτιδα, την πιο συχνή συνοδό πάθηση της ψωρίασης. Πρέπει να τονιστεί ότι είναι σημαντικό ο ασθενής με ψωρίαση να αντιμετωπίζεται ολιστικά από τον θεράπο-

Παρ’ όλο που οι ασθενείς παρουσιάζουν μόνο μία μορφή ψωρίασης, μερικές φορές μπορεί να μεταπέσουν σε άλλη μορφή

ντα γιατρό του και οι διάφοροι παράγοντες κινδύνου να αναγνωρίζονται και να αντιμετωπίζονται εγκαίρως. Η ορθή και μακροχρόνια –αλλά κυρίως η έγκαιρη– χορήγηση των συγκεκριμένων θεραπειών βοηθά στην πρώιμη ρύθμιση της ψωρίασης και των συννοσηροτήτων, άρα περιορίζει σημαντικά το κόστος της νόσου. Επιπλέον, η ευεργετική δράση τους βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και του περιβάλλοντός τους. Συνεπώς, η έγκαιρη παρέμβαση συμβάλλει όχι μόνο στην καλυτέρευση της ποιότητας ζωής των ατόμων με ψωρίαση αλλά και στη μείωση των απουσιών από την εργασία, και κυρίως στη βελτίωση της αποδοτικότητας κατά την παραμονή τους στον χώρο της εργασίας. Μάλιστα, τα οφέλη από τη χρήση των καινοτόμων αυτών θεραπειών μεγιστοποιούνται όταν χρησιμοποιηθούν έγκαιρα, με στενή παρακολούθηση από τον δερματολόγο και συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία.•••

Η ορθή, μακροχρόνια και έγκαιρη χορήγηση των θεραπειών βοηθά στην πρώιμη ρύθμιση της ψωρίασης και των συννοσηροτήτων, περιορίζοντας σημαντικά το κόστος 59

ΑΡΘΡΟ Χρόνια υποτροπιάζουσα φλεγμονώδης νόσος του δέρματος, με γενετικό υπόβαθρο

ΔΙΑΠΥΗΤΙΚΉ ΙΔΡΩΤΑΔΕΝΊΤΙΔΑ

Μια σοβαρή συστηματική νόσος

του Γεωργίου Κοντοχριστόπουλου,

ΔερματολόγουΑφροδισιολόγου, Διευθυντή ΕΣΥ-Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός»

πώδυνα οζίδια και αποστήματα που πυορροούν και υποτροπιάζουν στις πτυχές του σώματος; Πολλοί αποδίδουν αυτήν την εικόνα σε μια επίμονη λοίμωξη του δέρματος, σε κακή υγιεινή ή σε ευαισθησία στα αποσμητικά προϊόντα και την αποτρίχωση. Οι δερματολόγοι όμως αναγνωρίζουν εύκολα σε αυτά τα συμπτώματα την κλινική εικόνα της διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας, μιας σοβαρής, χρόνιας και δυσίατης δερματοπάθειας. Τι, ακριβώς, είναι όμως η διαπυητική ιδρωταδενίτιδα; Η διαπυητική ιδρωταδενίτιδα είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα φλεγμονώδης νόσος του δέρματος, που προσβάλλει τους

Η πάθηση του δέρματος που διαγιγνώσκεται με δυσκολία, καθώς έχει υπολογιστεί ότι, κατά μέσο όρο, η διάγνωσή της καθυστερεί 7 χρόνια, αφού προηγουμένως οι ασθενείς έχουν επισκεφθεί γιατρούς 5 διαφορετικών ειδικοτήτων!

τριχικούς θύλακες στις πτυχές του σώματος, δηλαδή στα σημεία στα οποία υπάρχουν πολλοί αποκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες. Οι τυπικές βλάβες περιλαμβάνουν επώδυνα οζίδια, αποστήματα και συρίγγια που συνοδεύονται από δύσοσμες πυώδεις εκκρίσεις και, στις πιο βαριές μορφές της νόσου, υπερτροφικές ουλές και οίδημα της προσβεβλημένης περιοχής. Κατά κανόνα, οι βλάβες εντοπίζονται στις μασχάλες, κάτω από τους μαστούς, τη μηρογεννητική περιοχή και τους γλουτούς. Η πάθηση αυτή όμως δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία των ασθενών αλλά όλες τις πτυχές της ζωής τους: προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική. Λόγω της

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ φύσης και της εντόπισης των συμπτωμάτων, ακόμη και οι ηπιότερες μορφές της έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Η καθημερινότητα των πασχόντων περιστρέφεται γύρω από την ανάγκη να καλύψουν τη δυσάρεστη οσμή, τις αντιαισθητικές στην όψη ουλές και τα αποστήματα και, το κυριότερο, να διαχειριστούν αποτελεσματικά τον χρόνιο και έντονο πόνο. Πρέπει, επίσης, να τονιστεί ότι η νόσος έχει εξίσου καταστρεπτικές συνέπειες στην ψυχική υγεία των ασθενών, με την κατάθλιψη να πλήττει έναν μεγάλο αριθμό αυτών. Η συχνότητα της νόσου εκτιμάται στο 1%, δηλαδή δεν είναι σπάνια. Συνήθως, τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται μετά την εφηβεία, και οι γυναίκες έχουν διπλάσιες έως πενταπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν σε σχέση με τους άνδρες. Θεωρείται μια πολυπαραγοντική νόσος, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε με σαφήνεια την ακριβή αιτιολογία της. Φαίνεται ότι η φλεγμονή πυροδοτείται από μια διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος (φυσική ανοσία), με το γενετικό υπόβαθρο και τον τρόπο ζωής του ασθενούς να παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι 1 στους 3 ασθενείς έχει θετικό οικογενειακό ιστορικό, το 90% είναι καπνιστές, ενώ το 62% παχύσαρκοι. Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική εικόνα (τυπικές βλάβες και τυπική εντόπιση των βλαβών στο σώμα), τις υποτροπές και τη χρονιότητα. Λόγω όμως της άγνοιας των περισσότερων ασθενών για τη συγκεκριμένη πάθηση, η διάγνωση, πολύ συχνά, γίνεται καθυστερημένα, όταν η νόσος έχει εξελιχθεί αρκετά και τα συμπτώματα έχουν επιδεινωθεί πολύ. Μάλιστα, έχει υπολογιστεί ότι, κατά μέσο όρο, η διάγνωση της νόσου καθυστερεί 7 χρόνια, αφού προηγουμένως οι ασθενείς έχουν επισκεφθεί γιατρούς 5 διαφορετικών ειδικοτήτων! Επίσης, τα αρχικά της συμπτώματα προσομοιάζουν με την κλινική εικόνα πολλών άλλων παθήσεων, όπως της σταφυλοκοκκικής λοίμωξης, της ακμής, της θυλακίτιδας ή της δοθιήνωσης, με συνέπεια πολλοί ασθενείς να λαμβάνουν εσφαλμένη διάγνωση και η αντιμετώπιση της νόσου να περιπλέκεται ακόμη περισσότερο. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας αποτελεί πρόκληση, καθώς είναι μια εξελισσόμενη και ανίατη νόσος, για την οποία, μέχρι πρό-

σφατα, δεν υπήρχε καμία εγκεκριμένη θεραπεία. Αρχικά, συνιστάται στους ασθενείς να κάνουν ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, όπως να χάσουν τυχόν περιττά κιλά και να διακόψουν το κάπνισμα. Από εκεί και πέρα, η θεραπευτική στρατηγική στοχεύει στον περιορισμό της έντασης των συμπτωμάτων και στην αναχαίτιση της εξέλιξης της νόσου. Μέχρι χθες, ο δερματολόγος επιδίωκε να ανακουφίσει τον ασθενή με τη χορήγηση αντιβιοτικών και παυσίπονων, ενώ σε πιο βαριά περιστατικά μπορεί να χρειαζόταν χειρουργική παρέμβαση. Οι υποτροπές ωστόσο, ήταν σχεδόν βέβαιες. Πρόσφατα, όμως, εγκρίθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων νέα φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της μέτριας έως σοβαρής διαπυητικής ιδρωταδενίτιδας από την ηλικία των 12 ετών. Η συγκεκριμένη θεραπεία προκαλεί γρήγορη ύφεση των συμπτωμάτων και σημαντική μείωση του πόνου, βελτιώνοντας αισθητά την ποιότητα ζωής των ασθενών και είναι σήμερα διαθέσιμη σε όλους, ακόμη και σε εκείνους που έχουν χάσει την ασφαλιστική τους ικανότητα. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό όσοι εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα να απευθύνονται αμέσως σε δερματολόγο, ο οποίος είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος για να διαγνώσει και να διαχειριστεί τη συγκεκριμένη πάθηση.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Θετική γνωμοδότηση από την αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων σε 11 νέα φάρμακα

«Πράσινο φως» σε νέες θεραπείες

ΕΜΑ

Μεταξύ των νέων φαρμακευτικών θεραπειών και δύο φάρμακα για την αντιμετώπιση σπάνιων νευροεκφυλιστικών παθήσεων σε παιδιά

ετική γνωμοδότηση έλαβαν από την αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (European Medicines AgencyEMA) 11 νέες φαρμακευτικές θεραπείες. Όλες τους αναμένεται να λάβουν έγκριση κυκλοφορίας τους επόμενους μήνες. Ανάμεσα στις νέες θεραπείες ξεχωρίζουν δύο, οι οποίες αφορούν στην αντιμετώπιση σπάνιων νευροεκφυλιστικών παθήσεων σε παιδιά. Αναλυτικότερα, τα υπό έγκριση σκευάσματα αφορούν τα ακόλουθα νοσήματα:  Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία: Θεωρείται μία από τις πιο συχνές αιτίες βρεφικής θνησιμότητας οφειλόμενη σε γενετικούς παράγοντες. Η διαταραχή αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη συμμετρική μυϊκή αδυναμία και την εκφύλιση των κινητικών μυών. Η νόσος είναι σπάνια, αλλά συνήθως θανατηφόρα. Για να εκδηλωθεί η νόσος θα πρέπει το παιδί να κληρονομήσει και από τους δύο του γονείς από ένα παθολογικό (μεταλλαγμένο) γονίδιο. Στη Ελλάδα, θεωρείται ότι αποτελεί το τρίτο πιο συχνό γενετικό νόσημα μετά τη μεσογειακή αναιμία και την ινοκυστική ίνωση και, αν και μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες, υπολογίζεται όμως ότι κάθε χρόνο γεννιούνται 10-14 παιδιά με τη νόσο. Η βιοτεχνολογική εταιρεία Biogen έχει αναπτύξει το φάρμακο Spinraza (nusinersen), το οποίο έχει λάβει θετική γνωμοδότηση. Αυτή βασίζεται σε κλινική μελέτη, η οποία έδειξε ότι το 51% των ασθενών ανταποκρίνονται στη θεραπεία. Επίσης, ο κίνδυνος θανάτου μειώνεται κατά 47%.  Νόσος CLN2 (ceroid lipofuscinosis type 2): Πρόκειται για μια πολύ σπάνια και θανατηφόρα νευροεκφυλιστική νό-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

σο της παιδικής ηλικίας, που χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα ενός ενζύμου (tripeptidyl-peptidase 1), για την οποία μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία θεραπεία. Η νέα θεραπεία της εταιρείας BioMarin με την ονομασία Brineura cerliponase alfa) αναμένεται να βελτιώσει μερικά από τα συμπτώματα. Σε μια κλινική μελέτη με 23 ασθενείς, οι 20 παρουσίασαν βελτίωση (επιβράδυνση εξέλιξης της νόσου, σταθεροποίηση ή μερική βελτίωση στην κινητικότητα).  Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία: Η υπό έγκριση θεραπεία με την ονομασία Besponsa (inotuzumab ozogamicin) έχει αναπτυχθεί από την Pfizer και εκτιμάται ότι

θα βελτιώσει το ποσοστό των ασθενών που παρουσιάζει πλήρη ύφεση και μοριακή ύφεση ή καθυστερεί την εξέλιξη της νόσου.  Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Η εταιρεία Sanofi έχει αναπτύξει το φάρμακο Kevzara (sarilumab), που, σε συνδυασμό με μεθοτρεξάτη, θα αφορά στη θεραπεία ασθενών με μέτρια και σοβαρή μορφή της νόσου, οι οποίοι δεν έχουν ανταποκριθεί στις τροποποιητικές θεραπείες. Θα μπορεί να δοθεί και μόνο του σε άτομα που δεν μπορούν να λάβουν μεθοτρεξάτη.  Ψωρίαση: Το νέο φάρμακο ονομάζεται Skilarence και έχει αναπτυχθεί από την Almirall. Αφορά ασθενείς που έχουν ανάγκη από συστηματική θεραπεία.  Νόσος Wilson: Η νόσος ονομάζεται και ηπατοφακοειδής εκφύλιση. Είναι μια αυτοσωματική υπολειπόμενη γενετική διαταραχή, κατά την οποία ο χαλκός συσσωρεύεται στους ιστούς και εκδηλώνεται με νευρολογικά ή ψυχιατρικά συμπτώματα και ως ασθένεια του ήπατος. Η νόσος εμφανίζεται σε 1 έως 4 ανά 100.000 ανθρώπους. Αν ένα παιδί κληρονομήσει το γονίδιο και από τους δύο γονείς, μπορεί να αναπτύξει τη νόσο και τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία μεταξύ 6 και 20 ετών. Η αρμόδια επιτροπή γνωμοδότησε θετικά για το φάρμακο Cuprior (trientine tetrahydrochloride) της εταιρείας GMP-Orphan. Ακόμη, θετική γνωμοδότηση έλαβαν τρία βιο-ομοειδή:  Το Erelzi (etanercept) της Sandoz για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της νεανικής ιδιοπαθούς αρθρίτιδας, της ψωριασικής αρθρίτιδας, της αγκυλοποιητικής σπονδυλοαρθρίτιδας κ.λπ.  Τα Rixathon και Riximyo, επίσης της Sandoz, που και τα δύο περιέχουν την ουσία rituximab για τη θεραπεία του λεμφώματος non-Hodgkin, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της πολυαγγειίτιδας κ.λπ. Το Rixathon μπορεί να χορηγηθεί και για τη θεραπεία της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας. Τέλος, η αρμόδια επιτροπή γνωμοδότησε θετικά για το γενόσημο Febuxostat Mylan της Mylan, το οποίο αφορά την πρόληψη και θεραπεία της υπερουριχαιμίας και το γενόσημο Ucedane (carglumic acid) της Lucane Pharma, που αφορά τη θεραπεία της υπεραμμωνιαιμίας.•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ελπίζοντας για ένα εμβόλιο κατά της πολλαπλής σκλήρυνσης

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

νεξαρτησία. Η ανάγκη για προσωπική ενδυνάμωση των ασθενών μοιάζει να οδηγεί πολλές από τις ανησυχίες και διεκδικήσεις των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ), γνωστή και ως πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ). Κάποτε θεωρούνταν θανατική καταδίκη, αλλά, πλέον, χάρη στις νέες θεραπείες που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, οι ασθενείς μπορούν να ζήσουν πολλά χρόνια. «Δεν πεθαίνει κανείς από σκλήρυνση κατά πλάκας. Πεθαίνει με σκλήρυνση κατά πλάκας» αναφέρει στο PhB η πρόεδρος του Συλλόγου και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ατόμων με ΣΚΠ, Βασιλική Μαράκα. Η πρόσβαση στις θεραπείες όμως είναι κρίσιμη, όπως

Πρόσβαση σε φάρμακα και εξετάσεις, προσβασιμότητα, ψυχολογική υποστήριξη αλλά και ανεξαρτησία είναι μεταξύ των ζητημάτων που απασχολούν τους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, που συνεχίζουν να μάχονται για μια καλύτερη ποιότητα ζωής

και στις κατάλληλες εξετάσεις και στις φυσικοθεραπείες και ψυχολογικές θεραπείες, που είναι ικανές να αλλάξουν τη ζωή ενός ασθενούς. Όπως και η κοινωνικοποίηση, η εργασία και, όπως προαναφέραμε, η ανεξαρτησία. «Εμείς, όταν χρειαστεί, θα ζητήσουμε βοήθεια» εξηγεί η κυρία Μαράκα, η οποία στηρίζει τις ελπίδες στην έρευνα που είναι σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί η αιτία πρόκλησης της νόσου. «Θα ήμουν πολύ ευχαριστημένη αν βρισκόταν ένα εμβόλιο» αναφέρει, αλλά έως τότε σύμμαχος των ασθενών παραμένει η στήριξη όλων. EΡ_Κυρία Μαράκα, περιγράψτε μας την καθημερινότητα ενός ασθενούς με σκλήρυνση κατά πλάκας.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

* Πρόεδρος του Συλλόγου Ατόμων με Σκλήρυνση Κατά Πλάκας και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ατόμων με Σκλήρυνση Κατά Πλάκας

Βασιλική Μαράκα*

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

“

Δεν πεθαίνει κανείς από σκλήρυνση κατά πλάκας. Πεθαίνει με σκλήρυνση κατά πλάκας

”

ΑΠ_Η ΣΚΠ «φυτρώνει» στην παραγωγική ηλικία των ατόμων, οπότε καταλαβαίνετε ότι είναι δύσκολο για τα παιδιά ηλικίας 20 με 30 ετών, που έχουν τελειώσει ένα πανεπιστήμιο και είναι στην ηλικία που μπορεί να θέλουν να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια, όταν εμφανίζεται αυτή η πάθηση. Η ΣΚΠ δεν είναι κολλητική και δεν είναι κληρονομική. Αλλά, δυστυχώς, η σκλήρυνση κατά πλάκας έχει αποκτήσει «κακό όνομα», από παλαιότερα, όταν το πρώτο πράγμα που ερχόταν στον νου με το άκουσμα της νόσου ήταν: «Σκλήρυνση κατά πλάκας. Ωχ!». Αλλά τα πράγματα δεν είναι πλέον έτσι. Στον σύλλογο έχουμε άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο πάρα πολύ λίγα. Από τη μία οι θερα-

πλάκας. Απευθυνόμενοι σε βουλευτές και υπουργούς, τους καλούμε να προσλάβουν άτομα με σκλήρυνση, αντί να στρέφονται στην απόσπαση δημοσίων υπαλλήλων, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο και τις ελλείψεις σε προσωπικό σε υπηρεσίες του Δημοσίου. Μπορεί να υπάρχει ένα μικρό κινητικό πρόβλημα, αλλά το μυαλό είναι σε πλήρη λειτουργία.

πείες μυϊκής ενδυνάμωσης στο νερό, χάρη στη φυσικοθεραπεία, που είναι πολύτιμη, αλλά και από την άλλη η ψυχολογική υποστήριξη μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Αλλά ακόμη και διαφορετικές δραστηριότητες ενισχύουν ψυχολογικά τους ασθενείς. Πέραν των ομάδων ψυχολογικής υποστήριξης, στον σύλλογο έχουμε εκμάθηση ξένων γλωσσών, γιόγκα, γυμναστική κ.ο.κ., που βοηθούν ουσιαστικά τα άτομα με σκλήρυνση να μην εστιάζουν στη νόσο. Από την άλλη, υπάρχει πάντα το οικονομικό «αγκάθι», καθώς αρκετοί δεν εργάζονται. Παρότι βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, αναγκάζονται να σταματήσουν την εργασία τους, καθώς δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο 8ωρο μιας ανελαστικής δουλειάς. Κάναμε μια πρόταση για την απασχόληση των ατόμων με σκλήρυνση κατά

ριξη της οικογένειας. Πρέπει, κυρίως, να μας αφήσουν να στηριχθούμε στις δυνάμεις μας, χωρίς να επεμβαίνουν. Εμείς, όταν χρειαστεί, θα ζητήσουμε βοήθεια. Δεν χρειάζεται πίεση, ανησυχία και φόβος. Δεν πεθαίνει κανείς από σκλήρυνση κατά πλάκας. Πεθαίνει με σκλήρυνση κατά πλάκας, εφόσον παρουσιαστεί ένα συνοδό πρόβλημα. Υπάρχουν οικογένειες που κλείνουν τα άτομα με σκλήρυνση στο σπίτι. Προσπαθούμε, με ημερίδες και εκδηλώσεις, να εξηγήσουμε γιατί πρέπει οι ασθενείς να είναι κοινωνικά ενεργοί, να βγουν από το σπίτι και να συμμετάσχουν και στα κοινά του συλλόγου. Αισιόδοξο μήνυμα είναι πως πραγματοποιείται ουσιαστική έρευνα για να βρεθεί η αιτία της νόσου, ώστε να βρεθεί και το φάρμακο. Θα ήμουν πολύ ευχαριστημένη

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

EΡ_Είναι λοιπόν σαφές ότι για την αντιμετώπιση της νόσου δεν απαιτούνται μόνο φαρμακευτικές θεραπείες; ΑΠ_Είναι σύνθετη η αντιμετώπιση της νόσου. Είναι τα φάρμακα αλλά και η ψυχολογική υποστήριξη, καθώς και η στή-

αν βρισκόταν ένα εμβόλιο, όπως για την πολιομυελίτιδα, που θα εμπόδιζε τα άτομα να νοσήσουν. Έως τώρα οι θεραπείες απλά σταματούν την εξέλιξη της πάθησης. EΡ_Πόσο σημαντική είναι η δική σας φωνή, η συμμετοχή των συλλόγων ασθενών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων; ΑΠ_Τόσο στον σύλλογο όσο και στην ομοσπονδία, τα διοικητικά συμβούλια απαρτίζονται μόνο από πάσχοντες. Έχουμε βάλει τον πήχη ψηλά και συνεχίζουμε. Η ομοσπονδία προσπαθεί να μεταφέρει τα ζητήματα στην Πολιτεία. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε άσχημη αντιμετώπιση, όμως υπάρχουν ορισμένες αντικειμενικές δυσκολίες. Κάνουμε μεγάλη προσπάθεια να ενταχθούμε στον κατάλογο των 43 παθήσεων, στις οποίες δεν συμμετέχουμε ως ΣΚΠ, αλλά μόνο για την παραπληγία/τετραπληγία, πάρεση/παραπάρεση. Αλλά δεν είναι μόνο το κινητικό πρόβλημα. Είναι και τα αφανή συμπτώματα, όπως τα ψυχολογικά προβλήματα, η ακράτεια ούρων κ.ο.κ. EΡ_Οι ανάγκες των ασθενών καλύπτονται, τελικά; ΑΠ_Όχι. Ιδιαιτέρως στην προσβασιμότητα, τα δικαιώματα των ασθενών καταπατώνται διαρκώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι θέσεις στάθμευσης αναπήρων, που καταλαμβάνονται διαρκώς από άλλα αυτοκίνητα, τα κατειλημμένα πεζοδρόμια, η απουσία ραμπών στη συντριπτική πλειονότητα των κτηρίων, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, ακόμη και σε νοσοκομεία! Για να μην ξεχνάμε την περιορισμένη πρόσβαση στη θάλασσα, που θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά τα άτομα με προβλήματα υγείας. Κάποιες έχουν, αλλά δεν είναι αρκετές, και είναι άδικο για όσα άτομα έχουν κάποιο βαθμό αναπηρίας να αποκλείονται. Σε ό,τι αφορά τώρα την πρόσβαση στα φάρμακα και τις εξετάσεις, υπάρχει το ζήτημα της συμμετοχής. Εκτός από τα φάρμακα υψηλού κόστους, για την απόκτηση των οποίων δεν πληρώνουμε, για όλα τα υπόλοιπα φάρμακα και τις εξετάσεις, όπως τις μαγνητικές ή τις μικροβιολογικές, καταβάλλουμε συμμετοχή. Αναλογιστείτε μόνο ότι μαγνητικές χρειαζόμαστε να κάνουμε και 2 ετησίως και αναγκαζόμαστε, ως επί το πλείστον, να απευθυνόμαστε σε ιδιωτικά κέντρα, αφού στα δημόσια νοσοκομεία ραντεβού μπορεί

να είναι διαθέσιμα ακόμη και μετά από 5- 6 μήνες ή όταν φθάσεις εκεί να είναι χαλασμένο το μηχάνημα. Ο γιατρός όμως μπορεί να χρειάζεται τη μαγνητική άμεσα. Σκεφτείτε ότι κάνουμε μαγνητική εγκεφάλου, αυχενικής μοίρας και θωρακική, και για καθεμία πρέπει να καταβάλλουμε 40 ευρώ. Αν δηλαδή χρειάζεται να υποβληθούμε και σε μαγνητική εξέταση και για τις τρεις, τότε καλούμαστε να πληρώσουμε 120 ευρώ. Τις βιταμίνες τις πληρώνουμε εξ ολοκλήρου, αλλά και για τα φάρμακα για προβλήματα που προκαλούνται από τη νόσο, όπως οι ουρολοιμώξεις, πληρώνουμε ποσοστό συμμετοχής, αν και ήταν μηδενικό. Υπάρχει μια υπόσχεση από τον ΕΟΠΥΥ, εδώ και καιρό, όμως ότι το 25% θα γίνει 15%. Σε αυτήν την κατεύθυνση πιέζει και η ΕΣΑμεΑ. EΡ_Δεδομένων των υπαρχόντων προβλημάτων, λοιπόν, σας ανησυχούν τα μέτρα του υπουργείου για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα; Φοβάστε ότι θα δημιουργηθούν και νέα προβλήματα στην πρόσβασή σας στη θεραπεία; ΑΠ_Προς το παρόν, πρόσβαση στις νέες θεραπείες έχουμε, και παράπονα δεν έχουν εκφραστεί. Αλλά αν υλοποιηθούν όλα όσα ακούγονται, όντως φοβόμαστε. Στείλαμε και μια επιστολή σε βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου ζητώντας πληροφορίες και εκφράζοντας τις ανησυχίες μας. Περιμένουμε να δούμε… EΡ_Τι ετοιμάζει ο σύλλογος αυτό το διάστημα; ΑΠ_Στις 19 και 20 Μαΐου θα γίνει το συνέδριο της European Multiple Sclerosis Platform (EMSP), στο Χίλτον. Είναι ένα σημαντικό γεγονός για τους Έλληνες ασθενείς που εφέτος η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα επέλεξε τη χώρα μας. Πριν από αυτό όμως, ο σύλλογος ετοιμάζει μια ξεχωριστή ταινία για τη ζωή ενός ασθενή με σκλήρυνση κατά πλάκας, στην οποία συμμετέχουν οι ίδιοι οι πάσχοντες. Η ταινία θα περιγράφει την καθημερινότητα του ασθενούς, από το πρωί έως το βράδυ, θα κλείσει με μια γιορτή και θα είναι γεμάτη θετικά μηνύματα. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο, να μάθει για τη νόσο και να είναι δίπλα μας, έστω και νοερά. Στο τέλος της ημέρας, αυτό που θέλουμε είναι τον κόσμο να είναι δίπλα μας, με ένα άγγιγμα κι ένα χαμόγελο…•••

“

Θα ήμουν πολύ ευχαριστημένη αν βρισκόταν ένα εμβόλιο, όπως για την πολιομυελίτιδα, που θα εμπόδιζε τα άτομα να νοσήσουν

”

INFOGRAPHICS

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση σε Αριθμούς Η ΠΣ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΑΥΤΟΆΝΟΣΟ ΝΌΣΗΜΑ που επηρεάζει το ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η ΠΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΊ ΣΕ

ΟΠΟΙΑΔΉΠΟΤΕ ΗΛΙΚΊΑ, αλλά οι περισσότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται μεταξύ των 20 και 40 ετών

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η ΠΣ αναγκάζει το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στη ΜΥΕΛΙΝΗ, το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών κυττάρων

Η νοσηρότητα αυξάνεται όσο απομακρυνόμαστε από τον ισημερινό >400.000*

>2,5 ΕΚΑΤ.*

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΒΟΡΕΙΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ

110-140 ΠΑΣΧΟΝΤΕΣ ΑΝΑ 100.000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ*

Στις ΗΠΑ διαγιγνώσκονται κάθε εβδομάδα

200 ΠΆΣΧΟΝΤΕΣ ΜΕΣΗ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: 30 ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΝΑ 100.000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ Οι κάτωθι χώρες έχουν την υψηλότερη νοσηρότητα ΠΣ ανά 100.000 κατοίκους

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

57-78 ΠΑΣΧΟΝΤΕΣ ΑΝΑ 100.000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ*

ΝΟΤΙΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ

37ος ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΣ

*ΚΑΤ' ΕΚΤΙΜΗΣΗ

Η αντιστοιχία γυναικών-ανδρών με ΠΣ είναι 2 : 1

Αν έχετε έναν γονιό ή αδερφό-ή με ΠΣ, η πιθανότητα να αναπτύξετε τη νόσο είναι 1-3%

Η ύπαρξη πανομοιότυπου διδύμου με ΠΣ αυξάνει τις πιθανότητες νόσησης στο 30%

Οι άνθρωποι με

ΔΙΑΒΗΤΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΚΙΝΔΥΝΕΎΟΥΝ ΕΛΑΦΡΏΣ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΝΑ ΑΝΑΠΤΎΞΟΥΝ ΠΣ

Το ποσοστό των ανθρώπων που διαγνώσθηκαν με υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα ΠΣ κατά την έναρξη

Το ποσοστό των ανθρώπων που διαγνώσθηκαν με πρωταρχική προϊούσα ΠΣ κατά την έναρξη

Το ποσοστό των ανθρώπων με δευτερογενή προϊούσα ΠΣ μία δεκαετία μετά την αρχική διάγνωση

Το ποσοστό των ανθρώπων με προϊούσαυποτροπιάζουσα ΠΣ

Οι γυναίκες με ΠΣ συχνά ανακουφίζονται από τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ωστόσο...

το 20-40% των εγκύων με ΠΣ υποτροπιάζουν λίγους μήνες μετά από τον τοκετό

ΤΟ ΆΜΕΣΟ ΚΑΙ ΈΜΜΕΣΟ ΚΌΣΤΟΣ ΤΗΣ ΝΌΣΟΥ, ΚΑΤ' ΈΤΟΣ, ΓΙΑ ΚΆΘΕ ΑΣΘΕΝΉ ΚΥΜΑΊΝΕΤΑΙ ΜΕΤΑΞΎ

8.528 - 54.244 ΔΟΛΑΡΊΩΝ Μόνο το κόστος της καρδιακής ανεπάρκειας ξεπερνάει το κόστος της ΠΣ, σε ό,τι αφορά τις χρόνιες νόσους

INFOGRAPHICS

Εργαζόμενος με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) Το 70% των ασθενών με ΠΣ διαγιγνώσκονται μεταξύ των 20 και των 40 ετών. Οι περισσότεροι σε αυτές τις ηλικίες εργάζονται.

Η εργασία προσφέρει:

Μισθό

Κοινωνική ενσωμάτωση

Αίσθημα αυταξίας

Ανεξαρτησία

Ο αυξανόμενος αριθμός εργαζόμενων ατόμων με υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα ΠΣ, τα τελευταία χρόνια, έχει συσχετιστεί με την πρόσβαση στις νέες θεραπείες (DMTs).

10 50%

χρόνια μετά τη διάγνωση, μόνο ένα

Τα δύο τρίτα των ασθενών λένε πως η νόσος έχει αντίκτυπο στην εργασία τους

των ασθενών αυτών θα παραμείνει στην εργασία

Τα άτομα με ΠΣ αναφέρουν πέντε προϋποθέσεις για να συνεχίσουν να εργάζονται:

56%

Σταθεροποίηση της νόσου (αποτελεσματική θεραπεία)

49%

Υποστηρικτικό περιβάλλον εργασίας (εργοδότεςσυνάδελφοι)

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2017

42%

Καθιστή εργασία

38%

Ευέλικτο ωράριο εργασίας

Προσαρμογή Η/Υ

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

«Τα δωράκια» Ξανθού στους επαγγελματίες υγείας Σαν πυροτέχνημα μοιάζει το νομοσχέδιο της Πρωτοβάθμιας του υπουργού Υγείας. Το ανακοίνωσε πριν το Πάσχα, ενώ προετοιμαζόταν εδώ και 1,5 χρόνο, με αποτέλεσμα να προβληθεί δεόντως. Και για να έχει τους επαγγελματικούς κλάδους με το μέρος του, τους έδωσε τα απαραίτητα «δωράκια». Στους φαρμακοποιούς θεσμοθέτησε τις πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, με ανοιχτό το ενδεχόμενο να χρεώνονται στο μέλλον. Στις μαίες έδωσε τη συνταγογράφηση εξετάσεων, ενώ οι μόνοι παραπονεμένοι είναι οι γιατροί, με αποτέλεσμα να προκαλέσει κόντρα μεταξύ των κλάδων. Κατά το γνωστό… «διαίρει και βασίλευε». Βέβαια, ο Ανδρέας Ξανθός έκρυψε κάτω από το χαλί το γεγονός ότι απαιτούνται χρόνια για να ολοκληρωθεί η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ενώ ο τεχνολογικός εξοπλισμός των εργαστηρίων είναι… τριτοκοσμικός. Λεφτά για ανανέωση των μηχανημάτων δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα, αλλά αυτά είναι μάλλον ψιλά γράμματα. Άλλωστε, οι επικοινωνιακές εντυπώσεις έχουν ήδη κερδηθεί με τις προσλήψεις…

VIRUS

Ο υπουργός των… τριχών

πορεί να χρειάστηκε κοντά στον ενάμιση χρόνο για να ολοκληρώσει και να δημοσιοποιήσει το νομοσχέδιο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Μπορεί επί μήνες να «περιέφερε» τα νέα μέτρα για τα φάρμακα. Μπορεί να χρειάστηκαν επίσης κάτι μήνες για να εμφανιστεί δημοσίως σε συνέντευξη Τύπου. Ωστόσο, ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, επέδειξε απίστευτη σπουδή και ταχύτητα σε ό,τι αφορά τα λέιζερ αποτρίχωσης! Εξέδωσε με ταχύτητα-ρεκόρ την πρώτη εγκύκλιο για το ποιος μπορεί να κάνει χρήση των λέιζερ αποτρίχωσης (πλαστικοί και δερματολόγοι), ενώ, μέσα σε ένα επίσης σύντομο χρονικό διάστημα, εξέδωσε νέα εγκύκλιο για να προσθέσει τους αισθητικούς στους επαγγελματίες που έχουν το δικαίωμα χρήσης των μηχανημάτων λέιζερ αποτρίχωσης. Και είναι απορίας άξιον εάν τελικά οι προτεραιότητες της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας εστιάζονται στις… τρίχες ή στην πραγματική αναδόμηση του συστήματος υγείας.

Ο πεπαλαιωμένος… ηλεκτρονικός ΕΟΠΥΥ

δώ και έναν χρόνο διαφημίζει η διοίκηση του ΕΟΠΥΥ τη νέα ιστοσελίδα του Οργανισμού. Μια ιστοσελίδα που υποτίθεται θα περιλαμβάνει όλα τα χρήσιμα στοιχεία για ασφαλισμένους και παρόχους. Θα διευκολύνει τη ζωή τους στην ανεύρεση διαφόρων στοιχείων και πληροφοριών ενώ θα είναι και φιλική στον χρήστη.

Ωστόσο, έναν χρόνο μετά και η περιβόητη ιστοσελίδα δεν έχει βγει ακόμη στον «αέρα». Στην ηλεκτρονική διεύθυνση του ΕΟΠΥΥ παραμένει η παλαιά και… τριτοκοσμική για τα δεδομένα του μεγαλύτερου οργανισμού υγείας της χώρας. Εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί το γεγονός ότι ο ίδιος ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ,

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2017

Σωτήρης Μπερσίμης, παρουσίαζε τη νέα ιστοσελίδα με… άκρα μυστικότητα σε λίγους και εκλεκτούς, αφού υποτίθεται ότι ήταν έτοιμη εδώ και μήνες. Είναι ενδεικτικό το ότι, με βάση τα όσα ο ίδιος έλεγε στο περιβάλλον του, την είχε παρουσιάσει στον υπουργό Υγείας και σε λίγους δημοσιογράφους. Όταν τα λόγια μένουν λόγια…

Όταν οι Συριζαίοι γίνονται «φίλοι» των «δεξιών»

λαϊκή ρήση λέει ότι «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Κάπως έτσι φαίνεται πως σκέφτηκαν και στον ΣΥΡΙΖΑ και έσπευσαν με νύχια και με δόντια να υποστηρίξουν την πρώην αναπληρώτρια τομεάρχη Υγείας Κατερίνα Παπακώστα, που εξοβελίστηκε από τη θέση της με εντολή του ίδιου του Κυριάκου Μητσοτάκη. Χαρακτηριστικό της μανίας που «έπιασε» τους ανθρώπους του ΣΥΡΙΖΑ να στηρίξουν με κάθε τρόπο την κυρία Παπακώστα είναι το γεγονός ότι δεν υπήρχε προφίλ σε social media στελεχών και φίλων της κυβερνώσας παράταξης που δεν είχε έστω ένα θετικό σχόλιο υπέρ της, συνήθως λαλίστατης, κυρίας Παπακώστα. Βέβαια, στο παρελθόν, όταν εκείνη υποστήριξε τη ΝΔ από τα τηλεοπτικά παράθυρα, οι Συριζαίοι περιέγραφαν μια

In Brief

Quiz: Εξεταστική για λίγους; βουλευτή με… λογοδιάρροια. Σήμερα, τα πράγματα άλλαξαν. Η Κατερίνα Παπακώστα τα έβαλε με τον Άδωνι Γεωργιάδη και, άρα, είναι πλέον «φίλη» του ΣΥΡΙΖΑ και αδικημένη από τη ΝΔ. Πώς αλλάζουν οι καιροί…

Άρωμα εκλογών στη ΝΔ

α όρη και τα βουνά έχουν πάρει» τα στελέχη της ΝΔ του τομέα Υγείας, προκειμένου να επισκεφθούν κάθε νοσοκομείο και Μονάδα Υγείας της χώρας. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως οι περιοδείες αυτές δεν είναι τυχαίες, καθώς στη γαλάζια παράταξη αρχίζουν και προετοιμάζονται για τις πιθανές εκλογές, στις οποίες και θα εστιάσουν στην Υγεία. Όπως λένε πηγές του PhB, τα στελέχη του τομέα Υγείας έχουν πάρει εντολή από τον ίδιο τον πρόεδρο του κόμματος, Κυριάκο Μητσοτάκη, να «μην αφήσουν όρθιο τίποτε και να επισκεφθούν κάθε ιατρείο και μονάδα απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας». Γι’ αυτό άλλωστε ακόμη και τη Μεγάλη Εβδομάδα, αλλά και τις ημέρες του Πάσχα, και αμέσως μετά, τα μέλη του τομέα Υγείας, με επικεφαλής τον Β. Οικονόμου, συνεπικουρούμενο από τον νέο Ιάσωνα Φωτήλα, όργωσαν το σύστημα υγείας. Λίγο μετά άρχισε τις επισκέψεις και ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, προς Θεσσαλονίκη μεριά. Τυχαίο;

Ποιος υπουργός Υγείας της περιόδου που θα ελέγξει η εξεταστική επιτροπή της Βουλής για σκάνδαλα στην Υγεία θα μείνει στο απυρόβλητο; Όπως λένε έγκυρες πηγές του PhB, παρότι επικρατεί αναβρασμός στον πολιτικό χώρο για τα ζητήματα που θα εξεταστούν, εκείνος δεν δείχνει να ανησυχεί… Οι κακές γλώσσες λένε ότι δεν ανησυχεί, καθότι έχει συνάψει άτυπη συμφωνία με την κυβέρνηση –κάτω από το τραπέζι φυσικά– ώστε όταν έρθει «η κακιά η ώρα» των εκλογών, να έχουν τη στήριξή του. Μάλιστα, οι ίδιες πηγές λένε πως δεν αποκλείεται, σε αυτήν την περίπτωση, να αναλάβει ακόμη και ρόλο-«κλειδί», για να διευκολύνει τον ΣΥΡΙΖΑ. Κοντός ψαλμός…

VIRUS

Όταν ο Πολάκης θέλει να βλέπει το δένδρο και να χάνει το δάσος

ε πρώην σύμβουλο επικοινωνίας του Αδ. Γεωργιάδη τα έβαλε ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Παύλος Πολάκης. Ο Π. Πολάκης τα έβαλε με τον δημοσιογράφο-σύμβουλο επειδή έκρινε ότι παρότρυνε το τηλεοπτικό κοινό να επιτεθεί σε βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που θα περιοδεύουν στην επαρχία, στα χωριά τους. Έτσι, άρχισε να βγάζει στη φόρα τις συμβάσεις του με το ΚΕΕΛΠΝΟ. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος σύμβουλος-δημοσιογράφος δεν φαίνεται να εισέπραξε τίποτε παραπάνω από τη σύμβαση εργασίας της Ένωσης Συντακτών (ΕΣΗΕΑ), που προβλέπει έναν μισθό, και μάλιστα όχι μεγάλο. Και μέσα σε αυτό το κλίμα, ο κύριος Πολάκης… ξέχασε βέβαια τα χιλιάδες ευρώ που εισέπραξαν οι μεγαλοδημοσιογράφοι με τη μορφή χορηγίας-διαφήμισης από το ΚΕΕΛΠΝΟ. Η λίστα, άλλωστε, με τα αμέτρητα ποσά και τα ονόματα είναι στη διάθεσή του και ο ίδιος την έχει δημοσιοποιήσει, κατά καιρούς, στα αγαπημένα του social media. Είναι αυτό που λέμε «θέλει να βλέπει το δένδρο και να χάνει το δάσος»…

In Brief

Ντυνάν και ΚΕΕΛΠΝΟ: η μάχη των «δικών μας παιδιών» Τα φίδια έχουν ζώσει πολλούς πρώην υπουργούς Υγείας σχετικά με το αν η κυβέρνηση θα αρχίσει να αναλύει μία προς μία τις συμβάσεις και τις προσλήψεις που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στο ΚΕΕΛΠΝΟ αλλά και στο νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν». Άλλωστε, όλα τα προηγούμενα χρόνια τόσο το Ντυνάν όσο και το ΚΕΕΛΠΝΟ είχαν γίνει οι βασικοί πόλοι πρόσληψης των «δικών μας παιδιών» προς άγραν ψήφων. Μάλιστα, υπήρξε και μια περίοδος όπου, παρότι το Ντυνάν δεν ανήκε ουσιαστικά στον δημόσιο τομέα, όσοι προσλαμβάνονταν χωρίς κανένα κριτήριο είχαν τη δυνατότητα να μεταταγούν στο Δημόσιο, σε προσωποπαγή θέση. Βασική λεπτομέρεια, που είναι βέβαια σε γνώση των ελεγκτών του Yπουργείου Υγείας. Άγνωστο, ωστόσο, είναι το αν θα δοθεί εντολή να ξεσκονιστούν όλες οι συμβάσεις, μία προς μία…

Το αγρίεμα του Καρόνε με τα φάρμακα

ήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος» ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, στη συνάντησή του με τον Τροϊκανό, αρμόδιο για τα φάρμακα, Τζουζέπε Καρόνε. Ο Αν. Ξανθός, όπως λένε καλά πληροφορημένες πηγές στο PhB, νομίζοντας ότι θα

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2017

ενθουσιαζόταν ο Καρόνε με την έμπνευση του 25% στα νέα φάρμακα, πήγε όλο αυτοπεποίθηση στον Τροϊκανό. Ωστόσο, «έφαγε πόρτα». Μάλιστα, είχε επιστρατεύσει και το «βαρύ πυροβολικό», τον πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ, Σωτήρη Μπερσίμη, για να αναλύσει τα νέα μέτρα, δεδομένου του ότι ο πρόεδρος του Οργανισμού ξέρει και τη γλώσσα. Ωστόσο, το εγχείρημα απέτυχε, καθώς ο Καρόνε έτριβε τα μάτια του όταν είδε και γραπτώς τα νέα μέτρα. Στη νέα συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί μεταξύ των δύο πλευρών είναι άγνωστο εάν ο Καρόνε θα «βγάλει πάλι δόντια» ή απλά θα δώσει συγκεκριμένες οδηγίες προς ακολούθηση…

6975

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Ποιους άνδρες προτιμούν οι γυναίκες;

πλειοψηφία των γυναικών δεν μένουν μόνο στην εξωτερική εμφάνιση ενός άνδρα, αλλά προχωρούν και στα πιο ουσιαστικά χαρακτηριστικά. Έρευνα που έγινε μέσω Διαδικτύου από το Πρίνστον στο Ν. Τζέρσεϊ αποκάλυψε πώς «θέλει» η γυναίκα τον άνδρα. Όπως προέκυψε από τις απαντήσεις, το πρώτο χαρακτηριστικό που θέλουν οι γυναίκες από τους άνδρες είναι να είναι πιστοί, να έχουν αίσθηση του χιούμορ και να είναι καλοί ακροατές. Αναλυτικά η έρευνα έδειξε:

Αλκοόλ και αντιβίωση Επιτρέπεται ή όχι;

νας από τους πιο διαδεδομένους αστικούς μύθους που έχουν γαλουχήσει γενιές και γενιές είναι ότι όταν παίρνουμε αντιβίωση δεν πίνουμε αλκοόλ. Όπως διευκρινίζουν οι ερευνητές της Mayo Clinic, τα περισσότερα αντιβιοτικά δεν προκαλούν παρενέργειες όταν οι ασθενείς πίνουν αλκοόλ. Βέβαια απαραίτητη προϋπόθεση είναι να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, αφού κάτι τέτοιο μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά την ανάρρωση. Οι ερευνητές διευκρινίζουν ότι αυτό που ενδέχεται να προκαλέσει το αλκοόλ στον οργανισμό, όταν κάποιος είναι άρρωστος και λαμβάνει αντιβιοτικά, είναι πόνο στο στομάχι, αίσθημα ζάλης και ξηροστομία. Υπάρχουν όμως και κάποιες κατηγορίες αντιβιοτικών, όπως η μετρονιδαζόλη και η τινιδαζόλη, που δεν πρέπει ποτέ να συνδυάζονται με αλκοόλ. Κι αυτό γιατί ακόμη και μια μικρή ποσότητα μπορεί να προκαλέσει υποτροπές στην κατάσταση της υγείας των ασθενών. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, το χειρότερο σενάριο είναι μια υποτροπιάζουσα λοίμωξη ή, ακόμη χειρότερα, μια ανθεκτική υποτροπή την οποία δεν θα μπορεί να αντιμετωπίσει.

Χαρακτήρας Πιστός 84% Έμπιστος/στήριγμα 75% Ευγενικός 67% Ηθικός 66% Καλός πατέρας 51%

Προσωπικότητα Αίσθηση του χιούμορ 77% Ευφυΐα 55% Πάθος 46% Αυτοπεποίθηση 41% Γενναιοδωρία 38%

Προηγούμενη έρευνα διαπίστωσε ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο διατεθειμένες να συνομιλήσουν με άνδρες οι οποίοι παρουσιάζονται «πολύ φιλικοί, πάρα πολύ γρήγορα», καθώς αυτήν τη συμπεριφορά την εκλαμβάνουν ως ένδειξη ανειλικρίνειας. «Πρακτικά» χαρακτηριστικά Να είναι καλός «ακροατής» 53% Ρομαντικός 48% Καλός στο σεξ 35% Να μαγειρεύει, να συγυρίζει κ.λπ. 23% Εισόδημα 21%

Φυσικά χαρακτηριστικά Αίσθηση του στυλ 30% Όμορφο πρόσωπο 26% Ύψος 15% Μυς 13%

Ποια είναι η καλύτερη εποχή για σεξ; Τι λένε οι σεξολόγοι

κτός από τη διάθεση, η ένταση της ερωτικής φλόγας στην κρεβατοκάμαρα είναι σε άμεση συνάρτηση και με την εποχή. Και από ό,τι φαίνεται, η άνοιξη, που διανύουμε, αλλά και το καλοκαίρι, που έρχεται, μάλλον δεν είναι και οι πιο ιδανικές εποχές για ερωτικές συνευρέσεις. Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαία η παροιμία «κρύο, καιρός για δύο», αφού πλέον και οι ειδικοί επιστήμονες δηλώνουν κατηγορηματικά ότι η λίμπιντο ανεβαίνει επικίνδυνα το φθινόπωρο. Όπως ανέφεραν Γερμανοί σεξολόγοι, τη συγκεκριμένη αυτή εποχή, το ερωτικό θερμόμετρο ανεβαίνει στα ύψη, αφού τόσο η τεστοστερόνη των ανδρών όσο και τα «οιστρογόνα» των γυναικών εκτοξεύονται στα ύψη. Οι λόγοι για τους οποίους ισχύει αυτό, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, είναι:

/ Mάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017 2017

 Οι ημέρες μικραίνουν και οι νύχτες μεγαλώνουν.  Η θερμοκρασία πέφτει, οπότε είναι αναπόφευκτη η αναζήτηση ζέστης… στο έτερον ήμισυ.  Τα ρούχα γίνονται σιγά σιγά πιο βαριά, καλύπτοντας έτσι μεγαλύτερο μέρος του σώματος, γεγονός που εξάπτει τη φαντασία.

Ποια είναι τα top ροφήματα για απώλεια βάρους

απώλεια των παραπανίσιων κιλών, πλέον, δεν είναι δύσκολη υπόθεση. Υιοθετώντας ένα υγιεινό πρόγραμμα διατροφής, σε συνδυασμό με την άσκηση αλλά και με τα απαραίτητα ροφήματα, μπορείτε να χάσετε τα παραπανίσια κιλά χωρίς να ταλαιπωρηθείτε. Κι αυτό γιατί, όπως έδειξαν νεότερες μελέτες, ο δείκτης της ζυγαριάς κατεβαίνει πιο εύκολα αν πίνετε συγκεκριμένα ροφήματα. Ποια είναι αυτά: Πράσινο τσάι: Έρευνα στο Πανεπιστήμιο Tufts τεκμηρίωσε ότι το πράσινο τσάι περιέχει κατεχίνες, οι οποίες ενεργοποιούν τα γονίδια καύσης του λίπους της κοιλιάς και επιταχύνουν την απώλεια βάρους κατά 77%. Επίσης, είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά στοιχεία και μέταλλα, γεγονός που το καθιστά φυσικό λιποδιαλύτη, που καταπολεμά την κυτταρίτιδα.

Πώς να «σκοτώσω» τον λόξιγκά μου

Καφές: Βάσει ερευνών του Αμερικανικού Κέντρου Ερευνών για τη Διατροφή και την Υγεία, ο πρωινός καφές φαίνεται να επιταχύνει τον μεταβολισμό κατά 10%, ενώ είναι πλούσιος και σε αντιοξειδωτικά. Χυμός γκρέιπφρουτ: Μπορεί η γεύση του να σας ξενίζει, αλλά ο χυμός γκρέιπφρουτ καίει το περιττό λίπος. Είναι πλούσιος σε βιταμίνη C, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και καταπολεμά το περιττό λίπος. Βάλτε στο καθημερινό πρωινό σας ένα ποτήρι φρεσκοστυμμένο χυμό γκρέιπφρουτ και θα δείτε σύντομα τη διαφορά στα κιλά σας. Τσάι με τζίντζερ: Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, το ρόφημα αυτό κόβει την όρεξη μαχαίρι! Κι αυτό γιατί το τσάι με τζίντζερ ενεργοποιεί τον μεταβολισμό και τονώνει το κυκλοφορικό μας σύστημα.

Ποιες είναι οι πέντε «ύπουλες» αιτίες της πίεσης Μοναξιά

υψηλή πίεση, όπως γνωρίζουν οι περισσότεροι, μπορεί να οφείλεται στο αλάτι, στο κάπνισμα αλλά και στο άγχος. Ωστόσο, υπάρχουν και μερικές «ύπουλες» αιτίες που ενοχοποιούνται για την αυξημένη πίεση. Ζάχαρη Δεν είναι μόνο το αλάτι ο κύριος ένοχος για την αυξημένη πίεση, αλλά και η ζάχαρη. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση Plos ONE απέδειξε ότι η ζάχαρη που προστίθεται, γενικά, σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά είναι ο σημαντικότερος παράγοντας στην ανάπτυξη της υπέρτασης. Υπνική άπνοια Το Αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Ύπνου έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως όταν η αναπνοή διακόπτεται, λόγω υπνικής άπνοιας, τότε το επίπεδο του οξυγόνου στο σώμα πέφτει, με συνέπεια να αυξάνεται ο καρδιακός παλμός και η αρτηριακή πίεση.

Η υψηλή πίεση οφείλεται και στη μοναξιά. Έρευνα από το πανεπιστήμιο του Σικάγο έδειξε ότι υπάρχει μια άμεση συσχέτιση μεταξύ της μοναξιάς και της υψηλής πίεσης του αίματος μεταξύ των ανθρώπων ηλικίας 50 ετών και άνω. Θυρεοειδής Έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Hypertension έδειξε ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ του υποθυρεοειδισμού και της υπέρτασης. Τα γονίδια Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 10-15% των ανθρώπων έχει κληρονομική προδιάθεση στην υψηλή πίεση.

λόξιγκας –όπως και το χασμουρητό– είναι συνήθως ένα ανώδυνο σύμπτωμα. Όσο ενοχλητικός κι αν είναι, είναι μια απλή αντανακλαστική λειτουργία του οργανισμού. Τι μπορεί να συμβαίνει όταν εκδηλώνεται αρκετά συχνά και διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα; Οι ειδικοί επιστήμονες της Mayo Clinic αναφέρουν ότι ο συχνός λόξιγκας μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι έχετε πολύ άγχος και στρες. Άλλη μία αιτία που ενοχοποιείται για τον λόξιγκα είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η οποία, εκτός από καούρα και ναυτία, προκαλεί και επίμονο λόξιγκα. Τι να κάνετε: Όπως αναφέρουν Βρετανοί επιστήμονες, υπάρχουν 101 θεραπείες για τον λόξιγκα, αλλά καμία δεν αποτελεί πανάκεια. Ενδεικτικά:  Γεμίστε ένα ποτήρι νερό και αρχίστε να πίνετε μικρές κοφτές γουλιές ενώ κρατάτε την αναπνοή σας.  Πάρτε μια χάρτινη σακούλα και επί ένα λεπτό αρχίστε να εισπνέετε και να εκπνέετε μέσα στη σακούλα. Φροντίστε η σακούλα να καλύπτει και το στόμα αλλά και τη μύτη σας.  Πιείτε ένα ολόκληρο ποτήρι νερό με ένα καλαμάκι ενώ, ταυτόχρονα, κλείνετε και τα δύο αυτιά σας.

ΑΝAΛΥΣΗ

[BLOOMBERG TICKER: CLX:US] [REUTERS TICKER: CLX.N]

Τιμή Μετοχής 4 Απριλίου 2017 134,73 Χρηματιστήριο ΗΠΑ (σε Δολ. ΗΠΑ)

THE CLOROX CO. Εισηγμένη στο NYSE, ΗΠΑ

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) 128,27 Χρ. Αξία (σε εκατ. $) 17.281,28

Βασικός κλάδος δραστηριότητας: Καταναλωτικά προϊόντα & προϊόντα φροντίδας

Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 971.849 (52 εβδ.) Συντελεστής Beta 0,51

ΣΥΝΟΠΤΙΚΌ ΠΡΟΦΊΛ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ Η Εταιρεία “The Clorox Company” ιδρύθηκε το 1913 και δραστηριοποιείται ως βιομηχανικός παραγωγός και διανομέας καταναλωτικών προϊόντων καθώς και προϊόντων φροντίδας. Οι πωλήσεις της Εταιρείας και του Ομίλου, γενικότερα, πραγματοποιούνται μέσω διαφόρων καναλιών, όπως μεγάλων λιανεμπορικών αλυσίδων, χονδρεμπόρων, ηλε-

Στατιστικά Στοιχεία Μέγ. 52 εβδ. ($) 138,66 Χαμ. 52 εβδ. ($) 111,51 Απόδ. 1-Μ -1,60% Απόδ. 6-Μ 11,32% Απόδ. 12-Μ 6,78% Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο των ΗΠΑ

160,00

Όγκος συν/γών

140,00

κτρονικών καταστημάτων, καθώς και διανομέων φαρμακευτικών προμηθειών. Η ετήσια οικονομική χρήση του Ομίλου λήγει στα τέλη Ιουνίου κάθε έτους. Το πρώτο εξάμηνο της χρήσης 2016-2017, οι πωλήσεις διαμορφώθηκαν σε 2.849 εκατ. δολ. (+4,17% έναντι του αντίστοιχου περσινού εξαμήνου) και τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε 328 εκατ. δολ. (+2,18%).

Μετοχή (σε $)

Πηγή: Χρηματιστήριο των ΗΠΑ

3.000.000

120,00

ΠΟΡΕΊΑ & ΌΓΚΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ 52 ΕΒΔΟΜΆΔΕΣ

(ΣΕ ΔΟΛΆΡΙΑ ΗΠΑ ΚΑΙ ΣΕ ΤΕΜΆΧΙΑ ΑΝΤΊΣΤΟΙΧΑ)

2.500.000

100,00

2.000.000

80,00

1.500.000

60,00

1.000.000

40,00

500.000

20,00 0,00 1/4/2016 30

3.500.000

20/6/2016

26,7

8/9/2016

27/11/2016

15/2/2017

Πηγή: FACTSET, υπολογισμοί VRS

26,4

25 19,0

ΙΣΤΟΡΙΚΟΊ ΔΕΊΚΤΕΣ P/E ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΊΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ (X)

17,4 14,9

15 10 5 0

Μετοχή Εταιρίας 2016 P/E

Μετοχή Εταιρείας Trailing P/E

Κλαδικό P/E 2017

S&P 500 P/E 2017

STOXX 600 P/E 2017

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Α ξ ί α ς κ α ι σ τ ο υ ς Το μ ε ί ς τ ω ν Ε ξ α γ ο ρ ώ ν & Σ υ γ χ ω ν ε ύ σ ε ω ν . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3219557, 698 3603160 • Email: info@valueinvest.gr

/ Μάρτιος-Aπρίλιος 2017

250 S&P 500

METOXH

200

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΔΕΊΚΤΗ S&P 500 ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 5 ΈΤΗ (ΒΆΣΗ = 100)

150 100 50 Πηγή: Χρηματιστήριο, ΗΠΑ

0 23/4/2012

23/4/2013

23/4/2014

23/4/2015

23/4/2016

σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

ΒΑΣΙΚΆ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΜΕΓΈΘΗ & ΔΕΊΚΤΕΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2011-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) Πωλήσεις Mικτό ΚΠΦ ΚΜΦΔΜ P/Ε P/BV Κέρδος (x) (x) 2011 2012 2013 2014 2015 2016

5.231 5.468 5.623 5.514 5.655 5.761

2.273 2.304 2.412 2.356 2.465 2.598

563 793 853 884 921 983

557 541 572 558 580 648

31,0 31,9 30,2 31,0 29,8 26,7

-200 -128 118,4 112,2 146,5 58,2

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ/ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

7,5 7,3 8,0 8,2 7,6 7,4

-30,05 -20,16 16,25 15,02 16,03 7,81

ROE % -648% -401% 392% 362% 492% 218%

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος. Σημείωση: Η ετήσια οικονομική χρήση λήγει στα τέλη Ιουνίου κάθε έτους.

ΔΕΊΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΚΊΝΗΣΗΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2011-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ Πωλήσεις Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.) Μικτό Περιθώριο Κέρδους % Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες Αποθέματα Ημέρες Πελατών Ημέρες Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών Ημέρες Προμηθευτές Operating Cycle Ημέρες Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος) Ημέρες

2011

2012

2013

2014

2015

2016

5.231 2.958 43,45% 557 10,6% 259 47 382 37 525 107 865 84 -23

5.468 3.164 42,14% 541 9,9% 267 44 384 38 576 105 906 83 -22

5.623 3.211 42,90% 572 10,2% 299 45 394 38 580 103 903 82 -20

5.514 3.158 42,73% 558 10,1% 329 45 386 36 546 105 912 81 -25

5.655 3.190 43,59% 580 10,3% 382 44 385 33 519 112 979 78 -34

5.761 3.163 45,10% 648 11,2% 401 51 443 36 569 119 1.035 87 -32

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος. Σημείωση: Η ετήσια οικονομική χρήση λήγει στα τέλη Ιουνίου κάθε έτους.

V R S - S F i T: Ε ξ ε ι δ ι κ ε υ μ έ ν ε ς Ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VRS – SFiT Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3316358, 6945 851420 • Email: info@iraj.gr

ΓΓ ΊΊ Ν Ν ΕΕ ΤΤΕΕ ΣΣ ΥΥ ΝΝ Δ Δ ΡΡ Ο ΟΜ ΜΗ Η ΤΤ ΕΈ ΣΣ !!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 (089/470271-92 // IBAN IBAN GR46 GR46 0110 0110 0890 0890 0000 0000 0894 0894 7027 7027 192) 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: συνδρομών: Κωνσταντίνος Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, Σαλβαρλής, 210 210 998 998 4909, 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 56 Άλιμος, Άλιμος, Fax: Fax: 210 210 998 998 4953 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174

80 80

Ιανουάριος-Φεβρουάριος // Μάρτιος-Απρίλιος 2017 2016

998/GR/12-01//1003(2)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

CMY

035 ///Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 042 2017 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 52

## ΙΜΑΡ-ΑΠΡ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης ΠασχάληςΒαρδαρός Αποστολίδης Σταμάτης

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 4ο 4ο Clinical Clinical

Βασιλική Μαράκα Research Research Conference Conference Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Ρευματικές Εµβόλια Παθήσεις Αφιέρωμα

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Δερματοπάθειες

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.bms-greece.gr

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Γεώργιος Γιαννόπουλος