Pharma and Health Business #74, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που πάσχουν από νόσους απειλητικές

τη ζωή. Το χαρτοφυλάκιο

μοντέλο

ογκολογικών

Ιωάννης Κωτσιόπουλος: «Στους επόμενους μήνες το πρόγραμμα Hospital@home»

36 Έρευνα Πανδημία και καρκίνος του πνεύμονα: Οι εμπειρίες των ασθενών

38 Ρεπορτάζ Καρκίνος του πνεύμονα: «Η μάχη» συνεχίζεται

42 Ρεπορτάζ Εκστρατεία για τον καρκίνο

φάρμακα

καρκίνο

αλλάξουν

κατά του καρκίνου του πνεύμονα

Άρθρο Εξωσωματική: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Άρθρο Μυστικά

(Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος,

Μαρτίνος κ.λπ.), θα μιλούσαμε για πλήρη εγκατάλειψη. Εξαίρεση αποτελεί

καταλήξει στα αζήτητα. Π.χ. αγοράστηκαν

κέντρα υγείας δίχως να υπάρχει ακτινολόγος! Με το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος. Να υπάρξει αναλυτική καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης με τον ιατρικό εξοπλισμό και να καταστρωθεί εθνικό σχέδιο σε βάθος χρόνου. Δεν χρειαζόμαστε άλλους αξονικούς ή μαγνήτες. Έχουμε άμεση ανάγκη όμως από γραμμικούς επιταχυντές για την ακτινοθεραπεία ασθενών με καρκίνο. Και ακόμη από νέες, ηλεκτροκίνητες κλίνες και όχι κρεβάτια με… μανιβέλα. Δεν αρκεί όμως να αγοράσουμε τον νέο εξοπλισμό. Αυτός, για μία ακόμη φορά, θα πάει χαμένος αν δεν επενδύσουμε στην εκπαίδευση του προσωπικού, ώστε να αξιοποιήσει στο έπακρο τις νέες επενδύσεις. Δυστυχώς, δεν βλέπω να γίνεται συζήτηση για όλα αυτά. Στο Υπουργείο Υγείας ασχολούνται ακόμη με το αν θα ανοίξουν ή όχι απογευματινά χειρουργεία. Ή αν

ψηφιακοί

Mε στόχο την παροχή των καλύτε ρων υπηρεσιών, το Post Covid-19 Ιατρείο του Πνευμονολογικού Τμήματος του ΓΝ Παπαγεωρ γίου συμμετέχει στο πρόγραμμα “COVIDX eXponential Programme”. Χάρη στο πρόγραμμα, εκτιμάται πως θα είναι δυνα τός ο εντοπισμός και η ιεράρχηση ασθενών που λαμβάνουν εξιτήριο αλλά κινδυνεύουν με Post Covid. Η διαχείριση αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσω αλγορίθμων μηχανι κής μάθησης. Εκτιμάται πως σε διάστημα 9 μηνών θα ξεκινήσει η λειτουργία του μη χανισμού, ώστε να είναι δυνατή η παρακο λούθηση και η επανεξέταση των ασθενών. Το πρόγραμμα αυτό, που υλοποιείται σε συνεργασία με την εταιρεία Collaborate Healthcare-Innovative Healthcare Services PC, αποσκοπεί στο να βελτιώσει την εξ α ποστάσεως παρακολούθηση των ασθε νών μέσω διαδικτυακής πύλης ή εφαρμο γής για κινητά που παρέχει η πλατφόρμα Collaborate Health Cloud. Επιδίωξη εί ναι οι ασθενείς να έχουν από το σπίτι τους εύκολη και άμεση πρόσβαση στις ια τρικές οδηγίες και στο πλάνο θεραπείας τους. Οι χρήστες θα μπορούν να αναρτούν αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων και να ελέγχονται άμεσα από την ιατρική ομάδα. Στο πνεύμα αυτό, οι ασθενείς θα συμπληρώνουν, περιοδικά, ερωτηματολό για συμπτωμάτων Covid-19 ή ακόμη θα ε κτελούν και τηλεσυνεδρίες.

Οι αριθμοί μαρτυρούν Η συμβολή του προγράμματος θεωρείται σημαντική, δεδομένου του ότι είναι αυ ξανόμενος ο αριθμός των νοσούντων με Covid-19 οι οποίοι στη συνέχεια πάσχουν

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

από Long-Covid σύνδρομο. Νέα μελέτη από την Ολλανδία κατέδειξε ότι 1 στους 8 ενήλικες (12,7%) που έχει διαγνωστεί με Covid-19 έχει εμφανίσει μακροχρό νια συμπτώματα. Σύμφωνα με μοντελοποίηση στοιχείων από το Ινστιτούτο Μετρήσεων και Αξιολόγη σης της Υγείας (IHME) στην Ιατρική Σχο λή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ, τα δύο πρώτα έτη της πανδημίας, τουλάχιστον 17 εκατομμύρια άτομα στα 53 κράτη μέλη της ευρωπαϊκής περι φέρειας του ΠΟΥ ενδέχεται να έχουν εμφανίσει μακρά Covid. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπολογίζεται ότι σχε δόν 145 εκατομμύρια άνθρωποι κατά τα δύο πρώτα χρόνια της πανδημίας υπέφεραν από συμπτώματα του μακροχρόνιου Covid. Περίπου το 10%-15% των περιστατι κών με SARS-CoV-2 εμφανίζουν επανα λαμβανόμενα ή συνεχιζόμενα συμπτώματα και κλινικά ευρήματα τέσσερις ή περισσό τερες εβδομάδες μετά την ανάρρωση από την οξεία νόσο, σύμφωνα με στοιχεία των CDC. Η επίμονη συμπτωματολογία είναι πιθανό να παραμένει έως και τρεις μήνες μετά τη νόσηση από Covid-19. Αυτές οι μα κροπρόθεσμες επιπτώσεις της Covid-19 έ χουν γίνει γνωστές ως «σύνδρομο μακρού Covid-19». Ειδικότερα, διαπιστώνεται μια εντυπωσιακή αύξηση κατά 307% των νέων περιπτώ σεων μακροχρόνιου

κες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμ

φανίσουν μακροχρόνιο Covid σε σχέση με

τους άνδρες. Επιπλέον, ο κίνδυνος αυξάνε

ται δραματικά μεταξύ των σοβαρών κρου

σμάτων Covid-19 που χρειάζονται νοση

λεία, με 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους

5 άνδρες να είναι πιθανό να αναπτύξουν

μακρόχρονο Covid.

Τα πιο κοινά συμπτώματα της μακρο

χρόνιας Covid-19, όπως τα ανακοίνωσε ο ΠΟΥ, είναι:

œ Δύσπνοια

œ Γνωστική δυσλειτουργία œ Κόπωση

Η μακροχρόνια Covid μπορεί επίσης να

επηρεάσει άμεσα και έμμεσα την ψυχική

υγεία, αφού η παρατεταμένη ταλαιπωρία

και ο πόνος λόγω μακράς Covid μπορεί να επηρεάσει και την ψυχολογική ευημε

ρία. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να επιμέ

νουν από την αρχική ασθένεια ή να ανα

μετά την ανάρρωση. Ακόμη,

να έρχονται και να φεύγουν ή να

œ Μυαλγίες

œ Ανοσμία

œ Μυρμήγκιασμα άκρων

œ Αίσθημα βάρους στον τράχηλο (λαιμό)

œ Αίσθηση ζέστης και κρύου εναλλάξ œ Βαριά χέρια ή πόδια και γενική κόπωση

Παγκόσμια διαχείριση

Σε κείμενό του ο επικεφαλής του Παγκό σμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Tέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, το οποίο δημο σιεύθηκε στον Guardian, έκανε λόγο για αναγκαιότητα άμεσης δράσης έναντι του συνδρόμου και επεσήμανε ότι υπάρχουν «πέντε βασικά στοιχεία» που είναι απαραίτη τα για να προωθηθούν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας Covid. Σχετικά με τις εθνικές πολιτικές υγείας που πρέπει να ακολουθηθούν, ο επικεφα λής του ΠΟΥ συνέστησε οι χώρες να λαμ βάνουν υπόψη τους τις εμπειρίες των ασθε νών και να αξιοποιούν τις «από πρώτο χέρι γνώσεις» τους για να διαμορφώνουν στρα τηγικές έναντι της Covid και να συλλέγουν καλύτερα δεδομένα για να αξιολογήσουν την πραγματικότητα. Πιο κοντά στη λύση θα μας φέρει η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών, προκειμένου η ενημέ ρωση να «κλείσει γρήγορα τα κενά γνώ σης» παγκοσμίως. Ο Tέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους έδωσε προτεραιότητα σε ενέργειες όπως είναι η «ισότιμη πρόσβαση» σε τεστ, θεραπείες

ετά από μια χρονιά κορύφωσης της πανδημίας, δεν αποτελεί έκ πληξη το ότι η Pfizer ανέβηκε στην κορυφή της βιομηχανίας εμβολίων. Το εμβόλιο για τον Covid-19 έλαβε έγκρι

ση χρήσης έκτακτης ανάγκης από την FDA, τον Δεκέμβριο του 2020, και εκτο ξεύτηκε σε πωλήσεις παγκοσμίως. Συνο λικά, η Pfizer ανέφερε πωλήσεις σχεδόν

37 δισ. δολ. για το 2021. Αυτές οι πωλή

σεις έγιναν με τη μορφή προμηθειών α

πό κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Μαζί

με τους συνεργάτες της η Pfizer παρήγα

γε 3 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου για

τον Covid-19 πέρσι και είπε ότι αναμέ

νει να κατασκευαστούν 4 δισεκατομμύ ρια για το 2022.

Πριν από την πανδημία, το τμήμα εμβο

λίων της Pfizer επικεντρωνόταν γύρω α

πό το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο (Prevenar 13), που ήταν το εμβόλιο με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στον κόσμο μέχρι

την εμφάνιση της πανδημίας.

Το 2019, τον τελευταίο χρόνο πριν από

τον Covid-19, το εμβόλιο απέφερε 5,85 δισ. δολ. και αντιπροσώπευε περίπου το 89% των συνολικών πωλήσεων εμβολί ων της Pfizer.

Σήμερα, το εμβόλιο του πνευμονιόκοκ κου παραμένει σε υψηλά επίπεδα, αλλά τα έσοδά του, ύψους 5,27 εκατ. δολ. το 2021, ούτε καν φτάνουν το Comirnaty. Ούτε τα άλλα εμβόλια της Pfizer, όπως αυτό για τη μηνιγγίτιδα Β (Trumenba), το οποίο απέφερε έσοδα 118 εκατ. δολ. παγκοσμίως πέρσι. Σήμερα, παρόλο που η πανδημία έχει κο πάσει και η αγορά εμβολίων Covid-19 θα μεταφερθεί σύντομα από τις κυβερνήσεις στην κανονική αγορά, η Pfizer αναμένει ότι τα έσοδα θα συνεχίσουν να αυξάνονται.

Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπάιντεν είπε ότι δεν θα συνεχίσει να αγοράζει τα εμβόλια

και τις θεραπείες από το επόμενο έτος. Παρά την επιβράδυνση της πανδημίας, το Comirnaty εξακολουθεί να βρίσκεται σε ανοδική τροχιά. Τον Ιούλιο, η FDA ε νέκρινε το εμβόλιο για χρήση σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που είναι τουλάχι στον 6 μηνών. Η εταιρεία είχε ήδη λά βει έγκριση σε παιδιά ηλικίας 6 έως 17 ετών και μέχρι τον Ιούλιο του 2022 ήταν το μόνο εμβόλιο Covid-19 διαθέσιμο σε αυτήν την ομάδα. Στη συνέχεια, τον Αύγουστο, η FDA έδω σε το πράσινο φως για τις νέες, επικαι ροποιημένες μορφές του εμβολίου, που αφορούν ενισχυτικές δόσεις κατά των υ ποπαραλλαγών της Όμικρον, τόσο από την Pfizer όσο και από τη Moderna. Πάντως, δεν είναι όλα ρόδινα για την Pfizer. Τον Αύγουστο, η Moderna ξεκίνησε έναν αγώνα για διπλώματα ευρεσιτεχνίας κα ταθέτοντας αγωγές για παραβίαση, υπο στηρίζοντας ότι η Pfizer και η BioNTech την αντέγραψαν για τα εμβόλια mRNA. Όσον αφορά το μέλλον των εμβολίων της Pfizer, εκτός του Comirnaty, η εταιρεία έ χει μερικά ακόμη στα σκαριά. Πρόσφα τα, δημοσίευσε θετικά δεδομένα Φάσης ΙΙΙ για το εμβόλιο του αναπνευστικού συ γκυτιακού ιού (RSV). Σχεδιάζει να υποβά λει αίτηση έγκρισης αυτό το φθινόπωρο και ελπίζει το εμβόλιο να εγκριθεί μέσα στο 2023, σε «αγώνα δρόμου» με την GSK και την Johnson & Johnson. Σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων SVB Leerink, η Pfizer θα μπορούσε να συγκε ντρώσει 2,1 δισ. δολ. από το εμβόλιο RSV έως το 2030. Επιπλέον, η Pfizer ετοιμά ζει το 20δύναμο Prevenar, αντιμετωπίζο ντας έντονο ανταγωνισμό από την MSD. Η μεν Pfizer φαίνεται να προηγείται για έγκριση στους ενήλικες, η δε MSD βρί σκεται πιο μπροστά στο χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης για ένα παιδιατρικό εμβόλιο.

Έσοδα από εμβόλια 2021: 42,63 δισ. δολ.

Έσοδα από εμβόλια πρώτου εξαμήνου 2022: 25,40 δισ. δολ.

Υπεύθυνος εμβολίων: Nanette Cocero, PhD

Oι ειδικοί πιστεύουν ότι, τα επόμε να χρόνια, η τεχνολογία mRNA θα προσφέρει νέες λύσεις ακόμη και στη μάχη κατά του καρκίνου. Αυτό σημαί νει ότι η γερμανική εταιρεία BioNTech, ό πως και η αμερικανική Moderna, ήρθαν για να μείνουν και να κυριαρχήσουν στην αγορά των εμβολίων. Μέχρι στιγμής, η BioNTech –η οποία μοι ράζεται τα κέρδη από το εμβόλιο για την Covid, το Comirnaty, με την Pfizer– τα πήγε ελαφρώς καλύτερα από τη Moderna στο μέτωπο των εσόδων. Για όλο το 2021, το Comirnaty, που είναι το μοναδικό εμπο ρικό προϊόν της BioNTech, βοήθησε την εταιρεία να σημειώσει πωλήσεις ύψους 19 δισ. ευρώ. Για το 2022 η BioNTech α ναμένει να έχει έσοδα από 13 έως 17 δι σεκατομμύρια. Ωστόσο, η πανδημία έχει κοπάσει και οι υψηλές πωλήσεις του Comirnaty δεν θα διαρκέσουν για πάντα, όπως έχουν προ ειδοποιήσει πολλοί αναλυτές. Πρόσφατα, οι αναλυτές της ODDO BHF μείωσαν τις προβλέψεις τους για τις πωλήσεις των εμ βολίων Covid-19 της BioNTech το 2022 και το 2023 κατά 28% και 33%, αντίστοιχα. Ως ένα σημείο, υπήρχαν προσδοκίες για παραγγελίες τουλάχιστον 100 εκατομμυρί ων δόσεων από την Κίνα, αλλά δεν επιβε βαιώνονται, καθώς οι Κινέζοι φαίνεται ότι επιμένουν στη στρατηγική της καραντίνας. Πάντως, ακόμη κι όταν σταματήσουν οι κε ντρικές προμήθειες από τις κυβερνήσεις και τα εμβόλια έναντι της Covid-19 δια τίθενται όπως όλα τα υπόλοιπα, οι προο πτικές θα είναι θετικές για την BioNTech.

Από το 2024 και μετά, όλα θα κριθούν α πό την εξέλιξη των δοκιμών νέων mRNA εμβολίων εκτός της Covid-19. Ήδη, στον τομέα της ογκολογίας, η BioNTech συνεργάζεται με τη Regeneron Pharmaceuticals και τη Roche. Στη συμ φωνία με τη Regeneron, οι δύο εταιρείες προσπαθούν να συνδυάσουν το πειραμα τικό θεραπευτικό εμβόλιο κατά του καρ κίνου της BioNTech με την καθιερωμένη θεραπεία της Regeneron Libtayo. Από όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμε ρα, η BioNTech φαίνεται ότι έχει δρομο λογήσει τη δοκιμή της τεχνολογίας mRNA σε διάφορες μορφές καρκίνου, όπως με λάνωμα, καρκίνο του προστάτη, καρκίνο της κεφαλής και του τραχήλου, προχω ρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC) κ.ά.

Hκινεζική Sinovac Biotech σχεδόν τε τραπλασίασε τις πωλήσεις το 2021, ξεπερνώντας τη Moderna, και κα

τατάσσεται μεταξύ των τριών κορυφαίων

κατασκευαστών εμβολίων στον κόσμο με

βάση τα έσοδα. Το εμβόλιο της εταιρείας για τον Covid-19, CoronaVac, ήταν φυσικά ο κύριος λόγος για την εντυπωσιακή πορεία της εταιρείας.

Το CoronaVac έχει σχεδιαστεί με την πα

ραδοσιακή τεχνολογία αδρανοποιημένου εμβολίου. Αν και έχει λάβει έγκριση με

βάση τη λίστα χρήσης έκτακτης ανάγκης

του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, θε

ωρείται ευρέως λιγότερο αποτελεσματικό

από τα εμβόλια που βασίζονται σε mRNA

των Moderna και Pfizer-BioNTech.

Ωστόσο, το γεγονός ότι υιοθετήθηκε το εμ

βόλιο στην Κίνα και σε ορισμένες χώρες

χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αύξη

σε τις πωλήσεις της Sinovac το 2021 σε 19,37 δισ. δολ., έναντι 511 εκατ. το 2020

και μόλις 246 εκατ. το 2019.

Το εμβόλιο έλαβε το «πράσινο φως» από

τις κινεζικές αρχές τον Αύγουστο του 2020

για εμβολιασμό μόνο σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπως επαγγελματίες υγείας, και τον Φεβρουάριο του 2021 η χρήση του επεκτάθηκε στο ευρύ κοινό με άδεια κυκλοφορίας υπό όρους. Από τα τέλη Δεκεμβρίου του 2021, η εται ρεία παρείχε περισσότερες από 2,5 δι σεκατομμύρια δόσεις CoronaVac παγκο σμίως, όπως αναφέρει η ίδια. Τον Ιούλιο του 2021, η Sinovac υπέγραψε συμφω νία προκαταβολής με την Gavi, τη διεθνή συμμαχία για τα εμβόλια, με σκοπό την παροχή έως και 380 εκατομμυρίων δό σεων CoronaVac. Ωστόσο, οι επενδυτές στην εισηγμένη στο Nasdaq εταιρεία δεν κατάφεραν να απο κομίσουν πλήρη οφέλη από τα τεράστια έ σοδα, λόγω της διακοπής των συναλλαγών από τον Φεβρουάριο του 2019. Ο Nasdaq

ανέστειλε τις συναλλαγές της Sinovac το 2019, εν μέσω απόπειρας πραξικοπήμα

τος μιας ομάδας ακτιβιστών επενδυτών με επικεφαλής την επενδυτική εταιρεία

1Globe Capital. Η Επιτροπή Κεφαλαια

γοράς των ΗΠΑ (SEC) κατηγόρησε αργό

τερα την 1Globe επειδή απέτυχε να απο καλύψει το αυξανόμενο μερίδιό της στη Sinovac, ενώ συνεργαζόταν με άλλους για να αντικαταστήσει σχεδόν ολόκληρο το δι οικητικό συμβούλιο της Sinovac.

Το 2020, η 1Globe και ο ιδιοκτήτης της διευθέτησαν την υπόθεση με συνολικά 290.000 δολ. σε αστικές ποινές και αρ γότερα κάλεσαν όλους τους μετόχους να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να συνεργαστούν για να υποστηρίξουν το CoronaVac. Το μέλλον της Sinovac στο Nasdaq τέθη κε υπό αμφισβήτηση για άλλη μία φορά, αφού, μαζί με πολλές άλλες εταιρείες με κινεζικό υπόβαθρο, συμπεριλήφθηκε σε λίστα παρακολούθησης διαγραφής της SEC βάσει του νόμου περί λογοδοσί ας ξένων εταιρειών. Η SEC και η κινεζι κή κυβέρνηση κατέληξαν πρόσφατα σε συμφωνία για την επίλυση της ρυθμιστι κής διαφωνίας τους, αλλά το ακριβές α ποτέλεσμα μένει να φανεί. Εν τω μεταξύ, η Sinovac έλαβε πρόσφα τα εγκρίσεις για να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές ενισχυτικών δόσεων για την πα ραλλαγή Όμικρον στην Κίνα και τη Χι λή. Μελετά επίσης ένα τριδύναμο εμβό λιο που στοχεύει το αρχικό στέλεχος του κορωνοϊού μαζί με τις παραλλαγές Δέλ τα και Όμικρον. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η εταιρεία δεν θα μπορέσει να διατηρήσει το ίδιο επίπεδο πωλήσεων το 2022, καθώς η πλειονότη τα του κινεζικού πληθυσμού έχει εμβολια στεί και περισσότερες εταιρείες εισέρχο νται στην κινεζική αγορά. Επιπλέον, τον Απρίλιο, το Πεκίνο μείωσε την τιμή του εμβολίου για τον Covid σε λιγότερο από 20 κινεζικά γουάν (2,80 δολ.) ανά δόση. Εκτός του Covid, η Sinovac έχει επίσης εμβόλια, μεταξύ άλλων, κατά της εποχι κής και πανδημικής γρίπης, της πολιο μυελίτιδας, της ηπατίτιδας Α και Β και της πνευμονιοκοκκικής νόσου. Σε ερευνητικό στάδιο έχει ένα ανασυνδυασμένο εμβό λιο ηπατίτιδας Β, ένα συνδυασμένο εμβό λιο ηπατίτιδας Α και B, ένα εμβόλιο τετά νου, ένα συζευγμένο εμβόλιο αιμόφιλου ινφλουέντζας

b (Hib)

Έσοδα από εμβόλια 2021: 19,37 δισ. δολ. Έσοδα από εμβόλια πρώτου εξαμήνου 2022: Δεν υπάρχουν δεδομένα Υπεύθυνος εμβολίων: Weidong Yin, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος

HModerna δεν προήλθε από το που

με το δεύτερο πιο παραγωγικό

στον κόσμο για τον Covid-19. Πολύ πριν η εταιρεία, με έδρα τη Μασα χουσέτη, λάβει την άδεια της FDA για το Spikevax στα τέλη του 2020, ήταν μια βι οτεχνολογική εταιρεία που πέτυχε ρεκόρ στη χρηματοδότηση που προσέλκυσε. Στο μακρινό 2013, η AstraZeneca έκανε συμφωνία με τη Moderna ύψους 240 ε κατ. δολ., το μεγαλύτερο ποσό από ποτέ για μια εταιρεία που δεν είχε δοκιμάσει ποτέ τα φάρμακά της σε ανθρώπους. Στη συνέχεια, το 2015 και το 2016, οι κύκλοι ιδιωτικών επενδύσεων έφτασαν τα 450 ε κατ. και τα 475 εκατ. δολ., αντίστοιχα. Αφού υποσχέθηκε ότι η τεχνολογία της mRNA θα μπορούσε να παράγει θεραπείες για στόχους όπως ο καρκίνος, η Moderna «προσγειώθηκε» το 2014, μετατοπίζοντας την επικέντρωσή της σε αυτό που φαινό ταν λιγότερο φιλόδοξο, αλλά πιο σίγουρο επιχειρηματικά: τα εμβόλια. Η κίνηση απογοήτευσε ορισμένους επεν δυτές, αλλά αποδείχθηκε απόλυτα ορθή. Όταν χτύπησε η πανδημία το 2020, μία α πό τις εταιρείες στις οποίες στράφηκε η α μερικανική κυβέρνηση ήταν η Moderna. Συνολικά, μέσα σε δύο χρόνια, η κυβέρ νηση πλήρωσε σχεδόν 10 δισ. δολ. στη Moderna για Έρευνα & Ανάπτυξη, παρα

γωγή και προκαταβολές για την αγορά εκατομμυρίων δόσεων mRNA εμβολίων. Η Moderna εξαργύρωσε την υπόσχεσή της το 2021, συγκεντρώνοντας πωλήσεις εμβολίων ύψους 17,67 δισ. δολ., που α ντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών εσόδων της εταιρείας, που έ φθασαν τα 18,47 δισ. δολάρια. Φέτος, το Spikevax ξεπέρασε αυτόν τον ρυθ μό στο πρώτο εξάμηνο με πωλήσεις 10,5 δισ. δολαρίων. Και η εταιρεία προβλέπει ότι θα πετύχει άλλα τόσα το δεύτερο εξά μηνο του 2022 με βάση τις παραγγελίες. Νωρίτερα, φέτος, με την προσφορά για το εμβόλιο να ξεπερνά τη ζήτηση, η Moderna συμφώνησε να καθυστερήσει τις αποστο λές στην Ευρώπη μέχρι και το 2023. Το Spikevax έλαβε πλήρη έγκριση τον Ια νουάριο, και τον Αύγουστο έλαβε έγκριση έκτακτης ανάγκης η προσαρμοσμένη έκ δοση του εμβολίου για τις υποπαραλλαγές BA.4 και BA.5 της παραλλαγής Όμικρον. Εκτός από το Spikevax, η Moderna ερ γάζεται επίσης για την παραγωγή ενός mRNA εμβόλιο κατά της γρίπης, που η ε ταιρεία αναφέρει ότι μπορεί να προσφέ ρει 90% αποτελεσματικότητα, γεγονός που θα αποτελούσε μια τεράστια βελτίωση σε σχέση με τα υπάρχοντα εμβόλια. Τον Ι ούνιο, η Moderna χορήγησε το εμβόλιο στους πρώτους ασθενείς της σε μια κλινι κή δοκιμή Φάσης ΙΙΙ. Η Pfizer βρίσκεται πολύ πίσω στην ανάπτυξη mRNA εμβολί ου για τη γρίπη. Επίσης, στη Φάση ΙΙΙ βρίσκονται τα εμ βόλια για τον κυτταρομεγαλοϊό και τον α ναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) για η λικιωμένους. Σε προηγούμενα στάδια, η Moderna μελετά ένα συνδυασμένο εμ βόλιο γρίπης και Covid και ένα συνδυα σμένο εμβόλιο γρίπης, Covid και RSV. Ε πίσης, ερευνά εμβόλια κατά του ιού HIV καθώς και των ιών Epsteinn-Barr, απλού έρπητα, έρπητα ζωστήρα, Zika και Nipah.

Μέχρι την πανδημία, η MSD ήταν η πρώτη εταιρεία σε πωλήσεις στον τομέα των εμβολίων. Όπως αναμενόταν, όταν ξέσπασε η πανδημία, η εταιρεία μπήκε στη μάχη, αλλά ποτέ δεν έφτασε κοντά στην ανάπτυξη εμβο λίου για τον Covid. Έτσι, στη συνέχεια, στήριξε τα προγράμματα ανάπτυξης των Pfizer και Moderna. Σήμερα, μετά την πανδημία, η MSD κατα

τάσσεται στην πέμπτη θέση με βάση τα έ σοδα του 2021, με πωλήσεις περίπου 9,69 δισ. δολαρίων. Αν πάντως εξαιρούσαμε

τις πωλήσεις εμβολίων για τον Covid, η MSD θα παρέμενε στην κορυφή, με τις

πωλήσεις να αυξάνονται συνεχώς. Το πρώ το εξάμηνο του 2022, η εταιρεία πέτυχε πωλήσεις 97 δισ. δολ. και όλα δείχνουν ότι θα ξεπεράσει τις πωλήσεις του 2021. Το εμβόλιο Gardasil διατήρησε την κυρι αρχία του στην αγορά του HPV, με πωλή σεις 5,7 δισ. δολ. το 2021, μια σημαντική ανάκαμψη από την απόδοσή του το 2020, μετά την πανδημία, όταν οι πωλήσεις α νήλθαν στα 3,9 δισ. δολάρια. Το Gardasil συνέχισε να πηγαίνει εξαι ρετικά το πρώτο εξάμηνο του 2022, με πωλήσεις 3,1 δισ. δολαρίων. Μάλιστα, η εταιρεία πιστεύει ότι το Gardasil θα μπο ρούσε να διπλασιάσει τις πωλήσεις του έ ως το 2030, χάρη και στην ψηφιοποίηση πολλών διαδικασιών στην παραγωγή και διανομή του. Το δεύτερο σε πωλήσεις εμβόλιο της ε ταιρείας, το ProQuad, για την πρόληψη της ιλαράς, της παρωτίτιδας, της ερυ θράς και της ανεμοβλογιάς, καθώς και το Varivax, που αφορά αποκλειστικά την ανεμοβλογιά, πέτυχαν μαζί συνολικά 2,1 δισ. δολ. πέρσι. Ακολουθεί το RotaTeq για την πρόληψη του ροταϊού σε μικρά παιδιά, το οποίο συνέχισε τη σταθερή του άνοδο, φτάνο ντας τα 807 εκατ. δολ το 2021. Το εμβό

λιο φέρνει αυξήσεις εσόδων κάθε χρόνο από το 2015. Η Merck είχε επίσης έσοδα 179 εκατ. από το εμβόλιο έναντι της ηπα τίτιδας Α το 2021, από 170 εκατ. το 2020. Από την άλλη, το Pneumovax, που αφο ρά τον πνευμονιόκοκκο, σημείωσε πτώ ση πωλήσεων το 2021. Από το 1,1 δισ. το 2020, οι πωλήσεις του πέρσι μειώθη καν στα 893 εκατ. και στη συνέχεια πά

λι το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους στα 325 εκατομμύρια. Η τάση αναμένε ται να συνεχιστεί, καθώς η MSD βρίσκε ται σε φάση ανάπτυξης νέου εμβολίου. Το Vaxneuvance φιλοδοξεί να αμφισβη τήσει την κυριαρχία της Pfizer, η οποία διαθέτει το Prevenar 13 και είχε πωλή σεις 5,3 δισ. δολ. πέρσι. Το Vaxneuvance προστατεύει από 15 ορότυπους, έναντι των 13 του Prevenar, ενώ η Pfizer ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει το 20δύναμο εμβόλιο επόμενης γενιάς (Prevenar 20). Τον Αύγουστο, η Pfizer παρουσίασε θετι κά δεδομένα δοκιμής για το Prevenar 20 και η εταιρεία σχεδιάζει να το υποβάλει προς έγκριση μέχρι το τέλος του τρέχο ντος έτους στις ΗΠΑ. Η MSD ανέφερε πρόσφατα θετικά α ποτελέσματα για ένα άλλο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο, το V116, ένα εμβό λιο 21δύναμο, που έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει άτομα 65 ετών και άνω.

Έσοδα από εμβόλια 2021: 9,69 δισ. δολ.

Έσοδα από εμβόλια πρώτου εξαμήνου 2022: 4,97 δισ. δολ. Υπεύθυνος: Robert Davis, Διευθύνων Σύμβουλος

Kάποτε ήταν η μεγαλύτερη εταιρεία στον κόσμο από πλευράς εσόδων και πιθανόν να επανερχόταν στην κορυφή αν πετύχαινε η συνεργασία με τη Sanofi για τον Covid-19. Όμως, οι δύο εταιρείες αντιμετώπισαν προβλήματα και δεν κατάφεραν να υλοποιήσουν τα σχέ διά τους για τον Covid. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η GSK δεν διαθέτει μια επιτυχημένη ομάδα εμβολίων. Το 2021, το τμήμα εμβολίων απέδωσε έσο δα 9,32 δισ. δολ. και, παρόλο που η συ νεργασία της GSK για τον Covid-19 με τη Sanofi δεν ευοδώθηκε, η συνεργασία της εταιρείας

τά του έρπητα ζωστήρα κέρδιζε σημαντικό έδαφος ακριβώς πριν χτυπήσει η πανδη μία. Όμως, η πανδημία ανέκοψε την πο ρεία και η εταιρεία προσπαθεί να κάνει επανεκκίνηση, στοχεύοντας σε έσοδα 5,5 δισ. δολ. το 2026. Το 2021, πέτυχε πωλή σεις 2,35 δισ. δολαρίων. Κατά τα άλλα, η GSK εισέπραξε επίσης 612 εκατ. από το εμβόλιο Covid από την πώληση του βοηθητικού της στις κυβερνή σεις των ΗΠΑ και του Καναδά, σύμφωνα με την ετήσια έκθεσή της. Πουλάει επίσης εμβόλια κατά

Medicago έφερε μια νίκη.

σε περισσότερες ρυθμιστικές υποβολές και σε άλλες αγορές. Τη μερίδα του λέοντος στις πωλήσεις της GSK κατέχει η μηνιγγίτιδα, με έσοδα 1,31 δισ. δολάρια. Ακολουθεί το εμβόλιο της γρί πης με έσοδα 930 εκατ. δολ., ενώ η ομά δα «καθιερωμένων εμβολίων» συγκέντρω

σε 4 δισ. δολ. και περιλαμβάνει εμβόλια κατά της ηπατίτιδας καθώς και βρεφικά εμβόλια και ενισχυτικά. Ίσως το πιο σημαντικό προϊόν για την εται ρεία, αυτήν τη στιγμή, είναι το Shingrix. Μετά από έγκριση το 2017, το εμβόλιο κα

λά κέρδισε αρκετά πρωτοσέλιδα το 2020

και το 2021. Αιτία ήταν το γεγονός ότι, τον Απρίλιο του 2020, οι δύο εταιρείες υπέ γραψαν μια ασυνήθιστη συνεργασία με

ταξύ ανταγωνιστών φαρμάκων, συνδυά

ζοντας την τεχνολογία ανοσοενίσχυσης

της GSK με την πλατφόρμα εμβολίων α νασυνδυασμένου DNA της Sanofi. Δεν α ποκλείεται, λοιπόν, να δούμε κάτι ξεχω

ριστό στο μέλλον…

Ωστόσο, ακόμη και χωρίς εμβόλιο παν δημίας, ο τομέας των εμβολίων της Sanofi συνέχισε να συνεισφέρει σημαντικά στα

έσοδα της γαλλικής φαρμακοβιομηχα νίας. Μάλιστα, στη γρίπη, η Sanofi πα ραμένει η κορυφαία εταιρεία εμβολίων στον κόσμο και το 2022 αναμένεται να είναι και πάλι ένα έτος-ρεκόρ. Το 2021, η γρίπη απέφερε 2,63 δισ. ευ ρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 6% σε σχέση με το 2020. Αυξητική είναι η τάση και στην ομάδα των βρεφικών εμβολίων της Sanofi κατά της πολιομυελίτιδας, του

κοκκύτη και του αιμόφιλου γρίπης τύπου Β, καταγράφοντας έσοδα 2,16 δισ. ευρώ το 2021 (αύξηση 4% από το 2020). Η Sanofi διαθέτει επίσης εμβόλια μηνιγ γίτιδας, τα οποία απέφεραν πέρσι 658 εκατ. ευρώ, συν τις αναμνηστικές δόσεις και τα ταξιδιωτικά εμβόλια, τα οποία α πέσπασαν 488 εκατ. και 306 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. Όπως γνωρίζουν οι παρατη ρητές του κλάδου, η εργασία παρουσί ασε οπισθοδρομήσεις στην Ε&Α και δεν έχει φτάσει ακόμη στην αγορά. Αντίθετα, οι προσφορές mRNA από την Pfizer-BioNTech και τη Moderna έχουν κυριαρχήσει στο μερίδιο αγοράς του Covid-19 στις ανεπτυγμένες χώρες, ο δηγώντας στη συμπερίληψή τους σε αυ τήν την έκθεση. Εν τω μεταξύ, η Sanofi προχώρησε σε ο ρισμένες αλλαγές τόσο σε πρόσωπα όσο και στη δομή. Το 2020, ο τότε επικεφαλής εμβολίων της εταιρείας, David Lowe, α ναχώρησε για να γίνει διευθύνων σύμβου λος της γαλλικής βιοφαρμακευτικής εται ρείας Ipsen. Τη θέση του πήρε ο Thomas Triomphe, με εικοσαετή εμπειρία στην ο μάδα εμβολίων της Sanofi. Σε οργανωτικό επίπεδο, η γαλλική ε ταιρεία αποφάσισε να ενσωματώσει τις

Sanofi Genzyme και Sanofi Pasteur. Έ τσι, ο τομέας των εμβολίων θα βρίσκεται υπό την ομπρέλα της Sanofi.

Έσοδα από εμβόλια 2021: 7,45 δισ. δολ.

Έσοδα από εμβόλια πρώτου εξαμήνου 2022: 2,32 δισ. δολ.

Υπεύθυνος: Thomas Triomphe, Επικεφαλής Εμβολίων

Hάγνωστη στην Ελλάδα και την Ευ ρώπη Chongqing Zhifei Biological Products είναι περισσότερο γνωστή στις ΗΠΑ ως ο Κινέζος εταίρος των εμβο λίων HPV της MSD Gardasil και Gardasil 9. Από τότε που εγκρίθηκαν τα δύο εμ βόλια στην Κίνα, το 2017 και το 2018, η ζήτηση έχει σταθερά υπερβεί την προ σφορά, με αναφορές για λίστες αναμο νής και δυσκολία στην απόκτηση εμβο λίου σε όλη τη χώρα. Τα εμβόλια HPV έχουν γίνει ο ακρογωνι αίος λίθος της επιχείρησης της Zhifei. Πριν από τη συμφωνία Gardasil με την MSD το 2018, τα έσοδα της Zhifei κυμαίνονταν σε περίπου 700 εκατ. κινεζικά γουάν. Το 2020, η εταιρεία μέτρησε 15,2 δισ. γου άν στη συνολική της απόσυρση. Το 2021, οι κινεζικές αρχές κυκλοφόρη σαν 8,8 εκατομμύρια δόσεις Gardasil, αυ ξημένες κατά 22% σε ετήσια βάση. Και ο αριθμός κυκλοφορίας του Gardasil 9 δι πλασιάστηκε σε 10,2 εκατομμύρια δόσεις, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Zhifei. Η ανοδική τάση συνεχίστηκε το 2022. Σύμφωνα με την εξαμηνιαία έκθεση της Zhifei, η διάθεση Gardasil αυξήθηκε κα τά 60% σε σχεδόν 4,9 εκατ. δόσεις και το Gardasil 9 σχεδόν τετραπλασιάστηκε σε περίπου 9,3 εκατ. δόσεις το πρώτο εξά μηνο του 2022.

Τα εμβόλια για τον HPV θα συνεχίσουν να αυξάνονται, καθώς τον Αύγουστο οι κινεζικές αρχές επέκτειναν τον επιλέξιμο πληθυσμό του Gardasil 9 σε γυναίκες η λικίας 9 έως 45 ετών. Προηγουμένως, ο εμβολιασμός καλυπτόταν μόνο σε γυναί κες ηλικίας 16 έως 26 ετών. Εκτός από τα εμβόλια HPV, η Zhifei είναι επίσης συνεργάτης της MSD στο εμβόλιο

RotaTeq για τον ιό του ροταϊού, στο πο λυσακχαριδικό εμβόλιο του πνευμονιό κοκκου Pneumovax 23 και στο εμβόλιο ηπατίτιδας Α Vaqta, τα οποία παρουσί ασαν αυξημένη κυκλοφορία το 2021 έ ναντι του 2020. Συνολικά, το 2021, οι πωλήσεις αυξήθη καν κατά 50%, στα 20,9 δισ. γουάν, και το πρώτο εξάμηνο του 2022 τα έσοδα έ φθασαν τα 16,7 δισ. γουάν, με κατακόρυ φη αύξηση κατά 134% από έτος σε έτος! Στην Κίνα είναι διαθέσιμα διδύναμα εμ βόλια HPV από την GSK και από άλλες δύο εγχώριες εταιρείες, αλλά δεν απο τελούν απειλή για το Gardasil. Και τα α νταγωνιστικά 9δύναμα εμβόλια πιθανό τατα δεν θα φτάσουν στην κινεζική αγορά παρά μόνο μετά το 2025. Η Zhifei έχει επίσης ένα ιδιόκτητο χαρτο φυλάκιο. Τα έσοδα αυτού του τμήματος αυξήθηκαν στα 9,7 δισ. γουάν το 2021, εν μέρει χάρη στο ανασυνδυασμένο εμ βόλιο της εταιρείας για τον Covid-19. Το εμβόλιο αυτό, με την ονομασία ZF2001, εγκρίθηκε για χρήση στην Κίνα τον Μάρ τιο του 2021 και νωρίτερα φέτος η άδειά του επεκτάθηκε ως ενισχυτική δόση. Ό μως, καθώς το ποσοστό εμβολιασμού κα τά του Covid στην Κίνα έφτασε περίπου το 90% τον Ιούλιο, η αγορά για εμβόλια κατά του Covid μειώνεται, παρά τις ενι σχυτικές δόσεις. Κατά τη διάρκεια των πρώτων έξι μηνών του 2022, τα εμβόλια της Zhifei που ανα πτύχθηκαν από την ίδια υπέστησαν μεί ωση εσόδων κατά 72%, σε περίπου 1,7 δισ. γουάν. Πάντως, αν εξαιρέσουμε το εμβόλιο για τον Covid, το χαρτοφυλάκιο σημείωσε αύξηση εσόδων κατά 26%, στα 920 εκατ. γουάν. Η εταιρεία εργάζεται επίσης σε ένα δι σθενές εμβόλιο για τις παραλλαγές Δέλ τα-Όμικρον. Οι πρώτες μελέτες έδειξαν ότι μπορεί να προκαλέσει ισχυρότερα ε πίπεδα αντισωμάτων έναντι της κυρίαρ χης παραλλαγής Όμικρον, όπως ανέφερε η εταιρεία στην εξαμηνιαία έκθεσή της. Εκτός από τον Covid, τα προϊόντα της Zhifei που διατίθενται στην αγορά περι λαμβάνουν ένα εμβόλιο αιμόφιλου ιν φλουέντζας τύπου β (Hib) και διάφορα εμβόλια μηνιγγιτιδόκοκκου. Η εταιρεία αναπτύσσει πολλά εμβόλια για λύσσα,

Μέχρι την πανδημία, η AstraZeneca δεν είχε μεγάλη εμπειρία με τα εμ βόλια. Εκτός από τον Covid-19, έχει ένα ενδορρινικό εμβόλιο γρίπης, αλ λά δεν έχει άλλα εμβόλια υπό ανάπτυξη. Όλα δείχνουν ότι η σχέση της με τα εμ βόλια πλησιάζει στο τέλος της. Ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της εται ρείας, Pascal Soriot, δήλωσε το καλοκαίρι

στο Reuters ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να

διακόψει εντελώς τις δραστηριότητές της

στον τομέα των εμβολίων. Προφανώς, θέ λει να επικεντρωθεί στους κύριους θερα

πευτικούς τομείς ενδιαφέροντος: καρδι

αγγειακές παθήσεις και καρκίνο. Ενώ το εμβόλιο της AstraZeneca για τον Covid-19 ήταν από τα πρώτα που εμφα νίστηκαν και απασχόλησαν τις παγκόσμι ες ρυθμιστικές αρχές, τελικά κινήθηκε στη

σκιά των γιγάντων, της Moderna και της Pfizer-BioNTech. Θυμίζουμε ότι η εται ρεία δυσκολεύτηκε στην παραγωγή και είχε καθυστερήσεις στην παράδοση στην Ευρώπη, καθώς και ανησυχίες για την α σφάλεια σχετικά με σπάνιες θρομβώσεις. Στην πορεία, υπήρξε σύγκρουση με στε λέχη της ΕΕ, αλλά και διάχυτες ανησυχί ες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικί ας. Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, αρ κετές χώρες άρχισαν να αναστέλλουν τη χρήση του εμβολίου, γεγονός που προκά λεσε ανεπανόρθωτη βλάβη. Στις ΗΠΑ το εμβόλιο δεν έφθασε ποτέ. Δεν εγκρίθηκε από τις ρυθμιστικές αρχές και προκλήθηκε θόρυβος γύρω από μια με γάλη κατασκευαστική γκάφα με τον ανά δοχο, Emergent BioSolutions. Υπήρξε μό λυνση πολλών δόσεων του εμβολίου και η εταιρεία αναγκάστηκε να αναζητήσει νέο συνεργάτη για την παραγωγή, χάνοντας χρόνο και χρήματα. Τελικά, οι δόσεις του εμβολίου που προορίζονταν για τις ΗΠΑ αποτελούν μέρος των δωρεών εμβολίων της χώρας προς τον Τρίτο Κόσμο. Πάντως, το Vaxzevria χρησιμοποιήθηκε σε περίπου 185 χώρες, σύμφωνα με α ναφορές των New York Times. Τον Νοέμ βριο του 2021, η ίδια η AstraZeneca είχε ανακοινώσει ότι κυκλοφόρησε 2 δισεκα τομμύρια δόσεις σε περισσότερες από 170 χώρες. Από τότε η εταιρεία έχει κυ κλοφορήσει συνολικά 3 δισεκατομμύρια δόσεις σε περισσότερες από 180 χώρες, όπως είπε εκπρόσωπος της AstraZeneca στο Fierce Pharma. Πρόσθεσε δε ότι τα δύο τρίτα των εμβολίων έχουν οδηγηθεί σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Έσοδα από εμβόλια 2021: 3,98 δισ. δολ.

Έσοδα από εμβόλια πρώτου εξαμήνου 2022: 1,6 δισ. δολ. Υπεύθυνος: Pascal Soriot, Διευθύνων Σύμβουλος

Παρά το γεγονός ότι η Johnson & Johnson είναι η κορυφαία εταιρεία σε έσοδα στην ετήσια κατάταξη Big Pharma της Fierce Pharma, το χαρτοφυ λάκιο εμβολίων της εταιρείας υπολείπε ται έναντι των υπόλοιπων τομέων. Το κύ ριο προϊόν, το εμβόλιο κατά του Covid-19, παρουσίαζε πολλά προβλήματα. Η εταιρεία είχε έσοδα 2,39 δισ. δολ. σε πωλήσεις το 2021, ποσό διόλου ευκατα φρόνητο, αλλά πολύ μικρό μπροστά στα 93,77 δισ. δολ. σε όλες τις επιχειρήσεις του αμερικανικού ομίλου. Όπως και στην περίπτωση της AstraZeneca, το εμβόλιο της J&J δέχθηκε μεγάλο πλήγμα από τις ανησυχίες για την πρόκληση θρομ βώσεων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να διακοπούν στις ΗΠΑ οι εμβολιασμοί. Πρακτικά, το εμβόλιο δεν ανέκαμψε ποτέ και υπήρξαν προβλήματα στην παραγωγή από την Emergent BioSolutions. Στο μετα ξύ, κυριάρχησαν η Moderna και η Pfizer. Τον Απρίλιο του 2022, λίγο περισσότερο από έναν χρόνο μετά την πρώτη έγκριση του εμβολίου, η εταιρεία δήλωσε ότι δεν θα συμπεριλάμβανε πλέον το εμβόλιό της για τον Covid-19 στις προβλέψεις των ε σόδων της. Την απόφαση ακολούθησε ένα απογοη τευτικό τρίμηνο πωλήσεων, όταν συγκέ ντρωσε έσοδα μόλις 457 εκατ. δολαρίων. Τον Ιανουάριο του 2022, η J&J είχε προ βλέψει πωλήσεις για το 2022 μεταξύ 3 και 3,5 δισ. δολαρίων. Πάντως, σε αντίθεση με την AstraZeneca, η J&J εξακολουθεί να έχει φιλόδοξα σχέδια στον τομέα των εμβολίων. Το 2018, άνοιξε ένα εργοστάσιο στην Ολλανδία με σκοπό

την παραγωγή δόσεων για κλινικές δοκι μές κατά του HIV, του αναπνευστικού συ γκυτιακού ιού, του Έμπολα, του Ζίκα και της γρίπης. Μάλιστα ξόδεψε 4 χρόνια και 72 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του ερ γοστασίου. Η J&J διαθέτει, επίσης, ένα εμβόλιο για τον HIV σε τελικό στάδιο, αλλά το πρόγραμμα ανάπτυξης αντιμετώπιζε προβλήματα πέρ σι. Η εταιρεία διαθέτει ένα εγκεκριμένο εμβόλιο κατά του Έμπολα που οι αρχές ανέπτυξαν στη Γουινέα το 2021. Ο Πα γκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνέστησε το εμβόλιο της J&J κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας μετά την έγκριση του εμβολίου στην Ευρώπη, τον Ιούλιο του

μα των νευρικών ινών από το ανοσοποι ητικό σύστημα. Νέες θεραπείες επαναμυελίνωσης, που δο κιμάζονται αυτήν τη στιγμή, έχουν τη δυνα τότητα να επιβραδύνουν, να προλάβουν ή ακόμα και να αναστρέψουν τη βλάβη που προκαλείται από τη ΣκΠ. Θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους πάσχοντες από τη ΣκΠ να κινούνται καλύτερα, να βλέπουν καλύ τερα και να βελτιώνουν τις γνωστικές τους λειτουργίες. Οι πάσχοντες θα μπορούσαν να εξαρτώνται λιγότερο από τους οικογε νειακούς φροντιστές τους –αυτήν τη στιγ μή, το 70% των πασχόντων από ΣκΠ εξαρ τώνται από τη βοήθεια που τους παρέχουν μέλη της οικογένειάς τους. Και βελτιώνοντας τη φυσική κατάσταση των πασχόντων από ΣκΠ, οι θεραπείες ε παναμυελίνωσης θα μειώσουν τις ανάγκες τους για κοινωνικές υπηρεσίες, επιφέρο ντας εξοικονόμηση στα συστήματα υγείας. Μετά από δέκα χρόνια Έρευνας & Ανά πτυξης, είδε τα φώτα της δημοσιότητας το mRNA στην έρευνα για τα εμβόλια της πανδημίας Covid-19. Η φετινή έκθεση προόδου φαρμακευτικού pipeline σκια γραφεί το γεγονός πως οι κλινικές δοκιμές καταδεικνύουν τις δυνατότητες του mRNA στη θεραπεία του γλοιοβλαστώματος, ε νός επιθετικού και συχνά υποτροπιάζο ντος καρκίνου. Μόνο το 25% των ασθενών με γλοιοβλά στωμα επιβιώνουν για περισσότερο από έναν χρόνο και μόνο το 3%-5% των α σθενών επιβιώνουν για περισσότερο α πό πέντε χρόνια. Ένα εμβόλιο mRNA για τη μείωση των όγκων που υποτροπιάζουν θα μπορούσε να βελτιώσει τις προοπτι κές επιβίωσης των ασθενών, να ελαφρύ νει το φορτίο φροντίδας που πέφτει στους

ώμους της οικογένειας και των φίλων και

να μειώσει την ανάγκη για νοσοκομειακή παραμονή, χειρουργικές επεμβάσεις και παρηγορητική φροντίδα. Η εντατική δραστηριότητα της φαρμακευ τικής βιομηχανίας σε Ε&Α, που περιγρά φεται στην έκθεση, είναι ευπρόσδεκτη από τους ασθενείς. Με 8.000 φάρμακα υπό ανάπτυξη, το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει ιατρική καινοτομία, αλλά πού. Από ευρωπαϊκής σκοπιάς, η εικόνα δεν είναι ξεκάθαρη. Η περιοχή υπολείπεται άλλων σε ό,τι αφορά στην Έρευνα και την Ανάπτυξη –και δη τη γρήγορη– νέων θεραπειών. Παρά την αύξηση στον αριθ μό των κλινικών δοκιμών με CAR-T κατά 185% μεταξύ του 2020 και του 2022, πε ρισσότερες από το 80% αυτών των δοκιμών διεξάγονται εκτός ευρωπαϊκού εδάφους. Για τους ασθενείς στην Ευρώπη αυτό ση μαίνει μια χαμένη ευκαιρία στην πρώιμη πρόσβαση σε καινοτόμο θεραπεία, που θα μπορούσε να προσφέρει καινούργια ελπί δα στην αντιμετώπιση της ασθένειάς τους. Κι ενώ ο κλάδος μας δαπανά κάπου 41,5 δισ. ευρώ ετησίως σε Έρευνα & Ανάπτυ ξη στην Ευρώπη –και μεγαλύτερο ποσο στό των εσόδων της δαπανάται σε Ε&Α α πό ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο κλάδο που βασίζεται στην έρευνα–, οι επενδύσεις στις επιστήμες ζωής κατευθύνονται όλο και πε ρισσότερο σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, το 2021, επι χειρηματικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου (VC) άντλησαν 16 δισ. ευρώ που διοχέτευ σαν σε γονιδιακές θεραπείες, νέες αγω γές που αντικαθιστούν ελαττωματικά ή ε ξαφανισμένα γονίδια, με σκοπό

δισ. ευρώ. Αυτό που χρειάζεται, τώρα, εί

ναι να βρεθούν κανόνες και πολιτικές που

να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις, όπως έ

να εύρωστο και προβλέψιμο οικοσύστημα

προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής

ιδιοκτησίας και ένα κανονιστικό πλαίσιο

αιχμής. Αν δεν είμαστε σε θέση να τα ε

ξασφαλίσουμε στην Ευρώπη, το χάσμα α

νάμεσα σε εμάς και τον υπόλοιπο κόσμο

θα συνεχίσει να διευρύνεται και η Ευρώ

πη θα σπαταλήσει την ευκαιρία της να γί νει ηγέτης στις επιστήμες ζωής και υγείας. Φυσικά, η καινοτομία έχει νόημα μόνο ε

φόσον φθάνει στους ασθενείς. Μετά από

χρόνια Έρευνας & Ανάπτυξης, οι εταιρεί

ες θέλουν τα φάρμακά τους να βοηθούν

τους ανθρώπους όσο το δυνατόν νωρίτε

ρα. Η έκθεση εντοπίζει πεδία στα οποία

η βιομηχανία μπορεί να εργαστεί με τους

άλλους εμπλεκόμενους φορείς ώστε να ε

πιταχύνει την πορεία νέων θεραπειών και

εμβολίων προς τους ασθενείς.

Για αρχή, οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να

προσαρμόσουν τις κανονιστικές διαδικασί

ες ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τις κα τηγορίες των θεραπειών που ετοιμάζονται να τεθούν προς διάθεση. Επιπροσθέτως, οι σημερινές προσεγγί σεις στις Αξιολογήσεις Τεχνολογιών Υγεί ας, την τιμολόγηση και την αποζημίωση μπορεί να είναι ακατάλληλες για τις θε ραπείες του «αύριο». Νέες προσεγγίσεις στη χρηματοδότηση πραγματικά καινο τόμων θεραπειών θα είναι θεμελιώδεις για τη χρήση τους, όπως θα είναι και τα στιβαρά συστήματα που θα συλλέγουν τα στοιχεία που θα μπορούν να αποδείξουν πόσο αποτελεσματικές είναι οι θεραπείες στην πραγματική ζωή. Πριν από λίγους μήνες, η EFPIA δημοσί ευσε μια σειρά προτάσεων και ανέλαβε ουσιαστική δράση για να επιταχύνει την πρόσβαση σε φάρμακα. Λύσεις όπως η Equity-Based Tiered Pricing, που ευθυ γραμμίζει την τιμολόγηση με την οικονομι κή δυνατότητα των χωρών να πληρώσουν, θα έκαναν το σύστημα πολύ δικαιότερο, μειώνοντας τις ανισότητες πρόσβασης στα

φάρμακα, που διαπιστώνονται αυτήν τη

στιγμή στα ευρωπαϊκά κράτη. Όσον αφορά τη δράση, τα μέλη μας δε σμεύθηκαν να υποβάλουν φακέλους για

την τιμολόγηση και αποζημίωση των νέων

φαρμάκων και στις 27 χώρες μέλη μέσα σε δύο χρόνια από την ημερομηνία έκδο σης της άδειας κυκλοφορίας και να ιχνη

λατούν αυτούς τους φακέλους συνεχώς, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν αμέσως

το πιθανό σημείο ενδεχόμενης καθυστέ

ρησης στη διεκπεραίωση και να κάνουν διάβημα στους ανάλογους εμπλεκομένους. Η μοντελοποίηση από το αμερικανικό ε ρευνητικό ινστιτούτο IQVIA προβλέπει ότι η δέσμευση της βιομηχανίας να υποβά λει άμεσα και να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τη διεκπεραίωση των φακέλων θα μπορούσε να αυξήσει τη διαθεσιμότη τα σε φάρμακα από 18% έως και 64% σε κάποιες χώρες και –ακόμα πιο σημαντι κό– να μειώσει τον χρόνο αναμονής των ασθενών για νέες θεραπείες κατά 4 με 5 μήνες σε χώρες όπως η Βουλγαρία (-179 μέρες), η Πολωνία (-129 μέρες) και η Ρου μανία (-155 μέρες). Ο αντίκτυπος της φαρμακευτικής καινο τομίας είναι βαθύς και απτός. Η υποστή ριξη της καινοτομίας και η ενίσχυση της πρόσβασης σε αυτήν σε όλη την Ευρώπη θα προσφέρουν υγιέστερους πληθυσμούς, κοινωνίες και οικονομίες. Η κάλυψη της καθυστέρησης σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο δεν είναι ανέφικτη, αλλά προϋπο θέτει την επιλογή της κατάλληλης πολιτι κής για την αντιμετώπιση των αντίστοιχων ζητημάτων. Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης εξέτασης της Κοινοτικής Φαρμακευτικής Νομοθε σίας, αυτό προϋποθέτει τη διατήρηση των βασικών μοχλών για την καινοτομία: προ στασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και έ να παγκοσμίου βεληνεκούς κανονιστικό πλαίσιο και στη συνέχεια συνεργασία με τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση ζητη μάτων πρόσβασης. Οι αποφάσεις που θα πάρουμε σήμερα θα καθορίσουν το μέλλον της καινοτομίας στην Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες. Ελπίζω τα αριθμητικά στοιχεία και τα γε γονότα καθώς και οι εκπληκτικές επιστη μονικές ανακαλύψεις που παρουσιάζονται στη φετινή έκθεση φαρμακευτικού pipeline να βοηθήσουν στην καθοδήγηση των πο λιτικών ιθυνόντων

της δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου, ιολόγου BSC, MSc, PhD, εκτελεστικής διευθύντριας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ)

μέλλον,

μετασχηματι

οι τεχνολογί

τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) αναμένεται να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο και στην υγειονομική περίθαλψη, ανάμεσα στα πολλά άλλα πεδία εφαρμογής τους. Αν και πρόκειται για μια τεχνολογία της οποίας η ανάπτυξη έχει ξεκινήσει ήδη α πό τα μέσα του περασμένου αιώνα, η Τε χνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται με καται γιστικούς ρυθμούς, κυρίως την τελευταία δεκαετία. Σημείο τομής πολλαπλών επι στημών, η Τεχνητή Νοημοσύνη συνίστα ται, με απλά λόγια, σε ένα υπολογιστικό σύστημα που, πέρα από τη δυνατότητα να επεξεργάζεται και να αποθηκεύει τερά στιο όγκο δεδομένων και πληροφοριών, μπορεί να εκπαιδευτεί και να επιλύσει,

βάσει αλγορίθμων, σύνθετα προβλήμα τα, μιμούμενο την ανθρώπινη συλλογι στική διαδικασία. Να εμφανίσει, δηλα δή, νοημοσύνη. Oι εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας αιχ μής σε διάφορους τομείς της Ιατρικής, ως συμπληρωματικού εργαλείου στα χέρια των επιστημόνων, είναι ήδη αξιόλογες. Οι φορητές συσκευές συνεχούς παρακο λούθησης των επιπέδων γλυκόζης στο αί μα για άτομα με διαβήτη που διατίθενται σε πολλές χώρες είναι ένα χαρακτηριστι κό παράδειγμα εργαλείων τεχνητής νοη μοσύνης που εκδίδουν «συναγερμούς» σε πραγματικό χρόνο στον χρήστη όταν τα επίπεδα σακχάρου του πρόκειται να πέ σουν ή να αυξηθούν, συμβάλλοντας στην καλύτερη διαχείριση της ασθένειας ή α κόμη και στην αποτροπή ενός απειλητικού για τη ζωή διαβητικού κώματος. Πρόσφατα, το βραβευμένο σύστημα τε χνητής νοημοσύνης Alphafold1, το οποίο χαρακτηρίστηκε μία από τις συναρπαστι κότερες επιστημονικές εξελίξεις των τελευ ταίων δεκαετιών, κατάφερε να προβλέψει γρήγορα και με ακρίβεια τους τρόπους με τους οποίους δημιουργούνται οι τρισδιά στατες δομές των πρωτεϊνών, όπως και τις μεταβολές τους. Η εκμετάλλευση του συστή ματος θα βοηθήσει σημαντικά τους ερευ νητές να αναγνωρίσουν τις «κακόβουλες» πρωτεΐνες και τους λόγους που προκαλούν συγκεκριμένες ασθένειες, ανοίγοντας ένα ολοκαίνουργιο κεφάλαιο για τη στοχευμέ νη ανάπτυξη θεραπειών και τη δημιουρ γία νέων φαρμάκων που θα επιταχύνουν δραματικά την καταπολέμησή τους. Σε σχέση με τη διαχείριση των ατόμων με θαλασσαιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες, εφαρμο γές τεχνητής νοημοσύνης έχουν ήδη αρχί σει να αξιοποιούνται εδώ και αρκετά χρό νια για την αξιολόγηση του σιδήρου που εναποτίθεται στα ζωτικά όργανα, κυρίως καρδιά και ήπαρ, και πάνω στις οποίες βασίζεται η περαιτέρω κλινική διαχείρι ση και η αποτελεσματικότητα της διά βί ου θεραπείας αποσιδήρωσης που λαμβά νουν οι ασθενείς με μεταγγισιοεξαρτώμενη θαλασσαιμία,

‘How AlphaFold can realize AI’s

potential in

biology’ https://www.nature. com/articles/d41586-022-02088-x Nature, 2 August, 2022.

μετωπίζουν κυρίως άτομα με δρεπανοκυτ ταρική αναιμία στα τμήματα πρώτων βοη θειών, όπου και χάνονται οι περισσότερες μάχες για τη ζωή αυτών των ανθρώπων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι κυριολεκτι κά αναρίθμητες πιθανές εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης για τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης μπορούν να περιοριστούν μόνο από τη φαντασία. Για τροί ανά τον κόσμο την έχουν ήδη χρησι μοποιήσει για την ανίχνευση ανωμαλιών στις ακτινογραφίες και άλλες απεικονιστι κές εξετάσεις, την ακριβή πρόβλεψη των κινδύνων του τοκετού, σε περίπλοκες χει ρουργικές επεμβάσεις σε συνεργασία με ρομποτικά μέσα, στην τηλεϊατρική, καθώς και σε πολλούς άλλους τομείς. Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η δυνητική συμβολή της σε εθνικό/κοινοτικό επίπεδο προς υποστήριξη διαφόρων παρεμβάσε ων στη δημόσια υγεία, όπως η επιτήρη ση ασθενειών, η αντιμετώπιση επιδημιών και η αποδοτικότερη διαχείριση συστη μάτων υγείας. Φυσικά, παρά τις τεράστιες δυνατότητες που μας προσφέρει αυτό το προηγμένο εργαλείο για τη βελτίωση της υγείας, και όχι μόνο, εκατομμυρίων ανθρώπων, αυτό δεν εμποδίζει και την παράλληλη αύξηση του προβληματισμού απέναντι στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί, τους σκοπούς που επιτελεί και την αποτελεσματικότητά της, καθιστώντας επιτακτική την υιοθέτηση αρ χών που θα οριοθετήσουν μια Υπεύθυνη Τεχνητή Νοημοσύνη Αρκετοί μελετητές επισημαίνουν σημαντι κές προκλήσεις σχετικά με τη χρήση της ΤΝ στην Υγεία, που συμπεριλαμβάνουν την ανήθικη συλλογή και χρήση δεδομέ νων υγείας των ασθενών, τους κινδύνους που μπορεί να ενέχει η τεχνολογία για την ασφάλεια, εξαιτίας λ.χ. πιθανών τεχνικών σφαλμάτων των συστημάτων της, την έλ λειψη διαφάνειας και επεξηγηματικότη τας που μπορεί να απειλήσει τα δικαιώ ματα των ασθενών στην πληροφόρηση και την ενημερωμένη συναίνεση για ια τρική θεραπεία.

Μία εκ των κυρίαρχων ανησυχιών είναι ό

τι οι αλγόριθμοι, τα δεδομένα δηλαδή στα οποία βασίζεται η χρήση της ΤΝ, σχεδιά

ζονται από ανθρώπους, οι οποίοι είναι ε πιρρεπείς στο σφάλμα και δεσμεύονται από προσωπικές αξίες και εγγενείς προ καταλήψεις. Ένα σύστημα ΤΝ, παραδείγ ματος χάριν, που έχει «εκπαιδευτεί» κυρίως

σε δεδομένα που συλλέγονται από άτομα σε χώρες υψηλού εισοδήματος ενδέχεται να μην έχει καλή απόδοση για άτομα σε περιβάλλοντα χαμηλού και μεσαίου εισο δήματος και όχι μόνο να οδηγήσει σε ε σφαλμένες διαγνώσεις, αλλά να συμβάλει στην εμβάθυνση των υφιστάμενων κοινωνι κοοικονομικών ανισοτήτων. Επομένως, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα πρέ πει να σχεδιάζονται προσεκτικά, ώστε να αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία των κοινωνικοοικονομικών πλαισίων και των πλαισίων υγειονομικής περίθαλψης. Είναι, θεωρώ, ένα ιδιαίτερα θετικό βήμα το γεγονός πως οργανισμοί παγκόσμι ας εμβέλειας που δραστηριοποιούνται στον χώρο της υγείας, όπως ο Παγκό σμιος Οργανισμός Υγείας2 (ΠΟΥ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), έχουν ξεκινή σει να διαβουλεύονται εντατικά προ κειμένου να θεσπίσουν κανονιστικά πλαίσια και δράσεις που θα διασφαλί ζουν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα λειτουρ γεί προς όφελος του δημόσιου συμφέρο ντος σε όλες τις χώρες, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τους κινδύνους και αποφεύ γοντας τις παγίδες της. Η δε ΕΕ φιλοδοξεί να αναπτύξει και να ε φαρμόσει νέα παγκόσμια πρότυπα για την Τεχνητή Νοημοσύνη με την πρώτη νομο θετική πρόταση στον κόσμο περί τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence ActAIA), για την οποία βρίσκεται ήδη εν μέ σω διαπραγματεύσεων από το 2021. Έ κτοτε διεξάγεται έντονη συζήτηση για το περιεχόμενό της, καθώς πολλές οργανώ σεις της Κοινωνίας των Πολιτών πιστεύ ουν ότι η πρόταση υστερούσε, στην αρχι κή της τουλάχιστον εκδοχή, στο θέμα της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών/ασθενών στην Υγεία και ζη τούν τροποποιήσεις. Με τον ορίζοντα ψήφισης του νομοσχεδί ου να έχει οριστεί στα τέλη του τρέχοντος έτους, οι εξελίξεις μέχρι τότε αναμένεται να είναι πολλές και σημαντικές. Το κατά πό σο θα καταφέρουμε να τιθασεύσουμε την, πολύπλοκη και αδιάφανη μέχρι στιγμής, ισχύ της ΤΝ τόσο στην Υγεία όσο και άλ λους τομείς, διασφαλίζοντας τον ανθρωπο κεντρικό της χαρακτήρα και την υπαγωγή της σε ένα ορθολογιστικό ρυθμιστικό πλαί σιο, μένει να το δούμε στην πράξη.

της Αναστασίας Κόκκαλη, κλινικής διαιτολόγουδιατροφολόγου, μέλους της Επιστημονικής Επιτροπής Ελληνικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης (ΕΛΕΤΕΜ), www.kokkalidiet.gr, info@kokkalidiet.gr

μαστού. Το περιττό λίπος είναι πηγή παραγωγής οιστρογόνων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες φυσιολογικά

νέα μελέτη δείχνει ότι η πα χυσαρκία επιδεινώνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Η μείωση των οιστρογό νων στην εμμηνόπαυση έχει δυσμενή επί

δραση στις παραμέτρους του μεταβολικού συνδρόμου, οι οποίες αποτελούν παράλ ληλα ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ως απο τέλεσμα, η συχνότητα των παθήσεων αυ τών αυξάνεται ραγδαία μετά την εμμηνό παυση και πλησιάζει, με την πάροδο του χρόνου, εκείνη των ανδρών. Και, φυσικά, επιδεινώνεται η εικόνα του μεταβολικού συνδρόμου όταν υπάρχει και παχυσαρκία. Η υγιεινή διατροφή είναι, φυσικά, ο απα ραίτητος σύμμαχος στην ορθή απώλεια βά ρους. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα υ ψηλής θρεπτικής αξίας, με αντιοξειδωτι κά, καλά λιπαρά και πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, θα αποδώσει τα καλύ τερα αποτελέσματα στη σωστή απώλεια βάρους. Η διατροφή πρέπει να είναι πά ντα εξατομικευμένη και να καλύπτει τις α νάγκες του οργανισμού. Κάθε γυναίκα έχει διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις. Συνήθως, σε αυτές τις η λικίες, παρατηρούνται ανεπάρκειες βιτα μινών, όπως π.χ. βιταμίνη D, βιταμίνη Β12 κ.λπ. Επομένως, είναι απαραίτητος ο ερ γαστηριακός έλεγχος και αν τα επίπεδα είναι χαμηλά, τότε τα κατάλληλα τρόφι μα και ίσως και συμπληρώματα θα ενι σχύσουν τη θρεπτική κατάσταση του ορ γανισμού και κατ’ επέκταση τον ρυθμό του μεταβολισμού. Η σωστή σωματική ανάλυση, επίσης, θα δείξει τα επίπεδα μυϊκής μάζας, κατακρά τησης και σπλαχνικού λίπους, οπότε και θα διαμορφωθεί αντίστοιχα το διατροφι κό σχήμα. Επιπροσθέτως, η γενετική α νάλυση, με ειδικά διατροφικά τεστ DNA, θα βοηθήσει τα μέγιστα στον σχεδιασμό μιας απόλυτα εξατομικευμένης διατροφής. Οι θερμίδες είναι σημαντικές, αλλά οι δί αιτες πολύ χαμηλών θερμίδων δεν λειτουρ γούν καλά μακροπρόθεσμα. Αν και φαί νεται δελεαστικό να δοκιμάσετε μια δίαιτα πολύ χαμηλών θερμίδων για να χάσετε βά ρος γρήγορα, στην πραγματικότητα αυτό είναι το χειρότερο

του μεταβολικού ρυθμού. Έτσι, ενώ οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικό τητα σε θερμίδες μπορεί να οδηγήσουν σε

ρεί να αυξήσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Ο «διατροφικός περιορισμός», δηλαδή το σωστό μέγεθος των μερίδων είναι ένας α ποτελεσματικός τρόπος αδυνατίσματος. Ποιες δίαιτες όμως λειτουργούν καλά κα τά την εμμηνόπαυση; Παρακάτω θα βρεί τε 3 υγιεινές δίαιτες, που έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στην απώλεια βάρους κατά τη διάρκεια και μετά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση.

Δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρα κες είναι εξαιρετικές για την απώλεια βά ρους και κοιλιακού λίπους. Η πρόσληψη υδατανθράκων δεν χρειάζεται να είναι ε ξαιρετικά χαμηλή για να προκαλέσει α πώλεια βάρους. Αρκεί να παρέχει το 30% των θερμίδων από υδατάνθρακες. Αποφύ γετε αυστηρά: œ Ζάχαρη: π.χ. αναψυκτικά, χυμούς φρού των, γλυκίσματα, μπισκότα, παγωτό. œ Επεξεργασμένα δημητριακά: σιτάρι, λευκό ρύζι, ζυμαρικά, λευκό ψωμί, δη μητριακά.

œ Trans λιπαρά: υδρογονωμένα ή μερι κώς υδρογονωμένα έλαια.

œ Προϊόντα διατροφής και χαμηλών λιπα ρών: πολλά γαλακτοκομικά προϊόντα, δημητριακά ή κράκερ έχουν μειωμένη περιεκτικότητα σε λιπαρά, αλλά περιέ χουν πρόσθετη ζάχαρη.

Μεσογειακή διατροφή

Παρ’ όλο που η

μείωση του

υγείας και

καρδιακών παθή

σεων, μελέτες δείχνουν ότι μπορεί επίσης να σας βοηθήσει στο να χάσετε βάρος. Χορτοφαγική δίαιτα

δίαιτες για vegan και χορτοφάγους έ χουν πολύ καλά αποτελέσματα στην α πώλεια βάρους. Ωστόσο, μια πιο ευέλικτη προσέγγιση για χορτοφάγους, που περι λαμβάνει γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά, έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί κα λύτερα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Επίσης, κάποια τρόφιμα φαίνεται να είναι πολύ βοηθητικά στον γυναικείο οργανισμό κατά την εμμηνόπαυση, οπότε ανεξάρτη

τα από το ποια δίαιτα θα επιλέξετε, καλό θα είναι να τα συμπεριλάβετε:

œ Ζωντανό γιαούρτι (με χαμηλά λιπαρά): Συστήνονται 2 μερίδες καθημερινά

œ Λιπαρά ψάρια: 3 φορές/εβδομάδα

œ Σκούρα πράσινα λαχανικά: Καθημερι νά, ως σαλάτα

œ Αυγά: 6-8/εβδομάδα

œ Προϊόντα ολικής άλεσης: Ζυμαρικά ο λικής, καστανό ρύζι, κινόα, φαγόπυρο. Ιδανικά, ως γαρνιτούρα, καθημερινά, στο μεσημεριανό γεύμα.

œ Νερό: Πολύ!

œ Πράσινο τσάι: 4 φλιτζάνια καθημερινά

œ Λιναρόσπορος: 1 κουτ. σούπας καθη μερινά

œ Βρώμη: Ιδανική ως πρωινό καθημερινά

Η διατήρηση

Π

αρόλο που πλέον τα νεοπλασμα τικά νοσήματα, σε αρκετές πε ριπτώσεις, είναι πλήρως ιάσιμα, στην κοινωνία έχουν εμπεδωθεί χαρακτηρισμοί όπως «το κακό» ή «η επά ρατη νόσος». Πράγματι, είναι, ακόμα και σήμερα, μια νόσος δύσκολη, επίπονη για τον ασθενή, που απαιτεί πολυπαραγοντι κή αντιμετώπιση και δαπανηρές θεραπεί ες για το σύστημα υγείας. Δεν είναι τυχαίο που η αντιμετώπιση του καρκίνου αποτελεί προτεραιότητα της ευ ρωπαϊκής πολιτικής και το EU Beating Cancer Plan βρίσκεται στο επίκεντρο των δράσεων για την Υγεία. Πόσο σοβαρό όμως είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα; Πόσοι άνθρωποι αρρωσταί νουν κάθε χρόνο από καρκίνο; Πόσοι πε θαίνουν; Η απάντηση είναι: «Δεν ξέρου με ακριβώς…». Η Ελλάδα είναι μία από τις τέσσερις τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες δεν υπάρχει ακόμα συστημα τική καταγραφή των νεοπλασιών. Και μια χώρα που δεν διαθέτει βασικούς επιδημιο λογικούς δείκτες μιας νόσου, δεν μπορεί να σχεδιάσει και να ασκήσει αποτελεσματική πολιτική για την αντιμετώπισή της. Ξεκινάμε, λοιπόν, από τα στοιχειώδη. Την άνοιξη του 2021, εφαρμόσαμε τη λειτουρ γία του Εθνικού Μητρώου Καρκίνου Παιδι κής Ηλικίας, στο οποίο έχουν καταγραφεί, μέχρι και σήμερα, 771 παιδιά. Τώρα, πρώ τη προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η δημιουργία του Μητρώου Νεοπλασματικών Νοσημάτων σε εθνικό επίπεδο. Στη χώρα μας είχε ξεκινήσει μια προσπάθεια για τη δημιουργία του Εθνικού Αρχείου Νεοπλα σιών που δεν ολοκληρώθηκε, καθώς και δεκάδες επιμέρους καταγραφές από επι στημονικές ομάδες, οι οποίες, κατά κανό να, είναι αποσπασματικές και βραχύβιες. Μετά από μεγάλη προσπάθεια για την εξα σφάλιση της χρηματοδότησης του έργου από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και την ωρί μανσή του, είμαστε σήμερα αισιόδοξοι ότι το Εθνικό Μητρώο Νεοπλασματικών Νοση

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

μάτων (ΕΜΝΝ) μπορεί να λειτουργήσει μέ σα στο 2023. Εντός των επόμενων ημερών, αναμένεται να ανακοινωθεί η συγκρότηση της Ομάδας Εργασίας που θα χειριστεί τα επιστημονικά θέματα του έργου ενώ πολύ σύντομα θα προκηρυχθεί και ο διαγωνι σμός για την ανάπτυξη του σχετικού πλη ροφοριακού συστήματος. Το επόμενο βήμα είναι οι παρεμβάσεις στον χώρο του Νοσοκομείου, αφού εκεί δίνεται καθημερινά η μάχη με τη νόσο. Φιλοδο ξούμε να εξοπλίσουμε 12 μεγάλα ελληνικά νοσοκομεία τα οποία διαχειρίζονται και την πλειοψηφία των ογκολογικών ασθενών με ένα σύγχρονο ογκολογικό πληροφοριακό σύστημα και να επανασχεδιάσουμε τις ρο ές των ογκολογικών ασθενών, ώστε η πλο ήγηση τους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας να είναι απλή και ανέξοδη. Αντιλαμβανόμα στε πλήρως ότι τα ελληνικά νοσοκομεία έ χουν τόσο πολλά και σοβαρά προβλήμα τα που μια τέτοια επένδυση ίσως φαντάζει υπερβολική. Ωστόσο, θεωρούμε σημαντικό να τολμή σουμε να εισαγάγουμε ένα άλλο μοντέλο λειτουργίας, στηριγμένο στη διεπιστημονική συνεργασία και την ολιστική αντιμετώπιση του ασθενούς. Η ψηφιακή τεχνολογία πα ρέχει λύσεις τόσο για την αποτελεσματική λειτουργία των διεπιστημονικών ομάδων ό σο και για την υποστήριξη των γιατρών στη λήψη αποφάσεων με αξιοποίηση εργαλεί ων τεχνητής νοημοσύνης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαχείριση των συστηματικών αντινεοπλασματικών θε ραπειών (χημειοθεραπειών, ανοσοθερα πειών κ.λπ.). Η εφαρμογή των θεραπευτι κών πρωτοκόλλων προτάσσεται συχνά ως μέτρο για τον περιορισμό της φαρμακευτι κής δαπάνης, όμως πρωτίστως είναι εργα λείο για τη διασφάλιση του ασθενούς, για να λαμβάνει την ενδεδειγμένη θεραπεία

αράκι και η εφαρμογή τους είναι πρακτι κά αδύνατο να ελεγχθεί. Δυστυχώς, επίσης, στα περισσότερα νοσοκομεία, ο υπολογι

σμός της δοσολογίας για τη διάλυση των

κυτταροστατικών φαρμάκων γίνεται «με το κομπιουτεράκι», με προφανείς συνέπειες

στην ακρίβεια και την ασφάλεια της πα

ρασκευής των φαρμάκων. Επομένως, το ογκολογικό πληροφοριακό σύστημα δεν

είναι πολυτέλεια για τα νοσοκομεία, είναι

επιτακτική ανάγκη. Ένα ακόμα σημαντικό προσδοκώμενο όφε λος από την προσπάθεια είναι η συστημα

τική συλλογή πολύτιμων δεδομένων (Real World Data), τα οποία θα αξιοποιηθούν για

την επιστημονική έρευνα βάσει ενός νέου

θεσμικού πλαισίου για τη χρήση των δευ

τερογενών δεδομένων, που θα υπαγορευ

τεί από τον Κανονισμό για τον Ευρωπαϊκό

Χώρο Δεδομένων Υγείας, που αναμένεται να ψηφιστεί εντός του 2023. Ίσως όμως το πιο τολμηρό βήμα για την αλ

λαγή του μοντέλου περίθαλψης των ογκολο γικών ασθενών είναι η εισαγωγή του προ γράμματος χορήγησης θεραπείας στο σπίτι για συγκεκριμένες κατηγορίες ογκολογικών ασθενών. Το πρόγραμμα αναμένεται να ξεκινήσει πιλοτικά τους επόμενους μήνες. Πρόκειται για μια εντελώς νέα αντίληψη για την παροχή περίθαλψης που ωστόσο εφαρμόζεται ήδη επιτυχώς στο εξωτερικό. Ο ασθενής απαλλάσσεται από την ταλαι πωρία των συχνών νοσηλειών, τον κίνδυνο λοιμώξεων, τα έξοδα μετακίνησης, την ψυ χολογική επιβάρυνση του νοσοκομειακού περιβάλλοντος και λαμβάνει τη θεραπεία στο σπίτι του υπό απόλυτα ασφαλείς συνθή κες, ανάλογες με εκείνες του νοσοκομείου. Παράλληλα, το νοσοκομείο εξοικονομεί πό ρους και μπορεί να επαναπροσδιορίσει τις δραστηριότητές του, εστιάζοντας σε περιστα τικά που χρήζουν πραγματικά νοσηλείας. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, ο ψη

φιακός μετασχηματισμός στον χώρο της

Ογκολογίας αποτελεί ένα εξαιρετικά σύν

θετο εγχείρημα, που όμως έχει τις προϋπο θέσεις να ανεβάσει τον πήχη της ποιότητας

στα δημόσια νοσοκομεία. Είναι σημαντι

πόροι

εξωστρέφεια,

συνεργα

Δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό, α κολουθούμε τις οδηγίες και τα πρότυπα

οργανισμών (όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μητρώων Καρκίνου), επιδιώκουμε

ενεργό ρόλο στις Ευρωπαϊκές Δράσεις και προχωράμε γρήγορα για να καλύψουμε το χαμένο έδαφος. Β) Έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα: Τα συστήματα σχεδιάζονται για να τα χρησιμο ποιήσουν άνθρωποι προς όφελος άλλων αν θρώπων. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο σχεδιασμός δεν μπορεί να είναι μια τεχνοκρατική δια δικασία που εξελίσσεται σε ένα στεγανό πε ριβάλλον. Αντίθετα, πρέπει να είναι προϊόν συνεχούς ζύμωσης, στην οποία καταλυτικό ρόλο παίζουν οι μελλοντικοί χρήστες του συ στήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ψηφιακό Πρόγραμμα Διαχείρισης του Καρκίνου δι αμορφώνεται με τη στενή συνεργασία των επιστημονικών εταιρειών, του δυναμικού των νοσοκομείων αλλά και των ασθενών. Επιπλέον, στα άμεσα πλάνα μας είναι να μεριμνήσουμε για το ανθρώπινο δυναμι κό που θα υποστηρίξει την όλη προσπά θεια, δημιουργώντας νέους εργασιακούς ρόλους όπου απαιτείται. Ενδεικτικό πα ράδειγμα είναι το εξειδικευμένο προσω πικό που θα αναλάβει την ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασματικών Νοση μάτων. Ο νέος αυτός ρόλος πρέπει να κα τοχυρωθεί θεσμικά και αυτοί που θα τον αναλάβουν να εκπαιδευτούν και να πιστο ποιηθούν κατάλληλα. Έχουμε πλήρη επίγνωση των προβλημάτων αλλά και των δυνατοτήτων του Εθνικού Συ στήματος Υγείας. Ξέρουμε πόσο δύσκολο αλλά και πόσο απαραίτητο είναι να γίνουν όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις και εργαζόμα

μεθοδικά

υλοποίη

τους. Πιστεύουμε ότι έχουμε την πλήρη

Aσφαλή νοσοκομειακή φροντίδα στο δωμάτιο του σπιτιού τους, χω ρίς την ταλαιπωρία της μετάβα σης στα νοσοκομεία, θα έχουν ογκολογικοί και άλλοι ασθενείς. Την υλοποίηση του Εθνικού Προγράμματος για την Κατ’ Οίκον Νοσηλεία παρου σίασε ο γενικός γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας, Ιωάννης Κωτσιόπουλος, στο συνέ δριο του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορι κού Επιμελητηρίου, με θέμα «Το σύστημα υγείας στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης». Χημειοθεραπείες θα πα ρέχονται κατ’ οίκον, ενώ παράλληλα παι διά και ενήλικοι με σοβαρά νευρολογι κά ή άλλα νοσήματα θα υποστηρίζονται στο σπίτι τους. Σύμφωνα με τον ΓΓ Υπηρεσιών Υγείας, κ. Ι. Κωτσιόπουλο, το πρόγραμμα έχει λά βει το «πράσινο φως» από το Ταμείο Α νάκαμψης και επιχορηγείται με 14 ε κατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, εντός των επόμενων μηνών, σε 8 νοσοκο μεία της χώρας, θα δημιουργηθούν αντί στοιχα κέντρα, που ουσιαστικά θα υποστη ρίζουν τη νοσηλεία του ασθενούς στο σπίτι. Η αρχή θα γίνει, όπως τόνισε ο κ. Κωτσιό πουλος, με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και εκκρεμεί η υπογραφή μιας υπουργικής α πόφασης που θα πραγματοποιηθεί μέσα στον Νοέμβριο. Αφετηρία της εφαρμογής του προγράμμα τος αποτελεί το Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας», το οποίο ήδη «τρέχει» το

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

καινοτόμο πρόγραμμα ΟΙΚΟΘΕΝ. Ειδι κότερα, ασθενείς με καρκίνο που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια και προϋποθέσεις θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τις χη μειοθεραπείες τους στο σπίτι τους, με την υποστήριξη γιατρού και νοσηλευτή. Ο κ. Κωτσιόπουλος ανέφερε: «Σήμερα, μπορούμε να ξανασχεδιάσουμε τις υπη ρεσίες υγείας. Αυτή η συζήτηση προήλθε από τον καθηγητή κ. Ιωάννη Τσανάκα, που κάνει την Παιδιατρική Κατ’ Οίκον Νο σηλεία και μου εξηγούσε την ιστορία ενός 12χρονου παιδιού, του Κωνσταντίνου, που ζούσε έξω από τη Θεσσαλονίκη. Ήταν ένα υγιέστατο παιδί, που δυστυχώς προσβλή θηκε από μια σπάνια ασθένεια, η οποία τον ανάγκασε να μένει για μεγάλο χρονι κό διάστημα στο νοσοκομείο, μαζί με τους γονείς του, που δαπανούσαν πολλές ώρες στο νοσοκομείο. Εκεί, λοιπόν, γεννήθηκε η ιδέα πώς μπορούμε αυτό το παιδί να το νοσηλεύσουμε πιο κοντά στους φροντιστές του, στο σπίτι του. Ο κ. Τσανάκας μάς ε ξήγησε όλο το επιστημονικό μοντέλο γύρω από την Παιδιατρική Κατ’ Οίκον Φρο ντίδα, που αφορά παιδιά που χρήζουν νοσοκομειακής φροντίδας στο σπίτι Και αυτό, σήμερα, μπορεί να γίνει

σφάλεια

Ανάλογο

πάσχοντες με

νοσηλεία έχουν ένα έμμεσο κόστος για την οικογένεια και ένα άμεσο κόστος για το κράτος, που πρέπει να τους φρο ντίζει σε ένα νοσοκομειακό περιβάλλον. Στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος της Κατ’ Οίκον Νοσηλείας, ο νοσηλευό

μενος στο σπίτι θα δέχεται φροντίδα από μια διεπιστημονική ομάδα νοσηλευτών, γιατρών και των φροντιστών του, με λιγό τερο κόστος, μεγαλύτερη ασφάλεια και σε καλύτερο περιβάλλον για τους ασθενείς. Κατόπιν της έγκρισης από την ΕΕ και της χρηματοδότησης 14 εκατ. ευρώ, και μέ σα στους επόμενους μήνες (Νοέμβριο ή Δεκέμβριο), είναι δυνατόν να αρχίσει το έργο, «αφού έχουμε

πρόγραμμα (κυρίως ως προς τις αρμο διότητες των νοσηλευτών).

2. Χρήση της τεχνολογίας: Με την τηλεϊ ατρική και την τηλεμετρία, για παρακο λούθηση των ασθενών στο σπίτι. Μπορεί να είναι συνδεδεμένοι με τα πληροφο ριακά συστήματα του νοσοκομείου και όταν τους επισκέπτεται ο νοσηλευτής και ο γιατρός, θα έχει αναπτυχθεί ένα πε ριβάλλον που θα προσομοιάζει με τον θάλαμο του νοσοκομείου, δηλαδή θα έχει τα μηχανήματα που θα μπορούν να επικοινωνούν με το κεντρικό πλη ροφοριακό σύστημα του νοσοκομείου, ώστε να παρέχεται ασφαλής φροντίδα στο σπίτι του ασθενούς.

3. Θα δημιουργηθούν 8 κέντρα σε 8 νοσοκομεία που θα παρέχουν αρ χικά αυτήν την υπηρεσία:

κέντρα αυτά

υπάρ

ψηφιστεί

μπορούν να κάνουν και επιπλέον ιατρικές πράξεις.

4. Θα μετράμε την ποιότητα της υπη ρεσίας που θα προσφέρουμε: Με αυτόν τον

πλαισίου: Υπάρχει σήμερα ένα θεσμικό πλαίσιο που αφορά την Κατ’ Οίκον Νοσηλεία, αλλά δεν καλύπτει ολόκληρο το εύρος των υπηρεσιών που προβλέπονται στο

περιλαμ

ζουν

πνεύμονα, και στα

υγειονομικής περίθαλψης σε ό λο τον κόσμο. Ο Παγκόσμιος Συνασπισμός Καρκίνου του Πνεύμονα (GLCC), μια συμμαχία 42 οργα νώσεων ασθενών από 30 χώρες σε όλο τον κόσμο, πραγματοποίησε πρόσφατα μεγά λη έρευνα με σκοπό κατανοήσει αν η παν δημία Covid-19 εξακολουθεί να επηρεάζει τη φροντίδα που λαμβάνουν οι ασθενείς, συγκρίνοντας παράλληλα τις εμπειρίες α σθενών από διαφορετικές χώρες. Το Δεκέμβριο του 2021, το GLCC μοιρά στηκε μια παγκόσμια διαδικτυακή έρευνα εμπειρίας ασθενών, που διήρκεσε 8 εβδο μάδες και έλαβε 555 απαντήσεις από α σθενείς σε 21 χώρες. Η έρευνα, στη χώρα μας, διενεργήθηκε από το μέλος του GLCC στην Ελλάδα, τη FairLife LCC-Φροντίδα και Πρόληψη για τον Καρκίνο του Πνεύμονα.

Στην έρευνα ανταποκρίθηκαν 89 Έλληνες ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα ή οι φροντιστές τους. Το 58% των ερωτηθέντων ήταν γυναίκες και το 41% άνδρες. Ποσο στό 79% διαγνώστηκε τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ εξ αυτών ποσοστό 66% έχει διαγνωστεί με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα.

Τα βασικά ευρήματα για την Ελλάδα œ Θεραπευτική αγωγή: Το 41% των ασθε νών που ανταποκρίθηκαν λαμβάνουν, ε πί του παρόντος, θεραπεία. Το 44% είχε ολοκληρώσει τη θεραπεία και το 4% εί χε μόλις διαγνωστεί.

œ Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων: Το 61% είπε ότι ένιωθε πως συμμετέχει, σε κάποιο βαθμό, στις αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία και τη φροντίδα του. Το 22% είπε ότι δεν συμμετείχε, αλλά θα ή θελε να είχε συμμετοχή στις αποφάσεις.

ραντεβού προσυμπτωματικού ελέγχου (αλλά ο καρκίνος τους διαγνώστηκε με διαφορετικό τρόπο). Το 83% είπε ότι θα παρευρεθεί σε ένα ραντεβού προληπτι κών εξετάσεων αν προσκληθεί.

œ Συναισθηματικός αντίκτυπος στους α σθενείς: Η αναμονή για τα αποτελέσμα τα της θεραπείας είχε τον μεγαλύτερο συ ναισθηματικό αντίκτυπο στους ασθενείς, ακολουθούμενη από την αναμονή για τα αποτελέσματα των εξετάσεων και τη λήψη της διάγνωσης. Επίσης, το 50% των ασθε νών ανησυχούν για την υποτροπή, ενώ το ένα τρίτο αυτών (37%) αισθάνονται ανη συχία ή κατάθλιψη για την υγεία και το μέλλον τους. Το 42% των ασθενών είπαν ότι η οικογένεια και οι φίλοι ήταν οι πιο βοηθητικοί στην αντιμετώπιση της διάγνω σής τους. Μερικοί είχαν βρει βοήθεια μι λώντας σε άλλους ασθενείς (38%) ή στην ομάδα θεραπείας τους (25%).

œ Πανδημία Covid-19 και επιπτώσεις στους ασθενείς: Αναφορικά με τον εμ βολιασμό κατά της Covid-19 λοίμωξης, το 93% των ασθενών που απάντησαν δή λωσαν ότι έχουν εμβολιαστεί. Μόνο τρεις ερωτηθέντες επέλεξαν να μην κάνουν το εμβόλιο. Κατά τη διάρκεια της πανδημί ας, το 41% των ασθενών είπαν ότι η θε ραπεία τους συνεχίστηκε κανονικά και το 37% συνέχισαν να παρακολουθούν τα ρα ντεβού. Μόνο δύο

Oκαρκίνος του πνεύμονα αποτε λεί την πιο συχνή αιτία θανάτων

που σχετίζονται με καρκίνο και

στα δύο φύλα σε όλο τον κόσμο.

Όπως είναι φυσικό, λοιπόν, εδώ έχει πέ

σει το βάρος ερευνητών και φαρμακευτι κών εταιρειών σε όλο τον κόσμο.

Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουν εντα

χθεί στη φαρέτρα των γιατρών οι ανο

σοθεραπείες, με θετικά αποτελέσματα.

Η ειδοποιός διαφορά τους σε σχέση με

τις άλλες αντικαρκινικές θεραπείες είναι

ότι στοχεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα

του οργανισμού μας

από την πρώτη γραμμή θεραπείας σε μια επιλεγμένη ομάδα ασθενών με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Το pembrolizumab είναι μονοκλωνι κό αντίσωμα και ανήκει σε μια κατηγο ρία θεραπειών που ονομάζονται αντιPD1 αντισώματα. Στην ίδια κατηγορία ανήκει το nivolumab. Και τα δύο έχουν δείξει πολύ θετικά αποτελέσματα και έ χουν πάρει έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, για συγκεκριμένους ασθενείς. Συγκεκριμένα, το pembrolizumab έχει πάρει ήδη έγκριση για ασθενείς με προ χωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα που εκφράζουν τον ανοσοϊστο

όσο και

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

λάβει έγκριση για τη δεύτερη γραμμή θεραπείας, μετά από αποτυχία χημει οθεραπείας πρώτης γραμμής με βάση την πλατίνα, και μάλιστα ανεξαρτήτως της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης του PD-L1, τόσο στα πλακώδη καρκινώμα τα όσο και στα αδενοκαρκινώματα του πνεύμονα. Τα πρώτα αντι-PD-L1 μονοκλωνικά α ντισώματα, το atezolizumab και το durvalumab, έχουν επίσης λάβει έγκρι ση για συγκεκριμένες ενδείξεις. To atezolizumab χρησιμοποιείται ως μο νοθεραπεία για να βοηθήσει στην πρό ληψη της επανεμφάνισης του μη μικρο κυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα σε ασθενείς των οποίων ο όγκος έχει αφαι ρεθεί με χειρουργική επέμβαση και που έχουν λάβει άλλα αντικαρκινικά φάρμα κα (π.χ. πλατίνα). Χορηγείται σε ασθενείς που έχουν ΜΜΚΠ σταδίου 2 έως 3Α και των οποίων οι όγκοι εκφράζουν PD-L1. Το durvalumab ενδείκνυται ως μονοθε ραπεία για τη θεραπεία του τοπικά προ χωρημένου, ανεγχείρητου μη μικροκυτ ταρικού καρκίνου του πνεύμονα (ΜΜΚΠ) σε ενήλικες των οποίων οι όγκοι εκφρά ζουν το PD-L1 σε ≥ 1% των καρκινικών κυττάρων και των οποίων η νόσος δεν εξελίχθηκε μετά από χημειο-ακτινοθε ραπεία με βάση την πλατίνα. Ακόμη, σε συνδυασμό με ετοποσίδη και είτε καρβο πλατίνη είτε σισπλατίνη, ενδείκνυται για τη θεραπεία πρώτης γραμμής σε ενήλι κες με εκτεταμένου σταδίου μικροκυττα ρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΕΣ-ΜΚΠ). Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν επίσης μελέτες που ανέδειξαν ότι:

œ Ο συνδυασμός χημειοθεραπείας με ανοσοθεραπεία στην πρώτη γραμμή θεραπείας υπερτερεί της χημειοθερα πείας σε ορισμένες ομάδες ασθενών. Π.χ. ο συνδυασμός του pembrolizumab με χημειοθεραπεία

ας σε ασθενείς των οποίων οι όγκοι έ χουν υψηλό φορτίο μεταλλάξεων (Tumor Mutation Burden ή TMB).

Νέα από το ASCO 2022

Στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εται ρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO 2022) ανακοινώθηκαν ενδιαφέροντα στοιχεία για τον καρκίνο του πνεύμονα:

œ Ένα από τα βασικά μηνύματα του συνε δρίου ήταν η ανάγκη να αναπτυχθούν προγνωστικοί βιοδείκτες παράλληλα με τις κλινικές δοκιμές, ώστε οι γιατροί να μπορούν να εντοπίσουν με ακρίβεια σε ποιους ασθενείς και με ποια σειρά μπο ρούν να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελε σματικά οι νέες θεραπείες.

œ Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν αρκετές μελέτες που ανέδειξαν σοβαρές ανισό τητες σε ό,τι αφορά τη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμο να στις ΗΠΑ, με βάση το εισόδημα, τον τόπο κατοικίας και τη φυλή. Για παρά δειγμα, έρευνα στη Φλόριντα έδειξε ότι οι Αφροαμερικανοί ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είχαν χειρότερη πρόσβα ση σε χειρουργική επέμβαση σε σχέση με τους λευκούς. œ Η προσθήκη του nivolumab στη χημει οθεραπεία βελτιώνει την παθολογική πλήρη ανταπόκριση (pCR) σε ασθενείς με εξαιρέσιμο σταδίου IIIA μη μικροκυτ ταρικό καρκίνο πνεύμονα (NSCLC), σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της κλινι κής δοκιμής NADIM II, μιας τυχαιοποι ημένης μελέτης Φάσης II που διεξήχθη από το Spanish Lung Cancer Group. Συνολικά, είναι ενθαρρυντικά δεδομένα για τη νεοεπικουρική χρήση της ανοσο θεραπείας. Όμως, όπως επισημάνθηκε, όσο νωρίτερα μπαίνει η ανοσοθεραπεία

στην πορεία θεραπείας ασθενών με καρ κίνο του πνεύμονα τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος της τοξικότητας. Έτσι, τονίζουν

οι ειδικοί ότι είναι σημαντικό να επικε

ντρωθούμε στη συνέχεια και να προσπα θήσουμε να αναπτύξουμε στρατηγικές για

τον καλύτερο εντοπισμό των ασθενών που είναι πιο πιθανό να ωφεληθούν.

œ Μια μελέτη Φάσης ΙΙ, που χρηματοδο τείται από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκί νου (NCI), εξέτασε τη συνολική επιβίω ση από τη χορήγηση του συνδυασμού ramucirumab και το pembrolizumab

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2022

σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρ κίνο του πνεύμονα που είχαν υποτροπή της νόσου, μετά από προηγούμενη θε ραπεία με χημειοθεραπεία και ανοσο θεραπεία. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ο συνδυασμός pembrolizumabramucirumab μπορεί να είναι καλύτε ρα ανεκτός από τα τυπικά σχήματα που περιέχουν χημειοθεραπεία, καθώς το πειραματικό σχήμα είχε λιγότερες σο βαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Ο συν δυασμός είχε μέση συνολική επιβίωση 14,6 μηνών σε σύγκριση με 11,6 μήνες στο σκέλος ελέγχου και αυτό ήταν στα τιστικά σημαντικό.

œ Το Adagrasib δείχνει υπόσχεση στον με ταλλαγμένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα με μεταλλάξεις KRAS G12C με ενεργές, μη θεραπευμένες μεταστά σεις στον εγκέφαλο (μελέτη KRYSTAL-1). Περίπου έως και το 42% των ασθενών με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύ μονα (NSCLC) που φιλοξενούν μεταλλά ξεις KRAS G12C έχουν μεταστάσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), γεγο νός που σχετίζεται με κακή πρόγνωση. Η διάμεση συνολική επιβίωση σε αυτόν τον πληθυσμό ασθενών είναι περίπου 5 μήνες, και ως εκ τούτου είναι σημαντι κό να εντοπιστούν θεραπείες που έχουν διείσδυση στο ΚΝΣ και ενδοκρανιακή δραστηριότητα.

œ Μια νέα ουσία, η Cobolimab, δείχνει ότι μπορεί να εξελιχθεί σε μια νέα θε ραπεία είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με nivolumab ή dostarlimab. Στο ASCO 2022 παρουσιάστηκαν δεδομένα από μελέτη Φάσης Ι και βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη μελέτες Φάσης ΙΙ/ΙΙΙ. Ανήκει σε μια νέα κατηγορία μονοκλωνικών αντι σωμάτων που είναι αντι-ΤΙΜ-3. Το TIM-3 είναι ένας ανασταλτικός υποδοχέας που εκφράζεται στα Τ κύτταρα και στα μυε λοειδή κύτταρα και η υπερέκφρασή του σχετίζεται με την εξάντληση των Τ κυττά ρων και την ενεργοποίηση των μυελοει δών κυττάρων.

œ Μια πειραματική ουσία, η CBP-1008, εί ναι ένα δισθενές φάρμακο που στοχεύ ει τα FRα και TRPV6, που υπερεκφρά

νόσος

τον

μικροκυτταρικός

χαρακτηρίζονται ως «μικρά» κατά την εξέ

ταση στο μικροσκόπιο.

O ΜΜΚΠ αντιπροσωπεύει το 80% έως 85% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύ

μονα. Οι τρεις κύριοι ιστολογικοί τύποι του

ΜΜΚΠ είναι το πλακώδες καρκίνωμα, το αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνω μα του πνεύμονα από μεγάλα κύτταρα. Ισχύουν οι ίδιες αρχές διάγνωσης, όμως

μπορεί να διαφέρει η θεραπεία, ανάλο

γα με τον ιστολογικό τύπο. Ο ΜΜΚΠ έχει 4 στάδια: Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και IV. Στους ασθενείς με όγκο των σταδίων Ι και ΙΙ η θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική αφαίρεση του όγκου. Η ακτινοθεραπεία

είναι εναλλακτική της χειρουργικής θερα

πείας αν η τελευταία δεν είναι εφικτή, είτε για ιατρικούς λόγους είτε γιατί αρνείται ο ασθενής. Η μετεγχειρητική χημειοθερα

πεία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τους ασθενείς με στάδιο ΙΙ που μπορούν να την ανεχθούν. Στο στάδιο ΙΙΙ ο όγκος ονομάζεται και «το πικά προχωρημένος». Εδώ το κρίσιμο ση μείο είναι αν ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί

χειρουργικά ή όχι. Αν είναι εξαιρέσιμος, ό πως λέγεται, τότε η χειρουργική θεραπεία

είναι η βέλτιστη επιλογή. Η προεγχειρητι κή χημειοθεραπεία μπορεί να συμβάλει στη μείωση της έκτασης της νόσου και να

κάνει δυνατή τη χειρουργική

σεγγίσουν και να επηρεάσουν τον όγκο. Η χημειοθεραπεία, με ή χωρίς βιολογική θεραπεία, ενδοφλεβίως, είναι η πρώτη γραμμή θεραπείας που μπορεί να προ σφερθεί στους περισσότερους ασθενείς. Η επιλογή των φαρμάκων εξαρτάται κυ ρίως από τη φυσική κατάσταση του ασθε νούς και τον τύπο της νόσου. Μια μικρή ομάδα ασθενών με συγκεκρι μένα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου, όπως αναδεικνύονται στη βιοψία (π.χ. με ταλλάξεις γονιδίων του EGFR και ALK), α ντιμετωπίζονται καλύτερα με από του στό ματος βιολογικές θεραπείες. Τα τελευταία χρόνια, η ανοσοθεραπεία έχει επιφέρει μια πραγματική επανάσταση στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα. Βασικό πλεονέκτημα επίσης της ανοσο θεραπείας είναι ότι, σε αντίθεση με τη χη μειοθεραπεία, που συνήθως επιτυγχάνει βραχυπρόθεσμες υφέσεις, προκαλεί πα ρατεταμένες ανταποκρίσεις, παρέχοντας πολύ σημαντικό κλινικό όφελος. Αυτό συ χνά συνεχίζεται για μήνες ή και χρόνια, ακόμη κι αν η ανοσοθεραπεία διακοπεί για κάποιο λόγο, όπως, για παράδειγμα, λόγω κάποιας τοξικότητας. Ένα δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της ανοσοθεραπείας είναι τα μικρά πο σοστά τοξικότητας και η πολύ καλύτερη ανοχή των φαρμάκων από τους ασθενείς σε σχέση με τη χημειοθεραπεία. Οι περισ σότεροι ανοσοθεραπευτικοί παράγοντες δεν προκαλούν πολλές από τις τοξικότη τες που συνδέονται με τη χημειοθεραπεία, όπως είναι η αλωπεκία, η ναυτία και ο έ μετος ή και η μυελοτοξικότητα. Ωστόσο και η ανοσοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κάποιες σπάνιες αλλά κλινι κά σημαντικές τοξικότητες, που σχετίζο νται με την υπερδιέγερση του ανοσοποιη τικού συστήματος σε διάφορα όργανα και ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Οι παρε νέργειες αυτές, αν και σπάνιες, όταν είναι υψηλού βαθμού, μπορεί να είναι κλινικά ιδιαίτερα σημαντικές ή ακόμη και επικίν δυνες για τη ζωή. Παρ’ όλα αυτά, στις πε ρισσότερες περιπτώσεις, οι παρενέργειες

Μό νο θεραπείες που διακινούνται διά μέσου της αιματικής ροής μέσα στον οργανισμό (συστηματική θεραπεία) μπορούν να προ

είναι ελεγχόμενες και αντιμετωπί σιμες, αρκεί να υπάρχει ισχυρή κλινική υποψία από τον θεράποντα ιατρό

KRAS G12C»

στοχευμένη

Amgen Hellas.

σε συνεργασία

«Βρες

την έγκαιρη

του καρ

πραγματοποιεί

καμπάνια υλοποιεί

τον μη κερδοσκο

κοινωνικό φορέα «FairLife-Φρο ντίδα και Πρόληψη για τον Καρκίνο του Πνεύμονα» Η πληροφόρηση αφορά ασθενείς με Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμο να, οι οποίοι έχουν τη μετάλλαξη KRAS

G12C. Σύμμαχό τους έχουν, πλέον, μια στοχευμένη θεραπεία η οποία διασφα λίζει μεγαλύτερη επιβίωση και βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Η ενημέρω ση αποσκοπεί στην άμεση διάγνωση της μετάλλαξης με έλεγχο συγκεκριμένων βι οδεικτών.

είναι ο καρκίνος του πνεύμονα;

καρκίνος

πους καρκίνου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Πρόκειται για τον τρίτο πιο συχνό τύπο καρκίνου στην Ευρώπη, με 318.298 νέα περιστατικά να έχουν διαγνωστεί το 2020. Υπάρχουν δύο τύποι καρκίνου του πνεύ μονα: Ο Μη Μικροκυτταρικός Καρκί νος του Πνεύμονα (NSCLC)

Το KRAS είναι ένα γονίδιο το οποίο όταν μεταλλαχθεί, οδηγεί σε ογκογένεση, δη λαδή σε εξέλιξη του καρκίνου. Το γονίδιο KRAS δεν έχει μόνο μία μετάλλαξη, αλλά πολλαπλές. Για τους ασθενείς με Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμονα στη μη πλακώδη μορφή του, η πιο συχνή μετάλλαξη, που εμφανίζεται σε 1 στους 8 ασθενείς (13%), είναι η KRAS G12C.

H εκστρατεία Επιδίωξη της εκστρατείας «Βρες το KRAS G12C» είναι να ενεργοποιηθεί το κοινό ώ στε να μεριμνά για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα

συγκε

πιθανό

«Κεντρικός κατευθυντήριος άξονας των δράσεων

της FairLife LCC είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία του προληπτικού ελέγχου και της έγκαιρης

διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα. Εφαλτήριο αποτελούν σπουδαίες συνεργασίες όπως η καμπάνια «Βρες το KRAS G12C» από

την Amgen Hellas με τη συνέργεια της FairLife LCC, προσεγγίζοντας έτσι άμεσα

το κοινό και τους ασθενείς που νοσούν και τονίζοντας τη σημασία στοχευμένων θεραπειών για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς» δήλωσε η κ. Κορίνα ΠατέληBell, πρόεδρος της FairLife LCC.

του συγκεκριμένου βιοδείκτη, μπορεί να βρε θεί στοχεύουσα θεραπεία.

και τις διαθέσιμες επιλογές αντιμετώπισης. Για αυτόν τον λόγο, τα μηνύματα της καμπάνιας στέλ νονται στο κoινό με μια σειρά από ενέρ γειες, μεταξύ των οποίων ραδιοφωνικές αναφορές, digital banners, αρθρογρα φία και social media posts.•••

«Με την εκστρατεία «Βρες το KRAS G12C» επιδιώκουμε να υπογραμμίσουμε την εξαιρετική σημασία της έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα. Παρά το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος καρκίνος αποτελεί την τρίτη πιο συχνή μορφή καρκίνου στην Ευρώπη, οι στοχευμένες θεραπείες αναδιαμορφώνουν, πλέον, τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί. Στην Amgen, πιστεύουμε ότι το μέλλον βρίσκεται στην ανακάλυψη νέων στοχευμένων θεραπειών για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψιν μας τις ιδιαίτερες ανάγκες των ασθενών, και είμαστε περήφανοι που αποτελούμε κομμάτι αυτής της σημαντικής αλλαγής» δήλωσε ο κ. Χρήστος Μπούκης, Value, Access & Policy Lead, Amgen Hellas.

Μετάλλαξη KRAS G12C

Oκαρκίνος του πνεύμονα αποτε λεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο. Στην Ελλάδα, υπολογί ζεται ότι κάθε έτος διαγιγνώσκο νται 10.000 περίπου νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα, ενώ προκαλεί περισσότερους θανάτους από τον καρκί νο του μαστού, του παχέος εντέρου και του προστάτη μαζί. Η πρόγνωση της νόσου συνδέεται άμεσα με το στάδιο της νόσου στον χρόνο της δι άγνωσης, γι’ αυτό είναι σημαντικό η νόσος να διαγιγνώσκεται σε πρώιμα στάδια, όταν οι επιβιώσεις είναι μεγαλύτερες. Η πρώ ιμη διάγνωση της νόσου μπορεί να συμ βάλει σημαντικά στην καλύτερη αντιμετώ πιση και επιβίωση των ασθενών. Όμως, μόνο το 16% των ασθενών ανι χνεύονται στο αρχικό στάδιο της νό σου, τις περισσότερες φορές στο πλαίσιο ενός τυχαίου ελέγχου, ενώ οι περισσότε ροι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα ό ταν ο καρκίνος του πνεύμονα βρίσκεται σε

ότι

του καρκίνου του πνεύμονα παίζει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της νόσου και σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν τα προγράμματα προσυ μπτωματικού ελέγχου. Παραδείγματα τέτοιων ελέγχων άλλων νοσημάτων είναι η μαστογραφία για τον καρκίνο του μα

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

στού, η κολονοσκόπηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και το ΠΑΠ τεστ και ο έλεγχος του ιού των ανθρωπίνων θηλω μάτων (HPV test) για τον καρκίνο του τρα χήλου της μήτρας. Τα προγράμματα πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα απευθύνονται στον υγιή πληθυσμό με υψηλό κίνδυνο εμφάνι σης καρκίνου του πνεύμονα που δεν έχει συμπτώματα, με την ελπίδα να διαγνω στεί η νόσος σε ένα πρώιμο στάδιο, που μπορεί να θεραπευτεί. Το «εργαλείο» που φαίνεται να είναι το πιο αποτελεσματικό για την ανίχνευση της νόσου είναι η εξέτα ση με τη χρήση της αξονικής τομογραφί ας χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT). Δύο μεγάλες θετικές κλινικές μελέτες, η NLST στον αμερικανικό πληθυσμό, δη μοσιευμένη το 2011, και η NELSON στον ευρωπαϊκό πληθυσμό, έδειξαν ότι η αξο νική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινο βολίας, με τεχνικές που να επιτρέπουν τη χορήγηση δόσης ακτινοβολίας έως και 10 φορές χαμηλότερη από τη συνήθη αξο νική τομογραφία θώρακος, είναι η πλέ ον αποτελεσματική εξέταση για την έγκαι ρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα.

Ένα άλλο μεγάλο όφελος που έδειξαν τα προγράμματα αυτά είναι η διάγνωση άλ λων νοσημάτων, όπως η χρόνια αποφρακτι κή πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και η καρδιακή νόσος, νοσήματα που συχνά συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή, καθώς και το ότι άτομα, κυρίως νεαρής ηλικίας, που συμμετέχουν στα προγράμματα αυτά διακόπτουν το κά πνισμα ευκολότερα.

Εξάλλου έχει φανεί ότι τα προγράμματα αυτά είναι πιο αποτελεσματικά όταν υπο στηρίζονται από καμπάνιες και από τα ι ατρεία διακοπής καπνίσματος.

Βάσει των αποτελεσμάτων αυτών και σύμ φωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδη γίες, προτείνονται ως ετήσιος προληπτι

έλεγχος με αξονική

να τρέχουν, επίσης, στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρωσία, το Ισραήλ, την Ισπανία, τη Σουηδία και την Ολλανδία. Τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι η ε φαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγ χου για τον καρκίνο του πνεύμονα παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρώιμη διάγνωση της νόσου, η οποία σώζει ζωές, γιατί επι τρέπει την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Στην προσπάθεια να ενημερωθεί το ευ ρύ κοινό για αυτά τα δεδομένα, επτά ε πιστημονικές εταιρείες και δύο σύλλογοι ασθενών, σε συνεργασία με τη φαρμακευ τική εταιρεία AstraZeneca και τη διεθνή συμμαχία “The Lung Ambition Alliance” (https://www.lungambitionalliance.com/), ένωσαν τις δυνάμεις τους και υλοποίησαν την εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού με την επωνυμία «Μην περιμένεις» (www. minperimeneis.gr). Στην παρούσα φάση, στη χώρα μας, δεν υπάρχει εθνικό πρόγραμμα προσυμπτω ματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύ μονα και η LDCT δεν αποζημιώνεται α

ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα, που καλύπτεται από τα ε θνικά συστήματα υγείας. Πιλοτικά προγράμματα προσυμπτωματι κού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμο

(CheckMate-067

RELATIVITY-047),

2022,

• Κλινική μελέτη CheckMate-067

έχει επιτευχθεί για ασθενείς που έλαβαν nivolumab/ipilimumab (σε σύγκριση με διάμεσο 24,7 μήνες με το nivolumab και 8,0 μήνες με το ipilimumab), που σημαί νει ότι αυτά τα άτομα έχουν αφιερώσει πε ρισσότερο χρόνο χωρίς θεραπεία σε σύ

κέντρο Memorial Sloan Kettering. Την εποχή εκείνη, είχε αναφερθεί ότι ο συνδυασμός nivolumab/ipilimumab βελτί

ωσε σημαντικά τη διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου (PFS) σε σύγκριση με το nivolumab μόνο (11,5 έναντι 6,9 μηνών)

και σε σχέση μόνο με το ipilimumab (11,5 μήνες έναντι μόλις 2,9 μηνών).

Επτά χρόνια αργότερα, και τα μακροπρόθε

σμα δεδομένα από τη μελέτη CheckMate-067

αποκαλύπτουν ότι το 48% των ασθενών που

έλαβαν αρχικά θεραπεία με τον συνδυα σμό nivolumab/ipilimumab παραμέ

νουν ζωντανοί στα 7,5 χρόνια σε σύγκρι ση με το 42% των ασθενών που έλαβαν

θεραπεία μόνο με nivolumab και με το 22% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία μόνο με ipilimumab. Τα πλεονεκτήματα αποτελεσματικότητας του nivolumab/ipilimumab έχουν συχνά το κόστος της υψηλής τοξικότητας, με α νεπιθύμητες ενέργειες βαθμού 3/4 να εμ φανίζονται στο ένα τρίτο περίπου των α σθενών. Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν δεδομένα που σχετίζονται έμμεσα με τις επιπτώσεις της τοξικότητας, τα οποία έδει ξαν ότι η σχετική ποιότητα ζωής συνέχισε να παραμένει σταθερή για όλους τους α σθενείς, χωρίς παρατεταμένη επιδείνω ση κατά τη διάρκεια ή μετά τη θεραπεία. Σημειώνεται επίσης ότι ο διάμεσος χρόνος για τη λήψη της επόμενης θεραπείας δεν

Μελέτη

CheckMate-067: Το 48% των ασθενών που έλαβαν αρχικά θεραπεία με τον συνδυασμό nivolumab/ ipilimumab παραμένουν ζωντανοί στα 7,5 χρόνια.

γκριση με τα άλλα τμήματα της μελέτης. Μέχρι σήμερα, το 36% των ασθενών που έ λαβαν θεραπεία με nivolumab/ipilimumab έχουν συνεχίσει να λαμβάνουν επακόλου θη συστηματική θεραπεία σε σύγκριση με το 49% των ασθενών που έλαβαν θερα πεία μόνο με nivolumab και με το 66% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία μόνο με ipilimumab.

Η μελέτη αυτή καθιέρωσε τη σκοπιμότητα της στόχευσης ενός νέου μονοπατιού –που περιλαμβάνει το LAG-3– στο μελάνωμα. Η δοκιμή Φάσης ΙΙ/ΙΙΙ είχε προηγουμένως πε τύχει το κύριο καταληκτικό της σημείο μετά από διάμεση παρακολούθηση 13,2 μηνών, επιδεικνύοντας ανώτερη PFS με τον συνδυ ασμό σταθερής δόσης του relatlimab και του nivolumab έναντι του nivolumab μόνο (10,1 μήνες έναντι 4,6 μηνών). Σύμφωνα με νέα δεδομένα, που παρουσία σε ο δρ Hussein A. Tawbi από το αντικαρ κινικό κέντρο Anderson του Πανεπιστημίου του Τέξας, με βάση μια διάμεση παρακο λούθηση 19,3 μηνών, η διάμεση PFS βελ τιώθηκε ελαφρά, για να φτάσει τους 10,2 μήνες για τους ασθενείς που έλαβαν τον συνδυασμό έναντι 4,6 μηνών για εκείνους που έλαβαν μονοθεραπεία με nivolumab. Μια ενδιάμεση εξέταση των αποτελεσμά των συνολικής επιβίωσης έδειξε ότι η διά μεση τιμή δεν είχε επιτευχθεί ακόμη με το nivolumab/relatlimab, αλλά ήταν 34,1 μή νες με το nivolumab. Όσον αφορά τα ποσο στά ανταπόκρισης, το 43,1% των ασθενών που έλαβαν nivolumab/relatlimab πέτυχαν επιβεβαιωμένη αντικειμενική ανταπόκριση σε σύγκριση με το 32,6% των ασθενών που έλαβαν nivolumab. Ο δρ Tawbi παρουσίασε, επίσης, δεδομέ να υποομάδας που δείχνουν ότι ο συνδυα σμός nivolumab/relatlimab είχε σταθερά καλύτερη απόδοση από τη μονοθεραπεία με nivolumab σε διάφορους πληθυσμούς ασθενών, όπως αυτούς που φέρουν τη με τάλλαξη BRAF, τα επίπεδα LDH, το φορ τίο όγκου, ακόμη και σε ασθενείς με α κραία μελανώματα και μελανώματα του βλεννογόνου. Οι αναλύσεις της υποομάδας έδειξαν, επί

σης, ποσοστά ανταπόκρισης που ξεπερνούν το 50% σε ορισμένους πληθυσμούς, περι λαμβανομένων και εκείνων με PD-L1-θε τικούς και LAG-3-θετικούς όγκους. «Αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι ο συνδυασμός nivolumab/relatlimab αντικαθι στά γενικά τη μονοθεραπεία με nivolumab, χωρίς να υπάρχει ένδειξη μιας συγκεκριμέ νης υποομάδας όπου πρέπει να προτιμάται μόνο το nivolumab» κατέληξε ο δρ Tawbi. Επιλογή συνδυασμού «Ο συνδυασμός nivolumab και relatlimab αντιπροσωπεύει μια σημαντική πρόοδο στον τομέα» δήλωσε η δρ April K.S. Salama του Πανεπιστημίου Duke. «Είναι ωραίο να βλέ πεις την επιβεβαίωση του οφέλους και χω ρίς νέα θέματα ασφαλείας με αυτήν την ε κτεταμένη παρακολούθηση. Αλλά, την ίδια στιγμή, εξακολουθούμε να έχουμε ερωτή ματα σχετικά με το πώς να ενσωματώσου με το nivolumab/relatlimab σε σύγκριση με τον συνδυασμό nivolumab/ipilimumab». Με δύο συνδυασμούς ανοσοθεραπείας να έχουν πλέον εγκριθεί για τη θεραπεία πρώ της γραμμής του μελανώματος και χωρίς να υπάρχουν συγκρίσεις μεταξύ τους, η ε πιλογή μεταξύ των σχημάτων συνεπάγεται εις βάθος συζητήσεις με τους ασθενείς, για την καλύτερη κλινική κρίση. «Σίγουρα, τα δεδομένα PFS συνολικής επι βίωσης και τοξικότητας θα αποτελούν μέρος των συζητήσεων με τους ασθενείς όσον α φορά το σχήμα που ταιριάζει καλύτερα σε κάθε άτομο, δεδομένης της απόδοσης κά θε θεραπείας των συννοσηροτήτων κ.λπ.» λένε οι ειδικοί. Προσπαθώντας να διαφοροποιήσει τα δύο σχήματα, η δρ Salama σημείωσε ότι το προφίλ τοξικότητας για το

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

relatlimab φαίνεται να είναι καλύτερο α πό αυτό για το nivolumab/ipilimumab. Ω στόσο, τα ποσοστά απόκρισης φαίνεται να είναι χαμηλότερα. Τα υψηλότερα ποσοστά ανταπόκρισης με

το nivolumab/ipilimumab μπορεί να εί ναι απαραίτητα για ορισμένους ασθενείς, όπως εκείνους με μια ταχέως εξελισσόμενη

νόσο, στην οποία ο επιθετικός έλεγχος της

νόσου είναι κρίσιμος. Ωστόσο, ο δρ Tawbi

ανέφερε ότι αυτές οι περιπτώσεις τείνουν να

είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. «Πε ριμένω μια γενική προτίμηση για το πιο α

νεκτό σχήμα ως σημείο εκκίνησης» είπε. Άλλα σημεία διαφοροποίησης μεταξύ του nivolumab/ipilimumab και του nivolumab/ relatlimab περιλαμβάνουν τα διαφορετικά προγράμματα χορήγησης, τα οποία έχουν επιπτώσεις στην ευκολία, το κόστος και τη

μακροπρόθεσμη τοξικότητα. Το nivolumab/ relatlimab παρέχεται ως συνδυασμός στα θερής δόσης που χορηγείται ως εφάπαξ έγ χυση κάθε 4 εβδομάδες μέχρι την εξέλιξη της νόσου. «Είναι μια ευκολότερη έγχυση» σχολίασε η δρ Salama. Αντίθετα, το nivolumab με το ipilimumab εγχέονται ξεχωριστά κάθε 3 εβδομάδες για 4 δόσεις (12 εβδομάδες) και, στη συ νέχεια, οι ασθενείς μεταβαίνουν στη θερα πεία συντήρησης με nivolumab μέχρι την εξέλιξη της νόσου. Παρ’ όλο που μπορεί να είναι πολύ δύσκο λο να διαλέξει κανείς ανάμεσα στα διαφο ρετικά σχήματα ανοσοθεραπείας που είναι τώρα διαθέσιμα για το μελάνωμα, ωστόσο είναι ένα «καλό πρόβλημα» για γιατρούς και ασθενείς. Πριν από μερικά χρόνια, ο μέσος χρόνος επιβίωσης ήταν λίγοι μήνες…

ο μελάνωμα είναι ένας κακοήθης ό γκος που εντοπίζεται κυρίως στο δέρμα, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και στον οφθαλμό (στον επιπεφυκότα και στην ίρι δα), στις μήνιγγες, καθώς και σε άλλους βλεννογόνους. Το μελάνωμα αποτελεί το 3% του συνόλου των καρκίνων. Συνήθως, οι βλάβες του μελανώματος πα ρουσιάζουν έντονη μελάγχρωση, αλλά υ πάρχουν και αμελανωτικοί όγκοι. Ακόμα και οι μικροί όγκοι έχουν την τάση να με θίστανται, με αποτέλεσμα να έχουν σχετι κά κακή πρόγνωση. Το 90% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος οφείλονται στο μελάνωμα. Το μελάνωμα προσβάλλει κυρίως τη λευ κή φυλή και είναι σπάνιο

κίτρινη. Η μέση ηλικία διάγνωσης υπο

στα 55 έτη, ενώ

φύλα προ

του αυξάνεται σε παγκόσμιο

επίπεδο στους λευκούς πληθυσμούς και

στις περιοχές όπου άτομα με ανοι

δέρμα εκτίθενται παρατεταμένα

στην ηλιακή ακτινοβολία.

Η Αυστραλία παρουσιάζει την υψηλότερη

επίπτωση, με 50-60 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους ετησίως. Στην Ευρώ

πη, η νόσος είναι συχνότερη στις σκανδι ναβικές χώρες και την Ελβετία, ενώ στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες μεσο γειακές χώρες, τα ποσοστά είναι μικρό τερα σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κρά τη, της τάξης των 4-5 νέων περιπτώσεων ανά 100.000 κατοίκους. Κατά τη διάγνωσή τους, το 90% των μελα νωμάτων είναι πρωτοπαθείς μη μεταστα τικοί όγκοι. Η δεκαετής επιβίωση για τους όγκους αυτούς υπολογίζεται γύρω στο 75%85%. Η δεκαετής επιβίωση υπολογίζεται στο 30%-70% για τους ασθενείς με μικρομετα στάσεις, στο 30%-50% για τους ασθενείς με δορυφόρες ή in-transit μεταστάσεις και στο 20%-40% για τους ασθενείς με κλινικά ανι χνεύσιμες λεμφαδενικές μεταστάσεις. Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί τη βα σική θεραπεία για τη συντριπτική πλειο ψηφία των ασθενών. Αυτή είναι, επίσης, η μόνη θεραπεία για ασθενείς με στάδιο 0, στάδιο Ι και τους περισσότερους τύπους με λανωμάτων σταδίου II. Άλλες θεραπευτικές επιλογές περιλαμβά νουν τη χημειοθεραπεία, την ανοσοθερα πεία και την ακτινοθεραπεία, είτε μόνες τους είτε σε συνδυασμό.

Tο μελάνωμα είναι η πιο επικίνδυ νη μορφή καρκίνου του δέρματος και αποτελεί μια σημαντική απει λή για τη δημόσια υγεία, καθώς τα νέα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς στον δυτικό κόσμο. Χαρακτηριστικά, στις ΗΠΑ, το 2019, διαγνώστηκαν 96.480 νέες περι πτώσεις μελανώματος και σημειώθηκαν 7.230 θάνατοι, ενώ για το 2022 υπολογί ζονται 99.780 νέες περιπτώσεις. Αποτελεί τον κακοήθη όγκο με τη μεγαλύτερη αύ ξηση νέων περιστατικών στους άνδρες και τον δεύτερο, αντίστοιχα, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, στις γυναίκες. Ωστόσο, παρά τη συνεχή αύξηση της επί πτωσης του μελανώματος στον δυτικό κό σμο, καταγράφεται σταθεροποίηση και ήπια μείωση της καμπύλης θανάτων. Η μείωση αυτή συνδέεται σαφώς με τις σπουδαίες θε ραπευτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, οι οποίες έχουν αλλάξει τη φυσική πορεία της δύσκολης αυτής νόσου, δίνοντας ελπίδα στους ασθενείς και σαφές όφελος επιβίωσης. Το μελάνωμα αποτελεί ένα δόκιμο θερα πευτικό πεδίο για τις στοχευτικές θεραπεί ες, μέσω της αναστολής του μονοπατιού της MAP κινάσης και ειδικά της οδηγού μετάλ λαξης του BRAF, που υπάρχει σε ποσοστό 45%-50% των περιπτώσεων, με εγκεκρι μένους συνδυασμούς BRAF και MEK ανα στολέων, όπως Dabrafenib με Trametinib, Vemurafenib με Cobimetinib και του συν δυασμού Encorafenib με Binimetinib, με μια διάμεση επιβίωση χωρίς πρόοδο νόσου (PFS) κοντά στους 12 μήνες, διάμεση επι βίωση (OS) κοντά στους 25 μήνες και δε δομένα πενταετούς επιβίωσης στο 34% των ασθενών, με βάση δεδομένα από μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες Φάσης ΙΙΙ, όπως οι COMBI-d, COMBI-v και Columbus. Ωστόσο ο βασικός πυλώνας της θεραπείας του μεταστατικού μελανώματος είναι η α

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

νοσοθεραπεία μέσω εγκεκριμένων παρα γόντων, όπως οι αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού (checkpoint inhibitors: Ipilimumab, Nivolumab και Pembrolizumab), θεραπειών με αποδεδειγ μένο όφελος επιβίωσης για τους ασθενείς, ανεξαρτήτως της ύπαρξης μετάλλαξης του γονιδίου BRAF. Οι anti-PD1 παράγοντες Nivolumab και Pembrolizumab έχουν ως μονοθεραπεία μεγαλύτερη αποτελεσματι κότητα σε σχέση με το Ipilimumab στην πρώτη γραμμή θεραπείας των ασθενών. Η πιο σημαντική ίσως μελέτη στον τομέα της ανοσοθεραπείας στο μεταστατικό με λάνωμα είναι η Φάσης ΙΙΙ CheckMate 067, στην οποία ο συνδυασμός Ipilimumab με Nivolumab κατόρθωσε να επαγάγει για πρώτη φορά στο μεταστατικό μελάνωμα ποσοστά πενταετούς ολικής επιβίωσης (OS) της τάξης του 52%, έναντι του 44% περίπου της μονοθεραπείας με το Νivolumab στην πρώτη γραμμή θεραπείας των ασθενών. Ταυτόχρονα, για τους ασθενείς με μετα στατικό μελάνωμα (ακόμα και με μεγάλο φορτίο νόσου), ο συγκεκριμένος συνδυ ασμός πέτυχε υψηλά ποσοστά ανταπό κρισης στη θεραπεία –της τάξης περίπου του 60%–, τα οποία είναι τα υψηλότερα σε σχέση με κάθε άλλη εγκεκριμένη α νοσοθεραπεία. Πρόκειται για ένα σημα ντικό επίτευγμα, καθώς για πρώτη φορά με μία θεραπεία ένας στους δύο ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα επιβίωνε 5 έτη. Πλέον, έχουμε δεδομένα 7,5 ετών παρα κολούθησης από αυτήν τη μελέτη με πο σοστό επιβίωσης (OS) στους 90 μήνες του 48% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία

συνδυασμό Nivolumab και Ipilimumab, με μακροχρόνιο όφελος επιβίωσης

αυτόν τον συνδυ

ασμό ανοσοθεραπείας ως προτιμώμενη

θεραπεία πρώτης γραμμής για την πλειο

νότητα των ασθενών με μεταστατικό BRAF μεταλλαγμένο μελάνωμα.

Η δεύτερη σημαντική μελέτη συνδυα σμού ανοσοθεραπείας είναι η Φάσης ΙΙΙ

RELATIVITY-047, στην οποία, για πρώτη φορά, ο συνδυασμός ενός anti-PD1 ανα στολέα του Nivolumab και ενός anti-LAG-3 αναστολέα Relatlimab απέδειξε στατιστι κά σημαντικό όφελος στο PFS έναντι της μονοθεραπείας με Nivolumab στην πρώτη γραμμή θεραπείας των ασθενών με μετα στατικό μελάνωμα, ανεξάρτητα από BRAF status, LAG-3% και PDL1% έκφραση, με

μεγαλύτερο πάντως όφελος στην υποομά δα των ασθενών με < 1% PDL1 έκφραση. Το προφίλ τοξικότητας ήταν πολύ καλό, με χαμηλό ποσοστό ασθενών να διακόπτει τη θεραπεία λόγω σοβαρής τοξικότητας. Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, ο συν δυασμός Nivolumab με Relatlimab έλαβε έγκριση αρχικά από τον FDA τον Μάρτιο του 2022 και τον Σεπτέμβριο του 2022 α πό τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) στην πρώτη γραμμή θεραπείας του μεταστατικού μελανώματος. Πλέον, είναι ο δεύτερος εγκεκριμένος συνδυασμός α νοσοθεραπείας, μετά το Nivolumab με

Ipilimumab. Βέβαια, πρόκειται για παράγοντες που έ χουν ιδιαίτερο προφίλ τοξικότητας και για τη βέλτιστη αντιμετώπισή της απαιτείται δι επιστημονική διαχείριση, που θα πρέπει να πραγματοποιείται από εξειδικευμένα κέντρα με τις κατάλληλες υποδομές και το ανθρώπινο δυναμικό. Το Ογκολογικό Τμήμα του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών α ποτελείται από ειδικούς επιστήμονες με μεγάλη κλινική και ερευνητική εμπειρία και διαθέτει ενεργό τμήμα διεξαγωγής δι εθνών κλινικών ερευνών, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο τη βέλτιστη φροντίδα στον ογκολογικό ασθενή και ιδιαίτερα τον ασθενή με μελάνωμα.•••

πρώτη φορά με μία θεραπεία ένας στους δύο ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα επιβίωνε 5 έτη.

τυχαιοποιη

Memorial Sloan Kettering Cancer Center

Shanu Modi

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η διάμεση PFS για την ομάδα ασθενών με θετική σε HR νόσο ήταν υψηλότερη στην ομά δα T-DXd από ό,τι στην ομάδα που έ λαβε θεραπεία με TPC (10,1 έναντι 5,4 μηνών, αντίστοιχα). Είναι σημαντικό το ότι η συνολική επιβίωση (OS) ήταν επί σης υψηλότερη στην ομάδα T-DXd σε σύγκριση με την TPC (23,9 έναντι 17,5 μηνών, αντίστοιχα). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το ότι υπήρ ξε όφελος και στους ασθενείς με νόσο HR αρνητικό, που αντιπροσώπευαν μια μικρή ομάδα 40 συμμετεχόντων. Σε αυ τόν τον πληθυσμό, το διάμεσο PFS βελτι ώθηκε από 2,9 μήνες σε 8,5 μήνες και το διάμεσο OS βελτιώθηκε από 8,3 μή νες σε 18,2 μήνες, ευνοώντας το T-DXd. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης αλ λάζουν την κλινική πρακτική για διάφο ρους λόγους: Πρώτον, το T-DXd είναι ο πρώτος παράγοντας που ορίζεται ως ε νεργός στον χώρο της νόσου HER2-low και τα αποτελέσματα αυτής της δοκιμής θα επηρεάσουν άμεσα τη θεραπεία των ασθενών, επειδή το φάρμακο είναι ήδη διαθέσιμο και έχει ενσωματωθεί γρήγο ρα στις κατευθυντήριες οδηγίες. Δεύ τερον, οι ασθενείς που προηγουμένως κατηγοριοποιούνταν με βάση τη νόσο HER2-αρνητική θα πρέπει τώρα να δι αστρωματωθούν με ανοσοϊστοχημικές ε ξετάσεις, προκειμένου να καθοριστεί η καταλληλότητα για θεραπεία με T-DXd, η οποία θα αντιπροσωπεύει μια αλλαγή της ροής εργασίας για τους ογκολόγους. Η ουσία trastuzumab deruxtecan εί ναι ένα σύζευγμα αντισώματος-φαρμά κου (ADC) που περιέχει ένα εξανθρωπο ποιημένο μονοκλωνικό αντίσωμα (mAb) ανοσοσφαιρίνης G1 (IgG1) έναντι του υποδοχέα τύπου 2 του ανθρώπινου επι δερμικού αυξητικού παράγοντα (HER2), το οποίο έχει την ίδια αλληλουχία αμι νοξέων με την τραστουζουμάμπη, πα ράγεται από κύτταρα θηλαστικού (κύτ

σε τετραπεπτίδιο. Σε κάθε μόριο αντισώ ματος είναι συνδεδεμένα περίπου 8 μόρια δερουξτεκάνης.

2. Η μελέτη TROPiCS-02, που μελέτησε την ουσία sacituzumab govitecan σε ασθενείς με ER-θετικό, είναι πιθανόν ση μαντική για ασθενείς που συνεχίζουν να έχουν καλή απόδοση παρά τις πολλα πλές προηγούμενες γραμμές θεραπείας και που χρειάζονται μια πρόσθετη θερα πευτική επιλογή. Το sacituzumab govitecan είναι ένα σύ ζευγμα αντισώματος-φαρμάκου (ADC) που στρέφεται κατά του Trop-2. Το sacituzumab είναι ένα ανθρωποποιημένο μονοκλωνι κό αντίσωμα (hRS7 IgG1κ) που αναγνω ρίζει το Trop-2. Το μικρό μόριο SN-38 εί ναι ένας αναστολέας τοποϊσομεράσης I, το οποίο συνδέεται ομοιοπολικά με το α ντίσωμα μέσω ενός συνδέτη ικανού να υ δρολυθεί. Το φάρμακο έχει λάβει άδεια σε ΗΠΑ και ΕΕ και ενδείκνυται για τη θε ραπεία ενήλικων ασθενών με ανεγχείρη το ή μεταστατικό τριπλά αρνητικό καρκί νο του μαστού (mTNBC) οι οποίοι έχουν λάβει δύο ή περισσότερες προηγούμενες συστηματικές θεραπείες, συμπεριλαμβα νομένης τουλάχιστον μίας εξ αυτών για προχωρημένη νόσο. Ειδικότερα, η τυχαιοποιημένη μελέτη Φά σης ΙΙΙ TROPiCS-02 επιβεβαίωσε ότι η sacituzumab govitecan (SG) είναι απο τελεσματική σε ασθενείς με HR-θετική/ HER2-αρνητική νόσο. Η μελέτη αξιοποί ησε πραγματικά δεδομένα (Real World Data), εγγράφοντας 543 ασθενείς με HRθετικό/HER2-αρνητικό καρκίνο του μαστού

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

που είχαν λάβει προηγουμένως ταξάνη, CDK4/6 αναστολέα και ενδοκρινική θε ραπεία. Οι ασθενείς επιλέχθηκαν τυχαία για να λάβουν είτε SG είτε TPC (χημειο θεραπεία). Το κύριο τελικό σημείο ήταν το χρονικό διάστημα της επιβίωσης χωρίς ε ξέλιξη της νόσου (PFS). Τα αποτελέσμα τα αυτής της δοκιμής έδειξαν μια μέτρια βελτίωση στη διάμεση PFS για ασθενείς που έλαβαν SG σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν χημειοθεραπεία (5,5 έναντι 4,0 μηνών, αντίστοιχα). Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης εί ναι πιθανόν σημαντικά για εκείνους τους ασθενείς που συνεχίζουν να έχουν καλή κατάσταση απόδοσης παρά τις πολλα πλές προηγούμενες γραμμές θεραπείας και που χρειάζονται μια πρόσθετη επιλο γή θεραπείας.

3. Η μελέτη MAINTAIN παρείχε πληροφο ρίες για ασθενείς με HR-θετικό/HER2-αρ νητικό Μεταστατικό Καρκίνο του Μαστού που παρουσίασαν εξέλιξη της νόσου σε έ ναν αναστολέα CDK4/6, υποδηλώνοντας ότι η θεραπεία με διαφορετικό αναστολέα CDK4/6 μπορεί να είναι αποτελεσματική. Για τους ασθενείς αυτούς ένα ανοιχτό κλινικό ερώτημα είναι ποια μπορεί να έ χει η αξία της συνέχισης των αναστολέων CDK4/6 μετά την εξέλιξη της νόσου. Ο Kevin Kalinsky από το Ινστιτούτο Winship του Πανεπιστημίου Emory συζήτησε τη δο κιμή MAINTAIN, η οποία

χθηκαν τυχαία για να λάβουν fulvestrant ή exemestane +/- ribociclib αφού πα ρουσίασαν εξέλιξη σε προηγούμενη εν δοκρινική θεραπεία (ET) σε συνδυασμό με έναν αναστολέα CDK4/6. Η επιλογή της θεραπείας προσδιορίστηκε με βάση το προηγούμενη που χρησιμοποιήθηκε:

œ Για ασθενείς που είχαν λάβει προηγου μένως fulvestrant, το exemestane χρησι μοποιήθηκε ως βάση για τη νέα. œ Για ασθενείς που είχαν λάβει προηγου μένως exemestane, το fulvestrant ήταν η νέα, και αν δεν χρησιμοποιήθηκε καμία ενδοκρινική, τότε επιτρεπόταν οποιοδή ποτε, αλλά το fulvestrant ενθαρρύνθηκε.

Από τους ασθενείς που εγγράφηκαν, το 83% έλαβε fulvestrant και το 17% έλαβε exemestane. Όσον αφορά την προηγού μενη χρήση αναστολέα CDK4/6, το 84% είχε λάβει θεραπεία με palbociclib, 11% με ribociclib και 2% με abemaciclib. Η διάμεση PFS βελτιώθηκε κατά περίπου 2,5 μήνες για ασθενείς που

ριβο σικλίμπη μετά από προηγούμενο αναστο λέα CDK4/6. Αν και αυτά τα δεδομένα παρέχουν

αποτέλεσμα των δεδομένων της δοκιμής PALOMA-2, τα οποία παρουσιάστηκαν επίσης στην ετήσια συνάντηση ASCO του 2022 από τον Richard S. Finn του Πανε πιστημίου της Καλιφόρνιας. Η PALOMA-2 είναι μια τυχαιοποιημένη δοκιμή Φάσης ΙΙΙ, στην οποία 666 μετεμ μηνοπαυσιακές γυναίκες με Μεταστατικό Καρκίνο του Μαστού θετικό σε υποδοχείς οιστρογόνων/HER2 αρνητικό μεταστατικό καρκίνο του μαστού επιλέχθηκαν τυχαία για να λάβουν θεραπεία είτε με palbociclib συν λετροζόλη είτε με εικονικό φάρμακο συν λετροζόλη. Μετά από διάμεση παρα κολούθηση 90 μηνών, η διάμεση συνολική επιβίωση OS ήταν 53,9 μήνες στο σκέλος palbociclib και 51,2 μήνες στο σκέλος του εικονικού φαρμάκου (P = 0,3378). Πάντως, σε αυτήν τη μελέτη λείπουν ση μαντικές ποσότητες δεδομένων επιβίωσης, 13% στο σκέλος θεραπείας έναντι 21% στο σκέλος ελέγχου. Δεδομένης της σημαντικής βελτίωσης του OS, σύμφωνα με τη δοκιμή MONALEESA-2, και της απουσίας κλινι κού οφέλους από το palbociclib στις με λέτες PALLAS και PENELOPE-B, πρέπει να αρχίσει κανείς να αναρωτιέται αν το palbociclib είναι τόσο αποτελεσματικό με άλλους αναστολείς CDK4/6 και αν η χρήση του θα πρέπει να περιορίζεται σε ασθενείς που έχουν πραγματικά αντενδείξεις ή δεν μπορούν να ανεχθούν τη ριβοσικλίμπη

του αναστολέα CDK4/6, ως

όσους

παραλλαγές!

ομάδα επιστη μόνων από τα νοσοκομεία Αττικόν, Λαϊκό, Αλεξάνδρα, Θεαγένειο, Metropolitan ΙΑΣΩ, Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, Euromedica Γενική Κλινική

ταιρεία μοριακής ιατρικής Genekor. Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ε ταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO).

Η μελέτη αφορούσε μια ομάδα 1.785 α σθενών με καρκίνο του μαστού που ε λέγχθηκαν γονιδιακά για την ύπαρξη πα θογόνων παραλλαγών που έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο του μαστού.

œ Συνολικά, παθογόνες/πιθανώς παθο γόνες παραλλαγές βρέθηκαν σε 362 ασθενείς (20,3%), δηλαδή περίπου σε έναν στους πέντε!

œ Ειδικότερα, 189 (52,2%), 91 (25,1%) και 82 (22,7%) θετικοί ασθενείς είχαν ευρή ματα σε γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο υψηλής, ενδιάμεσης και χαμη λής διεισδυτικότητας, αντίστοιχα.

œ Το ανησυχητικό είναι ότι, παρ’ όλο που σε όλες τις οικογένειες των παραπάνω α σθενών συστήθηκε ο γονιδιακός έλεγχος, μόνο το 31,2%, δηλαδή 117 άτομα από 113 οικογένειες, προχώρησαν σε γενε τικό έλεγχο.

œ Από τους συγγενείς πρώτου βαθμού που υποβλήθηκαν σε διαδοχικές γονιδιακές εξετάσεις το 70% ήταν γυναίκες και οι 105/117 (το 89,7%) ήταν ασυμπτωματικοί.

œ Μεταξύ των 117 ατόμων που ελέγχθηκαν το 42,7%, το 36,7% και το 20,6% ήταν α πόγονοι, αδέρφια και γονείς ανήλικων παιδιών, αντίστοιχα.

œ Συνολικά, η οικογενής παθογόνος/πι

,

κε από το εργαστή

ριό μας, δίνει σημα

ντικές πληροφορίες τόσο για τους ασθενείς

και τις οικογένειές τους όσο και για

στημα υγείας.

Φαίνεται σαφώς

σε ασθενείς με κληρονομούμενο

του μαστού

ρούν να ταυτοποιηθούν τα άτομα που έ χουν κι αυτά κληρονομήσει τα γονίδια που προκαλούν καρκίνο μαστού, κι έτσι μπο ρούν να προφυλαχθούν από το να νοσή σουν και αυτά σε συνεννόηση με τον θε ράποντα ιατρό. Όσον αφορά στο σύστημα υγείας στην Ελ λάδα, γίνεται μια προσπάθεια ένταξης των γονιδίων αυτών στη συνταγογράφηση (το κόστος καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ, αλλά αναδρομικά), όμως, δυστυχώς, δεν έχει προβλεφθεί η κάλυψη της εξέτασης για τους συγγενείς των ασθενών, με αποτέλε σμα οι άνθρωποι αυτοί να φέρουν βλά βες στα γονίδιά τους που θα τους προκα λέσουν καρκίνο και, ενώ θα μπορούσαν να το αποτρέψουν, δεν το γνωρίζουν καν. Αυτό έχει τεράστια επίπτωση και στις ζω ές των ανθρώπων αυτών όσο και στο κό στος περίθαλψής τους,

Άρρενες φορείς μεταλλαγών στο BRCA2

έχουν 8% κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού και 20% κίνδυνο για καρκί νο του προστάτη έως την ηλικία των 80 ετών. Η πιθανότητα μεταβίβασης με ταλλαγής από τον γονιό σε κάθε παιδί του είναι 50%. Για τον ελληνικό πληθυ σμό έχει καταγραφεί και δημοσιευθεί το φάσμα των παθογόνων μεταλλάξε ων στα γονίδια BRCA1 και BRCA2. Τα άτομα που είναι φορείς των παθογόνων μεταλλάξεων έχουν, όπως αναφέρθηκε, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε νεαρή ηλικία. Όσοι, λοιπόν, έχουν τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά θα πρέπει να ελεγχθούν για κληρονομού μενο καρκίνο: œ Συγγενείς Α’ & Β’ βαθμού συγγένειας (μητέρα, αδελφή, γιαγιά, θεία, πρώ τη ξαδέλφη κ.λπ.) που διαγνώστηκαν με καρκίνο μαστού σε ηλικία μικρό τερη των 45 ετών. œ Συγγενείς Α’ & Β’ βαθμού που έχουν νοσήσει από καρκίνο ωοθηκών σε ο ποιαδήποτε ηλικία.

œ Δύο ή περισσότεροι συγγενείς στην οικογένεια με διαγνωσμένο καρκίνο

μαστού ή ωοθηκών.

œ Ο ίδιος τύπος καρκίνου να έχει δια γνωσθεί σε διαφορετικά μέλη της ί διας οικογένειας.

œ Περισσότεροι από ένας καρκίνοι (π.χ. καρκίνος μαστού και καρκίνος θυρεο ειδούς ή καρκίνος ενδομητρίου ή καρ κίνος στομάχου ή λευχαιμία) να έχουν διαγνωσθεί στο ίδιο άτομο.

œ Ένας σπάνιος καρκίνος να έχει βρε θεί σε ένα ή περισσότερα μέλη της ί διας οικογένειας.

œ Εμφάνιση καρκίνου μαστού σε άνδρα. œ Ιστορικό αμφοτερόπλευρης κακοή θειας μαστού.

œ Ασθενείς που έχουν εμφανίσει τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού.

Τα αποτελέσματα του γενετικού ελέγχου μπορούν να βοηθήσουν τους φορείς γε νετικών μεταλλάξεων, μέσω διαφόρων μεθόδων, ώστε να προληφθεί

«Η Bayer Ελλάς δεσμεύεται

να στέκεται πάντα δίπλα στις

γυναίκες και τα αγαπημένα

τους πρόσωπα προκειμένου

να αποκτήσουν καλύτερη

κατανόηση της νόσου και των

επιλογών του προσυμπτωματικού

ελέγχου. Όσο νωρίτερα

εντοπιστεί ο καρκίνος του

μαστού τόσο καλύτερα

αποτελέσματα μπορεί να

έχει η θεραπεία» δήλωσε ο

επικεφαλής του Τμήματος

Ακτινολογίας της Bayer για

Ελλάδα, Κύπρο,

«Συνεργαζόμαστε

όλες τις γυναίκες και τους παρέχει χρήσι

μες πληροφορίες για τους παράγοντες κινδύνου, τις διαγνωστικές μεθόδους αλλά και τους μύθους σχετικά με τον καρκίνο του μαστού. Επιδίωξη είναι να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για την υγεία τους. Η ιστοσελίδα λειτουργεί με αφορμή τον Ο κτώβριο, μήνα ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, από την Bayer Ελ λάς. Οι επισκέπτριες της ιστοσελίδας, με εύληπτο τρόπο, κατανοούν γιατί είναι ση μαντική η έγκαιρη διάγνωση, τα αίτια εκ δήλωσής του κ.ά. Με πολύτιμες πληροφορίες αποσαφηνίζο νται οι παρανοήσεις γύρω από τον καρκί νο του μαστού, ενώ παρέχεται ενημέρω ση για τη διάγνωση της ασθένειας (κλινική εξέταση, μαστογραφία, τομοσύνθεση, υ περηχογράφημα, μαστογραφία με σκια γραφικό, μαγνητική τομογραφία με σκι αγραφικό). Εκτιμάται ότι σχεδόν οι μισές γυναίκες άνω των 40 ετών που υποβάλ

λονται σε μαστογραφία έχουν πυκνούς μα στούς. Ο πυκνός ιστός του μαστού καθιστά πιο δύσκολο τον εντοπισμό όγκων σε μια απλή μαστογραφία και πολλές φο ρές χρειάζεται πιο ακριβής απεικονιστι κή μέθοδος, όπως είναι η μαγνητική το μογραφία. Όπως τονίζεται στην ενότητα «Ας μιλήσου με για τον καρκίνο του μαστού», είναι πι θανό οι τυπικές μαστογραφίες να μην εντοπίσουν περίπου το 20% των καρκίνων του μαστού κατά τη στιγμή της εξέτασης. Το ποσοστό φτάνει το 40% σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Οι καρκίνοι μπορεί να μην εντοπιστούν, ειδικά σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπο ρεί να αναπτυχθούν ταχέως αναπτυσσό μενοι καρκίνοι μεταξύ δύο εξετάσεων μα στογραφίας. Στόχος της Bayer Ελλάς είναι η πρόληψη νοσημάτων και η αυτοφροντίδα μέχρι την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και την αντι μετώπιση πληθώρας νοσημάτων. Στήριξη παρέχει η εταιρεία μέσα από ένα πλού σιο χαρτοφυλάκιο καινοτόμων προϊόντων, μηχανημάτων και ψηφιακών λύσεων, ώ στε να επιτύχει το όραμά της, που είναι η επίτευξη της υγείας για όλους.

είναι η παροχή βοήθειας στις γυναίκες που δια γιγνώσκονται με αυτήν την προχωρημένη μορφή της νόσου. Ειδικότερα, το Τμήμα Ογκολογίας της Pfizer Hellas δημιούργησε την ενημερωτική ιστοσελίδα https://www.meandmbc.gr/ για τον Μεταστατικό Καρκίνο του Μαστού Πρόκειται για ένα στάδιο της νόσου στο οποίο ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, πέραν της αρχικής εστίας, σε πιο απομακρυσμένα σημεία του σώματος. Εκτιμάται ότι περίπου το 30% των γυναικών που θα διαγνωστούν με καρκίνο του μαστού σε πρώιμο στάδιο θα αναπτύξουν μεταστατική νόσο Ωστόσο, καθώς η επιστήμη έχει κάνει βήματα, έχουν διασφαλιστεί και σημαντικά θεραπευτικά αποτελέσματα. Αυτό έχει ως συνέπεια τα τελευταία 30 χρόνια να παρατηρείται μια σταδιακή αύξηση στην

επιβίωση των ασθενών με Μεταστατικό Καρκίνο του Μαστού, που σχετίζεται εν μέρει με την ανάπτυξη νέων θεραπειών. Οι γυναίκες με Μεταστατικό Καρκίνο του Μαστού χρειάζονται πολλαπλή στήριξη, καθώς είναι αντιμέτωπες με συναισθη ματικές μεταπτώσεις, δυσκολίες στην καθημερινότητά τους, αμφιβολίες και ερωτήματα σχετικά με τη νόσο και τη θεραπεία τους. Με τη δημιουργία της νέας σελίδας επιδι ώκεται να προσφερθούν απαντήσεις και βασικές πληροφορίες που θα λειτουρ γήσουν επικουρικά για τις ασθενείς στην προσπάθεια με τον ογκολόγο τους ώστε να κατανοήσουν καλύτερα την ασθένειά τους. Σκοπός είναι να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις αλλαγές που επιφέρει η νόσος στη ζωή τους τόσο στις προσωπικές όσο και στις επαγγελματικές τους σχέσεις. Οι πληροφορίες αυτές θα τις βοηθήσουν να έχουν έναν ανοιχτό διάλογο με τον γιατρό τους για τα θέματα που τις απασχολούν και να αναζητήσουν τις καλύτερες επιλογές φροντίδας. «Στην Pfizer δέσμευσή μας απέναντι στους ασθενείς είναι όχι μόνο να ανακαλύπτουμε νέα, καινοτόμα φάρμακα, αλλά και να συμβάλλουμε στην ενημέρωσή τους, με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους. Ο Μεταστατικός Καρκίνος του Μαστού είναι μια νόσος που η διάγνωσή της αλλάζει ριζικά τη ζωή του ασθενή και των οικείων του. Πρόκειται για ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου οι ασθενείς, αλλά και οι οικείοι τους, χρειάζονται υποστήριξη

έβδομο πιο συχνό καρκίνο ανάμε σα στις γυναίκες ηλικίας 65 έως 75 ετών Συνήθως, εντοπίζεται από μη φυσιολογική κολπική αιμόρροια στις προεμμηνοπαυ σιακές και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Χαρακτηριστικά, στην Ευρώπη, εκτιμά ται ότι είναι τέταρτος, με συχνότητα 12.920:100.000, αλλά ευτυχώς με μικρή θνη τότητα, 2.0-2.7:100.000. Υπολογίζεται πως στο 80% των περιπτώσεων η διάγνωση επι τυγχάνεται σε αρχικό στάδιο. Πρόκειται για έναν καρκίνο που προειδοποιεί, καθώς το βασικότερο σύμπτωμα είναι η μη φυσιολογι κή κολπική αιμόρροια στις προεμμηνοπαυ σιακές και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Άλλα συμπτώματα:

œ Άλγος

œ Αίσθημα πίεσης στην περιοχή της πυέλου

œ Απώλεια βάρους

œ Παρατεταμένη αδυναμία

Παράγοντες κινδύνου:

œ Παχυσαρκία

œ Υπέρταση

œ Υπερινσουλιναιμία

œ Παρατεταμένη έκθεση σε οιστρογόνα (λήψη οιστρογόνων ως θεραπεία ορμο νικής υποκατάστασης κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης)

«Συχνά, ο καρκίνος του ενδομητρίου συν δέεται με ανωορρηκτικούς κύκλους, δηλα δή περίοδο σε αραιά διαστήματα κατά τη διάρκεια του έτους, με υπογονιμότητα που

οφείλεται σε σύνδρομο πολυκυστικών ωο

θηκών και με τη λήψη ταμοξιφαίνης.

Όσον αφορά την παχυσαρκία ως παράγο

ντα κινδύνου, φαίνεται ότι ο κίνδυνος εμφά

νισης καρκίνου του ενδομητρίου αυξάνεται

κατά 21% για δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) 22-27,2, κατά 43% για ΔΜΣ 27,5-29,5 και κατά 273% για ΔΜΣ>30. Η θνησιμότητα του καρκίνου του ενδομητρίου αυξάνεται τα τελευταία χρόνια κατά περίπου 1,9%, κυρίως λόγω της αύξησης της παχυσαρκί ας» επισημαίνει η MD, MSC, επιμελήτρια παθολόγος-ογκολόγος στη Β’ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan Hospital Ελέ νη Αραβαντινού-Φατώρου. Το 5%-10% των περιπτώσεων του καρκί νου ενδομητρίου είναι κληρονομήσιμοι και συνήθως αποτελούν μέρος του συνδρόμου Lynch ή διαφορετικά κληρονομούμενου μη πολυποδιασικού καρκίνου του παχέος εντέρου. Οι γυναίκες με σύνδρομο Lynch έχουν 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να α ναπτύξουν καρκίνο του ενδομητρίου, όπως επίσης και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου και των ωοθηκών. Συ

νήθως, αυτοί οι όγκοι χαρακτηρίζονται από

μικροδορυφορική αστάθεια και τείνουν να

εμφανίζονται σε νεότερη

Παραδοσιακά, ο καρκίνος του ενδομητρί ου ταξινομείται σε δύο τύπους, με βάση την παθολογοανατομική εξέτασή του: τύπος Ι, που αφορά όλα τα ενδομητριοειδή καρκι νώματα, και τύπος ΙΙ, ο οποίος φαίνεται να είναι πιο επιθετικός. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει προσπάθειες να αλλάξει αυτός ο τρόπος ταξινόμησης ακολουθώντας την εξατομι κευμένη προσέγγιση που ισχύει και σε άλ λες μορφές καρκίνου. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Γονι διακό Άτλαντα του Καρκίνου (The Cancer Genome Atlas-TCGA), ο καρκίνος του εν δομητρίου ταξινομείται σε τέσσερις διαφο ρετικές μοριακές ομάδες, καθεμία από τις οποίες έχει τη δική της συμπεριφορά και χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης. Οι ο μάδες αυτές είναι:

1. η ομάδα POLEmut, η οποία χαρακτη ρίζεται από πολλές μεταλλάξεις (>100 μεταλλάξεις/μεγαβάση) και έχει την κα λύτερη πρόγνωση,

2. η ομάδα μικροδορυφορικής αστάθειας (10-100 μεταλλάξεις/μεγαβάση), που συχνά σχετίζεται με το σύνδρομο Lynch, 3. η ομάδα μεγάλου αριθμού σωματικών μεταλλάξεων με μεταλλαγμένο το TP53, που συχνά υποτροπιάζει και

4. η ομάδα μικρού αριθμού σωματικών μεταλλάξεων με συχνές μεταλλάξεις στα μονοπάτια PI3K και WNT. Τα περισσότερα παθολογοανατομικά ερ γαστήρια έχουν την κατάλληλη τεχνολογία και τεχνογνωσία ώστε να δώσουν αυτές τις πληροφορίες, που είναι πολύ σημαντικές για την αντιμετώπιση της νόσου.

Αντιμετώπιση τοπικής και τοπικοπεριοχικής νόσου Στον πρώιμο καρκίνο του ενδομητρίου, η αρχική αντιμετώπιση είναι το χειρουργείο. Στόχος του χειρουργείου είναι η πλήρης ε ξαίρεση του όγκου, ο έλεγχος για μικρο σκοπικές μεταστάσεις, ο καθορισμός του σταδίου της νόσου και η αξιολόγηση της αναγκαιότητας επικουρικής θεραπείας. Σε νέες γυναίκες με ενδομητριοειδή καρκί νο του ενδομητρίου, σταδίου ΙΑ κατά FIGO και βαθμού διαφοροποίησης 1, μπορεί να συζητηθεί το ενδεχόμενο να διατηρηθούν οι ωοθήκες, όπως επίσης και σε στάδιο ΙΑ και βαθμού διαφοροποίησης 3 ή σταδίου Ι και βαθμού διαφοροποίησης 1 ή 2, μπο ρεί να συζητηθεί το ενδεχόμενο ελάχιστα επεμβατικού χειρουργείου. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, γίνεται υστε ρεκτομή με αφαίρεση ωοθηκών και σαλ πίγγων αμφοτερόπλευρα. Πλήρης χειρουρ γική σταδιοποίηση, δηλαδή επιπλεκτομή, λήψη βιοψιών περιτοναίου και αφαίρεση λεμφαδένων πρέπει πάντα να γίνεται σε ο ρώδη καρκινώματα ενδομητρίου και καρ κινοσαρκώματα. Συμπληρωματική θεραπεία «Μετά τη χειρουργική εξαίρεση του καρκί νου του ενδομητρίου, θα πρέπει να συνε κτιμήσουμε τα χαρακτηριστικά της νόσου σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που μας δίνει η μοριακή ταξινόμηση, ώστε να απο φασίσουμε αν δεν χρειάζεται να δώσουμε καμία θεραπεία, αν χρειάζεται να δώσου με μόνο ακτινοθεραπεία και ποιας μορφής ή αν χρειάζεται να λάβει η ασθενής συν δυασμό χημειοθεραπείας και ακτινοθερα πείας» εξηγεί η γιατρός. Α. Καρκίνος ενδομητρίου χαμηλού κινδύνου Οι γυναίκες με καρκίνο ενδομητρίου

Β. Καρκίνος ενδομητρίου ενδιάμεσου κινδύνου Οι γυναίκες με καρκίνο ενδομητρίου ενδι αμέσου κινδύνου μπορεί να παρουσιάζουν:

1. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου σταδίου ΙΑ βαθμού διαφοροποίησης 3 με απουσία λεμφαγγειακής διήθησης

2. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου σταδίου ΙΒ βαθμού διαφοροποίησης 1 ή 2 με απουσία λεμφαγγειακής διήθησης 3. Ενδομητριοειδή καρκίνο του ενδομητρί ου σταδίου ΙΙ βαθμού διαφοροποίησης 1 με απουσία λεμφαγγειακής διήθησης

Στις περιπτώσεις αυτές συνιστάται βραχυ θεραπεία, για να μειωθεί ο κίνδυνος τοπι κής υποτροπής. Σε συζήτηση με την ασθε νή, ειδικά αν είναι μικρότερη των 60 ετών, μπορεί να ελεγχθεί και το ενδεχόμενο στε νής παρακολούθησης και αποφυγής της βραχυθεραπείας.

Γ. Καρκίνος ενδομητρίου υψηλού ενδιάμεσου κινδύνου Οι γυναίκες με καρκίνο ενδομητρίου υψη λού ενδιαμέσου κινδύνου μπορεί να πα ρουσιάζουν:

1. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου στα δίου ΙΑ και ΙΒ με λεμφαγγειακή διήθηση

2. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου σταδίου ΙΒ βαθμού διαφοροποίησης 3

3. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου σταδίου ΙΙ βαθμού διαφοροποίησης 1 με παρουσία λεμφαγγειακής διήθησης

4. Ενδομητριοειδή καρκίνο ενδομητρίου σταδίου ΙΙ βαθμού διαφοροποίησης 2 ή 3

Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνιστάται συμπλη ρωματική ακτινοθεραπεία με συγχορηγού μενη ή/και διαδοχική χημειοθεραπεία και βραχυθεραπεία. Πάντα γίνεται συζήτηση με την ασθενή για τις επιλογές των θερα πειών με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστι κά του καρκίνου.

Δ. Καρκίνος

Ι-ΙΙ

Οι ασθενείς αυτές φαίνεται να μην έχουν όφελος από τη συμπληρωματική χημειοθε ραπεία, για αυτό συνήθως

μόνο παρακολούθηση.

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

Σε περίπτωση υποτροπής, πρέπει να

βάνονται υπόψη θεραπευτικοί χειρισμοί ό

πως χειρουργείο ή ακτινοβολία πέραν της

χημειοθεραπείας που θα δοθεί. Η θερα

πευτική προσέγγιση θα πρέπει να γίνεται

από τα ογκολογικά συμβούλια και να κα

θορίζεται από την κατάσταση υγείας της α σθενούς, την έκταση της νόσου, τους προ ηγούμενους θεραπευτικούς χειρισμούς και

το μοριακό προφίλ της νόσου. Λαμβάνεται,

δηλαδή, εξατομικευμένα απόφαση για κά θε ασθενή. Η χημειοθεραπεία πρώτης γραμμής περι λαμβάνει την καρβοπλατίνη και την πακλι ταξέλη. «Στις ασθενείς με ενδομητριοειδές

καρκίνωμα ενδομητρίου καλής διαφορο ποίησης, μπορούμε να χορηγήσουμε ορ μονοθεραπεία, συνήθως προγεστερόνη, ως πρώτη αντιμετώπιση. Όταν ο καρκίνος του ενδομητρίου υποτροπιάσει εκ νέου μετά τη χημειοθεραπεία πρώτης γραμμής, τον λόγο έχει η ανοσοθεραπεία. Όλες οι ασθενείς θα λάβουν ανοσοθεραπεία. Το 30% των γυναι κών με καρκίνο του ενδομητρίου εκφρά ζει μικροδορυφορική αστάθεια (MSI-H/ dMMR). Οι γυναίκες αυτές είναι δυνατόν να λάβουν ανοσοθεραπεία με pembrolizumab ή dostarlimab. Οι υπόλοιπες ασθενείς που δεν εκφράζουν μικροδορυφορική αστάθεια (MSS/pMMR) θα λάβουν ανοσοθεραπεία μαζί με αντιαγγειογενετικό παράγοντα (pembrolizumab και lenvatinib). Πρόσφα τη μελέτη (Keynote-775) έδειξε ότι ο συνδυ ασμός pembrolizumab και lenvatinib είναι αποτελεσματικός σε όλες τις ασθενείς που έχουν υποτροπιάσει μετά από προηγούμενη χημειοθεραπεία, ασχέτως αποτελέσματος μικροδορυφορικής αστάθειας. Για τον λό γο αυτό, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρ

μάκων έχει εγκρίνει τη συγχορήγηση αυτή σε όλες τις περιπτώσεις γυναικών με μετα

στατικό/υποτροπιάζοντα καρκίνο του ενδο

μητρίου που έχουν λάβει τουλάχιστον μία

χημειοθεραπεία» τονίζει η ειδικός.

Στην εποχή της Μοριακής Ογκολογίας, πολλά

καινούργια ή παλιά στοχευμένα μόρια δο κιμάζονται μόνα τους ή σε συνδυασμό στον μεταστατικό

έναντι του HER2) να δοθεί σε συνδυασμό με την καρβοπλατίνη και την πακλιταξέλη, αυξάνοντας το χρονικό διάστημα μέχρι την υποτροπή καθώς και τη συνολική επιβίωση αυτών των γυναικών.

και στοχευτικούς παράγοντες θα αλλάξουν τη θεραπευτική στρατηγική και κατ’ επέκτα ση την πορεία της νόσου. Μακροπρόθεσμες παρενέργειες

Το 80% του καρκίνου του ενδομητρίου δια γιγνώσκεται στο στάδιο Ι με εξαιρετικά κα λή πρόγνωση. Έτσι, μεγάλος αριθμός ασθε νών επιβιώνουν από τον καρκίνο (survivors). Οι γυναίκες αυτές μπαίνουν σε πρόγραμμα

στολείς

PI3K, bevacizumab, adavosetrib είναι,

πό αυτά

Επειδή το γονίδιο HER2 βρίσκεται ενισχυμένο στο 17%-33% των καρκινοσαρκωμάτων και του ορώδους καρκίνου του ενδομητρίου, μπορεί σε αυτές τις περιπτώσεις το trastuzumab (αντίσωμα

παρακολούθησης, το οποίο περιλαμβάνει φυσική και γυναικολογική εξέταση, εξετά σεις αίματος και απεικονίσεις. Οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ακολουθούν και τους προληπτικούς ε λέγχους για άλλες κακοήθειες, όπως καρ κίνο του μαστού και καρκίνο του παχέος εντέρου ενώ θα πρέπει επίσης να ρυθμί ζουν τα συνοδά προβλήματα υγείας, εφό σον υπάρχουν. Συνήθως, οι επιβιώσασες ασθενείς με καρκίνο του ενδομητρίου υ ποφέρουν από συνυπάρχοντα προβλήμα τα υγείας που προκύπτουν από την ηλικία ή την παχυσαρκία και αφορούν κυρίως το καρδιαγγειακό. «Οι μακροπρόθεσμες παρενέργειες περι λαμβάνουν κόπωση, ψυχοκοινωνικό άγ χος, σεξουαλικά προβλήματα, γυναικολο γικά και ουρολογικά προβλήματα, χρόνιο πόνο, λεμφοίδημα και νευροπάθεια (το τε λευταίο από τη χημειοθεραπεία). Παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής θα βελτι ώσουν την κόπωση και τις φυσιολογικές λειτουργίες. Καλό θα είναι οι ασθενείς να υιοθετήσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής με άσκηση, σωστή διατροφή και διατήρηση βάρους σε φυσιολογικές τιμές. Επιπλέον, τα ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα που υπάρχουν βελτιώνουν τις διαταραχές άγ χους και καλό θα είναι να ενθαρρύνονται οι ασθενείς να τα παρακολουθούν. Εν κατακλείδι, η σωστή αντιμετώπιση του καρκίνου του ενδομητρίου αυξάνει τον α ριθμό των γυναικών που επιβιώνουν από αυτόν. Η πρόοδος της επιστήμης θα μας δώσει νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, ει δικά για τη μεταστατική νόσο, έτσι ώστε να μεταπέσουμε από την ανίατη νόσο στη χρο νιότητα και, γιατί όχι,

συγκεκριμένη μέθοδος πραγ ματοποιείται με διάχυση ενέργειας (laser) στον όγκο, μετά από χορήγηση ενδοφλέ βιας ουσίας, η οποία με το laser διασπά ται και νεκρώνει εκλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα.

Τι

Είναι μια νέα θεραπεία για ορισμένους

καρκίνους, με κύρια ένδειξη τον καρκίνο

του πνεύμονα. Πρόσφατα, εγκρίθηκε για

αυτόν τον σκοπό στις ΗΠΑ (έγκριση FDA)

και ξεκινά η εφαρμογή της από τη θωρα

κοχειρουργική κλινική του Ιατρικού Κέ

ντρου Ψυχικού με κοινό πρωτόκολλο με

το Roswell Park Hospital Buffalο της Νέας

Υόρκης, όπου ήδη έχει εφαρμοστεί σε δε

κάδες περιστατικά και με μεγάλη επιτυχία.

Πρόκειται για μια μέθοδο που βασίζεται στη συμπεριφορά της φωτοευαίσθητης ου

σίας Porfimer Sodium (οικογένεια φωτο

πορφυρίνων, σκεύασμα Photofrin), η οποία

«σκοτώνει» τα καρκινικά κύτταρα. Για την

ακρίβεια, η είσοδος της ουσίας γίνεται εν

δοφλεβίως και αυτή επιλεκτικά εισέρχεται μόνο στα καρκινικά κύτταρα, φθάνοντας

σε μεγάλη συγκέντρωση σε 48-72 ώρες.

Στη συνέχεια, ακτινοβολώντας τα καρκινι

κά κύτταρα με ενέργεια ορατού κόκκινου

laser σε 630 mm μήκος κύματος, επιτυγ χάνεται η διάσπαση της φωτοευαίσθητης

ουσίας, η οποία απελευθερώνει μορια

κά Ο2, το οποίο καταστρέφει το καρκι νικό κύτταρο. Υπάρχουν 3 τρόποι «ακτινοβόλησης» με ο ρατό laser του όγκου: Πρώτον, μέσω βρογ χοσκοπίου για ενδοβρογχικούς όγκους που αποφράσσουν ή στενεύουν υπερβολικά κύριους βρόγχους και με τον τρόπο αυτό αποκαθίσταται η πολύτιμη ροή του αέρα και της αναπνοής. Δεύτερον, με παρακέ ντηση του όγκου και καθοδήγηση αξονι κού τομογράφου, οπότε η ίνα laser μπαί νει μέσα στον όγκο και «ακτινοβολεί» εντός αυτού. Σε μεγάλους όγκους άνω των 3 ε κατοστών, μπορούμε να οδηγήσουμε δύο και τρεις ή και έξι ίνες για να καλύψου με όλα τα καρκινικά κύτταρα. Και τρίτον, με θωρακοσκόπιο ή ανοικτή mini θωρα

κοτομή για εκτεταμένους σε επιφάνεια ό γκους (μεσοθηλίωμα), ώστε να καλυφθεί

όγκος με πλέγμα ινών laser.

Ποιους

Οι ενδείξεις είναι οι εξής:

1. Αδυναμία χειρουργικής επέμβασης λό γω αναπνευστικής ανεπάρκειας (ΧΑΠ), τέταρτου βαθμού καρδιακής ανεπάρ κειας ή άλλων αιτιών

σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία

5. Εκτεταμένα μεσοθηλιώματα

Πώς δρα στον όγκο η φωτοδυναμική θεραπεία και τι αποτελεσματικότητα έχει; Υπάρχουν τρεις δράσεις της θεραπείας επί του όγκου: Πρώτον, νεκρώνει τα καρκινι κά κύτταρα, δεύτερον καταστρέφει την αγ γείωση του όγκου και τρίτον, ενεργοποιεί το ανοσολογικό σύστημα του οργανισμού. Η αποτελεσματικότητα στους μικρούς ό γκους μέχρι 2-3 εκ. είναι μείωση της τά ξης του 70%-90%. Στους μεγαλύτερους ό γκους, 5-8 εκ., η μείωση είναι 40%-70% και βέβαια περαιτέρω καθυστέρηση ανά πτυξης, λόγω της καταστροφής των αγγεί ων της νόσου. Οι τελευταίες έρευνες έχουν δείξει μεγάλη ανταπόκριση σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία, λόγω της ενεργοποί ησης του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού.

Η μέθοδος έχει επιπλοκές; Γιατί να την επιλέξουμε; Η μέθοδος είναι ανεκτή από τον ασθενή με μικρή νοσηλεία και μικρό κόστος, και, το σημαντικότερο, με καλά αποτελέσμα τα. Μπορεί να επαναληφθεί όσες φορές θέλουμε (δεν έχει όρια όπως οι ακτινοβο λίες) ενώ συνδυάζεται και με ΧΘΠ και α νοσοθεραπεία. Η μόνη επιπλοκή είναι ότι η ουσία προ καλεί φωτοευαισθησία στα μάτια και το δέρμα για 4-6 εβδομάδες. Αυτό σημαί νει ότι ο ασθενής νοσηλεύεται σε δωμά τιο χωρίς παράθυρο, δηλαδή χωρίς φως ηλίου, φορά υποχρεωτικά μαύρα γυαλιά για 6 εβδομάδες και θα πρέπει να περι ορίσει τις μετακινήσεις του για 4 εβδομά

Η φωτοδυναμική

για τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και το

δος για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η ριζική χειρουργική αφαίρεση.

Θα μπορεί να μετακινείται με ασφά λεια μόνο τις βραδινές ώρες

είναι εφικτό,

αυτό

υποχρεωτι

του με τον ανάλογο ρουχισμό

Εξωσωματική: Όλα όσα πρέπει

να γνωρίζετε

του Dr Παναγιώτη Πολύζου, μαιευτήρα-χειρουργού γυναικολόγου, MD, PhD http://www.drpolyzos.gr

μπορεί να

παρένθετη μητέρα,

έμβρυο

μήτρα της. Οι πιθανότητές σας να αποκτήσετε ένα υ γιές μωρό με εξωσωματική γονιμοποίηση εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, ό πως η ηλικία σας και η αιτία της υπογονι μότητας. Επιπλέον, η εξωσωματική γονιμο ποίηση μπορεί, σε κάποιες εξειδικευμένες περιπτώσεις, να είναι περισσότερο χρονο βόρα και επεμβατική. Ο γιατρός σας μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε πώς λειτουργεί η εξω σωματική γονιμοποίηση, τους πιθανούς κινδύνους και το αν αυτή η μέθοδος θε ραπείας της υπογονιμότητας είναι κατάλ ληλη για εσάς.

κάνετε

εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) εί ναι μια θεραπεία για τη στειρότητα ή για προϋπάρχοντα γενετικά προβλήματα. Αν η εξωσωματική γονιμοποίηση εκτελείται για τη θεραπεία της υπογονιμότητας, ε σείς και ο σύντροφός σας ενδέχεται να μπορείτε να δοκιμάσετε λιγότερο επεμ βατικές θεραπευτικές επιλογές πριν επι χειρήσετε εξωσωματική γονιμοποίηση, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων γονι μότητας για την αύξηση της παραγωγής ωαρίων ή ενδομήτριας σπερματέγχυσης, μια διαδικασία κατά την οποία το σπέρμα τοποθετείται απευθείας στη μήτρα πολύ κοντά χρονικά στην ώρα της ωορρηξίας. Μερικές φορές, η εξωσωματική γονιμο ποίηση προσφέρεται ως κύρια θεραπεία για τη στειρότητα σε γυναίκες άνω των 40 ετών. Η εξωσωματική γονιμοποίηση μπο ρεί επίσης να γίνει αν έχετε ορισμένες πα θήσεις υγείας. Για παράδειγμα, η εξωσω ματική γονιμοποίηση μπορεί να είναι μια επιλογή αν εσείς ή ο σύντροφός σας έχετε: œ Βλάβη ή απόφραξη της σάλπιγγας: Η βλάβη ή η απόφραξη της σάλπιγγας δυ σκολεύει τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου ή το έμβρυο να ταξιδέψει προς τη μήτρα. œ Διαταραχές ωορρηξίας: Αν η ωορρηξία είναι σπάνια ή απουσιάζει, λιγότερα ω άρια είναι διαθέσιμα για γονιμοποίηση. œ Ενδομητρίωση: Η ενδομητρίωση εμ φανίζεται όταν ιστός παρόμοιος με την επένδυση της μήτρας εμφυτεύεται και αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα, συχνά, επηρεάζοντας τη λειτουργία των ωοθη κών, της μήτρας και των σαλπίγγων. œ Ινομυώματα της μήτρας: Τα ινομυώ ματα είναι καλοήθεις όγκοι στη μήτρα. Είναι κοινά σε γυναίκες ηλικίας 30 και 40 ετών. Τα ινομυώματα μπορεί να ε πηρεάσουν την εμφύτευση του γονιμο ποιημένου ωαρίου. œ Προηγούμενη απολίνωση ή αφαί ρεση των σαλπίγγων: Η απολίνωση των σαλπίγγων είναι μια διαδικασία κατά την οποία κόβονται ή αποφράσ σονται οι σάλπιγγες για να αποτραπεί

εγκυμοσύνη.

επιθυμείτε

συλλάβετε μετά την απολίνωση

μπορεί

η εξωσωματική γονιμοποί

είναι η μόνη λύση μετά

χειρουργική επέμβαση απολίνωσης

σαλπίγγων.

ας σπέρματος: Κάτω από τον μέσο όρο συγκέντρωση σπέρματος, αδύναμη κί νηση του σπέρματος (κακή κινητικότητα) ή ανωμαλίες στο μέγεθος και το σχήμα του σπέρματος μπορεί να δυσκολέψουν το σπέρμα να γονιμοποιήσει ένα ωάριο. Αν διαπιστωθούν ανωμαλίες στο σπέρμα, μπορεί να χρειαστεί μια επίσκεψη σε έναν ειδικό υπογονιμότητας για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν διορθώσιμα προβλήματα ή υποκείμενες ανησυχίες για την υγεία. œ Ανεξήγητη υπογονιμότητα: Η ανεξή γητη υπογονιμότητα σημαίνει ότι δεν έ χει βρεθεί αιτία υπογονιμότητας, παρά την αξιολόγηση για κοινά αίτια. œ Μια γενετική διαταραχή: Αν εσείς ή ο σύντροφός σας κινδυνεύετε να μεταδώσε τε μια γενετική διαταραχή στο παιδί σας, μπορεί να είστε υποψήφιοι για προεμφυ τευτικό γενετικό έλεγχο, μια διαδικασία που περιλαμβάνει η εξωσωματική γονι μοποίηση. Μετά τη συγκομιδή και τη γο νιμοποίηση των ωαρίων, ελέγχονται για ορισμένα γενετικά προβλήματα, αν και δεν μπορούν να βρεθούν όλα τα γενετικά προβλήματα. Τα έμβρυα που δεν περιέ χουν εντοπισμένα προβλήματα μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα. œ Διατήρηση της γονιμότητας για καρ κίνο ή άλλες παθήσεις υγείας: Αν πρό κειται να ξεκινήσετε θεραπεία καρκίνου, όπως ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, που θα μπορούσε να βλάψει τη γονιμό

τητά σας, η εξωσωματική γονιμοποίηση για τη διατήρηση της γονιμότητας μπο ρεί να είναι μια επιλογή. Οι γυναίκες μπορούν να συλλέξουν ωάρια από τις ωοθήκες τους και να τα καταψύχουν σε

μη γονιμοποιημένη κατάσταση, για μελ

λοντική χρήση. Ή τα ωάρια μπορούν να γονιμοποιηθούν και να καταψυχθούν ως έμβρυα για μελλοντική χρήση. œ Οι γυναίκες που δεν έχουν λειτουργι κή μήτρα ή για τις οποίες η εγκυμοσύνη ενέχει σοβαρό κίνδυνο για την υγεία μπο ρεί να επιλέξουν την εξωσωματική γονι μοποίηση χρησιμοποιώντας άλλο άτομο για να φέρει την εγκυμοσύνη (παρένθετη μητρότητα). Σε αυτήν την περίπτωση, τα ωάρια της γυναίκας γονιμοποιούνται με σπέρμα, αλλά τα έμβρυα που προκύπτουν τοποθετούνται στη μήτρα της παρένθετης. Κίνδυνοι Οι κίνδυνοι της εξωσωματικής γονιμοποί ησης περιλαμβάνουν: œ Πολύδυμες κυήσεις-γεννήσεις: Η εξω σωματική γονιμοποίηση αυξάνει τον κίν δυνο πολλαπλών γεννήσεων αν περισσό τερα από ένα έμβρυα μεταφερθούν στη μήτρα σας. Μια εγκυμοσύνη με πολλά έμ βρυα ενέχει υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και χαμηλό βάρος γέννησης από ό,τι η εγκυμοσύνη με ένα μόνο έμβρυο. œ Πρόωρος τοκετός και χαμηλό βάρος γέννησης: Έρευνες δείχνουν ότι η εξω σωματική γονιμοποίηση αυξάνει ελα φρώς τον κίνδυνο το μωρό να γεννηθεί νωρίς ή με χαμηλό βάρος γέννησης. œ Σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθη κών: Η χρήση ενέσιμων φαρμάκων γο νιμότητας, όπως η ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (HCG), για την πρόκληση ωορρηξίας μπορεί να προκαλέσει σύν δρομο υπερδιέγερσης

οποίο

ωοθηκών,

ωοθήκες σας διογκώνονται

θως διαρκούν μια εβδομάδα και περι λαμβάνουν ήπιο κοιλιακό άλγος, φού σκωμα, ναυτία, έμετο και διάρροια. Αν μείνετε έγκυος, ωστόσο, τα συμπτώμα τά σας μπορεί να διαρκέσουν αρκετές εβδομάδες. Σπάνια, είναι δυνατό να α ναπτυχθεί μια πιο σοβαρή μορφή συν δρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών, που μπορεί επίσης να προκαλέσει ταχεία αύξηση βάρους και δύσπνοια. œ Αποτυχία: Το ποσοστό αποτυχίας ή α ποβολής για τις γυναίκες που συλλαμβά νουν με εξωσωματική γονιμοποίηση με

φρέσκα έμβρυα είναι παρόμοιο με αυτό

των γυναικών που κυοφορούν φυσιολο γικά (περίπου 15%-25%), αλλά το ποσο στό αυξάνεται με την ηλικία της μητέρας. œ Επιπλοκές της διαδικασίας ωοληψί

ας: Η χρήση βελόνας αναρρόφησης για

τη συλλογή ωαρίων θα μπορούσε ενδε χομένως να προκαλέσει αιμορραγία, μόλυνση ή βλάβη στο έντερο, την ου ροδόχο κύστη ή ένα αιμοφόρο αγγείο. Κίνδυνοι συνδέονται επίσης με την κα ταστολή και τη γενική αναισθησία, αν αυτές χρησιμοποιηθούν. œ Έκτοπη κύηση: Περίπου το 2%-5% των γυναικών που υποβάλλονται σε εξωσω ματική γονιμοποίηση θα έχουν έκτοπη κύηση, όταν το γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται έξω από τη μήτρα, συνήθως σε μια σάλπιγγα ή ωοθήκη. Το γονιμο ποιημένο ωάριο δεν μπορεί να επιβιώσει εκτός της μήτρας και δεν υπάρχει τρό πος να συνεχιστεί η εγκυμοσύνη. œ Γεννητικές ανωμαλίες: Η ηλικία της μη τέρας είναι ο πρωταρχικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη γενετικών α νωμαλιών, ανεξάρτητα από το πώς συλ λαμβάνεται το παιδί. Απαιτείται περισ σότερη έρευνα για να προσδιοριστεί αν τα μωρά που συλλαμβάνονται με χρήση εξωσωματικής γονιμοποίησης ενδέχεται

να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ορισμέ

νων γενετικών ανωμαλιών.

œ Καρκίνος: Αν και ορισμένες πρώιμες

μελέτες πρότειναν ότι μπορεί να υπάρ

χει σύνδεση μεταξύ ορισμένων φαρμά

κων που χρησιμοποιούνται για την τόνωση

της ανάπτυξης ωαρίων και την ανάπτυ

ξη ενός συγκεκριμένου τύπου όγκου των

ωοθηκών, πιο πρόσφατες

μπορεί να είναι οικονομικά, σωματικά και συναισθηματικά ίσως εξαντλητική. Η υποστήριξη από συμβούλους, την οι κογένεια και τους φίλους μπορεί να βο ηθήσει εσάς και τον σύντροφό σας στα σκαμπανεβάσματα της θεραπείας υπο γονιμότητας.

Πώς θα προετοιμαστείτε

œ Έλεγχος ωοθηκών: Για να προσδιο ρίσει την ποσότητα και την ποιότητα των ωαρίων σας ο γιατρός σας μπορεί να ε λέγξει τη συγκέντρωση της ωοθυλακιοτρό που ορμόνης (FSH), της οιστραδιόλης (οι στρογόνο) και της ορμόνης anti-mullerian AMH στο αίμα σας κατά τις πρώτες ημέ ρες του εμμηνορροϊκού σας κύκλου. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων, που χρη σιμοποιούνται συχνά μαζί με ένα υπε ρηχογράφημα των ωοθηκών σας, μπο ρούν να σας βοηθήσουν να προβλέψετε πώς θα ανταποκριθούν οι ωοθήκες σας στη φαρμακευτική αγωγή γονιμότητας.

œ Ανάλυση σπέρματος: Αν δεν γίνει ως μέρος της αρχικής σας αξιολόγησης γο νιμότητας, ο γιατρός σας θα πραγματο ποιήσει ανάλυση σπέρματος λίγο πριν την έναρξη ενός κύκλου θεραπείας ε ξωσωματικής γονιμοποίησης.

œ Έλεγχος μολυσματικών ασθενειών: Ε σείς και ο σύντροφός σας θα υποβληθεί τε σε έλεγχο για μολυσματικές ασθένει ες, συμπεριλαμβανομένου του HIV και της ηπατίτιδας Β & C.

œ Υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων: Ο γιατρός σας θα εξετάσει τη μήτρα πριν ξεκινήσετε την εξωσωμα τική γονιμοποίηση. Αυτό μπορεί να πε ριλαμβάνει μια υστεροσαλπιγγογραφία, στην οποία υγρό εγχέεται μέσω του τρα χήλου της μήτρας στη μήτρα σας, και έ ναν υπέρηχο για τη δημιουργία εικόνων της κοιλότητας της μήτρας. Ή μπορεί να περιλαμβάνει μια υστεροσκόπηση, στην οποία ένα λεπτό, εύκαμπτο, φωτισμένο τηλεσκόπιο (υστεροσκόπιο) εισάγεται μέσω του κόλπου και του τραχήλου σας στη μήτρα σας.

Πριν ξεκινήσετε έναν κύκλο εξωσωματι κής γονιμοποίησης, εξετάστε σημαντικά ερωτήματα, όπως:

μαστού, του εν δομητρίου, του τραχήλου της μήτρας ή των ωοθηκών μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. œ Στρες: Η εξωσωματική γονιμοποίηση

œ Πόσα έμβρυα θα μεταφερθούν; Ο α ριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται βασίζεται συνήθως στην ηλικία και τον αριθμό των ωαρίων που ανακτώνται. Δε δομένου του ότι το ποσοστό εμφύτευσης είναι χαμηλότερο για τις γυναίκες μεγα

το 2%-5%

γυναικών που υποβάλλονται

εξωσωματική γονιμοποίηση θα

έκτοπη κύηση.

λύτερης ηλικίας, συνήθως μεταφέρονται περισσότερα έμβρυα, εκτός από τις γυ

ναίκες που χρησιμοποιούν ωάρια δότη ή γενετικά ελεγμένα έμβρυα.

œ Οι περισσότεροι γιατροί ακολουθούν συγκεκριμένες οδηγίες για την πρόλη ψη μιας πολύδυμης εγκυμοσύνης υψη λότερης τάξης, όπως τρίδυμα ή περισσό τερα. Σε ορισμένες χώρες, η νομοθεσία περιορίζει τον αριθμό των εμβρύων που μπορούν να μεταφερθούν. œ Τι θα κάνετε με τυχόν επιπλέον έμβρυα; Επιπλέον έμβρυα μπορούν να καταψυ χθούν και να αποθηκευτούν για μελλο ντική χρήση για αρκετά χρόνια. Δεν θα επιβιώσουν όλα τα έμβρυα από τη διαδι κασία κατάψυξης και απόψυξης, αν και τα περισσότερα θα επιβιώσουν. œ Η κατάψυξη εμβρύων μπορεί να κάνει τους μελλοντικούς κύκλους εξωσωματι κής γονιμοποίησης λιγότερο δαπανηρούς και λιγότερο επεμβατικούς. Εναλλακτι κά, μπορεί να μπορείτε να δωρίσετε α χρησιμοποίητα κατεψυγμένα έμβρυα σε άλλο ζευγάρι ή σε μια ερευνητική μονά δα. Μπορείτε επίσης να επιλέξετε να α πορρίψετε τα αχρησιμοποίητα έμβρυα. œ Πώς θα διαχειριστείτε μια πολύδυμη ε γκυμοσύνη; Αν περισσότερα από ένα έμβρυα μεταφερθούν στη μήτρα σας, η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε πολύδυμη εγκυμοσύνη, η οποία εγκυμονεί κινδύνους για την υ γεία σας και τα μωρά σας. Σε ορισμέ νες περιπτώσεις, η μείωση του εμβρύου

μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοη θήσει μια γυναίκα να γεννήσει λιγότε

ρα μωρά με χαμηλότερους κινδύνους

για την υγεία. Ωστόσο, η επιδίωξη μεί ωσης του εμβρύου είναι μια σημαντική απόφαση, με ηθικές, συναισθηματικές

και ψυχολογικές συνέπειες.

œ Έχετε εξετάσει τις πιθανές επιπλοκές

που σχετίζονται με τη χρήση ωαρίων δότη, σπέρματος ή εμβρύων ή φορέα κύησης; Ένας εκπαιδευμένος σύμβου λος με πείρα σε θέματα δωρητών μπο ρεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τις ανησυχίες, όπως τα νόμιμα δικαιώματα του δότη. Μπορεί επίσης να χρειαστεί τε έναν δικηγόρο για να καταθέσετε δι καστικά έγγραφα για να σας βοηθήσει να γίνετε νόμιμοι γονείς ενός εμφυτευ μένου εμβρύου. Τι μπορείτε να περιμένετε Η εξωσωματική γονιμοποίηση περιλαμβά νει πολλά στάδια: διέγερση των ωοθηκών, ωοληψία, λήψη σπέρματος, γονιμοποίη ση και μεταφορά εμβρύου. Ένας κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να διαρκέσει περίπου δύο έως τρεις εβδομά δες. Μπορεί να χρειαστούν περισσότεροι από ένας κύκλοι.

Πρόκληση ωορρηξίας

Η έναρξη ενός κύκλου εξωσωματικής γο νιμοποίησης ξεκινά με τη χρήση συνθετι κών ορμονών για την τόνωση των ωοθη κών να παράγουν πολλαπλά ωάρια αντί του μεμονωμένου ωαρίου που συνήθως α ναπτύσσεται κάθε μήνα. Απαιτούνται πολ λαπλά ωάρια επειδή ορισμένα ωάρια δεν θα γονιμοποιηθούν ή δεν θα αναπτυχθούν κανονικά μετά τη γονιμοποίηση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλά δι αφορετικά φάρμακα, όπως: œ Φάρμακα για

διέγερση των ωοθη κών: Για

œ Φάρμακα για την ωρίμανση των ωα

ρίων: Όταν τα ωοθυλάκια είναι έτοιμα

για ωοληψία –γενικά μετά από 8 έως 14

ημέρες– θα πάρετε ανθρώπινη χορια

κή γοναδοτροπίνη (HCG) ή άλλα φάρ

μακα για να βοηθήσετε την ωρίμανση

των ωαρίων.

œ Φάρμακα για την πρόληψη της πρό

ωρης ωορρηξίας: Αυτά τα φάρμακα ε μποδίζουν το σώμα σας να απελευθερώσει πολύ σύντομα τα αναπτυσσόμενα ωάρια. œ Φάρμακα για την προετοιμασία της μήτρας σας: Την ημέρα της ωοληψίας ή τη στιγμή της εμβρυομεταφοράς, ο για τρός σας μπορεί να σας συστήσει να αρ χίσετε να παίρνετε συμπληρώματα προ γεστερόνης για να κάνετε τη μήτρα σας πιο δεκτική στην εμφύτευση. Ο γιατρός σας θα συνεργαστεί μαζί σας για να κα θορίσει ποια φάρμακα θα χρησιμοποι ήσετε και πότε θα τα χρησιμοποιήσετε.

Συνήθως, θα χρειαστείτε μία έως δύο ε βδομάδες διέγερσης των ωοθηκών πριν τα ωάριά σας είναι έτοιμα για λήψη. Για να προσδιορίσετε πότε είναι έτοιμα για συλ λογή μπορεί να έχετε:

œ Τακτικό κολπικό υπερηχογράφημα: Μια απεικονιστική εξέταση

από την ωοληψία για έναν από τους πα ρακάτω λόγους:

œ Ανεπαρκής αριθμός ωοθυλακίων που αναπτύσσονται

œ Πρόωρη ωορρηξία œ Αναπτύσσονται πάρα πολλά ωοθυλάκια, δημιουργώντας κίνδυνο συνδρόμου υ περδιέγερσης των ωοθηκών œ Άλλα ιατρικά θέματα

Αν ο κύκλος σας ακυρωθεί, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει αλλαγή των φαρμά κων ή των δόσεών τους για να προωθήσει μια καλύτερη ανταπόκριση κατά τη διάρ κεια των μελλοντικών κύκλων εξωσωματι κής γονιμοποίησης.

Ωοληψία

Η ωοληψία μπορεί να γίνει στην κλινική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής 34 έως 36 ώρες μετά την τελική ένεση και πριν

από την ωορρηξία.

œ Κατά τη διάρκεια της ωοληψίας, θα σας ναρκώσουν και θα σας χορηγηθούν παυσίπονα.

χα μηλά μέχρι μετά την ωορρηξία.

Μερικές φορές, οι κύκλοι εξωσωματικής

πρέπει να ακυρωθούν πριν

œ Η διακολπική αναρρόφησή τους με τη χρήση υπερήχων είναι η συνήθης μέθο δος ανάκτησης. Ένας διακολπικός υπέ ρηχος εισάγεται στον κόλπο σας για την αναγνώριση των ωοθυλακίων. Στη συ νέχεια, μια λεπτή βελόνα εισάγεται σε έναν οδηγό υπερήχων για να περάσει από τον κόλπο και στα ωοθυλάκια, για να ανακτηθούν τα ωάρια. œ Αν οι ωοθήκες σας δεν είναι προσβάσι μες μέσω διακολπικού υπερήχου, μπο ρεί να χρησιμοποιηθεί υπερηχογράφημα κοιλίας για

ωάρια μπορούν να αφαιρεθούν σε πε ρίπου 20 λεπτά. œ Μετά την ωοληψία, μπορεί να εμφανί

σετε κράμπες και αισθήματα πληρότη

τας ή πίεσης. œ Τα ώριμα ωάρια τοποθετούνται σε θρε πτικό υγρό (μέσο καλλιέργειας) και επω άζονται. Τα ωάρια που φαίνονται υγιή και ώριμα θα αναμειχθούν με το σπέρ μα για να προσπαθήσουν να δημιουρ γήσουν έμβρυα. Ωστόσο, μπορεί να μη γονιμοποιηθούν επιτυχώς όλα τα ωάρια.

Λήψη σπέρματος

Αν χρησιμοποιείτε το σπέρμα του συντρό φου σας, πρέπει να προσκομίσετε δείγμα σπέρματος στο ιατρείο ή στην κλινική σας το πρωί της ωοληψίας. Συνήθως, το δείγ μα σπέρματος συλλέγεται μέσω αυνανι σμού. Μερικές φορές, απαιτούνται άλλες μέθοδοι, όπως η αναρρόφηση των όρχε ων, η χρήση βελόνας ή χειρουργικής ε πέμβασης για την εξαγωγή σπέρματος α πευθείας από τον όρχι. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σπέρμα δότη. Το σπέρμα διαχωρίζεται από το σπερματικό υγρό στο εργαστήριο. Γονιμοποίηση Η γονιμοποίηση μπορεί να γίνει χρησιμο ποιώντας δύο κοινές μεθόδους: œ Συμβατική γονιμοποίηση: Κατά τη δι άρκεια της συμβατικής γονιμοποίησης, το υγιές σπέρμα και τα ώριμα ωάρια ανα μειγνύονται και επωάζονται όλη τη νύχτα. œ Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρ ματος (ICSI): Στην ICSI, ένα μόνο υγι ές σπέρμα εγχέεται απευθείας σε κάθε ώριμο ωάριο. Η ICSI χρησιμοποιείται συχνά όταν η ποιότητα ή ο αριθμός του σπέρματος είναι πρόβλημα ή αν οι προ σπάθειες γονιμοποίησης κατά τη διάρ

κεια προηγούμενων κύκλων εξωσωμα τικής γονιμοποίησης απέτυχαν. Υποβοηθούμενη εκκόλαψη: Περίπου πέντε έως έξι ημέρες μετά τη γονιμοποί ηση, ένα έμβρυο «εκκολάπτεται» από

την περιβάλλουσα μεμβράνη του (zona pellucida), επιτρέποντάς του να εμφυ τευτεί στη μήτρα. Αν είστε μεγαλύτερης αναπαραγωγικής ηλικίας γυναίκα ή αν είχατε πολλές αποτυχημένες προσπάθει ες εξωσωματικής γονιμοποίησης, ο για τρός σας μπορεί να συστήσει υποβοη θούμενη εκκόλαψη, μια τεχνική κατά την οποία δημιουργείται μια τρύπα στη δια φανή ζώνη λίγο πριν τη μεταφορά, για να βοηθήσει το έμβρυο να εκκολαφθεί και

να εμφυτευτεί. Η υποβοηθούμενη εκκό λαψη είναι επίσης χρήσιμη για ωάρια ή έμβρυα που έχουν προηγουμένως κατα ψυχθεί, καθώς η διαδικασία μπορεί να σκληρύνει τη διαφανή ζώνη. Προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο: Τα έμβρυα αφήνονται να αναπτυχθούν στον επωαστήρα μέχρι να φτάσουν σε ένα στά διο όπου ένα μικρό δείγμα μπορεί να α φαιρεθεί και να ελεγχθεί για συγκεκριμέ νες γενετικές ασθένειες ή τον σωστό αριθμό χρωμοσωμάτων, συνήθως μετά από πέντε έως έξι ημέρες ανάπτυξης. Τα έμβρυα που δεν περιέχουν προσβεβλημένα γονίδια ή χρωμοσώματα μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα σας. Ενώ ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος μπορεί να μειώσει την πιθανότητα ένας γονέας να μεταδώσει έ να γενετικό πρόβλημα, δεν μπορεί να ε ξαλείψει τον κίνδυνο. Προγεννητικός έλεγ χος μπορεί ακόμα να συνιστάται.

Εμβρυομεταφορά

Η εμβρυομεταφορά γίνεται σε κλινική και συνήθως πραγματοποιείται δύο έως πέντε ημέρες μετά την ωοληψία.

œ Μπορεί να σας χορηγηθεί ένα ήπιο η ρεμιστικό. Η διαδικασία είναι συνήθως ανώδυνη, αν και μπορεί να εμφανίσετε ήπιες κράμπες.

œ Ο γιατρός θα εισάγει έναν μακρύ, λεπτό, εύκαμπτο σωλήνα που ονομάζεται κα θετήρας στον κόλπο σας, μέσω του τρα χήλου σας και στη μήτρα σας.

œ Μια σύριγγα που περιέχει ένα ή περισ σότερα έμβρυα αιωρούμενα σε μικρή ποσότητα υγρού είναι προσαρτημένη στο άκρο του καθετήρα. œ Χρησιμοποιώντας τη σύριγγα ο γιατρός τοποθετεί το έμβρυο ή τα έμβρυα στη μήτρα σας.

Αν είναι επιτυχής, ένα έμβρυο θα εμφυ τευτεί στη μήτρα σας περίπου έξι έως δέ κα ημέρες μετά την ωοληψία. Μετά τη διαδικασία Μετά την εμβρυομεταφορά, μπορείτε να συνεχίσετε

μένες. Καλύτερα να αποφύγετε την έντο νη δραστηριότητα, η οποία θα μπορούσε

προκαλέσει δυσφορία.

τυπικές παρενέργειες

ή αυτή θα σας

αξιολογήσει για επιπλοκές όπως μόλυν

ση, συστροφή ωοθήκης (στρέψη ωοθη

κών) και σοβαρό σύνδρομο υπερδιέγερ

σης των ωοθηκών.

Αποτελέσματα

Περίπου 12 ημέρες έως δύο εβδομάδες

μετά την ωοληψία, ο μικροβιολόγος σας

θα εξετάσει την ορμόνη β-χοριακή γονα

δοτροπίνη του αίματός σας για να εντοπί

σει αν είστε έγκυος.

œ Αν είστε έγκυος, θα σας παραπέμψει σε έναν μαιευτήρα. œ Αν δεν είστε έγκυος, θα σταματήσετε να παίρνετε προγεστερόνη και πιθανότατα θα έχετε περίοδο εντός μίας εβδομάδας. Αν δεν έχετε περίοδο ή έχετε ασυνήθι στη αιμορραγία, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας. Αν ενδιαφέρεστε να επιχει ρήσετε έναν άλλο κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF), ο γιατρός σας μπο ρεί να προτείνει βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να βελτιώσετε τις πιθανότητές σας να μείνετε έγκυος μέ σω της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Οι πιθανότητες να γεννηθεί ένα υγιές μω ρό μετά τη χρήση της εξωσωματικής

επιτυχίας.

Κατάσταση εμβρύου: Η μεταφορά εμ

βρύων που είναι πιο ανεπτυγμένα σχετί

με υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύ

νης σε σύγκριση με λιγότερο ανεπτυγμένα

έμβρυα (ημέρα δεύτερη ή τρίτη). Ωστό σο, δεν επιβιώνουν όλα τα έμβρυα στη διαδικασία ανάπτυξης. œ Αναπαραγωγικό ιστορικό: Οι γυναίκες που έχουν γεννήσει στο παρελθόν είναι πιο πιθανό να είναι σε θέση να μείνουν έγκυες με εξωσωματική γονιμοποίηση σε σχέση με τις γυναίκες που δεν έχουν γεννήσει ποτέ. Τα ποσοστά επιτυχίας εί ναι χαμηλότερα για γυναίκες που έχουν κάνει προηγουμένως εξωσωματική γο νιμοποίηση πολλές φορές αλλά δεν έ μειναν έγκυες. œ Αιτία υπογονιμότητας: Η κανονική πα ραγωγή ωαρίων αυξάνει τις πιθανότητές σας να μείνετε έγκυος με εξωσωματική γονιμοποίηση. Οι γυναίκες που έχουν σοβαρή ενδομητρίωση είναι λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να μείνουν έ γκυες με εξωσωματική γονιμοποίηση σε σύγκριση με γυναίκες που έχουν ανεξή γητη υπογονιμότητα. œ Παράγοντες τρόπου ζωής: Οι γυναί κες που καπνίζουν συνήθως έχουν λι γότερα ωάρια που ανακτώνται κατά τη διάρκεια της εξωσωματικής γονιμοποί ησης και μπορεί να αποβάλλουν πιο συ χνά. Το κάπνισμα μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες επιτυχίας μιας γυναίκας με εξωσωματική γονιμοποίηση κατά 50%. Η παχυσαρκία μπορεί να μειώσει τις πιθανότητές σας να μείνετε έγκυος και να αποκτήσετε μωρό. Η χρήση αλκοόλ, ψυχαγωγικών ναρκωτικών, υπερβολικής καφεΐνης και ορισμένων φαρμάκων μπο ρεί επίσης να είναι επιβλαβής. Συζητήστε

Συχνά, δεχόμαστε καλοπροαίρε τες συμβουλές ειδικών για το πώς να ξεκινήσουμε ιδανικά την ημέ ρα μας: με γυμναστική, ένα καλό πρωινό, ανάγνωση και την πρόθεση για ύψιστη παραγωγικότητα και καλή διάθε ση. Ακολουθούμε μια σταθερή ρουτίνα και, καθώς ξεδιπλώνεται η κούραση με τη δύση του ήλιου, αφηνόμαστε σε ό,τι προ κύψει: τηλεόραση, internet και, συχνά, κακές διατροφικές συνήθειες. Το μυστι κό της πρωινής ευεξίας και της αυξη μένης παραγωγικότητας κρύβεται στην αντίστροφη αλληλουχία αυτών των γεγο νότων, στο αν δηλαδή θα πράξουμε εκ

των προτέρων στοχευμένα και όχι πα ρορμητικά. Η μέρα ξεκινάει από το προηγούμενο βράδυ Οι δραστηριότητες που πραγματοποιού νται μετά τη δύση του ήλιου επηρεάζουν και προετοιμάζουν για την επόμενη ημέρα, καθώς θέτουν τους στόχους, την προσέγγι ση και το ύφος αυτής, και μπορεί να είναι διατροφικές, οργανωτικές, εκπαιδευτικές ή χαλαρωτικές. Οι ακόλουθες προτάσεις μπορούν να σας βοηθήσουν στη βραδινή σας ρουτίνα, με στόχο η επόμενη ημέρα να είναι ήρεμη, χαρούμενη και παραγωγική:

καλύτερα.

στον στόχο

τις Καλύτερα να κοιμηθείτε απευθείας, τακτοποιώντας το επόμενο πρωί όσα δεν τελευταίες εκκρεμότητες του 24ώρου προλάβατε, με καθαρό μυαλό και σε λιγότερο χρόνο. παραπαίοντας Ανοίξετε τηλεόραση Δείτε, εφόσον θέλετε, μια αγαπημένη ταινία ή σειρά ελεγχόμενης διάρκειας από νωρίς, όχι δηλαδή εις βάρος του νυχτερινού ύπνου. Σερφάρετε στο internet

απέχοντας από οθόνες 60-90 λεπτά

φως μεταφράζεται ως ημερήσιο φως από τον εγκέφαλο, μειώνει την έκκριση της μελατονίνης και δυσκολεύει τον ύπνο. Κοιμηθείτε μεταμεσονυκτίως

κρεβάτι

ώρα νωρίτερα, έπειτα από χαλαρωτική βραδινή ρουτίνα, μακριά από μπλε φως οθονών.

Βραδινοί ή πρωινοί τύποι; Ο καλός ύπνος είναι καίριο προαπαιτού μενο για τη βέλτιστη νοητική λειτουργία, την καλή διάθεση και την παραγωγικότη

τα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουρ γεί καλύτερα όταν είναι ξεκούραστος, εν ηρεμία και ανεμπόδιστα. Αυτό, πρα

κτικά, σημαίνει νωρίς το πρωί, κάτι που συ νάδει με την έκκριση της μελατονίνης και της κορτιζόλης, των ορμονών που ενθαρ ρύνουν τον νυχτερινό ύπνο και το πρωινό ξύπνημα, αντίστοιχα. Έρευνα Καναδών επιστημόνων σε νέους

(17-38 ετών) και μεγαλύτερους ενήλικες (59-79 ετών), επί δύο έτη, έδειξε πως οι λε γόμενοι «πρωινοί τύποι» είναι πιο υγιείς και ευτυχισμένοι από τους «βραδινούς

νική ζωή αποσυγχρονίζει σταδιακά το βιο λογικό ρολόι του οργανισμού, οδηγώντας σε μια χρόνια κατάσταση jetlag, με δια φοροποιήσεις στη λευκή ουσία του εγκε φάλου, διαταραγμένο ύπνο και αυξημένη πιθανότητα κατάθλιψης.

Tips παραγωγικότητας

ω-3 λιπαρά οξέα και φυτικές ίνες: γάλα, γιαούρτι, λιπαρά ψάρια, κοτόπουλο, α βοκάντο, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μούρα, ξηροί καρποί και σπόροι, ρύζι, ακτινίδιο κ.ά.

και την απόδοσή τους. Επίσης, η σταθερή νυχτερινή κοινω

Ακολουθούν χρήσιμες συμβουλές για ευζω ία και αυξημένη παραγωγικότητα: œ Στοχεύστε σε τουλάχιστον 7 ώρες ύπνου, επιχειρώντας να αποσυρθείτε ιδανικά μία ή έστω μισή ώρα νωρίτερα από ό,τι συνήθως. œ Αποφύγετε την καφεΐνη, τη σοκολάτα, το αλκοόλ, τις οθόνες και την έντονη άσκηση αργά το βράδυ. Ταυτόχρονα, ένα φλιτζάνι καφές ή τσάι μαζί με το πρωινό σας (και όχι ως υποκατάστατο αυτού) έχει βρεθεί πως συμβάλλει στην εγρήγορση. œ Επιλέξτε λειτουργικές τροφές 2-3 ώρες προτού αποσυρθείτε, για κορεσμό και ήρεμο ύπνο, πλούσιες σε τρυπτοφάνη, μαγνήσιο, βιταμίνη B6, αντιοξειδωτικά,

œ Στην εκκίνηση της ημέρας, δώστε προτε ραιότητα στον εαυτό σας δομώντας μια υγιή πρωινή ρουτίνα. œ Επιδιώξτε εναλλαγή δραστηριοτήτων για εξάσκηση του νου και αλλαγή διάθεσης, ξεκινώντας με πρωινή άσκηση έστω μι κρής διάρκειας, η οποία οδηγεί στην πα ραγωγή ενδορφινών (ορμονών της χαράς), αλλά και του νευροτροφικού παράγοντα που συνδέεται με βέλτιστη εγκεφαλική λει τουργικότητα, που σημαίνει συγκέντρω ση, μνήμη και παραγωγικότητα. œ Δώστε προτεραιότητα στις δυσκολότε ρες και πιο απαιτητικές υποχρεώσεις το πρωί, που έχετε πιο ξεκούραστο και κα θαρό μυαλό. œ Καταναλώστε ένα ελαφρύ μεσημεριανό, ώστε να αποφύγετε την έντονη υπνηλία εν ώρα εργασίας. •••

πανάσταση στην αρθροπλαστική έ χουν φέρει η ρομποτική χειρουρ γική, η ψηφιακή πλοήγηση (nav igation), oι τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας (MIS) και τα νέα υ λικά μεγάλης αντοχής. Προσφέρουν α κρίβεια χιλιοστού, πολύ μικρότερες τομές και εξατομικευμένες επεμβάσεις, με απο τέλεσμα μικρότερη νοσηλεία (συνήθως μί ας ημέρας), ταχύτερη αποκατάσταση, φυ σιολογική κίνηση και οριστική θεραπεία του πόνου. «Σήμερα, η αρθροπλαστική δεν είναι ένα βαρύ χειρουργείο με μεγάλη διάρκεια, ό πως παραδοσιακά θεωρούνταν. Οι τελευ ταίες εξελίξεις έχουν αλλάξει τα δεδομέ να και η σύγχρονη αρθροπλαστική έγινε

απλούστερη, λιγότερο

άτομα>60 ετών) ή από τραυματικά αίτια επιφάνεια μιας μεγάλης άρθρωσης (ισχί ου, γόνατος, ώμου) με μια τεχνητή (μεταλ λική, πλαστική ή κεραμική επιφάνεια) που εκτελεί στο μέγιστο τις κινήσεις μιας φυσι κής άρθρωσης και δίνει ασφάλεια βάδι σης για πολλά χρόνια. Τελευταίες εξελίξεις και οφέλη για τον ασθενή Οι εξελίξεις αφορούν κυρίως τις χειρουρ γικές τεχνικές, τις τεχνολογίες και τα υλικά. Οι νέες τεχνικές είναι ελάχιστης επεμβατικότητας, με πολύ μικρότερες τομές, που τραυματίζουν ελάχιστα το ο στό και τα μαλακά μόρια, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του μετεγχειρητικού πόνου και της πιθανότητας διεγχειρητικών ή με τεγχειρητικών επιπλοκών. Η προσπέλαση που εφαρμόζεται στην άρθρωση μπορεί να είναι οποιουδήποτε τύπου (πρόσθια, πλάγια ή οπίσθια).

Ο συνδυασμός

των τεχνικών με

ταχείας αποκατάστασης

προσφέρει άμεση βάδιση (μόλις περάσει η επήρεια της αναισθησί ας), νοσηλεία συνήθως 1-2 ημερών αντί

για 4-5 ημέρες, ταχύτερη αποκατάσταση

αντικαθίσταται

(συνήθως, σε

/ Σεπτέμβριος-Οκτώβριος

στην ανάπτυξη ενός λεπτομερούς προεγ χειρητικού πλάνου. Με βάση αυτό το πλά νο, ο κατάλληλα εκπαιδευμένος ορθοπαι δικός χειρουργός προετοιμάζει το οστό για το εμφύτευμα και, στη συνέχεια, το εφαρ μόζει (τοποθετεί) στην πιο κατάλληλη και πιο ακριβή θέση. Επιπλέον, η προηγμέ νη τεχνολογία κατευθύνει τον ορθοπαιδι κό χειρουργό κατά τη διάρκεια της επέμ βασης μόνο εντός των προσχεδιασμένων ορίων, μην επιτρέποντάς του κανέναν λαν θασμένο χειρισμό και μειώνοντας την πι θανότητα επιπλοκών. Η χρήση εξελιγμένων πλοηγών-navigator επιτρέπει στον ορθοπαιδικό χειρουργό να προβεί στις απαραίτητες μετρήσεις της άρ θρωσης με ακρίβεια και με εξαιρετική λε πτομέρεια. Στην περίπτωση της αρθρο πλαστικής ισχίου ή γόνατος, ο πλοηγός παρέχει τη δυνατότητα ακριβούς υπολο γισμού του μήκους του χειρουργούμενου σκέλους, ώστε να διασφαλίζεται ο ισοσκε λισμός του ασθενούς (να μην έχει διαφο ρά το μήκος του σε σχέση με το αρχικό) και η ευθυγράμμιση του εμφυτεύματος. Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται κατά πο λύ η λειτουργικότητα του χειρουργημένου ισχίου/γόνατος, αφού δεν επιβαρύνεται το άλλο σκέλος και δεν κουτσαίνει. Η ακριβής τοποθέτηση και η ευθυγράμμι ση του εμφυτεύματος αυξάνουν εξαιρετικά τη διάρκειά του στον χρόνο. Παράλληλα, τα εμφυτεύματα που χρησιμοποιούνται είναι από ειδικά υλικά, μεγάλης αντοχής και απόλυτα συμβατά με τον οργανισμό. Πλεονεκτήματα œ Εξατομικευμένος, 3D προεγχειρητικός σχεδιασμός, βάσει της μοναδικής α νατομίας της άρθρωσης του ασθενούς œ Μικρότερες τομές, που σημαίνει: - μικρότερη καταστροφή οστού και μα λακών μορίων

- μικρότερη απώλεια αίματος

œ Τοποθέτηση του εμφυτεύματος με ακρί βεια χιλιοστού

œ Άμεση κινητοποίηση της χειρουργημέ

άρθρωσης (άμεση βάδιση)

νοσηλείας

κίνδυνος επιπλοκών

health today