Pharma and Health Business #52, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018 by ethosMEDIA

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

// ##052 035 //Νοέμβριος-Δεκέμβριος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 20162241-0961 ISSN: 2241-0961 / #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 2018 ISSN:

998/GR/12-01//1003(4)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

0 35 52

## ΙNOE-ΔΕΚ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 11 68 # ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

035

ΠΡΟΦΙΛ

πιο καλός ο διοικητής ΟΡΕΠΟΡΤΑΖ  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ERNs: Απούσα η Ελλάδα

ΠΡΟΦΙΛ

Συνέντευξη V. Andriukaitis Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός ο διοικητής

 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Η Ευρώπη των ανισοτήτων ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

4ο Συνέντευξη D. Khanna Clinical Αποστολίδης Πασχάλης Research Conference  4 th MedTech Conference: ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές Σε εκκρεμότητα ο κλάδος 4ο Clinical µελέτες των ιατροτεχνολογικών Research Conference προϊόντων w w wTank . v i rγια u sκλινικές .com.gr Think ISSN: 2241-0961 µελέτες

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Εµβόλια Γονιδιακές Θεραπείες Αφιέρωµα Εµβόλια

Η Gilead Sciences είναι μια πρωτοπόρος βιοφαρμακευτική εταιρεία η οποία ερευνά, αναπτύσσει και διαθέτει καινοτόμες θεραπείες σε τομείς με σημαντικά θεραπευτικά κενά. Αποστολή της εταιρείας είναι να προάγει τη θεραπευτική φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή σε όλο τον κόσμο. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων), στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση) και πρόσφατα στον τομέα της Αιματολογίας/ Ογκολογίας. Σήμερα, το 51% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Το ποσοστό αυτό καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

Αφιέρωμα

Εμβόλια

GR/PR/0003/17

Για να νιώθουν οι άνθρωποι καλύτερα και να ζουν περισσότερο

Λ. Κηφισίας 266, 152 32 Αθήνα, Τηλ.: 210 6882100, www.gr.gsk.com

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

08 20

8 Ρεπορτάζ ERNs: Απούσα η Ελλάδα Συνέντευξη V. Andriukaitis 14 Ρεπορτάζ Η Ευρώπη των ανισοτήτων Συνέντευξη D. Khanna 20 Άρθρο Γιώργος Βογιατζής «Γιατί αποτυγχάνουν οι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα υγείας» 31 Αφιέρωμα Γονιδιακές Θεραπείες 32 Άρθρο Ευάγγελος Φιλόπουλος «Γονιδιακή Θεραπεία: Τι είναι και πώς λειτουργεί»

34 Ρεπορτάζ Ο μηχανισμός της γενετικής θεραπείας 36 Άρθρο «Αντιμετωπίζοντας τον καρκίνο: Πώς να εξαφανίσεις έναν δολοφόνο» 40 Άρθρο «Εντοπίζοντας τις γονιδιωματικές μεταβολές»

40 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου aliferopoulou.i@ethosmedia.eu

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

052

# ΝΟΕ-ΔΕΚ 2018 τιμή τεύχους 10€

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βασιλική Αγγουρίδη agouridi.v@ethosmedia.eu

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Βούλα Καραντζά karantza.v@ethosmedia.eu

Περισσότερα από 100 χρόνια ασταμάτητης αναζήτησης, είναι μόνο η αρχή. Αυξάνουμε την προσπάθεια, από το μοναδικό μας στόχο, τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.

Menarini Hellas A.E. - Αν. Δαμβέργη 7, 104 45 Αθήνα, Τ.: 210 8316111-13, F.: 210 8317343 info@menarini.gr, www.menarini.gr

GR-MEN-ADV-01-09-2018

μειώνοντας μόνο την απόσταση

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

42 Ρεπορτάζ Σημείο-«κλειδί» για τις μεταστάσεις βρήκαν οι επιστήμονες 44 Gene News 49 Αφιέρωμα Εμβόλια 50 Ρεπορτάζ Δέσμευση των υπουργών Υγείας της ΕΕ για τα εμβόλια 56 Άρθρο Ανδρέας Κωνσταντόπουλος: Έφηβοι και εμβολιασμός

60 Άρθρο Αγόρια & HPV: Ενδυνάμωση της εμβολιαστικής κάλυψης και στα δύο φύλα 64 Vaccines News C

68 Ρεπορτάζ Η Υγεία της Ευρώπης με μια ματιά: Οι δαπάνες στο επίκεντρο 74 Ρεπορτάζ Πολλαπλή σκλήρυνση: Αναπτύσσοντας νέο διαγνωστικό «όπλο»

CMY

78 Ρεπορτάζ 4th MedTech Conference: Σε εκκρεμότητα ο κλάδος των ιατροτεχνολογικών προϊόντων

92 VRS

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ:

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαρία Ανδριώτη andrioti.m@ethosmedia.eu

T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.alivemag.gr • www.hrima.gr • www.insuranceworld.gr

ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

EDITΟRIAL

ία Πλήγμα στην Υγε νιαδάκη... η περίπτωση Μα

Ας είμαστε ρεαλιστές. Ικανοί τεχνοκράτες που να μην έχουν συνεργαστεί με τον ιδιωτικό τομέα δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο.

είας. στον χώρο της Υγ έχει βαρύ τίμημα κη είνες δά εκ ια σε αν Μ λά υ αλ Νίκο οεκτάσεις, Η περίπτωση του και δικαστικές πρ ές τα ικ λιτ με ι πο τα ις ύν στ ασχολο Δεν αναφέρομαι τεχνοκρατών που ν αξιοπιστία των ιών της Υγείας. εσ ηρ Υπ ν τω που αφορούν τη ι τη Διοίκηση κα ς εία Υγ ι χωρίς ς τη ά Οικονομικ ική Υγείας κινείτα ιρά ετών, η Πολιτ σε ί αϊκού επ ημ , αδ ώς ακ υχ στ δυ εμπλοκή ενός η , ες ψί Σε μια χώρα που, λη εο ιδ ι ικό και δογματισμούς κα ριέρα στο εξωτερ τεκμηρίωση, με ς, ακαδημαϊκή κα δέ δυνατή ου η σπ ερ ς ότ λέ ιρ κα χε αποτελεί τη τεχνοκράτη με α, μέ το ό τικ ιω ιδ σία στον διεθνή προϋπηρε , αλλά . εξέλιξη τον κ. Μανιαδάκη ψία όχι μόνο για πο edia χυ m al κα ci νη so μέ τα ξη υ χώρου. Ήδη, το Πλέον, υπάρχει αυ ύς κο αϊ ημ αδ ς όμως ους τους ακ και αδίκους. Χωρί συλλήβδην για όλ όλια επί δικαίους χώρα. σχ ως ά τικ με ισ ου ορ ήσ αφ ωρ είναι γεμάτα νατόν να προχ δυ αι είν ν δε ξη οστήρι τεί με τεχνοκρατική υπ ν έχουν συνεργασ κράτες που να μη νός νο γο τεχ γε οί το αν ε, Ικ . στ τές ον κόσμο. Άλλω στ ά Ας είμαστε ρεαλισ εν υθ πο υν ιρ και τις εμπε ίες α δεν υπάρχο ιήσει τις γνώσεις τον ιδιωτικό τομέ πο ιο αξ να εί υμ μέας επιθ ι όχι ρετσινιά. ότι ο ιδιωτικός το ελεί παράσημο κα οτ απ ε η άτ κρ νο ενός τεχ ορμή να κάνουμ δάκη ας γίνει η αφ ια ς αν ού Μ τικ κ. μα υ εσ το , ελ ιπόν και αποτ Η περίπτωση, λο στηρούς κανόνες αυ ν με τω ου η ίσ έσ σπ σχ θε τη για μια νέα αρχή. Να ν κανόνων αυτών ευνα της εφαρμογής τω πλήξουμε την έρ να , κά σι φυ ς, τρόπους ελέγχου ρί Χω α. μέ ών το τικ ό ιω τικ ιδ τον ιδιω ύλια των τεχνοκρατών με πλείστον, σε κονδ σίζεται, ως επί το βα υ πο , εία Υγ στην εταιρειών.

Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ERNs-European Reference Networks

ΕΥΡΩΠΑΪΚΆ ΔΊΚΤΥΑ ΑΝΑΦΟΡΆΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΠΆΝΙΕΣ ΠΑΘΉΣΕΙΣ

Απούσα η Ελλάδα Το PhB βρέθηκε στο 4ο Συνέδριο ERNs στις Βρυξέλλες, όπου κοινό ζητούμενο αποτέλεσε η ανάγκη μεγαλύτερης ενσωμάτωσης των Δικτύων στα εθνικά συστήματα υγείας

της Βασιλικής Αγγουρίδη

τον μακρύ κατάλογο των ανεκμετάλλευτων ευκαιριών για τη χώρα και τους ασθενείς μπορεί να ενταχθεί η απουσία ελληνικών μονάδων υγείας από τα υπάρχοντα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς (ERNs) σπάνιων και περίπλοκων ασθενειών. Το PhB βρέθηκε στο 4ο Συνέδριο ERNs στις Βρυξέλλες, όπου κοινό ζητούμενο αποτέλεσε η ανάγκη μεγαλύτερης ενσωμάτωσης των Δικτύων στα εθνικά συστήματα υγείας. Μισό εκατομμύριο άτομα στην Ευρώπη διαγιγνώσκονται με ένα σπάνιο νόσημα κάθε χρόνο, πρόκληση που «καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη» σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τι είναι τα ERNs Πρόκειται για εικονικά δίκτυα, στα οποία συμμετέχουν πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης και ειδικοί από όλη την Ευρώπη. Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς επιδιώκουν να βελτιώσουν τη διάγνωση και την πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες. Έχουν ως στόχο να διευκολύνουν τη συζήτηση για τις πολύπλοκες ή σπάνιες παθήσεις που χρήζουν άκρως εξειδικευμένης θεραπευτικής αγωγής και συγκέντρωσης γνώσεων και πόρων. Στο πλαίσιο της διάγνωσης και της περίθαλψης ασθενών, τα μέλη ενός Ευρωπαϊκού Δικτύου Αναφοράς διαβουλεύονται και ανταλλάσσουν πληροφορίες και γνώσεις με άλλα μέλη του δικτύου τους.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς επιδιώκουν να βελτιώσουν τη διάγνωση και την πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες

Σε «εικονικές» συνεδριάσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα, μέλη του Δικτύου συνδιαλέγονται με εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων, μέσω μιας ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας και εργαλείων τηλεϊατρικής. Παράλληλα, πέρα από τη διάγνωση και τη θεραπεία, τα δίκτυα συντάσσουν κατευθυντήριες γραμμές, διευκολύνουν τη διενέργεια κλινικών μελετών μεγάλης εμβέλειας για την καλύτερη κατανόηση των νοσημάτων, συνδράμουν στην προσπάθεια ανάπτυξης νέων φαρμάκων και ιατρικών συσκευών, χάρη στη συγκέντρωση δεδομένων για τους ασθενείς, αλλά και νέων μοντέλων περίθαλψης, καθώς και λύσεων και εργαλείων ηλεκτρονικής υγείας.

Η ενσωμάτωση Η διασύνδεση παρόχων υγείας, μονάδων και επιστημόνων με τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς, τα εμπόδια που συναντά η ενσωμάτωση των τελευταίων με τα εθνικά συστήματα υγείας, αλλά και η πορεία τους μέχρι σήμερα, απασχόλησαν ιδιαιτέρως τις εργασίες του 4ου Συνεδρίου. Τα πρώτα ERNs ξεκίνησαν να λειτουργούν τον Μάρτιο του 2017, με τη συμμετοχή περισσότερων των 900 άκρως εξειδικευμένων μονάδων υγειονομικής περίθαλψης από 300 και πλέον νοσοκομεία σε 26 χώρες της ΕΕ. Επί του παρόντος, 24 Δίκτυα ασχολούνται με διάφορα θεματικά πεδία, όπως οι διαταραχές των οστών, ο παιδικός καρκίνος και η ανοσοανεπάρκεια. Παρά τα πρώτα θετικά αποτελέσματα και

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

τα διαφαινόμενα οφέλη για τους ασθενείς, η διαδικασία αποδεικνύεται μακρά και με αρκετά εμπόδια. Πέρα από την ανισορροπία στη συμμετοχή των κρατών-μελών στα Δίκτυα, το σύστημα έχει αρχίσει να παρουσιάζει σημάδια κούρασης και πίεσης. Εκφράστηκαν δε ακόμη φόβοι και για κάποιες αποχωρήσεις μονάδων από Δίκτυο, λόγω της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν. Αυτό που τονίστηκε, πάντως, ιδιαίτερα από τους συμμετέχοντες στο πλαίσιο του Συνεδρίου ήταν η προσαρμοστικότητα του εκάστοτε Δικτύου στις ιδιαιτερότητες κάθε εθνικού συστήματος υγείας. Το ζήτημα της ευελιξίας συνδέεται άμεσα και με το εμπόδιο της γλώσσας, που τέθηκε από εκπροσώπους φορέων, οι οποίοι ανέδειξαν τα προβλήματα που προκύπτουν συχνά στις διαδικασίες λόγω της γλωσσικής ποικιλίας των μονάδων που απαρτίζουν τα Δίκτυα. «Οι σύλλογοι ασθενών δεν είναι μεταφραστές. Οι πάροχοι υγείας δεν είναι μεταφραστές» ανέφερε, μεταξύ άλλων, εκπρόσωπος Συλλόγου Ασθενών από τη Βρετανία, ζητώντας να βρεθεί μια λύση. Βέβαια, τόσο το θέμα της γλώσσας όσο και πολλά από τα εμπόδια που προκύπτουν στη λειτουργία των δικτύων συνδέονται με τους διαθέσιμους πόρους. Ειδικά για τα φτωχότερα κράτη-μέλη, η χρηματοδότηση και η αποζημίωση των υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται αποτελεί βασικό ζητούμενο. Παράλληλα, διάχυτη ήταν η ανησυχία για τη συμμετοχή των βρετανικών μονάδων

και επιστημόνων στα ERNs μετά το Brexit. Αρκετά από τα Δίκτυα αυτά συστάθηκαν με βρετανική πρωτοβουλία και λειτουργούσαν, μέχρι πρόσφατα, με Βρετανούς επικεφαλής. Αν και οι περισσότεροι εξέφραζαν την ελπίδα πως η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ δεν θα σημάνει και την έξοδό τους από τα Δίκτυα, για τους περισσότερους η περιθωριοποίηση των βρετανικών μονάδων, σε οποιονδήποτε βαθμό, θα είναι μια αρνητική εξέλιξη. Ο Martin Seychell, αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ωστόσο, υποστήριξε πως το εγχείρημα βρίσκεται ακόμη στην αρχή του. «Για αυτό, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα προβλήματα και να αναζητήσουμε τρόπους να τα διαχειριστούμε» συμπλήρωσε.

Στην Ελλάδα; Δυστυχώς, η χώρα μας δεν έχει καταφέρει, προς το παρόν, να επωφεληθεί από τη συμμετοχή στα υπάρχοντα Δίκτυα. Με εξαίρεση το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αποτελεί μέλος του JARC –της κοινής δράσης για τους σπάνιους καρκίνους (συμμετέχουν φορείς από 18 κράτη-μέλη, όπως υπουργεία υγείας, πανεπιστήμια, ινστιτούτα, ιατρικές εταιρείες κ.λπ.) που έχει διαμορφώσει τις προσπάθειές της γύρω από τα ERNs–, δεν υπάρχει φορέας από την Ελλάδα που να συμμετέχει άμεσα σε κάποιο από τα Δίκτυα.

Η χώρα έχει εκπρόσωπο στο Συμβούλιο των Κρατών-Μελών για τα ERNs, μια διοικητική υπάλληλο του Υπουργείου Υγείας, ο ΕΟΠΥΥ αναφέρεται ως φορέας επικοινωνίας, αλλά προς το παρόν δεν έχει καταφέρει να ενταχθεί κάποια μονάδα σε Δίκτυο. Ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας, η συμμετοχή στα ERNs για τις σπάνιες παθήσεις θα ήταν σημαντική, καθώς θα βελτίωνε την πρόσβαση στη διάγνωση και τη θεραπεία, μειώνοντας τους χρόνους, βελτιώνοντας και σώζοντας ζωές, και κατ’ επέκταση θα οδηγούσε σε εξοικονομήσεις. Ο Επίτροπος Υγείας όμως δεν αποδίδει την απουσία της Ελλάδας σε έλλειψη ενδιαφέροντος. Όπως ανέφερε στην τοποθέτησή του, η ενσωμάτωση οποιουδήποτε ERN στα Συστήματα Υγείας είναι δύσκολη, αλλά είναι απαραίτητη συνθήκη. Ζήτησε δε να ασκηθεί πίεση στις κυβερνήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, αναδεικνύοντας τη σημασία για τον ασθενή. «Ο ασθενής μπορεί να καθησυχαστεί με τη σωστή και σαφή διάγνωση» σημείωσε. Αναγνώρισε, βέβαια, ότι χρειάζεται ξεκάθαρη προσέγγιση στη χρηματοδότηση, αλλά ο μελλοντικός προϋπολογισμός συζητείται. Ειδικότερα για την Ελλάδα, αναγνώρισε, μιλώντας στο PhB, ότι η χώρα βρισκόταν σε δεινή δημοσιονομική θέση, που αξίωνε διαφορετικές προτεραιότητες. Ωστόσο, όπως υποστήριξε ο Vytenis Andriukaitis, η Αθήνα είναι διατεθειμένη να δρομολογήσει την ένταξή της σε ERN κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο.

Αυτό που τονίστηκε από τους συμμετέχοντες στο Συνέδριο ήταν η προσαρμοστικότητα των Δικτύων στις ιδιαιτερότητες κάθε συστήματος υγείας

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Τώρα είναι η ευκαιρία για την Ελλάδα

Vytenis Andriukaitis Ευρωπαίος Επίτροπος για την Υγεία και τα Τρόφιμα

ΕΡ_Επίτροπε, πώς αξιολογείτε μέχρι τώρα την προσπάθεια ανάπτυξης των ERNs; Έχουμε απτά αποτελέσματα ή συγκεκριμένα παραδείγματα επιτυχούς επικοινωνίας; Μπορούμε να δούμε επιτάχυνση της διάγνωσης ή της πρόσβασης στη θεραπεία; ΑΠ_Αρχικά, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τα ERNs ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2017. Μέσα σε αυτό το διάστημα δημιουργήθηκαν 24 Δίκτυα, πλήρως λειτουργικά. Αυτό επετεύχθη αξιοποιώντας εργαλεία της ψηφιακής υγείας, δημιουργώντας ένα διαλειτουργικό σύστημα ψηφιακών υπηρεσιών, το οποίο μπορεί να συνδέει απευθείας διαφορετικά νοσοκομεία, αλλά και ένα ψηφιακό σύστημα διαχείρισης ασθενών, που μας επιτρέπει να εργαστούμε απευθείας, χρησιμοποιώντας τυποποιημένους φακέλους ασθενών, εικόνες κ.λπ. Οι κλινικοί ιατροί είναι, λοιπόν, τώρα σε θέση να δίνουν γνωμάτευση, μέσω Δικτύων, στους ασθενείς, όπου βρίσκονται, επειδή η ιδέα ήταν να δημιουργηθούν μέσα που θα μας βοηθήσουν στην ψηφιακή συνεργασία, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την παρακολούθηση, τη συλλογή και την ανταλλαγή δεδομένων, τη συμμετοχή σε γνωματεύσεις και ιατρικές αξιολογήσεις με τοπικούς, αλλά και με περιφερειακούς επαγγελματίες υγείας. Δεν έχει σημασία σε ποια περιοχή βρίσκεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αναφοράς. Για παράδειγμα, αν βρίσκεται στο Βίλνιους, μπορεί να ασχοληθεί με ασθενείς με σπάνιες παθήσεις στη Δανία ή τη Νορβηγία. Προσπάθεια γίνεται για ισχυρότερη υποδομή, αλλά ήδη, μέσα σε 18 μήνες, περισσότεροι από 200 ασθενείς διαγνώστηκαν και θεραπεύτηκαν. Βλέπουμε μεγάλη πρόοδο, αλλά γνωρίζουμε ποια είναι τα προβλήματα. Μεταξύ αυτών είναι ο κατακερματισμός, η οικονομική σταθερότητα, η ανάγκη για πιο ενεργή συμμετοχή των κυβερνήσεων, ώστε να εντάξουν τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς στα συστήματα υγείας, αλλά και η πληροφόρηση των γενικών ιατρών σχετικά με τις δυνατότητες. Επιπροσθέτως, η ενίσχυση των εθνικών σημείων επαφής, ώστε να μπορούν να συλλέγουν δεδομένα και να αναπτύσσουν πλατφόρμες, να επικοινωνούν και να προετοιμαστούν για την επόμενη πρόσκληση, στις αρχές του 2019.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΕΡ_Γνωρίζουμε ότι το Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι μέλος του JARC, το οποίο έχει διαμορφώσει τις προσπάθειές του γύρω από τα ERNs. Ο ΕΟΠΥΥ είναι το εθνικό σημείο επαφής, ενώ έχει οριστεί ένας διοικητικός υπάλληλος του Υπουργείου Υγείας ως εκπρόσωπος. Πέραν αυτών όμως, μέχρι στιγμής, καμία ελληνική μονάδα υγείας δεν έχει ενταχθεί σε κάποιο από τα Δίκτυα. Πώς κρίνετε το επίπεδο συμμετοχής της Ελλάδας; ΑΠ_Η Ελλάδα είναι πολύ ενεργή στον τομέα του καρκίνου. Ειδικά στον τομέα του καπνίσματος, γίνονται προσπάθειες ενημέρωσης των πολιτών για τις επιβλαβείς του επιπτώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρώ το μαθητικό τετράδιο που δημιουργήθηκε από Έλληνες καθηγητές, που μας παρουσιάστηκε σε μια διάσκεψη για τον καρκίνο στο Βατικανό και το οποίο παρέχει στους μαθητές χρήσιμες πληροφορίες κατά του καπνού, όταν στην Ελλάδα έχει υψηλό ποσοστό καπνιστών. Αλλά, κοιτάχτε, πρέπει να πω ότι είμαι πολύ περήφανος για την Ελλάδα, γιατί η Ελλάδα ήταν υπό τόσο δύσκολες συνθήκες οικονομικά, υπό αυστηρές δημοσιονομικές υποχρεώσεις. Τώρα υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες για συνεργασία και οι ελληνικές αρχές ίσως μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ανταποκριθούν στην επόμενη πρόσκληση, ώστε πιθανόν να αιτηθούν τη συμμετοχή τους σε κάποιο από τα Δίκτυα. Φυσικά, γνωρίζετε πολύ καλά την κατάσταση της Ελλάδας. Έχετε έλλειψη νοσηλευτών, γενικών ιατρών, γενικά έλλειψη εργαζομένων σε νοσοκομεία. Για παράδειγμα, χάνετε γιατρούς, επιστήμονες που οδηγούνται στο εξωτερικό, στη Γερμανία για να εργαστούν. Οι προκλήσεις είναι πολλές και οι δυσκολίες παραμένουν, πρέπει να το κατανοήσουμε όλοι. Αλλά μπορούμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα να προχωρήσει και στην επόμενη πρόσκληση να υποβάλει αίτηση. ΕΡ_Οπότε είναι ζήτημα έλλειψης πόρων και όχι βούλησης; ΑΠ_Πρώτον, είναι έλλειψη επενδύσεων σε δομές υγειονομικής περίθαλψης, έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, έλλειψη οικονομι-

«Τώρα η Ελλάδα έχει μια καλή ευκαιρία να εξετάσει κατά πόσο είναι ικανή να επενδύσει στον τομέα κάποιων σπάνιων παθήσεων», Vytenis Andriukaitis

κών πόρων και έλλειψη νέου εξοπλισμού. Φυσικά, επίσης, θα πρέπει να συλλέγετε κλινικά δεδομένα ασθενών. Αλλά τα τελευταία χρόνια ήταν τόσο δύσκολα για την Ελλάδα. Βέβαια, η χώρα είναι πλέον σε καλύτερη θέση και καλωσορίζουμε τη θετική αυτή εξέλιξη. Τώρα όμως που βρισκόμαστε στη διαδικασία οργάνωσης της επόμενης πρόσκλησης, έχει μια καλή ευκαιρία να εξετάσει κατά πόσο είναι ικανή να επενδύσει στον τομέα κάποιων σπάνιων παθήσεων. Ακόμη κι αν οι ελληνικές υγειονομικές δομές δεν πληρούν τις προϋποθέσεις να ενταχθούν οι ίδιες σε κάποιο Δίκτυο, μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρουν συνέργειες με νοσοκομεία ή κέντρα άλλων χωρών. Μπορούμε να βοηθήσουμε την ελληνική κυβέρνηση, τα ελληνικά νοσοκομεία και ερευνητικά κέντρα να διασυνδεθούν με αντίστοιχα άλλων κρατών-μελών. ΕΡ_Οπότε η ελληνική κυβέρνηση γνωρίζει τα ERNs και τις δυνατότητές τους; ΑΠ_Ναι. Έχω βρεθεί σε συζητήσεις με τον Έλληνα υπουργό, σε δύσκολες περιόδους, και ορισμένες φορές σκέφτομαι τι θα έκανα εγώ αν ήμουν στη θέση του υπουργού Υγείας της Ελλάδας, σε δύσκολες καταστάσεις. Είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά, με ιδιαίτερα διαφορετικές προκλήσεις και ερωτήματα. Ξέρω όμως ότι ο Έλληνας υπουργός είναι ανοιχτός, ειλικρινής και πρακτικός. Σε μια δύσκολη, βέβαια, περίοδο. ΕΡ_Έχουμε όμως τη δυνατότητα να καλύψουμε όλες αυτές τις πρακτικές, δεδομένων των δυσκολιών που έχει αντιμετωπίσει η χώρα; Μπορεί η Επιτροπή

να βοηθήσει την Ελλάδα να συμβαδίσει με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη;

ΑΠ_Η Επιτροπή έκανε τη δουλειά της σε ό,τι αφορά την παροχή πολλών και διαφορετικών εργαλείων, τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν. Γνωρίζουμε, βέβαια, πολύ καλά σε ποιον μπορούμε να στηριχθούμε. Στη μεταξύ μας σχέση. Επειδή είμαι μέρος της ελληνικής κυβέρνησης. Επειδή οι Βρυξέλλες είναι στην Αθήνα. Είναι ο πόνος μας, είναι τα κοινά μας προβλήματα και χρησιμοποιούμε διαφορετικές υποδομές, κοινωνικούς πόρους, τα διαρθρωτικά ταμεία, την εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού, την αξιοποίηση σπουδαστών κ.ο.κ. Θα πρέπει δε να σημειώσουμε και τη μεγάλη πρόκληση που αντιμετώπισε η Ελλάδα με το μεταναστατευτικό. Ήμουν στη Λέσβο, ήμουν στην Αθήνα, βρισκόμουν σε διαφορετικά μέρη στην Ελλάδα, είδα με τα μάτια μου την κατάσταση σε όλες τις κλινικές, τα νοσοκομεία και τα κέντρα και η απόφαση ήταν να προχωρήσουμε μαζί. Τώρα όμως είναι μια καλή στιγμή. Για παράδειγμα, είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα μπορεί να αναστείλει τις περικοπές στις συντάξεις, που σημαίνει ότι μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να αρχίσει σταδιακά να επενδύει περισσότερα χρήματα στο σύστημα υγείας, διαχωρίζοντας το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από τη θεραπεία. ΕΡ_Ποιο είναι το όραμά σας για το μέλλον των ERNs; ΑΠ_Είναι ένα εμβληματικό πεδίο που μπορεί να μας επιτρέψει να βοηθήσουμε ανθρώπους με δύσκολες ασθένειες, να διασφαλίσουμε την πρόσβαση σε καινοτόμες και αποτελεσματικές θεραπείες τώρα, όχι αύριο, αλλά τώρα. Ας το κάνουμε! •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Έρευνα του Economist Intelligence Unit

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΟΝΑ

Η Ευρώπη των ανισοτήτων Μελέτη της Μονάδας Πληροφοριών του Economist καταδεικνύει τις ανισότητες μεταξύ 13 ευρωπαϊκών κρατών στην έκβαση της νόσου. «Κλειδί» αποδεικνύονται οι προληπτικές στρατηγικές και η έγκαιρη πρόσβαση στις θεραπείες.

της Βασιλικής Αγγουρίδη

πειρος διαφορετικών ταχυτήτων και στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα αποδεικνύεται η Ευρώπη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι ο αριθμός των θανάτων στη Γηραιά Ήπειρο από τη νόσο θα πλησιάσει τις 388 χιλιάδες το 2018. Με το κόστος σε ανθρώπινες ζωές και χρήματα για τα συστήματα υγείας να είναι αδιαμφισβήτητα υψηλό, ερωτήματα γεννιούνται για τον τρόπου με τον οποίο διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες προσεγγίζουν τη νόσο τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στις απαραίτητες θεραπείες. Απαντήσεις επιχειρεί να δώσει μελέτη της Μονάδας Πληροφοριών του Economist. Τα αρχικά αποτελέσματα της εν εξελίξει μελέτης, που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπα-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ϊκό Φόρουμ για τον Καρκίνο στις Βρυξέλλες, καταδεικνύουν τις a priori διαφορές 13 χωρών στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα. Όπως διαφάνηκε, οι χώρες με τα καλύτερα αποτελέσματα φαίνεται πως έχουν θέσει σε εφαρμογή αποτελεσματικές πολιτικές πρόληψης και δίνουν προτεραιότητα στην έγκαιρη πρόσβαση σε νέες, καινοτόμες θεραπείες. Η συγκεκριμένη έρευνα –στην οποία εξετάζεται και η κατάσταση στην Ελλάδα– θα τρέξει έως την άνοιξη του 2019, με επισκέψεις σε κάθε χώρα, όπου θα διεξαχθούν και εργαστήρια με τη συμμετοχή όλων των εταίρων. Οι χώρες που εντάχθηκαν στη μελέτη είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ισπα-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

νία, η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελλάδα. Οι δείκτες αξιολόγησης της επίδοσης κάθε χώρας είναι διάφοροι, αλλά κατανέμονται σε 5 πεδία που σχετίζονται με την ενημέρωση των πολιτών, την πρόληψη και τον προληπτικό έλεγχο, τη διάγνωση, τη θεραπεία και τη φροντίδα. Ειδικότερα, τα 5 αυτά πεδία είναι:

Ευρωπαϊκή Συμμαχία Καρκινοπαθών. Το PhB βρέθηκε εκεί.

Τα αρχικά ευρήματα

1. Ο καρκίνος του πνεύμονα ως στρατηγική προτεραιότητα 2. Ο καρκίνος του πνεύμονα ως θέμα δημόσιας υγείας 3. Ο καρκίνος του πνεύμονα: μάχη ενάντια στον χρόνο 4. Δυνατότητα αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα 5. Ο καρκίνος του πνεύμονα ως πεδίο καινοτομίας

Η επεξεργασία των αρχικών δεδομένων τοποθετεί την Ελλάδα σε μία από τις υψηλότερες θέσεις σε θανάτους μεταξύ των 13 χωρών, μαζί με την Πολωνία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο. Παράλληλα, αν και βρίσκεται μεταξύ των χωρών οι οποίες, σύμφωνα με τη μελέτη, έχουν ανανεώσει το εθνικό τους σχέδιο κατά του καρκίνου την τελευταία πενταετία, η τελευταία επικαιροποίηση από το Υπουργείο Υγείας έληξε το 2015. Αυτό που κατέστη σαφές είναι πως, ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας, βασικό εμπόδιο στις προσπάθειες των ερευνητών αποτελεί η έλλειψη δεδομένων. Αν και οι επικεφαλής της Ομάδας εμφα-

Κάθε χώρα βαθμολογείται για κάθε δείκτη και η μελέτη στοχεύει στη στήριξη των φορέων λήψης αποφάσεων, παρέχοντας έναν αριθμό προτάσεων για τους τομείς που χρήζουν βελτίωσης. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε πως από την πρώτη εμφάνιση των συμπτωμάτων έως τη διάγνωση μπορεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Οι χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις στον τομέα έχουν μια διαδικασία fast-track διάγνωσης για πιθανούς ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, με κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαδικασία και τον χρόνο παραπομπής. Το Φόρουμ για τον Καρκίνο διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της MSD, σε συνεργασία με τον φορέα ασθενών και επιζησάντων Καρκίνος Πνεύμονα Ευρώπης και την

νίζονται πεπεισμένοι ότι η δυσκολία θα ξεπεραστεί όσο θα εμβαθύνουν στην έρευνα, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει πως στην Ελλάδα ακόμη πασχίζουμε να ξεπεράσουμε τη «χρόνια παιδική ασθένεια» της απουσίας των δεδομένων. Βέβαια, η κατάσταση –που επιβαρύνθηκε στον εκθετικό βαθμό με τη δημοσιονομική κρίση– είναι ακόμη πιο περίπλοκη, αφού επιπλέον πάσχουμε από απουσία επαρκών πόρων, αποτελεσματικού προληπτικού πλαισίου και προγνωστικού ελέγχου, παρηγορητικής φροντίδας, αλλά κυρίως θέλησης εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου, την ίδια ώρα που αγκομαχούμε να εφαρμόσουμε μια επαρκή Πρωτοβάθμια Φροντίδα.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Στα αρχικά, λοιπόν, αποτελέσματα της μελέτης περιλαμβάνονται: 1. Τα τελευταία 15 χρόνια, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων καρκίνου του πνεύμονα είναι υψηλότερος στην Ολλανδία και χαμηλότερος στη Σουηδία. Ο αριθμός των θανάτων από την κακοήθεια είναι υψηλότερος στην Πολωνία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Βρετανία και την Ελλάδα. Ωστόσο, οι αριθμοί είναι σαφώς μικρότεροι σήμερα από ό,τι ήταν 15 χρόνια πριν. Η Φινλανδία έχει επιτύχει τη μεγαλύτερη πρόοδο και πλέον διαθέτει τη μικρότερη συχνότητα θανάτων. Όλες οι υπόλοιπες χώρες έχουν κάνει ελάχιστη ή καθόλου πρόοδο αυτήν τη 15ετία. 2. Έχει επιτευχθεί αύξηση στο ποσοστό των ασθενών που ζουν 5 χρόνια μετά τη

διάγνωση της νόσου, κατά μέσο όρο, από 12% μόλις στο 17% τα 15 αυτά χρόνια. Το μέσο ποσοστό επιβίωσης για το σύνολο των καρκίνων είναι 50-60%. Η Αυστρία, η Σουηδία και η Νορβηγία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης στον καρκίνο του πνεύμονα, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης καταγράφουν η Ρουμανία, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. 3. Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα σε χώρες με σχέδια ελέγχου της κακοήθειας και σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες. Η Σουηδία και η Γαλλία καταγράφουν τις καλύτερες επιδόσεις, ενώ η Φινλανδία έχει ακόμη δρόμο σε αυτό το πεδίο.

4. Το κάπνισμα αποτελεί τον βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, με περίπου το 80% των κρουσμάτων να συνδέονται με το τσιγάρο. Συνεπώς, προγράμματα δημόσιας υγείας για τον έλεγχο και τη διακοπή του καπνίσματος –μεταξύ αυτών και μέτρα που αφορούν στον έλεγχο των e-τσιγάρων– είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Ηγέτιδες χώρες σε αυτόν τον τομέα είναι η Φινλανδία και η Νορβηγία, ενώ η Ρουμανία έχει ελάχιστα σε εφαρμογή. 5. Σε ό,τι αφορά τη θεραπεία, η μελέτη καταγράφει κατά πόσον οι ασθενείς λαμβάνουν θεραπεία, αν είναι διαθέσιμες και αποζημιώνονται οι απαραίτητες εξετάσεις και αν έχουν πρόσβαση σε νέα, καινοτόμα φάρμακα, τα οποία επίσης αποζημιώνονται.

6. Μόνο η Σουηδία και η Πολωνία έχουν συγκεκριμένο σχέδιο ή κεφάλαιο για τον καρκίνο του πνεύμονα στο δικό τους Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο. Η μελέτη τοποθετεί την Ελλάδα στην τετράδα των χωρών (μαζί με την Αυστρία, τη Γαλλία και τη Ρουμανία) που έχουν ανανεώσει το Εθνικό τους Σχέδιο τα τελευταία 5 χρόνια. Θυμίζουμε, βέβαια, ότι η τελευταία επικαιροποίηση αφορά στην περίοδο 2011-2015… 7. Μόλις οι μισές χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Πολωνία, Ισπανία, Βρετανία) έχουν ξεκινήσει ή συμμετέχουν σε δοκιμή που εξετάζει κατά πόσο και με ποιον τρόπο θα μπορούσε να ενταχθεί ο προληπτικός έλεγχος.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Deepak Khanna Senior Vice President & Regional President, EMEAC Oncology MSD

Η ευθύνη στους ασθενείς είναι κοινή

α τελευταία χρόνια, διεθνώς, το βασικό πρόβλημα που ταλανίζει τα κέντρα λήψης αποφάσεων που ασχολούνται με τη φαρμακευτική πολιτική είναι η επίτευξη της ισορροπίας μεταξύ πρόσβασης στην καινοτομία και βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας. Οι συνταγές που επιλέγονται είναι πολλές και σύνθετες και συχνά χρειάζονται ρύθμιση, αναθεώρηση και επανασχεδιασμό. Κοινή συνισταμένη όμως στις περισσότερες από αυτές είναι η αρχή της συνεργασίας. Το PhB συζήτησε το θέμα με τον Deepak Khanna, υψηλόβαθμο στέλεχος της MSD, με πεδίο ευθύνης την Ογκολογία, έναν χώρο υψηλής καινοτομίας, στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τον Καρκίνο στις Βρυξέλλες. Κατά τη γνώμη του, η Ελλάδα θα πρέπει να κινηθεί προς τη λύση των πολυετών συμφωνιών που διασφαλίζουν την πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες σε συνδυασμό με προβλέψιμες δαπάνες. ΕΡ_Κύριε Khanna, η συζήτηση, ειδικά στην Ελλάδα, φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από το κόστος και τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας. Κατά τη γνώμη σας, πώς θα γεφυρώσουμε την πρόσβαση σε καινοτόμες (και κυρίως δαπανηρές) θεραπείες με τους δημοσιονομικούς περιορισμούς στην υγεία; ΑΠ_Πρέπει να εργαστούμε από κοινού, ο-

πότε ένα βασικό σημείο είναι, όπως είπατε, ότι πρέπει να ενθαρρύνουμε την καινοτομία. Πρέπει να διασφαλίσουμε τελικά ότι αυτή η καινοτομία θα φθάνει στους ασθενείς, ότι θα έχουν πρόσβαση. Πρέπει, παράλληλα, να αντιμετωπίσουμε και την πρόκληση του κόστους, να καταστήσουμε προσιτή την καινοτομία, και ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουμε είναι να συνεργαστούμε συλλογικά με τις κυβερνήσεις, ώστε να δουν πώς θα είναι το συνολικό κόστος, και πολλές άλλες κυβερνήσεις μπόρεσαν να βρουν πολυετή σχέδια όπου λένε, εντάξει, τα επόμενα τρία χρόνια είναι αυτός ο αριθμός των ασθενών που μπορούν να θεραπευθούν για τον καρκίνο του δέρματος, αυτός είναι ο αριθμός των ασθενών που μπορούν να θεραπευθούν για καρκίνο του πνεύμονα, έτσι θα φαίνεται το συνολικό κόστος. Αυτό παρέχει στις κυβερνήσεις την προβλεψιμότητα και τη σταθερότητα και μπορούν να προετοιμαστούν και να σχεδιάσουν τις κινήσεις τους. Νομίζω ότι αυτό λειτουργεί πραγματικά καλά, διότι πρόκειται για μια κοινή προσπάθεια από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη. ΕΡ_Άρα, είναι το κόστος και η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας ο κύριος τομέας επικέντρωσης για τους φορείς σχεδίασης πολιτικής; ΑΠ_Δεν νομίζω ότι είναι η κύρια προσοχή.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Νομίζω πως, καταρχάς, πρέπει να δούμε τι είναι η καινοτομία. Αντικαθιστά την καθιερωμένη θεραπεία; Καλύπτει ένα θεραπευτικό κενό; Είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό κενό; Και πώς αξιολογούμε αυτήν την αξία; Το τελευταίο περιλαμβάνει την κλινική αποτελεσματικότητα, την οικονομική αποδοτικότητα, αλλά και μετρήσεις ποιότητας ζωής. Για παράδειγμα, στον καρκίνο του πνεύμονα από τα μεγάλα οφέλη της αύξησης των ασθενών που ζουν περισσότερο μπορεί να προκύψει από τον τρόπο που θα επανέλθουν στην κοινωνία. Πώς να μπορέσουν να επιστρέψουν στις δουλειές τους με ποιότητα ζωής… Νομίζω ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα από ένα ή δύο μέτρα. ΕΡ_Μιλάμε, όμως, σπάνια για ανακουφιστική-παρηγορητική φροντίδα ή για τις ανάγκες των επιζώντων που πάσχουν από καρκίνο. Χρειαζόμαστε μια αλλαγή του κέντρου προσοχής; ΑΠ_Νομίζω ότι αν κοιτάξετε το συνολικό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, με βάση το 2016, βελτιώθηκε περίπου από 10% σε 20%. Όμως, τώρα, με νεότερες καινοτομίες, με έγκαιρες εξετάσεις, με έγκαιρο προληπτικό και διαγνωστικό έλεγχο, αυτό θα βελτιωθεί περαιτέρω. Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι όταν έχουμε ασθενείς που ζουν περισσότερο, σημαντικό είναι το πώς θα τους επαναφέρουμε στην

κοινωνία. Πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε να επιστρέψουν στη δουλειά τους, πώς θα επιστρέψουν στις δραστηριότητές τους, όλα όσα είναι σημαντικά για την ποιότητα της ζωής τους. Πρέπει να εξετάσουμε πώς θα το αντιμετωπίσουμε. ΕΡ_Οι νέες θεραπείες, με την εισαγωγή της ανοσοθεραπείας, έχουν καταφέρει μια σταδιακή αλλαγή των ισορροπιών στη μάχη κατά του καρκίνου. Είναι αυτό αρκετό; ΑΠ_Δεν είναι αρκετό. Κάνουμε μεγάλα βήματα. Βλέπουμε μια γρήγορη βελτίωση στη φροντίδα του ασθενούς. Βλέπουμε, συνολικά, να βελτιώνονται τα ποσοστά επιβίωσης. Αλλά έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας. Εκτιμώ πως, ειδικά στο πεδίο της ανοσογκολογίας, θα υπάρξουν περισσότερες εξελίξεις. Τώρα εξετάζουμε άλλους όγκους, μελετάμε την εφαρμογή της σε 30 διαφορετικούς όγκους, αλλά και σε συνδυασμό με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή άλλους παράγοντες. Έτσι, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για τη συνέχιση της βελτίωσης της ζωής των ασθενών με καρκίνο. ΕΡ_Συνεπώς, πώς οραματίζεστε την πρόληψη του καρκίνου στο εγγύς μέλλον; ΑΠ_Θα υπάρξουν περισσότερες θερα-

πευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση του καρκίνου από ό,τι στο παρελθόν. Το 1996, ο θεράπων ιατρός είχε μόλις 4 φάρμακα για τη διαχείριση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Σήμερα, είναι διαθέσιμες περισσότερες από 19 θεραπευτικές επιλογές (σύμφωνα με τα στοιχεία της IQVIA για το 2017). Αν και το φορτίο του καρκίνου είναι βαρύ, λιγότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από καρκίνο σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ, αν δεν συνυπολογίσουμε τις ηλικιακές διαφορές και την αύξηση του πληθυσμού. Αυτό επετεύχθη χάρη στις προόδους στην πρόληψη, τον διαγνωστικό έλεγχο, τις εξετάσεις και τις θεραπείες. Ωστόσο, δεν έχουμε την τελική λύση εναντίον του καρκίνου: Η πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα ήταν μόλις 20% το 2016. Για να επιτύχουμε περαιτέρω πρόοδο στον καρκίνο πρέπει να εστιάσουμε σε 3 πράγματα: καινοτομία, πρόσβαση και προσιτή κοστολόγηση. Πρέπει να συνεχίσουμε να καινοτομούμε στη φροντίδα του καρκίνου. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όποιος έχει ανάγκη στη θεραπεία θα έχει πρόσβαση σε αυτή. Και πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα υγείας μπορούν να ενσωματώσουν αυτές τις καινοτομίες. ΕΡ_Θα ήθελα να κλείσω με μια ερώτηση σχετική με όσα συζητιούνται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Επιβλέψατε τις δια-

πραγματεύσεις με τη βρετανική κυβέρνηση γύρω από την τιμολόγηση και την αποζημίωση, ως επικεφαλής του ABPI (της Ένωσης Βρετανικής Φαρμακευτικής Βιομηχανίας). Κατά τη γνώμη σας, ποιο είναι το βασικό εμπόδιο που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και το οποίο δυσχεραίνει την επίτευξη ουσιαστικής προόδου;

ΑΠ_Χώρες όπως η Βρετανία, αλλά και η Ιταλία, το Βέλγιο, η Δανία ή η Ολλανδία έχουν δημιουργήσει μηχανισμούς έγκαιρης και ταχύτερης πρόσβασης. Οι κυβερνήσεις έχουν συνήθως τρεις στόχους: θα ήθελαν να διασφαλίσουν την πρόσβαση των ασθενών τους στη φροντίδα, ότι αυτή η φροντίδα είναι η καλύτερη διαθέσιμη και ότι η παροχή της φροντίδας είναι βιώσιμη. Στο Βέλγιο ή την Ολλανδία, μαζί με τις αντίστοιχες κυβερνήσεις, βρήκαμε ευέλικτες λύσεις πρόσβασης, όπως οι πολυετείς συμφωνίες, που επιτρέπουν την πρόσβαση στη θεραπεία για διάφορους τύπους καρκίνου, ενώ διασφαλίζουν δημοσιονομική προβλεψιμότητα. Αυτός ίσως είναι ο δρόμος που πρέπει να επιλέξει η Ελλάδα. Επειδή η πρόκληση του καρκίνου είναι τόσο μεγάλη, όμως δεν υπάρχει μία μοναδική λύση, ούτε ένας παράγοντας μπορεί να την αντιμετωπίσει μόνος του. Ως κοινωνία, έχουμε κοινή υποχρέωση στους καρκινοπαθείς σε όλη την Ευρώπη να συνεργαστούμε. Είμαστε έτοιμοι να εργαστούμε μαζί. •••

ΑΡΘΡΟ

Γιατί αποτυγχάνουν οι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα υγείας Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν και εφαρμόζουν διάφορες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, αλλά χωρίς να πετύχουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Πολλές φορές, είναι αυτές οι πολιτικές που δημιουργούν, αντί να λύσουν, τα προβλήματα.

του Γιώργου Βογιατζή, Ιατρικού Διευθυντή της Genesis Pharma

ναγνωρίζεται σχεδόν από όλους ότι τα σημερινά συστήματα κοινωνικής προστασίας και υγείας παρουσιάζουν μεγάλα προβλήματα, υψηλό κόστος και χαμηλή ποιότητα. Δεν ικανοποιούν αποτελεσματικά τόσο τις ανάγκες υγείας των πολιτών (γήρανση του πληθυσμού, επιδημία των χρόνιων παθήσεων, αυξημένη νοσηρότητα, πρόληψη, διατήρηση της υγείας) όσο και τις αυξημένες προσδοκίες τους. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι υπηρεσίες υγείας βλάπτουν, αντί να ωφελούν, και δεν διαχειρίζονται αποδοτικά τους αυξημένους πόρους. Πάρα πολύ συχνά, τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν και εφαρμόζουν διάφορες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, αλλά χωρίς να πετύχουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Πολλές φορές, είναι

αυτές οι πολιτικές που δημιουργούν, αντί να λύσουν, τα προβλήματα. Τα συστήματα υγείας παραμένουν σχεδιασμένα για την αντιμετώπιση της ασθένειας, και δη των οξέων παθήσεων, αδιαφορούν για την πρόληψη, ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο για την υγεία των πολιτών, ενώ η σπατάλη τους φθάνει σχεδόν στο 30% των συνολικών πόρων. Δεν έχει γίνει αποδεκτό ακόμη ότι όταν επιβάλλονται εκ των άνω πολιτικές στα υπάρχοντα ΕΣΥ για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις, τα οδηγούν σε αναποτελεσματικότητα και μη αποδοτικότητα. Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι για την αντιμετώπιση των νέων αναγκών (χρόνια νοσήματα, πρόληψη, προαγωγή υγείας) απαιτείται ριζικά διαφορετική προσέγγιση, όπως η δημιουργία νέων δομών ενός υποσυστήματος στενά συνδεδεμένου και αρμονικά

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΑΡΘΡΟ

Η σπατάλη [των συστημάτων υγείας] φθάνει σχεδόν στο 30% των συνολικών πόρων

συνεργαζόμενου με τα υπάρχοντα συστήματα, καθώς και η στενή συνεργασία και ο συντονισμός τους. Το νέο σύστημα θα βοηθήσει σημαντικά στην επίλυση πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες και τα ΕΣΥ. Αλλά για να κάνουμε διαφορετικά πράγματα, θα πρέπει πρώτα να δούμε τα πράγματα διαφορετικά. Είναι κοινή παραδοχή ότι τα υπάρχοντα Εθνικά Συστήματα Υγείας δεν αποτελούν σύστημα, ενώ αναγνωρίζεται ότι η παροχή ποιοτικών, ολιστικών υπηρεσιών υγείας, καθώς και η διατήρηση και η προαγωγή της υγείας απαιτούν τη δημιουργία ενός συστήματος. Δεν περιγράφεται όμως τι είδους σύστημα πρέπει να είναι. Υπάρχουν τριών ειδών συστήματα: α) τα απλά, β) τα περίπλοκα και γ) τα πολύπλοκα. Τα απλά συστήματα αποτελούνται από πολύ λίγους παράγοντες και το αποτέλεσμα της απλής, γραμμικής δράσης τους είναι απολύτως προβλέψιμο. Στα περίπλοκα συστήματα (μηχανές, αποστολή ανθρώπων στο διάστημα κ.λπ.) οι παράγοντες είναι περισσότεροι, κάθε παράγοντας έχει μια ορισμένη (γραμμική) δραστηριότητα, αλλά και πάλι το αποτέλεσμα (η έκβαση) είναι απολύτως προβλέψιμο και το σύστημα σταθερό. Επίσης, προβλέψιμη είναι και η αντίδραση των παραγόντων σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα. Αντίθετα, στα πολύπλοκα συστήματα, οι παράγοντες είναι πάρα πολλοί και το αποτέλεσμα των αλληλοεπιδράσεών τους δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί με ακρίβεια. Οι παράγοντες (που συνιστούν το σύστημα) έχουν την ελευθερία και την ικανότητα να αντιδρούν στα ερεθίσματα με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, βασικά μη προβλέψιμους. Την καλύτερη διάκριση

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

μεταξύ των συστημάτων (περίπλοκου/πολύπλοκου) την έδωσε ο βιολόγος Richard Dawkins: Πετάς μια πέτρα και ένα ζωντανό πουλί με το χέρι σου. Ενώ υπακούν στους ίδιους νόμους της φυσικής, γνωρίζοντας λίγες βασικές πληροφορίες για την πέτρα, μπορούμε να προβλέψουμε ακριβώς πού θα προσγειωθεί, ενώ είναι αδύνατο να μαντέψουμε τι θα κάνει το πουλί. Περίπλοκα συστήματα συναντούμε και σε διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες. Η μηχανιστική (γραμμική) προσέγγιση που εφαρμόζεται σε αυτά τα συστήματα οδήγησε σε μεγάλη πρόοδο τον περασμένο αιώνα. Λόγω αυτής της επιτυχίας, η μηχανιστική (νευτώνειος) και η γραμμική σκέψη κυριαρχούν ακόμη και σήμερα (στην επιστήμη, στην πολιτική, στην οικονομία), με αποτέλεσμα να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε λύσεις που ναι μεν έχουν επιτυχία σε περίπλοκα συστήματα, αλλά πενιχρά αποτελέσματα ή/και, σε πολλές περιπτώσεις, αντίθετα από αυτά που επιδιώκουμε, όταν εφαρμόζονται στα πολύπλοκα συστήματα. Η περίπλοκη σκέψη δεν λειτουργεί σε πολύπλοκα προβλήματα. Επενδύουμε πολύ χρόνο και χρήμα στις μεθόδους σχεδιασμού που προέρχονται από τις νευτώνειες πεποιθήσεις. Αυτό συμβαίνει και με τα συστήματα υγείας. Οι σκέψεις, οι δράσεις και οι αλλαγές/μεταρρυθμίσεις που επιχειρούνται τα αντιμετωπίζουν μηχανιστικά (γραμμικά), δηλαδή ως περίπλοκα συστήματα, και για αυτό αποτυγχάνουν. Διότι το σύστημα υγείας αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα, ειδικότερα ένα πολύπλοκο προσαρμοστικό σύστημα (complex adaptive system-CAS), που παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ιδιότητες, οι οποίες, επειδή αγνοούνται, δεν οδηγούν σε επιθυμητά αποτελέσματα.

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των CAS 1. Τ α πολύπλοκα προσαρμοστικά συστήματα είναι πολύπλοκα συστήματα των οποίων οι παράγοντες (τα άτομα στην περίπτωσή μας) μαθαίνουν και προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στις μεταξύ τους σχέσεις και στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Όλα αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. 2. Η συμπεριφορά του συστήματος εξαρτάται από τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις των ατόμων, αλλά και από τις αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί. Η συμπεριφορά των ατόμων βασίζεται περισσότερο στους φυσικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς κανόνες, παρά στις απαιτήσεις του συστήματος. 3. Σ το σύστημα, το όλον είναι μεγαλύτερο και συχνά διαφορετικό από το απλό άθροισμα των μερών. 4. Η χαρακτηριστική του ιδιότητα είναι ότι τα μέλη του συστήματος έχουν την ικανότητα όχι μόνο να μαθαίνουν νέα πράγματα, αλλά να δημιουργούν νέα γνώση από την ανάδραση και τις εμπειρίες. Η γνώση αποτελεί την ενέργεια του συστήματος. 5. Τ α άτομα στο σύστημα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Τα αποτελέσματα του συστήματος οφείλονται στις αλληλεπιδράσεις των ατόμων και στις μεταξύ τους σχέσεις. Όσο πιο πλούσιοι είναι οι δεσμοί και οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων και ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται τόσο πιο σταθερό και βιώσιμο είναι το σύστημα και προσαρμόσιμο στις αλλαγές. 6. Τ ο σύστημα είναι ευαίσθητο στις θετικές σχέσεις των ατόμων, οι οποίες προωθούν τη δημιουργικότητα και αυξάνουν την προσαρμοστικότητα του συστήματος. 7. Η λειτουργία (η τάξη) στο σύστημα αναδύεται από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων και εξαρτάται από την ανατροφοδότηση. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές δεν μπορούν να κατανοηθούν πλήρως, ούτε μπορούν να επιβληθούν έξωθεν του συστήματος. Όσο πιο αργή (και λιγότερο πλού-

σια) είναι η ανατροφοδότηση τόσο μεγαλύτερη καθυστέρηση εμφανίζεται στην ανταπόκριση του συστήματος στις αλλαγές, και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές έχουν πολλές φορές αντίθετα αποτελέσματα. 8. Ο ι πολύπλοκες συμπεριφορές αναδύονται από απλούς κανόνες. Όσο μεγαλύτερη η διαφορετικότητα του συστήματος τόσο πιο πλούσια τα αναδυόμενα μοτίβα. Η απόδοση του συστήματος δεν είναι προβλέψιμη. Στα CAS συστήματα λειτουργούν οι scaling laws (πώς το σύστημα ανταποκρίνεται στη μεγέθυνσή του). Δεν έχει μελετηθεί όμως η επίδρασή τους στον τομέα της υγείας.

Όλοι οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συμφωνήσουν στην αποστολή του συστήματος

9. Τ ο σύστημα αυτο-οργανώνεται. Η δυναμική του συστήματος προκύπτει αυθόρμητα από την εσωτερική του δομή. Η συμπεριφορά του συστήματος διαμορφώνεται από τις δραστηριότητες της χαμηλής ιεραρχίας ατόμων. Η έννοια της αυτο-οργάνωσης δεν υποδηλώνει την απουσία ή κατάργηση της ιεραρχίας, αλλά τη διαφορετική χρήση της. 10. Τα άτομα και το μικροσύστημα των υπηρεσιών υγείας ανήκουν σε μεγαλύτερα συστήματα, τα οποία εξελίσσονται, και τα ανατροφοδοτούν με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν πολλά επίπεδα οργάνωσης στο σύστημα και δεν υπάρχουν σαφή όρια διαχωρισμού. 11. Η ιστορία μετράει. Τα γεγονότα του παρελθόντος επηρεάζουν τα μελλοντικά αποτελέσματα. Κατά συνέπεια, το σύστημα είναι ευαίσθητο στις αρχικές συνθήκες. 12. Κανένας δεν μπορεί να καθοδηγήσει και να ελέγξει το σύστημα, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να το διαταράξει, δίχως όμως να είναι σίγουρος για το αποτέλεσμα. Το σύστημα μπορεί να σχεδιασθεί, αλλά μέχρις ενός σημείου. Δεν υφίσταται κεντρικός έλεγχος. Command-and-control μέθοδοι δεν είναι χρήσιμοι σε CAS. Όταν εφαρμόζονται, μπορεί να πετύχουν πρόσκαιρα, αλλά δεν αποτελούν μακροχρόνιες βιώσιμες πολιτικές, διότι απαιτούν τεράστια προσπάθεια και δύναμη για να διατηρηθούν, και

Η επίτευξη ή όχι των στόχων θα πρέπει να κοινοποιείται στους πολίτες

ΑΡΘΡΟ

το σύστημα έχει την εσωτερική ικανότητα να αντιστέκεται. 13. Στη λειτουργία τους διακρίνονται παράξενοι ελκυστές –μοτίβα συμπεριφοράς–, οι οποίοι οριοθετούν τη συμπεριφορά του συστήματος και μπορούν να το οδηγήσουν σε νέες κατευθύνσεις. Μας βοηθούν να καταλάβουμε γιατί το σύστημα παραμένει σε μια θέση για αρκετό χρονικό διάστημα. 14. Όταν το σύστημα φθάνει σε ένα κρίσιμο σημείο, τότε είναι δυνατόν μικρές διαταραχές σε ένα τμήμα του συστήματος να έχουν τεράστιες επιπτώσεις κάπου αλλού (επιθυμητές ή όχι). Μπορεί να οδηγήσουν το σύστημα σε νέο ελκυστή (μη γραμμική συμπεριφορά). 15. Μερικές συμπεριφορές (το φακελάκι, η άρνηση αξιολόγησης, οι παραβατικές συμπεριφορές κ.λπ.) έχουν φρακταλική δομή, εμφανίζονται σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του συστήματος και, γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς, δεν είναι εύκολη η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους (Τσούκας). 16. Η αύξουσα απόδοση είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα CAS. Ο εγκλωβισμός σε μια κατάσταση υποδεέστερη της βέλτιστης, επίσης, ισχύει σε αρκετές περιπτώσεις. 17. Ιδιαίτερα πλούσιες γίνονται τα τελευταία χρόνια η έρευνα και η βιβλιογραφία για τα πολύπλοκα προσαρμοστικά συστήματα και στον χώρο της υγείας (από τα αρχικά άρθρα της περιόδου του 1970, τα τελευταία χρόνια ο αριθμός ανέβηκε στα 300 τον χρόνο).

Οι περισσότερες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στα ΕΣΥ εξαντλούνται στην οικονομική πλευρά των προβλημάτων

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Οι 5 κανόνες που βελτιώνουν την απόδοση του εθνικού συστήματος υγείας 1. Όλοι οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συμφωνήσουν στην αποστολή του συστήματος (mission statement-τον λόγο ύπαρξης του συστήματος), στις βασικές αξίες που θα διέπουν τη λειτουργία του και σε ένα πλέγμα μετρήσιμων στόχων που πρέπει να επιτευχθούν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. 2. Η επίτευξη ή όχι των στόχων θα πρέπει να κοινοποιείται στους πολίτες. 3. Θα πρέπει να υπάρχει επάρκεια πόρων για την επίτευξη των στόχων. 4. Τα κίνητρα, οι απαγορεύσεις και οι κυρώσεις θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τους συμφωνημένους στόχους. 5. Οι ηγεσίες των κοινωνικών εταίρων, σε όλα τα επίπεδα, θα πρέπει να επιδοκιμάζουν και να προωθούν την επίτευξη των στόχων.

Τα συνηθισμένα λάθη Η πιο προωθημένη άποψη για τα εθνικά συστήματα υγείας σήμερα εξαντλείται στη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα τους για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, στη λειτουργία τους σε περιβάλλον μιας μικτής οικονομίας, στη χρησιμοποίηση της δυναμικής του ανταγωνισμού για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και στην ενσωμάτωση πρακτικών του ιδιωτικού τομέα στη διοίκηση (New Public Management). Αποδείχθηκε όμως ότι αυτά δεν είναι αρκετά.

Μεγάλο πρόβλημα, επίσης, αποτελεί η αντίληψη ότι μπορούμε να «διατάξουμε» το σύστημα (από το Υπουργείο) και αυτό θα συμμορφωθεί

Το ΕΣΥ, σήμερα, έχει αφεθεί στην τύχη του, με τα γνωστά κακά αποτελέσματα. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι ότι δεν αναγνωρίζουμε τις σωστές διαστάσεις του προβλήματος και, κατά συνέπεια, δεν θέτουμε τους σωστούς στόχους, δεν εκπονούμε τις στρατηγικές (πολιτικές) που απαιτούνται για την επίλυσή τους, ούτε δημιουργούμε τις κατάλληλες δομές. Ως πρόβλημα ορίζουμε το χάσμα που δημιουργείται μεταξύ της σημερινής κατάστασης και της κατάστασης στην οποία επιθυμούμε να φθάσουμε. Η απόσταση αυτή θα πρέπει να γεφυρωθεί με τις κατάλληλες ενέργειες. Αν δεν υπάρχει συμφωνία, στρατηγική σκέψη, τότε και οι λύσεις (πολιτικές) που προτείνονται είναι λανθασμένες, όπως και οι στόχοι, κατά συνέπεια θα επιτείνουν τα προβλήματα αντί να τα επιλύουν. Το σύστημα θα αντιδράσει με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που επιθυμούμε, θα προσαρμόζεται σε λάθος κατεύθυνση, κι εμείς θα απορούμε γιατί συμβαίνει αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτυχίας λόγω μη κατανόησης του προβλήματος και των λανθασμένων λύσεων είναι η εξάπλωση και η διαχείριση της επιδημίας των χρόνιων παθήσεων, του μεγαλύτερου προβλήματος υγείας σήμερα, καθώς το 50% του πληθυσμού πάσχει ήδη από ένα τουλάχιστον χρόνιο νόσημα. Είναι όμως επίσης γνωστό ότι το 80% αυτών προλαμβάνονται (όπως και το 40% των κοινών καρκίνων). Επιπλέον, η αντιμετώπισή τους απορροφά το 86% των συνολικών δαπανών για την υγεία, ενώ το έμμεσο κόστος από τη χαμένη παραγωγικότητα 7 μόνο

χρόνιων παθήσεων είναι 4 φορές υψηλότερο από το κόστος των υπηρεσιών για την αντιμετώπισή τους. Οι περισσότερες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στα ΕΣΥ εξαντλούνται στην οικονομική πλευρά των προβλημάτων, στοχεύοντας στον περιορισμό της ζήτησης και της μείωσης της χρηματοδότησης. Τελικά, πετυχαίνουν μείωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων παροχής υπηρεσιών υγείας, αλλά και χειροτέρευση της υγείας γενικότερα. Στα περίπλοκα συστήματα, η διοίκηση, με μεγάλη επιτυχία, μπορεί να στοχεύει στην ελαχιστοποίηση του κόστους. Αντίθετα, στο πολύπλοκο σύστημα της υγείας πρέπει να στοχεύει στη μεγιστοποίηση της αξίας (βελτίωση της υγείας του πληθυσμού, θετικές εμπειρίες για κάθε ασθενή και μείωση της σπατάλης). Μεγάλο πρόβλημα, επίσης, αποτελεί η αντίληψη ότι μπορούμε να «διατάξουμε» το σύστημα (από το Υπουργείο) και αυτό θα συμμορφωθεί. Να επιβάλουμε πολιτικές.

Ιδιαίτερη αποτυχία σημειώνεται και στη δημιουργία της πρωτοβάθμιας φροντίδας 25

ΑΡΘΡΟ

Αδιαφορώντας για το γεγονός ότι τα πολύπλοκα προσαρμοστικά συστήματα δεν ελέγχονται από τα πάνω. Χρειάζονται κι άλλες ενέργειες και προϋποθέσεις για την επιτυχία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποτυχία της αντικαπνιστικής εκστρατείας, ή της συνένωσης των νοσοκομείων. Ιδιαίτερη αποτυχία σημειώνεται και στη δημιουργία της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Παρότι υπάρχουν μεγάλες ανάγκες και σχεδόν όλοι συμφωνούν στη δημιουργία ενός συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας, αυτό δεν κατέστη δυνατόν, διότι δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν οι παράγοντες που θα εγγυόνταν την επιτυχία του. Η πολιτική ηγεσία δεν αντιλήφθηκε τις σωστές διαστάσεις του προβλήματος και δεν

τι, ενώ αναγνωρίζουμε τα προβλήματα ποιότητας και δυσλειτουργίας που υπάρχουν στο σύστημα, προσπαθούμε να τα επιλύσουμε επιβάλλοντας περισσότερους κανόνες, απαγορεύσεις, περιορισμούς και τιμωρίες (όσο περισσότεροι κανόνες κ.λπ. τόσο αυξάνεται η γραφειοκρατία), με στόχο να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των γιατρών, των άλλων λειτουργών υγείας και των άλλων οργανισμών. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες όμως, το σύστημα δεν προσαρμόζεται και δεν βελτιώνεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η αποτυχία της πάταξης της πολυφαρμακίας, η μη συμμόρφωση των γιατρών με τις κατευθυντήριες θεραπευτικές οδηγίες, η χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών.

ανταποκρίθηκε με επάρκεια στον σχεδιασμό και στη διαχείριση του συστήματος. Παραμένει εγκλωβισμένη στη λογική και τις δομές του 1960, παρ’ όλο που οι ανάγκες υγείας έχουν αλλάξει δραματικά. Υπάρχει μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους της Πολιτείας στους λειτουργούς του συστήματος και αντιπαράθεση. Αποφασίστηκε με αυταρχικό τρόπο η δομή και η λειτουργία της πρωτοβάθμιας φροντίδας, δεν διατέθηκαν οι απαιτούμενοι πόροι, δεν υπάρχουν τα σωστά κίνητρα, δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν η ανάδραση. Επιπλέον, δεν υπάρχουν ξεκάθαροι συμφωνημένοι και μετρήσιμοι στόχοι. Το σύστημα έχει λάθος κατεύθυνση, δεν γνωρίζει τι θέλει να πετύχει, δεν υπάρχει προορισμός. Μια άλλη λανθασμένη αντίληψη είναι ό-

Η παραπάνω λανθασμένη προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει μόνο σε περίπλοκα συστήματα, αλλά όχι σε πολύπλοκα. Η ίδια λανθασμένη αντιμετώπιση εφαρμόζεται και στη χρηματοδότηση του συστήματος, με πλαφόν στις τιμές, στις εξετάσεις, στις επισκέψεις, στις συνταγές, στους προϋπολογισμούς (κλειστούς) των μονάδων υγείας. Λαμβάνεται υπ’ όψιν ο μέσος άρρωστος. Αλλά, δυστυχώς, κάθε ασθενής είναι διαφορετικός, ακόμη κι όταν πάσχει από την ίδια κατάσταση. Δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδοτικό και αποτελεσματικό το σύστημα με βάση αυτήν τη γραμμική/νευτώνεια λογική, διότι δεν είναι περίπλοκο, αντίθετα είναι πολύπλοκο προσαρμοστικό σύστημα. Θα πρέπει να ξεφύγουμε από την «τυραννία» του μέσου όρου. Επιπλέον, εφαρμόζο-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ντας πλαφόν, μειώνουμε τις επιθυμητές παραμέτρους του συστήματος, περιορίζουμε τις επιλογές, την πολυμορφία και τη δημιουργικότητα, το παγιδεύουμε σε μη επιθυμητούς ελκυστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα γραμμικής σκέψης που οδήγησε σε μεγάλη πρόοδο την ιατρική επιστήμη είναι οι τυχαιοποιημένες/τυφλές κλινικές μελέτες, τα αποτελέσματα των οποίων αποτελούν τη «βίβλο της Ιατρικής». Ήδη όμως είναι φανερές οι αστοχίες τους, γιατί το πλαίσιό τους είναι υποσύνολο του πιθανού. Η επιλογή του σχεδιασμού επηρεάζει τον τύπο των αποτελεσμάτων. Το μικρό, σχετικά, δείγμα και η προσπάθεια ομοιογενοποίησης των συμμετεχόντων στις κλινικές μελέτες δεν ανταποκρίνονται στην καθημερινή ιατρική πράξη και στην πολυπλοκότητα των ασθενών. Για αυτό και η τυφλή εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων –που βασίζονται στα αποτελέσματα των κλινικών μελετών– δεν προσφέρει τα αναμενόμενα. Καλός μηχανικός γίνεσαι όταν ακολουθείς τις οδηγίες, δεν γίνεσαι όμως καλός γιατρός. Συνεχίζουμε να διατηρούμε τελείως διαφορετικές δομές στην παροχή υπηρεσιών υγείας που δεν συντονίζονται, δεν συνεργάζονται μεταξύ τους –πολλές φορές ανταγωνίζονται– σε βάρος της υγείας των πολιτών. Οι σχέσεις των λειτουργών στις δομές είτε είναι πολύ χαλαρές, είτε ανύπαρκτες, είτε ακόμη, στη χειρότερη περίπτωση, ανταγωνιστικές. Πολλές φορές, οι λειτουργοί υγείας είναι τελείως ανεξάρτητοι και ανεξέλεγκτοι, δηλαδή δεν αντιμετωπίζουμε το σύστημα σαν σύστημα. Ακόμη και στις λίγες σωστές προσπάθειες που έγιναν δημιουργήθηκαν περισσότερα προβλήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτυχίας είναι ο ΕΟΠΥΥ, ένα πολύ χρήσιμο υποσύστημα, που θα μπορούσε να συμβάλει ως ελκυστής και να αλλάξει τη συμπεριφορά του συστήματος. Δημιουργήθηκε από την αρχή (και διαιωνίζεται) ένας τελείως γραφειοκρατικός, αναξιοκρατικός, κομματικός οργανισμός, δίχως όραμα και στόχους. Γνωρίζουμε όμως ότι οι αρχικές συνθήκες δημιουργίας ενός CAS είναι εξαιρετικά κρίσιμες για τη μελλοντική του πορεία. Ήδη, έχει δημιουργηθεί μια ιστορία (path dependency), που απαιτεί πλέον πολύ μεγαλύτερη ενέργεια για να τον επαναφέρουμε στη σωστή πορεία. Κοινό γνώρισμα των πολιτικών των τελευταίων χρόνων είναι η απαξίωση των γιατρών και των άλλων λειτουργών του συ-

στήματος υγείας. Αγνοείται ότι η βελτίωση του συστήματος, η αύξηση της αξίας των παρεχόμενων υπηρεσιών, η επίτευξη των στόχων θα προέλθουν μόνο από τη σωστή συνεργασία των γιατρών, τις θετικές και πλούσιες αλληλεπιδράσεις τους και την επιστημονική και κοινωνική καταξίωσή τους (όπως και των άλλων λειτουργών υγείας). Υπάρχουν όμως και θετικά παραδείγματα, όπως η δημιουργία του ΕΣΥ. Το ΕΣΥ επιβίωσε τόσα χρόνια, παρ’ όλο που η τότε αντιπολίτευση αντιτάχθηκε στην ίδρυσή του, αλλά τελικά το αποδέχθηκε. Πέτυχε διότι έλαβε υπ’ όψιν και τις αρχικές συνθήκες δημιουργίας. Η ανάγκη δημιουργίας του νέου συστήματος ήταν σχεδόν καθολική απαίτηση –το παλιό σύστημα δημιουργού-

Συνεχίζουμε να διατηρούμε τελείως διαφορετικές δομές στην παροχή υπηρεσιών υγείας που δεν συντονίζονται, δεν συνεργάζονται μεταξύ τους

σε πολλά προβλήματα. Υπήρχε η πολιτική βούληση, δόθηκαν επαρκής χρηματοδότηση και κίνητρα, υπήρξε η ενεργός υποστήριξη από μεγάλο μέρος του ιατρικού σώματος. Οι λειτουργοί υγείας πίστευαν σε έναν υψηλό σκοπό και σε αξίες και δρούσαν αναλόγως, με αποτέλεσμα να επικρατήσει μια κουλτούρα που ενίσχυε τη βελτίωση. Συμμετείχαν, καταξιώθηκαν, διορθώθηκαν σε ένα μεγάλο βαθμό αδικίες του παρελθόντος. Το ΕΣΥ είχε πολιτική, επιστημονική, αλλά και συνδικαλιστική ηγεσία στο ύψος των περιστάσεων. Λόγω της απουσίας της γραφειοκρατίας –που δεν είχε προλάβει να δημιουργηθεί–, επικράτησε η εσωτερική (των εργαζομένων) υψηλή αίσθηση της αποστολής του ΕΣΥ, το τι θέλει να πετύχει, μια ξεκάθαρη αίσθηση της ταυτότητάς του

ΑΡΘΡΟ

Κοινό γνώρισμα των πολιτικών των τελευταίων χρόνων είναι η απαξίωση των γιατρών και των άλλων λειτουργών του συστήματος υγείας

(γνωρίσματα που δυστυχώς χάθηκαν σχετικά γρήγορα). Για τη συνέχιση της λειτουργίας του σημαντική σημασία είχε ότι η ανάδραση από τους ασθενείς και την κοινωνία ήταν εξαιρετικά θετική, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, καθώς επίσης ήταν εμφανής και η βελτίωση των υπηρεσιών υγείας. Δυστυχώς, με την πάροδο των χρόνων, το ΕΣΥ δεν εκσυγχρονίστηκε, δεν ακολούθησε τις αλλαγές που συνέβησαν, δεν προσαρμόστηκε, οι αξίες εκφυλίστηκαν, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν ελκυστές (γραφειοκρατική λειτουργία, τοξική κουλτούρα, μη αποδοχή αξιολόγησης, προβληματικές ηγεσίες, απουσία κινήτρων) που το εκτροχίασαν από την αρχική τροχιά του. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχίας είναι η ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Αλλαγή που επετεύχθη σε σύντομο χρονικό διάστημα και μπορεί να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο, προς όφελος των ασθενών, στοχεύοντας πλέον στην ποιοτική συνταγογράφηση και στην αύξηση της ασφάλειας των ασθενών. Οι λόγοι της επιτυχίας μπορούν να αναζητηθούν στο γεγονός ότι δημιουργήθηκε γρήγορα η απαραίτητη τεχνολογία (triggering mechanism), χορηγήθηκαν οι αναγκαίοι πόροι, οι γιατροί προσαρμόστηκαν, διότι κατάλαβαν ότι δεν απειλούσε το status quo και ότι αν δεν την εφάρμοζαν, θα έχαναν. Με τη λειτουργία της η ανάδραση ήταν εξαιρετικά θετική, με αποτέλεσμα να εδραιωθεί και να εξαπλωθεί στο σύστημα. Αντίθετα, απέτυχε η προσπάθεια μείωσης των παραβατικών συμπεριφορών των γιατρών (φορολογική συμμόρφωση, φακελάκι).

Κρίσιμα στοιχεία επιτυχίας Ο νέος τρόπος σκέψης είναι τελείως απαραίτητος για την επιτυχία. Καλούμαστε να αποφύγουμε τον μεγαλύτερο κίνδυνο της σημερινής εποχής: τη γραμμική σκέψη για την πραγματικότητα, η οποία όμως πραγματικότητα είναι βασικά πολύπλοκη και όχι γραμμική και, κατά συνέπεια, με αβέβαιη έκβαση. Αυτό σημαίνει ότι δεν κατανοούμε ότι τα προβλήματα που προσπαθούμε να επιλύσουμε είναι πραγματικά τα προβλήματα που οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε. Οι χθεσινές λύσεις δημιούργησαν τα σημερινά προβλήματα. Η πολυπλοκότητα θεωρείται μια πηγή αποτυχίας και κάτι που πρέπει να μειωθεί ή να διορθωθεί. Στην εποχή της γνώσης, συνεχίζουμε να διαχειριζό-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

μαστε και να κυβερνούμε τα πολύπλοκα συστήματα με «εργαλεία» της βιομηχανικής εποχής. Ένα βασικό πρόβλημα της εκπόνησης των πολιτικών είναι ότι συναλλάσσονται με την αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα όμως δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στη γραφειοκρατία, η οποία θα κληθεί να υλοποιήσει τις πολιτικές. Στη γραφειοκρατία δεν αρέσει να διακινδυνεύει (να αναλαμβάνει ρίσκο) και δεν δρα αν δεν είναι σίγουρη για το αποτέλεσμα. Επιπλέον, δεν έχει καμιά διάθεση να αναλάβει πρωτοβουλίες που να ξεπερνούν τα όρια της περιοχής ευθύνης της. Κατά συνέπεια, είναι πολύ δύσκολο –έως αδύνατο– να πετύχουν οι πολιτικές που απαιτούν υπέρβαση των σημερινών δομών, που απαιτούν συνεργασίες και αλληλεπιδράσεις εντός του πολύπλοκου συστήματος, και έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις. Παραγνωρίζουμε ότι το θέμα της υγείας των πολιτών δεν περιορίζεται στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Είναι πολύ πιο ευρύ και περιλαμβάνει κι άλλα συστήματα. Στη διατήρηση και στην προαγωγή υγείας –εφόσον αποτελεί βασικό στόχο της Πολιτείας–, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν κι άλλες σημαντικές πτυχές της πολιτικής για την υγεία. Οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της φτώχιας, του περιβάλλοντος, της διατροφής, των κατοικιών, των μεταφορών, των εργασιακών σχέσεων, της ασφάλειας κ.λπ., θα πρέπει να συντονίζονται με τελικό στόχο την υγεία. Απαιτείται νέος τρόπος σκέψης, νέα προσέγγιση, νέες παρεμβάσεις, με ανασχεδιασμό των δομών και των διαδικασιών της κυβέρνησης, που σημαίνει ανακατανομή της δύναμης, των πόρων και των πολιτικών. Βασικό στοιχείο επιτυχίας ενός συστήματος υγείας (και όχι μόνο των υπηρεσιών υγείας) είναι η συμμετοχή των πολιτών. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι όταν οι ασθενείς συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων για την υγεία τους, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα, οι εμπειρίες των ασθενών θετικές και βελτιώνεται η συμμόρφωσή τους. Το νέο σύστημα πρέπει να δίνει την ευκαιρία της συμμετοχής, αλλά να ζητά και να λαμβάνει υπ’ όψιν την ανάδραση εκ μέρους των πολιτών. Το πραγματικό όφελος για το σύστημα προέρχεται από την αξιολόγηση και τον επανασχεδιασμό των υπηρεσιών σύμφωνα με την ανάδραση και τη συμμετοχή των πολιτών που συνεργάζονται στενά με τους λειτουργούς υγείας της πρώτης γραμμής. Πολύ κρίσιμο είναι το σημείο της πρόλη-

ψης και της προαγωγής υγείας. Είναι και ευθύνη των πολιτών να ακολουθούν τις σωστές πολιτικές και να συμμορφώνονται με τις οδηγίες των ειδικών. Ιδιαίτερα όταν απαιτείται αλλαγή τρόπου ζωής (εξαρτήσεις, παχυσαρκία, τρόπος ζωής) –αλλά και για τους υγιείς πολίτες–, το σύστημα πρέπει να παρέχει τους πόρους και τις υποδομές για γρήγορη πρόσβαση στις υπηρεσίες, δωρεάν. Οι σχέσεις μεταξύ των πολιτών και των οικογενειακών γιατρών-πρόληψης πρέπει να είναι στενές και πλούσιες, η επαφή τους συχνή, οι αλληλεπιδράσεις θετικές, και όχι απρόσωπες και γραφειοκρατικές και να δημιουργούν αρνητικές εμπειρίες στους πολίτες.

τις επιθυμητές αλλαγές στο σύστημα, ώστε να βελτιωθούν οι διαδικασίες στην παροχή υπηρεσιών υγείας και η έκβασή τους. Η στόχευση στη βελτίωση των διαδικασιών (processes) είναι προτιμότερη από την επίτευξη κάποιου στόχου. Η έκβαση και οι θετικές εμπειρίες των πολιτών όταν έρχονται σε επαφή με τις υπηρεσίες υγείας πρέπει να είναι ο τελικός σκοπός και εξαρτάται από τις αλληλεπιδράσεις των λειτουργών υγείας. Καθετί που βελτιώνει τις αλληλεπιδράσεις αυξάνει τη δημιουργικότητα και την προσαρμοστικότητα του συστήματος. Οι αλληλεπιδράσεις δημιουργούν τη συμπεριφορά του συστήματος και, το πιο σημαντικό, διαμορφώνουν την κουλτούρα του. Κατά συνέπεια, η ιε-

Ο οικογενειακός γιατρός –σύμβουλος υγείας– θα πρέπει να γνωρίζει και τις συνθήκες διαβίωσης και να κατανοεί τις προσωπικές ιδιαιτερότητες των πελατών του και να συντονίζει τις κοινωνικές υπηρεσίες. Αυτό βέβαια δεν επιτυγχάνεται όταν ο οικογενειακός γιατρός του συστήματος έχει 2.000-2.500 πολίτες στη λίστα του και ο χρόνος επίσκεψης εξαντλείται στα 9 λεπτά, ενώ ο χρόνος αναμονής για ραντεβού θα ξεπερνά τους 5-6 μήνες. Πολύ περισσότερο βέβαια όταν ο οικογενειακός γιατρός είναι τελείως ξεκομμένος από τις άλλες δομές του συστήματος. Η καλλιέργεια θετικών σχέσεων μεταξύ των λειτουργών υγείας, των ασθενών και των διαφορετικών δομών του συστήματος υγείας είναι κρίσιμης σημασίας. Οι θετικές σχέσεις και η πλούσια αλληλεπίδραση είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για

ραρχία και η οργανωτική δομή των υπηρεσιών (κλινική, νοσοκομείο, δομές εκτός νοσοκομείου) έχουν μικρότερη σημασία. Είναι υποχρέωση της Πολιτείας να εκπονήσει τις κατάλληλες πολιτικές, να δημιουργήσει το θετικό πλαίσιο της νέας οργάνωσης των υπηρεσιών και του νέου τρόπου αποζημίωσης (νέοι ελκυστές), ώστε να διευκολυνθεί η θετική αλληλεπίδραση των σχέσεων και το σύστημα να αναπτυχθεί προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Η πολιτική ηγεσία και η ανώτατη διοίκηση έχουν πολύ περιορισμένη ισχύ για να διαμορφώσουν άμεσα τη συμπεριφορά και την έκβαση των υπηρεσιών. Είναι αδύνατο να ελεγχθούν οι καθημερινές μυριάδες πράξεις των λειτουργών υγείας, αλλά μπορούν να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα των παρεμβάσεών τους. Για αυτό έχει μεγάλη σημασία η κατανόη-

ΑΡΘΡΟ

Δυστυχώς, με την πάροδο των χρόνων, το ΕΣΥ δεν εκσυγχρονίστηκε, δεν προσαρμόστηκε, οι αξίες εκφυλίστηκαν

ση του τι δημιουργεί τα μοτίβα της λειτουργίας και της συμπεριφοράς των λειτουργών υγείας. Αυτό που μετρά πραγματικά είναι το πώς πραγματοποιείται η παροχή των υπηρεσιών και όχι οι ανεξάρτητες οργανωτικές δομές. Η ανεξάρτητη –μη συνεργαζόμενη– οργανωτική μονάδα τροφοδοτεί το «εγώ», επειδή κάθε λειτουργός υγείας αισθάνεται την ανάγκη να υπερασπιστεί τη συνεισφορά του, ενώ η διασύνδεση και η αλληλεπίδραση μειώνει το «εγώ». Αλλαγή της συμπεριφοράς όμως δεν συμβαίνει χωρίς να υπάρχει κάποιο κίνητρο. Απαιτείται μια βαθύτερη κατανόηση των δεσμών, των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων και των συμπεριφορών των λειτουργών υγείας. Ενώ δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα CAS, μπορούμε να τα διαχειριστούμε. Στο επιχειρησιακό επίπεδο, η ηγεσία (σε όλα τα επίπεδα) αποτελεί κρίσιμο συστατικό επιτυχίας, και ο ρόλος της αναγνωρίζεται ως σπουδαίος παράγοντας για τη βελτίωση της απόδοσης του ΕΣΥ. Τα CAS δεν μπορούν να διοικηθούν με τις παραδοσιακές μεθόδους: διατάζω και ελέγχω. Ίσως η παραδοσιακή προσέγγιση να έχει επιτυχία σε ορισμένες υπηρεσίες (οικονομικές υπηρεσίες, τεχνικές=περίπλοκα συστήματα), όπου το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο. Στις υπηρεσίες υγείας όμως, στις οποίες το αποτέλεσμα δεν είναι προβλέψιμο και δεν εξαρτάται από μία διεύθυνση, χρειάζεται άλλου είδους προσέγγιση. Οι παραδοσιακοί ηγέτες πασχίζουν να περιορίσουν το χάος και να μειώσουν την αβεβαιότητα. Στα CAS, οι ηγέτες ευημερούν στο χάος και απορροφούν την αβεβαιότητα. Δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον εμπιστοσύνης και συνοχής, μένουν σταθεροί στις αρχές και αξίες του συστήματος. Ενθαρρύνουν τις πρωτοβουλίες, συγχωρούν τα λάθη και αναζητούν τις καινοτομίες. Διασφαλίζουν ότι υπάρχουν οι πόροι και οι κατάλληλες δομές για την υλοποίησή τους. Προωθούν την ανοικτή επικοινωνία, τις σχέσεις, τη συνεργασία και προάγουν την ομαδική δουλειά και τη γνώση. Ακούν προσεκτικά, επιζητούν την ανάδραση και μοιράζονται τις πληροφορίες και τη γνώση. Καταδικάζουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των μελών της ομάδας, επειδή γνωρίζουν ότι αυτό θα καθηλώσει την επίδοση ολόκληρης της ομάδας. Διαμορφώνουν και σηματοδοτούν την κουλτούρα του συστήματος. Ηγούνται με βάση την ηθική συμπεριφορά τους και όχι με τη δύναμη του διορισμού τους. Η ηγεσία βασίζεται στην

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

επιρροή της για τη σωστή εκτέλεση των διαδικασιών, επηρεάζουν τον τομέα που ηγούνται δεν προσπαθούν να τον ελέγξουν. Η ηγεσία δεν είναι ρόλος, αλλά συμπεριφορά. Η αλλαγή των αρχών με τις οποίες οι λειτουργοί υγείας εκτελούν τα καθήκοντά τους είναι πολύ πιο σπουδαία από την επίτευξη ενός καθορισμένου στόχου.

Η συμβολή της Πολιτείας Όλοι αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της υγείας –από τις βασικές προτεραιότητες μιας προοδευτικής διακυβέρνησης– και επιθυμούν ένα αξιόπιστο σύστημα υγείας και υπηρεσιών υγείας, που να ανταποκρίνεται με επάρκεια στις ανάγκες υγείας και που δημιουργεί θετικές εμπειρίες στους πολίτες. Η απαραίτητη συμβολή της Πολιτείας προς αυτήν την κατεύθυνση είναι να συντονίσει και να εκπονήσει τις αντίστοιχες πολιτικές και να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον, με την προϋπόθεση ότι θα λάβει υπ’ όψιν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πολύπλοκου προσαρμοστικού συστήματος υγείας, τα κρίσιμα σημεία επιτυχίας, και θα αναγνωρίσει τα λάθη. Οι πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν είναι: A. Στο οργανωτικό/επιχειρησιακό πεδίο:  Ο συντονισμός από ένα ενιαίο κέντρο όλων των κυβερνητικών δραστηριοτήτων που επηρεάζουν την υγεία των πολιτών.  Η ενοποίηση των υπηρεσιών υγείας (πρόληψης, πρωτοβάθμιας, νοσοκομειακής) και των κοινωνικών υπηρεσιών σε οργανωτικό και λειτουργικό επίπεδο με κοινό προϋπολογισμό.  Η λειτουργική διασύνδεση του δημόσιου συστήματος υγείας με τον ιδιωτικό τομέα, με στόχο οι σχέσεις να αναβαπτισθούν σε συμβιωτικές, με τη βιολογική έννοια του όρου: οι δύο οργανισμοί αναπτύσσονται μαζί. Ούτε παρασιτικές, ούτε πλήρως ανταγωνιστικές.

B. Στη δημιουργία ελκυστών που θα βοηθήσουν το σύστημα να αλλάξει και να πετύχει τους στόχους:  Η αλλαγή της κουλτούρας (όραμα, αξίες, αξιολόγηση, στόχοι)  Η αλλαγή του τρόπου αποζημίωσης των υπηρεσιών υγείας, με βάση την έκβαση  Η θεσμοθέτηση κινήτρων και αντικινήτρων  Η αξιοποίηση της ανάδρασης. •••

αφιέρωμα

Γονιδιακές Θεραπείες 32

Άρθρο Ευάγγελος Φιλόπουλος

Άρθρο «Αντιμετωπίζοντας τον καρκίνο: Πώς να εξαφανίσεις έναν δολοφόνο»

Άρθρο «Εντοπίζοντας τις γονιδιωματικές μεταβολές»

Ρεπορτάζ Σημείο-«κλειδί» για τις μεταστάσεις βρήκαν οι επιστήμονες

ΑΡΘΡΟ

Γονιδιακή θεραπεία Τι είναι και πώς λειτουργεί

του Ευάγγελου Φιλόπουλου, Χειρουργού, Διευθυντή Κλινικής Μαστού Ευρωκλινικής (τέως Δ/ντή Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας») & Προέδρου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

α γονίδια στα κύτταρα του σώματός σας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία σας, γιατί, όντως, ένα ελαττωματικό γονίδιο (ή γονίδια) μπορεί να σας αρρωστήσει. Αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός, οι επιστήμονες εργάζονται για δεκαετίες για να ανακαλύψουν τρόπους τροποποίησης των γονιδίων ή αντικατάστασης όσων γονιδίων είναι ελαττωματικά με υγιή, για να θεραπεύσουν ή να προλάβουν μια ασθένεια ή άλλη ιατρική κατάσταση. Τώρα φαίνεται πως όλη αυτή η έρευνα για τη γονιδιακή θεραπεία αρχίζει, τελικά, να αποδίδει. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έχει εγκρίνει 16 προϊόντα γονιδιακής θεραπείας, τα πρώτα του είδους τους.

Τι είναι τα κύτταρα και τα γονίδια-Πώς αλληλεπιδρούν-Ποια είναι η σχέση μεταξύ κυττάρων και γονιδίων Τα κύτταρα είναι τα βασικά δομικά στοιχεία όλων των ζωντανών πραγμάτων. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα. Εντός αυτών υπάρχουν χιλιάδες γονίδια που παρέχουν τις αναγκαίες πληροφορίες για την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών και ενζύμων που φτιάχνουν τους μυς, τα οστά και το αίμα,

που με τη σειρά τους υποστηρίζουν τις περισσότερες από τις λειτουργίες του σώματός μας, όπως την πέψη, την παραγωγή ενέργειας και τον πολλαπλασιασμό.

Πώς λειτουργεί η γονιδιακή θεραπεία Μερικές φορές, ολόκληρο ή μέρος ενός γονιδίου είναι ελαττωματικό ή λείπει από τη γέννηση ή ένα γονίδιο μπορεί να αλλάξει ή να μεταλλαχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του ενήλικα. Οποιαδήποτε από αυτές τις παραλλαγές μπορεί να διαταράξει τον τρόπο με τον οποίο παράγονται οι πρωτεΐνες, οι οποίες μπορεί να συμβάλουν σε προβλήματα υγείας ή σε ασθένειες. Στη γονιδιακή θεραπεία, οι επιστήμονες μπορούν να παρέμβουν με κάποια από τις πολλές δυνατότητες που πλέον έχουν ανάλογα με το πρόβλημα που υπάρχει. Μπορούν να αντικαταστήσουν ένα γονίδιο που προκαλεί ιατρικό πρόβλημα με ένα που δεν το κάνει, να προσθέσουν γονίδια για να βοηθήσουν το σώμα να καταπολεμήσει ή να θεραπεύσει ασθένειες ή να απενεργοποιήσουν (θέσουν εκτός λειτουργίας) γονίδια που προκαλούν προβλήματα. Προκειμένου να εισαχθούν τα νέα γονίδια απευθείας στα κύτταρα, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ένα όχημα που ονομάζεται «φορέας», το οποίο έχει υποστεί τη γε-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Οι επιστήμονες μπορούν να αντικαταστήσουν ένα γονίδιο που προκαλεί ιατρικό πρόβλημα με ένα που δεν το κάνει, να προσθέσουν γονίδια για να βοηθήσουν το σώμα να καταπολεμήσει ή να θεραπεύσει ασθένειες ή να απενεργοποιήσουν γονίδια που προκαλούν προβλήματα

νετική τροποποίηση για να παραδώσει το γονίδιο στο οποίο έχουν παρέμβει. Οι ιοί, για παράδειγμα, έχουν τη φυσική ικανότητα να παραδίδουν γενετικό υλικό σε κύτταρα και συνεπώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φορείς. Όμως, για να είναι ένας ιός σε θέση να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά θεραπευτικών γονιδίων σε ανθρώπινα κύτταρα, τροποποιείται, ώστε να του αφαιρεθεί η ικανότητα να προκαλέσει μολυσματική ασθένεια. Η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την τροποποίηση κυττάρων μέσα ή έξω από το σώμα. Όταν γίνεται μέσα στο σώμα, ένας γιατρός θα χορηγήσει με ένεση τον φορέα που φέρει το γονίδιο απευθείας στο τμήμα του σώματος που έχει τα κύτταρα με τα ελαττωματικά γονίδια. Στη γονιδιακή θεραπεία που γίνεται με την τροποποίηση κυττάρων έξω από το σώμα, μπορεί να ληφθεί αίμα, μυελός οστού ή άλλος ιστός από έναν ασθενή και στο εργαστήριο ειδικοί τύποι κυττάρων μπορούν να διαχωριστούν. Ο φορέας που περιέχει το επιθυμητό γονίδιο εισάγεται σε αυτά τα κύτταρα. Τα κύτταρα αφήνονται, πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο και στη συνέχεια εγχέονται πίσω στον ασθενή, όπου συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται και τελικά παράγουν το επιθυμητό αποτέλεσμα..•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ο «μηχανισμός» της γενετικής θεραπείας Εφαρμογές και προϊόντα

ανθρώπινη γονιδιακή θεραπεία επιδιώκει να τροποποιήσει ή να χειριστεί την έκφραση ενός γονιδίου ή να μεταβάλει τις βιολογικές ιδιότητες των ζωντανών κυττάρων για θεραπευτική χρήση*. Η γονιδιακή θεραπεία είναι μια τεχνική που τροποποιεί τα γονίδια ενός ατόμου για να θεραπεύσει ασθένειες. Οι γονιδιακές θεραπείες μπορούν να λειτουργήσουν με διάφορους μηχανισμούς:

 Ι ογενείς φορείς: Οι ιοί έχουν τη φυσική ικανότητα να παραδίδουν γενετικό υλικό σε κύτταρα και επομένως ορισμένα προϊόντα γονιδιακής θεραπείας προέρχονται από ιούς. Μόλις τροποποιηθούν οι ιοί για να εξαλειφθεί η ικανότητά τους να προκαλούν μολυσματικές ασθένειες, αυτοί οι τροποποιημένοι ιοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φορείς (φορείς) για τη μεταφορά θεραπευτικών γονιδίων σε ανθρώπινα κύτταρα.

 Αντικατάσταση ενός γονιδίου που προκαλεί νόσο με ένα υγιές αντίγραφο του γονιδίου. Α δρανοποίηση ενός γονιδίου που προκαλεί ασθένειες, που δεν λειτουργεί σωστά. Ε ισαγωγή νέου ή τροποποιημένου γονιδίου στο σώμα, για να βοηθήσει στη θεραπεία μιας ασθένειας.

Β ακτηριακοί φορείς: Τα βακτήρια μπορούν να τροποποιηθούν για να αποτρέψουν την πρόκληση μολυσματικών ασθενειών και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν ως φορείς (φορείς) για τη μεταφορά θεραπευτικών γονιδίων σε ανθρώπινους ιστούς.

Προϊόντα γονιδιακής θεραπείας μελετώνται για τη θεραπεία ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι γενετικές ασθένειες και οι μολυσματικές ασθένειες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι προϊόντων γονιδιακής θεραπείας, όπως: Π λασμιδικό DNA: Τα κυκλικά μόρια DNA μπορούν να κατασκευαστούν γενετικά ώστε να μεταφέρουν θεραπευτικά γονίδια σε ανθρώπινα κύτταρα.

 Τεχνολογία επεξεργασίας ανθρώπινου γονιδίου: Οι στόχοι της επεξεργασίας γονιδίων είναι να διαταράξουν επιβλαβή γονίδια ή να επιδιορθώσουν μεταλλαγμένα γονίδια.  Προϊόντα κυτταρικής γονιδιακής θεραπείας που προέρχονται από ασθενείς: Τα κύτταρα αφαιρούνται από τον ασθενή, τροποποιούνται γενετικά (συχνά χρησιμοποιώντας ιικό φορέα) και στη συνέχεια επιστρέφουν στον ασθενή.•••

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

ΚΑΤΆΛΟΓΟΣ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ ΜΕ ΆΔΕΙΑ ΧΡΉΣΗΣ ΑΠΌ ΤΟΝ FDA: Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

SSM Cardinal Glennon Children’s Medical Center

Azficel-T Fibrocell Technologies Καλλιεργημένα Αυτόλογα Χονδροκύτταρα σε Μεμβράνη Κολλαγόνου Χοίρου

Vericel Corp.

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Cleveland Cord Blood Center Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα Καλλιεργημένα Αλλογενή Κερατινοκύτταρα και Ινοβλάστες σε Βόειο Κολλαγόνο

Organogenesis Incorporated

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

New York Blood Center

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

Duke University School of Medicine

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

Clinimmune Labs, University of Colorado Cord Blood Bank

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

MD Anderson Cord Blood Bank

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

LifeSouth Community Blood Centers, Inc.

Αιμοποιητικά Προγονικά Κύτταρα, Ομφαλοπλακουντιακό Αίμα

Bloodworks

Talimogene Laherparepvec

BioVex, Inc., μια θυγατρική της Amgen Inc.

Tisagenlecleucel

Novartis Pharmaceuticals Corporation

Voretigene Neparvovec-rzyl

Spark Therapeutics, Inc.

Sipuleucel-T

Dendreon Corp.

Axicabtagene Ciloleucel

Kite Pharma, Incorporated

* Long Term Follow-Up After Administration of Human Gene Therapy Products; Draft Guidance for Industry, July 2018

ΑΡΘΡΟ

CAR-T θεραπείες

Αντιμετωπίζοντας τον καρκίνο: Πώς να εξαφανίσεις έναν δολοφόνο

Πόσο κοντά βρισκόμαστε στην οριστική και καθολική θεραπεία του καρκίνου;

ον Σεπτέμβριο του 2018, το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε σε δύο επιστημονικές ανακαλύψεις οι οποίες θεωρήθηκαν «επαναστατικά καινοτόμες θεραπείες για τον καρκίνο, αλλάζοντας εκ βάθρων τον τρόπο με τον οποίο θεωρούμε ότι θα πρέπει να γίνεται η διαχείριση και αντιμετώπιση του καρκίνου». Το ένα από αυτά απονεμήθηκε στον χα-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ρισματικό Τεξανό παίκτη φυσαρμόνικας Τζιμ Άλισον για τις πρωτοποριακές προόδους του στην ανοσοθεραπεία του καρκίνου. Η ανακάλυψή του εισάγει μια ριζικά νέα κατεύθυνση στην έρευνα για τον καρκίνο και για πρώτη φορά παρέχει βάσιμες ελπίδες ίασης σε πάνω από τους μισούς ασθενείς με καρκίνο που μέχρι σήμερα δεν διέθεταν «εργαλεία» για να πολεμή-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

σουν αποτελεσματικά τη νόσο τους. Σήμερα, εκτιμάται ότι περίπου στο 40% του πληθυσμού θα διαγνωστεί καρκίνος κατά τη διάρκεια της ζωής και μέχρι πολύ πρόσφατα η νόσος μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο με τρεις τρόπους. Είχαμε τη χειρουργική για τουλάχιστον 3.000 χρόνια. Προσθέσαμε την ακτινοθεραπεία το 1896. Κατόπιν, το 1946, η έρευνα για χημικά όπλα οδήγησε στη χρήση ενός παραγώγου του αερίου της μουστάρδας για να δηλητηριάσει τα καρκινικά κύτταρα, οδηγώντας έτσι στην έλευση της χημειοθεραπείας. Πιο πρόσφατα, ξεκινήσαμε να δηλητηριάζουμε τα καρκινικά κύτταρα μέσω φαρμάκων τα οποία αποστερούν από τους

όγκους τα θρεπτικά συστατικά και εμποδίζουν την αιμάτωσή τους, οδηγώντας στον θάνατό τους. Αυτές οι παραδοσιακές τεχνικές «κόψε, κάψε και δηλητηρίασε», αν και καθοριστικό ιατρικό επίτευγμα πολλών ετών έρευνας και θεραπευτικής εφαρμογής, είναι αποτελεσματικές στις μισές περίπου περιπτώσεις. Δεν μπορούν όμως να βοηθήσουν το άλλο μισό των ασθενών με καρκίνο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, κάτι που μεταφράζεται σε 9.055.027 θανάτους παγκοσμίως μόνο για το 2018.

Ένας νέος, θαυμαστός κόσμος μέσα μας Η φιλοσοφία της ανοσοθεραπείας του καρκίνου έγκειται στην ενδυνάμωση του ίδιου του οργανισμού του ασθενούς (ανοσοποιητικού συστήματος) με κακοήθεια να «πολεμήσει» τον καρκίνο του εκ των έσω, με «όπλο» το ίδιο του το αίμα, το οποίο έχει γενετικά τροποποιηθεί ώστε να αναγνωρίζει και να σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα-στόχους και να επιτηρεί για την πρόληψη της επανεμφάνισής τους. Το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα, εξάλλου, επιτελεί μια φανταστική λειτουργία, αναγνωρίζοντας τι δεν ανήκει στο ανθρώπινο σώμα και εξαπολύοντας επίθεση εναντίον του –εκτός από τις περιπτώσεις

του καρκίνου. Για πάνω από 100 έτη, οι λόγοι πίσω από αυτήν την προφανή αποτυχία δεν μπορούσαν να ερμηνευθούν. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις της επιστήμης κατέδειξαν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αγνοούσε τον καρκίνο, είχε απλώς απενεργοποιηθεί από τον καρκίνο. Και υπήρχε, πλέον, η δυνατότητα να εμποδιστούν οι λειτουργίες εκείνες του καρκίνου που το απενεργοποιούσαν επιτρέποντας την απελευθέρωση των μαχητών Τ-κυττάρων εναντίον της νόσου. «Με απλά λόγια, είναι σαν να βάζεις ένα τούβλο κάτω από το πετάλι του φρένου των Τ-κυττάρων μπλοκάροντάς το» εξηγεί ο δρ. Μαξ Κρού-

ΑΡΘΡΟ

μελ, ο οποίος είναι ανοσολόγος που είχε εργαστεί με τον Άλισον.

Η θεραπεία με CAR-T επαναπρογραμματίζει τα Τ-κύτταρα του ασθενούς σε ειδικούς μαχητές αναγνώρισης και εξόντωσης των καρκινικών κυττάρων

Παράδειγμα: Η θεραπεία με χιμαιρικά Τ-κύτταρα (CAR-T), η οποία επαναπρογραμματίζει τα Τ-κύτταρα του ασθενούς σε ειδικούς μαχητές αναγνώρισης και εξόντωσης των καρκινικών κυττάρων, δημιουργώντας ένα εκπληκτικά ισχυρό ζωντανό φάρμακο, ικανό να εξελίσσεται, ώστε να αντιμετωπίζει τον καρκίνο για μια ζωή. Το CAR-T έχει ήδη εξαφανίσει συγκεκριμένες μορφές παιδικής λευχαιμίας και έχει προσφέρει ίαση σε ανθεκτικές ή υποτροπιάζουσες μορφές αιματολογικών κακοηθειών. Αυτά είναι επιτεύγματα που δεν μπορούν να σημειωθούν από απλά φάρμακα.

ρα ως εγκεκριμένου φαρμάκου διαφέρει ουσιαστικά από το συμβατικό μοντέλο φαρμακευτικής έρευνας και ανάπτυξης. Κάθε θεραπεία είναι μοναδική, προέρχεται από και προορίζεται για μοναδικό ασθενή, εξατομικευμένα, και είναι άχρηστη για κάθε άλλο ασθενή. Για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να παρασκευαστεί σε ποσότητες, ούτε να τυποποιηθεί σε μορφή δισκίου. Χορηγείται δε με μια κλειστή διαδικασία συγκεκριμένης, σύντομης διάρκειας, η οποία προϋποθέτει παρακολούθηση του ασθενούς για όλο το χρονικό διάστημα και εφαρμογή αυστηρών και ορισμένων πρωτοκόλλων ασφαλείας για να ελεγχθούν οι πιθανότητες εκδήλωσης τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών.

Εικόνα 1: Η θεραπευτική επανάσταση των CAR-T κυττάρων

Τα CAR-T κύτταρα είναι κατασκευασμένα κύτταρα, τα οποία δεσμεύονται στο CD 19, που εκφράζεται σε καρκινικά και φυσιολογικά Β-κύτταρα. Έπειτα από τη δέσμευση του CAR-T κυττάρου, ενεργοποιούνται τα Τ-κύτταρα, πολλαπλασιάζονται, αποκτούν λειτουργίες τελεστή και εκκρίνουν φλεγμονώδεις κυτταροκίνες και χημειοκίνες, που οδηγούν στην απόπτωση και νέκρωση των Β κυττάρων-στόχων, φυσιολογικών και παθολογικών (Εικόνα 1). Η ίδια η διαδικασία παραγωγής και χορήγησης της θεραπείας με CAR-T κύττα-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Οι ασθενείς που ανταποκρίνονται σε αυτά τα φάρμακα δεν κερδίζουν απλά εβδομάδες ή μήνες ζωής, αλλά ολόκληρες ζωές Με τις θεραπείες αυτές, ο όρος «ίαση» μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί και στην Ογκολογία, εκεί όπου δεν υπήρχαν άλλες επιλογές. Κι όμως, πολλοί ασθενείς με καρκίνο, ακόμη και μερικοί γιατροί, δεν έχουν ακούσει σχεδόν τίποτε για την ανοσοθεραπεία του καρκίνου ή αρνούνται να πιστέψουν σε αυτή. Πρόκειται

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

για εκείνους που δυσκολεύονται να κατανοήσουν το εύρος και τη δυναμική των νέων θεραπευτικών δυνατοτήτων και να ξεχωρίσουν τις βάσιμες ελπίδες από μια παραφουσκωμένη, ίσως, δημοσιότητα. Τα «θαυματουργά» αποτελέσματα της ανοσοθεραπείας του καρκίνου, εξάλλου, διαδόθηκαν τόσο γρήγορα, που είναι δύσκολο ακόμη και για τους επιστήμονες, πόσο μάλλον για τους ασθενείς, να τα παρακολουθήσουν συνολικά. Η υπερβολική δημοσιότητα μπορεί, εξάλλου, να γίνει και επικίνδυνη, όπως απάνθρωπες μπορεί να είναι και οι ψεύτικες ελπίδες. Υπάρχει μια φυσική τάση να επενδύονται υπερβολικά πολλές ελπίδες σε μια νέα ανακάλυψη, ειδικά σε μία η

γον αυτή να δοκιμαστεί επαρκώς, ώστε να χρησιμοποιηθεί το χρονικό διάστημα μέχρι τη διεύρυνση της διαθεσιμότητάς της στο μέλλον για τη συλλογή κρίσιμων δεδομένων από την κλινική πρακτική που μπορούν να απαντήσουν οριστικά σε ερωτήματα αναφορικά με τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητά της. Στο μεταξύ, το παλιρροϊκό κύμα των νέων ανακαλύψεων μάς αποκαλύπτει ολοένα και περισσότερες αλήθειες σχετικά με την αλληλεπίδραση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος με τον καρκίνο. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα φαίνεται ότι είναι για το ανθρώπινο σώμα ό,τι το οικοσύστημα μεγάλου βάθους για τους ωκεανούς.

οποία υπόσχεται ότι θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού για μια νόσο που έχει αγγίξει, με κάποιον τρόπο, τις ζωές όλων μας. Αλλά η μειοψηφία των ασθενών με καρκίνο που ήδη δοκίμασαν και έδειξαν ότι ανταποκρίνονται στις αυτόλογες, γονιδιακές θεραπείες κερδίζουν όχι μόνο εβδομάδες ή μήνες ζωής, αλλά ολόκληρες ζωές χωρίς την παρουσία της νόσου. Αυτές οι μεταμορφωτικές, ανθεκτικές ανταποκρίσεις μεγάλης διαρκείας αποτελούν την πρόταση μοναδικής αξίας της ανοσοθεραπείας του καρκίνου. Και είναι απολύτως επεί-

Μόλις έχουμε ξεκινήσει να καταδυόμαστε στα βάθη του και να χαρτογραφούμε τους τρόπους με τους οποίους η πληροφορία ανταλλάσσεται μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Είναι κρίσιμο οι ασθενείς αλλά και οι γιατροί να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ερωτήσεις και να γνωρίζουν τις επιλογές τους. Διότι δεν υπάρχει τίποτε πιο άχρηστο από θεραπευτικές προόδους και ανακαλύψεις (κατά του καρκίνου) τις οποίες ο κόσμος δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει. ••• Πηγή: The Guardian

ΑΡΘΡΟ Comprehensive Genomic Profiling

FoundationOne®

Εντοπίζοντας τις γονιδιωματικές μεταβολές Η χαρτογράφηση του γονιδιωματικού προφίλ ενός ασθενούς είναι πηγή ανεκτίμητων πληροφοριών, που μπορούν να βοηθήσουν στο να καθοριστεί η καλύτερη δυνατή θεραπεία για κάθε ασθενή

καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2018 θα ευθύνεται για περίπου 9,6 εκατομμύρια θανάτους και σχεδόν 1 στους 6 θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο. Οφείλεται κυρίως σε γονιδιωματικές μεταβολές (μεταλλάξεις) και, παρ’ όλο που οι περισσότερες από αυτές είτε επισκευάζονται είτε δεν προκαλούν καρκίνο, υπάρχουν περιπτώσεις που οδηγούν σε καρκινογένεση. Ο καρκίνος είναι, επομένως, μια νόσος του γονιδιώματος και προκαλείται από μια συσσώρευση μεταλλάξεων με την πάροδο του χρόνου. Η συνεχώς αυξανόμενη αντίληψή μας για τη βιολογία και η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησαν στη μοριακή ανάλυση και στόχευση του όγκου των ασθενών με καρκίνο και επέφεραν σημαντικές αλλαγές στην κλινική έρευνα και κλινική πράξη, χαράζοντας μια νέα εποχή στην Ογκολογία, την εποχή της εξατομικευμένης θεραπείας. Για παράδειγμα, ο καρκίνος του πνεύμονα, που κάποτε θεωρούνταν μια μόνη α-

σθένεια, έχει πλέον κατηγοριοποιηθεί σε τουλάχιστον 12 διαφορετικούς υπότυπους με βάση τις μοριακές μεταβολές (μεταλλάξεις) που οδηγούν την ανάπτυξή του. Ταυτόχρονα, έχει αναπτυχθεί αυξανόμενος αριθμός στοχευμένων θεραπειών και έχουν ταυτοποιηθεί ανοσοθεραπείες που στοχεύουν σε μια ποικιλία γονιδιωματικών μεταβολών σε σχετικά με τον καρκίνο γονίδια. Σε αυτό το περίπλοκο τοπίο θεραπείας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναπτυχθεί μια σαφής στρατηγική λήψης αποφάσεων με τεκμηριωμένη γνώση, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα εντοπιστεί η σωστή γονιδιωματική μεταβολή με την κατάλληλη διαγνωστική τεχνική, επιτρέποντας τον προσδιορισμό της σωστής θεραπευτικής προσέγγισης για κάθε ασθενή. Δεσπόζουσα θέση κατέχει η μοριακή ανάλυση των όγκων με Comprehensive Genomic Profiling (CGP), την πλέον ολοκληρωμένη γονιδιωματική ανάλυση, που χρησιμοποιεί τεχνολογία Αλληλούχησης Επόμενης Γενεάς (ΝGS: Next Generation Sequencing).

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Το FoundationOne® CDx είναι το πρώτο πιστοποιημένο από τον FDA ευρύ διαγνωστικό βοήθημα (CDx) Comprehensive Genomic Profiling (CGP) που ανιχνεύει σε μία δοκιμή όλους τους τύπους γονιδιωματικών μεταβολών. Ελέγχει περισσότερα από 320 γονίδια που σχετίζονται με την ανάπτυξη όγκου, είναι κατάλληλο για όλους τους τύπους όγκου και έχει επικυρωθεί κλινικά και αναλυτικά για τους συμπαγείς όγκους. Επίσης, ελέγχει για τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) και το φορτίο μεταλλάξεων του όγκου (TMB), που αποτελούν προγνωστικούς βιοδείκτες ανταπόκρισης στην ανοσοθεραπεία. Το FoundationOne® CDx παρέχει στους γιατρούς πληροφορίες κλινικά αποδεκτές –τόσο για να εξετάσουν τις κατάλληλες θεραπείες για τους ασθενείς όσο και για να παρακολουθήσουν την πορεία της νόσου– με βάση το ατομικό γονιδιακό προφίλ του καρκίνου του κάθε ασθενούς για να το συνδυάσουν με τις διαθέσιμες στοχευμένες θεραπείες, που είτε είναι εγκεκριμένες είτε βρίσκονται στο στάδιο της κλινικής ανάπτυξης. Η κλινική χρησιμότητα και η ευρεία εμπειρία του FoundationOne® CDx έχουν επικυρωθεί σε περισσότερες από 200 δημοσιευμένες αναφορές που αφορούν σε περισσότερα από 200.000 προφίλ ασθενών. Επικυρώνοντας τα ανωτέρω, οι κατευθυντήριες οδηγίες του National Comprehensive Cancer Network (NCCN) για το 2018 συμπεριέλαβαν και συστήνουν την ανάλυση ολοκληρωμένου γονιδιωματικού προφίλ για ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, με στόχο τον εντοπισμό σπάνιων οδηγών μεταλλάξεων για τις οποίες μπορεί να υπάρχουν ήδη διαθέσιμα αποτελεσματικά φάρμακα ή την κατάλληλη συμβουλή ασθενών σχετικά με τη διαθεσιμότητα κλινικών δοκιμών. Συμπερασματικά, με τη χρήση του ολοκληρωμένου γονιδιωματικού προφίλ και του FoundationOne® CDx, χαρτογραφείται το γονιδιωματικό προφίλ ενός συγκεκριμένου ασθενούς, και αυτές οι βαθιές γνώσεις δίνουν στους γιατρούς ανεκτίμητες πληροφορίες, που μπορούν να τους βοηθήσουν να καθορίσουν την καλύτερη δυνατή θεραπεία για κάθε ασθενή, για τον εντοπισμό των μελλοντικών ενεργειών στην περίπτωση που η ασθένεια προχωρήσει, προάγοντας έτσι την ιατρική ακρίβειας και την περίθαλψη του ασθενούς.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Σημείο-«κλειδί» για τις μεταστάσεις βρήκαν οι επιστήμονες Επιμέλεια: Αιμίλιος Νεγκής

ι μεταλλάξεις που προκαλούν την αρχική ανάπτυξη ενός όγκου φαίνεται ότι είναι εκείνες που ευθύνονται και για τις μεταστάσεις. Αυτό έδειξε μια εξαιρετικά σημαντική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, ανοίγοντας τον δρόμο για καλύτερη κατανόηση του τρόπου εξάπλωσης των μεταστάσεων και της αντιμετώπισής τους. Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας είναι ο Martin Nowak, καθηγητής της Βιολογίας και των Μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενώ συμμετείχαν ο Alvin Makohon-Moore από το Memorial Sloan Kettering Cancer Center, ο Jeffrey Gerold από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ο Johannes Reiter από το πανεπιστήμιο του Stanford. Οι περισσότεροι θάνατοι που συνδέονται με τον καρκίνο προκαλούνται α-

Φως στο θέμα ρίχνει έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science

πό μεταστάσεις ή δευτερογενείς όγκους σε μακρινά σημεία του σώματος που έχουν εξαπλωθεί από τον αρχικό όγκο. Οι πρωτογενείς όγκοι μπορούν συχνά να απομακρυνθούν χειρουργικά, ενώ οι μεταστατικοί απαιτούν χημειοθεραπεία ή στοχευμένη θεραπεία. Η επιτυχία των νέων στοχευμένων θεραπειών εξαρτάται από την παρουσία μιας συγκεκριμένης μετάλλαξης σε όλα τα καρκινικά κύτταρα, ιδιαίτερα στους μεταστατικούς όγκους. Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες έρευνες στόχευσαν στη γενετική ανάλυση του πρωτεύοντα όγκου. Η ανάλυση αυτή παραμένει πολύτιμη, όμως δεν επαρκεί, καθώς τα καρκινικά κύτταρα είναι πασίγνωστα για την ικανότητά τους να αλλάζουν, να εξελίσσονται και να αποφεύγουν θεραπείες, ειδικά καθώς εξαπλώνονται στο σώμα. Ένας όγκος που αποτελείται από δισεκα-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

τομμύρια κύτταρα είναι γεμάτος γενετικές μεταλλάξεις. Τα καρκινικά αλλά και τα φυσιολογικά κύτταρα αποκτούν πολλαπλές μεταλλάξεις καθώς διαιρούνται. Ο εντοπισμός των μεταλλάξεων που καθοδηγούν την ανάπτυξη του καρκίνου είναι καθοριστικής σημασίας για την ογκολογία ακριβείας, στην οποία οι γιατροί στοχεύουν στη θεραπεία του καρκίνου ενός ασθενούς με βάση τη γενετική του σύνθεση. «Οι γιατροί θα μπορούσαν να πάρουν ένα δείγμα του πρωτεύοντος όγκου και να βρουν κάποια μετάλλαξη –να την αποκαλούν μετάλλαξη Χ– σε ένα γονίδιο και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν ένα φάρμακο που στοχεύει αυτό το γονίδιο και να σκοτώσουν όλα τα κύτταρα που έχουν μετάλλαξη Χ» εξηγεί ο Reiter. «Αλλά τι γίνεται αν αυτή η συγκεκριμένη μετάλλαξη υπάρχει μόνο σε μερικές από τις μεταστάσεις του ασθενούς;». Μόνο οι μεταστάσεις που αποτελούνται από κύτταρα με μετάλλαξη Χ θα ανταποκριθούν στη θεραπεία και θα συρρικνωθούν ή θα εξαφανιστούν. Τα κύτταρα χωρίς τη μετάλλαξη Χ θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Στο τέλος, ο γιατρός δεν θα δει ύφεση του καρκίνου του ασθενούς αν οι μεταλλάξεις του οδηγού ήταν διαφορετικές στις μεταστάσεις του. «Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς να γνωρίζουμε αν οι μεταλλάξεις του γονιδίου-οδηγού είναι οι ίδιες σε όλες τις μεταστάσεις του ασθενούς» τονίζει ο Reiter. Για να διαπιστωθεί αν οι μεταλλάξεις του γονιδίου-οδηγού ήταν οι ίδιες σε όλες τις μεταστάσεις του καρκίνου ενός ασθενούς οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα DNA από 76 μεταστάσεις 20 ασθενών με 8 διαφορετικούς τύπους καρκίνου. Σε μερικούς καρκίνους, οι ερευνητές αναγνώρισαν μόνο δύο γονιδιακές μεταλλάξεις οδηγού, ενώ σε άλλες υπήρχαν έως και 18. Αναλύοντας τα δεδομένα σε μαζικές βάσεις δεδομένων, που περιέχουν μεταλλαγμένα δεδομένα πάνω από 25.000 καρκίνων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μεταλλάξεις γονιδίου-οδηγού που υπήρχαν σε όλες τις μεταστάσεις συχνά μεταλλάσσονταν σε καρκίνους που είχαν προηγουμένως προσδιοριστεί, υποδεικνύοντας ότι αυτές οι μεταλλάξεις είναι οι πραγματικοί οδηγοί της νόσου και διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου.•••

GENE NEWS

GENE

news Νέα δεδομένα για πρωτοποριακή θεραπεία του καρκίνου

ακροπρόθεσμες αναλύσεις δεδομένων από δύο μελέτες που αφορούν στην πρωτοποριακή θεραπεία CAR-T, με το φάρμακο Kymriah (tisagenlecleucel), έδωσε στη δημοσιότητα η εταιρεία Novartis. Η μελέτη ELIANA, που αφορούσε παιδιατρικούς ασθενείς με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική, έδειξε ότι η νόσος υποχώρησε στο 82% των περιπτώσεων εντός 3 μηνών, η επιβίωση χωρίς υποτροπή ήταν 62% στους 24 μήνες, ενώ η μέση διάρκεια της ύφεσης δεν είχε ακόμη επιτευχθεί. Στη μελέτη JULIET, που αφορά ενήλικες με διάχυτο μεγάλο λέμφωμα Βλεμφοκυττάρων (DLBCL), σημειώθηκε 64% πιθανότητα μη υποτροπής της νό-

σου και 43% πιθανότητα συνολικής επιβίωσης στους 18 μήνες, ενώ η μέση διάρκεια απόκρισης ακόμη δεν έχει επιτευχθεί. Το Kymriah έχει εγκριθεί στην ΕΕ για παιδιά και νέους ενήλικες με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία και σε ενήλικες ασθενείς με μεγάλο λέμφωμα Βλεμφοκυττάρων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η θεραπεία χρηματοδοτείται στο NHS για παιδιά και νεαρούς ενήλικες με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο για τους ενήλικες με μεγάλο λέμφωμα Β-λεμφοκυττάρων. Στην τελευταία περίπτωση, το NICE έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι οικονομικά αποδοτική.

Έρχεται η πρώτη γονιδιακή θεραπεία για κληρονομική νόσο

ε αναμονή προς έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές της Ευρώπης βρίσκεται το Luxturna (voretigene neparvovec), μετά από θετική γνωμοδότηση που έλαβε το φθινόπωρο από την αρμόδια Επιτροπή (CHMP). Στις αρχές του 2018, το φάρμακο εγκρίθηκε στις ΗΠΑ, αποτελώντας την πρώτη γονιδιακή θεραπεία για κληρονομική νόσο. Το συγκεκριμένο φάρμακο αφορά ασθενείς με επιβεβαιωμένη δυστροφία του αμφιβληστροειδούς σχετιζόμενη με διαλληλική RPE65 μετάλλαξη. Οι κλη-

ρονομικές αμφιβληστροειδοπάθειες είναι μια ετερογενής ομάδα εκφυλιστικών παθήσεων που αποτελούν την κύρια αιτία τύφλωσης στην παιδική ηλικία και στον ενεργό εργασιακό βίο. Η νέα θεραπεία παρέχει ένα φυσιολογικό αντίγραφο του γονιδίου RPE65 απευθείας στα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς, τα οποία στη συνέχεια παράγουν τη φυσιολογική πρωτεΐνη, που μετατρέπει το φως σε ηλεκτρικό σήμα, για να αποκατασταθεί η όραση στους ασθενείς. Η θετική γνωμοδότηση από την CHMP βασίζεται σε δεδομένα που προκύπτουν

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

από τις κλινικές δοκιμές Φάσης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, στις οποίες συνολικά συμμετείχαν 43 ασθενείς με κληρονομική πάθηση του αμφιβληστροειδούς που προκαλείται από μεταλλάξεις και στα δύο αντίγραφα του γονιδίου RPE651. Η δοκιμή Φάσης 3 ήταν η πρώτη τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη δοκιμή γονιδιακής θεραπείας για κληρονομική πάθηση. Η άδεια κυκλοφορίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνήθως χορηγείται σε διάστημα 2 μηνών από τη σχετική γνωμοδότηση.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Μελέτη-ορόσημο για την κοινότητα του λεμφώματος

τοιχεία για τη διετή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια του φαρμάκου Yescarta (axicabtagene ciloleucel), μιας πρωτοποριακής CAR-T θεραπείας, έδωσε στη δημοσιότητα η εταιρεία Kite. Το 2017, το Yescarta έγινε η πρώτη CAR-T που εγκρίθηκε (στις ΗΠΑ) για τη

θεραπεία ενηλίκων ασθενών με υποτροπιάζον ή ανθεκτικό λέμφωμα από μεγάλα Β-λεμφοκύτταρα, έπειτα από δύο ή περισσότερες γραμμές συστηματικώς χορηγούμενης θεραπείας, περιλαμβανομένου και του διάχυτου λεμφώματος από μεγάλα Β-λεμφοκύτταρα (DLBCL) μη περαιτέρω ταξινομούμενου,

Επιμέλεια: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου

του πρωτοπαθούς λεμφώματος μεσοθωρακίου από μεγάλα Β-λεμφοκύτταρα (PMBCL), του υψηλής κακοήθειας λεμφώματος από Β-λεμφοκύτταρα και του DLBCL προερχομένου από οζώδες λέμφωμα. Όπως έδειξε η μελέτη ZUMA-1, έπειτα από μία μεμονωμένη έγχυση του φαρμάκου, σχεδόν το 40% των ασθενών παραμένουν σε ανταπόκριση και οι μισοί από αυτούς τους ασθενείς βρίσκονται ακόμη στη ζωή έπειτα από τουλάχιστον δύο έτη θεραπείας. Γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό, ενώ η διάμεση διάρκεια της πλήρους ανταπόκρισης και η διάμεση ολική επιβίωση δεν είχαν ακόμη επιτευχθεί. Οι ενήλικες ασθενείς με καρκίνο στην Αγγλία θα είναι οι πρώτοι σε όλη την Ευρώπη που αποκτούν πρόσβαση στην πρωτοποριακή θεραπεία. Η διαπραγμάτευση από το NHS θα καλύπτει τη χορήγησή της σε έως 200 ασθενείς ετησίως. Σε πρώτη φάση, το Yescarta θα είναι διαθέσιμο σε 5 μεγάλα νοσοκομεία: Μπέρμιγχαμ, Μπρίστολ, Λονδίνο, Μάντσεστερ και Νιούκαστλ.

Η πρώτη θεραπεία για τη νόσο του Huntington

ον «δρόμο» για την ταχεία αξιολόγηση ενός πειραματικού φαρμάκου, που αν εγκριθεί θα αποτελέσει την πρώτη θεραπεία η οποία αφορά στα αίτια της νόσου του Huntington, άνοιξε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων. Πρόκειται για μια σπάνια και θανατηφόρα γενετική κληρονομική νευροεκφυλιστική διαταραχή, η οποία επηρεάζει σταδιακά τη φυσική, γνωστική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου που νοσεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται σε ηλικία μεταξύ των 30 και 50 ετών. Το φάρμακο με την κωδική ονομασία

RG6042 εντάχθηκε πρόσφατα από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές σε καθεστώς PRIME (PRIority MEdicines), το οποίο αφορά φάρμακα που μπορούν να προσφέρουν ένα σημαντικό θεραπευτικό πλεονέκτημα έναντι των υφιστάμενων θεραπειών ή να ωφελήσουν τους ασθενείς χωρίς θεραπευτικές επιλογές, παρέχοντας μια πορεία για την ταχύτερη αξιολόγηση από τον οργανισμό. Η κίνηση αυτή βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στα δεδομένα μιας διερευνητικής δοκιμής Φάσης Ι/ΙΙα του RG6042, που έδειξε σημαντική μείωση μιας πρωτεΐνης (mHTT) η οποία διασπά τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο. Η μελέτη έδειξε μια μέση μείωση κατά 40% (έως

60%) της συγκεκριμένης πρωτεΐνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό των ενήλικων ασθενών που έλαβαν RG6042 για τρεις μήνες, στις δύο υψηλότερες δόσεις. Επιπλέον, τα επίπεδα mHTT που μετρήθηκαν στο CSF εξακολουθούσαν να μειώνονται στην πλειονότητα των ασθενών που έλαβαν θεραπεία (περίπου 70%) από την τελευταία μέτρηση της μελέτης. Η Roche θα ξεκινήσει μια βασική μελέτη φάσης ΙΙΙ για την αξιολόγηση του RG6042 σε μεγαλύτερο πληθυσμό ασθενών, για να καθορίσει περαιτέρω το προφίλ ασφάλειας και αν μπορεί να επιβραδύνει τη νόσο.

GENE NEWS

Φάρμακο αλλάζει τα δεδομένα στη μεσογειακή αναιμία

α αποτελέσματα από την πιλοτική μελέτη φάσης ΙΙΙ για το luspatercept, το πρώτο φάρμακο που μπορεί να μειώσει μέχρι και 50% την ανάγκη των ασθενών με β-θαλασσαιμία για μεταγγίσεις, έδωσε στη δημοσιότητα η Celgene. Πρόκειται για τον πρώτο στην κατηγορία του παράγοντα ωρίμανσης ερυθρών, ο οποίος πιστεύεται ότι ρυθμίζει την ωρίμανση τελικής φάσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η νόσος συνίσταται στη μειωμένη σύνθεση των φυσιολογικών αλυσίδων σφαιρίνης που αποτελούν την αιμοσφαιρίνη, εξαιτίας μεταλλάξεων στο γονίδιο HBB του χρωμοσώματος 11, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται χρόνια αναιμία ήδη από τη βρεφική ηλικία. Παρά την επιστημονική πρόοδο στον τομέα, η διαχείριση της εν λόγω αιματολογικής νόσου εξακολουθεί να γίνεται με διά βίου μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων, σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό το πρότυπο περίθαλψης έχει όμως περιορισμούς. Ειδικότερα, οι ασθενείς, με την πάροδο του χρόνου, ενδέχεται να «φορτωθούν» υπέρμετρα με ποσότητες σιδήρου, αλλά και να αποκτήσουν απειλητικές για τη ζωή τους συννοσηρότητες. Το luspatercept δεν είναι εγκεκριμένο σε οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή, για οποιαδήποτε ένδειξη. Υποβολές για την έγκριση της άδειας κυκλοφορίας του φαρμάκου τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη προγραμματίζονται από τη Celgene μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2019.

Γονιδιακή θεραπεία για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία

ετά από μια δεκαετία προκλινικής έρευνας και ανάπτυξης, μια νέα γονιδιακή θεραπεία δοκιμάστηκε σε δύο ενήλικες ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία, αναστέλλοντας τα συμπτώματα της νόσου. Η δρεπανοκυτταρική αναιμία είναι μια κληρονομική διαταραχή του αίματος, που επηρεάζει την παραγωγή της αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης του αίματος που μεταφέρει οξυγόνο σε όλο το σώμα. Η νόσος εκδηλώνεται με συχνά επεισόδια απόφραξης των αγγείων και ισχαιμίας των οργάνων και μπορεί να είναι πολύ επώδυνη. Τα προκαταρκτικά στοιχεία της ελπιδοφόρας μελέτης παρουσιάστηκαν

πρόσφατα στην ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Εταιρείας Αιματολογίας (ASH). Η παρουσίαση έγινε από τον επικεφαλής των ερευνητών, δρ. Punam Malik, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο Καρκίνου και Αίματος των Παιδιών του Cincinnati. «Έναν χρόνο μετά τη θεραπεία του πρώτου ασθενή και έξι μήνες μετά τη θεραπεία του δεύτερου, και οι δύο έχουν δει αξιοσημείωτη βελτίωση στην ποιότητα ζωής, λόγω της αξιοσημείωτης μείωσης των συμπτωμάτων της νόσου. Αν διατηρηθούν τα αποτελέσματα, τότε θα έχουμε μια ασφαλή και εφικτή γονιδιακή θεραπεία για όλους τους ασθενείς» δήλωσε ο Malik.

Γονιδιακή θεραπεία για τη μυϊκή δυστροφία Duchenne

ε επιτυχία στέφθηκε η πρώτη δοκιμή μιας γονιδιακής θεραπείας για τη μυϊκή δυστροφία του Duchenne σε μεγάλο θηλαστικό. Η μυϊκή δυστροφία Duchenne είναι μια σπάνια και ανίατη νόσος, η οποία οδηγεί σε απώλεια μυϊκής λειτουργίας και δύναμης και, τελικά, σε πρόωρο θάνατο. Είναι η πιο κοινή θανατηφόρα γενετική ασθένεια στα παιδιά και επηρεάζει σχεδόν αποκλειστικά τα αγόρια και τους νέους άνδρες. Τα παιδιά που γεννιούνται με την εκφυλιστική νόσο έχουν μια γενετική μετάλλαξη που τους εμποδίζει να παράγουν δυστροφίνη, μια πρωτεΐνη που είναι ζωτικής σημασίας για τη μυϊκή δύναμη και τη λειτουργία. Η ίδια διαταραχή εμφανίζεται, επίσης, σε πολλές φυλές σκύλων. Οι ερευνητές δοκίμασαν να εφαρμόσουν μια νέα τεχνική επεξεργασίας του γονιδιώματος (Crispr) και κατάφεραν να αποκαταστήσουν τη δυστροφίνη σε 4 σκύλους που είχαν την πιο συνηθισμένη

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

γενετική μετάλλαξη που παρατηρήθηκε σε ασθενείς με τη νόσο. Μετά από αρκετές εβδομάδες από την εφαρμογή της μεθόδου, αποκαθίσταται στον μυϊκό ιστό σε όλο το σώμα η πρωτεΐνη που λείπει. Μάλιστα, υπήρξε αποκατάσταση 92% στην καρδιά και 58% στο διάφραγμα (ο κύριος μυς που απαιτείται για την αναπνοή), σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science. Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι η μελέτη είναι υποσχόμενη και θα μπορούσε κάποια μέρα να θεωρηθεί «πρωτοποριακή», αλλά επεσήμαναν ότι υπήρχαν ορισμένοι περιορισμοί.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Εγκρίθηκε η πρώτη θεραπεία που στοχεύει στην αιτία της πολυνευροπάθειας

ην έγκριση του φαρμάκου Onpattro (patisiran) με διαδικασίες fast-track, για τη θεραπεία της κληρονομικής αμυλοείδωσης (νόσος του περιφερικού κινητικού νευρώνα) σε ενήλικες ασθενείς, ανακοίνωσε πρόσφατα ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων. Αυτή είναι η πρώτη θεραπεία που έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ για ασθενείς με πολυνευροπάθεια που προκαλείται από hATTR. Μια σπάνια, εξουθενωτική και συχνά θανατηφόρα γενετική πάθηση, που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση μη φυσιολογικής αμυλοειδούς πρωτεΐνης στα περιφερικά νεύρα, την καρδιά και άλλα όργανα.

Οι υπάρχουσες επιλογές θεραπείας επικεντρώνονται γενικά στη διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων. Αντίθετα, το Onpattro έχει σχεδιαστεί για να παρεμβαίνει στην παραγωγή RNA μιας ανώμαλης μορφής πρωτεϊνικής τρανσθυρετίνης (TTR). Το patisiran ανήκει σε μια νέα κατηγορία φαρμάκων που ονομάζεται θεραπεία μικρής παρεμβολής ριβονουκλεϊνικού οξέος (siRNA) και η οποία «δουλεύει» με τη σίγαση ενός μέρους του RNA που εμπλέκεται στην πρόκληση της νόσου. Η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου αποδείχθηκε σε μια κλινική δοκιμή που περιλάμβανε 225 ασθενείς. Οι 148 επι-

λέχθηκαν τυχαία για να λάβουν έγχυση του patisiran μία φορά κάθε τρεις εβδομάδες για 18 μήνες, και 77 είχαν τυχαία εκχωρηθεί για να λάβουν έγχυση με εικονικό φάρμακο στην ίδια συχνότητα. Οι ασθενείς που έλαβαν patisiran είχαν καλύτερα αποτελέσματα σε μέτρα πολυνευροπάθειας, περιλαμβανομένης και της μυϊκής δύναμης, της αίσθησης, αντανακλαστικά και αυτόνομα συμπτώματα σε σύγκριση με εκείνους που λάμβαναν εικονικό φάρμακο. Βαθμολογήθηκαν, επίσης, καλύτερα στις αξιολογήσεις της βάδισης, της διατροφικής κατάστασης και της ικανότητας να εκτελούν δραστηριότητες καθημερινής ζωής.

Πειραματικό φάρμακο βάζει τέλος στα αιμορραγικά επεισόδια

ήμερα, τα άτομα με αιμορροφιλία Β χρειάζεται να βρίσκονται υπό άγρυπνη παρακολούθηση και να υποβάλλονται σε επαναλαμβανόμενες εγχύσεις συμπυκνώματος του παράγοντα IX ισοβίως, για την πρόληψη των αυτόματων, δυνητικά απειλητικών για τη ζωή αιμορραγιών και για την προστασία των αρθρώσεών τους. Η πειθαρχία που απαιτείται για την εκτέλεση του συνήθους προφυλακτικού σχήματος μπορεί να έχει δυσμενέστατες συνέπειες στην ποιότητα ζωής των ασθενών, ενώ τα σχήματα αυτά συνεπάγονται σημαντικό κόστος για τους ασθενείς, τις οικογένειές τους και το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Τα δεδομένα αυτά φιλοδοξεί να αλλάξει μια ερευνητική γονιδιακή θεραπεία που αναπτύσσεται από τη Spark Therapeutics σε συνεργασία με τη Pfizer, η οποία φαίνεται με εφάπαξ έγ-

χυση να διατηρεί, με ασφάλεια, τα επίπεδα της πηκτικής δραστικότητας του παράγοντα ΙΧ. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της κλινικής μελέτης φάσης Ι/ΙΙ του SPK-9001, το ετήσιο ποσοστό αιμορραγίας μεταξύ 10 συμμετεχόντων μειώθηκε κατά 97% μετά τη χορήγηση του φαρμάκου, ενώ η χρήση συμπυκνώματος του παράγοντα ΙΧ, συλλογικά, κατέγραψε μείωση 99%, κατά 1,95 εκατομμύρια διεθνείς μονάδες (IU), στη διάρκεια της περιόδου αθροιστικής παρακολούθησης των 492 εβδομάδων. Δηλαδή το ερευνητικό φάρμακο SPK-9001 μπορεί να οδηγήσει στη διακοπή των εγχύσεων παραγόντων βασικής προφύλαξης, να μειώσει σημαντικά τα αιμορραγικά επεισόδια και σχεδόν να εξαλείψει την ανάγκη για εγχύσεις συμπυκνώματος εξωγενούς παράγοντα ΙΧ στους ασθενείς.

GENE NEWS

Πρωτοποριακό πρόγραμμα χαρτογράφησης του ανθρώπινου DNA

λοκληρώθηκε πρόσφατα στο Cambridge της Βρετανίας το μεγαλύτερο πρόγραμμα αλληλούχησης γονιδίων στον τομέα της υγείας. Συνολικά, έλαβαν μέρος 100.000 άνθρωποι, ανάμεσά τους άτομα με σπάνιες παθήσεις και περίπου 15.000 ασθενείς με καρκίνο. Τα αποτελέσματα από το πρόγραμμα “100.000 Genomes Project” ήταν εντυπωσιακά: 1 στους 4 συμμετέχοντες με σπάνιες ασθένειες έλαβε διάγνωση για

πρώτη φορά. Μέχρι πρότινος, η διάγνωση μιας σπάνιας νόσου γινόταν μετά από χρόνια. Επιπλέον, οι μισοί περίπου ασθενείς με καρκίνο που ταξινομήθηκαν ως μέρος του προγράμματος ήταν, στη συνέχεια, σε θέση να συμμετάσχουν σε κλινική δοκιμή ή να λάβουν στοχευμένη θεραπεία. Ο καρκίνος και οι σπάνιες νόσοι επιλέχθηκαν για το έργο, γιατί και οι δύο συνδέονται στενά με αλλαγές στο DNA. Ο καρκίνος προκαλείται από μεταλλάξεις στα γονίδια, ενώ και η πλειονότητα των σπάνιων ασθενειών προκαλούνται επίσης από σφάλματα στο γονιδίωμά μας. Τώρα υπάρχουν φιλόδοξα σχέδια για την αλληλουχία 1.000.000 ανθρώπων στο Ηνωμένο Βασίλειο τα επόμενα 5 χρόνια, καθώς οι γενετικές δοκιμές ενσωματώνονται συνεχώς στο NHS. Η ελπίδα είναι ότι θα οδηγήσει σε ταχύτερη διάγνωση, βελτιωμένη πρόληψη ασθενειών και πιο στοχευμένα φάρμακα.

Γονιδιακή θεραπεία της κυστικής ίνωσης

λπιδοφόρα είναι τα νέα για την ανάπτυξη γονιδιακής θεραπείας της κυστικής ίνωσης. Η εταιρεία Boehringer Ingelheim συμφώνησε και εντάσσεται στη διεθνή Κοινοπραξία Γονιδιακής Θεραπείας Κυστικής Ίνωσης (GTC), που έχει δημιουργηθεί στη Βρετανία, με στόχο ακριβώς την ανάπτυξη μακροχρόνιας θεραπείας για ασθενείς με κυστική ίνωση. Η κυστική ίνωση είναι μια σοβαρή γενετική ασθένεια, που προκαλεί μόνιμες πνευμονικές λοιμώξεις και, με την πάροδο του χρόνου, περιορίζει την ικανότητα του ατόμου να αναπνέει, επιδεινώνοντας την ποιότητα ζωής του. Υπάρχουν περισσότερες από 2.000

γνωστές μεταλλάξεις στο υπεύθυνο γονίδιο (CFTR), πολλές από τις οποίες οδηγούν ένα άτομο στο να αναπτύξει τη νόσο. Οι υφιστάμενες θεραπείες και αυτές που βρίσκονται σε εξέλιξη μπορούν μόνο να επιβραδύνουν την πρόοδο της νόσου. Επιπλέον, οι υπάρχουσες θεραπείες έχουν ποικίλα αποτελέσματα, ανάλογα με την κατάσταση μετάλλαξης ενός ασθενούς, όπως καθορίζεται από τη συγκεκριμένη παραλλαγή γονιδίων που προκαλεί τη νόσο. Έτσι, υπάρχει μεγάλη ανάγκη ανακάλυψης νέων θεραπειών. Η γονιδιακή θεραπεία είναι η μοναδική θεραπευτική προσέγγιση μέχρι σή-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

μερα που μπορεί να αντιμετωπίσει όλες τις μεταλλάξεις γονιδίων CFTR, προσφέροντας έτσι μια δυνατότητα καθολικής θεραπείας. Η κοινοπραξία, λοιπόν, θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη μιας γονιδιακής θεραπείας με τέτοιο τρόπο, ώστε να εισαχθεί ένα υγιές αντίγραφο του γονιδίου CFTR στα κύτταρα των πνευμόνων.

αφιέρωμα

Εμβόλια 50

Ρεπορτάζ Δέσμευση των υπουργών Υγείας της ΕΕ για τα εμβόλια

Άρθρο Ανδρέας Κωνσταντόπουλος

Άρθρο Αγόρια & HPV: Ενδυνάμωση της εμβολιαστικής κάλυψης και στα δύο φύλα

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Δέσμευση των υπουργών Υγείας της ΕΕ για τα εμβόλια Στην ενίσχυση της συνεργασίας των κρατώνμελών στις προσπάθειες κατά των νόσων που μπορούν να προληφθούν με τον εμβολιασμό συμφώνησαν οι υπουργοί Υγείας της ΕΕ

της Βασιλικής Αγγουρίδη

αξία του εμβολιασμού είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς μετριέται σε ζωές και χρήματα: 2,5 εκατομμύρια θάνατοι προλαμβάνονται ετησίως σε όλο τον κόσμο, ενώ μειώνονται οι δαπάνες για την ειδική θεραπεία ασθενειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αντιμικροβιακές θεραπείες για τις ιογενείς λοιμώξεις. Ωστόσο, παρά τα επιτεύγματα του παρελθόντος, αρκετές χώρες της ΕΕ και γειτονικές χώρες βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με πρωτοφανή κρούσματα ασθενειών που θα μπορούσαν να προληφθούν με εμβολιασμό, λόγω των ανεπαρκών ποσοστών εμβολιαστικής κάλυψης. Η άνιση πρόσβαση στον εμβολιασμό και ο κλονισμός της εμπιστοσύνης του κοινού στα εμβόλια προκαλούν ανησυχία και συνιστούν σημαντική πρόκληση για τους εμπειρογνώμονες στον τομέα της δημόσιας υγείας. Η σύσταση του συμβουλίου που υιοθετήθηκε από τους υπουργούς εστιάζεται σε 3 βασικούς πυλώνες:

 Αντιμετώπιση της εμβολιαστικής διστακτικότητας και βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης  Βιώσιμες εμβολιαστικές πολιτικές στην ΕΕ Κ οινοτικός συντονισμός και συνεισφορά στην παγκόσμια υγεία

Η σύσταση δίνει ιδιαίτερο βάρος σε δράσεις που στοχεύουν σε ομάδες ευάλωτων ατόμων, προωθεί την ενίσχυση της εκπαίδευσης γύρω από τον εμβολιασμό στο πρόγραμμα σπουδών των γιατρών και διερευνά τις συνεργασίες με την ηλεκτρονική υγεία και τις ψηφιακές τεχνολογίες για τη δημιουργία ηλεκτρονικών αρχείων εμβολιασμού για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. «Τα κράτη-μέλη μπορούν να στηρίζονται στη βοήθειά μου και της Επιτροπής. Την επόμενη χρονιά, θα ξεκινήσουμε τη Συμμαχία για τον Εμβολιασμό και με τον πρόεδρο Junker θα διοργανώσουμε μια Διεθνή Σύνοδο Κορυφής για τον Εμβολιασμό, υπό την ηγεσία της ΕΕ, για να προωθήσει στρατηγικές προσπάθειες σε αυ-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

τόν τον τομέα. Επιπλέον, η Επιτροπή θα δημιουργήσει έναν ιστότοπο με πληροφορίες γύρω από τον εμβολιασμό» δήλωσε ο αρμόδιος Επίτροπος για την Υγεία, Vytenis Andriukaitis.

Δράση σε επίπεδο ΕΕ Παρ’ όλο που η πολιτική εμβολιασμού εμπίπτει στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βοηθά τις χώρες της ΕΕ να συντονίζουν τις πολιτικές και τα προγράμματά τους. Τον Απρίλιο του 2018, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για σύσταση του συμβουλίου σχετικά με την ενίσχυση της συνεργασίας της ΕΕ όσον αφορά τις ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Όπως τονίζεται στο κείμενο της σύστασης, η πρωτοβουλία στοχεύει στην αντιμετώπιση της επιφυλακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό, στη βελτίωση του συντονισμού της προμήθειας εμβολίων, στη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας και στην ενίσχυση της συνεργασίας της ΕΕ όσον αφορά στις ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Παράλληλα, με τη σύσταση ενθαρρύνονται οι χώρες της ΕΕ να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν εθνικά σχέδια εμβολιασμού και πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της κάλυψης, καθώς και να καθιερώσουν συστηματικούς ελέγχους της κατάστασης στον τομέα των εμβολιασμών.

Κοινή δράση για τον εμβολιασμό Η στήριξη της Κομισιόν στις εθνικές προσπάθειες για την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης εκφράζεται, μεταξύ άλλων, μέσω κοινής δράσης για τον εμβολιασμό, η οποία συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα για την Υγεία (3,55 εκατ. ευρώ). Η κοινή δράση, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 2018, στοχεύει στην καταπολέμηση της επιφυλακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό και στην αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στην ΕΕ. Τη συντονίζει το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας και Ιατρικής Έρευνας της Γαλλίας (INSERM) και συμμετέχουν σε αυτή 23 χώρες (μεταξύ των οποίων 20 χώρες της ΕΕ). Στόχος της κοινής δράσης είναι να συμβάλει στην ενίσχυση της συνεργασίας των εθνικών συμβουλευτικών ομάδων ανο-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ανάπτυξη και εφαρμογή εθνικών και/ή περιφερειακών σχεδίων εμβολιασμού

σοποίησης, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσον αφορά την εισαγωγή νέων εμβολίων. Ειδικότερα, το συμβούλιο που συστάθηκε σχετικά με την ενίσχυση της συνεργασίας για την καταπολέμηση των νόσων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό συνιστά στα κράτη-μέλη: 1. Την ανάπτυξη και εφαρμογή εθνικών και/ή περιφερειακών σχεδίων εμβολιασμού με σκοπό την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης για την επίτευξη των στόχων και των επιδιώξεων του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τον εμβολιασμό, της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, μέχρι

το 2020. Τα εν λόγω σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνουν διατάξεις για τη βιώσιμη χρηματοδότηση και τον εφοδιασμό με εμβόλια, μια διά βίου προσέγγιση στον εμβολιασμό, την ικανότητα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και δραστηριότητες επικοινωνίας και υπεράσπισης. 2. Τη διασφάλιση, ειδικά για την ιλαρά, έως το 2020, του ποσοστού εμβολιαστικής κάλυψης 95%, με δύο δόσεις του εμβολίου για τον στοχευόμενο παιδικό πληθυσμό και την εξάλειψη των κενών σε όλες τις άλλες ηλικιακές ομάδες, με στόχο την εξάλειψη της ιλαράς στην ΕΕ.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

3. Τη θέσπιση ελέγχων ρουτίνας για την κατάσταση εμβολιασμού και τακτικών δυνατοτήτων εμβολιασμού σε διάφορα στάδια της ζωής, μέσω των επισκέψεων ρουτίνας στο σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης, καθώς και μέσω πρόσθετων μέτρων, όπως κατά την εγγραφή σε σχολείο ή παιδικό σταθμό, στους χώρους εργασίας ή στις μονάδες περίθαλψης. 4. Τη διευκόλυνση της πρόσβασης στις εθνικές και/ή περιφερειακές υπηρεσίες εμβολιασμού με: α. την απλοποίηση και διεύρυνση των ευκαιριών προσφοράς εμβολιασμού με την αξιοποίηση παρόχων στην κοινότητα, όπως τα φαρμακεία, οι νοσηλευτές και οι ιατρικές υπηρεσίες σε σχολεία

και σε χώρους εργασίας, β. τη στοχευμένη προσέγγιση των πιο ευάλωτων ομάδων, περιλαμβανομένων και των κοινωνικά αποκλεισμένων και των μειονοτήτων, ώστε να γεφυρωθούν οι ανισότητες και τα κενά στην εμβολιαστική κάλυψη. 5. Την εξασφάλιση, σε συνεργασία με τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τους ενδιαφερόμενους φορείς, ότι τα εθνικά προγράμματα σπουδών ιατρικής και όλα τα προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης στην Ιατρική περιλαμβάνουν ή ενισχύουν την κατάρτιση σχετικά με τις ασθένειες που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό, την

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

εμβολιολογία και την ανοσοποίηση για τους εργαζομένους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης σε όλους τους τομείς. 6. Την αύξηση των δραστηριοτήτων επικοινωνίας και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη του εμβολιασμού μέσω: α. της παρουσίασης επιστημονικών στοιχείων για την αντιμετώπιση της διάδοσης της παραπληροφόρησης, μεταξύ άλλων, μέσω ψηφιακών εργαλείων και συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, β. της αλληλεπίδρασης με τους εργαζομένους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, τους εκπαιδευτικούς φορείς, τους κοινωνικούς εταίρους και τα μέσα ενημέρωσης ως πολλαπλασιαστές, για την καταπολέμηση του εφησυχασμού και την αύξηση της εμπιστοσύνης στην ανοσοποίηση. 7. Την ανάπτυξη της ικανότητας των ιδρυμάτων υγειονομικής περίθαλψης να διαθέτουν επικαιροποιημένες ηλεκτρονικές πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση εμβολιασμού των πολιτών, με βάση τα συστήματα πληροφοριών που παρέχουν λειτουργίες υπενθύμισης, συλλέγουν δεδομένα εμβολιαστικής κάλυψης σε πραγματικό χρόνο για όλες τις ηλικιακές ομάδες και επιτρέπουν τη διασύνδεση και την ανταλλαγή δεδομένων στα συστήματα υγείας. 8. Την αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) προκειμένου να υποστηριχθεί η κατάρτιση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης όσον αφορά την εμβολιολογία, την ανοσοποίηση και τις ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με τον εμβολιασμό και την ενίσχυση των εθνικών και περιφερειακών υποδομών υγείας στον τομέα του εμβολιασμού. 9. Την ενίσχυση της στήριξης της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα των εμβολίων, έτσι ώστε να υπάρχουν επαρκείς πόροι για την ταχεία προώθηση νέων ή βελτιωμένων εμβολίων και τη διευκόλυνση της ταχείας εφαρμογής των αποτελεσμάτων των ερευνών πάνω στα εμβόλια, για την καλύτερη τεκμηρίωση των εθνικών ή περιφερειακών προγραμμάτων και πολιτικών εμβολιασμού.

Επιδοκιμάζει την πρόθεση της Επιτροπής να αναλάβει τις ακόλουθες δράσεις, σε στενή συνεργασία με τα κράτη-μέλη: 10. Την επιδίωξη της θέσπισης ενός ευρωπαϊκού συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τον εμβολιασμό (EVIS), υπό τον συντονισμό του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου των Νόσων (ECDC), με στόχο: α. Από κοινού με τις εθνικές αρχές δημόσιας υγείας: i . την εξέταση των δυνατοτήτων για την κατάρτιση, έως το 2020, κατευθυντήριων γραμμών για ένα βασικό πρόγραμμα εμβολιασμού της ΕΕ, με στόχο τη ενίσχυση της συμβατότητας των εθνικών προγραμμάτων και την προώθηση της ισότητας στην προστασία της υγείας των πολιτών της Ένωσης, και την επακόλουθη εξασφάλιση της ευρείας τήρησης του βασικού προγράμματος, καθώς και για μια κοινή κάρτα εμβολιασμού, ii. την ενίσχυση της συνέπειας, της διαφάνειας και των μεθοδολογιών κατά την αξιολόγηση των εθνικών και περιφερειακών σχεδίων εμβολιασμού, με την ανταλλαγή επιστημονικών στοιχείων και εργαλείων με την υποστήριξη των εθνικών τεχνικών συμβουλευτικών ομάδων εμβολιασμού, iii. την ανάπτυξη μεθοδολογιών και υλικού καθοδήγησης της ΕΕ για τις απαιτήσεις δεδομένων για καλύτερη παρακολούθηση των ποσοστών εμβολιαστικής κάλυψης σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, περιλαμβανομένων και των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), τη συγκέντρωση των δεδομένων αυτών και την κοινοποίησή τους σε επίπεδο ΕΕ. β. Τη δημιουργία, έως το 2019, μιας ευρωπαϊκής πύλης ενημέρωσης για τον εμβολιασμό με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, για την παροχή αντικειμενικών, διαφανών και επικαιροποιημένων στοιχείων σχετικά με τα εμβόλια, τα οφέλη και την ασφάλειά τους, και σχετικά με τη διαδικασία φαρμακοεπαγρύπνησης. γ. Την παρακολούθηση της παραπληροφόρησης σχετικά με τον εμβολιασμό στο Διαδίκτυο και την ανάπτυξη τεκμηριωμένων εργαλείων και υλικού καθοδήγησης για την υποστήριξη των κρατών-μελών στην αντιμετώπιση της

Διασφάλιση, ειδικά για την ιλαρά, έως το 2020, του ποσοστού εμβολιαστικής κάλυψης 95%

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Επιδίωξη της θέσπισης ενός ευρωπαϊκού συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τον εμβολιασμό

διστακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο. 11. Τη συνεχή παρακολούθηση των οφελών και των κινδύνων των εμβολίων σε επίπεδο ΕΕ, με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων. 12. Την καταβολή προσπαθειών προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης κοινών μεθοδολογιών και την ενίσχυση των ικανοτήτων για την αξιολόγηση της σχετικής αποτελεσματικότητας των εμβολίων και των προγραμμάτων εμβολιασμού, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνεργασίας για την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας. 13. Την ενίσχυση της αποτελεσματικής εφαρμογής των ενωσιακών κανόνων για την προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία, όπως ορίζεται στην οδηγία 2000/54/ ΕΚ και την οδηγία 2010/32/ΕΕ, ιδίως με την εξασφάλιση επαρκούς κατάρτισης των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, προσφέροντας εμβολιασμό, όπου αυτό είναι απαραίτητο, για τη διασφάλιση επαρκών επιπέδων ασφάλειας των ασθενών και των εργαζομένων. 14. Την παροχή στοιχείων και δεδομένων, μεταξύ άλλων, μέσω του Ευρωπαϊκού Σχολικού Δικτύου, για την υποστήριξη των προσπαθειών των κρατών-μελών να ενισχύσουν τις πτυχές που σχετίζονται με την εμβολιολογία και την ανοσοποίηση στα εθνικά προγράμματα σπουδών Ιατρικής, καθώς και στη μεταπτυχιακή εκπαίδευση. 15. Την ενίσχυση του εφοδιασμού και τον μετριασμό των κινδύνων ελλείψεων σε εμβόλια, με στόχο: α. την ανάπτυξη μιας εικονικής ευρωπαϊκής αποθήκης δεδομένων σχετικά με τις ανάγκες και τα αποθέματα εμβολίων, προκειμένου να διευκολυνθεί η εθελοντική ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις διαθέσιμες προμήθειες, τα ενδεχόμενα πλεονάσματα και τυχόν γενικές ελλείψεις βασικών εμβολίων, β. την ανάπτυξη μιας ιδέας για έναν μηχανισμό ανταλλαγής προμηθειών εμβολίων μεταξύ κρατών-μελών σε περίπτωση εκδήλωσης εστιών ασθενειών, ώστε να βελτιωθεί η σύνδεση μετα-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ξύ προσφοράς και ζήτησης εμβολίων, γ. τον προσδιορισμό των επιλογών για τη διατήρηση φυσικών αποθεμάτων και την έναρξη διαλόγου με τις εταιρείες παρασκευής εμβολίων σχετικά με έναν μηχανισμό διευκόλυνσης της αποθήκευσης και της διαθεσιμότητας εμβολίων σε περίπτωση εκδήλωσης εστιών ασθενειών, ο οποίος θα λαμβάνει υπόψη τυχόν γενικές ελλείψεις βασικών εμβολίων, δ. τη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας της ΕΕ και τη διασφάλιση της συνέχειας του εφοδιασμού από κοινού με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τη βιομηχανία, ε. την αξιοποίηση των δυνατοτήτων κοινής προμήθειας εμβολίων ή αντιτοξινών σε περιπτώσεις πανδημιών ή απροσδόκητων εστιών και σε περίπτωση μικρής ζήτησης εμβολίων (μικρός αριθμός περιπτώσεων ή πολύ ειδικοί πληθυσμοί προς κάλυψη), στ. την υποστήριξη του επίσημου δικτύου εργαστηρίων ελέγχου φαρμάκων της ΕΕ και των εργασιών του για τη διασφάλιση της υψηλής ποιότητας των εμβολίων που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ, ζ. την παρακολούθηση της υποχρέωσης των κατόχων αδειών κυκλοφορίας να εξασφαλίζουν τον συνεχή εφοδιασμό με φάρμακα (άρθρο 81 της οδηγίας 2001/83/ΕΚ). 16. Την αύξηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της χρηματοδότησης της έρευνας και της ανάπτυξης εμβολίων από την ΕΕ και τα κράτη-μέλη με προσπάθειες για: α. την ενίσχυση και τη δημιουργία νέων συμπράξεων και ερευνητικών υποδομών, μεταξύ άλλων, για κλινικές δοκιμές, τη διευκόλυνση, από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, του πρώιμου διαλόγου με τους υπεύθυνους ανάπτυξης, τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε εθνικό επίπεδο και τους ρυθμιστικούς φορείς για τη στήριξη της αδειοδότησης καινοτόμων εμβολίων, μεταξύ άλλων, για τις αναδυόμενες απειλές για την υγεία, β. τη σχεδίαση ενός οδικού χάρτη των εκκρεμών αναγκών των πληθυσμών και των συμφωνημένων προτεραιοτήτων σε εμβόλια, που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διαμόρφωση των μελλοντικών προγραμμάτων χρηματοδότησης της έρευνας για τα εμβόλια σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, περιλαμβανομένης και της αξιοποίησης των πλεονεκτημά-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

των του Συνασπισμού για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (CEPI) και της Παγκόσμιας Συνεργασίας Έρευνας για την Ετοιμότητα για τα Λοιμώδη Νοσήματα (GloPID-R), γ. την επένδυση στην έρευνα στον τομέα των κοινωνικών επιστημών και της επιστήμης της συμπεριφοράς σχετικά με τους παράγοντες καθορισμού της διστακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό, σε διάφορες υποομάδες του πληθυσμού και στους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Επιδοκιμάζει την πρόθεση της Επιτροπής: 17. Να εξετάσει ζητήματα σχετικά με την ανεπαρκή εμβολιαστική κάλυψη που προκαλείται από τη διασυνοριακή κυκλοφορία προσώπων εντός της ΕΕ και να αναζητήσει λύσεις για την αντιμετώπισή τους, περιλαμβανομένης και της ανάπτυξης μιας κοινής κάρτας/διαβατηρίου εμβολιασμού των πολιτών της ΕΕ, συμβατής με ηλεκτρονικά συστήματα πληροφοριών ανοσοποίησης και αναγνωρισμένης για διασυνοριακή χρήση. 18. Να επιδιώξει την κατάρτιση, σε τακτική βάση και στο πλαίσιο της διαδικασίας για την υγειονομική κατάσταση στην ΕΕ, μιας έκθεσης σχετικά με την κατάσταση της εμπιστοσύνης απέναντι στον εμβολιασμό στην ΕΕ, για την παρακολούθηση των στάσεων απέναντι στον εμβολιασμό. Να παρουσιάζει, με βάση την έκθεση αυτή, υλικό καθοδήγησης που μπορεί να βοηθήσει τα κράτη-μέλη στην αντιμετώπιση της διστακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό.

21. Να προσδιορίσει τα εμπόδια στην πρόσβαση και να υποστηρίξει παρεμβάσεις για την επέκταση της πρόσβασης στον εμβολιασμό για μειονεκτούσες και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, μεταξύ άλλων, με την προώθηση διαμεσολαβητών υγείας και τοπικών δικτύων απλών πολιτών. 22. Να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές για την υπέρβαση των νομικών και τεχνικών εμποδίων που παρεμποδίζουν τη διαλειτουργικότητα των εθνικών συστημάτων πληροφοριών σχετικά με την ανοσοποίηση, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τους κανόνες για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη διευκόλυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού του τομέα της υγείας και της περίθαλψης στην ψηφιακή ενιαία αγορά, την ισχυροποίηση των πολιτών και την ανάπτυξη μιας υγιέστερης κοινωνίας. 23. Να συνεχίσει την υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας μέσω των προγραμμάτων-πλαισίων της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία, για την ανάπτυξη ασφαλών και αποτελεσματικών νέων εμβολίων και τη βελτιστοποίηση των υφιστάμενων εμβολίων.

19. Να συστήσει έναν Συνασπισμό για τον Εμβολιασμό για τη συσπείρωση των ευρωπαϊκών ενώσεων εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και των σχετικών ενώσεων σπουδαστών στον τομέα, που θα δεσμευτούν να παρέχουν ορθές πληροφορίες στο κοινό, να καταπολεμούν την παραπληροφόρηση και να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές.

24. Να ενισχύσει τις συνεργασίες με διεθνείς παράγοντες και πρωτοβουλίες, όπως η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Ανοσοποίηση (SAGE), η Ευρωπαϊκή Τεχνική Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Ανοσοποίηση (ETAGE), οι διεργασίες της Πρωτοβουλίας και της Ατζέντας για την Παγκόσμια Υγειονομική Ασφάλεια (η Πρωτοβουλία για την Παγκόσμια Υγειονομική Ασφάλεια, η Ατζέντα για την Παγκόσμια Υγειονομική Ασφάλεια), η UNICEF και πρωτοβουλίες χρηματοδότησης και έρευνας όπως η Συμμαχία για τον Εμβολιασμό (GAVI), ο Συνασπισμός για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (CEPI) και η Παγκόσμια Συνεργασία Έρευνας για την Ετοιμότητα για τα Λοιμώδη Νοσήματα (GloPID-R).

20. Να ενισχύσει τον αντίκτυπο της ετήσιας ευρωπαϊκής εβδομάδας για την ανοσοποίηση με τη διοργάνωση μιας πρωτοβουλίας ευαισθητοποίησης της ΕΕ και την υποστήριξη των δραστηριοτήτων των κρατών-μελών.

25. Να υποβάλλει, σε τακτική βάση, εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται στην εφαρμογή της παρούσας σύστασης, με βάση τα στοιχεία που διατίθενται από τα κράτη-μέλη και άλλες σχετικές πηγές.•••

ΑΡΘΡΟ Advancing Adolescent Health Spring Forum

Έφηβοι και εμβολιασμός

του Ανδρέα Κωνσταντόπουλου, Καθηγητή Παιδιατρικής

ρόσφατα, ειδικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο συμμετείχαμε στο Advancing Adolescent Health Spring Forum, που πραγματοποιήθηκε στο Άμστερνταμ, με στόχο την ανάδειξη των ειδικών χαρακτηριστικών και τον σχεδιασμό συστάσεων για την προστασία της υγείας των εφήβων. Κοινή διαπίστωση όλων των συμμετεχόντων ήταν ότι η διατήρηση της καλής υγείας των εφήβων αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα, διότι έχει κρίσιμες επιπτώσεις στο παρόν και το μέλλον, τόσο για τους ίδιους όσο και για την κοινωνία. Επίσης, αναγνωρίστηκε ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι διαφορές στον τρόπο ζωής και στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας μπορεί να επηρεάσουν το επίπεδο υγείας. Ιδιαίτερα όσον αφορά τους εφήβους, ο κίνδυνος μόλυνσης από διάφορες ασθέ-

Η διατήρηση της καλής υγείας των εφήβων αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα

νειες ενισχύεται από βιολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ωστόσο, οι περισσότερες ασθένειες στις οποίες είναι ευάλωτοι οι έφηβοι μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Για τον λόγο αυτό, μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στις πολιτικές πρόληψης για την αντιμετώπιση των πιο σημαντικών λοιμώξεων που προσβάλλουν τους εφήβους.

Νόσοι που εμφανίζονται σε εφήβους και προλαμβάνονται μέσω εμβολιασμού: Α. Μηνιγγίτιδα Ο τρόπος ζωής και οι κοινωνικές συμπεριφορές που επιλέγουν συνήθως οι έφηβοι περιλαμβάνουν συχνή σωματική επαφή, συγχρωτισμό σε κλειστούς χώ-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

ΑΡΘΡΟ

ρους, όπως η συμμετοχή σε nightclub, ανταλλαγή φιλιών και ομαδικές δραστηριότητες, που ευνοούν τη μεταφορά των παθογόνων μικροβίων της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Τα περισσότερα πρόσφατα κρούσματα διεισδυτικής μηνιγγίτιδας στην Αμερική εμφανίστηκαν σε πανεπιστημιακά campus, όπου οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες συγχρωτίζονται σε κλειστές αίθουσες και έχουν έντονη κοινωνική ζωή. Ένα ακόμη παράδειγμα συσχέτισης του αυξημένου κινδύνου για μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο (οποιουδήποτε ορότυπου, Α, C, Y, W και Β) και των στενών επαφών ήταν τα κρούσματα στην Ευρώπη το 2015, που συνδέθηκαν με το παγκόσμιο φεστιβάλ

γιτιδοκοκκικής νόσου από τις ορο-ομάδες Α, C, W και Y. Ενώ συστήνεται και ο εμβολιασμός τους ενάντια στον ορο-ομάδα Β, η οποία είναι και η συχνότερη.

προσκόπων, στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 33.000 έφηβοι από 162 χώρες. Επίσης, το κάπνισμα –συμπεριλαμβανομένου και του παθητικού καπνίσματος– αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου. Παρ’ όλα αυτά, σε πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, αποδείχθηκε ότι μόλις το 50% των εφήβων γνώριζαν ότι η μηνιγγίτιδα είναι μεταδοτική. Επίσης, οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες διατρέχουν έναν ακόμη κίνδυνο, καθώς συνήθως υποτιμούν τα πρώτα συμπτώματα και καθυστερούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια, γεγονός που μπορεί να έχει επιπτώσεις, καθώς η εξέλιξη της νόσου είναι ραγδαία. Στην Ελλάδα, όλοι οι έφηβοι από την ηλικία των 11 ετών μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν εναντίον της μηνιγ-

Γ. HPV

Β. Παρωτίτιδα Παρόμοια με τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, ένας αριθμός κρουσμάτων παρωτίτιδας στην Ευρώπη, στο Ισραήλ και στην Αμερική έχουν συνδεθεί με δομές που ευνοούν τις στενές επαφές (πανεπιστημιουπόλεις, κλειστές θρησκευτικές κοινότητες). Τα τελευταία πέντε χρόνια, εμφανίζονται αρκετά κρούσματα παρωτίτιδας (περίπου 10.000 τον χρόνο), κυρίως στους εφήβους, και συστήνεται 3η δόση εμβολίου.

Στην Ελλάδα, όλοι οι έφηβοι από την ηλικία των 11 ετών μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν εναντίον της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Τέλος, ένα κλασικό παράδειγμα νόσου που συνδέεται με τη συμπεριφορά είναι η HPV λοίμωξη. Καθώς ο HPV μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, οι συστάσεις έχουν σχεδιαστεί με στόχο τον εμβολιασμό στην εφηβική ηλικία, πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Στην Ελλάδα, τα κορίτσια της εφηβικής ηλικίας μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν με το εννεαδύναμο εμβόλιο ενάντια στον HPV.

Δ. Εμβολιασμοί σε ανεμβολίαστους εφήβους Επαναληπτικός εμβολιασμός για ιλαρά Ο ελλιπής παιδικός εμβολιασμός αυξά-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

νει τον κίνδυνο να νοσήσει κανείς στην εφηβική ηλικία. Για παράδειγμα, ο εμβολιασμός με ποσοστό κάλυψης 95%, με 2 δόσεις στην παιδική ηλικία, θα προστάτευε όλους τους εφήβους από την ιλαρά. Ωστόσο, στην κλινική πράξη, ο παιδικός εμβολιασμός δεν εφαρμόζεται πλήρως και συνέπεια αυτού είναι τα συνεχώς αυξανόμενα κρούσματα ιλαράς. Επαναληπτικός εμβολιασμός διφθερίτιδας, τετάνου και κοκκύτη Πέρα από την αποτυχία επίτευξης πλήρους εμβολιασμού, οι έφηβοι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο σε κάποιες λοιμώξεις και λόγω μείωσης της ανοσογονικότητας των εμβολίων που πραγματοποιή-

θηκαν στην παιδική ή στην έναρξη της εφηβικής ηλικίας. Για τον λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά μια επαναληπτική δόση στην ηλικία 9-15 ετών για τα εμβόλια διφθερίτιδας, τετάνου και κοκκύτη. Στην Ελλάδα, κι αυτός ο εμβολιασμός διενεργείται δωρεάν σε εφήβους από 11 ετών και άνω. Αναλάβετε δράση, σε κάθε επίσκεψη στον γιατρό σας συζητήστε την εμβολιαστική σας κατάσταση και ρωτήστε για τυχόν νέα εμβόλια. Εκτιμάται ότι 1.200.000 έφηβοι πέθαναν παγκοσμίως το 2015 (πάνω από 3.000 ανά ημέρα), πολλοί από αυτούς από νοσήματα που μπορούν να προληφθούν μέσω εμβολιασμού. Ταυτόχρονα, πρόσθετες μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τους κινδύνους και τα πιθανά αποτε-

λέσματα που συνδέονται με τις διάφορες ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβόλια, όπως η λοίμωξη από τον ιό HPV και η μηνιγγίτιδα. Την ίδια στιγμή, οι έφηβοι δεν κάνουν τακτικές επισκέψεις προληπτικής φροντίδας σε κάποιο γιατρό. Συνεπώς, είναι επιτακτική η ανάγκη σε κάθε ιατρική επίσκεψη (ακόμη και σε περιστατικά έκτακτης ανάγκης) να γίνεται έλεγχος της εμβολιαστικής κάλυψης του εφήβου. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες σχετικά με θέματα υγείας. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος ενημέρωσης είναι ο γιατρός και ο φαρμακοποιός σας. Μιλήστε μα-

ζί τους για οποιαδήποτε απορία έχετε σχετικά με τον εμβολιασμό. Το Διαδίκτυο είναι ένα ισχυρό «εργαλείο» για την ενημέρωσή μας, όταν όμως έχουμε να κάνουμε με θέματα υγείας, θα πρέπει να εμπιστευόμαστε μόνο αξιόπιστες πηγές, κυρίως ιστότοπους επιστημονικών φορέων και οργανισμών. •••

Ο πιο αξιόπιστος τρόπος ενημέρωσης είναι ο γιατρός και ο φαρμακοποιός σας

ΑΡΘΡΟ Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των φύλων

ΑΓΌΡΙΑ & HPV

Ενδυνάμωση της εμβολιαστικής κάλυψης και στα δύο φύλα «Ασπίδα» για το σύνολο του πληθυσμού η ένταξη των αγοριών στις συστάσεις εμβολιασμού έναντι του HPV στην Ελλάδα

ιός HPV είναι τόσο συχνός, που σχεδόν όλοι, γυναίκες και άνδρες, θα εκτεθούν σε κάποιο από τα στελέχη του ιού κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το ποσοστό έκθεσης στον ιό εκτιμάται από το CDC στο 80% ανδρών και γυναικών, αποτελώντας ένα πολύ σημαντικό ανεξάρτητο αίτιο πρόκλησης καρκίνων και καλοήθων νεοπλασιών και στα δύο φύλα. Με τις κλινικές και οικονομικές επιπτώσεις των HPV-σχετιζόμενων καρκίνων και νοσημάτων να είναι σημαντικές τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, o εμβολιασμός των αγοριών έναντι του ιού θα προσφέρει άμεση προστασία στα εμβολιασμένα αγόρια, θα βοηθήσει στην έμμεση προστασία των κοριτσιών, μειώνοντας περαιτέρω την κυκλοφορία του ιού, θα συμβάλει στην ενδυνάμωση της εμβολιαστικής κάλυψης και θα γεφυρώσει το υπάρχον χάσμα ισότητας μεταξύ των δύο φύλων.

O εμβολιασμός και των αγοριών φαίνεται να αποτελεί την κατάλληλη λύση για τη θωράκιση του συνόλου του πληθυσμού, θωρακίζοντας και τα αγόρια, ιδιαιτέρως λόγω της έλλειψης συστηματικής δευτερογενούς πρόληψης (screening).

Ο ιός HPV είναι πρόβλημα δημόσιας υγείας Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η μόλυνση από καρκινογόνους ιούς, όπως ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), αποτελεί έναν από τους επτά σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου. Με τον ιό HPV να αναγνωρίζεται ως κύρια αιτία καρκίνου και στα δύο φύλα και αποκλειστική αιτία για την εμφάνιση γεννητικών κονδυλωμάτων, υπολογίζεται ότι κάθε έτος στην Ευρώπη εμφανίζονται 80.000 νέες σχετιζόμενες περιπτώσεις καρκίνου. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρείται τάση ταύ-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

Η μόλυνση από καρκινογόνους ιούς, όπως ο HPV, αποτελεί έναν από τους 7 σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου

τισης τόσο του ιού όσο και της πρόληψης έναντι αυτού με το γυναικείο φύλο, εξαιτίας των πολύ αρχικών μελετών για τη φυσική ιστορία του ιού που περιλάμβαναν μόνο γυναίκες, καθώς και από το γεγονός ότι το εμβόλιο προλαμβάνει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, έναν από τους συχνότερους καρκίνους στις γυναίκες. Ενώ η πρόληψη έναντι των άλλων καρκινικών παραγόντων κινδύνου, όπως του καπνίσματος, του αλκοόλ, των διατροφικών συνηθειών κ.λπ., απαιτούν μεγάλης έκτασης παρεμβάσεις και συντονισμό για να προληφθούν το 30-50% των θανάτων από καρκίνο, η πρόληψη μέσω του εμβολιασμού έναντι των σχετιζόμενων με τον ιό HPV καρκίνων είναι πολύ απλούστερη και αποτελεσματική έως και 95% για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Ο HPV στους άνδρες: Επιπτώσεις & πρόληψη Οι σχετιζόμενες με τον ιό ασθένειες έχουν ενδεχομένως χαμηλότερα ποσοστά επιπολασμού στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες, ωστόσο είναι εξίσου ή και περισσότερο επιβαρυντικές σε επίπεδα νοσηρότητας και θνησιμότητας1. Σχεδόν το 100% των καρκίνων του βασιοειδούς και του στειρωμένου πέους, περίπου το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του Korostil IA, Ali H, Guy RJ, Donovan B, Law MG, Regan DG (2013) Near elimination of genital warts in Australia predicted with extension of human papillomavirus vaccination to males. Sex Transm Dis 40(11):833–835. 1

ΑΡΘΡΟ

πρωκτού και 25% των καρκίνων της κεφαλής και του τραχήλου συνδέονται με καρκινογόνους τύπους του ιού HPV. Οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι στους άνδρες συνδέονται και με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις για τα εθνικά συστήματα υγείας. Στοιχεία από τη Δανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία δείχνουν ότι –εξαιρουμένου του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας– οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι στους άνδρες αναλογούν στο 70% του κόστους θεραπείας των HPV-σχετιζόμενων νοσημάτων στο σύνολό τους. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV έχει αποδειχθεί, μέσω κλινικών μελετών, εξίσου αποτελεσματικός και στα δύο φύλα. Με το εννεαδύναμο εμβόλιο παρέχει τη δυνατό-

μανίας, της Αυστρίας, της Τσεχίας, της Κροατίας, της Ελβετίας. Από το 2019 θα ενταχθεί στα ΕΠΕ του Βελγίου, της Ολλανδίας και της Γαλλίας.

τητα πρόληψης άνω του 90% των περιπτώσεων καρκίνου του πρωκτού, 35-40% των περιπτώσεων καρκίνου του πέους και άνω του 90% των περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων. Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο εμβολιασμός των ανδρών έναντι του HPV συστήνεται ομόφωνα από όλους τους διεθνείς ιατρικούς οργανισμούς, Κέντρα Ελέγχου Λοιμώξεων και τον ΠΟΥ από την ηλικία των 9 έως 14 ετών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συστήνει την ένταξη του εμβολιασμού των αγοριών σε όλα τα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) των κρατών-μελών, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμά του κάλεσε τα κράτη-μέλη να διευρύνουν τα προγράμματα εμβολιασμού, συμπεριλαμβάνοντας και τα αγόρια. Ήδη, ο εμβολιασμός των αγοριών εντάσσεται στα ΕΠΕ της Μ. Βρετανίας, της Γερ-

HPV και στην Ελλάδα είναι επιβεβλημένη για τους παρακάτω λόγους:

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Ανάγκη εμβολιασμού αγοριών έναντι του HPV στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV συστήνεται από το 2008 στο ΕΠΕ για κορίτσια ηλικίας 11 έως 18 ετών, με μικρότερη ηλικία χορήγησης τα 9 έτη, καθώς επίσης και σε ενήλικες που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου. Η επιτακτική ανάγκη ένταξης των αγοριών στις συστάσεις εμβολιασμού έναντι του ιού

1. Ενδυνάμωση της εμβολιαστικής κάλυψης και στα δύο φύλα Σε αντίθεση με τα παιδιατρικά εμβόλια, στα οποία η κάλυψη υπερβαίνει το 90%, η εμβολιαστική κάλυψη έναντι του HPV στην Ελλάδα, σύμφωνα με εκτιμήσεις βάσει πωλήσεων, είναι πολύ χαμηλή, σε επίπεδα 20-30%. Η χαμηλή κάλυψη εκτιμάται ότι πηγάζει και από το ότι συστήνεται μόνο σε κορίτσια. Το γεγονός αυτό πιθανώς προκαλεί δισταγμούς και αναστολές των γονέων σχετικά με την αναγκαιότητά του. Η σύσταση του εμβολισμού και στα δύο φύλα θα αύξανε την εμπιστοσύνη των γονέων, θα συνεισέφερε στην αποσύνδεση του εμβολίου με την έναρξη της σεξουα-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

λικής ζωής και κατ’ επέκταση θα τόνωνε την εμβολιαστική κάλυψη τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια. Παράλληλα, η μείωση της κυκλοφορίας του ιού στην κοινότητα από τον εμβολιασμό των αγοριών, στον βαθμό που αυτή είναι εφικτή, θα συνεισέφερε στην περαιτέρω προστασία τους.

Συνεπώς, η υπόθεση της προστασίας των αγοριών μέσω της δημιουργίας προστασίας κοινότητας από τα κορίτσια στην Ελλάδα καταρρίπτεται, εκ των πραγμάτων, από τη ροή της σύγχρονης ζωής.

2. Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των φύλων

Σε αντίθεση με τις ευκαιρίες δευτερογενούς πρόληψης που έχουν οι γυναίκες (τεστ Παπανικολάου, HPV τεστ), η δυσκολία λήψης επαρκών δειγμάτων από τα γεννητικά όργανα των ανδρών και η μεταβλητότητα των τεχνικών συλλογής δυσχεραίνει σημαντικά τη διάγνωση προκαρκινικών αλλοιώσεων ή άλλων ευρημάτων.

Ο αποκλεισμός των αγοριών από τον εμβολιασμό θεωρείται πλήγμα στην ισότητα μεταξύ των δύο φύλων στο δικαίωμα στην υγεία, δημιουργώντας διακρίσεις όσον αφορά στην ευημερία των αγοριών έναντι των κοριτσιών. Τα αγόρια μένουν έκθετα στον ιό, αποκλεισμένα από το δικαίωμα πρόληψης και επαφίενται αποκλειστικά στις επιλογές των κοριτσιών για τη δημιουργία ιδιότυπης προστασίας κοινότητας. Στην Ελλάδα, συστήνεται ο εμβολιασμός μόνο των ανδρών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, με τη διάκριση αυτή να εγείρει αφενός ηθικά διλήμματα, αφετέρου σημαντικές δυσκολίες στην πράξη. Οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες δεν μπορούν να ωφεληθούν στο μέγιστο από την ανοσογονικότητα του εμβολίου, καθώς δεν εμβολιάζονται, ως επί το πλείστον, σε μικρή ηλικία (πολλοί άνδρες δεν αναγνωρίζονται ως ομοφυλόφιλοι ή αμφιφυλόφιλοι μέχρι τα 20-30 έτη) και πιθανότατα όχι πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής τους. Επίσης, οι άνθρωποι της συγκεκριμένης ομάδας πρέπει να διακρίνουν ανοιχτά τον εαυτό τους ως άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες για να έχουν το δικαίωμα εμβολιασμού, θέτοντας ζητήματα δυσκολίας συναίνεσης, καθώς και κοινωνικού στίγματος.

3. Η Ελλάδα μέρος ενός παγκόσμιου «χωριού» Ακόμη και στην περίπτωση της αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης στα κορίτσια σε ικανοποιητικά επίπεδα σε βάθος χρόνου, οι έφηβοι άνδρες θα εξακολουθήσουν να είναι εκτεθειμένοι στον ιό και θα επαφίενται στις επιλογές των συντρόφων τους. Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Βρίσκεται στο επίκεντρο προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, και, παράλληλα, το μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων προς άλλες χώρες έχει ενταθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια (φοίτηση, εργασία, γάμοι με υπήκοο εξωτερικού).

4. Π εριορισμένες δυνατότητες δευτερογενούς πρόληψης για τους άνδρες

Οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι στους άνδρες συνδέονται και με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις για τα εθνικά συστήματα υγείας

5. Ε μβολιασμός αγοριών με περιορισμένη επίπτωση στον προϋπολογισμό Το δημοσιονομικό κόστος της ένταξης των αγοριών στις συστάσεις εμβολιασμού είναι περιορισμένο αν συνδυαστεί με έναρξη του εμβολιασμού σε μικρότερες ηλικίες. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV γίνεται σε δύο δόσεις σε κορίτσια ηλικίας 11 έως <15 ετών και σε τρεις δόσεις εφόσον η έναρξη εμβολιασμού γίνει μετά τη συμπλήρωση του 15ου έτους. Με την υποστήριξη της αύξησης του εμβολιασμού σε μικρότερες ηλικίες έως <15 ετών, στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι εμβολιαστικές δόσεις περιορίζονται σε 2 και κατ’ επέκταση εξοικονομούνται πόροι που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν στην κάλυψη μέρους του κόστους εμβολιασμού των αγοριών.•••

VACCINE NEWS

Απόκλιση της Ελλάδας από τους ευρωπαϊκούς στόχους εμβολιαστικής κάλυψης

ην επένδυση των ευρωπαϊκών χωρών στον αντιγριπικό εμβολιασμό προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτείνοντας την ανάληψη δράσεων που θα επιτρέψουν την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στο 75% του πληθυσμού των ομάδων υψηλού κινδύνου. Ειδικά όταν εκτιμάται ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο αντιγριπικός εμβολιασμός προλαμβάνει 37.000 θανάτους ετησίως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι ο πληθυσμός άνω των 60 ετών θα διπλασιαστεί έως το 2050, φτάνοντας τα 2 δισεκατομμύρια και θα αποτελεί το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού. Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν σε ηλικία, το ανοσοποιητικό τους σύστημα εξασθενεί, καθιστώντας τους πιο ευάλω-

τους στις ασθένειες. Πιο συγκεκριμένα, οι ενήλικες άνω των 50 ετών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν συγκεκριμένες νόσους, λόγω της εξασθένησης του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Παρά τις συστάσεις για εμβολιασμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, για την πρόληψη συγκεκριμένων ασθενειών, η εμβολιαστική κάλυψη των ενηλίκων παραμένει χαμηλή, σχεδόν για όλα τα συνιστώμενα εμβόλια. Δυστυχώς, λοιπόν, το ποσοστό-«στόχος» της Κομισιόν δεν έχει επιτευχθεί έως σήμερα. Ειδικά στην Ελλάδα, η απόκλιση του ελληνικού εμβολιασμένου πληθυσμού από τον γενικό στόχο της ΕΕ είναι σημαντικά και επικίνδυνα μεγάλη. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για την Περιφέρεια της Κρήτης

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

και τον Νομό Κοζάνης για την εμβολιαστική περίοδο 2017-2018. Στις δύο αυτές περιοχές διατέθηκαν από τα φαρμακεία περίπου 112.000 και 25.000 αντιγριπικά εμβόλια αντίστοιχα, που σημαίνει ότι εμβολιάστηκε μόλις το 17,7% των Κρητικών και το 16,5% των κατοίκων της Κοζάνης.

Απρόθυμοι οι ενήλικες να εμβολιαστούν Χαρακτηριστικό παράδειγμα των χαμηλών επιδόσεων της χώρας μας αποτελεί ο αριθμός των ενηλίκων που εμβολιάστηκαν κατά του έρπητα ζωστήρα, που, αν και διπλασιάστηκε, παραμένει «σταγόνα στον ωκεανό». Ειδικότερα, από το 1% η εμβολιαστική κάλυψη κατάφερε να διπλασιαστεί,

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ Επιμέλεια: Βασιλική Αγγουρίδη

μόλις όμως στο 2% του πληθυσμού-στόχου. Σημειώνεται ότι τα εμβόλια που συστήνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών για τους ενήλικες άνω των 60 ετών είναι η αναμνηστική δόση του εμβολίου για τέτανο, διφθερίτιδα ή/ και κοκκύτη, το εμβόλιο της γρίπης ετησίως, τα εμβόλια του πνευμονιόκοκκου (>65 ετών, εκτός αν συνυπάρχει χρόνιο νόσημα στην ηλικία 60-65 ετών) και το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα. Τα εμβόλια αυτά χορηγούνται δωρεάν από τους ασφαλιστικούς φορείς.

Χαμηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης και στις δημόσιες δομές Ανησυχία προκαλούν τα στοιχεία της Αριστοτέλους αναφορικά με το ποσοστό

των επαγγελματιών υγείας που έχουν εμβολιαστεί έναντι της γρίπης, όταν η ανοσοποίησή τους σχετίζεται άμεσα με την προστασία των ευαίσθητων τμημάτων του πληθυσμού (χρόνιοι πάσχοντες, ηλικιωμένοι, έγκυες, παιδιά, κ.ο.κ.). Σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, ο οποίος τοποθετήθηκε για το θέμα στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, το ποσοστό του προσωπικού στα νοσοκομεία που δεν έχει εμβολιαστεί για τον ιό της γρίπης φτάνει το 72%, ενώ στο προσωπικό των πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας το ποσοστό ανέρχεται στο 55%. Παράλληλα, δόθηκε έμφαση στον απαραίτητο εμβολιασμό κυρίως των επισκεπτών υγείας, με τον Ανδρέα Ξανθό να κάνει λόγο για μεγάλη ανευθυνότητα όσων έρχονται σε επαφή με ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και δεν εμβολιάζονται. «Δεν θα είναι ανεκτό να μην

εμβολιάζονται συστηματικά και να ελέγχονται οι επαγγελματίες στον χώρο της υγείας και ιδιαίτερα όσοι έρχονται σε επαφή με ευαίσθητα τμήματα του πληθυσμού» τόνισε σχετικά. Ενθαρρυντικό πάντως είναι το γεγονός ότι υπάρχει βελτίωση της εικόνας σε σχέση με το παρελθόν, αφού στις πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας εμβολιάζεται για τον ιό της γρίπης το 14% του προσωπικού και στα νοσοκομεία το 9%. «Ιδιαίτερα για το θέμα του εμβολιασμού, μπορούμε να συζητήσουμε την αυστηροποίηση των κανόνων» προειδοποίησε ο υπουργός Υγείας, στέλνοντας αυστηρό μήνυμα στους επαγγελματίες υγείας που έρχονται σε επαφή με ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και δεν εμβολιάζονται. Διευκρίνισε όμως ότι η προσέγγιση της υποχρεωτικότητας δεν είναι πανάκεια.

VACCINE NEWS

Ο ρόλος των φαρμακοποιών

ερίπου το 20% των φαρμακείων σε διεθνές επίπεδο (σχεδόν 193.000 φαρμακεία) αξιοποιούνται ως κέντρα εμβολιασμού της κοινότητας, απευθυνόμενα αθροιστικά σε αντίστοιχο πληθυσμό 940 εκατ. ανθρώπων. Σε κάποιες χώρες, οι φαρμακοποιοί επιτρέπεται, υπό προϋποθέσεις, να εμβολιάζουν οι ίδιοι τον πληθυσμό, να οργανώνουν εμβολιαστικά προγράμματα και να έχουν πρόσβαση στο ιστορικό υγείας των ασθενών (120.000 φαρμακεία που απευθύνονται σε 655 εκατ. ανθρώπους), ενώ σε άλλες χώρες οι φαρμακοποιοί δεν επιτρέπεται να έχουν ενεργό ρόλο στην ανοσοποίηση του πληθυσμού. Η Ιρλανδία ανήκει στις χώρες εκεί-

νες στις οποίες ο εμβολιασμός μπορεί να γίνει από τον ίδιο τον φαρμακοποιό. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2016 έδειξε πως ο αριθμός των εμβολιασμών στα κοινοτικά φαρμακεία «εκτοξεύθηκε» μέσα σε μια πενταετία στην Ιρλανδία και πως οι φαρμακοποιοί πέτυχαν συνολικά την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία που έδωσε το National Immunisation Office στον Irish Pharmacy Union, ο εμβολιασμός αυξήθηκε όχι μόνο στα φαρμακεία, αλλά ταυτόχρονα και στους γενικούς γιατρούς! Γεγονός που αποδίδεται στη διαφήμιση και προώθηση που γίνονταν στις βιτρίνες των φαρμακείων και τις σχετικές καμπάνιες.

Κέντρο ανάπτυξης εμβολίων δημιουργεί η Βρετανία

ο πρώτο ειδικό κέντρο καινοτομίας για εμβόλια σκοπεύει να δημιουργήσει η Βρετανία, με στόχο την εμπορική εκμετάλλευση από την ανάπτυξη νέων εμβολίων, αλλά και την προστασία της χώρας από πανδημικές απειλές. Τις σχετικές ανακοινώσεις έκανε ο γραμματέας Βιομηχανίας, Greg Clark, επισημαίνοντας ότι η δημιουργία του κέντρου θα γίνει στο The Oxford Science Park, θα στοιχίσει 66 εκατ. λίρες και σκοπός είναι να τεθεί σε λειτουργία το 2022. Το κέντρο θα φέρει την ονομασία Vaccines Manufacturing Innovation Centre (VMIC) και θα επιτρέψει την ανάπτυξη και την παραγωγή εμβολίων για κλινικές δοκιμές, προσφέροντας το έδαφος για την ακαδημαϊκή και τη βιομηχανική συνεργασία για τον σχεδιασμό και την κατασκευή εμβολίων. Η χρηματοδότηση του κέντρου αναμένεται να προέλθει τόσο από την κυ-

βέρνηση όσο και από τη φαρμακευτική βιομηχανία. Ήδη, έχει λάβει 10 εκατ. λίρες από τη Janssen Vaccines & Prevention BV και τη Merck Sharp and Dohme (MSD). Η δημιουργία του κέντρου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο ενίσχυσης της έρευνας και της καινοτομίας στον χώρο της υγείας. Προς την ίδια κατεύθυνση, οι Βρετανοί δημιουργούν άλλα δύο κέντρα: το Cell and Gene Therapy Catapult και το National Biologics Manufacturing Centre. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα είναι επίσης σε θέση να χρησιμοποιήσει το VMIC για την ταχεία παρασκευή εμβολίων σε περίπτωση που πλήττει τη χώρα κάποια πανδημία, όπως για παράδειγμα η γρίπη. Ακόμη, θα επιτρέψει την ταχεία παγκόσμια αντίδραση σε νέους, εξαιρετικά μολυσματικούς επιδημικούς παθογόνους οργανισμούς, όπως ο Ebola και ο Zika. Ο Piers Scrimshaw-Wright, διευθύ-

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

νων σύμβουλος του The Oxford Science Park, δήλωσε: «Το κέντρο καινοτομίας για την παραγωγή εμβολίων θα αποτελέσει σημαντικό μέρος της ερευνητικής και κατασκευαστικής υποδομής του Ηνωμένου Βασιλείου στον τομέα των βιοεπιστημών και είναι πραγματική τιμή για εμάς ότι θα βρίσκεται εδώ. Συμπληρώνει τη μακροπρόθεσμη δέσμευσή μας για την επιστήμη, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στην Οξφόρδη και προσβλέπουμε στη συνεργασία με την ομάδα του VMIC, καθώς η εγκατάσταση θα διαμορφωθεί».

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΕΜΒΟΛΙΑ

Η «απειλή» της ιλαράς και η «ασπίδα» του εμβολιασμού ΔΗΛΩΘΕΝΤΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΙΛΑΡΑΣ (σύνολο Ελλάδας*) Εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα με ορολογικό έλεγχο ή/και PCR φαρυγγικού επιχρίσματος

1885

Πιθανά κρούσματα με συμβατική κλινική εικόνα και επιδημιολογική σύνδεση με επιβεβαιωμένο κρούσμα

1162

Ενδεχόμενα κρούσματα με συμβατική κλινική εικόνα

211

Σύνολο δηλωθέντων κρουσμάτων

3258

*Περιλαμβάνονται στοιχεία που δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ από την 1η Μαϊ'ου 2017 μέχρι την 20ή Δεκεμβρίου 2018 και ώρα 12:00.

«εφιάλτης» της ιλαράς έχει πλήξει πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Αν και στην Ελλάδα παρατηρείται μια ουσιαστική επιβράδυνση των δηλωθέντων κρουσμάτων, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν πως δεν θα πρέπει να εφησυχάζουμε. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ, συνολικά, από την 1η Μαΐου 2017 μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 2018, έχουν καταγραφεί 3.258 κρούσματα ιλαράς, με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στη Νότια Ελλάδα.

Η ιλαρά επηρεάζει όλες τις ηλικιακές ομάδες Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Στη μεγάλη πλειονότητα, πρόκειται για άτομα ελληνικής υπηκοότητας (ως επί το πλείστον μικρά παιδιά από κοινότητες Ρομά και άτομα από τον γενικό πληθυσμό κυρίως της ηλικιακής ομάδας 25-44 ετών), που δεν έχουν ανοσία στην ιλαρά, μεταξύ των οποίων και επαγγελματίες υγείας που ήταν ανεμβολίαστοι ή ατελώς εμβολιασμένοι. Έχουν δε καταγραφεί 4 θάνατοι σε εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού συστήνει τον εμβολιασμό με το μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR) των παιδιών, των εφήβων και

των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά. Η επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου, η εγρήγορση των επαγγελματιών υγείας, η εντατικοποίηση των εμβολιασμών και η συνεχιζόμενη εγρήγορση των τοπικών και εθνικών αρχών αποτελούν απαραίτητα μέτρα για τον έλεγχο της νόσου.

Η ιλαρά είναι μια οξεία, ιδιαιτέρως μεταδοτική νόσος, ικανή να προκαλέσει επιδημία. Μπορεί να προσβάλει όλες τις ηλικίες. Ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας τόσο του ατόμου όσο και των γύρω του από την ιλαρά, ανεξαρτήτως ηλικίας. Ελέγξτε αν έχετε εμβολιαστεί.

Γαλλία

Γερμανία

Αναλογία κρουσμάτων ιλαράς σε άτομα άνω των 14 ετών, 2014-2017, ΕΕ/ΕΟΧ

Ελλάδα

Ιταλία

Δεδομένα από το: "The European Surveillance System (TESSy), ECDC, Stockholm, 2018". Οι χώρες που αναφέρονται έχουν δηλώσει την πλειονότητα των κρουσμάτων την περίοδο 2014-2017.

Ρουμανία

Άλλες χώρες της ΕΕ/EOX

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Έκθεση για την κατάσταση της Υγείας στην Ευρώπη

Η ΥΓΕΊΑ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΆ

Οι δαπάνες στο επίκεντρο

Το 1/5 των δαπανών είναι περιττό, οι αναποτελεσματικές φαρμακευτικές πολιτικές κοστίζουν, ενώ στην Ελλάδα οι νοσοκομειακές δαπάνες «κρατούν τα σκήπτρα»

της Βασιλικής Αγγουρίδη

εριττές ή ακριβές εξετάσεις και θεραπείες, νοσηλείες που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, αλλά και η δυσκολία εφαρμογής βιώσιμων πολιτικών για τα φάρμακα, «κοστίζουν» στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας, όπως προκύπτει από την Έκθεση «Η κατάσταση της Υγείας με μια ματιά: Ευρώπη», που συνέταξε ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όπως έδειξαν στοιχεία που αντλήθηκαν από διάφορα κράτη-μέλη της ΕΕ και παρουσιάστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της Έκθεσης για την κατάσταση της Υγείας στην Ευρώπη, έως και το 20% των δαπανών υγείας θα μπορούσαν να ανακατανεμηθούν, για καλύτερη αξιοποίηση. «Δεν αναφερόμαστε σε μείωση των προϋπολογισμών, αλλά σε εξυπνότερο τρόπο επένδυσης» ξεκαθάρισε κατά την πα-

ρουσίαση της Έκθεσης στις Βρυξέλλες ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Υγεία, Vytenis Andriukaitis. Περιττές δαπάνες μπορούν να προκύψουν από τη χορήγηση σε ασθενείς θεραπειών ή εξετάσεων που δεν χρειάζονται ή που θα μπορούσαν να είχαν αντικατασταθεί από λιγότερο δαπανηρές επιλογές, αλλά εξίσου αποτελεσματικές. Όπως τονίζεται και στην Έκθεση, ο έλεγχος αυτών των περιττών δαπανών μπορεί να συνεισφέρει στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και στη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε αποτελεσματική θεραπεία. Σημαντικό κομμάτι αυτών των δαπανών αφορά σε περιττές νοσηλείες, κυρίως για χρόνιες παθήσεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. Η απουσία αποτελεσματικού συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας είναι μία

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Έως και το 20% των δαπανών υγείας θα μπορούσαν να ανακατανεμηθούν, για καλύτερη αξιοποίηση

από τις ρίζες του προβλήματος και στη χώρα μας, όπως σχολίασαν στο PhB αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ, που συνέταξαν από κοινού την Έκθεση. Είναι ενδεικτικό πως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εισαγωγές σε νοσοκομεία για παθήσεις όπως το άσθμα και ο διαβήτης, οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποφευχθούν, αντιστοιχούν σε περισσότερες από 37 εκατομμύρια ημέρες νοσηλείας. Αντιστοίχως, η καθυστέρηση της εξόδου των ασθενών από τα νοσοκομεία κοστίζει σημαντικά για νοσοκομεία και συστήματα υγείας. Σε ό,τι αφορά τα φάρμακα, οι συντάκτες της Έκθεσης υπογραμμίζουν τον ρόλο που

Ένας τέτοιος «συνδυασμός μέσων πολιτικής θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει τις δαπάνες, εξασφαλίζοντας αποδοτική επένδυση χρημάτων» σημειώνεται στην Έκθεση.

διαδραματίζει στη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας η κατάλληλη αξιοποίηση των θεραπευτικών δυνατοτήτων. Μεταξύ των κινήσεων που μπορούν να γίνουν προς τον εξορθολογισμό των φαρμακευτικών δαπανών περιλαμβάνονται:

συνολικής δαπάνης για την Υγεία. Παράλληλα, η έκθεση αποδίδει το 25% των δαπανών στο εξωνοσοκομειακό φάρμακο. Ειδική αναφορά κάνει η Έκθεση στον νόμο 4368/2016 για την πλήρη ιατροφαρμακευτική κάλυψη των ανασφαλίστων, με τον οποίο έκλεισε ένα κενό 10% ακάλυπτου πληθυσμού. Μια πρώτη επεξεργασία της έκθεσης, που βασίζεται κυρίως σε δεδομένα του 2016, δείχνει πως το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα διαμορφώνεται στα 84 έτη για τις γυναίκες και στα 78,9 έτη για τους άνδρες, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι στα 83,6 έτη και στα 78,2 έτη, αντίστοιχα. Η χώρα μας κατέχει τη δεύτερη χαμηλότερη θέση στη θνησιμότητα από πνευμονία (9,5 περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού, όταν ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 28,1). Α-

Μ έτρα που θα ενισχύουν τις δυνατότητες αξιολόγησης των πλαισίων τιμολόγησης και αποζημίωσης, μέσω των συστημάτων HTA. Α ξιοποίηση των εξοικονομήσεων που μπορούν να προκύψουν από γενόσημα και βιο-ομοειδή.  Ενθάρρυνση της ορθολογικής συνταγογράφησης. Β ελτίωση της συμμόρφωσης των ασθενών στη θεραπεία.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Ελλάδα: Υψηλές νοσοκομειακές δαπάνες Όταν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προβληματισμό προκαλεί το ύψος των περιττών δαπανών, μεγάλο μέρος των οποίων αφορούν σε νοσηλείες που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, η Ελλάδα καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά νοσοκομειακών δαπανών. Ειδικότερα, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας ως ποσοστό της

ντιθέτως, η Ελλάδα κατέχει το υψηλότερο ποσοστό δηλωθέντων κρουσμάτων ιλαράς, με περισσότερα από 9 ανά 100.000 πληθυσμού (μέσος όρος ΕΕ 2,2). Ωστόσο, η χώρα βρίσκεται μεταξύ των 3 κρατών-μελών με τα χαμηλότερα ποσοστά φυματίωσης το 2016 (4,1 ανά 100.000 πληθυσμού). Σε ό,τι αφορά τις νέες λοιμώξεις HIV, μπορεί το ΚΕΕΛΠΝΟ να κάνει λόγο για σταθερό αριθμό νέων διαγνώσεων, αλλά, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση, η αναλογία των καθυστερημένων διαγνώσεων μεταξύ των νεοδιαγνωσθέντων ατόμων είναι μία από τις υψηλότερες στην Ελλάδα (37%), ποσοστό διπλάσιο σε σχέση με τις χώρες που έχουν καλύτερη επίδοση.

Δαπάνες

Παράλληλα, κατέχουμε τη δεύτερη θέση μεταξύ των κρατών-μελών στους ενήλικες καπνιστές (27%, όταν ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 20%). Ωστόσο, έχει πετύχει τη μεγαλύτερη μείωση, κατά 13% από το 2006! Καλές είναι οι επιδόσεις μας και στην κατανάλωση αλκοόλ, με τη χώρα μας να βρίσκεται μεταξύ των 3 κρατών-μελών με τα χαμηλότερα ποσοστά. Βρισκόμαστε στα 6,5 λίτρα καθαρού αλκοόλ ανά ενήλικα (μέση ευρωπαϊκή κατανάλωση 9,8 λίτρα). Αντιθέτως, διατηρούμαστε υψηλά στα ποσοστά παχυσαρκίας, ειδικά στους ανήλικους. Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των 4 χωρών με τα μεγαλύτερα ποσοστά σε παιδιά ηλικίας 7-8 ετών, με 1 στα 5 παιδιά να είναι παχύσαρκα. Ωστόσο, έχουμε επιδείξει σημαντικά σημάδια μείωσης μεταξύ 2007-2008 και 2015-2017.

λησε το PhB στις Βρυξέλλες, εξήγησαν πως βασικός ανασταλτικός παράγοντας στον εξορθολογισμό των δαπανών, που συνδέεται και άμεσα με το μεγάλο ποσοστό νοσοκομειακών δαπανών, είναι η απουσία αποτελεσματικού συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας. Κυρίως, η απουσία γενικών γιατρών, αλλά και λειτουργικών δομών, θεωρείται από τους Ευρωπαίους σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη μιας ΠΦΥ που θα καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού και θα βοηθήσει και στη μείωση των δαπανών, αποτρέποντας αχρείαστες νοσηλείες και κατάχρηση των εξωτερικών ιατρειών. Κατά μέσο όρο, τα φάρμακα (εξαιρώντας τα νοσοκομειακά) συνιστούν περισσότερο από το 25% των συνολικών δαπανών υγείας της Ελλάδας (μέσος όρος

Οι συντάκτες της Έκθεσης τονίζουν ότι η κρίση προκάλεσε μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στην ανάπτυξη των δαπανών υγείας στη χώρα μας. Κατά την περίοδο 2009-2013, η κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας στην Ελλάδα σημείωσε μια διάμεση ετήσια «βουτιά» 8,7%. Ωστόσο, η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο μερίδιο ενδονοσοκομειακής δαπάνης (περιλαμβανομένων και ημερών νοσηλείας) στο σύνολο των δαπανών για την Υγεία μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ. Συγκεκριμένα, αποτελεί το 42% των συνολικών δαπανών. Αξιωματούχοι του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τους οποίους συνομί-

Σημαντικό κομμάτι αυτών των δαπανών αφορά σε περιττές νοσηλείες, κυρίως για χρόνιες παθήσεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας ως ποσοστό της συνολικής δαπάνης για την Υγεία

ΕΕ 17%). Στην έκθεση υπογραμμίζεται και η «πρωτιά» της χώρας μας στην κατανάλωση αντιβιοτικών, όπως είχε γράψει πρόσφατα και το Virus. Σύμφωνα με τα στοιχεία, λοιπόν, στους Έλληνες αντιστοιχούν 36 ημερήσιες δόσεις ανά 1.000 άτομα πληθυσμού την ημέρα. Πρόκειται για 3,6 φορές μεγαλύτερη κατανάλωση από την αντίστοιχη της Ολλανδίας, που έχει τη χαμηλότερη αναλογία, στις 10 ημερήσιες δόσεις.

V. Andriukaitis: Η διαδικασία HTA είναι το «κλειδί» Με τη συζήτηση γύρω από τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας στην Ευρώπη να εστιάζεται και στον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, ο Ευρωπαίος Επίτροπος, απαντώντας στο PhB, επικεντρώθηκε στον ρόλο των HTA στις προσπάθειες. Ειδικά για τη φαρμακευτική δαπάνη στην έκθεση υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων, η ανάγκη μεγαλύτερης διείσδυσης των γενοσήμων, η ορθολογική συνταγογράφηση και η αξιοποίηση των συστημάτων HTA. Όπως ανέφερε ο κ. Andriukaitis, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει τις προσπάθειες πολλών κρατών-μελών προς τον εξορθολογισμό των δαπανών, με στόχο τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας.

Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι και οι διακρατικές συνεργασίες, όπως η «Συμμαχία της Βαλέτας». Η Κομισιόν προσφέρει τεχνογνωσία γενικότερα, ενώ θα συμβάλλει και στη διαδικασία HTA, στο επίπεδο της κλινικής αξιολόγησης. Ερωτηθείς από το PhB κατά πόσον υπάρχει λόγος ανησυχίας για νέες καθυστερήσεις στην πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών στις καινοτόμες θεραπείες, από τις σχεδιαζόμενες αλλαγές σε συνδυασμό με τους δημοσιονομικούς περιορισμούς και τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, ο κ. Andriukaitis έσπευσε να διευκρινίσει ότι το ζήτημα της διασφάλισης της πρόσβασης είναι διεθνές. «Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε καλύτερες συνθήκες και μηχανισμούς που θα εγγυώνται γρηγορότερη πρόσβαση στις νεότερες θεραπείες. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις καθυστερήσεων στην εισαγωγή καινοτόμων θεραπειών σε κάποιες φτωχότερες χώρες, ακόμη και 9 χρόνια. Οπότε το πρόβλημα είναι διεθνές» σημείωσε. Αν και ο Επίτροπος καλωσόρισε την πρόοδο της Ελλάδας, ξεκαθάρισε πως θα πρέπει τώρα τα οικονομικά της χώρας να περάσουν στην επόμενη φάση. Ωστόσο, κατά τον κ. Andriukaitis, η Ελλάδα δεν μπορεί να διαχειριστεί τα ζητήματα αυτής της μετάβασης μόνη της. «Μπορούμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα. Χρειαζόμαστε και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών και μεταξύ ομάδων κρατών-μελών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της BENELUXA, στο πλαίσιο της οποίας εξετάζονται τρόποι βελτίωσης των μηχανισμών, ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία» σημείωσε ο Επίτροπος. Πρόσθεσε δε πως αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο, ιδίως τώρα, είναι η Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας. «Πρέπει τα κράτη-μέλη να επιταχύνουν τις διαδικασίες για την εφαρμογή HTA, γιατί μέσω της αξιολόγησης μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τους χρόνους στην πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες» συμπλήρωσε. •••

«Πρέπει τα κράτη-μέλη να επιταχύνουν τις διαδικασίες για την εφαρμογή HTA», V. Andriukaitis 72

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Συγκέντρωση τεχνογνωσίας, ενίσχυση γνώσεων Παραδοτέα του κύκλου γνώσης, σε στήριξη των κρατών-μελών της ΕΕ

Η ΥΓΕΊΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΆ: ΕΥΡΏΠΗ

ΚΡΑΤΙΚΆ ΠΡΟΦΊΛ ΥΓΕΊΑΣ

ΝΟΈΜΒΡΙΟΣ 2016

ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΉ ΈΚΘΕΣΗ

ΝΟΈΜΒΡΙΟΣ 2017

EΘΕΛΟΎΣΙΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΈΣ

2018

Αυστρία, Κύπρος, Φινλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία, Σουηδία

Η ΥΓΕΊΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΆ: ΕΥΡΏΠΗ

ΝΟΈΜΒΡΙΟΣ 2018

Υποστηρίζοντας εξυπνότερες επενδύσεις στην Υγεία: Επισημάνσεις της “Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2018” Οι δαπάνες υγείας αντιστοιχούν στο 9,6% του ΑΕΠ Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος έχουν 5 φορές υψηλότερες ακάλυπτες θεραπευτικές ανάγκες συγκριτικά με εκείνα του υψηλού εισοδήματος

Έως το 1/5 των δαπανών υγείας είναι αναποτελεσματικές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλες ανάγκες

Αχρείαστες εισαγωγές δαπανούν πάνω από 37 εκατομμύρια ημέρες νοσηλείας ετησίως

1 στα 6 άτομα έχει κάποιο ζήτημα ψυχικής υγείας

Άμεσα και έμμεσα κόστη αποτελούν το 4% του ΑΕΠ (πάνω από 600 δισ. ευρώ)

Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ

ΠΑΝΩ ΑΠΟ 790.000 ΘΑΝΑΤΟΙ ΕΤΗΣΙΩΣ ΑΠΟΔΙΔΟΝΤΑΙ ΣΕ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

20%

ΤΩΝ ΕΝΉΛΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΑΊΩΝ ΠΟΛΙΤΏΝ ΕΊΝΑΙ ΚΑΠΝΙΣΤΈΣ

38%

ΤΩΝ ΕΦΉΒΩΝ ΑΝΑΦΈΡΟΥΝ ΆΜΕΤΡΗ ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΎΜΑΤΟΣ

ΣΤΟΥΣ

ΕΝΉΛΙΚΕΣ ΕΥΡΩΠΑΊΟΥΣ ΠΟΛΊΤΕΣ ΕΊΝΑΙ ΠΑΧΎΣΑΡΚΟΣ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ECTRIMS

ΠΟΛΛΑΠΛΉ ΣΚΛΉΡΥΝΣΗ

Αναπτύσσοντας νέο διαγνωστικό «όπλο» «Όπλο» για την αποτελεσματική διαχείριση της νόσου δεν αποτελούν μόνο τα φάρμακα, αλλά και τα διαγνωστικά και απεικονιστικά εργαλεία

της Βασιλικής Αγγουρίδη

ια νόσος-«δαχτυλικό αποτύπωμα», η πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ), απαιτεί μια θεραπευτική στρατηγική προσαρμοσμένη στα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του ασθενούς. Τόσο η εξέλιξη της νόσου όσο και η θεραπευτική προσέγγισή της μπορεί να διαφέρουν ουσιαστικά από τον έναν ασθενή στον άλλο και, χάρη στις νεότερες θεραπείες, πλέον, το «οπλοστάσιο» των γιατρών είναι γεμάτο επιλογές. Ωστόσο, για τον έλεγχο της νόσου, «κλειδί» παραμένει η ιατρική ακριβείας, δηλαδή η εξειδικευμένη θεραπευτική προσέγγιση σε κάθε ασθενή. Σε αυτό το πλαίσιο, βέβαια, «όπλο» δεν αποτελούν μόνο τα φάρμακα, αλλά και τα διαγνωστικά και απεικονιστικά εργαλεία. Σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των «πραγματικών δεδομένων» (real-world data), η θεραπευτική «στρατηγική» μπορεί να αλλάξει τις ζωές των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση, όπως τονίστηκε στο 34ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επι-

τροπής για τη Θεραπεία και την Έρευνα στην Πολλαπλή Σκλήρυνση (European Committee for Treatment and Research in MS-ECTRIMS).

Προς έναν νέο βιοδείκτη Αλλαγές στο διαγνωστικό πεδίο της πολλαπλής σκλήρυνσης ενδέχεται να φέρει ένας πολλά υποσχόμενος βιοδείκτης. Έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη επιχειρούν να αξιολογήσουν τις δυνατότητες του sNFL ως βιοδείκτη για τη διάγνωση και παρακολούθηση της θεραπείας της πολλαπλής σκλήρυνσης. Η πρωτεΐνη sNFL «φωτίζει» τη ζημιά στους νευρώνες και εντοπίζεται σε αυξημένα επίπεδα στο αίμα των ανθρώπων με ΠΣ. Δεδομένα αναδρομικής ανάλυσης περισσότερων των 1.000 ασθενών, που συζητήθηκαν στο ECTRIMS, έδειξαν κλινική συσχέτιση των επιπέδων της sNFL για την πρόγνωση της σοβαρότητας της νόσου και την παρακολούθηση της εξέλιξής της.

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ο βιοδείκτης θα ελέγχει τη δραστηριότητα της νόσου, ελέγχοντας το επίπεδο των νευροϊνιδίων στο αίμα

Με στόχο τη μεταφορά αυτών των δεδομένων από την ερευνητική φάση στην κλινική πρακτική, η Biogen, σε συνεργασία με τη Siemens Healthineers, έχει επιταχύνει τις προσπάθειες για τη δημιουργία σχετικής εξέτασης αίματος. Αν τελικά εφαρμοστεί στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη, ο βιοδείκτης θα ελέγχει τη δραστηριότητα της νόσου, ελέγχοντας το επίπεδο των νευροϊνιδίων στο αίμα: όσο πιο χαμηλά τα επίπεδα τόσο καλύτερη η πρόγνωση της νόσου. Όπως τονίστηκε, η πρώιμη διάγνωση και η έγκαιρη αναγνώριση της ανταπόκρισης στη θεραπεία θα καταστήσουν αποτελεσματικότερη και τη θεραπευτική στρατηγική που θα ακολουθήσει κάθε γιατρός για κάθε ασθενή. Ακόμη και η ανάγκη για πιθανή αλλαγή θεραπείας θα αποφασίζεται εγκαίρως.

Εξειδικεύοντας τη θεραπευτική προσέγγιση Η θεραπευτική προσέγγιση αποτελεί για τους γιατρούς μια σύνθετη «εξίσωση», με πολλαπλές παραμέτρους. Δεν είναι μόνο η φαρμακευτική θεραπεία και το προφίλ ασφαλείας της, η συχνότητα και ο τρόπος χορήγησης, αλλά και η πρόγνωση της νόσου, οι συννοσηρότητες, ακόμη και η οικογενειακή κατάσταση, ο τρόπος ζωής, η στάση απέναντι στη θεραπεία και τους κινδύνους. Είναι δε μια δυναμική διαδικασία, που μπορεί να χρειαστεί επαναξιολόγηση και αναπροσαρμογή στο πλαίσιο της καθ’ ημέρα κλινικής πράξης, όπως φάνηκε και στην περίπτωση μιας ιδιαιτέρως σπάνιας παρενέργειας σε θεραπεία, που εμφανίζουν κάποιοι ασθενείς (μόλις το 4,3 τοις

/ Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

χιλίοις) με υποτροπιάζουσα διαλείπουσα πολλαπλή σκλήρυνση. Αυτός ο μικρός αριθμός ασθενών, που λαμβάνει ναταλιζουμπάμη βασική θεραπεία με ένδειξη για υψηλής δραστηριότητας νόσο, εμφανίζει προϊούσα πολυεστιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια (PML). Πρόκειται για ανθρώπους που είναι θετικοί στα αντισώματα του ιού JCV και ο οποίος φαίνεται να ενεργοποιείται με τη λήψη της θεραπείας αυτής, η οποία είναι εν γένει μια πολύ καλά ανεκτή θεραπεία. Προκειμένου να προληφθούν οι επιπτώσεις της παρενέργειας αυτής, η εταιρεία ανέπτυξε σχέδιο διαχείρισης του κινδύνου, περιγράφοντας και αναγνωρίζοντας τους ασθενείς που μπορεί να αντιμετωπίσουν το ρίσκο αυτό. Η «χρυσή τομή» για τους ασθενείς αυτούς,

ώστε να μη διακόπτουν τη θεραπεία, αλλά να προστατεύονται και από τον κίνδυνο, φαίνεται πως βρέθηκε μέσα από την κλινική πρακτική.

Το «εργαλείο» των μαγνητικών τομογραφιών Βασική μέθοδος διάγνωσης και παρακολούθησης της νόσου παραμένουν οι μαγνητικές τομογραφίες. Αξίζει όμως να επισημανθεί πως βασική προϋπόθεση για τη σωστή παρακολούθηση της εξέλιξης της πάθησης είναι οι ασθενείς να επιλέγουν σταθερά τον ίδιο μαγνητικό τομογράφο. Οι γιατροί ζητούν, σε γενικές γραμμές, τουλάχιστον μία μαγνητική ετησίως από κάθε ασθενή, αν και συνήθως κρίνεται απαραίτητη και δεύτερη, ίσως και τρίτη, εξέταση.

Προκειμένου να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της PML, γιατροί εφάρμοσαν ένα πιο εκτεταμένο θεραπευτικό σχήμα. Χορηγούσαν το φάρμακο σε διάστημα πέραν των 4 ενδεδειγμένων εβδομάδων. Το ζητούμενο, βέβαια, είναι αν αυτή η αραιότερη χορήγηση του φαρμάκου επηρεάζει και την αποτελεσματικότητά του. Τα real-world data, τα δεδομένα της κλινικής πράξης, δείχνουν πως δεν επηρεάζεται. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι αρ-

δέεται με χαμηλό αριθμό υποτροπών και απουσία εξέλιξης αναπηρίας. Αντιστοίχως, στοιχεία 10ετίας για τη χορήγηση της ναταλιζουμάμπης επιβεβαιώνουν τη συνεπή αποτελεσματικότητα της ενέσιμης θεραπείας, ειδικά για ασθενείς σε πρώιμο στάδιο της νόσου. Βέβαια, όπως τονίστηκε στο ECTRIMS, ακόμη και στην περίπτωση των μη παρεμβατικών μελετών παρακολούθησης για τη συγκέντρωση δεδομένων, η διατύπωση της σωστής ερώτησης είναι κρίσιμη για την εξαγωγή των σωστών συμπερασμάτων. Όπως άλλωστε και η σωστή στατιστική μέθοδος. Σε κάθε περίπτωση όμως, τα real-world evidence που προκύπτουν μπορεί να καταστούν πολύτιμα τόσο για την ευρύτερη κλινική πρακτική όσο και στο πεδίο των κλινικών ερευνών.

κετό, για αυτό και το ερώτημα πρέπει να ερευνηθεί. Έτσι, αυτήν την περίοδο, βρίσκεται σε εξέλιξη μελέτη που εξετάζει κατά πόσο και σε ποιον βαθμό επηρεάζεται η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου από το πιο εκτεταμένο θεραπευτικό σχήμα. Πάντως, κλινικά δεδομένα και δεδομένα του «πραγματικού κόσμου» (real-world evidence), που παρουσιάστηκαν στο ECTRIMS, επιβεβαιώνουν τη μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των θεραπειών για τη διαχείριση της νόσου τόσο της ναταλιζουμάμπης όσο και του φουμαρικού διμεθυλεστέρα. Όπως ανακοινώθηκε, βάσει στοιχείων 9ετίας, ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας, μία από τις βασικότερες διά στόματος θεραπείες για την πολλαπλή σκλήρυνση, συν-

Το MS PATHS είναι ένα πρόγραμμα βελτίωσης της παρακολούθησης της γνωστικής δραστηριότητας και άλλων βασικών δεικτών και σημείων αναφοράς στην εξέλιξη της νόσου, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του ECTRIMS. Πρόκειται για μια ερευνητική συνεργασία, στην οποία συμμετέχουν 10 κορυφαία κέντρα αναφοράς για την πολλαπλή σκλήρυνση στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ (7 και 3, αντίστοιχα). Η συνεργασία αυτή παράγει «πραγματικά» δεδομένα της καθημερινής κλινικής πρακτικής, με στόχο να βοηθήσει τους θεράποντες γιατρούς να πάρουν εξατομικευμένες αποφάσεις για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων που ζουν με ΠΣ. Μέχρι στιγμής, έχει συγκεντρώσει δεδομένα σχεδόν 14 χιλιάδων ασθενών. •••

Θετικό στοιχείο είναι πως, παρά τις δημοσιονομικές δυσκολίες, στην Ελλάδα αποζημιώνονται όλες οι μαγνητικές εξετάσεις που ζητά ένας γιατρός.

Η δύναμη των δεδομένων καθημερινής κλινικής πράξης

Τα real-world evidence μπορεί να καταστούν πολύτιμα τόσο για την ευρύτερη κλινική πρακτική όσο και στο πεδίο των κλινικών ερευνών 77

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

4th MedTech Conference

Σε εκκρεμότητα ο κλάδος των ιατροτεχνολογικών προϊόντων

Ρεπορτάζ: Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

ιεθνώς, οι χρηματοδοτικές πιέσεις που αντιμετωπίζουν τα συστήματα υγείας, λόγω της οικονομικής κρίσης και της δημογραφικής γήρανσης, δημιουργούν μεγάλες προκλήσεις σε κυβερνήσεις και επιχειρήσεις του κλάδου. Ειδικά στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι πιο ασφυκτική, λόγω όχι μόνο της κρίσης, αλλά και χρόνιων στρεβλώσεων. Στο μεταξύ, ραγδαίες είναι οι εξελίξεις παγκοσμίως με νέες ανακαλύψεις που αναμένεται να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο παροχής υπηρεσιών υγείας στο άμεσο μέλλον. Πρωτοποριακές τεχνολογίες, όπως οι γενετικοί δείκτες, η τεχνητή νοημοσύνη, τα big data, η νανοτεχνολογία

και η ρομποτική, κομίζουν κοσμογονικές αλλαγές, που όμως συνδέονται με νέες προκλήσεις για ασθενείς, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα, παρά την έξοδο από το Μνημόνιο, συνεχίζεται η αβεβαιότητα στον κλάδο των ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Η ίδρυση και λειτουργία της Εθνικής Κεντρικής Αρχής Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) δεν έχει φέρει ακόμη καμία ορατή αλλαγή στο σύστημα προμηθειών του ΕΣΥ, με συνέπεια να παραμένουν στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες. Παράλληλα, ακόμη δεν έχουν διοριστεί τα μέλη της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Αμοιβών και Τιμών Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων του ΕΟΠΥΥ, που θεσμοθετήθηκε

τον Ιανουάριο. Συνεπώς, το μείζον πρόβλημα στην Ελλάδα παραμένει: η χρήση και αποζημίωση της ιατρικής τεχνολογίας γίνεται άναρχα και δίχως αξιολόγηση. Τα προβλήματα και οι στρεβλώσεις στον τομέα της ιατρικής τεχνολογίας τέθηκαν επί τάπητος στο συνέδριο 4th MedTech Conference, με στόχο την ανάδειξη λύσεων και προτάσεων για την αντιμετώπισή τους. Το συνέδριο διοργανώθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2018 από την Ethos Events σε συνεργασία με το portal πολιτικής υγείας και φαρμάκου virus.com.gr, το περιοδικό Pharma & Health Business και το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Γεράσιμος Λειβαδάς ΠΡΌΕΔΡΟΣ, ΣΕΙΒ, ΙΔΡΥΤΉΣ & ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ, Α. & Λ. ΙΑΤΡΙΚΈΣ ΠΡΟΜΉΘΕΙΕΣ ΑΕ

ορυφαία διοργάνωση για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο χαρακτήρισε το MTC’18 ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ιατρικών και Βιοτεχνολογικών προϊόντων (ΣΕΙΒ), Γ. Λειβαδάς, ο οποίος με τον χαιρετισμό του άνοιξε τις εργασίες του συνεδρίου. Στόχος, όπως εξήγησε, είναι η εκδήλωση αυτή να συμβάλει στη χάραξη μιας νέας,

αισιόδοξης πολιτικής για τον κλάδο της ιατρικής τεχνολογίας, όπου μοναδικό κριτήριο δεν θα είναι η τιμή, αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος και, βεβαίως, το τελικό κλινικό αποτέλεσμα. «Το πρόγραμμα εγγυάται ότι τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν θα αποτελέσουν τροφή για γόνιμη σκέψη και περαιτέρω προβληματισμό» σημείωσε.

Θανάσης Πετμεζάς ΔΙΕΥΘΎΝΩΝ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ, CosmoONE

ις ψηφιακές «λύσεις» της cosmoONE για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στις οποίες καλούνται να απαντήσουν οι ηλεκτρονικές προμήθειες παρουσίασε ο Θ. Πετμεζάς, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, η οποία δραστηριοποιείται στον συγκεκριμένο τομέα εδώ και 17 χρόνια. «Οι ηλεκτρονικές προμήθειες στον χώρο των Δημόσιων Οργανισμών Υγείας είναι απαραίτητες προκειμένου να καλυφθούν δύο μεγάλες “περιοχές” προκλήσεων στη δημόσια διοίκηση: η εξοικονόμηση πόρων μέσα από τους υφιστάμενους προϋπολογισμούς και η βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των διαδικασιών προμηθειών, σε ένα ήδη βεβαρημένο γραφειοκρατικό περιβάλλον» ανέφερε. Όπως εξήγησε, όμως, η κοινή παραδοχή για την αναγκαιότητα των συστημάτων ηλεκτρονικών προμηθειών, στην πράξη, χωλαίνει. «Η προτεραιότητα σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ιδιαιτέρως χαμηλή, ενώ ο τρόπος αντιμετώπισης του θέματος οδηγεί σε λάθος λύσεις» εκτίμησε. Για την αντιμετώπιση των προαναφερόμενων προκλήσεων η cosmoONE προτείνει μια «δέσμη» δράσεων. Οι βασικότερες είναι οι εξής:  Υ ιοθέτηση συγκεκριμένων εφαρμογών

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

υπό μορφή υπηρεσιών, ώστε, χωρίς κόστη υποδομών, να υπάρχει γρήγορη μετάβαση σε μετρήσιμα αποτελέσματα. Ο ριστικοποίηση τεχνικών θεμάτων, όπως κατηγοριοποίηση και διαλειτουργικότητα, για να μπορεί να πολλαπλασιαστεί η αξία και η γνώση από τη συλλογή δεδομένων προμηθειών.  Υ λοποίηση πρωτοβουλιών για στοχευμένα πιλοτικά έργα σε επίπεδο Νοσοκομείου και ΥΠΕ, έναντι της ολιστικής αντιμετώπισης του θέματος με έργα υψηλού προϋπολογισμού και πολυπλοκότητας, χωρίς ορίζοντα υλοποίησης και εχέγγυα απόδοσης.

Αυτό που θα πρέπει να κρατήσουμε, είπε καταλήγοντας ο κ. Πετμεζάς, είναι ότι για να βάλουμε ηλεκτρονικά εργαλεία πρέπει να αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκες. «Το δεύτερο είναι ότι όταν μιλάμε για κόστη δεν εννοούμε άμεσα το γραφειοκρατικό κόστος, καθώς οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα ταλανίζονται όταν συνεργάζονται με το Δημόσιο, και το τρίτο είναι ότι κάθε σύστημα πρέπει να περιέχει ιχνηλασιμότητα και, φυσικά, διαφάνεια».

Νικόλας Μανούσης ΓΕΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ PUBLICSOFT IKE, ΗΛΕΚΤΡΟΛΌΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ & ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΏΝ ΕΜΠ, MSC IN CONSTRUCTION MANAGEMENT

η λύση της PublicSoft IKE για μια ολοκληρωμένη διαχείριση μιας δημόσιας σύμβασης στην Υγεία, παρουσίασε ο Ν. Μανούσης, γενικός διευθυντής της εταιρείας. «Σήμερα, τα υφιστάμενα μηχανογραφικά συστήματα δεν υποστηρίζουν την ολότητα μιας δημόσιας σύμβασης, αλλά επιμέρους τμήματά της, και ως επί το πλείστον δεν διαλειτουργούν και μεταξύ τους» τόνισε. Αποτέλεσμα αυτού, όπως εκτίμησε, είναι να υπάρχει κατακερματισμός της πληροφορίας, οι υπάλληλοι να χειρίζονται πολλά και διαφορετικά συστήματα και να δυσχεραίνεται ο έλεγχος και η παρακολούθηση μιας διαδικασίας. Η «απάντηση» της PublicSoft έρχεται μέσα από το πρόγραμμα PublicPro, μια πλατφόρμα υλοποιημένη σε σύγχρονες τεχνολογίες ανοιχτού κώδικα για τη διαχείριση των δημόσιων συμβάσεων, που προσφέρει:  Προτυποποίηση διαδικασιών-Υποβοήθηση των υπηρεσιών στα βήματα μιας

ην άποψη πως οι διαδικασίες προμηθειών στην Ελλάδα δεν είναι τόσο σύνθετες και περίπλοκες όσο παρουσιάζονται εξέφρασε από το βήμα του συνεδρίου ο Γ. Καραφύλλης, Supply Chain & Procurement expert. Απέδωσε, παράλληλα, την αδικαιολόγητη καθυστέρηση για την ολοκλήρωσή τους στην παραγνώριση της νομοθεσίας από τους εμπλεκομένους σε αυτήν την αλυσίδα. «Δημιούργησαν πολλές προσφυγές και δικαστικές εμπλοκές» ανέφερε σχετικά, αλλά, όπως διευκρίνισε, και χωρίς αυτές απαιτήθηκαν 2 και 3 μήνες μόνο και μόνο για την ανάρτηση μιας απόφασης στο ΕΣΗΔΗΣ. Ο κ. Καραφύλλης παρουσίασε, στη συνέχεια, μια σειρά προβλημάτων τα οποία εντόπισε το Ελεγκτικό Συνέδριο στην πρόσφατη έκθεσή του για τις δημόσιες συμβάσεις του 2017, ενώ πρότεινε τρόπους άμεσης εφαρμογής για την υλοποίηση των συστά-

σύμβασης. Δηλαδή καθοδήγηση των αρμόδιων στελεχών του φορέα σε κάθε διαγωνιστική διαδικασία, μέσω καθορισμένων βημάτων με βάση τον Νόμο 4412/16.  Παρακολούθηση όλης της πορείας μιας σύμβασης. Δηλαδή παρακολούθηση της σύμβασης από τον προγραμματισμό έως την ολοκλήρωσή της (χρονική, οικονομική και διαδρομή ελέγχου). «Πρόκειται για ένα εύχρηστο και φιλικό σύστημα διαχείρισης, ελέγχου και παρακολούθησης των δημοσίων συμβάσεων κάθε δημόσιου φορέα, το οποίο καταγράφει τα βήματα ανά τύπο και διαδικασία σύμβασης και δίνει τη δυνατότητα τήρησης του ψηφιακού φακέλου της σύμβασης» διευκρίνισε ο κ. Μανούσης. Συνιστά, επομένως, μια ολοκληρωμένη λύση μηχανογράφησης μιας σύμβασης από τον προγραμματισμό μέχρι και την ολοκλήρωσή της και, ταυτόχρονα, ένα εργαλείο διοίκησης.

σεών του, ακολουθώντας το παράδειγμα της Πορτογαλίας. Όπως εξήγησε, το 2018 η Πορτογαλία ανάρτησε 1.136 διαγωνισμούς για φάρμακα στην ευρωπαϊκή ηλεκτρονική πλατφόρμα E-TED. Αντίστοιχα, η Ισπανία ανάρτησε 1.486, η Ελλάδα 106 και η FYROM 151 (!). «Θα πρέπει να εφαρμόσουμε τη νομοθεσία (ισχύει ακριβώς η ίδια στην Ευρωπαϊκή Ένωση) και να υλοποιούνται όλοι οι διαγωνισμοί μέσω του ΕΣΗΔΗΣ και της ETED» επισήμανε, ενώ έκανε λόγο για στοιχεία τα οποία στην Ελλάδα παραμένουν κρυφά. «Στην Πορτογαλία, όλα τα αποτελέσματα των δημοσίων συμβάσεων είναι αναρτημένα δημόσια σε μία και μόνο ιστοσελίδα. Στην Ελλάδα, δεν έχουμε μάθει ποτέ τι έγινε με τους διαγωνισμούς που διενήργησε η ΕΠΥ» ανέφερε με νόημα. Το ζήτημα, όπως εκτίμησε, είναι ότι το ΕΣΗΔΗΣ δεν τυγχάνει της ίδιας εφαρμο-

Ιωάννης Καραφύλλης SUPPLY CHAIN AND PROCUREMENT EXPERT

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

γής όπως στην Πορτογαλία, παρότι αυτό επιβάλλεται από τη νομοθεσία. Συγκεκριμένα, παρουσίασε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία μόνο ένα μικρό μέρος των προμηθειών των νοσοκομείων αναρτώνται σε αυτό και πολύ λιγότερες συμβασιοποιούνται, οδηγώντας πάντα σε απευθείας αναθέσεις, με τα γνωστά προβλήματα νομιμότητας και πληρωμής των προμηθευτών. «Στην Ελλάδα χάνεται πολύτιμος χρόνος σε σύνταξη προδιαγραφών, διαβουλεύσεις κ.ά. για τα ίδια μηχανήματα και αναλώσιμα, αφού κάθε νοσοκομείο κάνει τις δικές του» τόνισε ο κ. Καραφύλλης. Ενδεικτικά, ανέφερε την καθυστέρηση του μητρώου

προδιαγραφών, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται παρά πολλές ενστάσεις, που συνήθως οδηγούν στην ακύρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας. Όπως εκτίμησε ο κ. Καραφύλλης, από τη στιγμή που οι απαιτήσεις των νοσοκομείων γίνονται με CPV (όπου για κάθε είδος υπάρχουν πάρα πολλοί που αντιστοιχούν σε αυτό), η χώρα δεν θα μπορέσει να επωφεληθεί των κεντρικών προμηθειών. «Η έλλειψη ενιαίας κωδικοποίησης προϊόντων και υπηρεσιών υγείας που να ανταποκρίνεται σε ένα διεθνές πρότυπο κωδικοποίησης δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας» διευκρίνισε.

Α’ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

Από αριστερά: Δρ. Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, Ιατρός, Πνευμονολόγος, Αντιπρόεδρος, ΕΟΠΥΥ, Χρήστος Δαραμήλας, Βιολόγος, MSc «Φροντίδα στον σακχαρώδη διαβήτη», Πρόεδρος, ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ, Αναστασία Μπαλασοπούλου, Διοικήτρια, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο», Επιστημονική Συνεργάτιδα Τομέα Διοίκησης & Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας, ΕΣΔΥ, Γιάννης Καραφύλλης, Supply Chain and Procurement expert.

ε εξαιρετικά αργούς ρυθμούς εξακολουθούν να υλοποιούνται οι προμήθειες ιατροτεχνολογικών προϊόντων στον δημόσιο τομέα, ο οποίος φαίνεται να αδυνατεί να ξεπεράσει προβλήματα και στρεβλώσεις που τον ταλανίζουν διαχρονικά. Η αδικαιολόγητη καθυστέρηση που παρουσιάζεται στην περίπτωση του συστήματος μέτρησης σακχάρου Libre είναι χαρακτηριστική. Όπως ανέφερε από το βήμα του 4th MedTech Conference 2018 ο πρόεδρος της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ, Χρήστος Δαραμήλας, διανύουμε ήδη τον τρίτο χρόνο από τότε που οι ασθενείς ζήτησαν την ένταξή του στις αποζημιούμενες τεχνολογίες από τον ΕΟΠΥΥ. «Πρόκειται για ένα νέο προϊόν το

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

οποίο κατατέθηκε και πέρασε από την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, στη συνέχεια το Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΟΠΥΥ αποδέχτηκε την πρόταση, αλλά εδώ κι ένα μήνα δεν μπορεί να συνταγραφηθεί, διότι δεν έχει εκδοθεί το σχετικό ΦΕΚ» εξήγησε. Επισήμανε, μάλιστα, την παραδοξότητα που προκύπτει από το γεγονός ότι ο νέος Κανονισμός Παροχών του Οργανισμού έχει πρόβλεψη για την αποζημίωσή του, ενώ αναρωτήθηκε γιατί δεν κατατέθηκε ως κατεπείγον. Καθησυχαστικός εμφανίστηκε, από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, Τάκης Γεωργακόπουλος. «Η δυνατότητα συνταγογράφησης της συσκευής είναι θέμα λίγων ημερών» εκτίμησε και α-

πέδωσε την καθυστέρηση σε διαδικασίες που διασφαλίζουν τη διαφάνεια της διαδικασίας. «Χρειάζεται μία διαδικασία στο Δημόσιο. Ό,τι τίθεται σε σχέση με τα νοσήματα αυτά, ιατροτεχνολογικό, περνάει πάντα πρώτα από την επιτροπή διαπραγμάτευσης. Αλλιώς θα μας κατηγορούσαν ότι εφαρμόζουμε τακτικές του παρελθόντος» ισχυρίστηκε. Ο κ. Γεωργακόπουλος παραδέχτηκε βέβαια ότι δεν είναι ευχαριστημένος από τον χρόνο που απαιτείται για να τεθεί το Libre στη διάθεση των ασφαλισμένων. Εξέφρασε όμως την άποψη πως οι διαδικασίες αποζημίωσης των ιατροτεχνολογικών προϊόντων στον ΕΟΠΥΥ είναι πιο ευέλικτες από ό,τι στο παρελθόν. Χαρακτήρισε δε μεγάλη επιτυχία τη συμφωνία του Οργανισμού με την εταιρεία για τη δωρεάν χορήγηση του προϊόντος. «Το κόστος είναι μεγάλο» σημείωσε. Η συζήτηση ανέδειξε, στο μεταξύ, τον κατακερματισμό των μητρώων στον χώρο της ιατρικής τεχνολογίας. Όπως ειπώθηκε, υπάρχει ήδη μία σύμπραξη του ΕΟΠΥΥ με την ΕΚΑΠΤΥ για τα αποζημιούμενα προϊόντα. Παράλληλα, θα υπάρξει συνεργασία με το μητρώο που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στον ΕΟΦ καθώς και με το υπό ανάπτυξη Ευρωπαϊκό Μητρώο EUDAMED. «Όταν εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό μητρώο, τότε όλοι θα προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες και στον Ενιαίο Κωδικό Ιχνηλασιμότητας» είπε ο Τ. Γεωργακόπουλος. «Σταδιακά προσαρμοζόμαστε» πρόσθεσε, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να δώσει μια πειστική απάντηση για τον λόγο της δημιουργίας διαφορετικών μητρώων στα ιατροτεχνολογικά, αντί ενός ενιαίου. Η κατάσταση, όπως διαφάνηκε, δεν είναι καλύτερη σε ό,τι αφορά τις προμήθειες των δημόσιων νοσοκομείων, στα οποία διεξάγεται μια ανώνυμη «μάχη» μεταξύ λειτουργικότητας και νομιμότητας. Σύμφωνα με τη διοικήτρια του Ιπποκρατείου, Αναστασία Μπαλασοπούλου, οι κεντρικοί διαγωνισμοί προχωρούν εξαιρετικά αργά, με αποτέλεσμα το νοσηλευτικό ίδρυμα να καλύπτει τις άμεσες και επείγουσες ανάγκες του εξωσυμβατικά. «Για να τελειώσει ένας συνοπτικός (πρόχειρος) διαγωνισμός, η ευθύνη διαχέεται. Απασχολείται όλος ο Οργανισμός, και αυτό παράγει καθυστερήσεις» ανέφερε, σημειώνοντας ότι το προσωπικό είναι λίγο και με χαμηλή τεχνογνωσία, ενώ έκανε λόγο και για έλλειψη ψηφιακών εργαλείων.

«Για να τελειώσει ένας συνοπτικός διαγωνισμός απασχολείται όλος ο οργανισμός, κι αυτό παράγει καθυστερήσεις», Α. Μπαλασοπούλου

Κυρίαρχο, βέβαια, πρόβλημα διαπίστωσε ότι αποτελεί η απουσία πιστώσεων που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες. «Βγαίνει ο Νοέμβριος και δεν ξέρω τι πίστωση έχω για τα ιατροτεχνολογικά για το 2019» ανέφερε με νόημα, επισημαίνοντας ότι μια σειρά είδη που είναι στην αιχμή της τεχνολογίας παραμένουν ατιμολόγητα γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. «Ζήτησα τον διπλασιασμό της πίστωσης για το υγειονομικό υλικό, αλλά δεν έχω πάρει απάντηση» πρόσθεσε, εκφράζοντας την άποψη ότι με 10 εκατ. το Ιπποκράτειο θα μπορούσε να απορροφήσει τα τρέχοντα, τα πρώτα μελλοντικά (2-3 μήνες) και ό,τι μπορεί να μεταφερθεί. Σύμφωνα με τον Γιάννη Καραφύλλη, όποιο νοσοκομείο εμφανίζεται κερδοφόρο είναι γιατί τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε καλή λειτουργικότητα. «Στο εξής ό,τι ξοδεύεται φέτος θα αφαιρείται από τον επόμενο χρόνο» τόνισε, αναφερόμενος στις δεκάδες προμήθειες που είναι σε εκκρεμότητα προς τιμολόγηση. Ενδεικτικά, αναφέρθηκε στον Ευαγγελισμό με 25 εκατ. ευρώ και στο Ιπποκράτειο με 7 εκατ. ευρώ. Όπως εκτίμησε δε, οι προμήθειες αυτές στο τέλος του έτους θα ανέλθουν σε 50 εκατ. ευρώ. «Τα χρέη των νοσοκομείων, μαζί με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, θα "κλείσουν" στα 600 εκατ. και θα μεταφερθούν στον προϋπολογισμό του 2019» επισήμανε, προβλέποντας «εμπλοκή» στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Εξέφρασε, τέλος, την απόλυτη βεβαιότητά του για την ανάγκη ύπαρξης ενιαίου μητρώου, ώστε να υπάρχει συνέχεια στο κράτος.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Δρ. Κωνσταντίνος Βέμμος

ΙΑΤΡΌΣ ΠΑΘΟΛΌΓΟΣ, STROKE MEDICINE MD, PHD, FEESO

τις νέες εξελίξεις για την αντιμετώπιση των οξέων ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων, κατά τις πρώτες ώρες, αναφέρθηκε ο δρ. Κ. Βέμμος. «Μια νέα θεραπευτική προσέγγιση αφορά στην αφαίρεση του θρόμβου με χρήση ειδικών συσκευών-καθετήρων» σημείωσε. Όπως εξήγησε, η μηχανική θρομβοεκτομή αφορά ασθενείς με βαρύ ισχαιμικό εγκεφαλικό (περίπου 15% των ασθενών). Μελέτες κατέδειξαν ότι με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας μειώνεται η αναπηρία και αυξάνεται η επιβίωση των προαναφερόμενων ασθενών.

Τάσος Ελευθεράκης ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΥΠΕΡΉΧΩΝ ΕΛΛΆΔΟΣ, GE HEALTHCARE

Κωνσταντίνος Σπάργιας MD, PHD, ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΌΣ ΚΑΡΔΙΟΛΌΓΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΏΝ ΒΑΛΒΊΔΩΝ, ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΥΓΕΙΑ

τη διαφαινόμενη ανάγκη για δημιουργία νέων τρόπων συνεργασίας για τη διαχείριση του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού στον ιδιωτικό τομέα υγείας αναφέρθηκε ο Τ. Ελευθεράκης, επισημαίνοντας τα οφέλη για τα νοσοκομεία από τη χρήση εξοπλισμού αιχμής, ο οποίος μπορεί να αποκτηθεί με προγράμματα μακροχρόνιας σύμβασης. «Η ανάλυση και βελτιστοποίηση του υπάρχοντος στόλου, η συνεχής ανταλλαγή του με καινούργιο σε βάθος αρκετών ετών, η σταθερά υψηλή ποιότητα απεικόνισης, η βέλτιστη παροχή υπηρεσιών, καθώς και

τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο τομέα της Επεμβατικής Καρδιολογίας την τελευταία δεκαετία, τις διαδερμικές/ διακαθετηριακές αντικαταστάσεις και επιδιορθώσεις των καρδιακών βαλβίδων αναφέρθηκε ο Κ. Σπάργιας. «Η διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας είναι η πιο εξελιγμένη από αυτές τις θεραπείες. Η διαδερμική επιδιόρθωση της μιτροειδούς βαλβίδας βρίσκεται σε δυναμική φάση κλινικής επέκτασης, ενώ η διαδερμική αντικατάσταση της ίδιας βαλβίδας αναμένεται να περάσει από το ερευνητικό στάδιο στην κλινική εφαρμογή μέσα στο 2019» ανέφερε σχετικά. Οι νέες αυτές θεραπείες αναμένεται να μειώσουν αισθητά τον κίνδυνο θεραπείας,

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Σύμφωνα με τον κ. Βέμμο, πλέον το εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό είναι σε θέση σε λίγα μόλις λεπτά από την προσέλευση στο νοσοκομείο να διαγνώσει εάν υπάρχει αποφραγμένο μεγάλο ενδοκρανιακό αγγείο και ανάλογα να επέμβει. «Το θεραπευτικό παράθυρο επεκτάθηκε στις 6 ώρες και η μέθοδος μπορεί να συνδυαστεί και με θρομβόλυση. Με τη χρήση CTperfusion και συγχρόνως CT αγγειογραφίας ή MRI-diffusion με MR αγγειογραφία, μπορούν να επιλεγούν ασθενείς για μηχανική θρομβοεκτομή μέχρι και 24 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων» εξήγησε.

η συνεχιζόμενη εκπαίδευση των γιατρών σε νέες και καινοτόμες τεχνολογίες, είναι μερικές από τις βασικές αρχές του προγράμματος» τόνισε. Όπως εξήγησε, καθ’ όλη τη διάρκεια μιας τέτοιας συνεργασίας, ο πελάτης θα μπορεί να έχει τον πλήρη έλεγχο του εξοπλισμού, σταθερή πρόβλεψη του κόστους του και να μπορεί να χρησιμοποιεί ορθολογικά τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό του. Ο δε προμηθευτής κλειδώνει μια μακροχρόνια συνεργασία, προσφέροντας στην καλύτερη τιμή τη μέγιστη αξία ποιότητας και υπηρεσίας.

και κυρίως την περίοδο ανάρρωσης, τη γενική επιβάρυνση για τους ασθενείς αλλά και για τα συστήματα υγείας, εκτίμησε ο ειδικός. Όπως διευκρίνισε, μάλιστα, στις μέρες μας, όλες οι βαλβιδοπάθειες μπορούν να αντιμετωπιστούν διαδερμικά, αποφεύγοντας δηλαδή ο ασθενής το κλασικό χειρουργείο καρδιάς. «Υπάρχουν ήδη αρκετές μονάδες στη χώρα που πραγματοποιούν διακαθετηριακές αντικαταστάσεις και επιδιορθώσεις των καρδιακών βαλβίδων, παρά τον μικρό σχετικά αριθμό επεμβάσεων που πραγματοποιούνται με mitroclip. Αντίθετα, ικανοποιητικός εκτιμάται ότι είναι ο αριθμός των επεμβάσεων με τη μέθοδο TAVI» πρόσθεσε.

Ανδριανή Γερασιμίδη-Βαζαίου ΠΑΙΔΊΑΤΡΟΣ, ΑΝΑΠΛΗΡΏΤΡΙΑ ΔΙΕΥΘΎΝΤΡΙΑ & ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΎ ΚΈΝΤΡΟΥ, Α’ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΉ ΚΛΙΝΙΚΉ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟΥ ΠΑΊΔΩΝ «Π. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΎ»

α σημαντικά πλεονεκτήματα για τα άτομα που ζουν με διαβήτη, τα οποία προσφέρει η χρήση της αντλίας συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης, ανέδειξε η Α. Γερασιμίδη-Βαζαίου. «Την τελευταία δεκαετία, έχει παρατηρηθεί κατακόρυφη αύξηση της χρήσης των αντλιών, τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη, στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Στην ευρεία χρήση της αντλίας έχει συμβάλει και η ασφαλιστική κάλυψη των αντλιών από τα ασφαλιστικά ταμεία αρκετών χωρών,

συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας» επισήμανε. Η υπεροχή της αντλίας συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης είναι εμφανέστερη όταν συνδυάζεται με συστήματα συνεχούς παρακολούθησης και καταγραφής του σακχάρου (CGM), διευκρίνισε η κ. Βαζαίου. Επισήμανε, τέλος, την ανάγκη οι μετρητές σακχάρου να τηρούν τα πιο σύγχρονα κριτήρια ISO, ενώ έκανε λόγο για τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν από τη χρήση τους σε νοσοκομεία που δεν διαθέτουν τις ανάλογες προδιαγραφές.

Β’ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

έα προϊόντα ιατρικής τεχνολογίας τα οποία σώζουν ζωές, αλλά λόγω κόστους δεν παρέχονται από το δημόσιο σύστημα υγείας, παρουσιάστηκαν στο MedTech Conference 2018. Η έλλειψη μονάδων και η πλήρης απουσία κέντρων εγκεφαλικών στο ΕΣΥ για την αντιμετώπιση με μηχανική θρομβοεκτομή σοβαρών περιστατικών με μεγάλη απόφραξη ενδοκράνιου αγγείου είναι χαρακτηριστική. «Θα πρέπει να αναπτύξουμε τουλάχιστον 15 κέντρα και χρειαζόμαστε το λιγότερο 15-20 μονάδες επιπλέον. Α-

κόμη, χρειαζόμαστε εξειδικευμένους γιατρούς για τη θρομβεκτομή, δηλαδή επεμβατικούς νευροακτινολόγους» εκτίμησε ο δρ. Κ. Βέμμος. Αν και η μέθοδος έχει εφαρμογή μόνο στο 10-15% των επεισοδίων, θεωρείται αποδοτική, καθώς σε διαφορετική περίπτωση οι ασθενείς αυτοί ή πεθαίνουν ή έχουν βαριά αναπηρία σε όλη τους τη ζωή. Ταυτόχρονα, «γλυτώνει» τις ΜΕΘ από αυτούς τους ασθενείς, οι οποίοι χρειάζονται νοσηλεία σε ΜΑΦ. «Το κόστος προμήθειας της συσκευής κυμαίνεται γύρω στις 10-15

Από αριστερά: Ανδριανή ΓερασιμίδηΒαζαίου, Παιδίατρος, Αναπληρώτρια Δ/ντρια και Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Α’ Παιδιατρική Κλινική ΝΠ «Π. & Α. Κυριακού», Δρ. Κωνσταντίνος Βέμμος, Ιατρός Παθολόγος, Stroke Medicine MD, PhD, Κωνσταντίνος Σπάργιας, MD, PhD, Επεμβατικός Καρδιολόγος, Δ/ντής Τμήματος Διαδερμικών Βαλβίδων, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ, Τάσος Ελευθεράκης, Διευθυντής Υπερήχων Ελλάδος, GE Healthcare.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

«Οι διαδερμικές/ διακαθετηριακές αντικαταστάσεις και επιδιορθώσεις των καρδιακών βαλβίδων αναμένεται να μειώσουν την επιβάρυνση για τους ασθενείς και τα συστήματα υγείας», Κ. Σπάργιας

χιλ. ευρώ. Είναι όμως cost-effective, αν λάβουμε υπόψη ότι διαφορετικά ο ασθενής θα μείνει κατάκοιτος σε όλη τη ζωή του. Σε αυτήν την περίπτωση, πέραν του κοινωνικού κόστους, το οικονομικό είναι περίπου 15-20 χιλ. ευρώ τον χρόνο» εξήγησε ο κ. Βέμμος. Όπως ανέφερε, για τη θρομβοεκτομή αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ΚΕΝ. Το αντίθετο συμβαίνει με τις διαδερμικές βαλβίδες (mitroclip). Η θεραπεία αυτή έγινε πολύ γρήγορα αποδεκτή, έχει επεκταθεί, και σήμερα όλοι θέλουν να την κάνουν. «Η μέθοδος ξεκίνησε να αποζημιώνεται πριν από δύο χρόνια, και σήμερα έχουμε τα περισσότερα αναγνωρισμένα κέντρα ανά εκατομμύριο» ανέφερε ο Κ. Σπάργιας. Όπως εξήγησε, τα περισσότερα περιστατικά στο ΥΓΕΙΑ είναι μέσα σε μελέτες, αλλά υπάρχουν και αρκετά ιδιωτικά περιστατικά. «Από τότε που άρχισε το σύστημα εγκρίσεων από το ΚΕΣΥ βγαίνουν εγκρίσεις, όχι πολλές όμως» διευκρίνισε. Για τον κ. Σπάργια, πάντως, οι επεμβάσεις αυτές δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά καθοδηγούνται από τις ανάγκες των ασθενών. «Εφόσον ένας ασθενής βρίσκεται σε λίστα αναμονής, εάν δεν αντιμετωπιστεί, σε ένα χρόνο θα πεθάνει» σημείωσε. Σχετικά, εξέφρασε την άποψη ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης στους διαγωνισμούς και τις προμήθειες. «Με τα χρήματα που δόθηκαν το 2017 για να αγοραστούν 400 βαλβίδες θα μπορούσαν να αγοραστούν οι

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

διπλάσιοι, κι έτσι όλοι οι ασθενείς που το έχουν ανάγκη να αντιμετωπιστούν» τόνισε. Άλλο παράδειγμα αποτελούν οι μετρητές σακχάρου που διαθέτουν τα δημόσια νοσοκομεία. Σύμφωνα με την Α. ΓερασιμίδηΒαζαίου, οι συσκευές αυτές δεν πληρούν προϋποθέσεις ΙSO, καθώς αγοράζονται με μοναδικό κριτήριο τη μικρότερη τιμή. «Σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, οι μετρητές που δεν πληρούν προϋποθέσεις ISO δεν αποζημιώνονται» ανέφερε. Ο λόγος, όπως είπε, είναι ότι μέσα από μελέτες έχει φανεί ότι η κακή χρήση των μετρητών έχει τεράστιες κλινικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η κ. Βαζαίου διατύπωσε την άποψη ότι και οι εφαρμογές υγείας που αφορούν στη συμμόρφωση του ασθενούς θα πρέπει να περάσουν από διαδικασίες ασφάλειας πριν κυκλοφορήσουν στο εμπόριο. Ανέδειξε, τέλος, τη σημασία της εκπαίδευσης του διαβητικού ασθενή για τα επιμέρους, όπως είναι η βαθμονόμηση. Στους περιορισμούς της υιοθέτησης μιας μακροχρόνιας σύμβασης για την προμήθεια ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, στη βάση ενός ιατρο-οικονομικού πλάνου (Technology Partnership), αναφέρθηκε από την πλευρά του ο Τ. Ελευθεράκης. Αν και, θεωρητικά, το πρόγραμμα αυτό είναι εφαρμόσιμο στο ΕΣΥ, πρακτικά είναι πολύ δύσκολο να υιοθετηθεί, λόγω υψηλού κόστους. «Έχει νόημα ο φορέας που θα προχωρήσει σε αυτό το πρόγραμμα να έχει μεγάλο εξοπλισμό, γιατί τότε βγαίνει πράγματι από ένα μπελά. Επίσης, όσο μεγαλύτερος είναι ο εξοπλισμός τόσο μεγαλύτερο είναι το κέδρος με τα χρόνια που μπορείς να έχεις» ανέφερε. Όπως εκτίμησε όμως, σε επίπεδο Υγειονομικής Περιφέρειας και EU funds θα μπορούσε να βρει εφαρμογή και στον δημόσιο τομέα. «Δεν πουλάμε εξοπλισμό, αλλά υπηρεσία η οποία προσφέρει μια συνολική και μακροχρόνια λύση, που βοηθά το νοσοκομείο να είναι updated στον εξοπλισμό, βοηθά τους γιατρούς να χρησιμοποιούν ό,τι πιο εξειδικευμένο και καινοτόμο υπάρχει, αφού πρώτα εκπαιδευτούν σωστά από την εταιρεία» σημείωσε ο κ. Ελευθεράκης. Όπως εξήγησε, στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, κερδισμένος είναι τόσο ο πελάτης όσο και ο προμηθευτής, καθώς η δόση είναι σταθερή και ταυτόχρονα δυναμική, αφού μπορεί να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες.

DEBATE

το επίκεντρο του ενδιαφέροντος των παρευρισκομένων βρέθηκε η δημόσια συζήτηση των επικεφαλής του ΕΟΦ και του ΣΕΙΒ, σχετικά με τη δημιουργία εγχώριου μητρώου, παράλληλα με την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Βάσης Δεδομένων EUDAMED. Θετικός, υπό προϋποθέσεις, στο ενδεχόμενο αυτό εμφανίστηκε εκ μέρους των προμηθευτών ιατροτεχνολογίας ο Γεράσιμος Λειβαδάς. Ξεκαθάρισε όμως ότι για την εφαρμογή του είναι αναγκαία η πίστωση χρόνου, καθώς τα δεδομένα καταχωρούνται από τις ίδιες τις εταιρείες. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΙΒ, το μητρώο που αναπτύσσει ο ΕΟΦ είναι χρονοβόρο και σύνθετο, παρά τις βελτιώσεις που έχουν γίνει. «Δεν λέω να το κόψουμε και να το φέρουμε στα μέτρα μας. Λέω να περιμένουμε να δημιουργηθεί πρώτα τo ευρωπαϊκό» ανέφερε, εκτιμώντας πως η χώρα μπορεί να προχωρήσει μέχρι τότε με το μητρώο του ΕΚΑΠΤΥ. Ο κ. Λειβαδάς εξέφρασε, πάντως, την άποψη ότι πιθανώς όλη αυτή η ταλαιπωρία των επιχειρήσεων γίνεται άνευ αιτίας, αφού το υπό εξέλιξη Ευρωπαϊκό Μητρώο EUDAMED αρκεί ως εγγύηση ενάντια στα φαινόμενα εκείνα που δημιουργούν στρεβλώσεις και ανακολουθίες στην αγορά. «Η υλικοεπαγρύπνηση δεν μπορεί να γίνει μόνο με τους προμηθευτές. Χρειάζεται και τους διανομείς, που το EUDAMED δεν τους περιλαμβάνει» ανέφερε, από την

πλευρά της, η πρόεδρος του ΕΟΦ, Κατερίνα Αντωνίου. Χαρακτήρισε δε υποχρεωτική τη δημιουργία εθνικού μητρώου, με βάση τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες. «Ως Οργανισμός, δεν μπορώ να περιμένω το ευρωπαϊκό, που μπορεί να γίνει και σε 10 χρόνια» τόνισε. Η κ. Αντωνίου ξεκαθάρισε, επίσης, ότι το μητρώο του ΕΚΑΠΤΥ δεν μπορεί να «κουμπώσει» με αυτό της EUDAMED. «Το μητρώο του ΕΚΑΠΤΥ έπρεπε να είχε καταργηθεί εδώ και χρόνια, γιατί δεν έχει τις αναγκαίες προδιαγραφές» συμπλήρωσε και κάλεσε τις επιχειρήσεις να συμφωνήσουν ότι απαιτείται ένα ολοκληρωμένο εθνικό μητρώο. «Να δούμε τι προβλήματα υπάρχουν, λοιπόν, να τα λύσουμε και να προχωρήσουμε». «Το χρονικό όριο είναι ανελαστικό» ανέφερε κατηγορηματικά ο κ. Λειβαδάς, ζητώντας πίστωση χρόνου από τον ΕΟΦ. Έθεσε, παράλληλα, ως προαπαιτούμενο την ταχεία ανταπόκριση εκ μέρους της αρμόδιας υπηρεσίας στα ερωτήματα-παρατηρήσεις των εταιρειών. «Καταλαβαίνω την αγωνία σας» απάντησε η κ. Αντωνίου και, ανταποκρινόμενη στο αίτημα του ΣΕΙΒ, ανακοίνωσε παράταση 6 μηνών. Εξέφρασε δε την πεποίθησή της ότι με τις απαραίτητες αναβαθμίσεις το εθνικό μητρώο μπορεί να δημιουργηθεί στον χρόνο αυτό. «Αρκεί να μην εφησυχάσουν οι επιχειρήσεις και δεν βάλουν τα υλικά» κατέληξε.

Από αριστερά: Γεράσιμος Λειβαδάς, Πρόεδρος, ΣΕΙΒ, Ιδρυτής & Δ/νων Σύμβουλος, Α. & Λ. Ιατρικές Προμήθειες ΑΕ, Κατερίνα Αντωνίου, Πρόεδρος, ΕΟΦ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Χρήστος Καζάσης ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΌΣ-ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΏΜΟΝΑΣ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ & ΔΙΆΧΥΣΗΣ ΙΑΤΡΙΚΉΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ

τάση τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο στον τομέα διαχείρισης της τεχνολογίας (και ειδικότερα της συντήρησης και αντικατάστασης του ιατρικού εξοπλισμού) απαιτεί την ανάπτυξη μητρώων και την υιοθέτηση μιας καθορισμένης πολιτικής που θα στηρίζεται σε δεδομένα χρήσης, αποτελεσματικότητας και κόστους, σύμφωνα με τον εμβιομηχανικό Χρήστο Καζάση. Παρ’ όλα αυτά, στη χώρα μας, η συζήτηση για την αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας ως data δεν έγινε ποτέ, όπως ανέφερε. «Διαθέτουν τα νοσοκομεία τα δεδομένα εκείνα που θα τους επιτρέψουν τη δημιουργία κανόνων κατανομής των πόρων για τη συντήρηση του ιατρικού εξοπλισμού, δεικτών αντικατάστασης του εξοπλισμού και δεικτών παραγωγικότητας του εξοπλισμού σε σχέση με την κλινική έκβαση του ασθενή;» αναρωτήθηκε σχετικά. Τελικά, αυτός ο ιατρικός εξοπλισμός αξιολογείται ή αγοράζεται τυχαία και άναρχα; Γνωρίζουν τα νοσοκομεία το κόστος χρήσης του εξοπλισμού και πόσο επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του;

«Στο σημερινό, ασφυκτικά περιορισμένο οικονομικό περιβάλλον, η ανάλυση των παραγόντων που επηρεάζουν τη διαχείριση συντήρησης του ιατρικού εξοπλισμού –πόροι, υπηρεσία, εκπαίδευση, ποιοτικός έλεγχος, έλεγχος μετά την επισκευή, δεδομένα πληροφόρησης, και οι οποίοι καθορίζουν την πολιτική διαχείρισης– κρίνεται ως σημείο προτεραιότητας» κατέληξε ο εμπειρογνώμονας.

«Στη χώρα μας, η συζήτηση για την αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας ως data δεν έγινε ποτέ», Χρ. Καζάσης

Σίμος Γ. Κοκκοβός ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ ΥΓΕΊΑΣ, SIEMENS HEALTHINEERS

ις πλέον σύγχρονες καινοτομίες της ψηφιακής τεχνολογίας και της πληροφορικής υγείας παρουσίασε ο Σ. Κοκκοβός, υπεύθυνος του Τμήματος Ψηφιακών Υπηρεσιών Υγείας, Siemens Healthineers. Ειδικότερα, περιέγραψε τη νέα τεχνολογία αποθήκευσης ανεξάρτητου τύπου ηλεκτρονικού ιατρικού αρχείου Vendor Neutral Archive (VNA). Σχετικά, αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα εισαγωγής ενός μοναδικού αριθμού μητρώου ασθενούς με τη χρήση της ηλεκτρονικής κάρτας υγείας, καθώς και στην ενιαία καταχώριση της ηλεκτρονικής καταγραφής (Electronic

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

Health Record). Όπως εξήγησε, έτσι οδηγούμαστε στη δημιουργία του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς. «Ο φάκελος αυτός θα περιλαμβάνει όλων των ειδών τις εξετάσεις στις οποίες δύναται να υποβληθεί ο πολίτης, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του» σημείωσε, ενώ ανέλυσε τα πλεονεκτήματα για τους ασθενείς και τους γιατρούς. Καταλήγοντας, ο κ. Κοκκοβός αναφέρθηκε στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence), στην Ιατρική Απεικόνιση, που σχετίζεται με τα λεγόμενα big data και την ανάγκη βαθύτερης εκμάθησης των μηχανών (deep machine learning).

Γ’ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

ερίπου 30 εκατ. ευρώ εμφανίζεται να έχει «ξοδέψει» ήδη, φέτος, το ΕΣΥ για συντήρηση εξοπλισμού. Το ποσό αυτό είναι κατά πολύ υψηλότερο από τα αντίστοιχα κόστη της Σκωτίας, η οποία έχει διπλάσιο αριθμό μηχανημάτων, όπως αναφέρθηκε στο πλαίσιο του MedTech Conference 2018. Η τελευταία, όπως επισημάνθηκε, έχει διαφορετικό ΦΠΑ και γεωγραφική κατανομή. Κανείς όμως δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν υπάρχει ή όχι σπατάλη και πού αυτή εντοπίζεται, αφού οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση συντήρησης του ιατρικού εξοπλισμού (πόροι, υπηρεσία, εκπαίδευση, ποιοτικός έλεγχος, έλεγχος μετά την επισκευή, δεδομένα πληροφόρησης), και οι οποίοι καθορίζουν την πολιτική διαχείρισης, αποτελούν «γρίφο» στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον εμβιομηχανικό Χρήστο Καζάση, από τα 30 εκατ. ευρώ που δώσαμε για συντήρηση εξοπλισμού στο ΕΣΥ, το 30% αφορά σε ad hoc διαδικασίες και το υπόλοιπο σε συμβόλαια συντήρησης. «Αυτά τα συμβόλαια είναι φθηνά, είναι ακριβά;» αναρωτήθηκε, σημειώνοντας ότι, εκτός των κατασκευαστών, υπηρεσίες συντήρησης ιατρικού εξοπλισμού προσφέρουν 50 εταιρείες, αφού για τα μικρότερα μηχανήματα δεν υπάρχουν συμβόλαια συντήρησης. «Μόνο στο τέλος

του χρόνου θα ξέρουμε τι πραγματικά έχουμε ξοδέψει, αφού στη Διαύγεια δεν εμφανίζονται τα πάντα» πρόσθεσε, αλλά όπως εκτίμησε ούτε τότε θα μπορούμε να αξιολογήσουμε τα στοιχεία. Ο εμπειρογνώμονας εξέφρασε τον προβληματισμό του και για την προμήθεια νέου ιατρικού εξοπλισμού. «Αξιολογείται ή αγοράζεται τυχαία και άναρχα;» αναρωτήθηκε, με αφορμή διαγωνισμό για την προμήθεια αξονικών τομογράφων στο ΕΣΥ. Ένα από αυτά τα πανάκριβα μηχανήματα πρόκειται να τοποθετηθεί στα Κύθηρα. «Με τι κριτήρια αποφασίζεται η προμήθεια και η κατανομή του ιατρικού εξοπλισμού;» αναρωτήθηκε ο δρ. Αθανάσιος Χαλαζωνίτης, μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας και συντονιστής δ/ντής στο Ακτινολογικό Εργαστήριο του ΓΝ «Αλεξάνδρα». Εξέφρασε δε την άποψη πως οι επιστημονικοί φορείς θα πρέπει να έχουν λόγο για το ποια τεχνολογία είναι απαραίτητη και σε ποιο μέρος. Των επιλογών της Αριστοτέλους για την κατανομή των αξονικών τομογράφων στη συγκεκριμένη περίπτωση υπεραμύνθηκε ο Μανόλης Κουταλάς, διοικητής των νοσοκομείων Σισμανόγλειο-«Αμ. Φλέμινγκ»Παίδων Πεντέλης. «Η κατανομή πανάκρι-

Από αριστερά: Χρήστος Καζάσης, Εμβιομηχανικός-Eμπειρογνώμονας Αξιολόγησης και Διάχυσης Ιατρικής Τεχνολογίας, Μανόλης Κουταλάς, Πρόεδρος ΔΣ & Κοινός Διοικητής, ΓΝ «Σισμανόγλειο»-«Αμαλία Φλέμιγκ»Παίδων Πεντέλης, Δρ. Αθανάσιος Χαλαζωνίτης, Συντονιστής Δ/ντής Ακτινολογικού Εργαστηρίου ΓΝ Αθηνών «Αλεξάνδρα», Μέλος ΔΣ Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

βων μηχανημάτων είναι θέμα πολιτικής επιλογής του Υπουργείου Υγείας» σημείωσε, εκφράζοντας την άποψη ότι στα νοσοκομεία υπάρχει σπατάλη πόρων δυσανάλογη των διαθέσιμων πιστώσεων. Όπως εξήγησε, η συμφωνία-πλαίσιο αφορά 19 μηχανήματα και βρίσκεται σε φάση τελικής κατακύρωσης. Σύμφωνα με τον κ. Κουταλά, τα συμβόλαια προβλέπουν πλήρες service και τεχνική υποστήριξη για 5 χρόνια, ενώ είναι στη διακριτική ευχέρεια των νοσοκομείων να ανανεώσουν τη συμφωνία αυτή για μία ακόμη πενταετία. «Η αποπληρωμή θα γίνει τμηματικά σε 60 δόσεις» πρόσθεσε. Για τον κ. Χαλαζωνίτη, πάντως, το ερώτημα δεν είναι απλά αν υπάρχει αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας και των αναγκών, αλλά από ποιους γίνεται. Σχετικά, αναφέρθηκε στην περίπτωση του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», το οποίο, για μία ακόμη φορά, δεν έχει ακτινοσκοπικό μηχάνημα, λόγω βλάβης. «Ζητάμε από το

/ Noέμβριος-Δεκέμβριος 2018

2016 την αντικατάστασή του» ανέφερε, εξηγώντας ότι, λόγω παρωχημένης τεχνολογίας, επιβαρύνει ετήσια τον προϋπολογισμό του νοσοκομείου με κόστη συντήρησης 22 χιλ. ευρώ. «Το “Αλεξάνδρα” είναι, μάλιστα, από τα λίγα νοσοκομεία που έχει Μητρώο. Άρα κάποιος δεν κάνει καλά τη δουλειά του» κατέληξε. Είναι σαφές, ανέφερε από την πλευρά του ο κ. Καζάσης, ότι δεν υπάρχουν τα απαραίτητα δεδομένα για τη δημιουργία κανόνων κατανομής των πόρων συντήρησης του ιατρικού εξοπλισμού, δεικτών αντικατάστασης του εξοπλισμού και δεικτών παραγωγικότητας του εξοπλισμού, στο ΕΣΥ. «Ο τομέας της διαχείρισης της τεχνολογίας –και ειδικότερα η συντήρηση και αντικατάσταση του ιατρικού εξοπλισμού– απαιτεί την ανάπτυξη μητρώων και την υιοθέτηση μιας καθορισμένης πολιτικής, που θα στηρίζεται σε δεδομένα χρήσης, αποτελεσματικότητας και κόστους» υπογράμμισε καταλήγοντας.•••

ΑΝAΛΥΣΗ

[BLOOMBERG TICKER: BEI:GR] [REUTERS TICKER: BEIG.DE]

Τιμή Μετοχής 23 Αυγούστου 2018 100,40 Χρηματιστ. Φραγκφούρτης (σε Ευρώ)

BEIERSDORF AG Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Φραγκφούρτης, Γερμανία

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) 226,82

Βασικός κλάδος δραστηριότητας: Καταναλωτικά προϊόντα (Consumer Defensive)

Χρ. Αξία (σε εκατ. €) 22.772,63 Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 391.328 (52 εβδ.) Συντελεστής Beta 0,673

ΣΥΝΟΠΤΙΚΌ ΠΡΟΦΊΛ ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ Η Εταιρεία Beiersdorf AG (και ο ομώνυμος Όμιλος) δραστηριοποιείται στον τομέα των καταναλωτικών προϊόντων αμυντικής φύσης, παράγοντας και παρασκευάζοντας χημικά προϊόντα, με έμφαση στα προϊόντα προσωπικής φροντίδας και καλλυντικών. Ο Όμιλος δραστηριοποιείται μέσω 150 θυγατρικών παγκοσμίως. Ο βασικός μέτοχος της Εταιρείας είναι η Maxingvest AG.

Στατιστικά Στοιχεία Μέγ. 52 εβδ. (€) 100,83 Χαμ. 52 εβδ. (€) 85,43 Απόδ. 1-Μ 1,03% Απόδ. 6-Μ 15,94%

Όγκος συν/γών

Απόδ. 12-Μ 13,43%

Τιμή Μετοχής (€)

Πηγή: Χρηματιστήριο Διαπραγμάτευσης

105,00

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο Διαπραγμάτευσης.

2.000.000 1.800.000

100,00

1.600.000 1.400.000

95,00

ΠΟΡΕΊΑ & ΌΓΚΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΤΕΛΕΥΤΑΊΕΣ 52 ΕΒΔΟΜΆΔΕΣ

1.200.000 1.000.000

90,00

800.000

85,00

600.000 400.000

80,00

(ΣΕ ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΣΕ ΤΕΜΆΧΙΑ ΑΝΤΊΣΤΟΙΧΑ)

200.000 0 24/7/2018

24/6/2018

24/5/2018

24/4/2018

24/3/2018

24/2/2018

24/1/2018

24/12/2017

24/11/2017

24/10/2017

24/9/2017

24/8/2017

75,00

Πηγή: FACTSET, υπολογισμοί VRS

40 35

33,9 32,2

33,3

30 25

ΙΣΤΟΡΙΚΟΊ ΔΕΊΚΤΕΣ P/E ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΕΊΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ (X)

18,3

20 15

13,1

14,7

AEX P/E 2018

STOXX 600 P/E 2018

10 5 0

Μετοχή 2017 P/E

Μετοχή 2018 P/E

Μετοχή Trailing P/E

Κλαδικό P/E 2018

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Α ξ ί α ς κ α ι σ τ ο υ ς Το μ ε ί ς τ ω ν Ε ξ α γ ο ρ ώ ν & Σ υ γ χ ω ν ε ύ σ ε ω ν . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) - www.vrs.gr Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr - info@valueinvest.gr

/ Nοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

180 160

ΔΕΙΚΤΗΣ AEX

METOXH

140 120

Η ΠΟΡΕΊΑ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΉΣ ΣΕ ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟN ΔΕΊΚΤΗ (ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΉΡΙΟ ΔΙΑΠΡΑΓΜΆΤΕΥΣΗΣ) ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 5 ΈΤΗ (ΒΆΣΗ = 100)

100 80 60 40 20 0 23/8/2013

Πηγή: Χρηματιστήριο Διαπραγμάτευσης

23/8/2014

23/8/2015

23/8/2016

23/8/2017

23/8/2018

ΒΑΣΙΚΆ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΜΕΓΈΘΗ & ΔΕΊΚΤΕΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2012-2017 (Όμιλος, σε εκατ. Ευρώ) σε εκατ. Ευρώ

Πωλήσεις Mικτό ΚΠΦ ΚΜΦΔΜ P/Ε P/BV Κέρδος (x) (x)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

6.040 6.141 6.285 6.686 6.752 7.056

3.823 3.886 3.918 3.901 3.978 4.146

709 815 811 968 1.040 1.022

442 534 529 660 709 672

51,5 42,6 43,0 34,5 32,1 33,9

6,9 6,7 6,3 5,4 4,9 4,4

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ/ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

25,9 23,6 22,5 20,1 18,9 17,8

0,03 0,03 0,04 0,03 0,02 0,02

13% 16% 15% 16% 15% 13%

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

ΔΕΊΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΚΊΝΗΣΗΣ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2012-2017 (Όμιλος, σε εκατ. Ευρώ) σε εκατ. Ευρώ Πωλήσεις Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.) Μικτό Περιθώριο Κέρδους % Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους % Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων Ημέρες Αποθέματα Ημέρες Πελατών Ημέρες Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών Ημέρες Προμηθευτές Operating Cycle Ημέρες Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος) Ημέρες

2012

2013

2014

2015

2016

2017

6.040 2.217 63,29% 442 7,3% 834 121 734 64 1.064 171 1.036 185 15

6.141 2.255 63,28% 534 8,7% 984 119 733 65 1.102 157 973 184 27

6.285 2.367 62,34% 529 8,4% 976 121 786 74 1.275 158 1.022 195 38

6.686 2.785 58,35% 660 9,9% 918 101 772 69 1.258 151 1.152 170 19

6.752 2.774 58,92% 709 10,5% 872 97 739 70 1.293 164 1.244 167 3

7.056 2.910 58,76% 672 9,5% 901 107 854 69 1.326 178 1.420 176 -2

Πηγή: Εταιρεία/Όμιλος.

V R S - S F i T: Ε ξ ε ι δ ι κ ε υ μ έ ν ε ς Ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ έ ς Μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς . Έ τ ο ς Ί δ ρ υ σ η ς : 2 0 0 2

VRS – SFiT Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr - info@valueinvest.gr

Μας εμπιστεύονται γιατί... No1 σε αυθημερόν διακινήσεις Άμεση επιστροφή αντικαταβολών και εισπράξεων Ειδικές εξυπηρετήσεις ανάλογα με τις ανάγκες κάθε πελάτη Μεταφορές ευπαθών αποστολών (βλαστοκύτταρα, ξηρός πάγος, εμβόλια, κ.λπ.)

ΤΑΧΥΔΕΜΑ ΕΛΛΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΚΟΥΡΤΙΔΟΥ 181, 11143 ΑΘΗΝΑ • Τηλ.: 2102512000 • www.tachydema.gr

Μας εμπιστεύονται τα μεγαλύτερα ονόματα της Ελληνικής οικονομίας!

ΓΕΝΙΚΗ ΑΔΕΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Ε.Ε.Τ.Τ. Α.Μ.: 16-063

ΓΓ ΊΊ Ν Ν ΕΕ ΤΤΕΕ ΣΣ ΥΥ ΝΝ Δ Δ ΡΡ Ο ΟΜ ΜΗ Η ΤΤ ΕΈ ΣΣ !!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμεπάντα όπωςότι αποστείλετε το καταθετήριο fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Βεβαιώνεστε ο λογαριασμός στον οποίομεκαταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ Τ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: συνδρομών: Κωνσταντίνος Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, Σαλβαρλής, 210 210 998 998 4909, 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 56 Άλιμος, Άλιμος, Fax: Fax: 210 210 998 998 4953 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174

80 96

Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 // Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2018

GR/PR/0003/17

Για να νιώθουν οι άνθρωποι καλύτερα και να ζουν περισσότερο

Λ. Κηφισίας 266, 152 32 Αθήνα, Τηλ.: 210 6882100, www.gr.gsk.com

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

// ##052 035 //Νοέμβριος-Δεκέμβριος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 20162241-0961 ISSN: 2241-0961 / #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 2018 ISSN:

998/GR/12-01//1003(4)

ΕΞΕΛΙΣΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

0 35 52

## ΙNOE-ΔΕΚ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 11 68 # ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

035

ΠΡΟΦΙΛ

πιο καλός ο διοικητής ΟΡΕΠΟΡΤΑΖ  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ERNs: Απούσα η Ελλάδα

ΠΡΟΦΙΛ

Συνέντευξη V. Andriukaitis Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός ο διοικητής

 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Η Ευρώπη των ανισοτήτων ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα Αφιέρωμα

Εµβόλια Γονιδιακές Θεραπείες Αφιέρωµα Εµβόλια

Αφιέρωμα

Εμβόλια