PhB #44, Ιούλιος-Αύγουστος 2017 by ethosMEDIA

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 54

## ΙIOYΛ-ΑΥΓ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Γιώργος Καλαμίτσης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης Πασχάλης Αποστολίδης Κώστας Μπαργιώτας

035 ///Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 044 2017 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΡΕΠΟΡΤΑΖ 4ο 4ο Clinical Clinical

PhC’17 Conference Research Research Conference Το ΕΣΥ σε μετάβαση: Think Think Tank Tank για για κλινικές κλινικές Πού οδεύουμε; µελέτες µελέτες

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα

Εµβόλια

Αφιέρωμα

Εμβόλια

Αφιέρωμα

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Οφθαλμολογικές Παθήσεις

998/GR/12-01//1003(3)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Περισσότερα από 100 χρόνια ασταμάτητης αναζήτησης, είναι μόνο η αρχή. Αυξάνουμε την προσπάθεια, από το μοναδικό μας στόχο, τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.

Η Gilead Sciences είναι μια πρωτοπόρος βιοφαρμακευτική εταιρεία η οποία ερευνά, αναπτύσσει και διαθέτει καινοτόμες θεραπείες σε τομείς με σημαντικά θεραπευτικά κενά. Αποστολή της εταιρείας είναι να προάγει τη θεραπευτική φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή σε όλο τον κόσμο. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων), στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση) και πρόσφατα στον τομέα της Αιματολογίας/ Ογκολογίας. Σήμερα, το 51% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Το ποσοστό αυτό καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

Menarini Hellas A.E. - Αν. Δαμβέργη 7, 104 45 Αθήνα, Τ.: 210 8316111-13, F.: 210 8317343 info@menarini.gr, www.menarini.gr

GR-MEN-ADV-1-05/2017

μειώνοντας μόνο την απόσταση

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

6 Προφίλ Γιώργος Καλαμίτσης 8 Συνέντευξη Κώστας Μπαργιώτας 14 Συνέντευξη Dorli Kahr-Gottlieb 19 Αφιέρωμα Εμβόλια 20 Ρεπορτάζ Η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό σκοτώνει

24 Συνέντευξη Ιωάννης Μπασκόζος 34 Infographics Η αξία των εμβολίων 36 Συνέντευξη Κωνσταντίνος Νταλούκας 42 Infographics Το περίπλοκο ταξίδι ενός εμβολίου 44 Άρθρο Μαρία Θεοδωρίδου Οι εμβολιασμοί πάντα στην επικαιρότητα

044

# ΙΟΥΛ-ΑΥΓ 2017 τιμή τεύχους 10€

44 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Δήµητρα Ευθυµιάδου efthymiadou.d@ethosmedia.eu

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Ιοκάστη Αλειφεροπούλου aliferopoulou.i@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βασιλική Αγγουρίδη agouridi.v@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

66 49. Αφιέρωμα Οφθαλμολογικές Παθήσεις 50 Άρθρο Δρ Αναστάσιος Κανελλόπουλος Κερατόκωνος

54 Άρθρο Ιωάννης Δατσέρης Angio-OCT 58 Εξελίξεις

60 Συνέντευξη Dr Athena Matakidou

66 Ρεπορτάζ Πολλαπλή́ σκλήρυνση: Θεραπευτική́ «επανάσταση» η άμεση χορήγηση του σωστού φαρμάκου 72 PhC’17 Το ΕΣΥ σε μετάβαση: Πού οδεύουμε; 87 Virus 92 Ραντεβού Υγείας 94 Χρηματιστήριο Ανάλυση VRS

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: IRIS ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ Α.Ε.Β.Ε.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ:

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαριάννα Μονόπωλη monopoli.m@ethosmedia.eu

T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.alivemag.gr • www.hrima.gr • www.insuranceworld.gr

ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

Καθυστερούν οι

Η μεταρρύθμιση δεν δείχνει να ξεκινά ομαλά. Από την άλλη, θα πει κάποιος, κάθε αρχή και δύσκολη. Το ουσιώδες ερώτημα είναι άλλο: Θα προσελκυστούν ικανοί γιατροί με μικτές αμοιβές 1.600 ευρώ για 2+2 χρόνια;

ΤΟΜΥ

ης για την πρωλίες της κυβέρνησ γε αγ εξ ι Ο Οο. εν αναμενόμ ονάδες Υγείας (Τ ες 50 Τοπικές Μ Ήταν λίγο ως πολύ ώτ πρ ι Ο ι, τα ω. γε έξ λέ τώρα α έπεσαν το καλοκαίρι και τοβάθμια φροντίδ να λειτουργήσουν ν τό να δυ . τη ο» ρι τέσ ΜΥ) δεν κα σουν τον Οκτώβ ιι πρώτες θα ξεκινή αγγελίας για τη λε γενικόλογα, ότι «ο η της βασικής εξ ησ οί αοπ να υλ ν ει τη έπ πρ για ς αλιστικά, Φυσικά, ούτε λόγο ος του χρόνου. Ρε η τέλ όμ το ι ακ ς χρ θώ μέ ν κα , δω μέσα στο 2018 ή τουργία 250 μονά ιγμ στ ια ν πο κώ κά πι τοποίηση το ιτουργία τους και υπάρχει κινη ναμένουμε τη λε ν –α ι ρο χώ ι ίο οι αναγκα δεν έχουν βρεθεί νιΖΑ... ΡΙ ΣΥ ικό (956 θέσεις γε υ το ν βουλευτώ ων για το προσωπ σε θέ χι8 αρ 86 ι, 2. ν κα τω υ υξη Αυγούστο Η σχετική προκήρ ων) βγήκε στις 3 μία 9 θέσεις παιδιάτρ 23 ι πορεία, η προθεσ κα ην στ ών τρ ς, μω για Ό ς. κών νό μη υ το α έληγε στις 25 κώς, η προθεσμί υ. ι τις 8 Σεπτεμβρίο ρίζοντας μάλιστα χρ βέρνηση, υποστη παρατάθηκε μέ κυ ν τη ι ν να ρι έκ φορείς επ ήρυξη, γι’ αυτό κα τρούς στην προκ Κάποιοι ιατρικοί για υς το ό απ ον διαφέρ ότι δεν υπάρχει εν να έχουν οθεσμία. πρ η κε ταση δόθηκε για θη παρατά τήριξε ότι η παρά οσ ήρυξη υπ η οκ ησ πρ η ρν ς βέ κυ αίτηση, καθώ υν νο Από την άλλη, η κά να οί τρ η λήξη της παρισσότεροι για ριέργως, πάντως, πε τη δυνατότητα πε ς λω Ό . ών οπ ΔΕΘ... ρίοδο διακ ωθυπουργού στη βγήκε μέσα σε πε εμφάνιση του πρ ν τη η παράταση με ι ότ τει ιο ίπ βα μπ ράτασης συ μέση. Είναι βέ η στ υ πο τρών κά αι ει να είν διαφέρον των για Η αλήθεια πρέπ ν επαρχία) το εν τη (σ λεαις δε σε λύ θέ πο ιες αι κάπο ών δεν είν δόθηκε γιατί για κέτο των αποδοχ πα το ι κα ε, ή. στ ηλ λω ς είναι υψ ήταν μηδαμινό. Άλ γία στους γιατρού κάγονός ότι η ανερ γε το την άλλη, θα πει ρά ό πα Απ ό, ά. ικ στ να ξεκινά ομαλ ει ίχν δε ν δε ση Η μεταρρύθμι και δύσκολη. οί γιατροί με μιποιος, κάθε αρχή οσελκυστούν ικαν πρ α Θ : στολο άλ αι ημα είν ρδίσουν την εμπι Το ουσιώδες ερώτ όνια; Ικανοί να κε χρ 2 2+ για ρώ 0 ευ κτές αμοιβές 1.60 ; ών λιτ πο ν τω σύνη Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Iούλιος-Αύγουστος 2017

ΠΡΟΦΙΛ

Γιώργος Καλαμίτσης*

«Νίκησε»

με την ηπατίτιδα! Έφερε νέο αέρα στο κίνημα ασθενών της χώρας

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

ταν πριν από λίγα χρόνια έκανε την εμφάνισή του στην αγορά υγείας, οι περισσότεροι είχαν εντυπωσιαστεί από την παρουσία του. Άλλοι, πάλι, είχαν απορήσει λέγοντας, με νόημα, «από πού ξεφύτρωσε τώρα αυτός;». Όμως, τόσο όσοι τον είδαν με χαρά όσο και εκείνοι που τον αντίκρισαν με καχυποψία συμφωνούσαν σε κάτι: ο Γιώργος Καλαμίτσης, πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας», ήταν σίγουρα ένα ιδιαίτερα χαρισματικό άτομο. Άλλωστε, κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια, με δράσεις του συλλόγου του οποίου ηγείται, όχι μόνο να αναδείξει την ηπατίτιδα σε βασικό πρόβλημα υγείας, που πρέπει να εξαλειφθεί, αλλά και να επιτύχει, με διάφορες πιέσεις στο Υπουργείο Υγείας, την πλήρη φαρμακευτική κάλυψη όλων των πασχόντων. Κάτι που του αναγνωρίζουν εχθροί και φίλοι. Παίρνοντας όμως τα πράγματα από την αρχή, ο Γιώργος Καλαμίτσης είναι σίγουρα το πρόσωπο που έβαλε στη ζωή των

/ Ioύλιος-Αύγουστος 2017

Ελλήνων τη λέξη «ηπατίτιδα». Μια νόσο που μέχρι πριν λίγα χρόνια περιβαλλόταν από φόβο, καχυποψία, ενίοτε και από ενοχές. Όμως ο νεαρός πρόεδρος – λίγο μετά τα 30 του τότε– έκανε τη νόσο να μοιάζει με μια καθημερινή υπόθεση, που όμως πρέπει να εκριζωθεί. Ίσως να ήταν και οι βαθιές του γνώσεις για τον ιό της ηπατίτιδας, δεδομένου του ότι τον έζησε στο πετσί του, όταν, σε μια άτυχη στιγμή, στα 16 του χρόνια τον κόλλησε. Ο ίδιος, βέβαια, μπορεί να έχει εδώ και χρόνια αποθεραπευθεί, όμως δεν έπαψε να σκέφτεται όλους εκείνους τους ασθενείς που δεν είχαν τη δυνατότητα να παλέψουν για να καταπολεμήσουν τη νόσο. Και κάπως έτσι, και με τη στήριξη ορισμένων φίλων του, αποφάσισε το 2012 να δημιουργήσει τον Σύλλογο Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας». Βέβαια, πολλοί είναι εκείνοι που, ακόμη και σήμερα, ισχυρίζονται ότι πίσω από την έμπνευση αυτή κρύβονται ενδιαφερόμενες φαρμακευτικές εταιρείες, που χρηματοδότησαν το εγχείρημα, ώστε να μπορούν να προωθήσουν τις νέες θεραπείες τους.

*Πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας»-HLPA “Prometheus” Ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο υλοποιήθηκε η ιδέα του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας», το αποτέλεσμα είναι αυτό που μετράει. Μέσα από εντυπωσιακές πρωτοβουλίες και διάφορες δράσεις, αλλά και πιέσεις, προς την κυβέρνηση, ο σύλλογος κατόρθωσε να βάλει στο πρώτο πλάνο των προτεραιοτήτων την καταπολέμηση της ηπατίτιδας. Και μάλιστα σε μια περίοδο κατά την οποία οι πόροι για επιπλέον φαρμακευτική δαπάνη δεν περισσεύουν. Άλλωστε, ο Γιώργος Καλαμίτσης χρειάστηκε να περάσει πολλές φορές το κατώφλι του Υπουργείου Υγείας, αλλά και να εμφανιστεί δεκάδες φορές σε εκδηλώσεις και ΜΜΕ, για να πείσει τους ιθύνοντες ότι η ηπατίτιδα πρέπει να περάσει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Πιθανώς, βέβαια, το θετικό αποτέλεσμα των δράσεων του συλλόγου να οφείλεται και στο γεγονός ότι ο Γιώργος Καλαμίτσης εγκατέλειψε το επάγγελμά του στον τομέα της ψυχολογίας και ασχολήθηκε αποκλειστικά με την προώθηση των στόχων του συλλόγου.

Όσοι τον κατηγορούν ότι επιβιώνει αποκλειστικά με πόρους από τον σύλλογο, μετατρέποντας μια εθελοντική δράση σε επάγγελμα, απαντά ότι τα χρήματα που εισπράττει από τον «Προμηθέα» δεν επαρκούν καλά-καλά ούτε για τα έξοδα κίνησης. Άλλωστε, οι στενοί του άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο Γιώργος Καλαμίτσης προέρχεται από μια σχετικά εύπορη οικογένεια, που δεν χρειάζεται, επί της ουσίας, πρόσθετους πόρους για να επιβιώσει, και μάλιστα πόρους που μπορεί να προέλθουν από έναν σύλλογο. Άλλωστε, είναι γέννημα-θρέμμα της Φιλοθέης, όπου τελείωσε και το σχολείο του, πριν συνεχίσει τις σπουδές του σε σχολές που θα ζήλευαν πολλοί. Ο ίδιος, πάντως, όταν μιλά με δικούς του ανθρώπους, λέει πως δεν χρειάζεται και πολλά για να είναι κανείς ευτυχισμένος. Αρκεί μια ενωμένη και γεμάτη υγεία οικογένεια, για να φέρει την ευτυχία. Πιθανώς και ο ίδιος να βρήκε το νόημα της ζωής και να αποφάσισε να αφιερωθεί πλήρως στην καταπολέμηση της ηπατίτιδας μετά

τη γέννηση των δύο παιδιών του, τεσσάρων και ενός έτους, αντίστοιχα. Παρά την υπερβολική του λατρεία στην οικογένειά του, δεν σκοπεύει να σταματήσει τη δράση του στον «Προμηθέα», έστω κι αν ο μεγαλύτερος στόχος αυτός της χορήγησης των νέων θεραπειών σε όλους τους ασθενείς επετεύχθη. Εκτιμά πως τα προβλήματα για τους πάσχοντες δεν σταματούν ποτέ. Εκτός αυτού, θεωρεί ότι απαιτείται συνεχής ενημέρωση του πληθυσμού ώστε να υπάρχει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και πρόληψη. Πώς να σταματήσει, εξάλλου, τη δράση του όταν πλέον ο «Προμηθέας» είναι κομμάτι ενός διεθνούς δικτύου για την καταπολέμηση της ηπατίτιδας και συχνά-πυκνά είναι υποχρεωμένος να ταξιδεύει στο εξωτερικό, προκειμένου να ενημερώνεται τόσο για τις εξελίξεις γύρω από τις παθήσεις του ήπατος όσο και για τις μελλοντικές δράσεις των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων συλλόγων; Ίσως γι’ αυτό πολλοί να λένε ότι ο «Προμηθέας» αλλά και ο Γιώργος Καλαμίτσης ήρθαν για να μείνουν…•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Άσκηση επί χάρτου οι ΤΟΜΥ» Το νέο σύστημα της ΠΦΥ δεν είναι νέο, τονίζει στο PhB ο Κ. Μπαργιώτας, βουλευτής Λάρισας με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη, σημειώνοντας πως και η λειτουργία των νοσοκομείων ήταν, και είναι, οριακή και αναδεικνύοντας την ανάγκη για μείωση της συμμετοχής χαμηλοσυνταξιούχων και ανέργων. Συνέντευξη: Δήμητρα Ευθυμιάδου

ε μια αναχρονιστική μεταρρύθμιση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, η οποία μάλιστα είχε ψηφιστεί και στο παρελθόν, προχωρά η κυβέρνηση κατά τον Κώστα Μπαργιώτα, βουλευτή Λάρισας της Δημοκρατικής Συμπαράταξης. Ο κύριος Μπαργιώτας, σε συνέντευξή του στο PhB, κάνει σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για τα όσα έκανε και δεν έκανε στον τομέα της υγείας, ενώ μιλά για σχέδια επί χάρτου για τις περιβόητες Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) που επιχειρεί να θέσει σε λειτουργία η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας. Ο βουλευτής Λάρισας, που πρόσφατα αποχώρησε από το Ποτάμι για να ενταχθεί στη Δημοκρατική Συμπαράταξη, τάσσεται

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

υπέρ ενός μικτού συστήματος υγείας, στο οποίο θα συμμετέχει ενεργά και ο ιδιωτικός τομέας, κάτι που σήμερα η κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει. Γι’ αυτό και ο Κώστας Μπαργιώτας μιλά για ιδεοληψίες του ΣΥΡΙΖΑ, που αποτυπώνονται και στον τομέα της υγείας. Παράλληλα, απαντά για το αν θα μπορούσε να συνεργαστεί με τον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Ξανθό, αλλά και τον αναπληρωτή, Παύλο Πολάκη, ενώ δεν παραλείπει να διευκρινίσει γιατί πιστεύει ότι η Δημοκρατική Συμπαράταξη μπορεί να αναστήσει το ΕΣΥ, τη στιγμή που δεν τα κατάφερε μέχρι πριν λίγα χρόνια που το ΠΑΣΟΚ ήταν κυβέρνηση. Διαβάστε αναλυτικά τη συνέντευξη του Κώστα Μπαργιώτα στο PhB:

Κώστας Μπαργιώτας*

*Βουλευτής Λάρισας, Δημοκρατική Συμπαράταξη 9

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

EΡ_Κάνατε, πρόσφατα, σκληρή κριτική στο νομοσχέδιο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Θεωρείτε ότι είναι αναχρονιστικό; ΑΠ_Η δημιουργία ενός κρατικού συστήματος με τη μορφή μιας κλειστής δημόσιας υπηρεσίας είναι αναχρονιστική και ενάντια στις πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα διεθνώς. Στον βαθμό που η δημιουργία μιας τέτοιας δομής απαιτεί διορισμούς και επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογία, είναι απολύτως ανεδαφικό. Το χειρότερο είναι πως όταν λείπει ο ρεαλισμός, σπαταλώνται πόροι και δυνάμεις σε ημιτελείς προσπάθειες. Τα εγκαταλελειμμένα γιαπιά είναι ασχημότερα από το πιο άσχημο κτήριο.

EΡ_Ποιες είναι οι βασικές ρυθμίσεις της νέας Πρωτοβάθμιας που θεωρείτε ότι θα δημιουργήσουν πρόβλημα στην πράξη, είτε στους ασθενείς είτε στους γιατρούς και τους εργαζομένους στο δημόσιο σύστημα; ΑΠ_Κατ’ αρχάς, το νέο σύστημα δεν είναι νέο. Η θέσπιση του οικογενειακού γιατρού, που είναι η βασική πρόβλεψη, είναι ψηφισμένη ήδη από τον νόμο του ΠΕΔΥ. Το βασικό πρόβλημα των κλειστών συστημάτων αυτού του τύπου είναι η πρόσβαση. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία έχει υπερεπάρκεια γιατρών και διαγνωστικών κέντρων, αυτό, πρακτικά, οδηγεί σε αύξηση των ιδιωτικών δα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

πανών. Ο κορεσμός του συστήματος και η δημιουργία μεγάλων αναμονών αποτέλεσε, άλλωστε, την αιτία που οδήγησε χώρες όπως η Αγγλία και η Σουηδία στη ριζική αναθεώρηση του προτύπου του αμιγώς κρατικού συστήματος που επιχειρεί να εισαγάγει, με 40 χρόνια καθυστέρηση, σήμερα η κυβέρνηση. Πολύ σύντομα, σε ό,τι αφορά τους γιατρούς, οι αμοιβές και ο αριθμός των συμβάσεων θα μειωθούν δραστικά. Ειδικά των γιατρών με ειδικότητα. EΡ_Εκτιμάτε ότι οι νέες Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) θα διευκολύνουν την πρόσβαση των ασθενών στο σύστημα, δεδομένου του ότι θα υπάρχουν σε κάθε περιοχή και γειτονιά;

ΑΠ_Οι ΤΟΜΥ αποτελούν άσκηση επί χάρτου: 3000 προσλήψεις υποτίθεται πως θα στελεχώσουν ιατρεία γειτονιάς που δεν υπάρχουν ούτε στα χαρτιά. Θα συσταθούν, εάν και όταν, σε σημεία που δεν είναι γνωστά, με χρήματα που δεν υπάρχουν. Η κυβέρνηση καταθέτει τις προθέσεις της, αλλά λείπουν το χρονοδιάγραμμα, το πρόγραμμα και η χωροταξική κατανομή. Όλως περιέργως, δίνει προτεραιότητα στα αστικά κέντρα, όπουυπάρχει υπερσυσσώρευση γιατρών και νοσοκομείων, και αγνοεί τις ορεινές και νησιωτικές περιοχές που πένονται. Απομένουν οι διετείς συμβάσεις. Ας ελπίσουμε πως θα ενισχύσουν τουλάχιστον τις υπάρχουσες δομές.

EΡ_Οι εξειδικευμένοι γιατροί διαμαρτύρονται ότι με το νέο σύστημα του gatekeeping στην Πρωτοβάθμια θα μπει άλλο ένα εμπόδιο στην πρόσβαση των ασθενών. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή, τη στιγμή που σχεδόν σε όλο τον κόσμο εφαρμόζεται ένα ανάλογο σύστημα ελέγχου των παραπομπών; ΑΠ_Η Ελλάδα έχει μια ιδιαιτερότητα: Αν και βρίθει στρεβλώσεων το σύστημα υγείας, είναι η μόνη χώρα με υπερβολικά μεγάλο αριθμό εξειδικευμένων γιατρών εκτός νοσοκομείων. Στρέβλωση, αλλά και προίκα που καμιά χώρα δεν διαθέτει. Είναι άγνωστη έννοια ο καρδιολόγος εκτός νοσοκομείου σε όλη την Ευρώπη. Πιστεύω πως ένα σύστημα οφείλει να ελέγχει και να αξιολογεί τις παραπομπές. Ταυτόχρονα, οφείλει να αξιοποιεί και να ενσωματώνει όλους τους διαθέσιμους πόρους. Η εφαρμογή μιας σύγχρονης, ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας για τη διοίκηση και τις ιατρικές υπηρεσίες μπορεί να δώσει λύσεις. Η διαχείριση διαγνωσμένων με χρόνια νοσήματα ασθενών μπορεί, και πρέπει, να αποτελέσει μια ξεχωριστή κατηγορία, που, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούν να αναφέρονται κατευθείαν σε εξειδικευμένα πολυϊατρεία και γιατρούς. EΡ_Η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας διαβεβαιώνει ότι θα εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση στο σύστημα της ΠΦΥ (νέες προσλήψεις, μηχανήματα κ.λπ.) και μετά την ολοκλήρωση του ΕΣΠΑ. Πιστεύετε ότι μπορούν να εξευρεθούν πόροι και, αν ναι, με τι τρόπο; ΑΠ_Σε συνθήκες δημοσιονομικής ασφυξίας, με το ΠΔΕ καθηλωμένο στα 6 δισ. για πολλά χρόνια, ακόμα και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, η εξοικονόμηση εκατοντάδων εκατομμυρίων και 10.000 μόνιμων διορισμών είναι εξαιρετικά απίθανη. Για αυτό, άλλωστε, δεν υπάρχει τίποτα συγκεκριμένο. Επιπροσθέτως, οι ανάγκες είναι τέτοιες στα νοσοκομεία, που οι πόροι αυτοί είναι αναντικατάστατοι. Υπάρχουν υπερβολικά πολλά ιατρεία, αξονικοί τομογράφοι και γιατροί στην Πρωτοβάθμια που μπορούν να προσφέρουν. Αν ξεφύγουμε από την ιδεοληψία του κρατισμού και ενσωματώσουμε στο σύστημα και ιδιώτες έναντι αμοιβής και αυστηρής αξιολόγησης, οι ελάχιστοι πόροι μπορούν να κατευθυνθούν σε άλλες, επείγουσες ανάγκες του ΕΣΥ.

Η δημιουργία ενός κρατικού συστήματος με τη μορφή μιας κλειστής δημόσιας υπηρεσίας είναι αναχρονιστική και ενάντια στις πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα διεθνώς

EΡ_Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, σταδιακά, θα μειώνονται οι συμβάσεις των ιδιωτών γιατρών με τον ΕΟΠΥΥ, ενώ θα αλλάξει και ο τρόπος που θα αμείβονται. Συμφωνείτε με αυτές τις αλλαγές; ΑΠ_Εξακολουθούμε να πιστεύουμε στη μεγάλη μεταρρύθμιση που δρομολόγησε το ΠΑΣΟΚ με την ίδρυση του ΕΟΠΥΥ και του ΠΕΔΥ. Ένας κεντρικός χρηματοδότης (ο ΕΟΠΥΥ), με ενιαίες παροχές για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως ταμείου και οικονομικής κατάστασης, και η δημιουργία ενός οικοσυστήματος κρατικών, δημοτικών και ιδιωτικών παρόχων, αξιολογημένων με βάση τη σχέση κόστους/ ποιότητας, και όχι ιδεοληπτικές εμμονές, είναι η λύση για την Πρωτοβάθμια πάνω στα σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η εμμονή σε ένα κλειστό κρατικό σύστημα προσκρούει στην πραγματικότητα και δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί. EΡ_Ο Παύλος Πολάκης υποστηρίζει ότι σιγά-σιγά βελτιώνονται οι συνθήκες στα νοσοκομεία με τις παρεμβάσεις που γίνονται. Οι ουρές και οι αναμονές σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν, προσωπικό έχει προσληφθεί και οι κλινικές λειτουργούν κανονικά, ενώ και οι ασθενείς είναι ικανοποιημένοι και στέλνουν επιστο-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

λές με ευχαριστίες. Ποια είναι η δική σας εικόνα; ΑΠ_Η λειτουργία των νοσοκομείων ήταν, και είναι, οριακή. Πολλά από αυτά έχουν μεγάλα προβλήματα ακόμη και στην προμήθεια βασικών υλικών. Πρέπει όμως, κάποια στιγμή, να περάσουμε από την περιπτωσιολογία σε μια ουσιαστική συζήτηση για την ανόρθωση του ΕΣΥ. Αν δεν μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε πόρους για τον εκσυγχρονισμό και την ανασυγκρότησή του σε σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα, πολύ σύντομα, ειδικά στην Αθήνα, η αποεπένδυση, η παλαιότητα των εγκαταστάσεων και οι ελλείψεις προσωπικού θα οδηγήσουν στην υποβάθμιση και τη δημιουργία ενός δικτύου απαξιωμένων υπηρεσιών, οδηγώντας τα μεσαία στρώ-

EΡ_Είστε υπέρ του να πληρώνουν συμμετοχή στα φάρμακα οι ασθενείς με βάση την οικονομική τους κατάσταση; ΑΠ_Δυστυχώς, η κυβέρνηση απεμπόλησε

ματα στον ιδιωτικό τομέα, ανατινάζοντας παράλληλα το ασφαλιστικό σύστημα οριστικά. Υπάρχουν λύσεις και μπορούν να αντληθούν κεφάλαια. Από τον προϋπολογισμό με αναδιαπραγμάτευση, από το ίδιο σύστημα με εξορθολογισμό και, κυρίως, με προώθηση συνεργασιών και συνεργειών με τον ιδιωτικό τομέα.

το δικαίωμα να παρέμβει, εντάσσοντας το μέτρο στα περίφημα αντίμετρα της αξιολόγησης, πράγμα που το μεταθέτει και μετά το 2020. Πιστεύω πως είναι απολύτως αναγκαίο να μειωθεί η συμμετοχή των χαμηλοσυνταξιούχων και των ανέργων, σε ορισμένες τουλάχιστον κατηγορίες φαρμάκων. Είναι αναγκαίο και εφικτό.

EΡ_Πρόσφατα, κάνατε κριτική επί του νομοσχεδίου για την ΠΦΥ και για τον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς. Γιατί θεωρείτε ότι είναι ξεπερασμένος, τη στιγμή που η χώρα μας σήμερα δεν διαθέτει ούτε καν χάρτινους φακέλους ασθενών;

EΡ_Σχετικά με τον ΕΟΠΥΥ, που σήμερα παρουσιάζει σοβαρές δυσλειτουργίες, τι πιστεύετε ότι πρέπει να αλλάξει άμεσα;

ΑΠ_Δυστυχώς, η συγκεκριμένη εφαρ-

μογή «χάθηκε στον δρόμο» εδώ και μια δεκαετία σχεδόν. Όπως γνωρίζετε, η τεχνολογία τρέχει και σήμερα προσφέρει εκπληκτικές, χαμηλού κόστους, λύσεις, που ενοποιούν την ψηφιακή διακυβέρνηση με την ψηφιακή ιατρική, και προσφέρει εκπληκτικές δυνατότητες για τη διαχείριση όχι μόνο του φακέλου των ασθενών, αλλά της συνολικής διαχείρισης του συστήματος. Θα έπρεπε, όπως η Εσθονία, να δώσουμε προτεραιότητα στη δημιουργία υποδομών για τις επόμενες δεκαετίες.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ΑΠ_Ο ΕΟΠΥΥ είναι μια μεγάλη τομή στην Υγεία. Ενοποίησε τις υπηρεσίες υγείας κάτω από ενιαία στέγη, παρέχοντας για πρώτη φορά τις ίδιες παροχές και ελεύ-

θερη πρόσβαση σε όλους τους πολίτες. Δυστυχώς, έχει υποβαθμιστεί στον ρόλο του λογιστή, ενώ θα έπρεπε να αναγορευτεί σε κεντρικό ελεγκτή, ρυθμιστή και εγγυητή της ποιότητας. EΡ_Παρότι η Δημοκρατική Συμπαράταξη, στην οποία ενταχθήκατε πρόσφατα, κάνει σκληρή κριτική στη σημερινή κυβέρνηση για τον τομέα της υγείας, η ίδια παράταξη, το ΠΑΣΟΚ δηλαδή, που ήταν κυβέρνηση μέχρι πριν λίγα χρόνια, δεν είχε καταφέρει να «αναστήσει» το ΕΣΥ. Ποιες νέες προτάσεις φέρνει τώρα, τις οποίες συμμερίζεστε για να ενταχθείτε στο κόμμα; ΑΠ_Ο χώρος, τα τελευταία 40 χρόνια,

υπήρξε η μήτρα όλων των μεγάλων μεταρρυθμίσεων στην Υγεία. Παρέδωσε το 2004 ένα σύστημα εν λειτουργία, παρά τα προβλήματα, και το παρέλαβε χρεοκοπημένο –μαζί με τη χώρα– το 2009 από την κυβέρνηση Καραμανλή. Δρομολόγησε σπουδαίες αλλαγές και αγωνίστηκε να το νοικοκυρέψει. Η δημιουργία ενός σύγχρονου, ευρωπαϊκού συστήματος με έμφαση στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητα είναι εφικτή. Η αξιοποίηση όλων των πόρων και η ενσωμάτωση εργαλείων και λύσεων που εφαρμόζονται στην Ευρώπη με επιτυχία θα δώσουν τη λύση. Η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει το στοίχημα ενός νέου ΕΣΥ δίνοντας παράλληλα μια ισχυρή αναπτυξιακή ώθηση. Η αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων από

Το νέο σύστημα δεν είναι νέο

το πακέτο Γιουνκέρ για την ανανέωση των νοσοκομείων και των κέντρων υγείας είναι εφικτή. Όμως, αυτή η κυβέρνηση αρνείται ακόμα και να το συζητήσει. EΡ_Και μία λίγο πιο διαφορετική ερώτηση: θα μπορούσατε να συνεργα-

στείτε στο Υπουργείο Υγείας με τους κυρίους Ξανθό και Πολάκη, δεδομένου του ότι ο πρώτος θεωρείται σκληροπυρηνικός πολιτικός του ΣΥΡΙΖΑ και ο δεύτερος είναι λίγο πιο… σκληρός στη συμπεριφορά του; ΑΠ_Οι διαφορές μεταξύ της κυβέρνησης και της ΔΗΣΥ, τόσο στον χώρο της υγείας όσο και στην παιδεία, είναι αβυσσαλέες. Δεν είναι θέμα προσώπων και χαρακτήρων. Οι ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ οδηγούν τη χώρα και το ΕΣΥ σε αδιέξοδο. Δεν υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας. Επιδιώκουμε και θα εξακολουθούμε να επιδιώκουμε συγκλίσεις και ομοψυχία με βάση τις θέσεις και τις απόψεις μας, που απέχουν πολύ από αυτές της κυβέρνησης.•••

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Dorli Kahr-Gottlieb*

* Γενική Γραμματέας του European Health Forum Gastein 14

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

European Health Forum Gastein

Η Υγεία σε όλες τις πολιτικές

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

η θέση της Υγείας στο επίκεντρο όλων των πολιτικών αναδεικνύει το φετινό Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υγείας Gastein (European Health Forum Gastein-www.ehfg.org). H 20ή επέτειος του Φόρουμ έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία τα κράτη της Ευρώπης αναζητούν τρόπους διασφάλισης της καθολικής πρόσβασης στην περίθαλψη στο πλαίσιο βιώσιμων συστημάτων υγείας. «Η αντίληψη της "Υγείας σε όλες τις πολιτικές" είναι κάτι που συζητείται εδώ και δέκα χρόνια, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη όσο ευρέως θα περιμέναμε» σημειώνει στο PhB η γενική γραμματέας του Φόρουμ, Dorli Kahr-Gottlieb, η οποία συμμετέχει ενεργά στον τομέα της δημόσιας υγείας τα τελευταία 15 χρόνια. Στόχος του Φόρουμ φέτος είναι αυτή η αντίληψη να μετατραπεί σε αποτελεσματικές πολιτικές. Κυρίαρχο παραμένει και φέτος το θέμα «πρόσβαση στην καινοτο-

Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υγείας του Gastein γιορτάζει φέτος την 20ή του επέτειο και το PhB μίλησε με τη γενική γραμματέα του συνεδρίου για την εξέλιξη της συζήτησης γύρω από τις πολιτικές της Υγείας, τις νέες προκλήσεις και την πορεία εξεύρεσης λύσεων. μία & υψηλές τιμές φαρμάκων», με στόχο την εξεύρεση των καλών πρακτικών. Αλλά με τους επιμέρους τομείς –ακόμη και στο πεδίο της υγείας– να συνδέονται και να διαχέονται, η ανάγκη για συζήτηση επί πολλαπλών θεμάτων είναι εμφανής στην πλούσια ατζέντα του Φόρουμ. Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υγείας διεξάγεται κάθε χρόνο στην πόλη Gastein της Αυστρίας. Από το 1998 έχει εξελιχθεί σε μία από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις στον χώρο της υγείας. Προσελκύει πολιτικούς, υψηλόβαθμα στελέχη φορέων και βιομηχανίας, εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων και ειδικών στο πεδίο της περίθαλψης και της δημόσιας υγείας. Φέτος, το πρόγραμμα αποτελείται από τέσσερις θεματικές ενότητες: «Υγεία σε όλες τις πολιτικές», «Συστήματα Υγείας», «Πρόσβαση στα φάρμακα και Καινοτομία» και «Μεγάλα Δεδομένα και Τεχνολογία».

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΡ_Για σχεδόν δύο δεκαετίες, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υγείας του Gastein (European Health Forum GasteinEHFG) είναι το μέρος στο οποίο πραγματοποιούνται οι μεγαλύτερες και σημαντικότερες πολιτικές συζητήσεις για την Υγεία στην Ευρώπη. Πώς έχουν εξελιχθεί τα θέματα συζήτησης όλον αυτόν τον καιρό; AΠ_Κοιτάζοντας κανείς το πρόγραμμα του Φόρουμ από τη «γέννησή» του, το 1998, θα διαπιστώσει ότι κάθε χρόνο περιλαμβάνει όλα τα «καυτά θέματα» της υγείας, όλες τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ασθενείς, τα συστήματα υγείας, οι επαγγελματίες υγείας και οι πολιτικοί. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο έχουμε καταφέ-

για να «δοκιμάσει» τη στρατηγική των τριών «Π»: Πρόληψη, Προώθηση και Προστασία. Πρόσθεσε, μάλιστα, μια τέταρτη, τη Συμμετοχή (σ.σ. στα αγγλικά participation). Η στρατηγική του κυρίου Andriukaitis αναδείχθηκε σε κεντρικό άξονα της πολιτικής του. Είμαστε, στην πράξη, το μοναδικό συνέδριο που εξειδικεύεται στην ευρωπαϊκή πολιτική υγείας, κάτι που έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, έχουμε οργανώσει συζητήσεις γύρω από θέματα όπως η αναμόρφωση των συστημάτων υγείας και η προσωπική ιατρική. Το Φόρουμ έχει συμβάλει ευθέως στην ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών (guidelines), καθώς και στη διασυνοριακή συνεργασία, ανταλλαγή εμπειριών, πληροφοριών. Δι-

ρει, όλα αυτά τα χρόνια στο Φόρουμ, να συζητήσουμε μια πληθώρα θεμάτων: από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία μέχρι τη μετανάστευση και το Brexit. Πέρα από αυτά τα προσφάτως αναδυόμενα θέματα, υπάρχουν ζητήματα –όπως η γήρανση του πληθυσμού, οι μη μεταδιδόμενες ασθένειες και η κλιματική αλλαγή– που βρίσκονται σταθερά στην ατζέντα της συζήτησης. Το Φόρουμ είναι ένα μέρος όπου αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις γύρω από θέματα που άπτονται της πολιτικής της υγείας, μπορούν να αντιληφθούν τον σφυγμό των μεγάλων θεμάτων και προκλήσεων του αύριο, καθώς και να δοκιμάσουν κάποιες από τις ιδέες. Για παράδειγμα, ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, κ. Vytenis Andriukaitis, πριν από μερικά χρόνια «χρησιμοποίησε» το Φόρουμ

αρκής αποστολή μας είναι να συνεχίσουμε να παρέχουμε αυτή τη θετική συμβολή.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ΕΡ_Ποιος είναι ο σκοπός του φετινού Φόρουμ; Πώς κατάφερε το περσινό συνέδριο να συμβάλει στην προώθηση της συζήτησης συγκεκριμένων θεμάτων και τι μπορούμε να περιμένουμε από εσάς; Ποια είναι τα σχέδια για το μέλλον του Φόρουμ; AΠ_Το θέμα για την 20ή επέτειο του Φόρουμ είναι «Υγεία σε όλες τις πολιτικές-Ένα καλύτερο μέλλον για την Ευρώπη». Από τη μια πλευρά, θέλουμε να αναδείξουμε το γεγονός ότι η αντίληψη της «Υγείας σε όλες τις πολιτικές» είναι κάτι που συζητείται εδώ και δέκα χρόνια, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη όσο ευρέως θα περιμέναμε. Ταυτόχρονα, θέλουμε να συζητήσουμε πώς θα μπορούσαμε –επιτέλους– να πετύ-

χουμε μια ξεκάθαρα πρακτική προσέγγιση αυτού του όρου, ώστε να μετατραπεί σε de facto πολιτικές. Από την άλλη, θέλουμε να ασχοληθούμε με αυτό που βρίσκεται στο μυαλό πολλών αυτήν την περίοδο. Αναφέρομαι, φυσικά, στις προκλήσεις των πολιτικών της «μετα-αλήθειας» και το φαινόμενο που παρουσιάζεται ως αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός. Ένα από τα κυρίαρχα θέματα του Φόρουμ το 2016 ήταν η δύσκολη συζήτηση γύρω από την πρόσβαση, τις τιμές των φαρμάκων και την ιατρική καινοτομία. Φέτος, θέλουμε να το εξετάσουμε εκ νέου και περισσότερο σε βάθος. Πρόκειται για μόνο ένα παράδειγμα από μια μακρά λίστα θεμάτων πολιτικής της υγείας που απαιτούν συνεχιζόμενο διάλογο μεταξύ όλων των φορέων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την υγεία των Ευρωπαίων πολιτών. Το Φόρουμ διευκολύνει την πραγματοποίηση τέτοιων συζητήσεων και την ανταλλαγή απόψεων. Φέτος, περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, το Φόρουμ θα αναζητήσει αυτές τις καλές πρακτικές και λύσεις που θα επιτρέψουν την ένταξη των θεμάτων της υγείας σε όλα τα φάσματα της πολιτικής –ευελπιστώντας πως θα διαμορφώσει τα επόμενα 20 χρόνια. ΕΡ_Γιατί θα πρέπει να είναι η Υγεία τμήμα όλων των πολιτικών; AΠ_Αρχικά, υπάρχουν κανονιστικοί και ηθικοί λόγοι. Η υγεία είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Σήμερα, οι πολιτικές υγείας έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Γνωρίζω ότι η πρόσβαση σε ένα ποιοτικό σύστημα υγείας είναι, για παράδειγμα, για πολλούς Έλληνες μια καθημερινή πρόκληση. Σε όλη την Ευρώπη βλέπουμε πολλά προβλήματα τα οποία δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με πολιτικές στον χώρο της υγείας. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το ότι πολλά από τα προβλήματα επηρεάζονται από εξελίξεις σε άλλα πεδία, όπως η ψηφιακή καινοτομία και η κλιματική αλλαγή. Πιστεύω εις βάθος ότι είναι αναγκαία μια πλήρης και ολοκληρωμένη προσέγγιση, χτίζοντας γέφυρες μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής, οι οποίες θα είναι από πλευράς τους ξεκάθαρα ρυθμισμένες, αποβλέποντας στην καλύτερη υγεία των Ευρωπαίων. «Υγεία σε όλες τις πολιτικές» σημαίνει ότι διαφορετικές πολιτικές και διαδικασίες συμπληρώνουν η μία την άλλη. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν είναι ξεχωριστά το ένα από το άλλο και χρειάζεται να βρούμε ώστε η

αντιμετώπισή τους να είναι κοινή, πιο έξυπνη και πιο αποδοτική. ΕΡ_Ο κόσμος είναι γεμάτος από καλές ιδέες. Πώς μπορούν, λοιπόν, οι ιδέες να μετατραπούν σε ξεκάθαρες πολιτικές; AΠ_Με τη συμμετοχή όλων των σωστών ανθρώπων στην αναζήτηση και ανάπτυξη νέων λύσεων για την αντιμετώπιση πεδίων προβληματισμού στον τομέα της υγείας, το Φόρουμ προσπαθεί να θέσει τα θεμέλια για πραγματική αλλαγή. Εργαζόμαστε με στόχο την προσέλκυση προσώπων που λαμβάνουν τις αποφάσεις και ειδικών από τους τέσσερις πυλώνες του κόσμου της υγείας: πολιτικούς, ασθενείς, ακαδημαϊκούς και βιομηχανία. Όλοι ενθαρρύνονται να έρθουν στο συνέδριο φέρνοντας μαζί τους τις γνώσεις τους και τις καλές πρακτικές και να το χρησιμοποιήσουν ως πλατφόρμα για να δοκιμαστούν νέες ιδέες ή να επιστρέψουν στη βάση τους με νέα γνώση. Είναι πάντα δύσκολο το να μετρήσεις την άμεση επίδραση τέτοιων προσπαθειών, αλλά, μέσα από τις διάφορες ομάδες εργασίας, το Φόρουμ φροντίζει να διευκολύνει το ταίριασμα ιδεών, πόρων και ανθρώπινου κεφαλαίου. ΕΡ_Πώς καταφέρνετε όμως να ισορροπήσετε την ανάγκη αναβάθμισης της σημασίας της υγείας στην πολιτική με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες σήμερα; Με άλλα λόγια, στην εποχή των περικοπών των δαπανών και των διαρκών πιέσεων που δέχονται τα συστήματα υγείας, πώς είναι δυνατόν να ισορροπήσουν οι οικονομικές απαιτήσεις με αυτές της υγείας; AΠ_Αυτό είναι κάτι που καλούμαστε με τους συμμετέχοντες να ανακαλύψουμε. Είναι ακριβώς η ουσία του φετινού θέματος του Φόρουμ. Η διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, και αυτό καλούμαστε να κάνουμε, εργαζόμενοι από κοινού. Ενώ η Ευρώπη βρίσκεται σε μια περίοδο οικονομικής ανάκαμψης, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα μια σειρά πολιτικών, οικονομικών και δημογραφικών προκλήσεων, οι ψηφοφόροι περιμένουν από τις κυβερνήσεις τους να τους παρέχουν ποιοτική υγειονομική περίθαλψη. Πράγματι, ενώ παγκοσμίως στόχο αποτελεί η επίτευξη, έως το 2020, της ολοκληρωτικής υγειονομικής κάλυψης (Universal Health Coverage), που αποτελεί στόχο του ΟΗΕ, η Ευρώπη ως παράδειγμα των κερδών μιας τέτοιας

«Υγεία σε όλες τις πολιτικές» σημαίνει ότι διαφορετικές πολιτικές και διαδικασίες συμπληρώνουν η μία την άλλη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

κάλυψης, που ήδη παρέχεται, παλεύει να βρει λύσεις για βιώσιμες πολιτικές. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη χρονική στιγμή για να διεξαχθεί, λοιπόν, μια συζήτηση για το μέλλον της Υγείας στην Ευρώπη. ΕΡ_Ποιες θα είναι οι θεματικές του φετινού Φόρουμ; AΠ_Φέτος, αποφασίσαμε να χωρίσουμε το πρόγραμμα σε τέσσερις θεματικές ενότητες: «Υγεία σε όλες τις πολιτικές», «Συστήματα Υγείας», «Πρόσβαση στα φάρμακα και Καινοτομία» και «Μεγάλα Δεδομένα και Τεχνολογία». Αυτές οι τέσσερις θεματικές προσφέρουν πολλές ευκαιρίες, ώστε να καλυφθεί όλο το φάσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο τομέας της υγείας: από την παγκόσμια υγεία στις υγιείς κοινωνίες και τους χώρους εργασίας, από την προσωπική ιατρική στον σκεπτικισμό για τα εμβόλια, από τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης μέχρι την αλλαγή των συστημάτων τροφίμων.

Δεν υπάρχει μία λύση για όλα στην πολιτική και η Υγεία είναι ένας τομέας όπου αυτό είναι ξεκάθαρο

ΕΡ_Η πρόσβαση στα φάρμακα και η καινοτομία αποτελούν ένα αρκετά δύσκολο θέμα. Τι επιθυμεί να πετύχει το φόρουμ σε αυτόν τον τομέα; AΠ_Το Φόρουμ οφείλει να παίξει έναν σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη συζήτηση. Η πρόσβαση στα φάρμακα είναι ένα από τα πιο επείγοντα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας. Γι’ αυτό και το επιλέξαμε ως ένα από τα κεντρικά θέματα στην εικοστή επέτειό μας. Πρέπει να γίνουν δύσκολες επιλογές, και οι λύσεις δεν είναι ξεκάθαρες, ακριβώς γιατί το ζήτημα έχει επιπτώσεις σε πολλές πλευρές της πολιτικής. Το Φόρουμ αναγνωρίζει την αυξανόμενη θέληση των πολιτικών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο να αναζητηθούν από κοινού λύσεις με τη βιομηχανία. Το Φόρουμ παρέχει την πλατφόρμα για να γίνουν τέτοιες δύσκολες συζητήσεις. ΕΡ_Πού οφείλει να εστιαστεί η συζήτηση ώστε να διασφαλιστεί καλύτερη πρόσβαση στα φάρμακα, ειδικά για τους ευάλωτους πληθυσμούς; AΠ_Οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες αποτελούν ιδανική βάση για έναν εποικοδομητικό διάλογο γύρω από την πρόσβαση στα φάρμακα. Η υγειονομική περίθαλψη θα πρέπει να είναι διαθέσιμη για όλους και η αλήθεια είναι ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουμε καταφέρει να το κάνουμε πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό αυτό. Το φετινό Φόρουμ σκοπεύει να δείξει πώς τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας μπορούν

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά ώστε να εγγυηθούμε πρόσβαση για όλους, αλλά και να αποφασίσουμε ποια είναι τα εργαλεία που μας λείπουν. ΕΡ_Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των δεδομένων, της πληροφορίας και των νέων τεχνολογιών για την Υγεία; AΠ_Η καινοτομία, οι νέες τεχνολογίες και τα μεγάλα δεδομένα μπορούν να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας, απαντώντας καλύτερα στις ανάγκες των ασθενών. Είναι σημαντικά στοιχεία στη λήψη αποφάσεων στον τομέα της υγείας καθώς και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας, σε βάθος χρόνου. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν από μόνες τους να αποδειχθούν σημαντικά εργαλεία στον επανασχεδιασμό της υγειονομικής περίθαλψης. Η ανάλυση των δεδομένων, αν εφαρμοστεί σωστά, μπορεί να μας βοηθήσει παρέχοντας καλύτερη αντίληψη των αναγκών και των προβλημάτων των ασθενών. ΕΡ_Είναι, τελικά, η συνεργασία το «κλειδί» στην αντιμετώπιση όλων αυτών των εμποδίων και στην επίτευξη των στόχων; AΠ_Δεν υπάρχει μία λύση για όλα στην πολιτική και η Υγεία είναι ένας τομέας που αυτό είναι ξεκάθαρο. Κάθε στόχος και κάθε εμπόδιο είναι μοναδικά και απαιτούν ξεχωριστές λύσεις. Δεν χρειάζονται όλα τα προβλήματα να αντιμετωπίζονται από πληθώρα φορέων, αλλά όταν πρόκειται για ζητήματα που αφορούν πολλούς τομείς, τότε η αναζήτηση πόρων, εξειδίκευσης και ιδεών, είναι αναγκαία για να πετύχουμε λύσεις που θα κάνουν τη διαφορά. ΕΡ_Τέλος, πείτε μας, τι είναι το Φόρουμ Νέων στο Gastein; AΠ_Το Φόρουμ Νέων ξεκίνησε πριν από έντεκα χρόνια ως ένα κοινό πρόγραμμα υποτροφιών από το Φόρουμ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το πρόγραμμα στοχεύει σε νέους επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας από όλη την Ευρώπη, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ της τωρινής και των μελλοντικών γενεών πολιτικών, ερευνητών κ.λπ., προσφέροντας την ευκαιρία εκμάθησης και γνωριμιών. Κατά τη διάρκεια του ετήσιου Φόρουμ, οι Νέοι Gasteiners, αναλαμβάνουν ρόλους ομιλητών και, πλέον, αποτελούν σημαντικό κομμάτι του Φόρουμ μαζί με τους ειδικούς. Περιμένω με ανυπομονησία να τους γνωρίσω και φέτος.•••

αφιέρωμα

Εμβόλια 20

Η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό σκοτώνει

Ιωάννης Μπασκόζος Εξετάζουμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό

Κωνσταντίνος Νταλούκας 10 Καίριες παρεμβάσεις για την αύξηση του επιπέδου ανοσοποίησης

Μαρία Θεοδωρίδου Οι εμβολιασμοί πάντα στην επικαιρότητα

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το «αντιεμβολιαστικό κίνημα» και οι επιπτώσεις του

Η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό σκοτώνει του Αιμίλιου Νεγκή

α εμβόλια είναι μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην ιστορία της Ιατρικής. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα εμβόλια σώζουν περισσότερες από 3.000.000 ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο και προφυλάσσουν ακόμη περισσότερους ανθρώπους από νόσο ή ισόβια αναπηρία. Τα προγράμματα εμβολιασμών, που έχουν τεθεί σε εφαρμογή τα τελευταία 30 χρόνια σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, έχουν καταφέρει να εξαλείψουν πολλές ασθένειες, όπως την πολυομελίτιδα, τη διφθερίτιδα, τον τέτανο κ.ά. Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια, διεθνώς, έχει αναπτυχθεί ένα ισχυρό «αντιεμβολιαστικό κίνημα», το οποίο, εκμεταλλευόμενο το Διαδίκτυο, διασπείρει αστήρικτους ισχυρισμούς για την ασφάλεια των εμβολίων. Δεν είναι λίγοι μάλιστα εκείνοι που θεωρούν ότι υπάρχει μια διεθνής συνωμοσία φαρμακοβιομηχανιών, πολιτικών, γιατρών και μέσων μαζικής επικοινωνίας υπέρ των εμβολιασμών.

Οι συνέπειες μπορεί να είναι δραματικές: Στην Ευρώπη, κάθε χρόνο, πεθαίνουν περίπου 32.000 άνθρωποι από ασθένειες οι οποίες προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού που δεν έχουν εμβολιαστεί, γεγονός που προκαλεί επιδημικές εξάρσεις διαφόρων νόσων.

Σοκ με την ιλαρά Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιλαρά. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούνται όλο και μεγαλύτερες επιδημικές εξάρσεις σε πολλές χώρες. Αξίζει να σημειωθεί πως από το 2009 έως το 2012, τα κρούσματα ιλαράς στην Ευρώπη έχουν τετραπλασιαστεί! Η πιο τραγική περίπτωση είναι της Ρουμανίας, όπου εδώ και μήνες έχει ξεσπάσει επιδημία, προκαλώντας τον θάνατο σε 30 άτομα! Όλα αυτά τα άτομα δεν είχαν εμβολιαστεί, ενώ θα έπρεπε. Ανάμεσά τους ήταν και 12 μωρά, ηλικίας κάτω των 12 μηνών. Η ηλικία των 12 μηνών είναι το κατώτερο όριο για το εμ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

βόλιο, αν και σε περιπτώσεις επιδημίας επιτρέπεται η χορήγησή του και σε ηλικίες 6-11 μηνών. Κανονικά όμως τα μωρά αυτά θα ήταν προστατευμένα. Αν το ποσοστό εμβολιασμένων στον πληθυσμό ήταν πάνω από 95%, τότε θα είχαν προστατευτεί λόγω της λεγόμενης «ανοσίας αγέλης». Δεν θα νοσούσαν γιατί οι γύρω τους σε ποσοστό άνω του 95% θα ήταν εμβολιασμένοι και άρα θα υπήρχαν λίγες πιθανότητες να διασπαρθεί η νόσος. Ο εμβολιασμός ενός ατόμου είναι σημαντικός μόνο για τον ίδιο. Όμως είναι πολύ πιο σημαντικός όταν γίνεται στην ευρύτερη προσπάθεια να επιτευχθεί η «ανοσία αγέλης». Μόνο έτσι π.χ. και στην περίπτωση της ιλαράς μπορούμε ως κοινωνία να προστατέψουμε αποτελεσματικά τα μωρά κάτω των 6 μηνών, για τα οποία δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το εμβόλιο. Εδώ λοιπόν είναι το πάθημα της Ρουμανίας, που πρέπει να μας γίνει μάθημα. Το ποσοστό ανοσίας του πληθυσμού μειώθηκε από το 94% το 2012 σε περίπου 80% πρόσφατα! Δεν είναι τυχαίο δε ότι στους 6.743 ανθρώπους που καταγράφηκαν να έχουν νοσήσει, το 96,7% δεν είχαν εμβολιαστεί! Πρόβλημα με την ιλαρά όμως δεν έχει μόνο η Ρουμανία. Όπως προειδοποίησε πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η νόσος εξαπλώνεται και αλλού στην Ευρώπη, όπου έχει μειωθεί ο εμβολιασμός: Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία, Ελβετία και Ουκρανία. Συνολικά το 2017, στην Ευρώπη, έχουν καταγραφεί 36 θάνατοι από την ιλαρά. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, μέσα σε 12 μήνες καταγράφηκαν πάνω από 3.300 κρούσματα ιλαράς και 2 θάνατοι. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ιταλία η μείωση των εμβολιασμών έχει φθάσει σε τέτοιο επίπεδο λόγω φόβου ή άγνοιας, ώστε η κυβέρνηση αποφάσισε να καθιερώσει αυστηρές ποινές για τους γονείς που αρνούνται ή αμελούν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.

Ελλάδα Κρούσματα είχαμε πρόσφατα και στην Ελλάδα. Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει καταγράψει 12 κρούσματα μέχρι τον Αύγουστο, ενώ την περίοδο 2012-2016 είχαν καταγραφεί συνολικά μόλις 7 περιστατικά. Όλα τα κρούσματα αφορούσαν παιδιά τα οποία νοσηλεύτηκαν στα παιδιατρικά νοσοκομεία της χώρας, χωρίς, ευ-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

τυχώς, να υπάρξουν σοβαρές επιπλοκές. Με άλλα λόγια, μέχρι στιγμής, στη χώρα μας δεν έχουμε σοβαρό πρόβλημα. Όμως, δεν χρειάζεται εφησυχασμός, διότι ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν ομάδες του πληθυσμού με πρόβλημα (μετανάστες, αθίγγανοι). Επίσης, στο Διαδίκτυο διασπείρονται όλο και πιο συχνά αστήρικτες φημολογίες για κινδύνους από τα εμβόλια. Στο μεταξύ, η κυβέρνηση τηρεί μια αμφίσημη στάση. Ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, δήλωσε πως η κυβέρνηση μελετά το ενδεχόμενο αν ένας γονιός αρνείται να εμβολιάσει το παιδί του, να υπογράφει και να καταθέτει στο σχολείο σχετικό έγγραφο. Αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος η κυ-

Ο μοναδικός, ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος προστασίας [από την ιλαρά] είναι το εμβόλιο

Κρούσματα ιλαράς στην Ελλάδα την περίοδο 2012-17 Έτος Αριθμός κρουσμάτων 2012 2 2013 3 2014 1 2015 1 2016 0 2017 (*) 12 Πηγή: ΚΕΕΛΠΝΟ (*) Μέχρι τον Αύγουστο

βέρνηση να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, με ανυπολόγιστες συνέπειες.

Το εμβόλιο Η ιλαρά είναι μια αρκετά μεταδοτική νόσος, που διαρκεί περίπου 15 ημέρες. Εμφανίζεται με εξάνθημα, πυρετό και βήχα και μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, όπως η εγκεφαλίτιδα, η οποία μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο. Μάλιστα, αν προσβληθεί η έγκυος από τη νόσο, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου. Ο μοναδικός, ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι το εμβόλιο. Πρόκειται για το γνωστό μας τριπλό εμβόλιο (MMR), που αφορά την ιλαρά, την ερυθρά και την παρωτίτιδα. Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει δεκάδες, έγκυρες και ανεξάρτητες μελέτες, που έχουν δείξει ότι το εν λόγω εμβόλιο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον αυτισμό, ακόμη και σήμερα κυκλοφορούν τέτοιες ανυπόστατες φήμες. Θυμίζω εδώ ότι η ανησυχία είχε ξεκινήσει από μια μελέτη του 1998 (https://www.

ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9500320), η οποία όμως αργότερα είχε αποδειχτεί ότι ήταν ψευδής, με συνέπεια ακόμη και το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The Lancet, που την είχε αρχικά δημοσιεύσει, να υποχρεωθεί να την αποσύρει. Έκτοτε έχουν γίνει δεκάδες μελέτες, που δεν έχουν βρει καμία σύνδεση. Παρ’ όλα αυτά, πολύς κόσμος ανησυχεί και δεν πιστεύει τις νέες μελέτες. Ιδίως οι γονείς ενός παιδιού με αυτιστικές διαταραχές, συχνά, αρνούνται να εμβολιάσουν τα άλλα παιδιά τους, φοβούμενοι την πιθανή κληρονομικότητα. Υπάρχει κι άλλο ένα σενάριο: Λέγεται ότι το εμβόλιο προκάλεσε τη δεκαετία του ’90 έξαρση των περιπτώσεων αυτισμού σε παιδιά

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

στην Ιαπωνία. Και ότι, για αυτό, το εμβόλιο απαγορεύτηκε στην Ιαπωνία από το 1994. Πράγματι, έτσι είναι. Η Ιαπωνία είναι η μοναδική χώρα που δεν χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο εμβόλιο. Αντιθέτως, χρησιμοποιεί ξεχωριστά εμβόλια για καθεμία από τις τρεις νόσους. Όμως, μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2005 στο περιοδικό Journal of Child Psychology and Psychiatry (https://goo.gl/9bis1f) έδειξε ότι η διακοπή των εμβολιασμών με MMR όχι μόνο δεν οδήγησε σε μείωση των περιστατικών αυτισμού, αλλά, αντιθέτως, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση. Πριν την απόσυρσή του, τα περιστατικά αυτισμού κυμαίνονταν από 48 έως 86 περιπτώσεις ανά 10.000 παιδιά, ενώ αργότερα ο αριθμός αυξήθηκε σε 97 έως 161 ανά 10.000 παιδιά! Δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη ότι το τριπλό εμβόλιο συνδέεται με αυτισμό ή άλλη σοβαρή επιπλοκή. Αντιθέτως, είναι πλήρως τεκμηριωμένο –και το βιώνουν οι Ρουμάνοι– ότι η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό σκοτώνει.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

Οι 10 πιο συχνοί μύθοι Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δίνει απαντήσεις στους συνηθέστερους μύθους για τα εμβόλια:

ες, όπως λ.χ. ιλαράς, η οποία από το 2005 έχει προκαλέσει εκατοντάδες κρούσματα στη Δυτική Ευρώπη.

1. Η καλύτερη υγιεινή και η αποστείρωση αρκούν για να προστατευθούμε από τα λοιμώδη νοσήματα. Αλήθεια: Αν σταματήσουν οι εμβολιασμοί, τα νοσήματα από τα οποία μας προστατεύουν τα εμβόλια θα επανεμφανιστούν, διότι τα περισσότερα λοιμώδη νοσήματα δεν έχουν σχέση με την υγιεινή.

6. Τα παιδικά νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια δεν είναι σοβαρά. Αλήθεια: Όχι μόνο είναι σοβαρά, αλλά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές σε παιδιά και ενήλικες. Η ιλαρά και η ερυθρά, π.χ., ναι μεν αποκαλούνται «νοσήματα της παιδικής ηλικίας», αλλά προσβάλλουν και ενήλικες –και σε αυτούς μπορεί να κοστίσουν μέχρι και τη ζωή.

2. Ακόμη κι αν είναι κανείς εμβολιασμένος, μπορεί να κολλήσει το αντίστοιχο νόσημα. Αλήθεια: Οι περισσότεροι (έως 90%) από όσους μολύνονται από νοσήματα που μπορούν να αποτραπούν με εμβόλια είτε δεν είναι εμβολιασμένοι είτε δεν έχουν κάνει όλες τις δόσεις των εμβολίων. 3. Τα εμβόλια προκαλούν άγνωστες παρενέργειες και μπορεί να κοστίσουν τη ζωή. Αλήθεια: Αν και τα εμβόλια όντως έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, καμία από αυτές δεν είναι τόσο σοβαρή όσο τα νοσήματα από τα οποία προστατεύουν τα εμβόλια. Η πολιομυελίτιδα λ.χ. οδηγεί στην παράλυση, η ιλαρά μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλίτιδα και τύφλωση, ενώ πολλά άλλα νοσήματα συχνά αποβαίνουν μοιραία.

7. Τα εμβόλια πρέπει να γίνονται ένα-ένα, ειδάλλως υπερφορτώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού. Αλήθεια: Το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού αντιμετωπίζει καθημερινά δεκάδες ξένους εισβολείς και μπορεί εύκολα να χειριστεί ένα τριπλό ή τετραπλό εμβολιασμό. 8. Το αντιγριπικό εμβόλιο δεν χρειάζεται, γιατί η γρίπη δεν είναι σοβαρή. Αλήθεια: Η γρίπη είναι σοβαρή ασθένεια και σκοτώνει ετησίως αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνη για μικρά παιδιά, ηλικιωμένους με προβλήματα υγείας και οποιονδήποτε αντιμετωπίζει καρδιολογικά ή/και πνευμονολογικά προβλήματα.

4. Το τριπλό εμβόλιο διφθερίτιδαςτετάνου-κοκκύτη και το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας προκαλούν σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου των βρεφών. Αλήθεια: Δεν έχει τεκμηριωθεί συσχέτιση μεταξύ των εμβολίων και του συνδρόμου.

9. Το εμβόλιο της γρίπης δεν είναι αποτελεσματικό. Αλήθεια: Το αντιγριπικό εμβόλιο προστατεύει το 70% όσων το κάνουν, ενώ κι αν ακόμη μολυνθεί κανείς από τον ιό της γρίπης εναντίον του οποίου έχει εμβολιαστεί, αναπτύσσει λιγότερο σοβαρά συμπτώματα.

5. Αφού έχουν σχεδόν εκριζωθεί από τη Δυτική Ευρώπη τα περισσότερα νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια, δεν υπάρχει λόγος να εμβολιαστεί κανείς. Αλήθεια: Τα νοσήματα αυτά δεν έχουν εκριζωθεί. Αντιθέτως, για πολλά από αυτά η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού είναι κάτω από 95% σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και έτσι συχνά υπάρχουν επιδημί-

10. Καλύτερο είναι να αποκτάς ανοσία αρρωσταίνοντας, παρά κάνοντας ένα εμβόλιο. Αλήθεια: Αν και οι ασθένειες καθ’ εαυτές παρέχουν στο ανοσοποιητικό σύστημα λεπτομερέστερες γνώσεις για έναν εισβολέα, το ανοσοποιητικό δεν τις χρειάζεται όλες για να μάθει να τον αναγνωρίζει – και τα εμβόλια του παρέχουν όσες ακριβώς χρειάζεται.•••

Πηγή: http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/disease-prevention/vaccines-andimmunization/european-immunization-week/10-myths-about-vaccination

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Εξετάζουμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό

Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

ο «δημόσιο» σύστημα εμβολιασμών καταρρέει, παραδέχεται ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Υγείας αναφερόμενος στην απουσία δημόσιας προμήθειας εμβολίων ή εμβολιαστικών κέντρων. Ελπίδα για αντιστροφή της εικόνας αποτελεί, σύμφωνα με τον Ιωάννη Μπασκόζο, η νέα Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Στη νέα συνέντευξή του στο πλαίσιο του δεύτερου αφιερώματος του PhB για τα εμβόλια, ο Ιωάννης Μπασκόζος αναφέρεται στα επιτυχή αποτελέσματα της εκστρατείας για τον εμβολιασμό κατά της γρίπης, αλλά και στο «κόστος» της επιτυχίας αυτής. Για τον κύριο Μπασκόζο βασικό κλειδί είναι η συνεργασία, τόσο μεταξύ των φορέων στην Ελλάδα όσο και μεταξύ των κρατών, χαρακτηρίζοντας όμως τον εμβολιασμό «θέμα κοινωνικής ευθύνης». Με τη συζή-

Τις επιτυχίες αλλά και τα ανοιχτά μέτωπα στο πεδίο των εμβολιασμών περιέγραψε ο Γ.Γ. Δημόσιας Υγείας, Ι. Μπασκόζος στο PhB, σημειώνοντας πως το κλειδί για την αντιμετώπιση του αντιεμβολιαστικού κινήματος είναι η σωστή ενημέρωση των πολιτών. τηση γύρω από τον υποχρεωτικό εμβολιασμό να έχει ενταθεί τον τελευταίο χρόνο, ο Γ.Γ. Δημόσιας Υγείας αποκαλύπτει στο PhB πως το θέμα αναμένεται το μπει «στο μικροσκόπιο» από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών. Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του διαρκώς αυξανόμενου αντιεμβολιαστικού κινήματος, ο κύριος Μπασκόζος ξεκαθαρίζει πως αν και δεν είναι θετικό να διαμορφώνει ο καθένας τη δική του εμπεριστατωμένη άποψη, η πίστη σε δοξασίες ή «μη ορθά» επιστημονικά δεδομένα δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Το μυστικό, λοιπόν, για την αντιμετώπιση του κινήματος αυτού είναι να μην αποκρύπτονται τα προβλήματα, να γίνονται σεβαστές οι αγωνίες των γονιών και να ενημερώνονται οι πολίτες σωστά, βάσει επιστημονικά τεκμηριωμένων δεδομένων.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α EMBOΛΙΑ

Ιωάννης Μπασκόζος*

*Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας 25

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αν ο δείκτης εμβολιασμών πέσει κάτω από ένα επίπεδο, τότε θα τρέχουμε και δεν θα φθάνουμε

ΕΡ_Τι θέση έχει ο εμβολιασμός στις προτεραιότητες του Υπουργείου Υγείας; ΑΠ_Η ουσία της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη κα η αγωγή υγείας. Στον τομέα της πρόληψης το βασικό «όπλο» της ανθρωπότητας, εδώ και δεκαετίες, είναι τα εμβόλια. Άρα, καταλαβαίνετε ότι ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Υγείας και η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας είναι οι κατεξοχήν υποστηρικτές της λογικής του εμβολιασμού. Εκτός του ότι είναι άμεση προτεραιότητα, και το δείχνουν και οι πράξεις μας, πιστεύουμε ότι πρέπει να κάνουμε ακόμη περισσότερα, γιατί αν ο δείκτης εμβολιασμών –και στη χώρα μας, αλλά και στις χώρες της Ευρώπης– πέσει κάτω από ένα επί-

πεδο, τότε θα τρέχουμε και δεν θα φθάνουμε. Αυτή είναι η άποψή μου και με αυτήν την άποψη κάνω ό,τι μπορώ για να προωθηθεί και η υπόθεση των εμβολιασμών στη χώρα. ΕΡ_Στην προηγούμενη συνέντευξή σας στο PhB, στο πλαίσιο του αφιερώματος για τα εμβόλια, είχατε αναφερθεί και στον σχεδιασμό της εκστρατείας για να προωθηθεί η σημασία του εμβολιασμού. Πού βρίσκεται αυτή η προσπάθεια; ΑΠ_Όσον αφορά τη φετινή χειμερινή εκστρατεία για τον εμβολιασμό κατά της γρίπης, μπορώ να πω ότι πήγε πολύ καλά. Είχαμε αποτελέσματα στην αύξηση του ποσοστού των εμβολιασμών, λιγότερους θανάτους και πάσχοντες, αλλά δεν θέλω

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

να συνδέσω –επιστημονικά δεν μπορώ να αποδείξω– ότι η καλύτερη καμπάνια μας για τον εμβολιασμό οδήγησε σε λιγότερα περιστατικά. Όπως θεωρώ ότι ήταν λάθος αυτοί που μας έκαναν κριτική πέρσι, ότι επειδή δεν είχαμε κάνει καλή καμπάνια ήταν τα περιστατικά πολλά, έτσι και τώρα δεν μπορώ να πω ότι την κάναμε καλά και τα περιστατικά είναι λιγότερα. Μακάρι, όμως, όσο πιο καλά κάνουμε την καμπάνια, όσο πιο πολλοί εμβολιάζονται τόσο λιγότερα περιστατικά να υπάρχουν και τόσο λιγότερους ανθρώπους να χάνουμε, γιατί αυτό αποδεικνύει την αναγκαιότητα των εμβολιασμών. ΕΡ_Μια και αναφερθήκατε στη γρίπη, πώς πήγαμε φέτος συγκριτικά με

την προηγούμενη χρονιά, που ήταν και μία από τις δυσκολότερες; ΑΠ_Θα μπορούσα να πω, όσον αφορά τη βαριά νοσηρότητα και τη θνητότητα, σχεδόν στα 3/5 από πέρυσι. Είναι καλό. Είναι καλό γιατί οποιαδήποτε ανθρώπινη ζωή δεν χάνεται. Είναι καλό. Μια και με ρωτήσατε για τη γρίπη, το νέο για τη γρίπη φέτος, επειδή δεν είναι πολλά τα νέα –το εμβόλιο της γρίπης είναι γνωστό, η καμπάνια μας θα γίνει πάλι έντονα–, είναι ότι υπάρχει και το τετραδύναμο εμβόλιο. Αλλά η γνώμη μου είναι –και αυτό θα ήθελα να είναι και το μήνυμα που θα περάσουμε– ότι δεν έχει σημασία το τριδύναμο ή το τετραδύναμο, σημασία έχει να πειστούν οι ομάδες αυξημένου κινδύνου να κάνουν τα εμβόλια και να πειστούν και οι υγειονομικοί να κάνουν τα εμβόλια.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΕΡ_Πρόκειται για μεγάλο αγκάθι και διαχρονική ερώτηση, για το κατά πόσον, τέλος πάντων, οι υγειονομικοί στην Ελλάδα κάνουν αυτό που πρέπει και εμβολιάζονται. Η εκστρατεία που διεξήχθη την προηγούμενη χρονιά είχε αποτελέσματα; ΑΠ_Είχε, ναι. Σχεδόν διπλασιάστηκε το ποσοστό των υγειονομικών, αλλά είναι τόσο χαμηλό το ποσοστό από το οποίο ξεκινάμε, οπότε ο διπλασιασμός δεν με ικανοποιεί καθόλου. Δεν θέλω να πω συγκεκριμένο ποσοστό, γιατί δεν θέλω να σταματήσω σε κανένα ποσοστό, αλλά αν δεν φτάσουμε σε επίπεδα που θα πλησιάζουν το αναγκαίο ποσοστό, ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα στις μονάδες νο-

σηλείας, εγώ δεν θα είμαι ευχαριστημένος. Δηλαδή, το 20-25% δεν με φτάνει. ΕΡ_Οπότε, θα υπάρξει μια ένταση στην εκστρατεία, θα υπάρχει μεγαλύτερη προσπάθεια; ΑΠ_Οι εκστρατείες που γίνονται κάθε χρόνο έχουν προστιθέμενη αξία η μία στην άλλη. Έγινε μια καλή εκστρατεία πέρυσι, θα προσθέσουμε και μία ελπίζω εξίσου καλή, ίσως και πιο αποτελεσματική φέτος, οπότε αυτό θα προστίθεται στη συνείδηση του κόσμου και των υγειονομικών και των μονάδων αυξημένου κινδύνου και νομίζω ότι θα τα καταφέρουμε. Το πρόβλημά μου, γιατί εγώ θέλω να είμαι απολύτως ειλικρινής και καθαρός, είναι ότι φέτος κάναμε μια εξαιρετικά καλή καμπάνια και με τον Πανελλήνιο Σύλλογο και με το ΚΕΕΛΠΝΟ,

αλλά επειδή ο κόσμος ευαισθητοποιήθηκε και έσπευσαν να πάρουν εμβόλια και, δυστυχώς ή ευτυχώς, τα εμβόλια τα παίρνουν από τα φαρμακεία, δηλαδή από τον ιδιωτικό τομέα, κάποια στιγμή φτάσαμε στο σημείο να ζητάει ο κόσμος εμβόλια και να μην έχει. Ξέρετε ότι η παγκόσμια παραγωγή και η συμφωνία που κάνει η χώρα μας και ο ΕΟΦ δεν επιτρέπουν να έχουμε απεριόριστο αριθμό εμβολίων. Άρα, φέτος, λέω και σκέφτομαι, με αυτούς που θα οργανώσουμε μαζί την καμπάνια, να επικεντρωθούμε στις μονάδες αυξημένου κινδύνου και στους υγειονομικούς, και όχι σε όλο τον πληθυσμό. Μακάρι να κάνουν όσο μπορούν περισσότεροι, αλλά οπωσδήποτε οι πληθυσμοί αυξημένου κινδύνου. Αυτοί πρέπει να κάνουν πρώτα από όλα.

ΕΡ_Επειδή αναφερθήκατε στις ελλείψεις, είχαμε φέτος φαινόμενα ελλείψεων; ΑΠ_Ουσιαστικές ελλείψεις, όχι, δεν είχαμε. Εννοώ για τη γρίπη. Γιατί για άλλα εμβόλια, υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες, όμως, με βάση ευέλικτες αποφάσεις της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, της οποίας θέλω να τονίσω τον τεράστιο ρόλο, [καλύφθηκαν]. Θα μου επιτρέψετε να ευχαριστήσω προσωπικά και τον κύριο Χρούσο για την προσφορά που είχε μέχρι τώρα και την τιμή που μας κάνει να παραμένει στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, ενώ θα αναλάβει πρόεδρος η κυρία Θεοδωρίδου, επίσης εκλεκτότατη συνάδελφος. Τους ευχαριστώ όλους στην Επιτροπή Εμβολιασμών για τη δουλειά που κάνουν. Άρα, η ευελιξία τους μάς ε-

Ουσιαστικές ελλείψεις, όχι, δεν είχαμε. Εννοώ για τη γρίπη. Γιατί για άλλα εμβόλια, υπάρχουν ελλείψεις.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Σημασία έχει να πειστούν οι ομάδες αυξημένου κινδύνου να κάνουν τα εμβόλια και να πειστούν και οι υγειονομικοί να κάνουν τα εμβόλια

πιτρέπει να καλύπτουμε τα κενά. Δηλαδή δεν υπάρχει ένα εμβόλιο; Μπορεί να γίνει με αυτόν τον τρόπο σε αυτήν την ηλικία. Έχουμε τόσο συγκεκριμένες οδηγίες πια, που δεν μπορώ παρά να τους ευχαριστήσω. Αρκεί να εφαρμόζουμε αυτά που μας λένε. Και εμείς τους επιστημονικούς μας συμβούλους τους σεβόμαστε και εφαρμόζουμε αυτά που μας λένε. ΕΡ_Μια και αναφερθήκατε και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τον εμβολιασμό οι υγειονομικοί, η αλήθεια είναι πως διεθνώς, και όχι μόνο στη χώρα μας, ενισχύονται οι φωνές του αντιεμβολιαστικού κινήματος, ένα φαινόμενο που προκαλεί ανησυχία. Σε ποιον βαθμό παρατηρείται αυτό και στην Ελλάδα; ΑΠ_Κατ’ αρχάς, επιτρέψτε μου μια τοποθέτηση επί της αρχής. Εγώ δεν θεωρώ αρνητικό ο κόσμος να είναι ενημερωμένος και να διαμορφώνει δική του άποψη για τα ζητήματα υγείας. Είναι ζήτημα δημοκρατίας, είναι και ζήτημα πολιτισμού. Όμως, από αυτό το σημείο μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να υιοθετούνται δοξασίες ή «μη ορθά» επιστημονικά δεδομένα, υπάρχει μεγάλη διαφορά. Για αυτό και ο ρόλος των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και των λειτουργών υγείας στην ενημέρωση είναι πολύ μεγάλος. Επιτρέψτε μου να σας πω, δεν νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλη επίπτωση το αντιεμβολιαστικό κίνημα στην Ελλάδα. Μπορεί όμως να έχει, τελικά. Κοιτάξτε στα κρούσματα ιλαράς που είχαμε και εμείς, πόσα από αυτά ήταν γιατί οι γονείς δεν θέλησαν να κάνουν το εμβόλιο στο παιδί τους… ΕΡ_Ναι, αλλά είναι συνεπείς οι Έλληνες στις εμβολιαστικές τους υποχρεώσεις; Υπάρχουν, δηλαδή, ποσοστά για να δούμε κατά πόσο εμβολιάζονται ή δεν εμβολιάζονται; ΑΠ_Εργασίες υπάρχουν, δεν υπάρχει απόλυτα επικαιροποιημένη φετινή, αλλά εργασίες υπάρχουν από τις ομάδες του κυρίου Παναγιωτόπουλου, της ΕΣΔΥ, του ΚΕΕΛΠΝΟ. Είναι πολύ ικανοποιητικό το ποσοστό εμβολιασμού στη χώρα. Ειδικά για μια κρίσιμη νόσο, όπως η πολιομυελίτις, την οποία πρέπει να προσέχουμε πάρα πολύ και λόγω του προσφυγικού, διότι έρχονται από κάποιες άλλες χώρες. Το ποσοστό πάνω από 95% μάς διασφα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

λίζει ότι είμαστε ήσυχοι. Αλλά πρέπει να το διασφαλίσουμε αυτό: Θα παραμείνει πάνω από 95%. Σε μεγάλο ποσοστό οι Έλληνες γονείς είναι αυτό που θα λέγαμε συνεπείς. Όμως, μια και θέτετε το θέμα, δεν είναι υποχρεωτικός με βάση τον Νόμο ο εμβολιασμός στη χώρα. Και προσέξτε μια αντίφαση που ζούμε: ενώ δεν είναι υποχρεωτικός, στο σχολείο έχουν εγκυκλίους που ζητάνε χαρτί για τον εμβολιασμό, όμως επειδή δεν είναι νομικά υποχρεωτικό. Καταλαβαίνετε ότι και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν μπορούν να αποκλείσουν ένα παιδί, δεν έχουν δικαίωμα να το αποκλείσουν, ακόμη κι αν δεν έχει εμβολιαστεί. Άρα, σε αυτό το θέμα είμαστε πιο αυστηροί απέναντι στα προσφυγόπουλα από ό,τι στα παιδιά τα δικά μας. ΕΡ_Η Ιταλία, πρόσφατα, υιοθέτησε υποχρεωτικό εμβολιασμό, υπάρχει κάποια σκέψη ίσως να το εξετάσετε; ΑΠ_Κατ’ αρχάς, δεν πρέπει να γίνονται κινήσεις εν θερμώ και ανεύθυνες. Όμως, είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να μας πιάνει τίποτα «στον ύπνο». Πρόληψη, λέει η δημόσια υγεία. Βασική αρχή η πρόληψη. Πρόληψη, λοιπόν, και σε αυτό. Θα καλέσω την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών να προβληματιστεί για το θέμα. Διότι πρέπει να δούμε τι ακριβώς έχει αποφασίσει η Γαλλία, τι ακριβώς έχει αποφασίσει η Ιταλία, για ποια εμβόλια και με ποιον τρόπο. Η αρχική σκέψη μου, που μπορώ να σας την καταθέσω, είναι ότι για τις νόσους για τις οποίες υπάρχει κίνδυνος ή «χτυπάει το καμπανάκι» ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ότι επίκειται επιδημία, όπως η ιλαρά, πρέπει να το σκεφτούμε πολύ σοβαρά. ΕΡ_Οπότε, φαντάζομαι ότι θα πρέπει να τεθεί στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών να γίνει μια διαβούλευση, μια συζήτηση, μια εξέταση; ΑΠ_Με σοβαρότητα, όπως πάντα. ΕΡ_Πέρα από αυτό, υπάρχει στη σκέψη σας κάποιος άλλος τρόπος να αντιμετωπιστούν ή να περιοριστούν ή να αποδομηθούν οι φωνές του αντιεμβολιαστικού κινήματος; ΑΠ_Για να πετύχει μια τέτοια εκστρατεία, θα πρέπει να έχει σοβαρότητα, να μη λέει υπερβολές προς την άλλη πλευρά, αυ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

τή που είναι το αντιεμβολιαστικό κίνημα, να μην αποκρύπτουμε τα προβλήματα, να σεβόμαστε τις ανησυχίες των γονιών και του πληθυσμού, αλλά να μην αφήνουμε τον κόσμο να παρασύρεται από δοξασίες και από ανακριβή επιστημονικά δεδομένα. Ό,τι λένε τα επιστημονικά δεδομένα. Δεν έχουμε απόδειξη, μέχρι στιγμής, ότι τα εμβόλια έχουν προκαλέσει αύξηση κάποιας νόσου. Ακόμη κι αν υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις γι’ αυτό σε κάποιες χώρες. ΕΡ_Αναφέρεστε, ίσως, στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ήταν ένα τελευταίο πλήγμα στους υποστηρικτές του εμβολιασμού, στους επιστήμονες επί της ουσίας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο φαίνεται, τέλος πάντων, να συνέδεσε έναν εμβολιασμό με την πρόκληση σε έναν Γάλλο ασθενή σκλήρυνσης κατά πλάκας. Η επιστημονική κοινότητα το καταδίκασε εντόνως, τέτοιες αποφάσεις είναι όμως ικανές να ταρακουνήσουν, να θέσουν εκτός ισορροπίας, όποιες προσπάθειες;

ΕΡ_Χρειάζεται ευρωπαϊκή συνεργασία στη στράτευση και στο κομμάτι του εμβολιασμού; Δηλαδή θεωρείτε ότι μπορεί να συντονιστούν οι προσπάθειες για ένα κοινό μέτωπο ευρωπαϊκά; ΑΠ_Απολύτως. Γίνεται αυτό, όμως. Και μάλιστα με πολύ έντονο τρόπο και, μερικές φορές, και με «ενοχλητικό» τρόπο ελέγχου. Ενώ εμείς είμαστε απόλυτα συνεπείς, έχουμε συνεχώς ελέγχους, δεν πειράζει ας έχουμε. Εμείς ανταποκρινόμαστε. Είναι υποχρεωτική η συνεργασία και η πανευρωπαϊκή στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Ευρώπης, και η παγκόσμια στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Διότι, όπως πιστεύω, ότι το θέμα του εμβολιασμού είναι θέμα κοινωνικής ευθύνης, δηλαδή δεν είναι θέμα ότι νοιάζεσαι για τον εαυτό σου. Νοιάζεσαι για τους άλλους γύρω σου. Έτσι πιστεύω ότι το θέμα του εμβολιασμού και της εκστρατείας των εμβολιασμών και της αναγκαιότητας δεν είναι θέμα ενός

ΑΠ_Εάν η απόφαση του Δικαστηρίου πάρθηκε με άγνοια ή με υιοθέτηση ανακριβών επιστημονικών δεδομένων, είναι δική τους η ευθύνη. Να μην μπω και εγώ στον πειρασμό να αρχίσω να κρίνω τις αποφάσεις και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου τώρα για τέτοια σοβαρά θέματα. Αλλά καταλαβαίνετε ότι όταν η απόφασή σου επηρεάζει τη Δημόσια Υγεία, θα πρέπει να είσαι πάρα πολύ υπεύθυνος και σοβαρός και, τουλάχιστον, να λαμβάνεις υπ’ όψιν σου τα επιστημονικά δεδομένα. Δεν ξέρω ποιοι φορείς της επιστημονικής κοινότητας έχουν αντιδράσει, δεν το έχω μελετήσει καλά το θέμα, αλλά αντιδρούν μετά λόγου γνώσεως, και είμαι υποχρεωμένος να σεβαστώ την άποψή τους.

Φέτος, σκέφτομαι, με αυτούς που θα οργανώσουμε μαζί την καμπάνια, να επικεντρωθούμε στις μονάδες αυξημένου κινδύνου και στους υγειονομικούς

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

κράτους μόνο. Το τι κάνουν οι γείτονές του με την ευρύτερη έννοια, έχει μεγάλη σημασία. Βέβαια, οφείλω να πω για την Ελλάδα ότι αν όλοι έκαναν τους εμβολιασμούς που έπρεπε –φτάναμε στα ποσοστά πάνω από 95% σε όλες τις νόσους–, τότε ό,τι και να έκαναν οι γείτονές μας, ό,τι και να έκαναν οι δίπλα, εμείς θα ήμασταν «άτρωτοι» σε αυτό. Αυτό είναι ένα μήνυμα, και ο καθένας ας το λάβει υπ’ όψιν του όπως θέλει. ΕΡ_Αναφερθήκατε και πριν στα παιδιά των μεταναστών και στα προσφυγόπουλα. Πέρυσι, είχε γίνει μεγαλύτερη συζήτηση, και ακόμη συζητείται, κατά πόσο γίνεται ο εμβολιασμός στα παιδιά αυτά, τι στοιχεία υπάρχουν… ΑΠ_Κατ’ αρχάς, σας ευχαριστώ για την ερώτηση. Λέω, εκ των προτέρων, και συγχωρέσετε με γι’ αυτό, ότι δεν αποτελούν κίνδυνο για την υγεία των παιδιών στα σχολεία τα παιδιά των μεταναστών και τα προσφυγόπουλα. Δεν αποτελούν κανένα κίνδυνο. Μάλιστα, οι αντιεπιστημονικές απόψεις που μιλούν για τη φυματίωση, να το πω, μια και είμαι και γιατρός, ότι η νόσος δεν μεταδίδεται από τα παιδάκια. Μεταδίδεται μόνο από τους ενήλικες που έχουν σπηλαιώδη φυματίωση. Για τα υπόλοιπα, εάν τα Ελληνόπουλα έχουν κάνει –το ποσοστό που είναι 95%– δεν κινδυνεύουν από τίποτα. Εμείς, όχι απλώς εμβολιάζουμε τα προσφυγόπουλα και τους δίνουμε και χαρτί εμβολιασμών, αλλά για σκεφτείτε κάτι: εμείς έχουμε πάρει απόφαση, με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, ποιες

Δεν αποτελούν κίνδυνο για την υγεία των παιδιών στα σχολεία τα παιδιά των μεταναστών και τα προσφυγόπουλα. Δεν αποτελούν κανένα κίνδυνο.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

είναι οι νόσοι προτεραιότητας για τις οποίες θα έπρεπε τα προσφυγόπουλα να εμβολιαστούν «υποχρεωτικά». Γιατί τα ίδια δικαιώματα ανθρώπινα που έχουμε εμείς και τα παιδιά μας, που ο Έλληνας πολίτης έχει δικαίωμα να μην επιτρέψει στο παιδί του να εμβολιαστεί, τα ίδια έχουν και αυτοί. Άρα, χρειάζεται ενημέρωση, πειθώ και εμβολιασμός με βάση την πειθώ. Γι’ αυτό ήταν τεράστια η βοήθεια που προσέφεραν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, είχαν την τεχνογνωσία να το κάνουν αυτό στις μαζικές καμπάνιες. Τους ενημερώσαμε, λοιπόν, τους εμβολιάσαμε σε ποσοστό που φτάνει το 85%. Παγκοσμίως, θεωρείται εξαιρετικό. Γι’ αυτό και με καλούν πια –σαν παγκόσμιο ειδήμονα– να τους δίνω συνεντεύξεις πώς το καταφέραμε αυτό. Το καταφέραμε γιατί οφείλαμε να το καταφέρουμε. Χάρη στη βοήθεια του επιστημονικού προσωπικού της χώρας, χάρη στην καλή συνεργασία με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, χάρη στην ευθύνη που πήρε η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας. Κάναμε εμβόλια για δέκα νοσήματα στη χώρα. Τα εμβόλια δεν είναι άπαξ. Τα εμβόλια χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις. Δεν σημαίνει ότι κάνεις ένα εμβόλιο και τελείωσες. Χρειάζονται επαναληπτικές και τη διασφάλιση της επαναληπτικής δόσης, τώρα που μένουν αυτά τα παιδιά στη χώρα μας, γιατί κάποια θα μείνουν και μόνιμα αν βρουν δουλειά και αν τους εντάξουμε στην κοινωνία, πρέπει να εξασφαλίσουμε τις επαναληπτικές δόσεις και την ένταξή τους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας για να τα κάνουν. Αυτό κάνουμε αυτή τη στιγμή. Τους εντάσσουμε, γιατί, ευτυχώς, οι μισοί τουλάχιστον, πια, είναι σε διαμερίσματα με την Ύπατη Αρμοστεία, με το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Αυτούς, για να τους βρεις, θα τους βρεις με τον τρόπο που βρίσκεις και τα Ελληνόπουλα και αυτούς που ζουν μόνιμα στη χώρα. Πρέπει να τους βρεις, να τους ενημερώσεις, να τους ευαισθητοποιήσεις και να εμβολιαστούν. Το «δημόσιο» σύστημα εμβολιασμών στη χώρα τα τελευταία χρόνια έχει καταρρεύσει. Δεν υπάρχει ούτε δημόσια προμήθεια εμβολίων ούτε τα παλιά ΠΙΚΠΑ, που ξέραμε, όπου κάναμε εμβόλια εμείς. Κάποιοι μπορεί να το θεωρούν εκσυγχρονισμό αυτό και σωστό. Εγώ αρχίζω και ανησυχώ. Γιατί όταν χρειάστηκε να κάνουμε μαζικούς εμβολιασμούς στα προσφυγόπουλα και τα

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΡ_Σκέφτεστε να τον αποκαταστήσετε, να τον δημιουργήσετε από την αρχή;

ΕΡ_Πρόσφατα, εγκρίθηκε και το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο τύπου Β’ για τις ομάδες, όμως, υψηλού κινδύνου, γιατί όχι σε όλα τα παιδιά; Είναι μόνο θέμα κόστους; Η άλλη πλευρά λέει ότι δεν μπορείς να βάζεις το κόστος στην ίδια ζυγαριά με τις ανθρώπινες ζωές, ειδικά με τις παιδικές ζωές.

ΑΠ_Δεν είναι τόσο εύκολο. Αλλά η δική μου προτροπή προς την ηγεσία του Υπ. Υγείας, προς την ηγεσία της κυβέρνησης, προς τους υγειονομικούς φορείς είναι ότι, ναι, ένας δημόσιος μηχανισμός βασικής

ΑΠ_Συμφωνώ. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών –και την ευχαριστώ και γι’ αυτό– έκανε εξαντλητικές και πολλές συνεδριάσεις για να αποφασίσει, παίρνοντας όλα τα επιστημονικά δεδομένα, και κα-

προμήθειας εμβολιασμών πρέπει να υπάρχει, γιατί ποτέ δεν ξέρουμε τι γίνεται.

τά τη γνώμη μου αποφάσισε με πλήρη επιστημονικό τρόπο και με ευαισθησία ανθρώπινη. Αλλά, μια και με ρωτάτε, να σας πω μερικά δεδομένα: Η επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου στην Ελλάδα φαίνεται να μειώνεται κατά την τελευταία δεκαετία, να μην αυξάνεται. Είναι τα στοιχεία από το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας. Ενδεικτικά, αναφέρουμε –και κρατήστε το νούμερο– ότι στη Βρετανία, που εφαρμόστηκε ο εμβολιασμός σε βρέφη με μειωμένο σχήμα, η συχνότητα της λοίμωξης είναι υψηλή, δηλαδή 36,2 ανά 100 χιλιάδες πληθυσμού. Στην Ελλάδα, η επίπτωση σε βρέφη και παιδιά μέχρι των 4 ετών είναι 2,55, 36,2 στη Βρετανία, 2,55 στην Ελλάδα. Θα έπρεπε να παίξει ρόλο αυτό στην απόφαση, ναι ή όχι;

μεταναστόπουλα, εκεί καταλάβαμε το ότι δεν είχαμε δημόσιο μηχανισμό, ήταν ένα τρομερό πρόβλημα. Το λύσαμε με τον τρόπο που το λύσαμε, με τη συνεργασία με ΜΚΟ. Γιατί να μην το κάνουμε με τον δημόσιο μηχανισμό;

ΕΡ_Η νέα ΠΦΥ, έτσι όπως δομείται, δεν θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση; ΑΠ_Καλή ερώτηση, και η απάντηση είναι αυτονόητη: ναι. Γιατί η πρόληψη και η αγωγή υγείας είναι βασικό συστατικό αυτής της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Αν είναι να πετύχει, θα πετύχει αν κάνει αυτά. ΕΡ_Είναι στις προτεραιότητες της νέας ΠΦΥ; ΑΠ_Είναι, γιατί έχω παρέμβει, και ο ΠΟΥ επίσης.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΕΡ_Η άλλη πλευρά υποστηρίζει ότι όταν έχεις να κάνεις με ζωές παιδιών, το ποσοστό δεν μπορεί να εξισώνεται με την ανθρώπινη ζωή. ΑΠ_Ωραία, να μου πουν τότε πόσα παιδιά πέθαναν από μηνιγγιτιδόκοκκο φέτος και πέρυσι. Και να σας πω και παρακάτω, γιατί πρέπει να μιλάμε και επιστημονικά: Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών είπε ότι, παρά τη χρησιμότητα και την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα του εμβολίου, χρειάζονται ακόμα περισσότερα στοιχεία για την κλινική αποτελεσματικότητα, για τη διάρκεια προστασίας σε διάφορες ηλικιακές ομάδες, το κάνεις δηλαδή στα 3 χρόνια, πόσο καιρό κρατάει; Πρέπει να ξανακάνεις επαναληπτική δόση; Δεν έχουμε δεδομένα γι’ αυτά. Την ενδεχόμενη, διασταυρούμενη προστασία έναντι άλλων οροομάδων του μηνιγγιτιδόκοκκου, γιατί δεν είναι μόνο ο Β’, και την επίδραση του εμβολίου στη μικροβιοφορία του ρινοφάρυγγα, που είναι ένα επιστημονικό δεδομένο, σημαντικός παράγοντας για τις αποφάσεις. Γι’ αυτό, λοιπόν, εισηγήθηκε η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών σε εμάς την ένταξη του εμβολίου σε συγκεκριμένες ομάδες αυξημένου κινδύνου. Εμείς θεωρήσαμε ότι εφόσον μάς το εισηγήθηκε, έπρεπε να το κάνουμε, και το δεχτήκαμε. Επιτρέψτε μου να σας πω κάτι. Δεν θα υποκύψω, εγώ προσωπικά, σε οποιαδήποτε άλλου είδους πίεση, είτε επικοινωνιακή είτε συμφερόντων, για το αν θα μπει ένα εμβόλιο ή όχι. Μόνο τα επιστημονικά δεδομένα, μόνο η ευθύνη μας απέναντι στη δημόσια υγεία, μόνο η ευθύνη απέναντι στην υγεία των παιδιών και τη ζωή των παιδιών. Όποιος προσπαθεί με άλλα δεδομένα έχει «βρει τοίχο» σε μένα. ΕΡ_Μα, αυτό που καταλαβαίνω και από τα στοιχεία που μας αναφέρατε δεν είναι ότι το αποκλείετε στο μέλλον, απλά θέλει περισσότερα δεδομένα η Επιτροπή Εμβολιασμών για να αξιολογήσει… ΑΠ_Συμφωνώ απολύτως μαζί σας. ΕΡ_Είχαμε συζητήσει στην προηγούμενη κουβέντα μας το ενδεχόμενο της παραγωγής εμβολίων στην Ελλάδα, και μου είχατε πει τότε ότι είναι κάτι που σας ενδιαφέρει πάρα πολύ

Το θέμα του εμβολιασμού είναι θέμα κοινωνικής ευθύνης

και κάτι που θα θέλατε, κάποια στιγμή, να δείτε να συμβαίνει στη χώρα μας. Έχει προχωρήσει καθόλου αυτό; ΑΠ_Αυτό το «όνειρο» και η επιθυμία υπάρχει, και δυστυχώς οξύνεται κιόλας. Γιατί βλέπουμε τις παγκόσμιες ελλείψεις, βλέπουμε τη δυνατότητα να πάρουμε μεγάλες δόσεις και μεγάλες συσκευασίες να τις κάνουμε μικρότερες και να κάνουμε τη δουλειά μας. Βλέπουμε την ιστορία με τους διαλύτες, που έχουμε εμβόλια που μας έρχονται κάποιες παρτίδες και διεθνείς οργανισμοί μάς έδωσαν, που έληγαν πρώτα οι διαλύτες και μετά τα εμβόλια. Αυτά, όλα, θα μπορούσαμε, και θα έπρεπε ίσως, να τα λύνουμε, και εδώ ο ΕΦΕΤ και με τη νέα διοίκησή του που έχει το όραμα, θα μπορούσε να παίξει ένα ρόλο. Εγώ θα επιμείνω ότι μπορεί να παίξει. Μακάρι να συνεισφέρει ο ΕΦΕΤ, μακάρι να συνεισφέρει και η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, πεδίο δόξης λαμπρό. Μακάρι. Αλλά ξέρετε ότι αυτά δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Και όσον αφορά την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, εντάξει, πρέπει να πάρει και ένα ρίσκο αν θέλει να το κάνει. Ας το πάρει, καλό θα είναι.•••

Δεν θα υποκύψω, εγώ προσωπικά, σε οποιαδήποτε άλλου είδους πίεση, είτε επικοινωνιακή είτε συμφερόντων, για το αν θα μπει ένα εμβόλιο ή όχι

INFOGRAPHICS

δισ.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

10 καίριες

παρεμβάσεις για την αύξηση του επιπέδου ανοσοποίησης

Συνέντευξη: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου

ύμφωνα με έρευνες, πάνω από τους μισούς γονείς απευθύνονται για τις απαραίτητες εξετάσεις και τα εμβόλια του παιδιού τους σε ιδιώτες παιδιάτρους, αναπτύσσοντας στενή σχέση μαζί τους. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής (ΕΛΠΑΙΔΑΤΤ) αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα γύρω από ζητήματα όπως η ανάγκη αντιμετώπισης του αντιεμβολιαστικού φαινομένου, με πρωτοβουλίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. «Ο εμβολιασμός είναι μία επεμβατική πράξη που δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συναίνεση των γονιών ή του κηδεμόνα του παιδιού» τονίζει μιλώντας στο PhB ο πρόεδρος της ΕΛΠΑΙΔΑΤΤ, Κωνσταντίνος Νταλούκας. Καλεί, παράλληλα, τους ιθύνοντες

Κρίσιμο θέμα δημόσιας υγείας ο εμβολιασμός των παιδιών για τους ελευθεροεπαγγελματίες παιδιάτρους

να επιδείξουν πολιτική βούληση για τη διευθέτηση του ζητήματος λαμβάνοντας συγκεκριμένα μέτρα και ανοίγοντας τον διάλογο με την κοινωνία για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή της. ΕΡ_Κύριε Νταλούκα, η ένωση της οποίας είστε επικεφαλής έχει επιδείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών. Γιατί το τοποθετείτε τόσο υψηλά στην «ατζέντα» σας; ΑΠ_Για εμάς τα εμβόλια παίζουν τον πρωταρχικότερο ρόλο στην πρόληψη και τη δημόσια υγεία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα εμβόλια έχουν αποτελέσει ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Ιατρικής τον τελευταίο αιώνα. Με μια μικρή ένε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α EMBOΛΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑ

Κωνσταντίνος Νταλούκας* *Πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής 37

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ση κατορθώσαμε να δαμάσουμε και να εξαφανίσουμε νοσήματα που σκότωναν και άφηναν ανάπηρους πληθυσμούς σε όλο τον πλανήτη. Σαν θέμα το τοποθετούμε υψηλά, γιατί αν οι γονείς δεν συνεχίσουν να εμβολιάζουν τα παιδιά τους και τα ποσοστά εμβολιασμού πέσουν κάτω από ένα όριο, τότε τα νοσήματα αυτά θα αρχίσουν να κάνουν ξανά την εμφάνισή τους. ΕΡ_Στην Ελλάδα, το αντιεμβολιαστικό κίνημα δεν είναι τόσο οργανωμένο όσο σε άλλες χώρες, ωστόσο υπάρχουν γονείς που δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους, φοβούμενοι τυχόν παρενέργει-

Ανησυχούμε γιατί η αμφισβήτηση της Ιατρικής και των εμβολίων αναζωπύρωσε την ιλαρά, που σκότωσε για άλλη μια φορά στην Ευρώπη εκατοντάδες ανθρώπους, μεταξύ αυτών και παιδιά. Ο ΠΟΥ, με αφορμή το γεγονός αυτό, αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση όπου σαφώς αναφέρει ότι η επιδημία αυτή οφείλεται κυρίως στη συμπεριφορά των αντιεμβολιαστών. ΕΡ_Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό; ΑΠ_Το ερώτημα είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί, αφού ο εμβολιασμός είναι μια επεμβατική πράξη που δεν μπορεί να γίνει

Απαιτείται η λήψη συγκεκριμένων μέτρων και να «ανοίξει» ο διάλογος για να αμβλυνθούν οι ανησυχίες όσων γονέων έχουν πέσει θύματα παραπληροφόρησης

ες. Πόσο ανησυχεί αυτό τους Έλληνες παιδιάτρους; ΑΠ_Πρόκειται για μια ανόητη και τρομακτικά επικίνδυνη συμπεριφορά από τους γονείς αυτούς, που έχουν πέσει θύματα παραπληροφόρησης, κυρίως μέσω του Διαδικτύου, βάζοντας με τη συμπεριφορά τους σε άμεσο κίνδυνο το παιδί τους, τα παιδιά των άλλων, αλλά και τον γενικό πληθυσμό. Αν και η χώρα μας δεν φαίνεται να είναι στο ίδιο επίπεδο της αντιεμβολιαστικής παράνοιας, που έχει παρασύρει χώρες του εξωτερικού, εν τούτοις και στη χώρα μας δεν είναι μικρό το ποσοστό των γονιών που είτε αρνούνται εξ ολοκλήρου να εμβολιάσουν το παιδί τους είτε καθυστερούν σκόπιμα κάποια εμβόλια.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών ή του κηδεμόνα του παιδιού. Παρ’ όλα αυτά, επειδή ο εμβολιασμός των παιδιών αποτελεί σοβαρό θέμα δημόσιας υγείας, κατά την άποψή μας η ανάγκη για διευθέτηση και λήψη μέτρων θεωρείται επείγουσα και αναγκαία. Τα μέτρα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να είναι: 1. Η δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης και ηλεκτρονικής καταχώρισης των εμβολιασμών. Η Ένωσή μας έχει επανειλημμένα καταθέσει στο Υπουργείο Υγείας σχετική πρόταση. 2. Η δημιουργία από τη διεύθυνση δημόσιας υγείας του Υπουργείου Υγείας σε-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

λίδας στο Διαδίκτυο που να αφορά την ενημέρωση του κόσμου για τις λοιμώξεις, τα εμβόλια, το όφελος της υγείας που προκύπτει με τον εμβολιασμό, τις παρενέργειες των εμβολίων, το πρόγραμμα εμβολιασμών κ.λπ. 3. Η δυνατότητα από τους παιδιάτρους και τους γονείς να μπορούν, μέσα από ειδική φόρμα που θα συμπληρώνουν και που θα αφορά τις παρενέργειες των εμβολίων, να στέλνουν στον ΕΟΦ οποιαδήποτε παρενέργεια παρατηρήσουν μετά τον εμβολιασμό στο παιδί τους. Η δυνατότητα αυτή θα ενισχύσει κατά πολύ το αίσθημα ασφάλειας, που είναι το ζητούμενο από τους γονείς, προκειμένου να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Βέβαια αυτό προϋποθέτει ότι ο ΕΟΦ θα πρέπει να αναβαθμιστεί και να γίνει εφάμιλλος με άλλες αναπτυγμένες χώρες, προκειμένου να διαχειριστεί την πληροφορία αυτή. Η υπάρχουσα κίτρινη κάρτα που υπάρχει για τα φάρμακα, πέρα από το ότι χρειάζεται αναβάθμιση, δεν καλύπτει επαρκώς το θέμα των εμβολίων. Προ δύο ετών, είχαμε κάνει σχετική γραπτή πρόταση ως ένωση στην Πρόεδρο του ΕΟΦ, κυρία Αντωνίου, για τη δημιουργία τέτοιας φόρμας και, παρά τη συμφωνία της για δημιουργία, ουδέποτε έγινε κάτι. 4. Η ενημέρωση των γονιών για την αναγκαιότητα και το όφελος των εμβολιασμών, μέσα από καμπάνιες σε σχολεία, περιοδικά, εφημερίδες, Διαδίκτυο και μέσα μαζικής ενημέρωσης. 5. Η ενημέρωση των παιδιών σε παιδικούς σταθμούς και σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης για το όφελος και την αναγκαιότητα των εμβολιασμών. Θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί ετήσιο θέμα της θεματικής εβδομάδας που έγινε φέτος στα σχολεία. Κατά την άποψή μας αποτελεί πολύ σημαντικότερο θέμα για ενημέρωση από αυτό της «έμφυλης ταυτότητας», που έγινε φέτος στα σχολεία. 6. Λήψη μέτρων και επιπτώσεων για τα παιδιά που εγγράφονται στα σχολεία χωρίς να έχουν κάνει τα βασικά τουλάχιστον εμβόλια. Κατά τη δική μας άποψη, το δικαίωμα στη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας είναι ισχυρότερο από το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Τα μέτρα και οι επιπτώσεις είναι θέμα δύσκολο, αλλά υπάρχουν λύσεις και προτάσεις που να ικανοποιούν τη δικαιοσύνη και τα δι-

καιώματα. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, αν κάποιο παιδί νοσήσει από νόσημα που προστατεύεται με εμβολιασμό και αποδειχθεί ότι οι γονείς του για λόγους που δεν ήταν ιατρικοί δεν το εμβολίασαν, να καλούνται να επιβαρυνθούν εξ ολοκλήρου την οικονομική δαπάνη νοσηλείας και φαρμακευτικής αγωγής. Η πολιτική βούληση και το «άνοιγμα» διαλόγου είναι το ζητούμενο. Η πραγματικότητα εξάλλου είναι αμείλικτη. Η γειτονική μας Ιταλία, πρόσφατα, και με αφορμή τα κρούσματα και τους θανάτους από την επιδημία ιλαράς, εξέδωσε νόμο σύμφωνα με τον οποίο δεν μπορεί ένα παιδί να κάνει εγγραφή στο σχολείο αν δεν έχει κάνει τα εμβόλιά του. Εμείς; ΕΡ_Στις αρχές της σχολικής χρονιάς 2016-17, απασχόλησε την κοινή γνώμη η εμβολιαστική κάλυψη των μεταναστόπουλων-προσφυγόπουλων. Θεωρείτε ότι ο χειρισμός του θέματος εκ μέρους της Πολιτείας υπήρξε ο ενδεδειγμένος; ΑΠ_Ο χειρισμός του θέματος της εμβολιαστικής κάλυψης των προσφύγων/μεταναστών ποτέ δεν ήταν αυτός που έπρεπε. Ας μην ξεχνάμε ότι μεσολάβησε πολύ μεγάλο διάστημα –περισσότερο από ένα έτος– από την είσοδο και εγκατάσταση στη χώρα μας των πρώτων προσφύγων/μεταναστών μέχρι να αρχίσουν να εμβολιάζονται, και αυτό όχι με σύστημα και μεθοδικότητα. Πώς να αγνοήσουμε εξάλλου το γεγονός ότι η Πολιτεία παραχώρησε το δικαίωμα των εμβολιασμών σε «κάθε καρυδιάς» ΜΗΚΥΟ χωρίς να κρατήσει έστω την υψηλή εποπτεία; Το πώς μεταφέρθηκαν τα εμβόλια, αν τηρήθηκαν οι κανόνες της ψυχρής αλυσίδας, σε πόσους, σε ποιους και πώς έγιναν, παραμένει μέχρι και σήμερα εν πολλοίς άγνωστο. Οι όποιες πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τους εμβολιασμούς προσφύγων που δόθηκαν πολύ πρόσφατα στη δημοσιότητα είναι πληροφορίες που έδωσαν οι διάφορες ΜΗΚΥΟ που είχαν αναλάβει να τους εμβολιάζουν. «Τα παιδιά-πρόσφυγες είναι κατά κανόνα υγιή και χωρίς μεταδοτικά νοσήματα που να θέτουν σε κίνδυνο άλλα παιδιά, όπως δείχνουν τα στοιχεία νοσηρότητας από τα κέντρα φιλοξενίας» ανακοίνωναν συχνά με δημόσια ανακοίνωση το Υπουργείο Υγείας και το ΚΕΕΛΠΝΟ, λες και αυτό είναι το κριτήριο που εμβολιάζουμε. Και τα

Αν και το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο Β δεν δίνεται δωρεάν για όλα τα παιδιά κάτω του ενός έτους, εκεί έχουμε τα περισσότερα κρούσματα και θανάτους

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα για τον εμβολιασμό των προσφύγων από μη κυβερνητικές οργανώσεις

Ελληνόπουλα είναι κατά κανόνα υγιή και χωρίς μεταδοτικά νοσήματα, αλλά τα εμβολιάζουμε. Οι όποιες αντιρρήσεις μας και οι επιστολές που στείλαμε για το θέμα αυτό στον υπουργό Υγείας και γενικό γραμματέα Δημόσιας Υγείας είχαν να κάνουν με την έλλειψη στοιχείων για την εμβολιαστική κατάσταση των προσφύγων/μεταναστών, την αγωνία μας και το δικαίωμα που είχαμε και έχουμε ως παιδίατροι να γνωρίζουμε για να καθησυχάζουμε ή όχι τους γονείς. Σε επιστολή μας σχετικά με το θέμα αυτό τον Σεπτέμβριο του 2016, και προκειμένου να μας ενημερώσει το Υπουργείο Υγείας για την εμβολιαστική κάλυψη των προσφύγων/μεταναστών, ως όφειλε να κάνει, ποτέ δεν πήραμε απάντηση. Λες και εμείς θα τους κατηγορούσαμε ότι κακώς εμβολίασαν αν μας ενημέρωναν ότι εμβολίασαν όλους τους πρόσφυγες/μετανάστες. ΕΡ_Πρόσφατα, το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε να καλύψει το εμβόλιο για τη μηνιγγίτιδα Β μόνο για τις ομάδες υψηλού κινδύνου. Πώς κρίνετε την απόφαση αυτή;

Θεωρούμε κεφαλαιώδους σημασίας τη δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης εμβολίων και κίτρινης κάρτας

ΑΠ_Την κρίνουμε πολύ θετικά, και ήταν μια απόφαση που θα έπρεπε να έχει ληφθεί από την πρώτη στιγμή από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών. Γιατί έπρεπε να μεσολαβήσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να αποφασιστεί κάτι τέτοιο; Μήπως οι ομάδες αυτές δεν κινδύνευαν και πριν; Κατά τη γνώμη μας όμως –και την έχουμε εκφράσει πολλές φορές δημόσια–, το Υπουργείο Υγείας πρέπει να πάρει τη γενναία απόφαση να εντάξει στο πρόγραμμα το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο τύπου Β, τουλάχιστον για τα παιδιά ηλικίας κάτω του ενός έτους, αφού τα στοιχεία δείχνουν ότι εκεί έχουμε τα περισσότερα κρούσματα και θανάτους. Καθαρές κουβέντες, για να καταλαβαίνουμε τι λέμε στους γονείς. Η αποζημίωση, μερική ή ολική, είναι θέμα που συζητείται και σίγουρα υπάρχουν λύσεις. Εμείς έχουμε προτείνει ολική αποζημίωση με εισοδηματικά κριτήρια και κριτήρια αριθμού παιδιών, μερική αποζημίωση με τα ίδια κριτήρια, ή εν τέλει ας το εντάξουν στο πρόγραμμα με την υποσημείωση ότι δεν αποζημιώνεται από την Πολιτεία. Είναι όμως ανεπίτρεπτο να γράφουμε ότι συστήνεται μόνο για τις ομάδες υψηλού κιν-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

δύνου, δίνοντας την εντύπωση στους γονείς ότι δεν είναι απαραίτητο για τα υπόλοιπα παιδιά. Φανταστείτε εμείς ως παιδίατροι να πούμε στους γονείς ότι δεν είναι απαραίτητο, και το παιδί τους να πεθάνει από τη μηνιγγίτιδα αυτή. Ούτε σαν σκέψη από το μυαλό μας δεν θέλουμε να περνάει. Η έλλειψη ενημέρωσης από την Πολιτεία για το θέμα αυτό προς τους γονείς μάς ανάγκασε να προχωρήσουμε στην κατασκευή μιας ψηφιακής πλατφόρμας, του childrencare.gr, που μεταξύ των άλλων σκοπό έχει να ενημερώσει τους γονείς για την επικινδυνότητα της νόσου αυτής και την ανάγκη εμβολιασμού των παιδιών τους. Εξάλλου, μας ξεπερνάει η σκέψη ότι σε πραγματικό αριθμό τρία με πέντε περίπου παιδιά κάθε χρόνο θα πεθαίνουν από τη μηνιγγίτιδα Β στη χώρα μας και άλλα τόσα ή και περισσότερα θα μένουν ανάπηρα αν δεν μειωθούν τα κρούσματα. Μας ξεπερνάει η σκέψη του Καιάδα. Ποτέ ως παιδίατροι δεν θα δεχτούμε ότι έχουμε ζώνη ασφαλείας, που λέγεται «εμβόλιο», για τη συγκεκριμένη νόσο και δεν θα τη χρησιμοποιήσουμε. ΕΡ_Κατά καιρούς, η ΕΕΛΠΑΙΔΑΤΤ έχει αναδείξει προβλήματα κι έχει καταθέσει προτάσεις για τα προαναφερόμενα ζητήματα. Πώς ανταποκρίθηκαν οι αρμόδιες αρχές στις πρωτοβουλίες αυτές; ΑΠ_Η ΕΕΛΠΑΙΔΑΤΤ δημιουργήθηκε για να καλύψει τα κενά ενημέρωσης των γονιών όσον αφορά προβλήματα υγείας των παιδιών τους, να στηρίξει την ορθή άσκηση της παιδιατρικής και να παρεμβαίνει εκεί που χρειάζεται με καθαρή φωνή και ιδέες. Από την ημέρα της ίδρυσής μας μέχρι και σήμερα, και όπως πιο πριν αναφέρθηκαν, έχουμε καταθέσει αρκετές και σημαντικές για την υγεία προτάσεις στους εκάστοτε υπουργούς. Θεωρούμε κεφαλαιώδους σημασίας τη δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης εμβολίων, την κίτρινη κάρτα εμβολίων και τον Εθνικό Οδηγό Διατροφής του Υπουργείου Υγείας της Βόρειας Αμερικής, τα δικαιώματα του οποίου μας παραχώρησαν, κι εμείς με τη σειρά μας θελήσαμε να παραχωρήσουμε στο ελληνικό Υπουργείο Υγείας. Θα το γράψω με λύπη και απογοήτευση. Είμαστε μια Ένωση Παιδιάτρων που ποτέ δεν αιτηθήκαμε κανένα συνδικαλιστικό αίτημα. Δυστυχώς, τα αιτήματα αυτά ουδέποτε έτυχαν αποδοχής ή έστω απάντησης από το Υπουργείο Υγείας ή τον ΕΟΦ.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΕΡ_Ακόμη κι έτσι, είδατε να συζητείται ή να υιοθετείται κάποια πρόταση από όσες έχετε καταθέσει ως ένωση;

1. Τ ακτική, συνεχόμενη και ευρεία ενημέρωση του πληθυσμού για τα εμβόλια και τους εμβολιασμούς σε όλα τα σημεία της χώρας μας.

νων φορέων για την επίτευξη αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης. 8. Να δοθεί η δυνατότητα στους παιδιάτρους να μπορούν να συνταγογραφούν μέσω της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και να εμβολιάζουν τους γονείς των παιδιών που φέρνουν τα παιδιά τους για παρακολούθηση. Οι γονείς αυτοί συνήθως είναι νεαρά σε ηλικία άτομα, με άγνωστη εμβολιαστική κατάσταση και ξεχασμένα ή χαμένα βιβλιάρια υγείας. Είναι άτομα που δεν θα πάνε στον παθολόγο να εμβολιαστούν. Δεδομένης της πολύ χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης των ενηλίκων, τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος

2. Τ ακτική, συνεχόμενη και ευρεία ενημέρωση του πληθυσμού για τους ισχυρισμούς των αντιεμβολιαστών και ενημέρωση για την αλήθεια. 3. Σωστή και ευρεία ενημέρωση των ενηλίκων για τα εμβόλια που πρέπει να συνεχίσουν να κάνουν. 4. Σωστή και ευρεία ενημέρωση των εγκύων γυναικών για τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. 5. Δ ημιουργία ηλεκτρονικής βάσης και καταγραφής των εμβολίων. 6. Λήψη μέτρων για την εξασφάλιση του εμβολιασμού των παιδιών κατά την εγγραφή τους στους παιδικούς σταθμούς και τις άλλες εκπαιδευτικές βαθμίδες. 7. Συνεργασία όλων των ενδιαφερόμε-

του πληθυσμού των ενηλίκων θα κάνει τα επαναληπτικά εμβόλια ή και θα εμβολιαστεί. 9. Να υπάρξει η υποχρέωση αν κάποια/ ος θέλει να πιάσει δουλειά στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα, ιδιαίτερα αν αυτό είναι παιδικοί σταθμοί, βρεφοκομεία, σχολεία κ.λπ., μέσα στα απαραίτητα δικαιολογητικά να υπάρχει βεβαίωση από τον γιατρό του ότι είναι πλήρως εμβολιασμένη/ος. 10. Ας συνεννοηθεί το Υπουργείο Υγείας με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας να γράφουν οι στρατιωτικοί γιατροί στο βιβλιάριο υγείας όσων παρουσιάζονται και εμβολιάζουν τα εμβόλια που τους έκαναν. Μετά από χρόνια, ουδείς γνωρίζει τι εμβόλιο έγινε και πότε.•••

ΑΠ_Μακάρι να το είχαν κάνει, αλλά ουδέποτε έδωσαν σημασία σε εμάς ή τις επιστολές μας. ΕΡ_Συμπερασματικά, ποια μέτρα θεωρείτε κρίσιμο να ληφθούν ώστε να αυξηθούν τα ποσοστά εμβολιασμών;

INFOGRAPHICS

TO ΠΕΡΊΠΛΟΚΟ ΤΑΞΊΔΙ ΕΝΌΣ ΕΜΒΟΛΊΟΥ

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΑΡΘΡΟ

Οι εμβολιασμοί πάντα στην επικαιρότητα

Γράφει η

Μαρία Θεοδωρίδου Ομότιμη Καθηγήτρια ΠαιδιατρικήςΛοιμωξιολόγος ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών

εφαρμογή των εμβολιασμών για την πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων θεωρείται το σημαντικότερο επίτευγμα για τη δημόσια υγεία του 20ού αιώνα, όπως και η παροχή καθαρού πόσιμου νερού. Οι νέοι γονείς, με τη γέννηση του παιδιού τους, αποκτούν και το βιβλιάριο υγείας του, στο οποίο αναγράφονται τα εμβόλια που πρέπει να χορηγηθούν, με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Όπως είναι γνωστό, το χρονοδιάγραμμα των εμβολιασμών σχεδιάζεται από επιστημονική επιτροπή (Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών), η οποία λειτουργεί συμβουλευτικά, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Υγείας. Το χρονοδι-

Τι αλλάζει στο νέο πρόγραμμα εμβολιασμών; Απειλείται η εφαρμογή του;

άγραμμα αναθεωρείται ανάλογα με την εξέλιξη των επιδημιολογικών δεδομένων κάθε χώρας, την απόκτηση νέων γνώσεων σχετικά με τη διάρκεια προστασίας που προσφέρει ένα εμβόλιο, αλλά και την ανάγκη ενσωμάτωσης, υπό προϋποθέσεις, νέων τύπων εμβολίων, για την πρόληψη άλλων σοβαρών λοιμώξεων. Το πρόσφατο πρόγραμμα του 2017, για παράδειγμα, περιλαμβάνει την ένταξη του νέου 9δύναμου εμβολίου κατά των ιών των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), όπως και του μηνιγγιτιδοκοκκικού εμβολίου ορο-ομάδας Β (Bexsero), για συγκεκριμένες ομάδες ατόμων αυξημένου κινδύνου. Ο αριθμός των εμβολίων που γίνονται σε

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΑΡΘΡΟ

ένα βρέφος σήμερα και στη χώρα μας είναι σημαντικά αυξημένος, σε σύγκριση με παλαιότερα χρόνια, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην εξέλιξη της βιοτεχνολογίας, που επέτρεψε τη δημιουργία νέων εμβολίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρασκευή ενός εμβολίου είναι μια εξαιρετικά χρονοβόρα, δαπανηρή και ιδιαίτερα δυσχερής και υπεύθυνη διαδικασία. Κάθε εμβόλιο πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις ασφάλειας (safety), ανοσογονικότητας (immunogenicity), αποτελεσματικότητας (efficacy) και καθαρότητας ή χαμηλής αντιδραστικότητας (purity/low reactogenicity). Οι ιδιότητες αυτές ελέγχονται με βάση τις μελέτες που προηγού-

μόρφωση στους εμβολιασμούς όλων των ηλικιών (εμβολιαστική κάλυψη) είναι καθοριστική για τη διατήρηση σταθερού επιπέδου αυξημένης «συλλογικής ανοσίας», προκειμένου να διατηρηθεί χαμηλή η επίπτωση νοσημάτων που προλαμβάνονται με τα εμβόλια. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το επίπεδο της εμβολιαστικής κάλυψης αντιπροσωπεύει την επιτυχή πολιτική κάθε χώρας, στον τομέα της πρόληψης των λοιμωδών νοσημάτων. Οι μελέτες των Παναγιωτόπουλου Τ. και συν. (2012) που αφορούν στην εθνική κατάσταση εμβολιασμού των παιδιών στην Ελλάδα και του ΚΕΕΛΠΝΟ από την Γεωργακοπούλου Θ. και συν. (2014) για

νται της έγκρισης του εμβολίου για χρήση. Σημαντική πρόοδο αποτέλεσε για τους εμβολιασμούς η παρασκευή πολυδύναμων εμβολίων (εμβόλια που περιέχουν πολλά διαφορετικά αντιγόνα για πρόληψη διαφορετικών λοιμωδών αιτίων), π.χ. 6δύναμα εμβόλια για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα, αιμόφιλο ινφλουέντζα τύπου b, ηπατίτιδα Β, 13δύναμο εμβόλιο πνευμονιόκοκκου. Η ταυτόχρονη χορήγηση πολλών αντιγόνων με μία ένεση αύξησε τις δυνατότητες της τήρησης του χρονοδιαγράμματος και μείωσε την ταλαιπωρία βρεφών, παιδιών, εφήβων και γονέων (πίνακας χρονοδιαγράμματος παιδιών και εφήβων). Η συμ-

την εμβολιαστική κάλυψη παιδιών βρεφονηπιακών-παιδικών σταθμών ηλικίας 2-3 ετών αποτυπώνουν για τη χώρα μας υψηλή εμβολιαστική κάλυψη >90% για τα περισσότερα λοιμώδη νοσήματα, όπως διφθερίτιδα, τέτανο, πολιομυελίτιδα κ.ά. Πρόσφατα, στη χώρα μας, παρουσιάστηκαν σημαντικές «απειλές» για τη διατήρηση του έργου αυτού που έχει επιτελεσθεί από τις δημόσιες υπηρεσίες και τους ιδιώτες παιδιάτρους. Στην Ελλάδα από το 2015 σημειώθηκε – όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες– σημαντική έλλειψη εμβολίων, που περιέχουν το ακυτταρικό εμβόλιο κατά του κοκκύτη. Η έλλειψη προέκυψε από την

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

αύξηση των αναγκών για εμβολιασμό κατά του κοκκύτη, εξαιτίας της αύξησης της νοσηρότητας με επιδημίες σε χώρες όπως η Αμερική, αλλά και τις επεκτάσεις του αντικοκκυτικού εμβολιασμού και σε άλλες ηλικίες (εφήβους, ενήλικες), καθώς και σε ειδικές ομάδες, όπως εγκύους, επαγγελματίες υγείας, άτομα στο περιβάλλον βρεφών. Με δεδομένο το ότι η αποκατάσταση της επάρκειας θα απαιτούσε χρονικό διάστημα από 18-36 μήνες, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών πρότεινε –και το Υπουργείο Υγείας υιοθέτησε– την τροποποίηση του χρονοδιαγράμματος εμβολιασμών, ώστε να μην υπάρξουν κενά στην εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών.

Η συμμόρφωση στους εμβολιασμούς όλων των ηλικιών είναι καθοριστική για τη διατήρηση σταθερού επιπέδου αυξημένης «συλλογικής ανοσίας».

βολίων και την εφαρμογή τους στους πρόσφυγες, όπως και εθνικό σχέδιο δράσης για το ενδεχόμενο εκδήλωσης επιδημίας, όπως π.χ. της πολιομυελίτιδας. Όμως, ενώ τα εμβόλια σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελούν μία από τις λίγες παρεμβάσεις των οποίων το όφελος είναι σημαντικό για άτομα όλων των ηλικιών, διαπιστώνεται συνεχώς αυξανόμενη αμφισβήτηση, από τη διστακτικότητα μέχρι και την άρνησή τους. Τα αίτια αυτού του αρνητικού κλίματος είναι πολλά και επιλεκτικά, θα μπορούσε κανείς να αναφέρει ότι οι νέοι γονείς δεν γνωρίζουν τους κινδύνους από τα λοιμώδη νοσήματα που έχουν εξαλειφθεί χάρις στους εμβολιασμούς. Επίσης, τους προβληματίζει ο μεγάλος αριθμός των εμβολίων και η πιθανή, κατά την άποψή τους, επιβάρυνση του ανοσοποιητικού συστήματος του παιδιού. Παράλληλα με την έλλειψη των εμβολίων, υπήρξε και η αυξημένη ροή προσφύγων, που, σε υψηλό ποσοστό (περίπου 30%), περιλαμβάνει παιδιά με άγνωστο επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης. Η από κοινού προσπάθεια των μη κυβερνητικών οργανώσεων και του Υπουργείου Υγείας απέδωσε –με τα υπάρχοντα στοιχεία– ένα υψηλό επίπεδο εμβολιασμού των προσφύγων, που διασφαλίζει την προστασία των ιδίων, αλλά και της κοινότητας που τους φιλοξενεί. Υπήρξε κινητοποίηση των αρχών δημόσιας υγείας σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς αλλά και με τις εταιρείες που παράγουν εμβόλια, για την εξεύρεση εμ-

Η παραπληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου διασπείρει ατεκμηρίωτες πληροφορίες, χωρίς να προβάλλεται ο επιστημονικός αντίλογος. 47

ΑΡΘΡΟ

Καθοριστική για τους προβληματισμούς των γονέων είναι η προσωπική επικοινωνία με τον παιδίατρο. Η γνώση αποτελεί πάντα την καλύτερη «ασπίδα» προστασίας από την παραπληροφόρηση. Εξάλλου, η παραπληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου διασπείρει ατεκμηρίωτες πληροφορίες, χωρίς να προβάλλεται ο επιστημονικός αντίλογος. Αξίζει να σημειωθεί ότι από έτους εκδηλώθηκε επιδημία ιλαράς στη Ρουμανία, με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων και θανάτους. Επιδημικές εξάρσεις, επίσης, σημειώθηκαν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ουαλία, Ιταλία). Παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας δεν υπήρχε κρούσμα ιλαράς για περισσότερο από 2 χρόνια, ήταν αναμενόμενη η εμφάνιση περιπτώσεων και στην Ελλάδα. Βάσει των επιδημιολογικών στοιχείων που έχουν καταγραφεί από το ΚΕΕΛΠΝΟ μέχρι σήμερα, (23/8/2017) υπάρχουν ήδη 40 περιπτώσεις που αφορούν κυρίως σε ανεμβολίαστα άτομα, όπως οι αθίγγανοι. Ο στόχος για την εξάλειψη της ιλαράς είναι η επίτευξη εμβολιαστικής κάλυψης >95% με τις 2 δόσεις εμβολίου. Η εμφάνιση της ιλαράς ίσως να αποτελεί ένα χρήσιμο παράδειγμα υπενθύμισης των λοιμωδών νοσημάτων που η παγκό-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

σμια κοινότητα προσπαθεί να εξαλείψει. Αναμφίβολα, απαιτούνται οργανωμένες δράσεις για τον εμβολιασμό των ειδικών ομάδων πληθυσμού αλλά και εκστρατείες ενημέρωσης για τα οφέλη του εμβολιασμού, ιδιαίτερα των ατόμων που εκδηλώνουν διστακτικότητα ή και άρνηση για τα εμβόλια. Καθοριστική όμως είναι για τους προβληματισμούς των γονέων η προσωπική επικοινωνία με τον παιδίατρο, δεδομένου του ότι η γνώση αποτελεί πάντα την καλύτερη ασπίδα προστασίας από την παραπληροφόρηση. Η Ελλάδα αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια οικονομικές και κοινωνικές αντίξοες συνθήκες, που θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει αρνητικά τους εμβολιασμούς, όμως, θέτοντας ως προτεραιότητα την πρόληψη των λοιμώξεων, ανταποκρίθηκε μέχρι σήμερα ικανοποιητικά. Το γεγονός αυτό δεν επιτρέπει εφησυχασμό, αλλά αντίθετα υπαγορεύει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο εντατικοποίηση των προσπαθειών εφαρμογής των εμβολίων, για να διατηρηθεί το τείχος της προστασίας για τον πληθυσμό της χώρας.•••

αφιέρωμα

Οφθαλμολογικές Παθήσεις

Δρ Αναστάσιος Κανελλόπουλος Κερατόκωνος

Ιωάννης Δατσέρης Angio-OCT

Εξελίξεις

ΑΡΘΡΟ

Κερατόκωνος

Γράφει ο

Δρ. Αναστάσιος Κανελλόπουλος Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, Επιστημονικός Διευθυντής Laservision. gr, Καθηγητής Οφθαλμολογίας, New York University Medical School, New York, Πρόεδρος της International Society of Refractive Surgery (ISRS), Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Οφθαλμολογίας /ΑΑO

κερατόκωνος αποτελεί τη βασική αιτία μεταμοσχεύσεων κερατοειδούς παγκοσμίως. Στην Ελλάδα δεν έχει μελετηθεί στατιστικά η ενδημικότητα του κερατόκωνου –οι μελέτες που έχει πραγματοποιήσει η δική μας επιστημονική ομάδα δείχνουν 1 στα 20 άτομα να έχει κάποια «γεύση» κερατόκωνου, μια πραγματικά πολύ εντυπωσιακή στατιστική αν αναλογιστεί κανείς ότι στην αγγλοσαξονική βιβλιογραφία αναφέρεται μόλις 1 στους 2.000 Αγγλοσάξονες να πάσχει από κερατόκωνο. Ο κερατόκωνος, κατά την τελευταία εικοσαετία, αντιμετωπιζόταν ως μια πάθηση που δεν είχε θεραπεία, απλώς τον παρα-

Ενδημική πάθηση των Ελλήνων: Πρόωρη διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία χωρίς μεταμόσχευση

κολουθούσαμε. Η εξέλιξή του μπορούσε να σταματήσει σε ελαφρύ ή μέτριο βαθμό και το άτομο μπορούσε να λειτουργήσει στην καθημερινή του ζωή με γυαλιά ή με ειδικούς φακούς επαφής. Αν η πάθηση συνέχιζε να εξελίσσεται ή αν υπήρχε δυσανεξία στους φακούς επαφής, χρειαζόταν να γίνει μεταμόσχευση κερατοειδούς. Η τεράστια αλλαγή –κλινικά– στην αντιμετώπιση του κερατόκωνου είναι η εισαγωγή της διασύνδεσης κερατοειδούς. Πρόκειται για μια επέμβαση που συνδυάζει σταγόνες ριβοφλαβίνης (βιταμίνη Β2) και υπεριώδες φως και έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνει την τεκτονική σταθερότητα του κερατοειδούς στα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ

Το «Πρωτόκολλο της Αθήνας» αποτελεί την επικρατέστερη τεχνική που εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση του κερατόκωνου

ματώντας την εξέλιξη της νόσου και στις περισσότερες περιπτώσεις να κάνει και μια μικρή αντιστροφή της, δηλαδή να επιπεδώνει λίγο τον κώνο. Η διασύνδεση κερατοειδούς ήρθε αρχικά ως μια περιγραφή από τον γνωστό Γερμανό γιατρό Τheo Seiler. Ήμασταν η δεύτερη ομάδα στην Ευρώπη που ασχολήθηκε με τη διασύνδεση κερατοειδούς, στην Αθήνα, το 2003. Από τα πρώιμα στάδια της έρευνας, κυρίως σε νεαρά αγόρια που επρόκειτο να υποβληθούν σε μεταμόσχευση κερατοειδούς, παρατηρήθηκε ότι ένα τεράστιο ποσοστό τελικά την απέφυγε. Κατά τη διετία 2004-2006, εξελίξαμε και μοιραστήκαμε τα αποτελέσματά μας με

νος, αλλά και να ομαλοποιηθεί ο κερατοειδής, με την προοπτική να γίνει οπτικά λειτουργικός. Η τεχνική αυτή έγινε παγκοσμίως γνωστή ως το «Πρωτόκολλο της Αθήνας» και είναι αυτή τη στιγμή η πιο συνηθισμένη τεχνική που εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση του κερατόκωνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ομάδα μας συμμετείχε στην εκπαίδευση των πρώτων χειρουργών-οφθαλμιάτρων στις ΗΠΑ που ασχολήθηκαν με αυτήν την τεχνική. Δείξαμε in vitro, αλλά και κλινικά, ότι ο συνδυασμός της διασύνδεσης κερατοειδούς με επεμβάσεις ρουτίνας, όπως η επέμβαση διόρθωσης μυωπίας και υπερμετρωπίας LASIK, μπορεί να δώσει πολύ μακροχρόνια σταθερότητα στα δια-

την ελληνική και την παγκόσμια οφθαλμολογική κοινότητα μέσα από μια πληθώρα ανακοινώσεων και συνεδρίων. Η εντατική δουλειά που πραγματοποίησε η ομάδα μας, εξετάζοντας εκατοντάδες ασθενείς με κερατόκωνο ετησίως, συνεισέφερε στις εξελίξεις της διασύνδεσης του κερατοειδούς. Αναγνωρίσαμε και εφαρμόσαμε τη διασύνδεση μεγαλύτερης ισχύος, άρα και μικρότερης χρονικής διάρκειας, αρχικά στα 6 mW, μετά στα 10 mW, στα 15 mW και καταλήγοντας, τελικά, στα 30 mW, κάτι που εφαρμόστηκε παγκοσμίως. Συνδυάσαμε τη διασύνδεση κερατοειδούς με μια τοπογραφικά κατευθυνόμενη σμίλευση, έτσι ώστε όχι μόνο να σταθεροποιηθεί ο κερατόκω-

θλαστικά αποτελέσματα. Αυτό αποτέλεσε τη γέννηση της τεχνικής που είναι ευρέως γνωστή ως LASIK XTRA και, επίσης, ξεκίνησε από την Αθήνα. Συμπεράναμε, επίσης, ότι σε περιπτώσεις τήξης κερατοειδούς, η φύση της διασύνδεσης συμβάλλει στην καθυστέρησή της και στην αποφυγή διάτρησης του κερατοειδούς από σοβαρές παθήσεις του εξωτερικού μέρους του οφθαλμού. Το 2013 δε καταλήξαμε ότι από μόνη της η διασύνδεση του κερατοειδούς μπορεί να επιφέρει διαθλαστικές βελτιώσεις ακόμη και σε φυσιολογικούς οφθαλμούς, αν αυτή χρησιμοποιηθεί με ειδική τεχνολογία. Σε αυτήν την περίπτωση, η δέσμη του υπεριώδους φωτός προβάλλεται στον

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ

οφθαλμό σύμφωνα με συγκεκριμένα σχήματα και με διαφορετικές εντάσεις σε κάθε σημείο στον κερατοειδή. Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την πρώτη διασύνδεση του κερατοειδούς, η πρόωρη διάγνωση εξακολουθεί να είναι σημαντική. Πιστεύουμε ότι η διασύνδεση πρέπει να θεωρηθεί το «εμβόλιο» για τον κερατόκωνο. Αν καταφέρουμε να διαγνώσουμε τον κερατόκωνο στο ξεκίνημά του (στην εφηβεία), όπου κλινικά μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματικός, μπορούμε με μια πολύ εύκολη παρέμβαση διασύνδεσης κερατοειδούς να σταματήσουμε την εξέλιξή του σε αρχικό στάδιο. Η συγκεκριμένη παρέμβαση δεν απαιτεί αφαίρεση του επιθηλίου του κερατοειδούς (transepithelial high-fluence photorefractive cornea cross-linking). Η ομάδα μας έχει αφιερώσει πολλά χρόνια εντατικής μελέτης σε χιλιάδες περιστατικά όπου διαφαίνεται ο τρόπος με τον οποίο οι σύγχρονες μέθοδοι απεικόνισης του κερατοειδούς μπορούν να συμβάλουν στην πρόωρη διάγνωση του κερατόκωνου. Με κύριο κριτήριο την κερατοειδική συμμετρία αλλά και τις πολύ συναρπαστικές απεικονίσεις που κάνει πλέον η τεχνολογία OCT επιθηλίου, μπορούμε να αναγνωρίσουμε αλλαγές στην τεκτονική επίδοση του κερατοειδούς παρατηρώντας τις αλλαγές του επιθηλίου. Θεωρούμε ότι ο έλεγχος για κερατόκωνο πρέπει να πραγματοποιείται σε όλες τις ηλικίες. Για το λόγο αυτό, η επιστημονική μας ομάδα εδώ και 15 έτη πραγματοποιεί έλεγχο για κερατόκωνο σε κάθε ασθενή που εξετάζουμε και είναι πραγματικά συγκλονιστικό το ποσοστό των ασθενών στην Ελλάδα που ανακαλύπτει τον κερατόκωνο μέσα από αυτή τη διαδικασία. Μπορεί όσοι έχουν περάσει το 40ό έτος της ηλικίας τους να μην επηρεάζονται κλινικά από τον κερατόκωνο, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν εξελίσσεται περαιτέρω, αλλά μέσω αυτού μπορούμε να κάνουμε διάγνωση του κερατόκωνου στα νεαρότερα μέλη της οικογένειας και έτσι να εξαλείψουμε τις σοβαρές μορφές προχωρημένου κερατόκωνου και, κατ’ επέκταση, την ανάγκη να πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση κερατοειδούς στο μέλλον. Η ομάδα μας είναι πεπεισμένη ότι, ως μέσο επιδημιολογικής πρόληψης, θα έπρεπε να φωτογραφίζονται οι κερατοειδείς

Ο έλεγχος για κερατόκωνο πρέπει να πραγματοποιείται σε όλες τις ηλικίες

όλων των μαθητών και μαθητριών της Α’ και της Β’ Λυκείου. Η διάγνωση θα μπορούσε να τους οδηγήσει στον χειρουργόοφθαλμίατρό τους, όπου, συνδυάζοντας τον ευαίσθητο απεικονιστικό διαγνωστικό ελέγχο με την εφαρμογή των νέων τεχνικών διασύνδεσης κερατοειδούς, μηδενίζεται ουσιαστικά η πιθανότητα της εξέλιξης της πάθησης και, κατά συνέπεια, η ανάγκη για μεταμόσχευση. Το «Πρωτόκολλο της Αθήνας» μάς έχει κάνει γνωστούς ως ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα κερατόκωνου παγκοσμίως, τόσο διαγνωστικά όσο και επεμβατικά. Κάθε εβδομάδα μάς επισκέπτονται γιατροί από όλο τον κόσμο, για να μελετήσουν και να μάθουν από τις τεχνικές μας. Τα επιστημονικά μας δεδομένα απασχολούν πάνω από 60 δημοσιεύσεις στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και εκατοντάδες παρουσιάσεις στα μεγαλύτερα παγκόσμια οφθαλμολογικά συνέδρια. Θα ήθελα λοιπόν να επιστήσουμε την προσοχή στους συναδέλφους, αφού στην Ελλάδα –και ειδικά σε νεαρά παιδιά με αλλεργίες ή με γρήγορα αυξανόμενη μυωπία ή και αστιγματισμό– θα πρέπει να οδηγούμαστε στην εύκολη και σύντομη εξέταση του κερατοειδούς και της εκτίμησής της από έμπειρο χειρουργό-οφθαλμίατρο, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει πρώιμη διάγνωση του κερατόκωνου και να διακοπεί κάθε υποψία εξέλιξής του.•••

Η πρώιμη διάγνωση του κερατόκωνου διακόπτει κάθε υποψία εξέλιξής του

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την επιστημονική δραστηριότητα του Δρος Α. Κανελλόπουλου, καθώς και τη σχετική βιβλιογραφία, επισκεφθείτε το www.laservision.gr.

ΑΡΘΡΟ

Angio-OCT

Γράφει ο

Ιωάννης Δατσέρης MD, PhD, FEBO, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς

ο 2014 παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μια καινούργια απεικονιστική-διαγνωστική μέθοδος, που ονομάζεται OCT-αγγειογραφία. Η OCT-αγγειογραφία δίνει τη δυνατότητα να μελετηθούν τα αγγεία του οπισθίου ημιμορίου του ματιού (του αμφιβληστροειδούς και του χοριοειδούς χιτώνα) βασιζόμενη στην Οπτική Τομογραφία Συνοχής (μια εξέταση που έγινε διαθέσιμη στους οφθαλμιάτρους το 1996). Πρόκειται για μια μη επεμβατική μέθοδο, που δεν χρειάζεται τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα, εφόσον δεν γίνεται καμία ενδοφλέβια έγχυση χρωστικής ουσίας. Η OCT-αγγειογραφία, εκμεταλ-

Αγγειογραφία χωρίς σκιαγραφικό: Μια νέα, πρωτοποριακή μέθοδος εξέτασης

λευόμενη τη δημιουργούμενη αντίθεση από την αιματική ροή (κίνηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων-motion constrast), παρέχει εντυπωσιακές, υψηλής ανάλυσης, εικόνες μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Μάλιστα, επειδή η αρχή λειτουργίας της OCT-αγγειογραφίας βασίζεται στη λήψη πολλών εικόνων με Spectral Domain-OCT, παρέχονται οι εικόνες με μεγάλη ταχύτητα και υψηλή ανάλυση χωρίς να ταλαιπωρηθεί ο ασθενής. Στην καλή ποιότητα των εικόνων έρχεται να προστεθεί το λογισμικό που κάνει ανίχνευση των μικροκινήσεων του ματιού (eye tracking system) και διορθώνει τυχόν σφάλματα από αυτές.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ

ΑΡΘΡΟ

Η Angio-OCT δεν χρειάζεται ενδοφλέβια έγχυση χρωστικής

Η εξέταση καταγράφει το επιφανειακό αμφιβληστροειδικό αγγειακό δίκτυο (RNFL), το ενδιάμεσο αμφιβληστροειδικό αγγειακό δίκτυο (GCL), το εν τω βάθει εσωτερικό αμφιβληστροειδικό αγγειακό δίκτυο (IPL/INL, INL/OPL), τις έξω στιβάδες του αμφιβληστροειδούς, τα χοριοτριχοειδή και τις χοριοειδικές στιβάδες, επιτρέποντας ταυτόχρονα την εστίαση με δισδιάστατη απεικόνιση σε καθεμία από αυτές τις στιβάδες ξεχωριστά. Μάλιστα, απεικονίζονται τα αγγεία στα οποία υπάρχει αιματική ροή (κίνη-

Κατ’ αρχάς, το ότι δεν χρειάζεται ενδοφλέβια έγχυση χρωστικής μάς παρέχει τη δυνατότητα να την πραγματοποιήσουμε σε ανθρώπους με ιστορικό αλλεργιών, σε νεφροπαθείς, σε εγκυμονούσες γυναίκες, χωρίς τον φόβο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών. Σε μια OCT-αγγειογραφία δεν υφίστανται έννοιες όπως διαρροή, λίμναση ή staining, εφόσον αυτές αφορούν τη χρωστική που εγχέεται μέσα στο αγγειακό δίκτυο στην κλασική αγγειογραφία. Επομένως, επιτρέπεται στον οφθαλμίατρο η ακριβής εντόπιση αλλά και ο υπο-

Ψηφιακή φλουοροαγγειογραφία: Χοριοειδική νεοαγγείωση επί μυωπικού εδάφους

ση ερυθρών αιμοσφαιρίων) και μπορεί να γίνει ακόμη και μέτρηση της ταχύτητας ροής του αίματος. Ένα ερώτημα που δημιουργείται από όσα προαναφέρθηκαν είναι το αν η OCTαγγειογραφία ήρθε για να αντικαταστήσει τις εξετάσεις που χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια, τη φλουοροαγγειογραφία και την αγγειογραφία με ινδοκυανίνη, και ποιες διαγνωστικές δυνατότητες μάς παρέχει πέρα από τις ήδη υπάρχουσες εξεταστικές μεθόδους.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

λογισμός του μεγέθους μιας βλάβης και δίνεται η δυνατότητα καταγραφής δομών ή βλαβών που στην κλασική αγγειογραφία «καλύπτονται» λόγω επιπροβολής αγγείων, αιμορραγιών και εξιδρωμάτων ή δεν έχουν σαφή όρια λόγω της διαρροής της χρωστικής. Ένα ακόμη σαφές πλεονέκτημα της OCTαγγειογραφίας είναι το ότι παρέχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης καταγραφής αμφιβληστροειδικών και χοριοεδικών αγγείων, που μέχρι πρότινος απαιτούσε την πραγ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ

ματοποίηση δύο διαφορετικών και χρονοβόρων εξετάσεων (φλουοροαγγειογραφία και αγγειογραφία με ινδοκυανίνη). Από την πρώτη επαφή με την OCT-αγγειογραφία, καθίσταται σαφές ότι έχει σημαντική θέση στη διάγνωση της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας υγρού τύπου και τις χοριοειδικές νεοαγγειώσεις, εφόσον επιτρέπει καταγραφή των παθολογικών νεοαγγείων, δείχνοντας το πραγματικό τους μέγεθος και την ανταπόκρισή τους στις θεραπευτικές παρεμβάσεις, ταυτόχρονα με την ποσότη-

μέλλον, να αποτελέσουν το «κλειδί» στη μελέτη παθήσεων όπως το γλαύκωμα. Στην ερώτηση αν η OCT-αγγειογραφία ήρθε για να αντικαταστήσει την κλασική αγγειογραφία, η άποψη του γράφοντος είναι πως όχι. Δεδομένου του ότι βασίζεται σε διαφορετική αρχή λειτουργίας και απεικονίζει διαφορετικές δομές, δεν μπορεί να καταργήσει την κλασική αγγειογραφία και πόσο μάλλον την αγγειογραφία της ινδοκυανίνης. Ωστόσο, είναι προφανές ότι μπορεί να μειώσει τις ανάγκες για φλουοροαγγειογραφία, αλλά και να θέ-

Angio-OCT του ιδίου περιστατικού

τα του υπάρχοντος υγρού (εξιδρωματικό στοιχείο). Αυτή η δυνατότητα μπορεί να τροποποιήσει, στο μέλλον, τα θεραπευτικά σχήματα. Επίσης, σημαντική είναι η θέση της εξέτασης αυτής σε αγγειακές παθήσεις, όπως η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και οι αγγειακές αποφράξεις. Καταγράφεται όλο το αγγειακό δίκτυο, οι ισχαιμικές περιοχές, οι αγγειακές ανωμαλίες και ταυτόχρονα η ταχύτητα ροής του αίματος μέσα σε αυτό, που μας δίνουν εξαιρετικές πληροφορίες για την κατάσταση του αγγειακού δικτύου και καθιστούν δυνατή την πρόγνωση της εξέλιξης μιας νόσου όπως η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Δεν πρέπει σε αυτό το σημείο να παραβλέψει κανείς το γεγονός ότι η καινούργια αυτή εξεταστική μέθοδος ανοίγει νέους ορίζοντες στη μελέτη παθήσεων και του οπτικού νεύρου παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για την αιμάτωση αυτού ή ανίχνευση κάποιας ισχαιμίας του. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν εν δυνάμει, στο

σει νέες ενδείξεις και εφαρμογές για την καινούργια αυτή μέθοδο. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχει προοπτική, με πολλά περιθώρια εξέλιξης της OCTαγγειογραφίας για το μέλλον.•••

Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ανθρώπους με ιστορικό αλλεργιών, σε νεφροπαθείς, σε εγκυμονούσες γυναίκες, χωρίς τον φόβο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών 57

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Επιμέλεια: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου

Βρέθηκε κύτταρο υπεύθυνο για τη μυωπία

Νέα θεραπεία για την ωχρά κηλίδα

μερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν ένα κύτταρο στον αμφιβληστροειδή χιτώνα που μπορεί να προκαλεί μυωπία όταν δυσλειτουργεί. Μάλιστα, η δυσλειτουργία του φαίνεται να συνδέεται με πόσο χρόνο ξοδεύουμε ως παιδιά έξω από το σπίτι και εκτιθέμεθα στο φυσικό φως. Η σημασία της ανακάλυψης μπορεί να είναι σημαντική για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί μας δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει τρόπος πρόληψης της μυωπίας, δηλαδή έκθεση

αλά είναι τα νέα για όσους πάσχουν από νεοαγγειακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που σχετίζεται με την ηλικία. Μια νέα θεραπεία, που βασίζεται στην ουσία brolucizumab, βρέθηκε να έχει τα ίδια αποτελέσματα με την υπάρχουσα θεραπεία, με βασικό πλεονέκτημα ότι μειώνει τον αριθμό των ενέσεων. Ειδικότερα, δύο μεγάλες κλινικές μελέτες (Hawk και Harrier) έδειξαν ότι η νέα θεραπεία με brolucizumab δεν υστερεί σε σχέση με την καθιερωμένη θεραπεία με την ουσία aflibercept, σε χρονικό διάστημα 48 εβδομάδων. Η νέα θεραπεία έγινε καλά ανεκτή από

Ανακάλυψαν κολλύριο για την… πρεσβυωπία

πιτέλους, ανοίγει ο δρόμος για να απαλλαγούμε από τα γυαλιά πρεσβυωπίας. Αμερικανοί ερευνητές δοκίμασαν με επιτυχία ένα πρωτοποριακό κολλύριο, το οποίο αυξάνει την ελαστικότητα του φακού του οφθαλμού, γεγονός που μπορεί να δώσει λύση σε άτομα με πρεσβυωπία.

Το κολλύριο περιέχει την ουσία EV06, η οποία στοχεύει τους δεσμούς δισουλφιδίου που δημιουργούνται ανάμεσα στις πρωτεΐνες στον φακό του ματιού ως αντίδραση στην οξειδωτική πρόκληση και τις ακτίνες UV του φωτός –δύο παράγοντες που σκληραίνουν και «συννεφιάζουν» το φακό. Στις δοκιμές που έγιναν σε 75 άτομα, η πει-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

των παιδιών στο φυσικό φως. Και δεύτερον, να βρεθεί θεραπεία που θα αντιμετωπίζει τη δυσλειτουργία του κυττάρου αυτού. Το επίμαχο κύτταρο –που είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στο φως– ελέγχει πώς ο οφθαλμός μας μεγαλώνει και αναπτύσσεται. Αν λοιπόν το κύτταρο αυτό δώσει οδηγία στον οφθαλμό να μεγαλώσει πιο πολύ, οι εικόνες δεν θα είναι εστιασμένες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, προκαλώντας διαθλαστική ανωμαλία και το άτομο θα χρειάζεται γυαλιά ή φακούς επαφής σε όλη του τη ζωή. Το επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να βρουν ένα ή περισσότερα γονίδια που συνδέονται με τη λειτουργία του κυττάρου αυτού και στη συνέχεια να δοκιμάσουν να ελέγξουν τη μυωπία σε κάποιο πειραματόζωο.

τους ασθενείς και το πιο σημαντικό είναι ότι επέδειξε μακρόχρονη δράση σε σχέση με την κλασική θεραπεία. Ενώ, λοιπόν, με το aflibercept απαιτούνται εγχύσεις κάθε 8 εβδομάδες, φαίνεται ότι οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να κάνουν εγχύσεις με τη νέα θεραπεία κάθε 12 εβδομάδες. Αυτό σημαίνει λιγότερη ταλαιπωρία για τους ασθενείς και μικρότερο κόστος. Η υποβολή αίτησης για έγκριση της νέας θεραπείας στις ρυθμιστικές αρχές ΗΠΑ και ΕΕ αναμένεται άμεσα, κι αν όλα εξελιχθούν ομαλά, το brolucizumab θα είναι ευρέως διαθέσιμο το 2018.

ραματική ουσία έδρασε πιο γρήγορα από το αναμενόμενο και βελτίωσε την ελαστικότητα του φακού, βελτιώνοντας την πρεσβυωπία. Συνολικά, το 84% των ασθενών «κέρδισαν» τουλάχιστον μία γραμμή στην κοντινή όραση, το 53% δύο γραμμές, το 22% τρεις γραμμές και το 12% τέσσερις γραμμές, σε χρονικό διάστημα 90 ημερών. Αν και λίγοι ασθενείς ανέφεραν ελαφρύ ερεθισμό, λαμβάνοντας την ουσία δύο φορές την ημέρα, δεν υπήρχαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες και κανένας ασθενής δεν διέκοψε τη θεραπεία. Μάλιστα, μετά τη λήξη των δοκιμών, οι ασθενείς που είχαν λάβει τη θεραπεία συνέχιζαν να έχουν βελτίωση στην κοντινή όραση για έως και 301 ημέρες!

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑ

σο περίεργο κι αν ακούγεται, ένας ιός σαν αυτόν του κρυολογήματος είναι δυνατόν να αναστρέψει την ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Η νόσος σχετίζεται με τη μεγάλη ηλικία και, προοδευτικά, καταστρέφει την οξεία, κεντρική όραση. Ομάδα ερευνητών από το αμερικανικό πανεπιστήμιο Johns Hopkins «μόλυναν» τα μάτια ασθενών με έναν ιό σαν αυτόν του κοινού κρυολογήματος και, προς μεγάλη τους έκπληξη, είδαν όχι μόνο να αναστέλλεται η νόσος, αλλά σε ορισμένους ακόμη και να αναστρέφεται! Οι ερευνητές είχαν ως στόχο μια πρωτεΐνη που ονομάζεται αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (VEGF). Είναι ένα σημαντικό μονοπάτι σηματοδότησης, που εμπλέκεται στην αγγειογένεση (ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων). Στην περίπτωση της ηλιακής εκφύλισης της

ωχράς κηλίδας, ο παράγοντας αυτός είναι υπερδραστήριος σε άτομα που πάσχουν από την υγρή μορφή της νόσου –σπάνια και πολύ σοβαρή– στην οποία νέα αγγεία αναπτύσσονται μέσα στον αμφιβληστροειδή, επιβαρύνοντας το πρόβλημα. Σήμερα, υπάρχουν θεραπείες για την υγρή μορφή, οι οποίες περιλαμβάνουν εγχύσεις μέσα στον οφθαλμό μία φορά κάθε 4 εβδομάδες εφ’ όρου ζωής. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν μολύνσεις των ματιών και αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού. Αυτό που η ερευνητική ομάδα του Johns Hopkins δοκίμασε είναι να αναστείλει την εξέλιξη της νόσου με μία και μόνη έγχυση. Το κύριο μειονέκτημα της μελέτης είναι ότι συμπεριέλαβε πολύ μικρό αριθμό ασθενών, μόλις 19 (δεν είχαν ανταποκριθεί στις υπάρχουσες θεραπείες). Όμως τα αποτελέσματα έδειξαν πολύ ελπιδοφόρα, και οι έρευνες θα συνεχιστούν.

Ιός θεραπεύει από την ωχρά κηλίδα

Φάρμακο βελτιώνει την «οφθαλμοπάθεια του θυρεοειδούς»

η δυνατότητα να αποφύγουν την απώλεια της όρασης και τις πολύπλοκες επεμβάσεις δίνει στους ασθενείς με εξόφθαλμο (πρόπτωση) το πειραματικό φάρμακο teprotumumab. Ο εξόφθαλμος (του ενός ή και των δύο ματιών) ή θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια συνδέεται με τη νόσο Graves, την πιο συχνή αιτία υπερθυρεοειδισμού στη Δύση και μπορεί να απειλήσει την όραση αν αφεθεί χωρίς θεραπεία και δεν υποχωρεί μόνος του. Το πειραματικό φάρμακο –που αποτελεί έναν αναστολέα της IGF-1– και ένα εικονικό φάρμακο (placebo) χορηγήθηκαν με ενδοφλέβια έγχυση σε 88 ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια, κάθε τρεις εβδομάδες, συνολικά για 24 εβδομάδες. Το 43% όσων πήραν το teprotumumab είχαν μείωση κατά τουλάχιστον 2 χιλιοστά στην πρόπτωση των ματιών τους μετά τη δεύτερη κιόλας έγχυση (έκτη εβδομάδα της έρευνας), συγκριτικά με το 4% όσων πήραν το εικονικό φάρμακο. Οι ασθενείς που έλαβαν το teprotumumab είχαν επίσης λιγότερο πόνο και οίδημα και βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Στο τέλος της περιόδου παρακολούθησης, το 79% όσων είχαν κάνει τις εγχύσεις του teprotumumab είχαν μειωμένη πρόπτω-

ση, βελτιωμένη όραση και καλύτερη ποιότητα ζωής, συγκριτικά με το 22% όσων είχαν πάρει το εικονικό φάρμακο. Στην πραγματικότητα, η μείωση του εξόφθαλμου που παρατηρήθηκε είναι παρόμοια με εκείνη που αναφέρεται έπειτα από χειρουργική επέμβαση, αναφέρει το επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine, που δημοσιεύει τα αποτελέσματα της έρευνας. Μετά τα πρώτα αυτά ελπιδοφόρα μηνύματα, στις ΗΠΑ βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη έρευνα, με περισσότερους ασθενείς, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται μέσα στο επόμενο έτος.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το «φιλόδοξο» εγχείρημα της AstraZeneca στη γονιδιωματική

Ο άγνωστος «κόσμος» της γονιδιωματικής Dr Athena Matakidou*

*Head of Clinical Genomics, AstraZeneca Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

Τη διαφορετική, συνεργατική κουλτούρα της AstraZeneca και τη φιλόδοξη «βουτιά» της εταιρείας και των συνεργατών στα μυστικά 2 εκατομμυρίων γονιδιωμάτων περιέγραψε αποκλειστικά στο PhB η επικεφαλής του εγχειρήματος, Dr Athena Matakidou, η οποία περιέγραψε και τη σημασία για τους πάσχοντες, αλλά και για τα συστήματα υγείας, της στόχευσης του φαρμάκου στον σωστό ασθενή. 60

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η δεύτερη μεγάλη διάκριση της πρωτοβουλίας μας είναι το μέγεθός της, τα 2 εκατομμύρια

επιστημονική έρευνα, συχνά, θυμίζει ένα μακρύ ταξίδι για την ανακάλυψη νέων περιοχών. Εξερευνητές αχαρτογράφητων περιοχών οι επιστήμονες, αναζητούν νέα θεραπευτικά «εδάφη», με στόχο την καταπολέμηση των νοσημάτων και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων. Μία από τις πλέον ανεξερεύνητες περιοχές παραμένει το ανθρώπινο γονιδίωμα, την αποκωδικοποίηση του οποίου επιχειρούν επιστήμονες ανά τον κόσμο. Την πιο φιλόδοξη όμως πρωτοβουλία προσδιορισμού της αλληλουχίας γονιδιωμάτων έχει αναλάβει η AstraZeneca. Μάλιστα, η εταιρεία, αναγνωρίζοντας το μέγεθος του εγχειρήματος και κατανοώντας ότι η ισχύς είναι εν τη ενώσει, ενέταξε σε αυτήν την «α-

ρως μεγάλου αριθμού γονιδιωμάτων, «μεταφράζοντάς» τα σε κλινικές μελέτες που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων θεραπειών. Μπορείτε να μας περιγράψετε το εγχείρημα και τους καρπούς που ελπίζετε ότι θα αποδώσει;

ποστολή εξερεύνησης» συνεργάτες από την πανεπιστημιακή κοινότητα και τη βιομηχανία. Στην Ελλάδα βρέθηκε πρόσφατα η επικεφαλής της έρευνας, η ογκολόγος Dr Athena Matakidou, Head of Clinical Genomics στην AstraZeneca, για να μιλήσει στο πλαίσιο της Εβδομάδας Καινοτομίας που διοργάνωσε η Βρετανική Πρεσβεία και το Βρετανικό Συμβούλιο, όπου παρουσίασε τη σημασία της γονιδιωματικής προσέγγισης στην ανακάλυψη και ανάπτυξη νέων, καινοτόμων φαρμάκων για σοβαρές ασθένειες. Το PhB είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει αποκλειστικά μαζί της.

παράλληλα, τα κόστη έχουν πέσει, ώστε δεν είναι πλέον απαγορευτικό να εστιάσεις σε αυτούς τους μεγάλους αριθμούς. Η δεύτερη μεγάλη διάκριση της πρωτοβουλίας μας είναι το μέγεθός της, τα 2 εκατομμύρια. Τρίτον, δεν θέλουμε μόνο τα γονιδιώματα, τις γονιδιακές πληροφορίες, θέλουμε και τις κλινικές πληροφορίες, ώστε να συσχετίσουμε αυτό που συμβαίνει στα γονίδια με αυτό που ο ασθενής βιώνει, αυτό που ο ασθενής αναπτύσσει. Αυτό θα μας επιτρέψει να κάνουμε αυτές τις συσχετίσεις, που θα οδηγήσουν σε νέες ανακαλύψεις. Το τέταρτο κομμάτι αφορά στις συνεργασίες. Δεν είναι ένα εγχείρημα που μπορούμε να διεξαγάγουμε μόνοι μας. Πολλά από αυτά τα γονιδιώματα θα έρθουν

EΡ_Κυρία Ματακίδου, ηγείστε μιας φιλόδοξης πρωτοβουλίας για τον προσδιορισμό της αλληλουχίας ενός ιδιαιτέ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ΑΠ_Ο τρόπος με τον οποίο η πρωτοβουλία έχει δομηθεί και κρίσιμα για τη λειτουργία της είναι πέντε συστατικά. Ένα είναι η τεχνολογία. Θα χρησιμοποιήσουμε τελευταίας τεχνολογίας μηχανισμό προσδιορισμού της αλληλουχίας, που θα μας επιτρέψει να αναγνώσουμε κάθε γράμμα του γονιδιώματος, ώστε να φθάσουμε σε αυτές τις πολύ σπάνιες παραλλαγές. Αυτό έχει καταστεί δυνατό τα τελευταία χρόνια, γιατί έχει εξελιχθεί η τεχνολογία και,

από τις κλινικές μελέτες της AstraZeneca, αλλά πολλά θα έρθουν από συνεργάτες, ακαδημαϊκούς συνεργάτες, αλληλουχίες που είναι ήδη εντός της κοινότητας. Το τελευταίο στοιχείο είναι η ενσωμάτωση και η εφαρμογή. Η εφαρμογή του απ’ άκρη σ’ άκρη της ανακάλυψης και ανάπτυξης φαρμάκων. Από την ανακάλυψη ενός νέου στόχου έως τις κλινικές μελέτες, την επιλογή του σωστού πληθυσμού, τη διεξαγωγή κλινικών μελετών με τους σωστούς ασθενείς και, μετά, τη διάθεση. Οπότε, αυτό που στοχεύουμε είναι να διαθέσουμε τις θεραπείες με συνοδούς διάγνωσης, ώστε όταν φθάσουν στην αγορά οι γιατροί να μπορούν να επιλέξουν τους σωστούς ασθενείς και να τους δώσουν τα σωστά φάρμακα.

ταιρεία «εφευρέθηκε εδώ». Θέλουμε να είμαστε «πορώδεις» και «διαυγείς» και πιστεύουμε ότι η καινοτομία θα έρθει μέσα από τις συνεργασίες. Εντοπίζοντας τους καλύτερους επιστήμονες, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται στον κόσμο, διαμορφώνοντας αυτές τις συνεργασίες και προσπαθώντας να ωθήσουμε αυτήν την προσπάθεια. Πιστεύω ότι η γονιδιωματική αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα όπου το επιτύχαμε. Αναζητήσαμε ιδιώτες συνεργάτες, ειδικούς στην τεχνολογία και τις πλατφόρμες αναλύσεων, και έχουμε μια συνεργασία με τη Human Longevity, μια μεγάλη εταιρεία στις ΗΠΑ που θα το πραγματοποιήσει για εμάς. Επίσης, όμως, έχουμε και με ακαδημαϊκούς συνεργασίες και με μεμονωμένους επιστήμονες, και αυτές οι

EΡ_Μπορείτε να μας περιγράψετε το χαρτοφυλάκιο νέων προϊόντων προς ανάπτυξη-παραγωγή της AstraZeneca και τις πλατφόρμες έρευνας και ανάπτυξης; Τι οδηγεί τις καινοτόμες πρακτικές της εταιρείας και τι ρόλο διαδραματίζουν οι συνεργασίες (επιστημονικές και επιχειρηματικές) στην έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων;

συνεργασίες θα φέρουν εμπειρογνωμοσύνη για νοσήματα, εμπειρογνωμοσύνη στη γονιδιωματική, γιατί αναγνωρίζουμε, είμαστε νέοι στον τομέα και θέλουμε να συνεργαστούμε με τους καλύτερους. Συνεργαζόμαστε με το Sanger Institute, είναι ειδικοί, εκεί αναπτύχθηκε τεχνολογία προσδιορισμού αλληλουχίας. Αναζητούμε, λοιπόν, αυτές τις συνεργασίες και θέλουμε να είμαστε «πορώδεις». Να εργαζόμαστε με την ακαδημαϊκή κοινότητα και να καλούμε ακαδημαϊκούς να συνεργαστούν μαζί μας και αυτό είναι σημαντικός παράγοντας σε ό,τι κάνουμε.

ΑΠ_Στην AstraZeneca έχουμε διαφορετική κουλτούρα από πολλές άλλες φαρμακευτικές εταιρείες και αυτό προέρχεται από την κορυφή, από τον CEO μας, τον Pascal Soriot, και από τον επικεφαλής του R&D, Mene Pangalos, που είναι επίσης Έλληνας. Η νοοτροπία μας καθορίζει ότι δεν θέλουμε να είμαστε μια ε-

Θέλουμε και τις κλινικές πληροφορίες, ώστε να συσχετίσουμε αυτό που συμβαίνει στα γονίδια με αυτό που ο ασθενής βιώνει

EΡ_Σε τι εστιάζεται, όμως, το χαρτοφυλάκιο των νέων προϊόντων προς ανάπτυξη-παραγωγή της AstraZeneca;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Να προσπαθήσουμε να μειώσουμε τα κόστη στοχεύοντας το φάρμακο στον σωστό ασθενή

ΑΠ_Έχουμε αποφασίσει, ως εταιρεία, να εστιάσουμε σε τρεις μεγάλες θεραπευτικές περιοχές. Η μία είναι η ογκολογία και πολλά έχουν γίνει με τη γονιδιωματική σε αυτόν τον τομέα. Η δεύτερη είναι η καρδιαγγειακή νόσος και οι μεταβολικές νόσοι, που περιλαμβάνουν παθήσεις όπως ο διαβήτης, η καρδιακή νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια, η νεφρική νόσος, τέτοιου είδους τομείς. Η τρίτη περιοχή είναι οι αναπνευστικές παθήσεις και οι αυτοάνοσες παθήσεις, όπως άσθμα, ΧΑΠ και κάποιες από τις αυτοάνοσες παθήσεις του πνεύμονα. Αυτές είναι οι βασικές περιοχές. Δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να κινηθούμε και λίγο έξω από αυτές, αλλά θέλουμε να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας σε αυτά τα κοινά νοσήματα, που επηρεάζουν πολλούς ανθρώπους. EΡ_Όλη η προσπάθεια μοιάζει να απέχει εκατοντάδες χρόνια από τις όποιες ερευνητικές προσπάθειες γίνονται στην Ελλάδα, τουλάχιστον σε επίπεδο μεγέθους. Είναι γνωστό πως η χώρα μας χάνει σημαντικές πηγές εσόδων και πολύτιμη πρόσβαση σε νέες θεραπείες για τους ασθενείς από την αδυναμία επένδυσης σε κλινικές μελέτες. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτή η πορεία; ΑΠ_Ειδικά για τη γονιδιωματική, επρόκειτο για έναν τομέα που ήταν απροσέγγιστος, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για πολλές χώρες και αυτό σχετίζεται με το πού αναπτύχθηκαν οι τεχνολογίες. Οι τεχνολογίες αναπτύχθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αποκωδικοποίηση του πρώτου ανθρώπι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

νου γονιδιώματος κόστισε 3 δισ. δολ., ποσό απαγορευτικό για πολλές χώρες. Αλλά τα κόστη μειώνονται και αναμένεται αυτές οι τεχνολογίες και αυτή η τεχνογνωσία να μεταφερθούν στην έρευνα και ανάπτυξη σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, σε ένα πιο βασικό επίπεδο, με την επιλογή του ασθενή, την ανάλυση των ασθενών, για να επιλεχθεί το σωστό φάρμακο. Πιστεύουμε ότι αυτό θα ενσωματωθεί στα συστήματα υγείας πιο αποτελεσματικά τα επόμενα χρόνια. Είναι ένα δύσκολος τομέας, αλλά προχωρούμε προς την ενσωμάτωση διεθνώς, και σίγουρα και στην Ελλάδα. EΡ_Είναι σε εξέλιξη, διεθνώς, μια συζήτηση για το κόστος των νέων θεραπειών και την αξία της καινοτομίας. Στην Ελλάδα, πρόσφατα, πέρασε νέα νομοθεσία που βάζει φίλτρα στην εισαγωγή νέων φαρμακευτικών προϊόντων στην ελληνική αγορά και στο σύστημα αποζημίωσης. Φόβοι εκφράζονται πως αυτή η εξέλιξη θα εμποδίσει την πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών σε νέες, και πιθανώς σημαντικές, θεραπείες. Η Βρετανία, επίσης, θεωρείται πως έχει ένα από τα αυστηρότερα συστήματα αποζημίωσης. Τι θα πρέπει να γίνει και τι μπορεί η βιομηχανία να κάνει για να εξισορροπήσει τις δημόσιες δαπάνες και τη δημόσια υγεία; ΑΠ_Έχουμε επίγνωση ότι πρόκειται για ένα μεγάλο ζήτημα, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και τη Βρετανία και διεθνώς, με το κόστος των φαρμάκων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συνολικά, να αυξάνεται διαρκώς. Για εμάς, στην AstraZeneca, είναι ένας από τους λόγους που εστιάζουμε στην καινοτομία γύρω από τον τρόπο που αναπτύσσουμε τα φάρμακά μας. Να προσπαθήσουμε να μειώσουμε τα κόστη στοχεύοντας το φάρμακο στον σωστό ασθενή. Σε πολλές περιοχές, ίσως η ογκολογία τώρα αρχίζει να διαφοροποιείται, τα φάρμακα στοχεύουν ομάδες ασθενών με μια συγκεκριμένη νόσο, χωρίς να είναι ιδιαίτερα κατανοητοί οι υπότυποι, οι οδηγοί, εάν ένα φάρμακο θα επιδράσει ή όχι. Με τη γονιδιωματική πιστεύω ότι έχουμε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε να εστιάσουμε τα φάρμακά μας πιο αποτελεσματικά. Αυτό, νομίζω, θα βοηθήσει, ανά τον κόσμο, στη μείωση του κόστους και στην προσθήκη αξίας στα φάρμακα, για τον ασθενή και το σύστημα υγείας. Αυτό μας οδηγεί στην

AstraZeneca. Αναφερθήκατε νωρίτερα στις κλινικές μελέτες και την πρόσβαση στα νέα φάρμακα, και εμείς, στην εταιρεία, στηρίζουμε έναν αριθμό κλινικών ερευνών στην Ελλάδα, και η ομάδα της εταιρείας εδώ στην Ελλάδα στηρίζει σημαντικά τόσο τη μελέτη όσο και τους επιστήμονες στην προσπάθεια να φθάσουν αυτά τα νέα φάρμακα στους ασθενείς το συντομότερο δυνατόν. EΡ_Πιστεύετε ότι ο μεγαλύτερος «εχθρός» της καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων θεραπειών είναι το κόστος ή είναι θέμα ανακάλυψης νέων ερευνητικών περιοχών; ΑΠ_Είναι ένας συνδυασμός. Θα μιλήσω για τη γονιδιωματική, που είναι ο τομέας που γνωρίζω καλά. Έως τώρα, όσα μπορούσαμε να μάθουμε από τη γονιδιωματική περιορίζονταν από το κόστος. Κόστιζε πολλά χρήματα. Αλλά και τώρα, η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος ενός ασθενή κοστίζει περίπου 1000 δολ. Αν θα εξετάσεις σπάνιες παραλλαγές, θα εξετάσεις μεγάλους αριθμούς και τα κόστη πολλαπλασιάζονται. Παράλληλα, ως βιομηχανία, λειτουργούσαμε κάπως κοντόφθαλμα στον τρόπο που αντιμετωπίζαμε την ανάπτυξη φαρμάκων, παραμένοντας κολλημένοι σε κάποιες παραδοσιακές μεθόδους. Αλλά η καινοτομία έχει καταφέρει να διευρύνει σημαντικά το πεδίο, να μας ανοίξει τα μάτια σε ό,τι αφορά τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα. Αναφέρθηκα νωρίτερα στις συνεργασίες. Δεν μπορούμε να είμαστε ειδικοί σε όλα. Θα γνωρίζουμε τον τομέα μας και θα μπορούμε να εργαστούμε σε αυτόν τον χώρο, οπότε οι συνεργασίες με ανθρώπους που μπορούν να εργαστούν εκτός, συνδυάζοντας μεθοδολογίες στη χορήγηση φαρμάκων, θεωρώ ότι είναι κρίσιμες και πιστεύω ότι κάτι αναμένεται… EΡ_Είναι ένα είδος outsourcing; ΑΠ_Θα μπορούσε να ειπωθεί και έτσι. Αλλά εμείς το βλέπουμε περισσότερο σαν ανταλλαγή γνώσης. Εμείς μαθαίνουμε από τους συνεργάτες μας και αυτοί μαθαίνουν από εμάς. Για παράδειγμα, η AstraZeneca έχει δημιουργήσει μια ανοικτή ιστοσελίδα καινοτομίας και πρωτοβουλία, όπου έχουμε δώσει στους επιστήμονες πρόσβαση σε περίπου 30 χιλιάδες χημικές ενώσεις ανεπτυγμένων από την AstraZeneca. Δεν μπορούμε να τα αναπτύξουμε όλα, δεν

μπορούμε να τα αναπτύξουμε για κάθε ένδειξη. Κατά μία έννοια, εκεί είναι που αναζητούμε συνεργασίες με την ακαδημαϊκή κοινότητα και άλλους εταίρους, που ενδιαφέρονται για συγκεκριμένους τομείς. Προσφέρουμε την ουσία, την τεχνογνωσία και θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε το φάρμακο και αντίστροφα. Αν έχουμε ένα πρόβλημα στην έρευνα και την ανάπτυξη που δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να επιλύσουμε, μέσα από αυτήν την ιστοσελίδα μπορούμε να στραφούμε στην ακαδημαϊκή κοινότητα και αν μπορούν, να μας βοηθήσουν να το επιλύσουμε. Οπότε δεν είναι outsourcing, αλλά είναι μια αμφίδρομη σχέση. EΡ_Πότε, λοιπόν, περιμένετε να έχετε τα πρώτα αποτελέσματα;

ΑΠ_Έχουμε αρχίσει να παράγουμε αποκωδικοποιήσεις, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, σε συγκεκριμένα πρότζεκτ που μας ενδιαφέρουν, και τα αποτελέσματα δείχνουν ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα. Βέβαια, η γονιδιωματική θα προσφέρει ένα κομμάτι του παζλ. Οπότε, εργαζόμαστε να βοηθήσουμε άλλα πρότζεκτ, που είναι ήδη σε ανάπτυξη, προσφέροντας λίγα περισσότερα δεδομένα, που θα προσφέρουν βεβαιότητα για την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων και σε ποιους ασθενείς θα δουλέψουν. Σε ό,τι αφορά νέους στόχους, προφανώς θα χρειαστεί λίγος χρόνος. Αλλά ελπίζουμε ότι θα αρχίσουμε να επιδεικνύουμε αποτελέσματα στα επόμενα δύο με πέντε χρόνια.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Πολλαπλή σκλήρυνση

Θεραπευτική «επανάσταση» η άμεση χορήγηση του σωστού φαρμάκου

της Βασιλικής Αγγουρίδη

πιστημονικό «θαύμα». Αυτό συνέβη στη θεραπευτική αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης, τα τελευταία χρόνια, με την εισαγωγή νέων θεραπειών. Στο πρόσφατο παρελθόν, η διάγνωση της νόσου ήταν για τους περισσότερους «γροθιά στο στομάχι». Οι διαθέσιμες θεραπείες ελάχιστα μπορούσαν να προσφέρουν για τη διαχείριση της πάθησης, την αποφυγή υποτροπών και τη συσσώρευση αναπηριών. Επί της ουσίας, γιατροί και ασθενείς είχαν αρχικά μόνο

Οι νέες θεραπείες που άλλαξαν την εικόνα της νόσου, το νέο φάρμακο που επιτυγχάνει ακόμη και αναστροφή της αναπηρίας και η ανάγκη για χορήγηση της σωστής θεραπείας στον σωστό ασθενή, τη σωστή στιγμή

την κορτιζόνη στη διάθεσή τους για την αντιμετώπιση των υποτροπών, που με την πάροδο του χρόνου ελάχιστα μπορούσε να συμβάλει για να εμποδίσει τη συσσώρευση των αναπηριών. Για τους επιστήμονες ο στόχος ήταν διπλός: Από τη μια να αποφεύγονται οι υποτροπές που «σταματούν» τη ζωή του ασθενούς και από την άλλη να σταματά η εξέλιξη της αναπηρίας. Στην πορεία, στη θεραπευτική φαρέτρα προστέθηκαν οι ιντερφερόνες, ως θεραπείες πρώτης γραμ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

μής, οι οποίες όμως και πάλι έμοιαζαν με «νάνους» μπροστά στον «γίγαντα» της πολλαπλής σκλήρυνσης. Γιατροί και ασθενείς άρχισαν να γέρνουν την πλάστιγγα στην πλευρά τους με την εισαγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων και, λίγο αργότερα, με την πρώτη θεραπεία σε χάπι. Τότε φάνηκε πως η μάχη κατά της σκλήρυνσης κατά πλάκας, όπως επίσης είναι γνωστή η νόσος, ίσως μπορεί να κερδηθεί. Χρόνια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος η πολλαπλή σκλήρυνση παρεμβαίνει στη φυσιολογική λειτουργικότητα του εγκεφάλου, αλλά και των οπτικών νεύρων και του νωτιαίου μυελού,

στο PhB ο καθηγητής Νευρολογίας στο ΑΠΘ Νικόλαος Γρηγοριάδης. Με την εισαγωγή, δίπλα στις ιντερφερόνες, των νέων θεραπειών, οι δύο αρχικοί στόχοι που είχαν θέσει οι επιστήμονες επετεύχθησαν. Η ανάπτυξη και ένταξη στη θεραπευτική φαρέτρα, ως θεραπείες πρώτης γραμμής –αλλά και δεύτερης– φαρμάκων σε μορφή χαπιών κατάφερε να βελτιώσει περαιτέρω τη διαχείριση της πολλαπλής σκλήρυνσης και των υποτροπών της. Το επόμενο θεραπευτικό βήμα σίγουρα φάνταζε δυσπρόσιτο μερικά χρόνια πριν, ιδιαιτέρως για τους πάσχοντες με σκλήρυνση, αφού στόχευε όχι απλά στην α-

μέσω της ανάπτυξης φλεγμονής και της απώλειας ιστού. Με την πάροδο των χρόνων, οι αναπηρίες, λειτουργικές ή γνωσιακές, συσσωρεύονται. Περίπου 2,5 εκατομμύρια άτομα νοσούν διεθνώς, κυρίως άνθρωποι παραγωγικής ηλικίας, δηλαδή 20-40 ετών, ενώ η πάθηση φαίνεται να «προτιμά» τις γυναίκες, αφού μόλις ένας στους τρεις ασθενείς είναι άνδρας. Αλλά η νόσος εκφράζεται διαφορετικά στον κάθε ασθενή, με αποτέλεσμα η θεραπευτική προσέγγιση να απαιτεί σαφή εξατομίκευση. «Στην πολλαπλή σκλήρυνση, αν δεν κάνεις σωστή επιλογή των ασθενών –γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι χρειάζεται εξατομικευμένη θεραπεία–, δεν μπορείς να έχεις επιτυχία» τόνισε

ναστολή της εξέλιξης της αναπηρίας, αλλά στην αντιστροφή της. Το alemtuzumab, που κυκλοφορεί ήδη από το 2015, είναι μια ενδοφλέβια, ιδιαιτέρως δραστική θεραπεία, η οποία απευθύνεται σε ασθενείς με ενεργή νόσο. Η χορήγησή του γίνεται σε νοσοκομείο και συνοδεύεται από πρόγραμμα στενής παρακολούθησης, λόγω της δραστικότητάς του. Χορηγείται σε δύο ετήσιες συνεδρίες, στην πρώτη συνεδρία εγχέεται σε πέντε διαδοχικές ημέρες και στη δεύτερη συνεδρία σε τρεις διαδοχικές μέρες, 12 μήνες μετά. Όπως τονίστηκε στο 28ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νευρολογίας, το φάρμακο οδηγεί σε μια ανασύσταση του ανοσοποιητικού συστήματος, που συχνά συνοδεύεται από

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

μια επιβαρυμένη, αρχικά, κλινική εικόνα, η οποία βελτιώνεται με υπομονή και επιμονή, επιτυγχάνοντας βελτίωση της προϋπάρχουσας αναπηρίας. Βάσει πρόσφατων ανακοινώσεων, η πλειοψηφία των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με alemtuzumab (76%) στην πιλοτική μελέτη Φάσης III CARE-MS II δεν παρουσίασαν υποτροπή στο διάστημα μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης συνεδρίας θεραπείας με alemtuzumab. Το πλούσιο θεραπευτικό «οπλοστάσιο» που έχουν στη διάθεσή τους οι γιατροί για την αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης καθιστά δυνατή τη χορήγηση της σωστής θεραπείας στον σωστό ασθενή. Ωστόσο, κρίσιμος παράγοντας είναι και ο χρόνος. Όπως τόνισε στο PhB ο Δημήτρης Καρούσης, καθηγητής Νευρολογίας, διευθυντής του Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης του τμήματος Νευρολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Hadassah, στο περιθώριο του συνέδριου, μέχρι πρόσφατα «φοβόμασταν να προχωρήσουμε σε τόσο επιθετικές θεραπείες». «Η επανάσταση νομίζω θα είναι ακριβώς αυτό, να χορηγούμε άμεσα δραστικές θεραπείες», προσέθεσε. Ελπιδοφόρο μήνυμα αποδεικνύεται η ανατροπή του «κανόνα», που ήθελε τις αναπηρίες στο πεδίο της Νευρολογίας να είναι μη αναστρέψιμες, έστω και σε επίπεδο φλεγμονωδών παθήσεων. Το PhB μίλησε με μερικούς από τους σημαντικότερους Έλληνες επιστήμονες για τις εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης.

δεικνύεται, άλλωστε, και από το συγκεκριμένο φάρμακο [σ.σ. alemtuzumab], το οποίο έχει κατορθώσει να κάνει αυτό που δεν το είχαμε δει σε πολλά φάρμακα, δηλαδή να βελτιώσει την αναπηρία και μάλιστα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Μελέτες έδειξαν ότι το φάρμακο δεν έχει διαφορά σε ασθενείς που το έλαβαν ως πρώτη θεραπεία σε σχέση με εκείνους στους οποίους χορηγήθηκε μετά από άλλες θεραπείες. Το σίγουρο είναι ότι ο ιδανικός ασθενής για μια τέτοια θεραπεία, από τη στιγμή που αναπλάθει και κάνει ολιστική ανασύνταξη του μυϊκού συστήματος, είναι εκείνος που θα το λάβει όσο το δυνατόν νωρίτερα. Αν έχει

Ελπιδοφόρο μήνυμα η ανατροπή του «κανόνα», που ήθελε τις αναπηρίες στο πεδίο της Νευρολογίας να είναι μη αναστρέψιμες, έστω και σε επίπεδο φλεγμονωδών παθήσεων

EΡ_Τι σημαίνει για τον θεράποντα ιατρό και τον ασθενή μια θεραπεία που αναστρέφει την αναπηρία; Δ. Καρούσης_«Νομίζω ότι κάθε νευρολόγος αυτό που θέλει είναι να δει τον ασθενή να βελτιώνεται. Φυσικά και να μη χειροτερεύει, αλλά το σημαντικότερο είναι να διαπιστώνει ότι είναι δυνατόν να διορθωθεί κάποια αναπηρία, έστω και μερικώς. Ζούσαμε για πολλά χρόνια με το αξίωμα πως ό,τι χάνεται στη Νευρολογία για πολύ καιρό, είναι για πάντα χαμένο και δεν επανέρχεται. Πλέον, τουλάχιστον στις φλεγμονώδεις παθήσεις, όπως είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, φαίνεται ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Σε ένα ποσοστό μπορεί να υπάρχει ανάρρωση ή βελτίωση της αναπηρίας, και αυτό, όπως φαίνεται, εξαρτάται από το πόσο έντονη και πόσο αποτελεσματική είναι η θεραπεία. Απο-

κάποιος πολύ έντονη ασθένεια, έστω κι αν είναι νέος, τότε είναι που θα πρέπει να λάβει τη θεραπεία. EΡ_Αναφερθήκατε στο πόσο ισχυρό είναι το φάρμακο και στην εικόνα επιδείνωσης που μπορεί να εμφανιστεί στην αρχή της λήψης της θεραπείας. Μπορούν όλοι οι ασθενείς να το αντέξουν; Δ. Καρούσης_Νομίζω ότι δεν υπάρχει φάρμακο που μπορεί να δράσει κατά 100% σε όλους τους ασθενείς. Σ’ αυτό το φάρμακο όμως υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο. Μπλοκάροντας μια πρωτεΐνη που είναι πάνω στα λεμφοκύτταρα, τα καταστρέφει σιγά-σιγά. Η λύση αυτών των κυτ-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

τάρων δημιουργεί και ένα άμεσο σύνδρομο, το οποίο μπορεί να προκαλεί κάποια δυσάρεστη αίσθηση για μερικές μέρες ή περισσότερο. Επιπλέον, μπορεί για μερικές εβδομάδες να προκαλέσει την επιδείνωση κάποιων παλιών συμπτωμάτων. Αλέξανδρος Παπαδημητρίου, Ομότιμος Καθηγητής Νευρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας_Θέλει ιδιαίτερη προσοχή η χορήγηση του εν λόγω

φαρμάκου. Βέβαια είναι ένα νοσοκομειακό φάρμακο και οι γιατροί γνωρίζουν πάρα πολύ καλά πώς να αντιμετωπίσουν την όποια παρενέργεια εμφανιστεί. Νικόλαος Γρηγοριάδης, Καθηγητής Νευρολογίας στο ΑΠΘ_Δύο πράγματα υπάρχουν, εξαιτίας ακριβώς της ίδιας της παραμέτρου, δηλαδή της αθρόας απελευθέρωσης κυτταροκινών. Το πρώτο μπορεί να είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζονται τις μέρες και την ίδια ώρα ή τις επόμενες ώρες της έγχυσης. Το δεύτερο, όπως είπε ο Καρούσης,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

είναι ότι επειδή ξέρουμε ότι είναι αυτές οι ίδιες ουσίες οι οποίες προκαλούν τα συμπτώματα κατά καιρούς, υπάρχει περίπτωση για ένα μικρό χρονικό διάστημα, πέρα από τις οξείες αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της έγχυσης, να παρατηρείται και «ξύπνημα» ας πούμε παλαιών συμπτωμάτων. Ούτε το ένα ούτε το άλλο ανησυχούν, βέβαια. Ενημερώνουμε επίσης κατάλληλα και τους ασθενείς, ώστε να μην τρομάζουν και να μην απογοητεύονται.

Κωνσταντίνος Κυλιντηρέας, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών_Όταν οι ασθενείς με ρωτούν «πώς γίνεται να έχω χειροτέρευση των συμπτωμάτων τον πρώτο μήνα ή και λίγο παραπάνω, τους λέω πως είναι σαν να έχεις μια παλιά πληγή που δεν σε ενοχλεί και της ρίχνεις πάνω ζεστό νερό. Δηλαδή στο δέρμα το κανονικό δεν επηρεάζει, αλλά στην παλιά πληγή ενοχλεί ιδιαίτερα. Ν. Γρηγοριάδης_Έχουμε πολύ σημα-

ντική εμπειρία από Έλληνες ασθενείς, διότι το φάρμακο κυκλοφορεί στην Ελλάδα, με χορήγηση σε επιλεγμένα περιστατικά. Στην πολλαπλή σκλήρυνση, αν δεν κάνεις σωστή επιλογή των ασθενών –γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι χρειάζεται εξατομικευμένη θεραπεία–, δεν μπορείς να έχεις επιτυχία. Κανένα φάρμακο δεν είναι πανάκεια. Όλα τα φάρμακα έχουν τη θέση τους, έχουν τον σκοπό τους, αλλά και φυσικά αισθανόμαστε τυχεροί που έχουμε στα χέρια μας ένα τέτοιο φάρμακο, όπως επίσης την τεριφλουνομίδη. Από κει και μετά, αφού το χορηγήσεις, υπάρχει η παρακολούθηση. Πρέπει να γίνονται εξετάσεις, για να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι. Πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι ο ασθενής που το δίνουμε έχει τη διάθεση να συνεργαστεί καλά στη συνέχεια μαζί μας και για μακρύ χρονικό διάστημα, ώστε να γίνονται προγραμματισμένα όλες οι απαραίτητες εξετάσεις οι οποίες θα τον προφυλάξουν από ενδεχόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες. Κ. Κυλιντηρέας_Το alemtuzumab είναι μια θεραπείας άλλη φιλοσοφίας. Πετάει έξω τα λεμφοκύτταρα και το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα ευεργετικό για τον ασθενή. Αυτό είναι εμφανέστερο όταν έχει υψηλή δραστηριότητα η νόσος. Τότε τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά, διότι τα βλέπεις αμέσως. Τόσο κλινικά όσο και απεικονιστικά βλέπεις βελτίωση. Είναι ακόμη πιο σημαντικό όταν ο ασθενής έχει εμφανίσει αντίσταση στις προηγούμενες θεραπείες. ΕΡ_Πιστεύατε πριν από δύο χρόνια ότι θα υπήρχε φάρμακο με αυτήν τη δυνατότητα, και κατ’ επέκταση ποιο μπορεί να είναι το μέλλον στη θεραπεία της νόσου; Κ. Κυλιντηρέας_Η σκλήρυνση κατά πλάκας άρχισε να πηγαίνει καλά όταν «πήρε» θεραπείες από τα λεμφώματα, αυτό το φάρμακο προέρχεται από την αιματολογία. Υπάρχει μια αλληλοεπικάλυψη. Συνεπώς, ό,τι υπάρχει στην ανοσολογία μπορεί, εν δυνάμει, να εφαρμοστεί και σε άλλα νοσήματα. Πάντα πιστεύεις ότι θα έχεις εξελίξεις και παράγοντες που θα βοηθήσουν περισσότερο την υπάρχουσα κατάσταση. Αυτή τη στιγμή, οι υπάρχουσες θεραπείες για τη σκλήρυνση κατά πλάκας είναι σε ένα πολύ καλό επίπεδο.

«Αν δεν κάνεις σωστή επιλογή των ασθενών, γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι χρειάζεται εξατομικευμένη θεραπεία, δεν μπορείς να έχεις επιτυχία»

θεραπειών που χορηγούνται διά στόματος, όπως είναι η τεριφλουνομίδη; Α. Παπαδημητρίου_Για την τεριφλουνομίδη το πλεονέκτημά του είναι το απλό δοσολογικό σχήμα, ένα δισκίο την ημέρα. Δεν έχει ιδιαίτερες παρενέργειες ενώ η παρακολούθηση είναι απλή: κάθε 3-4 μήνες γίνονται κάποιες εξετάσεις. Ν. Γρηγοριάδης_Η τεριφλουνομίδη έχει μια εκλεκτική δράση, έναν μηχανισμό δράσης ο οποίος της επιτρέπει να δρα στα ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα και να τα αδρανοποιεί τελείως. Η καινοτομία της έγκειται ακριβώς στην εκλεκτικότητά της. Δεν είναι ένα γενικώς ανοσοκατασταλτικό φάρμακο, αλλά έχει την εκλεκτικότητα να δρα σε ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα, αυτά τα οποία σχετίζονται με την ανοσοπαθογένεια της νόσου.•••

Το θεραπευτικό «οπλοστάσιο» που έχουν στη διάθεσή τους οι γιατροί καθιστά δυνατή τη χορήγηση της σωστής θεραπείας στον σωστό ασθενή

ΕΡ_Ποιο είναι το πλεονέκτημα των

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

8th Pharma & Health Conference

Το ΕΣΥ σε μετάβαση: Πού οδεύουμε;

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

Επιμέλεια: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Βασιλική Αγγουρίδη Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

ολιτικοί, επιστήμονες, εκπρόσωποι φορέων υγείας και συλλόγων ασθενών, φαρμακοποιών και νοσηλευτών, στελέχη επιχειρήσεων και δημοσιογράφοι έδωσαν και φέτος το «παρών» στο κορυφαίο συνέδριο για την Υγεία και το Φάρμακο που διοργάνωσε η Ethos Events σε συνεργασία με το πόρταλ virus.com. gr και το περιοδικό Pharma & Health

Business, την Πέμπτη 6 Ιουλίου, στο ξενοδοχείο Athenaeum InterContinental. Το 8ο Pharma & Health Conference (#phc17), με τίτλο «Το ΕΣΥ σε μετάβαση: πού οδεύουμε;», εστιάστηκε στις κρίσιμες εξελίξεις που αναμένονται το επόμενο διάστημα στον χώρο, όπως για παράδειγμα στην ΠΦΥ και στον κλάδο του φαρμάκου –όπου οι δαπάνες συνεχίζουν να κινούνται εκτός ελέγχου–,

με σημαντικές αλλαγές και νέες αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις. Οι προτεραιότητες, οι προκλήσεις και τα εμπόδια στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη το σύστημα υγείας στη χώρα μας βρέθηκαν στο επίκεντρο των 5 στρογγυλών τραπεζιών της διοργάνωσης, μεταξύ των οποίων παρεμβλήθηκαν ομιλίες και παρουσιάσεις.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΤΡΑΠΈΖΙ I

Η πολιτική συναντά την επιχειρηματικότητα στην Υγεία

Από αριστερά: Β. Γ. Αποστολόπουλος, MBA PhD, Δ/νων Σύμβουλος, Όμιλος Ιατρικού Αθηνών, Δ. Αναγνωστάκης, Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος, Boehringer Ingelheim Ελλάς, Μ. Παπαταξιάρχης, Δ/νων Σύμβουλος Janssen Ελλάδος, Πρόεδρος PIF και AMCHAM Pharma Committee, Ε. Χριστοφιλοπούλου, Βουλευτής Αττικής & Υπεύθ. Εργασίας, Ασφάλισης & Υγείας Κ.Ο. ΔΗΣΥ, Ά. Γεωργιάδης, Αντιπρ. & Βουλευτής Β’ Αθηνών ΝΔ, Ε. Ζαφείρης, Γ.Γ. Βιομηχανίας ΥΠΟΙΑΝ.

ανάγκη διαλόγου μεταξύ των επιχειρήσεων και της Πολιτείας κυριάρχησε στη συζήτηση του πάνελ I του PHC’17. Μάλιστα, ο Ευστράτιος Ζαφείρης, γενικός γραμματέας Βιομηχανίας του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, έσπευσε να διευκρινίσει ότι ο στόχος του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης της Εγχώριας Φαρμακοβιομηχανίας αφορά στο σύνολο των επιχειρήσεων που διαθέτουν ερευνητική ή/και παραγωγική δραστηριότητα στην ελληνική επικράτεια, ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Αφού παραδέχθηκε ότι το Φάρμακο είναι ένας κλάδος που έχει να προσφέρει πολλά στο ΑΕΠ, ο κύριος Ζαφείρης υποστήριξε ότι η κυβέρνηση αναζήτησε μια εναλλακτική πηγή ανάπτυξης του κλάδου, αναγνωρίζοντας πως οι τιμές των γενοσήμων έπεσαν ραγδαία και πως η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι απαραίτητη. «Διαμορφώσαμε πάνω σε αυτό ένα σχέδιο δράσης σε 6 άξονες» σημείωσε, ενώ αναγνώρισε πως υπάρχει ένα κενό επικοινωνίας με τον ΣΦΕΕ, το οποίο επιχειρείται να γεφυρωθεί. Σε κάθε περίπτωση, είναι μια περίπτωση που επιδιώκεται να πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με όλους

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

τους φορείς, ανέφερε ο κύριος Ζαφείρης, συμπληρώνοντας ότι το σχέδιο προβολής του γενόσημου φαρμάκου είναι έτοιμο και, παράλληλα, ετοιμάζεται η δεύτερη καμπάνια, που αφορά σε δύο αλληλένδετους κρίκους της αλυσίδας: τους φαρμακοποιούς και τους γιατρούς. Ο Γ.Γ. Βιομηχανίας αναφέρθηκε και στο θέμα της χρηματοδότησης του κλάδου, κάνοντας λόγο για ένα ειδικό πακέτο, που θα αφορά στη φαρμακοβιομηχανία. Στις συζητήσεις συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες. Στο πεδίο της έρευνας, όπως είπε, υπάρχει μια συνεργασία κρατικών ερευνητικών κέντρων με τον ιδιωτικό τομέα, προσπάθεια η οποία όμως κινείται αργά, «λόγω έλλειψης της σχετικής κουλτούρας». Αναφορικά, ακόμη, με την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού της φαρμακοβιομηχανίας, ο Ε. Ζαφείρης σημείωσε ότι αναπτύσσεται ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα από το Πανεπιστήμιο Πειραιά, ενώ γίνονται βήματα και για άλλα αντίστοιχα προγράμματα. «Απέχουμε πόρρω από την επιβολή ενός σταθερού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις» ανέφερε, από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Άδωνις Γεωργιάδης, σημειώνοντας πως η ελληνική φαρμακοβιομηχανία γιγαντώ-

θηκε την προηγούμενη περίοδο μέσω των γενοσήμων από το κράτος. «Στόχος ήταν να περάσουμε από μια προστατευμένη βιομηχανία σε ένα νέο περιβάλλον, που οι ελληνικές επιχειρήσεις θα έπρεπε να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό και να πορευτούν μόνες τους» τόνισε, υποστηρίζοντας ότι επί κυβέρνησης Σαμαρά δόθηκε ο χρόνος στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία να προσαρμοστεί. «Τους δώσαμε τον χρόνο και μπορούν –επειδή είναι ικανοί επιχειρηματίες– να προκόβουν σε ένα υγιέστερο περιβάλλον» σημείωσε. Ασκώντας εμμέσως κριτική στην κυβέρνηση, ο αντιπρόεδρος της ΝΔ υποστήριξε πως «η περίοδος ΣΥΡΙΖΑ προσέφερε και κάτι καλό, παρότι κόστισε 100 δισ. ευρώ», και το οποίο αφορά στη συνειδητοποίηση ότι αν δεν βρεθεί τρόπος να ενισχυθεί η ιδιωτική οικονομία, δεν θα υπάρξει προκοπή στον τόπο. «Στην Ελλάδα προ του Τσίπρα ήταν ποινικό αδίκημα. Τώρα το καταλάβαμε. Το λένε και οι Συριζαίοι» πρόσθεσε. Πάντως, ο κύριος Γεωργιάδης στράφηκε κατά του μέτρου του clawback, σημειώνοντας πως θεσμοθετήθηκε με τη λογική ότι θα είχε ημερομηνία λήξης, δύο με τρία χρόνια μετά. Διαφώνησε με το νοσοκομειακό clawback και χαρακτήρισε τοξικό και τερατώδη τον μηχανισμό αυτόματης επιστροφής της υπέρβασης της εξωνοσοκομειακής δαπάνης, που «μακροπρόθεσμα θα καταστρέψει τη φαρμακοβιομηχανία». Στη συζήτηση κατέστη σαφές πως απαιτείται διάλογος και συνεργασία επιχειρήσεων και Πολιτείας. Για τον κύριο Γεωργιάδη «το ιδεώδες είναι οι κύριοι επιχειρηματίες να βλέπουν τον υπουργό όσο γίνεται λιγότερο, ίσως και ποτέ», αφού θα έχει υπάρξει το σταθερό περιβάλλον. «Ενδεχομένως ο σχεδιασμός να είναι ελλειμματικός, καθώς επιλέγονται συγκεκριμένοι ομιλητές και εξαιρούνται άλλοι» επεσήμανε, από την πλευρά του, ο Μάκης Παπαταξιάρχης, διευθύνων σύμβουλος της Janssen Ελλάδος, πρόεδρος του PhRMA Innovation Forum και πρόεδρος AMCHAM Pharma Committee, συμφωνώντας πως «οι επιχειρηματίες δεν θα έπρεπε να χτυπούν την πόρτα του υπουργού». «Ο διάλογος μεταξύ πολιτικής και βιομηχανίας πρέπει να είναι πάντα ανοιχτός και διαρκής» ανέφερε, παίρνοντας τον λόγο, ο Δημήτρης Αναγνωστάκης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Boehringer Ingelheim Ελλάς.

Στόχος είναι να περάσουμε από μια προστατευμένη βιομηχανία σε ένα νέο περιβάλλον, που οι ελληνικές επιχειρήσεις θα αντεπεξέλθουν από μόνες τους στον ανταγωνισμό, Ά. Γεωργιάδης

«Καλό είναι οι πολιτικοί να μιλούν με τους επιχειρηματίες, να έχουν επαφή» σημείωσε, από την πλευρά της, η υπεύθυνη Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Υγείας της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Εύη Χριστοφιλοπούλου. «Παρ’ όλες τις εκπτώσεις και τις επιστροφές που έχουν επιβληθεί, η πρόσβαση του ασθενή έχει πάρα πολλά προβλήματα» διαπίστωσε, εκτιμώντας ότι το clawback έπρεπε να είναι one-off και να ακολουθήσουν τα registries. Αναφερόμενη στο ΕΣΥ, η κυρία Χριστοφιλοπούλου τόνισε πως αν αναδιοργανωθεί, μπορεί να έχει οικονομίες κλίμακας και να αξιοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό. «Θέλουμε καινούργιους κανόνες για τον ιδιωτικό τομέα και τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα» συμπλήρωσε, τονίζοντας ότι το ζητούμενο είναι δοθεί περιθώριο στον ιδιωτικό τομέα, και όχι να δημιουργηθεί ένα «παγκυρίαρχο ΕΣΥ». Κατά τον κύριο Παπαταξιάρχη, clawback και εξανέμιση κερδών πρέπει να συνυπολογιστούν. «Καλύψαμε το κενό του κράτους, αλλά κι αυτό ακόμη ποινικοποιήθηκε. Αντιπροσωπεύουμε το 3,5% του ΑΕΠ» σημείωσε και συνέστησε να εξεταστεί ο μακροχρόνιος ορίζοντας των μέτρων που ορίστηκαν πριν από 4 χρόνια. «Ο δρόμος που χαράχτηκε λογικά ώς ένα σημείο, τώρα ξεχειλώθηκε» ανέφερε σχετικά. Για τον κύριο Παπαταξιάρχη, από την εξίσωση απουσιάζει μονίμως ο Έλ-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Το ζητούμενο είναι να δοθεί περιθώριο στον ιδιωτικό τομέα και όχι να δημιουργηθεί ένα παγκυρίαρχο ΕΣΥ, Ε. Χριστοφιλοπούλου

ληνας ασθενής. Ωστόσο, χωρίς τον ασθενή «το σύστημα δεν είναι βιώσιμο» τόνισε. «Είναι πλάνη να πιστεύουμε ότι κάνουμε πολιτική χωρίς επιπτώσεις και αντίκτυπο στο εξωτερικό. Όλα αυτά είναι εξαγώγιμα και οι πολυεθνικές θα αντιδράσουν» προειδοποίησε, προσθέτοντας ότι «καλό είναι να μη δοκιμάζονται τα όρια του συστήματος και της επιχειρηματικότητας με δεδομένο ότι αντέχουν». Όπως διευκρίνισε, οι εταιρείες δεν θα φύγει από την Ελλάδα, αλλά θα υπάρξουν άλλοι αντίκτυποι, όπως απολύσεις, λιγότερα καινοτόμα φάρμακα κ.λπ. «Δεν υπάρχουν ξένες και ελληνικές εταιρείες. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι Έλληνες» ξεκαθάρισε, από την πλευρά του, ο Δημήτρης Αναγνωστάκης, σημειώνοντας, με νόημα, πως οι επιχει-

ρήσεις έχουν αρχίσει και βλέπουν τα όριά τους. «Το κοινωνικό αποτύπωμα της Boehringer Ingelheim στην ελληνική κοινωνία είναι ότι παραμένει στη χώρα και επενδύει. Συγκεκριμένα, από το 2009, εν μέσω κρίσης, έχει επενδύσει περίπου 100 εκατ. ευρώ» ανέφερε ο κύριος Αναγνωστάκης. Είναι, άλλωστε, ενδεικτικό ότι τόσο η Boehringer όσο και η J&J είναι δύο πολυεθνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις που διαθέτουν παραγωγικές μονάδες στη χώρα μας, στο Κορωπί και τη Μάνδρα Αττικής, αντίστοιχα. Για τον Βασίλη Γ. Αποστολόπουλο, διευθύνοντα σύμβουλο του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, οι μονάδες πιέστηκαν και κατέστησαν ευάλωτες, λόγω rebate και clawback. Το βασικό πρόβλημα για τον ίδιο, ωστόσο, είναι η επιβολή του ΦΠΑ. «Στις χώρες που ανταγωνιζόμαστε το ΦΠΑ είναι 0! Επιχειρούμε να βάλουμε γκολ από τα αποδυτήρια» σημείωσε, αναδεικνύοντας την ανάγκη να μειωθεί σε έναν μικρότερο συντελεστή. Παράλληλα, χαρακτήρισε αναγκαιότητα το consolidation στην Υγεία. «Η Υγεία πρέπει να παραμείνει σε ελληνικά χέρια, υπάρχει κίνδυνος αφελληνισμού, εμείς όχι μόνο δεν θα πουλήσουμε, αλλά θέλουμε να εκφράσουμε τον ελληνικό πόλο κυρίαρχα, όταν δημιουργηθεί ο ξένος» ανέφερε, διευκρινίζοντας πως μελλοντικά διαβλέπει τη δημιουργία δύο πόλων, ενός ελληνικού και ενός διεθνούς. Ξεκαθάρισε, τέλος, ότι δημόσιος και ιδιωτικός τομέας δεν είναι ανταγωνιστικοί, αλλά συμπληρωματικοί.

Γιώργος Πατούλης

ΠΡΌΕΔΡΟΣ, ΙΑΤΡΙΚΌΣ ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΑΘΉΝΑΣ, ΚΕΝΤΡΙΚΉ ΈΝΩΣΗ ΔΉΜΩΝ & ΚΟΙΝΟΤΉΤΩΝ, ΔΉΜΑΡΧΟΣ ΑΜΑΡΟΥΣΊΟΥ

την ανεκμετάλλευτη «πηγή» του ιατρικού τουρισμού αναφέρθηκε ο Γ. Πατούλης, από το βήμα του 8ου Pharma & Health Conference. «Πρέπει να φύγουμε από τη μιζέρια και το θολό τοπίο» ανέφερε ο κύριος Πατούλης, τονίζοντας τη σημασία του συνδυασμού επιστημονικού κεφαλαίου, επιχειρείν και άλλων δυνατοτήτων που μπορεί να δώσει η χώρα μας, όπως τις φυσικές ομορφιές, που συμβάλλουν στην ανάπτυ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

ξη του ιατρικού τουρισμού, μιας αναπτυξιακής πηγής που μπορεί να αποδώσει 12 μήνες τον χρόνο. Όπως ανέφερε, 40 δισ. δολ. αντιστοιχούν διεθνώς στον ιατρικό τουρισμό, ενώ η Τουρκία εισάγει συνάλλαγμα ύψους 5 με 6 δισ. ευρώ από τον ιατρικό τουρισμό. Ο κύριος Πατούλης μίλησε και για την ανάγκη να κρατήσει η χώρα μας τους νέους επιστήμονες, αλλά και της χρηματοδότησης του ΕΣΥ και του δημόσιου συστήματος.

ΤΡΑΠΈΖΙ II

CEO panel: Επιχειρώντας στην Ελλάδα του Μνημονίου

ο ασταθές θεσμικό περιβάλλον και τα καταιγιστικά μέτρα στο Φάρμακο, καθώς και οι επιπτώσεις αυτών στη βιωσιμότητα του κλάδου, απασχόλησαν τη συζήτηση πάνελ II του PHC’17. Η Agata Jakoncic, διευθύνουσα σύμβουλος της MSD Ελλάδας, Κύπρου και Μάλτας, περιέγραψε την εμπειρία της από αυτούς τους 6 μήνες που βρίσκεται στη χώρα, τονίζοντας τη διαρκή μεταβολή της πολιτικής που εφαρμόζεται. «Έρχεσαι στη χώρα και θες να σχεδιάσεις, να προβλέψεις και δεν ξέρεις τι θα σου προκύψει» ανέφερε. «Σε 6 μήνες ό,τι σχεδιάζαμε το ξεχάσαμε, γιατί πλέον δεν ισχύει. Πώς λοιπόν να επενδύσεις και να δεσμευτείς σε κάτι;» διερωτήθηκε. «Κάναμε κάποια σχέδια, προσλάβαμε υπαλλήλους, επενδύσαμε και βρεθήκαμε με νέα δεδομένα. Τι πιθανότητες έχει να επενδύσει η μαμά εταιρεία σε μένα σε αυτό το περιβάλλον;» πρόσθεσε. Ξεκαθάρισε, ωστόσο, ότι προηγείται η υπομονή. «Θα κάνουμε τα πάντα για τους Έλληνες ασθενείς. Δεν θα κλείσουμε την πόρτα. Οι αποφάσεις όμως θα πρέπει να ληφθούν για την καινοτομία και την επένδυση». Η ανησυχία στις επιχειρήσεις της αγοράς είναι διάχυτη και η ανάγκη για ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ της Αριστοτέλους και της φαρμακοβιομηχανίας ιδι-

αιτέρως επιτακτική, αφού απασχόλησε και το πάνελ II του συνεδρίου. «Θέλουμε να είμαστε μέρος της λύσης, αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται διάλογος» ανέφερε χαρακτηριστικά η κυρία Jakoncic. Κατά τον Ζαχαρία Ραγκούση, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer Hellas, το ζητούμενο για την εγχώρια αγορά είναι να υπάρχει πολιτική για φθηνό φάρμακο. «Δευτερεύον είναι αν είναι γενόσημο ή όχι» σημείωσε. «Το κράτος δαπανά 3,5 δισ. ευρώ, το 1 εξ αυτών το παίρνει από εμάς, αλλά λέει ότι θα έπρεπε να δαπανά 2,5. Το ζητάει πίσω μετά. Ποιος λέει ότι δεν είναι αυτό το πραγματικό επίπεδο ανάγκης;» διερωτήθηκε. «Με ποια λογική όλα αυτά είναι κόστη και όχι επενδύσεις;» συμπλήρωσε. Για τον επικεφαλής της Pfizer Hellas, αν κάποιο από τα σκληρά μέτρα για τη βιομηχανία μπορούσε να καταργηθεί, αυτό θα ήταν το clawback. Από εκεί και πέρα, πρέπει να υπάρξει συμφωνία όταν λαμβάνονται οικονομικά μέτρα, να διευκολύνεται η πρόσβαση του Έλληνα ασθενή στα νέα φάρμακα. «Μπορεί να βρεθεί λύση, αλλά όλα τα μέτρα μαζί δεν μπορούν να σταθούν» τόνισε ο κύριος Ραγκούσης, εκτιμώντας ότι βλέποντας όλα τα καταιγιστικά μέτρα να έρχονται, είναι αδύνατον

Από αριστερά: Ε. Χουλιάρα, Πρόεδρος & Δ/νουσα Σύμβουλος, AstraZeneca Ελλάδος & Κύπρου, Ζ. Ραγκούσης, Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος, Pfizer Hellas, A. Jakoncic, Δ/νουσα Σύμβουλος MSD Ελλάδας, Κύπρου & Μάλτας, Σ. Παπασπυρόπουλος, MD, MPH, Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος, Accurate Health Auditing & Consulting SA.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Έχουμε στρεβλώσεις γιατί δεν εφαρμόζονται τα διαρθρωτικά μέτρα που έχουν ψηφιστεί, Ε. Χουλιάρα

να μην ανοίξει, εντέλει, ο απαιτούμενος διάλογος. «Παρ’ όλες τις δυσκολίες, έχουμε καταφέρει οι ασθενείς να έχουν πρόσβαση στα ογκολογικά μας φάρμακα και συνολικά στο χαρτοφυλάκιό μας» δήλωσε η Έλενα Χουλιάρα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδος και Κύπρου. Και η ίδια όμως μετέφερε τον έντονο προβληματισμό για τα νέα μέτρα, ιδιαιτέρως μετά την εισαγωγή των φίλτρων για την ένταξη νέων θεραπειών στην τιμολόγηση και την αποζημίωση, επιβεβαιώνοντας πως οι νέες θεραπείες –ακόμη και για νόσους όπως ο καρκίνος– θα καθυστε-

ρήσουν 2-4 χρόνια να έρθουν στη χώρα μας. Για την επικεφαλής της AstraZeneca θα ήταν προτιμότερο να εφαρμοστούν τα διαρθρωτικά μέτρα που έχουν ψηφιστεί. «Επειδή δεν εφαρμόζονται, έχουμε στρεβλώσεις, έχουμε το clawback κ.λπ.» σημείωσε. Εξέφρασε, τέλος, την πεποίθηση πως οι δυσκολίες και οι στρεβλώσεις σταδιακά θα εκλείψουν, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη για στρατηγική, προβλεψιμότητα και διάλογο με την Πολιτεία. Σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της δαπάνης, ο Σωτήριος Παπασπυρόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Accurate Health Auditing & Consulting SA, ξεκαθάρισε ότι πρέπει ο έλεγχος των τιμών να είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος. «Υπάρχει ο έλεγχος των ποσοτήτων, της πρόσβασης. Αυτή είναι η ιδιαιτερότητα στην αγορά της υγείας» ανέφερε σχετικά. Βέβαια, ο κύριος Παπασπυρόπολουλος μίλησε για συνωμοσία σιωπής του παρελθόντος. «Όποιος είχε πρόβλημα πήγαινε στον υπουργό Οικονομικών και διεκδικούσε κονδύλια. Αυτό θα το πληρώσουμε τώρα» συμπλήρωσε, τονίζοντας ότι από τους δύο πυλώνες της διαπραγμάτευσης, τα επιχειρήματα και τη δύναμη, ο ένας, τα επιχειρήματα, δεν υπάρχει στην Ελλάδα, δυστυχώς.

Francois Clerin

MANAGING DIRECTOR, HOSPITAL & HEALTHCARE SOLUTIONS, GE HEALTHCARE EUROPE

τα οφέλη της ψηφιακής υγείας για τις εταιρείες ιατρικής τεχνολογίας, τους φορείς που τη διαχειρίζονται, τους επενδυτές και τους συμβούλους τους, αναφέρθηκε από το βήμα του PHC’17 ο F. Clerin. «Η υγειονομική περίθαλψη εισέρχεται σε μια φάση ψηφιακού μετασχηματισμού, με την ελπίδα ότι θα οδηγήσει σε αξία, θα βελτιώσει την κλινική πρακτική και θα καταστήσει τα οικονομικά της Υγείας πιο βιώσιμα μακροπρόθεσμα» επεσήμανε. Ο προβληματισμός που αναπτύσσεται σε σχέση με αυτό είναι ο εξής: Πώς θα συνεργαστούν τα μεγάλα συστήματα υγείας με τους προμηθευτές τεχνολογίας, φέρνοντας τη συνεργασία στους κλινικούς για-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

τρούς, προκειμένου να εργαστούν για την παροχή καλύτερης ποιότητας φροντίδας; Πώς μπορούν οι αναλύσεις σε πραγματικό χρόνο να οδηγήσουν τον μετασχηματισμό της υγειονομικής περίθαλψης και να αναπτύξουν πολύπλοκες οργανώσεις σε ψηφιακές υποδομές που βασίζονται σε cloud, συνδέοντας την παραγωγικότητα με την περίθαλψη; Πώς η εικονική πραγματικότητα και τα δίδυμα ψηφιακά μοντέλα θα επηρεάσουν τους γιατρούς και τους ασθενείς; «Οι αναλύσεις των δεδομένων δημιουργούν πρότυπα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στη λήψη τεκμηριωμένων, ευφυών επιχειρηματιών αποφάσεων» πρόσθεσε ο κύριος Clerin, παρουσιάζοντας την άποψη των ΚΑΕ για τα προαναφερόμενα.

τις δύο όψεις του σχεδίου νόμου για την αναδιοργάνωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αναφέρθηκε, μέσα από μια κριτική «ματιά», ο Ε. Φραγκούλης. «Στα θετικά περιλαμβάνονται η εγκαθίδρυση του θεσμού του οικογενειακού γιατρού, με δωρεάν πρόσβαση για όλους τους πολίτες, με καθορισμένο πληθυσμό ευθύνης και λειτουργία gatekeeping –υποχρεωτική η παραπομπή από τον οικογενειακό γιατρό προς εξειδικευμένη φροντίδα, περιπατητική ή νοσοκομειακή υπό την ασφαλιστική κάλυψη του ΕΟΠΥΥ» τόνισε. Για τον κύριο Φραγκούλη, τα στοιχεία αυτά προάγουν τις θεμελιώδεις αξίες της ΠΦΥ (γνωστά ως 4Cs): προσβασιμότητα πρώτης επαφής (first Contact accessibility), συνέχεια στη φροντίδα (Continuity), ολιστική φροντίδα (Comprehensiveness) και συντονισμός στη φροντίδα (Coordination). Ο ομιλητής αξιολόγησε όμως μάλλον περισσότερα αρνητικά στοιχεία στο νομοσχέδιο. Ένα από αυτά είναι η δημιουργία ενός συστήματος ΠΦΥ δύο ταχυτήτων στις αστικές περιοχές, με τις ΤΟΜΥ να κινδυνεύουν να εξελιχθούν σε προνοιακές δομές, καθώς μόνο σε αυτές θα έχουν πρόσβαση οι ανασφάλιστοι και οι αλλοδαποί. Ερωτηματικά για τον Ε. Φραγκούλη προ-

ια τον Μ. Πυρπασόπουλο, στη χώρα μας υπάρχουν ήδη οι υποδομές για τη δημιουργία δημόσιου συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (κέντρα υγείας, αγροτικά ιατρεία, ιατρεία ΠΕΔΥ, ιδιωτικά ιατρεία). Το βασικό πρόβλημα, όπως εκτιμά, είναι η συνεργασία και ο συντονισμός τους ως προς τη διαχείριση των ασθενών σε κοινή βάση, «με αποτέλεσμα να υπάρχει άναρχη ροή ασθενών σε όλα τα επίπεδα του συστήματος υγείας». Ο ομιλητής διέκρινε ακόμη ένα ελάττωμα του συστήματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης. «Υπάρχει πληθώρα αυτοαπασχολούμενων γιατρών που ασκούν πρωτοβάθμια εκτός πλαισίου. Σε αυτό το άναρχο τοπίο, η κινητικότητα των πολιτών στο σύστημα υγείας είναι επώδυνη, χρονοβόρα και δαπανηρή» ανέφερε χαρακτηριστικά. Όπως εκτίμησε ο κύριος Πυρπασόπουλος, πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας οφείλει να είναι η ασφαλής και ανταπο-

καλεί, στο μεταξύ, η απόφαση να δημιουργηθούν εξ αρχής νέες, κρατικές δομές σε μια χώρα με το πυκνότερο δίκτυο ιδιωτών γιατρών στον κόσμο (30% ιδιώτες, 70% δημόσιο στις ΤοΜΥ). Ένα άλλο σημείο που «γεννά» προβληματισμό αφορά στην αποζημίωση των γιατρών των ΤΟΜΥ με πάγια αντιμισθία, δεδομένου μάλιστα του ότι απουσιάζουν τα κίνητρα αποδοτικότητας. «Το ύψος αποζημίωσης των συμβεβλημένων ιδιωτών γιατρών είναι αποκαρδιωτικό και όχι αντάξιο του έργου που καλούνται να αναλάβουν» ανέφερε σχετικά, διατυπώνοντας την άποψη πως οι γιατροί δύσκολα θα δεχθούν μια τέτοια σύμβαση. «Η ελευθερία επιλογής οικογενειακού ιατρού και ιατρού ειδικότητας από τον πολίτη περιορίζεται ασφυκτικά» πρόσθεσε ο κύριος Φραγκούλης, υπογραμμίζοντας πως η κυβερνητική πρόταση, τελικά, δίνει προτεραιότητα στην κάλυψη του πληθυσμού μέσω των δημόσιων δομών αντί στις προτιμήσεις του πολίτη. «Είναι προφανές πως χρειάζονται διορθωτικές κινήσεις στο σχέδιο νόμου, με μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ των ΤΟΜΥ και των συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ με ιδιώτες ιατρούς, ώστε να μην καταδικαστεί σε αποτυχία» κατέληξε ο ομιλητής.

Ευάγγελος Φραγκούλης

δοτική ιατρική αντιμετώπιση στα δίκτυα υγείας, είτε δημόσια είτε ιδιωτικά. Αποτελεί, λοιπόν, αναγκαιότητα και προτεραιότητα η οριοθέτηση κοινών κανόνων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. «Ως Επαγγελματική Ένωση Παθολόγων Ελλάδος, προτείνουμε τη θεσμοθέτηση κοινών εθνικών κανόνων, που θα πρέπει να θέτουν ενιαίες προδιαγραφές στελέχωσης, χωροταξίας, λειτουργίας, συνεργασίας και αντικειμένου εργασίας των ιατρείων της πρωτοβάθμιας. Κρίνουμε απαραίτητη, ταυτόχρονα, τη δημιουργία ενός ενιαίου αλγορίθμου για τη διαχείριση των ασθενών, όπως επίσης κι ενός δικτύου ειδικών ιατρών –παράλληλα με το δίκτυο των οικογενειακών ιατρών–, που θα δρα συμβουλευτικά στην καθημερινότητα του οικογενειακού ιατρού και θα παρακολουθεί τους χρόνιους ασθενείς ως προσωπικός ειδικός ιατρός» κατέληξε.

Μάριος Γεώργιος Κ. Πυρπασόπουλος

MD, MSC, ΓΕΝΙΚΌΣΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΌΣ ΙΑΤΡΌΣ, ΓΕΝΙΚΌΣ ΓΡΑΜΜΑΤΈΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΈΝΩΣΗ ΓΕΝΙΚΉΣ ΙΑΤΡΙΚΉΣ, ΑΝ. ΑΡΧΊΑΤΡΟΣ, ΕΔΟΕΑΠ

ΙΑΤΡΌΣ ΠΑΘΟΛΌΓΟΣ & ΠΡΌΕΔΡΟΣ, ΙΑΤΡΙΚΌΣ ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΉΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΤΡΑΠΕΖΙ III

Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: Πού οδηγούν τα σχέδια της κυβέρνησης;

Από αριστερά: Ε. Τούλης, Παθολόγος, Επιστημονικός Υπεύθ. Euromedica Θεσ/νίκης και Πρόεδρος ΕΕΠΕ, Κ. Λουράντος, Πρόεδρος ΦΣΑ, Δρ. Αν. Μαριόλης, Δ/ντής Κέντρου Υγείας Αρεόπολης & Πρόεδρος ΕΛΕΓΕΙΑ, Α. Λοπατατζίδης, Group Director, Outpatient Solutions Development, AFFIDEA, Π. Πρεζεράκος, Αν. Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής ΠΑΠΕΛ.

ροβληματισμός για την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) κυριάρχησε στο πάνελ III του PHC’17. Τον ρόλο των φαρμακείων στην εφαρμογή αποτελεσματικής ΠΦΥ ανέδειξε ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής (ΦΣΑ), Κωνσταντίνος Λουράντος. «Όπου εφαρμόζεται η ΠΦΥ μέσω φαρμακείων, με κανόνες, έχει μειωθεί η συνταγογράφηση» ανέφερε, τονίζοντας πως οι φαρμακοποιοί στην Ελλάδα έχουν τη μεγαλύτερη και την καλύτερη διασπορά σε όλη την Ευρώπη. «Δεν είμαστε μόνο εμπορικές μονάδες» συμπλήρωσε, εξηγώντας ότι αν και δεν προβλέπεται από τον Νόμο, ήδη τα ελληνικά φαρμακεία παρέχουν αυτού του είδους τις υπηρεσίες κατά το δοκούν. Σύμφωνα με τον κύριο Λουράντο, το κράτος θα πρέπει να δει τι κερδίζει από αυτές τις υπηρεσίες και, εφόσον είναι καλύτερες και οικονομικότερες, να τις βάλει σε ορισμένο πλαίσιο και να τις αποζημιώσει. «Περιμένουμε να δούμε από τον υπουργό Υγείας ποιος θα είναι ο ρόλος μας» κατέληξε. Με τη σειρά του, ο Παναγιώτης Πρεζεράκος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ανέφερε πως είναι λάθος να προσπαθούμε να αξιολογήσουμε κάτι προτού εφαρμοστεί. «Δεν έχουμε κάνει καν αξιολόγηση

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

των προηγούμενων μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στη χώρα, ώστε να βρούμε τους λόγους για τους οποίους απέτυχαν. […]» ανέφερε σχετικά. Για τον κύριο Πρεζεράκο, το «κλειδί» στην ΠΦΥ, και γενικά στην Υγεία, είναι ο ασθενής. «Το είπαν και οι προλαλήσαντες. Οι αμοιβές και οι μορφές εργασίας των γιατρών δεν είναι το κυρίαρχο. Να αποβάλουμε αυτήν την ιατροκεντρική προσέγγιση κάθε φορά που συζητάμε για κάτι καινούργιο» πρόσθεσε, επισημαίνοντας πως η αιχμή του δόρατος είναι η δευτεροβάθμια περίθαλψη. Στην κατεύθυνση αυτή απαιτούνται δομικές μεταρρυθμίσεις (π.χ. εκστρατεία ενημέρωσης) προκειμένου, όπως είπε, να αλλάξει και η νοοτροπία του κόσμου. Διορθώσεις στα τελικά κείμενα του νομοσχεδίου προέβλεψε ο Δρ. Ανάργυρος Μαριόλης, διευθυντής του Κέντρου Υγείας Αρεόπολης Μάνης και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής, λόγω των αντιδράσεων που υπήρξαν από αρκετούς φορείς. «ΠΦΥ χωρίς να εστιαστεί στον πολίτη δεν είναι φροντίδα. Και τη λέξη “πολίτης” δεν την αναφέρει κανείς» τόνισε. «Υπάρχουν ΤοΜΥ που λειτουργούν και τα ονομάσαμε ΠΕΔΥ και θα τα ξαναονομάσουμε ΤοΜΥ τώρα» σχολίασε χαρακτηριστικά. Εξέφρασε, επίσης, την άποψη ότι πρέπει να απαγορευθεί οποιαδήποτε σχέση φαρμακο-

ποιού-γιατρού, σε αντίθεση με όσα υποστήριξε στην τοποθέτησή του ο Κ. Λουράντος. Για τον Ευάγγελο Τούλη, παθολόγο, επιστημονικό υπεύθυνο Euromedica Γενικής Κλινικής Θεσ/νίκης και πρόεδρο της Επαγγελματικής Ένωσης Παθολόγων Ελλάδος, ο ρόλος του φαρμακοποιού πρέπει να είναι θεσμοθετημένος ώστε να ξέρει τα όριά του. Ο ίδιος ανέδειξε, παράλληλα, την απουσία επίσημης συζήτησης μεταξύ της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης και των φορέων ιδιωτικής υγείας. «Το νομοσχέδιο αποκλείει τελείως τους παθολόγους στα ΤοΜΥ, κάνει λόγο μόνο για τους γενικούς γιατρούς, και χωρίς να το έχουν ζητήσει οι τελευταίοι» ανέφερε σχετικά. «Παγκόσμια γίνεται συζήτηση για την ΠΦΥ,

διότι υπάρχει πίεση στα συστήματα υγείας» ανέφερε ο Αθανάσιος Λοπατατζίδης, Group Director, Outpatient Solutions Development στην AFFIDEA. Προέβλεψε, ωστόσο, ότι η επιχειρούμενη μεταρρύθμιση στη χώρα μας θα αποτύχει πλήρως, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τρεις παράγοντες: την αναζήτηση στρατηγικής για να διατηρηθούν υγιείς οι κοινωνίες, την επιβράβευση και αποζημίωση της αριστείας (value-based healthcare systems), καθώς και τη δραματική και ραγδαία έλλειψη της τεχνολογίας στην κοινωνία. «Δεν έχουμε καταφέρει να αφουγκραστούμε τις ανάγκες των ασθενών. Οι ίδιοι επιλέγουν ποιες υπηρεσίες θα πάρουν από πού» κατέληξε.

Νίκος Κωστάρας

ΓΕΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΕΛΛΆΔΑΣ, QUINTILESIMS

ια νέα κατηγορία τεχνολογίας για τις πωλήσεις και το μάρκετινγκ της QuintilesIMS, η πρώτη εφαρμογή της οποίας αφορά στις φαρμακευτικές εταιρείες, παρουσίασε ο Ν. Κωστάρας. Ο λόγος για την Orchestrated Customer Engagement (OCE). Μια πρωτοποριακή εμπορική λύση, που βασίζεται στο cloud, για επιχειρήσεις που επιδιώκουν να μετατρέψουν το εμπορικό τους μοντέλο σε μια στρατηγική που αποσυνθέτει το «φορτίο» των πωλήσεων, του μάρκετινγκ και άλλες λειτουργίες, για να εναρμονίσει τις δεσμεύ-

σεις των πελατών, να οικοδομήσει εμπιστοσύνη και να βελτιστοποιήσει την απόδοση του εμπορικού σήματος. «Πρέπει να βοηθήσουμε τις φαρμακευτικές, πελάτες μας, να έχουν ένα πιο ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των δραστηριοτήτων τους. Αυτών που πρέπει να ενοποιήσουν σε μια πλατφόρμα» ανέφερε σχετικά ο κύριος Κωστάρας, δίνοντας τον λόγο για την αναλυτική παρουσίαση της OCE στον Technology Manager της Quintiles για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια.

Γιώργος Κλέτσας

MANAGER, TECHNOLOGY, GREECE & BALKANS, QUINTILESIMS

πως εξήγησε ο Γ. Κλέτσας, οι υπάρχουσες εφαρμογές CRM και MCM δεν έχουν συμβαδίσει με τον ρυθμό των αλλαγών στις επιστήμες της ζωής ή την αυξανόμενη πολυπλοκότητα των καναλιών και των τύπων των πελατών. «Αντίθετα, η OCE ενσωματώνει τη λογική των πλατφορμών σε ένα σημείο. Διευκολύνει, έτσι, τη συνεργασία των ανθρώπων μέσα στις φαρμακευτικές, αλλά και την επικοινωνία με τους πελάτες τους, συμπεριλαμβανομένων των HCP, των ασθενών και των πληρωτών». Το συγκεκριμένο προϊόν έχει τρία πλεονεκτήματα έναντι του ανταγωνισμού, σύμφω-

να με τον κύριο Κλέτσα: έχει έτοιμες όλες τις επαφές που θα χρειαστούν, είναι ιδιαίτερα ευφυές και το design του έχει ανθρωποκεντρική βάση. «Η OCE είναι η πρώτη πραγματικά ολοκληρωμένη πλατφόρμα πωλήσεων και μάρκετινγκ στη βιομηχανία βασισμένη στις βασικές πλατφόρμες, όπως το Salesforce.com, και αναπτύχθηκε με ιδιαίτερα διαφοροποιημένες δυνατότητες για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των βιοεπιστημών» τόνισε καταλήγοντας. Το προϊόν είναι έτοιμο και θα είναι διαθέσιμο από το τελευταίο τρίμηνο του 2017, ενώ ήδη αρκετές εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν συμφωνήσει να το υιοθετήσουν.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Σωτήρης Κούκιας

COMMERCIAL DIRECTOR (IMCD), ENTERSOFT

ια τον Σ. Κούκια, οι συνθήκες στις οποίες επιχειρούν οι φαρμακευτικές εταιρείες αφενός ασκούν έντονες πιέσεις (χρηματοοικονομικές, ένταση ανταγωνισμού, πτώση/στασιμότητα μεγέθους αγοράς), και αφετέρου δημιουργούν ευκαιρίες (απελευθέρωση αγοράς με νέα κανάλια και ενίσχυση κατηγοριών προϊόντων, π.χ. OTC). Στην απαιτητική αυτή αγορά, η ανάγκη για ανάπτυξη συνεπάγεται αύξηση των μεριδίων. «Οι πλέον αποτελεσματικοί σε όλα τα επίπεδα μπορούν να ενισχυθούν, κάτι που απαιτεί αλλαγές σε τρόπους, μεθόδους και εργαλεία υποστήριξης των Εμπορικών Διευθύνσεων» ανέφερε σχετικά, κάνοντας λόγο για μια πλατφόρμα που μπορεί να υποστηρίξει τις προσπάθειες αυτές με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Ο λόγος για το Entersoft Pharma Suite, το οποίο αφορά σε όλη τη δραστηριότητα της Εμπορικής Διεύθυνσης (Ιατρική ενημέρωση, Πωλητές

Φαρμακείου, Merchandising, Marketing) και όλα τα στελέχη της, τόσο εν κινήσει όσο και σε διευθυντικές θέσεις. «Με τις mobile εφαρμογές Entersoft MedRep και Entersoft SFA/Merchandising, παρέχοντας άμεσα την κατάλληλη πληροφόρηση και τους τρόπους εύκολης, ακριβούς και ταχείας διενέργειας των εργασιών, συνεισφέρει στην αύξηση της αποδοτικότητας των εν κινήσει στελεχών, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για αύξηση της διείσδυσης στην αγορά και άρα των εσόδων της εταιρείας» εξήγησε ο κύριος Κούκιας. «Οι Managers, έχοντας στη διάθεσή τους τη στοχευμένη και εξειδικευμένη πληροφόρηση που παρέχει η πλατφόρμα του Entersoft CRM, μπορούν να εντοπίσουν σημεία που επιδέχονται βελτίωσης και να επενδύσουν τον χρόνο τους στην επίλυση των πιο σημαντικών από αυτά, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων της εταιρείας» συμπλήρωσε καταλήγοντας.

ΤΡΑΠΈΖΙ IV

Φάρμακο: Ποιες είναι οι συνέπειες από τις ρυθμίσεις για τα νέα, καινοτόμα φάρμακα. Ζητούνται μέτρα ελέγχου των δαπανών επειγόντως!

ο αδιέξοδο της εφαρμοζόμενης πολιτικής κατέστη σαφές από την έναρξη της συζήτησης στο πάνελ IV του PHC’17. Τα ισχύοντα μέτρα απλά «ξυρίζουν την κορυφή του παγόβουνου, που από κάτω παραμένει επικίνδυνο» εκτίμησε ο Δρ Τάκης Γεωργακόπουλος, πνευμονολόγος και αντιπρόεδρος του ΕΟΠΥΥ. «Το clawback δεν μπορεί να καταργηθεί αύριο» ξεκαθάρισε, προσθέτοντας ότι επιχειρείται μια δικαιότερη κατανομή των εκπτώσεων και των επιστροφών που έχουν θεσπιστεί. Όπως ανέφερε, η υπέρβαση της δαπάνης για το πρώτο τρίμηνο του έτους ανήλθε περίπου στα 110 εκατ. ευρώ. «Η ιστορία έχει αρχίσει να θυμίζει Τιτανικό» σχολίασε, τονίζοντας πως αυτό που απαιτείται είναι ο έλεγχος της συνταγογράφησης και η σύνδεσή της με τον φάκελο του ασθενούς.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

Στο μεταξύ, ο αντιπρόεδρος του ΕΟΠΥΥ παρουσίασε ενδιαφέροντα στοιχεία για τη δαπάνη φαρμάκου των ανασφάλιστων: 58,350 εκατ. ευρώ το 2016, από τα οποία περίπου 33,8 εκατ. ευρώ αφορούσαν τα ιδιωτικά φαρμακεία και περισσότερα από 24 εκατ. ευρώ τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. Το α’ τετράμηνο του 2017, η συνολική δαπάνη έφτασε ήδη τα 44, 869 εκατ. ευρώ, με περίπου 17,378 να αφορούν στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ και 27,493 στα ιδιωτικά φαρμακεία. Για τον Δρα Νίκο Μανιαδάκη, καθηγητή και διευθυντή του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών και αναπληρωτή κοσμήτορα της ΕΣΔΥ, η υπέρβαση σχετίζεται με τον στόχο. «Αν οριστεί στο 1 δισ. ευρώ η φαρμακευτική δαπάνη, θα υπάρξει υπέρβαση. Αυτό είναι βέβαιο» δήλωσε, τονίζοντας ότι το σύστημα υγείας, με το υπάρχον

μείγμα πολιτικής, υποχρηματοδοτείται. «Έχουμε πάει από το ένα άκρο στο άλλο» ανέφερε σχετικά, ενώ εκτίμησε ότι ο στόχος του 1% του ΑΕΠ θα πρέπει κάποια στιγμή να αντικατασταθεί από κάτι άλλο. «Οι πολιτικές δεν πρέπει να είναι οριζόντιες αλλά στοχευμένες» συμπλήρωσε. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε, η συμμετοχή των Ελλήνων προ κρίσης για το φάρμακο ήταν στο 10% και τώρα έχει εκτιναχθεί στο 32%. «Αυτό σημαίνει ότι μένουν απροστάτευτοι οι οικονομικά αδύναμοι πολίτες» σημείωσε, επισημαίνοντας ότι απουσιάζουν οι ασφαλιστικές δικλίδες –όπως τα εισοδηματικά κριτήρια– που υπάρχουν για να προστατεύονται. «Μπορεί η χώρα να μην έχει ΗΤΑ, αλλά διαθέτει στοιχεία ΗΤΑ, και η αξιολόγηση έχει ήδη ξεκινήσει» εκτίμησε, ακόμη, ο κύριος Μανιαδάκης. Σε ό,τι αφορά στα γενόσημα, για τον καθηγητή έχουν γίνει σοβαρά λάθη διαχρονικά. Συνεπώς, τα πρόσφατα μέτρα δεν αναμένεται να βοηθήσουν στη διείσδυσή τους. «Η Πολιτεία θα έπρεπε να δώσει ισχυρότερα κίνητρα στους φαρμακοποιούς για να τα προάγουν» τόνισε, εκφράζοντας την άποψη ότι η δαπάνη θα έφτανε αν η χρήση των γενοσήμων πλησίαζε τα ευρωπαϊκά επίπεδα και άλλαζε το μείγμα πολιτικής. Όπως εξήγησε, η παρέμβαση στην αγορά είναι μεγάλη (over-regulation), κι αυτό δημιουργεί στρεβλώσεις. «Στα γενόσημα δεν χρειάζεται παρέμβαση και περιορισμοί, αλλά κίνητρα στον γιατρό για τη συνταγογράφηση» σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι δεν θα υπάρξει καμία επιθυμη-

τή αλλαγή από τα μέτρα της κυβέρνησης χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές. «Τα τελευταία χρόνια, έγινε μονομερής εστίαση στη μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης» τόνισε, από την πλευρά της, η Φαίη Κοσμοπούλου, γενική διευθύντρια της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), υπογραμμίζοντας πως τα εξαντλητικά και βίαια μέτρα μείωσης τιμών που έχουν ληφθεί έχουν πλήξει ιδιαιτέρως τα γενόσημα. Υποστήριξε δε πως είναι επί της αρχής λανθασμένη η προσέγγιση αυτή που θέλει τα ελληνικά γενόσημα να είναι ακριβότερα, καθώς τα στοιχεία που συγκρίνονται είναι διαφορετικά. «Διαφορετικές λιανικές τιμές, συστημάτων υγείας και αποζημίωσης, πρόσθετων επιβαρύνσεων, κουλτούρας γενοσήμων κ.λπ. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τις τιμές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έτσι» σημείωσε. «Ο Έλληνας καρδιολόγος έχει εμπιστοσύνη στα γενόσημα» δήλωσε, από την πλευρά του, ο Δημήτρης Ρίχτερ, διευθυντής της Β’ Καρδιολογικής Κλινικής της Ευρωκλινικής Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λιπιδιολογίας. Όπως εξήγησε, η δισλιπιδαιμία είναι από τις κατηγορίες με το μεγαλύτερο κομμάτι γενοσήμων, ενώ το πρωτόκολλο είναι εξαιρετικά γενναιόδωρο. Την ίδια ώρα, ακόμη και ασθενείς που πάνε στον ιδιωτικό τομέα ρωτούν για το κόστος των φαρμάκων. Όπως ανέφερε ο κύριος Ρίχτερ, σε έρευνα προκύπτει ότι οι Έλληνες, λόγω κρίσης, έκοβαν όλα τα ακριβά φάρμακα, εκτός από τους β-αναστολείς και την ασπιρίνη, που κάνουν μαζί 3 με 4 ευρώ.

Από αριστερά: Μ. Χειμώνας, Γενικός Δ/ντής ΣΦΕΕ, Φ. Κοσμοπούλου, Γενική Δ/ντρια ΠΕΦ, Δ. Ρίχτερ, Δ/ντής Β’ Καρδιολογικής Κλινικής, Ευρωκλινική Αθηνών και Πρόεδρος ΕΕΛΙΑ, Δρ. Ν. Μανιαδάκης, Καθηγητής, Δ/ντής του ΜΠΣ & Αν. Κοσμήτορας ΕΣΔΥ, Δρ. Π. Γεωργακόπουλος, Πνευμονολόγος & Αντιπρόεδρος ΕΟΠΥΥ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), Μιχάλη Χειμώνα, οι δυσκολίες του 2016 για τη φαρμακοβιομηχανία, με τις υποχρεωτικές εκπτώσεις και επιστροφές να ανέρχονται στο 1 δισ. ευρώ, αναμένεται να ξεπεράσουν αυτές που θα συνοδεύσουν το 2017, με δυσμενέστερες επιπτώσεις στους ασθενείς, τις φαρμακευτικές εταιρείες αλλά και το σύστημα υγείας. «Οι εταιρείες σιγά-σιγά μικραίνουν, υπάρχει μια διολίσθηση στα έξοδα που κανείς

δεν θα το διαφημίσει, γιατί δεν τον συμφέρει και το απαγορεύει και η εταιρεία» ανέφερε σχετικά. Οι επιχειρήσεις του κλάδου προσβλέπουν, πάντως, στη συνάντηση που θα έχουν με τον Καρόνε για το θέμα της εμπορικής ονομασίας, το ερχόμενο φθινόπωρο. «Θα θέλαμε μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά την παροχή στοιχείων ως ΣΦΕΕ και διαβούλευση με τον υπουργό» κατέληξε ο κύριος Χειμώνας, μεταφέροντας την έντονη ενόχληση του κλάδου, ο οποίος περίμενε μια διαφορετική στάση από την Πολιτεία.

ΤΡΑΠΈΖΙ V

Γενόσημα: Κίνητρα και αντικίνητρα για την αύξηση της διείσδυσής τους στην ελληνική αγορά Η Επιτροπή Παρακολούθησης της Φαρμακευτικής Δαπάνης δεν θα φέρει αποτελέσματα στη φαρμακευτική πολιτική, Θ. Τρύφων

διείσδυση των γενοσήμων απασχόλησε το 5ο και τελευταίο πάνελ του PHC’17. Οριζόντιες και βίαιες περικοπές στις τιμές των καθιερωμένων και οικονομικότερων φαρμάκων, ένα προβληματικό σύστημα επιβαρύνσεων στα φάρμακα, και ιδίως στα αντίγραφα, που δεν αποκλείεται να καταπέσει στο ΣτΕ, καθυστέρηση στην επικοινωνιακή αντιμετώπιση της κακής νοοτροπίας που έχει διαμορφωθεί γύρω από τα γενόσημα, ευρεία υποκατάσταση οικονομικών θεραπειών, συνιστούν μερικά από τα συστατικά που καθιστούν την εφαρμοζόμενη πολιτική διείσδυσης των γενοσήμων αναποτελεσματική. Το παραδέχθηκε και ο αντιπρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, εκτιμώντας πως η αναποτελεσματικότητα θα συνεχίσει αν δεν χτυπηθεί το κακό στη ρίζα του. «Ο όγκος συνταγογράφησης παράγεται από τα κάτω. Άρα, χρειάζονται πολιτικές ελέγχου της καταχρηστικής συνταγογράφησης» είπε, χαρακτηριστικά, ο Τ. Γεωργακόπουλος, υπογραμμίζοντας πως ο στόχος της αύξησης της διείσδυσης των γενοσήμων πρέπει να επιτευχθεί, καθώς το οικονομικό όφελος μπορεί να αξιοποιηθεί σε άλλα πεδία. Αμφιβολίες για τη δυνατότητα ανάκαμψης της κατάστασης εξέφρασε, από την

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

πλευρά του, ο Θεόδωρος Τρύφων, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) και αντιπρόεδρος του ΔΣ της ΕΛΠΕΝ. «Δυστυχώς, πλέον, το πράγμα έχει χαλάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό και δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί να επανέλθει στα χρονικά περιθώρια που όλοι θέλουμε ή τελικά θα χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος, όπως έγινε και σε άλλες χώρες» ανέφερε χαρακτηριστικά. Προέβλεψε, μάλιστα, πως η Επιτροπή Παρακολούθησης της Φαρμακευτικής Δαπάνης δεν θα φέρει αποτελέσματα στη φαρμακευτική πολιτική. «Φέρνει όμως αποτελέσματα σε σχέση με πρόσβαση σε κεφάλαια, με συνεργασία σε ερευνητικά προγράμματα, σε θέματα που έχουν σχέση με εξαγωγικές πιστώσεις. Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι το οποίο έχει σχέση με την ελληνική παραγωγή, τις εξαγωγές και τη χρηματοδότηση» συμπλήρωσε. Σε ό,τι αφορά την καμπάνια προβολής του γενόσημου φαρμάκου, ο κύριος Τρύφων επεσήμανε πως η προσπάθεια έχει καθυστερήσει και ότι τώρα πρέπει να γίνει κάτι πολύ συστηματικά. Εκτίμησε, παράλληλα, ότι το σύστημα των επιβαρύνσεων στα φάρμακα, και κυρίως στα γενόσημα, κάποια στιγμή θα καταπέσει στο ΣτΕ, ενώ εξέφρασε την ελπίδα ότι θα έρθουν κυβερνήσεις και σύντομα που θα

κάνουν συνολικές πολιτικές. «Δεν μπορεί να ασχολούμαστε με αυτά και όχι με τις αναπτυξιακές δράσεις» πρόσθεσε, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα πως η φαρμακευτική πολιτική πρέπει να αφορά τόσο στα καινοτόμα όσο και στα παλιά φάρμακα. Για τον επικεφαλής της ΠΕΦ, πρέπει να εφαρμοστεί μια πολιτική κατώτατης τιμής, η οποία θα στηρίζεται σε price volume agreement και η οποία θα εξασφαλίζει ένα σημαντικό ποσό για τα καινούργια φάρμακα. «Μετά, με προσπάθεια εμπορικής συνεργασίας με τους φαρμακοποιούς, θα δώσουμε και εκεί κάποια δυνατότητα διείσδυσης. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσαν να γράφουν brand για τις χρόνιες παθήσεις, και μετά η ΗΔΙΚΑ θα βάζει κόφτες» σημείωσε, εξηγώντας πως αυτοί οι κόφτες δεν θα αφορούν στη συνταγογράφηση γενοσήμων, αλλά στη συνταγογράφηση on patent φαρμάκων σε νέα θεραπευτική κατηγορία. Μάλιστα, εκτίμησε πως αυτό το μέτρο θα μπορούσε να αποδώσει μεγάλες εξοικονομήσεις σε 2 χρόνια χωρίς μεγάλες ελλείψεις. «Το θέμα του clawback και του rebate θα έπρεπε να έχει μια έννοια εγχώριας προστιθέμενης αξίας για όλες τις εταιρείες, ελληνικές και ξένες» κατέληξε. «Στην κρίση επέλεξαν μια μέθοδο γραμμικών μειώσεων. Το 1 δισ. ευρώ πήγε στις τσέπες των ασθενών, κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια πήγαν clawback στη βιομηχανία χωρίς μείωση των τεμαχίων» ανέφερε, από την πλευρά του, ο Ανδρέας Γαλανόπουλος, πρόεδρος του Προμηθευτικού Συνεταιρισμού Φαρμακοποιών

Αττικής (ΠΡΟΣΥΦΑΠΕ) και αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ). «Πώς γίνεται οι παρεμβάσεις του κάθε κυρίου Καρόνε να είναι πάνω στο αντίγραφο, όταν στους πρώτους 100 από τους 6.900 ενεργούς κωδικούς, το top 100 της αγοράς έχουν το 36% των τεμαχίων και το 45% της δαπάνης, με μέση τιμή 9 (σε χονδρικές), όταν η μέση τιμής της συνολικής αγοράς έχει πέσει στο 6,23;» διερωτήθηκε ο κύριος Γαλανόπουλος. Μάλιστα, σε αυτά τα 100 φάρμακα μόλις 3 είναι αντίγραφα, όπως ανέφερε. «Μας απασχόλησε το γιατί; Και πόσο να μειώσεις τα αντίγραφα που έχουν μόλις το 21%, αφού το 80% της δαπάνης τους συνεχίζει, σε όγκο, να αυξάνεται;» πρόσθεσε. Έθεσε δε το ερώτημα «πού είναι η αξιολόγηση της υγείας, όταν κινδυνεύει να μείνει χωρίς πραγματικά καινοτόμα φάρμακα ο Έλληνας ασθενής;». «Όπου υπάρχει καινοτομία ο ασθενής πρέπει να έχει πρόσβαση και κανένας κρατικός φορέας δεν μπορεί να αρνηθεί την πρόσβαση. Αλλά στοιχεία μάρκετινγκ δεν μπορούν να θεωρηθούν καινοτομία» ξεκαθάρισε. «Αν δεν υπάρξουν win-win συνεργασίες, δεν θα επιτύχει κανένα μέτρο» υποστήριξε ο πρόεδρος του ΠΡΟΣΥΦΑΠΕ, χαρακτηρίζοντας «ηλίθιες» τις πολιτικές που υποστηρίζουν πως θα επιτευχθεί αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων στο 60%, μέσα σε 2-3 χρόνια, όταν στη Σουηδία χρειάστηκαν 25. Την αναποτελεσματικότητα των κινήτρων για τα φαρμακεία ανέδειξε ο Ιωάννης

Από αριστερά: Ι. Μακρυγιάννης, Μέλος ΔΣ ΠΦΣ & Πρόεδρος ΦΣΛ, Α. Γαλανόπουλος, Πρόεδρος ΔΣ ΠΡΟΣΥΦΑΠΕ & Αντιπρόεδρος ΔΣ ΟΣΦΕ, Θ. Τρύφων, Πρόεδρος ΠΕΦ & Αντιπρόεδρος ΔΣ ΕΛΠΕΝ, Δρ. Π. Γεωργακόπουλος, Πνευμονολόγος & Αντιπρόεδρος ΕΟΠΥΥ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Μακρυγιάννης, μέλος του ΔΣ του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Λάρισας. «Ζητάμε αυτό που έχουν υιοθετήσει πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η διείσδυση επιτυγχάνεται με αύξηση της κερδοφορίας του φαρμακείου είτε ως σταθερό ποσοστό κέρδους είτε ως έκπτωση επί του φαρμάκου που πωλείται. Καθαρά εμπορική διαδικασία» σημείωσε. Αποδομώντας την υπουργική απόφαση, ο κύριος Μακρυγιάννης ανέφερε ότι αν ένα φαρμακείο, που κάνει 10.000-12.000 ευρώ τζίρο στον ΕΟΠΥΥ και στο οποίο επιβάλλεται rebate 130-150 ευρώ, αυξήσει τη διείσδυση από το 23%, που είναι τώρα, στο 35%, θα πάρει 3% έκπτωση, που θα αφαιρεθεί από το rebate. «Στα 140 είναι 5 ευρώ. Αν ο ΕΟΠΥΥ μού πάρει 140 ευρώ και μού δώσει πίσω 10 ευρώ, αυτό δεν αποτελεί σοβαρό κίνητρο για να αυξήσω τη διείσδυση των γενοσήμων» εξή-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

γησε. Μάλιστα, αν ο φαρμακοποιός δεν καταφέρει αύξηση και είναι κάτω του 25%, θα υποστεί έλεγχο και ποινές. «Θα φταίει ο φαρμακοποιός αν δεν μπορεί να το επιτύχει; Όχι!» τόνισε. Βασικό κριτήριο της δυσκολίας αύξησης της διείσδυσης αποτελεί και η νοοτροπία των ασθενών. Χαρακτηριστικό είναι το φαινόμενο που περιέγραψε ο κύριος Μακρυγιάννης μετά τη θεσμοθέτηση της υψηλότερης συμμετοχής στο πρωτότυπο. «Ορισμένοι αναγκάστηκαν να πάνε στο αντίγραφο. Η πλειονότητα όμως λειτούργησε ανάποδα και σκέφθηκε ότι για να χρηματοδοτεί το κράτος θα πάρω το φθηνότερο σημαίνει ότι το πρωτότυπο είναι καλύτερο» ανέφερε, επισημαίνοντας πως η κρίση έχει επιπτώσεις στη συμπεριφορά στο φάρμακο. «Μέχρι τώρα, ο ασθενής επέμεινε στο πρωτότυπο, τώρα φαίνεται να έχει αρχίσει να αναθεωρεί και να στρέφεται στο γενόσημο» κατέληξε.•••

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

ΕΣΑΝ: Άλλαξε ο Μανολιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς… Συνήθεια φαίνεται ότι έχει γίνει για την κυβέρνηση η τακτική του… «είπα-ξείπα». Χαρακτηριστική η περίπτωση της ΕΣΑΝ ΑΕ, της Εταιρείας Συστήματος Αμοιβών Νοσοκομείων. Πρόκειται για την ΑΕ που είχε δημιουργηθεί επί Μάκη Βορίδη για να κοστολογεί τις ιατρικές πράξεις στα νοσοκομεία και είχε προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων. Και παρότι ο ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά «διερρήγνυε τα ιμάτιά του» ότι θα της βάλει λουκέτο, τελικώς, απλά της άλλαξε όνομα. Από ΕΣΑΝ ΑΕ την έκανε… ΚΕΤΕΚΝΥ ΑΕ. Άλλαξε, δηλαδή, ο Μανολιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς. Το ερώτημα, βέβαια, είναι τι λένε τώρα τα στελέχη της Κουμουνδούρου που είχαν σηκώσει τη σημαία της αντίδρασης. Αλλά, θα μου πείτε, τα ίδια τα στελέχη του Υπουργείου Υγείας που είχαν συμπεριλάβει στο προεκλογικό τους πρόγραμμα την κατάργηση της ΕΣΑΝ ΑΕ, τώρα, σφυρίζουν αδιάφορα.

VIRUS

Ολέθριες σχέσεις Υπ. Υγείας-ΕΟΠΥΥ

Τα «χρυσά» μπόνους της κρίσης

ε τεντωμένο σχοινί κινούνται το τελευταίο διάστημα –λένε υψηλόβαθμες κυβερνητικές πηγές του PhB– οι σχέσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας με τον πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ, Σωτήρη Μπερσίμη. Ο τελευταίος προκαλούσε από την αρχή καχυποψία στον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Ξανθό, λένε οι κακές γλώσσες, αλλά το τελευταίο διάστημα έχει πέσει στη δυσμένεια και του αν. υπουργού, Παύλου Πολάκη. Μπορεί, μέχρι πρόσφατα, ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ να ήταν ο «προστατευόμενος» του Π. Πολάκη, αλλά το τελευταίο διάστημα ο αναπληρωτής εμφανίζεται δυσαρεστημένος μαζί του. Κι αυτό διό-

πορεί το Υπουργείο Υγείας να ψαλιδίζει δαπάνες από παντού, αλλά με τα στελέχη του ΕΟΦ εμφανίζεται γαλαντόμο. Κι αυτό διότι ενέκρινε, εν μέσω άγριων περικοπών και λιτότητας, μπόνους μέχρι 700.000 στους εργαζομένους του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, την ώρα μάλιστα που παραδέχεται ότι υπάρχουν ελλείψεις προσωπικού στον οργανισμό. Και μπορεί να μην επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός με τα «χρυσά» μπόνους του ΕΟΦ, καθώς ο φορέας παρουσιάζει πλεόνασμα, αλλά παραμένει άγνωστο γιατί τα κονδύλια αυτά δεν αξιοποιούνται για νέες προσλήψεις.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

τι θεωρεί –σύμφωνα με τις ίδιες πηγές του PhB– ότι ο Σ. Μπερσίμης έχει αφήσει πολλά θέματα σε εκκρεμότητα, με αποτέλεσμα να έχουν ανοίξει μέτωπα με διάφορες κοινωνικές ομάδες, όπως με τους φαρμακοποιούς, τους διαβητικούς κ.λπ. Τον μέμφεται μάλιστα, λένε οι πηγές του PhB, ότι δεν «κανονίζει» τα οικονομικά των γιατρών, των εργαστηριακών και των άλλων παρόχων του ΕΟΠΥΥ, σε αντίθεση με τις φαρμακευτικές, που πληρώνονται αμέσως. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο Π. Πολάκης τού μιλά πλέον ψυχρά και περιορίζεται στις απαραίτητες οδηγίες. Μια ωραία ατμόσφαιρα…

Το επιχείρημα πάντως του Υπουργείου Υγείας για να δοθεί το πράσινο φως για τα μπόνους είναι να υπάρχει αύξηση της αποδοτικότητας των εργαζομένων. Καιρός είναι μάλλον να επανέλθει και το επίδομα έγκαιρης προσέλευσης στον χώρο εργασίας…

Πολάκης (1): Με εντολή Μαξίμου…

χι μόνος, αλλά με τη συγκατάθεση του Μεγάρου Μαξίμου βγαίνει μπροστά ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Παύλος Πολάκης, κατά των δικαστών. Ο Κρητικός υπουργός έχει «αναλάβει εργολαβία» να εκφράζει τις δυσαρέσκειες της κυβέρνησης σε διάφορους τομείς, όταν αυτοί δεν μπορούν να ελεγχθούν απευθείας και κεντρικά. Έτσι, έχει αναλάβει να εξακοντίζει συχνάπυκνά βαριές κατηγορίες κατά δικαστών, αλλά ακόμη και κατά του Αρείου Πάγου, γεγονός που έχει προκαλέσει σάλο. Εντύπωση προκάλεσε μάλιστα το γεγονός ότι ο Π. Πολάκης δεν παρέκκλινε των στόχων του ούτε όταν έγινε ο βαρύς σεισμός στην Κω. Το «σχέδιο» αυτό –λένε καλά γνωρίζοντες στο PhB– το συνεννοείται απευθείας με τον Αλέξη Τσίπρα, με τον οποίο άλλωστε έχει και στενές φιλικές επαφές. Ωστόσο, όπως αναφέρουν πληροφορίες του PhB, με το σχέδιο αυτό φαίνεται να διατυπώνει αντιρρήσεις ο άλλος «ένοικος» του Υπουργείου Υγείας, Αν. Ξανθός, ο οποίος, βέβαια, συχνά, διαφωνεί τελευταία με τις τακτικές Πολάκη. Εξ ου και οι κακές σχέσεις, τους τελευταίους μήνες. Όμως αυτό δεν φαίνεται να ενοχλεί καθόλου τον αναπληρωτή υπουργό, ο οποίος συνεχίζει ακάθεκτος με την «ομπρέλα Μαξίμου»…

Πολάκης (2): Υψηλές φουσκωτές αποδράσεις

ον πρωθυπουργό, και στενό του φίλο, Αλέξη Τσίπρα, «ψήνει» ο αν. υπουργός Υγείας, Παύλος Πολάκης, στη φετινή καλοκαιρινή τους απόδραση να… πεταχτούν ώς την Κρήτη, την πατρίδα του. Άνθρωποι του περιβάλλοντός του έλεγαν στο PhB ότι ο αναπληρωτής θέλει φέτος, μετά και την έξοδό μας στις αγορές, να εμφανιστεί στην πατρίδα του με τον πρωθυπουργό, έστω για ολιγοήμερες διακοπές. Έτσι φαίνεται ότι θα έχει «με έναν σμπάρο δύο τρυγόνια», καθώς και θα πιάσουν τόπο οι ανακατασκευές νοσοκομείων που έχει κάνει στον τόπο του, αλλά και οι προσλήψεις. Με την παρουσία του πρωθυπουργού, άλλωστε, θα ενισχυθεί η πολιτική του ισχύς στο νησί. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, οι δύο άνδρες, μαζί με τις οικογένειές τους, να βρεθούν έστω για λίγες ημέρες με το φουσκωτό του Π. Πολάκη τον Δεκαπενταύγουστο στο νησί. Άγνωστο αν θα ρίξουν μπαλοθιές για την έξοδό μας στις αγορές…

In Brief

Νομοσχέδια εν κρυπτώ Πλασματικός αποδεικνύεται, για άλλη μία φορά, ο πόλεμος που υποτίθεται ότι δέχεται η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας από τα ΜΜΕ, τα οποία δεν προβάλλουν το… θεάρεστο έργο της. Απόδειξη ότι τελικώς η ίδια η πολιτική ηγεσία επιδιώκει να μην έχει την προβολή που της αναλογεί, καθώς φροντίζει να… κρύβει ακόμη και τα νομοσχέδια που καταθέτει στη Βουλή. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του νομοσχεδίου για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, που κατατέθηκε «νύχτα» και εν κρυπτώ στη Βουλή, και χωρίς να ενημερωθούν ούτε καν οι ενδιαφερόμενοι φορείς. Απορίας άξιον είναι το γεγονός πως η στοχευμένη αυτή απόκρυψη αφορούσε την ανασυγκρότηση της Πρωτοβάθμιας, η οποία αποτελεί σημαία για τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι κακεντρεχείς υποστηρίζουν ότι έγινε προκειμένου να αποφευχθούν αντιδράσεις…

VIRUS

Όταν Άδωνις και Φωτήλας «παίρνουν κεφάλι»...

Δ In Brief

Το «παντεσπάνι» με τις Μονάδες Ημερήσιας Νοσηλείας Μυρίστηκαν… «παντεσπάνι» φαίνεται πολλοί επιχειρηματικοί κύκλοι που δραστηριοποιούνται στον χώρο της υγείας και τρέχουν να οργανωθούν για τις Μονάδες Ημερήσιας Νοσηλείας. Διατείνονται, μάλιστα, ότι η νέα νομοθετική ρύθμιση είναι αποτρεπτική για να επενδύσει κανείς στις Μονάδες Ημερήσιας Νοσηλείας και επιδιώκουν με διάφορες μεθόδους να αποτρέψουν την υλοποίηση των νέων ρυθμίσεων. Η είδηση, βέβαια, είναι ότι στη γωνία για να ασχοληθούν με τις συγκεκριμένες Μονάδες καραδοκούν και άσχετοι “Frontman” επιχειρηματιών… αγνώστου προελεύσεως, που επιδιώκουν να αδράξουν την ευκαιρία και να πάρουν κομμάτι της «πίτας». «Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη»…

υναμικά στο παιχνίδι της αντιπολίτευσης στον τομέα της υγείας μπαίνει, το τελευταίο διάστημα, και ο αναπληρωτής τομεάρχης Υγείας της ΝΔ, Ιάσωνας Φωτήλας, κλέβοντας λίγο από τη λάμψη του Βασίλη Οικονόμου. Ο νεοαφιχθείς στον τομέα της υγείας της ΝΔ κ. Φωτήλας κάνει όλο και πιο πυκνές τις εμφανίσεις του στη Βουλή με ερωτήσεις, ενώ και οι ανακοινώσεις του δίνουν και παίρνουν. Την ίδια ώρα, τηλεοπτικά ΜΜΕ αλλά και άλλοι δημοσιογράφοι συνεχίζουν να απευθύνονται στον Άδωνι Γεωργιάδη όταν επιθυμούν να συζητήσουν για θέματα υγείας. Παρότι ο κύριος Γεωργιάδης ήταν υπουργός Υγείας το 2014 και πλέον είναι αντιπρόεδρος στο κόμμα, φαίνεται πως… επισκιάζει ακόμη τον τομεάρχη Υγείας της ΝΔ, Βασίλη Οικονόμου, ο οποίος φέρεται δυσαρεστημένος με το ζήτημα. Πηγές του PhB που θέλουν τον Βασίλη Οικονόμου να έχει διαμαρτυρηθεί σχετικά στην κεφαλή του κόμματος ελέγχονται ακόμη…

Ο Πατούλης, η Μαρίνα και οι άλλοι...

υρά από όλες τις πλευρές δέχεται το τελευταίο διάστημα ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου της Αθήνας και δήμαρχος Αμαρουσίου, Γιώργος Πατούλης, με αφορμή την πρόθεσή του να κατέλθει στις δημοτικές εκλογές και να διεκδικήσει τον Δήμο της Αθήνας. Οι «Συριζαίοι», από τη μία, το «παίζουν αδιάφοροι» για την υποψηφιότητα Πατούλη και επιδιώκουν με κάθε τρόπο να απαξιώσουν τη νέα κίνηση που ανακοίνωσε. Μάλιστα, τα τρολ δίνουν και παίρνουν, χλευάζοντας από τις πολιτικές του απόψεις μέχρι το ενδυματολογικό στυλ της συζύγου του, Μαρίνας. Βέβαια, όπως λένε καλά πληροφορημένες πηγές του PhB, στην Κουμουνδούρου ψάχνουν εναγωνίως για ένα ισχυρό πρόσωπο που θα σταθεί απέναντι από τον Γ. Πατούλη στον Δήμο της Αθήνας, αφού φοβούνται πως, ακόμη και ανεξάρτητος να κατέβει, θα «κόψει» ψήφους από τον ΣΥΡΙΖΑ. Από την άλλη, και η ΝΔ εναντιώνεται στην υποψηφιότητα Πατούλη, καθώς επιθυμεί να στηρίξει… μεγάλα «τζάκια», όπως τον Κ. Μπακογιάννη ή την Όλγα

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2017

Κεφαλογιάννη. Οι κακές γλώσσες λένε, μάλιστα, πως και στη ΝΔ δεν συμπαθούν τη σύζυγο του δημάρχου Αμαρουσίου, και γι’ αυτό δεν επιθυμούν να τον στηρίξουν, εκτός των άλλων. Ο Γ. Πατούλης, πάντως, δηλώνει αποφασισμένος για τη μάχη της Αθήνας…

διοργάνωση σε συνεργασία με

otc.ethosevents.eu

16.11.17

Divani Caravel

Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής τ 210 9984909 e salvarlis.k@ethosmedia.eu

#otc17 91

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

Οι δύο κρυφοί κίνδυνοι του σεξ

ι όμως, εκτός από τους τραυματισμούς κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης, υπάρχουν και κάποιοι… κρυφοί κίνδυνοι όταν δύο άνθρωποι ενώνονται ερωτικά, αποφαίνονται οι ειδικοί επιστήμονες.

Σεξουαλικός… πονοκέφαλος Εκτός από τις κοινές ημικρανίες, οι ειδικοί ανακάλυψαν πρόσφατα ότι το σεξ μπορεί να προκαλέσει και πονοκέφαλο. Η κατάσταση αυτή συμβαίνει σε άνδρες και γυναίκες συνήθως πριν ή κατά τη διάρκεια του οργασμού ή αμέσως μετά το σεξ. Παρότι, ως «φαινόμενο», δεν θεωρείται σοβαρό, στην περίπτωση που ο πονοκέφαλος συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα, όπως δυσκαμψία του αυχένα, εμετό ή σύγχυση, ή κάποια προβλήματα συντονισμού, τότε καλό είναι να ενημερώσετε τον θεράποντα ιατρό σας. Έμφραγμα Κι όμως, το σεξ μπορεί και να «χτυπήσει» την καρδιά. Έρευνα που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Journal of Health and Social Behavior έδειξε ότι το σεξ μετά τα 50 για τους άνδρες εγκυμονεί κινδύνους για την καρδιά τους. Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα, οι άνδρες 57-85 ετών που κάνουν σεξ τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν έμφραγμα, εγκεφαλικό ή να υποστούν κάποια άλλη, παρόμοια, καρδιαγγειακή επιπλοκή σε βάθος πενταετίας, σε σύγκριση με άνδρες αντίστοιχης ηλικίας που απέχουν από το σεξ. Μάλιστα, όσο περισσότερο απολαμβάνει ο άνδρας το σεξ τόσο περισσότερο κινδυνεύει!

Γιατί πηγαίνω συνέχεια στην τουαλέτα-Δέκα πιθανές αιτίες

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

συχνοουρία δεν σημαίνει απαραίτητα κάποιο πρόβλημα υγείας, καθώς μπορεί να οφείλεται στην κατανάλωση πολλών υγρών. Όμως, στην περίπτωση που η κατάσταση αυτή δυσχεραίνει την καθημερινότητα των ασθενών, τότε αποτελεί πρόβλημα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της Mayo Clinic, τα συμπτώματα που πρέπει να κινητοποιήσουν τους πάσχοντες είναι μεταξύ άλλων:  Έντονο τσούξιμο στην ούρηση  Επιτακτική ανάγκη για ούρηση  Αλλαγή του χρώματος των ούρων  Αίμα στα ούρα  Ένοχες αιτίες Η συχνοουρία οφείλεται σε διάφορες καταστάσεις που επηρεάζουν τη λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος. Όταν συνοδεύεται από πυρετό, πόνο ή δυσφορία στην κοιλιά, μπορεί να έχετε μια λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος.

αυξάνουν την ούρηση, όπως είναι τα διουρητικά Σ ακχαρώδη Διαβήτη  Κυστίτιδα Α κράτεια ούρων Λ οίμωξη στα νεφρά Κ αρκίνο της ουροδόχου κύστης  Ουρολοίμωξη

Άλλες πιθανές αιτίες συχνοουρίας περιλαμβάνουν:  Κάποιον τραυματισμό στην περιοχή των γεννητικών οργάνων  Χημειοθεραπείες  Χρήση ναρκωτικών ουσιών ή αναψυκτικών ή νερού  Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων που

Αντιμετώπιση Οι πάσχοντες θα πρέπει να μην καταναλώνουν τροφές που ερεθίζουν την ουροδόχο κύστη ή δρουν ως διουρητικές. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την καφεΐνη, το αλκοόλ, τα ανθρακούχα ποτά, τη σοκολάτα, τεχνητές γλυκαντικές ουσίες και τις πικάντικες τροφές.

Ποια είναι τα φυσικά «βιάγκρα» που θα σας ανεβάσουν τη λίμπιντο

/ Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2017 2017

ο μεγαλύτερο άγχος όλων των ανδρών είναι αν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα ερωτικά τους «καθήκοντα». Βέβαια κανείς δεν φαίνεται να γλιτώνει από… ατυχήματα και κακές επιδόσεις. Άλλωστε, σύμφωνα με τους ερευνητές της κλινικής Cleveland, περίπου το 52% όλων των ανδρών θα βιώσουν περιστασιακά τα συμπτώματα της στυτικής δυσλειτουργίας. Μάλιστα, ο αριθμός αυτός εκτοξεύεται στο 70% για τους άνδρες

Γιατί οι άνδρες δεν είναι πιστοί το καλοκαίρι - Όλα τα σημάδια

ι διαφορά μπορεί να έχει, άραγε, για έναν άπιστο άνδρα η εποχή; Κι όμως, έρευνες δείχνουν ότι το καλοκαίρι οι άνδρες είναι πιο άτακτοι και αναζητούν περιπέτειες. Επιστημονικές έρευνες, μάλιστα, τεκμηρίωσαν το γεγονός ότι το «ισχυρό φύλο» είναι πιο επιρρεπές στην απιστία το καλοκαίρι αλλά και στα πολυάριθμα φλερτ. «Μπορεί οι γυναίκες να έχουν κι αυτές μερίδιο στην απιστία, αλλά οι άνδρες τείνουν να είναι δύο φορές πιο άπιστοι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, επειδή έχουν την τάση να απομακρύνονται» επισημαίνει η Diana Kirschner, PhD, θεραπεύτρια και συγγραφέας του διάσημου βιβλίου Love in 90 Days. Ποιες είναι οι αιτίες; Σύμφωνα με τον Daniel Kruger, PhD, εξελικτικό ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Michigan: «Μερικοί άνδρες θεωρούν φυσιολογικό να απατήσουν τη σύντροφό τους το καλοκαίρι. Σκέφτονται ότι είναι μια καλοκαιρινή περιπέτεια». Ένας άλλος λόγος που μπορεί να τους ωθήσει στην απιστία είναι το ότι τη συνδέουν στο μυαλό τους με την περιπέτεια. «Το καλοκαίρι είναι η εποχή που είσαι πιο πρόθυμος να δοκιμάσεις κάτι νέο και οτιδήποτε καινούργιο αυξάνει την παραγωγή ντοπαμίνης, η οποία προκαλεί την απελευθέρωση της τεστοστερόνης –δύο χημικές ουσίες που συνδέονται με την ενέργεια, την έξαρση και το σεξ» τονίζει η Helen Fisher, PhD, συγγραφέας του Why We Love. Τα επικίνδυνα σημάδια Πολλά είναι όμως τα σημάδια που πρέπει να «χτυπήσουν το καμπανάκι» στον γυναικείο πληθυσμό. Μερικά από αυτά:

Ο ήλιος ανεβάζει τη λίμπιντο Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet αποκάλυψε ότι η ηλιοθεραπεία αυξάνει τα επίπεδα βιταμίνης D, η οποία πυροδοτεί τη ροή της τεστοστερόνης στους άνδρες, και έτσι τους μεταμορφώνει σε «ταύρους» στο κρεβάτι. Φρένο στο άγχος Η Λόρι Μπρούτο, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, συνιστά στους άνδρες να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος και

δανικό και προστατευτικό «μενού» υπάρχει και για τους πολύποδες του παχέος εντέρου, οι οποίοι αναπτύσσονται συχνά και χωρίς συμπτώματα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της Mayo Clinic, οι περισσότεροι δεν είναι επικίνδυνοι. Ωστόσο, ορισμένοι μπορεί να μετατραπούν σε καρκίνο του παχέος εντέρου.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή τους είναι:  Η προχωρημένη ηλικία (50 και άνω) Τ ο αυξημένο βάρος  Το οικογενειακό ιστορικό πολύποδα ή καρκίνου στο έντερο Οι περισσότεροι πολύποδες του παχέος εντέρου –επισημαίνουν οι ειδικοί της Mayo Clinic– δεν προκαλούν συμπτώματα.

Κ οιτάζει συνεχώς το κινητό  Γκρινιάζει συνεχώς χωρίς εμφανή αιτία  Προσέχει τον εαυτό του περισσότερο σε σύγκριση με το παρελθόν  Βαριέται το σεξ  Αποφεύγει τις οικογενειακές συγκεντρώσεις ή τις συναντήσεις σας  Κανονίζει το πρόγραμμά του χωρίς εσάς

ηλικίας άνω των 70 ετών. Όμως, υπάρχουν και τα φυσικά «βιάγκρα», που μπορούν να σας βγάλουν ασπροπρόσωπους:

Τι να φάτε για να προστατέψετε το παχύ σας έντερο από τους πολύποδες

το στρες, ώστε να αποδίδουν καλύτερα. Όχι στα λίπη Μειώστε τα λίπη για να έχετε καλύτερη ερωτική ζωή, σημειώνουν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Νάπολης, οι οποίοι προτρέπουν τους άνδρες να αποφεύγουν τα πολλά αλλαντικά και τα πολλά κρέατα. «Ναι» στην άσκηση Ο συνδυασμός άσκησης και διατροφής με πλούσιες σε φλαβονοειδή τροφές θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης στυτικής δυσλειτουργίας κατά 21%, αναφέρουν οι ειδικοί του Πανεπιστημίου του East Anglia.

Όμως, αν εμφανιστούν, αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν: Α ίμα στα κόπρανα  Αλλαγές στην εντερική λειτουργία (δυσκοιλιότητα ή διάρροια) Π όνος, ναυτία ή τάση προς έμετο Τι μπορείτε να κάνετε Οι ειδικοί επιστήμονες της Mayo Clinic συστήνουν: Κ ατανάλωση άφθονων φρούτων και λαχανικών.  Βάλτε στο πιάτο σας τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, όπως γάλα, τυρί, γιαούρτι, μπρόκολο, αυγά, συκώτι, σολομό.  Μην καταναλώνετε λιπαρές τροφές, όπως το κόκκινο κρέας, το χοιρινό κρέας και το επεξεργασμένο, μπέικον, λουκάνικα, αλλαντικά.

ΑΝAΛΥΣΗ

BLOOMBERG TICKER: UNA:NA, ULVR:LN] [REUTERS TICKER: UNC.AS, ULVR.L]

Τιμή Μετοχής 31 Ιουλίου 2017 49,30 Χρηματιστήριο Euronext, Ολλανδία (σε Ευρώ)

UNILEVER

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) 2.834,40

Εισηγμένη στο Euronext - Ολλανδία, LSE - Βρετανία και NYSE - ΗΠΑ

Χρ. Αξία (σε εκατ. €) 139.735,92 Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 4.102.103 (52 εβδ.)

Βασικός κλάδος δραστηριότητας: Καταναλωτικά προϊόντα ευρείας χρήσης & προσωπικής φροντίδας

Συντελεστής Beta 0,91

ΣΥΝΟΠΤΙΚΌ ΠΡΟΦΊΛ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ

Στατιστικά Στοιχεία

Η Εταιρεία/Όμιλος Unilever αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις παγκοσμίως στον κλάδο των καταναλωτικών προϊόντων ευρείας χρήσης. Οι κύριοι τομείς εσόδων του Ομίλου αποτελούνται από προϊόντα προσωπικής φροντίδας, προϊόντα

Μέγ. 52 εβδ. (€) 51,09 Χαμ. 52 εβδ. (€) 35,82 Απόδ. 1-Μ 2,22% Απόδ. 6-Μ 32,27% Απόδ. 12-Μ 23,75%

τροφίμων, προϊόντα οικιακής χρήσης καθώς και από τον τομέα των αναψυκτικών. Στη διάρκεια του α’ εξαμήνου 2017, οι πωλήσεις του Ομίλου διαμορφώθηκαν σε 27.725 εκατ. ευρώ και τα καθαρά κέρδη μ.φ. & δ.μ. σε 3.110 εκατ. ευρώ.

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο Λονδίνου

60,00

Όγκος συν/γών

Τιμή Μετοχής (€)

Πηγή: Χρηματιστήριο Euronext, Ολλανδία

35.000.000 30.000.000

50,00

25.000.000

40,00

20.000.000

ΠΟΡΕΊΑ & ΌΓΚΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ 52 ΕΒΔΟΜΆΔΕΣ

(ΣΕ ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΣΕ ΤΕΜΆΧΙΑ ΑΝΤΊΣΤΟΙΧΑ)

30,00 15.000.000 20,00

10.000.000

10,00

5.000.000 0

0,00 3/8/2016

22/10/2016

10/1/2017

31/3/2017

19/6/2017

30 25

Πηγή: FACTSET, υπολογισμοί VRS

25,2 22,7

21,5

ΙΣΤΟΡΙΚΟΊ ΔΕΊΚΤΕΣ P/E ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΊΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ (X)

18,9

19,6

S&P 500 P/E 2017

STOXX 600 P/E 2017

15 10 5 0

Μετοχή 2016 P/E

Μετοχή Trailing P/E

Κλάδος P/E 2017

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Α ξ ί α ς κ α ι σ τ ο υ ς Το μ ε ί ς τ ω ν Ε ξ α γ ο ρ ώ ν & Σ υ γ χ ω ν ε ύ σ ε ω ν . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3219557, 698 3603160 • Email: info@valueinvest.gr

/ Ioύλιος-Αύγουστος 2017

250 ΔΕΙΚΤΗΣ AEX

METOXH

200

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΔΕΊΚΤΗ AEX (ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΉΡΙΟ EURONEXT) ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 5 ΈΤΗ (ΒΆΣΗ = 100)

150

100

50 Πηγή: Χρηματιστήριο Euronext, Ολλανδία

0 13/9/2012

13/9/2013

13/9/2014

13/9/2015

13/9/2016

σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

ΒΑΣΙΚΆ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΜΕΓΈΘΗ & ΔΕΊΚΤΕΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2011-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Ευρώ) Πωλήσεις Mικτό ΚΠΦ ΚΜΦΔΜ P/Ε P/BV Κέρδος (x) (x)

2011 2012 2013 2014 2015 2016

46.467 51.324 49.797 48.436 53.272 52.713

22.646 25.185 25.022 24.255 27.192 27.194

6.245 6.533 7.114 7.646 7.220 7.469

4.252 4.836 5.263 5.515 5.259 5.547

32,9 28,9 26,6 25,3 26,6 25,2

9,8 9,1 9,7 10,2 9,1 8,5

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ/ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

20,1 18,2 17,2 16,5 17,1 16,5

0,96 0,66 0,80 0,93 0,95 1,01

30% 31% 37% 40% 34% 34%

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

ΔΕΊΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΚΊΝΗΣΗΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2011-2016 (Όμιλος, σε εκατ. Ευρώ) σε εκατ. Ευρώ Πωλήσεις Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.) Μικτό Περιθώριο Κέρδους % Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες Αποθέματα Ημέρες Πελατών Ημέρες Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών Ημέρες Προμηθευτές Operating Cycle Ημέρες Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος) Ημέρες

2011

2012

2013

2014

2015

2016

46.467 23.821 48,74% 4.252 9,2% 3.484 70 4.601 35 4.513 168 10.971 106 -62

51.324 26.139 49,07% 4.836 9,4% 2.465 62 4.436 32 4.436 163 11.668 93 -69

49.797 24.775 50,25% 5.263 10,6% 2.285 58 3.937 35 4.831 173 11.735 93 -79

48.436 24.181 50,08% 5.515 11,4% 2.151 63 4.168 38 5.029 190 12.606 101 -89

53.272 26.080 51,04% 5.259 9,9% 2.302 61 4.335 33 4.804 193 13.788 94 -99

52.713 25.519 51,59% 5.547 10,5% 3.382 61 4.278 35 5.102 198 13.871 97 -102

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

V R S - S F i T: Ε ξ ε ι δ ι κ ε υ μ έ ν ε ς Ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VRS – SFiT Αιόλου 104, Αθήνα 10564 • Τηλ. 210 3316358, 6945 851420 • Email: info@iraj.gr

ΓΓ ΊΊ Ν Ν ΕΕ ΤΤΕΕ ΣΣ ΥΥ ΝΝ Δ Δ ΡΡ Ο ΟΜ ΜΗ Η ΤΤ ΕΈ ΣΣ !!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμεπάντα όπωςότι αποστείλετε το καταθετήριο fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Βεβαιώνεστε ο λογαριασμός στον οποίομεκαταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ Τ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: συνδρομών: Κωνσταντίνος Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, Σαλβαρλής, 210 210 998 998 4909, 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 56 Άλιμος, Άλιμος, Fax: Fax: 210 210 998 998 4953 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174

80 96

Ιανουάριος-Φεβρουάριος // Ioύλιος-Αύγουστος 2017 2016

998/GR/12-01//1003(3)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Menarini Hellas A.E. - Αν. Δαμβέργη 7, 104 45 Αθήνα, Τ.: 210 8316111-13, F.: 210 8317343 info@menarini.gr, www.menarini.gr

GR-MEN-ADV-1-05/2017

μειώνοντας μόνο την απόσταση

ISSN: 2241-0961 2241-0961 ISSN:

0 34 54

## ΙIOYΛ-ΑΥΓ ΙΑΑΝΝ--Φ ΦΕΕΒΒ 22 00 11 676

ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΦΙΛ

Ο οο διοικητής Ο πιο πιο καλός καλός διοικητής Γιώργος Καλαμίτσης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Πασχάλης Αποστολίδης Πασχάλης Αποστολίδης Κώστας Μπαργιώτας

035 ///Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 044 2017 2016 /// ###035 Ιανουάριος-Φεβρουάριος

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΡΕΠΟΡΤΑΖ 4ο 4ο Clinical Clinical

w ww ww w .. vv ii rr uu ss .. cc oo m m .. gg rr II SS SS N N :: 22 22 44 11 -- 00 99 66 11

Αφιέρωµα

Εµβόλια

Αφιέρωμα

Εμβόλια

Αφιέρωμα

S PO

ES R

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ

561

SS POS RE

21-0114

Οφθαλμολογικές Παθήσεις