ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΧΡΗΜΑ

Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015;

τ.414/ 9.2015

ASSET & WEALTH MANAGEMENT Οι επενδύσεις που υπόσχονται υψηλά κέρδη Αναστάσιος Τζήκας

Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO

«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO» Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας. Αποτελεί σημείο συνάντησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλο της επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.414 / 9.2015 / € 6,00

Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα: Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις

ISSN 1105-0470

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00 €

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00 € (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 17456 Άλιμος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

2 Κωνσταντίνος Χριστοφιλέας, Διευθυντής Σύνταξης

Πιστεύετε στα θαύματα;

όνο με ένα... θαύμα μπορεί να ανακάμψει η ελληνική οικονομία, δεδομένης της ύπαρξης των σκληρών μέτρων του νέου Μνημονίου. Άλλωστε, δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια αλλαγής των όρων του, παρά τις προεκλογικές κορώνες των κομμάτων ότι θα το αλλάξουν και θα έχουν «παράλληλο πρόγραμμα». Για την ελληνική οικονομία, η μόνη ελπίδα είναι ένα θαύμα, καθώς οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι, ακόμη και με σταθερή και ισχυρή κυβέρνηση, είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθούν οι ετήσιοι δημοσιονομικοί στόχοι. Φαίνεται λοιπόν πως η χώρα βρίσκεται σε οικονομικό νεκροθάλαμο, που σημαίνει ότι δεν έχει ούτε άλλο χρόνο ούτε άλλο δρόμο. Η οικονομία εκπέμπει δραματικό σήμα κινδύνου. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι εξακολουθούν να υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι: ο δρόμος της υπευθυνότητας, που καταγγέλθηκε, απαξιώθηκε και συκοφαντήθηκε, και ο δρόμος της ασύντακτης και βαθιάς εθνικής περιπέτειας. Η οικονομία οδηγείται και πάλι σε

ύφεση, που θα επιφέρει και διόγκωση της ανεργίας. Ούτε λόγος φυσικά για επενδύσεις και ανάπτυξη: το Δημόσιο δεν πληρώνει τις υποχρεώσεις του, η εσωτερική στάση πληρωμών έχει επιβληθεί, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές διευρύνονται, η ρευστότητα αποτελεί μια άγνωστη λέξη στην αγορά, οδηγώντας σε οικονομική ασφυξία χιλιάδες επιχειρήσεις. Οι άνεργοι παραμένουν στο 1,5 εκατομμύριο και καμία παραγωγική επένδυση δεν υπάρχει στον ορίζοντα που θα τους μειώσει, το εισόδημα των Ελλήνων παραμένει στο -35% τουλάχιστον, οι καταθέσεις στις τράπεζες, από 235 δισ. που ήταν το 2009, έφτασαν τα 120 δισ., τα κόκκινα δάνεια στις τράπεζες κυμαίνονται από 40 έως 45% του συνόλου, η ρευστότητα στην αγορά δεν υφίσταται ως έννοια. Επιπλέον, η υγεία και τα ασφαλιστικά ταμεία καταρρέουν, ενώ τα αποθεματικά των ταμείων, των ΟΤΑ και άλλων οργανισμών απειλούνται με εξαφάνιση.

Το καμπανάκι του τελευταίου γύρου έχει χτυπήσει. Εξαντλήθηκαν ήδη και τα τελευταία όρια αντοχής της οικονομίας, της κοινωνίας, της ίδιας της χώρας. Την ίδια ώρα, η συγκυρία προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία να δοθεί ένα οριστικό τέλος στον λαϊκισμό, την προχειρότητα και τον πολιτικό καιροσκοπισμό. Ο κίνδυνος δεν έχει περάσει. Δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Τα προβλήματα είναι μπροστά μας. Δεν λύθηκαν, αντίθετα οξύνθηκαν. Άλλωστε, αποδείχτηκε ότι δεν λύνονται με ευχολόγια, ψέματα, πορείες και δημοψηφίσματα. Λύνονται με σταθερότητα, συνεργασία, σχέδιο και δουλειά. Με ειλικρίνεια και προοπτική. Μόνο ειλικρίνεια και αλήθειες. Η Ελλάδα χρειάζεται μεγάλες αλλαγές. Πόσο έτοιμοι είμαστε, κυβερνώντες και πολίτες, να τις κάνουμε πράξη;

ΧΡΗΜΑ

τ.414, Σεπτέμβριος 2015

2 Σεπτέμβριος 2015

ΕΝ ΑΡΧΗ...

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015;

80ή ΔΕΘ Κέρδισε το στοίχημα με 216.364 επισκέπτες

ΛΙΜΑΝΙΑ-ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑΑΚΤΟΠΛΟΪΑ Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις και η υποστήριξη του τουρισμού

ASSET & WEALTH MANAGEMENT Οι επενδύσεις των asset managers που υπόσχονται υψηλά κέρδη

50 76

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ANTI-FRAUD Δίχτυ ασφαλείας για τις εταιρείες

4 Σεπτέμβριος 2015

περιεχόμενα τ.414/9.2015 38 ~ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΛ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Αντιπρόεδρος του ομίλου Aldemar Resorts ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ

66 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS ΕΛ.ΤΕΧ. ΑΝΕΜΟΣ

Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας. Αποτελεί σημείο συνάντησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλο της επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές.

68 ~ ΡΕΠΟΡΤΑΖ Η Ελλάδα της δραχμής

ΧΡΗΜΑ

~ Απαγορεύεται αυστηρά η ανα-

δημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ' οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

τεύχος Σεπτεμβρίου 2015

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Bίκυ Γερασίμου gerasimou.v@ethosmedia.eu CEO Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

Γαλάτεια Μπασέα bassea.g@ethosmedia.eu Αριστείδης Κυπριώτης kypriotis.a@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Kωνσταντίνος Χριστοφιλέας christofileas.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Άρης Λαυδής lavdis.a@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Σοφία-Αφροδίτη Βουλγαράκη voulgaraki.s@ethosmedia.eu ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Πόπη Καλογιάννη ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ popikalogianni@gmail.com & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ salvarlis.k@ethosmedia.eu ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Α.Β.Ε.Ε. Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu ISSN 1105-0470

ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T:210 9984950, Φ:210 9984953 E:hrima@hrima.gr www.ethosmedia.eu www.ethosevents.eu www.hrima.gr www.insuranceworld.gr www.asfalizomai.com www.phb.com.gr www.alivemag.gr www.virus.com.gr www.bitdaily.gr

02 ~ Εν αρχή: Πιστεύετε στα θαύματα; 06 ~ Επικαιρότητα: Τι μπορεί να (ξανα)πάει στραβά στην Ελλάδα 80 ~ Διά ταύτα: Μεθυσμένοι στα μπαρ…

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Αναστάσιος Τζήκας Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO «Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO» ΧΡΗΜΑ 5

Χ επικαιρότητα

Τι μπορεί να (ξανα)πάει στραβά στην Ελλάδα

O «λογαριασμός» της νέας κυβέρνησης: Πρέπει να εφαρμόσει το 56% του Μνημονίου ώς το τέλος του 2015!

ε τη δημιουργία μιας νέας, αλλά στην ουσία ίδιας κυβέρνησης, υπό τον Αλέξη Τσίπρα, έληξε η εκλογική διαδικασία της 20ής Σεπτεμβρίου. Πλην όμως, η ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία της νέας κυβέρνησης αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση ενόψει των μέτρων που πρέπει να ψηφίσει και να εφαρμόσει. Η νέα συγκυβέρνηση διαθέτει στο «ταβάνι» της 155 βουλευτές (επτά λιγότερους σε σύγκριση με την προηγούμενη Βουλή), γεγονός που καθιστά, εκ των πραγμάτων, 6 Σεπτέμβριος 2015

ανασφαλή την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Κι αυτό για δύο κυρίως λόγους: Ο πρώτος έχει να κάνει με τη σφοδρότητα των νέων μέτρων, ελέω του τρίτου Μνημονίου, που θα πρέπει μέσα στις επόμενες εβδομάδες να έρθουν προς ψήφιση στην Ολομέλεια και θα απαιτούν μια «μπετοναρισμένη» ομάδα βουλευτών, οι οποίοι θα τοποθετηθούν υπέρ του «ναι». Ο δεύτερος έχει να κάνει με την εκπεφρασμένη αντίδραση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ (κυρίως από την τάση των «53»), ορισμένοι από τους οποίους έχουν

ήδη εκδηλώσει ανοιχτά την αντίθεσή τους στις πολιτικές που σχετίζονται με την υπογραφή της νέας συμφωνίας Αθήνας-πιστωτών. Δεν υπάρχουν όμως πολλά περιθώρια αλλαγής των όρων του Μνημονίου, παρά τις προεκλογικές κορώνες των κομμάτων ότι θα το αλλάξουν και θα έχουν «παράλληλο πρόγραμμα». Την κρισιμότητα των επόμενων μηνών αποτυπώνει η δήλωση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Κ. Χρυσόγονου: «Αν δεν καταφέρουμε να πιάσουμε τους δημοσιονομικούς στόχους, θα μας πάνε σε ένα σχέδιο συντε-

ταγμένης εξόδου». Αν δηλαδή δεν καταφέρουμε να πιάσουμε τους δημοσιονομικούς στόχους, ναυαγήσει το πρόγραμμα αυτό και – όπως είπε και ο κύριος Γιούνκερ– μας πάνε σε ένα σχέδιο συντεταγμένης εξόδου, αυτό θα σημάνει, επί της ουσίας, βίαιη φτωχοποίηση και πολύ σκληρότερο Μνημόνιο με δραχμή. Η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχει προθεσμία ώς το τέλος του έτους για να υλοποιήσει το 56,4% των μέτρων του Μνημονίου ή τις 127 δράσεις, εκ των οποίων τις 15 πρέπει να τις εφαρμόσει εντός του Οκτωβρίου! Τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα είναι και τα πιο δύσκολα, πολιτικά, όπως η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η φορολογία των αγροτών, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και το νέο ταμείο αποκρατικοποιήσεων. Η Τρόικα θα ξεκινήσει τη νέα αξιολόγηση στα μέσα Οκτωβρίου και μόνο αν ολοκληρωθεί επιτυχώς, θα εκταμιευθεί το υπόλοιπο της πρώτης δόσης που έχει μείνει, επί του παρόντος, «κλειδωμένο» και στη συνέχεια θα αρχίσει η διαπραγμάτευση για την ελάφρυνση του χρέους.

Η Goldman Sachs Η Goldman Sachs επισημαίνει ότι μένει να φανεί αν η νέα ελληνική κυβέρνηση θα παραμείνει απόλυτα δεσμευμένη στο πρόγραμμα. Υπάρχουν στην πράξη δύο στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν σε επανεμφάνιση των εντάσεων: ∼ Πρώτον, μια περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεμφάνιση της αντίστασης στο πρόγραμμα από το εκλογικό σώμα, ειδικά σε ό,τι αφορά τα προτεινόμενα δημοσιονομικά μέτρα. ∼ Η νέα κυβέρνηση είναι πιθανό να περιμένει ένα καθαρό σήμα από τους δανειστές για το ζήτημα του χρέους. Οι τελευταίοι όμως διστάζουν να δώσουν αυτό το σήμα πολύ νωρίς, φοβούμενοι ότι θα υπονομεύσει τη διάθεση της Αθήνας για μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει διαφωνία μεταξύ Ελλάδας και εταίρων για την ουσία των προσπαθειών που θα γίνουν. Τέλος, η διστακτικότητα των δανειστών να προσφέρουν ανακούφιση χρέους μπορεί να ενταθεί αν υπάρξουν αποκλίσεις στους δημοσιονομικούς στόχους.

☛

Μέτρα-φωτιά για το ασφαλιστικό, τους μισθούς, τις συντάξεις, τις απολύσεις και τις συλλογικές συμβάσεις φέρνει την επομένη των εκλογών το αριστερό Μνημόνιο, με άμεσες μεγάλες και επώδυνες αλλαγές κυρίως στο ασφαλιστικό και στις συντάξεις.

Η Goldman Sachs δεν περιμένει η εφαρμογή του προγράμματος να είναι ομαλή. Εκτιμά πάντως ότι το επίπεδο της έντασης που υπήρξε το περασμένο δίμηνο ΙουνίουΙουλίου δεν είναι πιθανό να προκύψει, δεδομένου του ότι οι μνήμες από τον κίνδυνο Grexit είναι ακόμη νωπές. Έτσι, η πιο ρεαλιστική εκτίμηση είναι, κατά την ανάλυση, μια «ανώμαλη» εφαρμογή του προγράμματος, με σποραδικές εντάσεις, που δεν θα φτάνουν όμως σε σημείο «έκρηξης». Σύμφωνα με τους αναλυτές της Eurobank, η πορεία της νέας κυβέρνησης θα καθοριστεί από: α) την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αναθεώρησης του νέου προγράμματος διάσωσης (αναμένεται στα τέλη Οκτωβρίου-Νοεμβρίου). Αυτή εξαρτάται από την εκπλήρωση ορισμένων προαπαιτούμενων ενεργειών-ορόσημα, δηλαδή μέτρων που περιγράφονται στο Μνημόνιο και καθορίζονται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Κατά την άποψη της Eurobank, αυτό θα επιτρέψει την εκταμίευση της υποδόσης των 3 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος, αλλά επίσης μπορεί να οδηγήσει την ΕΚΤ στο να αποκαταστήσει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα αγοράς ελληνικού χρέους, στο πλαίσιο της ποσοτικής χαλάρωσης του προγράμματος, β) την πρώτη θετική ολοκλήρωση της επανεξέτασης του προγράμματος, που θα πρέπει επίσης να προετοιμάσει το έδαφος για την έναρξη των συνομιλιών για την αναδιάρθρωση του χρέους, οι οποίες ορίζονται ως προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο νέο πρόγραμμα, γ) την επιτυχή ολοκλήρωση των επικείμενων τραπεζικών ανακεφαλαιοποιήσεων. Αυτή αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους και πριν τεθεί σε εφαρμογή το εργαλείο του bail-in, με τις προσπάθειες να

επικεντρώνονται στη μεγιστοποίηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (σημειώνεται ότι, πριν από αυτό, το νέο νομικό πλαίσιο ανακεφαλαίωσης θα πρέπει να ψηφιστεί από την ελληνική Βουλή ώς τα μέσα Οκτωβρίου), δ) τη χαλάρωση ή ακόμη και τη μερική κατάργηση των ελέγχων των κεφαλαίων.

Μέτρα-φωτιά για ασφαλιστικό, συντάξεις, μισθούς και εργασιακά Μέτρα-φωτιά για το ασφαλιστικό, τους μισθούς, τις συντάξεις, τις απολύσεις και τις συλλογικές συμβάσεις φέρνει την επομένη των εκλογών το αριστερό Μνημόνιο, με άμεσες μεγάλες και επώδυνες αλλαγές κυρίως στο ασφαλιστικό και στις συντάξεις. Αντιμέτωπη με μια αναπόφευκτη νέα οριζόντια μείωση στις συντάξεις κατά 5-7% θα βρεθεί η νέα κυβέρνηση, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δανειστών για μια νέα σαρωτική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Η «Επιτροπή Σοφών» για το ασφαλιστικό έχει καταλήξει στη διαπίστωση ότι πρέπει να ενοποιηθούν οι κύριες με τις επικουρικές συντάξεις, για να αντιμετωπιστούν τα συνεχώς αυξανόμενα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων. Αυτό βέβαια θα οδηγήσει σε νέα μείωση των συντάξεων για 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχους, οι οποίοι από το 2010 έως σήμερα έχουν υποστεί 12 περικοπές και έχουν χάσει περίπου το 40% των συντάξιμων αποδοχών τους.

14+1 επώδυνες αλλαγές στο ασφαλιστικό Οι 15 πιο σημαντικές παρεμβάσεις που θα πλήξουν όλες τις συντάξεις (κύριες και επικουρικές), όλους τους συνταξιούχους (παλιούς και νέους) και όλα τα ταμεία είναι οι παρακάτω: ΧΡΗΜΑ 7

Χ επικαιρότητα ∼ Τι μπορεί να (ξανα)πάει στραβά στην Ελλάδα 1. Χορήγηση της κατώτατης σύνταξης και του ΕΚΑΣ (μέχρι την κατάργησή του το 2019) μόνο σε όσους συνταξιούχους έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους, με περικοπή του μη ανταποδοτικού. Το μέτρο αυτό θα επιφέρει μείωση έως και 40% σε χιλιάδες πρόωρα συνταξιοδοτημένους, με τις προϋποθέσεις των ελάχιστων ορίων (4.500 ένσημα), δηλαδή στις χαμηλότερες συντάξεις. 2. Αύξηση της εισφοράς των συνταξιούχων για τον κλάδο υγείας από 4 σε 6% και επέκταση της παρακράτησής της, για πρώτη φορά, και στις επικουρικές συντάξεις που έως σήμερα δεν κατέβαλλαν αντίστοιχη εισφορά. Η συνολική επιβάρυνση για τους συνταξιούχους ανέρχεται στα 854 εκατ. τον χρόνο. 3. Ενοποίηση όλων των επικουρικών ταμείων στο ΕΤΕΑ και εφαρμογή της «ρήτρας μηδενικού ελλείμματος», με συνέπεια την ανά τρίμηνο περικοπή των επικουρικών συντάξεων και εφάπαξ των ταμείων, που θα στερούνται της κρατικής ενίσχυσης από 1ης Ιανουαρίου του 2015. Τα περισσότερα ταμεία δεν θα αντέξουν, οι επικουρικές συντάξεις θα εξαϋλωθούν και σε βάθος τριετίας θα καταργηθούν! 4. Πάγωμα της κατώτερης σύνταξης στη σημερινή ονομαστική της αξία ώς το 2021 (Ν. 4336/2015 σελ. 982). Το μέτρο αυτό αφορά 509.000 συνταξιούχους του ΙΚΑ οι οποίοι έχουν ήδη χάσει το 23,5% της αγοραστικής τους δύναμης την τελευταία περίοδο (14,3% από τις μειώσεις των συντάξεων και 9,2% από τον πληθωρισμό). 5. Μειώσεις στις συντάξεις του ΟΓΑ για όλους όσοι δεν έχουν καταβάλει εισφορές και για όσους λαμβάνουν την κατώτερη σύνταξη. Επανυπολογισμός «με νέο τρόπο» όλων των αγροτικών συντάξεων, που θα φέρει σημαντικές μειώσεις στις περισσότερες (το μέτρο αφορά 690.301 δικαιούχους). 6. Σταδιακή μείωση των δικαιούχων του ΕΚΑΣ ώς την κατάργησή του στο τέλος του 2019. Το μέτρο αυτό αφορά 300.000 συνταξιούχους, οι οποίοι αμέσως θα περιπέσουν σε κατάσταση ακραίας φτώ8 Σεπτέμβριος 2015

χειας. Άμεσα προωθείται η κατάργηση του ΕΚΑΣ για το 20% των δικαιούχων με τα αναλογικά υψηλότερα εισοδήματα (το μέτρο αφορά 60.000 συνταξιούχους). 7. Άμεση εφαρμογή του Ν. 3863/2010 με νέο τρόπο υπολογισμού των κύριων συντάξεων (εγγυημένη από το κράτος μόνο η βασική σύνταξη ύψους σήμερα 360 ευρώ και ανταποδοτική μόνο σύνταξη). Η εφαρμογή του Ν. 3863/2010 θα έχει δραματικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο επίπεδο των συντάξεων, κυρίως των αναπηρικών, πολλές από τις οποίες θα πέσουν ακόμη και κάτω από τα 100 ευρώ (άρθρο 2 Ν. 3863/2010). Για την επόμενη δεκαετία, οι μειώσεις θα αγγίζουν ετησίως τα 20-60 ευρώ στις μηνιαίες μέσες κύριες συντάξεις. 8. Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, ώστε από το 2022 και μετά, οι προϋποθέσεις για συνταξιοδότηση θα είναι ή το 62ο έτος της ηλικίας, με 40 έτη ασφάλισης ή 12.000 μέρες ασφάλισης, ή το 67ο έτος της ηλικίας, με τουλάχιστον 4.500 ημέρες ασφάλισης ή 15 έτη ασφάλισης. 9. Αύξηση των ορίων ηλικίας από 1ης Ιανουαρίου του 2022, σταθερά και ανά τριετία, μετά το 67ο έτος, με βάση το προσδόκιμο της ηλικίας του γενικού πληθυσμού, με συνέπεια τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στο τέλος της δεκαετίας του 2020 να αγγίζουν τα 69. Ο συνδυασμός των δύο παραπάνω ρυθμίσεων, δηλαδή η επίτευξη του αδύνατου στόχου των 12.000 ημερών ασφάλισης (40 χρόνια έτη ασφαλισμένης εργασίας!) και η αύξηση των ορίων ηλικίας πάνω από τα 67 έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του 2022, με θρυμματισμένη την αγορά εργασίας, θα οδηγήσει στη στέρηση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος από το 80% των γυναικών και των νέων εργαζομένων. 10.Αύξηση της ποινής για χρήση του δικαιώματος πρόωρης συνταξιοδότησης από 6% ανά έτος σε 16% (!) για το διάστημα της επέκτασης του ορίου ηλικίας σε σχέση με τα σημερινά όρια. 11.Αύξηση του ύψους των εισφορών στους απασχολουμένους και τους αγρότες, που τις κατέβαλλαν μέχρι τώρα βάσει των εισοδηματικών κλάσεων, και εισαγωγή

εφεξής του συστήματος εισφορών ανάλογα με το εισόδημά τους! Αυτό θα συνεπιφέρει άμεσα αύξηση των εισφορών τους έως και 20% σε όσους αυτοαπασχολούμενους εμφανίζουν λίγο υψηλότερα εισοδήματα. 12.Σταδιακή κατάργηση όλων των εξαιρέσεων χρηματοδότησης ταμείων από τον κρατικό προϋπολογισμό και εναρμόνιση των ασφαλιστικών εισφορών και των παροχών, με τη δομή και τις προϋποθέσεις του ΙΚΑ για όλα τα ταμεία από 1ης Ιουλίου του 2015. Τα μέτρα αυτά θα επιφέρουν αυξήσεις των εισφορών σε ΟΓΑ, ΝΑΤ και ΟΑΕΕ, αφού θα επέλθει δραματική περικοπή της επιχορήγησης στον ΟΓΑ (σήμερα αγγίζει το 80% των εσόδων του), στο ΝΑΤ (σχεδόν το 90% των εσόδων του) και στον ΟΑΕΕ (πάνω από το 50% των εσόδων του). 13.Κατάργηση όλων των φόρων υπέρ τρίτων (π.χ. αγγελιόσημο) που ακόμη λαμβάνουν κάποια ταμεία μέχρι 31 Οκτωβρίου του 2015. 14.Ολοκλήρωση της ενοποίησης των ταμείων, με εξομοίωση των νομικών διατάξεων και των προϋποθέσεων παροχών σε πρώτη φάση, ώστε να είναι εφικτή η λειτουργία ενός μόνο ταμείου ώς το τέλος του 2016. 15.Αλλαγές προς το χειρότερο για τη ρύθμιση οφειλών στα ταμεία σε βάρος των 300.000 οφειλετών (ρυθμίστηκαν οφειλές 5,66 δισ.).

Τι αλλάζει στα εργασιακά Σύμφωνα με το τρίτο Μνημόνιο (Ν. 4336/ 2015), η νέα κυβέρνηση μεταξύ άλλων: 1. Θα καταργήσει την εξάμηνη μετενέργεια όλων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και της Εθνικής ΓΣΣΕ (Ν. 4336/ 2015, σελ. 1026). 2. Θα επαναφέρει την τρίμηνη μετενέργεια σε όλες τις ΣΣΕ. 3. Θα καταργήσει τη συνέχιση της ισχύος των κανονιστικών όρων των ΣΣΕ που έληξαν στις ατομικές συμβάσεις εργασίας, με συνέπεια την απόλυτη ζούγκλα

στο ιδιωτικό μισθολόγιο (Ν. 4336/2015, σελ. 1026). 4. Θα ψηφίσει νόμο για τη γενίκευση της ευέλικτης απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα (Ν. 4336/2015, σελ. 1026). 5. Θα καταστήσει αυστηρότερο τον θεσμό των ομαδικών απολύσεων σε συνεργασία με «Ομάδα Ανεξαρτήτων Εμπειρογνωμόνων» (Ν. 4336/2015, σελ. 1026). 6. Θα καταργήσει τα κεφάλαια για τις πλειοψηφίες και την απεργία στις συνδικαλιστικές οργανώσεις (κατάργηση Ν. 1264/1982). 7. Θα φέρει νόμο για περαιτέρω μείωση του κατώτατου μισθού στη βάση της ρήτρας «συγκρίσιμης ευθυγράμμισης» με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Ν. 4046/2012, σελ. 712). 8. Θα καταργήσει τις ευνοϊκές εργασιακές και τις συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις του νόμου Κατρούγκαλου (Ν. 4325/2015) και του νόμου Στρατούλη (Ν. 4331/ 2015), όπως ορίζει ρητά το τρίτο Μνημόνιο (Ν. 4336/2015, σελ. 1021).

Οκτώβρης με «πρωτοβρόχια» από την εφορία Με τα πρωτοβρόχια του Οκτωβρίου καταφθάνουν και τα «ραβασάκια» της εφορίας. Στα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ, οι συντελεστές είναι ίδιοι και απαράλλαχτοι και δεν προβλέπεται καμία ελάφρυνση. Αντιθέτως, υπάρχουν κρυφές επιβαρύνσεις, αφού και φέτος ο φόρος θα υπολογιστεί με τις αντικειμενικές αξίες του 2007, παρά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που ζήτησε προσαρμογή των Τιμών Ζώνης στα σημερινά επίπεδα. Ο Οκτώβριος όμως έχει κι άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις για τους φορολογουμένους. Κατ’ αρχάς, θα ενεργοποιηθούν οι διατάξεις για την αύξηση των επιτοκίων και τη μείωση των δόσεων για όσους οφειλέτες έχουν κάνει ρύθμιση. Από την 1η Οκτωβρίου ενεργοποιείται, επίσης, η ψηφισμένη αύξηση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέλαιο, ενώ μέσα στον μήνα θα πρέπει να εκδοθεί η απόφαση για το «μαχαίρι» στο 50% του κονδυλίου για το επίδομα θέρμανσης των νοικοκυριών. Στον «λογαριασμό» του Οκτωβρίου προστίθενται τα «φορτωμένα» εκκαθαριστικά για

αγρότες-επιχειρήσεις, λόγω της αυξημένης προκαταβολής φόρου, αλλά και ο αυξημένος φόρος πολυτελείας στα ΙΧ, που θα έρθει με νέα εκκαθαριστικά. Πριν φύγει ο Οκτώβριος, μισθωτοί, συνταξιούχοι, ελεύθεροι επαγγελματίες θα μάθουν τι τους περιμένει τους επόμενους μήνες. Από τις πρώτες υπογραφές που θα βάλει ο νέος υπουργός Οικονομικών είναι αυτή στη νέα φορολογική κλίμακα, στην οποία θα πρέπει να ενσωματωθεί η έκτακτη εισφορά, αποκτώντας έτσι μόνιμο χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι έρχεται αύξηση συντελεστών, ενώ είναι η πιθανή η μείωση του αφορολογήτου των 12.000 ευρώ, που ισχύει σήμερα για την έκτακτη εισφορά. Με βάση το νέο Μνημόνιο, τα φετινά εισοδήματα των αγροτών θα πρέπει να φορολογηθούν του χρόνου όχι με 13 αλλά με 20%, ενώ θα πρέπει να γίνει και αύξηση του φόρου εισοδήματος από ενοίκια, από το 11 στο 15% ώς 12.000 ευρώ εισόδημα και από το 33 στο 35% για το επιπλέον. Προ των πυλών βρίσκονται αλλαγές και στη φορολογία γονικών παροχών-κληρονομιών, με επανεξέταση των αφορολογήτων, ενώ προς κατάργηση βαίνουν εξαιρέσεις και απαλλαγές για τις επιχειρήσεις. Χ ΧΡΗΜΑ 9

ΕΠΕΤΕΙΑΚO ΑΦΙEΡΩΜΑ

Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015;

10 Σεπτέμβριος 2015

ελληνική οικονομία, το χρηματιστήριο, οι ελληνικές επιχειρήσεις και τράπεζες βρίσκονται στην «εντατική». Όμως ακόμη και η παγκόσμια οικονομία, όπως και οι διεθνείς αγορές, βρίσκονται πλέον σε «γκρίζες σκιές», και πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η νέα παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έχει ξεκινήσει. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που θεωρούν το ελληνικό χρηματιστήριο επενδυτική ευκαιρία για το 2015! Το τελευταίο τελεί υπό περιοριστικούς όρους στην κίνηση κεφαλαίων στις τράπεζες, και είναι αναγκαία μια νέα ανακεφαλαιοποίηση, ενώ η ιδιωτική οικονομία –οι εταιρείες δηλαδή– θα πληγούν από τα μέτρα ακραίας λιτότητας. Εκτός των παραπάνω, υπάρχει και ο αστάθμητος πολιτικός παράγοντας, την επομένη των εκλογών. Αν δεν υπάρξει μια κυβέρνηση που θα εμπνεύσει εμπιστοσύνη –ότι θα έχει μέλλον και ότι θα εφαρμόσει το Μνημόνιο– τότε το πολιτικό ρίσκο μπορεί να καταστρέψει την ελληνική οικονομία και την αγορά.

Όμως, ο δρόμος για να βγει το ελληνικό χρηματιστήριο από το τέλμα και την απαξίωση περνάει από τις κάλπες. Παρόλο που υπάρχουν και άλλες, εγχώριες ή διεθνείς, παράμετροι που μπορεί να επηρεάσουν την πορεία του –όπως το κλίμα στις ξένες αγορές– οι μεσοχρόνιες προοπτικές του ΧΑ σχετίζονται άμεσα με το μήνυμα που θα σταλεί μέσω των εθνικών εκλογών. Από το αποτέλεσμα θα διαφανεί αν διασφαλίζεται η πολιτική σταθερότητα, τουλάχιστον για δύο με τρία χρόνια, ή αν οδεύουμε σταδιακά (αν όχι άμεσα) προς εξελίξεις και ανατροπές που μπορεί να προβληματίσουν περαιτέρω τους ήδη επιφυλακτικούς και μετρημένους επενδυτές, ιδίως τους ξένους. Αν προκύψει ισχυρή κυβέρνηση από τις κάλπες, οι αναλυτές προβλέπουν αναζωπύρωση του αγοραστικού ενδιαφέροντος και ενδεχόμενη κίνηση προς τα επίπεδα των 800 μονάδων. Ειδάλλως, ήδη έχουν διαρρεύσει στην αγορά νούμερα που παραπέμπουν σε περαιτέρω διολίσθηση,

H ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΑ

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

(χωρίς τη συμμετοχή του ΤΧΣ) Δεκέμβριος 2013 Ιανουάριος 2014 Φεβρουάριος 2014 Μάρτιος 2014 Απρίλιος 2014 Μάιος 2014 Ιούνιος 2014 Ιούλιος 2014 Αύγουστος 2014 Σεπτέμβριος 2014 Οκτώβριος 2014 Νοέμβριος 2014 Δεκέμβριος 2014 Ιανουάριος 2015 Φεβρουάριος 2015 Μάρτιος 2015 Απρίλιος 2015 Μάιος 2015 Ιούνιος 2015 Αύγουστος 2015

(Ποσά σε εκατ. ευρώ) 49,6% 49,9% 51,5% 52,9% 54,8% 60,4% 60,6% 60,4% 61,0% 60,9% 61,3% 62,1% 61,5% 61,1% 60,1% 59,0% 58,6% 59,2% 58,4% 57,3%

Δεκέμβριος 2013 Ιανουάριος 2014 Φεβρουάριος 2014 Μάρτιος 2014 Απρίλιος 2014 Μάιος 2014 Ιούνιος 2014 Ιούλιος 2014 Αύγουστος 2014 Σεπτέμβριος 2014 Οκτώβριος 2014 Νοέμβριος 2014 Δεκέμβριος 2014 Ιανουάριος 2015 Φεβρουάριος 2015 Μάρτιος 2015 Απρίλιος 2015 Μάιος 2015 Ιούνιος 2015 Αύγουστος 2015

προς την περιοχή των 550 μονάδων. Η προσδοκία για την αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας και η εδραίωση της αποφυγής του Grexit θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια ισχυρή ανοδική κίνηση και να δώσουν ένα νέο story για την ελληνική οικονομία και τη χρηματιστηριακή αγορά. Η αγορά έχει να αποτιμήσει την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στην ύφεση το 2015 (από το +3% στο -2%), τις συνέπειες του τρίτου Μνημονίου στην ιδιωτική οικονομία και φυσικά τις νέες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών, οι οποίες θα γίνουν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτά που δείχνει το ταμπλό του χρηματιστηρίου.

Η επόμενη ημέρα Ο βασικός καταλύτης της επόμενης ημέρας είναι η ταχύτητα και η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης, καθώς από εκεί εξαρτώνται οι διαδικασίες της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, η πρώτη

Η ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΑ

(Ποσά σε δισ. ευρώ) 2.161,9 2.155,6 1.771,7 2.520,8 3.229,3 4.890,3 3.580,1 2.329,1 1.990,6 2.195,3 3.145,4 1.648,5 2.053,6 2.142,2 2.953,1 1.875,8 1.404,8 1.684,4 1.849,4 902,9

60,1 60,8 67,4 70,2 64,5 70,9 79,9 66,5 66,8 61,1 52,4 53,9 45,7 38,3 45,7 39,4 41,4 42,5 40,99 29,9 ΧΡΗΜΑ 11

Χ επετειακό αφιέρωμα

Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΤΟΥ FTSΕ-25 ΜΕΤΟΧΕΣ

Alpha Bank Coca Cola HBC Eurobank Folli Follie Jumbo Lamda Development Motor Oil ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ΔΕΗ Εθνική Ελλάκτωρ ΕΧΑΕ ΕΛΠΕ ΕΥΔΑΠ ΜΕΤΚΑ Μυτιληναίος ΟΛΠ ΟΠΑΠ ΟΤΕ Πειραιώς Τέρνα Ενεργειακή Τιτάν Viohalco Grivalia Properties Aegean Airlines

ΚΛΕΙΣΙΜΟ 31/12/2014

ΚΛΕΙΣΙΜΟ 31/8/2015

ΜΕΤΑΒΟΛΗ

0,468 15,68 0,187 26,40 8,47 3,36 6,50 1,89 5,40 1,47 2,13 4,65 3,80 6,25 8,45 4,64 10,50 8,90 9,10 0,910 1,88 19,17 1,86 7,57 6,90

0,084 17,98 0,036 19,00 7,50 4,55 9,30 1,52 4,06 0,520 1,24 4,31 4,33 4,96 6,74 4,54 14,21 7,00 8,15 0,086 2,43 18,72 2,08 7,80 6,50

-82,05% +14,67% -80,75% -28,03% -11,45% +35,42% +43,08% -19,58% -24,81% -64,63% -41,78% -7,31% +13,95% -20,64% -20,24% -2,16% +35,33% -21,35% -10,44% -90,55% +29,26% -2,35% +11,83% +3,04% -5,80%

αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος και η εκκίνηση της συζήτησης για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Η πολιτική σταθερότητα από το βράδυ κιόλας των εκλογών, το γρήγορο «πέρασμα» της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου Μνημονίου, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και οι άμεσες κινήσεις με στόχο τη βελτίωση του κλίματος αποτελούν τις τρεις προτεραιότητες που πρέπει να θέσει η νέα κυβέρνηση, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς. Μάλιστα η διαμόρφωση κυβερνητικού σχηματισμού θα μπορούσε να θεωρηθεί προαπαιτούμενο για την ανάκτηση του ενδιαφέροντος σε κάθε χρηματιστηριακό κλάδο, και δη σε εκείνον των τραπεζών. Η πιθανότητα να σχηματιστεί κυβέρνηση από τον «σκληρό» πυρήνα των ευρωπαϊκών κομμάτων (ΝΔ, Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ) παραμένει το λιγότερο πιθανό σενάριο, κυρίως λόγω της ευρύτερης αντίληψης

12 Σεπτέμβριος 2015

που υπάρχει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να «δραπετεύσει» από τις κυβερνητικές του ευθύνες μετά την αποτυχία της διαπραγμάτευσης, που οδήγησε στα capital controls και στην «άρον άρον» υπογραφή ενός σκληρού τρίτου Μνημονίου, και αυτό ανησυχεί την αγορά. Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι ο κίνδυνος σε αυτό το σενάριο είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αξιωματική αντιπολίτευση, να διολισθήσει στην πρότερη ρητορική του, εγκαταλείποντας την προσπάθεια μετεξέλιξής του σε κεντροαριστερό μεταρρυθμιστικό κόμμα. Πρόκειται για το χειρότερο δυνατό σενάριο, καθώς θα ενταθεί η επιφυλακτική στάση των ξένων επενδυτών, που θα περιμένουν να δουν πώς θα λειτουργήσουν η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση στο νέο σκηνικό. Εφόσον το αποτέλεσμα των εκλογών δεν θέσει υπό αμφισβήτηση την υπάρχουσα συμφωνία, η επόμενη συζήτηση θα

αφορά την αναδιάρθρωση του χρέους, εξέλιξη που αναμένεται να ξεκινήσει γύρω στα μέσα Οκτωβρίου. Το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να λειτουργήσει σαν αντίβαρο, αναστέλλοντας κινήσεις εξόδου επιθετικού χαρακτήρα από την ελληνική αγορά, ευνοώντας περισσότερο την υιοθέτηση τακτικών αναμονής από τα χαρτοφυλάκια που παρακολουθούν την ελληνική αγορά.

Επενδυτική ευκαιρία της δεκαετίας το ΧΑ! Πάντως, παρά τη «μαυρίλα» που υπάρχει στην ελληνική οικονομία και τη χρηματιστηριακή αγορά, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές εκείνοι που βλέπουν την Ελλάδα και το ΧΑ ως την επενδυτική ευκαιρία του 2015! Χαρακτηριστικό είναι άρθρο του Bloomberg View με τίτλο «Ελλάδα: η καλύτερη επένδυση του κόσμου… χωρίς πλάκα», η οποία επισημαίνει πως οι επενδυτές που δεν άκουσαν τις Κασσάνδρες και ρίσκαραν στα ελληνικά ομόλογα επιβραβεύθηκαν για την απόφασή τους. Παρά τις κραυγές που προειδοποιούσαν για «πολιτική και οικονομική καταστροφή», επένδυσαν στο ελληνικό χρέος, και φαίνεται ότι έκαναν την καλύτερη επιλογή, με τα ελληνικά ομόλογα να διαγράφουν από τα τέλη του 2014 την καλύτερη πορεία στην ευρωζώνη και από τον Ιανουάριο του 2015 την καλύτερη πορεία σε όλο τον κόσμο, σε σχέση με τα υπόλοιπα assets. Όπως επισημαίνει, από την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ και έπειτα, καμία μετοχή, κανένα ομόλογο, νόμισμα ή εμπόρευμα δεν έχει καταγράψει πιο κερδοφόρα για τους επενδυτές πορεία, σύμφωνα με τα στοιχεία του Bloomberg. Όσοι δε αγόρασαν ομόλογα στη δευτερογενή αγορά λίγες ημέρες πριν την επίτευξη της συμφωνίας φαίνεται πως έκαναν το deal της χρονιάς! Ο κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας είχε εκτοξευθεί στα ύψη, παρασέρνοντας τα επιτόκια των ομολόγων και βυθίζοντας τις τιμές τους, καθιστώντας τα μεγάλο επενδυτικό ρίσκο. Εντούτοις, από την επίτευξη της συμφωνίας έως σήμερα τα ελληνικά ομόλογα έχουν καταγράψει σημαντική βελτίωση, αποφέροντας κέρδη σε όσους δεν φοβήθηκαν και… έπαιξαν. Εκτός του Bloomberg View, ως την επενδυτική ευκαιρία του 2015 παρουσιάζει το ελληνικό χρηματιστήριο και άρθρο του Forbes. Όπως τονίζεται σε αυτό, παρά το

RM 1039K015A0176700, KR 1039K015A0172500, CV 1039K014A0203800, AM 1476K015A0221000, PV 1143K014A0302000, OV 0415K015Α0117500

Χ επετειακό αφιέρωμα γεγονός ότι είχε τη χειρότερη επίδοση εδώ και 28 χρόνια τη Δευτέρα 3 Αυγούστου, μετά την επαναλειτουργία του, ύστερα από πέντε εβδομάδες που παρέμεινε κλειστό, τα πράγματα, πέραν των τραπεζών, δεν ήταν τόσο άσχημα σε άλλους κλάδους, με τις περισσότερες μετοχές να διαπραγματεύονται πάνω από το κατώτερο επιτρεπόμενο όριο. Σύμφωνα με το Forbes, το ελληνικό χρηματιστήριο μπορεί να αποτελέσει την επενδυτική ευκαιρία του 2015, όπως ήταν η μεγάλη επενδυτική ευκαιρία του 2014, αν και θα ήταν καλή ιδέα οι επενδυτές, προτού στοιχηματίσουν σε ένα βιώσιμο ριμπάουντ του ΧΑ, να αναμένουν, ώστε να έχουν μια σαφέστερη εικόνα του πολιτικού φάσματος της Ελλάδας.

Θες να βγάλεις χρήματα στην Ελλάδα; «Θες να βγάλεις χρήματα στην Ελλάδα; Τότε δεν έχεις να κάνεις τίποτα άλλο από το να αγοράσεις μετοχές ελληνικών εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αθηνών» αναφέρει η συμβουλή του μεγαλύτερου ιρλανδικού fund, Merrion Capital. Αγνοώντας τη σημαντική πτώση των τελευταίων μηνών, το Merrion Capital καλεί τους επενδυτές να εμπιστευθούν την Ελλάδα. «Για τους επενδυτές που επιθυμούν να επενδύσουν σε ακραίες καταστάσεις, η Ελλάδα συνιστά το τέλειο μέρος» επισημαίνει το fund. «Το ΧΑ είναι το καλύτερο κυκλικό παιχνίδι στις αγορές» προσθέτει χαρακτηριστικά. Μεταξύ των προτάσεων της Merrion ξεχωρίζει η μετοχή της Aegean Airlines, η οποία, σύμφωνα με το ιρλανδικό fund, θα ενισχυθεί σημαντικά το επόμενο διάστημα, επωφελούμενη από την έλευση των τουριστών. Όμως, υπάρχει και μια μερίδα αναλυτών που εκτιμούν ότι οι επενδυτές θα αργήσουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, ακόμη και μετά την άρση των κεφαλαιακών ελέγχων, καθώς τα ελληνικά ομόλογα παραμένουν κάτω από την επενδυτική βαθμίδα και οι μεταρρυθμίσεις κινδυνεύουν να εκτροχιαστούν από την πιθανότητα των πρόωρων εκλογών σύμφωνα με τους διαχειριστές κεφαλαίων. Πάντως, είναι ενθαρρυντικό το γεγονός πως τα funds τα οποία έχουν ήδη έκθεση στην Ελλάδα διατήρησαν τις θέσεις τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αβεβαιότητας.

14 Σεπτέμβριος 2015

Οι ξένοι δίνουν το στίγμα Παρόλα αυτά, εκεί που θα περίμενε κανείς οι ξένοι επενδυτές να βρίσκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη πουλώντας ό,τι κινείται με την επαναλειτουργία του χρηματιστηρίου τον Αύγουστο, τελικά ήταν οι μεγάλοι αγοραστές, μετά από έξι συνεχόμενους μήνες αδιάκοπων ρευστοποιήσεων. Για πρώτη φορά από τον περσινό Δεκέμβριο, κι ενώ είχαν μεσολαβήσει εκροές κεφαλαίων άνω των 607 εκατ. από ξένα θεσμικά χαρτοφυλάκια στο διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου, καταγράφηκαν τον προηγούμενο μήνα καθαρές αγορές 21,61 εκατ. από θεσμικούς στο ΧΑ και 19,32 εκατ. από το σύνολο των ξένων επενδυτών, περιλαμβανομένων και των εταιρειών-βασικών μετόχων. Τα ποσά μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλα, ιδιαίτερα αν συγκριθούν με τις μηνιαίες εισροές των 150-200 εκατ. του 2013 και του 2014, όμως δίνουν ένα στίγμα. Για έναν ακόμη μήνα, τις μεγαλύτερες καθαρές αγορές πραγματοποίησαν αμερικανικά κεφάλαια, τα οποία από τις αρχές του έτους έχουν τοποθετήσει πάνω από 250 εκατ. στο ΧΑ, ενώ για πρώτη φορά εδώ και μήνες στην πλευρά των αγοραστών βρέθηκαν και κεφάλαια από το City του Λονδίνου (+4,8 εκατ.), τα οποία φέρουν και τη βασική «ευθύνη» για την καταβαράθρωση των τραπεζών φέτος, καθώς έχουν προχωρήσει σε καθαρές πωλήσεις άνω των 700 εκατ. μέσα στο 2015.

Τι αλλάζει η υποβάθμιση του ΧΑ από τον FTSE Η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά υποβαθμίστηκε σε επίπεδα… Τουρκίας και Ταϊλάνδης από τον οίκο FTSE, στην κατηγορία των «προηγμένων αναπτυσσόμενων αγορών», από την κατηγορία των «ανεπτυγμένων αγορών» που ήταν από το 2001 έως σήμερα. Όπως τονίζουν στο «Χρήμα» χρηματιστηριακοί αναλυτές, μπορεί η απόφαση να τεθεί σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2016, ωστόσο στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί αναμένονται μεγάλες κινήσεις, με αποχώρηση επενδυτών και μεγάλων funds και σταδιακή είσοδο άλλων, ενώ εκφράζεται η ανησυχία πως ίσως επηρεάσει και τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Το ελληνικό χρηματιστήριο στη νέα κατη-

Οι ομοιότητες με το

2012 Το αποτέλεσμα στις προσεχείς εκλογές μπορεί να οριοθετήσει και ένα νέο story για το χρηματιστήριο. Αν λοιπόν από τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου προκύψει ένα αποτέλεσμα που θα δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας μιας σταθερής, βιώσιμης, με ευρωπαϊκή κατεύθυνση κυβέρνησης, τότε θα αναβαθμιστεί και όλο το αφήγημα της χρηματιστηριακής αγοράς. Ένα αποτέλεσμα που θα δώσει πολιτική σταθερότητα διαρκείας μπορεί να αποτελέσει κομβικό σημείο καμπής και «στροφής», αντίστοιχο με ό,τι έλαβε χώρα το 2012, όταν και τότε, ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, η αγορά βυθίστηκε στα τότε χαμηλά 22,5 ετών, εν μέσω μακάβριων σεναρίων για Grexit και άτακτης χρεοκοπίας. Το 2012, ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ βούλιαξε στις 471 μονάδες, όμως από τις 6 Ιουνίου και μετά, όταν οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι (στις εκλογές της 17ης Ιουνίου) μπορεί να δημιουργηθεί κυβέρνηση, ξεκίνησε η μεγάλη αντίδραση. Μια αντίδραση που έφερε ένα μνημειώδες ράλι, πρωτίστως στα μη τραπεζικά blue chips, με αιχμή τον ΟΤΕ και τη ΔΕΗ, που από τα ιστορικά χαμηλά τους 1,09 και 1,13 ευρώ, αντίστοιχα, έφτασαν το επόμενο δωδεκάμηνο να δίνουν άνοδο έως και 1.000%! Οι ευκαιρίες που έχουν πλέον αρχίσει να δημιουργούνται, για δεύτερη φορά μετά το καλοκαίρι του 2012 και τις 471 μονάδες, είναι ευρέως αντιληπτές, καθώς οι περισσότερες από τις μετοχές μεγάλης κεφαλαιοποίησης έχουν χάσει τα 2/3 της αξίας τους, και όσες είναι κερδοφόρες και παρουσιάζουν προοπτικές είναι διαπραγματεύσιμες με μονοψήφιους πολλαπλασιαστές κερδών. Από την άλλη, οι εξαιρετικά χαμηλοί τζίροι, που αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές δυνατότητες της αγοράς, και η περιθωριοποίηση του μεγαλύτερου αριθμού των μετοχών –με εξαίρεση 1015 τίτλους– δείχνουν πως η ζημιά που έχει προκληθεί στην εμπιστοσύνη είναι τεράστια και θα απαιτηθεί χρόνος για να αποκατασταθεί.

Χ επετειακό αφιέρωμα γορία θα συγκεντρώσει πιο επιθετικά κεφάλαια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, και θα έχει το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ασφάλειας από τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες αγορές, ασφάλεια που προσφέρει το ευρώ, τη στιγμή μάλιστα που οι αναδυόμενες αγορές αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Όπως έδειξε και η εμπειρία με τον δείκτη MSCI, σε επίπεδο προσέλκυσης επενδυτών, η συμμετοχή στον δείκτη των αναδυόμενων αγορών δίνει ευκαιρίες και δυνατότητες, ανοίγοντας και νέες αγορές. Να σημειωθεί ότι στην κατηγορία των «προηγμένων αναπτυσσόμενων αγορών» βρίσκονται οι αγορές της Βραζιλίας, της Τσεχίας, της Ουγγαρίας, της Μαλαισίας, του Μεξικό, της Πολωνίας, της Νότιας Αφρικής, της Ταϊβάν, της Ταϊλάνδης και της Τουρκίας. Όπως επισημαίνει ο οίκος

FTSE, η απόφασή του να υποβαθμίσει το ελληνικό χρηματιστήριο αποδίδεται στους εξής τρεις βασικούς λόγους:

∼ Τη μεγάλη (παρατεταμένη) χρονική διάρκεια κατά την οποία το ελληνικό χρηματιστήριο παρέμεινε κλειστό. ∼ Την επιβολή capital controls στους Έλληνες επενδυτές. ∼ Τη συνεχιζόμενη οικονομική αστάθεια που επικρατεί στην Ελλάδα.

Η τεχνική εικόνα της αγοράς Το fair value της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς βρίσκεται στα επίπεδα των 550-600 μονάδων. Οι 550 μονάδες θα κρίνουν τη μακροχρόνια τάση, καθώς αποτελούν ένα πολύ ισχυρό σημείο στήριξης. Μια καθοδική διάσπαση των 550 μο-

νάδων θα οδηγήσει την αγορά βίαια προς τις 350 μονάδες. Οι 685 μονάδες οριοθετούν το μέγιστο της ανοδικής αντίδρασης της χρηματιστηριακής αγοράς. Με ισχυρή κυβέρνηση η αγορά θα μπορούσε να φθάσει μέχρι τις 750-780 μονάδες. Ο Γενικός Δείκτης πρέπει να επιβεβαιώσει το χαμηλό των 615 μονάδων, για να μην κινηθεί προς την επόμενη στήριξη των 580 μονάδων, ενώ αντίσταση αποτελούν οι 710 μονάδες. Το πρόσφατο χαμηλό των 615 μονάδων δείχνει γερή στήριξη για την αγορά, ενώ υπενθυμίζεται πως το «χαμηλό» για τον Γενικό Δείκτη έχει σημειωθεί στις 471,35 μονάδες στη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 2012, πυθμένας από τον οποίο ξεκίνησε σταδιακά ο ανοδικός κύκλος προς τις τοπικές κορυφές των 1.400 μονάδων στα μέσα του Μαρτίου του 2014. Χ

Η πιο «μαύρη» ημέρα στην ιστορία του ΧΑ Το ΧΑ φέτος το καλοκαίρι παρέμεινε κλειστό για πέντε εβδομάδες –ή 25 εργάσιμες ημέρες– κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά σε καιρό ειρήνης, ενώ αυτό το διάστημα έλαβαν χώρα κοσμοϊστορικά γεγονότα, με δημοψήφισμα, κλείσιμο τραπεζών, capital controls και γενικευμένη καταστροφή της οικονομίας. Το χρηματιστήριο επαναλειτούργησε στις 3 Αυγούστου, ενώ η δραματική πτώση (16,23%) του Γενικού Δείκτη Τιμών και η υποχώρηση της κεφαλαιοποίησης κατά 10 δισ. ευρώ μέσα σε μία ημέρα καθρέφτισαν την καταστροφή που υπέστη η ελληνική οικονομία αυτές τις πέντε εβδομάδες. Ιστορικών διαστάσεων και άνευ προηγουμένου ήταν και η επανεκκίνηση των συναλλαγών στο ελληνικό χρηματιστήριο μετά από πέντε εβδομάδες αναστολής διαπραγματεύσεων. Η πτώση της 3ης Αυγούστου 2015 ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία του ΧΑ, από την εποχή που υπολογίζεται καθημερινά δείκτης τιμών (από το 1974). Μάλιστα, η πτώση ήταν μεγαλύτερη από την πτώση της επόμενης ημέρας από την ανακοίνωση της πτώχευσης του 1893, την καταστροφή της Σμύρνης, ή ακόμη και από την επίθεση των Γερμανών στην Ελλάδα το 1941! Η αμέσως πιο μεγάλη

16 Σεπτέμβριος 2015

πτώση σημειώθηκε στις 7 Δεκεμβρίου του 1987, τη γνωστή «Μαύρη Δευτέρα», με απώλειες 15,03%. Είχαν προηγηθεί την ίδια χρονιά οι πτώσεις στις 26 Οκτωβρίου

ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΑ 3/10/2015 7/12/1987 9/12/2014 26/10/1987 26/11/1987 24/10/2008 17/4/2000

-16,23% -15,03% -12,78% -12,64% -11,99% -9,71% -9,17%

(-12,64%) και στις 26 Νοεμβρίου (-11,99%). Τη δεκαετία του 2000, η μεγαλύτερη πτώση σημειώθηκε στις 17 Απριλίου (-9,17%). Στα χρόνια της εξαετούς ύφεσης (20082013), η μεγαλύτερη ημερήσια πτώση σημειώθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2008 (-9,71%). Ακολούθησε πτώση 7,10% στη συνεδρίαση της 23ης Ιουλίου 2012. Όμως ήρθε η «Μαύρη Τρίτη» της 9ης Δεκεμβρίου 2014, για να δείξει ότι δεν έχει «πάτο» η πτώση στο ΧΑ στα χρόνια της κρίσης. Το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών αλλά και η στάση των Ευρωπαίων εταίρων και του Eurogroup, που τρομοκρατούσαν τους επενδυτές –κυρίως τους ξένους– οδήγησαν σε μπαράζ πωλήσεων. Τότε, σημειώθηκε πτώση 12,78%, η μεγαλύτερη της 27ετίας (από το 1987 δηλαδή και τη «Μαύρη Δευτέρα»). Ο Αύγουστος αποδείχθηκε ο δεύτερος συνεχόμενος αρνητικός μήνας (μετά τον Ιούνιο του 2015), καθώς αφαίρεσε από τον Γενικό Δείκτη 21,73% και από τον Κλαδικό Δείκτη των Τραπεζών 68,43%. Το -21,73% του Γενικού Δείκτη ήταν η χειρότερη επίδοση των τελευταίων 39 μηνών, ενώ η αμέσως χειρότερη είχε σημειωθεί τον Μάιο του 2012 (-24,93%).

Χ επετειακό αφιέρωμα

Ποιες μετοχές

επιλέγουν οι χρηματιστηριακές

NBG: Οι τιμές-στόχοι ΟΤΕ ΟΠΑΠ Τιτάν Folli Follie ΔΕΗ Jumbo Motor Oil Grivalia Properties ΕΥΔΑΠ Μυτιληναίος Aegean Airlines ΜΕΤΚΑ ΕΧΑΕ Σαράντης Ελλάκτωρ Fourlis Frigoglass

12,10 ευρώ 8,10 ευρώ 22,70 ευρώ 32,00 ευρώ 4,8 ευρώ 10,50 ευρώ 11,50 ευρώ 7,44 ευρώ 5,30 ευρώ 6,10 ευρώ 8,00 ευρώ 8,40 ευρώ 3,60 ευρώ 8,60 ευρώ 1,42 ευρώ 3,50 ευρώ 3,10 ευρώ

ο βασικό μήνυμα των επικείμενων εκλογών θα πρέπει είναι μια σαφής εντολή για την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με ευρύτερη κοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ του τρίτου Μνημονίου, όπως επισημαίνει η NBG Securities. Το ερώτημα όμως είναι αν οι Έλληνες πολιτικοί θα δεσμευθούν για την εφαρμογή της μεταρρυθμιστικής ατζέντας. Θα είναι μια θετική έκπληξη αν αυτό

18 Σεπτέμβριος 2015

συμβεί. Για το συγκεκριμένο θέμα θα γνωρίζουμε περισσότερα στο τέλος της επόμενης επίσημης αξιολόγησης προόδου του προγράμματος. Καταλυτική για την Ελλάδα θα είναι επίσης η ένταξή της στο ευρωπαϊκό QE της ΕΚΤ και η αποκατάσταση της πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα διευκόλυνσης των τραπεζών, προκειμένου να πληρώνουν λιγότερα για τη χρηματοδότησή τους. Οι πιθανές ιδιωτικοποιήσεις των ελληνικών λιμανιών και των αεροδρομίων, η αναδιάρθρωση του τομέα της ενέργειας και των πωλήσεων ακινήτων και η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του Ελληνικού αποτελούν ελπιδοφόρα σχέδια για το ελληνικό χρηματιστήριο. Οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2015 απαιτούν σταθερές αγορές κεφαλαίου και ένα βελτιωμένο περιβάλλον λειτουργίας (δηλαδή ένα σταθερό φορολογικό και ρυθμιστικό περιβάλλον). Σε ένα καλό σενάριο, οι μετοχές των ΟΤΕ, ΔΕΗ, των λιμανιών και της ανάπτυξης ακίνητων περιουσιών θα μπορούσαν να επωφεληθούν. Ο τραπεζικός τομέας εμπορεύεται σε πολύ ελκυστικές τιμές, αλλά ίσως να υποφέρει από τον σχηματισμό νέων προβληματικών δανείων, που θα αμφισβητήσουν τα επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας. Η νέα τραπεζική οδηγία, που θα ισχύσει από την 1η Ιανουαρίου 2016, απαιτεί την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης πριν από το τέλος του έτους.

Το πλαίσιο για τη διακυβέρνηση του ΤΧΣ και του τραπεζικού τομέα θα δώσει μεγαλύτερη δύναμη στους πιστωτές του κλάδου. Η αποτίμηση των τραπεζικών μετοχών θα συνεχίσει να είναι δύσκολη για τους υφιστάμενους μετόχους. Το ζητούμενο είναι το μέγεθος, η διαθεσιμότητα και η προέλευση των κεφαλαίων στις επικείμενες αυξήσεις. Οι ηγέτες του εγχώριου επιχειρηματικού τομέα αναμφίβολα υπέφεραν, αλλά επέζησαν, και μάλιστα σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που συρρικνώνεται συνεχώς. Η NBG Securities περιμένει ότι οι τάσεις θα γίνουν πιο αρνητικές σταδιακά από το γ’ τρίμηνο του 2015 και ότι θα επηρεάσουν ισχυρά ονόματα της εγχώριας αγοράς. Το discount που διαπραγματεύονται οι ελληνικές μετοχές έναντι διεθνών ανταγωνιστών τους είναι κατά την άποψη της NBG Securities περισσότερο εμφανές σήμερα. Το εξωτερικό περιβάλλον στο ελληνικό χρηματιστήριο γίνεται όλο και πιο δύσκολο, παρατηρεί η NBG Securities, καθώς ο επιχειρηματικός τομέας αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, τόσο από την επιβράδυνση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον. Η NBG Securities επιβεβαιώνει ότι προτιμά τις μετοχές με διεθνή παρουσία και ελκυστικές αποτιμήσεις, όπως: Aegean Airlines, Frigoglass, Folli Follie, Motor Oil, Τιτάν και Σαράντη.

H Eurobank Equities Η Eurobank Equities τονίζει ότι αν υπάρξει κυβέρνηση συνασπισμού, θα ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι στις μετοχές. Κατά την άποψή της, οι επερχόμενες εκλογές θα μπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σε μια φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση συνασπισμού (αν δεν είναι μεγάλος ο συνασπισμός), ανοίγοντας τον δρόμο για τη σημαντική ελαχιστοποίηση των κινδύνων στην αγορά μετοχών. Εκτιμά ότι οι επενδυτές θα ξεκινήσουν την επαναξιολόγηση του κινδύνου αγοράς στον χώρο των ιδίων κεφαλαίων, τα οποία με τη σειρά τους θα μπορούσαν να προετοιμάσουν το έδαφος για μια σημαντική ανατίμηση των τιμών στον μη χρηματοοικονομικό κλάδο. Η Eurobank Equities προσθέτει τη μετοχή του ΟΠΑΠ στα top picks, καθώς πιστεύει ότι η νέα κυβέρνηση είναι πιο πιθανό να συνθηκολογήσει σε ένα πιο λογικό ρυθμιστικό πλαίσιο, παρά να επιδιώξει εναλλακτικές πηγές εσόδων και να αντιμετωπίσει νομικές προκλήσεις από τον ΟΠΑΠ. Επιπλέον, ακόμη κι αν δεν είναι στις κορυφαίες επιλογές της, δηλώνει υπέρ των μετοχών που θα μπορούσαν να ωφεληθούν σημαντικά από την εκ νέου βελτίωση του εμπορίου, ενώ συνδυάζουν ισχυρά θεμελιώδη. Αυτές είναι οι μετοχές των Aegean (αγορά, 9 ευρώ) και Jumbo (αγορά, 10 ευρώ). Η χρηματιστηριακή βλέπει ισχυρές πιθανότητες ανόδου για την τιμή της μετοχής του ΟΠΑΠ, καθώς η τρέχουσα αποτίμηση δεν λαμβάνει υπόψη οποιαδήποτε θετική εξέλιξη από το μέτωπο των VLT. Όσον αφορά το τελευταίο, εκτιμά ότι η νέα κυβέρνηση αναμένεται να υποχωρήσει πιο εύκολα στις πιέσεις για ένα πιο εύλογο ρυθμιστικό πλαίσιο. Στη λίστα με τα top picks της Eurobank Equities παραμένει και η μετοχή του ΟΤΕ, με σύσταση “buy” και τιμή-στόχο τα 10 ευρώ.

Η Beta Η Beta ΑΕΠΕΥ τονίζει πως ο πολιτικός παράγοντας αυξάνει σταθερά την επιρροή του στις προσδοκίες που διαμορφώνονται για την επόμενη ημέρα στο χρηματιστήριο, καθώς η αγορά επιθυμεί τον σχηματισμό κυβέρνησης: α) την επομένη των εκλογών, β) με τη μεγαλύτερη δυνατή κομματική συναίνεση. Παράλληλα, η άσκηση αντοχής για τις ελληνικές τράπεζες, που τρέχει στο παρα-

Οι επιλογές της Beta σκήνιο, σταδιακά σχηματοποιεί το δυνητικό ύψος των κεφαλαίων που θα χρειαστούν οι τράπεζες, καθώς δημοσιοποιούνται χαρακτηριστικά που αφορούν τις υποθέσεις του τεστ αντοχής ή την ποιοτική διάρθρωση των κεφαλαίων (αναβαλλόμενη φορολογία, Cocos κ.λπ.). Στο “restart” της Ελλάδας, πέρα από τα προαναφερθέντα, μπορούν να συμβάλουν η συμμετοχή της χώρας στο QE του Ντράγκι, το επενδυτικό πρόγραμμα 35 δισ. του Γιούνκερ, η δυναμική του τουρισμού, όπως υπογραμμίζει η Beta Sec. Σύμφωνα με την Beta AEΠΕΥ, το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζεται από δύο βασικούς καταλύτες: τις εκλογές και την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Οι εκλογές θα προσδιορίσουν την κατεύθυνση της χώρας σε ό,τι αφορά την εκτέλεση της ψηφισμένης συμφωνίας της 12ης Ιουλίου και, ειδικότερα για το χρηματιστήριο, τα θέματα των αποκρατικοποιήσεων και της φορολογίας. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αποτελεί βασικό –ίσως και αποκλειστικό– προαπαιτούμενο για την αποκατάσταση της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία. Και οι δύο παράγοντες αποτελούν ανασταλτικούς λόγους αύξησης ρίσκου σε ελληνική έκθεση όσο βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι το χρονοδιάγραμμα είναι αρκετά σφιχτό και ενδεχομένως έως το τέλος του Νοεμβρίου το τοπίο να έχει ξεκαθαρίσει. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν δυνατότητες για να αλλάξει η ψυχολογία, ουσιαστικά με την προσθήκη ενεργειών που θα έχουν ως βασικό γνώρισμα τη ρευστότητα: είτε με την έναρξη της ποσοτικής χαλάρωσης είτε με την έναρξη εισροών από τα κοινοτικά πακέτα στήριξης. Σε δεύτερο επίπεδο, η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους μπορεί να βελτιώσει το κόστος χρήματος, χαμηλώνοντας παράλληλα το προφίλ ρίσκου της χώρας. Όλα τα παραπάνω παραμένουν στη σφαίρα των υποθέσεων και θα χρειαστεί η διευθέτηση των βασικών προαπαιτουμένων –κυρίως της πολιτικής σταθερότητας– για να αρχίσουν να κεφαλαιοποιούνται από την αγορά. Μετά την ολοκλήρωση των δημοσιεύσεων των ισολογισμών, εξακολουθούμε να κινούμαστε τακτικά και στρατηγικά στη λογική των ειδικών συνθηκών που διαμορφώνονται μεσοπρόθεσμα στην ελληνική αγορά, σύμφωνα με τους αναλυτές

Μυτιληναίος Motor Oil ΕΛΠΕ Jumbo Folli Follie ΟΠΑΠ Σαράντης Aegean Autohellas Πλαστικά Θράκης Kleemann Κρι Κρι Ευρωπαϊκή Πίστη

της Beta. Οι τελευταίοι διατηρούν στη βασική πεντάδα των επιλογών τους τον Όμιλο Μυτιληναίου, λόγω της εξωστρέφειας και των πολύ ευνοϊκών συνθηκών που διαμορφώνονται διεθνώς στις τιμές ενέργειας. Επιπλέον, εκφράζουν θετική άποψη και για τα δύο διυλιστήρια, τα Ελληνικά Πετρέλαια και τη Motor Οil, λόγω της ικανοποιητικής εικόνας των περιθωρίων διύλισης και στο γ’ τρίμηνο αλλά και της υψηλής λειτουργικής και χρηματοοικονομικής μόχλευσης. Την ομάδα κλείνουν οι συντηρητικές, αλλά δοκιμασμένες σε δύσκολους καιρούς, μετοχές των Jumbo, Folli Follie και ΟΠΑΠ. Σε ό,τι αφορά άλλες εταιρείες, η χρηματιστηριακή διατηρεί θετική άποψη για Σαράντη, Aegean, Autohellas, Πλαστικά Θράκης, ενώ στις μικρότερες εταιρείες εστιάζεται στην Kleemann, την Κρι Κρι και την Ευρωπαϊκή Πίστη.

Οι δύο κατηγορίες μετοχών Υπάρχουν δύο κατηγορίες εταιρειών που μπορούν να κάνουν τη διαφορά και, υπό προϋποθέσεις, να συντελέσουν στη συντήρηση κάποιων θετικών προσδοκιών. Πρώτον, οι εταιρείες εξαγωγικού προσανατολισμού, στον βαθμό που το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν υπονομεύει τη λειτουργία τους και που η προβληματική διεθνής συγκυρία επιτρέπει την αύξηση των πωλήσεών τους. Δεύτερον, οι υπό αποκρατικοποίηση εταιρείες και όσες επηρεάζονται από τις αποκρατικοποιήσεις, για τις οποίες κανείς δεν μπορεί να διατυπώσει μιαν ασφαλή εκτίμηση, αφού το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι πάντα ευρηματικό στην όρθωση εμποδίων για τη ματαίωσή τους. Χ ΧΡΗΜΑ 19

Χ επετειακό αφιέρωμα

ΕΙΣΗΓΜEΝΕΣ Καλό το α’ εξάμηνο, αλλά τα δύσκολα είναι μπροστά Στα 540 εκατ. τα κέρδη (+423,7 %), στα 3,8 δισ.(+21,2 %) τα λειτουργικά και ο κύκλος συναλλαγών στα 31,4 δισ. (-2,3 %). Κερδοφόρες Αύξηση κερδών Μείωση κερδών

84 35 27

Ζημιογόνες Αύξηση ζημιών Μείωση ζημιών

114 44 22

Κύκλος εργασιών Α’ 6μηνο 2014 Β’ 6μηνο 2015

32,211 δισ. 31,486 δισ.

Λειτουργικά κέρδη Α’ 6μηνο 2014 Β’ 6μηνο 2015

3,1148 δισ. 3,7749 δισ.

Κέρδη μετά από φόρους Α’ 6μηνο 2014 103,206 εκατ. Α’ 6μηνο 2015 540,461 εκατ.

υχάριστη έκπληξη μπορούν να θεωρηθούν τα αποτελέσματα των εισηγμένων στο α’ εξάμηνο, αφού αρκετές εταιρείες κινήθηκαν καλύτερα από ό,τι αναμενόταν μέσα σε ένα περιβάλλον έντονης μεταβλητότητας και ανησυχίας. Σύμφωνα με την ανάλυση της Beta

20 Σεπτέμβριος 2015

AΧΕΠΕΥ, για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο οι εισηγμένες εμφάνισαν σημαντική αύξηση στη λειτουργική τους κερδοφορία, βελτιώνοντας τα περιθώρια λειτουργικού κέρδους. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι το μακροοικονομικό περιβάλλον όπως διαμορφώθηκε μετά τα capital controls και η

έλλειψη ρευστότητας αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για τη συνέχεια. Πάντως, τα capital controls –που ξεκίνησαν στις τράπεζες στα τέλη Ιουνίου– αναμένεται να αναθεωρήσουν προς το χειρότερο τη βραχυπρόθεσμη τάση των εταιρικών αποτελεσμάτων σε όλες τις γραμμές.

Ωστόσο, ακόμη κι αν τα θετικά αποτελέσματα του α’ εξαμήνου θεωρούνται συγκυριακά, θα χρησιμεύσουν ως απόθεμα ασφαλείας για τις εισηγμένες, ενόψει του δύσκολου β’ εξαμήνου (με capital controls, έλλειψη ρευστότητας και πολιτική αβεβαιότητα). Η έκπληξη των βελτιωμένων μακροοικονομικών δεικτών, και κυρίως όσον αφορά το ΑΕΠ στο β’ τρίμηνο του 2015, φαίνεται ότι θα σταματήσει εδώ. Είναι κατηγορηματικά ομόφωνη η άποψη που εκφράστηκε στις τηλεδιασκέψεις των αποτελεσμάτων ότι η συνέχεια θα εμφανίσει επιβράδυνση, έως και υστέρηση, σε σχέση με πέρσι. Παρόλα αυτά, η χρηματιστηριακή αγορά προσάρμοσε πολύ γρήγορα τις αποτιμήσεις στα νέα οικονομικά δεδομένα και, ως είθισται, η προσαρμογή ξεκίνησε από την υιοθέτηση του χειρότερου σεναρίου. Εκτός από την αναπροσαρμογή των μακροοικονομικών εκτιμήσεων, οι εισηγμένες εταιρείες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν: α. την αύξηση των εταιρικών φορολογικών συντελεστών κατά 300 μονάδες βάσης, β. τη διατήρηση των δυσμενών δεδομένων ρευστότητας για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, γ. την αύξηση των επισφαλειών και των καθυστερήσεων σε επίπεδο είσπραξης απαιτήσεων, ειδικά σε όσες εταιρείες έχουν αυξημένη έκθεση σε ελληνικό πελατολόγιο. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αποτελεί βασικό –ίσως και αποκλειστικό– προαπαιτούμενο για την αποκατάσταση της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία.

Τα μεγέθη στο α’ εξάμηνο Σημαντική αύξηση της λειτουργικής κερδοφορίας παρουσίασαν οι εισηγμένες εταιρείες στο α’ εξάμηνο του 2015, η οποία ανήλθε σε 3,774 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 21,2%, ενώ η καθαρή κερδοφορία τους εκτοξεύθηκε κατά 423,7%, στα 540 εκατ. ευρώ. Αυτό προκύπτει από την ανάλυση των ισολογισμών 198 εισηγμένων εταιρειών από την Beta ΑΕΠΕΥ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι τράπεζες δεν έχουν ανακοινώσει αποτελέσματα, καθώς πήραν παράταση ενός μηνός. Ο κύκλος εργασιών κατέγραψε πτώση σε ποσοστό 2,3% και διαμορφώθηκε στα 31,486 δισ. ευρώ. Τα λειτουργικά κέρδη διαμορφώθηκαν στα 3,774 δισ. ευρώ (αύξηση 21,2%), αυξάνοντας τα προσαρμο-

☛

Η έκπληξη των βελτιωμένων μακροοικονομικών δεικτών, και κυρίως όσον αφορά το ΑΕΠ στο β’ τρίμηνο του 2015, φαίνεται ότι θα σταματήσει εδώ.

σμένα περιθώρια λειτουργικού κέρδους (EBITDA margins) σε περίπου 14%, ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο, σωρευτικά, από τότε που η Ελλάδα μπήκε σε ύφεση. Η επίτευξη αυξημένων λειτουργικών κερδών και κερδών μετά από φόρους ήταν αποτέλεσμα των προηγούμενων διαρθρωτικών αλλαγών στις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, της σημαντικής μείωσης του ενεργειακού κόστους, της συνέχισης της τουριστικής ανόδου, αλλά και της εμφάνισης ζήτησης σε ορισμένους κλάδους, όπως οι πωλήσεις αυτοκινήτων. Ο τζίρος στο εξάμηνο κινήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα (-2,3%), λόγω της μείωσης του τζίρου στις εταιρείες διύλισης, καθώς οι εργασίες συντήρησης στα ΕΛΠΕ στο β’ τρίμηνο είχαν αντίκτυπο στην παραγωγή, όπως η υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου είχε αντίκτυπο και στον τζίρο των πωλούμενων προϊόντων διύλισης (-16%). Εξαιρουμένου του κλάδου διύλισης και πρατηρίων, παρατηρείται μια αύξηση 3,8%, η οποία προέρχεται κυρίως από τις θυγατρικές του ομίλου της Viohalco, αλλά και από τα μη μεταλλικά ορυκτά (τσιμέντα, μάρμαρα), που είχαν εξαιρετική εξαγωγική επίδοση για ένα ακόμη τρίμηνο. Στον αντίποδα βρέθηκαν οι εταιρείες ένδυσης (-55%) και η μεταλλουργία (-27%), λόγω των δυσμενών συνθηκών ζήτησης στην Ελλάδα. Ο τζίρος του εξαμήνου έκλεισε στα 31,4 δισ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο τριμήνου οι εταιρείες εμφανίζουν έσοδα 16,9 δισ. ευρώ. Η έκπληξη έρχεται από τον κλάδο της ακτοπλοΐας (+107%), από τα χημικά, αλλά και από τις θυγατρικές της Viohalco, εταιρείες δηλαδή που έχουν υψηλό βαθμό έκθεσης στο μικτό κόστος σε ενέργεια ή σε παράγωγα του πετρελαίου. Εξαιρετική ήταν η εικόνα του κλάδου τυχερών παιχνιδιών (+26%), με την προσθήκη των «Ελληνικών Λαχείων» σε πλήρη ενοποίηση στον ισολογισμό του ΟΠΑΠ, ενώ οι αυξημένες πωλήσεις αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών έδωσαν ένα +21% στον κλάδο της εμπορίας αυτοκινήτων.

Η τελική γραμμή για το σύνολο των εισηγμένων επιχειρήσεων έχει υπερτετραπλασιαστεί (+423%), αφενός λόγω της πολύ χαμηλής βάσης σύγκρισης, αφετέρου λόγω των πραγματικών βελτιώσεων που έχουν συντελεστεί σε λειτουργικό επίπεδο. Το τρίμηνο έφερε άλλα 300 εκατ. ευρώ περίπου σε διαφορά από το προηγούμενο (+524% σε σχέση με το β’ τρίμηνο του 2014), ενώ από τις λειτουργικές εξοικονομήσεις στην τελική γραμμή κατεβαίνουν περισσότερες από τις μισές, καθώς το καθαρό περιθώριο αυξήθηκε στο εξάμηνο κατά 164 μονάδες βάσης ή 218 μονάδες σε επίπεδο τριμήνου. Επισημαίνεται ωστόσο ότι η καθαρή κερδοφορία των 198 εταιρειών ήταν 541,2 εκατ. ευρώ, ενώ οι 25 μεγαλύτερες εταιρείες του δείκτη αναφοράς του ΧΑ (19 ανακοινώσεις) έφεραν 756 εκατ. ευρώ. Για άλλη μια φορά, οι μεσαίες ή μικρές εταιρείες όχι μόνο δεν κατάφεραν να διευρύνουν το τελικό αποτέλεσμα, αλλά επέδρασαν αφαιρετικά στα ήδη πολύ χαμηλά συνολικά κέρδη, σε σχέση με τη συνολική αποτίμηση των εταιρειών του ελληνικού χρηματιστηρίου. Στα έκτακτα αποτελέσματα υπάρχει μετά από καιρό ισορροπία, καθώς οι περισσότερες εταιρείες φαίνεται να έχουν εξαντλήσει αυτήν τη δυνατότητα ή λειτουργούν σε συγκρίσιμη βάση περιόδου, που δεν επηρεάζει δραστικά την εικόνα με ισόποσες έκτακτες ίδιου προσήμου. Η περίοδος του β’ τριμήνου είχε σχετικά μικρή επίδραση εκτάκτων παραγόντων (απομειώσεις, κέρδη από πωλήσεις συμμετοχών κ.λπ.), μετά από ένα μεγάλο διάστημα καταγραφής μη οργανικών εγγραφών. Μικρής φύσεως έκτακτες εγγραφές παρατηρούνται σε Aegean (+), Ελληνικά Πετρέλαια (+), Motor Oil (+), OTE (-), Φουρλή (-) ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (+) και Ελλάκτωρα (-).

Κερδισμένες-ζημιογόνες Για ένα ακόμη εξάμηνο, οι κερδοφόρες εταιρείες ήταν λιγότερες από τις ζημιογόνες (84 έναντι 114), με 35 να καταγράφουν ΧΡΗΜΑ 21

Χ επετειακό αφιέρωμα αύξηση κερδών και 27 μείωση, ενώ στις ζημιογόνες οι 44 κατέγραψαν αύξηση ζημιών και 52 μείωση. Η σχέση μεταξύ κερδοφόρων και ζημιογόνων εταιρειών (42% κερδοφόρες, έναντι 40% στο α’ τρίμηνο) οφείλεται στην απουσία των τραπεζών αλλά και όσων εταιρειών δημοσιεύουν δωδεκάμηνη χρήση το καλοκαίρι. Παράλληλα, η ολοκλήρωση των δημοσιεύσεων θα βρει την τελική σχέση χαμηλότερα από το σύνηθες, 40:60 (κερδοφόρες/ζημιογόνες), αναλογία η οποία έχει εγκατασταθεί για τέσσερα συνεχόμενα τρίμηνα. Εσωτερικά, η κατανομή των ζημιογόνων εταιρειών διατήρησε τη δυναμική της βελτίωση (52 εταιρείες από τις 114 εμφάνισαν ζημιές). Ο αριθμός των εταιρειών που γύρισαν σε κερδοφορία (222) ήταν οριακά υψηλότερος από αυτές που επέστρεψαν σε ζημιές (18) και κατά μία εταιρεία υψηλότερος από το α’ τρίμηνο. Η κατανομή των αποτελεσμάτων αναμένεται να επιδεινωθεί στο επόμενο οικονομικό τρίμηνο, καθώς 11 εισηγμένες κινούνται οριακά θετικότερα στο εξάμηνο. Ο υπεύθυνος του Τμήματος Ανάλυσης της Beta, Μάνος Χατζηδάκης, εκτιμά πως η καταγραφή των αποτελεσμάτων του α’ εξαμήνου του 2015 είναι περισσότερο αρχειακή και ιστορικής σημασίας παρά ουσιαστική, καθώς οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα μετά τις 29 Ιουνίου αναμένεται να αλλάξουν δραματικά και να αναθεωρήσουν προς το χειρότερο τη βραχυπρόθεσμη τάση των εταιρικών αποτελεσμάτων σε όλες τις γραμμές. Παρόλα αυτά, υπογραμμίζει πως οι καλές επιδόσεις πολλών εταιρειών στο πρώτο μισό της χρονιάς μπορούν να λειτουργήσουν σαν παρακαταθήκη ή σαν απόθεμα ασφάλειας για τη συνέχεια. Επίσης, συμπληρώνει πως η θετική συνεισφορά παραγόντων όπως ο τουρισμός και το χαμηλό ενεργειακό κόστος παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως παράμετροι κερδοφορίας για το μέλλον. Επιπλέον, υποστηρίζει πως εκτός από την επεισοδιακή συνέχεια, οι ανακοινώσεις των μεγεθών παρουσίασαν και διαδικαστικές δυσκολίες ως προς την αποτύπωση της συνολικής εικόνας. Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων του β’ τριμήνου παρέμεινε σε εκκρεμότητα, καθώς οι τράπεζες πήραν παράταση ενός μηνός, προκειμένου να ενσωματώσουν στους ισολογισμούς τους τα μεγέθη των τεστ αντοχής. Επιπλέον, καμία εταιρεία από όσες κλείνουν ετήσιους ισολογισμούς το καλοκαίρι δεν ανακοίνωσε

22 Σεπτέμβριος 2015

αποτελέσματα, εκμεταλλευόμενη το ειδικό καθεστώς παράτασης που ισχύει για τα ετήσια αποτελέσματα. Αν σε αυτές προστεθεί η Viohalco, η οποία έχει περιθώριο μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου, καθώς και πέντε εταιρείες που δεν ανακοίνωσαν μεγέθη εξαμήνου, ο λογαριασμός των εκκρεμοτήτων φθάνει στις 20, αριθμός ασυνήθιστος για τα δεδομένα των λίγων πλέον εταιρειών που έχουν απομείνει στο ΧΑ. Αρνητικά ίδια κεφάλαια παρουσίασαν οι εταιρείες: Forthnet, ΜΑΡΑΚ, Πήγασος, ΑΝΕΚ, Sato, ΓΕ Δημητρίου, Yalco, Dionic, ΑΕΓΕΚ Σφακιανάκης, Altec, Βαράγκης, Τρόπαια, ΣΑΟΣ, Euromedica, Axon Holdings, ΒΙΟΤΕΡ, Lavipharm, Compucon, Alpha Grissin, ΣΙΔΜΑ, Νίκας, PC Systems, Μπ. Βωβός, Μπουτάρης, Eurobrokers. Θετικό EBITDA, έναντι της αρνητικής αντίστοιχης περσινής επίδοσης, σημείωσαν κατά το α’ φετινό εξάμηνο οι εταιρείες: Nexans Hellas, Attica Group, Ελληνικά Καλώδια, ΕΛΒΙΕΜΕΚ, Τζιρακιάν, ΑΝΕΚ, Audiovisual, Ιχθυοτροφεία Σελόντα, Μπήτρος, Βιοκαρπέτ, Βογιατζόγλου, ΕΚΤΕΡ, Τρόπαια (έκτακτα αποτελέσματα), Lavipharm, Alpha Grissin, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Βωβός (έκτακτα αποτελέσματα). Πλείστες όσες αδύναμες επιχειρήσεις πριν την αρχή του 2015 συνέχισαν τη ζημιογόνο τους πορεία, αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο την κεφαλαιακή τους βάση. Χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλος αριθμός εισηγμένων με αρνητικά ίδια κεφάλαια. Γενικότερα, επικρατεί έντονος προβληματισμός για το κατά πόσο θα μπορέσουν να αποφύγουν τελικά το «λουκέτο» δεκάδες εισηγμένες χωρίς τη γενναία στήριξη των μετόχων και των τραπεζών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το 2015 είναι η πρώτη ίσως χρονιά που για πολλές εταιρείες η πορεία των πρώτων έξι μηνών δεν θα είναι ενδεικτική για τη συνολική εικόνα που θα επιδείξουν μέσα στη χρονιά. Κι αυτό όχι μόνο λόγω εποχικότητας, αλλά κυρίως λόγω της μεγάλης αλλαγής κλίματος που έχει επέλθει σε πολλούς κλάδους, εξαιτίας της επιβολής των capital controls.

Με… ταμείο Είκοσι εννέα εισηγμένες εταιρείες εμφανίζονται με θετικό καθαρό ταμείο (διαθέσιμα μείον βραχυπρόθεσμος δανεισμός, μείον μακροπρόθεσμος δανεισμός) ύψους 1,63

δισ. ευρώ! Οι συγκεκριμένες εταιρείες είναι οι εξής: Καρέλιας, ΜΕΤΚΑ, Aegean Airlines, ΕΥΔΑΠ, ΕΧΑΕ, ΟΠΑΠ, Grivalia, ΟΛΘ, Alpha Αστικά Ακίνητα, ΕΥΑΘ, Πλαίσιο, Ευρωπαϊκή Πίστη, Εκτέρ, Envitec, Κανάκης, ΓΕΚΕ, Kleemann, Πλαστικά Κρήτης, Flexopack, Ιντεάλ, Κυριακίδης, Entersoft, ΕΛΒΕ, MLS, Centric Συμμετοχών, Alpha Trust, Epsilon, Optronics και Profile.

Τι επηρέασε το β’ τρίμηνο Τουρισμός, εξαγωγές, μειωμένη πιστωτική επέκταση και διακυμάνσεις ευρώ και πετρελαίου ήταν οι βασικές συνιστώσες που διαμόρφωσαν τις τάσεις στους ισολογισμούς των εισηγμένων εταιρειών, όπως τονίζει ο κύριος Χατζηδάκης. Και εξηγεί: Ενεργειακό κόστος: Όπως και το α’ τρίμηνο έτσι και το β’ είχε τη δυναμική της πτώσης των τιμών. Η μείωση των τιμών βελτίωσε αφενός τα περιθώρια κέρδους, αφετέρου το κεφάλαιο κίνησης, ενώ για τις εταιρείες διύλισης ο συνδυασμός των ικανοποιητικών περιθωρίων και της αύξησης της ζήτησης σε πετρέλαιο θέρμανσης και καύσιμα κίνησης διαμόρφωσε πολύ θετικές προϋποθέσεις ζήτησης σε σχέση με πέρσι. Ισοτιμία ευρώ/δολαρίου: Επηρεάστηκαν αρνητικά οι εισαγωγείς, ειδικά όσοι βρίσκονται στον χώρο του λιανικού εμπορίου, οι οποίοι φαίνεται ότι κράτησαν τα περιθώριά τους χαμηλά, ώστε να μη χαθούν μερίδια αγοράς. Αντίθετα, όσες εταιρείες έχουν θυγατρικές στο εξωτερικό ή έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό κατέγραψαν πολύ υψηλές επιδόσεις ή σημαντικά έκτακτα αποτελέσματα. Περιορισμοί κεφαλαίου: Αν και λειτούργησαν μόλις δύο ημέρες στην περίοδο του β’ τριμήνου, είχαν αρνητικές επιπτώσεις σε χρηματοοικονομικές και εισαγωγικές εταιρείες. Επίσης, η συμπεριφορά ενός μέρους των καταναλωτών όπως καταγράφηκε στο β’ τρίμηνο είχε ως σημείο αναφοράς την προστασία των καταθέσεων μέσα από την απόκτηση αγαθών που ενδεχομένως είχαν εκτός από χρηστική αξία και υψηλή αξία μεταπώλησης. Τουρισμός: Οι αυξημένες αφίξεις βοήθησαν στη διατήρηση της ζήτησης σε ικανοποιητικά επίπεδα στο λιανικό εμπόριο, στις μεταφορές και τα καύσιμα. Χ

ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤEΣ ΤΟΥ Α’ ΕΞΑΜHΝΟΥ 2015

ύμφωνα με τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου, ξεχωρίζει η επίδοση της Motor Oil, με την υψηλότερη επίδοση κερδοφορίας όλων των εποχών, το δυνατό τρίμηνο του ΟΠΑΠ με την πλήρη ενοποίηση των «Λαχείων», καθώς και της Folli Follie, με την οργανική επέκταση στην Κίνα. Θετικότερη εικόνα από τα αναμενόμενα, και με κερδοφόρο αποτέλεσμα, είχαν ακόμα ο Μυτιληναίος και τα Ελληνικά Πετρέλαια, που έχασαν την ευκαιρία για μια ιστορική επίδοση, λόγω της προγραμ-

ματισμένης συντήρησης, η Coca Cola λόγω χαμηλότερου κόστους, ενώ σε προσαρμοσμένη βάση καλή εικόνα παρουσίασε και ο ΟΤΕ. Δυνατούς ισολογισμούς και ικανοποιητική επίδοση στην τελική γραμμή είχαν ακόμα οι εταιρείες ΔΕΗ, ΟΛΠ, Grivalia Properties, Τιτάν, ΕΛΒΑΛ, ΕΥΔΑΠ, Σαράντης και Καρέλιας. Από τις μικρομεσαίες εταιρείες, υπήρξε αισθητή διαφοροποίηση στο ποιες συνέχισαν στο β’ τρίμηνο από το αρχικό δυνατό ξεκί-

Motor Oil

Ιστορικά, η υψηλότερη επίδοση κερδοφορίας

Εντυπωσιακή βελτίωση, παρά τις δυσκολίες της ελληνικής οικονομίας, παρουσίασε η κερδοφορία της Motor Oil στο α’ εξάμηνο του 2015 και, σύμφωνα την Beta, είναι η υψηλότερη επίδοση κερδοφορίας όλων των εποχών. Τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε 141,9 εκατ., έναντι ζημιών 15,7 εκατ. στο α’ εξάμηνο του 2014, ενώ ραγδαία άνοδο κατέγραψαν τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA), τα οποία έφθασαν στα 287,4 εκατ., έναντι 61,4 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2014. Ανοδικά κινήθηκε και το μικτό κέρδος, φθάνοντας στα 406,3 εκατ., έναντι των 150,4 εκατ. (+170%), καθώς επηρεάστηκε θετικά από τα ενισχυμένα περιθώρια διύλισης. Στον αντίποδα, ο κύκλος εργασιών του ομίλου υποχώρησε κατά 19,2% και διαμορφώθηκε σε 3,65 δισ., έναντι 4,52 δισ., λόγω της σημαντικής υποχώρησης του μέσου όρου των τιμών (σε δολάρια) των προϊόντων πετρελαίου (κατά 44%). Σημαντικό μέρος της μείωσης του ενοποιημένου κύκλου εργασιών αντισταθμίστηκε από την αξιοσημείωτη ισχυροποίηση του δολαρίου (μέση ισοτιμία) έναντι του ευρώ (κατά 18,57%) και την αύξηση του όγκου πωλήσεων (κατά 1,31%). Για ακόμη μια φορά, καθοριστική ήταν η συνεισφορά των εξαγωγών, οι οποίες κατέλαβαν πάνω από το 50% των συνολικών πωλήσεων στην εξεταζόμενη περίοδο. Μάλιστα, όπως αναφέρει η διοίκηση της εταιρείας, μέσω των εξαγωγών, που ιστορικά αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών της, η εταιρεία είναι σε θέση να χρηματοδοτεί την αγορά αργού στα τρέχοντα επίπεδα τιμών, διασφαλίζοντας την αδιάκοπη τροφοδοσία του διυλιστηρίου της με πρώτη ύλη μη επηρεαζόμενη από τους περιορισμούς που έχουν τεθεί αναφορικά με την κίνηση κεφαλαίων (capital controls) στην Ελλάδα. Εξίσου θεαματικές ήταν οι επιδόσεις της εταιρείας στο β’ τρίμηνο, με τα καθαρά κέρδη να διαμορφώνονται σε 100,2 εκατ., από ζημίες 7,4 εκατ., και τις πωλήσεις να μειώνονται στα 2,03 δισ. ευρώ. Για το δεύτερο μισό της τρέχουσας χρήσης, η εταιρεία προβλέπει ότι τα λειτουργικά αποτελέσματά της θα είναι ικανοποιητικά, δεδο-

24 Σεπτέμβριος 2015

νημα. Συγκεκριμένα, σε υψηλά επίπεδα κινήθηκε η κερδοφορία των εταιρειών Aegean Air, Πλαστικά Θράκης, MLS, Πλαστικά Κρήτης, Καράτζης, Flexopack, Ιασώ, Ευρωπαϊκή Πίστη, Mermeren Combinat, Κανάκης, Intracom, Έλτον Χημικά, Profile, Kleemann, Κρι Κρι, Κυριακίδης, Autohellas, Paperpack και Envitec. Στον αντίποδα, αρνητικά μεγέθη, ή κατώτερα των προσδοκιών, ανακοινώθηκαν από Πλαίσιο, Ιντραλότ, Frigoglass, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Ελλάκτωρα, MIG και Υγεία.

μένης της δυνατότητας του διυλιστηρίου να πραγματοποιεί περιθώρια στο ανώτερο εύρος του κλάδου, σε συνδυασμό με το υψηλό επίπεδο εργασιών, ενώ σε επίπεδο οικονομικών αποτελεσμάτων περιμένει πρόσθετη επιβάρυνση στα κέρδη μετά από φόρους, εξαιτίας της πρόσφατης αύξησης του φορολογικού συντελεστή σε 29%, από 26% προηγουμένως.

ΕΛΠΕ

Δυναμική επιστροφή στα κέρδη

Καθαρά κέρδη 49 εκατ. στο β’ τρίμηνο του 2015 και 66 εκατ. στο α’ εξάμηνο, σε σχέση με τις ζημίες που είχαν τις αντίστοιχες περιόδους του προηγούμενου χρόνου, ανακοίνωσε ο όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων, αλλά το γ’ τρίμηνο ξεκίνησε με πτώση της ζήτησης καυσίμων. Τα ισχυρά διεθνή περιθώρια διύλισης ήταν η βασικότερη ίσως αιτία της επιστροφής στην κερδοφορία, καθώς στο β’ τρίμηνο τα ΕΛΠΕ κλήθηκαν να διαχειριστούν τις επιπτώσεις από το δυστύχημα της 8ης Μαΐου και την παρατεταμένη διακοπή εργασιών στο διυλιστήριο του Ασπροπύργου. Το διυλιστήριο τέθηκε σε πλήρη λειτουργία στις 25 Ιουνίου, σχεδόν ταυτόχρονα με την επιβολή των capital controls και την τραπεζική αργία. Παρά τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων, τα ΕΛΠΕ διασφάλισαν την ομαλή τροφοδοσία της εγχώριας αγοράς και της διεθνούς πελατείας τους. Ωστόσο, κατά το β’ εξάμηνο αναμένεται πτώση στις πωλήσεις καυσίμων –τα σημάδια είναι εμφανή στο γ’ τρίμηνο– λόγω των capital controls. Στο β’ τρίμηνο πάντως, οι πωλήσεις όλων των τύπων καυσίμων στην εγχώρια αγορά αυξήθηκαν κατά 6%. Τα δημοσιευμένα αποτελέσματα με βάση τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα ενισχύονται από την αποτίμηση των αποθεμάτων και τις συναλλαγματικές διαφορές, αντισταθμίζοντας μέρος της ζημίας από τα προηγούμενα τρίμηνα. Τα κέρδη προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA), στο β’ τρίμηνο, διαμορφώθηκαν στα 144 εκατ., από 53 εκατ. στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2014, και στο εξάμηνο ανήλθαν στα 299 εκατ., έναντι

των 78 εκατ. του α’ εξαμήνου του 2014. Μετά την τραπεζική αργία, ο όμιλος εφάρμοσε πλάνο αντιμετώπισης κρίσης. Καθώς περίπου το 60% των εισπράξεών του προέρχεται από πωλήσεις στο εξωτερικό που διεξάγονται μέσω διεθνών τραπεζών, κατάφερε να μειώσει τις επιπτώσεις από τα capital controls. Τον Ιούλιο ολοκληρώθηκε η συντήρηση της μονάδας flexicoker της Ελευσίνας, με όλα τα διυλιστήρια του ομίλου να βρίσκονται πλέον σε πλήρη λειτουργική διαθεσιμότητα.

Μυτιληναίος ✒

H εξωστρέφεια έφερε αύξηση κερδών 36% από τον ????????

Αύξηση καθαρών κερδών κατά 36% από τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων του στις ξένες αγορές παρουσίασε ο Όμιλος Μυτιληναίος κατά το α’ εξάμηνο του 2015. Στηριζόμενος στο εξωστρεφές προφίλ του, στη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων του, στον αυστηρό έλεγχο του κόστους και στη συνετή διαχείριση των κινδύνων, ο όμιλος κατορθώνει να αυξάνει την κερδοφορία του, να ενδυναμώνει περαιτέρω την οικονομική του θέση, να διατηρεί τις χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, συνεχίζοντας να στηρίζει πολύπλευρα την ελληνική οικονομία και κοινωνία που δοκιμάζονται. Το επόμενο διάστημα, ο όμιλος, με γνώμονα το συμφέρον των Ελλήνων και των ξένων μετόχων, αλλά και των εργαζομένων του, θα συνεχίσει να ενδυναμώνει στρατηγικά την παρουσία του στις διεθνείς αγορές. Κατά το α’ εξάμηνο, τα καθαρά κέρδη, μετά τους φόρους και τα δικαιώματα μειοψηφίας, ανήλθαν σε 32,8 εκατ., έναντι 24,1 εκατ. το προηγούμενο έτος, παρουσιάζοντας αύξηση 35,9%. Ο κύκλος εργασιών του ομίλου διαμορφώθηκε στα 636,5 εκατ., έναντι των 653,0 εκατ. κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2014, παρουσιάζοντας μείωση 2,5%. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) διαμορφώθηκαν σε 118,7 εκατ., από 120,3 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2014 (μείωση 1,3%). Ο τομέας κατασκευής ηλεκτροπαραγωγικών έργων (EPC) παρουσίασε μειωμένη επίδοση, με τη ΜΕΤΚΑ να παρουσιάζει καθαρά κέρδη, μετά τους φόρους και τα δικαιώματα μειοψηφίας, ύψους 29,2 εκατ., έναντι 54,5 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε σε 257,6 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2015, έναντι 361,9 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2014, κυρίως λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού προόδου της εκτέλεσης των έργων στη Συρία.

Coca-Cola HBC

Αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 3,8% Την αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 3,8% στο εξάμηνο ανακοίνωσε η Coca-Cola HBC AG, ο δεύτερος μεγαλύτερος εμφιαλωτής των σημάτων της The Coca-Cola Company. Ο όγκος πωλήσεων στις ανεπτυγμένες αγορές παρέμεινε, εν πολλοίς, αμετάβλητος, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρσι, ενώ συνεχίστηκε η ανάκαμψη των αναπτυσσόμενων αγορών με τη συμβολή όλων των αγορών στην αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 6,2%. Παράλληλα, σημειώνεται ότι οι πολύ καλές επιδόσεις στη Νιγηρία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία υπεραντιστάθμισαν τις χαμηλές επιδόσεις στη Ρωσία, αυξάνοντας έτσι τον όγκο πωλήσεων στις αναδυόμενες αγορές κατά 5,4%. Τα συγκρίσιμα λειτουργικά κέρδη ανήλθαν σε 219,0 εκατ. (σε άνοδο κατά 31,2%), με αποτέλεσμα τη βελτίωση κατά 170 μονάδες βάσης του περιθωρίου των συγκρίσιμων λειτουργικών κερδών, καθώς το χαμηλότερο κόστος πρώτων υλών, οι θετικές επιπτώσεις από την αύξηση του όγκου πωλήσεων, οι πρωτοβουλίες διαχείρισης της αύξησης των εσόδων και οι ενέργειες βελτιστοποίησης του κόστους αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τις δυσμενείς συναλλαγματικές ισοτιμίες. Οι καθαρές ταμειακές ροές ανήλθαν σε 219,2 εκατ., σε άνοδο κατά 124,4 εκατ., χάρη στην περαιτέρω βελτίωση του κεφαλαίου κίνησης και της λειτουργικής κερδοφορίας. Τα συγκρίσιμα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε 141,7 εκατ. και τα συγκρίσιμα κέρδη ανά μετοχή διαμορφώθηκαν σε 0,389, δηλαδή βελτιώθηκαν κατά 43,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα.

Τιτάν

Αύξηση μεγεθών με… αμερικανική βοήθεια

Καθαρά κέρδη, μετά τις προβλέψεις για φόρους, ύψους 24,2 εκατ. κατέγραψε ο Όμιλος Τιτάν κατά το α’ εξάμηνο του 2015, έναντι κερδών 2,9 εκατ. ευρώ κατά την αντίστοιχη περσινή περίοδο. H σταθερά καλή πορεία των δραστηριοτήτων στις ΗΠΑ, η άνοδος του αμερικανικού δολαρίου έναντι του ευρώ και η ανάκαμψη στην Αίγυπτο ήταν οι λόγοι της βελτίωσης της εικόνας του. Ο ενοποιημένος κύκλος εργασιών ανήλθε σε 672,8 εκατ., παρουσιάζοντας αύξηση 19,9% σε σύγκριση με το α’ εξάμηνο του 2014. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων αυξήθηκαν κατά

ΧΡΗΜΑ 25

Χ επετειακό αφιέρωμα 18,3% και ανήλθαν σε 105,3 εκατ. ευρώ. Τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου ενισχύθηκαν σημαντικά από την ενδυνάμωση του δολαρίου, έναντι του ευρώ. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι η ζήτηση θα σημειώσει περαιτέρω σημαντική κάμψη κατά το β’ εξάμηνο του έτους, από το χαμηλό επίπεδο στο οποίο διαμορφώθηκε στο α’ εξάμηνο. Σημειώνεται ότι ο όγκος των πωλήσεων τσιμέντου στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει περίπου το 7% των πωλήσεων του ομίλου. Στις ΗΠΑ συνεχίστηκε η ανάκαμψη του κλάδου κατασκευών. Στο α’ εξάμηνο του 2015, ο κύκλος εργασιών στις ΗΠΑ παρουσίασε αύξηση κατά 42,5% και ανήλθε σε 313,7 εκατ. ευρώ, ενώ τα λειτουργικά κέρδη υπερδιπλασιάστηκαν και ανήλθαν σε 42,1 εκατ. ευρώ, έναντι 18,3 εκατ. ευρώ πέρσι. Στην Αίγυπτο, η ζήτηση τσιμέντου παρουσίασε μικρή αύξηση. Στην Τουρκία το α’ εξάμηνο του 2015, τα αποτελέσματα της Adocim (η οποία ανήκει κατά 50% στον Όμιλο Τιτάν) ήταν σχεδόν αντίστοιχα του περασμένου έτους. Η σημερινή διεθνής παρουσία του Τιτάνα δημιουργεί προσδοκίες για βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων το 2015, με κύριο άξονα τις ΗΠΑ και κινητήρια δύναμη τα οικιστικά ακίνητα (housing). Στην Αίγυπτο, η ζήτηση δομικών υλικών εκτιμάται πως θα συνεχίσει να κινείται ανοδικά, βασιζόμενη σε έργα τόσο δημόσιου όσο και ιδιωτικού χαρακτήρα. Η κατασκευαστική δραστηριότητα στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης εκτιμάται ότι θα παραμείνει υποτονική, ενδεχομένως σε επίπεδα ελαφρώς χαμηλότερα εκείνων του περασμένου έτους.

Folli Follie

Ισχυρές επιδόσεις

Καθαρά κέρδη 73,2 εκατ. –βελτιωμένα κατά 11,07%– παρουσίασε στο α’ εξάμηνο ο όμιλος της Follie Follie, έναντι 65,9 εκατ. το αντίστοιχο διάστημα του 2014. Ενισχυμένος είναι και ο κύκλος εργασιών της εταιρείας, καθώς ανήλθε στα 594,3 εκατ., σε σχέση με 479 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2014 (+24,1%). Όλοι οι επιχειρηματικοί τομείς παρουσίασαν ισχυρή λειτουργική δραστηριότητα, με τις πωλήσεις του τομέα κόσμημα, ρολόι, αξεσουάρ να ενισχύονται κατά 23,4%, των πολυκαταστημάτων κατά 16,3% και της χονδρικής/λιανικής ένδυσης και υπόδησης κατά 37,3%. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, ο διευθύνων σύμβουλος της Folli Follie, Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, ανέφερε: «Οι αγορές στις οποίες δραστηριοποιούμαστε αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις και το διεθνές περιβάλλον παρουσιάζει διαρκώς αυξανόμενη μεταβλητότητα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, παραμείναμε ιδιαίτερα προσεκτικοί και λάβαμε τα απαραίτητα εκείνα μέτρα, ώστε να διασφαλίσουμε τη ρευστότητα του ομίλου καθώς και την απρόσκοπτη συνέχεια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων μας υπό αυτές τις αντίξοες συνθήκες. Αν και είναι δύσκολο να προβλεφθεί η βραχυπρόθεσμη εξέλιξη του περιβάλλοντος, παραμένουμε προσηλωμένοι στον στόχο μας, που είναι να συνεχίσουμε να οδηγούμε τον όμιλο με ασφάλεια, προσαρμόζοντας έγκαιρα το επιχειρηματικό μας μοντέλο και τις δραστηριότητες όπου αυτό απαιτείται, με σκοπό την επίτευξη των επιχειρηματικών μας στόχων». Ο όμιλος FF Group ανακοίνωσε την αποκλειστική εκπροσώπηση

26 Σεπτέμβριος 2015

και διανομή των προϊόντων Shiseido στην Ελλάδα και στην Κύπρο, επεκτείνοντας τις δραστηριότητες του κλάδου beauty & cosmetics, στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής προσήλωσης του ομίλου στην ανάπτυξη. Ο όμιλος Shiseido ιδρύθηκε τον 19ο αιώνα και αποτελεί μία από τις παλαιότερες εταιρείες καλλυντικών στον κόσμο. Στην ελληνική αγορά διατηρεί μακροχρόνια παρουσία, ξεκινώντας από το 1991. Ο όμιλος FF Group ξεκίνησε τις δραστηριότητές του στον κλάδο beauty & cosmetics στις αρχές του 2012, με την αποκλειστική αντιπροσώπευση και διανομή στην Ελλάδα του αρωματικού της Procter & Gamble Prestige, καθώς και των προϊόντων μέικαπ της Dolce & Gabbana. Τα επόμενα χρόνια, η δραστηριότητα αυτή επεκτάθηκε με το brand Molton Brown, καθώς και με το concept store Heaven on Earth.

ΟΠΑΠ

Με 68,4% «έτρεξαν» τα κέρδη

Αυξήθηκαν οι εισπράξεις και τα κέρδη του ΟΠΑΠ στο α’ εξάμηνο του 2015. Ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε στο α’ εξάμηνο του 2015 κατά 13,0%, φθάνοντας στα 2.160,7 εκατ., έναντι των 1.912,8 εκατ. του α’ εξαμήνου του 2014, παρά τη στασιμότητα στο μακροοικονομικό περιβάλλον. Οι πωλήσεις στο β' τρίμηνο του 2015 ενισχύθηκαν κατά 10,1%, αγγίζοντας τα 1.042,5 εκατ., έναντι 947,3 εκατ. στο β’ τρίμηνο του 2014, ως απόρροια των βελτιωμένων επιδόσεων του KINO και του Joker και της πλήρους ενοποίησης της εταιρείας «Ελληνικά Λαχεία». Τα καθαρά κέρδη διαμορφώθηκαν στα 109,9 εκατ., από 65,3 εκατ., καταγράφοντας αύξηση 68,4%. Τα καθαρά έσοδα του β’ τριμήνου 2015 αυξήθηκαν κατά 15,1%, και ανήλθαν στα 340,8 εκατ., ενισχυμένα σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με την αύξηση του κύκλου εργασιών. Στο β’ τρίμηνο, τα έσοδα του οργανισμού διαμορφώνονται σε 1,04 δισ., αυξημένα κατά 10,1% σε ετήσια βάση, με τα κέρδη στα 51,9 εκατ. ευρώ. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) ενισχύθηκαν σε 186,4 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2015, έναντι 144,9 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2014, σημειώνοντας αύξηση κατά 28,7% σε ετήσια βάση. Οι πωλήσεις των παιχνιδιών αθλητικού στοιχηματισμού ανήλθαν στο α’ εξάμηνο του 2015 σε 752,8 εκατ., έναντι 773,5 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2014, σημειώνοντας πτώση 2,7% σε ετήσια βάση. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΠΑΠ, Καμίλ Ζίγκλερ, δήλωσε: «Η απόδοσή μας στο β’ τρίμηνο του 2015 καταδεικνύει εμφατικά ότι οι προσπάθειές μας απέδωσαν σε όλα τα μέτωπα, με αύξηση των εσόδων στο παραδοσιακό χαρτοφυλάκιο παιχνιδιών, συνέχιση του περιορισμού στα κόστη και αύξηση στα επίπεδα ικανοποίησης των πελατών. Οι ενέργειές μας επέτρεψαν στον ΟΠΑΠ να αντισταθμίσει και με το παραπάνω την περυσινή θετική επίπτωση από το Μουντιάλ και να ανακοινώσει περαιτέρω ανάπτυξη στις βασικές δραστηριότητες και ταυτόχρονη αύξηση της απτής και επαναλαμβανόμενης συμβολής στα έσοδα του ελληνικού Δημοσίου». Χ

artwork: Haris Nikolopoulou - hnikol@otenet.gr

Ble. ÖÊÐ ÒÃÔÃÎ¿Ã ÖÑÛ Î¿ÏÑÛ °ÐÃÙ ÌÇÚØÔËÕÖÀÙ ÚÓÔÑÙ ÇÍÆÊÎÓÕÇØÐ ÖÀÕÑ ÍÑÐÖ¢ ÍÃË ÖÀÕÑ ÏÃÍÔË¢ ÃÒÀ ÖÊÐ ÒÀÎÊ ¨Ñ %OH ÆËÃ×½ÖÇË ÇÕØÖÇÔËÍÑÂÙ ÍÃË ÇÌØÖÇÔËÍÑÂÙ ÚÓÔÑÛÙ ÛÅÊÎ¾Ù ÃËÕ×ÊÖËÍ¾Ù ËÍÃÐÑÂÙ ÐÃ ÈËÎÑÌÇÐ¾ÕÑÛÐ Í¢×Ç ÕÃÙ ÇÍÆ¾ÎØÕÊ

¢Ð×ÑÛ ½ÉÃÔÑ %RQD 9LVWD ÎÛÈ¢ÆÃ

w w w . t h e b l e . g r

¨ÊÎ )D[

i n f o @ i n t e r c a t e r i n g . g r

Χ επετειακό αφιέρωμα

ICAP Ανακόπηκε η φθίνουσα πορεία των ελληνικών επιχειρήσεων

το 2014 Έ

τος ανακοπής της φθίνουσας πορείας των ελληνικών επιχειρήσεων, που επικρατούσε επί σειρά ετών, χαρακτηρίζει το 2014 η ICAP Group, με βάση τις επιδόσεις ενός δείγματος 14.223 επιχειρήσεων (εξαιρουμένων των τραπεζών και των ασφαλειών), με δημοσιευμένους ισολογισμούς των δύο τελευταίων ετών, αριθμός που καλύπτει σχεδόν το 50% των εταιρειών που δημοσιεύουν ισολογισμούς. Το 2014 καταγράφηκε όχι μόνο ανακοπή της πτώσης, αλλά και μικρή αύξηση των πωλήσεων. Παράλληλα, σημειώθηκε εντυπωσιακή βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων των ελληνικών επιχειρήσεων. Παρόλα αυτά, το συνολικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο, για άλλη μία χρονιά, όμως οι ζημίες περιορίστηκαν σημαντικά κατά την τελευταία χρήση, ενώ οι μόνοι κερδοφόροι κλάδοι για το 2014 ήταν το εμπόριο και ο τουρισμός. Συγκεκριμένα, από τα ενοποιημένα αποτελέσματα χρήσεως του συνόλου των επιχειρήσεων –ανεξαρτήτως κλάδου δραστηριότητας– το τελευταίο έτος σημειώθηκε αύξηση του συνολικού κύκλου εργασιών κατά 2,4%, φαινόμενο σαφώς ενθαρρυντικό, συγκριτικά με τις συνθήκες συνεχούς υποχώρησης που επικρατούσαν τα προηγούμενα χρόνια, με τις συνολικές πωλήσεις να ανέρχονται σε 129,9 δισ. ευρώ το 2014. Παράλληλα, οι προσπάθειες συγκράτησης του κόστους πωλήσεων φαίνεται ότι απέ-

28 Σεπτέμβριος 2015

δωσαν, γεγονός που οδήγησε σε αισθητή αύξηση των μικτών κερδών, κατά 5,3%. Η εξέλιξη αυτή συνοδεύτηκε και από την έντονη μείωση (κατά 15,5%) των χρηματοοικονομικών δαπανών στη διάρκεια του έτους, γεγονός που οδήγησε σε θεαματική βελτίωση του λειτουργικού αποτελέσματος, το οποίο ανήλθε σε 1,89 δισ. ευρώ το 2014, από 287 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα παρέμεινε ζημιογόνο, εξαιτίας κυρίως της δραστικής αύξησης των μη λειτουργικών εξόδων, που επιβάρυναν τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, επισημαίνει το γεγονός ότι οι ζημίες συρρικνώθηκαν κατά την τελευταία χρήση (-55,3%), περιοριζόμενες σε 642,4 εκατ. ευρώ το 2014, από 1,43 δισ. ευρώ το 2013. Τέλος, τα κέρδη EBITDA αυξήθηκαν κατά 19% περίπου και ανήλθαν σε 9,7 δισ. ευρώ. Όσον αφορά στα στοιχεία Ενεργητικού και Παθητικού των εταιρειών, το σύνολο του ενεργητικού τους αυξήθηκε μόλις κατά 0,7% το 2014/2013, ανερχόμενο σε 218,8 δισ. ευρώ. Οριακές ήταν οι μεταβολές όλων σχεδόν των στοιχείων του Ενεργητικού, εξαιρουμένων των διαθεσίμων, τα οποία κατέγραψαν έντονη διεύρυνση. Από την άλλη πλευρά, τα ίδια κεφάλαια μειώθηκαν οριακά, ενώ μικρές ποσοστιαίες αυξήσεις κατέγραψαν οι υποχρεώσεις, τόσο οι μεσομακροπρόθεσμες όσο και οι βραχυπρόθεσμες. Στο σημείο αυτό η ICAP υπενθυμίζει ότι ήδη από τη χρήση του 2013

είχε καταγραφεί μια τάση «αναδιάταξης» των υποχρεώσεων των εταιρειών προς τον τραπεζικό τομέα (φαινόμενο που ενδεχομένως παραπέμπει σε διαδικασίες ρυθμίσεων δανείων, ή αντικατάστασης βραχυπρόθεσμων με μακροπρόθεσμα). Σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς δείκτες, σύμφωνα με την ICAP, αξίζει να επισημανθεί η, έστω και μικρή, βελτίωση του περιθωρίου μικτού κέρδους, από 17,94% το 2013 στο 18,45% το 2014. Περαιτέρω, τόσο η αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων όσο και το περιθώριο καθαρού κέρδους εξακολουθούν να διατηρούν το αρνητικό πρόσημο, ωστόσο διαφαίνεται μια τάση βελτίωσης, εξαιτίας της περικοπής των ζημιών, ενώ οι δείκτες ρευστότητας δεν εμφάνισαν αξιόλογη μεταβολή κατά το τελευταίο έτος. Όσον αφορά τη διάκριση σε κερδοφόρεςζημιογόνες εταιρείες, από το συνολικό δείγμα των 14.223 εταιρειών προκύπτουν τα εξής:

∼ 8.431 εταιρείες (59,3%) ήταν κερδοφόρες, με κέρδη 6.065 εκατ. ευρώ περίπου, ∼ 5.792 εταιρείες (40,7%) ήταν ζημιογόνες, με ζημίες ύψους 6.707 εκατ. ευρώ περίπου.

Βιομηχανία Ο τομέας της βιομηχανίας χαρακτηρίστηκε από στασιμότητα το 2014, ήταν δε ο μόνος στον οποίο δεν καταγράφηκε αύξηση κύ-

κλου εργασιών το 2014/2013. Από τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα των 2.923 βιομηχανικών/μεταποιητικών εταιρειών του δείγματος, προκύπτει ότι οι συνολικές πωλήσεις τους παρέμειναν ουσιαστικά σταθερές την τελευταία διετία, ανερχόμενες σε 45,1 δισ. ευρώ περίπου. Σε επίπεδο μικτών κερδών, εντοπίζεται αισθητή βελτίωση (+4,5%), ωστόσο η επιβάρυνση των αποτελεσμάτων από πολύ υψηλά «λοιπά λειτουργικά έξοδα» οδήγησε και πάλι σε καταγραφή αρνητικού λειτουργικού αποτελέσματος, ενώ παρέμεινε ζημιογόνο το τελικό καθαρό αποτέλεσμα. Βέβαια, πρέπει να επισημανθεί η θετική εξέλιξη του περιορισμού των απωλειών, εφόσον καταγράφηκε δραστική περικοπή των ζημιών κατά 60,7% το 2014/2013 (αυτές περιορίστηκαν σε 287 εκατ. ευρώ περίπου). Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ήταν, σύμφωνα με την ICAP, το γεγονός της βελτίωσης των κερδών EBITDA του τομέα, τα οποία ήταν αυξημένα κατά 23,3% το 2014 έναντι του προηγουμένου έτους. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι το συνολικό ζημιογόνο αποτέλεσμα του τομέα οφείλεται, σε πολύ μεγάλο βαθμό, σε συγκεκριμένη βιομηχανία με υψηλές ζημίες. Αν η εν λόγω εταιρεία και μόνο εξαιρεθεί από το δείγμα, τότε το τελικό αποτέλεσμα του τομέα μετατρέπεται σε θετικό στην τελευταία χρήση. Αναφορικά με τις υποχρεώσεις, οι μεν μεσομακροπρόθεσμες ήταν αυξημένες κατά 4% περίπου, ενώ και οι συνολικές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις διευρύνθηκαν κατά 3,8% το 2014/2013. Σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς δείκτες του τομέα της βιομηχανίας, οι δείκτες της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων και του περιθωρίου καθαρού κέρδους παρέμειναν αρνητικοί το 2014, ενώ το περιθώριο μικτού κέρδους διαμορφώθηκε σε 13,91%.

Εμπόριο Αντίρροπες ήταν μάλλον οι εξελίξεις κατά το 2014 στον τομέα του εμπορίου, στον οποίο υπήρξε μεν αισθητή αύξηση του κύκλου εργασιών, γεγονός ενδεικτικό της τάσης για σταδιακή ανάκαμψη της ζήτησης στην εγχώρια αγορά, παράλληλα όμως τα κέρδη προ φόρων κατέγραψαν έντονη επιδείνωση συγκριτικά με το προηγούμενο έτος, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ICAP Group. Βάσει των αποτελεσμάτων του δείγματος

των 4.160 εμπορικών επιχειρήσεων, οι συνολικές πωλήσεις ανήλθαν σε 43,7 δισ. ευρώ, διευρυμένες κατά 2,6% το 2014/2013, ενώ εντονότερη αύξηση, κατά 4,2%, εμφάνισαν τα μικτά κέρδη. Ωστόσο, η πτώση των «προμηθειών & λοιπών λειτουργικών εσόδων» ήταν ο παράγοντας που οδήγησε σε μείωση (-16,9%) το λειτουργικό αποτέλεσμα του τομέα. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τελικά σε μεγάλη επιδείνωση της κερδοφορίας του τομέα, με τα κέρδη προ φόρων να καταγράφουν πτώση κατά 41,7% το 2014/2013, περιοριζόμενα σε 600,9 εκατ. ευρώ. Τέλος, τα κέρδη EBITDA σημείωσαν αύξηση κατά 11,1% στην τελευταία χρήση. Όσον αφορά τα στοιχεία του Ενεργητικού, και σε αυτόν τον τομέα υπήρξε οριακή μόνο αύξηση των συνολικών κεφαλαίων (0,7%) το 2014, οφειλόμενη στην αντίστοιχη διεύρυνση των αποθεμάτων και των διαθεσίμων. Σχετικά με τα στοιχεία του Παθητικού, σημαντική ήταν η αύξηση (7,1%) των μεσομακροπρόθεσμων υποχρεώσεων, με ταυτόχρονη περικοπή (-7,8%) των βραχυπρόθεσμων οφειλών προς τράπεζες. Παράλληλα, τα ίδια κεφάλαια σημείωσαν μικρή υποχώρηση. Σε ό,τι αφορά τους χρηματοοικονομικούς δείκτες του τομέα, επισημαίνεται η έντονη επιδείνωση της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων και του περιθωρίου καθαρού κέρδους, ενώ το περιθώριο μικτού κέρδους διαμορφώθηκε σε 19,41% το 2014, από 19,1% το 2013.

χρήσεως. Σε επίπεδο κερδών EBITDA, σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 11,5%. Το σύνολο Ενεργητικού των εταιρειών του τομέα δεν εμφάνισε αξιόλογη μεταβολή το τελευταίο έτος. Σχετικά με τα στοιχεία του Παθητικού, τα ίδια κεφάλαια σημείωσαν μικρή μόνο αύξηση (0,9%), ενώ οριακές μειώσεις εμφάνισαν οι υποχρεώσεις.

Τουρισμός Από την επεξεργασία των στοιχείων των 1.494 τουριστικών εταιρειών φαίνεται ότι η άνοδος των τουριστικών αφίξεων το 2014 επέφερε την εντυπωσιακή βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα του τουρισμού. Οι πωλήσεις των επιχειρήσεων αυτών αυξήθηκαν κατά 13,2%, ενώ υπήρξε και σημαντική συγκράτηση στο κόστος πωλήσεων, με συνέπεια να προκύψει αύξηση των μικτών κερδών της τάξης του 30% περίπου, με συνέπεια τη δραστική αύξηση του λειτουργικού αποτελέσματος το 2014. Οι θετικές αυτές μεταβολές είχαν καθοριστική συμβολή στη διαμόρφωση των αποτελεσμάτων και στην (εντυπωσιακή) επιστροφή του τομέα στην κερδοφορία, με την καταγραφή κερδών προ φόρων ύψους 151,6 εκατ. ευρώ το 2014, έναντι ζημιών σχεδόν 31 εκατ. ευρώ κατά την προηγούμενη χρήση. Τέλος, τα κέρδη EBITDA σημείωσαν αύξηση σχεδόν 26% το τελευταίο έτος και διαμορφώθηκαν σε 807 εκατ. ευρώ το 2014.

Υπηρεσίες

Τεχνικές εταιρείες

Ο τομέας των εταιρειών παροχής υπηρεσιών (εκτός των τεχνικών εταιρειών), με βάση τα συγκεντρωτικά μεγέθη των 4.462 επιχειρήσεων, φαίνεται ότι είχε και πάλι ζημιογόνα αποτελέσματα. Ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε μόλις κατά 1,8% το 2014/2013, ενώ βελτίωση (3,2%) σημειώθηκε και σε επίπεδο μικτών κερδών. Περαιτέρω, η μεγάλη μείωση των χρηματοοικονομικών δαπανών (-22,9%) είχε ως συνέπεια την «εκτόξευση» του λειτουργικού αποτελέσματος σε επίπεδα της τάξης του 1 δισ. ευρώ το 2014, από σχεδόν 190 εκατ. ευρώ το 2013. Το τελικό αποτέλεσμα παρέμεινε ζημιογόνο, εν τούτοις οι ζημίες χρήσεως κατέγραψαν πτώση (-29,6%), ανερχόμενες σε 855,8 εκατ. ευρώ το 2014, έναντι ζημιών 1.214,8 εκατ. ευρώ της προηγουμένης

Στον τομέα των τεχνικών εταιρειών, το δείγμα της ICAP αποτελείται από 1.184 επιχειρήσεις. Οι επιδόσεις τους κατά το 2014 ήταν οπωσδήποτε θετικές, με χαρακτηριστικό γνώρισμα την έντονη αύξηση του συνολικού κύκλου εργασιών και την περικοπή των ζημιών του τομέα. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, προκύπτει αύξηση των πωλήσεων κατά 28% το 2014/2013, παράλληλα δε υπήρξε και δραστική βελτίωση στα αντίστοιχα μικτά κέρδη (54%). Ωστόσο, το λειτουργικό αποτέλεσμα παρέμεινε αρνητικό και το 2014. Τελικά, οι ζημίες του τομέα συρρικνώθηκαν και διαμορφώθηκαν σε 252,2 εκατ. ευρώ το 2014, έναντι ζημιών 491 εκατ. ευρώ του προηγουμένου έτους. Επιπλέον, τα κέρδη EBITDA τετραπλασιάστηκαν στην τελευταία χρήση. Χ ΧΡΗΜΑ 29

Χ επετειακό αφιέρωμα

Σε νέες περιπέτειες οι τράπεζες Τα σενάρια κάνουν λόγο για αυξήσεις κεφαλαίου που θα κυμαίνονται από 9 έως και 15 δισ. ευρώ.

ο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, μετά τη σταθεροποίηση που επιτεύχθηκε το 2014, έχει οδηγηθεί το 2015, εξαιτίας πράξεων και παραλείψεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, σε νέες, μεγάλες περιπέτειες. Το 2014, οι τράπεζες,

30 Σεπτέμβριος 2015

μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους, σταθεροποιήθηκαν. Επανέκτησαν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και πραγματοποίησαν αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, συνολικού ύψους 8,3 δισ. ευρώ. Πέρασαν με επιτυχία την άσκηση συνολικής αξιολόγη-

σης που διεξήγαγε η ΕΚΤ, με ιδιαίτερα αυστηρές παραδοχές και μηδένισαν την εξάρτησή τους από τον μηχανισμό έκτακτης στήριξης της ΕΚΤ (Emergency Liquidity Assistance-ELA). Ενώ στα τέλη του 2014, η αγοραία κεφα-

λαιοποίηση της συμμετοχής του ελληνικού Δημοσίου, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), στα τραπεζικά ιδρύματα είχε διαμορφωθεί περίπου στα 15 δισ. ευρώ, η κατάσταση αυτή, δυστυχώς, άλλαξε ριζικά το 2015. Το τραπεζικό σύστημα βρέθηκε αντιμέτωπο με τεράστιους κινδύνους, που διογκώθηκαν μετά την πρόσφατη τραπεζική αργία και τους κεφαλαιακούς περιορισμούς. Η ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών επιδεινώθηκε, καθώς αυξήθηκαν ραγδαία τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Οι διεθνείς αγορές έκλεισαν, ενώ, επί της ουσίας, δεν γίνονταν πράξεις στη διατραπεζική αγορά με ξένους αντισυμβαλλομένους, ούτε έναντι ενεχύρου. Σημειωτέον ότι οι αγορές έκλεισαν σε μια ιδιαίτερα ευνοϊκή περίοδο διεθνώς, με το κόστος χρήματος να βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και δεκαετίες. Όλα αυτά, που οφείλονται σε πράξεις και παραλείψεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ ΑΝΕΛ, επηρέασαν αρνητικά το α’ εξάμηνο του 2015, τόσο τη ρευστότητα όσο και τη φερεγγυότητα του τραπεζικού συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι, σήμερα, η χρηματοδότηση των τραπεζών να γίνεται κυρίως μέσω του ευρωσυστήματος. Έτσι, η χρηματοδότηση μέσω του ELA διαμορφώνεται πλέον περίπου στα 87 δισ. ευρώ, από μηδέν στο τέλος του 2014, ενώ η συνολική χρηματοδότηση μέσω του ευρωσυστήματος διαμορφώνεται περίπου στα 127 δισ. ευρώ, υπερβαίνοντας, για πρώτη φορά, το ύψος των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Παράλληλα, καθίσταται αναγκαία και μια νέα, μεγάλη ανακεφαλαιοποίηση των πιστωτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των μη συστημικών και συνεταιριστικών τραπεζών, της τάξεως των 20 δισ. ευρώ. Ανάγκες που προέκυψαν, στο σύνολό τους, στο α’ εξάμηνο του 2015 και οι οποίες είναι τεράστιες, λαμβάνοντας υπόψη ότι διαμορφώνονται περίπου στο ύψος των ιδίων κεφαλαίων τους, δημιουργώντας νέο κόστος για τους φορολογουμένους. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια νέα ανακεφαλαιοποίηση το φθινόπωρο, αφού προηγουμένως τα stress test δείξουν πού βρισκόμαστε και πόσοι «σκελετοί» έκαναν ξανά την εμφάνισή τους στα «ντουλάπια» των τραπεζών, εξαιτίας της απραξίας στην οικονομία και, κυρίως, εξαιτίας των μεγάλων αυξήσεων στα ποσοστά των μη εξυπηρετούμενων

Τα απαιτούμενα κεφάλαια

Η ΠΟΡΕIΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘEΣΕΩΝ (ποσά σε δισ. ευρώ) Ιανουάριος 2014 Φεβρουάριος 2014 Μάρτιος 2014 Απρίλιος 2014 Μάιος 2014 Ιούνιος 2014 Ιούλιος 2014 Αύγουστος 2014 Σεπτέμβριος 2014 Οκτώβριος 2014 Νοέμβριος 2014 Δεκέμβριος 2014 Ιανουάριος 2015 Φεβρουάριος 2015 Μάρτιος 2015 Απρίλιος 2015 Μάιος 2015 Ιούνιος 2015 Ιούλιος 2015

161,0 160,5 161,0 161,4 162,1 163,1 163,2 164,2 164,7 164,5 164,3 160,3 148,0 140,5 138,6 133,7 129,9 122,2 120,8

δανείων από ιδιώτες και επιχειρήσεις. Τα σενάρια που διοχετεύονται στην αγορά κάνουν λόγο για αυξήσεις κεφαλαίου που θα κυμαίνονται από 9 έως και 16 (το πολύ) δισ. ευρώ, αν και υπάρχουν αισιόδοξες πλευρές, που θέλουν τις αυξήσεις να μην ξεπερνούν τα 8 δισ. ευρώ. Το θετικό είναι πως στα stress test των τραπεζών δεν θα περιλαμβάνεται ο αναβαλλόμενος φόρος, που θα οδηγούσε τις κεφαλαιακές ανάγκες στα ύψη και τις τράπεζες κατά 100% στην αγκαλιά του Δημοσίου. Οι αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις των τραπεζών ανέρχονται σήμερα στα 15,48 δισ. και αντιστοιχούν στο 57% των συνολικών κεφαλαίων των τραπεζών. Με τη νέα ανακεφαλαιοποίηση που θα γίνει μέσω του ΤΧΣ με ένα σενάριο αυξήσεων κεφαλαίου περίπου 10-11 δισ. ευρώ, το ΤΧΣ, δηλαδή το Δημόσιο, θα κατέχει πάνω από το 80% των μετοχών του τραπεζικού κλάδου (σήμερα κατέχει το 56%). Οι ιδιώτες περιορίζονται στο υπόλοιπο 20%. Αν όλα εξελιχθούν με το θετικό σενάριο, οι ιδιώτες μέτοχοι που έχασαν για μία ακόμη φορά τα λεφτά τους θα οδηγηθούν στην απόφαση να βάλουν και νέα κεφάλαια, προκειμένου να διατηρήσουν την ελπίδα πως σε βάθος χρόνου θα… ρεφάρουν.

Στην ανάλυση της αμερικανικής τράπεζας Morgan Stanley, βάσει των υποθέσεων των stress test του 2014, οι ανάγκες που προκύπτουν ανέρχονται σε 4,6 δισ. ευρώ, με τις πρόσθετες προβλέψεις στα 14 δισ., δεδομένου του ότι η μη εξυπηρετούμενη έκθεση έχει διαμορφωθεί στο 43% των δανείων. Σύμφωνα με τις υποθέσεις της Morgan Stanley, οι τράπεζες οφείλουν να λειτουργούν με δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας CET 1 πάνω από το 10%. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, η Alpha Bank βρίσκεται στην καλύτερη θέση, αφού για δείκτες βασικής κεφαλαιακής επάρκειας CET 1 από 5,5% έως 10% δεν θα χρειαστεί extra κεφάλαια. Για την Πειραιώς και την Εθνική η εικόνα είναι παρόμοια, δεν χρειάζονται νέα κεφάλαια για δείκτη CEΤ 1 στο 5,5%, για CET 1 στο 8% χρειάζονται 146 εκατ. και 206 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Για CET 1 10% τα ποσά ανέρχονται σε 1,365 δισ. και 1,338 δισ. ευρώ, αντίστοιχα. Για τη Eurobank, με όριο στον δείκτη CET 1 το 5,5% χρειάζεται 192 εκατ. ευρώ, για CET1 8% 1,162 δισ. ευρώ και για CET1 10% 1,939 δισ. ευρώ. Η Morgan Stanley εξακολουθεί να θεωρεί ότι η έξοδος από το ευρώ αποτελεί κίνδυνο και οι τράπεζες παραμένουν ένα δυαδικό στοίχημα. Η εφαρμογή του προγράμματος ΕΜΣ μπορεί να είναι μια πρόκληση, δεδομένων των πολλών εγχώριων πολιτικών περιορισμών και δεν μπορεί να αποκλείσει τους κινδύνους μιας ελληνικής αποχώρησης. Ενώ όμως βλέπει τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους χρηματοδότησης και κεφαλαίων, από την άλλη πλευρά διακρίνει και το bull σενάριο, με την επανέναρξη του λειτουργικού κέρδους και την απότομη βελτίωση των μάκρο, που θα μπορούσαν να ανακόψουν τα κακά δάνεια. Συνολικά, διατηρεί την ουδέτερη θέση της και εκτιμά ότι οι πολλαπλασιαστές λογιστικής αξίας διαμορφώνονται στο 0,3-0,5 για το 2016. Στα 13,2 δισ. εκτιμά τις κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών η Royal Bank of Scotland. Σε αυτό το σενάριο, εξηγεί η RBS, η αρχική δόση των 10 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESΜ) θα κριθεί ανεπαρκής, ανοίγοντας τον δρόμο για τη συμμετοχή των ομολογιούχων στο bail in. Καίριο ρόλο στη διάσωση των τραπεζών θα διαδραματίσει το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), καθώς το ποσοστό αύξησής τους θα καθορίσει και το μέλλον των ομολογιούχων. Σημειώνεται ότι οι κεφαλαιακές ανάγκες των ΧΡΗΜΑ 31

Χ επετειακό αφιέρωμα 13,2 δισ. ευρώ λαμβάνουν ως δεδομένη μια αύξηση των NPL κατά 20%. Πάντως, η RBS θεωρεί βέβαιη τη συμμετοχή των κατόχων junior debt στη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα για τους κατόχους senior debt, των οποίων η συμμετοχή θα εξαρτηθεί, όπως προαναφέρθηκε, από το μέγεθος των NPL. Επιπλέον, στρατηγικοί αναλυτές της Royal Bank of Scotland αναφέρουν ότι το ελληνικό τραπεζικό χρέος υψηλής εξασφάλισης (senior debt) κινδυνεύει να κουρευτεί τελείως. «Υποθέτουμε ένα κούρεμα 100% τόσο στα χαμηλής όσο και στα υψηλής εξασφάλισης (sub και senior ομόλογα)» αναφέρουν οι στρατηγικοί αναλυτές της RBS. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, εκτιμούν ότι οι ελληνικές τράπεζες μπορεί να χρειαστούν επιπλέον κεφάλαια ύψους 13,2 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (European Stability Mechanism-ESM). Κεφάλαια από 5 έως 15 δισ. ευρώ θα απαιτηθούν για τις ελληνικές τράπεζες να βρεθούν από την ΕKT και τον μηχανισμό SSM, όπως εκτιμά στο βασικό της σενάριο η Barclays. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της αγγλικής τράπεζας για τα τραπεζικά ομόλογα, οι επιπτώσεις στα senior unsecured ομόλογα θα είναι σημαντικές, καθώς θα είναι κοντά στο μηδέν σε περίπτωση εκκαθάρισης.

Τα μεγάλα θύματα Οι τραπεζικές μετοχές και οι κάτοχοί τους είναι τα μεγάλα θύματα της οικονομικής πολιτικής που, πέρα από κάθε λογική, ασκήθηκε το τελευταίο διάστημα. Θυσιάστηκαν δύο κατά σειρά ανακεφαλαιοποιήσεις, τις οποίες πλήρωσε με δανεικά ο Έλληνας φορολογούμενος, θυσιάστηκε και η ανακεφαλαιοποίηση του 2014, στην οποία πήραν μέρος και πάνω από 250 ξένοι επενδυτές που εμπιστεύθηκαν την προοπτική της οικονομίας και επένδυσαν 8,3 δισ. ευρώ. Η αξία των τραπεζικών μετοχών, τους τελευταίους έξι μήνες, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την επαναλειτουργία του χρηματιστηρίου, έχει καταρρεύσει (η κεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών μειώθηκε κατά 7,5 δισ. ευρώ μετά την επαναλειτουργία του χρηματιστηρίου). Ως αποτέλεσμα, η αξία των μετοχών που κατέχει το Ελληνικό Δημόσιο διαμορφώνεται σήμερα περίπου στα 3 δισ. ευρώ, από 15

32 Σεπτέμβριος 2015

δισ. ευρώ στο τέλος του 2014 (μειωμένες δηλαδή κατά 12 δισ. ευρώ ή κατά 80%), με τεράστιο δυνητικό κόστος για τους φορολογουμένους και το δημόσιο χρέος της χώρας. Ο τραπεζικός κλάδος έφθασε να αποτιμάται στο χρηματιστήριο σε μόλις 3 δισ. ευρώ και οι μέτοχοι αν αποκτήσουν ξανά τις αξίες που είχαν την προηγουμένη των capital controls, θα πρέπει να περιμένουν να δουν τις μετοχές να σημειώνουν ράλι πάνω από 150%!

«Αγώνας δρόμου» για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων Σε «αγώνα δρόμου» επιδίδονται οι Έλληνες τραπεζίτες στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, με στόχο την προσέλκυση ιδιωτών επενδυτών στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που θα προωθήσουν οι ελληνικές τράπεζες είναι κυρίως το δέλεαρ των χαμηλών τιμών, στις οποίες θα προσφερθούν οι καινούριες μετοχές στο πλαίσιο της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Όπως αναφέρουν οι αναλυτές, τώρα οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να ξανακερδίσουν τους διεθνείς επενδυτές, κι αυτό δεν θα είναι καθόλου εύκολο. Η κάλυψη των αυξήσεων κεφαλαίου μέσω ιδιωτικών τοποθετήσεων με άνοιγμα βιβλίου προσφορών (accelerated book building) προωθείται από τις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών και την Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες που θα προκύψουν από τα stress test της ΕΚΤ και του SSM. Η προοπτική αυτή εξετάζεται λόγω του ότι ο πήχης για την κάλυψη των ΑΜΚ μπαίνει ψηλά και δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί από τους υφιστάμενους μετόχους χωρίς να υποστούν μεγάλο dilution. Όσον αφορά τις κεφαλαιακές ανάγκες του δυσμενούς σεναρίου, επιδιώκεται η κάλυψη με μετατρέψιμες ομολογίες (CoCos). Τα αποτελέσματα των stress test αναμένεται να γίνουν γνωστά λίγο πριν το τέλος Οκτωβρίου, και οι διαδικασίες των αυξήσεων θα τρέξουν πριν το τέλος του έτους. Ωστόσο, δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί όλες οι λεπτομέρειες του παραπάνω σχεδίου, τουλάχιστον από την ΕΚΤ. Οι ανάγκες των τραπεζών θα γίνουν γνωστές μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της ποιότητας του ενεργητικού (AQR), που βρίσκεται σε

εξέλιξη, αλλά και τα stress test, τα οποία αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου. Σύμφωνα με τη συμφωνία που υπογράφτηκε, μέχρι και 25 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, παρόλο που σύμφωνα με πληροφορίες το νούμερο θα είναι πολύ μικρότερο και μεταξύ των 10-15 δισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι οι χαμένες καταθέσεις, οι οποίες έχουν καλυφθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τον ELA, ούτε και οι σφυροκοπημένες τιμές των μετοχών των τραπεζών, τις οποίες ορισμένοι θεωρούν αγοραστική ευκαιρία. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη από την αναμενόμενη ανεπάρκεια κεφαλαίων.

Τα κόκκινα δάνεια Οι ελληνικές τράπεζες εκτιμάται ότι είχαν πάνω από 100 δισ. ευρώ σε κόκκινα δάνεια κατά το α’ τρίμηνο του 2015, περίπου το 41% του δανειακού τους χαρτοφυλακίου. Σχεδόν ένα στα δύο δάνεια είναι κόκκινα μετά τα capital controls. Η επιβολή των capital controls άνοιξε τον ασκό του Αιόλου πάνω στο μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα κόκκινα δάνεια. Σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, το σύνολο των πιστωτικών ανοιγμάτων, που περιλαμβάνει και δάνεια που εμφανίζουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να βρεθούν στο κόκκινο, φθάνει το 45%. Οι ελληνικές τράπεζες εκτιμάται ότι είχαν πάνω από 100 δισ. ευρώ σε κόκκινα δάνεια κατά το α’ τρίμηνο του 2015, περίπου το 41-45% του δανειακού τους χαρτοφυλακίου. Στο τέλος Ιουνίου, με την ανακοίνωση δηλαδή της επιβολής των capital controls, ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν στο 35%, κατά τις εκτιμήσεις των ίδιων των τραπεζών. Είναι ενδεικτικό πως ακόμα και συνεπείς δανειολήπτες, που κατέβαλαν τις δόσεις τους κανονικά, ξαφνικά τον Ιούλιο προχώρησαν σε στάση πληρωμών. Συγκλίνουσες εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών αναφέρουν ότι τον συγκεκριμένο μήνα μόλις το 15% των ενήμερων δανειοληπτών πλήρωσαν τη δόση τους. Αυτό το ποσοστό ωστόσο αυξήθηκε σημαντικά τον Αύγουστο, σύμφωνα πάντα με πληροφορίες, φθάνοντας το 80%. Χ

Χ επετειακό αφιέρωμα

ΞΕΝΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Η νέα παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έχει ξεκινήσει; «M

αύρος» ήταν ο Αύγουστος για τις αγορές διεθνώς, με τις «αρκούδες» να κυριαρχούν και τις απώλειες να θυμίζουν το κραχ του 2007, όταν έσκασε η φούσκα των subprimes, γεγονός που οδήγησε μετά στην κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. H κρίση στην Κίνα έδωσε αφορμή για μαζικές ρευστοποιήσεις. Η νέα παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έχει λοιπόν ξεκινήσει; Υπάρχουν οι απαισιόδοξοι αναλυτές, που απαντούν καταφατικά, καθώς 23 χρηματιστηριακές αγορές παγκοσμίως βιώνουν το δικό τους κραχ, με τους διεθνείς αναλυτές να κάνουν λόγο για την έναρξη ενός νέου κύματος χρηματοπιστωτικής κρίσης. Μπορεί επίσης πολλοί αναλυτές να εκτιμούν ότι μπορεί να έρθει μία ακόμη κρίση, αλλά αυτή πιθανόν να έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει. Οι περισσότερες από τις 20

34 Σεπτέμβριος 2015

αγορές (Μαλαισία, Βραζιλία, Αίγυπτος, Κίνα, Ινδονησία, Νότια Κορέα, Τουρκία, Χιλή, Κολομβία, Περού, Βουλγαρία, Πολωνία, Σερβία, Σλοβενία, Ουκρανία, Γκάνα, Κένυα, Μαρόκο, Νιγηρία, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν, Ταϊλάνδη) έχουν μεγάλα προβλήματα, με αφορμή τις εκτιμήσεις για την πρώτη αύξηση του επιτοκίου της Federal Reserve. Οι αγορές στην Ασία, τη Νότια Αμερική και την Αφρική έλαβαν ώθηση τα τελευταία χρόνια από την αύξηση της προσφοράς χρήματος από την Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα. Η κατάσταση όμως αυτή σύντομα θα ανατραπεί, καθώς η Fed σχεδιάζει την αύξηση του επιτοκίου της, αργότερα μέσα στο έτος. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλές αναδυόμενες αγορές βιώνουν μια ισχυρή διόρθωση, ενώ στη δίνη της πτώσης βρίσκονται και αρκετά νομίσματα. Τον κώδωνα του κινδύ-

νου για φούσκα στις αγορές, λόγω της πλεονάζουσας ρευστότητας, κρούει ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στέλνοντας σαφές μήνυμα στην ΕΚΤ: «Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους παγκόσμιους κινδύνους που απορρέουν από την πλεονάζουσα ρευστότητα». Στον αντίποδα, η Société Générale τονίζει ότι το sell off στη Wall Street έχει περάσει ανεπιστρεπτί, ενώ καθησυχαστικές εμφανίζονται η Goldman Sachs, η Deutsche Bank και η JP Morgan, που δεν βλέπουν κινδύνους μετάδοσης της κρίσης. Η Société Générale εκτιμά ότι η κινεζική κρίση δεν αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις αναδυόμενες αγορές. Κύριο ρόλο διαδραματίζει η ισχυρή θωράκιση των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες έχουν προσαρμοστεί στο νέο, διεθνές περιβάλλον. Εκτός των άλλων, συνεχίζει η Société

Générale, η κατάσταση στις ανεπτυγμένες οικονομίες είναι σαφώς καλύτερη έναντι των προηγούμενων ετών, γεγονός που συμβάλλει στην καλύτερη αντιμετώπιση των διεθνών πιστωτικών κινδύνων. Η JP Morgan σημειώνει ότι αν η επέκταση της κινεζικής οικονομίας επιβραδυνθεί κατά 1%, η διάχυση στις βιομηχανικές χώρες είναι μόλις το 0,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Από την πλευρά της, η Deutsche Bank υπογραμμίζει ότι οι ανησυχίες είναι υπερβολικές και προσθέτει ότι η χρηματιστηριακή αγορά της Κίνας είναι χωρισμένη από την εν γένει οικονομία. Η Goldman Sachs σημειώνει, από την άλλη, ότι θα είναι ελάχιστη η επιρροή των ΗΠΑ και υπογραμμίζει ότι μόλις το 7% των αμερικανικών εξαγωγών κατευθύνονται στην Κίνα. Εκτιμά ότι η συνολική διάχυση της κρίσης στις ΗΠΑ θα είναι της τάξης του 0,2%.

Οι εκτιμήσεις για τον δείκτηβαρόμετρο Βροχή πέφτουν οι εκτιμήσεις των μεγαλύτερων επενδυτικών οίκων διεθνώς για την πορεία των αγορών, εν μέσω έντονης μεταβλητότητας, λόγω της αβεβαιότητας για τις αποφάσεις της Fed για τη νομισματική της πολιτική, αλλά και υπό το βάρος των φόβων για την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη. Ενδεικτικές του κλίματος αστάθειας είναι οι τελευταίες εκτιμήσεις που αφορούν τον δείκτη-βαρόμετρο της Wall Street, τον S&P 500. Οι αναλυτές της Oppenheimer Asset Management προβλέπουν άνοδο του S&P 500 στις 2.311 μονάδες έως τα τέλη του τρέχοντος έτους, του 2015. Ελαφρώς χαμηλότερα, στα επίπεδα των 2.225 μονάδων, τοποθετούν τις εκτιμήσεις τους οι αναλυτές της UBS. Η Morgan Stanley προχώρησε σε μείωση της τιμής-στόχου για τον S&P 500, που τον «βλέπει» στις 2.200 μονάδες, έναντι πρότερης εκτίμησης για τιμή-στόχο στις 2.275 μονάδες. Λιγότερο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι αναλυτές της Goldman Sachs (David Kostin) και της Barclays (Jonathan Glionna), καθώς προβλέπουν πως μέχρι τα τέλη του 2015 ο S&P 500 θα έχει φτάσει στις 2.100 μονάδες, ενώ οι πιο αισιόδοξοι βλέπουν άνοδο έως και τα επίπεδα των 2.350 μονάδων.

Οι προκλήσεις για τις μετοχές Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, και ειδικά της αμερικανικής Fed, o ρυθμός ανάπτυξης της κινεζικής και της παγκόσμιας οικονομίας, ο χαμηλός πληθωρισμός και οι τιμές των εμπορευμάτων εξακολουθούν να αποτελούν τις βασικότερες προκλήσεις για τις μετοχές, κατάσταση που αναμένεται να συνεχιστεί. Και το ερώτημα είναι: αγοράζουμε ή όχι; Ένα ερώτημα το οποίο απαντήθηκε ήταν το πόσο ακόμη οι χρηματιστηριακοί δείκτες μπορούσαν να συνεχίζουν να ανεβαίνουν σε ιστορικά υψηλά χωρίς σημαντικές διορθώσεις. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό προκαλεί τη δημιουργία ενός άλλου: οι διορθώσεις αγοράζονται; Η απάντηση είναι κατ’ αρχάς «ναι». Ο πρώτος λόγος είναι ότι τα καλοκαιρινά sell offs δεν είναι και τόσο ασυνήθιστα, αφού οι αγορές κινούνται με χαμηλότερες αξίες συναλλαγών. Τις περισσότερες φορές αντιστρέφονται τέτοιους είδους sell offs, με τους δείκτες να συνεχίζουν σε νέα, υψηλότερα επίπεδα στη συνέχεια του έτους. Ο βασικός λόγος που φαίνεται ότι το sell off του Αυγούστου αποτέλεσε ευκαιρία τοποθετήσεων είναι πως, ενώ υπάρχουν ορισμένες ανησυχητικές εξελίξεις, φαίνεται να είναι ακόμη νωρίς για το τέλος αυτού του ανοδικού κύκλου. Σε ένα sell off που θα οφείλεται στις ανησυχίες για την παγκόσμια επιβράδυνση της ανάπτυξης, και που θα ανοίγει τον δρόμο για bear market, το φυσιολογικό είναι οι αποδόσεις των ομολόγων να μειώνονται και η τιμή του δολαρίου να ενισχύεται. Ωστόσο, έγινε ακριβώς το ανάποδο, με τις αποδόσεις των 10ετών να αυξάνονται στις ΗΠΑ και τη Γερμανία και τον δείκτη του δολαρίου να μειώνεται. Συνεπώς, αν και εφόσον οι μετοχικοί δείκτες βρίσκονται σε ανοδικό κύκλο (bull market) ακόμα, ο οποίος ωστόσο έχει ωριμάσει αρκετά –τότε το ξεπούλημα ήταν ενθαρρυντικό και οι αγορές σε χαμηλά επίπεδα– σε αυτές τις περιπτώσεις είθισται να αποζημιώνουν τους επενδυτές. Από την άλλη, σε τέτοιες συνθήκες οι επενδυτές μάλλον δεν θα πρέπει να κυνηγούν τις τιμές, γιατί μπορεί να βρίσκεται επίσης πολύ κοντά ακόμη μία διόρθωση.

Οι αποτιμήσεις Παρότι η κερδοφορία αποτέλεσε πηγή προβληματισμού κατά τη διάρκεια των τε-

λευταίων μηνών, καθώς αναθεωρήθηκε προς τα κάτω, λόγω της ανησυχίας για την Κίνα και της πτώσης των τιμών των εμπορευμάτων, τον περασμένο μήνα οι αναθεωρήσεις των κερδών παρουσιάζουν βελτίωση τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Με εξαίρεση τις ΗΠΑ, δεν υπάρχει άλλη περιοχή στην οποία τα περιθώρια κερδοφορίας να βρίσκονται σε κίνδυνο, ενώ στην Ευρώπη και την Ιαπωνία τα περιθώρια κέρδους αυξάνονται. Αν και σε ορισμένες αγορές οι δείκτες P/E εμφανίζονται υψηλοί σε απόλυτους όρους, σε σχετικούς όρους παραμένουν ελκυστικοί. Η αποτίμηση της Ευρώπης για φέτος τοποθετείται στις 15,3 φορές και στις 13,9 φορές το 2016, ενώ η Ιαπωνία βρίσκεται στις 15,6 φορές και στις 14 φορές αντίστοιχα, αρκετά χαμηλότερα από ό,τι οι ΗΠΑ, που κινούνται στις 17,1 φορές και τις 15,4 φορές. Με τα επίπεδα αισιοδοξίας να έχουν μειωθεί και τη διάθεση ανάληψης κινδύνου να παραμένει σε ύφεση τις τελευταίες εβδομάδες, οι θεσμικοί αλλά και το retail παραμένουν εκτός της αγοράς των μετοχών. Ειδικά για την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει τη χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής, και αυτό θα πρέπει να αντισταθμίσει μέρος του αρνητικού αντίκτυπου που θα έχει η αύξηση επιτοκίων από τη Fed. Τέλος, το ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο προσδοκιών για τον πληθωρισμό στην Ευρώπη είναι πιθανό να προκαλέσει και την επέκταση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

Οι αναδυόμενες αγορές Οι αναδυόμενες αγορές μετοχών βρίσκονται σε διαδικασία ταχείας επιδείνωσης και αποεπένδυσης, με τις αποδόσεις τους να έχουν γυρίσει επικίνδυνα προς το κόκκινο το τελευταίο τρίμηνο. Ο δείκτης MSCI Emerging Markets έχει πλέον ξεπεράσει το -20% σε απώλειες το 2015, ενώ το -16% έχει καταγραφεί στο τελευταίο τρίμηνο. Το sell off μπορεί να μην έχει διαμορφωθεί σε επίπεδα πανικού, αλλά η ψυχολογία έχει επιδεινωθεί ραγδαία. Οι σχετικές θέσεις των fund managers στις αναδυόμενες έχουν μειωθεί τόσο πολύ, που πλέον διαμορφώνονται στο χαμηλότερο επίπεδό τους από το 2001, σύμφωνα με τα στοιχεία της BofA Merrill Lynch. Στις κύριες αναδυόμενες αγορές έχει αρχίσει και πάλι να λειτουργεί ένα περίπλοκο ΧΡΗΜΑ 35

Χ επετειακό αφιέρωμα σπιράλ ανάμεσα στις τιμές των μετοχών, στις εξελίξεις στο πεδίο των ισοτιμιών, στους ρυθμούς ανάπτυξης και εμπορίου και –σε κάποιο μικρότερο βαθμό– στις εκδόσεις κρατικού χρέους, όπου άλλοτε οι τιμές των μετοχών προκαλούν και επιφέρουν υποτιμήσεις στα νομίσματα, ενώ άλλοτε οι υποτιμήσεις και οι μειωμένοι ρυθμοί ανάπτυξης επιδρούν καταλυτικά στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Η πιο πρόσφατη αφορμή για το profit taking είναι η Κίνα, η οποία επηρεάζει αρνητικά τόσο με την πορεία της μετοχικής της αγοράς από τον Ιούλιο όσο και με την απόφασή της να μειώσει την τιμή της ισοτιμίας του γουάν. Η ίδια η κίνηση δεν ήταν το πρόβλημα μάλλον, όμως οι εξελίξεις που θα πυροδοτήσει φαίνεται να μην ευνοούν στο επόμενο χρονικό διάστημα τις αναδυόμενες αγορές μετοχών. Οι ηπιότεροι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας, που φαίνεται να αποκαλύπτει η νομισματική παρέμβαση, θα επιδράσουν καταλυτικά σε όλα τα assets στις παγκόσμιες αγορές. Ο δείκτης MSCI της Κίνας σημειώνει πτώση 20% σε δολαριακούς όρους στο τρίμηνο, αν και εξακολουθεί να βρίσκεται σε ανεκτά επίπεδα πτώσης από τις αρχές του έτους. Το γουάν διαμορφώνεται 3% χαμηλότερα έναντι του δολαρίου φέτος. Βασικό ρόλο στην αυξανόμενη αναταραχή στις αναδυόμενες αγορές και τις τιμές των εμπορευμάτων έχει διαδραματίσει η επικείμενη άνοδος των αμερικανικών επιτοκίων για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν 10 χρόνια. Είτε τον Σεπτέμβριο, είτε τον Δεκέμβριο, είτε και τους δύο μήνες, η Fed θα δράσει, αν και το ισχυρό δολάριο και η εξαγωγή αποπληθωρισμού από την Κίνα μπορεί να αποτρέψει τελικά κάποια κίνηση εντός του Σεπτεμβρίου.

Εκροές-μαμούθ 1 τρισ. δολαρίων Μήνες σκληρής δοκιμασίας περνούν οι αναδυόμενες αγορές, οδηγώντας αναλυτές στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούν πλέον να αποτελούν το άλογο που σέρνει το κάρο της παγκόσμιας οικονομίας. Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι χώρες αυτές μετρούν ήδη εκροές, που φθάνουν σχεδόν το 1 τρισ. δολ. τους τελευταίους δεκατρείς μήνες. Το σημαντικό όμως είναι πως το ποσό αυτό είναι διπλάσιο από εκείνο της κρίσης του 2008-2009. Η Κίνα, η πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων, η υποχώ-

36 Σεπτέμβριος 2015

☛

Οι αναδυόμενες αγορές είχαν επωφεληθεί από την ακόρεστη ζήτηση της Κίνας για εμπορεύματα, αλλά η υποτίμηση-έκπληξη του γουάν διεύρυνε τις ανησυχίες ότι η μηχανή της παγκόσμιας οικονομίας αρχίζει να "κλατάρει".

ρηση των ισοτιμιών αλλά και η πρόβλεψη ότι η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια δημιουργούν όλα μαζί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Οι εξελίξεις κινούνται σε “slow motion”, σε αντίθεση με την κρίση του 2008-2009 ή την αντίστοιχη στα τέλη της δεκαετίας του 1990, που ήταν ξαφνικά περιστατικά. Το γεγονός αυτό δημιουργεί «πονοκέφαλο»: δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε τελειώνει και τον «πόνο» που θα προκαλέσει. Πόσο μάλλον που τα περιθώρια κινήσεων από τις κεντρικές τράπεζες δείχνουν περιορισμένα…

Νομισματική «θύελλα» Οι αναδυόμενες αγορές είχαν επωφεληθεί από την ακόρεστη ζήτηση της Κίνας για εμπορεύματα, αλλά η υποτίμηση-έκπληξη του γουάν διεύρυνε τις ανησυχίες ότι η μηχανή της παγκόσμιας οικονομίας αρχίζει να «κλατάρει». Η στροφή σε πιο ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες οδηγεί σε έναν ακούσιο νομισματικό πόλεμο, τον οποίο προκάλεσε η κινεζική υποτίμηση, καθώς οι άλλες χώρες των αναδυόμενων αγορών βλέπουν την υποτίμηση σαν ένα μέσο για την αντιμετώπιση της επιβράδυνσης της παγκόσμιας ανάπτυξης, της πτώσης των εξαγωγών και της απότομης μείωσης των τιμών βασικών εμπορευμάτων. Το κόστος ασφάλισης έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας (CDS) της Βραζιλίας και της Νοτίου Αφρικής έχει φθάσει στο υψηλότερο επίπεδο από τη χρηματοπιστωτική κρίση, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη πίεση στις οικονομίες των αναδυόμενων αγορών, ενόψει της αναμενόμενης απόφασης της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) για τα επιτόκια. Πολλοί επενδυτές πιστεύουν ότι η Fed θα αυξήσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια φέτος, για πρώτη φορά από το 2006, εντείνοντας την πίεση στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες, σε πολλές περιπτώσεις,

δυσκολεύονται με την επιβράδυνση της ανάπτυξης, το σημαντικό χρέος και τη μείωση της ζήτησης για τα βασικά προϊόντα τους. Η Τουρκία και η Βραζιλία θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες από πολλούς επενδυτές, λόγω των οικονομικών ανισορροπιών τους, που είναι πιθανόν να διογκωθούν με τις υποτιμήσεις των νομισμάτων τους. Το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ως ποσοστό του ΑΕΠ της είναι από τα υψηλότερα των αναδυόμενων χωρών, ενώ η Βραζιλία αντιμετωπίζει προβλήματα, μεταξύ των οποίων τη μείωση των τιμών των εμπορευμάτων, την υποτονική ζήτηση της Κίνας για τα αγαθά της και τις προσπάθειες της κυβέρνησης να μειώσει τις δαπάνες χωρίς να πλήξει τα έσοδα. Πολλοί, ωστόσο, αναλυτές ανέφεραν ότι φαίνεται απίθανη μια μεγάλης κλίμακας κρίση, όπως αυτή που έπληξε αναπτυσσόμενες χώρες στα τέλη της δεκαετίας του 1990, χάρη στην ευρύτερη υιοθέτηση από τις αναπτυσσόμενες χώρες μεταρρυθμίσεων όπως η ελεύθερη διακύμανση των νομισμάτων τους, η συσσώρευση μεγάλων συναλλαγματικών αποθεμάτων και οι αυξημένες εκδόσεις χρέους σε εγχώρια νομίσματα. Αν και οι οικονομίες των αναδυόμενων αγορών και οι τιμές των στοιχείων ενεργητικού τους πιθανόν να μειωθούν περαιτέρω, υπάρχουν λίγες ενδείξεις του είδους του ντόμινο που συγκλόνισε τις αναδυόμενες αγορές μετά την κρίση στην Ανατολική Ασία το 1997 και τη χρεοκοπία της Ρωσίας το 1998. Το πλήγμα για τις αναδυόμενες οικονομίες είναι ήδη σημαντικό. Η τουρκική λίρα, το νοτιοαφρικανικό ραντ και το μαλαισιανό ρίνγκιτ έχουν υποχωρήσει φέτος κατά 23, 15 και 19%, αντίστοιχα, έναντι του δολαρίου. Το βραζιλιάνικο ρεάλ έχει υποτιμηθεί κατά 31% φέτος, υποχωρώντας σε χαμηλό 13 ετών. Χ

άρθρο Χ

Τι κάνουν σήμερα οι επιχειρήσεις που θα πρωταγωνιστούν

αύριο;

Κι όμως, κοιτάζοντας προς τα πίσω, η ελληνική οικονομία έτρεχε μόλις πριν μία δεκαετία με ρυθμό ανάπτυξης 3.1%, μεγαλύτερο ακόμη και από τον μέσο όρο της Ευρώπης.

ανεργία αφορούσε μόλις το 8% του ενεργού πληΑπάντηση στο παραπάνω ερώτημα φαίνεται ότι δίνει το Out✒ θυσμού, ενώ η πραγματική οικονομία απολάμβανε sourcing λειτουργιών, το οποίο αναπτύσσεται ραγδαία ως από τoν τα προνόμια χαμηλών –συγκριτικά με τα σημερινά αποτέλεσμα της ανάπτυξης του Cloud Computing και του Ν. Σαχίνη Εμπορικό δεδομένα– επιτοκίων, χάρη στα οποία κατάφερνε να δανείBusiness Process as a Service (Deloitte, December 2014). Διευθυντή ζεται και να επενδύει. Τα πρώτα σύννεφα εμφανίστηκαν Πολλές επιχειρήσεις, σήμερα, στοχεύουν στην επανατοποτης Retail@Link πολύ πριν την εισαγόμενη κρίση, ως αποτέλεσμα της καθέτηση των πόρων τους σε περιοχές που παράγουν προστιτάρρευσης των χρηματοπιστωτικών αγορών στις ΗΠΑ το 2008, και θέμενη αξία και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, περιορίζοντας σηεντοπίζονταν στα δίδυμα ελλείμματα, στη χαμηλή ανταγωνιστικό- μαντικά τη «σπατάλη πόρων» σε επαναλαμβανόμενες, μη παραγωτητα και στην ίδια τη φύση της ανάπτυξης, που βασιζόταν σε ένα μη γικές, λειτουργίες. Με αυτόν τον τρόπο, εστιάζουν στους παράγοντες βιώσιμο μοντέλο κατανάλωσης και δανεισμού. που θα τους αναδείξουν στην αγορά, αναθέτοντας σε outsourced στραΣήμερα, ωστόσο, τίποτα δεν είναι όπως χθες. Μνημονεύοντας τα τηγικούς παρόχους τις επαναλαμβανόμενες διαδικασίες, που απαιλόγια του Ν. Χριστοδουλάκη, ανάμεσα στις τρεις απειλές της ελλη- τούν μεγάλη εστίαση, ενώ παράλληλα προβλέπεται ότι η ανάθεσή νικής οικονομίας, το χρέος, την ανεργία και την αποεπένδυση, η τε- τους θα έχει σύντομο R.O.I. και τη μέγιστη λειτουργική εξοικονόλευταία αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα, τροφοδοτώντας μηση. αέναα έναν φαύλο κύκλο εσωτερικής υποτίμησης, υποβάθμισης και Μια τέτοια περιοχή είναι και η λειτουργία Τιμολόγησης. Η εμπειρία ύφεσης. Για την πραγματική οικονομία το δίλημμα, αν και έχει κό- της Retail@Link (Όμιλος Entersoft), ηγέτη παρόχου λύσεων e-Inστος, είναι απλό: Θα αφεθεί η ελληνική επιχείρηση στην προσωρινή voicing στην αγορά, αποδεικνύει ότι η αυτοματοποίηση της αποεπιβίωσή της ως έρμαιο των εξελίξεων; Ή θα εκμεταλλευθεί το mo- στολής, διαχείρισης, αρχειοθέτησης και καταχώρισης παραστατικών, mentum, θέτοντας τις βάσεις που θα την καταστήσουν πρωταγωνί- προσδίδει λειτουργική εξοικονόμηση μεγαλύτερη του 60%, με R.O.I. στρια του αύριο; που δεν υπερβαίνει τους 3 μήνες. Μάλιστα η Ηλεκτρονική ΤιμολόΈρευνα της KPMG σε 1.200 CEOs σε διεθνές επίπεδο φανερώνει γηση φαίνεται ότι προσφέρει πολύ μεγαλύτερο όφελος από την απλή ότι οι «μαχητές» της ύφεσης διαθέτουν ένα «Κουτί Πρώτων Βοη- εξοικονόμηση, μιας και υποστηρίζει την εξωστρέφεια του οργανιθειών», με ένα σύνολο εργαλείων που χρησιμοποιούν για τον γρή- σμού (συναλλαγές με το εξωτερικό) και δημιουργεί σημαντικές ευγορο μετασχηματισμό του οργανισμού τους στο μοντέλο που θα τους καιρίες μέσω της τάχιστης ροής δεδομένων με το εμπορικό οικοεπιτρέψει να πρωταγωνιστούν αύριο. Βασικοί στόχοι είναι η ανά- σύστημα κάθε οργανισμού. πτυξη σε νέες αγορές, η επανεξέταση του εμπορικού οικοσυστήμα- Υπολογίζοντας τα συνολικά οφέλη για την ελληνική οικονομία, εφότος, η γεωγραφική επέκταση και η περαιτέρω εστίαση στους σον η Ηλεκτρονική Τιμολόγηση εφαρμοστεί στον τομέα των προπελάτες, με στόχο τη διατήρηση και επέκταση των μεριδίων αγοράς. μηθειών του Δημοσίου (40% του συνολικού όγκου παραστατικών Ως προς αυτούς τους στόχους, το 1/3 των CEOs αναγνωρίζουν ότι στη χώρα), η λειτουργική εξοικονόμηση θα υπερβεί το 1,5 δισ., δεν ρισκάρουν αρκετά, αν και γνωρίζουν ότι η συμβολή της αλλαγής χωρίς να συμπεριλαμβάνεται στο παραπάνω η εξοικονόμηση από την είναι καθοριστική για την επιτυχία τους, ενώ το 72% αναγνωρίζουν καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Με άλλα λόγια, η Ηλεκτρονική τη συμβολή των νέων τεχνολογιών στην επίτευξή τους, ανησυχών- Τιμολόγηση θα ήταν ένα αποτελεσματικό και παράλληλα αναπτυτας για το πώς θα τις εισαγάγουν άμεσα στους οργανισμούς τους. ξιακό ισοδύναμο μέτρο λιτότητας. Χ ΧΡΗΜΑ 37

Χ συνέντευξη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Αντιπρόεδρος του ομίλου Aldemar Resorts

Ο τουρισμός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της οικονομίας μας 38 Σεπτέμβριος 2015

Μια σύντομη και αναλυτική ματιά στα προβλήματα και τα μέτρα επίλυσης και επαναφοράς του ελληνικού τουρισμού. ΧΡΗΜΑ_Κλείνοντας τη σεζόν, τα σχόλια για τον απολογισμό είναι διφορούμενα. Ποια είναι τα δικά σας σχόλια με βάση τα δεδομένα που αφορούν τις ταξιδιωτικές τάσεις, τους δημοφιλέστερους προορισμούς και τις μέσες τιμές ξενοδοχείων; ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ_Το να υποστηρίζουμε με διθυραμβικές δηλώσεις ότι η χρονιά κλείνει με αύξηση του τουριστικού ρεύματος στη χώρα μας, αντικειμενικά, είναι εσφαλμένο. Πρώτον, γιατί τα δεδομένα τα οποία συλλέγονται στερούνται ποιοτικής ανάλυσης, και άρα είναι εντελώς αναξιόπιστα, και δεύτερον, γιατί δεν διασταυρώνονται επαρκώς, δεν επιμερίζονται και δεν καταλήγουν σε ασφαλή συμπεράσματα για το τελικό οικονομικό όφελος από την τουριστική δραστηριότητα στο σύνολο της χώρας. Πλην της πολύπαθης Αθήνας, και μικρών εξαιρέσεων, πληγήκαμε ανεπανόρθωτα. Η πληρότητα από τον Αύγουστο και μετά κινήθηκε σε αναμενόμενα για την εποχή υψηλά επίπεδα, ο τζίρος όμως της νησιωτικής Ελλάδας θα είναι σημαντικά χαμηλότερος από τις αρχικές προσδοκίες, ενώ η συνολική κατάσταση στο τέλος του έτους δεν θα είναι η αναμενόμενη, αφού οι απώλειες της σεζόν και οι μεγάλες εκπτώσεις την καθιστούν μη αναστρέψιμη. Ο χειμώνας αναμένεται θερμός, με τις τράπεζες να αλλάζουν στάση στο θέμα των υπερχρεωμένων ξενοδοχείων. Χ_Τα νούμερα του τουρισμού έχουν αντίκτυπο στη γενική οικονομία της χώρας; A.Α._Όσο και να μην το παραδεχόμαστε ανοιχτά, ο τουριστικός κλάδος της Ελλάδας αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της οικονομίας της χώρας. Πρόκειται για την κατά βάση εξαγωγική οικονομική δραστηριότητα, που συνδυάζει τον πολιτισμό, τη γαστρονομία και την κουλτούρα με την καθημερινότητά μας. Αν και ο πρωτογενής τομέας είναι στο επίκεντρο κάθε συζήτησης για εξαγωγές, δεν συνδέεται επαρκώς με την κύρια εξαγωγική μας δραστηριότητα, τον τουρισμό. Το αποτέλεσμα είναι να μην παράγουμε ούτε αρκετά, ούτε με πρόγραμμα, ούτε τελικά με τρόπο τέτοιο που

να διατηρείται το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών σε υγιές επίπεδο. Ώς και σήμερα, δεν έχει γίνει καταγραφή του αποτυπώματος της τουριστικής οικονομίας στην εθνική. Πόσοι κλάδοι επηρεάστηκαν; Πόση σημασία δίνεται στην προστιθέμενη αξία του τουρισμού στην εθνική οικονομία; Πώς αλληλεπιδρά ο τουρισμός με τους λοιπούς κλάδους της οικονομίας; Εν συντομία, αν και οφείλουμε να αφήσουμε τις απαντήσεις για τον αναγνώστη, δεν μπορούμε, ή δεν έχουμε απαντήσει, στα παραπάνω. Πολύ περισσότερο που οι απαντήσεις διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από περίοδο σε περίοδο. Εμπειρικά, θα σας απαντήσουν οι περισσότεροι ότι δεν είδαν τον θετικό αντίκτυπο του τουρισμού στην ευρύτερη οικονομία. Οφείλουμε να ενημερώσουμε για το πώς αλληλεπιδρούν ο τουρισμός με την ευρύτερη οικονομία στην Ελλάδα. Χ_Η πολιτική αστάθεια έπαιξε σημαντικό ρόλο; A.Α._Αν και το 2015 προβλεπόταν ότι θα είναι χρονιά-ρεκόρ αφίξεων, κατέληξε χρονιά-ρεκόρ σε ό,τι αφορά τις προσφορές τιμής. Αναλωθήκαμε σε συζητήσεις γύρω από τις διαπραγματεύσεις, τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, την καταλληλότητα ή μη του κάθε πολιτικού εντός και εκτός βουλής και φτάσαμε να παλεύουμε να περισώσουμε τον Αύγουστο και όσα απέμειναν από τον ελληνικό τουρισμό, που κάποτε λεγόταν φιλοξενία, ήταν δικός μας και είχε εμάς στο κέντρο. Με τη διαμορφωθείσα αβεβαιότητα, σε πολλές περιπτώσεις, το κόστος φιλοξενίας των επισκεπτών μας ήταν υπερδιπλάσιο της τιμής πώλησης. Θύμισε μεταναστευτικό περιορισμένης χρονικής διάρκειας. Ήρθαν για την τιμή, όχι για την Ελλάδα. Πού είναι λοιπόν η Ελλάδα σε όλο αυτό και πώς την επαναφέρουμε στο προσκήνιο; Και για να προλάβω τις εύκολες απαντήσεις, η Τουρκία ξεκίνησε την οικονομική της ανάκαμψη από τον τουρισμό, που είναι στο χαρτοφυλάκιο του πρωθυπουργού. Στην Ελλάδα είναι ακόμη σε χαρτί τουαλέτας. Ακόμη και στις πλέον δύσκολες χρονιές, αντί να ενισχύ-

σουμε το εισερχόμενο ρεύμα τουριστών, και άρα ξένου χρήματος, παραδίδουμε τον τουρισμό στα χέρια ανθρώπων που λίγη σχέση έχουν με το αντικείμενο και περιορίζονται σε κτηνοτροφικής λογικής καταμέτρηση κεφαλών. Πάντως, πρόσφατα είχαμε προσωρινά πιστέψει ότι είχαμε υπουργό με το ανάστημα και την προσωπικότητα να συνδέσει όλους τους κρίκους της ελληνικής οικονομίας και διπλωματίας κάτω από την ομπρέλα του τουρισμού. Χ_Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν από όλους μας για να αναστηλώσουμε την Ελλάδα και την οικονομία της; A.Α._Τα φυσικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι μοναδικά. Χωρίς την ελληνική φύση, δεν υπάρχει ελληνικός τουρισμός. Συνεχίζουμε, παρ’ όλα αυτά, να βιάζουμε τη χώρα μας και να την εγκαταλείπουμε. Αλόγιστη σπατάλη φυσικής ενέργειας, εγκληματική διαχείριση απορριμμάτων, πολεοδομική αναρχία και αρχιτεκτονική ασυδοσία οδηγούν τη χώρα σε ξεγύμνωμα από εκείνα τα συνθετικά της που την κάνουν μοναδική, όμορφη και πλούσια μέσα ή έξω από το ευρώ. Έπειτα, η απασχόληση φεύγει από τα ελληνικά χέρια και πηγαίνει στα φθηνότερα. Αλλά και η εκπαίδευση δεν υποστηρίζεται. Με 30% ανεργία, η χώρα έπρεπε να στραφεί στα μοντέλα εκπαίδευσης κι απασχόλησης που έχουν παρόν και μέλλον. Πρέπει να αναδειχθούν οι ευκαιρίες απασχόλησης σε κλάδους που, εν πρώτοις, μπορεί να μη μοιάζουν τόσο ελκυστικοί όσο οι νέες τεχνολογίες, αλλά, εν τέλει, θα μπορούν να συντηρήσουν ένα εξαιρετικό μοντέλο ευημερίας, καταπολεμώντας στη ρίζα του το μοντέλο του πλουτισμού, που στην Ελλάδα υπηρετεί λίγους και απέτυχε. Τα πολιτιστικά, πολιτισμικά και αποκλειστικά μας χαρακτηριστικά, τέλος, χάνονται στην ποσοτικοποίηση του τουρισμού μας, ενώ πρέπει να συνδεθούν με ένα μοντέλο φιλοξενίας που να είναι στη βάση του ελληνικό. Οφείλουμε να κάτσουμε όλοι στο ίδιο τραπέζι, ενσωματώνοντας και τη νέα γενιά στο έργο της αναστήλωσης του ελληνικού τουρισμού. Χ ΧΡΗΜΑ 39

40 Σεπτέμβριος 2015

∼ αφιέρωμα

ΛΙΜΑΝΙΑ-ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ-ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ

Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις και η υποστήριξη του τουρισμού Στο στάδιο της ολοκλήρωσης βρίσκονται οι διαγωνισμοί του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων για τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της χώρας, ενώ η ακτοπλοΐα θα είχε την προοπτική μιας δεύτερης συνεχόμενης θετικής χρονιάς φέτος αν δεν επιβάλλονταν τα capital controls και δεν προκηρύσσονταν οι εκλογές του Σεπτεμβρίου.

ύμφωνα με το προσχέδιο του τρίτου Μνημονίου, η ολοκλήρωση μιας σειράς διαγωνισμών του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων για λιμάνια και αεροδρόμια περιλαμβάνεται στα προαπαιτούμενά του. Προβλέπεται επίσης ο καθορισμός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων του

Ταμείου. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας θα εγκρίνει το σχέδιο διαχείρισης του ενεργητικού, που θα περιλαμβάνει την ιδιωτικοποίηση όλων των περιουσιακών στοιχείων που είχαν τεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014. Αυτές είναι οι πρώτες κινήσεις που προβλέπει το προσχέδιο της συμφωνίας που υπήρξε μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Θεσμών, στο οποίο αναφέρεται ότι για να διευκολυνθεί η ολοκλήρωση των προσφορών οι αρχές θα ολοκληρώσουν όλες τις εκκρεμείς δράσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απαιτούνται για τα περιφερειακά αεροδρόμια, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, την Εγνατία, τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης και το Ελληνικό. Ο κατάλογος των δράσεων θα ενημερώνεται τακτικά και η κυβέρνηση θα διασφαλίσει ότι όλες οι εκκρεμείς δράσεις θα εφαρμοστούν εγκαίρως. Η κυβέρνηση και το ΤΑΙΠΕΔ θα ανακοινώσουν δεσμευτικές ημερομηνίες προσφορών για τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης το αργότερο μέχρι τον Οκτώβριο του 2015, και για την ΤΡΑΙΝΟΣΕROSCO, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στους όρους των προσφορών.

IOBE: Στα 11,8 δισ. ευρώ η συνεισφορά της ακτοπλοΐας στην οικονομία Σε ό,τι αφορά την ελληνική ακτοπλοΐα, η συνεισφορά της στην οικονομία υπολογίζεται σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ στα 11,8 δισ. ευρώ. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντικός για την οικονομία και την ανάπτυξη (η συνολική συνεισφορά του εκτιμάται στο 6,5% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας το 2013), που ωστόσο συνεχίζει να διανύει μια παρατεταμένη περίοδο κρίσης, η οποία δεν είναι ανεξάρτητη από τη γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας, ενώ θα πρέπει να υπάρξουν επιπλέον ρυθμίσεις για καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού του κλάδου. Τα παραπάνω επισημαίνονται σε έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Η συμβολή της ακτοπλοΐας στην ελληνική οικονομία: Επιδόσεις και προοπτικές», που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά από τον γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ, Ν. Βέττα, παρουσία του υπουργού Ναυτιλίας και Αιγαίου, Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, και του προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, Μιχάλη Σακέλη. «Ποτέ κανένας κλάδος δεν σώθηκε από μια μελέτη. Οι μελέτες μπορούν να διαφωτίσουν ζητήματα, να εγείρουν προβληματισμούς και να εξηγήσουν τα ποσοτικά μεγέθη» τόνισε ο κύριος Βέτας, προσθέτοντας ότι «πολλές φορές, ο διάλογος για την οικονομία και για συγκεκριμένους κλάδους γίνεται ερήμην των πραγματικών ποσοτικών ΧΡΗΜΑ 41

Χ αφιέρωμα ∼ Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα ☛

Η συνεισφορά της ελληνικής ακτοπλοΐας στην οικονομία υπολογίζεται, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, στα 11,8 δισ. ευρώ. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντικός για την οικονομία και την ανάπτυξη, που ωστόσο συνεχίζει να διανύει μια παρατεταμένη περίοδο κρίσης.

δεδομένων και αυτό δεν είναι σωστό». Σύμφωνα με την έκθεση, η συνολική συνεισφορά της ακτοπλοΐας εκτιμάται σε 11,8 δισ. ευρώ ή στο 6,5% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας για το 2013, ενώ σε όρους απασχόλησης ανέρχεται σε 260.000 θέσεις εργασίας (ή στο 7,2% της συνολικής απασχόλησης), μέγεθος το οποίο αντιστοιχεί περίπου στο ήμισυ της απασχόλησης στις νησιωτικές περιφέρειες. Οι εργοδοτικές εισφορές που κατέβαλαν οι ακτοπλοϊκές εταιρείες το 2013 εκτιμώνται σε περίπου 37 εκατ. ευρώ, μέγεθος που αντιστοιχεί περίπου στο 15% του συνολικού μισθολογικού κόστους.

Η ακτινογραφία της ελληνικής ακτοπλοΐας σήμερα Η πορεία της ελληνικής ακτοπλοΐας αυτήν τη στιγμή εξαρτάται πάρα πολύ από την εξομάλυνση και τη σταθεροποίηση της κατάστασης στην ελληνική οικονομία, που λόγω των απρόβλεπτων πολιτικών εξελίξεων, και εν αναμονή ενός δύσκολου χειμώνα, μπορεί να οδηγήσει και σε νέα φυγή πλοίων από το Αιγαίο προς το εξωτερικό, τονίζουν ειδικοί του ακτοπλοϊκού κλάδου. Η αναδιάρθρωση του ακτοπλοϊκού δικτύου και η δημιουργία ενός νέου χάρτη βρίσκονται στα χέρια των ίδιων των εταιρειών, καθώς το Υπουργείο Ναυτιλίας δεν μπορεί πλέον να προσφέρει κάτι πιο συγκεκριμένο από το να παρέχει μόνο διευκολύνσεις. Τα βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα του 2014 έδειχναν ότι θα ακολουθούσε μια καλύτερη χρονιά για την απόσβεση των ζημιών προηγούμενων ετών, αφού πλέον δεν υφίστατο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών και οι τιμές του πετρελαίου ήταν πολύ χαμηλές. Όμως οι πολιτικές εξελίξεις, το δημοψήφισμα, τα capital controls στις τράπεζες, η αναμονή για την υπογραφή νέας συμφωνίας με τους Θεσμούς, αλλά και οι αβέβαιες πολιτικές εξελίξεις, με την πιθανότητα των εκλογών, δημιούργησαν κλίμα αβεβαιότητας στον κλάδο και στροφή προς ξένες αγορές. Το 2013, οι εταιρείες δρομολόγησαν 57 πλοία, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα πέντε ακινητοποιημένα πλοία της ΝΕΛ, μέγεθος που έχει υποχωρήσει κατά 40% περίπου σε σχέση με τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί και την υποχώρηση της επιβατικής κίνησης που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για την ακτοπλοΐα της XRTC, η Hellenic Seaways κατέχει τον μεγαλύτερο σε αριθμό και μέγεθος στόλο 42 Σεπτέμβριος 2015

σε σχέση με τις υπόλοιπες υπό ανάλυση εταιρείες. Σήμερα διαχειρίζεται 20 πλοία που είναι διαφοροποιημένα από πλευράς τύπου και δραστηριοποιούνται στο Αιγαίο και την Αδριατική. Από αυτά επτά είναι ταχύπλοα (HSC), τέσσερα είναι υδροπτέρυγα (Hydrofoils) και δέκα είναι επιβατηγά-οχηματαγωγά (RO-PAX). Η συνεχιζόμενη μείωση του στόλου της εταιρείας σε σχέση με το 2012 οφείλεται στην πώληση των RO-RO Hellenic Master και Hellenic Trader, ενώ κατά το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου του έτους 2014, η εταιρεία προέβη στην πώληση του Εξπρές Σαντορίνη και του Ocean Life, τα οποία δεν εντάσσονταν πλέον στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της. Το 2010 η Hellenic Seaways διακίνησε 3.911.889 επιβάτες, το 2011 3.688.379, το 2012 2.913.910, το 2013 2.866.016 επιβάτες και το 2014 2.933.532 επιβάτες. Η Minoan Lines δραστηριοποιείται στην ελληνική αγορά με δύο πλοία στη γραμμή Πειραιάς-Κρήτη και με τέσσερα πλοία στην Αδριατική (τα δύο είναι ναυλωμένα από τρίτους). Το 2010 διακίνησε στον ελλαδικό χώρο 1.514.000 επιβάτες, το 2011 1.553.800, το 2012 1.092.695, το 2013 1.142.695 και το 2014 1.208.000 επιβάτες. Η εταιρεία Attica Group διαχειρίζεται έναν στόλο δεκατριών πλοίων, τέσσερα από τα οποία ανήκουν στη Superfast και εννέα στην Blue Star Ferries. Στις 7 Νοεμβρίου 2014 πουλήθηκε το πλοίο Blue Star Ithaki, και πλέον ο όμιλος κατέχει οκτώ πλοία της Blue Star. Το 2010, η εταιρεία διακίνησε 4.457.821 επιβάτες, το 2011 3.562.038, το 2012 3.525.683, το 2013 3.762.679 και το 2014 4.131.990 επιβάτες. Η ΑΝΕΚ δραστηριοποιείται με τρία πλοία στην περιοχή της Αδριατικής και της Κρήτης, με δύο σε Πελοπόννησο-Κρήτη και Κυκλάδες και δύο έχει ναυλωμένα στο εξωτερικό. Η εταιρεία διακίνησε το 2010 2.728.000 επιβάτες, το 2011 2.212.126 επιβάτες, το 2013 1.899.551, το 2013 1.500.000 και το 2014 1.420.000 επιβάτες. Η εταιρεία NEL LINES διαχειρίζεται σήμερα έναν στόλο 16 πλοίων. Έχει κηρυχθεί έκπτωτη από τη γραμμή του Βορείου Αιγαίου και τα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια. Τα πλοία της δεν εκτελούν πλέον δρομολόγια. Το 2010 η εταιρεία διακίνησε 711.488 επιβάτες, το 2011 896.450, το 2012 670.629, το 2013 592.011 και το 2014 474.499 επιβάτες. Τα τέλη υπέρ τρίτων (τα λιμενικά τέλη και ο επίναυλος) εκτιμώνται σε 35,6 εκατ. ευρώ, για το 2013. Τα έσοδα από ΦΠΑ στους ακτοπλοϊκούς ναύλους εκτιμώνται σε περίπου 85 εκατ. ευρώ. Σε όρους ΑΕΠ, η συνεισφορά στην οικονομία από τη ζήτηση για ακτοπλοϊκές μεταφορές εντός της χώρας, το 2013, εκτιμάται σε 1,5

Η Interasco εξ-ασφάλιση...εγγυάται. ...γιατί είμαστε στον ασφαλιστικό χώρο από το 1890. ...γιατί πάνω από 125 χρόνια συνεργαζόμαστε με συνέπεια, έντιμα και αρμονικά με όλους τους συνεργάτες μας. ...γιατί σήμερα σαν μέλος του ομίλου Harel που έχει 3 εκ. πελάτες, 2,3€ δις κύκλο εργασιών, 1€ δις ίδια κεφάλαια και 38€ δις επενδυμένα κεφάλαια είμαστε δυνατοί περισσότερο από ποτέ.

Πάνω από όλα όμως λογαριάζουμε και σεβόμαστε εσάς που μας εμπιστεύεστε το χαρτοφυλάκιό σας, τους κόπους σας, τις προσδοκίες σας για σιγουριά και δικαίωση των πελατών σας. Αυτή την εμπιστοσύνη μετατρέπουμε σε σίγουρη δύναμη για να δημιουργείτε απερίσπαστοι, να προοδεύετε και να χτίζετε ένα σίγουρο μέλλον. Έτσι, γιατί ασφάλεια σημαίνει σίγουρα, γρήγορα ... απλά Interasco!

σίγουρα, γρήγορα ... απλά!

èĄĔ éĈĚĒĆĂđĖ ïÿĎąđĖ ûĄĎÿćĒČ øĊĎ )D[ ZZZ LQWHUDVFR JU H PDLO LQIR#LQWHUDVFR JU

Χ αφιέρωμα ∼ Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα δισ. ευρώ, ενώ σε όρους απασχόλησης διαμορφώνεται σε 21,4 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Όπως επισημάνθηκε, η μελέτη αφορά το σύνολο της επιβατηγού ναυτιλίας (εγχώριες γραμμές και γραμμές εξωτερικού), εκτός από τις πορθμειακές γραμμές, στις οποίες πραγματοποιούνται διαδρομές μικρών αποστάσεων. Σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση, τονίστηκε πως η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία είναι τα κράτη-μέλη της ΕΕ με τη μεγαλύτερη επιβατική κίνηση, καθώς καθεμιά καλύπτει περίπου το 17-18% της συνολικής ακτοπλοϊκής διακίνησης επιβατών στην Ευρώπη. Αναφορικά με τη δραστηριότητα του κλάδου, αναφέρθηκε πως έχει συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, το 2013 δρομολογήθηκαν 57 πλοία, μέγεθος που έχει υποχωρήσει κατά περίπου 40% σε σχέση με τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Για την ηλικιακή διάρθρωση του στόλου, τονίζεται πως η μέση ηλικία διαφοροποιείται ανάλογα με τη γραμμή στην οποία δραστηριοποιούνται τα πλοία. Έτσι, στις γραμμές του Αιγαίου, στις οποίες συγκεντρώνεται η πιο αυξημένη ζήτηση, το μεγαλύτερο ποσοστό της κίνησης (περίπου το 80%) εξυπηρετείται από πλοία που ναυπηγήθηκαν την περίοδο 2000-2012, με αποτέλεσμα η μέση ηλικία τους να διαμορφώνεται περίπου στα 11 έτη, ενώ το μεταφορικό έργο στη γραμμή Ελλάδας-Ιταλίας πραγματοποιείται από σύγχρονο στόλο, με ηλικία πλοίων η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. τα πλοία Superfast I και Superfast II στη γραμμή Πάτρα-Μπάρι), δεν ξεπερνάει τα έξι έτη. Για την επιβατική κίνηση επισημαίνεται πως μετά το 2009 ο κλάδος της ακτοπλοΐας βρέθηκε αντιμέτωπος με δύο ταυτόχρονες και ισχυ-

44 Σεπτέμβριος 2015

ρές εξωτερικές διαταραχές: Την αύξηση των διεθνών τιμών των καυσίμων και την κατακόρυφη πτώση της επιβατικής κίνησης, λόγω της κρίσης της ελληνικής, αλλά και –σε σχετικά μικρότερο βαθμό– της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρεται, ότι η ζήτηση ακτοπλοϊκών υπηρεσιών στις γραμμές εσωτερικού υποχώρησε μεταξύ του 2009 και του 2012 κατά -24% στους επιβάτες και κατά -29% στα ΙΧ αυτοκίνητα (με ενδείξεις σταθεροποίησης το 2013, βάσει στοιχείων για τους πρώτους εννέα μήνες του έτους), ενώ το κόστος καυσίμων αποτελούσε το 2012 περισσότερο από το ήμισυ του κύκλου εργασιών του κλάδου. Στις προτάσεις της μελέτης «για την άρση εμποδίων λειτουργίας και επαναφορά των οικονομικών του κλάδου σε βιώσιμα επίπεδα» τονίζεται ότι, δεδομένων των υφιστάμενων συνθηκών, είναι απαραίτητος ο εξορθολογισμός της δυναμικότητας του κλάδου και, ήδη, ακτοπλοϊκές εταιρείες βρίσκονται σε συζητήσεις με τις τράπεζες για την αναδιάρθρωση των δανείων τους. Επίσης, ζητείται να εξεταστεί η δυνατότητα μείωσης των συντελεστών ΦΠΑ στα εισιτήρια επιβατών και ΙΧ της ακτοπλοΐας, κατάργησης του επίναυλου και μείωσης των λιμενικών τελών όπου δεν υπάρχει ανταποδοτικότητα υπηρεσιών, αλλά και αναθεώρησης του καθεστώτος των υποχρεωτικών εκπτώσεων στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια. Για τη μείωση του κόστους λειτουργίας επισημαίνεται ότι θα πρέπει να υπάρξει εκσυγχρονισμός του συστήματος έκδοσης εισιτηρίων και επανασχεδιασμός του ακτοπλοϊκού δικτύου, σύμφωνα με τον οποίο θα εξυπηρετούνται οι ανάγκες και θα αξιοποιούνται καλύτερα οι πόροι που διατίθενται για την αποζημίωση των μη εμπορικών γραμμών.

Χ αφιέρωμα ∼ Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα

ΘΕΤΙΚΑ EBITDA ΟΙ ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΕΣ, ΙΣΧΥΡΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ Μικτή εικόνα είχαν τα αποτελέσματα των εταιρειών στο εξάμηνο. Τα λιμάνια σίγουρα επηρεάστηκαν από τα capital controls και τους περιορισμούς που αυτά επέβαλαν στο εμπόριο αλλά παρ’ όλα αυτά, συνεχίζουν να παρουσιάζουν ισχυρά μεγέθη. Οι ίδιες επιπτώσεις, ιδιαίτερα τον Ιούλιο, επηρέασαν και τις ακτοπλοϊκές εταιρείες, οι οποίες όμως κατόρθωσαν να εμφανίσουν θετικό EBITDA σε συνέχεια του επιτυχημένου, σε ό,τι αφορά τον συγκεκριμένο δείκτη, 2014.

ΟΛΠ Σημαντική ενίσχυση των κερδών Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΛΠ ΑΕ ενέκρινε τις οικονομικές καταστάσεις του α’ εξαμήνου Ιανουαρίου-Ιουνίου 2015, οι οποίες συντάσσονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα χρηματοοικονομικής αναφοράς: α. Τα συνολικά έσοδα παρουσίασαν μικρή μείωση κατά 2,9% (από 50,2 εκατ. ευρώ το 2014, σε 48,7 εκατ. ευρώ το 2015), παρά τη μεγάλη μείωση στις εργασίες του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων (Προβλήτας Ι). Τα λοιπά λειτουργικά έσοδα της περιόδου αυξήθηκαν κατά 5,9 εκατ. ευρώ και ανήλθαν σε 9,2 εκατ. ευρώ, έναντι των 3,3 εκατ. ευρώ της αντίστοιχης περιόδου του 2014. β. Τα συνολικά λειτουργικά έξοδα, την ίδια περίοδο, σημείωσαν σημαντική μείωση, κατά 3,6 εκατ. ευρώ ή 7,34% (από 48,8 εκατ. ευρώ σε 45,2 εκατ. ευρώ). Η μεταβολή αυτή προήλθε από μείωση κατά 5% των αμοιβών προσωπικού και από τον περιορισμό διαφόρων δαπανών συντήρησης και επισκευής, ενώ οι αποσβέσεις παγίων στοιχείων παρέμειναν στα ίδια επίπεδα. γ. Τα κέρδη μετά από φόρους αυξήθηκαν κατά 130,5% στο α’ εξάμηνο και ανήλθαν σε 7,6 εκατ. ευρώ, έναντι των 3,3 εκατ. ευρώ του αντίστοιχου εξαμήνου του 2014. δ. Εντυπωσιακή αύξηση 40,4% σημείωσαν και τα χρηματικά διαθέσιμα (62,5 εκατ. ευρώ από 44,5 εκατ. ευρώ). Όπως δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΠ, κ. Γ. Κούβαρης: «Παρά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, η οποία επηρεάζει τους τομείς του εμπορίου και των μεταφορών, άρα και τις δραστηριότητες του οργανισμού, ο ΟΛΠ εμφάνισε για μία ακόμα φορά θετικά αποτελέσματα, αυξάνοντας σημαντικά την κερδοφορία του κατά το α’ εξάμηνο».

ΟΛΘ Σταθερά τα έσοδα στο εξάμηνο Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΟΛΘ ΑΕ ενέκρινε τις οικονομικές καταστάσεις της περιόδου που έληξε στις 30 Ιουνίου 2015, από τις οποίες προκύπτουν τα εξής: Ο κύκλος εργασιών της εταιρείας για το α’ εξάμηνο 2015 ανήλθε σε 26.609.944 ευρώ, έναντι των 26.306.612 ευρώ του αντίστοιχου εξα46 Σεπτέμβριος 2015

μήνου του 2014 με αύξηση 1,15%, σημειώνοντας αύξηση των πωλήσεων του ΣΕΜΠΟ κατά 1,62%, αύξηση στο συμβατικό λιμάνι κατά 0,33% και αύξηση στην εκμετάλλευση χώρων 1,63%, ενώ στο επιβατικό λιμάνι σημείωσε μείωση κατά 10,13%. Στην περίοδο που έληξε στις 30 Ιουνίου 2015 διακινήθηκαν 168.589 Ε/Κ (σε TEU), με αύξηση 4,30%, συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2014, μείωση στο γενικό συμβατικό φορτίο κατά 29,73% και αύξηση στο χύμα συμβατικό φορτίο κατά 6,67%. Συνολικά, τα έσοδα στο εξεταζόμενο α’ εξάμηνο του 2015 μειώθηκαν κατά 2,32% από το αντίστοιχο του 2014, παρά την αύξηση των πωλήσεων, αλλά με μείωση των χρηματοοικονομικών εσόδων κατά 54,51%, λόγω της σημαντικής πτώσης των επιτοκίων και των επενδυμένων διαθεσίμων της εταιρείας. Το σύνολο των εξόδων μειώθηκε κατά 2,44% σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2014, κυρίως από τη μείωση των αμοιβών του προσωπικού κατά 5,67%, λόγω της αποχώρησης των εργαζομένων για συνταξιοδότηση. Το μικτό κέρδος διαμορφώθηκε σε 13.421.147 ευρώ, έναντι των 12.378.261 ευρώ του 2014 (+8,43%). Τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA) για το α’ εξάμηνο του 2015 διαμορφώθηκαν στα 14.599.250 ευρώ, έναντι των 14.054.330 κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2014 (+3,88%). Τα αποτελέσματα προ φόρων διαμορφώθηκαν σε 13.456.185 ευρώ, έναντι των 13.756.713 ευρώ του 2014 (-2,18%), ενώ μετά από φόρους τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν στα 9.950.091 ευρώ, έναντι των 10.467.551 ευρώ του 2014 (-4,94%).

AEGEAN Ανάπτυξη 20% στην κίνηση εξωτερικού Η Aegean ανακοινώνει τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου 2015, παρουσιάζοντας ενοποιημένα έσοδα ύψους 403,6 εκατ., αυξημένα κατά 4% σε σχέση με το 2014. Η επιβατική κίνηση αυξήθηκε κατά 15% και ανήλθε σε 5 εκατομμύρια επιβάτες, με την εταιρεία να επενδύει σημαντικά σε στόλο και υψηλότερη χωρητικότητα, αυξάνοντας συχνότητες αλλά και προσθέτοντας νέους προορισμούς, κυρίως στο δίκτυο εξωτερικού. Η αύξηση της κίνησης στο δίκτυο εξωτερικού ανήλθε σε 20%, προερχόμενη κυρίως από την κύρια βάση της Αθήνας, στην οποία η συνολική κίνηση αυξήθηκε κατά 26%. Στο δίκτυο εσωτερικού, η εταιρεία μετέφερε 10% περισσότερους επιβάτες σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2014. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την αβεβαιότητα του οικονομικού περιβάλλοντος της χώρας, η εταιρεία κατέγραψε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στο β’ τρίμηνο σε σύγκριση με το α’, τόσο σε έσοδα όσο και σε επιβάτες, λόγω των επενδύσεων που πραγματοποίησε. Τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους ανήλθαν σε 14,8 εκατ., από 16 εκατ. το 2014, καθώς η ενδυνάμωση του δολαρίου, η αύξηση των χρεώσεων αεροναυτιλίας στην Ελλάδα, αλλά και η προσφορά χαμηλότερων ναύλων, αντιστάθμισαν τις ωφέλειες από τη μείωση του κόστους καυσίμου, αλλά και τη βελτίωση στο μοναδιαίο κόστος που απορρέει από οικονομίες κλίμακας. Τα ταμειακά διαθέσιμα και ισοδύναμα, μετά και την καταβολή του ετήσιου μερίσματος, διαμορφώθηκαν σε 320 εκατ. στις 30 Ιουνίου 2015. Ο κύριος Δημήτρης Γερογιάννης, διευθύνων σύμβουλος της εται-

☛

Μικτή εικόνα είχαν τα αποτελέσματα των εταιρειών στο εξάμηνο. Τα λιμάνια σίγουρα επηρεάστηκαν από τα capital controls και τους περιορισμούς που αυτά επέβαλαν στο εμπόριο, αλλά παρ’όλα αυτά, συνεχίζουν να παρουσιάζουν ισχυρά μεγέθη.

ρείας, ανέφερε σχετικά: «Το α’ εξάμηνο του 2015 επενδύσαμε τόσο σε δίκτυο όσο και σε νέα αεροσκάφη, που παραλάβαμε και χρηματοδοτήσαμε τον Ιούνιο, παρά την αρχή των capital controls. Με τη σημαντική, για τρίτη συνεχομένη χρονιά, επέκταση του δικτύου μας και λειτουργώντας πλέον με στόλο 58 αεροσκαφών πετύχαμε 20% ανάπτυξη της κίνησης εξωτερικού, ρυθμό τριπλάσιο σε σχέση με την αύξηση της συνολικής εισερχόμενης αεροπορικής κίνησης στη χώρα μας. Επενδύσαμε και αναπτυχθήκαμε ιδιαίτερα στην κύρια βάση μας, στην Αθήνα, αλλά και στην Κρήτη, τη Ρόδο και τη Λάρνακα. Είναι σημαντικό ότι, παρά τον αυξανόμενο ανταγωνισμό στην κύρια βάση μας, τόσο σε γραμμές εσωτερικού όσο και εξωτερικού, αλλά και την αυξημένη αστάθεια και αβεβαιότητα που επικράτησε στη χώρα, διατηρήσαμε υγιή κερδοφορία, επιβεβαιώνοντας την αναπτυξιακή μας στρατηγική. Μετά την επιβολή των capital controls, την εκτεταμένη τραπεζική αργία και τις πολιτικές εξελίξεις, οι συνθήκες επιδεινώθηκαν περαιτέρω τον Ιούλιο. Παρά τη σημαντική πτώση στις κρατήσεις των πρώτων εβδομάδων του Ιουλίου, καταφέραμε σταδιακά να ανακάμψουμε, με κόστος φυσικά, λόγω της άμεσης αντίδρασής μας με τη διάθεση νέων προσφορών, αλλά και της σταδιακής σταθεροποίησης που επήλθε κατόπιν της συμφωνίας με τους εταίρους μας. Τα capital controls δεν μας έχουν δημιουργήσει λειτουργικά προβλήματα, λόγω του σημαντικού μέρους των εισπράξεών μας που προέρχεται από το εξωτερικό. Φυσικά, η ομαλοποίηση των συνθηκών στη χώρα θεωρείται απαραίτητη για τη διασφάλιση και της δικής μας πορείας».

ATTICA GROUP Θετικό EBITDA μετά από έξι χρόνια Το Διοικητικό Συμβούλιο της Attica Group, θυγατρικής εταιρείας του Ομίλου Marfin Investment Group (MIG), ανακοινώνει τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου 2015, τα οποία παρουσιάζουν ενοποιημένες πωλήσεις 108,87 εκατ. ευρώ (104,23 εκατ. στο α’ εξάμηνο 2014) και ενοποιημένα κέρδη προ φόρων, χρηματοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων και αποσβέσεων (EBITDA) 19,03 εκατ., έναντι ζημιών 2,20 εκατ. στο α’ εξάμηνο του 2014. Για πρώτη φορά από τη χρήση του 2009, ο όμιλος παρουσιάζει θετικό EBITDA στο α’ εξάμηνο του έτους. Τα ενοποιημένα κέρδη προ

φόρων, χρηματοδοτικών και επενδυτικών αποτελεσμάτων (EBIT), ανήλθαν σε 7,28 εκατ. έναντι ζημιών 14,31 εκατ. στο α’ εξάμηνο του 2014. Οι ζημίες μετά από φόρους του ομίλου ανήλθαν σε 5,84 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 21,07 εκατ. κατά το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Η σημαντική βελτίωση των αποτελεσμάτων του ομίλου επιτεύχθηκε μέσα σε ένα απαιτητικό οικονομικό περιβάλλον και οφείλεται κυρίως στην αποτελεσματική διαχείριση των δρομολογίων των πλοίων και στην αναδιάταξη του στόλου, παραγόντων που οδήγησαν στη βελτίωση του μεταφορικού έργου ανά δρομολόγιο και στην εξοικονόμηση καυσίμων, που, σε συνδυασμό με την υποχώρηση των τιμών των καυσίμων, επέφερε μείωση του λειτουργικού κόστους. Στις 30 Ιουνίου 2015, τα ταμειακά διαθέσιμα του ομίλου ανέρχονταν σε 35,20 εκατ. (23,94 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014). Τα πάγια στοιχεία του ομίλου ανήλθαν στις 30 Ιουνίου 2015 σε 574,99 εκατ. (581,01 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014). Ο συνολικός δανεισμός του ομίλου στο α' εξάμηνο 2015 ανέρχεται σε 287,59 εκατ. (282,16 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014), από τα οποία 273,83 εκατ. ευρώ αφορούν μακροπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις (270,80 εκατ. ευρώ την 31η Δεκεμβρίου 2014) και 13,76 εκατ. μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις πληρωτέες στην επόμενη χρήση (11,36 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014). Τα ίδια κεφάλαια του ομίλου ανήλθαν στις 30 Ιουνίου 2015 σε 337,90 εκατ. ευρώ και αντιστοιχούν σε 1,76 ευρώ ανά μετοχή της εταιρείας. Μεταφορικό έργο Κατά το α’ εξάμηνο του 2015, η Attica Group δραστηριοποιήθηκε μέσω των θυγατρικών της στην Αδριατική θάλασσα και στην ελληνική ακτοπλοΐα με δώδεκα ιδιόκτητα επιβατηγά-οχηματαγωγά πλοία, από τα οποία τα τρία δρομολογήθηκαν στις διεθνείς γραμμές της Αδριατικής και τα εννέα στην ελληνική ακτοπλοΐα. Επιπροσθέτως, στις αρχές Απριλίου, ο όμιλος παρέλαβε το πλοίο Blue Galaxy, στο πλαίσιο σύμβασης μακροχρόνιας ναύλωσης, το οποίο δρομολόγησε από τις 24 Απριλίου 2015 στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά Κρήτης. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2015, διακινήθηκαν με τα πλοία του ομίλου συνολικά 1,53 εκατομμύρια επιβάτες, έναντι 1,48 εκατομμυρίων στο α’ εξάμηνο του 2014, 180,80 χιλιάδες ΙΧ οχήματα, έναντι 175,85 χιλιάδων την αντίστοιχη περσινή περίοδο, και ΧΡΗΜΑ 47

Χ αφιέρωμα ∼ Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα 131,63 χιλιάδες φορτηγά οχήματα, έναντι 125,92 χιλιάδων στο α’ εξάμηνο του 2014. Στην αγορά της Αδριατικής, και ειδικότερα στις γραμμές ΠάτραΗγουμενίτσα-Ανκόνα και Πάτρα-Ηγουμενίτσα-Μπάρι, το μεταφορικό έργο των πλοίων Superfast XI, Superfast I και Superfast II (σε κοινοπραξία με την ΑΝΕΚ), μειώθηκε κατά 20,4% στους επιβάτες, κατά 23,5% στα ΙΧ οχήματα και κατά 3,5% στα φορτηγά οχήματα. Τα δρομολόγια των πλοίων στην Αδριατική εκτελέστηκαν με ένα πλοίο λιγότερο σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο και σημείωσαν μείωση κατά 12,9%. Στην ελληνική ακτοπλοΐα, και ειδικότερα στις γραμμές ΠειραιάςΚυκλάδες, Πειραιάς-Δωδεκάνησα, Πειραιάς-Ηράκλειο, ΠειραιάςΧίος-Μυτιλήνη και από 24 Απριλίου 2015 Πειραιάς-Χανιά, το α’ εξάμηνο του 2015, εκτελώντας συνολικά 1,6% λιγότερα δρομολόγια από την αντίστοιχη περσινή περίοδο, το μεταφορικό έργο του ομίλου αυξήθηκε σε όλες τις κατηγορίες εσόδων. Ειδικότερα, κατά 6,8% στους επιβάτες, κατά 9,2% στα ΙΧ οχήματα και κατά 9,8% στα φορτηγά οχήματα. Στις γραμμές Ηρακλείου και Χανίων, τα πλοία του ομίλου λειτουργούν κοινοπρακτικά με την ΑΝΕΚ. Τα ανωτέρω δρομολόγια στην ελληνική ακτοπλοΐα εκτελέστηκαν μέχρι τα τέλη Απριλίου με ένα πλοίο λιγότερο σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, λόγω της πώλησης του πλοίου Blue Star Ithaki.

MINOAN LINES Βελτίωση αποτελεσμάτων στο εξάμηνο Στα 78,7 εκατ. ευρώ ανήλθαν οι ενοποιημένες πωλήσεις της Minoan Lines κατά το α’ εξάμηνο του 2015, καταγράφοντας αύξηση 5,9 εκατ. ευρώ σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) ανήλθαν σε 15,2 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 9,2 εκατ. ευρώ, ενώ τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους ανήλθαν σε 5,8 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας βελτίωση 10,3 εκατ. ευρώ σε σχέση με το α’ εξάμηνο του 2014. Στα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου 2015 περιλαμβάνονται χρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα ύψους 1,4 εκατ. ευρώ, έναντι 2,7 εκατ. ευρώ στο αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους, και συνολικές αποσβέσεις 7,9 εκατ. ευρώ, έναντι 7,7 εκατ. ευρώ πέρσι. Στις 30 Ιουνίου του 2015, τα συνολικά ίδια κεφάλαια της εταιρείας σε ενοποιημένο επίπεδο ανέρχονταν σε 247,7 εκατ. ευρώ (2,32 ευρώ ανά μετοχή). Επίσης, ο τραπεζικός δανεισμός της εταιρείας διαμορφώθηκε σε 207,3 εκατ. ευρώ, ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα ανήλθαν σε 6,0 εκατ. ευρώ.

ANEK LINES Σημαντική βελτίωση λειτουργικών αποτελεσμάτων Το α’ εξάμηνο του 2015, ο όμιλος της ΑΝΕΚ δραστηριοποιήθηκε με ιδιόκτητα και ναυλωμένα πλοία σε γραμμές της Αδριατικής (Ανκόνα, Βενετία), της Κρήτης (Χανιά, Ηράκλειο), των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων, πραγματοποιώντας συνολικά 12% λιγότερα δρομολόγια σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο της προηγούμενης χρήσης. Τα οικονομικά αποτελέσματα του ομίλου παρουσίασαν σημαντική βελτίωση σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Τα αποτελέ48 Σεπτέμβριος 2015

σματα προ φόρων, χρηματοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων και συνολικών αποσβέσεων (EBITDA) για το α’ εξάμηνο του 2015 διαμορφώθηκαν σε κέρδη για πρώτη φορά μετά το 2007, ενώ τα καθαρά αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας σημείωσαν την καλύτερη επίδοση α’ εξαμήνου της τελευταίας οκταετίας. Τα βασικά οικονομικά μεγέθη της περιόδου διαμορφώθηκαν ως εξής: Κύκλος εργασιών Ο κύκλος εργασιών του ομίλου στο α’ εξάμηνο του 2015 ανήλθε σε 62,9 εκατ. ευρώ, έναντι 69,2 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Αντίστοιχα, ο κύκλος εργασιών της μητρικής ανήλθε σε 54,9 εκατ. ευρώ, έναντι 61,3 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2014. Μικτά κέρδη Τα ενοποιημένα μικτά κέρδη για το α’ εξάμηνο του 2015 ανήλθαν σε 6,5 εκατ. ευρώ, έναντι 1,6 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2014, ενώ για την εταιρεία ανήλθαν σε 5,9 εκατ. ευρώ, έναντι 0,8 εκατ. ευρώ. Το κόστος πωληθέντων του ομίλου παρουσίασε σημαντική μείωση σε σχέση με τη συγκρίσιμη περίοδο, κυρίως λόγω της υποχώρησης των τιμών των καυσίμων, και διαμορφώθηκε σε 56,3 εκατ. ευρώ, από 67,6 εκατ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο εταιρείας μειώθηκε σε 49,1 εκατ. ευρώ από 60,5 εκατ. ευρώ. EBITDA Σημαντική βελτίωση παρουσίασαν τα αποτελέσματα προ φόρων, χρηματοοικονομικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων και συνολικών αποσβέσεων (EBITDA) του ομίλου για το α’ εξάμηνο του 2015, τα οποία διαμορφώθηκαν σε κέρδη 0,4 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 6,6 εκατ. ευρώ, ενώ για τη μητρική διαμορφώθηκαν σε κέρδη 1,1 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 5,0 εκατ. ευρώ κατά το α’ εξάμηνο του 2014. Καθαρά αποτελέσματα Τέλος, βελτιωμένα εμφανίζονται και τα ενοποιημένα καθαρά αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας για το α’ εξάμηνο του 2015, τα οποία ανήλθαν σε ζημίες 13,1 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 21,2 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2014. Αντίστοιχα, τα καθαρά αποτελέσματα μετά από φόρους της μητρικής διαμορφώθηκαν σε ζημίες ύψους 12,1 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 18,6 εκατ. ευρώ κατά τη συγκρίσιμη περίοδο. Σημειώνεται ότι η δραστηριότητα στον κλάδο χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα, καθώς οι υψηλότερες πωλήσεις των ακτοπλοϊκών εταιρειών καταγράφονται στο γ’ τρίμηνο κάθε έτους, στο οποίο περιλαμβάνεται η κίνηση της θερινής περιόδου. Εφόσον οι τιμές των καυσίμων διατηρηθούν στα τρέχοντα επίπεδα, αναμένεται περαιτέρω βελτίωση των αποτελεσμάτων για τη χρήση του 2015. Στο προσεχές διάστημα, εκτιμάται ότι είναι εφικτό να επιτευχθεί συμφωνία με τις δανείστριες τράπεζες σχετικά με την αναδιάρθρωση του μακροπρόθεσμου δανεισμού της μητρικής. Η διοίκηση του ομίλου συνεχίζει τις προσπάθειές της για τον περιορισμό του λειτουργικού κόστους, την ενίσχυση της κεφαλαιακής διάρθρωσης και την εξασφάλιση της αναγκαίας ρευστότητας. Στο πλαίσιο της αποδοτικότερης διαχείρισης του στόλου, έχει προχωρήσει σε εκναύλωση πλοίου σε εταιρεία του εξωτερικού κατά τη θερινή περίοδο, ενώ εξετάζει κάθε πιθανή δυνατότητα για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Χ

παρουσίαση Χ

SAMSUNG GALAXY S6 EDGE+

ΤΟ ΠΡΩΤΟ SMARTPHONE ΜΕ ΤΑΧYΤΗΤΕΣ ΕΩΣ 375 MBPS, ΣΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΟ ην ευκαιρία να γνωρίσουν πρώτοι από κοντά το κορυφαίο smartphone Samsung Galaxy S6 edge+ και να ζήσουν τις ασύλληπτες ταχύτητες έως 375 Mbps, σε συνδυασμό με το 4G+ δίκτυο της COSMOTE, είχαν οι επισκέπτες του καταστήματος ΓΕΡΜΑΝΟΣ, στο πλαίσιο εκδήλωσης στο The Mall Athens.

smartphone διαθέτει οθόνη 5.7 ιντσών Quad HD Super AMOLED, με κυρτό σχεδιασμό και στις δύο πλευρές, πανίσχυρο οκταπύρηνο επεξεργαστή 64 bit, κύρια κάμερα 16 MP για φωτογραφίες και video υψηλής ευκρίνειας, ενώ επιπλέον υποστηρίζει την τεχνολογία γρήγορης και ασύρματης φόρτισης.

Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ, o Νο 1 προορισμός για smartphones, παρουσίασε στο κοινό –μία ημέρα πριν την επίσημη κυκλοφορία του στην ελληνική αγορά– το νέο Samsung Galaxy S6 edge+.

«Στον ΓΕΡΜΑΝΟ εμπλουτίζουμε διαρκώς την γκάμα των 4G+ smartphones που διαθέτουμε στην ελληνική αγορά. Μία ακόμη προηγμένη συσκευή, που σε συνδυασμό με τις απίστευτα γρήγορες ταχύτητες του 4G+ δικτύου της COSMOTE απογειώνουν την εμπειρία mobile internet των πελατών μας» δήλωσε ο κύριος Αλέξανδρος Ντάβος, Διευθυντής Retail Marketing του Ομίλου ΟΤΕ.

Το πρώτο 4G CAT9 smartphone, που υποστηρίζει ταχύτητες έως 375 Mbps, σε συνδυασμό με το 4G+ δίκτυο της COSMOTE (μέσω της τεχνολογίας LTE Advanced-3xCarrier Aggregation 3CA), ταχύτητες που πρώτη στην Ελλάδα πέτυχε η COSMOTE σε πιλοτικές δοκιμές. Η πολυτελής κατασκευή από μέταλλο και γυαλί και οι ισχυρές επιδόσεις του Samsung Galaxy S6 edge+ εντυπωσίασαν το κοινό. Το νέο

Από αριστερά: Ο Κων/νος Αργυρός, ο Άρης Παρασκευόπουλος, επικεφαλής του τμήματος κινητής τηλεφωνίας της Samsung Electronics Hellas, η Σταματίνα Τσιμτσιλή και ο Κώστας Βένδρας, Προϊστάμενος Product Marketing Συσκευών ΓΕΡΜΑΝΟΣ.

Το Samsung Galaxy S6 edge+ διατίθεται στα 869 ευρώ ή φθηνότερα με σύνδεση στα προγράμματα COSMOTE PLUS, σε μαύρο και χρυσό, στην έκδοση των 32 GB, σε οποιοδήποτε κατάστημα ΓΕΡΜΑΝΟΣ, σε όλη την Ελλάδα. Χ

Η Σίσσυ Χρηστίδου με το Samsung Galaxy S6 edge+.

ΧΡΗΜΑ 49

~ αφιέρωμα

ASSET & WEALTH MANAGEMENT

Οι επενδύσεις των

asset managers που υπόσχονται υψηλά κέρδη

κρίζες σκιές» στην παγκόσμια οικονομία το 2015 διαβλέπουν πολλοί οικονομολόγοι και αναλυτές, σύμφωνα με τους οποίους η Κίνα, η Fed, αλλά και η χώρα μας, συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες απειλές. Στοιχειοθετώντας τις απόψεις τους, βρίσκουν μάλιστα πάτημα στις πρόσφατες πτωτικές αναθεωρήσεις των προβλέψεων διεθνών οργανισμών και επενδυτικών οίκων για τους φετινούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες από την ομάδα των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών (G20) χτύπησαν «καμπανάκι», τονίζοντας πως μια έξοδος από τις πολιτικές «εύκολου χρήματος» μπορεί να στείλει κύματα-σοκ ανά τον κόσμο μέσω των αγορών. «Μαύρος» ήταν και ο Αύγουστος για τις αγορές διεθνώς, με τις απώλειες να θυμίζουν το κραχ του 2007, όταν έσκασε η φούσκα των subprimes, γεγονός που οδήγησε μετά στην κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, αποκτούν σημαντικό ενδιαφέρον οι προτάσεις για επενδύσεις που δίνουν οι asset managers, οι οποίες υπόσχονται αξιόλογα κέρδη.

Κόντρα στο ρεύμα για μεγάλα κέρδη Αρκετοί asset managers, κόντρα στο ρεύμα, προτείνουν τοποθετήσεις σε πτώση του χρυσού και του πετρελαίου. Ποια μπορεί να είναι μια επικερδής, αλλά πιο ριψοκίνδυνη, επενδυτική επιλογή στην τρέχουσα συγκυρία; Την καλύτερη και πιο επικερδή επενδυτική επι50 Σεπτέμβριος 2015

λογή στην τρέχουσα συγκυρία αποκαλύπτει ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής David Rubenstein, συνιδρυτής και επικεφαλής της Carlyle Group. Παρακολουθώντας στενά την πορεία των διεθνών αγορών, αλλά και όλων των εξελίξεων που έχουν ρόλο καταλυτικό, ο David Rubenstein αναλύει την πρόβλεψή του για επικείμενη ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου, γεγονός που θα καταστήσει κάθε είδους asset που συνδέεται με την ενέργεια την πιο επικερδή επενδυτική επιλογή τη δεδομένη στιγμή. Ο συνιδρυτής της Carlyle Group επαναδιατυπώνει την αισιοδοξία του για τις επιδόσεις του ενεργειακού κλάδου, ενώ κάνει ειδική αναφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά, όταν οι τιμές του μαύρου χρυσού ανακάμψουν, η ζήτηση θα λάβει την ανιούσα και τότε ο ενεργειακός κλάδος θα αποτελεί την καλύτερη επενδυτική επιλογή των αγορών. «Η κατανάλωση ενέργειας είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται ο κόσμος για να προχωρήσει μπροστά» σημειώνει.

Οι μετοχές Μεγάλη μερίδα των fund managers προειδοποιούν τους επενδυτές ότι ήρθε η ώρα να αποσύρουν τα χρήματά τους από τις αγορές. Όπως ο διάσημος hedge fund manager David Tepper, που εμφανίζεται εξαιρετικά απαισιόδοξος για την πορεία των διεθνών αγορών, δηλώνοντας χαρακτηριστικά πως δεν μπορεί να είναι bullish (αισιόδοξος). Για τον ίδιο, το περιβάλλον των διεθνών αγορών στην τρέχουσα συγκυρία κρύβει πληθώρα προκλήσεων, ενώ αμφισβητεί

ευθέως και τις προβλέψεις για την εταιρική κερδοφορία κατά το προσεχές διάστημα. «Οι εκτιμήσεις για τα εταιρικά κέρδη την επόμενη χρονιά μπορεί να είναι υπερβολικά αισιόδοξες» τονίζει χαρακτηριστικά. «Δεν είναι αυτό που προτιμώ να κάνω, αλλά αν οι αγορές επιδοθούν σε πτώση έως και -20%, τότε θα είναι αγοραστής» επισημαίνει. Σε αντίθεση, και παρά το ευρύ κλίμα αναταραχής που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στις αγορές –που είναι έτοιμο να ξεσπάσει από μία και μόνο αφορμή– η Oppenheimer Asset Management συνεχίζει να δηλώνει εξαιρετικά bullish για την πορεία των αγορών. Οι αναλυτές της Oppenheimer Asset Management προβλέπουν άνοδο του S&P 500 στις 2.311 μονάδες έως τα τέλη του τρέχοντος έτους, του 2015. Οι αναλυτές της Barclays είναι λίγο πιο αισιόδοξοι, λέγοντας πως ίσως ήρθε η ώρα να εξεταστεί η αγορά μετοχών σε τομείς των ανεπτυγμένων αγορών που δεν έχουν έκθεση στην Κίνα. Όπως υποστηρίζουν, υπάρχουν πτωτικά ρίσκα για την Κίνα, και ενδεχομένως για την παγκόσμια ανάπτυξη, ενώ συστήνουν επιλεκτικά «πτωτικές» (bearish) θέσεις μόνο σε τίτλους που έχουν άμεση έκθεση στην Κίνα. Από την πλευρά τους, αναλυτές της Credit Suisse σημειώνουν πως οι μετοχές Ασίας-Ειρηνικού βρίσκονται λίγο πάνω από τα χαμηλά του 2008-2009 σε επίπεδο τιμής/λογιστικής αξίας. Κατά τους ίδιους, οι πιο ευάλωτες ασιατικές αγορές στο εξής μπορεί να είναι αυτές από τις οποίες δεν έχουν φύγει ακόμη οι επενδυτές: αν συνεχιστεί η διόρθωση, οι αγορές με τον μικρότερο βαθμό αποχώρησης ξένων επενδυτών θα μπορούσαν να γίνουν ευάλωτες. Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι καθαρές αγορές από ξένους ως ποσοστό της κεφαλαιοποίησης της αγοράς είναι υψηλότερες σε δωδεκάμηνη βάση στην Ιαπωνία (0,6%), στην Ταϊβάν (0,5%) και στην Ινδία (0,4%). Οι αναλυτές της Credit Suisse επιλέγουν κάποιες (λίγες) ασιατικές αγορές που ίσως εμφανίσουν τις λιγότερο κακές επιδόσεις, λέγοντας πως ενώ η Ινδία κράτησε αμυντική στάση μέχρι τώρα σε αυτήν τη διόρθωση, ίσως οι επόμενες αγορές που θα ακολουθήσουν την ίδια στάση να είναι η Κορέα και η Μαλαισία. Αν και η Κορέα έχει μεγάλη έκθεση στην Κίνα λόγω εξαγωγών, με το χαμηλό P/B της (μόλις 0,86x έναντι του χαμηλού 0,97x το 2008-2009), το γεγονός ότι εισάγει εμπορεύματα, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του γεν, θα μπορούσε δυνητικά να κάνει την Κορέα αμυντική σε αυτήν τη διόρθωση, όπως τονίζουν οι αναλυτές. Η Μαλαισία, από την άλλη πλευρά, έχει βιώσει τη μεγαλύτερη «παράδοση» ξένων επενδυτών.

Οι αναδυόμενες αγορές Η πλειοψηφία των asset managers προειδοποιούν για σοκ στις αναδυόμενες αγορές από ενδεχόμενη αύξηση επιτοκίων της Fed και εκτιμούν ότι οι επενδυτές θα είναι πιο εκτεθειμένοι σε μια ενδεχόμενη αύξηση επιτοκίων, έναντι του 2008. Σύμφωνα με τους μεγαλύτερους fund managers, σήμερα οι μετοχές είναι λίγο-πολύ ορθά αποτιμημένες σε απόλυτη βάση. Ωστόσο, η λέξη-κλειδί εδώ είναι το επίθετο «απόλυτη», επειδή ακόμη κι αν οι μετοχές δεν είναι πλέον φθηνές σε απόλυτους όρους, αξιολογούνται ως φθηνές συγκριτικά με τις περισσότερες λοιπές κατηγορίες επενδυτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών ομολόγων.

Goldman Sachs: Μην τρομάζετε Η «αιματοχυσία» στα παγκόσμια χρηματιστήρια και στις αγορές εμ-

πορευμάτων μπορεί να δημιούργησε τον Αύγουστο μια εικόνα «συντέλειας του κόσμου» για την παγκόσμια οικονομία, όμως η απειλή μιας παγκόσμιας ύφεσης είναι χαμηλή, σύμφωνα με την Goldman Sachs, η οποία παραμένει “overweight” για τις μετοχές των ανεπτυγμένων αγορών για τους επόμενους έξι με δώδεκα μήνες. Παρά την πρόσφατη κλιμάκωση των ανησυχιών της αγοράς, η τράπεζα λέει πως η αδυναμία της Κίνας και η αποδυνάμωση που προκαλεί στις αγορές των εμπορευμάτων δεν σηματοδοτούν κάτι «μεγάλο» για την παγκόσμια ανάπτυξη. «Παραμένουμε της άποψης ότι μια παγκόσμια ύφεση είναι εξαιρετικά απίθανη» σημειώνουν οι στρατηγικοί αναλυτές της Goldman Sachs. Σύμφωνα με την τράπεζα, η ανάπτυξη στις ανεπτυγμένες αγορές παραμένει ανέπαφη και θα παραμείνει σχετικά προστατευμένη έναντι της αδυναμίας στην Κίνα στις αναδυόμενες αγορές. Μάλιστα, η ανάπτυξη στις προηγμένες οικονομίες ίσως ενισχυθεί από την πτώση των τιμών ενέργειας. Σε ό,τι αφορά την επενδυτική στρατηγική της τράπεζας, παραμένει “overweight” για τις μετοχές των ανεπτυγμένων αγορών έναντι των μετοχών των αναδυόμενων αγορών. Στις ανεπτυγμένες αγορές παραμένει “long” για την Ιαπωνία και την Ευρώπη και “underweight” για τις ΗΠΑ σε ορίζοντα δωδεκαμήνου.

Τα ρίσκα Ποια είναι τα μεγαλύτερα ρίσκα για τις αγορές; Η Κίνα παραμένει ο βασικός κίνδυνος, ωστόσο διακρίνονται και άλλοι. Πολλά εμπορεύματα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πιέσεις, και αν το πετρέλαιο υποχωρήσει περαιτέρω από το τρέχον, ήδη χαμηλό του επίπεδο, θα μπορούσε να προκαλέσει νέα κύματα αποπληθωρισμού σε αρκετές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της ευρωζώνης. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, όπως η ουκρανική κρίση, έχουν επίσης τη δυναμική να πυροδοτήσουν εξελίξεις ανά πάσα στιγμή.

Ήρθε η ώρα των ευρωπαϊκών μετοχών; Στροφή προς τις ευρωπαϊκές μετοχές μπορεί να προμηνύει η πρώτη ανάλυση των αποτελεσμάτων β’ τριμήνου, που πραγματοποιήθηκε και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, σύμφωνα με τους θεσμικούς αναλυτές. Η πορεία της κερδοφορίας των αμερικανικών μετοχών δείχνει ότι έχει ξεκινήσει ένας «κορεσμός» της αυξητικής πορείας, ενώ αντίθετα στην Ευρώπη, η κερδοφορία των εισηγμένων δείχνει να έχει μεγαλύτερη δυναμική. Παρά το γεγονός ότι τα πράγματα εξακολουθούν να είναι «ρόδινα» στην οικονομία των ΗΠΑ, οι αναλυτές της ΝΝ Investment Partners (πρώην ING Investment Management) αναμένουν ότι οι αμερικανικές εταιρείες θα πιέζονται στα επόμενα τρίμηνα να διατηρήσουν την ανοδική τάση της κερδοφορίας τους. Με ένα ισχυρό δολάριο, τα περιθώρια κέρδους των ΗΠΑ βρίσκονται σχεδόν στα επίπεδα του 2007, με την παλινδρόμηση να είναι αναπόφευκτη. Από την άλλη, οι εταιρείες της ευρωζώνης έχουν μεγαλύτερα περιθώρια αύξησης της κερδοφορίας, όπως αναφέρει ο επικεφαλής της ΝΝ, Patrick Moonen. Τώρα είναι πιο σημαντικό από ποτέ για τις ευρωπαϊκές μετοχές να επιβεβαιώσουν την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης των κερδών, προκειμένου να δικαιολογήσουν τα τρέχοντα επίπεδα του δείκτη. Ευτυχώς, οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν αρχίσει να προσφέρουν ακριβώς αυτό το είδος της βελτίωσης, όπως αναφέρουν οι αναλυτές. ΧΡΗΜΑ 51

Χ αφιέρωμα ~ Asset & Wealth Management

Νομίσματα: Τα κερδοφόρα πονταρίσματα

ι αναφορές της ΕΚΤ και των μελών της Fed δείχνουν αποκλίσεις της νομισματικής πολιτικής μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ κατά τους προσεχείς μήνες. Η Fed στοχεύει σε αύξηση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο ή τον Δεκέμβριο, ενώ η ΕΚΤ θα συνεχίσει με βάση το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Η Fed θα αυξήσει το επιτόκιο δανεισμού εντός του 2015 και θα συνεχίσει να καθιστά πιο αυστηρή την πολιτική της το 2016, καθώς η οικονομία των ΗΠΑ θα ανακάμπτει. Μετά από όλα αυτά, η Fed θέλει να εξομαλύνει τα επιτόκια το συντομότερο δυνατό. Αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στο δολάριο μεσοπρόθεσμα, όπως εκτιμά μερίδα αναλυτών. Το ευρώ είναι πιθανό να παραμείνει υπό πίεση, λόγω της εξαιρετικά χαλαρής πολιτικής της ΕΚΤ και της νέας αύξησης των εντάσεων στην ευρωζώνη ανάμεσα στο 2015 και τις αρχές του 2016. Ωστόσο, η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ-δολαρίου είναι απίθανο να πέσει κάτω από το 1 δολάριο προς 0,90 ευρώ, καθώς αυτό θα σηματοδοτούσε ένα υπερβολικά ισχυρό δολάριο.

52 Σεπτέμβριος 2015

Ξεκίνησε νομισματικός πόλεμος; Αιτία νομισματικού πολέμου «βλέπουν» πολλοί αναλυτές μετά την υποτίμηση του κινεζικού γουάν έναντι του δολαρίου, που προκάλεσε σοκ σε αγορές και επενδυτές σε ολόκληρο τον κόσμο. Η κίνηση της Κίνας να υποτιμήσει το εθνικό της νόμισμα, το γουάν, είναι μια προσπάθεια να εξουδετερώσει τον αντίκτυπο του ισχυρότερου δολαρίου έναντι του ευρώ και του ιαπωνικού γεν, σύμφωνα με έκθεση του ινστιτούτου Stratfor. «Στην Ευρώπη και την Ιαπωνία… η ποσοτική χαλάρωση και άλλοι παράγοντες έχουν οδηγήσει στην υποτίμηση του ευρώ και του γεν έναντι του δολαρίου. Το γεν έχει υποχωρήσει περίπου κατά ένα τρίτο από το β’ εξάμηνο του 2012 και το ευρώ κατά ένα πέμπτο από τις αρχές του 2014. Αυτό σημαίνει ότι η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του γουάν, ή αλλιώς η σταθμισμένη συναλλαγματική του ισοτιμία έναντι των εμπορικών του εταίρων, έχει ανατιμηθεί δραματικά τον τελευταίο χρόνο» αναφέρει

☛

Οι περισσότεροι asset managers ανησυχούν για την κατάσταση στην αγορά ομολόγων, υπογραμμίζοντας ότι αν κανείς παρατηρήσει τις τιμές των ομολόγων ως προς τα κέρδη, θα δει ότι η κατάσταση είναι άκρως ασταθής

η έκθεση του Stratfor που περιήλθε στην κατοχή του πρακτορείου RIA Novosti. Το «φάρμακο» που θα θωρακίσει την οικονομία της ευρωζώνης από τον κινεζικό «ιό», που προκαλεί αναταράξεις στις αγορές και απειλεί με επιβράδυνση μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες –πέραν της Κίνας– που αποτελούν βασικούς προορισμούς για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, ετοιμάζει ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Κι αυτό δεν είναι άλλο από την ενίσχυση του προγράμματος εκτύπωσης χρήματος 1,1 τρισ. ευρώ, που κανονικά έχει ημερομηνία λήξης τον Σεπτέμβριο του 2016 και ξεκίνησε τον προηγούμενο Μάρτιο, με αγορές ομολόγων της ευρωζώνης –κυρίως κρατικών– ύψους 60 δισ. ευρώ τον μήνα.

Πώς θα κινηθούν τα νομίσματα το 2015 Τις προβλέψεις του για το πώς αναμένεται να κινηθεί η αγορά συναλλάγματος έως τα τέλη του 2015 διατυπώνει ο John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος της Saxo Bank. Αναλυτικά, προβλέπει τα εξής: USD/JPY (Στο 130+): Η συγκεκριμένη πρόβλεψη ενέχει έναν σχετικό κίνδυνο ανόδου, σε περίπτωση που η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας (Bank of Japan) αισθανθεί ότι μπορεί να προχωρήσει σε μία ακόμη κίνηση χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής της, εξαιτίας των αποπληθωριστικών συνεπειών από την κατάρρευση των τιμών σε ενέργεια και άλλα εμπορεύματα, αλλά και την υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος. Ωστόσο, με το γιεν να είναι ήδη αρκετά αδύναμο, ο τρέχων κύκλος έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Τυχόν κίνδυνος καθόδου θα οφείλεται στη συνέχιση της μεταβλητότητας που επικρατεί στην αγορά και τους επόμενους μήνες (αυτό δεν αποτελεί το βασικό μας σενάριο). GBP/USD (Στο 1,50): Η μεταβολή στο συγκεκριμένο ζεύγος προβλέπεται λιγότερο έντονη σε σχέση με άλλα σημαντικά ζεύγη του USD, δεδομένου του ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν το USD και την GBP είναι παρόμοιοι. Παρόλα αυτά, αναμένεται υπεραπόδοση του USD εφόσον η Fed προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων πριν από την Τράπεζα της Αγγλίας (Bank of England). EUR/USD (Στο 1,00): Το EUR/USD αναμένεται να κυμανθεί σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα, εφόσον ξεπεραστεί το πρόσφατο κύμα νευρικότητας και επανέλθει στο επίκεντρο η απόκλιση της πολιτικής των κεντρικών τραπεζών και το carry trade του EUR (δηλαδή ο δανεισμός σε ευρώ για τη χρηματοδότηση άλλων επενδύσεων με υψηλότερες αποδόσεις), τα οποία καθοδηγούσαν το EUR μέχρι πρότινος.

USD/TRY (Στο 3,10): Οι πιέσεις στα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών εκτιμάται ότι θα συνεχιστούν όσο η Fed ομαλοποιεί την πολιτική της. Ωστόσο, αν η αγορά ξεπεράσει την πρόσφατη αναταραχή και σημειώσει νέο ράλι, οι πιέσεις στην τουρκική λίρα και σε νομίσματα άλλων αναδυόμενων αγορών ενδέχεται να μειωθούν. USD/CHF (Στο 1,10): Το USD/CHF θα σημειώσει έντονο ράλι αν η αγορά ξεπεράσει τις πρόσφατες δυσκολίες. Το ελβετικό φράγκο είναι εξαιρετικά υπερτιμημένο, αλλά η αγορά διστάζει να το αγγίξει μετά την απόσυρση της ελάχιστης συναλλαγματικής ισοτιμίας του CHF, στις 15 Ιανουαρίου, από την Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας (SNB). Ωστόσο, η πρόσφατη αναταραχή στις αγορές δεν επηρέασε ιδιαίτερα ανοδικά το CHF, γεγονός που υποδηλώνει ότι το νόμισμα έχει χάσει τη θέση του ως ασφαλούς καταφυγίου. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους υποψήφιους πωλητές, που μπορεί εν τέλει να λάβουν επιπλέον υποστήριξη από τυχόν παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας (Swiss National Bank), η οποία επιδιώκει την αποδυνάμωση του εθνικού νομίσματος.

Προειδοποιήσεις για φούσκα στην αγορά ομολόγων Οι περισσότεροι asset managers ανησυχούν για την κατάσταση στην αγορά ομολόγων, υπογραμμίζοντας ότι αν κανείς παρατηρήσει τις τιμές των ομολόγων ως προς τα κέρδη, θα δει ότι η κατάσταση είναι άκρως ασταθής. Εκτιμούν πως τα επιτόκια των ομολόγων ενδέχεται να εκτοξευθούν απότομα, με την οικονομία να δέχεται ισχυρό πλήγμα, όταν αυτή η φούσκα σκάσει. Στα αμερικανικά ομόλογα, επισημαίνουν ότι τα επιτόκια θεωρούνται φυσιολογικά όταν κινούνται μεταξύ των τιμών 4 με 5%, ενώ το επιτόκιο του δεκαετούς ομολόγου βρίσκεται από το καλοκαίρι του 2008 σταθερά κάτω από το 4%. Το 2014, η παγκόσμια αγορά ομολόγων είχε ένα μέγεθος περίπου 100 τρισ. δολ., εκ των οποίων 48 τρισ. έχουν εκδοθεί από κράτη, άλλα 41 τρισ. από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και τα υπόλοιπα 11 τρισ. από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Τα δεδομένα του 2014 αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αύξηση από το 2008, όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, που εξελίχθηκε σε κρίση χρέους. Το συνολικό μέγεθος της αγοράς ομολόγων το 2008 ήταν 74 τρισ. δολ., εκ των οποίων 28 τρισ. ήταν κρατικά, 38 τρισ. από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και άλλα 8 τρισ. από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Από το 2000 μέχρι και σήμερα, η παγκόσμια αγορά ομολόγων έχει τριπλασιαστεί, με την αξία της να υπολογίζεται σε 100 τρισ. δολάρια! Αυτή η παγκόσμια αγορά των ομολόγων αξίας 100 τρισ. δολ. υποστηρίζεται από την παγκόσμια αγορά παραγώγων αξίας άνω των 555 τρισ. δολαρίων! Για περισσότερα από 30 χρόνια, οι ισχυρότερες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο επιδίδονται σε μαζικές εκδόσεις χρέους, αφού μονίμως τα κρατικά ταμεία είναι άδεια και τα φορολογικά έσοδα αδύναμα να καλύψουν κάθε οικονομική υποχρέωση. Αυτές οι διαρκείς και μαζικές εκδόσεις χρέους άνοιξαν τον δρόμο για τη δημιουργία φούσκας στην παγκόσμια αγορά ομολόγων. Μάλιστα, τρόπος για να διορθωθεί το πρόβλημα και να μειωθούν οι κίνδυνοι δεν υπάρχει. Αν σκάσει η παγκόσμια αγορά ομολόγων, ο «πόνος» θα είναι τεράστιος. Όταν όλο το παιχνίδι τελειώσει, όλο αυτό το χάος θα πνίξει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως τονίζουν οι αναλυτές της Phoenix Capital. Και τότε όλοι στον πλανήτη θα αντιληφθούν πως η κρίση του 2008 ήταν απλά «περίπατος»! ΧΡΗΜΑ 53

Χ αφιέρωμα ~ Asset & Wealth Management

Μπορούν τα commodities να ανακάμψουν;

ι τιμές αρκετών εμπορευμάτων έφτασαν σε ιστορικά χαμηλά των τελευταίων 16 ετών, εξανεμίζοντας έτσι όλα τα κέρδη που είχαν καταγραφεί την περίοδο της τεράστιας κινεζικής ανάπτυξης, κατά την πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας. Η βασική αιτία αυτής της αποδυνάμωσης δεν ήταν ο περιορισμός της ζήτησης, αλλά κυρίως η αυξημένη προσφορά σε μια περίοδο κατά την οποία ο ρυθμός αύξησης της ζήτησης αδυνατούσε να αντεπεξέλθει. Η αυξανόμενη παραγωγή βασικών εμπορευμάτων, όπως το πετρέλαιο, το καλαμπόκι και το σιδηρομετάλλευμα, δεν βρίσκει ανάλογη ανταπόκριση από τη μεριά της ζήτησης, με αποτέλεσμα να αναζητούνται νέα, χαμηλότερα επίπεδα τιμών, σε μια προσπάθεια να βρεθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην αγορά. Η παγκόσμια αγορά πετρελαίου παραμένει σε μια κατάσταση στην οποία υπάρχει σημαντικό πλεόνασμα προσφοράς. Η κατάσταση αυτή δημιουργήθηκε κατά κύριο λόγο εξαιτίας δύο παραγόντων: της πολιτικής του ΟΠΕΚ, στο πλαίσιο της οποίας η παραγωγή ξεπερνά τη ζήτηση, με στόχο μεγαλύτερα μερίδια αγοράς, και της αντίστασης των παραγωγών σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι κάποια στιγμή θα διαμορφωθεί μια νέα ισορροπία. Ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει χρόνο και προϋποθέτει την ύπαρξη μεγαλύτερης παγκόσμιας ζήτησης, ενώ η προσφορά πετρελαίου από το Ιράν θα μπορούσε να καθυστερήσει την επίτευξη ενός νέου σημείου ισορροπίας. Συνεπώς, σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, δεν αναμένουν ότι το πετρέλαιο θα κινηθεί αποφασιστικά προς μια τιμή άνω των 60 δολ./βαρέλι, επομένως η διαπραγμάτευση της τιμής σε ένα εύρος από 45 έως 60 δολ. είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί και στο 2016. Το αμερικανικό αργό μπορεί να πέσει στα 30 με 40 δολ. το βαρέλι πιο σύντομα από το αναμενόμενο, έπειτα από την υποτίμηση του κινεζικού γουάν, όπως υποστήριξε ο αναλυτής John Kilduff της Again Capital. Αναμένει μάλιστα να δει το αμερικανικό αργό στα 30 δολ. μέχρι τον Οκτώβρη, ενώ θα ακολουθήσει μια ανάκαμψη, που θα τοποθετήσει το κόστος του περίπου στα 50 δολ. το επόμενο έτος. Σταδιακή ανάκαμψη των τιμών πετρελαίου τον επόμενο χρόνο προβλέπουν αναλυτές που συμμετείχαν σε έρευνα του Reuters, καθώς η αύξηση της προσφοράς επιβραδύνεται και ανακάμπτει η ζήτηση. Η τιμή του μπρεντ πιθανώς να διαμορφωθεί στα 62,30 δολ. το βαρέλι ☛

Το αμερικανικό αργό μπορεί να πέσει στα 30 με 40 δολ. το βαρέλι πιο σύντομα από το αναμενόμενο, έπειτα από την υποτίμηση του κινεζικού γουάν, όπως υποστήριξε ο αναλυτής John Kilduff της Again Capital. 54 Σεπτέμβριος 2015

το 2016, από τα περίπου 57,60 δολ. που έχει διαμορφωθεί κατά μέσο όρο φέτος, σύμφωνα με τη μηνιαία δημοσκόπηση στην οποία συμμετείχαν 30 αναλυτές.

Η βουτιά των εμπορευμάτων στοίχισε 2 τρισ. δολ. στις μετοχές Η βουτιά των τιμών των πρώτων υλών τον Αύγουστο αφάνισε 2,05 τρισ. δολ. από τις μετοχές των επιχειρήσεων του μεταλλευτικού και πετρελαϊκού κλάδου από τα μέσα του προηγούμενου έτους. Αυτό έρχεται να συγκριθεί με το ινδικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν των 2,07 τρισ. δολαρίων! Οι τιμές υποχρεώθηκαν σε ραγδαία πτώση, καθώς τα πολλά χρόνια υπερεπενδύσεων έχουν προκαλέσει πλεονάζουσα προσφορά, την ίδια στιγμή που η οικονομική ανάπτυξη στην Κίνα, τον μεγαλύτερο καταναλωτή, «κόβει ταχύτητα». Ο δείκτης εμπορευμάτων του Bloomberg, που περιλαμβάνει 22 εμπορεύματα, υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2002, με αρνητικούς πρωταγωνιστές, κατά το τρέχον έτος, το νικέλιο, τη ζάχαρη και το αργό πετρέλαιο.

Πώς θα κινηθούν τα βασικά εμπορεύματα έως τα τέλη του 2015 O Ole Sloth Hansen, επικεφαλής Στρατηγικής Εμπορευμάτων της Saxo Bank, στη ανάλυσή του για το πώς θα κινηθούν τα βασικά εμπορεύματα έως τα τέλη του 2015 για το πετρέλαιο τονίζει ότι, αναπόφευκτα, πρέπει να «πιάσει πάτο» προτού τελικά ανακάμψει. Το πετρέλαιο είναι αντιμέτωπο με το χρόνιο πρόβλημα της υπερπροσφοράς, με τον ΟΠΕΚ να επιταχύνει την παραγωγή σε μια προσπάθεια συσσώρευσης ρευστών κεφαλαίων και με την αναμενόμενη μείωση στην παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ να μην έχει επέλθει ακόμη. Τους επόμενους τρεις μήνες, η ζήτηση αργού πετρελαίου από τα διυλιστήρια των ΗΠΑ θα επιβραδυνθεί, εξαιτίας εποχικών παραγόντων, κάτι που θα οδηγήσει σε άλλη μία αύξηση των αμερικανικών αποθεμάτων, τα οποία ήδη βρίσκονται άνω του μέσου όρου πενταετίας κατά περίπου 100 εκατ. βαρέλια. Αν και η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι η τιμή του αργού πετρελαίου στα 40 δολ. το καθιστά ασύμφορο για πολλούς παραγωγούς των ΗΠΑ, παραμένει το ερώτημα πόσο σύντομα θα δούμε αυτήν την πεποίθηση να μεταφράζεται σε μείωση της παραγωγής. Μια άλλη ανησυχία που προέκυψε τις τελευταίες εβδομάδες είναι κατά πόσο η θετική πρόβλεψη για την αύξηση της ζήτησης μπορεί να διατηρηθεί, με δεδομένη την τρέχουσα αβεβαιότητα λόγω της Κίνας, που αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα αργού πετρελαίου στον κόσμο. Οποιαδήποτε πτωτική αναθεώρηση της εν λόγω πρόβλεψης απλώς θα αυξήσει το πλεόνασμα προσφοράς, προκαλώντας έτσι περαιτέρω ζημιές, προτού η παραγωγή τελικά μειωθεί. Μέχρι τα τέλη του έτους, εκτιμάται ότι το αργό πετρέλαιο WTI θα έχει επιστρέψει περίπου στα 55 δολ., αν και η πορεία μέχρι τη συγκεκριμένη τιμή ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα δύσκολη.

ΧΡΥΣOΣ Οι επενδυτές χρυσού –τόσο μέσω επενδυτικών προϊόντων όσο και σε φυσικό χρυσό– αναζητούν ολοένα και συχνότερα εναλλακτικές επενδυτικές ευκαιρίες. Τον Ιούλιο, ο χρυσός κατέγραψε νέο χαμηλό πολλών ετών, καθώς οι πωλήσεις από τα hedge funds και τους επενδυτές σε Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ETF) εντατικοποιήθηκαν. Ωστόσο, η έντονη νευρικότητα που προκλήθηκε από την υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος στις 10 Αυγούστου οδήγησε σε μεγαλύτερη κάλυψη των θέσεων πώλησης, με αποτέλεσμα η τιμή του χρυσού να φτάσει σε 1.170 δολάρια. Βραχυπρόθεσμα, ο χρυσός αναμένεται να συνεχίσει να αντιμετωπίζει δυσκολίες, δεδομένης και της ανησυχίας που επικρατεί σχετικά με τις αποφάσεις της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοιχτής Αγοράς (FOMC) των ΗΠΑ για τα επιτόκια. Εκτιμούμε ότι ο κίνδυνος ανόδου είναι μεγαλύτερος, καθώς η αυξημένη αβεβαιότητα στην αγορά και η πτώση της αξίας των νομισμάτων και των μετοχών στις αναδυόμενες αγορές θα εντείνουν τη ζήτηση για εναλλακτικές επενδύσεις. Η πρόβλεψή μας για τα τέλη του έτους παραμένει αμετάβλητη στα 1.275 δολ., και θα αναθεωρηθεί προς τα κάτω μόνο αν σημειωθεί κάποια ξεκάθαρη διάσπαση της τιμής κάτω από το όριο των 1.080 δολαρίων.

ΧΑΛΚOΣ Ο χαλκός αποτελεί έναν βασικό δείκτη της αγοράς, προκειμένου να αξιολογηθεί η ζήτηση στη χώρα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση στον κόσμο. Όσο η ανησυχία ότι η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στην Κίνα θα είναι τελικά μεγαλύτερη από τις προβλέψεις εντεινόταν, ο χαλκός υποχωρούσε, έχοντας χάσει το 1/4 της αξίας του από τον Μάιο. Αυτήν τη στιγμή, η τιμή του κυμαίνεται στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από την ύφεση του 2009. Η παγκόσμια προσφορά έχει ενισχυθεί, καθώς αναμένεται ότι θα συνεχιστεί η ισχυρή αύξηση της ζήτησης από τις αναδυόμενες χώρες, και κυρίως την Κίνα. Παρόλο όμως που αυτό δεν ισχύει πλέον, οι παραγωγοί δεν έχουν μειώσει ακόμη τους ρυθμούς παραγωγής. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, η προοπτική ανόδου θεωρείται περιορισμένη. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορούμε να απορρίψουμε το ενδεχόμενο λήψης επιπλέον μέτρων τόνωσης στην Κίνα. Εκτιμούμε πάντως ότι προς τα τέλη του έτους ο χαλκός θα ανακάμψει από τα τρέχοντα χαμηλά επίπεδα, με κατεύθυνση τα 5.500 δολ./τόνο.

ΑΣΗΜΙ Ο διττός ρόλος του ως ημιπολύτιμου μετάλλου έπληξε το ασήμι σε μεγαλύτερο βαθμό από τον χρυσό τις τελευταίες εβδομάδες, και ο δείκτης που αποτυπώνει το κόστος μίας ουγγιάς χρυσού σε ουγγιές αργύρου αυξήθηκε στις 78 μονάδες, τιμή που αποτελεί το χαμηλότερο επίπεδο για το ασήμι από την ύφεση του 2009. Με την πρόβλεψη για τα βιομηχανικά μέταλλα να δείχνει οριακή ανάκαμψη νωρίτερα από τα τέλη του έτους, αναμένουμε ότι το ασήμι θα προσφέρει υπεραποδόσεις έναντι του χρυσού, με τον δείκτη να επιστρέφει προς τις 75 μονάδες. Υπολογίζοντας την τιμή του χρυσού στα 1.275 δολ., αυτό σημαίνει ότι το ασήμι θα φτάσει τα 17 δολ./ουγγιά.

ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ Η μεγάλη προσφορά από τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, λογικά, θα καλύψει τα αποθέματα για τον προσεχή χειμώνα. Συνεπώς, αν δεν υπάρξει κάποια ανατροπή την τελευταία στιγμή πριν τη συγκομιδή, οι πιθανότητες ανόδου στο καλαμπόκι είναι χαμηλές.

ΧΡΗΜΑ 55

Χ αφιέρωμα ~ Asset & Wealth Management

Υψηλές αποδόσεις στα αμοιβαία κεφάλαια

α αναζητήσουν οι επενδυτές αποδόσεις στα αμοιβαία κεφάλαια συστήνει η BlakcRock στη μηνιαία ανάλυση στρατηγικής σε τίτλους σταθερού εισοδήματος, καθώς, εξαιρουμένων ορισμένων κρατικών ομολόγων, οι αποδόσεις είναι πολύ κάτω από τον μέσο ιστορικό όρο. Σύμφωνα με την BlackRock, η πολιτική μεγάλων κεντρικών τραπεζών του κόσμου έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση του κόστους δανεισμού πολλών αναπτυγμένων κρατών. Αντίθετα με τις προσδοκίες, οι επενδυτές, αν και τραυματισμένοι από τη δεύτερη σημαντικότερη bear market, απάντησαν με περιστροφή μέσα στις τοποθετήσεις σταθερού εισοδήματος. Καθώς οι αποδόσεις υποχώρησαν, οι επενδυτές οδηγήθηκαν σε πιο ριψοκίνδυνα τμήματα της αγοράς ομολόγων, σε μια προσπάθεια να αποκομίσουν αποδόσεις που προηγουμένως βρίσκονταν στα περιουσιακά στοιχεία μηδενικού κινδύνου. Μετά από πολλά χρόνια, με το φαινόμενο αυτό, και παρά τη βελτίωση της οικονομίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, τα επιτόκια παραμένουν κοντά στα ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο έντονη για πραγματικές αποδόσεις. Ακόμη και για ομόλογα μεγαλύτερης διάρκειας, οι πραγματικές αποδόσεις παραμένουν σε επίπεδα πολύ κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο. Τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια προσφέρουν μια πιθανή λύση σε πολλές προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Αλλά η ενσωμάτωση αυτών των κεφαλαίων σε ένα ευρύτερο χαρτοφυλάκιο απαιτεί εκτίμηση των αποχρώσεών τους. Αυτά τα χαρτοφυλάκια θα τείνουν να έχουν υψηλότερες συσχετίσεις των μετοχών και των ομολόγων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η τοποθέτηση στα μετοχικά κεφαλαία και τα πιστωτικά ανοίγματα μπορεί πραγματικά να δώσει κάποια διαφοροποίηση, εκτός από την απόδοση. Χωρίς περιορι-

56 Σεπτέμβριος 2015

σμούς όμως, τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια δεν αποτελούν πανάκεια. Σε έναν κόσμο χαμηλών αποδόσεων και spreads, η επιστροφή σε αυτά τα κεφάλαια είναι επίσης πιθανό να είναι μέτρια, τουλάχιστον σε σχέση με τις περιόδους κατά τις οποίες οι αποδόσεις τους ήταν πολύ υψηλότερες. «Σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από χαμηλές ονομαστικές αποδόσεις, συχνά αρνητικές πραγματικές αποδόσεις και μεγάλες διάρκειες, οι επενδυτές ενδέχεται να χρειαστεί να εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις» καταλήγει η BlackRock.

Ευνοϊκό το περιβάλλον για τα ευρωπαϊκά Μετοχικά Α/Κ Στο ευνοϊκό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί το 2015 για τα ευρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια, αναφέρεται σε ανάλυσή του ο οίκος Fitch Ratings, ο οποίος σημειώνει ότι καταγράφηκαν ισχυρές εισροές κατά το πρώτο ήμισυ του έτους, τροφοδοτούμενες από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Όπως σημειώνει ο οίκος Fitch, τα ευρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια μπορούν να επωφεληθούν από το βελτιωμένο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί το 2015 έναντι του 2014. Προσθέτει δε ότι οι αγορές μετοχικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων είχαν μια πιο διακριτική και θεμελιώδη πορεία κατά το πρώτο ήμισυ του 2015, γεγονός που μπορεί να λειτουργήσει υπέρ των διαχειριστών κεφαλαίων. Το ράλι απόδοσης των δεικτών μετοχικών Α/Κ το α’ τρίμηνο του 2015 οδηγήθηκε από την κυκλική ανάπτυξη των μετοχών –μικρή κατά κανόνα στις μετοχές μεσαίας κεφαλαιοποίησης έναντι της μεγάλης κεφαλαιοποίησης– τα κέρδη και την αξία των μετοχών από το ράλι που έλαβε χώρα από τα μέσα του 2013 μέχρι τα μέσα του 2014.

Κατά τη γνώμη της Fitch, η πειθαρχία πώλησης θα αποτελεί έναν ολοένα και σημαντικότερο παράγοντα απόδοσης σε ένα περιβάλλον που είναι υποκείμενο στη μεταβλητότητα, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρές εκταμιεύσεις. Παράλληλα, σημειώνεται ότι τα ευρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια, περιλαμβανομένων των ETF, είδαν σημαντικές εισροές στο πρώτο ήμισυ του 2015, τροφοδοτούμενες από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, αλλά επωφελήθηκαν και από τις ελκυστικές αποδόσεις σε σχέση με την πίστωση, στηρίχθηκαν από τις χαμηλές συναλλαγματικές ισοτιμίες, τις τιμές του πετρελαίου και τα επιτόκια. Οι καθαρές εισροές ήταν πάνω από 12% στο σύνολο του καθαρού ενεργητικού μέχρι τώρα το 2015.

Αμοιβαία Κεφάλαια: Ποια δίνουν κέρδη

κέρδη (Triton American +3,58% και Πειραιώς US +2,69%). Μετοχικά Ανεπτυγμένων Αγορών: Σε καλή περίοδο για τις μεγάλες διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές εξελίχθηκε το α’ φετινό οκτάμηνο, με αποτέλεσμα τα 14 από τα 15 Α/Κ της συγκεκριμένης κατηγορίας να έχουν καταγράψει κέρδη (καλύτερες αποδόσεις για τα NBG International Funds SICAV/Global Equity +6,60%, MetLife Alico Μετοχικό Εξωτερικού +6,46%, NBG International Funds SICAV/European Allstars 5,72% και Interamerican Ανεπτυγμένων Αγορών +5,30%). Μετοχικά Αναπτυσσόμενων Αγορών: Απώλειες κατέγραψαν και τα 12 Α/Κ της κατηγορίας, με τις μικρότερες ζημίες να έχουν σημειώσει τα Eurobank I (LF) Equity Emerging Europe (-3,33%) και Interamerican Νέα Ευρώπη Μετοχικό Εξωτερικού (-3,40%).

Δολάριο, ανεπτυγμένα χρηματιστήρια και ελληνικά ομόλογα δίνουν κέρδη στους επενδυτές από την αρχή του έτους. Με βάση τα στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών του α’ οκταμήνου, σε γενικές γραμμές, κερδισμένοι είναι όσοι τοποθετήθηκαν σε:

Μετοχικά Α/Κ Διεθνή: Τα μισά από τα έξι Α/Κ της κατηγορίας έχουν σημειώσει κέρδη (Alpha Trust Global Leaders +5,36%, Attica Real Estate 4,39% και Eurobank NTT Οικολογικό +1,70%).

∼ Μετοχικά και Μικτά Α/Κ ανεπτυγμένων χωρών. ∼ Α/Κ Μετοχικά, Διαχείρισης Διαθεσίμων και Ομολογιακά που επενδύουν κατά κύριο λόγο σε δολαριακούς τίτλους, λόγω της ανατίμησης του αμερικανικού νομίσματος έναντι του ευρώ. ∼ Ομολογιακά Α/Κ Εσωτερικού (Ελλάδας), αλλά και Ομολογιακά Α/Κ Ευρώπης (κυρίως κρατικά).

Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας: Μόνο ένα (MetLife Alico Μεσαίας και Μικρής Κεφαλαιοποίησης με +0,46%) από τα τριάντα Α/Κ της κατηγορίας έχει σημειώσει κέρδη, ενώ στις μικρότερες απώλειες υποχρεώθηκαν τα: 3K Greek Value -2,58%, Πειραιώς Δυναμικών Επιχειρήσεων -6,06%, Δήλος Small Cap -7,92% και 3Κ Μετοχικό -9,28%.

Οι «πρωταγωνιστές» ανά κατηγορία

Μετοχικά Α/Κ Ευρωζώνης: Ξεχωρίζουν για τις επιδόσεις τους τα Triton Πανευρωπαϊκό (+12,22%), Piraeus Invest European Equity (+4,39%) και Πειραιώς Eurozone (+3,85%).

Funds of Funds Μετοχικά: Από τα 27 Α/Κ της κατηγορίας, τα 17 καταγράφουν κέρδη, με πρώτα τα Alpha Cosmos Stars Europe Μετοχικό (+9,58%), Eurobank I (LF) Equity Blend (+6,05%) και MetLife Alico Μετοχικό (+5,60%). Funds of Funds Μικτά: Από τα 28 Α/Κ της συγκεκριμένης κατηγορίας, μόλις έξι υποχρεώνονται σε απώλειες. Αντίθετα, τις καλύτερες επιδόσεις έχουν σημειώσει τα Eurobank I (LF) Balanced Blend US (+5,54%), Eurobank I (LF) Balanced Blend Europe (+5,10%) και Private Banking Class (LF) Balanced Blend Europe (+4,65%). Funds of Funds Ομολογιακά: Μόνο ένα από τα έξι Α/Κ αυτής της κατηγορίας καταγράφουν απώλειες από την αρχή του έτους. Υψηλότερες επιδόσεις έχουν σημειώσει τα CPB Global Bond Ομολογιακό (+5,13%), Eurobank I (LF) Dynamic Fixed Income (+4,66%) και Πειραιώς Ομολογιακό (+0,87%). Διαχείρισης Διαθεσίμων: Από τα 18 Α/Κ αυτής της κατηγορίας, τα 13 έχουν σημειώσει κέρδη, με υψηλότερες τις αποδόσεις όσων έχουν τοποθετηθεί σε δολάρια: Eurobank NTT Δολαρίου (+8,71%), Eurobank Dollar Plus (+8,58%), Eurobank (LF) Income Plus $ (+8,33%) και Private Banking Class (LF) Income Plus $ (+8,31%). Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχυχρόνιας Διάρκειας: Δύο από τα οκτώ Α/Κ της κατηγορίας σημειώνουν από την αρχή της χρονιάς κέρδη. Πρόκειται για το Πειραιώς Διαχείρισης Βραχυπρόθεσμων Διαθεσίμων Ευρώ (+0,94%) και το Triton Διαθεσίμων Ευρώ Βραχυχρόνιας Διάρκειας (+0,70%). Μετοχικά Αμερικής: Και τα δύο Α/Κ της κατηγορίας σημειώνουν

Μικτά: Άνοδο στο οκτάμηνο έχουν σημειώσει τα 11 από τα 32 Α/Κ της κατηγορίας, με τις καλύτερες επιδόσεις να αποφέρουν τα Prelium (LF) Total Return (+6,82%), GMM World Balanced Fund (+5,48%), Triton Μικτό (+4,50%) και Attica Μικτό Εξωτερικού (+3,15%). Ομολογιακά Διεθνή: Κερδοφόρα φέτος τα 11 από τα 12 Α/Κ της κατηγορίας. Μεγαλύτερα κέρδη σημείωσαν τα Allianz Ομολογιών Ευρώ Περιφέρεια (+9,47%), Δήλος USD Bond (+9,02%) και Δήλος Δολαριακό USD +7,73%. Ομολογιακά Ελλάδας: Παρά τις γνωστές περιπέτειες της ελληνικής οικονομίας, κέρδη κατέγραψαν στο οκτάμηνο τα 12 από τα 18 Α/Κ της κατηγορίας. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο μάλιστα, ξεχώρισαν τα Private Banking DIS (LF) Greek Government Bond (+25,09%), Alpha Ελληνικό (+12,52), Eurobank I (LF) Greek Government Bond (+10,08%) και Attica Ομολογιών Εσωτερικού (+9,65%). Ομολογιακά Κρατικά Ανεπτυγμένων Χωρών: Κέρδη σημείωσαν τα πέντε από τα δέκα Α/Κ της κατηγορίας. Τις υψηλότερες επιδόσεις σημείωσαν τα Interamerican Δολαρίου (+8,13%), MetLife Alico Ομολογιών Εξωτερικού Δολαριακό (+7,26%), Α/Κ Ασφαλιστικών Οργανισμών Ευρωπαϊκών Ομολόγων (+4,05%) και Triton Εισοδήματος Ομολογιών Ευρώ Ανεπτυγμένων Χωρών (+3,44%). Ομολογιακά μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης: Μόνο ένα (Πειραιώς Διεθνές Εταιρικών Ομολόγων με +3,03%) Α/Κ της συγκεκριμένης κατηγορίας κατέγραψε κέρδη. Χ ΧΡΗΜΑ 57

~ αφιέρωμα

ΔΕΘ Κέρδισε το στοίχημα με

216.364 επισκέπτες

επετειακή 80ή ΔΕΘ κέρδισε το στοίχημα της επισκεψιμότητας, παρασέρνοντας με τη γιορτινή της διάθεση τον κόσμο. Για δεύτερη συνεχή χρονιά, ξεπεράστηκε το φράγμα των 200.000 επισκεπτών, με τη φετινή διοργάνωση να καταγράφει εξαψήφιο νούμερο, σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον και παρά τις αντιξοότητες του τελευταίου διαστήματος. Η Θεσσαλονίκη «ψήφισε» ΔΕΘ, με 216.364 επισκέπτες να περνούν τις πύλες της 80ής διοργάνωσης. Ο κόσμος ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στο κάλεσμα της ΔΕΘ-Helexpo και στο πλούσιο πρόγραμμα της 80ής ΔΕΘ, που συνδύαζε αρμονικά το εμπορικό και επιχειρηματικό κομμάτι με τον πολιτισμό, την αναψυχή και την κοινωνική αλληλεγγύη. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως περίπου 170.000 άτομα επισκέφθηκαν τις «Μαγεμένες», οι οποίες μάγεψαν στην κυριολεξία το κοινό. Η διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo και οι εργαζόμενοί της θα ήθελαν να ευ-

58 Σεπτέμβριος 2015

χαριστήσουν τον κόσμο που σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο για τη χώρα συμμετείχε στην έκθεση και στον εορτασμό του εθνικού εκθεσιακού φορέα για τα γενέθλια των 80 διοργανώσεων. Το ρολόι άρχισε ήδη να μετρά αντίστροφα για την 81η ΔΕΘ.

Η Εθνική Τράπεζα στην 80ή ΔΕΘ Τους στενούς δεσμούς της Εθνικής Τράπεζας με τη ΔΕΘ-Helexpo ανέδειξε η πρόεδρός της, κ. Λούκα Κατσέλη, κατά τη συνάντησή της με τη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Η σημαντική συνεργασία των δύο πλευρών ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο και υλοποιείται στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής της ΔΕΘ-Helexpo για «συμμαχίες» με σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της χώρας, σε μια προσπάθεια μεγέθυνσης του εθνικού εκθεσιακού φορέα και δημιουργίας συνεργειών προς όφελος της ελληνικής οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, η Εθνική αποτελεί την Επίσημη Τράπεζα της Έκθεσης.

Τον ρόλο της έκθεσης ως βαρόμετρου της οικονομίας τόνισε ο πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, κατά τη συνάντησή του με τη διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo.

ΧΡΗΜΑ 59

Χ αφιέρωμα ~ 80ή Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης ☛

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, ξεπεράστηκε το φράγμα των 200.000 επισκεπτών, με τη φετινή διοργάνωση να καταγράφει εξαψήφιο νούμερο, σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον και παρά τις αντιξοότητες του τελευταίου διαστήματος.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζήκας, και ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, παρουσίασαν στην κυρία Κατσέλη τον σχεδιασμό του εθνικού εκθεσιακού φορέα για τις εκθεσιακές υποδομές, τις διεθνείς συνεργασίες και τις κλαδικές εκθέσεις. Μάλιστα, επεσήμαναν τον ζωτικό ρόλο που διαδραματίζει η έκθεση για την τοπική οικονομία, με πολλαπλασιαστικά οφέλη, που διατρέχουν όλα τα πεδία δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή. Οι δύο πλευρές συζήτησαν επίσης τις προοπτικές της περαιτέρω συνεργασίας τους. Σημειώνεται ότι η Εθνική Τράπεζα συμμετέχει στην 80ή ΔΕΘ με δικό της περίπτερο.

Στην 80ή ΔΕΘ ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Αλέξης Τσίπρας Τον ρόλο της έκθεσης ως βαρόμετρου της οικονομίας τόνισε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Αλέξης Τσίπρας, κατά τη συνάντησή του με τη διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo. Εξήρε δε τον εθνικό εκθεσιακό φορέα, γιατί κατάφερε σε αντίξοες συνθήκες η φετινή διοργάνωση να διαθέτει το αυξημένο κύρος που απαιτεί η επέτειος των 80 χρόνων της, με ενισχυμένα εκθεσιακά μεγέθη και αυξημένο ενδιαφέρον από τον κόσμο. Στην ανοδική πορεία των οικονομικών και εκθεσιακών μεγεθών της ΔΕΘ-Helexpo τα τελευταία χρόνια αναφέρθηκε από την πλευρά του ο πρόεδρος της εταιρείας, κ. Τάσος Τζήκας, ενημερώνοντας παράλληλα τον κύριο Τσίπρα για το στοίχημα διεθνοποίησης που έχει θέσει ο εθνικός εκθεσιακός φορέας. Στο πλούσιο πρόγραμμα της 80ής διοργάνωσης, με ειδική αναφορά ☛

Ο κόσμος ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στο κάλεσμα της 80ής ΔΕΘ, που είχε ένα πλούσιο πρόγραμμα, συνδυάζοντας αρμονικά το επιχειρηματικό κομμάτι με τον πολιτισμό, την αναψυχή και την κοινωνική αλληλεγγύη.

60 Σεπτέμβριος 2015

στις «Μαγεμένες» και στις δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, αναφέρθηκε ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, υπογραμμίζοντας τη στενή συνεργασία με τους φορείς της πόλης. Μετά τη συνάντηση με τη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα, ο κύριος Τσίπρας ξεναγήθηκε στην 80ή ΔΕΘ και επισκέφθηκε το Ελληνορωσικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, την ΕΠΑ Θεσσαλονίκης, την ΕΥΑΘ, την Ελληνική Στατιστική Αρχή, την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, το Υπουργείο Εξωτερικών (Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού), το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, το Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων (Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας), την Πυροσβεστική Υπηρεσία, τον ΣΒΒΕ, την ΕΡΤ3, το Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού (Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή), την Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης, το Enterprise Greece, την ΟΛΘ ΑΕ, το ΕΒΕΑ και τις «Μαγεμένες». Μάλιστα στο ΕΒΕΑ, παρουσία του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, υπογράφτηκε μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στη ΔΕΘHelexpo και την Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος από τους προέδρους των δύο φορέων, κ. Τάσο Τζήκα και κ. Κωνσταντίνο Μίχαλο, αντίστοιχα.

Π. Καμμένος: Κορυφαία η επιλογή της ΔΕΘ Κορυφαία επιλογή της ΔΕΘ-Helexpo χαρακτήρισε τον συνδυασμό πολιτισμού και εμπορίου, που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της 80ής ΔΕΘ, ο πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ελλήνων, κ. Πάνος Καμμένος. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης του κυρίου Καμμένου με τη διοίκηση και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΕΘ-Helexpo, o πρόεδρος των ΑΝΕΛ κατέθεσε την πρόταση του κόμματός του, να πραγματοποιείται κάθε χρόνο στη ΔΕΘ ένα debate των πολιτικών αρχηγών με τους παραγωγικούς φορείς, με συντονιστή τον πρόεδρο του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Ο ίδιος επεσήμανε ακόμη τη βαρύτητα των κλαδικών εκθέσεων και στάθηκε ιδιαίτερα στην έκθεση Freskon, τονίζοντας πως η Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει το πανελλαδικό μεταφορικό κέντρο της εγχώριας παραγωγής φρούτων και λαχανικών με κατεύθυνση προς τις αγορές της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, αλλά και προς τη Ρωσία. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζήκας, έκανε αναφορά στις οικονομικές επιδόσεις της εταιρείας και στις περαιτέρω δυνατότητες ανάπτυξής της, ενώ ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, στάθηκε ιδιαίτερα στο περιεχόμενο και στα θεματικά αφιερώματα της 80ής ΔΕΘ. Ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ, κατά την επίσκεψή του στην 80ή ΔΕΘ, συνοδευόταν από υποψήφιους βουλευτές και στελέχη του κόμματός του.

Φ. Γεννηματά: Πρότυπο μοντέλο λειτουργίας Μοντέλο για το πώς πρέπει να λειτουργούν οι φορείς και πώς η συνεννόηση και η συνεργασία των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα χαρακτήρισε τη ΔΕΘ-Helexpo η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, κ. Φώφη Γεννηματά. Η κυρία Γεννηματά, μαζί με τον πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ, κ. Θανάση Θεοχαρόπουλο, επισκέφθηκαν την 80ή ΔΕΘ και συναντήθηκαν με τη διοίκηση και τα

μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επεσήμανε ακόμη πως το κόμμα της προτίθεται να στηρίξει τις προσπάθειες ανάπτυξης της ΔΕΘ-Helexpo, σημειώνοντας πως ο ρόλος της εταιρείας είναι πολύ σημαντικός, ενώ υπογράμμισε την ικανοποίησή της για τα επιτυχή αποτελέσματα που προέκυψαν από την επανένωση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ τόνισε πως η ΔΕΘHelexpo επιτελεί ένα σημαντικό έργο, τόσο με τη γενική έκθεση του Σεπτεμβρίου όσο και με τα κλαδικά εκθεσιακά γεγονότα, τα οποία είναι πιο εστιασμένα. Μάλιστα, επεσήμανε ως ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι η εταιρεία αποκομίζει κέρδη από τη λειτουργία της. Ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζήκας, έκανε λόγο για μια νέα φάση ανάκαμψης της έκθεσης, που τεκμηριώνεται από τα εκθεσιακά και οικονομικά μεγέθη της, ενώ ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, υπογράμμισε ότι ο πλούτος που παράγεται από τη λειτουργία των εκθέσεων διαχέεται σε όλη την πόλη και στην ευρύτερη περιοχή.

Δ. Κουτσούμπας: Εξήρε τις προσπάθειες των εργαζομένων Τις προσπάθειες που κατέβαλαν οι εργαζόμενοι της ΔΕΘ-Helexpo για μια επιτυχημένη διοργάνωση σε μια δύσκολη περίοδο υπογράμμισε ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, κ. Δημήτρης Κουτσούμπας, κατά τη συνάντησή του με τη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Ευχήθηκε δε καλό κουράγιο για τη συνέχεια. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζήκας, παρουσίασε τα οικονομικά μεγέθη της εταιρείας κατά τα τελευταία χρόνια, αναφερόμενος στην ανάκαμψή της, αλλά και στις προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξής της. Ο δε διευθύνων σύμβουλος του εθνικού εκθεσιακού φορέα, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, αναφέρθηκε στο πλούσιο περιεχόμενο της 80ής ΔΕΘ, επισημαίνοντας την έμφαση που έχει δοθεί φέτος στον πολιτισμό, μέσα από την έλευση των «Μαγεμένων», που εκτέθηκαν στο περίπτερο 3. Χ

ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΓΙΟΡΤΗ Ένα μαγικό ταξίδι στη μουσική ιστορία του μεγάλου μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη απόλαυσαν οι επισκέπτες της 80ής ΔΕΘ. Ο Γιώργος Νταλάρας και η Ελένη Βιτάλη, μαζί με τον Ζαχαρία Καρούνη και την Μπέττυ Χαρλαύτη, παρέσυραν το κοινό, στο πλαίσιο του συναυλιακού αφιερώματος στα 90 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη, ανατρέχοντας στους σταθμούς της μακράς του πορείας στο ελληνικό τραγούδι. Μάλιστα, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, Τάσος Τζήκας, τίμησε τον μεγάλο μας συνθέτη παραδίδοντας τιμητική πλακέτα στην κόρη του, Μαργαρίτα Θεοδωράκη. Αναφέρθηκε δε στους στενούς δεσμούς της έκθεσης με το ελληνικό τραγούδι, κάνοντας μια αναδρομή στο Φεστιβάλ Τραγουδιού, που γεννήθηκε μέσα από τη ΔΕΘ. Τη συναυλία παρουσίασε η γνωστή ηθοποιός Άννα Φόνσου. Σε άλλη εκδήλωση, οι λαϊκές νότες είχαν την τιμητική τους στην υπαίθρια σκηνή στην Πύλη Τόξο, όπου ο Πάνος Κιάμος έδωσε έναν αυθεντικό λαϊκό παλμό στο συναυλιακό πρόγραμμα της 80ής ΔΕΘ. Η συναυλία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Κοσμοράδιο. Για όσους προτιμούσαν πιο ροκ καταστάσεις, η υπαίθρια σκηνή του 3ου Music Band Festival μπροστά στο περίπτερο 6 φιλοξένησε τους Elixir Of Rage, τους Vital Secret, τους Nothing ’n’ Everything και τους Blue Flames. Λίγο αργότερα, στο Φεστιβάλ Θεάτρου για Παιδιά και Εφήβους, στην υπαίθρια σκηνή μπροστά στο κτήριο διοίκησης, οι Παπαλάνγκι παρουσίασαν το έργο «Ντόμπρε Ντεν» του Τ. Αγγελόπουλου (παράσταση για εφήβους). Στη «Γωνιά Γαστρονομίας», στο περίπτερο 13, τα προϊόντα, οι γεύσεις και οι νοστιμιές από όλη την Ελλάδα πρωταγωνίστησαν, ενώ οι Έλληνες παραγωγοί είχαν την τιμητική τους. Το ίδιο συνέβη και στο θεματικό αφιέρωμα «Η Ελλάδα στο πιάτο μας», στο περίπτερο 7, με την παραγωγή της Κρήτης να βρίσκεται σε πρώτο πλάνο. Παράλληλα, στο θεματικό αφιέρωμα «Ελλάδα και Επιχειρηματικότητα», που αναπτύχθηκε στα περίπτερα 8, 10, 12 και 13, δυναμική και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η συμμετοχή των επιμελητηρίων. ΧΡΗΜΑ 61

Χ συνέντευξη

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΖΗΚΑΣ Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO 62 Σεπτέμβριος 2015

✒

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Χριστοφιλέα

«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO» «Η ανανέωση και ο εμπλουτισμός στις δράσεις της ΔΕΘ-HELEXPO είναι διαρκής στόχος μας» δηλώνει στο «Χρήμα» ο πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO, κ. Αναστάσιος Τζήκας, προσθέτοντας: «Οι νέες συνεργασίες που εξυπηρετούν το στοίχημα της διεθνοποίησης, τα νέα εκθεσιακά προϊόντα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς και των επιχειρήσεων, τα καινούρια θεματικά γεγονότα, που ανταγωνίζονται ανάλογες ευρωπαϊκές δράσεις, συνέργειες με τον πολιτισμό, την κοινωνία, κάνουν την έκθεση νεότερη», παρά το γεγονός ότι έγινε 80 ετών. Ο κύριος Αναστάσιος Τζήκας επισημαίνει: «Ο στόχος της διεθνοποίησης είναι για μας πρώτη προτεραιότητα και προς αυτήν την κατεύθυνση η ΔΕΘ-HELEXPO έχει προχωρήσει σε μια ιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τη Reed Exhibitions Messe Wien, φέρνοντας μάλιστα στη Θεσσαλονίκη το 2016 ένα διεθνές εμπορικό σήμα, αυτό της Aqua Therm». Παράλληλα, ενισχύει τις δράσεις της στην Αθήνα, ενώ συνεχίζει τη διεύρυνση της παρουσίας της και στις διεθνείς αγορές. «Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες και επιδιώκουμε νέες, ώστε να εδραιώσουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO, η διεθνής μας στρατηγική άλλωστε διατρέχει όλες τις δράσεις της έκθεσης» δηλώνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO.

ΧΡΗΜΑ 63

Χ συνέντευξη ~ Αναστάσιος Τζήκας εξελίξεις σε τι βαθμό επηρέασαν την 80ή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης;

☛

«Η 80ή ΔΕΘ, κόντρα στις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες διοργανώθηκε, κατάφερε να προσελκύσει περίπου 1.000 συμμετοχές, γεγονός που υπογράμμισε την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι επιχειρήσεις στον θεσμό».

ΧΡHΜΑ_Πριν τη διεξαγωγή της 80ής ΔΕΘ είχατε εκφράσει τη φιλοδοξία να γίνει το απόλυτο σημείο αναφοράς. Το πετύχατε; ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΖΗΚΑΣ_Η 80ή ΔΕΘ ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική διοργάνωση για μας, αφού είχε επετειακό χαρακτήρα και έντονους συμβολισμούς για την ιστορία της έκθεσης. Προσπαθήσαμε αυτήν τη φορά –και μάλιστα σε ένα δύσκολο περιβάλλον– να δώσουμε μια εορταστική διάθεση, προσφέροντας παράλληλα στον κόσμο, πέραν του εμπορικού-επιχειρηματικού σκέλους και της αναψυχής, έναν επιπλέον λόγο για να επισκεφθεί την 80ή ΔΕΘ. Για μας αυτό το σημείο αναφοράς ήταν οι «Μαγεμένες», που μετά από 151 χρόνια επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη υπό τη μορφή αντιγράφων και αγκαλιάσθηκαν από τους επισκέπτες, που έσπευσαν να δουν αυτό το χαμένο κομμάτι της ιστορίας της πόλης. Είναι ενδεικτικό πως 170.000 άτομα από τα 216.364 που επισκέφθηκαν τη φετινή διοργάνωση πήγαν στο περίπτερο 3 όπου βρίσκονται οι «Μαγεμένες» 64 Σεπτέμβριος 2015

Α.Τ._Η 80ή ΔΕΘ πραγματοποιήθηκε κυριολεκτικά στην καρδιά της προεκλογικής περιόδου. Αυτό δεν ήταν αναγκαστικά κακό για τη διοργάνωση, αντίθετα υπογράμμισε την πολιτική σημασία που είχε η έκθεση στο βάθος των ετών, ως βήμα δημοσιοποίησης της πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης, εν προκειμένω των θέσεων των πολιτικών κομμάτων που αναμετρούνταν στις εκλογές. Εκείνο που επηρέασε κυρίως ήταν οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες, που βρήκαν την έκθεση κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της, τον Ιούλιο, και απείλησαν πρόσκαιρα την επιτυχία της, δημιουργώντας επιφυλακτικότητα στον κόσμο του επιχειρείν. Τελικά, η έκθεση, με μπροστάρηδες τους εργαζομένους της, κατάφερε να μην έχει ακυρώσεις και να προσελκύσει περίπου 1.000 συμμετοχές, γεγονός που υπογράμμισε την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι επιχειρήσεις στον θεσμό. Χ_Σε μια περίοδο που η χώρα μας αναζητά την έξοδο από την ύφεση, πώς η ΔΕΘ μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας;

και έκαναν αυτή τη σύνδεση με το παρελθόν. Ήταν μια μεγάλη και πολύμηνη προσπάθεια για τη ΔΕΘ-HELEXPO η έλευσή τους, που όμως στέφθηκε από επιτυχία και βρήκε ανταπόκριση στον κόσμο. Σε γενικές γραμμές, θεωρώ πως η 80ή ΔΕΘ, κόντρα στις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες διοργανώθηκε, κατάφερε να είναι πραγματικά επετειακή και να ανταποκριθεί στο βάρος της μακράς ιστορίας της. Χ_Οι τελευταίες πολιτικοοικονομικές ☛

«Δεν είναι λίγες οι νέες καινοτόμες επιχειρήσεις που επιλέγουν τη ΔΕΘ ως εφαλτήριο για τη γνωριμία τους με το κοινό».

Α.Τ._Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας. Πέρα από τη συμβολή της στην τόνωση μιας σειράς δραστηριοτήτων που συνδέονται με τη διοργάνωσή της, αποτελεί σημείο συνάντησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλο της επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές. Άλλωστε, η διεθνοποίηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. Χ_Η τόνωση της επιχειρηματικότητας θεωρείται ίσως η βασικότερη προϋπόθεση για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Πώς συμβάλλει η ΔΕΘ προς αυτήν την κατεύθυνση; Α.Τ._Η διοργάνωση της ΔΕΘ τροφοδοτεί, όπως σας είπα, μια σειρά από δραστηριότητες στην πόλη, δημιουργεί νέα αντικείμενα απασχόλησης, δίνει έργο μέσω των δράσεών της σε πολλές δορυφορικές επιχειρήσεις. Παράλληλα, ο εθνικός εκθε-

σιακός φορέας με όλες τις κλαδικές του εκθέσεις δίνει στη Θεσσαλονίκη ζωή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, προσφέροντας χείρα βοηθείας σε μια ευρεία γκάμα κλάδων, από τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια μέχρι τα ταξί και την αγορά. Την ίδια στιγμή, τα εργαλεία που διαθέτουμε στις επιχειρήσεις για την προβολή τους εντός και εκτός συνόρων, το δίκτυο που ανοίγουμε για αυτές, μέσα από την εκθεσιακή μας τεχνογνωσία και τη διεθνή μας εμπειρία, συμβάλλουν στην τόνωση της εξωστρέφειας του επιχειρείν, με ό,τι αυτό μπορεί να φέρει στο κομμάτι της απασχόλησης. Χ_Η ΔΕΘ έγινε 80 ετών. Πώς εκτιμάτε ότι μπορεί να γίνει πιο «νέα»; Ποιοι είναι οι στόχοι σας για τα επόμενα χρόνια; Α.Τ._Η ανανέωση και ο εμπλουτισμός στις δράσεις της ΔΕΘ-HELEXPO είναι διαρκής στόχος μας. Νέες συνεργασίες, που εξυπηρετούν το στοίχημα της διεθνοποίησης, νέα εκθεσιακά προϊόντα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς και των επιχειρήσεων, καινούρια θεματικά γεγονότα, που ανταγωνίζονται ανάλογες ευρωπαϊκές δράσεις, συνέργειες με τον πολιτισμό, την κοινωνία, όλα αυτά, κάνουν την έκθεση νεότερη και θα συνεχίσουν να την κάνουν τα επόμενα χρόνια. Ο στόχος της διεθνοποίησης είναι για μας πρώτη προτεραιότητα και προς αυτήν την κατεύθυνση έχουμε προχωρήσει σε μια ιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τη Reed Exhibitions Messe Wien, φέρνοντας μάλιστα στη Θεσσαλονίκη το 2016 ένα διεθνές εμπορικό σήμα, αυτό της Aqua Therm. Θέλουμε παράλληλα να ενισχύσουμε τις δράσεις μας και στην Αθήνα, ενώ συνεχίζουμε τη διεύρυνση της παρουσίας μας

☛

«Η ΔΕΘ μπορεί να εξελιχθεί σε μια μεγάλη περιφερειακή έκθεση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται όλο τον τελευταίο καιρό».

και στις διεθνείς αγορές. Πρόσφατα, προχωρήσαμε σε συνεργασία με την έκθεση της Καντόνας στην Κίνα, ενώ ανοίξαμε δίαυλο επικοινωνίας με τον εκθεσιακό οργανισμό του Ζάγκρεμπ, και ο σχεδιασμός μπροστά είναι ακόμα πιο φιλόδοξος. Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες και επιδιώκουμε νέες, ώστε να εδραιώσουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO. Η διεθνής μας στρατηγική άλλω☛

«Η έκθεση αποτελεί σημείο συνάντησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλο της επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές».

στε διατρέχει όλες τις δράσεις της έκθεσης. Χ_Πολλοί εκτιμούν ότι το στοίχημα της ανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή «παίζεται» στην καινοτομία. Πώς μπορεί να συμβάλει η ΔΕΘ; Α.Τ._Η καινοτομία αποτελεί έννοια σύμφυτη με τη ΔΕΘ σε όλη την πορεία της ιστορίας της. Οι επισκέπτες της 80ής ΔΕΘ πήραν μάλιστα μια γεύση από αυτήν τη συμπυκνωμένη καινοτομία των 80 ετών που πέρασαν. Και σήμερα όμως, η ΔΕΘ-HELEXPO δίνει μεγάλη έμφαση στα θέματα της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών. Δεν είναι τυχαίο ότι πέρυσι φιλοξενήσαμε την έκθεση του CERN και ότι κάθε χρόνο φροντίζουμε να συμπεριλάβουμε την καινοτομία ως θεματική στη διοργάνωση της ΔΕΘ. Δεν είναι λίγες άλλωστε οι νέες καινοτόμες επιχειρήσεις που επιλέγουν τη ΔΕΘ ως εφαλτήριο για τη γνωριμία τους με το κοινό. Χ_Μπορεί, και πώς, η ΔΕΘ να εξελιχθεί σε μια μεγάλη περιφερειακή έκθεση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης; Α.Τ._Η παρουσία μας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Οι συνεργασίες μας σχεδόν με όλους τους εκθεσιακούς οργανισμούς των Βαλκανίων, αλλά και η συμμετοχή μας σε μεγάλες εκθέσεις των γειτονικών χωρών δεν είναι μια υπόθεση τωρινή, αλλά μια προσπάθεια ετών. Η ΔΕΘ μπορεί να εξελιχθεί σε μια μεγάλη περιφερειακή έκθεση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται όλο τον τελευταίο καιρό. Με προσεκτικά βήματα, κοινές δράσεις και αντιμετωπίζοντας νέες εκθεσιακές προκλήσεις, χτίζουμε τον ρόλο αυτό. Χ

Ποιος είναι ο Αναστάσιος Τζήκας Ο Αναστάσιος Τζήκας βρίσκεται αυτήν την περίοδο στην προεδρία της ΔΕΘ-HELEXPO, του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής Ελλάδος –όπου πρόσφατα εξελέγη για δεύτερη θητεία– και της Τεχνόπολης Θεσσαλονίκης, που διαχειρίζεται το ομώνυμο Τεχνολογικό Πάρκο. Γεννήθηκε το 1958. Μεγάλωσε στην πλατεία Διοικητηρίου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το 1981, τελείωσε το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, όπου ήρθε σε επαφή με την πληροφορική και τους υπολογιστές. Αυτές οι γνώσεις, αλλά και η εμπειρία του συνεργαζόμενος για δύο χρόνια με την IBM, τον οδήγησαν στο να ιδρύσει το 1987 τη Singular Βορείου Ελλάδος. Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα, αλλά η άνθηση της μεταποίησης στη Θεσσαλονίκη στήριξε τη Singular. Από το 1994 η εταιρεία δημιούργησε θυγατρικές στη Σόφια και το Βουκουρέστι. Το 1999, η Singular συγχωνεύθηκε με τη Δέλτα Πληροφορική, από την οποία προέκυψε η Delta Singular. Το 2004, η Delta Singular πουλήθηκε στην αμερικανική First Data και στον όμιλο της Marfin. ΧΡΗΜΑ 65

Χ ανάλυση

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΕΜΟΣ ΑΕ [Bloomberg Ticker: ANEMOS:GA, Reuters Ticker: ANEMr.AT] Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών

∼ Η Ελληνική Τεχνοδομική Άνεμος ΑΕ ιδρύθηκε το 2008 μέσω της διαδικασίας απορρόφησης-συγχώνευσης διαφόρων ενεργειακών έργων του κατασκευαστικού Ομίλου Ελλάκτωρ (Bloomberg Ticker: ELLAKTOR:GA, Reuters Ticker: HELr.AT), έργα τα οποία δρομολογήθηκαν και υλοποιήθηκαν από τη δεκαετία του 1990.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Μέγ. 52 εβδ. Χαμ. 52 εβδ. Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

0,69 ευρώ 82.667,00 56.709,56 102.602 μ/δ

1,54 EUR 0,56 EUR -0,58% -9,74% -53,33%

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο Αθηνών, Επεξεργασία Στοιχείων VRS.

Κλάδος δραστηριότητας: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

ΤΙΜΗ ΜΕΤΟΧΗΣ (18/09/2015) Αρ. Μετοχών (.000) Χρ. Αξία (σε χιλ. ευρώ) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. Συντελεστής Beta

ένα επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 94 εκατ. ευρώ περίπου. Η τιμή εισαγωγής της μετοχής διαμορφώθηκε σε 1,70 ευρώ (22 Ιουλίου 2014). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α’ ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2015 (σε εκατ. ευρώ) 6M 2015 19,2 14,5 6,5 4,3

% 13,61% 20,83% 47,73% 38,71%

6M 2014 16,9 12,0 4,4 3,1

∼ Ο Όμιλος λειτουργεί σήμερα έργα δυναμικότητας άνω των 190 MW στον κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (κυρίως στην αιολική ενέργεια, αλλά και έργα φωτοβολταϊκής και υδροηλεκτρικής ενέργειας). Το προς υλοποίηση πρόγραμμα επενδύσεων του Ομίλου στον κλάδο της ενέργειας υπερβαίνει τα 775 MW.

Πωλήσεις EBITDA Κέρδη προ Φόρων Κέρδη μ.φ. & δ.μ.

∼ Η εισαγωγή της Εταιρείας στο Χρηματιστήριο Αθηνών έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 2014 και οδήγησε στην άντληση κεφαλαίων ύψους 32,5 εκατ. ευρώ, με σκοπό τη χρησιμοποίηση των κεφαλαίων σε

Πηγή: Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις. Σημείωση: Έως την 21/9/2015, οι λογιστικές καταστάσεις του Α’ εξαμήνου 2015 αφορούσαν στα τελευταία διαθέσιμα δημοσιευμένα αποτελέσματα της Εταιρείας/Ομίλου.

Η ΠΟΡΕIΑ ΤΗΣ ΤΙΜHΣ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧHΣ (σε ευρώ, τελευταίες 52 εβδομάδες) 2,0

1,5

1,0

0,5

0,0 4/8/2014

13/10/2014

22/12/2014

2/3/2015

11/5/2015

20/07/2015

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

CERTIFICATE IN INVESTMENT MANAGEMENT (CertIM) του CHARTERED INSTITUTE FOR SECURITIES & INVESTMENT (CISI) – www.cisi.org με περισσότερα από 40.000 μέλη και με αναγνώριση σε 110 χώρες σε όλο τον κόσμο Πιστοποίηση αναγνωρισμένη από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Ελλάδας ως ισοδύναμη με τον τίτλο επαγγελματικής πιστοποίησης «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου Πελατών (γ)»

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ (ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ή ΟΜΑΔΙΚΑ)

66 Σεπτέμβριος 2015

Από την H&F ANALYSIS (Accredited Training Provider) και τη VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Τηλ. 210 3219557, 698 3603160, 6945 851420, E-mail: info@hfanalysis.gr

ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2008-2014 ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΚΕΡΔΟΥΣ Μικτό EBITDA EBIT Κερδών προ φόρων Καθαρών κερδών ΔΕΙΚΤΕΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Ημέρες Κυκλ. Αποθεμάτων Ημέρες Κυκλ. Πελατών Ημέρες Κυκλ. Προμηθευτών Σύνολο Υποχρ. / Ίδια Κεφάλαια Δάνεια / Ίδια Κεφάλαια Γενική Ρευστότητα Άμεση Ρευστότητα

2008 70,44% 57,61% 48,07% 11,86% 7,95% 2008 0 617 1.320 1,02 0,76 0,93 0,93

2009 70,74% 69,97% 47,11% 34,61% 25,39% 2009 0 292 788 1,03 0,64 0,87 0,87

2010 75,81% 73,08% 44,85% 33,25% 20,97% 2010 0 295 1.968 2,29 1,51 0,38 0,38

2011 75,17% 73,81% 41,25% 14,74% 8,78% 2011 0 200 689 2,59 1,86 0,62 0,62

2012 76,34% 73,31% 40,58% 14,02% 10,27% 2012 0 232 392 2,84 2,06 0,95 0,95

2013 82,25% 66,46% 33,69% 9,96% 6,39% 2013 0 192 456 2,89 1,89 1,26 1,26

2014 76,22% 73,38% 42,40% 20,59% 13,92% 2014 0 208 381 1,95 1,32 1,59 1,59

2013 36.892 16,2% 6.549 17,8% -12,8% 30.343 82,2% 25,2% 5.827 15,8% 505,3% 24.517 66,5% 5,4% 12.089 32,8% 12.428 33,7% -3,5% -8.755 3.673 10,0% -17,5% 1.002 27,3% 2.671 7,2% -25,4% 2.356 6,4% -27,7%

2014 31.630 -14,3% 7.520 23,8% 14,8% 24.110 76,2% -20,5% 899 2,8% -84,6% 23.211 73,4% -5,3% 9.800 31,0% 13.410 42,4% 7,9% -6.897 6.513 20,6% 77,3% 1.946 29,9% 4.567 14,4% 71,0% 4.404 13,9% 86,9%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις (Εταιρικές για τα έτη 2008-2009).

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2008-2014 (Ενδεικτικοί λογαριασμοί, σε χιλιάδες ευρώ) 2008 8.137

Πωλήσεις ετήσια μεταβολή % Κόστος Πωλήσεων % των Πωλήσεων ετήσια μεταβολή % Σύνολο Λειτουργικής Κερδοφορίας

2.406 29,6% 5.731 70,4%

ετήσια μεταβολή % Λειτουργικά Έξοδα % των Πωλήσεων ετήσια μεταβολή % Κέρδη προ Τόκων, Φόρων & Αποσβέσεων Περιθώριο Κέρδους ετήσια μεταβολή % Αποσβέσεις Κέρδη προ Τόκων & Φόρων % των Πωλήσεων ετήσια μεταβολή % Καθαρά Χρηματοοικονομικά Έξοδα Καθαρά Κέρδη προ Φόρων Περιθώριο Κέρδους ετήσια μεταβολή % Φόρος Εισοδήματος Καθαρός Φορολογικός Συντελεστής Καθαρά Κέρδη μετά από Φόρους Περιθώριο Κέρδους ετήσια μεταβολή % Καθαρά Κέρδη (μ.φ.δ.μ.) Περιθώριο Κέρδους ετήσια μεταβολή %

1.043 12,8% 4.688 57,6% 777 9,5% 3.912 48,1% -2.946 965 11,9% 318 33,0% 647 8,0% 647 8,0%

2009 14.462 77,7% 4.231 29,3% 75,9% 10.231 70,7% 78,5% 113 0,8% -89,2% 10.119 70,0% 115,8% 3.306 22,9% 6.813 47,1% 74,2% -1.808 5.005 34,6% 418,6% 1.333 26,6% 3.672 25,4% 467,5% 3.672 25,4% 467,5%

2010 19.829 37,1% 4.796 24,2% 13,4% 15.033 75,8% 46,9% 542 2,7% 381,6% 14.491 73,1% 43,2% 5.598 28,2% 8.894 44,9% 30,5% -2.300 6.593 33,3% 31,7% 2.282 34,6% 4.311 21,7% 17,4% 4.158 21,0% 13,2%

2011 24.414 23,1% 6.063 24,8% 26,4% 18.351 75,2% 22,1% 330 1,4% -39,1% 18.021 73,8% 24,4% 7.950 32,6% 10.070 41,2% 13,2% -6.471 3.599 14,7% -45,4% 1.085 30,2% 2.514 10,3% -41,7% 2.144 8,8% -48,4%

2012 31.741 30,0% 7.510 23,7% 23,9% 24.231 76,3% 32,0% 963 3,0% 191,5% 23.269 73,3% 29,1% 10.387 32,7% 12.881 40,6% 27,9% -8.432 4.450 14,0% 23,6% 870 19,6% 3.579 11,3% 42,4% 3.260 10,3% 52,1%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις (Εταιρικές για τα έτη 2008-2009). Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Έτος Ίδρυσης: 2002 Αιόλου 104, Αθήνα 10564, τηλ.: 210 3219557, 698 3603160, email: info@valueinvest.gr

ΧΡΗΜΑ 67

Χ ρεπορτάζ

Η ΕΛΛAΔΑ ΤΗΣ ΔΡΑΧΜHΣ Επιστροφή σε εθνικό νόμισμα ή καλύτερα… πόλεμος;

ελευταία, προεκλογικά, κάποιοι προπαγάνδιζαν το ενδεχόμενο της επιστροφής στη δραχμή ως σωτήριο για τη χώρα και τους πολίτες της, αλλά οι τελευταίοι τούς γύρισαν την πλάτη. Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι αρκεί η επάνοδος στη δραχμή και μια υποτίμηση για να πάρει εμπρός η οικονομία. Οι αντίθετοι στο παραπάνω σενάριο «απαντούν» με το ερώτημα: «Με πόσα καρπούζια αγοράζει ο αγρότης σήμερα ένα τρακτέρ από τη Γερμανία ή τη Γαλλία και με πόσα θα το αγοράζει μετά;». Οι ενάντιοι κάθε σκέψης για επιστροφή στη δραχμή επισημαίνουν ότι πιο λίγο θα μας στοίχιζε ένας πόλεμος, παρά η επιστροφή στη δραχμή! Οι θιασώτες της επιστροφής στη δραχμή επισημαίνουν ότι αν η Ελλάδα είχε το δικό της νόμισμα, θα μπορούσε να υποτιμήσει τη δραχμή, προκειμένου να μειώσει τις εισαγωγές, να αυξήσει τις εξαγωγές της και να επιτύχει μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 15%. Το μέγεθος του ελληνικού ΑΕΠ και η απασχόληση θα ενισχύονταν, καθώς η αύξηση των εξαγωγών και η μείωση των εισαγωγών θα βοηθούσαν ώστε να ενισχυθεί η απασχόληση και η παραγωγή. «Τι θα πάθουμε αν πληρώνουμε με δραχμές;» θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος. Όπως υπολογίζουν οι αναλυτές της UBS, το κόστος της εξόδου μιας αδύναμης χώρας, όπως η Ελλάδα, από το ευρώ φτάνει στα 9.50011.500 ευρώ ανά κάτοικό της, μόνο για το πρώτο έτος. Για τα επό68 Σεπτέμβριος 2015

μενα χρόνια, το κόστος υπολογίζεται στις 3.000-4.000 ευρώ ετησίως ανά κάτοικο. Το συνολικό κόστος σε βάθος χρόνου αγγίζει, σύμφωνα με αναλυτές, τα 250 με 340 δισ. ευρώ. Μια επιστροφή στη δραχμή θα σήμαινε τη βίαιη –εκ νέου– αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των ελαχίστων που διαθέτουν ογκώδεις λογαριασμούς σε ευρώ, οι οποίοι θα μπορούν να αγοράζουν από 30 έως 50% φθηνότερα τις περιουσίες που θα ξεπουλούν οι δραχμοσυντήρητοι. Και βεβαίως, το δημόσιο χρέος της χώρας μας θα εκτοξευόταν στη… στρατόσφαιρα! Με την επιστροφή στη δραχμή, κανένας δεν θα μας δάνειζε, ενώ θα βλέπαμε τα καύσιμα και όλα τα εισαγόμενα βασικά προϊόντα με το σταγονόμετρο. Μοιραία, θα ζούσαμε σκηνές Αργεντινής και Αλβανίας μετά την πτώση των πυραμίδων. Στο υποθετικό σενάριο της επιστροφής στη δραχμή, με τα σημερινά δεδομένα, θα την αποτιμούσαν οι αγορές, κατά τη γνώμη πολλών αναλυτών, με μια αναλογία περίπου 700-1.000 δρχ. ή και 1.500 ανά ευρώ! Το δημόσιο χρέος των 320 δισ. ευρώ θα πλησίαζε το 1 τρισ. περίπου και με μια αναδιάρθρωση της τάξης του 50%, θα είχαμε μεγαλύτερο χρέος από το σημερινό. Με τη δραχμή και τη χώρα σε κρίση, θα επιστρέφαμε σε επιτόκια 25-40% έναντι 11-12%, με τα σημερινά δεδομένα των σπρεντ και με 5% τα τοκογλυφικά επιτόκια από την Τρόικα. Με ένα δημόσιο χρέος «στον Θεό» και με επιτόκια 25% κάθε

χρόνο, θα χρειαζόμασταν έσοδα δύο προϋπολογισμών προ κρίσης μόνο για τους τόκους. Σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις αναλυτών, οι επιπτώσεις μιας εξόδου από το ευρώ είναι: ∼ Αύξηση των επιτοκίων στο 40% ∼ Αύξηση του πληθωρισμού στο 50% ∼ Διπλασιασμός του εξωτερικού χρέους και μείωση του ΑΕΠ στο μισό ∼ Συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/δραχμής: 1 προς 1.500 ∼ Διπλασιασμός τιμών ειδών πρώτης ανάγκης και μείωση στο μισό της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, π.χ. αύξηση της βενζίνης από 2 σε 4 ευρώ Η επιστροφή στη δραχμή με ταυτόχρονη υποτίμηση του νομίσματος –τουλάχιστον κατά 50%– θα σήμαινε ότι για την αγορά ενός προϊόντος αξίας 1 ευρώ, οι Έλληνες θα πρέπει να πληρώνουν, στην καλύτερη περίπτωση, 511,125 δρχ. και στη χειρότερη 1.500 δρχ. αντί για 340,75 δρχ. που είναι η κλειδωμένη ισοτιμία με την οποία η χώρα μπήκε στο ευρώ το 2001. Οι μισθοί και οι συντάξεις, τα κάθε είδους επιδόματα θα εξανεμιστούν άμεσα, καθώς το 70% των καταναλωτικών προϊόντων –το καλάθι της

νοικοκυράς– είναι εισαγόμενα, και επομένως οι τιμές τους θα διπλασιαστούν. Ακόμη και το επιχείρημα της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας που προβάλλεται δεν ευσταθεί ουσιαστικά για το ελληνικό μοντέλο, αφού η Ελλάδα εισάγει το μεγαλύτερο μέρος όσων καταναλώνει. Ενδεικτικό, όπως επισημαίνουν εκπρόσωποι της αγοράς, είναι το γεγονός ότι η λειτουργία της ελληνικής οικονομίας είναι εξαρτημένη κατά 70% από τις εισαγωγές. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή θα οδηγούσε σε παύση των χρηματοδοτήσεων προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά και ραγδαία αύξηση των επιτοκίων. Όσον αφορά τα δάνεια, θα μπορούσε το κεφάλαιο να μετατραπεί από ευρώ σε δραχμές, τα χαμηλά όμως επιτόκια, στα οποία έχουμε συνηθίσει, θα αποτελούσαν παρελθόν. Οφέλη, όπως σημειώνεται, θα υπήρχαν στον τουρισμό, σε μια όμως χώρα που θα θύμιζε έναν πολύ φθηνό προορισμό και όχι μια χώρα ευρωπαϊκού επιπέδου.

Αποκαλυπτική έρευνα της Ernst & Young Δραματικές θα είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία ακόμη και στο ενδεχόμενο μιας συντεταγμένης εξόδου της χώρας μας από το ευρώ, σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε η Ernst & Young, και συνέταξε μαζί με την Oxford Economics, για λογαριασμό πελατών τους. Σύμφωνα με την έρευνα, σε μια συντεταγμένη έξοδο της χώρας από το ΧΡΗΜΑ 69

Χ ρεπορτάζ ∼ Η Ελλάδα της δραχμής ☛

Οι θιασώτες της επιστροφής στη δραχμή επισημαίνουν ότι αν η Ελλάδα είχε το δικό της νόμισμα, θα μπορούσε να υποτιμήσει τη δραχμή, προκειμένου να μειώσει τις εισαγωγές, να αυξήσει τις εξαγωγές της και να επιτύχει μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 15%.

λού εισοδήματος, δηλαδή κυρίως τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Μάλιστα, κατά την Ernst & Young, είναι εκτός πραγματικότητας οποιαδήποτε σύγκριση γίνεται με την πτώχευση της Αργεντινής, καθώς πρόκειται για μια χώρα ιδιαίτερα πλούσια σε πρώτες ύλες. Στην Αργεντινή, παρ’ όλα αυτά, σε έναν χρόνο, το ποσοστό των κατοίκων που ζούσαν κάτω από τα επίπεδα της φτώχειας, από 30 με 35%, πήγε στο 53%, γεγονός που αποδεικνύει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις υποτίμησης του νομίσματος, τα νοικοκυριά χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων είναι αυτά που πλήττονται σκληρότερα από τις απώλειες των πραγματικών μισθών, με επακόλουθο αντίκτυπο τη φτώχεια και την αύξηση της ανισότητας. «Το Grexit θα εκτόξευε την ανεργία βραχυπρόθεσμα άνω του 30%, ενώ σε διαφορετική περίπτωση παραμονής στην ευρωζώνη, η ανεργία θα μειωνόταν σταδιακά τα ερχόμενα χρόνια» καταλήγει η έρευνα.

Μείωση των επενδύσεων ευρώ θα είχαμε αρχικά κλειστές τράπεζες για αρκετούς μήνες μέχρι να βγει το νέο νόμισμα και στη συνέχεια, όταν αυτό κυκλοφορούσε, υποτίμηση κατά 50%, κι αυτό χωρίς να υπολογίζεται το ενδεχόμενο κερδοσκοπικών πιέσεων. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση μιας άμεσης αποκατάστασης της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής σταθερότητας, και υπό την προϋπόθεση ότι η κυβέρνηση θα κατάφερνε να διαχειριστεί σωστά την κρίση με περιοριστική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, η συναλλαγματική ισοτιμία θα μπορούσε τελικά να ανακάμψει σε βάθος χρόνου και η υποτίμηση να σταθεροποιηθεί γύρω στο 30%. Αντίθετα, σε ένα λιγότερο αισιόδοξο, αλλά επίσης ρεαλιστικό, σενάριο, αν η κυβέρνηση αντιδρούσε στον, αναπόφευκτο, αρχικό πανικό με νομισματική χαλάρωση, που κατ’ επέκταση θα οδηγούσε σε αυξητικές πληθωριστικές πιέσεις, η αρχική υποτίμηση θα ήταν σημαντικά υψηλότερη, της τάξης του 60% τουλάχιστον, ενώ δεν θα υπήρχε αποκατάσταση της ισορροπίας για αρκετά χρόνια, όπως σημειώνει η Ernst & Young. Επίσης, με την έκδοση του νέου νομίσματος η υποχώρηση της εσωτερικής ζήτησης θα ανερχόταν στο 25%, λόγω της αλματώδους αύξησης του πληθωρισμού και της ανεργίας. «Η έξοδος και η υποτίμηση θα οδηγήσουν άμεσα σε πληθωρισμό, καθώς οι τιμές των εισαγόμενων και των εμπορεύσιμων αγαθών θα αυξηθούν απότομα σε όσα εισαγόμενα προϊόντα συνεχίσουν να έρχονται, αφού το κόστος θα είναι δυσβάστακτο». Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο πληθωρισμός θα μπορούσε να φτάσει τουλάχιστον το 10%, πριν αρχίσει μια σταδιακή αποκλιμάκωση, με αποτέλεσμα να υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά προϊόντα που εισάγει η Ελλάδα, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα φάρμακα και άλλα φαρμακευτικά προϊόντα, καθώς και ορισμένα προϊόντα διατροφής. Έτσι, για ορισμένα αγαθά πρώτης ανάγκης ενδέχεται να χρειαστεί η εισαγωγή δελτίου. Η υποτίμηση φυσικά θα ενθαρρύνει την οικονομία να ισορροπήσει με την ενίσχυση των εξαγωγών, αλλά η πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας ενδέχεται να οδηγήσει σε μια παρατεταμένη περίοδο ακόμη υψηλότερου πληθωρισμού, γιατί ενδέχεται να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος, με την υποτίμηση να προκαλεί σημαντικές δευτερογενείς επιπτώσεις στις τιμές, όπως αναφέρει η Ernst & Young. Η αύξηση των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες θα μειώσει ραγδαία την πραγματική αξία των μισθών, που θα καθορίζονται στο νέο νόμισμα. Αυτό θα οδηγήσει σε μια σημαντική συμπίεση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, ειδικά για τα νοικοκυριά σταθερού και χαμη70 Σεπτέμβριος 2015

Όσον αφορά τις επενδύσεις, η αυξημένη αβεβαιότητα και η παρεπόμενη πιστωτική συρρίκνωση θα οδηγούσαν στη δραστική μείωσή τους. Αναμένεται ότι οι επενδύσεις θα μειωνόντουσαν πάνω από 30% κατά τα δύο πρώτα έτη και θα άρχιζαν να ανακάμπτουν μόλις μετά το τρίτο έτος. Έτσι, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπολογίζεται ότι θα έπεφτε στις 11.000 ευρώ σε σύγκριση με τις 17.000 ευρώ που ήταν το 2014. Ως αποτέλεσμα, το εθνικό ΑΕΠ υπολογίζεται ότι θα έπεφτε κατά 15 με 20%, ενώ αν λάβουμε υπόψη και τη ζημιά που έχει ήδη γίνει τα τελευταία χρόνια, θα χανόταν το 50% του ΑΕΠ σε σχέση με τα επίπεδα του 2008.

Αμφίβολο το κούρεμα χρέους Αναφορικά με την ελάφρυνση του χρέους, ακόμη και με κούρεμα 50% σε περίπτωση Grexit –κάτι που οι ερευνητές δεν θεωρούν ότι μπορεί να συμβεί– αυτό θα παρέμενε ως ποσοστό του ΑΕΠ άνω του 130% του ΑΕΠ. «Θεωρούμε απίθανο η Ελλάδα να μπορέσει να αρνηθεί να αποπληρώσει το χρέος προς τους επίσημους πιστωτές. Τέτοιες ακραίες ενέργειες έχουν στο παρελθόν συνδεθεί με βίαια γεγονότα. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει μια παρατεταμένη και έντονη περίοδο αβεβαιότητας και θα παραμείνει οικονομικά και πολιτικά απομονωμένη» τονίζεται στην έρευνα. «Πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει απλός και γρήγορος τρόπος για την επίλυση των οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Η έξοδος από την ευρωζώνη θα συνεπαγόταν ανυπολόγιστο κόστος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και θα άφηνε τη χώρα πολιτικά και οικονομικά απομονωμένη και ευάλωτη. Η ενδεχόμενη ώθηση που θα εξασφάλιζαν η έξοδος από το ευρώ, η υποτίμηση και η στάση των πληρωμών δεν θα ήταν διατηρήσιμη μακροπρόθεσμα, καθώς το τεράστιο χρέος θα εξακολουθούσε να περιορίζει τις δυνατότητες για δημοσιονομική επέκταση. Συγκεκριμένα, ακόμη και στο ιδεατό σενάριο της μείωσης του δημόσιου χρέους κατά 50%, το Grexit δεν θα σηματοδοτούσε το τέλος της λιτότητας, το υψηλό χρέος θα άφηνε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών για την κυβέρνηση, αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χαλάρωσης» αναφέρει χαρακτηριστικά η Ernst & Young. Να σημειωθεί, τέλος, ότι η έρευνα, που εκπονήθηκε για λογαριασμό πελατών της που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό, δεν έχει μετρήσει το σενάριο μιας άτακτης εξόδου της χώρας από το ευρώ, καθώς «δεν μπορεί κάτι τέτοιο να μπει σε κάποιο οικονομικό μοντέλο».

Δημήτρης Μάρδας: Οι μύθοι για τη δραχμή Ένα άρθρο του νέου υφυπουργού Εξωτερικών και πρώην αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, Δημήτρη Μάρδα, από το 2011, δείχνει πολλά για τις φαντασιώσεις και τα ψέματα που «οργιάζουν» τελευταία από διάφορους κύκλους που υποστηρίζουν –χωρίς επιχειρήματα– τη φυγή από το ευρώ και καταρρίπτει δύο μύθους:

ΜYΘΟΣ 1ος

ΜYΘΟΣ 2ος

Θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων με την επιστροφή στη δραχμή.

Δεν πληρώνουμε το χρέος μας ή θα το πληρώσουμε μόνο σε δραχμές.

Αν τρέξουμε τριάντα χρόνια πίσω, σκιαγραφώντας τη σχέση εξαγωγών και απαξίωσης (υποτιμήσεις-διολισθήσεις) της δραχμής, μπορούμε να αποδείξουμε τον μυθικό χαρακτήρα αυτής της θέσης: Η ισοτιμία δραχμής-δολαρίου το 1980 ήταν 1 δολ. προς 42,64 δρχ., το 1987 1 δολ. προς 135,18 δρχ. και το 2000 ανερχόταν σε 1 δολ. προς 308,93 δρχ. Η δραχμή λοιπόν κατά τη δεκαετία 1980-2000 απαξιώθηκε θεαματικά έναντι του δολαρίου, ενώ οι εξαγωγές μας μετά βίας διπλασιάσθηκαν, από 5,1 δισ. δολ. σε 10,8 δισ. δολ. Από την άλλη, το εμπορικό μας έλλειμμα άγγιξε τα 18,6 δισ. το 2000 από τα 5,4 δισ. και το 1980. Η κατακόρυφη απαξίωση του ελληνικού νομίσματος δεν κατόρθωσε να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, κάτι που διαφαίνεται και από τα ανωτέρω στοιχεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο 1980-1990, οι δύο υποτιμήσεις της δραχμής και οι διαρκείς διολισθήσεις συνοδεύονταν και από μέτρα προστασίας της ελληνικής οικονομίας, κάτι που εξέλειπε πλήρως από τον Ιανουάριο του 1993.

Το Άρθρο 27 της Σύμβασης της Βιέννης –που την επικυρώσαμε– αναφορικά με το «Δίκαιο των Συνθηκών», τονίζει ότι τα συμφωνηθέντα πρέπει να τηρούνται. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας δεν μπορεί να κάνει χρήση του εσωτερικού της δικαίου για να αρνηθεί να ξεπληρώσει κράτη στο νόμισμα που συμφωνήθηκε.

Συμπέρασμα: Ο ταχύς ρυθμός απαξίωσης της δραχμής έως το 2000, σε συνδυασμό με τα μέτρα προστασίας υπέρ της εγχώριας παραγωγής (έως το 1993), δεν ανέκαμψαν τις ελληνικές εξαγωγές με ρυθμούς ταχύτερους σε σχέση με τους αντίστοιχους των εισαγωγών. Οπότε, σύμφωνα με το πρόσφατο παρελθόν της χώρας μας, από πού πηγάζει η θέση ότι η επιστροφή στη δραχμή θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας; Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξαγωγές μας από το 2001 έως το 2008, υπό καθεστώς «σκληρού» ευρώ, υπερδιπλασιάστηκαν (από 10,4 δισ. δολ. το 2001 σε 25,5 δισ. δολ. το 2008).

Συμπέρασμα: Ό,τι οφείλουμε στις κυβερνήσεις που μας δάνεισαν κράτη σε ευρώ θα το επιστρέψουμε σε ευρώ! Ως προς τους υπόλοιπους ιδιώτες πιστωτές μας, το Σύνταγμά μας, όπως και κάθε Σύνταγμα πολιτισμένου κράτους, προστατεύει εύλογα τους πιστωτές του. Αυτό φαίνεται κατακάθαρα στο Άρθρο 94. Άρνηση ή αδυναμία πληρωμών οδηγεί, κατά το Σύνταγμά μας, στην εκποίηση της εμπορεύσιμης περιουσίας του Δημοσίου (αεροδρόμια, λιμάνια κ.λπ.), ό,τι δηλαδή προβλέπει το Μνημόνιο! Βέβαια, κατά το Σύνταγμά μας πάλι, τους ιδιώτες μπορούμε να τους πληρώσουμε σε εθνικό νόμισμα, οπότε σε δραχμές. Αν ακολουθήσουμε αυτήν την πεπατημένη, τότε όλοι οι ξένοι εισαγωγείς ελληνικών προϊόντων θα ξεπληρώσουν τους δικούς μας εξαγωγείς σε δραχμές. Δεν είμαστε οι μόνοι ξύπνιοι στον πλανήτη! Να υπενθυμίσουμε ότι οι εξαγωγές μας είναι λιγότερες από τις εισαγωγές μας. Οπότε, ας αναλογιστούν οι ένθερμοι οπαδοί τέτοιων εύκολων λύσεων τι σημαίνουν όλα τα ανωτέρω για τη χώρα… Χ

ΧΡΗΜΑ 71

Χ άρθρο

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΥΦΕΣΗΣ Η περιορισμένη ζήτηση δημιουργεί την κλασική «κρίση υπερπαραγωγής», δηλαδή τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται υπερβαίνουν τη ζήτηση και συνεπώς δεν μπορούν να πωληθούν με περιθώριο κέρδους.

72 Σεπτέμβριος 2015

✒

από την Μυρτώ Χαμπάκη

μετέχει ενεργά στα κοινωνικά δρώμενα. Με δεδομένο τον δείτρόπος με τον οποίο ο καταναλωτής ξοδεύει το εικτη ανεργίας, ο οποίος το δ’ τρίμηνο του 2014, σύμφωνα με σόδημά του έχει αλλάξει. Η ιεράρχηση των αναγOικονομολόγο, την ΕΛΣΤΑΤ, ανήλθε στο 26,1% στην Ελλάδα, ένας στους κών του έχει επίσης μεταβληθεί σε σχέση με το Yπεύθυνη τέσσερις καταναλωτές έχει χάσει τη «θέση» του στο κοινωπαρελθόν. Μια οικονομική κρίση που ακολουθείται από Οικονομικών Θεμάτων νικό σύνολο, ενώ παράλληλα έχει απολέσει τη δυνατότητα εκτεταμένη περίοδο ύφεσης αναγκάζει την πλειοψηφία των και Κλάδου Ζωής να συμμετέχει στα κοινωνικά δρώμενα. Η μη συμμετοχή στα καταναλωτών να αναθεωρήσουν τις καταναλωτικές τους συτης Ε.Α.Ε.Ε. κοινωνικά δρώμενα σηματοδοτεί μεγάλες αλλαγές στα γνωνήθειες και να ανακατανείμουν το διαθέσιμο εισόδημά τους σύμφωνα με τις δυνατότητες που η νέα οικονομική πραγματικότητα στά μοτίβα καταναλωτικής συμπεριφοράς μέχρι τη στιγμή της έναρτους επιτρέπει. Πώς επηρεάζονται οι καταναλωτές από την ύφεση και ξης της κρίσης, αλλά και στον πυρήνα λειτουργίας της οικονομίας στο σύνολό της. ποιες είναι οι αιτίες της μεταβολής στη συμπεριφορά τους;

Πώς η κρίση μετατρέπεται σε ύφεση

Πώς αντιδρά ο καταναλωτής;

Για να κατανοήσουμε την αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφορά θα πρέπει πρώτα να αναλύσουμε τον «κύκλο» μιας κρίσης. Ένα σοβαρό γεγονός σηματοδοτεί την αρχή μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, που οδηγεί σταδιακά στη μείωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Με τον όρο «καταναλωτική εμπιστοσύνη» περιγράφεται ο βαθμός αισιοδοξίας των καταναλωτών για την κατάσταση της οικονομίας στο μέλλον. Η αισιοδοξία (ή η έλλειψή της στην προκειμένη περίπτωση) είναι καίριας σημασίας, αφού κατευθύνει τις καταναλωτικές αποφάσεις για αγορές και αποταμιεύσεις και καθορίζει εν τέλει τη σφοδρότητα της κρίσης, τόσο σε διάρκεια όσο και σε βάθος. Με τον όρο «χρηματοπιστωτική» κρίση εννοούμε τη δημιουργία πανικού για ενδεχόμενη υποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων που εμπίπτουν στη σφαίρα του χρηματοπιστωτικού συστήματος (καταθέσεις, επενδύσεις, μετοχές κ.λπ.), που οδηγεί στο γνωστό σε όλους μας bank-run. Αντίστοιχα, η «κρίση εμπιστοσύνης», δηλαδή η πτωτική πορεία του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, μεταβάλλει τις καταναλωτικές συνήθειες λόγω της αλλαγής στην αντίληψη του κινδύνου (risk perception) προς το χειρότερο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών. Η περιορισμένη ζήτηση δημιουργεί την κλασική «κρίση υπερπαραγωγής», δηλαδή τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται υπερβαίνουν τη ζήτηση και συνεπώς δεν μπορούν να πωληθούν με περιθώριο κέρδους, δεσμεύοντας παράλληλα τα επενδεδυμένα κεφάλαια για την παραγωγή τους. Η οικονομία παγώνει και η ρευστότητα μειώνεται. Οι δυσμενείς αυτές συνθήκες επιφέρουν σταδιακά «οικονομική» κρίση και ύφεση, δηλαδή μακροχρόνια χειροτέρευση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών (ΑΕΠ, ανεργία, πληθωρισμός, αγοραστική δύναμη, επενδύσεις κ.λπ.). Τέλος, η αναπόφευκτη «κοινωνική» κρίση που ακολουθεί οδηγεί στη διατάραξη της κοινωνικής ζωής. Συνεπώς, η συναισθηματική ανταπόκριση των καταναλωτών σε ένα σημαντικό οικονομικό γεγονός είναι καθοριστικής σημασίας, αφού αφενός μεν αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές σκέφτονται και λειτουργούν απέναντι στα προϊόντα, τις εταιρείες ή τους διάφορους κλάδους της οικονομίας και αφετέρου διαμορφώνει τη μελλοντική εξέλιξη της ίδιας της οικονομίας. Εδώ αξίζει να αναφερθεί και ένας άλλος σημαντικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την εξέλιξη μιας οικονομικής κρίσης: το «κοινωνικό κεφάλαιο» (social capital). Σύμφωνα με τις σχετικές κοινωνιολογικές θεωρίες, ως «κοινωνικό κεφάλαιο» ορίζεται η δυνατότητα του ατόμου να εργάζεται και κατ’ επέκταση η δυνατότητά του να συμ-

Όπως είναι φυσικό, σε ένα περιβάλλον οικονομικής δυσχέρειας, με υψηλά επίπεδα ανεργίας, πάγωμα ή/και μείωση μισθών, κατακόρυφη πτώση της αγοραστικής δύναμης και δραματική πτώση των αξιών των επενδύσεων, οι καταναλωτές ζουν με αυξημένα επίπεδα άγχους, τα οποία πολλές φορές δημιουργούν συνθήκες πανικού. Ο πανικός ενισχύεται δυστυχώς και από τα διάφορα σενάρια καταστροφής που διαρρέουν κατά καιρούς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οδηγούν σε ακραίες καταναλωτικές αποφάσεις, που επιφέρουν αλυσιδωτά σοβαρές συνέπειες στην οικονομία. Η πληθώρα των πληροφοριών που λαμβάνει ο καθένας καθημερινά διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτού που ονομάζουμε «αντίληψη του κινδύνου» (risk perception) και κατ’ επέκταση στη διαμόρφωση της «στάσης απέναντι στον κίνδυνο» (risk attitude). Η πληροφορία αναλύεται και μεταφράζεται με διαφορετικό τρόπο από κάθε άτομο, αναλόγως των προσωπικών του βιωμάτων, των εμπειριών του, της μόρφωσης, του κοινωνικού επιπέδου του και της οικονομικής του κατάστασης. Η τελική αντίληψη του κινδύνου ενισχύεται επίσης από τη διαβάθμιση συναισθημάτων όπως το άγχος, η ανησυχία, ο θυμός, ο πανικός κ.λπ. Άρα, το ίδιο γεγονός μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους και να επιφέρει ποικίλες αντιδράσεις στα άτομα που απαρτίζουν το κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχα, η στάση του ατόμου απέναντι στον κίνδυνο, ενώ βασίζεται στο φιλτράρισμα της πληροφορίας μέσα από προαναφερόμενα συναισθήματα και βιώματα, συμβαδίζει με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, εάν δηλαδή από τη φύση του αποφεύγει τον κίνδυνο (risk aversion) ή εάν τον αναλαμβάνει (risk taking). Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, οι καταναλωτές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις βασικές ομάδες, με κριτήρια την αντίληψη του κινδύνου σε συνδυασμό με τη στάση απέναντι στον κίνδυνο: ☛

Η ανασφάλεια για την εργασία παίζει καθοριστικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση της καταναλωτικής συμπεριφοράς

ΧΡΗΜΑ 73

Χ άρθρο ∼ Καταναλωτική συμπεριφορά σε περιόδους ύφεσης ΔΕIΚΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚHΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣYΝΗΣ

∼ Ενίσχυση καταναλωτικής εμπιστοσύνης, εν μέσω προεκλογικής περιόδου ∼ Δείκτης: -49,3 (από -53,9) μονάδες ∼ Ο μέσος ευρωπαϊκός δείκτης κινείται ανοδικά σε ΕΕ, Ευρωζώνη

Ορθολογιστές (Rational Consumers): Είναι οι καταναλωτές οι οποίοι θεωρούν ότι η οικονομική κρίση δεν τους αφορά άμεσα και δεν πρόκειται να τους επηρεάσει σημαντικά. Αυτή η ομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως χαμηλό και αντιδρά με ψυχραιμία, ενώ παράλληλα διατηρεί τη συνήθη καταναλωτική συμπεριφορά που είχε προ κρίσης. Στην ομάδα αυτή ανήκουν καταναλωτές υψηλού εισοδήματος αλλά και καταναλωτές μέσου εισοδήματος που νιώθουν όμως ασφάλεια για τη διατήρησή του (με χαμηλό κίνδυνο ανεργίας). Αυτοί οι καταναλωτές θα εξακολουθήσουν να αγοράζουν ό,τι αγόραζαν και ίσως μόνο να περιορίσουν το ύψος των εξόδων τους σε κάποια αγαθά ή υπηρεσίες. Αυτή η ομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως χαμηλό και αντιδρά ήπια. Ανήσυχοι (Concerned Consumers): Είναι οι καταναλωτές οι οποίοι θεωρούν ότι η οικονομική κρίση θα τους επηρεάζει και θα συνεχίσει να τους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και στο μέλλον. Σε αυτήν την ομάδα οι καταναλωτές ασχέτως του αν δεν έχουν σίγουρη δουλειά ή σίγουρα εισοδήματα, είναι αρκετά ψύχραιμοι και επιδεικνύουν ανοχή απέναντι στον κίνδυνο. Αυτή η ομάδα θα προγραμματίσει τα έξοδά της και ίσως να αναβάλει μακροπρόθεσμες ή μεγάλες καταναλωτικές αποφάσεις, θα μειώσει το ύψος και τον όγκο της κατανάλωσής της και θα αναζητήσει φθηνότερες λύσεις ή λύσεις που θα αποτελούν «ευκαιρίες» και θα έχουν προστιθέμενη αξία. Εδώ, η ομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως υψηλό αλλά η στάση που τηρεί απέναντι στον κίνδυνο εξακολουθεί να είναι αρκετά ήπια.

Προσεκτικοί (Cautious Consumers): Είναι οι καταναλωτές μεσαίου εισοδήματος κυρίως, τους οποίους η οικονομική κατάσταση τους δυσαρεστεί και τους ανησυχεί, αλλά πιστεύουν ότι προς το παρόν δεν τους επηρεάζει σημαντικά. Αυτή η ομάδα δεν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως ιδιαίτερα υψηλό, αντιδρά όμως με μεγάλη προσοχή σε αυτόν. Προγραμματίζει τα έξοδα, αναβάλλει αγορές και δεν είναι διατεθειμένη να «ανοιχτεί» οικονομικά. Η ομάδα αυτή θα ψάξει 74 Σεπτέμβριος 2015

για φθηνότερες λύσεις, για ευκαιρίες και θα σταματήσει να αγοράζει οτιδήποτε δεν κρίνεται απαραίτητο.

Πανικοβλημένοι (Panicked Consumers): Είναι οι καταναλωτές που επηρεάζονται από την οικονομική κρίση και πιστεύουν ότι θα συνεχίσουν να υποφέρουν και στο μέλλον. Η κατάσταση τους αγχώνει και τους δυσαρεστεί, ενώ έχουν την τάση ακόμα και να υπερβάλλουν για την οικονομική τους κατάσταση αλλά και για την εξέλιξη της οικονομίας προς το χειρότερο. Εδώ, η ομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως αρκετά υψηλό και αντιδρά σε αυτόν ακραία. Στην ομάδα αυτή ανήκουν κυρίως καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος ή καταναλωτές οι οποίοι έχουν έντονη ανησυχία για επικείμενη ανεργία. Η ομάδα αυτή μειώνει τα έξοδά της δραστικά σε προϊόντα και σε υπηρεσίες που είναι άκρως απαραίτητα και ψάχνει μόνο για ευκαιρίες και χαμηλές τιμές. Το «μείγμα» των τεσσάρων αυτών ομάδων διαμορφώνει τη συνολική εικόνα της καταναλωτικής συμπεριφοράς σε μια οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση. Το μείγμα αυτό δεν παραμένει στατικό, δηλαδή οι καταναλωτές μπορεί να αλλάξουν κατηγορία αναλόγως της εξέλιξης του οικονομικού περιβάλλοντος: εάν υπάρχει χειροτέρευση, στο σημείο της κορύφωσης της ύφεσης ή εάν έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σημάδια ανάκαμψης.

Καταναλωτική συμπεριφορά στην πράξη Οι οικονομικοί παράγοντες που θα ενισχύσουν την αντίληψη του κινδύνου και θα καθορίσουν τη στάση των καταναλωτών εντός των δυσμενών συνθηκών είναι πολλοί και γνωστοί: εισόδημα, φορολογία, υποχρεώσεις, ύψος αποταμιεύσεων κ.λπ. Ο βασικότερος όλων όμως είναι ο φόβος της ανεργίας. Η ανασφάλεια για την εργασία παίζει καθοριστικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση της καταναλωτικής συμπεριφοράς, αφού ο δείκτης ασφάλειας της απασχόλησης συσχετίζεται αρνητικά με την κατανάλωση.

☛

Την περίοδο 2009-2013, το διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων μειώθηκε σωρευτικά κατά 28,4%

Οι κύριες αντιδράσεις των καταναλωτών σε περιόδους ύφεσης είναι οι ακόλουθες: ∼ Αυξημένη ευαισθησία στην τιμή των προϊόντων και των υπηρεσιών ∼ Αναβολή μεγάλων αγορών ή αγορών με μακροπρόθεσμη δέσμευση αποπληρωμής ∼ Αλλαγή παρόχων ή προϊόντων ∼ Ανακατανομή προτεραιοτήτων και προσαρμογή καταναλωτικών συνηθειών σύμφωνα με το μεταβαλλόμενο διαθέσιμο εισόδημα ∼ Αναζήτηση της «ευκαιρίας», των προσφορών και της προστιθέμενης αξίας ∼ Περιορισμός των «αυθόρμητων» αγορών Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια έχουμε βιώσει στην πράξη τη μεταβολή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, αφού η ανεργία και το

Οι Έλληνες πιστεύουν ότι μέσα στους επόμενους 12 μήνες η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών θα μεταβληθεί κατά 35% αισθητά προς το χειρότερο

«πάγωμα» ή/και η μείωση των μισθών και η παράλληλη αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων οδήγησαν σε δραστική μείωση της αγοραστικής δύναμης. Ο τρόπος με τον οποίο ο καταναλωτής ξοδεύει το εισόδημά του έχει αλλάξει. Η ιεράρχηση των αναγκών του έχει επίσης μεταβληθεί σε σχέση με το παρελθόν. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, με τίτλο «Έρευνα Εμπιστοσύνης του Καταναλωτή» για την περίοδο 2009-2013, το διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων μειώθηκε σωρευτικά κατά 28,4%. Στην ίδια περίοδο, η τελική κατανάλωση υποχώρησε κατά 21%, ενώ αντίστοιχα το ύψος αλλά και η πρόθεση για αποταμίευση έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Σύμφωνα επίσης με το Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας του ΙΟΒΕ (Ιανουάριος 2015), ο δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης κινήθηκε ανοδικά κατά 4 μονάδες τον Ιανουάριο του 2015, σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2014. Εξακολουθεί όμως να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, κάτω του μέσου όρου για την Ελλάδα (περίοδο 2001-2014) και σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης και της ΕΕ, όπως φαίνεται στο σχετικό γράφημα. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, οι Έλληνες πιστεύουν ότι μέσα στους επόμενους 12 μήνες η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών θα μεταβληθεί κατά 35% αισθητά προς το χειρότερο, κατά 18% ελαφρά προς το χειρότερο, κατά 24% θα παραμείνει αμετάβλητη, ενώ το 8% ελπίζει σε ελαφρά βελτίωση. Αντίστοιχα, η πρόθεση αποταμίευσης κατά το 77% χαρακτηρίζεται ως καθόλου πιθανή, κατά 13% όχι πιθανή και κατά 6% αρκετά πιθανή. Σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, οι εταιρείες επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους στο να συλλέξουν πληροφορίες αναφορικά με τις ανάγκες και τις επιθυμίες των καταναλωτών, προκειμένου να προσαρμόσουν τα προϊόντα τους σε αυτές. Σε περίοδο ύφεσης όμως, οι εταιρείες είναι σημαντικό να κατανοούν τις αλλαγές στα διαφορετικά μοτίβα συμπεριφοράς των πελατών τους σε συνθήκες οικονομικής δυσχέρειας. Αναλόγως της εκτίμησης αυτής, θα διαμορφώσουν τα κατάλληλα προϊόντα προστιθέμενης αξίας, που θα προσφέρουν ουσιαστική χρησιμότητα στον καταναλωτή. Τα προϊόντα που θα καταφέρουν να καλύψουν πραγματικές ανάγκες θα οδηγήσουν στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών απέναντι στην εταιρεία, ειδικά εάν συνοδεύονται από άρτια εξυπηρέτηση. Ο ανοικτός δίαυλος επικοινωνίας με τον καταναλωτή, σε συνδυασμό με τη συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση όχι μόνο των πραγματικών αναγκών αλλά και των διαθέσιμων πόρων των καταναλωτών, θα δώσει την απαραίτητη πληροφορία για τη βέλτιστη τιμολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών σε συνθήκες ύφεσης. Παραφράζοντας τη Δαρβινική θεωρία της «Εξέλιξης των ειδών», σε περιόδους ύφεσης οι εταιρείες που επιβιώνουν δεν είναι μόνο οι πιο εύρωστες οικονομικά ή μόνο αυτές που λειτουργούν έξυπνα από άποψη μάρκετινγκ, αλλά κυρίως αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη «ευαισθησία» να αφουγκράζονται τη συνεχώς μεταβαλλόμενη καταναλωτική ψυχολογία και να προσαρμόζονται ταχύτατα σε αυτήν. Χ ΧΡΗΜΑ 75

Δίχτυ ασφαλείας τα συστήματα anti-fraud για τις εταιρείες 76 Σεπτέμβριος 2015

~ αφιέρωμα

Αναπτύσσουν συνεχώς μεθόδους οι απατεώνες, αξιοποιώντας την τεχνολογία στην αναζήτησή τους για κενά ασφαλείας στις δομές των εταιρειών

υστήματα και πρακτικές για την καταπολέμηση της ασφαλιστικής απάτης αρχίζουν να αναζητούν οι ασφαλιστικές εταιρείες, προκειμένου να ενισχύσουν με τις δυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία το έργο των ερευνητών. Το οικονομικό κενό που δημιουργούν οι περιπτώσεις εξαπάτησης –με όποια μορφή κι αν εμφανίζονται– έχει στρέψει τις διοικήσεις των επιχειρήσεων στην εξεύρεση και τη χρήση πιο αποτελεσματικών εργαλείων, που θα τους βοηθήσουν να περιορίσουν τις απώλειες για τις επιχειρήσεις και να μη μετακυλίσουν το κόστος των παραβατικών συμπεριφορών στους ασφαλισμένους. Στην Ελλάδα, η ασφαλιστική απάτη εντοπίζεται, κατά κύριο λόγο, στον κλάδο του αυτοκινήτου, στον οποίο υπολογίζεται ότι αποτελεί περίπου το 10% των αποζημιώσεων. Οργανωμένα κυκλώματα (συνεργεία, δικηγόροι, ασφαλισμένοι κ.λπ.) και μεμονωμένες περιπτώσεις, που ανιχνεύονται κατά καιρούς, αποτελούν μόνο μικρό μέρος του προβλήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία της ΕΑΕΕ, το 2012 εξακριβώθηκαν στον κλάδο αυτοκινήτου περίπου 2.000 περιπτώσεις, οι οποίες αν δεν είχαν ανιχνευθεί, θα κόστιζαν στις εταιρείες 9 εκατ. ευρώ. Λαμβάνοντας πολλές μορφές, φαίνεται πως το έγκλημα έχει την τάση να εξελίσσεται και να μεταβάλλεται με ρυθμούς τους οποίους δεν μπορούν να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις χωρίς τη συνδρομή της τεχνολογίας, όπως τα big data, η τηλεματική και το ειδικό λογισμικό για την καταπολέμηση τέτοιων περιπτώσεων. Όπως αναφέρει o Γρηγόρης Δημάκης, Project Manager & Fraud Domain Expert, SAS Greece-Cyprus-Bulgaria, η χρήση συστημάτων anti-fraud συνδέεται με τον βαθμό ωριμότητας κάθε οργανισμού: «Αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες δεν έχουν ακόμη αναπτύξει μηχανογραφημένες λύσεις αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης. Χωρίς επίσημη διαδικασία ανίχνευσης της απάτης, συνήθως βασίζονται στην εμπειρία των ερευνητών/διακανονιστών να αναγνωρίσουν ύποπτες περιπτώσεις. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, ειδοποιήσεις ή flags στα διάφορα συστήματα (π.χ. διαχείρισης αποζημιώσεων) που να διευκολύνουν το έργο και να προειδοποιούν για πιθανούς κινδύνους. Επιπροσθέτως, οι αναγκαίες πληροφορίες υπάρχουν διάσπαρτες σε μηχανογραφικά συστήματα, κάτι που δυσκολεύει το έργο των ερευνητών, ιδιαίτερα αυτών με μικρότερη εμπειρία. Την κατάσταση επιτείνει το γεγονός ότι η ποιότητα των δεδομένων συνήθως δεν κρίνεται ικανοποιητική, πράγμα που δημιουργεί την ανάγκη για αλλαγή της συνολικής κουλτούρας σύλληψης και καταγραφής της πληροφορίας, έτσι ώστε να είναι αξιοποιήσιμη από τους εμπλεκομένους. Από την άλλη, διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια από κάποιες ασφαλιστικές εταιρείες μια

στροφή προς την υιοθέτηση της χρήσης συστημάτων αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης. Μεγάλο ρόλο προς την απόφαση μιας τέτοιας στροφής έχει παίξει ο βαθμός ωριμότητας του οργανισμού ή και του ίδιου του κλάδου. Μάλιστα, κάποιοι κλάδοι (ιδιαίτερα του αυτοκινήτου) ενδιαφέρονται για διασύνδεση και ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των εταιρειών, ώστε να εντοπιστούν περιπτώσεις οργανωμένου εγκλήματος».

Burke Files: Στο 4-11% των αποζημιώσεων η ασφαλιστική απάτη Πρόσφατα, σε επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο ειδικός της Interfima, Burke Files, ανέφερε ότι η ασφαλιστική απάτη παγκοσμίως κυμαίνεται από το 4 έως το 11% των αποζημιώσεων. «Οπότε από αυτό και μόνο μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι μία και μόνο μικρή μείωση αυτού του ποσοστού μπορεί να έχει μια ισχυρή και θετική επίπτωση στα αποτελέσματα και την κερδοφορία των ασφαλιστικών εταιρειών ή αν δεν επιλεχθεί αυτό, μια ευκαιρία για μείωση της τιμολογιακής πολιτικής των συμβολαίων με όφελος για τον πελάτη». Ο κύριος Burke παρουσίασε στοιχεία που αφορούν τις μεθόδους που ακολουθούνται από τους εγκληματίες, επισημαίνοντας ότι η παραβατικότητα εμφανίζεται με διάφορες μορφές, ανάλογα με τις ευκαιρίες και τα κενά που υπάρχουν στα συστήματα και τις διαδικασίες των εταιρειών. Κι αυτό δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τα τμήματα που είναι επιφορτισμένα με την ασφάλεια, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις που μπορεί να αφορούν δόλιες αξιώσεις ή ακόμη και κυβερνοεπιθέσεις. Στον κλάδο του αυτοκινήτου, η απάτη εμφανίζεται με διάφορες μορφές, όπως τα γνωστά crash-for-cash, τα στημένα ατυχήματα, τους ανθρώπους που σκόπιμα πέφτουν σε αυτοκίνητα για να εισπράξουν αποζημιώσεις –που στην προκειμένη περίπτωση συχνά πρόκειται για μετανάστες– τους τραυματισμούς που συμβαίνουν σε ατυχήματα με χαμηλή ταχύτητα κ.ά. Στα συμβόλαια υγείας, συχνά είναι τα περιστατικά ασφάλισης ανθρώπων με ανίατες ασθένειες και στα συμβόλαια περιουσίας συναντώνται συνήθως εμπρησμοί. Περισσότερο επιρρεπείς σε αυτές τις συμπεριφορές είναι ανύπαντροι άντρες 26-35 ετών, ενώ το επάγγελμα στο οποίο συχνά συναντάται η εν λόγω παραβατικότητα είναι οι δικηγόροι. Όπως δήλωσε ο κύριος Burke, υπολογίζεται ότι η ασφαλιστική απάτη ετησίως κοστίζει σε κάθε νοικοκυριό στη Βρετανία 100 λίρες. Όπως επεσήμανε, οι εταιρείες πρέπει να δώσουν έμφαση στην ορθή οργάνωσή τους και τη συλλογή στοιχείων χρήσιμων, δίνοντας έμφαση σε πληροφορίες όπως τραπεζικοί λογαριασμοί, τηλεφωνικοί αριθμοί και στοιχεία επικοινωνίας ασφαλιστών και δικηγόρων. ΧΡΗΜΑ 77

Χ αφιέρωμα ~ Anti-fraud

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΔΗΜΑΚΗΣ Project Manager & Fraud Domain Expert, SAS GreeceCyprus-Bulgaria

«Οι απατεώνες εξελίσσονται, δρουν ταχύτερα και χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες»

τους κλάδους αυτοκινήτου και υγείας επικεντρώνονται οι έλεγχοι των ασφαλιστικών εταιρειών για δόλιες ή ψευδείς αξιώσεις. Στις διαδικασίες που ακολουθούνται, μια μερίδα των επιχειρήσεων έχουν ήδη εντάξει εξειδικευμένα συστήματα προστασίας, ανταλλάσσοντας ακόμη και πληροφορίες με άλλες επιχειρήσεις, που μπορεί να τους φανούν χρήσιμες. Όπως αναφέρει o κύριος Γρηγόρης Δημάκης, Project Manager & Fraud Domain Expert, SAS Greece-Cyprus-Bulgaria, η απάτη χαρακτηρίζεται από δυναμικά στοιχεία, καθώς οι απατεώνες αναπτύσσουν συνεχώς νέες μεθόδους και αξιοποιούν τις δυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία. Με την υιοθέτηση συστημάτων που αποτρέπουν και ανιχνεύουν την ασφαλιστική απάτη, οι εταιρείες μπορούν να βελτιώσουν τη διερευνητική διαδικασία και να μειώσουν τις οικονομικές απώλειες. Ο κύριος Δημάκης επισημαίνει πως: ∼ Ένα ολοκληρωμένο σύστημα αντιμετώπισης της απάτης πρέπει να περιλαμβάνει έναν πλούσιο αριθμό επιχειρησιακών τεχνικών ανάλυσης που λειτουργούν συνδυαστικά. ∼ Η ελληνική αγορά χρησιμοποιεί εργαλεία παγκόσμιας εμβέλειας, που δεν υπολείπονται αυτών των ξένων εταιρειών. ∼ Στον δυτικό κόσμο, το ποσοστό απάτης εκτιμάται μεταξύ 10 και 15% του συνόλου των απαιτήσεων. ∼ Στον κλάδο ζωής, υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη οι απώλειες φτάνουν στα 30-100 δισ. ευρώ. Χ_Χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρείες συστήματα για την αποτροπή και την καταπολέμηση της απάτης; ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΔΗΜΑΚΗΣ_Παρατηρούμε ότι αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες δεν έχουν ακόμη αναπτύξει μηχανογραφημένες λύσεις αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης. Χωρίς επίσημη διαδικασία ανίχνευσης της απάτης, συνήθως βασίζονται στην εμπειρία των ερευνητών/διακανονιστών να αναγνωρίσουν ύποπτες περιπτώσεις. Δεν 78 Σεπτέμβριος 2015

υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, ειδοποιήσεις ή flags στα διάφορα συστήματα (π.χ. διαχείρισης αποζημιώσεων) που να διευκολύνουν το έργο και να προειδοποιούν για πιθανούς κινδύνους. Επιπροσθέτως, οι αναγκαίες πληροφορίες υπάρχουν διάσπαρτες σε μηχανογραφικά συστήματα, κάτι που δυσκολεύει το έργο των ερευνητών, ιδιαίτερα αυτών με μικρότερη εμπειρία. Την κατάσταση επιτείνει το γεγονός ότι η ποιότητα των δεδομένων συνήθως δεν κρίνεται ικανοποιητική, πράγμα που δημιουργεί την ανάγκη για αλλαγή της συνολικής κουλτούρας σύλληψης και καταγραφής της πληροφορίας, έτσι ώστε να είναι αξιοποιήσιμη από τους εμπλεκομένους. Από την άλλη, διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια από κάποιες ασφαλιστικές εταιρείες μια στροφή προς την υιοθέτηση της χρήσης συστημάτων αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης. Μεγάλο ρόλο προς την απόφαση μιας τέτοιας στροφής έχει παίξει ο βαθμός ωριμότητας του οργανισμού ή και του ίδιου του κλάδου. Μάλιστα, κάποιοι κλάδοι (ιδιαίτερα του αυτοκινήτου) ενδιαφέρονται για διασύνδεση και ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των εταιρειών, ώστε να εντοπιστούν περιπτώσεις οργανωμένου εγκλήματος. Χ_Τα εργαλεία εντοπισμού της απάτης, των δόλιων αξιώσεων, που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι επαρκή; Είναι εφάμιλλα του εξωτερικού; Γ.Δ._Οι παραβάτες δεν κατηγοριοποιούν τους εαυτούς τους ανά κλάδο ή περιοχή. Αυτό που κάνουν όταν διαπράττουν απάτη ή ξεπλένουν χρήματα είναι να εκμεταλλεύονται αδυναμίες. Η απάτη λοιπόν είναι κάτι δυναμικό και δεν χωράει σε στεγανά. Οι απατεώνες εξελίσσονται, δρουν ταχύτερα και χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να πούμε ότι έχουμε τα εργαλεία για να εξουδετερώσουμε πλήρως την απάτη. Θεωρούμε όμως ότι η ελληνική αγορά ακολουθεί την παγκόσμια τάση και χρησιμοποιεί εργαλεία παγκόσμιας εμβέλειας, που δεν υπολείπονται αυτών των ξένων εταιρειών. Χ_Εντοπίζονται συχνά περιπτώσεις απάτης; Ποιους κλάδους αφορούν οι απάτες; Γ.Δ._Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ασφαλιστική απάτη αυξάνεται σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Και μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι συνήθως οι εταιρείες εστιάζουν περισσότερο στον κλάδο αυτοκινήτου, τόσο στις αποζημιώσεις όσο και στις αιτήσεις. Αντίστοιχο ενδιαφέρον έχει σημειωθεί έντονα στον κλάδο ζωής. Τέλος, υπάρχουν κατηγορίες απάτης που εκτυλίσσονται οριζόντια στον οργανισμό, όπως η εσωτερική απάτη, οι κυβερνοεπιθέσεις και το ξέπλυμα χρήματος. Εστιάζοντας στον κλάδο του αυτοκινήτου, αν και ακριβή ποσοστά των αξιώσεων απάτης είναι δύσκολο να προσδιοριστούν στην Ελλάδα, σε άλλες χώρες του δυτικού κόσμου το ποσοστό απάτης εκτιμάται μεταξύ 10 και 15% του συνόλου των απαιτήσεων. Σε αυτό εντείνει η αύξηση του ανταγωνισμού, η μείωση της παραγωγής ασφαλίστρων, η εμφάνιση νέων καναλιών διανομής, η συνολική ανάγκη για συμπίεση των λειτουργικών δαπανών και η αύξηση των «ανασφάλιστων οδηγών», προσθέτοντας επιπλέον πίεση στα ήδη στενά περιθώρια κέρδους. Στον κλάδο ζωής, αντίστοιχα, τα νούμερα είναι εξίσου εντυπωσιακά, με διάφορες μελέτες να εκτιμούν ότι οι απώλειες κυμαίνονται στα 30100 δισ. ευρώ στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, στον συγκεκριμένο κλάδο θα πρέπει να συμπεριληφθεί η κατάχρηση και η σπατάλη ως ένα ευρύτερο φάσμα απάτης, με τις εκτιμήσεις να λένε ότι τα πιθανά οφέλη είναι ακόμη μεγαλύτερα προς αυτές τις περιοχές.

Χ_Με ποιες εταιρείες συνεργάζεστε; Γ.Δ._Η επιτυχία της SAS οφείλεται τόσο στον έγκαιρο εντοπισμό της ανάγκης για την αγορά όσο και στη στρατηγική εστίαση που έχει κάνει η εταιρεία τα τελευταία χρόνια στον ασφαλιστικό χώρο. Είχαμε την τύχη να ξεκινήσουμε αυτό το ταξίδι μαζί με την Υδρόγειο, μια αμιγώς ελληνική ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία με πολυετή δραστηριότητα στον κλάδο των γενικών ασφαλειών, η οποία αναζητούσε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση αντιμετώπισης της απάτης, συνδυάζοντας επιχειρηματικά εργαλεία ανάλυσης με κατάλληλες εσωτερικές διαδικασίες, για να διευκολύνει την προληπτική ανίχνευση και διαχείριση περισσότερων περιστατικών απάτης, συμβάλλοντας θετικά στη φήμη της εταιρείας. Για τη συγκεκριμένη υλοποίηση η Υδρόγειος τιμήθηκε με το βραβείο BITE, για το οποίο είμαστε ιδιαιτέρως περήφανοι. Στις εταιρείες που έχουν ήδη ξεκινήσει να λειτουργούν τις λύσεις της SAS –ή βρίσκονται στο στάδιο ελέγχων– συγκαταλέγονται επίσης η Generali, η Εθνική Ασφαλιστική, η Ατλαντική Ένωση και η International Life. Χ_Πώς λειτουργούν τα συστήματα αυτά; Γ.Δ._Τα περισσότερα συστήματα ακολουθούν μια siloed προσέγγιση ανά κλάδο ασφάλισης. Τα μοντέλα ανίχνευσης είναι μονοδιάστατα και υστερούν στη δυνατότητα πρόβλεψης και αποτροπής. Τέλος, υστερούν στην προτεραιοποίηση των περιπτώσεων με βάση τον βαθμό επικινδυνότητας, μην προάγοντας έτσι την αποτελεσματικότερη διερεύνηση. Λίγες λύσεις έχουν ξεχωρίσει για την ικανότητά τους να παρέχουν μια enterprise-wide προσέγγιση, συνδυάζοντας τις απαραίτητες αναλυτικές δυνατότητες. Προσεγγίζοντας το πρόβλημα ολιστικά, ξεκινούν από τη διαχείριση των δεδομένων και την ποιότητά τους, εφαρμόζουν πολλαπλές και πολυεπίπεδες αναλύσεις και προτεραιοποιούν τις περιπτώσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται ταχύτερος έλεγχος περισσότερων περιπτώσεων σε λιγότερο χρόνο. Ελαχιστοποιούν την εμφάνιση false positives και false negatives και βοηθούν την εταιρεία να εστιάσει τους πόρους της στις πιο σημαντικές περιπτώσεις. Εστιάζοντας στις αναλυτικές μεθόδους, ένα ολοκληρωμένο σύστημα αντιμετώπισης της απάτης πρέπει να περιλαμβάνει έναν πλούσιο αριθμό επιχειρησιακών τεχνικών ανάλυσης, που λειτουργούν συνδυαστικά. Κάθε μία από τις τεχνικές πρέπει να έχει τη δική της δυναμική, εστιάζοντας τόσο στα γνωστά πρότυπα όσο και σε άγνωστα πρότυπα ή προβλεπτικές ανάγκες. Η εφαρμογή αυτών των κανόνων θα πρέπει να γίνεται σε πολλαπλά επίπεδα, όπως το γεγονός (π.χ. η συναλλαγή, η αίτηση, η αξίωση), η οντότητα (π.χ. ο πελάτης, το τηλέφωνο, το όχημα) και το δίκτυο που δημιουργούν. Χ_Ποια είναι τα οφέλη για τις ασφαλιστικές; Γ.Δ._Υιοθετώντας ένα σύστημα αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης, οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να αναμένουν ένα ανοιχτό πλαίσιο, με δυνατότητες πολλαπλών τεχνικών και ευφυΐας, δίνοντας εναλλακτικές στον τρόπο υλοποίησης και αυτοματοποιώντας κάποιες διαδικασίες, ως ένα επιπρόσθετο επίπεδο ασφάλειας. Στα οφέλη περιλαμβάνονται η βελτίωση των ποσοστών ανίχνευσης της απάτης, η μείωση του χρόνου εντοπισμού μιας ύποπτης υπόθεσης, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος ή η αποζημίωση, η βελτίωση της διερευνητικής διαδικασίας και η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού μοντέλου ροής εργασιών και πληροφοριών. Επίσης, αναμένεται εντοπισμός πολύπλοκων περιπτώσεων απάτης μέσω της βελτιωμένης διορατικότητας που παρέχουν αναλύσεις όπως η κοινωνική δι-

☛

Οι παραβάτες δεν κατηγοριοποιούν τους εαυτούς τους ανά κλάδο ή περιοχή. Αυτό που κάνουν όταν διαπράττουν απάτη ή ξεπλένουν χρήματα είναι να εκμεταλλεύονται αδυναμίες

κτύωση (link analysis). Αναφορικά με συγκεκριμένα ποσοτικά και οικονομικά οφέλη, ήδη από τους πρώτους μήνες εφαρμογής αναμένεται βελτίωση στον οικονομικό αντίκτυπο των απωλειών, με άμεσα οφέλη και στον ασφαλισμένο, καθώς η εταιρεία μπορεί να προσφέρει το ίδιο προϊόν (ασφάλιστρο) σε μειωμένη τιμή. Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι ακόμη και η εξωστρέφεια γύρω από την ύπαρξη μιας τέτοιας λύσης έχει αποτρεπτικά αποτελέσματα, μιας και προειδοποιεί τους επίδοξους παραβάτες ότι η εταιρεία έχει τα σωστά επίπεδα ανοχής στην απάτη, τις απαραίτητες δομές και τα συστήματα για να προστατευτεί. Χ_Ποιες είναι οι λύσεις που παρέχει η εταιρεία σας; Γ.Δ._Το SAS Fraud Framework for Insurance περιέχει μιαν ευφυή αρχιτεκτονική, που επιτρέπει στην ασφαλιστική εταιρεία να διαχειριστεί τα δεδομένα, να εφαρμόσει μια σειρά από τεχνικές ανάλυσης σε νέες ή σε υπάρχουσες περιπτώσεις όπου νέες πληροφορίες προέκυψαν, προσφέροντας ένα περιβάλλον ανίχνευσης νέων πιθανών pattern απάτης, δυναμικές αναφορές και παραγωγή βαθμονόμησης (scorecard) γύρω από την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών ανίχνευσης απάτης και αναλυτικού ελέγχου των υπόπτων υποθέσεων. Η λύση εξασφαλίζει τη βέλτιστη λειτουργική αποτελεσματικότητα και μειωμένο κόστος κτήσης μέσω των παρακάτω πλεονεκτημάτων: ∼ Καθίσταται δυνατή η ανίχνευση δόλιας ενέργειας σε μεγαλύτερο βαθμό. ∼ Προσφέρεται η δυνατότητα μείωσης του αριθμού των ψευδών συναγερμών, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Η μείωση αυτή επιτυγχάνεται εφαρμόζοντας βαθμολόγηση με βάση τον κίνδυνο στα αποτελέσματα των μοντέλων πριν την παραπομπή στους ελεγκτικούς μηχανισμούς. ∼ Εξασφαλίζεται η μείωση των απωλειών απάτης και η αύξηση των περιπτώσεων ανάκτησης από αυτές. Η λύση, μεταφέροντας την ανάλυση και την ανίχνευση απάτης στα πρώτα στάδια του κύκλου ζωής ενός αιτήματος και πριν από το στάδιο της εκτέλεσης πληρωμής, την καθιστά πιο αποτελεσματική στη μείωση των απωλειών σε σχέση με την παραδοσιακή μέθοδο εντοπισμού της απάτης μετά την εκτέλεση της αντίστοιχης πληρωμής. ∼ Η αρχιτεκτονική της λύσης μπορεί να επεκταθεί ευρέως σε άλλους κλάδους ασφάλισης. Στο ίδιο σύστημα, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας επιπρόσθετων δομών, μπορεί να εφαρμοστεί για να καλύψει το σύνολο των αναγκών της εταιρείας. ∼ Τέλος, σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί η δυνατότητα ανίχνευσης απάτης προερχόμενης από το προσωπικό της εταιρείας, ενοποιώντας δεδομένα σχετικά με το προσωπικό αλλά και εγγραφές για το εκάστοτε προσωπικό που αναμείχθηκε στον χειρισμό κάθε αίτησης. Χ ΧΡΗΜΑ 79

Χ διά ταύτα...

✒ από τον Κων/νο Χριστοφιλέα

… ρ α π μ α τ σ ι ο ν έ μ σ Μεθυ Σύντροφοι, μετά τις εκλογές, η έξοδος από το τούνελ ίσως και να πλησιάζει. Μετά το τούνελ είναι που βλέπεις πού βρίσκεσαι. Βέβαια, μπορεί να μην είσαι, απαραίτητα, καλύτερα από εκεί που ξεκίνησες. Ή όπως έλεγε κι ο Χάρρυ Κλυνν: «Βλέπω τούνελ στην άκρη του τούνελ»… Ας ελπίσουμε ότι το «βόλι» που ρίξαμε στις εκλογές θα είναι πιο επιτυχημένο από τα προηγούμενα. Πάντως, το όνειρο της Μέρκελ βγαίνει αληθινό: Το Μνημόνιο θα εφαρμοστεί. Οι Έλληνες ψηφοφόροι είναι σαν τους μεθυσμένους στα μπαρ. Δεν ξέρουν πώς να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Μοιάζουν με πελάτες ενός μπαρ που έχουν hangover από το μεθύσι κι αναζητούν έναν τρόπο να γυρίσουν πίσω: Με το λεωφορείο ή καλύτερα με το μετρό; Ψηφίσαμε τρεις φορές μέσα στο 2015 και μάλλον δεν προφταίνουμε να ξαναψηφίσουμε. Από το 2016 και μετά, βλέπουμε… Δεν έχει δηλαδή σημασία ποια θα είναι η επόμενη κυβέρνηση της Ελλάδας, καθώς όλες οι οικονομικές αποφάσεις δεσμεύονται από τη συμφωνία των Βρυξελλών. Η Ελλάδα παραμένει ανήμπορη, ενώ έχει και περισσότερο χρέος. Κάποιοι ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για να σκίσει το Μνημόνιο. Τώρα, ξαναψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για να εφαρμόσει το Μνημόνιο. Επειγόντως στον ψυχίατρο! Κάποιοι πιστεύουν ακόμη στα παραμύθια, και ψήφισαν λαϊκιστές. Όπως έδειξαν οι εκλογές, υπάρχουν ακόμη Έλληνες που δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα ευρώ δεν πέφτουν από τον ουρανό, ότι δεν υπάρχουν ευρώδεντρα που να καρπίζουν δύο φορές τον χρόνο, ούτε μικρά πράσινα ξωτικά που γεμίζουν 500ευρα τα ΑΤΜ των τραπεζών κάθε μεσάνυχτα.

Στην κυρία Τασία δώστε και πάλι το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, να φέρει κι άλλους μετανάστες! Όχι όμως πολλούς: μερικά εκατομμύρια ακόμη χωράνε άνετα. Εμείς οι Έλληνες είμαστε φιλόξενοι και θα τους καλοδεχτούμε! Μην τα παρατάτε Λαφαζάνη και Ζωή. Το όνειρο να γίνουμε Σοβιετική Ένωση ή Κούβα του 1920 πρέπει να προχωρήσει! Η ζωή είναι ωραία... στη Βόρεια Κορέα! Η σημερινή Ελλάδα χωρίζεται σε δύο φυλές: σε αυτήν που είναι στο Δημόσιο, ορίζει τους νόμους και ασκεί εξουσία, και σε μια μεγαλύτερη, αλλά αδύναμη και δυναστευόμενη, έξω από το Δημόσιο. Την ώρα δηλαδή που η κοινωνία μετρά 1,5 εκατομμύριο ανέργους, 3 εκατομμύρια ανασφάλιστους και μια κατεστραμμένη αγορά εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, με εργαζομένους που πληρώνονται ύστερα από έναν χρόνο, ακόμη και σε είδος, κύριο μέλημα των κομμάτων, όπως φάνηκε και προεκλογικά, είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι. Μετά την ΕΡΤ και τις καθαρίστριες, μην ξεχάσετε και τις άγαμες θυγατέρες και το επιδοματάκι των 900 ευρώ τον μήνα που πρέπει να πάρουν.

ΥΓ: «Η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. Με τη σφαίρα μπορείς να σκοτώσεις τον εχθρό σου. Με την ψήφο μπορείς να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου» (Αβραάμ Λίνκολν). 80 Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 17456 Άλιμος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΧΡΗΜΑ

Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015;

τ.414/ 9.2015

ASSET & WEALTH MANAGEMENT Οι επενδύσεις που υπόσχονται υψηλά κέρδη Αναστάσιος Τζήκας

Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.414 / 9.2015 / € 6,00

Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα: Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις

ISSN 1105-0470