Pharma and Health Business #62, Ιούλιος-Αύγουστος 2020 by ethosMEDIA

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

// ##062 035 //Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2020 2016

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 36 52

## ΙΙΟΥΛ-ΑΥΓ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 60

Ο πιο καλός ο διοικητής Χαράλαμπος Τζανάκης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΕΥΝΑ Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός ο διοικητής Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕΛΕΤΕΣ

4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης Νεότερα δεδομένα για τα Research Conference εμβόλια ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές 4ο Clinical µελέτες ΡΕΠΟΡΤΑΖ Research Conference 11thwPharma w w .για v& iκλινικές rHealth us.com.gr Think Tank Conference ISSN: 2241-0961 µελέτες

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια Αφιέρωµα

GEN/KTX/FACEDNA/1801

ΠΡΟΦΙΛ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η ελληνική αγορά υγείας

με ένα κλικ!

visit us ethosmedia.eu Email: info@ethosmedia.eu T: 210 9984950

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

6 Συνέντευξη Χαράλαμπος Τζανάκης Διευθυντής Market Access της εταιρείας Gilead Sciences Χρειαζόμαστε ειδικό λογαριασμό για τις γονιδιακές θεραπείες 10 Έρευνα Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ 18 Μελέτες Νεότερα δεδομένα για τα εμβόλια

28 Έρευνα Covid-19: Πώς έχει επηρεάσει την ψυχική υγεία των νοσηλευτών; 30 Άρθρο Δημήτρης Καφετζής Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής ΕΚΠΑ, Λοιμωξιολόγος, Σύμβουλος Διοίκησης Παιδιατρικής, Metropolitan Hospital Οι σημαντικότεροι «σταθμοί» στην εποχή του νέου κορωνοϊού

062

# ΙΟΥΛ-ΑΥΓ 2020 τιμή τεύχους 10€

30 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER: Χρήστος Χαραλαμπάκης charalampakis.c@ethosmedia.eu

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Μαρία Αλιμπέρτη alimperti.m@ethosmedia.eu

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

36 Αφιέρωμα ΕΚΕ G. Chiesi: «Οι ασθενείς είναι η αφετηρία και ο προορισμός του ταξιδιού μας» 38 Αφιέρωμα ΕΚΕ Platinum διάκριση για την GENESIS Pharma

40 Άρθρο REFORMED Η ψηφιακή πρόκληση στην Υγεία

48 Έρευνα Η αναπνευστική υγεία στην Ελλάδα 52 Έρευνα Η τεχνητή νοημοσύνη στην Υγεία 58 Ρεπορτάζ 11th Pharma & Health Conference Δίκτυο δομών για την ΠΦΥΑνασυγκρότηση τώρα

68 Έρευνα Ηπατίτιδα: Μεγάλα κενά στη διάγνωση

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Πόπη Καλογιάννη popikalogianni@gmail.com

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock

MARKETING & MAGAZINE COORDINATOR Αλεξάνδρα Λυμπέρη lyberi.a@ethosmedia.eu

ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Μαρία Ανδριώτη andrioti.m@ethosmedia.eu

ιδιοκτησία

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.banks.com.gr • www.insuranceworld.gr ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

ρωνοϊό ο κ ν το ε μ η χ ά μ Η τώρα ξεκινά…

Τώρα, λοιπόν, αρχίζει η μάχη με τον κορωνοϊό. Με το άνοιγμα των σχολείων, την έλευση του φθινοπώρου και την πτώση της θερμοκρασίας, δημιουργούνται οι συνθήκες ευρύτερης διασποράς.

να ανοίξουν τα αμμές αναμενόταν γρ οι ορεί τές αυ ν τα άφον επιπτώσεις που μπ Την ώρα που γρ ανησυχία για τις η υτ άχ δι ι χε άρ υπ σχολεία. Εύλογα της πανδημίας. υρισμού. Είναι ό την εξάπλωση το άνοιγμα του το να υπάρξουν απ τά με ς μό αθ στ κρίσιμος . Εφόσον η Είναι ο δεύτερος οίξουν τα σχολεία αν ν μη με να ν τό να αν δυ ατον να μην έχου σαφές ότι δεν ήτ , είναι φύσει αδύν τα τη ινό κο ην στ εί νόσος κυκλοφορ ούς ή γονείς. α των θητές, εκπαιδευτικ ϊό. Με το άνοιγμ κρούσματα σε μα χη με τον κορωνο μά οκρασίας, η ει ρμ θε χίζ ς αρ τη , η όν Τώρα, λοιπ υ και την πτώσ ρο πώ ινο φθ υ το ικοί ευση σχολείων, την έλ διασποράς. Οι ειδ νθήκες ευρύτερης συ . οι ου ι ρί ντα μβ ού κε ργ Δε ου υδημι εμβρίο αρχίσει έντονη ίσιμο το δίμηνο Νο την άνοιξη– έχει χαρακτηρίζουν κρ με η εσ τίθ αν χι ε –σ τηρώ ότι της Πολιτείας. Ό Δυστυχώς, παρα τους χειρισμούς για εία ών λιτ λιτ Πο πο η ν κετώ ελλείψεις. Αν αμφισβήτηση αρ παραλείψεις και μαι ς, βά χίε φο το λύ ασ ν πο , ξα των πολιτών η ύν άδικα, διότι υπήρ οσ στ πι εμ ν τη ανακτήσει δεν καταφέρει να ά… ουμε έναν Γολγοθ έχ ς ρασμένες και μα ά ότι μπροστ ς μας είναι πεπε εία υγ ίας, ος ατ ήμ στ υ συ λίας και της Γαλλ Οι δυνατότητες το ρών, όπως της Ιτα χω ν λω ην άλ στ ες ια είν πε εκ ι συνέ μικρότερες από νεπώς, χρειάζετα ο πρώτο κύμα. Συ η της μάσκας. ήσ χρ ία ρε ευ που γονάτισαν στ ι ν ειδικών κα τω ν ιώ ηγ οδ ν τω εφαρμογή

Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Τι προτείνει ο

Χαράλαμπος Τζανάκης, διευθυντής Market Access της εταιρείας Gilead Sciences

Χρειαζόμαστε ειδικό λογαριασμό για τις γονιδιακές θεραπείες Στόχος η επιτάχυνση της πρόσβασης των ασθενών σε πρωτοποριακά φάρμακα

η δημιουργία ενός λογαριασμού ειδικού σκοπού για την κάλυψη της δαπάνης για τις λεγόμενες «γονιδιακές θεραπείες» προτείνει μέσω του PHB ο κ. Χαράλαμπος Τζανάκης, διευθυντής Market Access της εταιρείας Gilead Sciences στην Ελλάδα και την Κύπρο. Ο λογαριασμός αυτός θα μπορεί να καλύπτει τα δύο πρώτα έτη από την έγκριση των θεραπειών και για να αποκτήσει μια θεραπεία πρόσβαση στον λογαριασμό αυτό θα πρέπει να εκκινεί τη διαπραγμάτευση της ένταξής της με την υποβολή αιτήματος για τιμή. Μάλιστα, ο κ. Τζανάκης σημειώνει ότι ήδη η Πολιτεία έχει θεσπίσει μεγάλο μέρος των «εργαλείων» που απαιτούνται για να εφαρμοστεί ένας τέτοιου είδους ειδικός λογαριασμός. Μας εξηγεί, λοιπόν, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες προκλήσεις στην αποζημίωση νέων, καινοτόμων θεραπειών και καταθέτει προτάσεις για τα βήματα που χρειάζεται να γίνουν. Ο κ. Τζανάκης εκτιμά ότι το μέτρο είναι δυνατόν να συμβάλει καθοριστικά, ώστε να επιταχυνθεί η πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών σε αυτές τις πρωτοποριακές, αλ-

λά υψηλού κόστους θεραπείες. Σήμερα, δυστυχώς, υπάρχουν πολλά πρακτικά εμπόδια και, στην ουσία, εφαρμόζεται ένας «γραφειοκρατικός δαίδαλος». Δεν είναι τυχαίο ότι έχουν παρέλθει πάνω από 18 μήνες από την έναρξη λειτουργίας των επιτροπών, χωρίς να έχει εγκριθεί ούτε ένα καινοτόμο σκεύασμα, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων θεραπειών. ΕΡ_Κύριε Τζανάκη, στο Pharma Business Conference κάνετε μια πρόταση για την επιτάχυνση της πρόσβασης των ασθενών σε νέες φαρμακευτικές τεχνολογίες και στην Ελλάδα. Για να καταλάβουμε όλοι, για ποιες θεραπείες μιλάτε; ΑΠ_Με τον όρο «νέες φαρμακευτικές τεχνολογίες» αναφέρομαι ουσιαστικά στις προηγμένες θεραπείες, όσες χαρακτηρίζονται ως τέτοιες κατά την έγκρισή τους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, ο οποίος χρησιμοποιεί τον όρο “advanced therapy medicinal products ή ATMPs”. Πρόκειται, ουσιαστικά, για γονιδιακές ή σωματοκυτταρικές θεραπείες ή προϊόντα μηχανικής ιστών ή συνδυασμούς των πα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

ραπάνω. Εν ολίγοις, για θεραπείες των οποίων η καινοτομία μπορεί να θεωρηθεί διασπαστική, τέτοια που ανατρέπει, θα λέγαμε, τον ρου της ρύθμισης της φαρμακευτικής αγοράς, όπως λειτουργεί μέχρι σήμερα. Εξ ου και η πρότασή μας εστιάζει στην –αναγκαία– διαφορετική μεταχείρισή τους από το σύστημα υγείας, σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και την αποζημίωση. ΕΡ_Και τι προβλέπεται για τις θεραπείες αυτές σε άλλες χώρες; ΑΠ_Λόγω ακριβώς της διασπαστικής τους καινοτομίας, οι θεραπείες αυτές έθεσαν τη ρύθμιση της έγκρισης κυκλοφορίας, της αξιολόγησης και της αποζημίωσης σε εντελώς διαφορετική βάση σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Για παράδειγμα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, ο ΕΜΑ, ήδη από το 2007 προέβλεψε διαφορετικό πλαίσιο αξιολόγησης, το οποίο εξελίσσει συνεχώς, και σύστησε ειδική συμβουλευτική επιστημονική επιτροπή (Committee for Advanced Therapies-CAT). Καθιέρωσε δε την επιταχυνόμενη πρόσβαση (accelerated access), μειώνοντας τον χρόνο αξιολόγησης από 210 σε 150 ημέρες, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του ιδιαίτερα σημαντικού ενδιαφέροντος δημόσιας υγείας και της θεραπευτικής καινοτομίας. Αλλά και στη φαρμακοοικονομική αξιολόγηση, η κυκλοφορία των προηγμένων θεραπειών πυροδότησε μια σε βάθος επιστημονική συζήτηση για τα ηθικά διλήμματα της πρόσβασης και τις παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Δεδομένης της διαθεσιμότητας των προηγμένων θεραπειών, η συζήτηση –έχει γίνει πλέον απολύτως σαφές– δεν μπορεί να εξαντλείται στο πόσο στοιχίζει ένα ποιοτικώς προσδιορισμένο έτος ζωής (QALY), αλλά οφείλει να ενσωματώνει αξιολογικές παραμέτρους, όπως την αξία της ελπίδας (value of hope), την αξία της ύπαρξης μιας πραγματικής επιλογής (real option value) και την ισότητα στην ελπίδα και την επιλογή (equity). Κατ’ αποτέλεσμα, οι μηχανισμοί αποζημίωσης που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά φαίνεται να μην μπορούν να ανταποκριθούν στη φύση και το όφελος των προηγμένων θεραπειών. Έτσι, ήδη, πολλά συστήματα υγείας στην Ευρώπη έχουν προχωρήσει σε αναδιαμόρφωση των συμφωνιών αποζημίωσης για τις θεραπείες αυτές, ώστε να βασίζονται σε κλινικά αποτελέσματα (outcome-based) και να α-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ξιοποιούν δεδομένα της κλινικής πρακτικής (real-world evidence). ΕΡ_Και έτσι, τελικά, επιταχύνεται η πρόσβαση;

Έχουν παρέλθει πάνω από 18 μήνες από την έναρξη λειτουργίας των Επιτροπών Αξιολόγησης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης και Διαπραγμάτευσης χωρίς να έχει εγκριθεί ούτε ένα καινοτόμο σκεύασμα, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων θεραπειών

ΑΠ_Να σας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Αγγλίας, το NHS, το οποίο φημίζεται για την αυστηρότητα με την οποία «υποδέχεται» κάθε φαρμακευτική καινοτομία, στην περίπτωση των προηγμένων θεραπειών κινήθηκε με… ταχύτητα φωτός, αναπροσαρμόζοντας το όριο πρόθεσης πληρωμής για τις θεραπείες αυτές από τις περίπου 30.000 λίρες ανά QALY σε περίπου 300.000 λίρες ανά QALY και κλείνοντας συμφωνία αποζημίωσης κυτταρικών θεραπειών για αιματολογικές κακοήθειες (CAR-Ts) ήδη από τον Οκτώβριο του 2018, δύο μόλις μήνες μετά την έγκρισή τους. ΕΡ_Αυτό συνιστά επιτάχυνση, είναι αλήθεια. Εμείς, στην Ελλάδα, δεν έχουμε πρόσβαση στις θεραπείες αυτές; ΑΠ_Στην Ελλάδα, για τις θεραπείες αυτές, δεν έχουμε προβλέψει μια… «λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας». Έτσι, το αίτημα αξιολόγησής τους από τις αρμόδιες εκ του Nόμου Επιτροπές Αξιολόγησης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης και Διαπραγμάτευσης εξετάζεται όταν έρθει η σειρά του –χρονικά–, χωρίς να υπάρχει προτεραιοποίηση. Με απλά λόγια, περιμένουν οι θεραπείες αυτές (και πρωτίστως οι ασθενείς) πίσω

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

από μια σειρά άλλων θεραπειών –μπορεί απλώς και πίσω από μια νέα ένδειξη ήδη αποζημιούμενης θεραπείας– για να εξεταστούν από τις επιτροπές. Όταν ήδη γνωρίζουμε ότι έχουν παρέλθει πάνω από 18 μήνες από την έναρξη λειτουργίας των επιτροπών χωρίς να έχει εγκριθεί ούτε ένα καινοτόμο σκεύασμα, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων θεραπειών. Και, στο μεταξύ, ως σύστημα, έχουμε προβλέψει μια «ενδιάμεση» λύση: ονομαστική, κατ’ εξαίρεση έγκριση μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (ΣΗΠ). Η οποία εγείρει, τελικά, πρόσθετες διαδικαστικές προκλήσεις: θα αλλάξει η πρόβλεψη του προϋπολογισμού των νοσοκομείων, με ποια διαδικασία και σε τι χρόνους; Για πόσους ασθενείς, δεδομένου ότι η έγκριση κατ’ εξαίρεση αποζημίωσης είναι ονομαστική και άρα ατομική; Ποιος θα βάλει την υπογραφή για να πάρει ο α-

σθενής τη θεραπεία που χρειάζεται; Καταλαβαίνετε, νομίζω, ότι ο γραφειοκρατικός δαίδαλος που δημιουργείται, επειδή απουσιάζει μια διαφορετική, συνολική, ρύθμιση για τις θεραπείες αυτές, τελικά υποσκάπτει όποια διάθεση του συστήματος υγείας να προσφέρει άμεσα τις θεραπείες αυτές στους ασθενείς στην Ελλάδα. ΕΡ_Και μπορεί αυτό να αλλάξει; Τι προτείνετε; ΑΠ_Προτείνουμε τη δημιουργία ενός ειδικού λογαριασμού, ενός λογαριασμού ειδικού σκοπού, για την κάλυψη της δαπάνης για τις θεραπείες αυτές για τα πρώτα δύο έτη από την έγκρισή τους. Για να αποκτήσει μια θεραπεία πρόσβαση στον λογαριασμό αυτό θα πρέπει να εκκινεί τη διαπραγμάτευση της ένταξής της με την υποβολή αιτήματος για τιμή. Έτσι, στους περίπου τρεις μήνες που χρειάζεται για την έκδοση απόφασης τιμής, θα έχει οριστικοποιηθεί μια συμφωνία βάσει κλινικών αποτελεσμάτων, με την οποία το κράτος ουσιαστικά αποζημιώνει μόνο το συμφωνημένο κόστος, βάσει κλινικών αποτελεσμάτων. Ενώ καταγράφονται σε μητρώο και παρακολουθούνται το σύνολο των κλινικών δεδομένων. Έτσι, μετά την παρέλευση των πρώτων 24 μηνών, το σύστημα διαθέτει πραγματικά κλινικά και οικονομικά δεδομένα για τις προηγμένες θεραπείες και μπορεί να διαπραγματευτεί για την οριστική ένταξή τους στη θετική λίστα. Ο λογαριασμός αυτός υποστηρίζεται από

κάποια επιτροπή έγκρισης της πρόσβασης στη θεραπεία, –φανταστείτε την ως υποομάδα για τις προηγμένες θεραπείες στον ΕΟΠΥΥ/ΣΗΠ–, η οποία υποστηρίζει την προτεραιοποίηση της πρόσβασης και μετά τους πρώτους 24 μήνες. Τέλος, ο λογαριασμός αυτός θα μπορούσε να έχει και μια αναπτυξιακή διάσταση. Αφενός θα μπορούσε να δέχεται δωρεές και αφετέρου να συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα, ακόμη και σε κλινικές μελέτες για προηγμένες θεραπείες, σε συνεργασία με τα κέντρα χορήγησης στα νοσοκομεία, ώστε να ενισχύεται –και οικονομικά– περαιτέρω. ΕΡ_Και γίνονται αυτά, κύριε Τζανάκη; ΑΠ_Αν σας πω ότι η Πολιτεία έχει νομοθετήσει περίπου τα μισά, τι θα μου πείτε; Υπάρχει ήδη η πρόβλεψη του νόμου για την αποζημίωση βάσει αποτελεσμάτων για τις προηγμένες θεραπείες. Υπάρχει η πρόβλεψη του Ν. 4600/2019 αρ. 161 παρ. 3 (ΦΕΚ 43Α/9.3.19) για τη δυνατότητα του ΙΦΕΤ να αγοράζει για λογαριασμό των δημόσιων νοσοκομείων φάρμακα για τα οποία έχει προηγηθεί διαδικασία διαπραγμάτευσης και έχουν συναφθεί συμφωνίες με ΚΑΚ –άρα για μια κεντρική διαχείριση των πόρων. Αν τα ήδη προβλεπόμενα τα εντάξουμε στην πρότασή μας, η οποία ουσιαστικά θέτει ένα ενιαίο πλαίσιο προς όφελος των ασθενών, των κέντρων αλλά και του συστήματος υγείας, δεν μένουν πολλά να γίνουν. Αρκεί να υπάρχει βούληση (πολιτική) και διάθεση (καλή).

Η Gilead με μια ματιά Β ιοφαρμακευτική εταιρεία που αναπτύσσει καινοτόμες θεραπείες  Ι δρύθηκε το 1987 με έδρα το Foster City της Καλιφόρνιας Δ ραστηριοποιείται κυρίως σε θεραπευτικές κατηγορίες, όπως HIV/AIDS, νοσήματα του ήπατος (ηπατίτιδα Β και C), καρκίνος και αυτοάνοσα νοσήματα 1 1.500 εργαζόμενοι παγκοσμίως Α ναγνωρίζεται διεθνώς ως η κορυφαία εταιρεία-δωρητής σε φιλανθρωπίες σχετικές με τον HIV Π αρουσία στην Ελλάδα από το 2001 με 45 εργαζομένους

Νέα κυτταρική θεραπεία από την Gilead Μετά το Yescarta, η αμερικανική εταιρεία Gilead Sciences έλαβε τον Ιούλιο έγκριση στις ΗΠΑ για μία ακόμη κυτταρική θεραπεία τύπου CAR-T. Πρόκειται για τη θεραπεία Tecartus, που αφορά άτομα που πάσχουν από λέμφωμα μανδύα. Η θεραπεία CAR-T περιλαμβάνει τη λήψη κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενή, την κατάλληλη τροποποίησή τους γενετικά και την επανατοποθέτησή τους στον ασθενή, ώστε να καταπολεμηθούν τα καρκινικά κύτταρα. Το λέμφωμα μανδύα (mantlecell lymphoma, MCL) αποτελεί έναν

σχετικά σπάνιο υπότυπο Β-μη Hodgkin λεμφώματος, που συνδυάζει τα δυσμενή χαρακτηριστικά τόσο των χαμηλής όσο και των υψηλής κακοήθειας λεμφωμάτων. Συχνά, εμφανίζει επιθετική κλινική συμπεριφορά, αλλά, σε αντίθεση με τα υψηλής κακοήθειας λεμφώματα, είναι ανίατο και χαρακτηρίζεται από συνεχείς υποτροπές. Η νέα θεραπεία θα μπορεί να χορηγηθεί σε ασθενείς οι οποίοι έχουν ήδη λάβει άλλες θεραπείες (χημειοθεραπεία, αναστολείς BTK), χωρίς όμως να υπάρξει βελτίωση. Οι ασθενείς αυτοί σήμερα δεν έχουν άλλη

θεραπευτική επιλογή και η πρόγνωση είναι πολύ κακή. Οι δοκιμές του Tecartus σε κλινικές δοκιμές φάσης 2 είχαν δείξει ότι το φάρμακο πέτυχε να εξαλείψει πλήρως τον καρκίνο στο 67% των ασθενών, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν λάβει άλλες ισχυρές θεραπείες χωρίς αποτέλεσμα. Ακόμη, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς συνέχιζαν να έχουν οφέλη από τη θεραπεία για μέσο όρο 12,3 μήνες παρακολούθησης. Μάλιστα, το 43% των ασθενών παρέμεναν σε ύφεση της νόσου, χωρίς πρόσθετη θεραπεία.•••

ΕΡΕΥΝΑ

Next Generation EU: Νέο πρόγραμμα 750 δισ. ευρώ για την ενίσχυση του προϋπολογισμού

Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ Συζητάται μηχανισμός πολιτικής προστασίας για την προετοιμασία έναντι μελλοντικών κρίσεων

ετά από 4 ημέρες σκληρών διαπραγματεύσεων, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν τον Ιούλιο σε ένα σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη μετά την πανδημία. Συνολικά περίπου 1,8 τρισ. ευρώ θα υποστηρίξουν τις νέες πολιτικές και θα θέσουν την Ευρώπη στον δρόμο προς μια βιώσιμη και ανθεκτική ανάκαμψη. Το Σχέδιο Ανάκαμψης προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 26 Μαΐου με στόχο να συμβάλει στην αποκατάσταση της οικονομικής και κοινωνικής ζημίας που προκλήθηκε από την πανδημία του κορωνοϊού, την έναρξη της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, και την προστασία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στις 21 Ιουλίου 2020, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν σχετικά με αυτό το σχέδιο ανάκαμψης και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027, οδηγώντας στην έξοδο από την κρίση και θέτοντας τα θεμέλια για μια σύγχρονη και πιο βιώσιμη Ευρώπη. Θα ακολουθήσουν τώρα διαπραγματεύ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

σεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προκειμένου να ολοκληρωθεί επειγόντως το έργο για όλες τις νομικές πράξεις. Η απόφαση για τους ιδίους πόρους, μόλις εγκριθεί, πρέπει να εγκριθεί από τα κράτη μέλη το συντομότερο δυνατό, σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς τους κανόνες. Ενώ, λοιπόν, εκκρεμεί η τελική συμφωνία, ας δούμε την πρόταση της Επιτροπής, στην οποία θα βασιστεί. Για να κινητοποιήσει τις απαραίτητες επενδύσεις, η Επιτροπή προτείνει μια διπλή απάντηση: 1. Next Generation EU: Πρόκειται για ένα νέο πρόγραμμα με συνολικό προϋπολογισμό 750 δισ. ευρώ, το οποίο θα ενισχύσει τον προϋπολογισμό της ΕΕ με νέα χρηματοδότηση που θα προέλθει από τις χρηματοπιστωτικές αγορές για την περίοδο 2021-2024. 2. Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ για το 2021-2027 (1,1 δισ. ευρώ).

ΕΡΕΥΝΑ

Next Generation EU Το νέο αυτό πρόγραμμα θα βασίζεται σε τρεις πυλώνες:

1. Σ τήριξη των κρατών μελών

Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα ενισχυθεί για τη ζωτικής σημασίας χρηματοδότηση της έρευνας στον τομέα της υγείας, της ανθεκτικότητας και της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης

Οι δημόσιες επενδύσεις θα διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην ισορροπημένη και βιώσιμη ανάκαμψη. Ως εκ τούτου, ο κύριος όγκος της χρηματοδότησης από το μέσο Next Generation EU (πάνω από 80%) θα χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη δημόσιων επενδύσεων και βασικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, επικεντρωμένων εκεί που οι επιπτώσεις της κρίσης και οι ανάγκες ανθεκτικότητας είναι μεγαλύτερες. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε συνδυασμό με την πολιτική συνοχής και τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης θα παίξουν καίριο ρόλο για την επίτευξη των σημαντικών αυτών στόχων. Η υλοποίησή τους θα ενσωματωθεί στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Επιπλέον, το ενισχυμένο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα στηρίξει τις αγροτικές περιοχές ώστε να γίνουν οι αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

2. Επανεκκίνηση της οικονομίας Απαιτείται επείγουσα δράση για να πυροδοτηθεί η επανεκκίνηση της οικονομίας και να δημιουργηθούν οι συνθήκες της ανάκαμψης με μοχλό τις ιδιωτικές επενδύσεις σε βασικούς τομείς και τεχνολογίες. Οι επενδύσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη σημασία για την επιτυχία της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης της Ευρώπης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, οι επενδυτικές ανάγκες α-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

νέρχονται σε τουλάχιστον 1,5 τρισ. ευρώ για την περίοδο 2020-2021. Οι επενδύσεις σε βασικούς τομείς και τεχνολογίες, από τη 5G έως την τεχνητή νοημοσύνη και από το καθαρό υδρογόνο έως την ενέργεια από υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές, αποτελούν το «κλειδί» για το μέλλον της Ευρώπης. Προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της επενδυτικής προσπάθειας αποτελεί η ύπαρξη υγιών επιχειρήσεων. Ωστόσο, εκατοντάδες χιλιάδες εταιρείες είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν σοβαρές χρηματοδοτικές πιέσεις έως το τέλος του έτους. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει ένα νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας για να παρασχεθεί επείγουσα κεφαλαιακή στήριξη σε υγιείς επιχειρήσεις που κινδυνεύουν λόγω της κρίσης. Έτσι, θα βοηθηθούν προκειμένου να αντέξουν στην καταιγίδα και να προχωρήσουν τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό τους. Το μέσο αυτό αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί ήδη από φέτος. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την ενίσχυση του InvestEU, του εμβληματικού επενδυτικού προγράμματος της Ευρώπης, έτσι ώστε να κινητοποιηθούν επενδύσεις σε όλη την Ένωση σε τομείς όπως οι βιώσιμες υποδομές και η ψηφιοποίηση. Υπό το πρίσμα αυτό, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία νέου Μηχανισμού Στρατηγικών Επενδύσεων για την επένδυση σε βασικές αλυσίδες αξίας με κρίσιμη σημασία για τη μελλοντική ανθεκτικότητα και τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης στο πλαίσιο της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.

3. Αξιοποίηση των διδαγμάτων από την κρίση Η κρίση υπογράμμισε την αξία της ευρωπαϊκής συνεργασίας και κατέδειξε ανάγλυφα ότι η Ένωση πρέπει επειγόντως να αναπτύξει τόσο την ικανότητά της να ανταποκρίνεται σε κρίσεις όσο και την ανθεκτικότητά της σε μελλοντικά «σοκ». Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο πρόγραμμα για την υγεία, με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας της υγείας και την προετοιμασία για μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας. Ο rescEU, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης, θα επεκταθεί και θα ενισχυθεί για να δώσει στην Ένωση τη δυνατότητα να προετοιμάζεται και να ανταποκρίνεται σε μελλοντικές κρίσεις. Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα ενισχυθεί για τη ζωτικής σημασίας χρηματοδότηση της έρευνας στον τομέα της υγείας, της ανθεκτικότητας και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Η ΕΕ θα στηρίξει τους παγκόσμιους εταίρους της μέσω πρόσθετων κονδυλίων ύψους 16,5 δισ. ευρώ για την ανάληψη εξωτερικής καθώς και ανθρωπιστικής δράσης. Τα άλλα προγράμματα της ΕΕ θα ενισχυθούν ώστε το μελλοντικό δημοσιονομικό πλαίσιο να ευθυγραμμιστεί πλήρως με τις ανάγκες της ανάκαμψης. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν την κοινή γεωργική πολιτική και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του αγροδιατροφικού και του αλιευτικού τομέα και για να θεσπιστεί το κατάλληλο πεδίο εφαρμογής για τη διαχείριση κρίσεων.

Πιο ευέλικτα εργαλεία έκτακτης ανάγκης Πέρα από τα επιμέρους προγράμματα, η κρίση κατέδειξε τη σημασία που έχει η ικανότητα της Ένωσης να αντιδρά με ταχύτητα και ευελιξία για την εφαρμογή μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής απόκρισης. Με τη σειρά της, η ικανότητα αυτή απαιτεί έναν πιο ευέλικτο προϋπολογισμό της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθούν η ευελιξία του προϋπολογισμού και τα εργαλεία έκτακτης ανάγκης που διαθέτει η ΕΕ για την περίοδο 2021-2027. Από κοινού, τα μέσα αυτά θα παράσχουν πρόσθετη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους έως και 21 δισ. ευρώ την περίοδο 2021-2027, σε σύγκριση με τις προτάσεις που υπέβαλε η Επιτροπή στις 2 Μαΐου 2018.

EΡEYNA

Ο κύριος όγκος των προτεινόμενων μέτρων ανάκαμψης θα τροφοδοτηθεί από το Next Generation EU, με χρηματοδοτική ικανότητα παρέμβασης ύψους 750 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα θα έχει έκτακτο και προσωρινό χαρακτήρα. Η χρηματοδότηση θα καταστεί δυνατή με την απόφαση για τους ίδιους πόρους, η οποία θα επιτρέψει στην Επιτροπή να δανειστεί κατ’ εξαίρεση, εξ ονόματος της Ένωσης, ποσό ύψους έως και 750 δισ. ευρώ, μέσω της έκδοσης ομολόγων, για τη λήψη μέτρων κατά την περίοδο 2021-2024. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα κατευθύνει τα κονδύλια σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ στις ειδικές και νέες χρηματοδοτικές ανάγκες που προέκυψαν λόγω της κρίσης με τη βοήθεια επιχορηγήσεων και δανείων. Με τον τρόπο αυτό, η Ένωση θα παράσχει αμέριστη στήριξη στα κράτη μέλη της χωρίς να ασκεί πρόσθετη πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς τους τη στιγμή που καλούνται να αντιμετωπίσουν τεράστια βάρη.

Για να διευκολυνθεί η αποπληρωμή των κονδυλίων που θα αντληθούν από την αγορά και για να βοηθηθεί η περαιτέρω ανακούφιση των εθνικών προϋπολογισμών, η Επιτροπή θα προτείνει πρόσθετους νέους ίδιους πόρους, επιπλέον των πόρων που προτάθηκαν το 2018, σε μεταγενέστερο στάδιο της δημοσιονομικής περιόδου. «Το σχέδιο ανάκαμψης μετατρέπει την τεράστια πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σε ευκαιρία, όχι μόνο ενισχύοντας την ενιαία αγορά, αλλά και επενδύοντας στο μέλλον μας: η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιοποίηση θα ενισχύσουν την απασχόληση και την ανάπτυξη, την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας και την υγεία του περιβάλλοντός μας. Τώρα είναι η ώρα της Ευρώπης. Η βούλησή μας να αναλάβουμε δράση πρέπει να είναι ανάλογη με τις προκλήσεις που όλοι αντιμετωπίζουμε. Χάρη στο μέσο Next Generation EU εξασφαλίζουμε μια φιλόδοξη απάντηση» δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης Μάιος του 2020 Πρόταση της Επιτροπής για το αναθεωρημένο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 και 2021-2027 και απόφαση για τους ίδιους πόρους + τομεακή νομοθεσία. Έως τα τέλη Ιουλίου 2020 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Πολιτική συμφωνία για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 και 2021-2027 και την απόφαση για τους ίδιους πόρους.

Έως τα τέλη του καλοκαιριού 2020 Διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την απόφαση για τους ίδιους πόρους. Αρχές φθινοπώρου 2020 Έκδοση του αναθεωρημένου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020 + της αναθεωρημένης τομεακής νομοθεσίας. Οκτώβριος του 2020 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Δεκέμβριος του 2020 Έκδοση του αναθεωρημένου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 (έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Έκδοση της απόφασης για τους ίδιους πόρους (επικύρωση από όλα τα κράτη μέλη σύμφωνα με τους συνταγματικούς τους κανόνες). Ιανουάριος του 2021 Αρχή της εκτέλεσης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027.

Εξόφληση δανείων μέχρι το 2058 Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος υλοποίησης του προγράμματος Next Generation EU. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξουσιοδοτηθεί να δανείζεται εξ ονόματος της Ένωσης κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές έως το ποσό των 750 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018). Η εξόφληση θα προγραμματιστεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2058. Η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια που αποτέλεσαν αντικείμενο δανεισμού αποκλειστικά για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης της νόσου Covid-19, μέσω της προσπάθειας ανάκαμψης Next Generation EU (NGEU). Η εξόφληση θα προγραμματιστεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2058.

7 προγράμματα Το NGEU θα διοχετευτεί μέσω επτά προγραμμάτων υπό τη μορφή δανείων (360 δισ. ευρώ) και επιχορηγήσεων (390 δισ. ευρώ):  Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: 672,5 δισ. ευρώ R EACT-EU: 47,5 δισ. ευρώ  « Ορίζων Ευρώπη»: 5 δισ. ευρώ Π ρόγραμμα «InvestEU»: 5,6 δισ. ευρώ Α γροτική ανάπτυξη: 7,5 δισ. ευρώ Τ αμείο Δίκαιης Μετάβασης: 10 δισ. ευρώ  r escEU: 1,9 δισ. ευρώ

Οι νομικές δεσμεύσεις θα αναληφθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Οι σχετικές πληρωμές θα γίνουν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το React-EU θα χρηματοδοτηθούν εξ ολοκλήρου από το Next Generation EU. Τα άλλα ποσά αποτελούν συμπληρωματικές ενισχύσεις προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

Η εκταμίευση Η εκταμίευση του μηχανισμού ύψους 672,5 δισ. ευρώ θα έχει ως εξής: Δ άνεια: 360 δισ. ευρώ Ε πιχορηγήσεις: 312,5 δισ. ευρώ

Για τις επιχορηγήσεις, το 70% θα δεσμευτεί για τα έτη 2021 και 2020, με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Α νεργία 2015-2019 Α ντίστροφο κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) Μ ερίδιο πληθυσμού

Το υπόλοιπο 30% θα δεσμευτεί πλήρως έως τα τέλη του 2023, με βάση άλλα κριτήρια:  Μείωση του πραγματικού ΑΕγχΠ κατά τη διάρκεια του 2020  Συνολική μείωση του πραγματικού ΑΕγχΠ κατά την περίοδο 2020-2021 Α ντίστροφο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ Μ ερίδιο πληθυσμού

Τα κράτη μέλη θα καταρτίσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στα οποία εκτίθεται η μεταρρυθμιστική και επενδυτική ατζέντα τους για τα έτη 2021-23. Τα σχέδια θα επανεξεταστούν και θα προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες το 2022, ώστε να ληφθεί υπόψη η τελική κατανομή των κονδυλίων για το 2023. Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αξιολογούνται από την Επιτροπή εντός δύο μηνών από την υποβολή τους με βάση μια σειρά κριτηρίων, μεταξύ άλλων:  Συνεκτικότητα με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου  Ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας του κράτους μέλους Α ποτελεσματική συμβολή στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση

Η αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εγκρίνεται από το Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία βάσει πρότασης της Επιτροπής. Η θετική αξιολόγηση των αιτήσεων πληρωμών θα εξαρτηθεί από την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων.

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιοποίηση θα ενισχύσουν την απασχόληση και την ανάπτυξη, την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας και την υγεία του περιβάλλοντός μας

EΡEYNA

Τι έχει κάνει η ΕΕ μέχρι σήμερα

Εκτός από το Σχέδιο Ανάπτυξης, το οποίο ακόμη δεν έχει ξεκινήσει, ΕΕ έχει ήδη κινητοποιήσει πόρους για να στηρίξει τα επείγοντα μέτρα αντιμετώπισης του ιού, εξασφαλίζοντας την παροχή εξοπλισμού προστασίας, ενισχύοντας την έρευνα και υποστηρίζοντας τους διεθνείς εταίρους μας που έχουν ανάγκη. Στις 9 Απριλίου 2020, το Eurogroup πρότεινε τρία δίχτυα ασφαλείας άμεσης εφαρμογής, ύψους 540 δισ. ευρώ, τα οποία οριστικοποιήθηκαν τον Μάιο του 2020. Τα δίχτυα ασφαλείας σχεδιάστηκαν για να στηρίξουν: Τ ην απασχόληση και τους

εργαζόμενους

Η ΕΕ έχει ήδη κινητοποιήσει πόρους για να στηρίξει τα επείγοντα μέτρα αντιμετώπισης του ιού, εξασφαλίζοντας την παροχή εξοπλισμού προστασίας, ενισχύοντας την έρευνα και υποστηρίζοντας τους διεθνείς εταίρους μας που έχουν ανάγκη

Στις 24 και 25 Αυγούστου, η Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις στο Συμβούλιο για τη χορήγηση χρηματοδοτικής στήριξης ύψους 87,3 δισ. ευρώ σε 16 κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE: Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Πορτογαλία. Μόλις εγκριθεί, η χρηματοδοτική στήριξη θα επεκταθεί με τη μορφή δανείων της ΕΕ που θα χορηγηθούν με ευνοϊκούς όρους στα εν λόγω κράτη μέλη. Τα δάνεια θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των αυξημένων δημόσιων δαπανών για τη διατήρηση της απασχόλησης. Ειδικότερα, τα δάνεια θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να καλύψουν τις δαπάνες που συνδέονται άμεσα με τη χρηματοδότηση εθνικών συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και με άλλα παρόμοια μέτρα που αυτά έχουν θεσπίσει για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας συμβάλλουν στη στήρι-

ξη των εισοδημάτων των οικογενειών και στη διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας και του ανθρώπινου κεφαλαίου των επιχειρήσεων και της οικονομίας συνολικά. Τ ις επιχειρήσεις Ο Όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) συνέστησε ένα νέο πανευρωπαϊκό ταμείο εγγυήσεων ύψους 25 δισ. ευρώ. Το Ταμείο θα παρέχει δάνεια συνολικού ύψους έως και 200 δισ. ευρώ για επιχειρήσεις, με έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα ποσά αυτά έρχονται να προστεθούν στα επιπλέον χρηματοδοτικά μέσα έκτακτης ανάγκης που έχει ήδη κινητοποιήσει η ΕΤΕπ, για να γεφυρώσει τις βραχυπρόθεσμες χρηματοδοτικές ανάγκες των ΜΜΕ και να στηρίξει τον τομέα της υγείας. Τ α κράτη μέλη Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ενεργοποίησε το σχέδιο Ενίσχυση λόγω της Πανδημικής Κρίσης με βάση υπάρχον προληπτικό πιστωτικό όριο το οποίο αναπροσαρμόσθηκε εξαιτίας της κρίσης της νόσου Covid-19. Μπορεί να διαθέτει, προς όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, δάνεια ύψους έως και 2% του ΑΕΠ τους, συνολικής αξίας έως και 240 δισ. ευρώ. Ακόμη, ανταποκρινόμενη άμεσα στις συνέπειες της νόσου Covid-19, η ΕΕ τροποποίησε τον προϋπολογισμό της για το 2020, παρέχοντας επιπλέον 3,1 δισ. ευρώ για τους εξής σκοπούς:  Αγορά και διανομή ιατροφαρμακευτικού υλικού, μεταξύ άλλων προστατευτικού εξοπλισμού και αναπνευστήρων Ε νίσχυση της παραγωγής διαγνωστικών τεστ Δ ημιουργία κινητών νοσοκομείων  Μεταφορά ασθενών για θεραπεία σε άλλα κράτη μέλη Ε παναπατρισμό πολιτών της ΕΕ που αποκλείστηκαν στο εξωτερικό

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μία ακόμη τροποποίηση ώστε να διαθέσει, εντός του 2020, ένα επιπλέον κονδύλι 11,5 δισ. ευρώ στις χώρες της ΕΕ για την αποκατάσταση και την ανάκαμψη από την κρίση.

Στήριξη του τουρισμού Το τουριστικό οικοσύστημα έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα από τους σοβαρούς περιορισμούς στις μετακινήσεις και τα ταξί-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

δια που έχουν επιβληθεί λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Για να μπορέσει να ανακάμψει, η Επιτροπή πρότεινε, στις 13 Μαΐου, μια σειρά μέτρων που αναμένεται να επιτρέψουν τη σταδιακή και συντονισμένη επανέναρξη της παροχής υπηρεσιών και της λειτουργίας εγκαταστάσεων στον τουριστικό τομέα, καθώς και την παροχή ειδικής στήριξης στις τουριστικές επιχειρήσεις. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Ρευστότητα για τις μικρές ιδίως τουριστικές επιχειρήσεις Η ευελιξία που εξασφαλίζουν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εισαγάγουν συστήματα, όπως συστήματα εγγύησης για κουπόνια και άλλα καθεστώτα ενίσχυσης της ρευστότητας, ώστε να στηριχθούν οι επιχειρήσεις και να ικανοποιηθούν τα αιτήματα επιστροφής χρημάτων εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Χ ρηματοδότηση της ΕΕ: Η ΕΕ εξακολουθεί να παρέχει άμεση ρευστότητα στις επιχειρήσεις που επλήγησαν από την κρίση μέσω της πρωτοβουλίας επενδύσεων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, υπό επιμερισμένη διαχείριση με τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η Επιτροπή έχει διαθέσει έως 8 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση 100.000 μικρών επιχειρήσεων που πλήττονται από την κρίση, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων.

Ανακατανομή των πόρων της ΕΕ Η ΕΕ προχώρησε γρήγορα σε ανακατανομή πόρων από το ταμείο συνοχής για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν την κρίση της νόσου Covid-19, ως εξής: 3 7 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ διατέθηκαν για τη στήριξη των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και των αγορών εργασίας μέσω της πρωτοβουλίας επενδύσεων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Έ ως 28 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία, από τα εθνικά κονδύλια των ετών 2014-2020 που δεν έχουν ακόμη διατεθεί για έργα, καθίστανται επιλέξιμα για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Έ ως 800 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ διατίθενται στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο, χάρη στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής του Ταμείου στις κρίσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας.

Η ΕΕ θέσπισε επίσης μέτρα για να εξασφαλίσει πρόσθετη ευελιξία στη χρησιμοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων. Χάρη στην «Πρωτοβουλία επενδύσεων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού+»:  τ α κράτη μέλη μπορούν να μεταφέρουν χρήματα μεταξύ διαφόρων ταμείων για την κάλυψη των αναγκών τους, ο ι πόροι μπορούν να ανακατευθυνθούν στις πλέον πληγείσες περιφέρειες, χάρη στην αναστολή των όρων υπό τους οποίους οι περιφέρειες δικαιούνται χρηματοδότηση,  τ α κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν έως το 100% της χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ μεταξύ της 1ης Ιουλίου 2020 και της 30ής Ιουνίου 2021 για τα προγράμματα που αφορούν τις επιπτώσεις της πανδημίας.

Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει επίσης τη στήριξη των αλιέων και των γεωργών και την αναθεώρηση του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ). Πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της κρίσης έχει εγκαινιάσει επίσης το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT), που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020». Το Ινστιτούτο θα παράσχει πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 60 εκατ. ευρώ σε πρωτοπόρους της καινοτομίας που αναπτύσσουν λύσεις υψηλού αντικτύπου για την αντιμετώπιση κοινωνικών και οικονομικών δυσκολιών.

Στήριξη στους τομείς της γεωργίας και της αλιείας Η ΕΕ παρέχει στήριξη στους τομείς της γεωργίας και της αλιείας, αναγνωρίζοντας τον ζωτικό τους ρόλο στην εξασφάλιση της διαθεσιμότητας τροφίμων για τους πολίτες της ΕΕ. Τα μέτρα στήριξης περιλαμβάνουν: Ά μεση στήριξη στους γεωργούς, τους αλιείς και άλλους δικαιούχους

Ε υελιξία στη χρήση των μη δαπανηθέντων κονδυλίων στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας

Επιπλέον, η ΕΕ θέσπισε «πράσινες λωρίδες» για να επιτρέπει τη ροή τροφίμων σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχει αναγνωρίσει τους εποχικούς εργαζόμενους ως «εργαζόμενους κρίσιμης σημασίας» για την αδιάλειπτη λειτουργία του αγροδιατροφικού τομέα. Χορήγησε επίσης ενίσχυση για την αποθεματοποίηση των προϊόντων και απλούστευσε ορισμένες διοικητικές διαδικασίες στα προγράμματά της.

Ευελιξία ως προς τους κανόνες της ΕΕ Η ΕΕ επέτρεψε μέγιστη ευελιξία στην εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ σχετικά με: μ έτρα κρατικών ενισχύσεων για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων,  τ α δημόσια οικονομικά και τις δημοσιονομικές πολιτικές, π.χ. για την αντιμετώπιση έκτακτων δαπανών.

Για την προστασία των θέσεων εργασίας και των επιχειρήσεων, η ΕΕ θέσπισε προσωρινούς κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που επιτρέπουν στα κράτη μέλη να στηρίζουν οικονομικά τις επιχειρήσεις και τους πολίτες που αγωνίζονται να αντεπεξέλθουν λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19. Η ΕΕ ανέστειλε τις απαιτήσεις για τον διαθέσιμο χρόνο χρήσης των αερολιμένων, οι οποίες υποχρεώνουν τις αεροπορικές εταιρείες να χρησιμοποιούν τουλάχιστον το 80% του διαθέσιμου χρόνου χρήσης τους για απογείωση και προσγείωση (slot), προκειμένου να τον διατηρήσουν το επόμενο έτος. Η προσωρινή άρση των απαιτήσεων, η οποία ισχύει έως τις 24 Οκτωβρίου 2020, βοηθά τους αερομεταφορείς να αντιμετωπίσουν τη δραστική μείωση της εναέριας κυκλοφορίας λόγω της επιδημικής έξαρσης της νόσου Covid-19.

Νομισματική πολιτική Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξήγγειλε έκτακτο πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω της πανδημίας ύψους 750 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα έλαβε συμπληρωματική ενίσχυση στις 4 Ιουνίου 2020, με πρόσθετο ποσό 600 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό σε 1.350 δισ. ευρώ.•••

ΜΕΛΕΤEΣ

Νέες εξελίξεις στην πανδημία

Νεότερα δεδομένα για τα εμβόλια Μελέτες απαντούν ερωτήματα από τα εμβόλια έως τα αντισώματα και την αυξημένη επικινδυνότητα για το ανδρικό φύλο

ερισσότερα από 170 υποψήφια εμβόλια βρίσκονται αυτήν τη στιγμή υπό αξιολόγηση, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Καθώς τα εμβόλια προχωρούν, κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο διαπραγματεύονται συμφωνίες για να είναι έτοιμες αν οι δοκιμές πετύχουν. Οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει συμφωνίες για συνολικά 800 εκατομμύρια δόσεις και η Ευρώπη για 400 εκατομμύρια δόσεις με την AstraZeneca, ενώ βρίσκεται σε προχωρημένες συζητήσεις με αρκετές εταιρείες και για άλλες δόσεις. Τα μέχρι σήμερα δεδομένα συνοψίζουν οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Ιωάννης Ντάνασης, Μαρία Γαβριατοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ): Τ α 138 βρίσκονται σε προκλινικές δοκιμές, δηλαδή σε δοκιμές σε ζώα, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν επικίνδυνες παρενέργειες και να διαπιστωθεί η ικανότητα του εμβολίου να εγείρει ανοσιακή απόκριση και μνήμη.  Τα 25 αξιολογούνται ως προς την ασφάλειά τους στους ανθρώπους σε μικρές μελέτες φάσης 1, δηλαδή μελέτες που συμπεριλαμβάνουν μικρό αριθμό υγιών εθελοντών για να διαπιστωθεί η

ασφάλεια στους ανθρώπους και να κατανοηθούν βασικοί μηχανισμοί επαγωγής ανοσιακής μνήμης. Τ α 15 βρίσκονται σε μελέτες φάσης 2 με περισσότερους εθελοντές και αξιολογούνται ως προς την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια, ενώ πλέον προσδιορίζεται και το βέλτιστο δοσολογικό επίπεδο. 7 εμβόλια βρίσκονται υπό αξιολόγηση σε μεγάλες μελέτες φάσης 3, που εφόσον έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα αποτελεσματικότητας και ασφάλειας και επιβεβαιώσουν τις μελέτες φάσης 2, πρόκειται να οδηγήσουν σε έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές. Προς το παρόν, κανένα εμβόλιο δεν έχει λάβει έγκριση, ενώ η Ρωσία έδωσε επιταχυνόμενη έγκριση σε εμβόλιο με βάση τα αποτελέσματα μελετών φάσης 2. Τουλάχιστον δύο κλινικές μελέτες φάσης 3 αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους. Με την ολοκλήρωση των κλινικών μελετών φάσης 3 θα μπορέσει να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ο χρονικός ορίζοντας διάθεσης των εμβολίων στην παγκόσμια αγορά. Οι εγκριτικές αρχές στηρίζονται κυρίως σε δεδομένα μελετών σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα ε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

νός νέου εμβολίου ή ενός οποιουδήποτε νέου φαρμάκου. Για να ξεκινήσει η παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα και η ευρεία διάθεση στην παγκόσμια αγορά ένα εμβόλιο θα πρέπει να λάβει άδεια από τις εγκριτικές αρχές, που είναι η Υπηρεσία Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) στις ΗΠΑ και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) στην Ευρώπη.

Νέα μελέτη Πρόσφατα ξεκίνησε στις ΗΠΑ νέα μελέτη φάσης 3, με σκοπό να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου AZD1222. Αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο Jenner στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και χρησιμοποιεί αδενοϊό, ώστε να εκθέσει την πρωτεΐνη S του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 στα κύτταρα του ανοσοποιητικού και να προαγάγει την ανοσολογική απόκριση. Η μελέτη θα συμπεριλάβει 30.000 ενήλικες εθελοντές σε 80 κέντρα στις ΗΠΑ. Οι εθελοντές θα τυχαιοποιηθούν για να λάβουν είτε το εμβόλιο είτε εικονικό φάρμακο, ενώ η μελέτη θα είναι διπλά τυφλή, δηλαδή ούτε οι συμμετέχοντες ούτε οι ερευνητές θα γνωρίζουν ποιος εθελοντής λαμβάνει το εμβόλιο και ποιος το εικονικό φάρμακο. Οι εθελοντές θα λάβουν δύο δόσεις (είτε εμβόλιο είτε φυσιολογικό ορό, ανάλογα με την ομάδα στην οποία θα έχουν τυχαιοποιηθεί) με διαφορά 4 εβδομάδων. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της μελέτης, 20.000 εθελοντές θα λάβουν το εμβόλιο και 10.000 το εικονικό φάρμακο, δηλαδή η τυχαιοποίηση θα πραγματοποιηθεί σε αναλογία 2:1. Το πρωτεύον καταληκτικό σημείο της μελέτης είναι η πρόληψη της συμπτωματικής λοίμωξης Covid-19 μετά από τις δύο δόσεις του εμβολίου. Επιπλέον, θα αξιολογηθεί η ικανότητα του εμβολίου να προστατεύσει από λοίμωξη Covid-19, ανεξάρτητα από την εμφάνιση συμπτωμάτων, καθώς και η προστασία από σοβαρή νόσο Covid-19 και η πιθανότητα μείωσης των επισκέψεων στα επείγοντα των νοσοκομείων λόγω Covid-19. Παράλληλα, θα αξιολογηθούν και πιθανές παρενέργειες του εμβολίου, όπως ήπια συστηματικά συμπτώματα και δερματικές αντιδράσεις στο σημείο της έγχυσης. Ειδικές μετρήσεις θα πραγματοποιούνται σε δείγματα αίματος για την ανίχνευση και τον προσδιορισμό της ανοσολογικής απόκρισης στους εθελοντές.

ΜΕΛΕΤEΣ

Η μεγαλύτερη δοκιμή

Η μεγαλύτερη δοκιμή είναι από την Johnson & Johnson, η οποία έχει στόχο να συμμετάσχουν 60.000 άτομα

Στις αρχές Σεπτεμβρίου αναμένεται να έχει ξεκινήσει η μεγαλύτερη δοκιμή από την Johnson & Johnson, η οποία έχει στόχο να συμμετάσχουν 60.000 άτομα. Οι ερευνητές σκοπεύουν να δοκιμάσουν το εμβόλιο της εταιρείας με την κωδική ονομασία Ad26.COV2.S, έναντι εικονικού φαρμάκου για να δουν αν το πειραματικό εμβόλιο μπορεί να μειώσει τη μέτρια έως σοβαρή Covid-19. Ο αριθμός αυτός είναι διπλάσιος από εκείνον που αφορά τα εμβόλια των Moderna και Pfizer, οι οποίες έχουν σχεδιάσει δοκιμές με 30.000 συμμετέχοντες. Η Pfizer έχει ήδη εγγράψει περισσότερα από 11.000 άτομα και η Moderna 8.374 συμμετέχοντες στις 3 εβδομάδες της δικής της δοκιμής, σύμφωνα με το CNN. Εκτός από αυτές τις εταιρείες, το εμβόλιο

της AstraZeneca, που αναπτύσσεται σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, βρίσκεται επίσης σε δοκιμή φάσης 3 στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική. Η εταιρεία έχει εγγράψει περίπου 8.000 συμμετέχοντες στο Ηνωμένο Βασίλειο, με στόχο τους 10.000, και παράλληλα έχουν εμβολιάσει περίπου 3.000 άτομα στη Βραζιλία και 900 άτομα στη Νότια Αφρική. Οι προαναφερόμενες εταιρείες αντιπροσωπεύουν τους πρωτοπόρους στην πορεία ανάπτυξης εμβολίου κατά της Covid-19, αλλά υπάρχουν και άλλοι παίκτες που συμμετέχουν στο «κυνήγι» του εμβολίου, όπως η Novavax και η συνεργασία μεταξύ της Sanofi και της GlaxoSmithKline. Η Novavax έχει κάνει γνωστό ότι ετοιμάζει μια δοκιμή φάσης 3 με τη συμμετοχή 30.000 ατόμων για αυτό το φθινόπωρο.

κίνητρα για έγκαιρη παράδοση. Επίσης, περιλαμβάνει δέσμευση των δύο πλευρών για άλλα 400 εκατομμύρια δόσεις. Να σημειώσουμε ότι η Moderna έχει ήδη λάβει από την κυβέρνηση Τραμπ περίπου 1 δισ. δολ. για το πρόγραμμα ανάπτυξης του εμβολίου. Συνολικά, λοιπόν, θα λάβει περίπου 2,5 δισ. δολ., γεγονός που σημαίνει ότι το κόστος ανά δόση θα είναι περίπου 25 δολάρια. Η τιμή αυτή είναι η υψηλότερη που έχει συμφωνήσει η αμερικανική κυβέρνηση μέσω του προγράμματος Warp Speed:  Η Sanofi και η GlaxoSmithKline έλαβαν 2,1 δισ. για να αναπτύξουν 100 εκατομμύρια δόσεις (21 δολ. ανά δόση). Η Pfizer και η BioNTech θα λάβουν

1,95 δισ. για 100 εκατομμύρια δόσεις (19,50 δολ. ανά δόση).  Η Novavax θα λάβει 1,6 δισ. για 100 εκατομμύρια δόσεις (16 δολ. ανά δόση). Έ να δισ. δολ. για 100 εκατομμύρια δόσεις θα λάβει η Johnson & Johnson, συν 456 εκατ. δολ. για έρευνα και ανάπτυξη, ήτοι περίπου 14,56 δολ. ανά δόση. Η AstraZeneca συμφώνησε να παραδώσει 300 εκατομμύρια δόσεις με συμφωνία 1,2 δισ. δολ., καθιστώντας την τιμή ανά δόση χαμηλότερη μεταξύ των εταιρειών γύρω στα 4 δολ. Θυμίζουμε ότι η εταιρεία, που συνεργάζεται με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, έχει δεσμευτεί να προσφέρει παγκοσμίως 2 δισ. δόσεις χωρίς κέρδος.

Το κόστος στις ΗΠΑ Οι ΗΠΑ έχουν παραγγείλει 800 εκατομμύρια δόσεις για μια χώρα με πληθυσμό περίπου 330 εκατομμύρια, με το σκεπτικό προφανώς ότι ορισμένα εμβόλια δεν θα πετύχουν στο τελικό στάδιο δοκιμών. Η τιμή ανά δόση κυμαίνεται από 4 έως και 25 δολάρια! Η τελευταία συμφωνία έγινε με την αμερικανική βιοτεχνολογική εταιρεία Moderna, η οποία έχει αναπτύξει ένα από τα 3 εμβόλια για τον νέο ιό, που βρίσκονται σε προχωρημένη φάση δοκιμών. Η συμφωνία, ύψους 1,5 δισ. δολ., αφορά την προμήθεια 100 εκατομμυρίων δόσεων. Η συμφωνία δεν καθορίζει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την παράδοση των εμβολίων, αλλά περιλαμβάνει οικονομικά

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Νέο τεστ διάγνωσης δίνει αποτελέσματα σε 15 λεπτά! Ένα μοναδικό τεστ ταχείας διάγνωσης του νέου ιού, που λειτουργεί όπως τα τεστ εγκυμοσύνης, ενέκρινε με τη διαδικασία της επείγουσας έγκρισης η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Το ξεχωριστό χαρακτηριστικό του είναι ότι για να εφαρμοστεί δεν χρειάζεται αναλυτής και το αποτέλεσμα εξάγεται μέσα σε μόλις 15 λεπτά! Το τεστ φέρει την ονομασία BinaxNOW COVID-19 Ag Card και έχει αναπτυχθεί από τη γνωστή αμερικανική εταιρεία Abbott. Στην Ευρώπη το τεστ θα κυκλοφορεί με διαφορετική ονομασία (Panbio Ag Rapid Test) και έλαβε πρόσφατα τη σχετική έγκριση για κυκλοφορία στην ΕΕ (CE Mark). Βέβαια, σε αντίθεση με τα τεστ εγκυμοσύνης, το νέο τεστ δεν μπορεί να γίνει από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο. Για την εφαρμογή του χρειάζεται ένας επαγγελματίας υγείας να λάβει δείγμα από το εσωτερικό της μύτης του εξεταζόμενου. Στη συνέχεια τοποθετεί το δείγμα στην ειδική «κάρτα» του

τεστ και απλά αναμένει το αποτέλεσμα: Μ ία γραμμή: αρνητικό. Δ ύο γραμμές: θετικό.

Πάντως, η FDA επισημαίνει ότι το νέο τεστ δεν έχει την ίδια ευαισθησία όπως τα μοριακά τεστ. Αυτό σημαίνει ότι αν το τεστ αντιγόνου είναι αρνητικό, ίσως να χρειάζεται να επιβεβαιωθεί και από μοριακό τεστ, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του εξεταζόμενου. Συνεπώς, το νέο τεστ δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη διάγνωση με το μοριακό τεστ. Με δεδομένο όμως το ότι το μοριακό τεστ είναι χρονοβόρο και κοστοβόρο, το νέο τεστ μπορεί να χρησιμεύσει για τον γρήγορο έλεγχο ομάδων πληθυσμού που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, π.χ. στον έλεγχο εισερχόμενων τουριστών, τροφίμων ιδρυμάτων, μαθητών σχολείων κ.λπ. H FDA επισημαίνει ότι το τεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ιατρεία, τμήματα επειγόντων περιστατικών, αλλά και σχο-

λεία. Η χρήση του ενδείκνυται να γίνεται 7 ημέρες μετά την έναρξη συμπτωμάτων. Στο μεταξύ, η εταιρεία Abbott έκανε γνωστό ότι θα είναι σε θέση να διαθέτει 50.000.000 τεστ τον μήνα από τον ερχόμενο Οκτώβριο.

Νέα μάσκα με φορητό καθαριστή αέρα Η LG Electronics παρουσίασε μια νέα μάσκα που συνδυάζει προστασία και φορητό καθαριστή αέρα. Πρόκειται για την Air Purifier PuriCare, η οποία θα είναι διαθέσιμη από το τέταρτο τρίμηνο του 2020 σε επιλεγμένες αγορές. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία, «η τεχνολογία PuriCare χρησιμοποιεί δύο H13 HEPA φίλτρα παρόμοια με τα φίλτρα που χρησιμοποιούνται στις οικιακές συσκευές για τα προϊόντα καθαρισμού του αέρα της εταιρείας». Χάρη σε υψηλής απόδοσης φίλτρα, με δυνατότητα αντικατάστασης, η μάσκα με τεχνολογία PuriCare παρέχει φρέσκο, καθαρό αέρα εσωτερικά και εξωτερικά. Συγκεκριμένα, διπλοί ανεμιστήρες (Dual Fans) και κατοχυρωμένος αναπνευστικός αισθητήρας (Respiratory Sensor) επιτρέπουν στους χρήστες να λαμβάνουν καθαρό, φιλτραρισμένο αέρα. Ο αναπνευστικός αισθητήρας ανιχνεύει τον κύκλο και τον «όγκο» της αναπνοής του χρήστη και προσαρμόζει ανάλογα τους δύο ανεμιστήρες τριών ταχυτήτων. Οι ανεμιστήρες επιταχύνουν αυτόματα για να βοηθήσουν την είσοδο αέρα και επιβρα-

δύνουν για να μειώσουν την αντίσταση όταν εκπνέουν για να κάνουν την αναπνοή ευκολότερη. Στα πλεονεκτήματά της συγκαταλέγεται ο εργονομικός σχεδιασμός «με βάση την εκτενή ανάλυση του σχήματος του προσώπου», ώστε να «ταιριάζει άνετα στο πρόσωπο του χρήστη, για την αποφυγή της διαρροής του αέρα γύρω από τη μύτη και το πηγούνι» και να είναι «άνετη η εφαρμογή για πολλές ώρες». Η μάσκα διαθέτει μπαταρία 820mAh, η οποία προσφέρει έως και οκτώ ώρες λειτουργίας σε χαμηλή κατάσταση λειτουργίας και δύο ώρες σε υψηλή. Όλα τα μέρη της –από τα φίλτρα έως τα λάστιχα για την τοποθέτηση πίσω από τα αυτιά– έχουν δυνατότητα αντικατάστασης και είναι ανακυκλώσιμα. Η θήκη της βοηθά στη διατήρηση της υγιεινής μεταξύ των χρήσεων, καθώς έχει εξοπλισμένο με UV-LED φωτισμό, που σκοτώνει επιβλαβή μικρόβια, φορτίζει τη μάσκα, ενώ επίσης στέλνει ειδοποίηση μέσω της εφαρμογής LG ThinQ (σε Android και iOS smartphones) όταν τα φίλτρα πρέπει να αντικατασταθούν για ακόμα μεγαλύτερη απόδοση.

ΜΕΛΕΤEΣ

Ποιες είναι οι διαφορές γρίπης και Covid-19 Παρά τα όσα αναφέρουν οι επιστήμονες, αρκετός κόσμος δεν πιστεύει ότι η νόσος Covid-19 έχει σημαντικές διαφορές με την εποχική γρίπη. Πρόσφατα, λοιπόν, το επίσημο περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (JAMA) δημοσίευσε έναν αποκαλυπτικό πίνακα με τις διαφορές και τις ομοιότητες των δύο νόσων. Ο πίνακας βασίζεται σε όλες τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα διεθνώς για τη νόσο Covid-19 και παρουσιάζει τα πιο έγκυρα δεδομένα. Οι δύο νόσοι έχουν σημαντικές διαφορές, που καθιστούν την Covid-19 πολύ πιο επικίνδυνη:  Ο νέος ιός είναι πολύ πιο μεταδοτικός σε σχέση με εκείνον της γρίπης. Σ την Covid-19 η μεταδοτικότητα εί-

ναι μεγαλύτερη έως και 48 ώρες πριν την έναρξη των συμπτωμάτων, ενώ στη γρίπη αυτό συμβαίνει μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων.  Η περίοδος επώασης της γρίπης είναι μία έως 4 ημέρες (μέσος όρος δύο ημέρες), ενώ στην Covid-19 είναι 2-14 ημέρες (κατά μέσο όρο 5 ημέρες). Τ α συμπτώματα της γρίπης κορυφώνονται τις πρώτες 3-7 ημέρες της νόσου, ενώ στην Covid-19 αυτό μπορεί να γίνει τη 2η ή την 3η εβδομάδα!  Υπάρχουν πολλά εμβόλια διαθέσιμα για τη γρίπη, ενώ για τον νέο ιό δεν υπάρχει κανένα. Τ α παιδιά κάτω των 2 ετών είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη γρίπη και γενικότερα

Φυσικά, οι δύο νόσοι έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά, όπως παρόμοια συμπτώματα και το γεγονός ότι οι περισσότεροι που μολύνονται μπορεί να έχουν ήπια συμπτώματα ή και καθόλου. Βέβαια, και οι δύο μεταδίδονται μέσω των σταγονιδίων της αναπνοής των μολυσμένων ανθρώπων, ενώ για τον Covid-19 υπάρχουν ενδείξεις και για αερογενή μετάδοση.

Covid-19: Γιατί οι άνδρες κινδυνεύουν περισσότερο

Νέα μελέτη Αμερικανών επιστημόνων δίνει για πρώτη φορά εξήγηση στο γιατί οι άνδρες νοσούν βαρύτερα από Covid-19. Μάλιστα, προτείνει ότι πρέπει να είναι διαφορετική και η θεραπευτική αντιμετώπιση μεταξύ των δύο φύλων. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στις 26 Αυγούστου 2020 στο έγκριτο περιοδικό Nature και εκπονήθηκε από την ομάδα του Takehiro Takahashi, συνεργάτη ερευνητή στο πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ. Τα κύρια σημεία και τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής συνοψίζονται από τους καθηγητές του ΕΚΠΑ Ουρανία Τσιτσιλώνη, Ευάγγελο Τέρπο και Θάνο Δημόπουλο (πρύτανη του ΕΚΠΑ). Όπως αναφέρουν, είναι πλέον σαφές ότι η νόσος Covid-19 σχετίζεται σημαντικά με την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι του νέου κορωνοϊού SARSCoV-2. Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι η ηλικία αλλά και το φύλο (άντρες ή γυναίκες) επηρεάζουν την κλινική πορεία και τη βαρύτητα της νόσου. Οι άντρες-ασθενείς με Covid-19 φάνηκαν από την αρχή της πανδημίας να είναι πιο ευαίσθητοι και σε παγκόσμιο επίπεδο οι περισσότεροι θάνατοι από Covid-19 αφορούν άντρες ασθενείς. Μάλιστα, μετά από στατιστική ανάλυση μεγάλου αριθμού περιστατικών, διαπιστώθηκε τόσο σε χώρες της Ευρώπης (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Ελβετία) όσο και σε μη ευρωπαϊκές χώρες (Κίνα, Καναδά, Β. Κορέα) ότι όχι μόνο οι καταγεγραμμένοι θάνατοι από Covid-19 είναι συχνότεροι (κατά 1,5 φορά) στους άνδρες, αλλά οι άνδρες ασθενείς που χρειάστηκαν

διασωλήνωση ήταν 3-4 φορές περισσότεροι από τις γυναίκες ασθενείς, και οι άνδρες ασθενείς που χρειάστηκε να νοσηλευτούν ήταν επίσης κατά 50% περισσότεροι από τις γυναίκες. Είναι επίσης γνωστό ότι η ευαισθησία ανδρών και γυναικών και σε άλλες λοιμώξεις είναι διαφορετική. Για παράδειγμα, η λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Α και η φυματίωση είναι συχνότερες στους άνδρες, ενώ άνδρες μολυσμένοι από τον ιό της ηπατίτιδας C ή από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) έχουν σταθερά υψηλότερα ιικά φορτία. Αντίθετα, το ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών απαντά ισχυρότερα στα εμβόλια και αδρανοποιεί ικανοποιητικότερα πολλούς λοιμογόνους παράγοντες. Στη νέα μελέτη, ο δρ Takahashi και οι συνεργάτες του κατέγραψαν τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών με Covid-19 ως προς το ιικό φορτίο, την παραγωγή ειδικών για τον SARS-CoV-2 αντισωμάτων, τις παραγόμενες από τον οργανισμό κυτταροκίνες (διαλυτές πρωτεΐνες που ρυθμίζουν την ανοσολογική απόκριση) και τον φαινότυπο των ανοσοκυττάρων (την παρουσία δηλαδή ειδικών δεικτών σε αυτά) στο αίμα ασθενών με Covid-19. Στη μελέτη συμμετείχαν 98 ασθενείς, 47 άνδρες και 51 γυναίκες, με επιβεβαιωμένη (με μοριακό έλεγχο) λοίμωξη από τον SARS-CoV-2, που είχαν εκδηλώσει μέσης βαρύτητας νόσο και δεν είχαν λάβει θεραπεία με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα αντισωμάτων (IgG και IgM) έναντι του SARS-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

τα παιδιά παίζουν μεγάλο ρόλο στην επιδημική έξαρση της γρίπης. Η νόσηση παιδιών από Covid-19 είναι ασυνήθης. Σε σπάνιες περιπτώσεις έχει καταγραφεί ένα επικίνδυνο φλεγμονώδες σύνδρομο. Υπάρχουν λίγα δεδομένα ότι τα παιδιά υπήρξαν πηγή μόλυνσης.

CoV-2 και 71 διαφορετικών κυτταροκινών στο πλάσμα των ασθενών, και παράλληλα ανέλυσαν λεπτομερώς τα κύτταρα του αίματός τους με πολυχρωματική κυτταρομετρία ροής για την παρουσία 40 διαφορετικών επιφανειακών και ενδοκυτταρικών δεικτών. Εκτός από το φύλο, συνεκτίμησαν την ηλικία, τον δείκτη μάζας-σώματος, τη θεραπευτική αγωγή που έλαβαν οι ασθενείς και τη βαρύτητα της νόσου, ενώ στην ανάλυση συμπεριλήφθηκε και ο χρόνος, δηλαδή οι ημέρες από την εμφάνιση συμπτωμάτων και/ή εισαγωγής σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Ως προς το ιικό φορτίο, τα επίπεδα μεταξύ ανδρών και γυναικών με Covid-19 στην αρχή της νόσου ήταν παρόμοια. Αντίστοιχα, παρόμοια μεταξύ των δύο φύλων ήταν και τα επίπεδα παραγωγής αντισωμάτων, τόσο στην αρχή όσο και κατά την πορεία της νόσου. Από τις μελετηθείσες κυτταροκίνες, οι σχετιζόμενες με τη φλεγμονή ιντερλευκίνη-8 (IL-8) και IL-18 ήταν αυξημένες στην αρχή και η χημειοκίνη CCL5 αυξήθηκε σταδιακά κατά την πορεία της νόσου, κυρίως στους άνδρες και λιγότερο στις γυναίκες ασθενείς. Τα αυξημένα επίπεδα αυτών των κυτταροκινών που σχετίζονται με τη φλεγμονή είχαν αντίκτυπο και στον αριθμό συγκεκριμένων πληθυσμών από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι ερευνητές κατέγραψαν διαφορές στα ποσοστά των μονοκυττάρων, δηλαδή κυττάρων της φυσικής ανοσίας με κύριους ρόλους να φαγοκυτταρώνουν και να καταστρέφουν τα παθογόνα που μολύνουν τον οργανισμό και να ενεργοποιούν τα λεμφοκύτταρα. Ενώ ο αριθμός των κλασικών μονοκυττάρων (που χαρακτηρίζονται από την παρουσία του δείκτη CD14 και την απουσία του CD16, είναι δηλαδή CD14+CD16-) ήταν παρόμοιος μεταξύ ανδρών και γυναικών ασθενών, τα ενδιάμεσα μονοκύτταρα (CD14+CD16+) ήταν αυξημένα στις γυναίκες. Αντίθετα, αυτά που ονομάζουμε «μη κλασικά» μονοκύτταρα (CD14-CD16+) ήταν πολύ υψηλότερα στους άνδρες με Covid-19. Ως προς τα λεμφοκύτταρα, ενώ στην αρχή της Covid-19 δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, κατά την πορεία της νόσου οι άντρες ασθενείς εμφάνισαν πολύ χαμηλότερα επίπεδα Τ-λεμφοκυττάρων σε σχέση με τις γυναίκες. Οι γυναίκες ασθενείς είχαν περισσότερα καλά διαφοροποιημένα και ενεργοποιημένα κυτταροτοξικά T-λεμφοκύτταρα, τα οποία παρήγαγαν αρκετή ιντερφερόνη-γ, όπως και παράγοντες που ενεργοποιούν άλλα κυτταροτοξικά κύττα-

ρα (π.χ. IL-15 που ενεργοποιεί τα φυσικά φονικά κύτταρα, M-CSF που ενεργοποιεί τα μακροφάγα). Αντίθετα, οι άνδρες ασθενείς με Covid-19 εμφάνισαν χαμηλότερη ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων τους και χαμηλότερη παραγωγή ιντερφερόνηςγ, στοιχεία τα οποία σε συσχέτιση με την αυξημένη ηλικία και τον υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος αποτέλεσαν παράγοντες δυσμενέστερης πρόγνωσης. Συνδυάζοντας τα παραπάνω δεδομένα, φαίνεται ότι η συνολική απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στις γυναίκες ασθενείς με Covid-19 είναι πολύ διαφορετική από αυτή των ανδρών. Στις γυναίκες, ακόμα και προχωρημένης ηλικίας, τα χαμηλά επίπεδα παραγόμενων κυτταροκινών που σχετίζονται με τη φλεγμονή (των IL-8, IL-18 και κυρίως της CCL5) επιδρούν στα μονοκύτταρά τους σταματώντας τη μετάβασή τους προς ενδιάμεσα μονοκύτταρα, χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργικότητα και ο αριθμός των Τ-λεμφοκυττάρων. Στους άνδρες, αντίθετα, τα υψηλά επίπεδα κυτταροκινών που σχετίζονται με τη φλεγμονή (IL-8, IL-18, CCL5) επιδρούν στα μονοκύτταρά τους μετατρέποντάς τα σε «μη κλασικά» (άρα και μη λειτουργικά), και συγχρόνως επιδρούν στα Τ-λεμφοκύτταρά τους οδηγώντας σε μείωση του αριθμού τους. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλή απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος, μειωμένη δυνατότητα περιορισμού της λοίμωξης από τον νέο κορωνοϊό, εντονότερη φλεγμονή και, τελικά, δυσμενέστερη έκβαση της Covid-19 στους άνδρες ασθενείς. Τα ευρήματα αυτά δίνουν για πρώτη φορά μια πιθανή εξήγηση για τις παρατηρούμενες φυλετικές διαφορές ως προς την ευαισθησία και την πρόγνωση της Covid-19. Προτείνουν, επίσης, ότι, λόγω των ανοσολογικών διαφορών, η θεραπευτική προσέγγιση ανδρών και γυναικών με Covid-19 μάλλον θα πρέπει να είναι και αυτή διαφορετική.

Η συνολική απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στις γυναίκες-ασθενείς με Covid-19 είναι πολύ διαφορετική από αυτή των ανδρών

ΜΕΛΕΤEΣ

Πρόκληση η ανοσία στους ηλικιωμένους

Υπάρχουν αρκετοί ηλικιωμένοι που αναπτύσσουν ικανοποιητική ανοσία μετά από εμβολιασμό, και επιπλέον υπάρχουν εμβόλια, όπως το Shingrix για τον έρπητα ζωστήρα, που είναι κατά 90% αποτελεσματικά σε άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών

Είναι ήδη γνωστό ότι με την πάροδο της ηλικίας η απόκριση του οργανισμού στα εμβόλια μειώνεται σημαντικά. Έτσι, στη νόσο Covid-19 έχουμε μια νέα σημαντική πρόκληση για τους ερευνητές που αναπτύσσουν εμβόλια: Πώς θα επιτύχουμε ανοσία στους ηλικιωμένους; Οι προοπτικές δημιουργίας επαρκούς ανοσίας έναντι του νέου κορωνοϊού σε ηλικιωμένα άτομα συζητούνται στην πρόσφατη δημοσίευση των ερευνητών Wayne C. Koff και Michelle A. Williams στο περιοδικό New England Journal of Medicine. Οι δύο ερευνητές συμμετέχουν στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης Εμβολίων για τον άνθρωπο (Human Vaccines Project), ο Koff μάλιστα προεδρεύει του προγράμματος. Τα σημαντικότερα στοιχεία του άρθρου ανασκοπούνται παρακάτω από τους καθηγητές του ΕΚΠΑ, Ουρανία Τσιτσιλώνη, Ευάγγελο Τέρπο και Θάνο Δημόπουλο (πρύτανη του ΕΚΠΑ). Παρά τον αγώνα για την ανάπτυξη εμβολίων και νέων θεραπευτικών μέσων, αλλά και των σημαντικών χρηματοδοτήσεων που έχουν διατεθεί για την αντίστοιχη έρευνα, ο έλεγχος της πανδημίας φαίνεται να είναι ακόμα πολύ δύσκολος. Καίριο πρόβλημα είναι ότι ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει πώς μπορούμε να προκαλέσουμε επαρκή και αποτελεσματική ανοσολογική απόκριση, δηλαδή ανοσία έναντι του SARSCoV-2 στον ανθρώπινο οργανισμό, ειδικά σε άτομα προχωρημένης ηλικίας. Είναι άλλωστε γνωστό ότι με την πάροδο της ηλικίας η απόκριση του οργανισμού

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

στα εμβόλια μειώνεται σημαντικά. Κυριότερες αιτίες είναι τα υποκείμενα μη μεταδοτικά νοσήματα, όπως καρδιοπάθειες, καρκίνος, μεταβολικά και αυτοάνοσα νοσήματα, οι χορηγούμενες θεραπείες για τα νοσήματα αυτά, αλλά και η γήρανση του ίδιου του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό που διαπιστώθηκε στην Covid-19 είναι ότι ο υποδοχέας που χρησιμοποιεί ο νέος κορωνοϊός για να μολύνει τα κύτταρα (ονομάζεται ACE2), έχει διαφορετική έκφραση στην καρδιά και τους πνεύμονες ηλικιωμένων ατόμων (ειδικά μάλιστα στους υπερτασικούς), κάνοντάς τους συνεπώς και πιο ευαίσθητους στη λοίμωξη από τον SARS-CoV-2. Δυστυχώς, μεγάλες διαχρονικές μελέτες σε γηρασμένους πληθυσμούς δεν είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμες. Και για τον λόγο αυτό, δεν γνωρίζουμε ποιους ανοσολογικούς μηχανισμούς πρέπει να ενεργοποιήσουμε για να εξασφαλίζουμε ανοσία στους ηλικιωμένους. Υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι, σε γενικές γραμμές, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων μειώνεται σημαντικά με την ηλικία και πιθανά οφείλεται στην προοδευτική μείωση των μηχανισμών άμυνας και της φυσικής και της προσαρμοστικής ανοσίας. Η κατάσταση όμως περιπλέκεται όταν συνυπολογίσουμε ότι υπάρχουν αρκετοί ηλικιωμένοι που αναπτύσσουν ικανοποιητική ανοσία μετά από εμβολιασμό, και επιπλέον υπάρχουν εμβόλια, όπως το Shingrix για τον έρπητα ζωστήρα, που είναι κατά 90% αποτελεσματικά σε άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών. Πού οφείλεται αυτή η διαφορετική ανοσολογική απόκριση μεταξύ των ηλικιωμένων, πώς μπορούμε να την προβλέψουμε και ποια στοιχεία του ανοσοποιητικού συστήματος πρέπει να εκμεταλλευτούμε για την ανάπτυξη νέων βελτιωμένων εμβολίων και θεραπειών, είναι προς το παρόν ερωτήματα χωρίς απαντήσεις. Κάτι που αναδείχθηκε έντονα με την Covid-19 είναι το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα πρόβλημα-πρόκληση για τη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, έως το 2050 τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών θα είναι διπλάσια από τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών και κατά πολύ περισσότερα από τους εφήβους ηλικίας 15-24 ετών. Ο αριθμός των θανάτων από ανθεκτικά μικρόβια θα είναι περίπου 10 εκατομ-

μύρια άτομα ανά έτος, υπερβαίνοντας τον αριθμό των θανάτων από καρκίνο. Η κλιματική αλλαγή θα προσθέσει σε αυτούς άλλο 1 δισεκατομμύριο άτομα με αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από τροπικές ασθένειες (πχ. ελονοσία, πυρετό από ιό του Δυτικού Νείλου, τύφο, λεϊσμανίαση, νόσο Chagas), ενώ δυστυχώς πανδημίες θα εμφανίζονται συχνότερα. Συνεπώς, η προστασία του γηράσκοντος πληθυσμού αναδύεται σε κεντρικό θέμα παγκόσμιας υγείας και βιοασφάλειας. Οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στη βιοϊατρική και στη βιοπληροφορική, οι καινοτόμες μελέτες της βιολογίας των συστημάτων και η πρόοδος στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν στην αποκρυπτογράφηση/αποκωδικοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα πρώτα αποτελέσματα από αυτήν την τιτάνια προσπάθεια έχουν δώσει αυτές που ονομάζονται «υπογραφές των –OMICS», δείχνοντας ότι η ανοσία που θα προκαλέσει ένα εμβόλιο μπορεί να προβλεφθεί και σχετίζεται με την κατάσταση της φυσικής ανοσίας του οργανισμού και την παρουσία συγκεκριμένων ανοσορυθμιστικών μορίων. Με βάση συνεπώς αυτές τις πληροφορίες, η ανάπτυξη εμβολίων θα είναι ταχύτερη, μικρότερου κόστους και αυξημένης αποτελεσματικότητας. Είναι όμως απαραίτητο αυτή η προσπάθεια να υποστηριχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο από μακροχρόνιες μελέτες με μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων και πολυεπιστη-

Ο αριθμός των θανάτων από ανθεκτικά μικρόβια θα είναι περίπου 10 εκατομμύρια άτομα ανά έτος, υπερβαίνοντας τον αριθμό των θανάτων από καρκίνο

μονική προσέγγιση, ώστε μέσω της βιολογίας των συστημάτων και της τεχνητής νοημοσύνης να εντοπιστούν βιοδείκτες που προβλέπουν την ανάπτυξη αποτελεσματικής ανοσίας. Η Covid-19, λόγω της υψηλής μεταδοτικότητάς της, της υψηλής θνησιμότητας σε ηλικιωμένους και της παγκόσμιας διασποράς της, αποτελεί για τώρα το ιδανικότερο «πρότυπο νόσημα». Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος, ιδιαίτερα στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, σίγουρα θα επιταχύνει την ανάπτυξη νέων εμβολίων, διαγνωστικών μέσων και θεραπειών, όχι μόνο για την Covid-19, αλλά και για μελλοντικά αναδυόμενα παθογόνα, καθώς και για μη μεταδοτικά νοσήματα του γήρατος (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνο, αυτοάνοσα νοσήματα), που σε παγκόσμιο επίπεδο είναι τα πλέον θανατηφόρα.

ΜΕΛΕΤEΣ

Νέα μελέτη για την ανοσία έναντι του SARS-CoV-2

Νέα μελέτη δίνει πιθανώς εξήγηση γιατί ορισμένα άτομα φαίνεται να εξουδετερώνουν τον ιό και μπορεί να είναι λιγότερο ευάλωτα σε σοβαρή νόσηση από Covid-19. Η μελέτη δείχνει ότι τα Τ-λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού μας μπορεί να προστατεύσουν ορισμένα άτομα που προσβλήθηκαν από τον SARS-CoV-2, καθώς «θυμούνται» προηγούμενες συναντήσεις με άλλους ανθρώπινους κορωνοϊούς. Τα ευρήματα, που αναφέρονται στο έγκυρο περιοδικό Nature, προέρχονται από το National Center of Infectious Diseases της Σιγκαπούρης. Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ), συνοψίζουν τα ευρήματα αυτής της μελέτης. Οι ερευνητές αναγνώρισαν ότι πολλοί παράγοντες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξήγηση του τρόπου με τον οποίο ένας μεμονωμένος ιός μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα από το αναπνευστικό, το κυκλοφορικό και άλλα συστήματα που ποικίλλουν ευρέως στη φύση και τη σοβαρότητά τους –όπως με την Covid-19. Ένας από αυτούς τους πιθανούς παράγοντες θα μπορούσε να είναι η προηγούμενη ανοσία σε άλλους, στενά συγγενικούς ιούς. Ο SARS-CoV-2 δεν είναι ένας εντελώς «άγνωστος» ιός: ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια κορωνοϊών, έξι από τους οποίους ήταν προηγουμένως γνωστό ότι μολύνουν ανθρώπους. Τέσσερις από αυτούς τους κορωνοϊούς είναι υπεύθυνοι για το κοινό κρυολόγημα, ενώ οι άλλοι είναι πιο επικίνδυνοι: ο SARS-CoV-1, ο ιός που ευθύνεται για την εμφάνιση του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS), που υποχώρησε το 2004, και ο MERS-CoV, ο ιός που προκαλεί το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS), που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Σαουδική Αραβία το 2012. Και οι έξι προηγούμενοι γνωστοί κορωνοϊοί πυροδοτούν παραγωγή τόσο αντισωμάτων

Οι μελέτες έδειξαν ότι 23 άτομα που επέζησαν του SARS διατηρούσαν ακόμη Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης σήμερα, 17 χρόνια μετά το ξέσπασμα της επιδημίας του SARS 26

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

όσο και Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης. Επιπλέον, μελέτες ανοσίας απέναντι στον SARSCoV-1 έχουν δείξει ότι τα Τ-λεμφοκύτταρα παραμένουν για πολλά χρόνια, περισσότερο από ό,τι τα επίκτητα ειδικά αντισώματα. Με βάση τα παραπάνω, οι ερευνητές συγκέντρωσαν δείγματα αίματος από 36 άτομα που πρόσφατα ανέκαμψαν από ήπια έως σοβαρή νόσο Covid-19. Έστρεψαν την προσοχή τους στα Τ-λεμφοκύτταρα και μελέτησαν και τα CD4 βοηθητικά και τα CD8 κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα. Και τα δυο είδη των Τ-λεμφοκυττάρων αυτών μπορούν να λειτουργήσουν ως Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης. Οι ερευνητές ταυτοποίησαν Τ-λεμφοκύτταρα που ανταποκρίνονταν όταν ήρθαν σε επαφή με το νουκλεοκαψίδιο του SARSCoV-2, το οποίο είναι μια δομική πρωτεΐνη μέσα στον ιό. Ανίχνευσαν επίσης αποκρίσεις των Τ-λεμφοκυττάρων σε δύο μη δομικές πρωτεΐνες που ο SARS-CoV-2 χρειάζεται για να δημιουργήσει επιπλέον αντίγραφα του γονιδιώματός του και να πολλαπλασιαστεί. Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε, λοιπόν, ότι όλοι όσοι ανάρρωσαν πρόσφατα από την Covid-19 παρήγαγαν Τ-λεμφοκύτταρα που αναγνωρίζουν πολλά μέρη του SARS-CoV-2. Στη συνέχεια, εξέτασαν δείγματα αίματος από 23 άτομα που επέζησαν του SARS (και είχαν συνεπώς προσβληθεί από τον SARSCoV-1). Οι μελέτες έδειξαν ότι αυτά τα άτομα διατηρούσαν ακόμη Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης σήμερα, 17 χρόνια μετά το ξέσπασμα της επιδημίας τους SARS. Αυτά τα Τλεμφοκύτταρα μνήμης, που αποκτήθηκαν σε απόκριση στη λοίμωξη με τον SARSCoV-1, αναγνώρισαν επίσης τμήματα του ιού SARS-CoV-2. Τέλος, η ερευνητική ομάδα αναζήτησε αντίστοιχα Τ-λεμφοκύτταρα σε δείγματα αίματος από 37 υγιή άτομα που δεν είχαν ιστορικό ούτε Covid-19 ούτε SARS. Τα αποτελέσματα των μελετών έδειξαν ότι περισσότερα από τα μισά άτομα είχαν Τ-λεμφοκύτταρα που αναγνώριζαν μία ή περισσότερες από τις πρωτεΐνες SARS-CoV-2 που μελετήθηκαν. Όμως, δεν είναι ακόμη σαφές αν αυτή η αποκτηθείσα «ανοσία» προέρχεται από προηγούμενη λοίμωξη με κορωνοϊούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα ή ίσως από την έκθεση σε άλλους άγνωστους μέχρι τώρα κορωνοϊούς. Οι ερευνητές επιδιώκουν τώρα να κατανοήσουν βαθύτερα αυτά τα ευρήματα όχι μόνο για να εξηγήσουν τις ποικίλες απαντήσεις στον ιό, αλλά και για τον σχεδιασμό νέων θεραπειών και βελτιστοποιημένων εμβολίων.

Η ανάπτυξη αντισωμάτων ποικίλλει σε ασθενείς με ήπια Covid-19 Η ανοσιακή απάντηση ποικίλλει σημαντικά μεταξύ ασθενών με ήπια νόσο Covid-19. Μάλιστα, σε ορισμένους ασθενείς δεν φαίνεται να αναπτύσσονται αντισώματα (!) και σε μεγάλο μέρος των ασθενών μειώνονται κατακόρυφα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν Κινέζοι ερευνητές από το Public Health Clinical Centre της Σανγκάης, οι οποίοι διερεύνησαν τη συσχέτιση μεταξύ ήπιας νόσου Covid-19 και της μετέπειτα ανάπτυξης αντισωμάτων. Η μελέτη τους δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό JAMA Intern Med και τα ευρήματα συνοψίζουν οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ Ιωάννης Ντάνασης, Ευάγγελος Τέρπος (καθηγητής Αιματολογίας) και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ). Στη μελέτη συμμετείχαν 175 ασθενείς με μέση ηλικία τα 50 έτη, οι οποίοι είχαν ήπια συμπτώματα της νόσου Covid-19 και θετική δοκιμασία PCR για τον ιό SARSCoV-2. Οι ασθενείς νοσηλεύτηκαν τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2020 για μια διάμεση περίοδο νοσηλείας 16 ημερών, ενώ η διάμεση διάρκεια της νόσου ήταν οι 22 ημέρες. Κατά την έξοδό τους από το νοσοκομείο, τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων, τα οποία είναι απαραίτητα ώστε να αντιμετωπιστεί ο ιός από το ανθρώπινο σώμα, εμφάνισαν μεγάλη διακύμανση μεταξύ των ασθενών. Μάλιστα

σε 10 ασθενείς δεν ανιχνεύονταν, ενώ στο 30% των ασθενών ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Επιπλέον, σε 117 από τους 175 ασθενείς αξιολογήθηκε ο τίτλος των εξουδετερωτικών αντισωμάτων 2 εβδομάδες αργότερα. Παρατηρήθηκε μια σημαντική μείωση σε σχέση με την πρώτη μέτρηση, ενώ στους 10 ασθενείς που αρχικά δεν είχαν ανιχνευτεί παρέμειναν μη ανιχνεύσιμα. Μια άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση της μελέτης ήταν ότι ο τίτλος των εξουδετερικών αντισωμάτων ήταν σημαντικά υψηλότερος στους γηραιότερους ασθενείς

συγκριτικά με τους νεότερους. Οι ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας είχαν επίσης υψηλότερες τιμές C-αντιδρώσας πρωτεΐνης και μικρότερο αριθμό λεμφοκυττάρων κατά την εισαγωγή στο νοσοκομείο συγκριτικά με τους νεότερους. Συμπερασματικά, οι συγγραφείς καταλήγουν ότι τα αποτελέσματά τους είναι προκαταρκτικά και απαιτούνται περαιτέρω σχετικές μελέτες, ενώ η ικανότητα των εμβολίων να επάγουν ανοσιακή απάντηση και η πιθανή ανάγκη για επαναληπτική δόση θα αξιολογηθούν στις τρέχουσες κλινικές μελέτες εμβολίων.

Covid-19: Η λήψη στατινών μπορεί να δρα προστατευτικά Η θεραπεία με στατίνες συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο για σοβαρή ή θανατηφόρα πορεία του Covid-19, σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση 4 αναδρομικών μελετών. Η ανάλυση περιλάμβανε σχεδόν 9.000 ασθενείς με Covid-19 και δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό The American Journal of Cardiology. Η μελέτη διαπίστωσε 30% μειωμένο κίνδυνο για θάνατο ή επιπλοκές μεταξύ των ασθενών που ήταν χρήστες στατινών σε σύγκριση με εκείνους που δεν λάμβαναν τα συγκεκριμένα φάρμακα. Τα ευρήματα διαλύουν τους ισχυρισμούς που είχαν ακουστεί στην αρχή της πανδημίας ότι η χρήση στατινών μπορεί να συνδέεται με βλάβες σε ασθενείς με Covid-19.

Οι συγγραφείς υποστηρίζουν επίσης ότι η «θεραπεία με στατίνη μέτριας έως υψηλής δόσης είναι πιθανό να είναι επωφελής» για τους ασθενείς με Covid-19. Επισημαίνουν πάντως ότι για την τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων είναι απαραίτητα δεδομένα από προοπτικές μελέτες. Η μελέτη, λοιπόν, φαίνεται να ξεκαθαρίζει ότι η λήψη στατινών από ανθρώπους που προσβάλλονται από Covid-19 όχι μόνο δεν εγκυμονεί κινδύνους, αλλά είναι πιθανό να δρα προστατευτικά. Εκείνο φυσικά που παραμένει προς διερεύνηση είναι αν η χορήγηση στατινών σε άτομα με Covid-19 που δεν έχουν υπερλιπιδαιμία είναι δυνατόν να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου ή επιπλοκών.•••

ΕΡΕΥΝΑ

International Council of Nurses (ICN): Σε άνευ προηγουμένου επίπεδα το στρες

Covid-19: Πώς έχει επηρεάσει την ψυχική υγεία των νοσηλευτών; Αντιμέτωποι με τον υπερβολικό φόρτο εργασίας, τον εκφοβισμό, την ανεπαρκή υποστήριξη και τη συναισθηματική φόρτιση

ταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) όρισε το 2020 ως Year of the Nurse and Midwife, γιορτάζοντας 200 χρόνια από τη γέννηση του ιδρυτή της σύγχρονης νοσηλευτικής, Florence Nightingale, οι υπεύθυνοι δεν είχαν ιδέα για το πώς θα εξελιχθεί η χρονιά για τους νοσηλευτές σε όλο τον κόσμο. Καθώς η πανδημία Covid-19 εξαπλώθηκε παγκοσμίως, οι δεξιότητες και η αξία των νοσηλευτών έχουν αποδειχθεί στον κόσμο. Οι ίδιοι οι νοσηλευτές δέχθηκαν ισχυρό «σοκ», καθώς κλήθηκαν να πολεμήσουν ενάντια σε αυτήν τη νέα και τρομακτική πανδημία, έναν πολύ μεταδοτικό ιό χωρίς θεραπεία και με λίγα μέσα αντιμετώπισης.

Η ψυχική υγεία των νοσοκόμων κατά τη διάρκεια του Covid-19 Στα τέλη Απριλίου, το International Council of Nurses (ICN) ανέφερε ότι «υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι νοσηλευτές αντιμετωπίζουν άνευ προηγουμένου επίπεδα στρες», συνεχίζοντας ότι οι νοσηλευτές διατρέχουν «υψηλό κίνδυνο για σύνδρομα πλήρους στρες, άγχος, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες, χρόνια ασθένεια και εξουθένωση». Αφόρητος φόρτος εργασίας, ο φόβος της

έκθεσης στον Covid-19 και ο κίνδυνος για τη δική τους υγεία και εκείνη των οικογενειών τους. Η έλλειψη παιδικής μέριμνας ήταν επίσης ένα πρόβλημα για τις νοσηλεύτριες, μαζί με οικονομικές πιέσεις, μεγάλες βάρδιες με λίγο φαγητό, ελλείψεις προστατευτικού εξοπλισμού και θανάτους ασθενών και συναδέλφων, τα οποία συμβάλλουν στην κακή ψυχική υγεία του νοσηλευτικού προσωπικού. Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές για νοσηλεύτριες που δέχθηκαν επιθέσεις από ασθενείς επειδή περιέθαλπαν ασθενείς με Covid-19. Η πανδημία έπληξε το νοσηλευτικό εργατικό δυναμικό όταν αυτό ήδη αντιμετώπιζε εκτεταμένο άγχος, διαταραχές ψυχικής υγείας και εξάντληση. Μια πρόσφατη έκθεση της Society of Occupational Medicine υπογραμμίζει την υψηλή ζήτηση που βιώνουν οι νοσηλευτές στο Ηνωμένο Βασίλειο και πώς αυτό επηρεάζει την ψυχική τους υγεία. Η έκθεση, που συντάχθηκε πριν από την πανδημία, δείχνει ότι το άγχος της εργασίας οδήγησε σε μακροχρόνια και εκτεταμένα προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ των νοσηλευτών. Οι τρέχουσες συνθήκες εργασίας που βιώνουν αποτελούν σημαντική απειλή για την ψυχική τους υγεία. Παράγοντες όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, ο εκφοβισμός, η ανεπαρκής υποστήριξη και η συναισθημα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

τική φόρτιση έχουν ισχυρό αντίκτυπο στην ψυχική ευεξία των νοσηλευτών, καθώς και στην ικανότητά τους να παρέχουν φροντίδα υψηλής ποιότητας στους ασθενείς. Η ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής είναι γενικά κακή μεταξύ των νοσηλευτών και μια σημαντική πηγή άγχους. Οι μεγαλύτερες βάρδιες, καθώς και ο περιορισμός των ευκαιριών για ξεκούραση και ανάρρωση, μπορούν επίσης να είναι επιζήμιες για την ψυχική τους υγεία, την ευεξία και την ικανοποίηση από την εργασία. Οι κατάλληλες ευκαιρίες για ανάκαμψη από την εργασία ψυχικά και σωματικά είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της υγείας και της βέλτιστης απόδοσης της εργασίας.

Βελτίωση της ψυχικής υγείας Οι νοσηλευτές διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο άγχους, εξουθένωσης και ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την εργασία, όπως κατάθλιψη και άγχος. Ο κίνδυνος, περιλαμβανομένου και του ποσοστού αυτοκτονίας μεταξύ των γυναικών νοσηλευτών, είναι μεγαλύτερος από αυτόν του γενικού εργατικού δυναμικού ή εκείνων σε άλλα επαγγέλματα. Μια πρόσφατη μελέτη σε γυναίκες νοσηλευτές έδειξε ότι το ποσοστό αυτοκτονίας ήταν 23% υψηλότερο μεταξύ των νοσοκόμων από τον εθνικό μέσο όρο του Ηνωμέ-

νου Βασιλείου. Περισσότεροι από τους μισούς νοσηλευτές που πέθαναν δεν ήρθαν σε επαφή με υπηρεσίες ψυχικής υγείας, γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης των νοσηλευτριών σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Τα ποσοστά αυτοδηλητηρίασης ήταν υψηλά και απαιτείται περαιτέρω μελέτη για αυτοδηλητηρίαση μεταξύ γυναικών νοσηλευτών για την ενημέρωση των μέτρων πρόληψης. Η αυτοκτονία είναι περίπλοκη και οι επιπτώσεις του χώρου εργασίας, τα οικονομικά και τα προσωπικά προβλήματα μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο. Το στίγμα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και η αντιλαμβανόμενη ως «αδυναμία αντιμετώπισης» σημαίνουν ότι πολλές νοσηλεύτριες είναι απρόθυμες να αποκαλύψουν τέτοιες δυσκολίες και επομένως ενδέχεται να μην έχουν πρόσβαση στην υποστήριξη. Είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπιστεί το στίγμα που σχετίζεται με την αναζήτηση βοήθειας, αλλιώς ακόμη και οι καλύτερα σχεδιασμένες υποστηρικτικές δράσεις δεν θα είναι αποτελεσματικές. Τα υψηλά επίπεδα προβλημάτων ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την εργασία είναι πιθανό να έχουν αυξηθεί περαιτέρω, λόγω της εξαιρετικής πίεσης που αντιμετωπίζουν πολλοί νοσηλευτές κατά τη διάρκεια της

πανδημίας και πιθανότατα θα αυξηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα. Πολλοί νοσηλευτές διατρέχουν υψηλό κίνδυνο συμπτωμάτων μετατραυματικού στρες και αντιμετωπίζουν ηθική δυσφορία. Τα νοσοκομεία πρέπει να ανησυχούν για αυτά τα ζητήματα ψυχικής υγείας στο βασικό τους εργατικό δυναμικό. Συνολικά, οι νοσηλευτές συμμετέχουν ενεργά στη δουλειά που κάνουν και έχουν ισχυρά κίνητρα για να κάνουν μια θετική διαφορά στη ζωή των ασθενών και των οικογενειών τους. Οι περισσότεροι αγωνίζονται σκληρά για να διασφαλίσουν ότι οποιοδήποτε άγχος μπορεί να βιώσουν δεν επηρεάζει αρνητικά τους ασθενείς τους. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κακή ψυχική υγεία και ευεξία του προσωπικού βλάπτει την ποιότητα της περίθαλψης των ασθενών. Οι νοσηλευτές διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο ηθικής δυσφορίας αν οι θεσμικές πιέσεις και οι περιορισμοί τούς εμποδίσουν να ακολουθήσουν αυτό που πιστεύουν ότι είναι η πιο κατάλληλη πορεία δράσης για τους ασθενείς τους.

Εθνικές μειονότητες στο εργατικό δυναμικό Υπάρχει πολύ λιγότερη γνώση της ψυχικής υγείας των νοσηλευτών εθνοτικής μειονότη-

τας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το προσωπικό από μαύρο και μειονοτικό εθνικό υπόβαθρο είναι γνωστό ότι διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εκφοβισμού και παρενόχλησης από άλλες ομάδες. Πολλές από τις επιθέσεις εναντίον νοσηλευτών για φροντίδα ασθενών με Covid-19 έχουν φυλετικό υπόβαθρο. Οι μαύροι και ασιάτες νοσηλευτές στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροσωπεύουν δυσανάλογα ένα μεγάλο μέρος των θυμάτων από Covid-19. Από τους 540 θανάτους εργαζομένων υγειονομικής περίθαλψης στο Ηνωμένο Βασίλειο, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι περισσότερο από το 60% προέρχονταν από κοινότητες μειονοτήτων. Στο μεταξύ, άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν καταγράφουν τέτοια στοιχεία ανάλογα με την εθνοτική προέλευση του προσωπικού. Η νόσος Covid-19 έχει υποχρεώσει τα νοσοκομεία και άλλους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης να αντιμετωπίσουν το άγχος που αντιμετωπίζουν οι νοσηλευτές και βλέπουμε κάποιες ευπρόσδεκτες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ευεξίας και της ανθεκτικότητας. Όλοι οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την ψυχική υγεία των νοσηλευτών, που είναι το βασικό τους προσωπικό, και να μάθουν από αυτούς τον καλύτερο τρόπο για να τους υποστηρίξουν.••• Πηγή: www.HealthEuropa.eu

ΑΡΘΡΟ

Από τοπική εστία σε παγκόσμια απειλή

Οι σημαντικότεροι «σταθμοί» στην εποχή του νέου κορωνοϊού του Δημήτρη Καφετζή, Ομότιμου Καθηγητή Παιδιατρικής ΕΚΠΑ, Λοιμωξιολόγου, Συμβούλου Διοίκησης Παιδιατρικής, Metropolitan Hospital

νέος κορωνοϊός, που μας αιφνιδίασε τον Δεκέμβριο του 2019 με την εμφάνισή του, έχει σκοτώσει περί τις 780.000 ανθρώπους παγκοσμίως και μας έχει περιορίσει αρκετά από τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές γνωρίζουμε γι’ αυτόν πολύ περισσότερα από όσα ξέραμε στο ξεκίνημά του και φαίνεται ότι είμαστε κοντά στη μέσω εμβολίου ουσιαστική αντιμετώπισή του. Το μικρό χρονικό που ακολουθεί δεν φιλοδοξεί να καταγράψει την ιστορία αυτής της πορείας όπως αποτυπώθηκε στην ειδησεογραφία, αλλά να θυμίσει κάποιους «σταθμούς» της, όπως ορίστηκαν από την επιστημονική κοινότητα και καταγράφηκαν από τον κ. Δημήτρη Καφετζή, ομότιμο καθηγητή Παιδιατρικής ΕΚΠΑ, λοιμωξιολόγο, σύμβουλο Διοίκησης Παιδιατρικής, Metropolitan Hospital.

Πού και πότε ξεκίνησε ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 Στα τέλη του 2019 (εξ ου και το -19 στην ονομασία της νόσου Covid-19), μια νέα εστία παγκόσμιας απειλής έκανε την εμ-

Αισιοδοξία για διάθεση του πρώτου εμβολίου μέχρι το τέλος του 2020

φάνισή της στην πόλη Wuhan της επαρχίας Hubei, στην Κίνα. Επρόκειτο για έναν νέο κορωνοϊό, ο οποίος είχε οδηγήσει σε σχεδόν 300 επιβεβαιωμένες λοιμώξεις σε ανθρώπους στην Κίνα, με αρκετούς θανάτους να έχουν αναφερθεί. Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, άρχισαν να εξετάζουν ενεργά ταξιδιώτες από την πόλη Wuhan και η ύπαρξη του κορωνοϊού επιβεβαιώθηκε στην Ταϊλάνδη, την Ιαπωνία και τη Δημοκρατία της Κορέας, ενώ έγινε ορατή η δυναμική της εξάπλωσής του.

Οι πρώτες ανησυχητικές διαπιστώσεις Πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτό από την παγκόσμια ιατρική και επιστημονική κοινότητα ότι σε αντίθεση με το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), που προκαλεί λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, ο νέος κορωνοϊός προσέβαλε τόσο το ανώτερο όσο και το κατώτερο αναπνευστικό. Αυτό τον καθιστούσε ικανό να προκαλεί σοβαρή πνευμονία και, ταυτόχρονα, εύκολα μεταδόσιμο, όπως π.χ. η γρίπη ή το κοινό κρυολόγημα.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Μια δεύτερη παρατήρηση, κατόπιν παρακολουθήσεως των επιπέδων συγκέντρωσης του κορωνοϊού σε 18 άτομα μολυσμένα από αυτόν, στην επαρχία Guangdong, ήταν ότι υπάρχουν ασυμπτωματικοί φορείς του ιού, καθώς ένας από τους 18 υπό παρακολούθηση είχε μέτρια επίπεδα του ιού στον ρινοφάρυγγα και δεν παρουσίασε ποτέ συμπτώματα της νόσου.

Ο νέος κορωνοϊός στην Ελλάδα Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020, ο νέος κορωνοϊός είχε ήδη περάσει τα ελληνικά σύνορα. Παρά τις ανησυχητικές διαστάσεις που είχε αυτό το γεγονός, γνωρίζαμε ήδη ότι πρόκειται για λοίμωξη ιδιαίτερα μεταδοτική, ότι κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει αντισώματα και επομένως όλοι είμαστε ευάλωτοι, ότι όσα άτομα μέχρι 10 ετών νοσούσαν και παρουσίαζαν ήπια συμπτώματα δεν χρειάζονταν νοσηλεία και δεν διέτρεχε κίνδυνο η ζωή τους. Η εικόνα ήταν σοβαρότερη στις μεγαλύτερες ηλικίες και πιο σοβαρή στα άτομα υψηλού κινδύνου, με ποσοστά θνητότητας άνω του 15% στα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών. Επίσης, γνωρίζαμε τα κύρια συμπτώματα της νόσου, που ήταν: πυρετός (88%), ξηρός βήχας (68%) και αναπνευστική δυσχέρεια (19%), καθώς και μια σειρά από σημαντικά μέτρα προφύλαξης, τα περισσότερα από τα οποία πρέπει να τηρούνται μέχρι και σήμερα (πλύσιμο χεριών, απολύμανση επιφανειών κ.λπ.).

Σε αντίθεση με το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), που προκαλεί λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, ο νέος κορωνοϊός προσέβαλε τόσο το ανώτερο όσο και το κατώτερο αναπνευστικό

ΑΡΘΡΟ

Η έμφαση δόθηκε στην αναζήτηση των Τλεμφοκυττάρων και τον προσδιορισμό του αριθμού και της δραστηριότητάς τους, έτσι ώστε να αρχίζει έγκαιρα η αντιμετώπιση της νόσου

Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί όμως ότι σε αυτήν την αρχική φάση υπήρξε αρκετή συζήτηση γύρω από τη χρήση ή τη μη χρήση μάσκας.

τσι ώστε να αρχίζει έγκαιρα η αντιμετώπιση της νόσου.

Τα εργαστηριακά ευρήματα ασθενών με Covid-19 και η σημασία τους

Τον Μάιο του 2020, με τον παραπάνω μηχανισμό γνωστό, οι σκοτεινές περιοχές σε σχέση με τον κορωνοϊό ήταν ακόμα πολλές:

Μελέτη από την πόλη Wuhan της Κίνας, που αφορούσε 522 ασθενείς με Covid-19 ηλικίας από 5 ημερών έως 97 ετών που νοσηλεύθηκαν τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο και συμπεριέλαβε ακόμα 40 ασθενείς ως μάρτυρες, έδειξε ότι οι ασθενείς της πρώτης ομάδας παρουσίαζαν σημαντική πτώση των Τ-λεμφοκυττάρων (κυττάρων ιδιαίτερα σημαντικών στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων από τον οργανισμό μας) σε σχέση με τους μάρτυρες. Ασθενείς που εισήχθησαν σε ΜΕΘ καθώς και ασθενείς >60 ετών παρουσίαζαν ακόμη χαμηλότερο αριθμό Τ-λεμφοκυττάρων. Ασθενείς με Covid-19 παρουσίαζαν επίσης υψηλά επίπεδα κυτοκινών. Οι κυτοκίνες (ορθότερα κυτταροκίνες) είναι πρωτεΐνες που φυσιολογικά συμβάλλουν στην καταπολέμηση της λοίμωξης. Όταν όμως παρουσιαστεί καταιγίδα κυτοκινών, δηλαδή υπερβολική αύξησή τους, οδηγούν σε έντονη φλεγμονώδη αντίδραση, καταστροφή ιστών, μείωση του αριθμού και εξάντληση των Τ-λεμφοκυττάρων (Frontiers in Immunology, May 1, 2020). Καθώς όλα τα παραπάνω προηγούνται των κλινικών εκδηλώσεων από το αναπνευστικό, η έμφαση δόθηκε στην αναζήτηση των Τλεμφοκυττάρων και τον προσδιορισμό του αριθμού και της δραστηριότητάς τους, έ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Οι απορίες σε σχέση με τον νέο κορωνοϊό και την Covid-19

1. Ήταν άγνωστο αν η ανίχνευση αντισωμάτων σημαίνει ανοσία στη νόσο. 2. Δεν ήταν σίγουρο αλλά φαινόταν πιθανό ότι όσοι περάσουν τη νόσο θα είναι άνοσοι για κάποιο διάστημα. 3. Κ άποια test αντισωμάτων δεν ήταν επαρκή έναντι μιας λοίμωξης που είχε προσβάλει το 2%-3% του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς το test για κάτι τέτοιο χρειάζεται να έχει ειδικότητα της τάξεως του 99.7%. 4. Ήδη ήταν αρκετά τα υπό μελέτη εμβόλια. Περί τα δέκα είχαν ήδη φτάσει στο επίπεδο των κλινικών δοκιμών και τουλάχιστον δύο από αυτά ήταν άξια ενδιαφέροντος. Και τα δύο αυτά ήταν προϊόν συνεργασίας τουλάχιστον δύο εταιρειών.

Οι δυσκολίες του ελέγχου αντισωμάτων στον γενικό πληθυσμό Ένα ορολογικό test σε νόσημα με χαμηλή επίπτωση πρέπει να έχει πολύ υψηλή ειδικότητα (>99.5%) για να είναι αξιόπιστο. Σκεφτείτε έναν πληθυσμό πόλης 10.000 κατοίκων με επίπτωση νόσου 1%, δηλαδή 100 από τα 10.000 άτομα να νοσούν. Έχουμε και ένα test που παρέχει ευαισθησία 90% και ειδικότητα 95%. Οι 90 από

τους 100 προσβληθέντες θα είναι θετικοί στο test και οι 10 αρνητικοί (ευαισθησία: 90%) και από τους 9.900 μη προσβληθέντες οι 495 θα είναι ψευδώς θετικοί και οι 9.405 αρνητικοί (ειδικότητα: 95%). Σύνολο θετικών, αληθών και ψευδών: 585, που σημαίνει περίπου 6 φορές περισσότεροι από τους αληθινούς 100. Η δυσκολία είναι «ορατή διά γυμνού οφθαλμού».

Περί βιταμίνης D Σε μελέτη παρατήρησης διαπιστώθηκε άμεση σχέση μεταξύ επιπέδων βιταμίνης D και θνητότητας από λοίμωξη Covid-19. Το ίδιο διαπιστώθηκε και σε επιδημιολογικές παρατηρήσεις μεταξύ νοτίων και βορείων κρατών, καθώς τα βόρεια κράτη συνιστούν τη χορήγηση της βιταμίνης σε τακτική βάση. Έτσι, τον Μάιο του 2019, καθώς φαινόταν ότι η βιταμίνη D συμβάλλει στη μείωση της θνητότητας από την πανδημία και, έως ότου γίνουν συγκριτικές μελέτες και ανακοινωθούν τα αποτελέσματά τους, υπήρχε η τάση να εξασφαλίσουμε φυσιολογικά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα μέσω λελογισμένης έκθεσης στον ήλιο, σωστής διατροφής και, εν ανάγκη, συμπληρωματικής λήψης της.

Γιατί αργεί το εμβόλιο; Μήπως το ότι δεν έχουμε μέχρι τώρα εμβόλιο για τις λοιμώξεις SARS και MERS σημαίνει ότι δεν θα αποκτήσουμε και για την Covid-19; Ο βασικός λόγος που δεν έχουμε εμβόλιο για τις νόσους SARS και MERS είναι

η έλλειψη πασχόντων για κλινικές δοκιμές και κανένας άλλος. Επίσης, δεν έχουμε ακόμα εμβόλιο για τον HIV, γιατί ο ιός μεταλλάσσεται τόσο γρήγορα ώστε να παρουσιάζει τόση ποικιλομορφία όση υπάρχει για τη γρίπη σε όλη την υφήλιο. Παρά τη δυσκολία αυτή όμως, έχουν γίνει τεράστια βήματα όσον αφορά στην επιβίωση από και με τη νόσο. Ευτυχώς ο SARS-CοV-2 μεταλλάσσεται με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι ο ιός της γρίπης κι αυτό σημαίνει ότι μόλις πραγματοποιηθούν με επιτυχία οι κατάλληλες κλινικές δοκιμές θα έχουμε εμβόλιο.

Μεταλλαγή του ιού προς το ηπιότερο; Ιταλοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ενώ τον Μάρτιο και τον Απρίλιο οι ασθενείς με Covid-19 παρουσιάζονταν στα νοσοκομεία πολύ βαριά πάσχοντες, οι περισσότεροι με ARDS και πολυοργανική ανεπάρκεια, τις 4-5 εβδομάδες που ακολούθησαν, ακόμη και οι υπερήλικοι, προσέρχονταν σε σχετικά καλύτερη κατάσταση. Το ερώτημα είναι τι συνέβη; Μεταλλάχθηκε προς το ηπιότερο ο ιός; Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) και οι υγειονομικές αρχές της Ιταλίας δήλωσαν καθαρά: «Δεν υπάρχουν αποδείξεις για κάτι τέτοιο και τα μέτρα πρέπει να τηρούνται αυστηρά». Ωστόσο, δεν μπορούμε να μην αισιοδοξούμε, δεδομένου του ότι μία από τις βασικότερες αρχές της ιολογίας είναι η αλλαγή και η μετάλλαξη που διέπει τους οργανισμούς αυτούς. Αυτό το κάνουν για την επιβίωσή τους, καθώς όπως λέει ο Mark

Σε μελέτη παρατήρησης διαπιστώθηκε άμεση σχέση μεταξύ των επιπέδων βιταμίνης D και της θνητότητας από λοίμωξη Covid-19

ΑΡΘΡΟ

Cameron από το Πανεπιστήμιο Case Western Reverse University «ιός που μόνο σκοτώνει, δεν επιβιώνει».

Πόσοι πρέπει να νοσήσουν για να προστατευθούν οι υπόλοιποι, για να επιτευχθεί δηλαδή ανοσία αγέλης;

Στην πόλη της Νέας Υόρκης, όπου η νόσος προκάλεσε πολλούς θανάτους, το ποσοστό των άνοσων υπολογίζεται στο 25% του πληθυσμού της

Η απάντηση είναι πως για έναν ιό με RO (μεταδοτικότητα) γύρω στο 2,5, με μαθηματικούς υπολογισμούς από ειδικούς, υπολογίζεται ότι πρέπει να έχει νοσήσει το 65%-70% του πληθυσμού, προκειμένου να επιτευχθεί η ανοσία αγέλης. Και το επόμενο ερώτημα είναι, πόσοι έχουν περάσει τη νόσο στην Ελλάδα μέχρι σήμερα; Δεν γνωρίζουμε, αλλά πολύ χαμηλό ποσοστό. Σκεφτείτε ότι στην πόλη της Νέας Υόρκης, όπου η νόσος προκάλεσε πολλούς θανάτους, το ποσοστό των άνοσων υπολογίζεται στο 25% του πληθυσμού της. Ποιοι όμως είναι καλύτερα, εμείς με ποσοστό ανοσίας γύρω στο 5% ή οι Νεοϋορκέζοι με 25%; Εμείς, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, γιατί καταφέραμε να διευρύνουμε την καμπύλη της επίπτωσης, να γλυτώσουμε πολλές ζωές και να ζούμε περιμένοντας να γνωρίσουμε καλύτερα τον εχθρό, προκειμένου να τον αντιμετωπίσουμε επιτυχώς.

Μερικές όχι απολύτως επιβεβαιωμένες παρατηρήσεις, αλλά παρ’ όλα αυτά σημαντικές Π αρά το ότι δεν υπάρχει ακόμα επιστημονική εξήγηση, φαίνεται ότι όσοι ανήκουν στην ομάδα αίματος Ο έχουν κάποιου είδους αντοχή στην προσβολή και ηπιότερη πορεία στη νόσο, σε αντίθεση με όσους ανήκουν στην ομάδα Α. Π αρά τις αρχικές επιφυλάξεις, τα κορτικοστεροειδή και ειδικότερα η δεξαμεθαζόνη φαίνεται να είναι χρήσιμα όταν εκδηλωθούν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Φ αίνεται ότι η βαρύτητα της νόσου καθορίζει τη διάρκεια της ανοσίας. Μελέτη από την περιοχή Wanzhou της Κίνας σε άτομα που ανάρρωσαν από τη νόσο διαπίστωσε ότι η παραγωγή IgG αντισωμάτων πέφτει στο μη ανιχνεύσιμο 8 εβδομάδες μετά τη νόσηση, στο 40% των ασυμπτωματικών και στο 13% των συμπτωματικών ατόμων κατά τη νόσησή τους.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Πάρτι κορωνοϊού: Μια επικίνδυνη μόδα Πίσω από τη διοργάνωσή τους υπάρχει η δοξασία ότι, ακόμα και σε περίπτωση μόλυνσης της πλειονότητας των συμμετεχόντων, το 80% όσων προσβληθούν δεν θα νοσήσουν και από αυτούς το 40% θα είναι εντελώς ασυμπτωματικοί. Λάθος! Ιδού πως έχουν τα πράγματα: 1. Όσοι δεν νοσήσουν συνήθως δεν αποκτούν ανοσία. 2. Όσοι δεν νοσήσουν μεταδίδουν τη νόσο περίπου για τις επόμενες δύο εβδομάδες. 3. Πολλοί που θα συναντηθούν με τους παραπάνω θα νοσήσουν, ίσως και βαριά. 4. Ακόμα, μπορεί μετά από λίγους μήνες ή και νωρίτερα να ξανανοσήσουν. 5. Το 20% όσων παρευρεθούν στο πάρτι θα νοσήσουν, ορισμένοι θα νοσηλευτούν και κάποιοι θα χάσουν τη ζωή τους.

Υπάρχει αισιοδοξία για διάθεση του πρώτου εμβολίου μέχρι το τέλος του 2020 Ήδη μελετώνται περί τα 160 εμβόλια. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, χρηματοδοτούνται αδρά. Τουλάχιστον 6 από αυτά παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον: της Moderna, του Πανεπιστημίου Οξφόρδης και της Astra Zeneca, των Pfizer και BioNTech, της CanSino, της Johnson & Johnson και το Inovio. Καλή επιτυχία σε όλα.

Υπομονή και τήρηση των μέτρων Με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα, η Infectious Diseases Society of America (IDSA) συστήνει τη χορήγηση δεξαμεθαζόνης ή μεθυλπρεδνιζολόνης ή πρεδνιζόνης για νοσοκομειακούς ασθενείς με Covid-19 που έχουν ανάγκη συμπληρωματικής χορήγησης οξυγόνου με μηχανικό αερισμό ή εξωσωματική οξυγόνωση (ECMO) και όχι σε πρωιμότερο στάδιο. Ακόμα, η IDSA συνιστά τη χορήγηση ρεμδεσιβίρης σε νοσοκομειακούς ασθενείς με βαριά Covid-19. Η μεν δεξαμεθαζόνη βελτιώνει την επιβίωση κατά 30%, ενώ η ρεμδεσιβίρη μειώνει τον χρόνο νοσηλείας. «Οπότε, και μέχρι να ακουστεί η μεγάλη είδηση, βοηθάμε την επιστημονική κοινότητα, που δίνει έναν επίπονο αγώνα σε παγκόσμιο επίπεδο, κάνοντας αυτό που μας αναλογεί: ακούμε και τηρούμε μέτρα, οδηγίες, συστάσεις και υποδείξεις που προέρχονται από υπεύθυνα χείλη» καταλήγει ο κ. Δημήτρης Καφετζής.•••

Η Gilead Sciences είναι μια πρωτοπόρος εταιρεία

Μαζί,

πετυχαίνουμε το ακατόρθωτο. Από την έρευνα έως τη θεραπεία, δημιουργώντας έναν καλύτερο, υγιέστερο κόσμο.

βιοτεχνολογίας που ερευνά και αναπτύσσει καινοτόμες θεραπείες σε τομείς που υπάρχουν σημαντικά θεραπευτικά κενά. Ο πρωταρχικός σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που πάσχουν από νόσους απειλητικές για τη ζωή. Το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων μας περιλαμβάνει σειρά φαρμάκων πρώτης γραμμής, όπως ολοκληρωμένα σχήματα ενός δισκίου για την αντιμετώπιση του ιού HIV και της χρόνιας Ηπατίτιδας C, καθώς και την πρώτη CAR-Τ κυτταρική θεραπεία για την αντιμετώπιση προχωρημένης νόσου για δύο τύπους επιθετικού Non-Hodgkin λεμφώματος, σε ενήλικες ασθενείς. Χάρη στις καινοτόμες θεραπείες που έχει αναπτύξει η Gilead Sciences, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο

GR-GIL-2020-03-0001

ζουν, έχοντας καλύτερη υγεία και ποιότητα ζωής.

Η κοινωνική προσφορά ως δομικό στοιχείο της επιχειρηματικής δραστηριότητας

G. Chiesi:

«Οι ασθενείς είναι η αφετηρία και ο προορισμός του ταξιδιού μας» Οι άνθρωποι της Chiesi Hellas προσφέρουν εκατοντάδες ώρες κοινωνικής προσφοράς και φιλανθρωπικής δράσης σε ΜΚΟ… Μέχρι σήμερα, για το 2020 έχουν διατεθεί πάνω από 150 ώρες εθελοντικής προσφοράς, ενώ οι δράσεις συνεχίζονται.

πό το 1998, έτος ίδρυσης της θυγατρικής Chiesi Hellas, κάνουμε πράξη τη μακροχρόνια δέσμευσή μας να προάγουμε την Υγεία και την Ευημερία όλων των συνανθρώπων μας, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες που συνάδουν με την ευθύνη του ρόλου μας. Στον τομέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης η Chiesi επενδύει διαχρονικά, παριστάμενη στο πλάι των ασθενών και των επιστημόνων υγείας, στον αδιάκοπο αγώνα για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Όλοι εμείς, οι εργαζόμενοι στην Chiesi Hellas, πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη της εταιρείας μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βιωσιμότητα του φυσικού και την ευημερία του κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιούμαστε. Το 2019 η Chiesi Hellas πιστοποιήθηκε ως B Corp εταιρεία, στο πλαίσιο της παγκόσμιας διαδικασίας πιστοποίησης του ομίλου εταιρειών Chiesi, από τον διεθνή οργανισμό B Lab, Inc., παραμένοντας μέχρι σήμερα ο μεγαλύτερος όμιλος φαρμακευτικών εταιρειών που έχει λάβει αυτήν τη διάκριση.

Η Chiesi Hellas στην εκπαίδευση νέων Επιστημόνων Υγείας Στέκοντας ως αρωγός στην εκπαίδευση του επιστημονικού δυναμικού που θα στελεχώσει τον τομέα υγείας της χώρας μας στο μέλλον, η Chiesi Hellas από το 2010 υποστηρίζει την επιμόρφωση των διδακτορικών φοιτητών σε ένα από τα εργαστήρια συνθετικής φαρμακευτικής χημείας του Τμήματος

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Φαρμακευτικής Αθηνών του ΕΚΠΑ. Ανταποκρινόμενη θετικά στις αιτήσεις δωρεάς εργαστηριακού και εκπαιδευτικού εξοπλισμού που ξεπερνούν τις 120.000 ευρώ, εξασφαλίστηκε η συνέχιση του ερευνητικού έργου σε σύγχρονες υποδομές εργαστηριακής έρευνας των φοιτητών. Κάθε χρόνο η Chiesi Hellas συμμετέχει στο πρόγραμμα υποτροφιών της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας «Ερευνητικές Υποτροφίες και Υποτροφίες Αριστείας με σκοπό την ενίσχυση του ερευνητικού έργου των Ελλήνων Πνευμονολόγων», με στόχο να προάγει και να επιβραβεύει την αριστεία των νέων επιστημόνων. Από το 2015 για τον σκοπό αυτό έχουν διατεθεί 75.000 ευρώ, καλύπτοντας σε ετήσια βάση τα έξοδα 3 υποτροφιών. Από το 2020, υιοθετώντας νέες πρωτοβουλίες με στόχο τη συνεχή επιμόρφωση των φαρμακοποιών στη σωστή εκπαίδευση των ασθενών στη χρήση των αναπνευστικών ιδιοσκευασμάτων, η Chiesi Hellas, με τη συμβολή του ΙΔΕΕΑΦ, του ΠΦΣ και τη συνεργασία με τους κατά τόπους φαρμακευτικούς συλλόγους, επιδοτεί σεμινάρια ενημέρωσης σε όλη τη χώρα.

Η Chiesi Hellas ενεργός συμπαραστάτης στις λειτουργικές ανάγκες των υποδομών υγείας της χώρας Η Chiesi Hellas, από την ίδρυσή της, στηρίζει τις μονάδες υγείας στη χώρα μας, ανταποκρινόμενη άμεσα στις εκκλήσεις τους για σύγχρονο ιατροτεχνολογικό ε-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α EKE

ξοπλισμό, αλλά και τη δωρεάν διάθεση ιατρικών συσκευών για τη χορήγηση αναπνευστικών σκευασμάτων σε πολλά νοσοκομεία της χώρας μας, στηρίζοντας άπορους και οικονομικά ευάλωτους συνανθρώπους μας. Μόνο το 2019, η επένδυση σε υλικοτεχνική στήριξη των δομών υγείας από την Chiesi Hellas έφτασε στο ύψος των 300.000 ευρώ. Ιδιαίτερα φέτος, με την πρωτόγνωρη εμπειρία της πανδημίας του Covid-19, η Chiesi ενδυνάμωσε τις ενέργειές της, στοχεύοντας στην περιφρούρηση της υγείας των ανθρώπων της πρώτης γραμμής, ιδιαίτερα στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μας. Ένα μέρος της συμβολής της αποτέλεσε η δωρεά 7 monitor τύπου Η8 για την παρακολούθηση των βαρέως πασχόντων ασθενών με λοίμωξη από SARSCoV-2 στο Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, για την υποστήριξη της Πνευμονολογικής Κλινικής και της Μονάδας Λοιμωδών Νοσημάτων, η δωρεά εκατοντάδων αεροθαλάμων για τη χορήγηση εισπνεόμενων φαρμάκων σε ασθενείς με Covid-19 στα Νοσοκομεία Παμμακάριστος, ΓΝ Ιωαννίνων, ΓΝ Σερρών, ΠΓΝ Αττικόν, ΓΝΑ Ευαγγελισμός κ.ά., προστατευτικών ασπίδων προσώπου, οξυμέτρων, ηλεκτρονικών πιεσόμετρων αλλά και πολλών ακόμη ειδικών συσκευών.

Η Chiesi Hellas βοηθά συλλόγους ασθενών και ευπαθείς ομάδες Με ιδιαίτερη ευαισθησία προς τους συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν χρόνιες σοβαρές ασθένειες, η Chiesi Hellas στηρίζει τον καθημερινό αγώνα συλλόγων ασθενών με κυστική ίνωση, τις προσπάθειες ενημέρωσης της ένωσης ασθενών Ελλάδος, αλλά και τις πρωτοβουλίες μονάδων φροντίδας πρόωρων νεογνών. Με γνώμονα την προάσπιση της υγείας των πολιτών, η Chiesi Hellas συμμετέχει στην ενίσχυση της πληροφόρησης και της εκπαίδευσης του κοινού τόσο κατά την περίοδο της πανδημίας Covid-19 όσο και πέραν αυτής με τη διαδικτυακή καμπάνια #happyBREATHday, η οποία τέθηκε υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Μέσω των ηλεκτρονικών πυλών πρόσβασης (youtube, facebook, web page) το κοινό έχει πλέον πρόσβαση σε πλούσιο υλικό ενημέρωσης, videos ιατρών με οδηγίες και συμβουλές τόσο για τις αναπνευστικές παθήσεις όσο και για την προστασία από τον κορωνοϊό.

Η Chiesi Hellas προσφέρει κοινωνικό έργο Η Chiesi Hellas, ως πιστοποιημένη εταιρεία B-Corp, θεωρεί την κοινωνική προσφορά ως δομικό στοιχείο της επιχειρηματικής δραστηριότητας, στοχεύοντας στο κοινό όφελος. Δημιουργώντας τη νέα της εταιρική φιλοσοφία και κουλτούρα, η Chiesi Hellas ξεκίνησε τη δράση “We Act”, με την οποία, μέσα από ενέργειες κοινωνικής προσφοράς της εταιρείας και των ανθρώπων της, βοηθά την κοινωνία και το περιβάλλον. Έχοντας αυτό ως οδηγό, οι άνθρωποι της Chiesi Hellas προσφέρουν εκατοντάδες ώρες κοινωνικής προσφοράς και φιλανθρωπικής δράσης σε ΜΚΟ, όπως είναι το «Χαμόγελο του Παιδιού», ανά έτος. Μέχρι σήμερα, για το 2020 έχουν διατεθεί πάνω από 150 ώρες εθελοντικής προσφοράς, ενώ οι δράσεις συνεχίζονται.

Αντί επιλόγου Με δέσμευση προς το όραμα του ομίλου Chiesi για αειφόρο ανάπτυξη και επίτευξη αποτελεσμάτων με ακεραιότητα, λειτουργώντας με κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο, όλοι εμείς, ως ομάδα, οι εργαζόμενοι της Chiesi Hellas, αλλά και ο καθένας από εμάς ως υπεύθυνος πολίτης της χώρας, δεσμευόμαστε να βελτιώσουμε την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής με τρόπο υπεύθυνο προς την κοινωνία και το περιβάλλον, μην ξεχνώντας ότι «οι ασθενείς είναι η αφετηρία και ο προορισμός του ταξιδιού μας».•••

Μόνο το 2019, η επένδυση σε υλικοτεχνική στήριξη των δομών υγείας από την Chiesi Hellas έφτασε στο ύψος των 300.000 ευρώ

Μεταξύ των επιχειρήσεων με τις περισσότερες διακρίσεις στην Ελλάδα

Platinum διάκριση για την GENESIS Pharma Έλαβε ειδικό έπαινο “Best Progress Award” για τη διαρκή ενίσχυση των δράσεών της

προσφορά της GENESIS Pharma αναγνωρίστηκε με την απονομή σε αυτήν της Platinum διάκρισης για τη συνολική της επίδοση στον τομέα της εταιρικής υπευθυνότητας για το 2019-2020, στον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης. Η δε συνεχής προσπάθειά της να ενδυναμώσει τις κοινωνικές της δράσεις και η συστηματική δέσμευσή της σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης επιβραβεύθηκε με τον ειδικό έπαινο “Best Progress Award”. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάκριση ήρθε κατόπιν αξιολόγησης μέσω του CR Index, του πρώτου εθνικού δείκτη εταιρικής ευθύνης, από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες που έλαβαν υπόψη τους διεθνή πρότυπα. Ως κριτήρια οι εμπειρογνώμονες είχαν τις επιδόσεις των επιχειρήσεων στον τομέα της εταιρικής ευθύνης και την επίδρασή τους στην κοινωνία, το περιβάλλον, την αγορά και τους εργαζομένους. Πριν μία δεκαετία, η GENESIS Pharma υπήρξε η πρώτη φαρμακευτική εταιρεία που συμμετείχε και διακρίθηκε στη συγκε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

κριμένη διαδικασία, ενώ συνεχίζει διαρκώς να σημειώνει πρόοδο έως σήμερα. Την ανοδική πορεία που έχει διαγράψει στον συγκεκριμένο τομέα ο διευθύνων σύμβουλος της GENESIS Pharma, κ. Κωνσταντίνος Ευριπίδης, την απέδωσε στο εξής: «Η μεθοδικότητα και η επιμονή μας σε θέματα εταιρικής υπευθυνότητας μας έχουν βοηθήσει να είμαστε διαρκώς παρόντες στον Δείκτη CR Index. Η ακεραιότητα, η ποιότητα και η δημιουργία προστιθέμενης αξίας για την ιατρική κοινότητα και τους ασθενείς, τους δικούς μας ανθρώπους, τους διεθνείς μας συνεργάτες είναι επιλογή ανάπτυξης για εμάς». Σύμφωνα με τον κ. Ευριπίδη, η GENESIS Pharma εντείνει διαρκώς τις προσπάθειες σχετικά με το κοινωνικό της έργο, «που αφορά τόσο θέματα υγείας-πρόληψης όσο και την υποστήριξη παιδιών και νέων, κυρίως σε θέματα εκπαίδευσης και ίσων ευκαιριών. Προσπαθούμε, τέλος, να ανταποκρινόμαστε άμεσα σε ειδικές κοινωνικές ανάγκες, όπως οι δωρεές σε εξοπλισμό που πραγματοποιήσαμε πρό-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α EKE

σφατα στο Σύστημα Υγείας και η στήριξη δράσεων που πραγματοποίησαν Σύλλογοι Ασθενών λόγω της τρέχουσας υγειονομικής κρίσης του κορωνοϊού». Μάλιστα, ο ίδιος έκανε την εξής αποτίμηση: «Το αποτύπωμά μας στην εθνική οικονομία και την κοινωνία ξεπερνά ετησίως το 30% του κύκλου εργασιών μας».

Κοινωνική δράση με έμφαση στην υγεία και τη νέα γενιά Προβάδισμα δίνει στο πλαίσιο της Εταιρικής Υπευθυνότητάς της η GENESIS Pharma στην υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και προϊόντων και στην άμεση πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία τους, στη δημιουργία ενός πρότυπου εργασιακού περιβάλλοντος, που έχει αποσπάσει τις περισσότερες διακρίσεις στην Ελλάδα, στην υπεύθυνη περιβαλλοντική πολιτική, καθώς και σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κοινωνικής προσφοράς στον τομέα της υγείας και όχι μόνο. Εδώ και 15 χρόνια, η εταιρεία είναι αρωγός δεκάδων συλλόγων ασθενών και φορέων που προσφέρουν έργο σε πάσχοντες και πραγματοποιεί δράσεις ευαισθητοποίησης, με έμφαση στους τομείς της πολλαπλής σκλήρυνσης και του καρκίνου. Στο ίδιο πνεύμα, η εταιρεία στηρίζει δομές για παιδιά και νέους, αποβλέποντας στην ενίσχυση της εκπαίδευσης, την επιβράβευση της αριστείας και την προαγωγή του αθλητισμού. Μεταξύ των δράσεών της συγκαταλέγεται το Πρόγραμμα “Generous School”, που περιλαμβάνει δράσεις ανάπλασης και αναβάθμισης σχολείων της Αττικής και “Generous Γνώση”, για την ενίσχυση ακριτικών σχολείων με υποστηρικτικό εξοπλισμό διδασκαλίας και τεχνολογίας, με τελευταίους σταθμούς την Κάλυμνο, την Τέλενδο, τη Νίσυρο και την Τήλο. Ανταποκρινόμενη, επίσης, στο σημαντικό ζήτημα της επισιτιστικής ανασφάλειας παιδιών, έχει προσφέρει 40.260 υγιεινά γεύματα σε περισσότερα από 450 παιδιά σε σχολεία της Αττικής, μέσω της συμμετοχής της τα τελευταία χρόνια στο Πρόγραμμα «ΔΙΑΤΡΟΦΗ» του Ινστιτούτου Prolepsis. Η αλληλεγγύη τονώνεται και από την εθελοντική ομάδα εργαζομένων GENEROUS, που δημιουργήθηκε για να βοηθήσει ΜΚΟ και φορείς σε ανάγκη, είτε μέσα από εθελοντικό έργο είτε μέσω κάλυψης υλικών αναγκών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η GENESIS Pharma υπήρξε μία από τις πρώτες φαρμακευτικές εταιρείες σε ευρωπαϊκό επίπεδο με εξειδίκευση σε προϊόντα φαρμακευτικής βιοτεχνολογίας και είναι σήμερα η μεγαλύτερη μεταξύ των ελληνικών εταιρειών που εξειδικεύονται σε καινοτόμα φάρμακα, βάσει κύκλου εργασιών. Μέσω των μακροχρόνιων στρατηγικών συνεργασιών της με μερικές από τις κορυφαίες διεθνείς φαρμακευτικές εταιρείες που πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη θεραπειών αιχμής, η GENESIS Pharma έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο καινοτόμων και υψηλής αξίας φαρμακευτικών προϊόντων για περισσότερες από 30 σοβαρές και σπάνιες ασθένειες. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία από τις πλέον εξειδικευμένες εταιρείες στην Ελλάδα στην πολλαπλή σκλήρυνση, διαθέτει πρωτοποριακές θεραπείες για σπάνια γενετικά νοσήματα, βιοομοειδή προϊόντα υψηλής τεχνολογίας για ένα φάσμα ρευματολογικών και δερματολογικών χρόνιων φλεγμονωδών παθήσεων, καθώς και ένα εύρος καινοτόμων θεραπειών για σπάνιες αιματολογικές κακοήθειες. Ακόμη, η GENESIS Pharma δραστηριοποιείται στους τομείς της ογκολογίας, της νεφρολογίας και της γαστρεντερολογίας και έχει βραβευτεί για θέματα αειφόρου ανάπτυξης και καλού εργασιακού περιβάλλοντος, με την άμεση συνεισφορά της στην ελληνική οικονομία και κοινωνία να ξεπερνά το 30% του κύκλου εργασιών της ετησίως.•••

Η εθελοντική ομάδα εργαζομένων GENEROUS δημιουργήθηκε για να βοηθήσει ΜΚΟ και φορείς σε ανάγκη, είτε μέσα από εθελοντικό έργο είτε μέσω κάλυψης υλικών αναγκών

ΑΡΘΡΟ

Ο στρατηγικός σχεδιασμός για τον ψηφιακό μετασχηματισμό

Η ψηφιακή πρόκληση στην Υγεία Η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Υγείας αποκτά σημαντική θέση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας

Η παρούσα ανάλυση επιχειρεί μια τεχνοκρατική παρέμβαση των αναλυτών της Reformed, στην πορεία της δημιουργικής ενίσχυσης της ψηφιοποίησης του συστήματος υγείας. Σκοπός είναι η υπόδειξη κρίσιμων για την επιτυχία της προσπάθειας παραμέτρων, για την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων και ελλείψεων που μπορεί να ανακύψουν στο μέλλον και την ενίσχυση της υλοποίησης και εφαρμογής του.

Aπό την ομάδα reformed (*) (*) Στην ομάδα reformed συμμετέχουν οι κύριοι Γιάννης Ποδηματάς και Γιώργος Στεφανόπουλος

ο προηγούμενο διάστημα (ΙούνιοςΙούλιος 2020) παρουσιάστηκε από τον Γενικό Γραμματέα Υπηρεσιών Υγείας, κ. Ιωάννη Κωτσιόπουλο, η στρατηγική του Υπουργείου Υγείας στον τομέα των ψηφιακών συστημάτων και υπηρεσιών. Πλέον, από το Υπουργείο Υγείας γίνεται αναφορά, έστω και με μορφή παρουσίασης, σε κάποιο στρατηγικό σχεδιασμό και στην εκπόνηση οδικού χάρτη ψηφιακής υγείας. Ο στρατηγικός σχεδιασμός, όπως έχει πολλάκις και πολλαπλώς τονιστεί, αποτελεί τη «λυδία λίθο» στην πο-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

ρεία του ψηφιακού μετασχηματισμού των υπηρεσιών υγείας και της ψηφιακής ενίσχυσης του ΕΣΥ. Η αρχή, λοιπόν, έγινε με μια πρώτη παρουσίαση στο συνέδριο Health IT 2020 και ακολούθησε μια δεύτερη στο πλαίσιο του συνεδρίου 11th Pharma & Health Conference (στη θεματική ενότητα της ψηφιακής υγείας), ενώ τον τελευταίο καιρό παρουσιάστηκε και με σχετική αρθρογραφία από ηλεκτρονικά έντυπα του χώρου της υγείας. Ο οδικός αυτός χάρτης διαμορφώνεται στη βάση επτά στρατηγικών αξόνων:

Επιπροσθέτως, η στρατηγική αυτή προτάσσει μια σειρά έργων ως υψίστης σημασίας για την επιτυχή ψηφιακή μεταστροφή του

συστήματος υγείας. Αναλυτικότερα, ο νέος στρατηγικός οδικός χάρτης του Υπουργείου Υγείας περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

Η νέα στρατηγική βάζει για πρώτη φορά στον δημόσιο διάλογο τη λογική της ανάπτυξης ενός Κατανεμημένου Εθνικού Ιατρικού Φακέλου Υγείας ως αναβάθμιση του υπάρχοντος Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας (ΑΗΦΥ)

ΑΡΘΡΟ

H δυνατότητα έκδοσης και χρήσης άυλης συνταγής είχε ήδη υλοποιηθεί από τις αρχές του 2019, αλλά καταλύτης στην ενεργοποίηση και χρήση της υπήρξε η πανδημία του Covid-19

Αξίζει, καταρχάς, να επισημάνουμε τη θετική επιλογή του υπουργείου σε σχέση με τη συνέχιση έργων που είχαν ήδη εγκριθεί (από το 2018) στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ 2015-2021, των οποίων η συνέχιση, προς στιγμήν, υπήρξε αμφίβολη. Τα έργα αυτά είχαν τύχει σοβαρής διαβούλευσης τόσο αναφορικά με την αναγκαιότητα και τον σχεδιασμό τους όσο και σε σχέση με τη χρηματοδότηση και τις παραμέτρους υλοποίησής τους, έτυχαν δε καθολικής αποδοχής. Ως τέτοια αναφέρουμε τα εγκεκριμένα στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2015-2021 έργα: «Επέκταση Δικτύου ΕΔΕΤ (σημερινού

ΕΔΥΤΕ ΑΕ)», «Μητρώα & Κωδικολόγια», «RIS-PACs», «Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας για την Υγεία». Επίσης, έργα που αφορούσαν σε χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας υπήρξαν η «Επέκταση υπηρεσιών ηλεκτρονικό ραντεβού-eRDV» και η «Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση στο νοσοκομειακό περιβάλλον». Η νέα στρατηγική βάζει για πρώτη φορά στον δημόσιο διάλογο τη λογική της ανάπτυξης ενός Κατανεμημένου Εθνικού Ιατρικού Φακέλου Υγείας ως αναβάθμιση του υπάρχοντος Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας (ΑΗΦΥ).

Επίσης, φαίνεται πως και η σημερινή στρατηγική του Υπουργείου Υγείας επικεντρώνεται στον ενισχυμένο ρόλο της ΗΔΙΚΑ ΑΕ, στη λογική της υποστήριξης λειτουργίας του κεντρικού κόμβου συλλογής και διάθεσης

των ψηφιακών εγγράφων ιατρικής πληροφορίας, και όχι μόνο. Η ορθότητα και πάλι της επιλογής θα κριθεί στη λογική της αντιμετώπισης των σχετικών κρίσιμων προϋποθέσεων που αφορούν στην ΗΔΙΚΑ ΑΕ.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Αποτιμώντας τα παραπάνω, αξίζει να επισημάνουμε τα ακόλουθα: Είναι πολύ θετικό πως πρόθεση των Υπουργείων Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης αποτελεί η ενίσχυση της «ψηφιακής υγείας» και του ρόλου της στον μετασχηματισμό των υπηρεσιών υγείας, αφού μετά την επιτυχημένη ενεργοποίηση της άυλης συνταγής, οι ιθύνοντες εμφανίζονται να έχουν αντιληφθεί και επιδιώκουν την ενίσχυση των ψηφιακών μέσων και «εργαλείων» ως βραχίονες για την απλοποίηση των διαδικασιών και της επαφής του πολίτη με το σύστημα υγείας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε πως η δυνατότητα έκδοσης και χρήσης άυλης συνταγής είχε ήδη υλοποιηθεί από τις αρχές του 2019, αλλά καταλύτης στην ενεργοποίηση και χρήση της υπήρξε η πανδημία του Covid-19. Πρέπει όμως να εντοπίσουμε και τον κίνδυνο της εσφαλμένης αντίληψης των πολιτών για το τι πραγματικά σημαίνει η άυλη συνταγή, αφού σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει την απουσία επαφής του ασθενή με τον θεράποντα ιατρό, αλλά την ψηφιακή διακίνηση των γνωστών εντύπων συνταγών μέχρι και το γκισέ του φαρμακείου. Έτσι, αναδεικνύεται ένα άλλο σημαντικό θέμα που αποτελεί μέρος κάθε ψηφιακού μετασχηματισμού: η ανάγκη σωστής ενημέρωσης και η συνεχής ανάγκη ψηφιακής εκπαίδευσης των πολιτών. Ως σημαντικό καταγράφεται επίσης το γεγονός ότι ο νέος σχεδιασμός τοποθετεί αρκετά ψηλά τον πήχη σε σχέση με την αρχική προσέγγιση του ΑΗΦΥ και επιχειρεί να αποδώσει την υπηρεσία του Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας στην κατανεμημένη λογική λειτουργίας του. Αξίζει να αναφέρουμε πως στην περίπτωση των κατανεμημένων υπηρεσιών, η πολυπλοκότητα ανάπτυξης και λειτουργίας αυξάνεται σημαντικά. Ειδικότερα, στην περίπτωση των κεντρικών αποθετηρίων, ένας κεντρικός κόμβος αναλαμβάνει τη συλλογή και απόδοση όλων των δεδομένων. Αντίθετα, στην περίπτωση των κατανεμημένων συστημάτων ένας κόμβος αναλαμβάνει τον ρόλο του «εξυπηρετητή» των αιτημάτων των χρηστών (B2B), συλλέγοντας σε πραγματικό χρόνο, συνθέτοντας και αποδίδοντας την αιτούμενη πληροφορία από τα απανταχού συναφή πληροφοριακά συστήματα που αναλαμβάνουν την πρωτογενή συγκέντρωση και διαχείριση της σχετικής με τον πολίτη και τη φροντίδα του πληροφορίας (τοπικά συστήματα εργαστηρίων, νοσοκομείων, κλινικών κτλ.). Με αυτόν τον

τρόπο, η πληροφορία διατηρείται σε τοπικό επίπεδο στα τοπικά πληροφοριακά συστήματα, όμως αυτά επιβάλλεται να είναι τεχνολογικά «ώριμα» και σε θέση να δεχθούν και να προωθήσουν δομημένα με τη βοήθεια μηχανισμών διαλειτουργικής επαφής αιτήματα από και προς κεντρικούς κόμβους. Τα δεδομένα αποδίδονται με τη μορφή κλινικών εγγράφων προτυποποιημένης κωδικοποίησης και ταυτότητας πληροφορίας (ολοκλήρωση λειτουργίας σε σημασιολογικό επίπεδο). Για κάθε επαφή του πολίτη σε τοπικό επίπεδο φροντίδας, το αντίστοιχο πληροφοριακό σύστημα παράγει τη σχετική πληροφορία και είτε ενημερώνει εξ αρχής τον κεντρικό εξυπηρετητή είτε ανταποκρίνεται σε πραγματικό χρόνο στα αιτήματά του. Είναι πολύ θετικό επίσης πως το «έργοπιλότος» της SRSS για το Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας στην Υγεία συνεχίστηκε το 2019 χωρίς καμία καθυστέρηση και πως το Υπουργείο Υγείας επιχειρεί να αξιοποιήσει αυτό το έργο ως βάση για την εγκαθίδρυση ενός κεντρικού μηχανισμού οργάνωσης και υποστήριξης της διαλειτουργικότητας των συστημάτων ψηφιακής υγείας, επιχειρώντας να αναπτύξει το πρώτο προφίλ διαλειτουργικότητας (σ.σ. των εργαστηριακών αποτελεσμάτων).

Οι προϋποθέσεις επιτυχίας Ας δούμε όμως ποιοι είναι ορισμένοι από τους κρίσιμους παράγοντες που αν ληφθούν σοβαρά υπόψη από τα συναρμόδια υπουργεία, θα μπορούσαν να μεγιστοποιήσουν την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, ούτως ώστε να καταφέρουμε σε μερικά χρόνια από σήμερα να μιλάμε για μια επιτυχημένη ψηφιακή μεταρρύθμιση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, αλλάζοντας μια για πάντα το τοπίο των υπηρεσιών.

Ολοκληρωμένο κείμενο Ένας στρατηγικός σχεδιασμός δεν πρέπει να είναι μόνο θέμα δημόσιας προβολής. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο και αναλυτικό κείμενο βάσης, διαμορφωμένο στις αρχές της ανοικτής διαβούλευσης με το οικοσύστημα υγείας (επιτελικός μηχανισμός, φορείς, στελέχη της αγοράς, ενώσεις ασθενών), το οποίο θα έλυνε πολλά μελλοντικά ζητήματα ως προς τη στόχευση του υπουργείου, θα προετοίμαζε την αγορά των παρόχων ψηφιακών λύσεων, θα προετοίμαζε τον υπάρχοντα εφαρμοστικό βραχίονα του υπουργείου (στελέχη πληροφορικής οργάνωσης των μονάδων

Ένα άλλο σημαντικό θέμα που αποτελεί μέρος κάθε ψηφιακού μετασχηματισμού: η ανάγκη σωστής ενημέρωσης και η συνεχής ανάγκη ψηφιακής εκπαίδευσης των πολιτών

ΑΡΘΡΟ

Είναι πολύ θετικό επίσης πως το «έργο-πιλότος» της SRSS για το Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας στην Υγεία συνεχίστηκε το 2019, χωρίς καμία καθυστέρηση

υγείας), τους παρόχους υπηρεσιών φροντίδας υγείας, τους γιατρούς, ακόμα και τους πολίτες. Πιο πολύ όμως θα ενίσχυε τη διαφάνεια και θα αιτιολογούσε όχι μόνο τα απαραίτητα έργα, αλλά και τον σχεδιασμό τους, θα αναδείκνυε τον βέλτιστο χρονοπρογραμματισμό τους, τα στάδια σύζευξης και σύνθεσής τους (ποιο έργο είναι προϋπόθεση για κάποιο άλλο, ποιο πρέπει να είναι προπομπός κτλ.) και θα εκτιμούσε σωστά το προφίλ των ειδικών και τον αριθμό των μελών της Ομάδας Διοίκησης που θα αναλάβει την υλοποίηση του εγχειρήματος. Θα επέτρεπε επίσης την απόλυτη γνώση των οριζόντιων αναγκών του Εθνικού Συστήματος Υγείας και θα έκρινε τις οικονομικές διαστάσεις του εγχειρήματος. Τέλος, θα αποτελούσε ένα ισχυρό στοιχείο ενίσχυσης της επικείμενης προσπάθειας της χώρας μας για ενεργή και επιτυχημένη συμμετοχή στα προγράμματα ψηφιακής υγείας που θα υποστηριχθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη μορφή χρηματοδότησης ή συγχρηματοδότησης.

γο της Ομάδας Διοίκησης είναι εξαιρετικά κρίσιμο για να αποδοθεί σε στελέχη που θα κληθούν να ασκήσουν παράλληλα καθήκοντα στους φορείς τους. Προτείνεται, λοιπόν, η διαμόρφωση αφοσιωμένης και μόνιμης Ομάδας Διοίκησης, με αποκλειστική εργασία στην υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού.

Ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού

Ο ρόλος της ΗΔΙΚΑ

Η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα των ICT υπηρεσιών των μονάδων υγείας είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος. Οι ελλείψεις είναι διαπιστωμένα πολλές και οι ανάγκες εφαρμοστικής υποστήριξης του νέου πλαισίου υπηρεσιών αυξημένες. Το επικαλούμενο Digital Movement του υπουργείου πρέπει να ξεκινήσει άμεσα και όχι μετά από την υλοποίηση των έργων. Γνωρίζουμε άλλωστε πόσο χρονοβόρες είναι οι διαδικασίες του Δημοσίου και πόσο δύσκολο είναι ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν οι περισσότεροι τομείς του Δημοσίου αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υποστελέχωσης.

Ομάδα διοίκησης Υπάρχει ανάγκη άμεσης διαμόρφωσης της Ομάδας Διοίκησης των έργων και του στρατηγικού σχεδιασμού. Η Ομάδα Διοίκησης έργων είναι ίσως το «κλειδί» στην παρακολούθηση της σωστής εξέλιξης της υλοποίησης των έργων. Αυτόν τον ρόλο, βάσει των διαδικασιών του Δημοσίου, οφείλουν και πρέπει να τον αναλάβουν στελέχη του Δημοσίου με σημαντική εμπειρογνωσία. Οι ελλείψεις προσωπικού, ακόμα και στην κεντρική επιτελική υπηρεσία του υπουργείου, καθιστούν την κάλυψη αυτής της ανάγκης ένα μεγάλο ζητούμενο. Το έρ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Κατάλληλες μελέτες Υπάρχει ανάγκη ολοκλήρωσης της σύνθεσης των τευχών Λειτουργικών Περιγραφών & Απαιτήσεων Έργων (Request For Proposals) των επιμέρους δράσεων ανάπτυξης του σχεδιασμού. Η διαδικασία οφείλει και πρέπει να προηγηθεί της διακήρυξης των έργων, με την απόδοση των κατάλληλων μελετών από επιστημονικό προσωπικό με ιδιαίτερη τεχνογνωσία και με τη βοήθεια επιστημονικών οργανισμών, πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ακόμα και του ιδιωτικού τομέα. Τα RFPs θα πρέπει να είναι διαμορφωμένα στις ανάγκες του συνολικού σχεδιασμού του υπουργείου και όχι αποσπασματικά. Η ΗΔΙΚΑ ΑΕ και σε αυτόν τον σχεδιασμό έχει πρωτεύοντα ρόλο, όμως διαπιστωμένα χωρίς την απαραίτητη ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό και την εφαρμογή της προβλεπόμενης αναδιοργάνωσής της, δεν θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στο φορτίο που καλείται να επωμιστεί, όταν οι αναπτυξιακές και μόνο εκκρεμότητες στα υπάρχοντα συστήματα υγείας και πρόνοιας αναλώνουν το 100% του διαθέσιμου προσωπικού της. Το υπουργείο θα πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις για τον ρόλο της ΗΔΙΚΑ ΑΕ, εγκαταλείποντας τον ρόλο του τελικού παρόχου εφαρμογών χρήστη και αποδίδοντας αυτόν τον ρόλο, πλέον, στην «αγορά».

Πιστοποίηση λογισμικού Υπάρχει ανάγκη Ανάπτυξης και Λειτουργίας του εξειδικευμένου φορέα πιστοποιήσεων λογισμικού για τις εφαρμογές παρόχων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ο προβλεπόμενος και από το Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας για την Υγεία μηχανισμός οφείλει και πρέπει να αποδοθεί άμεσα στη μορφή ενός φορέα ή ενός επιτελικού μηχανισμού του υπουργείου, αφοσιωμένου στο έργο της διαμόρφωσης προτύπων πιστοποίησης, διάθεσης μηχανισμών αξιολόγησης και παροχής πιστοποιητικών συμμόρφωσης. Επίσης, θα πρέπει να επωμιστεί το έργο

της διασφάλισης εφαρμογής αυτών των προτύπων συμμόρφωσης και του ελέγχου της τήρησής τους από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Γνωρίζουμε πόσο χρονοβόρες είναι τέτοιου τύπου διαδικασίες και πόσος κόπος απαιτείται για να αρχίσουν να αποδίδουν τα προβλεπόμενα. Για τον λόγο αυτό οι σχετικές διαδικασίες πρέπει να εκκινήσουν άμεσα και πριν από την τελική απόδοση των σχετικών υπηρεσιών.

ντιμετωπίζει ο χώρος της υγείας. Δεν είναι όμως αυτή η φύση του έργου και η λογική της προσφοράς του στο οικοσύστημα. Το θέμα του Εθνικού Πλαισίου Διαλειτουργικότητας Υγείας θα αποτελέσει αντικείμενο επόμενης ανάλυσής μας. Με λίγα λόγια όμως το έργο απλά θα μας δείξει τον δρόμο και τη μεθοδολογία, χωρίς να αποδώσει τις λύσεις για όλες μας τις ανάγκες σε επίπεδο διαλειτουργικότητας.

Νέες εφαρμογές

Είναι σημαντικό να έχει κλείσει το θέμα της επιλογής των κωδικοποιήσεων και σχεδίασης και ανάπτυξης των μητρώων που πρέπει να εφαρμοστούν και να συλλειτουργήσουν για την απόδοση της κατανε-

Υπάρχει ανάγκη καθορισμού μιας μεταβατικής περιόδου χρήσης των υπαρχουσών εθνικών εφαρμογών και αντικατάστασής τους από άλλες πιο σύγχρονες. Είναι

σίγουρο πως ο στρατηγικός σχεδιασμός του υπουργείου θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο τοπίο των εφαρμογών και υπηρεσιών ψηφιακής υγείας και στον ήδη παγιωμένο ρόλο πολλών εκ των δημόσιων «παικτών» με σημαντικότερους εξ αυτών τον ΕΟΠΥΥ, τον ΕΟΦ και την ΗΔΙΚΑ ΑΕ. Οι όποιες λύσεις είναι σαφές πως απαιτούν συνεκτικό σχεδιασμό, σύμφωνα με τον ρόλο και τις αρμοδιότητες κάθε φορέα και όχι σύμφωνα με το τι έχει μέχρι σήμερα αναπτύξει και λειτουργεί.

Διαλειτουργικότητα Διαπιστώνεται πως έχει εσφαλμένα διαμορφωθεί η άποψη πως το πιλοτικό έργο της SRSS θα προσφέρει άμεσα λύση σε όλα τα θέματα διαλειτουργικότητας που α-

Μητρώα-Κωδικοποιήσεις

μημένης λογικής λειτουργίας του Εθνικού Φακέλου Υγείας, και όχι μόνο. Η αρχή βέβαια έχει γίνει εδώ και έναν χρόνο (αρχές 2019) με τη μελέτη (μορφής RFP) του Ενιαίου Καταλόγου Φαρμακευτικών Ουσιών (ΕΚΦΟ), η οποία και αναρτήθηκε την ίδια περίοδο στον ιστότοπο του Υπουργείου Υγείας και παραμένει αδίκως ανεκμετάλλευτη μέχρι σήμερα. Όμως, η αδυναμία ανάπτυξης του ΕΚΦΟ, του μοναδικού σε επίπεδο ΕΕ διαλειτουργικού μητρώου για το φάρμακο, υποδηλώνει και τον βαθμό δυσκολίας συνεργασίας των εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων (ΕΟΦ, ΕΟΠΥΥ και ΗΔΙΚΑ ΑΕ) και αποδεικνύει τη δυσκολία του εγχειρήματος, καθώς επίσης και τις ισχυρές αντιστάσεις που θα δεχθεί μια τέτοια συνολική προσέγγιση.

Η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα των ICT υπηρεσιών των μονάδων υγείας είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος

Η Ομάδα Διοίκησης έργων είναι ίσως το «κλειδί» στην παρακολούθηση της σωστής εξέλιξης της υλοποίησης των έργων

ΑΡΘΡΟ

Διαβούλευση με το οικοσύστημα

Η προστασία δεδομένων και η κυβερνοασφάλεια σε όλες τις εκφάνσεις της είναι μία ακόμη παράμετρος η οποία θα διασφαλίσει το επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών στον επιχειρούμενο ψηφιακό μετασχηματισμό

Είναι σαφές πως ένα τέτοιο εγχείρημα οφείλει να διασφαλίσει ευρεία συναίνεση σε επίπεδο οικοσυστήματος και αυτό γίνεται μέσα από έναν συνεχή και γόνιμο διάλογο. Διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ενώσεις ασθενών και συνδέσμους –και ιδιαίτερα με τις εταιρείες του χώρου της ψηφιακής υγείας–, που θα καθησυχάσει και την όποια ήδη εκφρασμένη ανησυχία.

Χρηματοδότηση Είναι βέβαιο πως η ύπαρξη του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα διευκολύνει τη χρηματοδότηση των έργων. Όμως, και σε αυτήν την περίπτωση, η ανάγκη καθορισμού των κατάλληλων πηγών χρηματοδότησης είναι απολύτως απαραίτητη. Δεν έχουν όλα τα έργα τον ίδιο χρόνο υλοποίησης και εφαρμογής και αυτό είναι κάτι που σίγουρα επηρεάζει τις ανάγκες χρηματοδότησης σε επίπεδο διασφαλισμένης ταχύτητας που μπορεί να προσφέρει κάθε πηγή. Επίσης, η οικονομική διάσταση του εγχειρήματος οφείλει και πρέπει να συμπεριλάβει και το μετά, εκφράζοντας και μια στρατηγική για τον τρόπο αντιμετώπισης των συνεχών αναγκών οικονομικής στήριξης των συστημάτων και των υπηρεσιών. Μια τέτοια προσέγγιση θα προβλέψει και θα διασφαλίσει τους πόρους λειτουργίας, συντήρησης, επέκτασης ή και λειτουργικής αναβάθμισης των έργων και των υπηρεσιών στο απώτερο μέλλον.

Ενίσχυση των νοσοκομείων Είναι βέβαιο πως η επιλογή της κατανεμημένης λειτουργίας του Εθνικού Φακέλου Υγείας αυξάνει τη διαχρονικά διαπιστωμένη απαίτηση άμεσης αναβάθμισης και ενίσχυσης των υποδομών των νοσοκομείων. Η τελευταία σοβαρή επένδυση έγινε στο πλαίσιο του Γ' ΚΠΣ και κόστισε περίπου 50 εκατ. ευρώ, με ελάχιστα εξ αυτών να καταλήγουν σε κόστος ανάπτυξης εφαρμογών λογισμικού. Θα πρέπει άμεσα να εκπονηθεί σχέδιο δράσης άμεσης ενίσχυσης των υποδομών των νοσοκομειακών μονάδων και όχι μόνο αυτών, αφού τα Δίκτυα ΠΦΥ με επίκεντρο τα Κέντρα Υγείας αναφοράς φαίνεται πως θα υλοποιηθούν.

Προστασία δεδομένων Έχουν περάσει δύο και πλέον χρόνια από την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων και ακόμα πολλά από τα νοσοκομειακά ιδρύματα δεν έχουν

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

αποκτήσει Υπεύθυνο Προστασίας Δεδομένων ή έχουν αποδώσει αυτόν τον ρόλο σε στελέχη πληροφορικής που ασκούν παράλληλα καθήκοντα. Επιπλέον, στο ισχύον κανονιστικό πλαίσιο έχει ενσωματωθεί από το 2018 και η Οδηγία NIS (ΕΕ 2016/1148), εισάγοντας με τη σειρά της πρόσθετες απαιτήσεις τόσο αναφορικά με την ανάπτυξη ικανοτήτων αποτροπής, διαχείρισης και αναφοράς περιστατικών διατάραξης της ομαλής παροχής των υπηρεσιών, όσο και σε σχέση με τη θεσμική εισαγωγή Υπεύθυνου Ασφάλειας. Η προστασία δεδομένων και η κυβερνοασφάλεια σε όλες τις εκφάνσεις της είναι μία ακόμη παράμετρος, η οποία θα διασφαλίσει το επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών στον επιχειρούμενο ψηφιακό μετασχηματισμό, και κατά συνέπεια είναι κρίσιμο να ενισχυθεί επαρκώς και έγκαιρα, ήδη από τη φάση του σχεδιασμού των προτεινόμενων παρεμβάσεων.

Συμπερασματικά θεωρούμε σκόπιμο να επισημάνουμε τη σημασία που πρέπει να αποδοθεί στη Διακυβέρνηση ως νευραλγικής σημασίας παράγοντα για την επιτυχία του ψηφιακού μετασχηματισμού του τομέα της Υγείας. Η μέχρι στιγμής εμπειρία δείχνει ότι η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Υγείας διαχρονικά δεν έτυχε της σημασίας που της αρμόζει. Είναι βέβαιο ότι υπό το φως των νέων συνθηκών αρχίζει να αποκτά σημαντική θέση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Είναι βέβαιο επίσης πως, λαμβάνοντας υπόψη την πολυπλοκότητα και τις εγγενείς αβεβαιότητες του εγχειρήματος, ενδέχεται να απαιτηθεί επανεκτίμηση του χρονοπρογραμματισμού υλοποίησης. Συνοψίζοντας, θα πρέπει να τονίσουμε πως ο επιχειρούμενος ψηφιακός μετασχηματισμός σε έναν τομέα όπως αυτόν της υγείας δεν είναι εύκολη υπόθεση και αυτό πρέπει να το αντιληφθούμε όλοι. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της υγείας είναι μια σοβαρή μεταρρύθμιση και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Μια μεταρρύθμιση που απαιτεί πόρους και μάλιστα σημαντικούς, απαιτεί στοχοπροσήλωση, σωστό σχεδιασμό, συνέπεια στην υλοποίηση και προσαρμογή της διοικητικής και επιτελικής οργάνωσης και κουλτούρας, με το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για την υποστήριξη της εφαρμογή του στο διηνεκές. Ωστόσο, η ανάγκη επιτυχίας του ψηφιακού μετασχηματισμού της υγείας αποτελεί μονόδρομο.•••

ΕΡΕΥΝΑ

Ανάγκη για χρηματοδότηση, επαρκές προσωπικό και αλλαγή στην πολιτική συνταγογράφησης

Η αναπνευστική υγεία στην Ελλάδα Η δυνατότητα της θεραπείας και της συνταγογράφησης δεν έχει μεταφερθεί στην πρωτοβάθμια φροντίδα και περιορίζεται συχνά στους πνευμονολόγους

Πρόσφατα, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet (*) μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για την αναπνευστική υγεία στην Ελλάδα. Την ανάλυση υπογράφει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ιωάννα Τσιλιγιάννη, η οποία χαρακτηρίζει την κατάσταση ανησυχητική, με πολλούς ασθενείς να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, και αναφέρει ως μοναδική ελπίδα την ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ).

υνολικά, η εικόνα της αναπνευστικής υγείας στην Ελλάδα είναι ανησυχητική. Έχει περάσει περισσότερο από μία δεκαετία από τότε που η Ελλάδα εισήλθε σε οικονομική κρίση. Έκτοτε, ορισμένα προβλήματα έχουν επιλυθεί ή ένα μέρος τους, και ήμασταν πολύ αισιόδοξοι ότι τα πράγματα θα γίνονταν καλύτερα. Για παράδειγμα, φάρμακα που ήταν σε έλλειψη είναι τώρα ευρέως διαθέσιμα –μια μεγάλη ανακούφιση για τους ασθενείς και γιατρούς. Δυστυχώς, νέα, κρίσιμα προβλήματα έχουν εμφανιστεί και ορισμένα προβλήματα έχουν επιμείνει, ιδίως το κάπνισμα. Έχουν αναπτυχθεί οι παράγοντες κινδύνου, από το κάπνισμα έως τη ρύπανση σε εσωτερικούς χώρους. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ανέφερε ότι το 2014 το 27% των ενηλίκων στην Ελλάδα καπνίζουν κάθε μέρα, ποσοστό που μειώθηκε από το 40% το 2008. Όμως,

παρέμενε το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ. Σύμφωνα με τον Άτλαντα Καπνού (Tobacco Atlas), κατά μέσο όρο, περισσότερα άτομα καπνίζουν στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες χώρες που βρίσκονται σε υψηλή θέση στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (VHHDI), με αποτέλεσμα περισσότερους θανάτους κατά μέσο όρο. Παραδόξως, οι κανονισμοί που απαγορεύουν το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους και εστιατόρια ήταν πιο επιτυχημένοι από ό,τι στο παρελθόν για την πρόληψη του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, πιθανώς επειδή τόσο οι καταστηματάρχες όσο και οι πελάτες που καπνίζουν πρέπει να πληρώσουν σημαντικά πρόστιμα αν δεν εφαρμόσουν τη νομοθεσία. Το κάπνισμα στα νοσοκομεία έχει επίσης μειωθεί και είναι σημαντικό ότι γιατροί και νοσηλευτές αντιμετωπίζουν τώρα πειθαρχικές κυρώσεις αν καπνίζουν στις εγκαταστά-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

σεις του νοσοκομείου. Ωστόσο, η κατάσταση είναι περίπλοκη, επειδή η λιτότητα εξακολουθεί να εφαρμόζεται και η καπνοβιομηχανία έχει τεράστια επιρροή στην ελληνική οικονομία, π.χ. 28,72 δισεκατομμύρια τσιγάρα παρήχθησαν στην Ελλάδα το 2016. Η ρύπανση σε εσωτερικούς χώρους είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την αναπνευστική υγεία στην Ελλάδα. Περίπου το 22,9% των νοικοκυριών αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη θέρμανση του σπιτιού τους, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιθανό να χρησιμοποιούν έναν φθηνότερο τρόπο θέρμανσης, όπως καύσιμα βιομάζας (καύση ξύλου). Μια ευρωπαϊκή έρευνα διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι σε υποβαθμισμένες αγροτικές περιοχές χρησιμοποιούν ξύλο όχι μόνο για θέρμανση, αλλά και για μαγείρεμα. Μη δημοσιευμένα στοιχεία από αυτό το έργο, που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ, έδειξαν ότι από 30 τυχαία επιλεγμένα νοικοκυριά στην αγροτική Κρήτη το 96,7% χρησιμοποίησαν βιομάζα για θέρμανση κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με το ξύλο να είναι το κύριο καύσιμο. Επίσης, 16,7% των νοικοκυριών ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν τζάκια για μαγείρεμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με το ξύλο να είναι το μόνο αναφερόμενο καύσιμο βιομάζας. Οι αρχές δημόσιας υγείας και συχνά τα μέσα ενημέρωσης έχουν προσπαθήσει να ευαισθητοποιήσουν σχετικά με τους κινδύνους της εξωτερικής και εσωτερικής ρύπανσης στην αναπνευστική υγεία, αλλά είχαν ελάχιστα αποτελέσματα. Η Μαρία, για παράδειγμα, μια ασθενής με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), γνωρίζει τους κινδύνους καψίματος ξύλου στην υγεία της και μπορεί επίσης να αισθανθεί τις αρνητικές επιπτώσεις, αλλά αγωνίζεται να βρει μια εναλλακτική λύση. Πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στην αναπνευστική υγεία της ή να πεθάνει από το κρύο. Πολλοί ασθενείς, όπως η Μαρία, δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά μια εναλλακτική λύση στην καύση ξύλου. Η συζήτηση του οικονομικού με τους ασθενείς είναι συχνά πολύ δύσκολη, επειδή οι ασθενείς μπορεί να γίνουν αμυντικοί, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τη σχέση μεταξύ του γιατρού και του ασθενή. Ακόμη, και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, κυρίως σε αγροτικές περιοχές, όπου η σχέση ασθενή-γιατρού είναι ισχυρή, τέτοιες ερωτήσεις σχετικά με την οικονομική κατάσταση του ασθενή συζητιούνται σπάνια, από φόβο αρνητικής επίδρασης στη σχέση. Έλληνες ασθενείς με ΧΑΠ ή άσθμα αντιμε-

ΕΡΕΥΝΑ

Κατά μέσο όρο, περισσότερα άτομα καπνίζουν στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες χώρες που βρίσκονται σε υψηλή θέση στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (VH-HDI), με αποτέλεσμα περισσότερους θανάτους κατά μέσο όρο

τωπίζουν σημαντικά προσωπικά έξοδα, σε συνδυασμό με το κόστος του συστήματος υγείας. Το συνολικό ετήσιο κόστος διαχείρισης ΧΑΠ και άσθματος (συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων και νοσηλείας) μπορεί να φθάσει τις 4.730 ευρώ και τις 2.281 ευρώ ανά ασθενή, αντίστοιχα. Μια νέα δημοσίευση –περιλαμβανομένων και δεδομένων από την Κρήτη– έδειξε ότι αν και ο χρόνος εργασίας γενικά δεν επηρεάστηκε σημαντικά από χρόνιες πνευμονικές παθήσεις, σε περιβάλλον χαμηλών πόρων, η παραγωγικότητα και η εξασθένηση της δραστηριότητας που σχετίζονται με την ασθένεια ήταν σημαντική. Η σοβαρότητα της δύσπνοιας, του καπνίσματος και της χρήσης στερεών καυσίμων είναι σημαντικοί τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για μείωση. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει υψηλά ποσοστά καρκίνου του πνεύμονα. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο αριθμός των νέων περιπτώσεων το 2018 ήταν 9.964, αντιπροσωπεύοντας το 14,8% όλων των περιπτώσεων καρκίνου. Η συμμόρφωση με μια μεσογειακή διατροφή είναι μία από τις θετικές πτυχές της υγείας που παρατηρείται ιδίως στις αγροτικές περιοχές και σχετίζεται αντιστρόφως με την ανάπτυξη της ΧΑΠ, τον κίνδυνο άσθματος και τον έλεγχο του άσθματος. Ο καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Ιωάννης Κυριόπουλος (Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Αθήνα) δήλωσε: «Η λιτότητα εξακολουθεί να ισχύει για τους χρήστες των υπηρεσιών υγείας. Αν και η ελληνική οικονομία αναμένεται να αυξηθεί κατά 2% σε σχέση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν για το επόμενο έτος, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών παραμένει στο επίπε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

δο που ήταν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας συνεισφέρουν περίπου στο 35% των συνολικών δαπανών για την υγεία. Το τρέχον σύστημα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης στην Ελλάδα είναι κατακερματισμένο και αναποτελεσματικό. Υπάρχει ένα σχέδιο για τη μεταρρύθμισή του. Ωστόσο, υπάρχει μια ισχυρή προτίμηση του ασθενούς για συνταγές από γιατρούς δευτεροβάθμιας περίθαλψης, δηλαδή ειδικοί, σε αντίθεση με τους γενικούς επαγγελματίες» προσθέτει. Ορισμένες θεραπείες είναι όντως περιορισμένες όσον αφορά τη συνταγογράφηση και απαιτούνται ευρύτερες προοπτικές κατά την ανάπτυξη οδηγιών συνταγογράφησης. Πράγματι, ο περιορισμός της συνταγογράφησης είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη διαχείριση των αναπνευστικών ασθενειών στην Ελλάδα. Όπως σημείωσε μια έκθεση του ΠΟΥ, το 2019, η Ελλάδα δημιούργησε σχεδόν 120 νέες μονάδες πρωτοβάθμιας υγείας με βάση την κοινότητα, οι οποίες είναι δωρεάν στο σημείο πρόσβασης. Αυτές οι λεγόμενες Τοπικές Ομάδες Υγείας ή TOMY, είναι βασικά στοιχεία του νέου πρωτογενούς συστήματος υγειονομικής περίθαλψης στην Ελλάδα, «το πρώτο σημείο επαφής και ο κύριος συντονιστής της φροντίδας των ανθρώπων στην περιοχή». Ωστόσο, η δυνατότητα της θεραπείας και της συνταγογράφησης δεν έχει μεταφερθεί στην πρωτοβάθμια φροντίδα και περιορίζεται συχνά στους πνευμονολόγους. Το εθνικό σύστημα συνταγογράφησης έχει πολλούς περιορισμούς: οι γιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης δεν κλήθηκαν να συμμετάσχουν στη συζήτηση σχετικά

με τις κατευθυντήριες γραμμές για την αναπνευστική νόσο και η συνταγογράφηση βασίζεται μόνο σε απόψεις δευτεροβάθμιας περίθαλψης. Επομένως, η συνταγογράφηση διπλής και τριπλής θεραπείας περιορίζεται στους πνευμονολόγους. Η γεωγραφία της Ελλάδας περιλαμβάνει πολλές αγροτικές, απομακρυσμένες περιοχές, περιλαμβανομένων και 117 κατοικημένων νησιών με περίπου 1,7 εκατ. μόνιμους κατοίκους. Οι περισσότεροι πνευμονολόγοι συγκεντρώνονται σε πόλεις, αφήνοντας τους γιατρούς να είναι οι κύριοι πάροχοι φροντίδας σε αυτές τις αγροτικές περιοχές, προσθέτοντας εμπόδια στη φροντίδα των κατοίκων. Επομένως, η διάγνωση και η διαχείριση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι ζωτικής σημασίας. Ωστόσο, η σπιρομέτρηση δεν έχει ακόμη καθιερωθεί στην πρωτοβάθμια φροντίδα κι αυτό, πιθανότατα, έχει ως αποτέλεσμα χαμένες διαγνώσεις αναπνευστικών ασθενειών. Οι πνευμονολόγοι –ειδικά εκείνοι που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα– αμφισβητούν την ικανότητα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, τονίζοντας ότι η σπιρομέτρηση μπορεί να γίνει μόνο από πνευμονολόγους. Επιθυμούν να διατηρήσουν τη διάγνωση και τη διαχείριση των αναπνευστικών ασθενειών αποκλειστικά στην ειδικότητα της πνευμονολογίας, η οποία συχνά παρέχεται ιδιωτικά και θα αφήσει τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών σε μειονεκτική θέση. Ο Ευάγγελος Φραγκούλης, πρώην αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Γενικών Ιατρών, δήλωσε ότι «οι πνευμονολόγοι αμφισβητούν την ικανότητα των γενικών ιατρών να εκτελούν σπιρομέτρηση και να χειρίζονται αναπνευστικές ασθένειες γενικά, υπονομεύοντας την επικοινωνία, τον συντονισμό της φροντίδας και την ενσωμάτωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας με την εξειδικευμένη φροντίδα». Προσθέτει δε ότι ο Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας επέβαλε πρόστιμο σε αρκετούς γιατρούς για συνταγογράφηση εισπνεόμενων φαρμάκων για ΧΑΠ και άσθμα, υποστηρίζοντας ότι η φροντίδα για αναπνευστικές ασθένειες είναι εκτός του πεδίου της ειδικότητας. «Επιπλέον, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων απαγόρευσε στους γενικούς-οικογενειακούς να συνταγογραφούν σταθερούς συνδυασμούς διπλής ή τριπλής θεραπείας μουσκαρινικών ανταγωνιστών μακράς δράσης, β-αγωνιστών μακράς δράσης και εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών. Η αυτοθεραπεία, η χορήγηση αντιβιοτικών από φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή, η υπερβολική συνταγογράφηση από γιατρούς

και η πίεση του ασθενή στους γιατρούς να του συνταγογραφήσουν αντιβιοτικά, όλα έχουν οδηγήσει σε αντιμικροβιακή αντοχή στην Ελλάδα, με υψηλή αντιμικροβιακή κατανάλωση 32,4 καθορισμένων ημερήσιων δόσεων ανά 1.000 κατοίκους ημερησίως. Επιπλέον, οι ασθενείς στις αγροτικές περιοχές ανταλλάσσουν ένα μεγάλο ποσοστό φαρμάκων (95%) με φίλους και συγγενείς, με τα αντιβιοτικά να αντιπροσωπεύουν το 17%. Καθώς τα περισσότερα αντιβιοτικά παρέχονται χωρίς ιατρική συνταγή, η παρακολούθηση της κατανάλωσης είναι δύσκολη. Οι γιατροί πρωτοβάθμιας περίθαλψης πρέπει συχνά να εργάζονται μόνοι τους σε εγκαταστάσεις πρωτοβάθμιας περίθαλψης, χωρίς βοήθεια από άλλους συναφών ειδικοτήτων επαγγελματίες υγείας. Επομένως, καθήκοντα που θα μπορούσαν να ανατεθούν σε άλλους επαγγελματίες του τομέα της υγείας –π.χ. νοσηλευτές που κάνουν εμβολιασμούς– αφήνονται μόνο στον γιατρό. Ο αριθμός των νοσηλευτών στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, είναι ο χαμηλότερος στην Ευρώπη (3,3 ανά 1.000 άτομα πληθυσμό), με τους περισσότερους να εργάζονται σε νοσοκομεία ή στον ιδιωτικό τομέα. Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα είναι η μετανάστευση ειδικευμένων γιατρών σε άλλες χώρες. Από την 1η Ιανουαρίου 2019 έως τις 16 Δεκεμβρίου 2019, ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών εξέδωσε 1.097 πιστοποιητικά σε γιατρούς που έχουν προγραμματίσει να πάνε στο εξωτερικό: 348 πήγαν στο εξωτερικό για επαγγελματική κατάρτιση και 749 ειδικοί μετανάστευσαν για να εργαστούν στο εξωτερικό. Ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων γιατρών που μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια των ετών της οικονομικής κρίσης ξεπέρασε τις 18.000, ωστόσο η ζήτηση στην Ελλάδα αυξάνεται. Αυτή η λεγόμενη «διαρροή εγκεφάλων» έχει τεράστιες συνέπειες για τη φροντίδα ασθενών με αναπνευστικές ασθένειες και έχει οικονομικές επιπτώσεις. Κάθε φοιτητής Ιατρικής κοστίζει στο ελληνικό κράτος περισσότερα από 85.000 ευρώ. Χωρίς επαρκή χρηματοδότηση, επαρκές προσωπικό και αλλαγή στην πολιτική συνταγογράφησης, η αναπνευστική φροντίδα στην Ελλάδα θα συνεχίσει να μην παρέχει την καλύτερη δυνατή φροντίδα στους ασθενείς. Η μόνη ελπίδα φαίνεται ότι είναι η ενδυνάμωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας.•••

Η ρύπανση σε εσωτερικούς χώρους είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την αναπνευστική υγεία στην Ελλάδα

Το συνολικό ετήσιο κόστος διαχείρισης ΧΑΠ και άσθματος (συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων και νοσηλείας) μπορεί να φθάσει τις 4.730 ευρώ και τις 2.281 ευρώ ανά ασθενή, αντίστοιχα

(*) https://doi.org/10.1016/S2213-2600(20)30276-9 Πηγή: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32649924/

ΕΡΕΥΝΑ

Τι δείχνει έρευνα των EIT Health και McKinsey

Η τεχνητή νοημοσύνη στην Υγεία Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε επαγγελματίες υγείας και οργανισμούς

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποστηρίξει την ταχύτερη παροχή περίθαλψης, επιταχύνοντας τον χρόνο διάγνωσης

αγδαία είσοδο στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης κάνει η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης, γεγονός που αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη προσέλκυσης και εκπαίδευσης επαγγελματιών με γνώσεις επεξεργασίας δεδομένων στην Υγεία. Τα παραπάνω αναδεικνύει έρευνα με τίτλο “Transforming healthcare with AI: The impact on the workforce and organisations”, που πραγματοποίησαν το EIT Health και η McKinsey. Το EIT Health ιδρύθηκε το 2015 ως «κοινότητα γνώσης και καινοτομίας» του European Institute of Innovation and Technology (EIT) που υποστηρίζεται από την ΕΕ. Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον τρόπο παροχής της ιατρικής φροντίδας:  Μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των αποτελεσμάτων της φροντίδας, της εμπει-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

ρίας των ασθενών και της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Μ πορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα της παροχής φροντίδας και να επιτρέψει στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να παρέχουν περισσότερη και καλύτερη φροντίδα σε περισσότερα άτομα. Μ πορεί να συμβάλει στη βελτίωση της εμπειρίας των επαγγελματιών της υγειονομικής περίθαλψης, επιτρέποντάς τους να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην άμεση φροντίδα των ασθενών και να μειώνουν την εξάντληση.  Τέλος, μπορεί να υποστηρίξει την ταχύτερη παροχή περίθαλψης, κυρίως επιταχύνοντας τον χρόνο διάγνωσης, και βοηθά τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να δώσουν έμφαση στην πρόληψη, διαθέτοντας πόρους όπου μπορούν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο.

Οι συνέπειες της εισαγωγής και της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης στην υγειονομική περίθαλψη έχουν συζητηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Οι πλήρεις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης εξακολουθούν να συζητούνται, αλλά έχουν τεθεί σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπό της σε επαγγελματίες υγείας, ενώ συζητούνται επίσης θέματα σχετικά με την ηθική και τη χρήση προσωπικών δεδομένων. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις στην υγειονομική περίθαλψη σε AI αυξάνονται, δημιουργούν ή επιτείνουν τις ανισότητες στην υιοθέτηση της καινοτομίας στην υγειονομική περίθαλψη και εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο που τα συστήματα υγείας, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς και οι μεμονωμένοι επαγγελματίες υγείας μπορούν ή πρέπει να διαδραματίσουν ώστε οι πολίτες να αποκομίσουν πλήρως τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης. Η έρευνα λοιπόν του EIT Health και της McKinsey βασίζεται στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και έχει στόχο να αναδείξει τις δυνατότητες της AI στην υγειονομική περίθαλψη, αλλά και τον αντίκτυπο σε οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης και συστήματα υγείας, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ευρώπη και στα κράτη μέλη της ΕΕ. Η έρευνα έλαβε υπόψη της το ερευνητικό πρόγραμμα McKinsey Global Institute (MGI) για το μέλλον της εργασίας με νέες αναλύσεις σχετικά με το μέλλον της εργασίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης με επίκεντρο την Ευρώπη. Αυτό συμπληρώνεται από 62 συνεντεύξεις δημόσιων και ιδιωτικών φορέων λήψης αποφάσεων και ηγετών σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Ασία, και μια εις βάθος δημοσκόπηση 175 επαγγελματιών στον τομέα της υγείας, επενδυτών υγείας και άλλων στελεχών, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Δεκεμβρίου 2019 και Ιανουαρίου 2020. Η έρευνα εκπονήθηκε από ομάδα ειδικών, με επικεφαλής τον Jorge Fernandez Garcia, διευθυντή Καινοτομίας του EIT Health, τη δρα Angela Spatharou από το τμήμα Healthcare Systems and Services της McKinsey & Company και τον Jonathan Jenkins, ανώτερο διευθυντή της McKinsey & Company.

περίθαλψης, από την καθημερινή επιχειρησιακή βελτίωση σε οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης έως τη διαχείριση της υγείας του πληθυσμού και τον κόσμο της καινοτομίας στην υγειονομική περίθαλψη. Είναι προφανώς ένας ευρύς ορισμός, που καλύπτει τον Νευρο-Γλωσσικό Προγραμματισμό (NLP), την ανάλυση εικόνων και την προγνωστική ανάλυση που βασίζεται στη μηχανική μάθηση. Απεικονίζει ένα φάσμα λύσεων AI όπου η κωδικοποίηση κλινικών οδηγιών ή υπαρχόντων κλινικών πρωτοκόλλων μέσω ενός συστήματος που βασίζεται σε κανόνες παρέχει συχνά ένα σημείο εκκίνησης, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να εξελιχθεί από μοντέλα που μαθαίνουν από δεδομένα.

Η τεχνητή νοημοσύνη στην Υγεία σήμερα Τι εννοούμε με τον όρο «τεχνητή νοημοσύνη στην υγειονομική περίθαλψη»; Στην έρευνα συμπεριλαμβάνονται εφαρμογές που επηρεάζουν την παροχή φροντίδας και βελτιώνουν την παροχή υγειονομικής

ΕΡΕΥΝΑ

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι πλέον στην κορυφή του ενδιαφέροντος για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων περί υγειονομικής περίθαλψης, τις κυβερνήσεις, τους επενδυτές και τους καινοτόμους και την ίδια την ΕΕ. Ένας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων έχουν εναποθέσει τις προσδοκίες τους για την τεχνητή νοημοσύνη στην υγειονομική περίθαλψη, σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Φινλανδία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ισραήλ, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες, και πολλές επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα που σχετίζεται με την τεχνητή νοημοσύνη.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Ο ιδιωτικός τομέας συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, με τη χρηματοδότηση επιχειρηματικών κεφαλαίων (VC) για τις κορυφαίες 50 εταιρείες στον τομέα της AI που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, φτάνοντας τα 8,5 δισ. δολ., και μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, νεοσύστατες εταιρείες, εταιρείες φαρμακευτικών και ιατρικών συσκευών και ασφαλιστές υγείας, όλες με το νεοσύστατο οικοσύστημα υγειονομικής περίθαλψης AI. Γεωγραφικά, η δυναμική της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης αλλάζει. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να κυριαρχούν στη λίστα των εταιρειών με την υψηλότερη χρηματοδότηση VC στην υγειονομική περίθαλψη AI μέχρι σήμερα και έχουν τις πιο ολοκληρωμένες μελέτες και δοκιμές υγειονομικής περίθαλψης που σχετίζονται με την AI. Όμως, η ταχύτερη ανάπτυξη αναδύεται στην Ασία, ειδικά στην Κίνα, όπου οι κορυφαίοι εγχώριοι όμιλοι διαφόρων δραστηριοτήτων και οι τεχνολογικοί «παίκτες» προσφέρουν ήδη χρήσιμες εφαρμογές στους καταναλωτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ping An Good Doctor, η κορυφαία διαδικτυακή πλατφόρμα διαχείρισης υγείας, που ήδη αριθμεί περισσότερους από 300 εκατομμύρια χρήστες. Η Ευρώπη, στο μεταξύ, επωφελείται από τα τεράστια αποθέματα δεδομένων υγείας που συλλέγονται στα εθνικά συστήματα υγείας και έχει σημαντικά πλεονεκτήματα όσον αφορά τον αριθμό των ερευνών, των επιστημόνων και των πανευρωπαϊκών συνεργασιών. Ωστόσο, ταυτόχρονα, πολύτιμα σύνολα δεδομένων δεν συνδέονται και υπάρχουν κρίσιμα ζητήματα διακυβέρνησης, πρόσβασης και ασφάλειας που πρέπει να αποσαφηνιστούν, καθυστερώντας την περαιτέρω υιοθέτηση της ΑΙ. Οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη στην ΑΙ είναι ισχυρές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά είναι κατακερματισμένες σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Συνολικά, υπάρχει μια σημαντική ευκαιρία για τα συστήματα υγείας της ΕΕ, αλλά το πλήρες δυναμικό της AI πρέπει να διερευνηθεί και ο αντίκτυπος στην Υγεία παραμένει περιορισμένος. Ένα εκπληκτικό 44% των επαγγελματιών στον τομέα της υγείας που συμμετείχαν στην έρευνα –και αυτοί ήταν επαγγελματίες που επιλέχθηκαν με βάση την εμπλοκή τους με την καινοτομία στην υγειονομική περίθαλψη– δεν είχαν εμπλακεί ποτέ στην ανάπτυξη ή την εφαρμογή μιας λύσης AI στον οργανισμό τους.

Οι αλλαγές στα επαγγέλματα υγείας Το McKinsey Global Institute έχει μελετήσει το πώς η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη είναι πιθανό να επηρεάσουν το μέλλον της εργασίας. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο αυτοματισμός θα επηρεάσει τις περισσότερες θέσεις εργασίας σε διάφορους τομείς, αλλά ο βαθμός ποικίλλει σημαντικά και η υγειονομική περίθαλψη είναι ένας από τους τομείς με το χαμηλότερο συνολικό δυναμικό αυτοματοποίησης –μόνο το 35% του χρόνου που αφιερώνεται είναι δυνητικά αυτοματοποιημένο και αυτό ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο επαγγέλματος. Η ανάλυση εκτιμά ότι το 15% των τωρινών ωρών εργασίας στην υγειονομική περίθαλψη αναμένεται να αυτοματοποιηθεί. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει το μερίδιο των ωρών που θα μπορούσε να απελευθερωθεί με αυτοματοποίηση έως το 2030 για ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων υγείας σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές χώρες.

μά ότι η συνολική ζήτηση για τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας αυξάνεται: 18,2 εκατ. σε ολόκληρη την Ευρώπη έως το 2030. Ακόμη, δηλώνει ότι η τρέχουσα προσφορά 8,6 εκατ. νοσηλευτών, μαιών και βοηθών υγειονομικής περίθαλψης σε ολόκληρη την Ευρώπη δεν θα καλύψει την τρέχουσα ή προβλεπόμενη μελλοντική ανάγκη. Η ανάλυση του MGI της ζήτησης για συγκεκριμένους τύπους δραστηριοτήτων υγειονομικής περίθαλψης υποδηλώνει ότι θα αυξηθεί σημαντικά η ανάγκη για συγκεκριμένους επαγγελματίες. Υπογραμμίζει ότι ο αυτοματισμός θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να ανακουφίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην υγειονομική περίθαλψη, καθώς η ζήτηση για επαγγέλματα πρόκειται να αυξηθεί. Για παράδειγμα, αναμένεται αύξηση 39% σε όλα τα νοσηλευτικά επαγγέλματα έως το 2030, επιτρέποντας ακόμη και το

Πώς θα επηρεάσουν ο αυτοματισμός και η τεχνητή νοημοσύνη τον αριθμό των θέσεων εργασίας στην υγειονομική περίθαλψη; Η πραγματικότητα είναι ότι ο ευρωπαϊκός τομέας υγειονομικής περίθαλψης αντιμετωπίζει ένα σημαντικό κενό εργατικού δυναμικού, που αναμένεται μόνο να διευρυνθεί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτι-

γεγονός ότι περίπου 10% των νοσηλευτικών δραστηριοτήτων θα μπορούσαν να απελευθερωθούν με αυτοματοποίηση. Ο αντίκτυπος στο εργατικό δυναμικό θα είναι πολύ μεγαλύτερος από τις θέσεις εργασίας που χάνονται ή αποκτώνται –η ίδια η εργασία θα αλλάξει. Στο επίκεντρο κάθε αλλαγής είναι η ευκαιρία να βελτιωθεί η φροντίδα των ασθενών. Η τεχνητή

Η ανάλυση εκτιμά ότι το 15% των τωρινών ωρών εργασίας στην υγειονομική περίθαλψη αναμένεται να αυτοματοποιηθεί

ΕΡΕΥΝΑ

Το μεγαλύτερο άλμα θα είναι η ενσωμάτωση ψηφιακών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων τεχνητής νοημοσύνης σε οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης

νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει στην κατάργηση ή την ελαχιστοποίηση του χρόνου που δαπανάται για ρουτίνα, διοικητικά καθήκοντα, τα οποία μπορεί να φτάσουν μέχρι και στο 70% του χρόνου ενός επαγγελματία υγείας. Ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στις συνεντεύξεις ήταν ότι αυτός ο τύπος του ρόλου της τεχνητής νοημοσύνης δεν θα ήταν απλώς αμφιλεγόμενος, αλλά θα βρισκόταν στην κορυφή της λίστας επιθυμιών των περισσότερων ανθρώπων και θα επιταχύνει την υιοθέτησή της. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προχωρήσει περισσότερο. Μπορεί να αυξήσει μια σειρά κλινικών δραστηριοτήτων και να βοηθήσει τους επαγγελματίες υγείας να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερα αποτελέσματα των ασθενών και σε υψηλότερη ποιότητα φροντίδας. Μπορεί να βελτιώσει την ταχύτητα και την ακρίβεια στη χρήση των διαγνωστικών, να δώσει στους επαγγελματίες ταχύτερη και ευκολότερη πρόσβαση σε περισσότερες γνώσεις και να επιτρέψει την απομακρυσμένη παρακολούθηση και την ενδυνάμωση του ασθενή μέσω της αυτοφροντίδας. Όλα αυτά απαιτούν την εισαγωγή νέων δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων στον τομέα και θα αλλάξουν την εκπαίδευση στον τομέα της υγείας, μετατοπίζοντάς την από την απομνημόνευση γεγονότων στην καινοτομία, την επιχειρηματικότητα, τη συνεχή μάθηση και τη διεπιστημονική εργασία. Το μεγαλύτερο άλμα από όλα θα είναι η ανάγκη ενσωμάτωσης ψηφιακών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων τεχνητής νοημοσύνης σε οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης, όχι μόνο για τους γιατρούς ώστε να αλλάξουν τη φύση των διαβουλεύσεων, αλλά και για όλο το προσωπικό της πρώ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

της γραμμής ώστε να ενσωματώσει την AI στη ροή εργασίας του. Πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή στην οργανωτική κουλτούρα και τις ικανότητες και θα απαιτήσει παράλληλη δράση από επαγγελματίες, οργανισμούς και συστήματα που πρέπει πλέον να συνεργάζονται μεταξύ τους. Το τελικό αποτέλεσμα στο εργατικό δυναμικό θα είναι η εισαγωγή νέων επαγγελματιών. Πολλαπλοί ρόλοι θα προκύψουν στη διασταύρωση της ιατρικής και της επιστήμης των δεδομένων. Οι σχεδιαστές που ειδικεύονται στις αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-μηχανής για τη λήψη κλινικών αποφάσεων θα βοηθήσουν στη δημιουργία νέων ροών εργασίας που ενσωματώνουν την AI. Οι αρχιτέκτονες δεδομένων θα είναι κρίσιμοι στον καθορισμό του τρόπου καταγραφής, αποθήκευσης και δομής κλινικών δεδομένων, έτσι ώστε οι αλγόριθμοι να μπορούν να παρέχουν πληροφορίες. Σε άλλους τομείς πλούσιους σε δεδομένα, όπως η γονιδιωματική, οι νέοι επαγγελματίες θα συμπεριλαμβάνουν «υβριδικούς» ρόλους, όπως οι κλινικοί βιοπληροφορικοί, οι ειδικοί στη γονιδιωματική ιατρική και οι γονιδιωματικοί σύμβουλοι. Τα ιδρύματα θα πρέπει να αναπτύξουν ομάδες με εξειδίκευση στη συνεργασία, την προμήθεια και την εφαρμογή προϊόντων AI που έχουν αναπτυχθεί από άλλα ιδρύματα. Η ενορχήστρωση της εισαγωγής νέων εξειδικεύσεων που προέρχονται από την επιστήμη δεδομένων και τη μηχανική κατά την παροχή υγειονομικής περίθαλψης θα γίνει από μόνη της μια κρίσιμη ικανότητα. Θα υπάρχει επείγουσα ανάγκη τα συστήματα υγείας να προσελκύσουν και να διατηρήσουν νέους επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι θα πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με νέα ταλέντα και δεξιότητες που αφορούν την αξιοποίηση των δεδομένων υγείας.

Η στρατηγική της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη Στις 10 Απριλίου 2018 (Ψηφιακή Ημέρα 2018), οι χώρες της ΕΕ υπέγραψαν την “Declaration of Cooperation on AI”, με στόχο τη δημιουργία ενός πλαισίου μέσω του οποίου τα κράτη μέλη να μπορούν να συνεργαστούν σε τομείς που κυμαίνονται από τον αντίκτυπο της AI στην αγορά εργασίας, τη βιωσιμότητα και την αξιοπιστία έως την ηθική και τη χρηματοδότηση. Μετά την έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να προτείνει μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για την τεχνητή νοημοσύνη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) δημοσίευσε την ανακοίνωσή της για την τεχνητή νοημοσύνη (Communication on AI), καθορίζοντας τη στρατηγική της προσέγγιση για την τεχνητή νοημοσύνη. Αποσκοπεί στην ενίσχυση της τεχνολογικής και βιομηχανικής ικανότητας της ΕΕ και της υιοθέτησης της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να προετοιμάσει την Ευρώπη για τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που συνδέονται με αυτήν και να διασφαλίσει ένα κατάλληλο ηθικό και νομικό πλαίσιο. Ένα δεύτερο στρατηγικό έγγραφο, Coordinated Plan on AI (Δεκέμβριος 2018), σκιαγραφεί την ευρωπαϊκή προσέγγιση για την τεχνητή νοημοσύνη και τους τομείς εφαρμογής που θα υποστηρίζονται από κράτη μέλη. Η ΕΕ ίδρυσε επίσης δύο ομάδες εργασίας:  τ ην European AI Alliance, που δημιουργήθηκε γύρω από μια διαφορετική διαδικτυακή πλατφόρμα πολλών ενδιαφερομένων και ανοιχτή σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, καθώς και  την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων HighLevel Expert Group on AI (AI HLEG), η οποία συμβουλεύει την ΕΕ σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις και ευκαιρίες που προκύπτουν από την AI.

καινοτομία στην ανάλυση δεδομένων στην υγειονομική περίθαλψη, η ανακοίνωση σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας και της περίθαλψης στην ψηφιακή ενιαία αγορά (Απρίλιος 2018) εξετάζει πώς θα μπορούσε η ουσιαστική χρήση της ψηφιακής καινοτομίας να προωθήσει την υγεία, να αποτρέψει και να ελέγξει τις ασθένειες, να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ανεκπλήρωτων αναγκών των ασθενών και να διευκολύνει τους πολίτες να έχουν ίση πρόσβαση σε περίθαλψη υψηλής ποιότητας. Αυτή η ανακοίνωση είναι η βάση για τη χρηματοδότηση της εργασίας στον τομέα δεδομένων για την υγεία στο πλαίσιο του Προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη (20212027). Το Πρόγραμμα Ψηφιακής Ευρώπης είναι ένα πρόγραμμα καινοτομίας και ανάπτυξης της ΕΕ που επικεντρώνεται σε πέντε τομείς: AI, ψηφιακές δεξιότητες, ψηφιακή αφομοίωση, κυβερνοασφάλεια & εμπιστοσύνη και υπερυπολογιστική. Τέλος, όσον αφορά την εκπαίδευση, η Επιτροπή ενέκρινε ένα σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση-Digital Education Action Plan (Ιανουάριος 2018), που περιλαμβάνει 11 δράσεις για την υποστήριξη της χρήσης τεχνολογίας και την ανάπτυξη ψηφιακών ικανοτήτων στην εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, η Δράση 10 (για την τεχνητή νοημοσύνη και τα αναλυτικά στοιχεία) καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή θα δοκιμάσει έργα ανάλυσης δεδομένων για να προβλέψει τις διαδρομές μάθησης και τις απαιτήσεις κατάρτισης για μελλοντικά προφίλ ικανοτήτων.•••

Με τη στρατηγική της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποσκοπεί στην ενίσχυση της τεχνολογικής και βιομηχανικής ικανότητας της ΕΕ

Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων ενεργεί ως ηγετική ομάδα στην Ευρωπαϊκή AI Alliance, δημοσιεύοντας τα σχέδια προτάσεών της για τη Συμμαχία στην πλατφόρμα για διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Το όραμα της ΕΕ ως ηγέτης στην «ηθική τεχνητή νοημοσύνη» αντικατοπτρίζεται επίσης στο σχέδιο οδηγιών AI HLEG’s Draft Ethics Guidelines for Trustworthy AI (Δεκέμβριος 2018). Όσον αφορά τη δημιουργία ενός ευρύτερου περιβάλλοντος που θα επιτρέπει την

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

11th Pharma & Health Conference

Δίκτυο δομών για την ΠΦΥΑνασυγκρότηση τώρα Επιτροπή ειδικών θα οριστεί το φθινόπωρο

ομοθετική ρύθμιση για τη συγκρότηση επιτροπής ειδικών που θα αφορά την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ετοιμάζει το Υπουργείο Υγείας και θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο, όπως ανακοινώθηκε στο 11th Pharma & Health Conference. Εν αναμονή του δεύτερου κύματος της πανδημίας Covid-19, στόχος έχει τεθεί η αναδιοργάνωση του ΕΣΥ. Ο κυβερνητικός σχεδιασμός προσβλέπει στη δημιουργία ενός δικτύου που θα αξιοποιεί όλες τις υπάρχουσες δομές. Οι εκπρόσωποι των κομμάτων της αντιπολίτευσης που συμμετείχαν στο συνέδριο ζήτησαν, πέραν της χρηματοδότησης, την ανάπτυξη δομών και τη διοικητική αναδιοργάνωση της ΠΦΥ. Η όποια μεταρρυθμιστική προσπάθεια θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις σύγχρονες ανάγκες για μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση, μέσα από μια ολιστική προσέγγιση και όχι με σπασμωδικές κινήσεις, για την αναβάθμιση της Υγείας στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ομιλητές. Χαρακτηριστικά, επισημάνθηκε ότι η ΠΦΥ, μέχρι τώρα, περιλαμβάνει τα απομεινάρια των προηγούμενων «ημιτελών» με-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

ταρρυθμιστικών προσπαθειών, καθώς δεν έχουν αξιοποιηθεί οι οικογενειακοί γιατροί, ενώ δεν λαμβάνεται υπόψη η γνώμη-αξιολόγηση των χρηστών. Μάλιστα, κατά το τρίτο Στρογγυλό Τραπέζι, με θέμα «Ανάπτυξη Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας», του συνεδρίου 11th Pharma and Health Conference αναδείχθηκαν πτυχές όπως είναι τα κενά οργάνωσης και χρηματοδότησης που πρέπει να καλυφθούν κατά το εγχείρημα ανασυγκρότησης του ΕΣΥ, αφού η ΠΦΥ βρίσκεται «σε διαρκή εκκρεμότητα της πολιτικής υγείας στη χώρα». Στην κατεύθυνση ενός σταθερού επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος για τον κλάδο του φαρμάκου, η κυβέρνηση προχωρά στη σύναψη ενός μνημονίου με τις φαρμακοβιομηχανίες, προκειμένου να παρέχει τη δυνατότητα προγραμματισμού στον φαρμακευτικό κλάδο. Επίσης, ο ψηφιακός μετασχηματισμός στον χώρο της υγείας αναμένεται να προσφέρει άλλη μία οδό ανάπτυξης του συστήματος υγείας και να συμβάλει στη σύνδεση αποσπασματικών υπηρεσιών και λειτουργικών ζητημάτων μεταξύ των βαθμίδων υγείας.

Ενίσχυση της ΠΦΥ Στην απόπειρα θωράκισης της ΠΦΥ έδωσε έμφαση ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, εστιάζοντας στην ΠΦΥ, κάνοντας λόγο για μια προσπάθεια συγκρότησης ενός δικτύου που θα αξιοποιεί τις υπάρχουσες δομές υγείας και τους ιδιώτες γιατρούς. Συγκεκριμένα, θα ενσωματωθούν δομές (ΠΕΔΙ, ΤΟΜΥ, δημοτικά ιατρεία κ.ά.) και κατόπιν της ομοιογενοποίησής τους θα ενισχυθούν με ψηφιακές λειτουργίες. Στο πνεύμα αυτό, προτεραιότητα θα δοθεί στο δικαίωμα των πολιτών να επιλέγουν τον γιατρό στον οποίο θα απευθυνθούν. Το σχέδιο για την ΠΦΥ αναμένεται να ανακοινωθεί μέσα στο φθινόπωρο. Ο πρώην υπουργός Υγείας και τομεάρχης Υγείας της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, ιατρός Ανδρέας Ξανθός, σχετικά με την αναδιοργάνωση του ΕΣΥ επεσήμανε το κενό της νοσηλείας κατ’ οίκον για τους χρόνια νοσούντες, το οποίο ανέκυψε κατά την περίοδο της έξαρσης της πανδημίας στην Ελλάδα. Αναφορικά με τις ΤΟΜΥ, ο κ. Ξανθός ζήτησε την ανάπτυξη νέων δομών και υποστήριξε ότι μέχρι τώρα ο χώρος της ΠΦΥ είχε αφεθεί από παλαιότερες πολιτικές ηγεσίες στην ιδιωτική υγεία. Ο ίδιος πρόσθεσε την αναγκαιότητα δημιουργίας διεπιστημονικής ομάδας γιατρών στην ΠΦΥ. Από την πλευρά του, ο ορθοπαιδικός χειρουργός, πρ. Βουλευτής Λάρισας, υπεύθυνος του τομέα υγείας του ΚΙΝΑΛ, Κωνσταντίνος Μπαργιώτας, τόνισε ότι οι ιδιώτες γιατροί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60-70% των υπηρεσιών υγείας στην ΠΦΥ, ενώ συμφώνησε στην αξιοποίηση όλων των δομών. Ο τομεάρχης πρόταξε την ανάγκη ανασυγκρότησης του «χάους υπηρεσιών» με μια κεντρική διοίκηση και μέσω μιας πλατφόρμας που θα εποπτεύει τις υπηρεσίες σε πραγματικό χρόνο. Ο κ. Μπαργιώτας υπογράμμισε στα λεγόμενά του τη σημασία της αξιοποίησης των «εργαλείων» της νέας εποχής για να μην πραγματοποιηθεί μία ακόμη ημιτελής μεταρρύθμιση στο ΕΣΥ. Σε ό,τι αφορά στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τον ΟΔΙΠΥ, ο κ. Μπαργιώτας το χαρακτήρισε αφηρημένο νομοθέτημα, ενώ και ο κ. Ξανθός έκανε λόγο για ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που χρήζει πολλών δεικτών αξιολόγησης και πρότεινε

να αξιοποιηθούν εργαλεία χρηματοδότησης, όπως το πρώην «ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ»νυν «ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ».

Κ. Κουτσογιάννη: Ανάγκη για αλλαγές Η άνοδος των αριθμών σχετικά με τον επιπολασμό λοιμώξεων και παθήσεων, η γήρανση του πληθυσμού, οι ανισότητες στην υγεία, η συρρίκνωση των διαθέσιμων πόρων κ.ά. δημιουργούν πίεση στο σύστημα υγείας, σύμφωνα με την πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας «ΡευΜΑζην» και πρόεδρο της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος, Κατερίνα Κουτσογιάννη. Ήδη το 20% του πληθυσμού δηλώνει ότι έχει ανικανοποίητες ανάγκες, το 10%

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

αντιμετωπίζει ετησίως καταστροφικές δαπάνες υγείας και περισσότερο του 7% του εισοδήματος των νοικοκυριών είναι πιθανό να δαπανάται σε ιδιωτικές και άτυπες πληρωμές. Κύριο αίτημα των ασθενών στην Ελλάδα αποτελεί η αναβάθμιση της ΠΦΥ, που θα διασφαλίσει την εύκολη και άμεση πρόσβαση του ασθενή, καθώς και η ελεύθερη επιλογή γιατρού.

Τα τρωτά στην ΠΦΥ Στο πλαίσιο της συζήτησης του δεύτερου Στρογγυλού Τραπεζιού για την «Αναδιοργάνωση του Συστήματος Υγείας», ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας Γιάννης Κυριόπουλος, αναφερόμενος στις προτάσεις που έφεραν οι ομιλητές του πρώτου Στρογγυλού Τραπεζιού, επεσήμανε ότι οι ΤΟΜΥ δεν έτυχαν της αποδοχής των πολιτών, ενώ υποστήριξε ότι δεν είναι δυνατόν να αυξηθούν οι δαπάνες κατά 4 δισ. ευρώ, γιατί δεν μπορεί το σύστημα υγείας να απορροφήσει μέσα σε διάστημα 2-3 χρόνων. Ο καθηγητής θεώρησε ότι το σχέδιο δικτύου στην ΠΦΥ είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ο καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

στημίου Αθηνών Γιάννης Τούντας ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να υιοθετήσει ένα συνολικό σχέδιο και να μην προχωρά σε μεμονωμένα νομοσχέδια, για να πετύχει μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση. Η προσπάθεια θα πρέπει να απαντά στις σύγχρονες ανάγκες και όχι σε ξεπερασμένες προσεγγίσεις του ΕΣΥ, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1980. Όπως σημείωσε ο καθηγητής, το ΕΣΥ δεν θα πρέπει να διοικείται από το υπουργείο, αλλά από ένα νέο κέντρο σχεδιασμού που θα συλλέγει πληροφορίες και θα τις αξιολογεί για να τις αναπροσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής μας, εκφράζοντας την επιφύλαξή του και για το σχέδιο Δοξιάδη. Ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, Αθανάσιος Εξαδάχτυλος, στηλίτευσε το γεγονός ότι δεν έχουμε ΠΦΥ στη χώρα μας, αλλά «απομεινάρια» προηγούμενων συστημάτων. Μάλιστα, ο ίδιος υποστήριξε πως είναι απαραίτητη η συγκρότησή της για την αντιμετώπιση του δεύτερου κύματος της πανδημίας και για την εξοικονόμηση πόρων που σπαταλιούνται στη δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας. Σε ό,τι αφορά τη δημιουργία δικτύου, ο πρόεδρος του ΠΙΣ κρίνει ότι δεν είναι ικανοποιητική λύση, καθώς η Ελλάδα έχει την ιδιαιτερότητα να διαθέτει πολλούς ειδικευμένους γιατρούς και πρέπει να αξιοποιήσει και τους οικογενειακούς γιατρούς στο εγχείρημα αυτό. Ο ίδιος εξέφρασε επιφυλάξεις για τον νέο ΟΔΙΠΥ, υποστηρίζοντας πως θα είναι μειονέκτημα το γεγονός ότι το κράτος θα αξιολογείται από κρατικό τομέα. Από την πλευρά των ασθενών, η κ. Κουτσογιάννη επεσήμανε πόσο σημαντική θα μπορούσε να είναι στη μεταρρύθμιση της ΠΦΥ η αξιολόγηση από τους ίδιους τους χρήστες και υπενθύμισε τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι ασθενείς κατά τη διάρκεια της έξαρσης της πανδημίας, κλεισμένοι στα σπίτια τους και χωρίς οικογενειακό γιατρό. Οι αλλαγές στην ΠΦΥ θα πρέπει να συνάδουν με αλλαγές και στην κουλτούρα του ασθενή, σύμφωνα με την ίδια, ώστε να μην αναζητά απευθείας φροντίδα από τα νοσοκομεία, αλλά αυτό προϋποθέτει αξιόπιστες πρωτοβάθμιες δομές υγείας.

Σε καλό δρόμο ο κλάδος του φαρμάκου Έτοιμο προς διαβούλευση είναι το μνημόνιο συνεργασίας με τη φαρμακοβιομηχανία και θα δοθεί για υπογραφή στους εμπλεκομένους, σύμφωνα με τις δηλώσεις του υφυπουργού Υγείας, Βασίλη Κοντοζαμάνη. Κατά τη δεύτερη ημέρα του συνεδρίου, έγιναν σημαντικές ανακοινώσεις σχετικά με τον κλάδο του φαρμάκου. Σύμφωνα με τον κ. Κοντοζαμάνη, το μνημόνιο θα δώσει την πολυπόθητη δυνατότητα προγραμματισμού στον κλάδο. Ο υφυπουργός παραδέχθηκε ότι «το clawback ξεπέρασε τα 800 εκατ. ευρώ και συνεχίζει την ανοδική πορεία» και εκτίμησε ότι μέσω διαθρωτικών προγραμμάτων σε μείζονες θεραπευτικές κατηγορίες και με τον ξεχωριστό προϋπολογισμό για δαπάνη εμβολίων και διαρθρωτικά μέτρα θα συγκρατηθεί το clawback και τo 2020 θα έχουμε μείωση, παρά τις δυσκολίες, λόγω αλλαγών των δεδομένων στα νοσοκομεία εξαιτίας της πανδημίας. Σε ό,τι αφορά τα ανακοινωθέντα μέτρα για τον χώρο του φαρμάκου, αυτά δεν θα έχουν στατικό χαρακτήρα, σημείωσε ο κ. Κοντοζαμάνης, υποσχόμενος ότι θα ακολουθήσει δέσμη μέτρων, αρχής γενομένης από το θέμα των γενοσήμων. Ο κ. Κώστας Αθανασάκης, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας, υποστήριξε σχετικά με μελέτη που εκπονήθηκε για τη φαρμακευτική πολιτική και την κατανάλωση φαρμάκων ότι «με βάση συγκρίσιμα διεθνή στοιχεία, στην πραγματικότητα δεν καταναλώνουμε πολλά σε όρους κουτιών». Σημειωτέο είναι, σύμφωνα με τον κ. Αθανασάκη, ότι «παίρνουμε πολλά αντιβιοτικά, δηλαδή το 25% της υπέρβασης αφορά αντιβιοτικά χωρίς συνταγή», για αυτό θα πρέπει να υπάρξει νοικοκύρεμα σε ό,τι αφορά τα αντιβιοτικά και τα φάρμακα για τα νοσήματα αίματος. Ο κ. Ζαχαρίας Ραγκούσης, αντιπρόεδρος του ΔΣ του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) και πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της Pfizer Hellas, υποστήριξε σχετικά με τα

νέα μέτρα ότι «αναγνωρίζεται ο αναπτυξιακός ρόλος του φαρμάκου». Κρίνεται ως θετικό βήμα, καθώς θέτει στο επίκεντρο τους ασθενείς, και ασφαλισμένους και ανασφάλιστους. «Πλέον, δεν μιλάμε για το φάρμακο σαν κόστος, αλλά σαν αξία της κοινωνίας». Ο κ. Ραγκούσης πρότεινε ένα τριετές χρονοδιάγραμμα στην κατεύθυνση της εξάλειψης του clawback ή έστω σημαντικής μείωσης, ενώ εξέφρασε επιφύλαξη για τη μείωση του clawwback στα γενόσημα λόγω διαθρωτικών ανισορροπιών. Ο κ. Θεόδωρος Τρύφων, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) και αντιπρόεδρος της Elpen, σχετικά με τα ανακοινωθέντα μέτρα ζήτησε διευκρινίσεις για το θέμα του χρόνου υλοποίησης και τους ανασφάλιστους και αιτήθηκε την αξιοποίηση μεσοπρόθεσμων «εργαλείων». Στάθηκε επίσης στο πρόγραμμα επενδύσεων, χαρακτηρίζοντάς το «το καλύτερο αναπτυξιακό μέτρο στην εθνική οικονομία» και υποστήριξε ότι αν δοθούν 150 εκατ. ευρώ σε αναπτυξιακές επενδύσεις στο πλαίσιο του clawback, το κράτος θα έχει επιστροφή των επενδύσεων σε τρία χρόνια και επιπροσθέτως θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Από την πλευρά του, ο κ. Νίκος Κωστάρας, γενικός διευθυντής της IQVIA Ελλάδας, ανακοίνωσε ότι η IQVIA θα δημιουργήσει στην Ελλάδα δύο hubs, ένα για την τεχνολογία και ένα για Health Economics. Για τα μέτρα δήλωσε ότι «είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, η χώρα έχει μπει σε νέες γραμμές και βελτιώνεται η αξιοπιστία του κράτους έναντι της φαρμακοβιομηχανίας ως αξιόπιστος εταίρος για να υπάρχει προβλεψιμότητα».

Ανάγκη για ένα συνολικό σχέδιο, και όχι μεμονωμένα νομοσχέδια, για να πετύχει μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ιων. Κωτσιόπουλος: Ψηφιακή Υγεία-Εργαλείο για τη συνοχή του συστήματος Υγείας

Ήδη στις προσλήψεις για την πανδημία Covid-19 έχουν συμπεριληφθεί άνθρωποι που θα στελεχώσουν την πληροφορική (υπηρεσίες Ψηφιακής Υγείας)

Τη στρατηγική του Υπουργείου Υγείας για την Ψηφιακή Υγεία παρουσίασε ο γενικός γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας, η οποία θα έχει στον πυρήνα της τους πολίτες, με στόχο να έχουν μια διαφορετική προσέγγιση ως προς το σύστημα υγείας. Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να χρειαστεί έξι έως εννέα μήνες και εκτιμάται ότι θα εξοικονομήσει χρήματα, ενώ θα συμβάλει και στη χάραξη φαρμακευτικής πολιτικής. Στο πλαίσιο της ομιλίας του, με τίτλο «Η πρόταση του Υπουργείου Υγείας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Υγείας», ο κ. Κωτσιόπουλος παρουσίασε τους 7 άξονες της Στρατηγικής για την Ψηφιακή Υγεία. Τα έργα ψηφιακών εργαλείων απασχολούν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως επεσήμανε ο ΓΓ και ο ψηφιακός μετασχηματισμός στον χώρο της υγείας θα εξασφαλίσει μια λύση και έναν εναλλακτικό τρόπο ανάπτυξης του συστήματος υγείας. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι με τον ηλεκτρονικό φάκελο μπορεί να επιτευχθεί η παρακολούθηση και η συνέχεια φροντίδας σε όλες τις βαθμίδες υγείας, η οποία σήμερα είναι κατακερματισμένη, όπως εξήγησε ο κ. Κωτσιόπουλος.

Θετικά βήματα προς την Ψηφιακή Υγεία Για την υλοποίηση της Ψηφιακής Υγείας υπάρχει άριστη συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στο παρελθόν, παραδέχθηκε ο ΓΓ ότι ο τομέας υποχρηματοδοτήθηκε, ενώ δεν

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

υπήρξαν οι ανθρώπινοι πόροι για να στηρίξουν το εγχείρημα. Για την κάλυψη των αναγκών ήδη στις προσλήψεις για την πανδημία Covid-19 έχουν συμπεριληφθεί άνθρωποι που θα στελεχώσουν την πληροφορική. Στο ίδιο πνεύμα, ο κ. Γιώργος Στεφανόπουλος, πρώην Σύμβουλος ΓΓ Δημόσιας Υγείας, έκανε λόγο για πολλές ευκαιρίες πέρα από την πανδημία και έκρινε ως θετική τη συνέργεια με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, την ενίσχυση του επιτελικού κράτους, την εφαρμογή της άυλης συνταγής και το γεγονός ότι πλέον υλοποιούνται έργα που έχουν εγκριθεί από το παρελθόν. Ο ίδιος ζήτησε να διευκρινιστεί «ποιος αποφασίζει για το κομμάτι της Ψηφιακής Υγείας» και είπε χαρακτηριστικά ότι «χωλαίνουμε» όταν κάνουμε πολλά πράγματα με ταχύτητα. Σημείο αιχμής θεωρεί ο κ. Στεφανόπουλος τη μετεξέλιξη του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, καθώς αυτό μετρά ήδη 8 χρόνια ζωής και έχουν οριστεί θεραπευτικά πρωτόκολλα, αλλά καταγράφεται συνεχής αύξηση της δαπάνης και μια αδυναμία ελέγχου. Σε ό,τι αφορά τη νομική κατοχύρωση, ο πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Πληροφορικής Υγείας (ΕΣΠΥ) και CEO της Αpollo AE, Γιώργος Κακουλίδης, πρότεινε την τεχνική υποστήριξη της διαβούλευσης, ώστε οι εκπρόσωποι των φορέων να συμμετέχουν και να στηρίζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό. «Πάνω στις κρίσεις δημιουργούμε νέες τροπές» ανέφερε ο κ. Κακουλίδης κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τη στάση της Πολιτείας να χαράσσει στρατηγικές σε δύσκολες ώρες. Πρόβλημα προέβλεψε ο ίδιος ότι θα υπάρξει με τη διαλειτουργικότητα, λόγω ορ-

γανωσιακών δυσκολιών. Ο κ. Κακουλίδης τόνισε ότι αιτούμενο είναι «να κάνω τα λιγότερα δυνατά βήματα και να έχω τα μεγαλύτερα δυνατά αποτελέσματα». Ακόμη, «αναχώματα» ως προς τη διαλειτουργικότητα ενδέχεται να προκύψουν σε επίπεδο διαφάνειας και αρμοδιοτήτων. Την προσπάθεια για την Ψηφιακή Υγεία και το γεγονός ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ψηλά στην ατζέντα χαιρέτισε ο διευθυντής της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, Γιώργος Τσιακαλάκης. Οι σχετικές προτάσεις της ένωσης ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις προθέσεις του υπουργείου, σύμφωνα με τον κ. Τσιακαλάκη, ο οποίος επεσήμανε ότι υπάρχουν πλεονεκτήματα στις υπάρχουσες υποδομές. Ο κ. Τσιακαλάκης ζήτησε να γίνει πλήρης διασύνδεση με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η οποία πρέπει προχωρήσει με ταχύ βηματισμό, αλλά με ενημέρωση των πολιτών και με τη συμμετοχή των ασθενών στη διαμόρφωση των διαδικασιών. Με αφορμή την τοποθέτηση του κ. Τσιακαλάκη για την έλλειψη εκπροσώπου των ασθενών στον νέο οργανισμό για την αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας, ο ΓΓ του υπουργείου διαβεβαίωσε ότι θα εξεταστεί η συμμετοχή του στο ΔΣ ή σε άλλο όργανο λήψης αποφάσεων στον ΟΔΙΠΥ.

ΠΦΥ: Διαρκής εκκρεμότητα της πολιτικής υγείας στη χώρα Η σύνδεση της ΠΦΥ με τη Δημόσια Υγεία είχε διαφανεί από την ψήφιση του πρόσφατου νόμου, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Δημόσιας Υγείας, Παναγιώτη Πρεζεράκο. Ο ίδιος τάχθηκε υπέρ του κοινού δικτύου και ουσιαστικών

αλλαγών, και όχι απλώς ονομάτων, όπως της νοοτροπίας του κόσμου, που παραμένει στραμμένη στη νοσοκομειακή φροντίδα. Επίσης, αχίλλειο πτέρνα της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας θεωρεί ο κ. Πρεζεράκος τη μη αξιοποίηση της πληθώρας γιατρών. Την έλλειψη σχεδίου για την παροχή φροντίδας στους χρόνιους ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας στηλίτευσε ο κ. Σταμάτης Βαρδαρός, πρώην ειδικός γραμματέας της ΠΦΥ. Σε ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας είναι σημαντικό να προβλεφθεί η εμπλοκή δομών της ΠΦΥ, ώστε «να κρατήσουμε τους χρόνια ασθενείς και τα έκτακτα περιστατικά εκτός νοσοκομείων», αλλά «να μην αφήνουμε ανθρώπους με χρόνια νοσήματα εκτός ακτίνων συστήματος υγείας». Σε ό,τι αφορά τις ΚΟΜΥ, ο κ. Βαρδαρός υποστήριξε ότι ήταν νομοθετημένο εγχείρημα από προηγούμενη κυβέρνηση, με τις ομάδες υγείας. Στην υστέρηση φροντίδας από ευπαθείς ομάδες στάθηκε και ο κ. Χρήστος Λιονής, MD PhD FRCGP (Hon) FES FWONCA, καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, διευθυντής της Κλινικής Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο ίδιος έδωσε έμφαση στην ανάγκη «για οργανωτικές και διοικητικές παρεμβάσεις συνοδεία ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού», ενώ υπεραμύνθηκε ενός δικτύου με αυτοδιοικητική αυτοδυναμία και μικρές δομές, αλλά μεγαλύτερες υπηρεσίες (αποκατάσταση, παρηγορητική φροντίδα κ.ά). Πλεονέκτημα θεωρεί τον πλουραλισμό των δομών ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής

ΠΦΥ: Ανάγκη για οργανωτικές και διοικητικές παρεμβάσεις συνοδεία ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού-Δίκτυο με αυτοδιοικητική αυτοδυναμία και μικρές δομές, αλλά μεγαλύτερες υπηρεσίες.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Υγείας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, σχετικά με τη δικτύωσή τους. Ωστόσο, ο καθηγητής στηλίτευσε το γεγονός ότι ενώ έχουμε «πληθώρα δομών, φιγουράρουμε στη δεύτερη χειρότερη θέση της ΕΕ όσον αφορά στις ακάλυπτες ανάγκες», ενώ η ΠΦΥ βρίσκεται «σε διαρκή εκκρεμότητα της πολιτικής υγείας στη χώρα». Με αφορμή την πανδημία, ο κ. Σουλιώτης σχολίασε ότι «το σύστημα έδειξε αντοχή, αλλά μας έδειξε και την ανάγκη για μεταρρύθμιση τώρα». Ο κ. Ευάγγελος Φραγκούλης, γενικός οικογενειακός γιατρός, αν. αρχίατρος του ΕΔΟΕΑΠ, μέλος της Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ανασυγκρότηση της Οικογενειακής Ιατρικής και της ΠΦΥ, τάχθηκε υπέρ μιας παρέμβασης με θελκτικό τρόπο, δηλαδή αποζημίωσης για τους γιατρούς. Ο ίδιος ανέφερε τα παραδείγματα άλλων χωρών με πολλαπλάσιες αμοιβές και τόνισε ότι πρέπει να υπάρχει εθνική στρατηγική για τη μεταρρύθμιση. Ο κ. Φραγκούλης τόνισε ότι έγιναν «άλματα» μέσα στην πανδημία, αναφέροντας την άυλη συνταγή, αλλά τόνισε ότι η προσπάθεια προϋποθέτει ρυθμιστικό πλαίσιο.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Ο κ. Μάρκος Ολλανδέζος, διευθυντής Επιστημονικών Θεμάτων της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), σε ό,τι αφορά την ΠΦΥ υπογράμμισε τις καθυστερήσεις, όπως είναι ο ηλεκτρονικός φάκελος του ασθενή και τα συνταγογραφικά πρωτόκολλα κ.ά., που θα φέρουν ποιοτική αναβάθμιση του συστήματος.«Η χρήση τεχνολογίας θα βοηθήσει να βάλουμε πιο γρήγορα στις ράγες το τρένο της υγείας» υποστήριξε ο κ. Ολλανδέζος και υπογράμμισε την ανάγκη διασύνδεσης της συνταγογράφησης και μιας εν γένει μεταρρύθμισης με στοιχεία εθνικής πολιτικής.

N. Gariboldi: Hub της Pfizer στη Θεσσαλονίκη Το hub της Pfizer στη Θεσσαλονίκη ήδη απασχολεί 20 άτομα, ενώ εκτιμάται ότι το προσωπικό θα αυξηθεί στους 200 επιστήμονες. Η δημιουργία του έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον Ελλήνων που έφυγαν για λόγους εργασίας στο εξωτερικό. Το εν λόγω hub αποτελεί μέρος ενός μεγάλου μετασχηματισμού που άρχισε το 2019, επιδιώκοντας την ψηφιακή μεταμόρφωση της εταιρείας. Στόχος της προσπάθειας αποτελεί η αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων για να επιτευχθεί η ανακάλυψη νέων φαρμάκων και να δοθεί λύση σε ενδιαφερόμενους φορείς και ασθενείς. Με όραμα ένα ψηφιακό μέλλον, η πρωτοβουλία θα υπηρετήσει την εξατομικευμένη υποστήριξη του ασθενή και γι’ αυτόν τον λόγο το συγκεκριμένο hub είναι διασυνδεδεμένο με άλλα τμήματα της Pfizer. Εντυπωσιασμένος έδειξε ο κ. Nico Gariboldi από τη διαθεσιμότητα ταλέντων σε ό,τι αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες και το ακαδημαϊκό περιβάλλον στο ΑΠΘ και στην Ελλάδα γενικότερα. Μάλιστα, ο ίδιος χαρακτήρισε ευνοϊκό το οικοσύστημα που υπάρχει στη Θεσσαλονίκη για μια καινοτόμα προσέγγιση με συμπράξεις και σημείωσε ότι βοηθά πολύ, γιατί υπάρχουν οι startup, οι θεσμοί και τα πανεπιστήμια. Αναμένεται δε σύντομα, πριν από το τέλος της χρονιάς. Επιπροσθέτως, ο κ. Gariboldi στάθηκε στο ευνοϊκό κλίμα από την πλευρά της κυβέρνησης για τέτοιου είδους επενδύσεις και εκτίμησε ότι θα υπάρχουν ρυθμίσεις για καλύτερη λειτουργία επενδύσεων στην ψηφιακή τεχνολογία.

Θ. Τρύφων: Η εγχώρια παραγωγή «έσωσε» την Ελλάδα Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) και αντιπρόεδρος της Elpen, Θεόδωρος Τρύφων, εκθέτοντας τα ζητήματα που έχουν προκύψει με την υγειονομική κρίση της πανδημίας Covid-19, επεσήμανε ότι στην Ευρώπη «η πανδημία διέτρεξε την αλυσίδα εφοδιασμού της φαρμακοβιομηχανίας, την οποία είχαμε να δούμε πολλές δεκαετίες». Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες δεν μπόρεσαν να καλύψουν τις ανάγκες σε φάρμακα και υγειονομικό υλικό και οι πολίτες αντιμετώπισαν προβλήματα. Το φαινόμενο αναδεικνύει την αυξημένη εξάρτηση σε επίπεδο κατασκευής από τρίτες χώρες, με δεδομένο το ότι το 62% των δραστικών ουσιών που κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά αφορά εταιρείες με έδρα την Ινδία και την Κίνα και ότι πολλές εταιρείες μετέφεραν την παραγωγή και εξαρτήθηκαν από χώρες παραγωγής χαμηλού κόστους, γιατί υπήρχε χρηματοδοτική πίεση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης της ευρωπαϊκής οικονομίας ύψους 1 τρισ. ευρώ, στο οποίο περιλαμβάνεται και το πρόγραμμα EU4Health για την Υγεία, ύψους 10 δισ. ευρώ, με στόχο τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της πρόσβασης στα φάρμακα. Στην Ελλάδα, παραδόξως, είχαμε λιγότερες ελλείψεις λόγω εγχώριας παραγωγής, καθώς διαθέτουμε 28 εργοστάσια και 11.000 εργαζομένους, 800 σε δομές R&D –60% της απασχόλησης του κλάδου. Πραγματοποιούνται εξαγωγές σε 85 χώρες, ενώ το φάρμακο είναι το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας. Σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις: 30 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο επενδύονται σε προγράμματα R&D και υπάρχει πρόβλεψη για επενδύσεις 450 εκατ. ευρώ σε R&D και υποδομές στην επόμενη τριετία.

Μπ. Τζανάκης: Λύσεις για τις νέες φαρμακευτικές τεχνολογίες Για την «Πρόσβαση στις νέες φαρμακευτικές τεχνολογίες: προκλήσεις και

Κατά την πανδημία, στην Ελλάδα, παραδόξως είχαμε λιγότερες ελλείψεις, λόγω εγχώριας παραγωγής, καθώς διαθέτουμε 28 εργοστάσια και 11.000 εργαζομένους, 800 σε δομές R&D –60% της απασχόλησης του κλάδου.

προτάσεις» τοποθετήθηκε ο διευθυντής Εταιρικών Υποθέσεων της Gilead Sciences Ελλάς, Μπάμπης Τζανάκης, τονίζοντας ότι η καινοτομία επιφέρει κλινικό και οικονομικό όφελος. Τέτοιες θεραπείες είναι οι κυτταρικές, οι οποίες δημιούργησαν προκλήσεις για τα συστήματα υγείας. Για την αξιολόγηση και την αποζημίωσή τους, η ΕΕ δημιούργησε ειδικές διαδικασίες και νομικό πλαίσιο, ενώ επανεξετάζονται τα οικονομικά όρια. Στην ελληνική πραγματικότητα αντιμετωπίζουμε μια σκληρή κατάσταση, δεν έχουμε ομαλή εισαγωγή, αλλά ολοκληρωτικό μπλοκάρισμα και των ειδικών θεραπειών που έχουν ανάγκη οι ασθενείς. Το εθνικό μας σύστημα έχει προβλέψει ενδιάμεσες λύσεις με «κατ’ εξαίρεση αποζημίωση» και «ατομικές, ονομαστικές αποφάσεις (αποζημίωσης)», αλλά δημιουργούνται προβλήματα στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων. Για να ξεπεραστούν τα προβλήματα πρέπει με την υποβολή αίτησης τιμής να αρχίζει και η διαπραγμάτευση, ώστε να δίνεται πρόσβαση στους ασθενείς. Σε ό,τι αφορά την αποζημίωση, να είναι άμεση, υπό αίρεση, για συγκεκριμένη διάρκεια και να συνάπτεται συμφωνία που να βασίζεται στα κλινικά αποτελέσματα (outcome-based). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη δημιουργία ειδικού λογαριασμού (λογαριασμού ειδικού σκοπού) για την άμεση αποζημίωση των ATMPs και να λειτουργεί επιτροπή έγκρισης. Ο ειδικός λογαριασμός, αν προβλεφθεί κατά το πρότυπο του βρετανικού συστήματος για τα αντικαρκινικά φάρμακα, θα μπορούσε να λειτουργήσει και ακόμη να χρηματοδοτηθεί από δωρεές κ.ά.•••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ελληνική διαδικτυακή πλατφόρμα διοργάνωσης ψηφιακών συνεδρίων και εκθέσεων

H LiveOn δίνει «πνοή» ζωής στην αγορά συνεδρίων και εκθέσεων Λύση στις σύγχρονες επιχειρηματικές ανάγκες

ο 11th Pharma & Health Conference διεξήχθη με επιτυχία μέσα από τη LiveOn, τη νέα ψηφιακή πλατφόρμα online συνεδρίων και εκδηλώσεων της ethosGROUP. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη ελληνική διαδικτυακή πλατφόρμα διοργάνωσης ψηφιακών συνεδρίων και εκθέσεων, που παρέχει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να διοργανώσουν και να παρακολουθήσουν από απλές εταιρικές παρουσιάσεις και sponsored webinars έως ολοκληρωμένες συνεδριακές εκδηλώσεις και εκθέσεις. Με τον τρόπο αυτό

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

μπορούν να συνδυάσουν σε πραγματικό χρόνο ενημέρωση, δικτύωση και αλληλεπίδραση μέσω video και chat με επιχειρήσεις, χορηγούς και εκθέτες. Η LiveOn αναπτύχθηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα από την τεχνική ομάδα του ομίλου εταιρειών ethosGROUP (ethosMEDIA, ethosEVENTS και ethosBUSINESS) και είναι προϊόν:  τ ης πολύχρονης (πάνω από 30 χρόνια) εμπειρίας των εταιρειών του ομίλου σε κάθετες αγορές αιχμής (υγεία, φάρμακο, ασφάλιση, τράπεζες, οικονομία κ.λπ.),

 τ ης συνδυασμένης τεχνογνωσίας τόσο στην ψηφιακή ενημέρωση και επικοινωνία όσο και στη διοργάνωση κλαδικών εκδηλώσεων πληροφόρησης και δικτύωσης και  τ ης στρατηγικής αντίληψης του ομίλου να δημιουργεί ουσιαστικές ευκαιρίες δικτύωσης σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες από την Ελλάδα και άλλες χώρες.

Η LiveOn έρχεται να απαντήσει στις σύγχρονες ανάγκες των επιχειρήσεων, τις οποίες ανέδειξε η πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού:  να προβάλλουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους και να ανακοινώνουν τις δραστηριότητές τους ακόμα και σε δύσκολες συγκυρίες, κατά τις οποίες η φυσική επαφή δεν είναι εφικτή,  ν α επικοινωνούν εξατομικευμένα και online με τα κοινά που τους ενδιαφέρουν και εν γένει με τους εταίρους τους στην αγορά,  να αξιοποιούν τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας όχι μόνο μέσα από virtual και hybrid, αλλά και σε live εκδηλώσεις, δυνατότητα προαπαιτούμενη πλέον (και νομοθετικά) για κάθε εκδήλωση εν μέσω πανδημίας.

Συνδυάζει σε μία web εφαρμογή, εύκολα προσβάσιμη μέσω desktop, laptop και mobile συσκευών:  την εύκολη δημιουργία και διαχείριση οποιασδήποτε εταιρικής και επαγγελματικής εκδήλωσης (webinar, εταιρικές παρουσιάσεις, παρουσιάσεις

προϊόντων, συνέδρια, εκθέσεις κ.λπ.) με τη δυνατότητα πλήρους προσαρμογής της στις απαιτήσεις branding και marketing κάθε διοργανωτή,  την ασφαλή (με end-to-end κρυπτογράφηση δεδομένων και εξελιγμένα security features) και ανεμπόδιστη περιήγηση συνέδρων, εκπροσώπων χορηγών και εκθετών σε οργανωμένο περιβάλλον που παρέχει διαρκώς ευκαιρίες πληροφόρησης, δικτύωσης και προβολής,  τ ην πλήρη ψηφιακή ενσωμάτωση λειτουργικών χαρακτηριστικών των live εκδηλώσεων (περίπτερα, κάρτες, προωθητικό υλικό, διερμηνεία κ.λπ.), ώστε να είναι διαθέσιμα, αμέσως με τη λήξη κάθε εκδήλωσης για συνέδρους, χορηγούς, εκθέτες και διοργανωτή, αναλυτικά, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, απολογιστικά στατιστικά δεδομένα.

Η LiveOn μόνο κατά το δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου 2020 χρησιμοποιήθηκε για την επιτυχημένη διοργάνωση 4 συνεδριακών εκδηλώσεων της ethosEVENTS, σε 6 συνεδριακές ημέρες, με περισσότερους από 100 ομιλητές από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, 150 και πλέον χορηγούς –ανάμεσά τους κορυφαίες επιχειρήσεις της ελληνικής αγοράς– και περισσότερους από 1.300 συνέδρους, με βαθμό ικανοποίησης 4,7 στα 5 και 100% πρόθεση σύστασης της πλατφόρμας στον επαγγελματικό τους κύκλο.

Η LiveOn, η οποία είναι ήδη διαθέσιμη εμπορικά, έχει ήδη αρχίσει να δημιουργεί ιστορικό επιτυχημένων διοργανώσεων: το δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου 2020, χρησιμοποιήθηκε για την επιτυχημένη διοργάνωση τεσσάρων συνεδριακών εκδηλώσεων της ethosEVENTS, σε 6 συνεδριακές ημέρες, με περισσότερους από 100 ομιλητές από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, 150 και πλέον χορηγούς –ανάμεσά τους κορυφαίες επιχειρήσεις της ελληνικής αγοράς– και περισσότερους από 1.300 συνέδρους, με βαθμό ικανοποίησης 4,7 στα 5 και 100% πρόθεση σύστασης της πλατφόρμας στον επαγγελματικό τους κύκλο.•••

ΕΡΕΥΝΑ

Η πρώτη έκθεση του ECDC για την κατάσταση στην Ευρώπη

Ηπατίτιδα: Μεγάλα κενά στη διάγνωση Τρεις στους τέσσερις με λοίμωξη από ηπατίτιδα C δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί

Περίπου το ένα τρίτο των χωρών δεν έχουν κανένα σχέδιο δράσης ή στρατηγική για την πρόληψη και τον έλεγχο της ηπατίτιδας και από αυτές με σχέδιο/ στρατηγική σχεδόν οι μισές ανέφεραν ότι δεν υπήρχε χρηματοδότηση για εφαρμογή

ερίπου 3 στα 5 άτομα που ζουν με ηπατίτιδα Β και 3 στα 4 άτομα με λοίμωξη από ηπατίτιδα C στην Ευρώπη δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί. Αυτό δείχνει μεταξύ άλλων η πρώτη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) για την κατάσταση που επικρατεί στις ιογενείς ηπατίτιδες. Το ECDC συνεργάζεται στενά με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την παρακολούθηση της προόδου προς την εξάλειψη της ηπατίτιδας Β (HBV) και C (HCV) στην Ευρώπη. Η πρώτη έκθεση προόδου υπογραμμίζει τα μεγάλα κενά στα προγράμματα πρόληψης στην περιοχή, με χαμηλή κάλυψη εμβολιασμού για ηπατίτιδα Β και ανεπαρκή προγράμματα μείωσης της βλάβης σε άτομα που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. Περίπου το ένα τρίτο των χωρών δεν ανέφεραν κανένα σχέδιο δράσης ή στρατηγική για την πρόληψη και τον έλεγχο της ηπατίτιδας και από αυτές με σχέδιο/στρατηγική σχεδόν οι μισές ανέφεραν ότι δεν υπήρχε χρηματοδότηση για εφαρμογή. Η έκθεση δείχνει ότι υπάρχει έλλειψη βασικών στατιστικών στοιχείων για τον αριθμό των διαγνωσμένων ατόμων και εκείνων που βρίσκονται σε θεραπεία και λαμβάνουν φροντίδα. Ωστόσο, τα διαθέσιμα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που ζουν με λοι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

μώξεις από ηπατίτιδα Β και C φαίνεται να είναι αδιάγνωστο και ότι πολλοί από αυτούς που έχουν διαγνωστεί με λοίμωξη δεν λαμβάνουν θεραπεία που σώζει τη ζωή τους. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι εκείνοι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μόλυνσης, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών και των ατόμων σε φυλακές, δεν αποτελούν συστηματικό στόχο για εξέταση και διάγνωση. Επιπλέον, η θνησιμότητα που σχετίζεται με την ιογενή ηπατίτιδα είναι υψηλή και υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για την πρόοδο προς τον στόχο εξάλειψης της ηπατίτιδας μέχρι το έτος 2030 και μείωση κατά 65% της θνησιμότητας σε σχέση με το 2015. «Κοιτάζοντας τα τελευταία αποτελέσματα και δεδομένα για το 2020, πρέπει να συμπεράνουμε ότι δεν είμαστε σε καλό δρόμο για να επιτύχουμε τον στόχο του 2030. Για να φτάσει εκεί η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει μαζικά τις προσπάθειες για τη μείωση του αριθμού των ανθρώπων που δεν είχαν ποτέ εξεταστεί για ηπατίτιδα Β και C, ειδικά άτομα που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης» επισημαίνει η διευθύντρια του ECDC, Andrea Ammon. «Τα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια είναι ο κύριος πυλώνας για την πρόληψη της ηπατίτιδας B. Επιπλέον, η θεραπεία με ηπατίτιδα υπάρχει και βελτιώνει την υγεία

εκείνων που τη λαμβάνουν. Η θεραπεία βοηθά επίσης στην πρόληψη της περαιτέρω μετάδοσης. Είναι τόσο απλό: οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν αν φέρουν ή όχι τον ιό, αν θέλουμε να σημειώσουμε πρόοδο προς την εξάλειψη αυτών των ασθενειών έως το 2030». Τα ευρωπαϊκά δεδομένα παρακολούθησης δείχνουν τη συνεχιζόμενη μετάδοση της ηπατίτιδας Β και, παρά την πρόσφατη ελαφρά μείωση, καταγράφονται υψηλά ετήσια επίπεδα διαγνώσεων ηπατίτιδας C. Ωστόσο, σύμφωνα με τα πρόσφατα ευρήματα του ECDC, μόνο λίγες χώρες έχουν επιτύχει τον στόχο του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για το 2020, που αφορά τη διάγνωση του 50% των ατόμων με χρόνια ηπατίτιδα. Η έκθεση του ECDC παρέχει μια επισκόπηση των αποτελεσματικών στρατηγικών για τον εντοπισμό εκείνων με μη διαγνωσμένη λοίμωξη και υπογραμμίζει τη σημασία των κοινοτικών δοκιμών και την ενσω-

μάτωση των υπηρεσιών δοκιμών (π.χ. HIV και ηπατίτιδα) για να επιτευχθούν συνέργειες και αποδοτικότητα σε περιόδους περιορισμών των διαθέσιμων πόρων. Η έγκαιρη διάγνωση και η σύνδεση με τη φροντίδα φέρνουν ισχυρά οφέλη για τα άτομα και τη δημόσια υγεία: η αποτελεσματική θεραπεία της ιογενούς ηπατίτιδας είτε εξαλείφει είτε καταστέλλει σημαντικά τους ιούς, πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει ότι εκείνοι που βρίσκονται σε θεραπεία διακόπτουν τις υπάρχουσες αλυσίδες μετάδοσης, αποτρέποντας περαιτέρω μολύνσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έχει αναπτυχθεί ένας ηλεκτρονικός οδηγός αναζήτησης εργαστηρίων σε όλη την Ευρώπη, προκειμένου να διευκολυνθεί η διενέργεια εξετάσεων για HIV, ηπατίτιδα και σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Το European Test Finder βρίσκεται στη διεύθυνση https:// www.aidsmap.com/european-test-finder.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα ευρήματα του ECDC, μόνο λίγες χώρες έχουν επιτύχει τον στόχο του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για το 2020, που αφορά τη διάγνωση του 50% των ατόμων με χρόνια ηπατίτιδα

ΕΡΕΥΝΑ

Τα κύρια ευρήματα

Το 83% των χωρών της Ευρώπης που εφαρμόζουν εμβολιασμό κατά την παιδική ηλικία έχουν επιτύχει κάλυψη 90% με τρεις δόσεις εμβολίου HBV

Μ ε βάση εκτιμήσεις επιπολασμού στον γενικό πληθυσμό, εκτιμάται συνολικά ότι υπάρχουν 4,7 εκατ. περιπτώσεις χρόνιου ιού ηπατίτιδας Β (HBV) και 3,9 εκατ. ηπατίτιδας C (HCV) στην Ευρώπη. Αν και η περιοχή είναι χαμηλού επιπολασμού και για τις δύο λοιμώξεις, υπάρχει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των χωρών στον επιπολασμό και ειδικά σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Π.χ. ο επιπολασμός του αντιγόνου επιφανείας της ηπατίτιδας Β (HBsAg) είναι 25,2% μεταξύ των κρατουμένων στις φυλακές της Βουλγαρίας, επισημαίνοντας τα κενά στα προγράμματα εμβολιασμού. Υπάρχει μεγαλύτερη διακύμανση στον επιπολασμό της ηπατίτιδας C μεταξύ βασικών ομάδων κινδύνου με εξαιρετικά υψηλά επίπεδα μόλυνσης (άνω του 50%) μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών στις περισσότερες χώρες με διαθέσιμα δεδομένα, αλλά και μεταξύ των κρατουμένων (45,8% στη Φινλανδία).

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Ο ι εκτιμήσεις για το μέγεθος των βασικών πληθυσμών που έχουν προσβληθεί από ηπατίτιδα είναι σημαντικές, αλλά λείπουν στις περισσότερες χώρες. Εκτιμήσεις για τον επιπολασμό της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών είναι διαθέσιμες από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) και αυτές δείχνουν διαφορές μεταξύ των χωρών. Δεδομένα από τρεις χώρες δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί από αυτούς που κάνουν ένεση ανέφεραν ότι μοιράστηκαν βελόνες/ σύριγγες τις τελευταίες 4 εβδομάδες! Ο εμβολιασμός αποτελεί σημαντικό συστατικό κάθε στρατηγικής πρόληψης της ηπατίτιδας Β και τα στοιχεία δείχνουν ότι, παρόλο που 4 χώρες δεν διαθέτουν εθνική πολιτική για τον καθολικό εμβολιασμό των παιδιών, το 83% των χωρών της Ευρώπης που εφαρμόζουν εμβολιασμό κατά την παιδική ηλικία έχουν ε-

πιτύχει κάλυψη 90% με τρεις δόσεις εμβολίου HBV. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με την κάλυψη μεταξύ των βασικών πληθυσμών, όπως οι κρατούμενοι και τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών (PWID), ενώ οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδηλώνουν κενά στις τοπικές πολιτικές που στοχεύουν αυτές τις ομάδες. Η περιγεννητική μετάδοση του HBV δεν αναφέρεται συνήθως στις χώρες της Ευρώπης. Οι χώρες εφαρμόζουν διαφορετικές στρατηγικές για να αποτρέψουν τη μετάδοση από μητέρα σε παιδί, αλλά λείπουν δεδομένα για αυτά τα προγράμματα. Τα διαθέσιμα δεδομένα από τις 5 χώρες που εφαρμόζουν καθολικό εμβολιασμό νεογέννητων δείχνουν ότι 4 από αυτές τις χώρες (80%) αναφέρουν κάλυψη 85% με έγκαιρη δόση γέννησης HBV. Όλες οι χώρες που εφαρμόζουν τον προγεννητικό έλεγχο και διαθέτουν διαθέσιμα στοιχεία αναφέρουν κάλυψη 85% στον έλεγχο των εγκύων και κάλυψη 90% στην προφύλαξη μετά την έκθεση. Ό σον αφορά την ασφάλεια του αίματος, ο επιπολασμός των λοιμώξεων HBV και HCV μεταξύ των αιμοδοτών που δίνουν αίμα για πρώτη φορά είναι χαμηλός και ο αριθμός των σχετιζόμενων με μετάγγιση λοιμώξεων HBV και HCV που αναφέρθηκαν από χώρες Ευρώπης είναι χαμηλός. Όλες οι χώρες εξετάζουν το προς μετάγγιση αίμα, χρησιμοποιώντας μεθόδους διασφάλισης ποιότητας σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και διαθέτουν συστήματα αιμοεπαγρύπνησης.

Η μετάδοση λοίμωξης μεταξύ ανδρών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες (MSM) αναφέρθηκε ότι αντιστοιχεί σε περίπου μία στις επτά οξείες λοιμώξεις από HBV και HCV το 2017. Στοιχεία από την πρόσφατη δημοσκόπηση European Men-Who-Have-Sex-WithMen Internet Survey-EMIS υποδηλώνουν κενά στην παροχή υπηρεσιών σε σχέση με τον εμβολιασμό HBV που στοχεύει αυτούς τους άνδρες.  Τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (PWID) επηρεάζονται δυσανάλογα από λοιμώξεις από HBV και HCV γιατί μοιράζονται σύριγγες, και τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν υψηλό επιπολασμό και των δύο λοιμώξεων, ιδίως του HCV, και της συνεχιζόμενης μετάδοσης. Οι χώρες έχουν εφαρμόσει προγράμματα πρόληψης, αλλά λείπουν δεδομένα σχετικά με την κάλυψη από τις μισές χώρες. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό χωρών έχουν επιτύχει τον στόχο του 2020 για κάλυψη προγραμμάτων διανομής συριγγών (NSP), αλλά η πλειονότητα των χωρών με δεδομένα έχουν φτάσει τον στόχο κάλυψης 40% για θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών (OST). Π ερίπου το ένα τρίτο των χωρών δεν ανέφεραν κανένα σχέδιο δράσης ή στρατηγική για την πρόληψη και τον έλεγχο της ηπατίτιδας και από αυτές με σχέδιο/στρατηγική σχεδόν οι μισές ανέφεραν ότι δεν υπήρχε χρηματοδότηση για εφαρμογή. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ύπαρξη σχεδίου δράσης ή στρατηγικής δεν σχετίζεται πά-

Η μετάδοση λοίμωξης μεταξύ ανδρών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες (MSM) αναφέρθηκε ότι αντιστοιχεί σε περίπου 1 στις 7 οξείες λοιμώξεις από HBV και HCV το 2017

ΕΡΕΥΝΑ

ντα με την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε τοπικό επίπεδο προς την εξάλειψη.

Σε σύγκριση με το 2011, το ποσοστό θνησιμότητας το 2015 για όλες τις περιπτώσεις ηπατοκυτταρικού καρκινώματος και χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας αυξήθηκε κατά 5,3% και 2,3%, αντίστοιχα, αλλά το ποσοστό μειώθηκε για κίρρωση που δεν σχετίζεται με το αλκοόλ και χρόνια ηπατική νόσο κατά 9,5% και 7,2%

Σ υνολικά, 23 χώρες παρείχαν δεδομένα για τουλάχιστον ένα από τα τέσσερα βασικά στάδια της παρακολούθησης της ηπατίτιδας Β και 27 χώρες παρείχαν δεδομένα για την ηπατίτιδα C. Μόνο δύο χώρες μπόρεσαν να παράσχουν πλήρη δεδομένα για την ηπατίτιδα Β και 11 χώρες παρείχαν δεδομένα για την ηπατίτιδα C. Υπήρχαν σημαντικά κενά στην πληρότητα των δεδομένων και η ποιότητα των δεδομένων είναι χαμηλή σε πολλά σημεία. Η αύξηση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των δεδομένων είναι σημαντική, καθώς επιτρέπει στις χώρες να εκτιμήσουν με αυτοπεποίθηση την αποτελεσματικότητα της απόκρισης στην ηπατίτιδα Β και C. Η παρακολούθηση των δύο νόσων εντοπίζει τομείς που απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή, ιδίως στις σημαντικές ανισότητες στον τομέα της υγείας που αντιμετωπίζουν ορισμένες βασικές πληθυσμιακές ομάδες. Ό σον αφορά τη διάγνωση, για την ηπατίτιδα Β, μεταξύ των 12 χωρών με δεδομένα έχουν διαγνωστεί μόνο ένα στα πέντε άτομα με λοίμωξη. Μεταξύ αυτών των 12 χωρών, μόνο τέσσερις έχουν ήδη επιτύχει τον στόχο του 2020 για διάγνωση του 50% όλων των ατόμων με χρόνια λοίμωξη. Για την ηπατίτιδα C, μεταξύ των 16 χωρών με διαθέσιμα δεδομένα, σε λίγο περισσότερο από το ένα τέταρτο των περιπτώσεων αναφέρθηκε ότι είχαν διαγνωστεί. Μεταξύ αυτών των 16 χωρών, έξι έχουν ήδη επιτύχει τον στόχο διάγνωσης του 2020. Μεταξύ των λίγων χωρών με εκτιμήσεις του ποσοστού των πρόσφατα διαγνωσμένων περιπτώσεων HBV και HCV με ηπατική νόσο τελικού σταδίου, οι εκτιμήσεις ποικίλλουν μεταξύ των χωρών, φθάνοντας το 49,3% για τον HBV και το 45% για τον HCV.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

 Λίγες χώρες διέθεταν δεδομένα σχετικά με τη σύνδεση με τη φροντίδα. Μόνο έξι χώρες είχαν στοιχεία τόσο για τον αριθμό των ατόμων με διάγνωση HBV όσο και για τον αριθμό που έλαβαν περίθαλψη για HBV και επτά χώρες είχαν δεδομένα σχετικά με αριθμούς που είχαν διαγνωστεί και έλαβαν περίθαλψη για HCV. Καμία από τις χώρες με τα διαθέσιμα δεδομένα δεν πέτυχε τον στόχο του 2020 να συνδέσει το 90% των διαγνωσμένων HBV ή HCV ασθενών με τη φροντίδα.  Όσον αφορά τη θεραπεία, καμία χώρα δεν μπόρεσε να παράσχει στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των ασθενών που είχαν διαγνωστεί με χρόνια λοίμωξη από HBV που ήταν επιλέξιμοι για θεραπεία και έλαβαν θεραπεία για να εκτιμήσουν την πρόοδο προς τον στόχο της θεραπείας άνω του 75%. Για την ηπατίτιδα C, μόνο μία από τις 12 χώρες που ανέφεραν δεδομένα είχε επιτύχει τον στόχο το 75% των διαγνωσμένων επιλέξιμων ασθενών με χρόνια λοίμωξη από HCV να λαβάνουν αποτελεσματική θεραπεία. Μία από τις τρεις χώρες με διαθέσιμα δεδομένα έχει φτάσει στον στόχο το 90% αυτών που βρίσκονται σε μακροχρόνια θεραπεία να έχουν επιτύχει καταστολή του ιού για την ηπατίτιδα Β. Και οι 12 χώρες με διαθέσιμα δεδομένα για την ηπατίτιδα C έχουν επιτύχει τον στόχο τουλάχιστον το 90% αυτών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία να έχουν θεραπευτεί. Ό σον αφορά τη θνησιμότητα, ο συνολικός αριθμός θανάτων το 2015 από ηπατικές παθήσεις τελικού σταδίου, όπως ορίζεται από τον ΠΟΥ, ήταν 65.029. Σε σύγκριση με το 2011, το ποσοστό θνησιμότητας το 2015 για όλες τις περιπτώσεις ηπατοκυτταρικού καρκινώματος και χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας αυξήθηκε κατά 5,3% και 2,3%, αντίστοιχα, αλλά

το ποσοστό μειώθηκε για κίρρωση που δεν σχετίζεται με το αλκοόλ και χρόνια ηπατική νόσο κατά 9,5% και 7,2%. Καμία από αυτές τις τάσεις δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Η πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου εξάλειψης του 2030 για μείωση της θνησιμότητας κατά 65% από την έναρξη του 2015 είναι επί του παρόντος μη βέλτιστη.

Το θέμα Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) εκτιμάται ότι 4,7 εκατ. άνθρωποι ζουν με χρόνιο ιό ηπατίτιδας Β (HBV) και 3,9 εκατ. άτομα με ιό ηπατίτιδας C (HCV). Και οι δύο λοιμώξεις είναι κύριες αιτίες χρόνιας ηπατικής νόσου, κίρρωσης του ήπατος και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Το συνεπακόλουθο βάρος της ασθένειας αποτελεί πρόκληση για τη δημόσια υγεία για τα εθνικά συστήματα υγείας. Παρόλο που η συχνότητα εμφάνισης νέων λοιμώξεων έχει μειωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, λόγω των αποτελεσματικών προγραμμάτων εμβολιασμού HBV και στρατηγικών πρόληψης που στοχεύουν στη μετάδοση μέσω ενέσιμων ναρκωτικών, στην ασφάλεια του αίματος και στην υγειονομική περίθαλψη, το μοντέλο υποδηλώνει ότι η μακροχρόνια νοσηρότητα και θνησιμότητα θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Οι στόχοι για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Sustainable Development Goals-SDGs) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) υιοθετήθηκαν από παγκόσμιους ηγέτες το 2015 για την περαιτέρω ανάπτυξη και προώθηση της ευημερίας, προστατεύοντας παράλληλα τον πλανήτη. Οι 17 βασικοί στόχοι (και 169 επιμέρους) θεωρούνται ολοκληρωμένοι και αδιαίρετοι και προωθούν μια πολυτομεακή προσέγγιση στην παροχή λύσεων. Το SDG3 περιλαμβάνει τον Στόχο 3.3 «Τερματισμός των επιδημιών του AIDS, της φυματίωσης, της ελονοσίας και των παραμελημένων τροπικών ασθενειών και καταπολέμηση της ηπατίτιδας, των μεταδοτικών και άλλων μεταδοτικών ασθενειών». Λαμβάνοντας υπόψη τους διαφορετικούς τρόπους μετάδοσης και τις κύριες ομάδες που επηρεάζονται, η μείωση των λοιμώξεων από ηπατίτιδα και η επακόλουθη νοσηρότητα/θνησιμότητά τους απαιτεί μια ισχυρή διεπιστημονική προσέγγιση που ευθυγραμμίζεται με το καθολικό πλαίσιο κάλυψης για την υγεία που υποστηρίζει τους στόχους (SDGs). Η ΕΕ/ΕΟΧ

δεσμεύεται να εφαρμόσει την ατζέντα του 2030 για την αειφόρο ανάπτυξη 3 και τους SDGs και να παρακολουθεί την πρόοδο προς την επίτευξη αυτών των στόχων σε όλες τις χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ. Το 2016, εγκρίθηκε η Παγκόσμια Στρατηγική για τον Τομέα Υγείας (GHSS) για την ιογενή ηπατίτιδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Στόχος είναι η εξάλειψη της ιογενούς ηπατίτιδας ως απειλής για τη δημόσια υγεία έως το 2030. Η έννοια της εξάλειψης αυτών των λοιμώξεων βασίζεται στους παγκόσμιους στόχους που έθεσε ο ΠΟΥ για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης χρόνιων λοιμώξεων κατά 90% και της θνησιμότητας κατά 65% έως το 2030. Το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη (ΠΟΥ Ευρώπης) ανέπτυξε σχέδιο δράσης για την ηπατίτιδα για να κατευθύνει την εφαρμογή του GHSS στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια. Αυτό το περιφερειακό σχέδιο εγκρίθηκε από τα 53 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του ΠΟΥ τον Σεπτέμβριο του 2016. Ορισμένοι από τους στόχους του είναι ακόμη πιο φιλόδοξοι από τους παγκόσμιους στόχους, σε αναγνώριση των υφιστάμενων προσπαθειών πρόληψης και ελέγχου στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια και της ικανότητας των υφιστάμενων συστημάτων για περαιτέρω επιπτώσεις στις επιδημίες. Η κατανόηση της πολυπλοκότητας των επιδημιών της ηπατίτιδας Β και C και ο καθορισμός της αποτελεσματικότητας των μέτρων που λαμβάνονται απαιτούν ισχυρά δεδομένα και πληροφορίες που μπορούν να παρέχονται από ένα βιώσιμο και ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης που βασίζεται σε δεδομένα από διάφορες πηγές. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίσημο σύστημα σε επίπεδο ΕΕ για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου που έχει επιτευχθεί προς την επίτευξη των στόχων της ηπατίτιδας που περιλαμβάνονται στους SDGs, το GHSS για την ιική ηπατίτιδα ή το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης του ΠΟΥ για την εξάλειψη της ηπατίτιδας. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) κλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα σύστημα παρακολούθησης της ηπατίτιδας για τη στήριξη των χωρών της ΕΕ/του ΕΟΧ παρόμοιο με το καθιερωμένο σύστημα παρακολούθησης της εφαρμογής της Διακήρυξης του Δουβλίνου σχετικά με την καταπολέμηση του HIV/AIDS στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

Στόχος είναι η εξάλειψη της ιογενούς ηπατίτιδας ως απειλής για τη δημόσια υγεία έως το 2030. Η έννοια της εξάλειψης αυτών των λοιμώξεων βασίζεται στους παγκόσμιους στόχους που έθεσε ο ΠΟΥ για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης χρόνιων λοιμώξεων κατά 90% και της θνησιμότητας κατά 65% έως το 2030.

EΡΕΥΝΑ

Το δίκτυο παρακολούθησης

Συμπεράσματα-Προτάσεις

Το ECDC έχει αναπτύξει ένα πλαίσιο παρακολούθησης για την ηπατίτιδα Β και C που καλύπτει τα κράτη μέλη ΕΕ/ΕΟΧ το οποίο είναι στενά ευθυγραμμισμένο με τους στόχους και τα ορόσημα στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης του ΠΟΥ και το εργαλείο παρακολούθησης και αξιολόγησης που ανέπτυξε ο ΠΟΥ. Το πλαίσιο στοχεύει στην υποστήριξη της εφαρμογής και της παρακολούθησης της παγκόσμιας στρατηγικής για την ηπατίτιδα και περιλαμβάνει ένα σύνολο προκαθορισμένων δεικτών που σχετίζονται με την ηπατίτιδα. Η ανάπτυξη αυτού του πλαισίου υποστηρίχθηκε από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ και από βασικούς οργανισμούς εταίρους.

Τα σημαντικά κενά στα δεδομένα σε σχέση με την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των HBV και HCV στα κράτη μέλη της ΕΕ/ΕΟΧ αποτελούν σημαντική πρόκληση για την παρακολούθηση της προόδου προς τους στόχους εξάλειψης της ηπατίτιδας. Προκειμένου να καθοδηγήσουν τις εθνικές αντιδράσεις στην ηπατίτιδα Β και C, οι χώρες πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη βελτίωση της ποιότητας των συστημάτων παρακολούθησής τους.

Οι κύριοι στόχοι του συστήματος παρακολούθησης ΕΕ/ΕΟΧ είναι:  ν α υποστηρίξει τα κράτη μέλη της ΕΕ/ ΕΟΧ στην παρακολούθηση των απαντήσεών τους στην αντιμετώπιση των επιδημιών της ηπατίτιδας Β και C με τυποποιημένο, υψηλής ποιότητας και συγκρίσιμο τρόπο και  να αναλύσει και να ερμηνεύσει αυτά τα δεδομένα, και να διαδώσει εκθέσεις που θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, τoν ΠΟΥ και άλλους οργανισμούς να υποστηρίξουν τα κράτη μέλη στην επίτευξη του στόχου εξάλειψής τους.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Ο ι επιδημίες του HBV και του HCV είναι περίπλοκες και δυναμικές και τα σημερινά στοιχεία δεν επαρκούν για να παρέχουν σαφή κατανόηση της επιδημιολογικής κατάστασης. Απαιτούνται αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις εκτιμήσεις του επιπολασμού στον γενικό πληθυσμό και τις βασικές ομάδες κινδύνου, τις τρέχουσες οδούς μετάδοσης και το βασικό μέγεθος του πληθυσμού.  Τα αποδεικτικά στοιχεία της μόλυνσης του HBV και του HCV μεταξύ των ατόμων που ζουν με HIV σε ολόκληρη την περιοχή υπογραμμίζουν τη σημασία της υιοθέτησης μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την πρόληψη και τη δοκιμή σε βασικούς πληθυσμούς, ιδίως τους άνδρες που κάνουν σεξ με άλλους άνδρες και τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών.  Υ πάρχουν κάποιες ενδείξεις καλύτερης κάλυψης εμβολιασμού HBV σε χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ, γεγονός που υποδηλώνει

την ανάγκη ενίσχυσης των τοπικών προγραμμάτων εμβολιασμού. Η εφαρμογή ενός καθολικού προγράμματος εμβολιασμού παιδικής ηλικίας HBV σύμφωνα με τις συστάσεις του ΠΟΥ στις χώρες που δεν διαθέτουν τέτοιο πρόγραμμα και η αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης σε χώρες με μη βέλτιστη διενέργεια εμβολιασμών θα μπορούσαν να συμβάλουν περαιτέρω στις προσπάθειες εξάλειψης.  Ο εμβολιασμός βασικών ομάδων κινδύνου κατά των λοιμώξεων από HBV αποτελεί βασικό συστατικό των στρατηγικών εξάλειψης και πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την κάλυψη σε προγράμματα που στοχεύουν σε αυτές τις ομάδες, ιδίως στους εργαζομένους στον τομέα της υγείας. Τ α προγράμματα για την πρόληψη της μετάδοσης μητέρας-παιδιού για λοίμωξη από HBV δεν παρακολουθούνται καλά και τα δεδομένα από αυτά τα προγράμματα πρέπει να συλλέγονται τακτικά για να εκτιμηθεί η αποτελεσματική παράδοσή τους. Δ εδομένης της σημασίας των υπηρεσιών μείωσης της βλάβης που είναι προσαρμοσμένες στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ, παραμένει η ανάγκη κλιμάκωσης τόσο των υπηρεσιών πρόληψης όσο και διενέργειας διαγνωστικών εξετάσεων, καθώς υπάρχει κάποια ένδειξη μη βέλτιστης εφαρμογής.  Η νοσοκομειακή μετάδοση αποτελεί συνεχή πηγή μόλυνσης σε ορισμένες χώ-

ρες της ΕΕ/ΕΟΧ, αλλά λείπουν δεδομένα σχετικά με την πραγματική έκταση του προβλήματος και αυτό πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω. Τ ο σύστημα ασφάλειας αίματος της ΕΕ φαίνεται να λειτουργεί αποτελεσματικά και πρέπει να διατηρηθεί η παρακολούθηση του συστήματος. Σ τις περισσότερες χώρες λείπουν δεδομένα σχετικά με τη συνέχεια της φροντίδας, ιδίως τα δεδομένα σχετικά με την παροχή και το αποτέλεσμα της αντιιικής θεραπείας, και ιδίως για την ηπατίτιδα Β. Λόγω αυτής της έλλειψης δεδομένων, είναι σημαντικό η δημόσια υγεία και οι φορείς να ενωθούν, με την υποστήριξη της κοινότητας, για τη βελτίωση των εθνικών εκτιμήσεων σε όλα τα στάδια της φροντίδας. Τ α διαθέσιμα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που ζουν με λοιμώξεις από ηπατίτιδα Β και C φαίνεται ότι δεν έχουν διαγνωστεί. Αυτό δείχνει ότι απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για την αύξηση των διαγνωστικών εξετάσεων, αν οι χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ έχουν την πιθανότητα να επιτύχουν τους στόχους του 2030 σχετικά με τη διάγνωση, τη θεραπεία και την καταστολή του ιού. Ο έλεγχος και η σύνδεση με τη φροντίδα των ατόμων που βρίσκονται σε φυλακές είναι κακή σε ολόκληρη την περιοχή και πρέπει να βελτιωθεί, δεδομένου του πολύ υψηλού επιπολασμού που αναφέρθηκε και της αλληλεπικάλυψης με τον πληθυσμό των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών.

Τα διαθέσιμα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που ζουν με λοιμώξεις από ηπατίτιδα Β και C φαίνεται ότι δεν έχουν διαγνωστεί

EΡΕΥΝΑ

Π αρά τους περιορισμούς των υπαρχόντων δεδομένων, υπάρχουν ενδείξεις ότι μεγάλος αριθμός ατόμων που ζουν με διάγνωση ηπατίτιδας Β και C δεν λαμβάνουν θεραπεία που σώζει τη ζωή. Οι περισσότερες χώρες στην ΕΕ/ΕΟΧ δεν είναι σε καλό δρόμο για να επιτύχουν τους στόχους θεραπείας 75% για την ηπατίτιδα Β και C έως το 2020 και απαιτείται σημαντική αύξηση της θεραπείας αν πρόκειται να ανταποκριθούν στον στόχο εξάλειψης της νόσου έως το 2030.  Η θνησιμότητα που σχετίζεται με HBV και

HCV είναι υψηλή στην περιοχή και υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για την πρόοδο προς τον στόχο εξάλειψης του 2030 για μείωση της θνησιμότητας κατά 65% σε σχέση με το 2015. Τα ακριβή δεδομένα θνησιμότητας είναι σημαντικά για την παρακολούθηση της προόδου και απαιτούνται αξιόπιστες τοπικές εκτιμήσεις του ποσοστού των ασθενών με αυτές τις καταστάσεις που πέθαναν με χρόνιο HBV ή/και HCV για τον υπολογισμό του πραγματικού βάρους της θνησιμότητας που οφείλεται στους δύο ιούς.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

επιπολασμός της HCV στον ενήλικο πληθυσμό της Ελλάδας εκτιμάται σε 74.000-134.000 ενήλικες. Στην Ελλάδα παρατηρούνται περίπου 3.700 νέες μολύνσεις ετησίως και 7 από τις 10 νέες λοιμώξεις σχετίζονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών. Στην Ελλάδα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών υπερεκπροσωπείται στα σωφρονιστικά καταστήματα, με τα τελευταία να αποτελούν το «ιδανικό» περιβάλλον για τη μετάδοση και διάδοση ασθενειών όπως η HCV. Ακόμα και μετά την απελευθέρωσή τους από τη φυλακή, οι τέως έγκλειστοι κινδυνεύουν εξίσου να μεταδώσουν καθώς και να κολλήσουν τη νόσο.

Στην Ελλάδα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών υπερεκπροσωπείται στα σωφρονιστικά καταστήματα, με τα τελευταία να αποτελούν το «ιδανικό» περιβάλλον για τη μετάδοση και διάδοση ασθενειών όπως η HCV

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, από τον συνολικό αριθμό εγκλείστων της χώρας το 2017 (9.560), οι 2.829 (29,6%) κρατούνταν για εγκλήματα που σχετίζονταν με τα ναρκωτικά. Αυτή η αναλογία είναι πιθανώς υποτιμημένη, δεδομένου ότι μπορεί να υπάρχουν πολλοί ΧΕΝ που κρατήθηκαν για άλλα αδι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

κήματα που σχετίζονται στενά με τη χρήση ναρκωτικών. Το Ελληνικό Εθνικό Σχέδιο για την Ηπατίτιδα C, που εκδόθηκε το 2017, στοχεύει στη βελτίωση της πρόσβασης στην πρόληψη, συμβουλευτική και συνεχή υποστήριξη για τη μείωση της συχνότητας της ιογενούς ηπατίτιδας για τους εγκλείστους σε σωφρονιστικά καταστήματα. Ωστόσο, από την παρουσίασή του μέχρι σήμερα ελάχιστα έχουν γίνει πράξη και πρακτικά το σχέδιο παραμένει μόνο στα χαρτιά… Τα στοιχεία της έκθεσης του ECDC δείχνουν ότι η χώρα χρειάζεται να καταβάλει σημαντική προσπάθεια για να πετύχει τους στόχους που έχουν τεθεί. Π.χ. εκτιμάται ότι μόλις το 20% των ατόμων με ηπατίτιδα C έχουν διαγνωστεί και ο στόχος που έχει τεθεί για το 2020 (ποσοστό τουλάχιστον 50%) φαντάζει άπιαστο όνειρο. Παράλληλα, όπως συνήθως συμβαίνει στη χώρα μας, δεν υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα δεδομένα, με συνέπεια να μην είναι εφικτή η ορθολογική χάραξη πολιτικής και η εφαρμογή μέτρων και φυσικά να είναι αδύνατη η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των όποιων μέτρων λαμβάνονται. Από την άλλη, είναι αναμφίβολα θετικό το γεγονός ότι η Ελλάδα προσφέρει πρόσβαση στις νέες, ακριβές θεραπείες για την ηπατίτιδα C. Όμως, η παροχή πρόσβασης δεν έχει κανένα νόημα εφόσον τα στοιχεία δείχνουν ότι το 75-80% των μολυσμένων ατόμων δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί. Συνεπώς, είναι φανερό ότι η Ελλάδα οφείλει να αναλάβει δράση στον διαγνωστικό έλεγχο ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως ομοφυλόφιλων ανδρών, χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών και φυλακισμένων.

Πρωτοποριακό πρόγραμμα από τον «Προμηθέα»

Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» εφάρμοσε ολιστικό πρόγραμμα εξετάσεων και θεραπείας για την ηπατίτιδα C, με στόχο την εξάλειψη της λοίμωξης στα ελληνικά σωφρονιστικά καταστήματα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνεται στο εγχειρίδιο του ΠΟΥ Ευρώπης που αφορά καλές πρακτικές και προγράμματα απέναντι στις ιογενείς ηπατίτιδες. Το πρόγραμμα διεξάγεται σε συνεργασία με κλινικές ηπατολογίας και καταστήματα σωφρονισμού. Περιλαμβάνει χαρτογράφηση, προσέγγιση και επικοινωνία, ταχείς διαγνωστικούς ελέγχους, εξετάσεις HCV RNA και σύνδεση με τη φροντίδα/θεραπεία για τους ασθενείς που δύνανται να το κάνουν, κρατώντας ξεχωριστό αρχείο για κάθε ασθενή, όπως τι θεραπεία έλαβε και τη συγκεκριμένη αρχειοθέτησή της. Ο πρώτος κύκλος του προγράμματος ήταν επιτυχής και ολοκληρώθηκε στη Φυλακή των Διαβατών στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια των ετών 2018-2019, σε συνεργασία με την Δ’ Παθολογική του Ιπποκρατείου. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε γρήγορα, καλύπτοντας σχεδόν ολόκληρο το κατάστημα. Εκτός από μια μικρή διαδικασία, που αφορούσε πρόβλημα με τη μεταφορά και την απελευθέρωση των συμμετεχόντων α-

σθενών, πραγματοποιήθηκε η κατάλληλη παρακολούθηση και η διασύνδεση στη θεραπεία δεν παρεμποδίστηκε. Οι συντονιστές του προγράμματος πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι συμμετέχοντες έχουν αριθμό κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ), τη μόνη δηλαδή προϋπόθεση για την πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια 5 μηνών λειτουργίας (Δεκέμβριος 2018-Απρίλιος 2019), πραγματοποιήθηκαν 516 RDT για τον ιό της ηπατίτιδας C, από τον συνολικό πληθυσμό των 553 κρατουμένων στα Διαβατά (κάλυψη 93,3%). Συγκατάθεση για εξετάσεις για ηπατίτιδα C δεν δόθηκε από 37 άτομα. Μεταξύ αυτών που εξετάστηκαν, 87 άτομα ήταν θετικά για αντι-HCV και 61 είχαν ανιχνεύσιμο HCV RNA. Και οι 61 συμμετέχοντες με επιβεβαιωμένη ηπατίτιδα C συνδέθηκαν με την κλινική ηπατολογίας για ιατρική παρακολούθηση. Ο γιατρός κατέγραψε 60 καταχωρίσεις για αντιιική θεραπεία (1 άτομο είχε ήδη ξεκινήσει τη θεραπεία και είχε υπάρχον ιστορικό). Ο χρόνος από τη διάγνωση μέχρι την ολοκλήρωση της καταχώρισης ήταν περίπου ένας μήνας. Το επόμενο βήμα είναι η εκτίμηση της θεραπείας, η οποία αναγράφεται ως SVR12.•••

Το πρόγραμμα «Προμηθέας» διεξάγεται σε συνεργασία με κλινικές ηπατολογίας και καταστήματα σωφρονισμού

EΡΕΥΝΑ

Μας εμπιστεύονται γιατί... No1 σε αυθημερόν διακινήσεις Άμεση επιστροφή αντικαταβολών και εισπράξεων Ειδικές εξυπηρετήσεις ανάλογα με τις ανάγκες κάθε πελάτη Μεταφορές ευπαθών αποστολών (βλαστοκύτταρα, ξηρός πάγος, εμβόλια, κ.λπ.)

ΤΑΧΥΔΕΜΑ ΕΛΛΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΚΟΥΡΤΙΔΟΥ 181, 11143 ΑΘΗΝΑ • Τηλ.: 2102512000 • www.tachydema.gr 78

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020

Μας εμπιστεύονται τα μεγαλύτερα ονόματα της Ελληνικής οικονομίας!

ΓΕΝΙΚΗ ΑΔΕΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Ε.Ε.Τ.Τ. Α.Μ.: 16-063 79

ΓΊΝΕΤΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ! ΓΊΝΕΤΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΈΣ!

Αλλάξτετην τηνελληνική ελληνικήαγορά αγοράΥγείας! Υγείας! Αλλάξτε Εγγραφείτε τώρα τώρα στο στο Ph.B Ph.B (Pharma (Pharma&&Health HealthBusiness) Business) Εγγραφείτε !! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ ΟΔΟΣ

Τ.Κ. Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ ΚΙΝΗΤΟ

FAX FAX

ΑΦΜ* ΑΦΜ*

ΔΟΥ* ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ *ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε (Σε έντυπη έντυπη και και ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΙΔΙΩΤΩΝ & & ΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΤΗΣΙΑ: 50€ 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ: 30€ 30€ ΕΤΗΣΙΑ: ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΚΥΠΡΟΣ: 70€ ΚΥΠΡΟΣ: 0€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: 90€ 90€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά (Αποκλειστικά σε σε ψηφιακή ψηφιακή μορφή) μορφή) ΑΞΙΑ ΕΤΗΣΙΑ: 10€ 10€ ΕΤΗΣΙΑ: (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α) (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμεπάντα όπωςότι αποστείλετε το καταθετήριο fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή. Βεβαιώνεστε ο λογαριασμός στον οποίομεκαταθέτετε είναι της εταιρίας ethosMEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ Τ ΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ethosMEDA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Αποδέχομαι πως τα προσωπικά μου στοιχεία θα τηρηθούν από την ethosMEDIA Εκδοτική-Συνεδριακή AE για τις ανάγκες αποστολής του περιοδικού Pharma & Health Business, στο οποίο είμαι συνδρομητής. Η αποστολή του περιοδικού γίνεται μέσω εταιρείας διανομής ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Λαζαράκου Αναστασία, Σύμβουλο Διοίκησης, στο e-mail: lazarakou.n@ethosmedia.eu/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

80 80 80.indd 80

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2020 26/2/2016 3:12:11 μμ

Η ελληνική αγορά υγείας

με ένα κλικ!

visit us ethosmedia.eu Email: info@ethosmedia.eu T: 210 9984950

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

// ##062 035 //Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2020 2016

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 36 52

## ΙΙΟΥΛ-ΑΥΓ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 60

Ο πιο καλός ο διοικητής Χαράλαμπος Τζανάκης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΕΥΝΑ Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός ο διοικητής Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕΛΕΤΕΣ

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια Αφιέρωµα

GEN/KTX/FACEDNA/1801

ΠΡΟΦΙΛ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ