ΧΡΗΜΑ #422, Ιούνιος 2016 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

Το στοίχηµα του Grecovery και η εισαγόµενη απειλή του risk-off

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ «Πληγή» 26 δισ. άφησε η κρίση στην «Ελλάδα ΑΕ» Μαθιός Ρήγας Πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Energean Oil & Gas

Έτσι θα φέρουµε µεγάλες επενδύσεις ξένων στην έρευνα για πετρέλαιο Χρειάζονται σταθεροί και διαφανείς κανόνες και «φρένο» σε παρεµβάσεις κατεστηµένων συµφερόντων.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.422 / 06.2016 / € 6,00

ΑΦΙΕΡΩΜΑ FINTECH: Η ψηφιακή επανάσταση στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα

Νώντας Χαλδούπης, Διευθυντής Σύνταξης

Η (οικονομική) ζωή ανάμεσα στις δόσεις

ζωή ενός εξαρτηµένου από την ηρωίνη είναι τραγικά απλή: υπάρχουν οι λίγες ώρες τεχνητής ευφορίας, όταν έχει πάρει µια δόση του ναρκωτικού, και υπάρχει η υπόλοιπη ζωή, ανάµεσα στις δόσεις, όπου µοναδικό του µέληµα είναι να βρει µε κάθε τρόπο την επόµενη δόση. Και αυτή η θλιβερή καθηµερινότητα συνεχίζεται µέχρι να βρει κάποιον τρόπο να απεξαρτηθεί από το σκληρό ναρκωτικό ή µέχρι να φθάσει στη µοιραία δόση. Δυστυχώς, τουλάχιστον για όσους θέλουν να παραµένουν αισιόδοξοι ότι θα έρθει η ώρα που η οικονοµική ζωή της Ελλάδας θα πάψει να θυµίζει τη ζωή ενός εξαρτηµένου από τοξικές ουσίες, η χώρα δεν φαίνεται να θέλει (ή να µπορεί) να ξεφύγει από τον γνωστό φαύλο κύκλο τής µετά το 2010 περιόδου: υπάρχουν οι δόσεις (των δανείων) και υπάρχουν οι περίοδοι πριν ή µετά τις εκταµιεύσεις, όπου η πραγµατική οικονοµική ζωή µπαίνει σε κατάσταση παύσης, µέχρι να δούµε αν, και πώς, θα εξασφαλίσουµε την επόµενη δόση. Μετά κόπων και βασάνων, η κυβέρνηση κατάφερε να ολοκληρώσει (µερικώς) την πρώτη αξιολόγηση, για να επιτραπεί η εκταµίευση δόσης 7,5 δισ. ευρώ. Θα χρειαστεί όµως να εκπληρωθούν και άλλα προαπαιτούµενα ώς το τέλος του Οκτωβρίου, για να τελειώσουµε µε την εκταµίευση αυτής της δόσης, δηλαδή να απελευθερώσουν οι πιστωτές άλλα 2,8 δισ. ευρώ. Όταν όµως τελειώσει –µε το καλό– η περιπέτεια της πρώτης αξιολόγησης, πρέπει να τελειώσουµε τη διαπραγµάτευση µε τους πιστωτές για τη δεύτερη αξιολόγηση, ώστε να

εκταµιευθεί και η επόµενη δόση του διεθνούς δανείου. Και ήδη έχουµε αρχίσει να συζητάµε, µε τη γνωστή ένταση που διακρίνει τους «α λα ελληνικά» πολιτικούς διαλόγους, για τα «εκρηκτικά» θέµατα αυτής της δεύτερης αξιολόγησης. Θα ζητήσουν οι δανειστές να καταργηθούν ο 13ος και ο 14ος µισθός στον ιδιωτικό τοµέα; Θα απαιτήσουν να καταργηθεί η «προστασία» (ο Θεός να την κάνει) από τις οµαδικές απολύσεις; Θα πιέσουν για να καταργηθούν πρόνοιες υπέρ των συνδικαλιστών; Δίνοντας µυθικές διαστάσεις στην έννοια της «σκληρής διαπραγµάτευσης» µε τους πιστωτές, βάφοντας µε ζωηρά πολιτικά και ιδεολογικά χρώµατα πολλά από τα ζητήµατα που συζητούνται µε τους Θεσµούς, η κυβέρνηση έχει πέσει σε µια παγίδα από την οποία δεν φαίνεται ότι θα βγει εύκολα. Όλα τα ανοικτά θέµατα του µνηµονίου εισβάλλουν συνεχώς στη δηµόσια συζήτηση, προκαλούν στείρες πολιτικές αντιπαραθέσεις και αφήνουν ελάχιστα περιθώρια να αναζητήσουµε δηµιουργικές διεξόδους από την οικονοµική µας κακοδαιµονία. Όλες αυτές οι ατέρµονες συζητήσεις θα ήταν απλώς µία από τις γραφικότητες της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής, που δεν θα άξιζε τον κόπο να απασχολούν όσους αγωνίζονται καθηµερινά στον στίβο της οικονοµίας, αν δεν συνοδεύονταν από µια άκρως επικίνδυνη παρενέργεια: στα µάτια όσων θέλουν να επενδύσουν σε αυτήν την οικονοµία –που χρειάζεται δεκάδες δισεκατοµµύρια νέων επενδύσεων για να πάρει µπροστά– σχηµα-

τίζεται η εικόνα µιας χώρας που, ακόµη και σήµερα, έξι χρόνια µετά το πρώτο µνηµόνιο, αδυνατεί να διαχειριστεί τη σχέση µε τους διεθνείς πιστωτές της και να εφαρµόσει µε δηµιουργικότητα ένα πρόγραµµα ανάταξης της οικονοµίας. Με άλλα λόγια, το µήνυµα προς τους επίδοξους επενδυτές είναι άκρως ανησυχητικό. Η σταθερή βάση που χρειάζονται οι παραγωγικές δυνάµεις για να δηµιουργήσουν εισόδηµα και πλούτο συνεχώς τρίζει, πρωτίστως µε δική µας ευθύνη. Η απειλή «ατυχήµατος» (βλ. Grexit) µόνο πρόσκαιρα αποµακρύνεται, καθώς ο κίνδυνος νέων αντιπαραθέσεων µε τους δανειστές και εσωτερικής πολιτικής αστάθειας παραµένει υψηλός. Οι δηµιουργικές δυνάµεις έχουν ανάγκη να δουν ότι η χώρα βγαίνει από τη µονότονη επανάληψη δήθεν δραµατικών διαπραγµατεύσεων µε τους δανειστές και συνεχών πολιτικών συγκρούσεων χωρίς πραγµατικό αντικείµενο. Η οικονοµία δεν αντέχει να πηγαίνει από δόση σε δόση, µε καταστροφική αδράνεια στις ενδιάµεσες περιόδους. Δεν αντέχει να συζητάµε πώς θα χαράξουµε «κόκκινες γραµµές» για να σωθούν αναχρονιστικές διατάξεις, όπως αυτή για τις οµαδικές απολύσεις, αντί να αναζητούµε σύγχρονες λύσεις στα πραγµατικά προβλήµατα της οικονοµίας. Αν συνεχίσουµε έτσι, κάποια δόση µπορεί να γίνει µοιραία...

ΧΡΗΜΑ

τ.422, Ιούνιος 2016

2 Ιούνιος 2016

ΕΝ ΑΡΧΗ...

ΑΦΙΕΡΩΜΑ FINTECH Η ψηφιακή επανάσταση στον χρηματοπιστωτικό τομέα

DIGITAL FINANCE FORUM Οι ψηφιακές ανατροπές στον χρηματοπιστωτικό τομέα

EBRD Μοχλός ανάπτυξης κλάδων και επιχειρήσεων

ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Νέοι κανόνες παιχνιδιού με την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση

4 Ιούνιος 2016

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Μπροστά στις προκλήσεις της μετά Solvency εποχής

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

τ.422/06.2016

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.422 / 06.2016 / € 6,00

περιεχόμενα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ FINTECH: Η ψηφιακή επανάσταση στον χρηματοπιστωτικό τομέα

ΧΡΗΜΑ

Το στοίχημα του Grecovery και η εισαγόμενη απειλή του risk-off

τ.422/ 06.2016

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ «Πληγή» 26 δισ. άφησε η κρίση στην «Ελλάδα ΑΕ» Μαθιός Ρήγας Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Energean Oil & Gas

Έτσι θα φέρουμε μεγάλες επενδύσεις ξένων στην έρευνα για πετρέλαιοτουρισμού Χρειάζονται σταθεροί και διαφανείς κανόνες και «φρένο» σε παρεμβάσεις κατεστημένων συμφερόντων.

ISSN 1105-0470

10 ~ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Το στοίχημα του Grecovery και η εισαγόμενη απειλή του risk-off

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

16 ~ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Η Ευρώπη μπροστά στο φάσμα του Brexit

Χρειάζονται σταθεροί και διαφανείς κανόνες και «φρένο» σε παρεμβάσεις κατεστημένων συμφερόντων.

18 ~ ΔΙΕΘΝΗ Ύστατη προσπάθεια Ντράγκι για αναθέρμανση της ευρωζώνης

ΧΡΗΜΑ

~ Απαγορεύεται αυστηρά η

αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

τεύχος Ιουνίου 2016

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Νώντας Χαλδούπης chaldoupis.n@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

DIGITAL MARKETING Σοφία Γελαδάκη geladaki.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Σοφία-Αφροδίτη Βουλγαράκη voulgaraki.s@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Κώστας Ραμπίδης ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ rampidis.k@ethosmedia.eu Bίκυ Γερασίμου gerasimou.v@ethosmedia.eu ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Αριστείδης Κυπριώτης kypriotis.a@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Στράτος Μωυσής moisis.s@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ISSN 1105-0470

ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T:210 9984950, Φ:210 9984953 E:info@hrima.gr www.ethosmedia.eu www.ethosevents.eu www.hrima.gr www.insuranceworld.gr www.virus.com.gr www.asfalizomai.com www.alivemag.gr

02 ~ Εν αρχή: Η (οικονομική) ζωή ανάμεσα στις δόσεις 06 ~ Επικαιρότητα: Διεργασίες στο παρασκήνιο για χαλάρωση της λιτότητας 80 ~ Διά ταύτα: Πρωτογενές πλεόνασμα... μπαρούφας!

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μαθιός Ρήγας Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Energean Oil & Gas

Έτσι θα φέρουμε μεγάλες επενδύσεις ξένων στην έρευνα για πετρέλαιο ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα από τον

Νώντα Χαλδούπη

ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΓΙΑ ΧΑΛΑΡΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ Σε φθινοπωρινή συμφωνία για δραστική μείωση του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου ποντάρει η κυβέρνηση με υποστήριξη-κλειδί από Στουρνάρα και Ντράγκι.

ην απελευθέρωση της οικονομίας από τα δεσμά της σκληρής λιτότητας μετά το 2018, ώστε να φύγει από τον ορίζοντα η απειλή της συνεχούς αύξησης των φορολογικών βαρών και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ανάκαμψη μέσα από νέες επενδύσεις, επιδιώκει πλέον η κυβέρνηση, προσβλέποντας σε σχετική συμφωνία με τους δανειστές το φθινόπωρο, ταυτόχρονα με το γρήγορο κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος. Η μεγάλη αγωνία της κυβέρνησης, μετά το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης στις 24 Μαΐου, αφορά την κεφαλαιοποίηση αυτής

6 Ιούνιος 2016

της δύσκολης συμφωνίας, με τρόπο που θα γίνει ορατός στους συντελεστές της πραγματικής οικονομίας. «Θα έχουμε αποτύχει εάν σε έναν χρόνο από τώρα δεν είναι εμφανή τα σημάδια της οικονομικής ανάκαμψης» δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος. Όλοι οι παρατηρητές των εξελίξεων στην ελληνική οικονομία, μεταξύ των οποίων και η Τράπεζα της Ελλάδος, που προβλέπει ότι το 2016 θα κλείσει με αρνητικό πρόσημο (-0,3%) για την οικονομία, αναγνωρίζουν ότι με το κλείσιμο της αξιολόγησης και την απελευθέρωση σημαντικής

ρευστότητας στην οικονομία (εξόφληση οφειλών Δημοσίου, φθηνότερος δανεισμός τραπεζών) το πρόσημο του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ θα γίνει θετικό κατά το γ’ και δ’ τρίμηνο του έτους. Κοινή εκτίμηση, επίσης, είναι ότι το 2017 θα είναι ο πρώτος χρόνος αισθητής αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, αν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις προβλέψεις για το ποσοστό. Όμως, τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, παρότι αποφεύγουν για λόγους τακτικής να θέτουν αυτό το ζήτημα δημόσια, φοβούνται ότι η συμφωνία στο Eurogroup της 24ης Μαΐου έχει αφή-

Ο κ. Στουρνάρας υπογραμμίζει τη μεγάλη σημασία της άμεσης λήψης μέτρων για το ελληνικό χρέος, «κοντράροντας» τη γερμανική διάθεση για συνεχείς αναβολές. σει μια εν δυνάμει «τοξική» εκκρεμότητα: ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά δεν έχει τυπικά αναθεωρηθεί, παρότι οι επίμονες πιέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ανάγκασαν τους Ευρωπαίους να δεχθούν να απαλειφθεί από το ανακοινωθέν μια αναφορά σε υποχρέωση της Αθήνας να διατηρήσει αυτόν τον στόχο για μια δεκαετία. Θεωρητικά, αφού δεν έχει κλείσει η συζήτηση για τον δημοσιονομικό στόχο, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη συζήτηση για τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους (όσο χαμηλώνει ο στόχος τόσο δραστικότερα πρέπει να είναι τα μέτρα για το χρέος), η ελληνική οικονομία παραμένει δεσμευμένη από μια βαριά υποχρέωση, συνέπεια της οποίας θα είναι η άσκηση εξαιρετικά αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, με σοβαρές επιπτώσεις στον ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης. Στην κυβέρνηση φοβούνται ότι αν δεν προσαρμοστεί σε ένα «λογικό» ποσοστό ο στόχος για το πλεόνασμα, αυτό θα έχει καταλυτική επίδραση στους σχεδιασμούς των οικονομικών παραγόντων για νέες επενδύσεις, τις οποίες έχει απόλυτη ανάγκη η οικονομία για να ανακάμψει, καθώς το έλλειμμα επενδύσεων παγίου κεφαλαίου εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 100 δισ. ευρώ. Όσο οι ενδιαφερόμενοι για επενδύσεις βλέπουν ότι η κυβέρνηση θα είναι για πολλά χρόνια υποχρεωμένη να «στραγγίζει» την οικονομία για να εξυπηρετηθεί το χρέος, όσο θα φοβούνται ότι αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε νέες, απρόβλεπτες αυξήσεις των φορολογικών βαρών, τόσο θα περιορίζεται η διάθεσή τους να δεσμεύσουν κεφάλαια στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες του «Χ», στο παρασκήνιο των συζητήσεων με τους Ευρωπαίους δανειστές έχει γίνει μια

άτυπη συμφωνία, που θα μπορούσε να οδηγήσει το φθινόπωρο στο κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, με παράλληλη ολοκλήρωση και της συμφωνίας για τον δημοσιονομικό στόχο και την ελάφρυνση του χρέους, με τρόπο που θα επιτρέπει και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να συνεχίσει να συμμετέχει ως πιστωτής στο ελληνικό πρόγραμμα. Από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, αυτό που θα χρειαστεί θα είναι να ολοκληρώσει χωρίς αστοχίες και καθυστερήσεις την εκπλήρωση όλων των προαπαιτούμενων δράσεων, που είναι απαραίτητες για να αποδεσμευθεί το τελευταίο τμήμα της δόσης της πρώτης αξιολόγησης, αλλά και αυτό της δεύτερης αξιολόγησης. Με τον τρόπο αυτό, η Αθήνα θα έχει αποδείξει ότι έχει τη βούληση και την αποφασιστικότητα να εφαρμόσει το πρόγραμμα χωρίς άλλες καθυστερήσεις, διαμορφώνοντας το κατάλληλο πλαίσιο για να συνεχιστεί με ευνοϊκό τρόπο για τις ελληνικές θέσεις η συζήτηση για τους δημοσιονομικούς στόχους και το χρέος, που έμεινε ημιτελής στις 24 Μαΐου. Ειδικότερα, η κυβέρνηση καλείται να υλοποιήσει 15 προαπαιτούμενες δράσεις, για να «ξεκλειδώσει» ώς το τέλος Οκτωβρίου η δόση των 2,8 δισ. ευρώ, και άλλες 41 δράσεις, ώστε να φέρει εις πέρας και τη δεύτερη αξιολόγηση και να εγκριθεί η εκταμίευση άλλων 6,1 δισ. ευρώ. Ως γνωστόν, η δόση των 10,3 δισ. ευρώ από την πρώτη αξιολόγηση «έσπασε» σε δύο κομμάτια (7,5 και 2,8 δισ. ευρώ). Για να εκταμιευθεί η δεύτερη δόση των 2,8 δισ., υπάρχει προθεσμία εφαρμογής των προαπαιτούμενων δράσεων ώς τις 31 Οκτωβρίου, και αν αυτή η προθεσμία χαθεί, το ποσό της δόσης θα παραμείνει «κλειδωμένο» μέχρι να ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση. Κυβερνητικά στελέχη τονίζουν ότι έχει

μεγάλη σημασία να εκταμιευθούν έγκαιρα τα 2,8 δισ. ευρώ, που κατά μεγάλο μέρος θα κατευθυνθούν στην οικονομία για εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του κράτους, καθώς από την πρώτη δόση των 7,5 δισ. ευρώ μόνο 1,8 δισ. θα αξιοποιηθούν για αυτόν τον σκοπό. Για να «καθαρίσει» η κυβέρνηση με τα προαπαιτούμενα για τα 2,8 δισ. ευρώ καλείται, μεταξύ άλλων, να «εναρμονίσει» τις κοινωνικές εισφορές, δηλαδή να καταργήσει ευνοϊκές εξαιρέσεις από τα ισχύοντα για ασφαλιστικές εισφορές και εισφορές υγείας, να ολοκληρώσει (μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) την αξιολόγηση των τραπεζικών διοικήσεων, να στελεχώσει το νέο ταμείο αποκρατικοποιήσεων και να μεταφέρει μετοχές ΔΕΚΟ στο χαρτοφυλάκιό του, να περάσει από τη Βουλή τη συμφωνία για το Ελληνικό, να διασφαλίσει την επάρκεια πόρων (ανθρώπινων και υλικών) της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων και να ορίσει τα νέα μέλη του διοικητικού της συμβουλίου, να απελευθερώσει την αγορά φυσικού αερίου και να ξεχωρίσει, εντός του Ιουνίου, τον ΑΔΜΗΕ από τη ΔΕΗ, ώστε μέσα στον Ιούλιο να προκηρυχθεί η πώληση τουλάχιστον 20% των μετοχών του ΑΔΜΗΕ σε στρατηγικό επενδυτή. Για να ολοκληρωθεί όμως χωρίς νέες καθυστερήσεις και η δεύτερη αξιολόγηση, που συνδέεται με δόση ύψους 6,1 δισ. ευρώ, η κυβέρνηση καλείται, ώς τα τέλη Σεπτεμβρίου, να βρει έναν συμβιβασμό με τους δανειστές για τα εργασιακά, ώστε να εκπληρωθεί η μνημονιακή υποχρέωση για ευθυγράμμιση με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ του καθεστώτος των ομαδικών απολύσεων, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του συνδικαλιστικού νόμου. Επίσης, καλείται να περάσει από τη Βουλή το νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα ΔημοΧΡΗΜΑ 7

επικαιρότητα

Η συμφωνία στο Eurogroup της 24ης Μαΐου έχει αφήσει μια εν δυνάμει «τοξική» εκκρεμότητα: ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά δεν έχει τυπικά αναθεωρηθεί. σιονομικής Προσαρμογής 2017-2020, να εφαρμόσει όλα τα μέτρα της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ για την απελευθέρωση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, να ολοκληρώσει την πρώτη φάση εξορθολογισμού των ειδικών μισθολογίων στο Δημόσιο, να τροποποιήσει το θεσμικό πλαίσιο για τη χρηματοδότηση των κομμάτων, να προχωρήσει την πρώτη δημοπρασία ισχύος ηλεκτρικής ενέργειας, να αλλάξει τη νομοθεσία για τις εξωδικαστικές ρυθμίσεις «κόκκινων» δανείων κ.ά. Εφόσον προχωρήσουν ομαλά αυτές οι διαδικασίες, κάτι που δεν θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο, αφού πολλές από τις προαπαιτούμενες δράσεις και κυρίως όσα αφορούν τα εργασιακά έχουν υψηλό βαθμό πολιτικής δυσκολίας, εκτιμάται ότι μπορεί να υπάρξει μια συμφωνία για τους δημοσιονομικούς στόχους και το χρέος, η οποία θα «τετραγωνίζει τον κύκλο»: δηλαδή θα επιτρέπει στην ελληνική πλευρά να απελευθερωθεί από την ακραία λιτότητα αλλά και στη γερμανική κυβέρνηση να ισχυριστεί ότι το «πακέτο» μέτρων για το ελληνικό χρέος δεν θίγει τους Γερμανούς φορολογουμένους, αφού δεν θα υπάρξει «κούρεμα». Σε αυτήν την κατεύθυνση, την οποία έχει δείξει ήδη από το καλοκαίρι του 2015 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, κινείται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που φαίνεται ότι αναλαμβάνει καίριο ρόλο μεσολαβητή ανάμεσα σε ΔΝΤ και Βερολίνο. Δίνοντας το γενικό πλαίσιο των θέσεων της ΕΚΤ, το μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής, Μπενουά Κερέ, ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι «ένας ακόμη γύρος ελάφρυνσης του δημοσίου χρέους της Ελλάδος κρίνεται αναγκαίος, παρόλο που αυτό έχει αναδιαρθρωθεί δύο φορές μέχρι τώρα». Πέραν αυτής της γενικής τοποθέτησης όμως, μεγάλη σημασία στο τεχνικό και πολιτικό σκέλος της διαπραγμάτευσης έχουν οι απόψεις που διατύπωσε, με επαρκή βαθμό τεκμηρίωσης, ο Έλληνας κεντρικός τραπεζίτης, Γιάννης Στουρνάρας. Με άρθρο 8 Ιούνιος 2016

στους Financial Times, αλλά και με βαθύτερη σχετική ανάλυση στην έκθεσή του για τη Νομισματική Πολιτική, ο κύριος Στουρνάρας υποστήριξε ότι υπάρχει τρόπος να μειωθεί σε ένα ανεκτό για την Ελλάδα ποσοστό, όχι μεγαλύτερο από 2%, ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος, χωρίς να απαιτούνται μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, τα οποία θα ξεπερνούσαν τα όρια ανοχής της Γερμανίας. Όπως έγραψε σχετικά ο κύριος Στουρνάρας στην έκθεσή του, «σενάρια βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους που επεξεργάστηκαν τα στελέχη της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος υποδηλώνουν ότι πρωτογενή πλεονάσματα 2% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά είναι συνεπή με βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, αρκεί: (α) να μετατεθούν περαιτέρω οι λήξεις των δανείων κατά 20 έτη και (β) να εξομαλυνθούν οι πληρωμές των τόκων που μεταφέρονται και κεφαλαιοποιούνται σε μια περίοδο 20 ετών». Με απλούστερα λόγια, δηλαδή, ο κλοιός λιτότητας για την Ελλάδα μπορεί να χαλαρώσει, χωρίς να «κουρευτεί» η ονομαστική αξία των δανείων από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Σε μια άλλη αναφορά με μεγάλη βαρύτητα, την οποία υιοθετεί, κατά πληροφορίες, και η ηγεσία της ΕΚΤ, ο κύριος Στουρνάρας υπογραμμίζει τη μεγάλη σημασία της άμεσης λήψης μέτρων για το ελληνικό χρέος, «κοντράροντας» τη γερμανική διάθεση για συνεχείς αναβολές. «Η Τράπεζα της Ελλάδος κρίνει ότι υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για άμεσες ενέργειες ελάφρυνσης του χρέους» τονίζεται στην έκθεση. «Πρώτον, τα επιτόκια, παγκοσμίως, βρίσκονται σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα, και η καμπύλη τους έχει σχετικά περιορισμένη κλίση, πράγμα που σημαίνει ότι, με το ίδιο κόστος, η τυχόν ελάφρυνση του χρέους θα μπορούσε να είναι επωφελέστερη για την Ελλάδα αν γίνει σήμερα, παρά μετά από μερικά χρόνια, όταν τα επιτόκια, παγκοσμίως, ενδεχομένως θα είναι υψηλό-

τερα. Δεύτερον, η ελάφρυνση του χρέους, εάν εφαρμοστεί τώρα, θα συμβάλει στη βελτίωση της εμπιστοσύνης των διεθνών επενδυτών προς τη χώρα, με αποτέλεσμα μείωση των ασφαλίστρων κινδύνου, μείωση του κόστους χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και ενίσχυση των επενδύσεων και των προοπτικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας». Σύμφωνα με πληροφορίες του «Χ», αυτές οι θέσεις του κυρίου Στουρνάρα, με τον οποίο υπήρξαν αρκετές τριβές στο παρελθόν, εκφράζουν απόλυτα και την πλευρά της κυβέρνησης, και υπήρξε σχετικός συντονισμός στο γεύμα εργασίας που είχε, στα τέλη Μαΐου, ο διοικητής της ΤτΕ με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη, και τον υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα. Σε αυτήν τη συνάντηση συμφωνήθηκε, κατά τις ίδιες πληροφορίες, να εκφράσει τις «προχωρημένες» θέσεις για το χρέος και το δημοσιονομικό στόχο ο κύριος Στουρνάρας, έχοντας και την κάλυψη της διοίκησης της ΕΚΤ, ώστε να μείνει μακριά από αυτήν την –πάντα δύσκολη– συζήτηση η κυβέρνηση και να μη δημιουργηθούν προϋποθέσεις για πολιτικές εντάσεις με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Από την πλευρά του, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης έχει αναλάβει την υποχρέωση να «τρέξει» επαρκώς την εφαρμογή του προγράμματος, ώστε στις συζητήσεις του φθινοπώρου να σταθεί στο Eurogroup με αξιώσεις για μια καλύτερη ρύθμιση του χρέους, αντί να βρεθεί, όπως έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, απολογούμενη για καθυστερήσεις και αστοχίες, που θα έδιναν άλλη μια φορά στον Γερμανό υπουργό Οικονομικών μια καλή αφορμή για να μεταθέσει στο μέλλον τη, δύσκολη για τον ίδιο, συζήτηση για το χρέος. Μένει να φανεί τους επόμενους μήνες αν αυτή η, αρκετά οργανωμένη, προσέγγιση της διαπραγμάτευσης για το χρέος θα φέρει, επιτέλους, τα επιθυμητά αποτελέσματα...

ΧΡΗΜΑ 9

χρηματιστήριο

Το στοίχημα του

Grecovery

και η εισαγόμενη απειλή του

risk-off

Το ΧΑ υπόσχεται να µετατρέψει την ανάκαµψη της οικονοµίας σε ελκυστικές αποδόσεις για τους επενδυτές αν δεν υπάρξουν σοβαρές διαταραχές στο διεθνές περιβάλλον.

10 Ιούνιος 2016

ο Grexit δίνει τη θέση του στο Grecovery στις αναλύσεις για τη μεσοπρόθεσμη τάση της οικονομίας, καθώς ο κίνδυνος της άτακτης εξόδου από την ευρωζώνη μετριάζεται ουσιωδώς μετά το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης, και όλες οι προβλέψεις κάνουν λόγο για ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, με ρυθμούς κοντά στο 3%, τη διετία 2017-2018. Σε αυτό το πλαίσιο, το Χρηματιστήριο της Αθήνας υπόσχεται στους πιστούς του να μετουσιώσει σε ελκυστικές αποδόσεις την επιβεβαίωση των προσδοκιών για το Grecovery. Δεν παύει να υπάρχει, πάντως, ένα μεγάλο «αλλά» σε όλες τις προσπάθειες να προβλέψει κανείς τις προσεχείς κινήσεις στο χρηματιστήριο. Στο διεθνές χρηματιστηριακό περιβάλλον, έχουν σωρευθεί βαριά «σύννεφα», που ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκαλέσουν ισχυρές «καταιγίδες», εξωθώντας τα διεθνή κεφάλαια μακριά από μετοχές και άλλες τοποθετήσεις υψηλού ρίσκου και με κατεύθυνση σε ασφαλή καταφύγια, όπως ο χρυσός και τα κρατικά ομόλογα.

Σε τέτοιες συγκυρίες, στις οποίες πρυτανεύει το λεγόμενο risk-off (απομάκρυνση από τον επενδυτικό κίνδυνο), έχει αποδειχθεί ιστορικά –αλλά και πολύ πρόσφατα, με τις ισχυρές πιέσεις που δέχθηκε το ΧΑ όταν υπήρχε διεθνής ανησυχία για το Brexit– ότι η ελληνική αγορά, ακριβώς επειδή κατατάσσεται στις αγορές υψηλού κινδύνου, υφίσταται πολύ έντονες πιέσεις από την απότομη έξοδο επενδυτικών κεφαλαίων, και αυξάνεται έντονα η μεταβλητότητα. Όπως σχολιάζει ο Μάνος Χατζηδάκης της Beta Χρηματιστηριακής, «το σύνολο των χρηματιστηριακών αγορών έχει εισέλθει σε μια ειδική ζώνη γεγονότων, που θα προσδιορίσουν πολύ μεγαλύτερες οικονομικές περιόδους και, πιθανότατα, να έχουν παρελκόμενες συνέπειες πέρα από τις οικονομικές, που ακόμα δεν είναι ορατές στο προσκήνιο. Σε αυτήν τη συγκυρία, η δυνατότητα διαφοροποίησης της ελληνικής αγοράς είναι περιορισμένη, η πρόσφατη εμπειρία έδειξε ότι η ελληνική αγορά διέπεται από δυνάμεις που κινούνται με υπερβολή στην τάση, αυξάνοντας τον βαθμό μεταβλητότητας».

Η εποχή της ανάκαµψης Στις 24 Μαΐου, έκλεισε ένας κύκλος για την οικονομία και για το ΧΑ. Οι αποφάσεις του Eurogroup για το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης του νέου προγράμματος, που συμφωνήθηκε με τους δανειστές τον Αύγουστο του 2015, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι πολιτικές δεσμεύσεις των Ευρωπαίων δανειστών για την ελάφρυνση του χρέους, μπορεί να αφήνουν και πάλι αρκετές εκκρεμότητες για το μέλλον, αλλά δεν παύουν να σηματοδοτούν το πέρασμα από μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας και φόβων για άτακτη έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη σε μια εποχή σχετικής σταθεροποίησης, με υποσχέσεις για ανάκαμψη. Τα επενδυτικά στοιχήματα φεύγουν από το Grexit και μπαίνουν στο Grecovery! Το χρηματιστηριακό ράλι που άρχισε από τον Φεβρουάριο, αποδίδοντας σημαντικά κέρδη στους τολμηρούς επενδυτές μέσα σε ένα τρίμηνο, προεξόφλησε αυτές τις θετικές εξελίξεις. Η συμπεριφορά της αγοράς μετά την επιβεβαίωση της αναμενόμενης συμφωνίας με τους δανειστές έδειξε ότι αυτή δεν είναι από μόνη της αρκετή για να σηματοδοτήσει τον επόμενο κύκλο ανόδου, στη διάρκεια του οποίου η αγορά θα προεξοφλήσει την ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, στο νέο πλαίσιο σχετικής σταθερότητας που έχει διαμορφωθεί πλέον στις σχέσεις με τους επίσημους πιστωτές της χώρας. Αναλυτές επισημαίνουν ότι οι επενδυτές βλέπουν ως τώρα την κυβέρνηση να εκπέμπει τα «σωστά» σήματα, που προετοιμάζουν την οικονομική ανάκαμψη, παρότι, από πολλές πλευρές, ακόμη και από την Τράπεζα της Ελλάδος, εκφράζεται προβληματισμός για το μείγμα της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής και, ειδικότερα, την έμφαση που δίνεται στην επιβολή αυξημένων φορολογικών επιβαρύνσεων: ~ Σε ό,τι αφορά την πολιτική σταθερότητα, που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάκαμψη, η κυβέρνηση επιβεβαίωσε ότι μπορεί να περνά πολύ δύσκολα νομοσχέδια από τη Βουλή, χωρίς να αμφισβητείται η επιβίωσή της σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, αλλά και χωρίς να δέχεται έντονη αμφισβήτηση από κοινωνικές κινητοποιήσεις, όπως αυτές της εποχής των «αγανακτισμέ-

Στις 24 Μαΐου έκλεισε ένας κύκλος για την οικονομία και για το ΧΑ. Οι αποφάσεις του Eurogroup σηματοδοτούν το πέρασμα από μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας και φόβων για άτακτη έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη σε μια εποχή σχετικής σταθεροποίησης, με υποσχέσεις για ανάκαμψη. νων», που με μια νέα μορφή επιχειρήθηκε να αναβιώσουν με τη συγκέντρωση του «Παραιτηθείτε!». Όσοι ενδιαφέρονται για άμεσες επενδύσεις ή για τοποθετήσεις στο χρηματιστήριο κάνουν πλέον τον σχεδιασμό τους με βασικό σενάριο την παραμονή του σημερινού κυβερνητικού συνασπισμού στην εξουσία τουλάχιστον για μια περίοδο ενός ακόμη έτους, μέχρι να αξιολογηθεί από τους πολίτες κατά πόσο πέτυχε στην εφαρμογή των αναπτυξιακών της σχεδίων. Είναι, σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερα σημαντικό το ότι έχουν εξασθενήσει τα σενάρια χαοτικής κατάρρευσης της κυβέρνησης και καταστροφικής ακυβερνησίας. ~ Αξιολογώντας τα μηνύματα που εκπέμπει η κυβέρνηση σε σχέση με τις προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής, μετά και την παρουσίαση του πολιτικού σχεδιασμού του πρωθυπουργού για «δίκαιη ανάπτυξη», οι παράγοντες της οικονομίας και οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι εκπέμπονται, σε γενικές γραμμές, «σωστά» σήματα. Η κυβέρνηση μπορεί να μην έχει ένα καινοτομικό πρόγραμμα που θα «απογείωνε» την οικονομία, όμως φαίνεται διατεθειμένη να αξιοποιήσει όλα τα χρηματοδοτικά/επενδυτικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, ενώ, με την αποδοχή κρίσιμων ιδιωτικοποιήσεων,

όπως αυτή του Ελληνικού, και με την ίδρυση του νέου ταμείου για τη δημόσια περιουσία, το οποίο θα συνδιοικείται με τους Ευρωπαίους δανειστές, δείχνει για πρώτη φορά ένα φιλικό πρόσωπο στον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, θετικά ερμηνεύεται η διάθεση της κυβέρνησης να εξυγιανθεί, με δραστικά μέτρα και με συμμετοχή ιδιωτικών φορέων, το τραπεζικό σύστημα από το βάρος των προβληματικών δανείων, χωρίς να επιχειρείται να ελεγχθεί από την κυβέρνηση. Η αξιολόγηση των διοικήσεων των τραπεζών με τους όρους του τρίτου μνημονίου ολοκληρώνεται αυτήν την περίοδο. ~ Το στοιχείο που δημιουργεί έντονο προβληματισμό, πάντως, είναι η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή ασκείται, με βάση και τις κατευθύνσεις που δίνονται από τους Ευρωπαίους δανειστές. Όπως επεσήμανε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, στην τελευταία του έκθεση για τη νομισματική πολιτική, η υπερβολική φορολογική επιβάρυνση της οικονομίας αποτελεί τροχοπέδη της οικονομικής ανάκαμψης, ενώ ο υπερβολικά φιλόδοξος, μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ) δημιουργεί αβεβαιότητα για το μέλλον, καθώς οι εν δυνάμει επενδυτές αντιλαμβάνονται ότι θα χρειαστεί να παραμείνει η οικονομία σε «μέγγενη» αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής για μεγάλο διάστημα. Η ΤτΕ, όπως από καιρό τονίζει και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, προκρίνει ως λύση, για το πέρασμα σε μια περίοδο δυναμικής οικονομικής ανάκαμψης, τη μείωση του δημοσιονομικού στόχου σε ένα «λογικό» όριο (όχι πάνω από 2% του ΑΕΠ), με ταυτόχρονη ελάφρυνση του χρέους από τους Ευρωπαίους πιστωτές. Αυτή είναι η μόνη «ψηφίδα» που λείπει από το παζλ του Grecovery, και αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον οι σχετικές συζητήσεις του φθινοπώρου. Αν βρεθεί μια ρεαλιστική συμφωνία για δημοσιονομικούς στόχους και ελάφρυνση του χρέους, εκτιμάται ότι και οι επενδυτές στο ΧΑ θα μπορούν πλέον να «ποντάρουν» χωρίς πολλές επιφυλάξεις στο στοίχημα του Grecovery. ΧΡΗΜΑ 11

χρηματιστήριο Προς το παρόν, πάντως, αν και οι φόβοι για το Brexit επηρέασαν έντονα και τον Γενικό Δείκτη στην Αθήνα, φαίνεται ότι η βίαιη διορθωτική κίνηση που «εξάτμισε» αρκετά από τα κέρδη της περιόδου μετά τον Φεβρουάριο δεν αναιρεί την ανοδική δυναμική της αγοράς. Όπως επισημαίνει ο Μάνος Χατζηδάκης της Beta, προσεγγίζοντας την τεχνική εικόνα της αγοράς, «οι διαγραμματικές εξελίξεις στην εγχώρια αγορά ήταν ραγδαίες μετά τη διάσπαση των 630 μονάδων. Μετά τη διάσπαση της πλαγιοανοδικής στήριξης που έρχεται από τον φετινό Φεβρουάριο, η επιτάχυνση της πτώσης ήταν έντονη, η κλίση σχεδόν κάθετη και το αποτέλεσμά της ήταν η απώλεια 103 μονάδων από τα επίπεδα που ξεκίνησαν οι ρευστοποιήσεις. Η αντίδραση που ακολούθησε την Παρασκευή 17 Ιουνίου, αν και χαρακτηρίστηκε από ένταση θετικής μεταβλητότητας, ήταν εντός των ορίων ανοδικής διόρθωσης, γεγονός που δικαιολογεί μια πτώση, της τάξης του 15%, σε 7 συνεδριάσεις. Κατά τη διάρκεια της πτωτικής διαδρομής, ο Γενικός Δείκτης διέσπασε όλους τους κινητούς μέσους, γυρίζοντας σε πτωτική τάση. Μάλιστα, στη συνεδρίαση της Πέμπτης οι ταλαντωτές εισήλθαν σε υποτιμημένες ζώνες τιμών για πρώτη φορά μετά

τις 17 Φεβρουαρίου, δικαιολογώντας το ανοδικό ξέσπασμα που ακολούθησε την Παρασκευή. Η μορφή της αντίδρασης δημιουργεί κάποιο προβληματισμό, καθώς απότομες και οξείες σε ένταση κινήσεις είθισται να έχουν χαρακτήρα τοπικών αντιδράσεων. Για να θεωρηθεί ότι έχει υπάρξει ουσιαστική αλλαγή τάσης θα πρέπει αφενός να μην «πληρωθούν» επίπεδα τιμών κάτω από τις 553 μονάδες, που είναι το χαμηλό της κίνησης, αφετέρου η συνέχεια να εκτονωθεί υψηλότερα από τις 607 μονάδες, ξαναβάζοντας τον Γενικό Δείκτη σε πρώτη φάση ανοδική βραχυπρόθεσμη τάση».

«Κλειδί» οι τραπεζικές µετοχές Αναμφίβολα, την τάση της αγοράς το προσεχές διάστημα θα διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό η συμπεριφορά των τραπεζικών μετοχών, που μπορούν να «σηκώσουν» νέες τοποθετήσεις διεθνών κεφαλαίων, καθώς οι μέχρι στιγμής εξελίξεις φαίνεται να επιβεβαιώνουν ότι ο σχεδιασμός για την ανασυγκρότησή τους προχωρά όπως αναμενόταν. Τα αποτελέσματα του α’ τριμήνου, χωρίς να εντυπωσιάσουν, έδειξαν ότι οι τράπεζες βαδίζουν προς την κερδοφορία για τη φετινή χρήση, παρότι τα λειτουργικά

Οι δείκτες του ΧΑ Δείκτης FTSE-25 FTSEM-40 Βιομηχ. Προϊόντα

Κλείσιµο 17/06 159,18

Απόδοση 2016 -0,1318

727,97

-0,1084

1528,68

-0,1622

Εμπόριο

2651,97

0,0498

Κατασκευές

2036,89

0,0844

Κοινή ωφέλεια

1548,51

-0,0758

Πετρελαιοειδή

2375,94

-0,0149

Οικιακή χρήση

5559,17

0,0979

Πρώτες ύλες

1706,89

0,0442

1221,6

-0,1427

Ταξίδια & Αναψυχή Τηλεπικοινωνίες

2262,61

-0,1104

Τρόφιμα-Ποτά

6662,93

-0,0968

Τράπεζες

44,24

-0,2492

Τεχνολογία

622,95

0,0891

Χημικά

996,12

0,0228

6,87

-0,0666

Ακίνητη περιουσία

12 Ιούνιος 2016

έσοδα παραμένουν αρκετά αδύναμα, επειδή καταφέρνουν να περιορίζουν τις επιβαρύνσεις τους από προβλέψεις για «κόκκινα» δάνεια. Κατά το α’ τρίμηνο, οι τράπεζες εμφάνισαν κέρδη ύψους 45 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών της τάξεως του 1 δισ. ευρώ την ίδια περσινή περίοδο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης περιορίζει σημαντικά την αβεβαιότητα για τις τράπεζες. Ενδεικτική της βελτιωμένης εικόνας των τραπεζών είναι η πρόσφατη ανάλυση της Euroxx Securities, που προχώρησε σε αύξηση των τιμών-στόχων για τις μετοχές των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Η τιμή για την Alpha Bank αυξήθηκε στα 4 ευρώ, από 3,2 ευρώ προηγουμένως, για την Πειραιώς στο 0,46 ευρώ, από 0,39 ευρώ, για την Εθνική Τράπεζα στο 0,5 ευρώ, από 0,46 ευρώ, και για τη Eurobank στο 1,70 ευρώ, από 1,50 ευρώ, ενώ και για τις τέσσερις μετοχές η Euroxx διατηρεί αμετάβλητη τη σύσταση “overweight”. Η αύξηση της τιμής-στόχου και στις τέσσερις περιπτώσεις αποδίδεται στο χαμηλότερο ρίσκο της Ελλάδας μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Για την Alpha Bank, η Euroxx αναφέρει πως παραμένει η προτιμητέα μετοχή από τις ελληνικές τράπεζες που καλύπτει. Χαρακτηρίζει «ανώτερη» την ποιότητα του κεφαλαίου της, ενώ επισημαίνεται ότι η κεφαλαιακή της θέση είναι ισχυρή και η ισχυρή κάλυψη ρευστότητας και η κερδοφορία της «αξίζουν premium». Η Euroxx εκτιμά πως φέτος η Alpha θα καταγράψει καθαρά κέρδη 162 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2017-2018 αυξάνει την πρόβλεψη για τα κέρδη ανά μετοχή κατά 6-8%, κυρίως λόγω της πιο εντατικής προσπάθειας της τράπεζας να περιορίσει τα κόστη της. Για τη Eurobank, η Euroxx σημειώνει ότι η συμφωνία-σταθμός με την Alpha Bank και την KKR για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων ενισχύει την «ορατότητα» για τις μελλοντικές ανακτήσεις. Κάνει λόγο για θετικές τάσεις σε ό,τι αφορά στην ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού της, ενώ προβλέπει πως το σύνολο της χρήσης 2016 θα είναι κερδοφόρο. Αναμένονται φέτος καθαρά κέρδη 112 εκατ. ευρώ (έναντι ζημιών 270 εκατ. ευρώ), ενώ για το 2017 και 2018 η χρηματιστηριακή αναμένει αύξησή τους στα 266 εκατ. ευρώ και 427 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Η Euroxx υπογραμμίζει, πάντως, ότι η Eurobank έχει ιδιαίτερα υψηλή έκθεση στον ανα-

βαλλόμενο φόρο, κάτι που ενέχει κίνδυνο στην περίπτωση που υπάρξουν δυσμενείς ρυθμιστικές αλλαγές. Σε σχέση με την Εθνική, η χρηματιστηριακή σημειώνει ότι οι αποεπενδύσεις (Finansbank, Αστήρ και NBGI) θα ενισχύσουν τη ρευστότητα της τράπεζας κατά 4 δισ. ευρώ. Εκτιμά ότι η ΕΤΕ θα εφαρμόσει στη συνέχεια ένα γενικά επιθετικό πρόγραμμα αποεπενδύσεων, που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις δραστηριότητές της στη ΝΑ Ευρώπη και μέρος ή όλες τις δραστηριότητές της στον τομέα των ασφαλειών. Σχολιάζει επίσης πως η Εθνική δείχνει την πιο αδύναμη αποδοτικότητα σε λειτουργικό επίπεδο, ενώ έχει τη μεγαλύτερη κρατική συμμετοχή στο μετοχικό της κεφάλαιο. Η ΕΤΕ εκτιμάται ότι θα εμφανίσει φέτος επαναλαμβανόμενα καθαρά κέρδη 81 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2017-2018 υποβαθμίζει την πρόβλεψη για τα κέρδη ανά μετοχή κατά 5-9%, λόγω πιο συντηρητικών εκτιμήσεων για τα έσοδα από μη βασικές δραστηριότητες. Τέλος, για την Τράπεζα Πειραιώς η χρηματιστηριακή εκτιμά πως η κυρίαρχη θέση της και το εκτεταμένο «αποτύπωμά» της στην εγχώρια αγορά και η επικεντρωμένη στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στρατηγική της θα της δώσουν τη δυνατότητα να βελτιστοποιήσει το προφίλ ρίσκου-επιστροφών του χαρτοφυλακίου της και να αποκτήσει ηγετικό μερίδιο στο αναμενόμενο Grecovery. Κινητήριος δύναμη θα είναι κυρίως ο επιχειρηματικός τομέας, στον οποίο η τράπεζα κατέχει εξέχουσα θέση. Σχολιάζει, επίσης, πως παραμένει ανοικτό το θέμα της διαδοχής του CEO, «ωστόσο αυτό θα επιλυθεί σύντομα». Η Euroxx εκτιμά πως η τράπεζα θα επιστρέψει στην κερδοφορία φέτος, με καθαρά κέρδη 100 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 68 εκατ., που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση, ενώ τα κέρδη εκτιμάται πως θα αγγίξουν τα 750 εκατ. ευρώ το 2018.

Εταιρικά κέρδη: Ραντεβού τον Σεπτέµβριο Σε καθεστώς... μειωμένης ορατότητας για την κερδοφορία των εισηγμένων λειτουργεί πλέον το ΧΑ, καθώς πρόσφατος νόμος (4374/2016) επιτρέπει πλέον στις εταιρείες να μη δημοσιεύουν ανά τρίμηνο τις οικονομικές τους καταστάσεις, διατηρώντας την υποχρέωση δημοσίευσης μόνο ανά εξάμηνο. Έτσι, η πλήρης εικόνα της φετινής χρήσης, που έχει αυξημένο

ενδιαφέρον, για να φανεί ποιες εταιρείες κερδίζουν το στοίχημα της ανάκαμψης, θα φανεί τον Σεπτέμβριο, με τη δημοσίευση των καταστάσεων α’ εξαμήνου. Τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις δημοσίευσαν μόλις 35 εισηγμένες, επί συνόλου 148, δηλαδή τα τρία τέταρτα των εταιρειών προτίμησαν να αποφύγουν τη δημοσίευση. Αυτές οι εταιρείες που «τόλμησαν» να δώσουν στοιχεία είχαν συνολικά οριακά αυξημένη κερδοφορία (από 1,2 σε 1,3 δισ. ευρώ), παρότι ο τζίρος τους (χωρίς να υπολογίζονται οι τράπεζες) μειώθηκε σημαντικά (11,1%), υποχωρώντας στα 8 δισ. ευρώ. Η εσωτερική κατανομή της κερδοφορίας όμως δεν παρέχει ιδιαίτερα ενθαρρυντικές ενδείξεις. Η αύξηση των κερδών είναι

Κορυφαίοι διαχειριστές κεφαλαίων, από τον Τζορτζ Σόρος μέχρι τον Καρλ Άικαν, εμφανίζονται αρνητικοί στις τοποθετήσεις σε μετοχές, εκτιμώντας ότι τα επίπεδα τιμών είναι υπερβολικά υψηλά και οι φούσκες τελικά θα σπάσουν. μικρή αν αναλογιστεί κανείς ότι μόνο από την αντιστροφή αποτελεσμάτων των τραπεζών, από ζημιές σε κέρδη, προκύπτει μια βελτίωση της τάξεως του 1 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι υπόλοιπες εταιρείες είδαν τη θέση τους να επιδεινώνεται, αφού χωρίς να υπολογίζονται τα τραπεζικά κέρδη η συνολική κερδοφορία τους είναι αισθητά μειωμένη. Σημειώνεται ότι τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις δημοσίευσαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες και οι ακόλουθες εισηγμένες: Αεροπορία Αιγαίου, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΔΕΗ, ΕΛΠΕ, ΕΧΑΕ, ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, ΟΠΑΠ, ΟΤΕ ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Τιτάν Folli Follie, Grivalia, Lamda Development, Ικτίνος, Ιντραλότ, Κορρές, Νηρεύς, Πετρόπουλος, Υγεία, Frigoglass, Quest, Kleemann, MIG, Paperpack, Quality & Reliability, Attica Bank και Τράπεζα Κύπρου, Εθνική Πανγαία, Καρέλιας, Attica Συμμετοχών και Trastor.

Η απειλή του risk-off Τη διάθεση της ελληνικής αγοράς να προεξοφλήσει την οικονομική ανάκαμψη ανταγωνίζονται, πάντως, οι όχι λίγοι κίνδυνοι από το διεθνές περιβάλλον, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να στείλουν τα επενδυτικά κεφάλαια στα... καταφύγια! Δεν πρέπει να λησμονείται, μάλιστα, ότι ήδη κορυφαίοι διαχειριστές κεφαλαίων, από τον Τζορτζ Σόρος μέχρι τον Καρλ Άικαν, εμφανίζονται αρνητικοί στις τοποθετήσεις σε μετοχές, εκτιμώντας ότι τα επίπεδα τιμών είναι υπερβολικά υψηλά και οι φούσκες θα σπάσουν, παρά την προσπάθεια των κεντρικών τραπεζών να «μανατζάρουν» τις αγορές. Ο «πατριάρχης» των fund managers, Τζορτζ Σόρος, δήλωσε ανοικτά ότι αποφάσισε να σορτάρει τις αμερικανικές μετοχές και να ανοίξει θέσεις στον χρυσό, εκτιμώντας ότι θα κερδίσει από την παράλληλη πτώση των χρηματιστηρίων και τη μεταφορά κεφαλαίων στο... ασφαλέστερο των καταφυγίων. Ο Σόρος είναι πεπεισμένος ότι, ύστερα από επτά χρόνια πειραματισμών των κεντρικών τραπεζών με μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια και ανορθόδοξα μέτρα πολιτικής (ποσοτική χαλάρωση), έχουν δημιουργηθεί μεγάλες στρεβλώσεις στις αγορές. Ο δεύτερος λόγος που τον κάνει απαισιόδοξο είναι ο διεθνής ανταγωνισμός για το ποιος θα υποτιμήσει περισσότερο το εθνικό του νόμισμα, που συνολικά οδηγεί στην υποβάθμιση όλων των νομισμάτων έναντι του χρυσού. Όλα αυτά σε ένα πλαίσιο όπου οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμονεύουν σε κάθε βήμα: ακόμη και αν δεν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, η οικονομία της Κίνας εξακολουθεί να προβληματίζει, καθώς φρενάρει και βρίσκεται στο χείλος της υπερχρέωσης, ενώ η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να φλέγεται, στέλνοντας κύματα προσφύγων προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις των «αρκούδων» των αγορών, μέσα στο β’ εξάμηνο είναι ορατός ο κίνδυνος να αποσυρθούν μεγάλου ύψους κεφάλαια από τα χρηματιστήρια, με τη λογική του risk-off, κάτι που αναμφίβολα θα λειτουργήσει εις βάρος των θεωρούμενων ως πλέον ριψοκίνδυνων τοποθετήσεων, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και οι ελληνικές μετοχές. ΧΡΗΜΑ 13

Οι αποτιµήσεις των εταιρειών της µεγάλης κεφαλαιοποίησης (Κλείσιµο 16/06) Μετοχή ΔΕΗ

Τιµή

Απόδοση 16 (%) Κεφ/ποίηση PE 15 PE '16 PE '17 EV/EBITDA '16

P/BV

P/S

DY '15

2,79

-28,10%

647,3

-4,72

4 ,82

5 ,14

0,11

4,5

-15,10%

294,2

32,55

19,02

17,41

25,5

1,65

8,4

7,11%

ΟΤΕ

7,79

-15,70%

3.818,30

15,89

12,65

10,8

3,68

1,69

0,98

1,28%

ΟΠΑΠ

6,52

-19,50%

1.804,00

8,56

9,28

8,44

5,04

1,79

0,49

6,13%

ΜΕΤΚΑ

6,7

-6,70%

348,1

5,91

7,49

7,58

0,98

0,63

0,52

1,79%

FF GROUP

17,7

2,30%

1.185,00

6,49

6,56

5,93

4,38

0,75

0,99

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

2,59

5,30%

283,1

16,74

10,66

8,21

4,63

0,83

1,43

3,47%

10,53

8,60%

1.432,70

13,67

12,47

11,66

7,49

1,8

2,46

2,56%

3,7

0,80%

432,6

9,11

7,9

4,32

3,04

0,45

0,31

ΕΛΛ/KA ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ

JUMBO ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

9 ,92

-0,30%

1.099,00

5,37

4,98

5,81

4,34

1,82

0,16

6,55%

ΣΑΡΑΝΤΗΣ

8 ,74

13,20%

303,9

15,36

13,9

12,35

9,1

1,83

1,11

1,83% 10,75%

AEGEAN

6,51

-4,70%

464,9

6,8

6,51

5,83

2,34

2,09

0,47

ΕΛΛΑΚΤΩΡ

1 ,32

-9,00%

233,6

12,35

16,14

4,66

0,29

0,15

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

1 ,89

24,30%

194,9

-3,71

4,92

2,69

0,56

0,2

ΕΥΔΑΠ

5,64

12,80%

600,7

13,76

12,69

12,19

3,75

0,62

1,85

2,22%

3,3

10,00%

119,8

8,88

10,7

10,6

3,32

0,8

1,64

3,79%

ΕΥΑΘ GRIVALIA

6 ,85

-7,10%

693,6

11,19

10,6

10,31

7,63

0,79

12,03

4,57%

ΟΛΠ

12,25

-11,70%

306,3

37,32

27,59

17,01

12,63

1,76

3,07

0,29%

ΦΟΥΡΛΗΣ

3,23

7,70%

164,7

651,01

23,68

13,88

8,26

1,04

0,4

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

3,55

-12,10%

1.085,00

23,24

4,13

3 ,97

3,39

0,64

0,15

COCA COLA

17,22

-13,00%

6.340,50

22,62

19,71

18,06

9,13

2,14

FRIGOGLASS

0 ,18

-90,60%

7 ,04

0,19

0,02

ΤΙΤΑΝ

19,72

12,00%

1.615,50

47,87

16,67

12,98

7,6

1,02

1,16

0,8

-21,60%

99,3

12,8

8,71

6,76

6,37

0,66

0,34

0,95

-18,80%

151

2,74

1,17

0,08

ΣΩΛ/ΓΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΙΝΤRALOT

2,32% 1,52%

ΠΛΑΙΣΙΟ

4,03

-6,10%

13,21

12,62

9,72

4,29

1,06

0,33

1,99%

ΑΝΕΜΟΣ

0,62

-4,60%

51,6

7,5

4,55

3,82

4,62

0,71

1,29

11,63

6,36

1,51

1,37

2,50%

Απόδοση '16 (%) Κεφ/ποίηση PE '14 PE '15 PE '16

P/BV

DY '14

Universe ex banks 21,87

13,07

Tράπεζες Μετοχή

Τιµή

ΠΕΙΡΑΙΩΣ

0,172

-38,10%

1.502,10

0,22

ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

1,7 0,203

-31,70% -40,80%

2.612,70 1.856,90

35,54

12,62 11,32

0,3 0,23

0,7

-32,70%

1.530,20

44,1

0,29

EUROBANK

DY '15

Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή

14 Ιούνιος 2016

GREEK EXPORTS

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: «GREEK EXPORTS GUIDE» ΕΝΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΟΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΟ 2015 Ανοδική πορεία, παρά την αβεβαιότητα και τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων. Η «ακτινογραφία» των στοιχείων. Οι προοπτικές για το 2016.

ο θετ

Έν

Οι κινήσεις του ΥΠΕΞ στη σκακιέρα της εμπορικής διπλωματίας και o ρόλος του Enterprise Greece στο άνοιγμα νέων αγορών.

Τα success stories Στο «μικροσκόπιο» εταιρείες που εφαρμόζουν με επιτυχία εξωστρεφή μοντέλα ανάπτυξης και διακρίνονται διεθνώς.

ερ π ο

Α 6 Μ 1 0 Η 2 Ρ

στ

Χ ΡΙΟΣ Β

Ω Τ Κ Ο

Η κρατική αρωγή

ικ ιο∆

Οι υποστηρικτές των εξαγωγέων Πώς οι τράπεζες, οι εταιρείες ασφάλισης πιστώσεων, οι μεταφορικές εταιρείες συμβάλλουν στην εξαγωγική προσπάθεια. ΧΡΗΜΑ 15

επιχειρηματικά νέα

«Πληγή» 26 δισ. άφησε η κρίση στις ελληνικές επιχειρήσεις Αποκαλυπτική µελέτη της ICAP για τις ζηµιές της περιόδου 2010-2014: «Εξατµίστηκε» το 1/3 του ενεργητικού, χάθηκε τζίρος 67 δισ. ευρώ.

αθιές «πληγές» αφήνει πίσω της η κρίση της περιόδου 2010-2014 στον ελληνικό επιχειρηματικό τομέα, όπως προκύπτει από την πρώτη μελέτη επί του συνόλου των δημοσιευμένων ισολογισμών, που διενήργησε η ICAP: οι ζημιές της περιόδου –χωρίς να υπολογίζονται αυτές του τραπεζικού τομέα– πλησίασαν τα 26 δισ. ευρώ, ενώ χάθηκε το 1/3 του ενεργητικού και οι σωρευτικές απώλειες τζίρου έφθασαν τα 67 δισ. ευρώ! Πρόκειται για μια καταστροφή πρωτοφανών διαστάσεων, οι συνέπειες της οποίας θα απαιτήσουν μεγάλη χρονική περίοδο για να ξεπεραστούν. Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2016 θα είναι ο τελευταίος χρόνος συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας (-0,3%) και το 2017 ο ρυθμός ανάπτυξης θα φθάσει το 2,5%, για να αυξηθεί στο 3% το 2018. Όμως, ύστερα από την πρωτοφανούς διάρκειας ύφεση της περιόδου 20082016, οι προβλεπόμενες αναπτυξιακές επιδόσεις της οικονομίας από το 2017 και μετά δεν είναι επαρκείς για να αρχίσει να αποκαθίσταται με γοργούς ρυθμούς η ζημιά που υπέστη το ελληνικό επιχειρείν τα προηγούμενα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, το ότι οι επενδύσεις προβλέπεται ότι θα αυξηθούν με σχετικά βραδείς ρυθμούς ώς και το 2018, ενώ θα παραμείνουν πολύ χαμηλότερα από το ήμισυ των επενδύσεων που είχαν καταγραφεί το 2007, όταν είχε σημειωθεί η καλύτερη σχετική επίδοση των τελευταίων ετών. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης της ICAP, ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου, Νικήτας Κωνσταντέλλος, περιέγραψε τη συντελεσθείσα καταστροφή ως εξής: «Το σύνολο των ελληνικών εταιρειών (εκτός τραπεζών) απώλεσαν περισσότερο από το 1/3 ¼του ενεργητικού τους,

16 Ιούνιος 2016

κλάδοι δραστηριότητας επηρεάστηκαν σε διαφορετικό βαθμό, και κάποιοι εξ αυτών επανήλθαν στην κερδοφορία». Ειδικότερα, όπως αναφέρει η ICAP, εξετάζοντας τα συγκεντρωτικά μεγέθη του εταιρικού τομέα (εκτός τραπεζών και ασφαλειών) για την περίοδο 2008-2014, αναδύεται έντονα μια εικόνα δραστικής συρρίκνωσης της δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, σε επίπεδο όχι μόνο οικονομικών μεγεθών, αλλά και πλήθους επιχειρήσεων. Η πτώση των οικονομικών μεγεθών τους ήταν έντονη, με πιο χαρακτηριστικές μεταβολές τις εξής:

Ο διευθύνων σύμβουλος της ICAP, Νικήτας Κωνσταντέλλος, τονίζει ότι «ήταν εντυπωσιακή η μείωση της συνολικής δραστηριότητας, αφού η σωρευτική απώλεια στο συνολικό κύκλο εργασιών άγγιξε το ιλιγγιώδες ποσό των ¼67 δισ. (-30%)». παράλληλα δε τα συνολικά ίδια κεφάλαια των εταιρειών συρρικνώθηκαν. Εντυπωσιακή ήταν επίσης η μείωση της συνολικής δραστηριότητας, αφού η σωρευτική απώλεια στον συνολικό κύκλο εργασιών άγγιξε το ιλιγγιώδες ποσό των 67 δισ. ευρώ (-30%), γεγονός που οδήγησε σε επιδείνωση των περιθωρίων κέρδους και σε υπέρογκες ζημίες (26 δισ. αθροιστικά από το 2010-2014). Βέβαια, οι επιμέρους

~ Το συνολικό ενεργητικό των εταιρειών μειώθηκε, με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,5% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθεί σε 277,3 δισ. ευρώ το 2014. Η σωρευτική απώλεια του ενεργητικού ήταν της τάξης των 67 δισ. ευρώ (-34%) το 2014 σε σχέση με το 2008. ~ Σε επίπεδο παγίων επικρατεί τάση αποεπένδυσης. Τα πάγια (σε τιμές κτήσης) περιορίστηκαν κατά 3,2%, ενώ η αξία των καθαρών παγίων υποχώρησε σε 170,4 δισ. ευρώ το 2014, μειωμένη κατά 12% περίπου σε σχέση με το 2008 (σωρευτική μείωση 23,7 δισ. ευρώ). ~ Η δραστική μείωση της καταναλωτικής δαπάνης στη διάρκεια της ύφεσης επηρέασε συνολικά τη λειτουργία των επιχειρήσεων, οδηγώντας σε περιορισμό της αποθεματοποίησης και αλλαγή της συναλλακτικής συμπεριφοράς. Σε επίπεδο κυκλοφορούντος ενεργητικού, οι συνολικές απώλειες ήταν της τάξης των 43,5 δισ. ευρώ. Καθοριστικός παράγοντας ήταν κυρίως η συρρίκνωση των απαιτήσεων (μειώθηκαν σχεδόν κατά 30 δισ.) αλλά και των αποθεμάτων.

~ Παράλληλα, τα συνολικά διαθέσιμα των εταιρειών υποχώρησαν με λιγότερο έντονο ρυθμό, με συνέπεια αυτά να ξεπεράσουν την αξία των αποθεμάτων το 2014, φαινόμενο που αποδίδεται στην προσπάθεια διασφάλισης ρευστότητας εξ ιδίων μέσων, ως αντιστάθμισμα της δραστικής περικοπής της χρηματοδότησης στην αγορά γενικά. Όσον αφορά στην εξέλιξη των μεγεθών του παθητικού, σημειώνονται τα εξής: 1. Τα συνολικά ίδια κεφάλαια μειώθηκαν σε 107,3 δισ. ευρώ το 2014, από 132 δισ. ευρώ περίπου το 2008 (συρρικνώθηκαν κατά 24,7 δισ.), δεδομένου του ότι οι συσσωρευμένες ζημιές σχεδόν τριπλασιάστηκαν στη διάρκεια της περιόδου. 2. Ο συνολικός δανεισμός των επιχειρήσεων (μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες οφειλές σε τράπεζες) περιορίστηκε κατά 31,2 δισ. Σχετικά εντονότερη ήταν η μείωση των βραχυπρόθεσμων οφειλών, με αποτέλεσμα το μερίδιό τους στο σύνολο του τραπεζικού δανεισμού να περιοριστεί σε 31% το 2014, από 33,7% το 2008. Από την επεξεργασία των συνολικών αποτελεσμάτων της περιόδου 2008-2014, αποτυπώνεται ξεκάθαρα το μέγεθος των απωλειών που επωμίστηκαν οι ελληνικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η πτώση της κερδοφορίας ήταν πρωτοφανής, με χαρακτηριστικές μεταβολές τις εξής: ~ Σε επίπεδο κύκλου εργασιών καταγράφεται σωρευτική απώλεια 67,3 δισ. ευρώ (-30% περίπου) το 2014, σε σχέση με το 2008. Συγκεκριμένα, οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,7% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθούν σε 158,8 δισ. ευρώ το 2014. ~ Τα συνολικά μικτά κέρδη των εταιρειών υποχώρησαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,4% την ίδια περίοδο. Το περιθώριο μικτού κέρδους επιδεινώθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες το 2014, σε σχέση με το 2009, και διαμορφώθηκε σε 19,27% το τελευταίο έτος. ~ Το λειτουργικό περιθώριο επί μία τετραετία (2010-2013) κατέστη αρνητικό, ανακτώντας το θετικό πρόσημο μόλις το 2014.

~ Ραγδαία ήταν η επιδείνωση της κερδοφορίας από το 2010 και μετά. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα είναι ζημιογόνο την τελευταία πενταετία, εμφανίζοντας τάση αποκλιμάκωσης των ζημιών τα τελευταία δύο έτη. Αθροιστικά, οι συνολικές ζημίες της περιόδου 2010-2014 ανήλθαν σε 25,6 δισ. ευρώ. ~ Τα συνολικά κέρδη EBITDA μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,2% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθούν σε 11,7 δισ. ευρώ το 2014, καταγράφοντας απώλειες σχεδόν 7 δισ. ευρώ, συγκρινόμενα με τα αντίστοιχα του 2008.

Από τους επιμέρους κλάδους, αξιοσημείωτη είναι η ανθεκτικότητα του Tουρισμού, του μοναδικού επιχειρηματικού κλάδου που έχει καταφέρει από το 2014 να περάσει σε κέρδη.

Οι επιµέρους κλάδοι Οι έντονες πιέσεις που δέχθηκε ο επιχειρηματικός τομέας στη διάρκεια της κρίσης επιδείνωσαν τα οικονομικά αποτελέσματα όλων των κλάδων. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις προσπάθησαν να προσαρμοστούν στις συνθήκες και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Αξιολογώντας τις επιδόσεις των επιμέρους κλάδων δραστηριότητας, παρατηρούνται κυρίως τα εξής: ~ Δύο μόνο κλάδοι (Τουρισμός, Υπηρεσίες) εμφανίζουν βελτίωση περιθωρίων μικτού κέρδους το 2014, σε σχέση με το 2008 (προ κρίσης). ~ Το βαρύτερο «τίμημα» (συμμετοχή επί των συσσωρευμένων ζημιών) εμφανίζει ο τομέας των υπηρεσιών και, κατά δεύτερο λόγο, η Βιομηχανία. ~ Με βάση τον μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής των πωλήσεων, ο εντονότερος ρυθμός μείωσης αντιστοιχεί στις Τεχνικές Εταιρείες (-9%) και στο Εμπόριο (-7,1%). ~ Με βάση τον μέσο ετήσιο ρυθμό μετα-

βολής των κερδών EBITDA, ο εντονότερος ρυθμός μείωσης αντιστοιχεί στο Εμπόριο (-10,9%) και στη Βιομηχανία (-9,8%), ενώ ο μοναδικός τομέας που κατέγραψε άνοδο ήταν ο Τουρισμός (2%).

Άντεξε ο Τουρισµός Από τους επιμέρους κλάδους, αξιοσημείωτη είναι η ανθεκτικότητα του Τουρισμού, του μοναδικού επιχειρηματικού κλάδου που έχει καταφέρει από το 2014 να περάσει σε κέρδη. Στον τομέα του τουρισμού, οι σημαντικότερες εξελίξεις είναι οι εξής: ~ Το σύνολο ενεργητικού μειώθηκε κατά 3,2 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2008. ~ Τα συνολικά ίδια κεφάλαια μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,8% την περίοδο 2008-2014 και περιορίστηκαν σε 8,4 δισ. ευρώ το 2014. ~ Ο τραπεζικός δανεισμός μειώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 4,5% την περίοδο 2008-2014. Όσον αφορά στα οικονομικά αποτελέσματα του τομέα, παρατηρούνται τα εξής: ~ Οι συνολικές πωλήσεις μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,1% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθούν σε 5,4 δισ. ευρώ το 2014, έτος κατά το οποίο φαίνεται ότι ανακόπηκε η φθίνουσα τάση. ~ Σε επίπεδο καθαρών αποτελεσμάτων, ο τομέας του τουρισμού ευνοήθηκε σημαντικά από την έντονη αύξηση των τουριστικών αφίξεων. Ήδη από το 2013, είχε καταγραφεί δραστική περικοπή των ζημιών, που επιβάρυναν συνεχώς τον τομέα από το 2009. Τελικά, το 2014 ο τομέας του τουρισμού επανήλθε στην κερδοφορία, με εγγραφή κερδών προ φόρου ύψους 207 εκατ. ευρώ. ~ Τα συνολικά κέρδη EBITDA διαμορφώθηκαν σε 1,2 δισ. ευρώ το 2014, αισθητά αυξημένα σε σχέση με τα αντίστοιχα κέρδη του 2008, γεγονός που αναδεικνύει τον τουρισμό ως τον μοναδικό τομέα που εμφάνισε τέτοια βελτίωση. ~ Αξίζει να επισημανθεί το γεγονός της βελτίωσης του περιθωρίου μικτού κέρδους, από 22,26% το 2008 σε 25,91% το 2014, εξαιτίας της περικοπής του κόστους. ΧΡΗΜΑ 17

διεθνείς αγορές

Ύστατη προσπάθεια Ντράγκι για αναθέρμανση της ευρωζώνης Η ΕΚΤ «τα δίνει όλα» στη µάχη κατά του αποπληθωρισµού, µε αγορές εταιρικών οµολόγων και δανεισµό τραπεζών µε αρνητικά επιτόκια, και εκπέµπει σήµα κινδύνου στις κυβερνήσεις.

18 Ιούνιος 2016

υτό το καλοκαίρι θα είναι ασυνήθιστα «θερμό» στον ουρανοξύστη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στη Φραγκφούρτη, ακόμη κι αν δεν χρειαστεί να ενεργοποιήσει ένα έκτακτο σχέδιο σταθεροποίησης των αγορών, ύστερα από μια ψήφο των Βρετανών υπέρ του Brexit. Υπό τις οδηγίες του Μάριο Ντράγκι, η ΕΚΤ αρχίζει συνεχείς βολές με νομισματικό «μπαζούκας», σε μια ύστατη προσπάθεια να «ξεκολλήσει» την οικονομία της ευρωζώνης από τον αποπληθωρισμό. Παρότι η ΕΚΤ πρωτοστατεί, σε διεθνές επίπεδο, μαζί με την Τράπεζα της Ιαπωνίας, στην εφαρμογή αντισυμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής, από την ποσοτική χαλάρωση ώς τα αρνητικά επιτόκια, η οικονομία της ευρωζώνης δεν φαίνεται να «ξυπνά», ώστε να αποφευχθεί μια περιπέτεια αποπληθωρισμού, που θα μπορούσε να έχει καταστροφικές επιπτώσεις, όπως έχει δείξει το παράδειγμα της Ιαπωνίας. Αντίθετα, ο πληθωρισμός παραμένει πεισματικά μακριά από τον στόχο της ΕΚΤ (2%). Τα στοιχεία της Eurostat έδειξαν ότι οι τιμές καταναλωτή «πάγωσαν» στο μηδέν τον Μάρτιο και πέρασαν σε αρνητικό έδαφος (-0,2%) τον Απρίλιο, ενώ και τον Μάιο ο τιμάριθμος αναμενόταν να μείνει κάτω από το μηδέν. Ακόμη κι αν σταθεί κανείς στον πυρήνα του πληθωρισμού, δηλαδή αν δεν υπολογιστούν οι επιπτώσεις από τις χαμηλές διεθνείς τιμές του πετρελαίου, ο πληθωρισμός διαμορφώνεται αρκετά κάτω από 1%, κάτι που σημαίνει ότι η ΕΚΤ έχει ακόμη πολλή δουλειά μέχρι να επαναφέρει την οικονομία της ευρωζώνης στην «κανονικότητα». Οι κεντρικοί τραπεζίτες παραδέχονται ότι, παρά τα μέτρα που ήδη έχουν ληφθεί, «η οικονομική ανάκαμψη στην ευρωζώνη παραμένει ακόμη εύθραυστη», όπως ανέφερε και ο Γιάννης Στουρνάρας στην τελευταία έκθεσή του για τη νομισματική πολιτική. «Βεβαίως», αναφέρει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, «η ετοιμότητα του Ευρωσυστήματος να υιοθετήσει κατάλληλα συμβατικά και μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής απέτρεψε τα χειρότερα, όπως άλλωστε προκύπτει και από την ενίσχυση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ το α’ τρίμηνο του 2016. Ωστόσο, εξαιτίας των διαδοχικών μειώσεων των δι-

του μήνα αναμενόταν να θέσει σε εφαρμογή το νέο πρόγραμμα μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης των τραπεζών, με επιτόκια που μπορεί να είναι και αρνητικά:

Οι κεντρικοί τραπεζίτες παραδέχονται ότι, παρά τα μέτρα που ήδη έχουν ληφθεί, «η οικονομική ανάκαμψη στην ευρωζώνη παραμένει ακόμη εύθραυστη», όπως ανέφερε και ο Γιάννης Στουρνάρας στην τελευταία έκθεσή του για τη νομισματική πολιτική.

εθνών τιμών των βασικών εμπορευμάτων, ο ρυθμός πληθωρισμού απέχει σημαντικά από τον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, όπως απαιτείται προκειμένου να εδραιωθεί η σταθερότητα των τιμών, ενώ και ο πυρήνας του πληθωρισμού παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα». Πάντως, ο Μάριο Ντράγκι δείχνει αποφασισμένος να κάνει ό,τι μπορεί για την οικονομική αναθέρμανση. Ήδη, μέσα στον Ιούνιο, η ΕΚΤ εκπλήρωσε την υπόσχεσή της να αρχίσει να αγοράζει, πέραν των κρατικών, και εταιρικά ομόλογα σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, ενώ πριν το τέλος

~ Οι αγορές εταιρικών ομολόγων, που φέρνουν το QE (ποσοτική χαλάρωση) σε μια νέα φάση, εστιάστηκαν σε τίτλους μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών και δεν προκάλεσαν απότομη πτώση των αποδόσεων, αφού η αγορά είχε σε μεγάλο βαθμό προεξοφλήσει την επίδραση της παρέμβασης από την κεντρική τράπεζα. Οι πρώτες αγορές αφορούσαν τίτλους που έχουν εκδώσει η Anheuser-Bush InBev NV, η μεγαλύτερη ζυθοποιία του κόσμου, η Telefonica SA, η ισπανική τηλεπικοινωνιακή εταιρεία, η Siemens AG, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία κατασκευής βιομηχανικού και μηχανολογικού εξοπλισμού, η Generali, η μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία της Ιταλίας, η Renault, η γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία, καθώς και η γαλλική και γερμανική εταιρεία κοινής ωφέλειας Engie και RWE. Τον Μάρτιο, η ΕΚΤ είχε ανακοινώσει ότι θα προχωρήσει σε αγορές εταιρικών ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας, αυξάνοντας για τον σκοπό αυτό τον στόχο των μηνιαίων αγορών ομολόγων –κρατικών και εταιρικών– από τα 60 στα 80 δισ. ευρώ. Σε ό,τι αφορά τα κρατικά ομόλογα, ώς τα τέλη Μαΐου η ΕΚΤ είχε «φορτώσει» στο χαρτοφυλάκιό της τίτλους αξίας 1 τρισ. ευρώ, ενώ με τις αγορές εταιρικών ομολόγων στοχεύει να μειώσει το κόστος χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, ώστε να αυξήσουν την επενδυτική τους δραστηριότητα. Ο στόχος αυτός, δηλαδή να μειωθεί το κόστος χρηματοδότησης των εταιρειών, είχε επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό πριν γίνουν οι πρώτες αγορές τίτλων από την ΕΚΤ. Στις 13 Ιουνίου, όταν άρχισε να αγοράζει τίτλους η ΕΚΤ, η μέση απόδοση των εταιρικών ομολόγων σε ευρώ είχε υποχωρήσει ήδη κάτω από το 1%, σύμφωνα με υπολογισμούς της Bank of America. «Το σημαντικό ερώτημα είναι αν η ΕΚΤ θα πετύχει να αυξήσει τις επενδύσεις στην πραγματική οικονομία» σχολίασε ο Αλμπέρτο Γκάλο της Algebris Investments. ΧΡΗΜΑ 19

διεθνείς αγορές ~ Προσεγγίζοντας και από μια άλλη οπτική γωνία το πρόβλημα της παροχής ενέσεων ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα για την αναθέρμανση της επενδυτικής δραστηριότητας, η ΕΚΤ επαναφέρει, αρχής γενομένης από τον Ιούνιο, τα προγράμματα πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης των τραπεζών (Targeted Longer-Term Refinancing Operations-TLTRO). Η διαφορά από τις προηγούμενες προσπάθειες υποστήριξης των τραπεζών με μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση είναι ότι, τώρα, όσες τράπεζες κατευθύνουν τα νέα δάνεια σε χορηγήσεις στην πραγματική οικονομία θα μπορέσουν να δανειστούν ακόμη και με αρνητικά επιτόκια. Όπως ανέφερε ο Γιάννης Στουρνάρας στην τελευταία έκθεσή του, σχολιάζοντας τις αποφάσεις που λήφθηκαν τον Μάρτιο, «το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ δρομολόγησε νέα σειρά τεσσάρων στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης, προς διεξαγωγή σε αποκεντρωμένη βάση από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες κατά την περίοδο Ιουνίου 2016-Μαρτίου 2017. Συμμετέχοντας στις πράξεις αυτές, οι αντισυμβαλλόμενοι του Ευρωσυστήματος (κατά κύριο λόγο οι εμπορικές τράπεζες) είναι δυνατόν να αντλήσουν χρηματοδότηση για μια τετραετία με μηδενικό ή αρνητικό επιτόκιο». Οι παρατηρητές του τραπεζικού τομέα, πάντως, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για τα αποτελέσματα του TLTRO 2.0. Ο Χιου βαν Στέενις, διευθυντικό στέλεχος της Morgan Stanley, έγραψε σχετικά:

«Υπολογίζω ότι μόνο 5 με 15% από το 1,6 τρισ. των TLTROs θα αντληθούν, με βάση μια δημοσκόπηση που διενεργήθηκε από τις μεγαλύτερες τράπεζες της ευρωζώνης σε συνέδριο της Morgan Stanley. Σχεδόν καμία τράπεζα της Βόρειας Ευρώπης δεν ανέφερε ότι θα χρησιμοποιήσει τους νέους πόρους. Με άλλα λόγια, περίπου οι μισές από τις νέες δράσεις μπορεί να καταλήξουν να είναι απλά παλιές δράσεις χρηματοδότησης που θα μετακυλιστούν σε αυτό το νέο επιδοτούμενο επιτόκιο χωρίς νέο δανεισμό».

Κίνδυνος αποτυχίας Ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης της ευρωζώνης φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι αν αυτήν τη φορά τα συμβατικά και αντισυμβατικά μέτρα του δεν φέρουν γρήγορα αποτελέσματα, δεν θα έχει πολλά περιθώρια να αυξήσει κι άλλο τα στοιχήματα μέχρι να φθάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η λεπτή ισορροπία στη σχέση του με τον επικεφαλής της γερμανικής Bundesbank, Γιενς Βάιντμαν, ο οποίος έχει κρατήσει ανεκτική στάση το τελευταίο διάστημα σε πολιτικές που έχουν προκαλέσει «θύελλες» στη χώρα του, θα τεθεί σε νέα δοκιμασία αν χρειαστεί να εγκριθούν νέα μέτρα χαλάρωσης από το συμβούλιο της ΕΚΤ. Ο Γ. Βάιντμαν απηύθυνε σαφέστατη προειδοποίηση στον Μ. Ντράγκι να μην επιδιώξει τη λήψη νέων μέτρων, αλλά να κρατήσει στάση αναμονής μέχρι να φανεί πόσο θα αποδώσουν αυτά που ήδη έχουν

αποφασιστεί. Ο κύριος Βάιντμαν τόνισε πως η ΕΚΤ πρέπει να δώσει χρόνο σε όσες πολιτικές έχει εφαρμόσει έως τώρα, προκειμένου να αποδώσουν, και να μη σπεύσει να υιοθετήσει περαιτέρω μέτρα χαλάρωσης και τόνωσης της οικονομίας. Επανέλαβε ότι η νομισματική πολιτική που τηρεί τώρα η ΕΚΤ είναι η κατάλληλη υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, αλλά υπογράμμισε ότι ο στόχος για τον πληθωρισμό μπορεί να επιτευχθεί μεσοπρόθεσμα και «έτσι μπορούμε να περιμένουμε να δούμε πώς θα επηρεάσουν τις τιμές όσα μέτρα έχουν ήδη ληφθεί». Εξέφρασε, άλλωστε, την εκτίμηση πως η ευρωπαϊκή οικονομία θα εξακολουθήσει να ανακάμπτει, έστω και με βραδύτερους ρυθμούς από εκείνους του πρώτου τριμήνου. Τον κίνδυνο να αποδειχθεί ανεπαρκές το «μπαζούκας» του Μ. Ντράγκι αυξάνει η στάση των κυβερνήσεων των μεγαλύτερων οικονομιών της ευρωζώνης, που επικρίνονται πλέον σχεδόν χωρίς περιστροφές από τον κεντρικό τραπεζίτη ότι δεν κάνουν ό,τι χρειάζεται από την πλευρά τους για να υποστηρίξουν την προσπάθεια της ΕΚΤ, αφήνοντας την κεντρική τράπεζα σε ρόλο «μοναχικού καβαλάρη». Είναι γνωστό ότι, για διαφορετικούς πολιτικούς λόγους, το Βερολίνο αντιστέκεται στη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ το Παρίσι και η Ρώμη δυσκολεύονται να ελέγξουν τα ελλείμματά τους και να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ο κύριος Ντράγκι απηύθυνε πρόσφατα άλλη μια έκκληση προς τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης να υιοθετήσουν πιο

Η ΕΚΤ έτοιµη να «απαντήσει» στο Brexit

φθονη ρευστότητα στις τράπεζες, µε ενεργοποίηση και γραµµών swaps µε µεγάλες κεντρικές τράπεζες, µε πρώτη την Τράπεζα της Αγγλίας, είναι έτοιµη να προσφέρει η ΕΚΤ, για να σταθεροποιήσει τις αγορές σε περίπτωση που το Brexit επικρατήσει στο βρετανικό δηµοψήφισµα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι έτοιµη να δράσει ώστε να σταθεροποιήσει τις αγορές, διαβεβαίωσε ο Μπενουά Κερέ, µέλος του εκτελεστικού συµβουλίου της ΕΚΤ. «Η ΕΚΤ προετοιµάζεται για όλα τα ενδεχόµενα, όπως κάνει πάντα σε τέτοιου είδους καταστάσεις, ώστε να σταθεροποιήσει τις αγορές ιδίως µέσω της παροχής ρευστότητας» δήλωσε ο κύριος Κερέ, υπογραµµίζοντας ότι οι όποιες ενέργειες στις οποίες θα προέβαινε η ΕΚΤ θα συντονιστούν µε άλλες µεγάλες κεντρικές τράπεζες. Εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι τελικά η ΕΚΤ δεν θα

20 Ιούνιος 2016

χρειαστεί να πάρει µέτρα, αλλά αν χρειαζόταν, «θα κάναµε ό,τι είναι απαραίτητο». Αξίζει να σηµειωθεί ότι η αβεβαιότητα που προκαλούσε το βρετανικό δηµοψήφισµα, λίγες ηµέρες πριν ανοίξουν οι κάλπες στο Ηνωµένο Βασίλειο, είχε προκαλέσει σοβαρά προβλήµατα στην αγορά οµολόγων της Ευρώπης, καθώς µεγάλου ύψους κεφάλαια µετακινήθηκαν στην ασφάλεια των γερµανικών τίτλων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόδοση των 10ετών γερµανικών οµολόγων (bunds) έφθασε να υποχωρήσει σε αρνητικό έδαφος, για πρώτη φορά στην ιστορία, ενώ άνοδο σηµείωσαν οι αποδόσεις των οµολόγων της Ισπανίας και της Ιταλίας. Αξιοσηµείωτο είναι, επίσης, ότι το spread αποδόσεων µεταξύ γαλλικών και γερµανικών οµολόγων διευρύνθηκε, σε µια ένδειξη ότι οι αγορές αντιµετωπίζουν τη Γαλλία σαν αδύναµο κρίκο αυτήν τη δύσκολη περίοδο.

επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τονίζοντας μάλιστα ότι η οικονομία απειλείται να υποστεί μόνιμη βλάβη εξαιτίας της χαμηλής παραγωγικότητας και της χαμηλής ανάπτυξης, ενώ καραδοκεί το τεράστιο πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού. «Αν η οικονομική πολιτική δεν είναι ευθυγραμμισμένη με τη νομισματική πολιτική, τότε υπάρχει ο κίνδυνος ο πληθωρισμός να επιστρέψει στον στόχο μας με βραδύτερο ρυθμό» είπε χαρακτηριστικά ο κύριος Ντράγκι. Η ΕΚΤ, πρόσθεσε, «μπορεί να αναλάβει αποφασιστική δράση ώστε, αν υποστηρίξει τη ζήτηση, να σταθεροποιήσει τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό και να αποτρέψει (την εκδήλωση) επιπτώσεων σε μισθούς και τιμές, πράγμα που είναι ακριβώς αυτό που έχει κάνει η ΕΚΤ τα τελευταία δύο χρόνια». Όπως σημείωσε ο Ιταλός τραπεζίτης, υπάρχουν τα προβλήματα της χαμηλής παραγωγικότητας και της χαμηλής ανάπτυξης, τα οποία, σε συνδυασμό με το διογκούμενο πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού, απειλούν την ευρωζώνη με μόνιμη βλάβη. «Υπάρχουν πολλοί, κατανοητοί, πολιτικοί λόγοι ώστε να καθυστερήσει κανείς τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά ελάχιστοι καλοί οικονομικοί λόγοι. Το κόστος της καθυστέρησης είναι απλώς πολύ υψηλό» τόνισε. Δίνοντας έμφαση στο διαρθρωτικό σκέλος των απαιτούμενων, κατά την ΕΚΤ, μεταρρυθμίσεων, ο κύριος Ντράγκι ανέφερε ότι η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στις υπηρεσίες αποτελεί ένα καλό πρώτο βήμα προκειμένου να αυξηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης. Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθεί η καινοτομία των επιχειρήσεων και να εκμεταλλευτούν οι κυβερνήσεις το ανενεργό εργατικό δυναμικό μέσω μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας, αλλά και να γίνουν επενδύσεις στην παιδεία. «Δεδομένης της ζημίας που έχει ήδη προκληθεί στη δυνητική ανάπτυξη κατά την κρίση, απαιτείται ανάληψη αποφασιστικής δράσης, ώστε να αυξηθεί η δυνητική ανάπτυξη» πρόσθεσε. Αν η δυνητική ανάπτυξη παραμείνει υπερβολικά χαμηλή για μεγάλο χρονικό διάστημα, προειδοποίησε, υπάρχει ο κίνδυνος, αντί η παραγωγή να εξακολουθήσει να αυξάνεται, όσο το επιτρέπουν οι δυνατότητες της οικονομίας, η δυνητική ανάπτυξη να αρχίσει να μειώνεται προς το επίπεδο της

Ο Γ. Βάιντμαν απηύθυνε σαφέστατη προειδοποίηση στον Μ. Ντράγκι να μην επιδιώξει τη λήψη νέων μέτρων, αλλά να κρατήσει στάση αναμονής μέχρι να φανεί πόσο θα αποδώσουν αυτά που ήδη έχουν αποφασιστεί.

πραγματικής παραγωγής, με αποτέλεσμα η οικονομία να εγκλωβιστεί μόνιμα σε χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης. Σε αυτό το περιβάλλον συνεχών προστριβών της ΕΚΤ με τις κυβερνήσεις, η κεντρική τράπεζα επιχειρεί να απαντήσει και στην κριτική που δέχεται, κυρίως από τη Γερμανία, ότι τα αρνητικά επιτόκια προκαλούν σοβαρά προβλήματα στις τράπεζες και ζημιώνουν τους Γερμανούς αποταμιευτές. Απαντώντας σε αυτήν την κριτική, ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Βίτορ Κονστάντσιο, τόνισε ότι τα αρνητικά επιτόκια στην ευρωζώνη είχαν συνολικά θετικό αντίκτυπο στις τράπεζες, ανεξάρτητα από ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις. Ο Πορτογάλος κεντρικός τραπεζίτης υποστήριξε ότι το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών έχει υποχωρήσει, τα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια παραμένουν σχετικά σταθερά και η πτώση στα κέρδη από συναλλαγές αντισταθμίζεται από την άνοδο του όγκου τους. Παραδέχθηκε ότι τα έκτακτα μέτρα τόνωσης από την ΕΚΤ μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σε

κάποιο σημείο στο μέλλον, αλλά για την ΕΚΤ πρώτος στόχος είναι ο πληθωρισμός, ενώ το ζήτημα της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας πρέπει να αντιμετωπιστεί από άλλους φορείς άσκησης πολιτικής. Οι αναλυτές της ΕΚΤ, εξάλλου, διαψεύδουν τους ισχυρισμούς Γερμανών πολιτικών για δυσανάλογες αρνητικές επιπτώσεις από τα αρνητικά επιτόκια στους Γερμανούς αποταμιευτές, τονίζοντας ότι το βαρύτερο τίμημα, στην πραγματικότητα, πληρώνουν οι Ιταλοί. Σύμφωνα με σχετική ανάλυση που φιλοξενήθηκε σε ενημερωτικό δελτίο της ΕΚΤ, στην πορεία μείωσης των επιτοκίων από το 3,75% στο μηδέν, τα γερμανικά και γαλλικά νοικοκυριά δεν είχαν σημαντική διαφοροποίηση στα καθαρά έσοδά τους από τόκους (έσοδα που λαμβάνουν από έντοκες τοποθετήσεις μείον πληρωμές τόκων για δάνεια). Ουσιαστικά, δηλαδή, ό,τι έχασαν τα νοικοκυριά της Γερμανίας και της Γαλλίας από τις μειωμένες αποδόσεις των τοποθετήσεών τους σε καταθέσεις, ομόλογα και άλλα στοιχεία ενεργητικού σταθερού εισοδήματος, το κέρδισαν από τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης των δανείων τους. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, «τα καθαρά έσοδα από τόκους για τα νοικοκυριά έχουν παραμείνει σχετικά σταθερά στη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά πολύ λιγότερο στην Ιταλία και την Ισπανία». Η Ισπανία έχει σταθεί ενδεικτικό παράδειγμα της αποτελεσματικότητας της πολιτικής της ΕΚΤ, αφού οι πτώσεις στις πληρωμές τόκων έχουν ξεπεράσει τη μείωση στα έσοδα από το 2008, γεγονός που βοήθησε τους Ισπανούς μεταξύ άλλων να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Αντίθετα, στην Ιταλία, η πτώση στα έσοδα έχει καταλήξει σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τη μείωση των πληρωμών τόκων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι Ιταλοί έχουν έναν μεγάλο αριθμό τοκοφόρων περιουσιακών στοιχείων, όπως καταθέσεις και ομόλογα, σε σύγκριση με τα εισοδήματά τους. Από το 2008 και μετά, τα τοκοφόρα περιουσιακά στοιχεία αξίζουν περίπου το 160% του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στην Ιταλία, έναντι κάτω του 120% στη Γερμανία. Με άλλα λόγια, αν κάποιοι αποταμιευτές «πλήρωσαν» την πολιτική του Μάριο Ντράγκι ακριβά, αυτοί δεν ήταν οι Γερμανοί, όπως ισχυρίζεται ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αλλά οι... πατριώτες του στην Ιταλία! ΧΡΗΜΑ 21

~ αφιέρωμα

FINTECH

22 Ιούνιος 2016

DIGITAL IN FINANCE Η ψηφιακή επανάσταση στον χρηματοπιστωτικό τομέα του

Δημήτρη Μαλλά dmallas@gmail.com

o 2011, οι συνολικές επενδύσεις σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του fintech (financial technology) κινήθηκαν σε επίπεδα που πλησίαζαν τα 2 δισ. δολ. Το 2012, το ποσό ανέβηκε στα 2,8 δισ. δολ., το 2013 πήγε στα 3,9 δισ. δολ., για να έρθει στη συνέχεια η «έκρηξη»: 12,2 δισ. δολ. το 2014 και 19 δισ. δολ. το 2015! Ως fintech ορίζεται ο κλάδος εκείνος των επιχειρήσεων που αξιοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες προκειμένου να αλλάξουν το υπάρχον status quo στην τραπεζική, στον ασφαλιστικό κλάδο και γενικότερα στον χώρο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Και ενώ τέτοιες εταιρείες υπήρχαν εδώ και αρκετά χρόνια, και γενικότερα η τεχνολογία είναι κάτι με το οποίο οι παραδοσιακοί «παίκτες» του χρηματοπιστωτικού τομέα ασχολούνται και γνωρίζουν εδώ και πολλές δεκαετίες, την τελευταία πενταετία η κατάσταση δείχνει να είναι λίγο διαφορετική. Κι αυτό γιατί οι νέοι «παίκτες» δημιουργούν μια «ψηφιακή αναστάτωση» (digital disruption), που υποχρεώνει τους παραδοσιακούς «παίκτες» να κινηθούν με έναν διαφορετικό τρόπο και να υλοποιήσουν τάχιστα έναν «ψηφιακό μετασχηματισμό» (digital transformation). «Η ψηφιακή εποχή φέρνει τις παραδοσιακές τράπεζες αντιμέτωπες με τεχνολογικές αλλαγές. Αυτό δεν είναι καινούργιο και όσο βαρύ κι αν είναι το κόστος της επένδυσης σε νέα, πιο γρήγορα και πιο αξιόπιστα συστήματα, η επένδυση στην τεχνολογία έχει γίνει πια συνήθεια για τις τράπεζες. Θα έλεγα μάλιστα ότι η επένδυση στην τεχνολογία έχει γίνει πια μέρος της ευρύτερης στρατηγικής κάθε τραπεζικού φορέα» σημειώνει στο «Χρήμα» η Leda Glyptis, διευθύντρια στη Sapient Global Markets, μια εταιρεία που έχει ιδιαίτερη εξειδίκευση στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Η χρονική περίοδος κατά την οποία παρατηρείται το φαινόμενο του digital disruption δεν είναι διόλου τυχαία. Και οι λόγοι περιλαμβάνουν κατ’ αρχήν το γεγονός ότι από το 2008 και μετά, οι ρυθμιστικές αρχές του χρηματοπιστωτικού συστήματος παγκοσμίως έσπευσαν –λόγω της κρίσης που υπήρξε στον τομέα– να λάβουν ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα να περιοριστεί σημαντικά ο βαθμός ευελιξίας που είχαν οι τράπεζες όσον αφορά το λανσάρισμα νέων, καινοτόμων προϊόντων. Το αποτέλεσμα είναι τα προϊόντα τους να μην καλύπτουν τις ανάγκες των καταναλωτών, οι οποίοι άρχισαν να αναζητούν περισσότερο ευέλικτες και φιλικές προς αυτούς λύσεις, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες που έφεραν οι ψηφιακές τεχνολογίες και ειδικά τα smartphones και οι υψηλές ταχύτητες των δικτύων κινητής τηλεφωνίας 3ης και 4ης γενιάς. «Αυτό που κατ’ αρχήν διαφοροποιεί την ψηφιακή εποχή» επισημαίνει η κυρία Glyptis «είναι ότι η νέα τεχνολογία φέρνει μαζί της ριζικές αλλαγές στη συμπεριφορά και τις απαιτήσεις των καταναλωτών –είτε αυτοί παίρνουν αποφάσεις ως ιδιώτες είτε ως εκπρόσωποι εταιρειών– και αυτές οι αλλαγές δημιουργούν δομικές πιέσεις, καθώς τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που προσφέρει μια εταιρεία πρέπει όχι απλά να βελτιωθούν, αλλά να σχεδιαστούν εκ νέου». Μια δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με μια συνολική αλλαγή των επιχειρηματικών μοντέλων σχεδόν στο σύνολο των κλάδων της οικονομίας. «Η νέα τεχνολογία ανοίγει διόδους για οικονομικά μοντέλα βασισμένα στη συνεργασία, στα οικοσυστήματα και στην αλληλεξάρτηση, που βοηθούν την επιτυχία μιας μικρής επιχείρησης με συγκεκριμένο αντικείμενο, αλλά δεν συνάδουν με τις οικονομολογικές ανάγκες μιας περίπλοκης και πολύπλευρης παρουσίας όπως μια τράπεζα» τονίζει η κυρία Glyptis. ΧΡΗΜΑ 23

αφιέρωμα

~ FINTECH

To 2011, οι συνολικές επενδύσεις σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του fintech (financial technology) κινήθηκαν σε επίπεδα που πλησίαζαν τα 2 δισ. δολ. Το 2012, το ποσό ανέβηκε στα 2,8 δισ. δολ., το 2013 πήγε στα 3,9 δισ. δολ., για να έρθει στη συνέχεια η «έκρηξη»: 12,2 δισ. δολ. το 2014 και 19 δισ. δολ. το 2015!

ΟΙ ΝΕΟΙ «ΠΑΙΚΤΕΣ» Το αποτέλεσμα είναι να έχουν κάνει πλέον την εμφάνισή τους μια σειρά από startups τα οποία είναι απαλλαγμένα από τα ρυθμιστικά «βάρη» των τραπεζών και δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της εμπειρίας του πελάτη, αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες των smartphones. «Το κλειδί βρίσκεται στην παροχή όσο το δυνατόν καλύτερης εμπειρίας στον καταναλωτή» σημείωσε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παρουσίασής του στο Digital Finance Forum ο Μάρκους Μίλερ, διευθυντής προϊόντων της γερμανικής number26, μίας από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η number26, η Revolut και μια σειρά από άλλα startups είναι αυτά στα οποία κατευθύνεται ένα πολύ μεγάλο μέρος των επενδύσεων από venture capital funds που βλέπουν ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας προσφέρει πολλές ευκαιρίες αντίστοιχες με εκείνες που είδαμε σε άλλους κλάδους της οικονομίας όπως στα ξενοδοχεία, όπου το Airbnb έχει αλλάξει τα δεδομένα, ή στις μεταφορές, όπου το Uber αλλά και ελληνικά startups, όπως το Taxibeat, έχουν δημιουργήσει νέους κανόνες. Σύμφωνα με την κυρία Glyptis, η απειλή για τους παραδοσιακούς «παίκτες» του χρηματοπιστωτικού τομέα «δεν είναι τεχνολογική, δεν έγκειται στην έλλειψη κατανόησης ή χρησιμότητας της νέας τεχνολογίας, αλλά χτυπάει στην καρδιά του οικονομικού μοντέλου και της σχέσης με τον πελάτη, πάνω στην οποία είναι βασισμένα τα κερδοφόρα λειτουργικά μοντέλα των τραπεζών».

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ «ΠΑΙΚΤΩΝ» Οι τράπεζες, όπως και οι ασφαλιστικές εταιρείες, δεν έχουν μείνει με σταυρωμένα τα χέρια σε καμία περίπτωση και, μάλιστα, έχουν σπεύσει να κινηθούν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι περίμεναν αρκετοί αναλυτές και παρατηρητές. Η προσέγγιση που έχουν ακολουθήσει, σε γενικές γραμμές, είναι διττή. Από τη μια πλευρά, έχουν σπεύσει και υιοθετούν τις ψηφιακές τεχνολογίες στην εσωτερική οργάνωσή τους. Δεν είναι τυχαίο το ότι βλέπουμε ακόμη και ελληνικές τράπεζες, όπως είναι η Εθνική Τράπεζα και η Eurobank, κατά κύριο λόγο, να αλλάζουν την επιχειρησιακή δομή τους, επιδιώκοντας να ενσωματώσουν τις 24 Ιούνιος 2016

ψηφιακές τεχνολογίες στην καθημερινή λειτουργία των οργανισμών τους. Είναι, μάλιστα, εντυπωσιακό το πόσο ψηλά βρίσκονται πλέον στην ατζέντα των μεγάλων τραπεζών οι ψηφιακές τεχνολογίες και το digital transformation, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς για την ταχύτατη προσαρμογή. Βέβαια, η υλοποίηση προγραμμάτων ψηφιακού μετασχηματισμού δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι οι παραδοσιακοί «παίκτες» μπορούν να ξεφύγουν από τον κίνδυνο που ελλοχεύει. Και ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι, πέραν των startups, βλέπουν σε βασικά κομμάτια της δραστηριοποίησής τους να εισέρχονται και μεγάλοι οργανισμοί που προέρχονται από τον χώρο της τεχνολογίας. Ξαφνικά, εταιρείες όπως η Google και η Apple εμφανίζονται να λειτουργούν ταυτόχρονα ως συνεργάτες και ανταγωνιστές, και αυτή είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος, που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.

ΕΞΑΓΟΡΕΣ Ή ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Μια άλλη στρατηγική που ακολουθούν αρκετές τράπεζες είναι αυτή των εξαγορών. Τα τελευταία 2-3 χρόνια, έχουμε δει μια σειρά από μεγάλες τράπεζες, όπως η βρετανική Barclays και η ισπανική Santander, και όχι μόνο, να σπεύδουν να επενδύουν σε μικρά και ανερχόμενα startups, προκειμένου να αποφύγουν τον κίνδυνο. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι λύνεται και το θέμα. «Η απόπειρα που έκαναν πολλές τράπεζες να αποφύγουν τον κίνδυνο αγοράζοντας μια μικρή εταιρεία που δεν βάλλεται με τον ίδιο τρόπο δεν δουλεύει, γιατί δεν λύνει το πρόβλημα στην καρδιά της τράπεζας, κυρίως γιατί, ως επί το πλείστον, οι τράπεζες επενδύουν, αλλά δεν χρησιμοποιούν τα προϊόντα των startups στις οποίες επενδύουν, καθότι η διαδικασία της έγκρισης μιας επένδυσης είναι πιο απλή και γρήγορη από τη διαδικασία έγκρισης νέων προμηθευτών» σημειώνει η κυρία Glyptis. Τι γίνεται από εδώ και πέρα; Σύμφωνα με την κυρία Glyptis, «η ειρωνεία είναι ότι οι τράπεζες χρειάζονται αλλαγή στον τρόπο που λειτουργούν, και τα startups χρειάζονται περισσότερο πελάτες απ’ ό,τι χρειάζονται επενδυτές. Η λύση στα δύο προβλήματα είναι συνεργασία και συνύπαρξη, αγορά προϊόντων και όχι ολόκληρων επιχειρήσεων». Η λέξη «συνεργασία» δείχνει να είναι το έτερο κλειδί –μετά την

Οι τράπεζες, όπως και οι ασφαλιστικές εταιρείες, δεν έχουν μείνει με σταυρωμένα τα χέρια σε καμία περίπτωση και, μάλιστα, έχουν σπεύσει να κινηθούν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι περίμεναν αρκετοί αναλυτές και παρατηρητές.

«εμπειρία πελάτη»– σε αυτό το νέο τοπίο που διαμορφώνεται ταχύτατα στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Και μια σημαντική εξέλιξη σχετίζεται με το «άνοιγμα» που είναι υποχρεωμένες να κάνουν οι τράπεζες, βάσει της νέας οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις πληρωμές, το αποκαλούμενο και PSD II (Payments Services Directive). Η PSD II, ουσιαστικά, «υποχρεώνει» τις τράπεζες να επιτρέψουν –μέσω των αποκαλούμενων APIs– σε τρίτους «παίκτες» να έχουν πρόσβαση στα συστήματά τους, προκειμένου να προσφέρουν νέες, καινοτόμες υπηρεσίες στους καταναλωτές. Και εδώ είναι που, όπως φαίνεται, το «παιχνίδι» αρχίζει να γίνεται πραγματικά ενδιαφέρον.

ΤΟ ΝΕΟ «ΤΟΠΙΟ» ΤΩΝ ΠΛΗΡΩΜΩΝ Οι πληρωμές είναι ο τομέας του χρηματοπιστωτικού κλάδου στον οποίο οι εξελίξεις είναι –και θα συνεχίσουν τα επόμενα χρόνιανα είναι– ιδιαίτερα ραγδαίες, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, καθώς και στη χώρα μας οι κινήσεις που γίνονται τους τελευταίους μήνες από τις εγχώριες τράπεζες είναι ιδιαίτερα δυναμικές. Είναι εντυπωσιακό ότι οι ελληνικές τράπεζες επενδύουν ήδη στην επόμενη «γενιά» των υπηρεσιών ψηφιακής τραπεζικής, αξιοποιώντας το γεγονός ότι οι Έλληνες καταναλωτές έχουν αρχίσει πλέον να αισθάνονται αρκετά πιο άνετα με τη χρήση των ψηφιακών συσκευών για την πραγματοποίηση των συναλλαγών τους. Τα ψηφιακά πορτοφόλια και οι συναλλαγές με τη χρήση κινητού είναι οι δύο τομείς για τους οποίους υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον, με τις προσπάθειες που γίνονται να χαρακτηρίζονται και από αρκετή δόση καινοτομίας, καθώς φθάνουν στο σημείο να μη χρειάζεται ο πελάτης να έχει καν κάποια κάρτα στην κατοχή του προκειμένου να χρησιμοποιήσει το smartphone για να κάνει πληρωμές σε φυσικά σημεία πώλησης.

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Χαρακτηριστικό δείγμα του ενδιαφέροντος που υπάρχει από το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα για την προώθηση των συναλλαγών με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων είναι το λανσάρισμα από την Εθνική Τράπεζα ενός ολοκληρωμένου –σύμφωνα με την ίδια– ψηφιακού πορτοφολιού, το οποίο, μάλιστα, θα επιτρέπει την

πραγματοποίηση συναλλαγών με σχεδόν όλες τις Android και iOS συσκευές. Μια πρώτη γεύση του i-bank pay, όπως ονομάζεται η νέα πλατφόρμα της Εθνικής Τράπεζας, έδωσε, στο πλαίσιο του Digital Finance Forum που διοργάνωσε η Ethos Media και το «Χρήμα», ο Σταύρος Πέτρουλας, αναπληρωτής διευθυντής στη Διεύθυνση Ηλεκτρονικών Εργασιών και Εναλλακτικών Δικτύων της Εθνικής Τράπεζας. Το i-bank pay περιλαμβάνει, κατ’ αρχάς, τη δυνατότητα για ανέπαφες πληρωμές με τη χρήση smartphone μέσω της τεχνολογίας NFC, την οποία διαθέτουν οι πιο ακριβές Android συσκευές. Στην προκειμένη περίπτωση, απαιτείται η χρήση ειδικής, ασφαλούς κάρτας SIM, και η Εθνική Τράπεζα συνεργάζεται με την Cosmote και τη Vodafone για τη συγκεκριμένη υπηρεσία. Σημειωτέον πως άλλες αντίστοιχες υπηρεσίες προσφέρουν την ίδια δυνατότητα χωρίς τη χρήση ειδικών SIM καρτών. Ταυτόχρονα, όμως, το i-bank pay, το οποίο πρακτικά θα μπορεί ο χρήστης να το «κατεβάσει» σε μορφή app, θα προσφέρει και τη δυνατότητα για ανέπαφες πληρωμές μέσω Bluetooth! Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι όλα τα smartphones, περιλαμβανομένων και των iPhone, θα μπορούν να χρησιμοποιούνται για την πραγματοποίηση πληρωμών, αρκεί και το τερματικό που έχει η επιχείρηση να υποστηρίζει αυτή τη λύση της Εθνικής Τράπεζας, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προμήθεια εκκαθάρισης θα είναι χαμηλότερη. Επιπλέον, θα υπάρχει η δυνατότητα για την πραγματοποίηση πληρωμών μέσω QR code (σε 50.000 υπάρχοντα POS), όπως και αυτή της διεκπεραίωσης συναλλαγών με τη σύνδεση δύο φορητών συσκευών (mobile 2 mobile). Ακόμη, σε μια σειρά από ταμειακές μηχανές της εταιρείας που συνεργάζεται για το συγκεκριμένο θέμα με την Εθνική Τράπεζα θα είναι εφικτή η πραγματοποίηση συναλλαγών μέσω smartphone και του app του i-bank pay, χωρίς να χρειάζεται ο πελάτης να έχει προσθέσει στο συγκεκριμένο ψηφιακό πορτοφόλι της τράπεζας κάποια από τις κάρτες του, παρά μόνο τον λογαριασμό του. Σύμφωνα με τα στελέχη της Εθνικής Τράπεζας, με το i-bank pay –για το οποίο η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί εσωτερικά σε μεγάλο βαθμό– θα μπορεί να πραγματοποιεί συναλλαγές με το smartphone του κάθε πελάτη της τράπεζας, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρξει σημαντική μείωση των προμηθειών για τις συναλλαγές, αίροντας ένα πολύ σημαντικό εμπόδιο που υπάρχει. ΧΡΗΜΑ 25

αφιέρωμα

~ FINTECH

Δεν είναι τυχαίο το ότι βλέπουμε ακόμη και ελληνικές τράπεζες, όπως είναι η Εθνική Τράπεζα και η Eurobank, κατά κύριο λόγο, να αλλάζουν την επιχειρησιακή δομή τους, επιδιώκοντας να ενσωματώσουν τις ψηφιακές τεχνολογίες στην καθημερινή λειτουργία των οργανισμών τους.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δυνατότητα για συναλλαγές μέσω smarthone προσφέρει ήδη η Τράπεζα Πειραιώς με το winbank mobile wallet, το οποίο απαιτεί μεν από τον πελάτη να «περάσει» τα στοιχεία της κάρτας του, ενώ λειτουργεί σε Android συσκευές που ενσωματώνουν την τεχνολογία NFC, αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει και ειδική SIM κάρτα από κάποιον πάροχο. Προς το παρόν, στο συγκεκριμένο ψηφιακό πορτοφόλι μπορούν να συνδεθούν μόνο χρεωστικές κάρτες της Τράπεζας Πειραιώς, αλλά σύντομα αναμένεται να υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης όλων των καρτών της τράπεζας, και στο μέλλον εκτιμάται ότι θα δοθεί η επιπλέον δυνατότητα για σύνδεση καρτών και άλλων τραπεζών, όπως είναι και η διεθνής πρακτική.

EUROBANK Ψηφιακό πορτοφόλι σχεδιάζει να λανσάρει και η Eurobank, η οποία τους τελευταίους μήνες έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στις υπηρεσίες μέσω κινητών τηλεφώνων. Η Eurobank έχει λανσάρει, σχετικά πρόσφατα, ένα νέο app, το οποίο προσφέρει υψηλό βαθμό ευχρηστίας και απλότητας και έχει συγκεντρώνει αρκετά θετικά σχόλια. Το συγκεκριμένο app διαθέτει μια σειρά από λειτουργίες, με το paf (Pay a Friend) να συγκεντρώσει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Μέσω της υπηρεσίας paf οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να στέλνουν χρήματα σε οποιονδήποτε μέσω email ή αριθμού κινητού τηλεφώνου ή ακόμη αν είναι φίλοι τους στο Facebook και χρησιμοποιούν και αυτοί την υπηρεσία paf. Η πρωτοπορία για τα ελληνικά δεδομένα είναι ότι παραλήπτης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε κάτοχος email ή κινητού, με λογαριασμό σε οποιαδήποτε τράπεζα στην Ελλάδα, χωρίς να χρειάζεται να είναι κι αυτός γραμμένος στην υπηρεσία pafPay a Friend. Αν ο παραλήπτης δεν είναι εγγεγραμμένος χρήστης, μπορεί να παραλάβει τα χρήματά του σε οποιαδήποτε τράπεζα, χωρίς κόστος! Η συγκεκριμένη υπηρεσία εντάσσεται σε μια νέα κατηγορία πληρωμών, που αξιοποιούν τις δυνατότητες των social media. Αντίστοιχη υπηρεσία έχει και η Εθνική Τράπεζα, η οποία ονομάζεται Social Pay, και η οποία προσφέρει τη δυνατότητα μεταφοράς χρημάτων μεταξύ χρηστών του i-bank της τράπεζας. Απλά, θα πρέ26 Ιούνιος 2016

πει και οι δύο πλευρές να έχουν «κατεβάσει» την εφαρμογή και είτε να είναι συνδεδεμένοι στο Facebook είτε να έχουν ο ένας τον κινητό αριθμό του άλλου.

ALPHA BANK Στη «μάχη» των ψηφιακών πορτοφολιών συμμετέχει και η Alpha Bank, η οποία έχει ξεκινήσει να προσφέρει το my Αlpha wallet. Πρόκειται για ένα ψηφιακό πορτοφόλι, το οποίο προς το παρόν λειτουργεί μόνο στο web και στο οποίο ο πελάτης, εύκολα και γρήγορα, μπορεί να συνδέσει κάρτες της τράπεζας. Μέσω του my Alpha wallet παρέχεται η δυνατότητα για διεκπεραίωση πληρωμών σε διάφορους οργανισμούς, με έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο, ενώ ο χρήστης συνδέεται και με την υπηρεσία MasterPass, που προσφέρεται σε συνεργασία με τη MasterCard και αφορά τις αγορές από online καταστήματα. Σημειωτέον πως στα άμεσα πλάνα της Alpha Bank είναι το λανσάρισμα και του αντίστοιχου app για smartphones, όπως, φυσικά, και η περαιτέρω ενίσχυση των ψηφιακών υπηρεσιών της τράπεζας. Υπενθυμίζεται ότι η Alpha Bank είχε λανσάρει σε συνεργασία με τη Vodafone και τη Visa πριν έναν περίπου χρόνο το Tap n’ Pay, μια υπηρεσία για πληρωμές με τη χρήση smartphones, που απαιτούσε όμως τη χρήση ειδικής κάρτας SIM και αφορούσε μόνο πελάτες της Vodafone.

ΣΤΗΝ ΑΙΧΜΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Οι παραπάνω υπηρεσίες αποτελούν ένα δείγμα του όχι πολύ μακρινού μέλλοντος του χρηματοπιστωτικού τομέα, όπου τα πάντα δείχνουν να αλλάζουν, και είναι πολύ ενδιαφέρον και αξιοσημείωτο ότι οι ελληνικές τράπεζες επιδιώκουν να μη μείνουν πίσω, αλλά αντιθέτως να κινηθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που υπάρχουν. Τα ελληνικά fintech startups δεν είναι πολλά, αλλά αναμένεται να δούμε αρκετά να κάνουν την εμφάνισή τους τα επόμενα 1-2 χρόνια, και θα είναι πολύ σημαντικό να δούμε κατά πόσον οι εγχώριες τράπεζες θα σπεύσουν να αξιοποιήσουν τα προϊόντα και τις λύσεις που θα παρουσιάσουν αυτού του είδους τα startups.

Αναπόσπαστο κοµµάτι της ενηµέρωσής

Το

αποτελεί

τη νέα πύλη στην ασφαλιστική αγορά. Με συνεχή ανανέωση και ειδήσεις από όλο τον κόσµο, συγκρίσεις προϊόντων και multimedia, αποτελεί τον πιο πλήρη ασφαλιστικό σας οδηγό. Πλοηγηθείτε, σήµερα κιόλας, µε ταχύτητα, ασφάλεια και εγκυρότητα στον κόσµο του

Τ: 210 99 84 950, F: 210 99 84 953

σας!

Αποκαλυπτική ∆ηµοσιογραφία Αποκλειστικότητες Απόψεις Στελεχών Προσωπογραφίες ∆ιεθνή Θέµατα Εκπαιδευτικά Βοηθήµατα Videos

ΧΡΗΜΑ 27

αφιέρωμα

~ FINTECH

συνέντευξη στον Δημήτρη Μαλλά

Η Εθνική Τράπεζα είναι από τα ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που υλοποιούν μια στρατηγική ψηφιακού μετασχηματισμού, και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά. Ο Δαμιανός Χαραλαμπίδης, γενικός διευθυντής Λειτουργικής Στήριξης του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας, είναι από τους ανθρώπους-κλειδιά σε αυτόν τον μετασχηματισμό, που βρίσκεται σε εξέλιξη, και μιλά στο «Χρήμα» για τις κινήσεις που υλοποιεί η Εθνική Τράπεζα και για τα μελλοντικά σχέδιά της.

ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

Γενικός Διευθυντής Λειτουργικής Στήριξης, Όμιλος Εθνικής Τράπεζας 28 Ιούνιος 2016

ΧΡΗΜΑ_Ποιες είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει μια τράπεζα σε έναν απόλυτα ψηφιακό κόσμο; Δαμιανός Χαραλαμπίδης_Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο είναι πολλές και πολυδιάστατες. Η ψηφιακή τεχνολογία θέτει νέους όρους σε ένα μεγάλο φάσμα των τραπεζικών δραστηριοτήτων, εκτεινόμενο από την εξυπηρέτηση των πελατών και την ανάπτυξη νέων, καινοτόμων προϊόντων, έως τις στρατηγικές μάρκετινγκ και τη δημιουργία εργαλείων, τόσο για την προσέλκυση νέου πελατολογίου όσο και για τη διατήρηση του υφιστάμενου και τη διεύρυνση της συνεργασίας με αυτό. Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα νέο, ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπου οι τράπεζες, πέραν του παραδοσιακού ανταγωνισμού, έχουν να αντιμετωπίσουν και τον ανταγωνισμό που προέρχεται από εταιρείες τεχνολογίας, που στοχεύουν συγκεκριμένα τμήματα της τραπεζικής αγοράς, όπως π.χ. αυτό των πληρωμών (payments). Χ_Πώς μπορεί να αντιμετωπίσει μια τράπεζα αυτήν την «επίθεση» που δέχεται από τους τεχνολογικούς κολοσσούς, αλλά και τα fintech startups; Δ.Χ._Όπως είναι κατανοητό, ο ανταγωνισμός αυτός είναι παγκόσμιος και δεν γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα. Το υφιστάμενο κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει στις εταιρείες αυτές να δραστηριοποιούνται, σε πανευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο, σε τομείς όπως αυτός των πληρωμών, που ανέφερα προηγουμένως. Η απουσία φυσικής παρουσίας, σε συνδυασμό με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και τη δυνητικά μεγάλη κλίμακα εργασιών, δίνει ένα σαφές πλεονέκτημα χαμηλού κόστους στις εταιρείες αυτές. Προκειμένου οι τράπεζες να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τον «τεχνολογικό» αυτό ανταγωνισμό, θα πρέπει όχι μόνο να αναπτύξουν νέες αντίστοιχες ψηφιακές υπηρεσίες, αλλά και να ανασχεδιάσουν το σύνολο των λειτουργιών τους, στοχεύοντας στην απλοποίηση των διαδικασιών, την ψηφιοποίηση (digitization) μεγάλου μέρους αυτών, τον περιορισμό της γραφειοκρατίας και την επίτευξη ενός αποτελεσματικού, χαμηλού κόστους λειτουργικού μοντέλου.

Ωστόσο, πιστεύω ότι το κλειδί της επιτυχίας για τις τράπεζες θα είναι η υιοθέτηση πρακτικών Customer Relationship Management (CRM), ακολουθώντας το επιτυχημένο παράδειγμα των εταιρειών τηλεπικοινωνιών. Αυτό θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν πλήρη εικόνα των πελατών τους, να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες και τη συμπεριφορά τους και να επιτύχουν μια κοινή, αναβαθμισμένη εμπειρία πελάτη σε όλα τα κανάλια εξυπηρέτησης. Χ_Η εμπειρία του πελάτη είναι το σημαντικότερο θέμα αυτήν τη στιγμή στον χώρο της λιανικής τραπεζικής, και τα apps δείχνουν να είναι το «κλειδί» στη βελτίωσή της. Ισχύει αυτό, σύμφωνα με την άποψή σας; Δ.Χ._Οπωσδήποτε, τα apps παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην εμπειρία των πελατών. Οι εφαρμογές mobile banking αποκτούν με ταχύτητα ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο των πελατών και των συναλλαγών. Επιπλέον, άλλες «περιφερειακές» εφαρμογές έρχονται να συμπληρώσουν την εικόνα, προσφέροντας νέες υπηρεσίες και αναβαθμίζοντας την εξυπηρέτηση και την εμπειρία των πελατών. Θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα πρόσφατο παράδειγμα, το λανσάρισμα του app “i-bank pass” από την Εθνική Τράπεζα, το οποίο ήρθε να λύσει ένα παραδοσιακό πρόβλημα που αντιμετώπιζε η τράπεζα, λόγω του μεγάλου πελατολογίου της, αυτό των ουρών αναμονής στα καταστήματα. Με την εφαρμογή αυτή, μπορούν πλέον οι πελάτες να παίρνουν από το κινητό τους αριθμό προτεραιότητας και να ειδοποιούνται όταν πλησιάζει η σειρά τους στο ταμείο. Η εφαρμογή έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από τους πελάτες, αποσπώντας ιδιαίτερα θετικές κριτικές. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου η ψηφιακή τεχνολογία όχι μόνο έδωσε λύση σε ένα πραγματικό πρόβλημα, αλλά και αναβάθμισε σε άλλο επίπεδο την εμπειρία του πελάτη και την εικόνα της Εθνικής Τράπεζας. Χ_Η Εθνική Τράπεζα έχει κινηθεί πολύ δυναμικά στον χώρο της αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών. Ποιες είναι οι ενέργειες που ξεχωρίζετε;

Δ.Χ._Πράγματι, η Εθνική Τράπεζα κινείται δυναμικά τα τελευταία χρόνια στα θέματα ψηφιακής τεχνολογίας και καινοτομίας. Από τις δράσεις των δύο τελευταίων ετών, αυτές που θα ξεχώριζα περισσότερο είναι η υλοποίηση της νέας πλατφόρμας Internet και Mobile Banking, το οποίο έθεσε νέα standards και έδωσε σαφές προβάδισμα στην Εθνική Τράπεζα έναντι του ανταγωνισμού, η ανάπτυξη του δικτύου πληρωμών i-bank Simple Pay, το οποίο περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, η ανάπτυξη του customer loyalty συστήματος go4more, το οποίο σε συνεργασία με τα customer analytics συστήματα επιβραβεύει τη συνολική σχέση των πελατών με την τράπεζα, καθώς και η δημιουργία του Act4Greece, της πρώτης πλατφόρμας crowd funding στην Ελλάδα. Ωστόσο, πέρα από τις παραπάνω ενέργειες, θα ήθελα να αναφερθώ και στις γενικότερες δράσεις που αναπτύσσει η Εθνική Τράπεζα για τη στήριξη και την προώθηση των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως ο Διαγωνισμός Καινοτομίας & Τεχνολογίας, που διοργανώθηκε με απόλυτη επιτυχία για 6η φορά φέτος, τα NBG Business Seeds, για τη στήριξη και χρηματοδότηση καινοτόμων και νεοφυών επιχειρήσεων, καθώς και η διοργάνωση του i-bank fintech crowdhackathon, του πρώτου hackathon στην Ελλάδα με θέμα τις οικονομικές υπηρεσίες και συναλλαγές. Χ_Τι θα πρέπει να περιμένουμε μέσα στα επόμενα χρόνια από την Εθνική Τράπεζα όσον αφορά στην αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών; Δ.Χ._Η Εθνική Τράπεζα έχει ένα στρατηγικό σχέδιο δράσεων και επενδύσεων στην καινοτομία και στις ψηφιακές τεχνολογίες, το οποίο θα συνεχίσουμε να υλοποιούμε τα επόμενα χρόνια. Στόχος μας είναι ο ριζικός ανασχεδιασμός του λειτουργικού μοντέλου της τράπεζας, δίνοντας έμφαση στην πελατοκεντρική εξυπηρέτηση και στην περαιτέρω ενίσχυση των ψηφιακών καναλιών. Παράλληλα, θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την ψηφιακή τεχνολογία για τον ανασχεδιασμό των διαδικασιών και του τρόπου λειτουργίας των καταστημάτων μας, τα οποία, σε κάθε περίπτωση, αποτελούν έναν βασικό πυλώνα εξυπηρέτησης των πελατών της Εθνικής Τράπεζας. ΧΡΗΜΑ 29

30 Ιούνιος 2016

ΧΡΗΜΑ 31

~ αφιέρωμα

DIGITAL FINANCE FORUM «Οι ψηφιακές ανατροπές στον χρηματοπιστωτικό τομέα»

τη φετινή διοργάνωση του Digital Finance Forum, με θέμα «Oι ψηφιακές ανατροπές στις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες και την κεφαλαιαγορά», οι ομιλητές περιέγραψαν τις θεαματικές εξελίξεις που συντελούνται και άνοιξαν ένα «παράθυρο στο μέλλον», προδιαγράφοντας όσα πρόκειται να συμβούν τα επόμενα χρόνια, με τη γόνιμη αλληλεπίδραση της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας και των επιχειρηματικών δυνάμεων του χρηματοπιστωτικού τομέα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως οι ελληνικές εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα (τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες) που συμμετείχαν στο Digital Financial Forum έδειξαν και να κατανοούν τις αλλαγές που έρχονται, αλλά και να έχουν τη διάθεση να τις αξιοποιήσουν. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό το ότι έδειξαν την πρόθεση να συνεργαστούν με fintech startups, φθάνοντας στο σημείο ακόμη και να προσφέρουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε λειτουργίες τους με τη χρήση των αποκαλούμενων APIs, προκειμένου να είναι εφικτή η διάθεση καινοτόμων υπηρεσιών προς τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

32 Ιούνιος 2016

Στις θεαματικές αλλαγές που συντελούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα (τράπεζες, ασφάλειες, κεφαλαιαγορές), υπό την καταλυτική επίδραση καινοτομικών τεχνολογιών, που ανατρέπουν τα παραδοσιακά πρότυπα και επιταχύνουν δραστικά τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, αναφέρθηκαν οι διακεκριμένοι ομιλητές του Digital Finance Forum 2016, που οργάνωσαν η Εthos Events και το περιοδικό ΧΡΗΜΑ.

ΧΡΗΜΑ 33

αφιέρωμα

~ DIGITAL FINANCE FORUM

Καλωσόρισμα: Κωνσταντίνος Ουζούνης, Γενικός Διευθυντής, Ethos Media SA.

Καλωσόρισμα: Δημήτρης Μαλλάς, Δημοσιογράφος, Υπεύθυνος προγράμματος συνεδρίου.

Χαιρετισμός: Γιώργος Στεφανόπουλος, Γενικός Διευθυντής, Ένωση Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ).

Χαιρετισμός: Γιάννης Κωτσής-Γιανναράκης, Γενικός Διευθυντής, Σύνδεσμος Εταιρειών Κινητών Εφαρμογών Ελλάδος (ΣΕΚΕΕ).

34 Ιούνιος 2016

Παρουσίαση: Γιώργος Ναθαναήλ, Senior Advisor, Τομέας Υποδομών και Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος, ΣΕΒ. Τίτλος παρουσίασης: «Τι σημαίνει digital transformation για τις ελληνικές επιχειρήσεις».

Παρουσίαση: Ορέστης Ανδριάνης, Επικεφαλής Κλάδου Αναλύσεων, Google Ελλάς. Τίτλος παρουσίασης: «Γιατί οι ψηφιακές τεχνολογίες ενδιαφέρουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα;»

Dr. Leda Glyptis, Director, Sapient Consulting. Τίτλος παρουσίασης: «Η ψηφιακή μεταμόρφωση των τραπεζών».

Ο κύριος Γιώργος Ναθαναήλ, Senior Advisor, Τομέας Υποδομών και Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος, ΣΕΒ, αναφέρθηκε διεξοδικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό (digital transformation) της παραγωγικής διαδικασίας αλλά και στην ευρωπαϊκή στρατηγική Industry 4.0, στο πλαίσιο της οποίας έχει τεθεί στόχος, μέσα και από τον ψηφιακό μετασχηματισμό, να αυξηθεί στο 20% η συνεισφορά της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ότι η στρατηγική, και όχι η τεχνολογία, καθοδηγεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Τόνισε ότι είναι εποχή για πράξεις, όχι για λόγια, και πρόσθεσε ότι αν δεν υιοθετηθεί disruptive μοντέλο, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Αναφερόμενος στις ελληνικές επιχειρήσεις, ο κύριος Ναθαναήλ υποστήριξε ότι έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού, αν και αυτό επιχειρείται τα τελευταία χρόνια σε δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, όπου έχουν μειωθεί σημαντικά οι επενδυτικές δαπάνες.

Ο κύριος Ορέστης Ανδριάνης, Επικεφαλής Κλάδου Αναλύσεων, Google Ελλάς, εστιάστηκε στις επαναστατικές αλλαγές που φέρνει η ταχύτατη διείσδυση της κινητής τηλεφωνίας και των smartphones στη λειτουργία των σύγχρονων επιχειρήσεων, και δη του χρηματοπιστωτικού τομέα, σημειώνοντας ότι από το 1995 οι χρήστες κινητών έχουν αυξηθεί από 80 εκατομμύρια σε 5,2 δισεκατομμύρια. Υποστήριξε ότι, όπως συμβαίνει με την εφαρμογή Google Now, η οποία λαμβάνει πληροφορίες από τον χρήστη για να τον υποστηρίζει στην οργάνωση της καθημερινότητάς του, θα πρέπει και οι επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα να προσφέρουν στους χρήστες τη βέλτιστη εμπειρία με τον πελάτη στο επίκεντρο, ώστε να αυξηθεί η χρήση των ψηφιακών υπηρεσιών τους, η οποία, όπως έχει αποδειχθεί στις ΗΠΑ, αυξάνει και τη χρήση των υπηρεσιών στο φυσικό δίκτυο. Οι νέες εταιρείες χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας (fintech startups) αναπτύσσονται επιτυχώς με disrupting μοντέλα, και ήδη η αξία τους φθάνει τα 50 δισ. δολ. στις ΗΠΑ και τα 10 δισ. δολ. στην Ευρώπη.

Η Dr. Leda Glyptis, Director, Sapient Consulting, αναφερόμενη στην ψηφιακή μεταμόρφωση των τραπεζών, υπογράμμισε ότι είναι κρίσιμο να αντιληφθεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας ότι το banking δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά το μέσο για την εξυπηρέτηση των σκοπών του πελάτη. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας δεν ξέρει πώς να λειτουργεί πελατοκεντρικά, τόνισε και υπογράμμισε ότι η τεχνολογία επιτρέπει να εισαχθεί η φαντασία στον κόσμο των επιχειρήσεων. Ανέφερε ότι η πρόοδος της κινητής τηλεφωνίας και οι καινοτομίες των startups φέρνουν ραγδαίες εξελίξεις ακόμη και στο B2B banking, σημειώνοντας το παράδειγμα της Mondo, που πρόσφατα πέτυχε να συγκεντρώσει με crowd funding 1 εκατ. λίρες σε 96 δευτερόλεπτα. Για να αντιδράσουν οι παραδοσιακοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, υποστήριξε, χρειάζεται φαντασία και να αντιληφθούν ότι σήμερα δεν υπάρχει «λίγο digital», καθώς ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι η μόνη στρατηγική. Επιπλέον, όπως σημείωσε, οι τράπεζες θα πρέπει να αντιληφθούν ότι τελειώνει ο τρόπος που έβγαζαν κέρδη ώς τώρα, αφού οι εταιρείες που γεννήθηκαν στο digital έχουν διαφορετική αντίληψη για το πώς βγαίνει το κέρδος και όλοι πρέπει να προσαρμοστούν σε χαμηλότερα περιθώρια. ΧΡΗΜΑ 35

αφιέρωμα

~ DIGITAL FINANCE FORUM

Ο κύριος Γιώργος Παπαγεωργίου, Διδακτικό προσωπικό, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Ειδικός στο Bitcoin και την τεχνολογία Blockchain, περιέγραψε τις μεγάλες αλλαγές που φέρνει η τεχνολογία του blockchain, ιδιαίτερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τόνισε ότι η κύρια διαφορά ανάμεσα στο blockchain και την παραδοσιακή οργάνωση των συναλλαγών είναι η αποκεντρωμένη φύση του blockchain και παραλλήλισε το blockchain με το internet, επισημαίνοντας ότι, όπως το διαδίκτυο επιτρέπει την άμεση επικοινωνία, το blockchain επιτρέπει τις άμεσες συναλλαγές. Ο κύριος Παπαγεωργίου σημείωσε ότι τα κρυπτογραφικά νομίσματα, όπως το bitcoin, που έχουν βασιστεί στην τεχνολογία blockchain δημιουργούν νέες προκλήσεις και προβληματίζουν τις εποπτικές αρχές, αλλά τόσο οι κεντρικές τράπεζες όσο και οι μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί εξετάζουν πώς μπορούν να αξιοποιήσουν επωφελώς το blockchain, που προσφέρει αποκέντρωση διαδικασιών, μεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, λιγότερα συστημικά ρίσκα και δυνατότητες μεγαλύτερης αυτοματοποίησης διαδικασιών.

Ο κύριος Δαμιανός Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής Λειτουργικής Στήριξης, Εθνική Τράπεζα και Όμιλος, και Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής, αναφέρθηκε στη διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού της τράπεζας, που ακολουθήθηκε με συνέπεια τα τελευταία χρόνια, με την υλοποίηση πολλών έργων, που είχαν ως κύριο στόχο την επιτάχυνση, απλοποίηση και αυτοματοποίηση των διαδικασιών. Υπογράμμισε ότι οι εργασίες ψηφιακού μετασχηματισμού εξελίχθηκαν σε μια περίοδο έντονης συμπίεσης των λειτουργικών δαπανών της τράπεζας, οι οποίες μειώθηκαν, από 369 εκατ. ευρώ, σε 279 εκατ. ευρώ κατά την περίοδο 2010-2015. Ένα από τα σημαντικότερα έργα πληροφορικής που έφερε εις πέρας ο όμιλος της Εθνικής Τράπεζας, τόνισε ο κύριος Χαραλαμπίδης, ήταν η συγκέντρωση όλων των φυσικών φακέλων σε σύγχρονες εγκαταστάσεις της ΠΑΕΓΑΕ στη Μαγούλα Αττικής, όπου γίνεται χρήση ρομποτικών συστημάτων αναζήτησης. Στο περιβάλλον των capital controls, η Εθνική Τράπεζα αναβάθμισε πολύ γρήγορα τα συστήματά της, ώστε να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες των πελατών και, όπως σημείωσε ο κύριος Χαραλαμπίδης, παρά τα προβλήματα που δημιούργησαν οι περιορισμοί, έδωσαν την ευκαιρία στις τράπεζες να μειώσουν το λειτουργικό κόστος και να αυξήσουν τα έσοδα από εναλλακτικά δίκτυα.

Ο κύριος Μιχάλης Βαφόπουλος, Ερευνητής, Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων και Λογισμικού, Ερευνητικό Κέντρο «Δημόκριτος», και Υπεύθυνος Open Data Institute, αναφέρθηκε στην εποχή των δεδομένων και στον τρόπο αξιοποίησης των «ανοικτών δεδομένων» (open data) από κυβερνήσεις και επιχειρηματικούς οργανισμούς. Τόνισε τη σημασία που έχουν τα ανοικτά πρότυπα για την αξιοποίηση των δεδομένων, σημειώνοντας το παράδειγμα του Open Banking Working Group (OBWG), που δημιουργήθηκε τον περασμένο χρόνο με πρωτοβουλία του βρετανικού Υπουργείου Οικονομικών, με στόχο να διερευνηθεί πώς η αξιοποίηση δεδομένων μπορεί να βελτιώσει τις παρεχόμενες τραπεζικές υπηρεσίες. Ο κύριος Βαφόπουλος αναφέρθηκε στις προσπάθειες του Εργαστηρίου Τεχνολογίας Γνώσεων και Λογισμικού του Ερευνητικού Κέντρου «Δημόκριτος» και του Open Data Institute, με στόχο, όπως τόνισε χαρακτηριστικά, να εξαλειφθεί το “valley of death” ανάμεσα στην έρευνα και στην εφαρμογή. 36 Ιούνιος 2016

Παρουσίαση: Γιώργος Παπαγεωργίου, Διδακτικό προσωπικό του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Ειδικός στο Bitcoin και την τεχνολογία Blockchain. Τίτλος παρουσίασης: «Το Blockchain με απλά λόγια».

Παρουσίαση: Δαμιανός Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής Λειτουργικής Στήριξης, Εθνική Τράπεζα και Όμιλος, και Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής.

Παρουσίαση: Μιχάλης Βαφόπουλος, Ερευνητής, Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων και Λογισμικού, Ερευνητικό Κέντρο «Δημόκριτος», και Υπεύθυνος Open Data Institute. Τίτλος παρουσίασης: «Ο χρηματοοικονομικός τομέας στην εποχή των δεδομένων: Η περίπτωση του Open Banking Standard».

Ο κύριος Χάρης Λιναρδάκης, IBM Cloud Leader, Greece & Cyprus, υπογράμμισε τον κεντρικό ρόλο της κινητής τηλεφωνίας στην ανάπτυξη σύγχρονων ψηφιακών υπηρεσιών, τονίζοντας ότι σήμερα όλες οι πελατοκεντρικές εφαρμογές αναπτύσσονται πρώτα σε mobile εκδοχές. Ο κύριος Λιναρδάκης παρουσίασε διεξοδικά τις τεχνολογικές λύσεις που επιτρέπουν πλέον την αποτελεσματική ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων των επιχειρήσεων, υπογραμμίζοντας ότι το επόμενο βήμα, προκειμένου να αναπτυχθούν με επιτυχία νέες πελατοκεντρικές εφαρμογές, είναι η συσχέτιση των εσωτερικών πληροφοριών με εξωτερικές. Παρουσίαση: Haris Linardakis, IBM Cloud Leader, Greece and Cyprus.Τίτλος παρουσίασης: “Partnering for Growth in the New API Economy”.

Ο κύριος Χρήστος Νικολαΐδης, Διευθυντής Διαχείρισης Κινδύνου και Εκκαθάρισης, ΑΤΗΕΧClear, αναφέρθηκε στην εξέλιξη των χρηματιστηριακών συναλλαγών από τα παραδοσιακά trading floor στα σημερινά συστήματα εικονικής (virtual) διαπραγμάτευσης. Υπογράμμισε ότι, στο σημερινό διεθνοποιημένο περιβάλλον των χρηματιστηριακών συναλλαγών, η μεγαλύτερη πρόκληση για τα χρηματιστήρια είναι να παρέχουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες με ανταγωνιστικό κόστος συναλλαγών, κάτι που απαιτεί υψηλού επιπέδου τεχνολογική οργάνωση.

Παρουσίαση: Χρήστος Νικολαΐδης, Διευθυντής Διαχείρισης Κινδύνου και Εκκαθάρισης, ΑΤΗΕΧClear.

Ο κύριος Σωκράτης Πλούσσας, συνιδρυτής & CEO, Parnasse, ανέφερε ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας αλλάζει δραματικά τον τρόπο που γίνονται οι επενδύσεις, αν και υπάρχει ισχυρή αντίσταση των εποπτικών αρχών. Σημείωσε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μετάβασης σε ένα νέο υπόδειγμα τη διαπραγμάτευση μετοχών στην αγορά του NASDAQ με blockchain. Σχετικά με την πλατφόρμα equity crowd funding, ΟpenCircle, που δημιουργήθηκε από την Parnasse, ο κύριος Πλούσσας σημείωσε ότι υπάρχει πλέον ένας ιστότοπος όπου οι επιχειρηματίες με σχέδια μπορούν να έρθουν σε επαφή με ενδιαφερόμενους επενδυτές. Παρουσίαση: Σωκράτης Πλούσσας, CEO, Parnasse.

Παρουσίαση: Γιώργος Καραμανώλης, Συνιδρυτής/Συντονιστής Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Crowdpolicy.

Ο κύριος Γιώργος Καραμανώλης, Συνιδρυτής/Συντονιστής Τεχνολογίας και Καινοτομίας, Crowdpolicy, αναφέρθηκε στα καινοτομικά χαρακτηριστικά της πλατφόρμας CrowdFunding Act4Greece, την οποία ανέπτυξε η Crowpolicy για λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας, υπογραμμίζοντας ότι για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα για δωρεές με άμεση έκδοση απόδειξης που έχει ισχύ στην εφορία. Η πλατφόρμα Act4Greece, σημείωσε ο κύριος Καραμανώλης, καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα πεδίων, από την πρόνοια, την κοινωνική αλληλεγγύη και την επιχειρηματικότητα, μέχρι τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και το περιβάλλον. ΧΡΗΜΑ 37

αφιέρωμα

~ DIGITAL FINANCE FORUM

Ο κύριος Ξενοφών Λιαπάκης, CIO & Services, Όμιλος Interamerican, και Πρόεδρος, Hellenic CIO Forum, ανέφερε παραδείγματα ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών στον κλάδο των ασφαλειών, σημειώνοντας ότι η Interamerican είναι πρώτη στην ηλεκτρονική πώληση ασφαλιστικών συμβολαίων, με την πλατφόρμα Anytime, που, όπως αποκάλυψε, σύντομα θα θέσει σε λειτουργία και σε άλλη χώρα. Τα συστήματα της εταιρείας, υπογράμμισε, έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε πλέον ένα συμβόλαιο ασφάλισης ζωής μπορεί να ολοκληρωθεί σε 15 λεπτά στο σπίτι του πελάτη. Στόχος της Interamerican, τόνισε, είναι να αναδειχθεί σε most digital insurer σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώς το 2020. Παρουσίαση: Ξενοφών Λιαπάκης, CIO & Services, Όμιλος Interamerican, και Πρόεδρος, Hellenic CIO forum.

Η κυρία Λήδα Λιακοπούλου, Head of Design & Communication/CoFounder, OSeven, παρουσίασε την εφαρμογή για smartphones που, όπως εκτίμησε, μπορεί να μειώσει για τις ασφαλιστικές εταιρείες σημαντικά τον δείκτη ζημιών από τροχαία ατυχήματα, βελτιώνοντας την οδηγική συμπεριφορά του πελάτη. Το app εγκαθίσταται στο κινητό του πελάτη και παρακολουθεί/βαθμολογεί την οδηγική του συμπεριφορά, ώστε να επιβραβεύεται η ασφαλής οδήγηση από την ασφαλιστική εταιρεία με έκπτωση στα ασφάλιστρα του οχήματος. Παρουσίαση: Λήδα Λιακοπούλου, Head of Design & Communication/Co-Founder, OSeven.

Ο κύριος Toni Tomic, Global Head for strategy and transformation in Insurance, SAP, εκτίμησε ότι η Ευρώπη δεν υστερεί σημαντικά από τις ΗΠΑ σε καινοτομία και ψηφιακό μετασχηματισμό. Στόχος των εφαρμογών της SAP για τον ασφαλιστικό κλάδο είναι να παρέχουν δυνατότητες καλύτερης πρόβλεψης και μείωσης των κινδύνων. Για τις ασφαλιστικές εταιρείες, ανέφερε ο κύριος Tomic, κύρια θέματα στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό είναι η διαχείριση των παλαιών συστημάτων τους (legacy systems) και ο σχεδιασμός των νέων. Ο γερμανικός όμιλος, όπως σημείωσε ο κύριος Tomic, έχει ήδη αρκετές επιτυχίες στην ανάπτυξη καινοτομικού λογισμικού με εφαρμογές στον χρηματοπιστωτικό/ασφαλιστικό τομέα (moneysupermarket. com, connected car, connected health) και ενισχύει το ερευνητικό τμήμα του με νέα εργαστήρια στο Hudson Yards της Νέας Υόρκης.

Παρουσίαση: Toni Tomic, Global Head for strategy and transformation in Insurance, SAP. Τίτλος παρουσίασης: “Digital Transformation in Insurance”.

H κυρία Σίσσυ Παπαγιαννίδου, Διευθύντρια, Διεύθυνση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήματος, Τράπεζα της Ελλάδος, αναφέρθηκε στις αλλαγές-βελτιώσεις της PSD2 έναντι της PSD1, κυρίως σε ό,τι αφορά τα θέματα ασφάλειας πληρωμών. Ιδιαίτερο βάρος έδωσε επίσης στα θέματα δικαιωμάτων και παραπόνων του πολίτη. Επίσης ανέφερε ότι, για την PSD1, υπεύθυνη σε ό,τι αφορά τη διαχείριση παραπόνων των πελατών ήταν η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή. Τέλος, ανέφερε πως με την PSD2 όμως ο όγκος των πληροφοριών θα είναι μεγαλύτερος, και ίσως η ΓΓΚ να μην μπορέσει να τον διαχειριστεί. Παρουσίαση: Σίσσυ Παπαγιαννίδου, Διευθύντρια, Διεύθυνση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήματος, Τράπεζα της Ελλάδος. 38 Ιούνιος 2016

Στο πλαίσιο της ομιλίας του, ο κύριος Σπύρος Αγγελόπουλος, Manager, Τομέας esypay, e-investments and Direct Sales, Τράπεζα Πειραιώς, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «ζούμε από τις πιο πληκτικές εποχές από άποψη δημιουργικότητας», και συμπλήρωσε ότι «δεν αλλάζει μόνο η τεχνολογία, αλλά και η συμπεριφορά των πελατών, ενώ παράλληλα αλλάζει και το θεσμικό πλαίσιο». Επίσης, τόνισε ότι ανταγωνιστές, πλέον, δεν είναι μόνο οι τράπεζες, αλλά και οι Fintech.

Παρουσίαση: Σπύρος Αγγελόπουλος, Manager Easypay, E-investments & Direct Sales, Group Digital Banking, Τράπεζα Πειραιώς. Τίτλος παρουσίασης: “Why Banking is not boring”.

Η κυρία Έφη Πρεσβεία, Επικεφαλής Επιχειρηματικής Μονάδας Ηλεκτρονικού Επιχειρείν, Eurobank, ενημέρωσε πως οι τράπεζες από τις εταιρείες Fintech μπορεί να χάσουν μέχρι και το 32% των εσόδων τους. Σαν παράδειγμα έφερε τις ΗΠΑ, όπου το 50% των χρηστών κάνουν πλέον τραπεζικές συναλλαγές από το κινητό τους, ενώ το customer service είναι ήδη πολύ προσωποποιημένο. Για την Ελλάδα είπε ότι υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος να καλυφθεί, καθώς πολλές πληρωμές γίνονται με φυσικό τρόπο. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα γύρω από το κινητό» δήλωσε χαρακτηριστικά. Παρουσίαση: Έφη Πρεσβεία, Επικεφαλής Επιχειρηματικής Μονάδας Ηλεκτρονικού Επιχειρείν, Eurobank.

Παρουσίαση: Σταύρος Πέτρουλας, Αναπληρωτής Διευθυντής, Διεύθυνση Ηλεκτρονικών Εργασιών & Εναλλακτικών Δικτύων, Εθνική Τράπεζα.

Παρουσίαση: Markus Muller, Head of Product, NUMBER26.

Ο κύριος Σταύρος Πέτρουλας, Αναπληρωτής Διευθυντής, Διεύθυνση Ηλεκτρονικών Εργασιών & Εναλλακτικών Δικτύων, Εθνική Τράπεζα, τόνισε ότι όταν μιλάμε για Digital, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι το mobile. «Έχουμε δει θεαματική αύξηση στο mobile. Βλέπουμε περισσότερα logins από κινητό από ό,τι μέσω των υπολογιστών. Θα δημιουργήσουμε ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι συμβατό με high end android συσκευές» ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο κύριος Πέτρουλας.

Στην εκρηκτική ανάπτυξη της εταιρείας του, η οποία ξεκίνησε με 15 άτομα προσωπικό πριν μερικά χρόνια και σήμερα αριθμεί πάνω από 150, αναφέρθηκε ο κύριος Markus Muller, Head of Product, NUMBER26. «Μας ενδιαφέρει το interface με τον πελάτη. Επικεντρωνόμαστε στην απλότητα των προϊόντων μας αλλά και του business model μας. Στόχος μας να γίνουμε η μεγαλύτερη τράπεζα του κόσμου, με την καλύτερη εμπειρία για τον πελάτη». ΧΡΗΜΑ 39

αφιέρωμα

~ DIGITAL FINANCE FORUM

Την έμφαση που δίνει η εταιρεία του στο regulation και το Compliance τόνισε ο κύριος Γιάννης Δοξαράς, Founder & CEO, Warply. Συγκεκριμένα είπε ότι το 65% των περιηγήσεων του ίντερνετ πλέον αφορά τα κινητά και τα τάμπλετ, ενώ οι χρήστες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν εφαρμογές όπως για την παραγγελία φαγητού όπου παρατηρούνται 15.000 παραγγελίες ημερησίως.

Στη συνεργασία της Vodafone με την Cardlink στο mobile, που έχει στόχο την εξυπηρέτηση επαγγελματιών εν κινήσει, αναφέρθηκαν ο κύριος Αντίγονος Παπαδόπουλος, Εμπορικός Διευθυντής, Cardlink, και η Marketing Manager για εταιρικά προϊόντα και υπηρεσίες, Vodafone Ελλάδος, κυρία Ευαγγελία Μηλιώτη. Τα οφέλη της υπηρεσίας που προκύπτουν από αυτήν τη συνεργασία είναι, σύμφωνα με τα δύο στελέχη, το χαμηλό κόστος, η σταθερή χρέωση και η απόλυτη ασφάλεια. Λίγο πριν κλείσει το φετινό Digital Finance Forum, τον λόγο πήραν οι νικητήριες ομάδες του διαγωνισμού καινοτομίας NBG i-bank #fintech crowdhackathon (οι Bankship με τo app τους Mindbot, οι RSK Project με το RSK Mind, οι Elorus με τη synenosiS και οι Code Burrow με το SmartPay), παρουσιάζοντας τις δημιουργικές τους ιδέες σε μορφή application για το κινητό, τα οποία αποτελούν αδιαμφισβήτητα ένα σημαντικό βήμα για τις ψηφιακές λύσεις του κλάδου. «O παλιός τρόπος με τον οποίο λειτουργούσαν τα financial services έχει αλλάξει» τόνισε ο κύριος Λουκάς Πηλίτσης, Partner & CEO, Anchorstone Partners AE, ωστόσο η επιτυχία του event και το πλήθος των καινοτομιών που παρουσιάστηκαν δεν μπορούν παρά να μας βρίσκουν αισιόδοξους πως η «digital κουλτούρα» θα κάνει στα αλήθεια τον κόσμο των οικονομικών υπηρεσιών καλύτερο.

40 Ιούνιος 2016

Παρουσίαση: Γιάννης Δοξαράς, Founder & CEO, Warply.

Παρουσίαση: Ευαγγελία Μηλιώτη, Marketing Manager για εταιρικά προϊόντα & υπηρεσίες, Vodafone Greece, και Αντίγονος Παπαδόπουλος, Εμπορικός Διευθυντής, Cardlink.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ «ΔΕΙΚΤΕΣ» ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ! ΣΑΣ ΤΟΝ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ, ΚΑΘΕ ΤΡΙΤΗ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑ WEEK! Διεισδύστε στα ενδότερα της λειτουργίας του Χρηματιστηρίου και των επενδύσεων, με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού εβδομαδιαίου επενδυτικού σας συμβούλου και ενημερωθείτε σε βάθος για τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις. Η ομάδα των έμπειρων και εξειδικευμένων συντακτών μας καταγράφει και αναλύει τα καθημερινά επιχειρηματικά δρώμενα, στην Ελλάδα και διεθνώς, παρέχοντάς σας πλήρη ενημέρωση, εύστοχες επισημάνσεις και κερδοφόρες προτάσεις.

Ανακαλύψτε τον μηχανισμό που «κινεί» καθημερινά τους χρηματιστηριακούς δείκτες και κάντε τις σωστές επενδυτικές κινήσεις!

ΧΡΗΜΑ WEEK

Η ΕΓΚΥΡΗ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ

Εγγραφείτε δωρεάν

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑ 41

συνέντευξη

Μαθιός Ρήγας

Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Energean Oil & Gas

ΕΤΣΙ ΘΑ ΦΕΡΟΥΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΞΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ 42 Ιούνιος 2016

συνέντευξη στον Νώντα Χαλδούπη

Χρειάζονται σταθεροί και διαφανείς κανόνες & «φρένο» σε παρεμβάσεις κατεστημένων συμφερόντων.

Μια σπάνια ευκαιρία έχει η Ελλάδα για να προσελκύσει μεγάλες ξένες επενδύσεις στην έρευνα για νέα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, τονίζει στο ΧΡΗΜΑ ο Μαθιός Ρήγας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Energean Oil & Gas, της μοναδικής ελληνικής εταιρείας με δραστηριότητα στην έρευνα και στην παραγωγή πετρελαίου. Η Ελλάδα, όπως επισημαίνει, είναι μια ασφαλής χώρα και, ταυτόχρονα, ανεξερεύνητη από τις πετρελαϊκές εταιρείες. Ακόμη και σε μια εποχή «ισχνών αγελάδων» για τα επενδυτικά προγράμματα διεθνώς, ο κύριος Ρήγας πιστεύει ότι η χώρα μας θα μπορούσε να προσελκύσει τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία ξένων πετρελαϊκών εταιρειών, με δύο όρους: να ισχύσουν σταθεροί και διαφανείς κανόνες «παιχνιδιού» και να μπει «φρένο» στις παρεμβάσεις κατεστημένων συμφερόντων, που παρεμβαίνουν κατά το δοκούν για να εμποδίζουν ανεπιθύμητες δραστηριότητες νέων «παικτών». Το «αφεντικό» της Energean δεν κρύβει ότι πολλοί τον χαρακτήρισαν «τρελό» όταν αποφάσισε να ασχοληθεί, το 2007, με τα πετρέλαια του Πρίνου. Ήδη όμως αυτή η «τρέλα» έχει δημιουργήσει ένα “success story”, αφού η Energean κατάφερε με συνεχή έρευνα και γεωτρήσεις να ανεβάσει κατακόρυφα την παραγωγή και τα αποθέματα και να της εμπιστευθούν κεφάλαια μεγάλου ύψους Έλληνες εφοπλιστές, το γνωστό αμερικανικό fund Third Point, αλλά και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη (European Bank for Reconstruction and Development-EBRD). Έχοντας στήσει μια σταθερή βάση παραγωγής πετρελαίου έως και για 20 χρόνια ακόμη, η Energean κάνει τα επόμενα βήματα στον τομέα της έρευνας για νέα κοιτάσματα στον ελληνικό χώρο, αλλά και σε χώρες της ευρύτερης περιοχής, όπως η Αίγυπτος, με στόχο να γίνει ένας υπολογίσιμος, ανεξάρτητος «παίκτης» περιφερειακής εμβέλειας. Εάν μάλιστα οι πολιτικές συνθήκες το επιτρέψουν, σημειώνει ο κύριος Ρήγας, η Energean θα δώσει το «παρών» σε όποια προσπάθεια γίνει στο μέλλον για έρευνες στο Αιγαίο. Μιλώντας για τις εξελίξεις στον ελληνικό χώρο, ο κύριος Ρήγας δεν διστάζει να μιλήσει για προβληματικούς διαγωνισμούς για την παραχώρηση οικοπέδων για έρευνα. Όπως δεν διστάζει και να καυτηριάσει τις παρεμβάσεις των Ελληνικών Πετρελαίων, με στόχο να σταματήσουν οι έρευνες στις περιοχές παραχώρησης της Energean στον Πρίνο, όπως επίσης και στο παρελθόν, όταν πάλι τα ΕΛΠΕ σταμάτησαν την ολοκλήρωση της συμφωνίας για τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων της περιοχής «Θρακικό Πέλαγος», η οποία παραμένει ανενεργός τα τελευταία 30 χρόνια. Επιπλέον, χαρακτηρίζει εσφαλμένη την απόφαση του Ελληνικού Δημοσίου να προχωρήσει, το περασμένο καλοκαίρι, τον –άκαρπο τελικά– διαγωνισμό για τα οικόπεδα του Ιονίου και της Νότιας Κρήτης, στον οποίο δεν εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για τα 17 από τα 20 οικόπεδα και για τα 3 υποβλήθηκε μία μόνο προσφορά, χωρίς ουσιαστικά να υπάρχει ανταγωνιστική διαδικασία. ΧΡΗΜΑ 43

συνέντευξη ~ ΜΑΘΙΟΣ ΡΗΓΑΣ ΧΡΗΜΑ_Πρόσφατα, εξασφαλίσατε μια πολύ μεγάλη χρηματοδότηση, 75 εκατ. ευρώ, από την EBRD, σε μια κακή συγκυρία για την πετρελαϊκή βιομηχανία διεθνώς. Μιλήστε μας για αυτήν τη συμφωνία.

και από τους ανεξάρτητους μηχανικούς της EBRD. Η όλη διαδικασία πήρε πάνω από έναν χρόνο για να ολοκληρωθεί…

Μαθιός Ρήγας_Ήταν ένας συνδυασμός κακών συγκυριών. Διεθνώς, είχαμε τη μεγάλη πτώση της τιμής του πετρελαίου, στην Ελλάδα την ανυπαρξία χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα. Πάντα όμως πιστεύω ότι όταν έχεις ένα καλό project και μια καλή ομάδα διοίκησης, λεφτά βρίσκεις. Και αυτό αποδείχθηκε από το γεγονός ότι η EBRD μάς εμπιστεύθηκε στην πρώτη χρηματοδότηση που έκανε στην Ελλάδα στον τομέα της ενέργειας. Το χαρακτηριστικό το δικό μας είναι ότι παράγουμε ένα προϊόν που έχει μια διεθνή τιμή, άρα δεν επηρεάζεται από όσα συμβαίνουν στην ελληνική οικονομία, και έχουμε αποδείξει από τις προηγούμενες γεωτρήσεις που έχουμε κάνει ότι ο Πρίνος έχει πετρέλαιο, κάτι που πιστοποιήθηκε

Μ.Ρ._Το κύριο ερώτημα όλων αυτήν την περίοδο είναι ποιο είναι το break even του Πρίνου. Το break even του Πρίνου είναι πλέον αρκετά χαμηλό, κάτω από 30 δολ. το βαρέλι, με τα σημερινά δεδομένα της παραγωγής στα 4.000 βαρέλια. Έχουμε ήδη τις εγκαταστάσεις, άρα δεν χρειάζεται να ρίξουμε πολλά λεφτά σε νέες κεφαλαιουχικές επενδύσεις. Τα τελευταία χρόνια, από το 2013, που πήραμε ως Energean πλήρως τη διοίκηση και της Kavala Oil, έχουμε κάνει πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια για να συγκρατήσουμε τα λειτουργικά μας κόστη. Μειώσαμε το εργολαβικό κόστος, ενώ μας βοήθησε πολύ και η μείωση του κόστους του φυσικού αερίου που καταναλώνουμε. Κάναμε έναν εξορθολογισμό των δαπανών της εταιρείας, προετοιμαζόμενοι για την επερχόμενη κρίση. Σήμερα, η συνολική μείωση δαπανών στη λειτουργία της εταιρείας και στις υπηρεσίες που παίρνουμε από τρίτους ξεπερνά το 30%. Τονίζω ότι σε αυτές τις περικοπές δεν περιλαμβάνονται μειώσεις μισθολογικού κόστους. Δεν είχαμε μειώσεις μισθών και αυξήσαμε το ανθρώπινο δυναμικό μας. Κάναμε μια τεράστια προσπάθεια να κόψουμε «λίπος» και κρατήσαμε ανέπαφη τη μισθοδοσία των εργαζομένων. Αυτό το αναγνωρίσαμε και με την τελευταία συλλογική σύμβαση εργασίας, την οποία συνάψαμε χωρίς να έχουμε τυπική υποχρέωση, προκειμένου να διατηρήσουμε την αρμονία στις σχέσεις με τους εργαζομένους. Έτσι, λοιπόν, με την τιμή του πετρελαίου στα 50 δολ. το βαρέλι, έχουμε επαρκές cash flow για τις

Χ_Δεν υπήρχε το ερώτημα αν είναι βιώσιμη η παραγωγή του Πρίνου;

λειτουργικές ανάγκες μας και για να εξυπηρετήσουμε τα δάνεια. Χ_Φαίνεται ότι οι σχέσεις σας με το σωματείο των εργαζομένων, που είχε οργανώσει στο παρελθόν πολύ δυναμικές κινητοποιήσεις, έχουν εξομαλυνθεί. Εκτός από την απόφαση να μη θιγούν οι μισθολογικές δαπάνες από το πρόγραμμα μείωσης του κόστους, υπήρξαν και άλλοι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα; Μ.Ρ._Πράγματι, το σωματείο των εργαζομένων είχε στο παρελθόν πολύ έντονη δραστηριότητα. Σήμερα όμως οι εργαζόμενοι αναγνωρίζουν την προσπάθεια που γίνεται. Σε μια περίοδο όπου κανείς δεν επενδύει στη χώρα, και κανείς δεν επενδύει στα πετρέλαια παγκοσμίως, ενώ γίνονται εκατοντάδες χιλιάδες απολύσεις στον χώρο της πετρελαϊκής βιομηχανίας και ακυρώνονται επενδύσεις δεκάδων δισεκατομμυρίων, εμείς έχουμε αρχίσει ένα επενδυτικό πρόγραμμα 200 εκατ. δολαρίων, το οποίο χρηματοδοτείται από την EBRD και από τους μετόχους μας, κάνουμε 15 γεωτρήσεις και έχουμε ήδη αυξήσει την παραγωγή, που έχει φθάσει από 1.500 σε 4.000 βαρέλια ημερησίως με τις δύο πρώτες. Έχουμε σκοπό να βάλουμε την πλατφόρμα για το κοίτασμα «Ε», η οποία σχεδιάζεται να κατασκευασθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην Ελλάδα, αν αυτό καταστεί δυνατό. Σκοπός μας είναι να πάμε την παραγωγή του Πρίνου πάνω από τα 10.000 βαρέλια. Χ_Όλα αυτά σε ένα κοίτασμα που μέχρι πριν από λίγα χρόνια πολλοί το θεωρούσαν εξαντλημένο... Μ.Ρ._Το 2007, όταν πήρα τον Πρίνο στα χέρια μου, όλοι με έλεγαν τρελό. Μου έλεγαν «πού πας να μπλέξεις με ένα κοίτασμα που είναι ουσιαστικά πεθαμένο, με ένα σωματείο το οποίο έχει πετάξει έξω άλλους, με δυναμι-

Πιστεύω ότι, όταν έχεις ένα καλό project και μια καλή ομάδα διοίκησης, λεφτά βρίσκεις. Και αυτό αποδείχθηκε από το γεγονός ότι η EBRD μας εμπιστεύθηκε στην πρώτη χρηματοδότηση που έκανε στην Ελλάδα στον τομέα της ενέργειας. 44 Ιούνιος 2016

κές κινητοποιήσεις». Μου έλεγαν «πας να αντιμετωπίσεις μια ελληνική πραγματικότητα που έχει να κάνει είτε με τα μεγάλα συμφέροντα, τα οποία θα σε φάνε, είτε με το Δημόσιο, με το οποίο δεν θα μπορέσεις ποτέ να συνεννοηθείς για να κάνεις τόσο μεγάλης έκτασης δουλειές». Από το 2008, λοιπόν, όταν η παραγωγή ήταν κάπου στα 1.000 βαρέλια και τα αποθέματα υπολογίζονταν σε 2 εκατ. βαρέλια, ενώ υπήρχε μεγάλη εργασιακή αναταραχή, έχουμε φθάσει σήμερα να έχουμε 30 εκατ. βαρέλια πιστοποιημένα αποθέματα και άλλα 28 εκατ. βαρέλια δυνητικά αποθέματα, τα οποία θα μετατρέψουμε σε πραγματικά αποθέματα. Χ_Είναι σαν να έχετε ανακαλύψει άλλον έναν Πρίνο... Μ.Ρ._Πράγματι, η αρχική εκτίμηση για τον Πρίνο, με βάση την τεχνολογία εκείνης της εποχής, έκανε λόγο για κοίτασμα 60 εκατ. βαρελιών, ενώ ήδη έχει παραγάγει σχεδόν τα διπλάσια. Εμείς εφαρμόσαμε τη σύγχρονη τεχνολογία που χρησιμοποιεί παγκοσμίως η πετρελαϊκή βιομηχανία, χωρίς να λέμε ότι έχουμε ανακαλύψει δισεκατομμύρια βαρέλια, όπως είχαν πει άλλοι για πρόσκαιρα χρηματιστηριακά οφέλη (σ.σ.: αναφέρεται στη Regal Petroleum, προηγούμενη ιδιοκτήτρια της Kavala Oil). Φέραμε αθόρυβα τέσσερα γεωτρύπανα στην Ελλάδα, κάναμε τη δουλειά μας και, αφού πιστοποιήσαμε τα κοιτάσματα που υπάρχουν, τώρα αρχίζουμε την αξιοποίησή τους. Αυτό είναι το πρόγραμμα που έχουμε στον Πρίνο: Πώς αυτά τα 30 + 28 εκατ. βαρέλια θα τα μετατρέψουμε σε παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι ο Πρίνος έχει τουλάχιστον 15 με 20 χρόνια ζωής ακόμα μπροστά του, και αυτό διασφαλίζει τις θέσεις εργασίας, διασφαλίζει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να παράγει πετρέλαιο και ότι η εταιρεία μας θα έχει πολύ ισχυρό cash flow για να μπορεί να κάνει την παραγωγή της. Με βάση αυτό, μπορούμε τώρα να πάμε να κάνουμε έρευνα για νέα κοιτάσματα στην περιοχή της παραχώρησης. Χ_Με τα 75 εκατ. ευρώ της EBRD μπορούμε να πούμε ότι το χρηματοδοτικό πλάνο για τον Πρίνο έχει καλυφθεί; Ή μήπως εξετάζετε και κάποια άντληση κεφαλαίων με εισαγωγή σε χρηματιστήριο; Μ.Ρ._Το χρηματοδοτικό πλάνο για τον Πρίνο έχει ήδη καλυφθεί με τα κεφάλαια που βάζουν οι μέτοχοι και τώρα με το δάνειο από την EBRD. Η εισαγωγή στο χρηματι-

στήριο δεν είναι άμεση προτεραιότητα. Και δεν θα γίνει για να βρεθούν κεφάλαια για τον Πρίνο. Η Third Point είναι ένα fund το οποίο έχει μπει για να πετύχει κεφαλαιακά κέρδη, και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει είτε να πουλήσει τη συμμετοχή της σε κάποιον τρίτο είτε να υπάρξει εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Όταν ωριμάσουν οι συνθήκες για εισαγωγή σε χρηματιστήριο, στόχος μας θα είναι η κύρια αγορά του Λονδίνου ή κάποια άλλη κύρια αγορά. Χ_Οι απαιτήσεις για μια εισαγωγή στην κύρια αγορά του Λονδίνου είναι πολύ υψηλές. Θα χρειαστούν χρόνια για να μεγαλώσει αρκετά η εταιρεία... Μ.Ρ._Δεν είναι μόνο θέμα μεγέθους, χρειάζεται πρωτίστως ένα υγιές επιχειρηματικό μοντέλο. Για μένα, το πρώτο ζητούμενο είναι να έχει η εταιρεία παραγωγή, και έχοντας αυτήν τη βάση να επενδύει στο κομμάτι της έρευνας. Έχουμε δει πολλές περιπτώσεις εταιρειών που έκαναν μόνο έρευνα και πέταγαν τα λεφτά των μετόχων σε project με πολύ μεγάλο ρίσκο, και στο τέλος έσκασαν σαν βεγγαλικά. Για μας είναι πολύ σημαντικό να επενδύονται λεφτά από παραγωγή πετρελαίου και όχι από άσχετες δραστηριότητες στην έρευνα και, επίσης, οι δαπάνες για έρευνα να μην ξεπερνούν το 15-20% του cash flow, ώστε ακόμη κι αν η έρευνα δεν φέρει αποτέλεσμα, να μην καταστρέφεσαι. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η έρευνα είναι μια δραστηριότητα με πολύ υψηλό ρίσκο. Μόνο στο 10% των περιπτώσεων φέρνει αποτελέσματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα λεφτά που έχουν επενδυθεί χάνονται εντελώς. Χ_Τι χρειάζεται για να φθάσεις στην επιτυχία στην έρευνα για υδρογονάνθρακες; Αρκεί η τεχνογνωσία και η εμπειρία; Μ.Ρ._Πέρα από αυτά, πολλές φορές είναι και θέμα τύχης. Μεγάλες εταιρείες είχαν την ευκαιρία, αλλά δεν κατάφεραν να ανακαλύψουν τεράστια κοιτάσματα και αργότερα τα ανακάλυψαν άλλες, μικρότερες. Σας θυμίζω τα παραδείγματα της British Gas, που δεν «είδε» το κοίτασμα φυσικού αερίου Λεβιάθαν στο Ισραήλ, ή την αποτυχία της Shell στην Αίγυπτο με το Ζορ. Δεν μπορεί να πει κανείς ότι η BG ή η Shell δεν διαθέτουν την απαιτούμενη τεχνογνωσία. Συχνά αυτό που χωρίζει την αποτυχία από την επιτυχία είναι η οπτική γωνία από την οποία θα δει την έρευνα ένας γεωλόγος, και αυτό έχει να

κάνει με τα όσα γνωρίζει από το παρελθόν. Δείτε τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου, τα μετέπειτα ΕΛΠΕ, είχαν δικαιώματα έρευνας για 30 χρόνια στη Δ. Ελλάδα και δεν βρήκαν τίποτα. Τώρα, οι ίδιοι έρχονται και παίρνουν πάλι τα δικαιώματα για νέες έρευνες, για να βρουν ό,τι δεν είχαν ανακαλύψει τις προηγούμενες δεκαετίες. Κάποτε αυτό το παραμύθι πρέπει να σταματήσει. Πρέπει να σταματήσει το παραμύθι ότι «έχω μια περιοχή, την κρατάω και κάποτε ίσως να βρω πετρέλαιο». Χρειαζόμαστε πια ανθρώπους με νέα οπτική, με νέα ματιά, οι οποίοι, σε συνεργασία με ξένους, θα κάνουν πραγματικές έρευνες. Η συνεργασία με ξένους είναι απαραίτητη, γιατί έχουν εμπειρία από πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις κοιτασμάτων και μπορούν να δουν αυτό που δεν θα δει κάποιος με εμπειρία μόνο από τον ελληνικό χώρο. Χ_Άρα, να περιμένουμε συνεργασίες σας με ξένες εταιρείες για τις περιοχές όπου έχετε πλέον δικαιώματα για έρευνες; Μ.Ρ._Έχω πει πάρα πολλές φορές ότι εάν δεν συνεργασθούμε με ξένες εταιρείες και εάν δεν δημιουργήσουμε το πλαίσιο για να έλθουν οι ξένες εταιρείες στην Ελλάδα, δύσκολα ο τομέας των υδρογονανθράκων θα έχει την ανάπτυξη που θα μπορούσε να έχει. Όσο στην Ελλάδα δίνουμε την εικόνα ότι εδώ δραστηριοποιούμαστε μόνο εμείς, και βγαίνω εγώ στα συνέδρια και λέω ότι είμαστε η μοναδική ελληνική εταιρεία η οποία βγάζει πετρέλαιο στην Ελλάδα, αυτό δεν είναι καλό, δεν βοηθάει να προσελκύσουμε ξένες εταιρείες. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: η Schlumberger είναι κορυφαία, διεθνώς, εταιρεία παροχής υπηρεσιών σε πετρελαϊκές εταιρείες. Αν στην Ελλάδα δεν έχουμε δέκα εταιρείες να κάνουν έρευνες, αλλά έχουμε μόνο μία, η Schlumberger δεν έχει λόγο να έρθει στη χώρα μας. Γι’ αυτό και εξυπηρετεί τις ανάγκες της Energean από τρίτες χώρες, όπως η Ρουμανία και η Ιταλία. Χ_Ποια είναι, κατά τη δική σας εκτίμηση, η κυριότερη αιτία που ξένες εταιρείες δεν έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για έρευνες στην Ελλάδα; Μ.Ρ._Όσο οι ξένες εταιρείες βλέπουν ότι εδώ κάνουμε διαγωνισμούς που εκ του αποτελέσματος είναι προβληματικοί, κάνουμε διαγωνισμούς όπου δεν τηρούνται όσα αναφέρουν οι προκηρύξεις... ΧΡΗΜΑ 45

συνέντευξη ~ ΜΑΘΙΟΣ ΡΗΓΑΣ

Το 2007, όταν πήρα τον Πρίνο στα χέρια μου, όλοι με έλεγαν τρελό. Σήμερα έχουμε φθάσει να έχουμε 30 εκατ. βαρέλια πιστοποιημένα αποθέματα και άλλα 28 εκατ. βαρέλια δυνητικά αποθέματα, τα οποία θα μετατρέψουμε σε πραγματικά αποθέματα. πήρε άλλο στέλεχος της εταιρείας. Παρ’ όλα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια, η πολιτική της Αιγύπτου στην αντιμετώπιση των πετρελαϊκών εταιρειών παρέμεινε σταθερή. Και μιλάμε για μια χώρα στην οποία έγιναν επαναστάσεις, όχι για μια χώρα όπου άλλαξε μια κυβέρνηση ή ένας υπουργός.

Χ_Είχαμε, δηλαδή, διαγωνισμούς στους οποίους δεν τηρήθηκαν οι προκηρύξεις; Μ.Ρ._Για μένα σαφέστατα, στις χερσαίες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας. Θα πω και κάτι άλλο: όταν βλέπει όλος ο κόσμος ότι ενώ προσπαθούμε να κάνουμε έρευνες, έχοντας όλες τις άδειες και απαιτούμενες εγκρίσεις, μας πηγαίνουν στα δικαστήρια για να μας σταματήσουν, όπως έγινε με τα σεισμικά στον Πρίνο, το μήνυμα που παίρνει η παγκόσμια πετρελαϊκή κοινότητα δεν είναι ενθαρρυντικό. Όλοι αναρωτιούνται: «θα πάω εκεί να κάνω έρευνες και θα πρέπει να πάρω την άδεια του γείτονα; Θα έχω άδεια από το κράτος και θα χρειάζομαι άδεια και από έναν ιδιώτη, πιθανόν ανταγωνιστή»; Δεν είναι τυχαίο ότι κάναμε διαγωνισμούς και δεν κατέβηκε κανένας ξένος. Στους διαγωνισμούς για την Άρτα, την Αιτωλοακαρνανία και τη Δυτική Πελοπόννησο κατεβήκαμε μόνο εμείς και τα Ελληνικά Πετρέλαια, κανένας ξένος, παρόλο που ήταν ξένη η εταιρεία η οποία είχε προκαλέσει, με το ενδιαφέρον της, τον διαγωνισμό! Θα έπρεπε Δημόσιο και εταιρείες να προμοτάρουμε μαζί συντονισμένα τις προοπτικές του τομέα στο εξωτερικό. Πρέπει να δώσουμε μια εικόνα προς τα έξω ότι υπάρχει σοβαρότητα και σταθερότητα στη διαχείριση αυτών των θεμάτων. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: στην Αίγυπτο, όπου έχουμε δραστηριότητα, έγιναν δύο επαναστάσεις. Έπεσε ένα καθεστώς, στη θέση του ήρθε ένα άλλο, έπεσε και αυτό, και έχουμε πλέον ένα νέο καθεστώς. Ο πρώην πρόεδρος της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας της Αιγύπτου, ο Σερίφ Ισμαήλ, είναι σήμερα πρωθυπουργός και τη θέση του 46 Ιούνιος 2016

Χ_Έχοντας ισχυροποιήσει τη βάση σας στον Πρίνο, ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της Energean; Μ.Ρ._Στον Πρίνο έχουμε 15 γεωτρήσεις, συν την πλατφόρμα του «Ε». Αυτό είναι το κομμάτι της παραγωγής μας. Στο κομμάτι της έρευνας, έχουμε τρεις τομείς: τη λεκάνη του Πρίνου με το γνωστό κοίτασμα και την ευρύτερη περιοχή της παραχώρησης, όπου το περασμένο καλοκαίρι κάναμε τρισδιάστατα σεισμικά και έχουμε πάρει τα αποτελέσματα, τα οποία θα αξιολογήσουμε για να προκύψουν νέοι στόχοι για να βρούμε τι άλλο μπορεί να υπάρχει. Χ_Μέσα στην ευρύτερη περιοχή της παραχώρησης είναι και ο Άθως; Μ.Ρ._Είναι μέρος του Άθω. Προσπαθήσαμε το περασμένο καλοκαίρι να χαρτογραφήσουμε την περιοχή με τρισδιάστατα σεισμικά, αλλά με την παρέμβαση των Ελληνικών Πετρελαίων η έρευνα δεν ολοκληρώθηκε και, δυστυχώς, όχι μόνο εμείς, αλλά και το Ελληνικό Δημόσιο, δεν θα μάθουμε τι έχει ο Άθως. Να θυμίσω εδώ ότι πριν από μερικά χρόνια, μας είχαν εμποδίσει να αποκτήσουμε την περιοχή του Θρακικού Πελάγους, την οποία κρατούν παγωμένη εδώ και 40 χρόνια! Ο δεύτερος τομέας έρευνας είναι η Δυτική Ελλάδα, όπου έχουμε τα Γιάννενα, το Κατάκολο, πιθανόν και την Αιτωλοακαρνανία, αν προχωρήσουν και υπογραφούν οι συμβάσεις. Και ο τρίτος είναι οι διεθνείς μας δραστηριότητες, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ και σε όποια άλλη χώρα πάμε στην ευρύτερη περιοχή της Αδριατικής και της ΝΑ Μεσογείου. Άρα, με έδρα την Ελλάδα

θέλουμε να αναπτύξουμε την έρευνα και να γίνουμε η μεγαλύτερη ανεξάρτητη εταιρεία της ευρύτερης περιοχής. Αυτό είναι το όραμά μας. Σε αυτό το πλαίσιο, ασφαλώς και μας ενδιαφέρει και το Αιγαίο, όπου όμως σήμερα είναι αδύνατο να προχωρήσουμε σε έρευνες, για τους γνωστούς πολιτικούς λόγους. Όταν θα υπάρχουν οι προϋποθέσεις για έρευνες και στο Αιγαίο, ασφαλώς και θα είμαστε παρόντες. Χ_Για την περιοχή της νότιας Κρήτης, που είχε δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες, γιατί δεν ενδιαφερθήκατε; Γιατί θεωρείτε ότι απέτυχε ο περσινός διαγωνισμός; Μ.Ρ._Σε αυτόν τον διαγωνισμό δεν εμφανίστηκε κανείς. Έλεγα πέρυσι ότι, σε μια περίοδο όπου έχουμε το πετρέλαιο στα 30 δολάρια το βαρέλι και η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω ενός κρίσιμου δημοψηφίσματος, το να κάνεις έναν τόσο σοβαρό διαγωνισμό είναι λάθος. Δεν μας άκουσε το υπουργείο, και το αποτέλεσμα ήταν ότι τα θαλάσσια οικόπεδα νότια της Κρήτης αλλά και τα περισσότερα του Ιονίου δεν είχαν ούτε μία προσφορά. Ήταν απόλυτα αναμενόμενο. Σε 3.000 μέτρα βάθος, με 30 δολάρια το βαρέλι δεν κάνει κανένας έρευνα. Ακόμη και στο Ιόνιο, σε 2.000-2.500 μέτρα βάθος, το κόστος των ερευνών είναι πολύ μεγάλο και τα αποτελέσματα αμφίβολα, γι’ αυτό και δεν είχαμε προσφορές –και όπου είχαμε, δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Χ_Με αυτά τα δεδομένα, πώς σχολιάζετε εσείς τις προσδοκίες που έχουν κατά καιρούς καλλιεργηθεί, ακόμη και από κυβερνήσεις, για ανακαλύψεις μεγάλων κοιτασμάτων στον ελληνικό χώρο; Μ.Ρ._Για να μάθεις αν κάπου υπάρχει πετρέλαιο, πρέπει κάποιος να κάνει γεώτρηση. Πρέπει κάποιος να βάλει πάρα πολλά λεφτά και να πάρει πολύ μεγάλα ρίσκα. Δεν πιστεύω, λοιπόν, καθόλου τις θεωρίες συνωμοσίας, που λένε ότι δεν μας αφήνουν οι ξένοι

να αξιοποιήσουμε τον πλούτο μας. Αυτά είναι αστεία πράγματα. Το μόνο που μπορεί να κάνει αυτήν τη στιγμή η ελληνική Πολιτεία για να βοηθήσει αυτήν τη δραστηριότητα είναι να φροντίσει οι αδειοδοτήσεις για τις δραστηριότητες που θα γίνουν σε κομμάτια χερσαία (στα Ιωάννινα, στην Αιτωλοακαρνανία, στην Άρτα/Πρέβεζα, στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο) να τρέχουν γρήγορα, να δίνεται υποστήριξη στις εταιρείες χωρίς εμπόδια, ώστε όσο γίνεται πιο γρήγορα να φθάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι να γίνουν γεωτρήσεις. Μόνο τότε θα μάθουμε αν έχουμε ή όχι πετρέλαιο. Χρειάζεται μεγάλη και συστηματική προσπάθεια. Σας θυμίζω ότι στη Βόρεια Θάλασσα έγιναν 30 γεωτρήσεις μέχρι να βρεθούν τα πρώτα κοιτάσματα. Άρα, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σταθερό περιβάλλον, για να έρθουν ξένες εταιρείες να επενδύσουν στην Ελλάδα, γιατί μόνοι μας δεν μπορούμε να αναλάβουμε αυτήν την προσπάθεια. Χ_Πολλοί φοβούνται ότι η παραγωγή πετρελαίου δεν μπορεί να συνυπάρξει με την ελληνική τουριστική βιομηχανία και ότι υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι για το περιβάλλον αν αναπτυχθεί σημαντικά η παραγωγή πετρελαίου... Μ.Ρ._Εμείς φωνάζουμε συνέχεια ότι η παραμικρή σταγόνα πετρελαίου αν χυθεί στη θάλασσα, ή και σε μια χερσαία περιοχή, σημαίνει ότι θα πάψει να υπάρχει πετρελαϊκή βιομηχανία στην Ελλάδα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι άνθρωποι που θα χειριστούν τις περιοχές έρευνας να γνωρίζουν καλά το αντικείμενο και να έχουν παραγάγει πετρέλαιο. Δεν έχει σημασία μόνο να έχεις λεφτά. Λεφτά μπορεί να έχει μια τράπεζα ή μια βιομηχανία άσχετη με το πετρέλαιο. Δεν πας να κάνεις γεωτρήσεις και παραγωγή πετρελαίου αν δεν ξέρεις τη δουλειά. Άλλο είναι να γνωρίζεις τι σημαίνει παραγωγή πετρελαίου και άλλο απλώς να έχεις λεφτά και να κάνεις πειράματα στην «καμπούρα» μιας ελληνικής περιοχής. Το άλφα και το ωμέγα είναι ποιος έχει τον ρόλο του operator, του διαχειριστή κάθε περιοχής. Στην Αίγυπτο, η κυβέρνηση μιλάει μόνο με τον operator, ο οποίος πρέπει να έχει αποδείξει ότι έχει την εμπειρία και την τεχνογνωσία για να αναλάβει αυτόν τον ρόλο. Δεν μπορεί να είναι κάποιος που απλώς έχει έρθει για να μάθει τη δουλειά. Το ίδιο ισχύει και στο Ισραήλ. Για να πιστοποιηθούμε ως operator στα βαθιά νερά του Ισραήλ, χρειάστηκε να περάσουμε από εξονυχιστικό έλεγ-

χο, που κράτησε μήνες. Ο καθένας μπορεί να λέει ότι έχει ISO και διαδικασίες, να είναι καταπληκτικός στο να διυλίζει πετρέλαιο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ξέρει και πώς να κάνει μια γεώτρηση. Εμείς έχουμε αποδείξει για δεκαετίες ότι μπορούμε να διαχειριστούμε με ασφάλεια την παραγωγή πετρελαίου σε μια τουριστική περιοχή μεγάλου φυσικού κάλλους. Και αυτό αναγνωρίζεται διεθνώς. Πρόσφατα είχαμε αντιπροσωπεία από την κυβέρνηση της Κροατίας στον Πρίνο, η οποία προσπαθεί να πείσει ότι μπορεί να υπάρξει παραγωγή πετρελαίου στην Αδριατική χωρίς να θιγεί το φυσικό περιβάλλον, και θέλει να χρησιμοποιήσει τη δική μας περίπτωση ως υπόδειγμα. Χ_Τελικά, παρά τα προβλήματα που διαπιστώνετε ότι υπάρχουν, θεωρείτε ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει προορισμός σημαντικών επενδύσεων για την έρευνα και την παραγωγή πετρελαίου; Μ.Ρ._Η Ελλάδα έχει μια σπάνια ευκαιρία να προσελκύσει επενδύσεις. Αυτήν τη στιγμή, η ευρύτερη περιοχή μας φλέγεται. Βλέπουμε τι γίνεται στην Τουρκία, στο Κουρδιστάν, στη Συρία, στη Λιβύη, στην Τυνησία.

Πολλές πετρελαϊκές εταιρείες δεν θέλουν να στείλουν τον κόσμο τους να δουλέψει σε χώρες όπου το προσωπικό κινδυνεύει να χαθεί ή να σκοτωθεί. Ως επενδυτικός προορισμός, λοιπόν, στο κομμάτι των πετρελαίων η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει πολύ περισσότερους ξένους παίκτες, γιατί είναι μια χώρα ασφαλής, όμορφη και ανεξερεύνητη από την πετρελαϊκή βιομηχανία. Ο Πρίνος είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές στον κόσμο όπου μπορείς να ζεις σε μικρή απόσταση από τις πλατφόρμες, να πηγαίνεις σε 30 λεπτά στη δουλειά σου με το σκάφος μεταφοράς προσωπικού και το απόγευμα να κάνεις μπάνιο στην παραλία μπροστά στην πόλη. Αυτά δεν υπάρχουν αλλού. Αν όλες οι πολιτικές δυνάμεις πουν ότι έχουμε μια εθνική στρατηγική να αναπτύξουμε τους υδρογονάνθρακες, μπορούμε να προσελκύσουμε επενδυτές, αρκεί αυτοί να ξέρουν ότι αυτό που ισχύει σήμερα θα ισχύει και αύριο. Αυτό που θέλει να ξέρει ένας επενδυτής είναι ότι δεν θα του βάλουν εμπόδια και ότι δεν θα χρειαστεί να δώσει λόγο σε ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα. Αν πάψουν να παρεμβαίνουν τέτοια συμφέροντα, που μπορούν να σταματούν επενδύσεις επειδή δεν τους αρέσουν, οι ξένοι επενδυτές θα έρθουν.

Για να μάθεις αν κάπου υπάρχει πετρέλαιο, πρέπει κάποιος να κάνει γεώτρηση. Πρέπει κάποιος να βάλει πάρα πολλά λεφτά και να πάρει πολύ μεγάλα ρίσκα. Δεν πιστεύω καθόλου τις θεωρίες συνωμοσίας, που λένε ότι δεν μας αφήνουν οι ξένοι να αξιοποιήσουμε τον πλούτο μας.

ΧΡΗΜΑ 47

48 Ιούνιος 2016

~ αφιέρωμα

ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ από τον

Nώντα Χαλδούπη

ΝΕΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ Τι αλλάζει με την κοινοτική οδηγία που τέθηκε σε ισχύ, πώς επιχειρείται η ενίσχυση της διαφάνειας στους υποχρεωτικούς ελέγχους των εταιρειών από ορκωτούς. Πώς οι ελεγκτικές-συμβουλευτικές εταιρείες έγιναν το «μάτι» της εφορίας στα λογιστήρια, αλλά και πολύτιμοι σύμβουλοι των επιχειρήσεων, για να κινηθούν σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο φορολογικό περιβάλλον.

ια τις ελεγκτικές εταιρείες, το 2016 είναι μια χρονιά μετάβασης: η ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση στο θεσμικό πλαίσιο για τους υποχρεωτικούς ελέγχους στους λογαριασμούς των επιχειρήσεων αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο νομοθέτης, σε επίπεδο ευρωπαϊκό και εθνικό, αναμένει ότι με το νέο θεσμικό πλαίσιο θα ενισχυθεί η διαφάνεια και θα πάψουν να υπάρχουν «σκιές» για τις πρακτικές που ακολουθούν οι ορκωτοί ελεγκτές και οι οικονομικά ισχυροί πελάτες τους. Η ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση στο καθεστώς υποχρεωτικών ελέγχων των ετήσιων και ενοποιημένων λογαριασμών (EU Audit Reform), με την κοινοτική οδηγία 56/2014 και τον κανονισμό 537/2014 έχει τεθεί σε ισχύ στα κράτη-μέλη της ΕΕ από τις 16 Ιουνίου. Στην Ελλάδα, δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία εναρμόνισης, αλλά εκτιμάται ότι το θεσμικό πλαίσιο που θα υιοθετηθεί δεν θα έχει σημαντικές διαφορές από το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και, πάντως, δεν επιτρέπεται να υιοθετηθούν ελαστικότερες ρυθμίσεις από τις ευρωπαϊκές, αλλά μόνο αυστηρότερες. Η νέα οδηγία ορίζει νέους κανόνες διαφάνειας για τους ορκωτούς ελεγκτές και τις ελεγκτικές εταιρείες, καθώς και αυστηρούς κανόνες για τους υποχρεωτικούς ελέγχους των οντοτήτων δημοσίου συμφέροντος (Public Interest Entities-PIEs), δηλαδή των εισηγμένων σε χρηματιστήρια εταιρειών, των τραπεζικών και ασφαλιστικών εταιρειών, καθώς και όσων εταιρειών κρίνεται από τα κράτη-μέλη ότι θα πρέπει να ενταχθούν σε αυτήν την κατηγορία, λόγω της φύσης των δραστηριοτήτων τους, του μεγέθους τους και του αριθμού των απασχολούμενων υπαλλήλων. Η αντίστροφη μέτρηση για την εφαρμογή της EU Audit Reform άρχισε τον Μάιο του 2016, με τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, αναφορικά με τον Κανονισμό 537/2014/ΕΕ και την Οδηγία 2014/56/ΕΕ. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών, «η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει αλλαγές που ενισχύουν την ανεξαρτησία και τον επαγγελματικό σκεπτικισμό των νομίμων ελεγκτών, με στόχο την αύξηση της ποιότητας του ελέγχου, τη διαφάνεια και τη βελτίωση της εποπτείας τους. Απαιτούνται επίσης περισσότερες πληροφορίες στις εκδιδόμενες εκθέσεις ελέγχου και στενότερη παρακολούθηση του έργου των νομίμων ελεγκτών από την Επιτροπή Ελέγχου, που θα ενισχυθεί με πρόσθετες αρμοδιότητες. Τα σημαντικότερα μέτρα που προβλέπονται από τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για τον υποχρεωτικό έλεγχο των Οντοτήτων Δημοσίου Συμφέροντος (PIEs) είναι: ΧΡΗΜΑ 49

αφιέρωμα

~ ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

~~ Η υποχρεωτική εναλλαγή των νομίμων ελεγκτών και των ελεγκτικών γραφείων κάθε 10 χρόνια. ~~ Η απαγόρευση της παροχής ορισμένων μη ελεγκτικών υπηρεσιών από τους νόμιμους ελεγκτές και τα ελεγκτικά γραφεία. ~~ Ο καθορισμός ανώτατου ορίου για τις αμοιβές που μπορούν να χρεώνονται από την παροχή μη ελεγκτικών υπηρεσιών, προκειμένου να αποφεύγονται ζητήματα σύγκρουσης συμφερόντων. ~~ Η ενίσχυση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ελέγχου, η οποία συμμετέχει ενεργά τόσο στον διορισμό του ελεγκτικού γραφείου όσο και στην παρακολούθηση του έργου του».

ΤΙ ΑΛΛAΖΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡOΤΕΡΕΣ ΕΤΑΙΡΕIΕΣ Πρέπει να τονιστεί ότι, όπως ανέφερε σε πρόσφατη ομιλία του ο Παναγιώτης Γιαννόπουλος, α’ αντιπρόεδρος της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης & Ελέγχων, «με την ενσωμάτωση της Οδηγίας 56/2014 στο εθνικό δίκαιό μας, δίνεται η δυνατότητα να υιοθετηθούν ελεγκτικές διαδικασίες ή απαιτήσεις που διασφαλίζουν την αναλογική εφαρμογή των ελεγκτικών προτύπων στους υποχρεωτικούς ελέγχους των μικρών επιχειρήσεων». Δηλαδή να γίνει αυστηρότερο το καθεστώς των ελέγχων και για εταιρείες που δεν εντάσσονται στις οντότητες δημοσίου συμφέροντος. Δίνοντας αναλυτικά στοιχεία για το καθεστώς που ισχύει σε σχέση με τους ελέγχους για τις μικρές επιχειρήσεις, ο κύριος Γιαννόπουλος ανέφερε ότι: ~~ 18 από τις 28 χώρες-μέλη της ΕΕ έχουν επιβάλει τον έλεγχο στις μικρές επιχειρήσεις, με το ποσοστό να ανέρχεται σε 64%. ~~ 14 από τις 28 χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει χαμηλότερα κριτήρια από αυτά που ίσχυαν στην Ελλάδα με τον ν. 2190/1920 (τζίρο<5 εκατ. ευρώ και σύνολο ενεργητικού<2,5 εκατ. ευρώ). ~~ Ο μέσος όρος των κρατών-μελών της ΕΕ για τα όρια των κριτηρίων υπαγωγής στον υποχρεωτικό έλεγχο ανέρχεται σε κύκλο εργασιών 3 εκατ. ευρώ και σύνολο ενεργητικού 1,1 εκατ. ευρώ. ~~ Το μέσο κόστος του ελέγχου για τη χρήση 2014 για εταιρείες με κύκλο εργασιών 5 εκατ. ευρώ-8 εκατ. ευρώ ανήλθε σε 7.000 ευρώ.

Η ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚH ΕΝΑΛΛΑΓH ΕΛΕΓΚΤΩΝ Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές που φέρνει το νέο θεσμικό πλαίσιο είναι η εισαγωγή της υποχρεωτικής εναλλαγής ελεγκτών. Η μακρά διαδικασία διαλόγου για αυτό το θέμα στις Βρυξέλλες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εναλλαγή ελεγκτών είναι απαραίτητη, ώστε να μη δημιουργούνται αθέμιτες σχέσεις μεταξύ ελεγχόμενων επιχειρήσεων και ελεγκτών, λόγω της μεγάλης διάρκειας της μεταξύ τους συνεργασίας. Οι οντότητες δημοσίου συμφέροντος θα είναι υποχρεωμένες να αλλάζουν όχι μόνο τους ελεγκτές τους (όπως ήδη προβλέπει η ελληνική νομοθεσία) αλλά και τις ελεγκτικές εταιρείες, με τις οποίες συνεργάζονται, κάθε δέκα χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εταιρείες που διατηρούν συνεργασίες για δέκα χρόνια με ελεγκτικές εταιρείες θα κληθούν να τις διακόψουν αμέσως μόλις τεθεί σε ισχύ η μεταρρύθμιση, αφού θα ισχύσουν μεταβατικές διατάξεις. Ο Απόστολος Πολύζος, μέλος του εποπτικού συμβουλίου του ΣΟΕΛ, εκτιμά, μιλώντας στο «Χ», ότι οι νέες ρυθμίσεις θα τεθούν σε πλήρη εφαρμογή μετά το 2022. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της KPMG, οι πρώτες PIEs που θα επηρεαστούν από τη μεταρρύθμιση είναι όσες είχαν συμπληρώσει στις 16 50 Ιούνιος 2016

Ιουνίου 2014 έως 11 έτη συνεργασίας με την ίδια ελεγκτική εταιρεία. Σε υποχρεωτική αλλαγή ελεγκτή θα κληθούν να προχωρήσουν εταιρείες που από τις 17 Ιουνίου 2016 και μετά θα έχουν σχέσεις συνεργασίας με την ίδια ελεγκτική εταιρεία, η οποία είχε συναφθεί μεταξύ 17 Ιουνίου 2003 και 16 Ιουνίου 2006. Η δεύτερη ομάδα εταιρειών που θα επηρεαστούν είναι αυτές που είχαν συμπληρώσει σχέση διάρκειας άνω των 20 ετών μέσα στο 2014. Αυτές θα αλλάξουν ελεγκτές υποχρεωτικά ώς το 2020, ενώ όσες είχαν σχέση διάρκειας 11-20 ετών το 2014 θα αλλάξουν ελεγκτές ώς το τέλος του 2022. Μετά την ολοκλήρωση αυτών των κύκλων υποχρεωτικής εναλλαγής ελεγκτών, οι εταιρείες δεν θα μπορούν να διατηρούν την ίδια ελεγκτική εταιρεία για περισσότερα από δέκα χρόνια. Δίνεται, πάντως, η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να ορίσουν ότι η θητεία μπορεί να παραταθεί αν με το πέρας της δεκαετίας η εταιρεία προχωρά σε ανοικτό διαγωνισμό για πρόσληψη ελεγκτή και μέσα από αυτήν τη διαδικασία επιλέγεται ο ίδιος ελεγκτικός οίκος. Στην ελληνική αγορά, εκτιμάται ότι οι αλλαγές αυτές θα επηρεάσουν αρκετές μεγάλες επιχειρηματικές οντότητες, μεταξύ των οποίων και τράπεζες, που διατηρούν μακρόχρονη σχέση με ελεγκτικούς οίκους. Ως τώρα, η ελληνική νομοθεσία δεν έθετε όρια στη διάρκεια των σχέσεων με ελεγκτικές εταιρείες, αλλά μόνο με ελεγκτές-φυσικά πρόσωπα. Αυτό σήμαινε ότι μια ελληνική εταιρεία μπορούσε να διατηρεί τον ίδιο ελεγκτικό οίκο για δεκαετίες, έχοντας μόνο την υποχρέωση σε τακτά διαστήματα να αλλάζουν οι ελεγκτές που υπέγραφαν τις οικονομικές καταστάσεις για λογαριασμό των οίκων αυτών.

ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Η μεγάλη διεθνής συζήτηση για αθέμιτες σχέσεις ελεγκτικών εταιρειών και ελεγχόμενων επιχειρήσεων, σε σημαντικό βαθμό, επικεντρώθηκε στις αμοιβές που λαμβάνουν οι ελεγκτικές εταιρείες για την παροχή άλλων υπηρεσιών εκτός του υποχρεωτικού ελέγχου. Κοινός τόπος είναι σήμερα ότι οι αμοιβές για τέτοιες υπηρεσίες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μεγάλου ύψους ποσά, μπορεί να υποκρύπτουν αθέμιτη άσκηση επιρροής στο έργο του ορκωτού ελεγκτή. Σε αυτό το πλαίσιο, η ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση έχει κεντρικό στόχο να ενισχύσει την ανεξαρτησία των ορκωτών ελεγκτών, μέσω της απαγόρευσης της παροχής ορισμένων υπηρεσιών από τον οίκο που αναλαμβάνει τον υποχρεωτικό έλεγχο μιας εταιρείας. Έχει καταρτιστεί μάλιστα αναλυτική λίστα με τις απαγορευμένες υποχρεώσεις, την οποία μπορούν να τροποποιήσουν τα κράτη-μέλη κατά την εναρμόνιση με την κοινοτική οδηγία, αλλά υπάρχουν περιορισμοί στα όρια κίνησης του εθνικού νομοθέτη. Πρώτη σε αυτή τη λίστα των απαγορευμένων υπηρεσιών για τους ελεγκτικούς οίκους είναι η παροχή συμβουλών για φορολογικά θέματα. Δηλαδή αν μια εταιρεία χρειάζεται συμβουλές για φορολογικά θέματα, απαγορεύεται πλέον να τις λαμβάνει από τον ίδιο οίκο που διενεργεί τον υποχρεωτικό της έλεγχο. Άλλες απαγορευμένες υπηρεσίες είναι η τήρηση των λογιστικών βιβλίων, οι υπηρεσίες αποτίμησης, οι νομικές υπηρεσίες, άλλες υπηρεσίες που μπορεί να συνδέονται με τον εσωτερικό έλεγχο, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Η ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση επιτρέπει στις εταιρείες να αγοράζουν από τους ελεγκτές τους μόνο όσες υπηρεσίες δεν βρίσκονται στη λίστα των απαγορευμένων. Ορισμένες από τις απαγορευμένες υπηρεσίες, όπως η προετοιμασία φορολογικών δηλώσεων, μπορεί να παρέχονται από τους ελεγκτές, αλλά μόνο αν υπάρχει ρητή αναφορά στην εθνική νομοθεσία αυτής της δυνατότητας απόκλισης από το ευ-

ΧΡΗΜΑ 51

αφιέρωμα

~ ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

ρωπαϊκό δίκαιο. Πρέπει, εξάλλου, να σημειωθεί ότι ορίζεται και πλαφόν στις αμοιβές που μπορούν να λαμβάνουν ελεγκτικές εταιρείες όταν παρέχουν σε ελεγχόμενες εταιρείες κάποιες από τις επιτρεπόμενες υπηρεσίες. Ειδικότερα, οι αμοιβές για τις συμπληρωματικές υπηρεσίες δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν το 70% της αμοιβής για τον υποχρεωτικό έλεγχο. Τα εθνικά κράτη μπορούν να προσδιορίσουν και χαμηλότερο όριο ή να επιβάλλουν άλλους, αυστηρότερους περιορισμούς στις αμοιβές.

ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Με την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση ενισχύεται σημαντικά ο ρόλος της Επιτροπής Ελέγχου, που λειτουργεί εσωτερικά σε κάθε επιχείρηση της κατηγορίας των PIEs. Οι επιτροπές αφενός αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διενεργούν τους ανοικτούς διαγωνισμούς για την πρόσληψη των ορκωτών ελεγκτών, αφετέρου ενθαρρύνονται από το νέο πλαίσιο να επιλέγουν μικρότερες ελεγκτικές εταιρείες (εκτός του κύκλου των “Big Four”), ώστε να περιοριστεί η συγκέντρωση στον κλάδο των ελεγκτικών εταιρειών. Πέραν αυτών των καθηκόντων, οι επιτροπές ελέγχου έχουν τον ρόλο του θεματοφύλακα της συμμόρφωσης της εταιρείας με τις νέες απαγορεύσεις για την παροχή αμοιβών σε ελεγκτικές εταιρείες για συμβουλευτικές υπηρεσίες. Με την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση ορίζεται ότι κάθε αμοιβή που θα παρέχεται από μια εταιρεία στον ελεγκτικό της οίκο θα πρέπει να εγκρίνεται εκ των προτέρων από την επιτροπή ελέγχου, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν θα παραβιάζονται οι διατάξεις του νέου θεσμικού πλαισίου.

«ΜΑΤΙ» ΤΗΣ ΕΦΟΡΙΑΣ ΟΙ ΟΡΚΩΤΟΙ ΕΛΕΓΚΤΕΣ Ένα σημαντικό πεδίο δραστηριοποίησης για τις ελεγκτικές εταιρείες τα τελευταία χρόνια, δηλαδή από το 2011 και μετά, ήταν η έκδοση των φορολογικών πιστοποιητικών για τις εταιρείες που ελέγχουν. Ουσιαστικά, οι ορκωτοί έγιναν το «μάτι» της εφορίας στα λογιστήρια των μεγαλύτερων επιχειρήσεων της χώρας, απαλλάσσοντας τον ελεγκτικό μηχανισμό του Υπουργείου Οικονομικών από μεγάλο όγκο υποχρεώσεων, και συνέβαλαν στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, αν και υπήρξαν διαμαρτυρίες, που έφθασαν ώς την Τρόικα, για το υψηλό κόστος έκδοσης των πιστοποιητικών. Σήμερα, αυτή η δραστηριότητα των ελεγκτικών εταιρειών τελεί υπό αίρεση. Από τη χρήση του 2016, το φορολογικό πιστοποιητικό έχει καταργηθεί. Όμως, όπως λέει στο «Χ» ο κύριος Πολύζος, τελικά θα πρέπει να διατηρηθεί με κάποιο τρόπο η διαδικασία έκδοσης του πιστοποιητικού, αφού αυτό εξυπηρετεί πρωτίστως τις επιδιώξεις του Υπουργείου Οικονομικών, δεδομένης της περιορισμένης ελεγκτικής δυναμικότητας των μηχανισμών του. Δηλώσεις στο ίδιο πνεύμα, υπέρ της επαναφοράς του πιστοποιητικού, έχει κάνει, άλλωστε, και ο υφυπουργός Οικονομικών, Τρύφων Αλεξιάδης. Στο αναθεωρημένο μνημόνιο, που δημοσιεύθηκε στις 16 Ιουνίου, υπάρχουν πρόνοιες για επαναφορά του φορολογικού πιστοποιητικού, με διαφορετική μορφή από αυτή που καθιερώθηκε το 2010. Στο μνημόνιο μνημονεύεται η υποχρέωση της κυβέρνησης για «επανεξέταση της δυνατότητας για ένα βραχυπρόθεσμο εθελοντικό φορολογικό πιστοποιητικό ως πρότυπο ποιότητας, χωρίς ρητή αναφορά σε πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις και χωρίς να διακυβεύεται το δικαίωμα της φορολογικής διοίκησης για τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου». Δηλαδή θα επανέλθουν σε ισχύ, για λίγα χρόνια, οι διατάξεις για το 52 Ιούνιος 2016

φορολογικό πιστοποιητικό, αλλά χωρίς να λειτουργεί το πιστοποιητικό σαν «συγχωροχάρτι», ακυρώνοντας τις δυνατότητες των ελεγκτικών μηχανισμών για πρόσθετους φορολογικούς ελέγχους. Η προσοδοφόρα για τις ελεγκτικές εταιρείες δραστηριότητα με τα φορολογικά πιστοποιητικά άνοιξε με τον ν. 3842/2010 (άρθρο 17 παρ. 3 που τροποποίησε το άρθρο 82 παρ. 5 του ν. 2238/1994), όταν θεσπίστηκε για πρώτη φορά η υποχρέωση των ορκωτών ελεγκτών να εκδίδουν φορολογικό πιστοποιητικό για τις Ανώνυμες Εταιρείες (ΑΕ) και τις Εταιρείες Περιορισμένης Ευθύνης (ΕΠΕ) οι οποίες υπάγονται σε υποχρεωτικό έλεγχο ορκωτών ελεγκτών. Ακολούθησαν διαβουλεύσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, προκειμένου το νέο καθεστώς να έχει πρακτικό όφελος για τις εταιρείες, δεδομένου του ότι, όπως θα εφαρμοζόταν, θα λειτουργούσε παράλληλα με το καθεστώς των τακτικών φορολογικών ελέγχων. Αποτέλεσμα αυτών των διαβουλεύσεων, όπως έχει σημειώσει σε σχετικό άρθρο του ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών, Γιώργος Μαυραγάνης, ήταν η επαναδιατύπωση της διάταξης του άρθρου 82 παρ. 5 του ν. 2238/1994 με την τροποποίηση που έγινε με το άρθρο 21 παρ. 10 περ. (β) του ν. 3943/2011. Με την τροποποίηση αυτή, προβλέφθηκε ότι αν το πιστοποιητικό δεν περιλαμβάνει παρατηρήσεις και διαπιστώσεις παραβάσεων της φορολογικής νομοθεσίας, δεν διενεργείται φορολογικός έλεγχος, με εξαίρεση τους φορολογικούς ελέγχους που διενεργούνται με βάση μεθόδους ανάλυσης κινδύνου ή τυχαίου δείγματος (άρθρο 80 παρ. 1 του ν. 2238/1994) ή εκείνων που διενεργούνται λόγω ύπαρξης νέων στοιχείων που δεν ήταν διαθέσιμα κατά τον αρχικό έλεγχο. Η νέα διάταξη, όπως τόνιζε ο κύριος Μαυραγάνης, έδινε πλέον ουσιαστική υπόσταση στο νέο καθεστώς ελέγχου φορολογικής συμμόρφωσης των εταιρειών, εφόσον κάθε εταιρεία με «καθαρό φορολογικό πιστοποιητικό» θα οριστικοποιούσε τις φορολογικές της υποχρεώσεις με τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος και δεν θα ανέμενε «φορολογικές εκπλήξεις» στο μέλλον, με εξαίρεση κάποιες ειδικές και μη συνηθισμένες περιπτώσεις. Το νέο καθεστώς φορολογικών ελέγχων ΑΕ και ΕΠΕ που ελέγχονται υποχρεωτικά από ορκωτούς ελεγκτές εφαρμόστηκε σε χρήσεις που έκλειναν από τις 30 Ιουνίου του 2011 και μετά. Όμως, στα τέλη του 2013, υπό την πίεση της Τρόικας, που είχε σοβαρές ενστάσεις για αυτό το μέτρο, το Υπουργείο Οικονομικών κατάργησε το φορολογικό πιστοποιητικό από τη χρήση του 2016. Η Τρόικα είχε επισημάνει τότε στην κυβέρνηση ότι η έκδοση πιστοποιητικού επέφερε μεγάλες επιβαρύνσεις σε 4.500 επιχειρήσεις, καθώς ανά περίπτωση η δαπάνη έκδοσης του πιστοποιητικού φορολογικής συμμόρφωσης ανερχόταν σε έως και 150.000 ευρώ. Η ελληνική πλευρά διεκδίκησε και εξασφάλισε μια μεταβατική περίοδο έως και τη χρήση του 2015, προκειμένου να μην υπάρξει πρόβλημα με τα δημόσια έσοδα. Μένει πλέον να διαμορφωθεί στην προσεχή διαπραγμάτευση του Υπουργείου Οικονομικών με τους Θεσμούς για τη δεύτερη αξιολόγηση, το νέο πλαίσιο για την έκδοση των φορολογικών πιστοποιητικών, που είναι πολύ πιθανό να ισχύσει και για τη χρήση του 2016.

ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΕ ΠΕΔΙΟ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ Μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες των ελεγκτικών και συμβουλευτικών εταιρειών, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο της διαρκούς αναμόρφωσης της φορολογικής νομοθεσίας, υπό την πίεση των Θεσμών και της αναγκαιότητας για αύξηση των δημόσιων εσόδων, είναι η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για φορολογικά θέματα

και για τον λεγόμενο «φορολογικό προγραμματισμό» (tax planning). Ακόμη και μεγάλες εταιρείες, με οργανωμένες οικονομικές διευθύνσεις και λογιστικά τμήματα, βρίσκονται σε δυσκολία κατά την «πλοήγησή» τους στα «ταραγμένα πελάγη» της φορολογικής νομοθεσίας και χρειάζονται εξωτερική βοήθεια από ελεγκτικές/συμβουλευτικές εταιρείες, προκειμένου να αποφύγουν λάθη με δυσβάστακτο κόστος στον φορολογικό προγραμματισμό τους. Η έννοια του φορολογικού προγραμματισμού έχει προκαλέσει, πάντως, πολλές διεθνείς συζητήσεις τα τελευταία χρόνια, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση, ίσως, τη θυελλώδη συζήτηση που προκάλεσαν τα λεγόμενα “Lux Leaks”, δηλαδή η αποκάλυψη ότι μία εκ των κορυφαίων διεθνώς ελεγκτικών/συμβουλευτικών εταιρειών συνεργαζόταν με τις φορολογικές αρχές του Λουξεμβούργου για να εξασφαλίζει για πελάτες της, μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, συμφωνίες ειδικής φορολογικής μεταχείρισης, που θεωρήθηκαν σκανδαλώδεις. Τα όρια μεταξύ αποτελεσματικού φορολογικού προγραμματισμού και φοροαποφυγής είναι αρκετά θολά, αλλά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προσπαθούν να βάλουν κάποια τάξη, διαμορφώνοντας ένα νέο, αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο. Πρόσφατα, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησε σχετικά με σχέδιο οδηγίας για την αντιμετώπιση πρακτικών φοροαποφυγής, που συνήθως χρησιμοποιούνται από μεγάλες εταιρείες. Η οδηγία αποτελεί μέρος ενός πακέτου που έφερε τον Ιανουάριο του 2016 η Κομισιόν για την ενίσχυση των κανόνων κατά της αποφυγής εταιρικής φορολόγησης. Το πακέτο βασίζεται στις από το 2015 συστάσεις του ΟΟΣΑ για την αντιμετώπιση της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και μεταφοράς κερδών σε χώρες με ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Η οδηγία καλύπτει περιπτώσεις κατά τις οποίες όμιλοι εταιρειών προσπαθούν να επωφεληθούν από τις διαφορές μεταξύ των εθνικών φορολογικών συστημάτων, προκειμένου να μειωθεί η συνολική φορολογική υποχρέωσή τους, κάνοντας χρήση εταιρικών εκπτώσεων και δημιουργώντας, με τον τρόπο αυτό, συνθήκες αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού. Σχολιάζοντας τη συμφωνία, ο επίτροπος Οικονομικών, Πιερ Μοσκοβισί, δήλωσε: «Η συμφωνία έχει καταφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στην αποφυγή φορολογίας των επιχειρήσεων. Για πάρα πολύ καιρό, ορισμένες εταιρείες είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των φορολογικών συστημάτων, γλιτώνοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε φόρους». Στον ελληνικό χώρο, ακόμη και αν μια εταιρεία δεν έχει το μέγεθος και τον βαθμό διεθνοποίησης των δραστηριοτήτων της, που θα απαιτούσε προσφυγή σε εξωτερικούς συμβούλους για να ελιχθεί κατάλληλα στα διαφορετικά φορολογικά καθεστώτα του ευρωπαϊκού χώρου, είναι ζωτικής σημασίας η ανάγκη αξιοποίησης της γνώσης των ελεγκτικών και συμβουλευτικών εταιρειών, απλώς και μόνο για να ανταποκριθούν σωστά στις συνεχείς αλλαγές της φορολογικής νομοθεσίας. Θα περίμενε κανείς ότι οι μεγάλες αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία, τα τελευταία χρόνια, στις οποίες περιλαμβάνεται και η πλήρης αναμόρφωση του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος την περίοδο του Γ. Στουρνάρα, αλλά και πλήθος αλλαγών που προωθήθηκαν στο πλαίσιο της εφαρμογής του τρίτου μνημονίου, θα οδηγούσαν σε μια σταθεροποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, καθώς μάλιστα έχει επανειλημμένα τονιστεί ότι με την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης θα είχε τεθεί σε εφαρμογή το μεγαλύτερο μέρος των προβλέψεων του νέου προγράμματος προσαρμογής. Όμως, από το κείμενο του αναθεωρημένου, μετά την πρώτη αξιολό-

γηση, μνημονίου συνάγεται το συμπέρασμα ότι, το φθινόπωρο, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, θα γίνουν πολλές και σημαντικές αλλαγές σε παραμέτρους της φορολογικής νομοθεσίας ιδιαίτερα κρίσιμες για τις επιχειρήσεις. Ειδικότερα, μεταξύ των παρεμβάσεων στο φορολογικό σύστημα, που μνημονεύονται στο αναθεωρημένο μνημόνιο, περιλαμβάνονται: ~~ Η επανεξέταση όλων των κινήτρων που υπάρχουν στη φορολογία εισοδήματος των επιχειρήσεων και η ενσωμάτωση σε ενιαία νομοθεσία των φοροαπαλλαγών, με ταυτόχρονη κατάργηση εκείνων που κρίνονται αναποτελεσματικές ή άδικες. ~~ Η αναθεώρηση του καθεστώτος προνομιακής φορολογικής μεταχείρισης του κλάδου της ναυτιλίας υπό το πρίσμα των υποδείξεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. ~~ Η παράταση μέχρι το 2018 της εφαρμογής των διατάξεων για την προσωρινή εθελοντική συνεισφορά των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. ~~ Η επανεξέταση του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών και η υποβολή προτάσεων για τροποποιήσεις στις διατάξεις του. Επίσης, θα εκδοθεί ένας «οδικός χάρτης» για τις απαιτούμενες αποφάσεις και εγκυκλίους, οι οποίες θα πρέπει να έχουν εκδοθεί έως τον Οκτώβριο. ~~ Η τροποποίηση της νομοθεσίας για τη φορολογία εισοδήματος των εταιρειών, η οποία καλύπτει τις συγχωνεύσεις, τις εξαγορές και τους εταιρικούς λογαριασμούς αποθεματικών. ~~ Η ανάπτυξη του νέου φορολογικού πλαισίου για τα οχήματα συλλογικών επενδύσεων και τους συμμετέχοντες σε αυτά, σε συμφωνία με τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. ~~ Η αναθεώρηση των ρυθμίσεων του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών (του ν. 4174/2013) που προβλέπουν μειωμένα πρόστιμα στα πλαίσια των φορολογικών ελέγχων, ώστε να προσμετράται και να λαμβάνεται υπόψη η συμπεριφορά του φορολογουμένου και η ύπαρξη ή όχι πρόθεσης για δήλωση ή για απόκρυψη φορολογητέας ύλης, βάσει αντικειμενικών και διαφανών κριτηρίων. ~~ Η επανεξέταση και η αναμόρφωση του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αναγκαστική εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων των ασυνεπών οφειλετών σε δημόσιους πλειστηριασμούς. ~~ Ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για την αντιμετώπιση της είσπραξης των φόρων επί των εισοδημάτων που δημιουργούνται σε off-shore χαρτοφυλάκια ιδιωτών. ~~ Η απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου για τον ΦΠΑ. Οι ελληνικές αρχές τον Δεκέμβριο του 2016 θα κωδικοποιήσουν και θα απλοποιήσουν τη νομοθεσία για τον ΦΠΑ, ευθυγραμμίζοντάς την με τον Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών και προχωρώντας στην εξάλειψη των εκκρεμών νομικών κενών. Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών, εξετάζεται, μεταξύ άλλων, ο περιορισμός των υποβολών περιοδικών δηλώσεων για τις επιχειρήσεις, οι οποίες διενεργούν σχεδόν όλες τις συναλλαγές τους μέσω του τραπεζικού συστήματος. Είναι σαφές, όπως τονίζει χαρακτηριστικά στο «Χ» στέλεχος οικονομικής διεύθυνσης μεγάλης βιομηχανίας, ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα είναι «καυτό» όσον αφορά τις αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία και, ως εκ τούτου, οι επιχειρήσεις θα έχουν όλο και εντονότερη την ανάγκη προσφυγής σε εξωτερικούς συμβούλους, για να διασφαλίσουν ότι θα προσαρμοστούν στο νέο πλαίσιο με τον καλύτερο τρόπο, αποφεύγοντας «ακριβά» λάθη. ΧΡΗΜΑ 53

αφιέρωμα

~ ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

συνέντευξη στον Νώντα Χαλδούπη

Γεωργία Σταματέλου Γενική Διευθύντρια και Επικεφαλής Φορολογικού Κλάδου, KPMG

ΚΡIΣΙΜΟΣ Ο ΡOΛΟΣ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟY ΣΥΜΒΟYΛΟΥ ΓΙΑ ΘEΜΑΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓIΑΣ • Πότε μια επιχείρηση χρειάζεται τις υπηρεσίες μιας εξειδικευμένης εταιρείας διεθνούς εμβέλειας • Αλήθειες και μύθοι για το “tax planning” Για τη σημασία του φορολογικού προγραμματισμού και τον κρίσιμο ρόλο του εξειδικευμένου εξωτερικού συμβούλου για φορολογικά θέματα στη λειτουργία μιας σύγχρονης επιχείρησης μίλησε στο «ΧΡΗΜΑ» η Γεωργία Σταματέλου, Γενική Διευθύντρια και Επικεφαλής Φορολογικού Κλάδου της KPMG. Μεταξύ άλλων, η κυρία Σταματέλου τονίζει ότι το “tax planning” είναι αναγκαίο για την εύρυθμη λειτουργία μιας επιχείρησης, και δεν είναι δικαιολογημένη η σύνδεσή του, ιδιαίτερα στη διεθνή συζήτηση, με την έννοια της φοροαποφυγής. Υπογραμμίζει, επίσης, ότι η δραστηριότητα της KPMG διέπεται από την αρχή της ακεραιότητας, σημειώνοντας ότι είναι καθήκον της Πολιτείας να κλείσει όποια θεσμικά κενά μπορεί να εκμεταλλεύονται όσοι ακολουθούν πρακτικές επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού. Τέλος, για τις αλλαγές των τελευταίων ετών στο φορολογικό περιβάλλον, η κυρία Σταματέλου αναφέρει ότι ιδιαίτερα η ποινικοποίηση φορολογικών παραβάσεων καθιστά επιτακτική για τις επιχειρήσεις την ανάγκη συνεργασίας με αξιόπιστους συμβούλους για φορολογικά θέματα. 54 Ιούνιος 2016

ΧΡΗΜΑ_Οι εταιρείες παροχής ελεγκτικών, φορολογικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών εστιάζονται, με μεγάλη έμφαση, στην παροχή υπηρεσιών φορολογικού σχεδιασμού (tax planning). Τι είναι ο φορολογικός σχεδιασμός, και γιατί είναι απαραίτητος σήμερα σε μια επιχείρηση; Γεωργία Σταματέλου_Νομίζω είναι σκόπιμο να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «φορολογικός σχεδιασμός», καθώς στις μέρες μας, ειδικά στο εξωτερικό, το “tax planning” έχει γίνει σχεδόν συνώνυμο της φοροαποφυγής, όχι πάντοτε δικαιολογημένα. Στο πλαίσιο της εύρυθμης λειτουργίας της και ενός ορθολογικού επιχειρηματικού σχεδιασμού, η κάθε επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, οφείλει να διασφαλίσει τη συμμόρφωσή της με τη φορολογική νομοθεσία, έτσι ώστε να αποφύγει πιθανούς μελλοντικούς κίνδυνους (οικονομικούς και

νομικούς) από έναν φορολογικό έλεγχο σε όποιες χώρες λειτουργεί. Παράλληλα, για να εξασφαλίσει την ανάπτυξή της οφείλει να εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο έχει δομήσει τις δραστηριότητές της, και να λειτουργεί και να επεκτείνεται εκμεταλλευόμενη τα φορολογικά πλεονεκτήματα που κάθε χώρα μπορεί να της προσφέρει. Για παράδειγμα, ένας όμιλος που εξετάζει πού θα πρέπει να εγκαταστήσει ένα νέο κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης θα πρέπει να εξετάσει, εκτός όλων των άλλων, ποιες χώρες δίνουν φορολογικά κίνητρα για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας, όπως χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές για το εξειδικευμένο προσωπικό που ζει και εργάζεται στη συγκεκριμένη χώρα ή προσαυξήσεις στην έκπτωση των δαπανών επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας. Χ_Σε ποιες περιπτώσεις, θεωρείτε ότι είναι αναγκαίο να ζητεί μια εταιρεία τη συνδρομή ενός εξωτερικού συμβούλου, όπως η KPMG; Πότε, με άλλα λόγια, μπορεί να μην είναι επαρκείς οι εσωτερικές δυνάμεις μιας εταιρείας για να επιτευχθεί ο βέλτιστος φορολογικός σχεδιασμός; Γ.Σ._Στις μέρες μας, καλώς ή κακώς, οι περισσότερες επιχειρήσεις αναπτύσσονται σε έναν οικονομικό χώρο που ξεπερνά τα πλαίσια της μίας χώρας. Σε αυτήν τη βάση, για να εξασφαλίσει κάποιος τόσο τη φορολογική συμμόρφωση όσο και την αποτελεσματική του λειτουργία σε πολλές χώρες με διαφορετικά συστήματα και ιδιαιτερότητες, είναι σκόπιμο να χρησιμοποιήσει συμβούλους όπως η KPMG, με πρόσβαση σε ένα διεθνές δίκτυο ειδικών. Με αυτόν τον τρόπο, θα έχει πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες και συμβουλές τόσο σε νομικά όσο και φορολογικά θέματα, καθώς και πρόσβαση στη διεθνή εμπειρία

από παρόμοιες συναλλαγές μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Χ_Ποιος είναι ο ρόλος μιας εξειδικευμένης εταιρείας παροχής φορολογικών υπηρεσιών σε περιπτώσεις φορολογικού ελέγχου; Πότε είναι αναγκαίο να υποστηριχθούν οι εσωτερικές υπηρεσίες μιας επιχείρησης από έναν εξωτερικό σύμβουλο; Γ.Σ._Θα μου επιτρέψετε εδώ να αναφέρω μια πολύ γνωστή λαϊκή ρήση που λέει «όσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος». Σε κάθε περίπτωση, σε έναν φορολογικό έλεγχο, τον πρώτο λόγο έχουν οι άνθρωποι της εταιρείας που γνωρίζουν την ιστορία της και τα πραγματικά περιστατικά. Στις μέρες μας όμως, που η στάση των αρχών έχει γίνει όλο και πιο επιθετική, λόγω της οικονομικής κρίσης και με την πολυπλοκότητα των νόμων και των διαδικασιών, η υποστήριξη από έναν εξωτερικό σύμβουλο με μεγαλύτερη εμπειρία στον χειρισμό αυτών των υποθέσεων, καθώς και η πρόσβαση σε εξειδικευμένους νομικούς και άλλους συμβούλους (για παράδειγμα σε ειδικούς σε θέματα ενδοομιλικών συναλλαγών), μπορεί να είναι σωτήρια για την τελική έκβαση ενός ελέγχου. Χ_Πώς αξιολογείτε τις μεταβολές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, λόγω και της εφαρμογής διαδοχικών προγραμμάτων σταθεροποίησης της οικονομίας, στο φορολογικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις; Πόσο επηρεάζεται ο ιδιωτικός επιχειρηματικός τομέας από τις συνεχείς αλλαγές, και σε ποιον βαθμό θεωρείτε ότι είναι πλέον αναγκαία η προσφυγή σε έναν εξωτερικό σύμβουλο, λόγω της αυξημένης πολυπλοκότητας του φορολογικού περιβάλλοντος; Γ.Σ._Στην Ελλάδα, ήταν ανέκαθεν πολύπλοκο το φορολογικό σύστημα και εξαιρετικά

δύσκολο το «επιχειρείν» χωρίς τη συνδρομή εξειδικευμένων συνεργατών σε φορολογικά και λογιστικά θέματα, είτε εσωτερικών στελεχών είτε εξωτερικών συμβούλων. Τα τελευταία χρόνια, και με τις πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία, που οδήγησαν σε μεγάλο βαθμό και στην ποινικοποίηση των φορολογικών αδικημάτων, γίνεται επιτακτική πλέον, πιστεύω, η ανάγκη για αξιόπιστους και εξειδικευμένους συνεργάτες. Χ_Στο πλαίσιο της συζήτησης που γίνεται σε διεθνές επίπεδο για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, ιδιαίτερα από πλευράς διεθνών επιχειρηματικών ομίλων, ασκείται κριτική στις συμβουλευτικές εταιρείες ότι διευκολύνουν –και με ανορθόδοξα μέσα– την προσπάθεια των πελατών τους να μειώσουν τις φορολογικές επιβαρύνσεις. Πώς σχολιάζετε αυτήν την κριτική; Γ.Σ._Μία από τις βασικές αρχές μας στην KPMG είναι η ακεραιότητα. Ακεραιότητα απαιτούμε από τους ανθρώπους μας αλλά και από τους πελάτες μας. Στον δικό μας χώρο, αυτό μεταφράζεται στην παροχή φορολογικών συμβουλών που βοηθούν στην επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων των πελατών μας, με σεβασμό στους νόμους αλλά και στις ανάγκες των κοινωνιών μέσα στις οποίες λειτουργούμε. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ ότι η συγκεκριμένη κριτική δεν μας αφορά. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να τονίσω ότι όπως σε κάθε χώρο έτσι και στον δικό μας υπήρξαν, και υπάρχουν, περιπτώσεις που κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει πιο «επιθετικές». Είναι καθήκον όλων μας, τόσο των εταιρειών-πελατών όσο και των επαγγελματιών, με τις επιλογές και τις πράξεις μας να βάλουμε τέλος σε αυτήν την κριτική. Όπως πιστεύουμε ότι είναι καθήκον της Πολιτείας να κλείσει τα όποια κενά μπορεί να εκμεταλλεύεται ο επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός.

KPMG: Παρουσία 40 ετών στην Ελλάδα Η KPMG αποτελεί το παγκόσμιο δίκτυο ανεξάρτητων εταιρειών παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών-μελών συνδεδεμένων με την KPMG International, ενός ελβετικού συνεταιρισμού. Οι εταιρείες-μέλη της KPMG παρέχουν ελεγκτικές, φορολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Η KPMG λειτουργεί σε 155 χώρες, με προσωπικό περίπου 174.000 ατόμων παγκοσμίως. Κάθε εταιρεία

KPMG αποτελεί μια νομικά ξεχωριστή οντότητα. Στη χώρα μας, η KPMG παρέχει, τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια, ολοκληρωμένες ελεγκτικές, συμβουλευτικές, λογιστικές, φορολογικές υπηρεσίες σε ελληνικές και διεθνείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Για περισσότερες πληροφορίες: www. kpmg.com/gr. ΧΡΗΜΑ 55

~ αφιέρωμα EBRD

ΜΟΧΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ κλάδων και επιχειρήσεων η EBRD

56 Ιούνιος 2016

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης έχει υλοποιήσει συνολικές επενδύσεις 107 δισ. ευρώ (9,4 δισ. ευρώ το 2015) σε μια σειρά από κλάδους, με τον χρηματοοικονομικό τομέα να συμμετέχει με ποσοστό 36,7%.

από τον

Γιώργο Καλούμενο

Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (European Bank for Reconstruction and DevelopmentEBRD) ιδρύθηκε το 1991, για να υποστηρίξει τη μετάβαση των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ στην οικονομία της αγοράς, και έχει εξελιχθεί σε έναν δυναμικό, αναπτυξιακό χρηματοπιστωτικό οργανισμό, με παρουσία σήμερα σε 36 χώρες. Επιπλέον, έχει υλοποιήσει συνολικές επενδύσεις 107 δισ. ευρώ (9,4 δισ. ευρώ το 2015) σε μια σειρά από κλάδους, με τον χρηματοοικονομικό τομέα να συμμετέχει με ποσοστό 36,7%. Η Ελλάδα είναι ιδρυτικό μέλος της EBRD, ενώ από τον Μάρτιο του 2015 εντάχθηκε για πρώτη φορά στις χώρες στις οποίες επενδύει η EBRD. Η τράπεζα, ανταποκρινόμενη σε σχετικό αίτημα των ελληνικών αρχών, αποφάσισε να αρχίσει να επενδύει στην Ελλάδα σε προσωρινή βάση, μέχρι το τέλος του 2020. Η παρουσία της EBRD στην Ελλάδα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2015, και από τότε μέχρι σήμερα έχει επενδύσει στη χώρα 390 εκατ. ευρώ σε οκτώ projects. Πρόκειται για τη συμμετοχή της στις επανακεφαλαιοποιήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, καθώς και στις επιχειρήσεις ΟΤΕ DECA, Energean και Ευρωπαϊκή Πίστη (ασφαλιστική, αγοράζοντας μέρος της συμμετοχής του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς). Ειδικότερα, η EBRD συμμετείχε στην ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών (Πειραιώς, Εθνική, Alpha, Eurobank), ενώ υποστήριξε ή έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να στηρίξει, με χρηματοδοτήσεις, project των εταιρειών ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Energean Oil & Gas, Creta Farms, Diorama Hellenic Growth Fund, καθώς και την κοινή πλατφόρμα διαχείρισης προβληματικών επιχειρηματικών δανείων των Alpha Bank και Eurobank. Επίσης, απέκτησε συμμετοχή στην ασφαλιστική εταιρεία Ευρωπαϊκή Πίστη. Εξάλλου, οφέλη για την Ελλάδα αναμένεται να δημιουργήσει και η σχεδιαζόμενη παροχή μεγάλου δανείου από την EBRD για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου TAP, που θα διέλθει και από ελληνικά εδάφη. ΧΡΗΜΑ 57

αφιέρωμα

~ EBRD

ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΣΤOΧΟΙ ΤΗΣ EBRD ΣΤΗΝ ΕΛΛAΔΑ

ύμφωνα με τον κύριο Δρακινό, οι βασικοί στόχοι της EBRD στην Ελλάδα είναι:

~ Η ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα, με έμφαση στις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Βλέψεις υπάρχουν και στον τομέα τουρισμού-περιουσίας, στον οποίο –όπως αναφέρθηκε– «οι πρώτοι καρποί πιθανόν να μην αργήσουν». ~ Η στήριξη της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. ~ Η τοποθέτηση στον χώρο των υποδομών (π.χ. αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, ΣΔΙΤ). Η συμβολή της EBRD μπορεί επίσης να είναι σημαντική και στον τομέα των μη εξυπηρετούμενων επιχειρηματικών δανείων, κυρίως των μεγάλων εταιρειών. Ειδικότερα, μέσα από την υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων, μπορούν να εξυγιανθούν αρκετές επιχειρήσεις. Αρκετά τέτοια παραδείγματα υπάρχουν και στο εξωτερικό, όπου η τοποθέτηση της EBRD συνοδεύτηκε από τη μεταβολή των όρων του δανεισμού από τις πιστώτριες τράπεζες, και έτσι εταιρείες που είχαν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα κατάφεραν να επιζήσουν και να αναπτυχθούν.

Ο ΡOΛΟΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΞΥΓIΑΝΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΑΝΕIΩΝ H συμμετοχή και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη αναμένεται να αποτελέσει «κλειδί» στην ενεργητική διαχείριση των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων, καθώς θα στείλει σαφές μήνυμα για την κρισιμότητα της εξυγίανσης –και μάλιστα άμεσα– σημαντικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Άλλωστε, η EBRD έχει επενδύσει ήδη 250-300 εκατ. ευρώ στις τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες μέσω της πρόσφατης ανακεφαλαιοποίησής τους, ενώ αγόρασε το 15% της Ευρωπαϊκής Πίστης, της Πειραιώς. Πρωταρχικός, πάντως, ρόλος της EBRD είναι αυτός του χρηματοδότη των τραπεζών για τη στήριξη της οικονομίας, σχεδιάζοντας την παροχή ρευστότητας 500 εκατ. ευρώ στις ελληνικές τράπεζες ως trade finance facility, δηλαδή για τη χρηματοδότηση εταιρειών εισαγωγικού και εξαγωγικού χαρακτήρα. Κατά βάση, πρόκειται για δάνεια από κλάδους όπως τα ξενοδοχεία, οι κατασκευές, τα μεταλλεύματα, όπως και από άλλους υπερδανεισμένους τομείς με ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις, από 10 μέχρι και 30 εκατ. ευρώ ανά εταιρεία. Τα δάνεια αυτά, μαζί με τα ενέχυρά τους, θα μεταβιβαστούν προς διαχείριση στο joint venture με το KKR, παραμένοντας όμως στα βιβλία της Eurobank. Με τη διαχείριση των δανείων αυτών, θα ξεκινήσουν και ευρείες αλλαγές στο μάνατζμεντ των προβληματικών επιχειρήσεων. 58 Ιούνιος 2016

ΕΠΕΝΔYΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝEΡΓΕΙΑ Nα χρηματοδοτήσει την κατασκευή του Διαδρατικού Αγωγού (TAP) με ποσό έως 1,5 δισ. ευρώ εξετάζει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), δήλωσε πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της EBRD για την ενέργεια, Ρικάρντο Πούλιτι, σε συνέντευξή του στο Reuters. «Εξετάζουμε να δώσουμε ποσό έως 500 εκατ. ευρώ από δικά μας κεφάλαια για τον TAP, και θα προσπαθήσουμε να συμφωνήσουμε με άλλες τράπεζες κοινοπρακτικό δάνειο έως 1 δισ. ευρώ» δήλωσε. Τόνισε, επίσης, ότι το συνολικό δάνειο θα είναι το μεγαλύτερο που έχει ποτέ προσφέρει η EBRD. Η κατασκευή του TAP αναμένεται να κοστίσει 6 δισ. ευρώ περίπου. «Μαζί με τη χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ, κεφάλαια από χρηματοδότες του έργου και από οργανισμούς εξαγωγικών πιστώσεων, νομίζω ότι θα χρηματοδοτηθεί πλήρως» σημείωσε ο επικεφαλής της EBRD.

ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚH ΕΥΘΕIΑ ΔAΝΕΙΟ 50 ΕΚΑΤ. ΣΤΗΝ ΤΕΡΝΑ Στην τελική ευθεία είναι η χορήγηση δανείου, ύψους έως 50 εκατ. ευρώ, προς την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD). Όπως αναφέρεται σε έγγραφο της τράπεζας, εξετάζεται η χορήγηση του δανείου ανώτερης εξασφάλισης (senior secured loan), για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της εταιρείας στην Ελλάδα.

Ήδη, έχει πραγματοποιηθεί η πρώτη εξέταση της επένδυσης, και εκκρεμεί η τελική έγκριση. Η επόμενη συνεδρίαση του ΔΣ της τράπεζας στην οποία θα συζητηθεί το συγκεκριμένο project είναι στις 22 Ιουνίου. Το ύψος του δανείου θα είναι έως 50 εκατ. ευρώ, ενώ παράλληλα, σύμφωνα με το έγγραφο της EBRD, θα χορηγηθεί και δάνειο από ελληνική τράπεζα. H συνολική χρηματοδότηση θα προσεγγίσει τα 60 εκατ. ευρώ. Στόχος της επένδυσης, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, είναι αφενός να βοηθήσει τη χώρα μας να εκπληρώσει τους στόχους για τις ΑΠΕ, και αφετέρου να καταστεί ευκολότερη η μετάβαση στο νέο ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργικής ενίσχυσης, που θα βασίζεται περισσότερο σε μηχανισμούς αγοράς. Η EBRD επισημαίνει ακόμη ότι θα εξετάσει τα πρόσφατα και προγραμματισμένα έργα της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, όπως και τα έργα υπό ανάπτυξη, για την εκτίμηση των προτύπων υγείας και ασφάλειας της εταιρείας και της ικανότητας εφαρμογής των απαιτήσεων της τράπεζας. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι έμφαση θα δοθεί στην επιλογή της τοποθεσίας των έργων και στα περιβαλλοντικά κριτήρια, ενώ, βάσει της σχετικής Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Μελέτης, οι δύο πλευρές θα αναπτύξουν και θα συμφωνήσουν σε ένα περιβαλλοντικό και κοινωνικό σχέδιο δράσης.

ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ ΣΤΗΝ ENERGEAN OIL & GAS H EBRD και η εταιρεία Energean Oil & Gas –που πραγματοποιεί εξόρυξη πετρελαίου στην Ελλάδα– υπέγραψαν δανειακή σύμβαση για τη χρηματοδότηση του επενδυτικού προγράμματος 200 εκατ. δολ., που είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’80. Συγκεκριμένα: H Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Επενδύσεων (EBRD) και η Energean Oil & Gas –η μοναδική παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ελλάδα– υπέγραψαν δανειακή σύμβαση ύψους 75 εκατ. δολ., για την υποστήριξη του, ύψους 200 εκατ. δολ., επενδυτικού προγράμματος που βρίσκεται σε εξέλιξη για την ανάπτυξη των πετρελαϊκών πεδίων του Πρίνου και του Έψιλον στη θαλάσσια περιοχή του Κόλπου της Καβάλας, καθώς και για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επένδυση στον τομέα της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων από τη δεκαετία του ’80, η οποία περιλαμβάνει 15 παραγωγικές γεωτρήσεις καθώς και την εγκατάσταση μιας νέας, υπεράκτιας εξέδρας, που θα προστεθεί στο υφιστάμενο συγκρότημα του Πρίνου. Η Energean είναι μια ανεξάρτητη, ιδιωτική εταιρεία, που επικεντρώνεται στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και δραστηριοποιείται στην έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων, διατηρώντας ένα διαφοροποιημένο παραγωγικό, αναπτυξιακό και ερευνητικό χαρτοφυλάκιο στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο. Η εταιρεία διαθέτει 30 εκατ. βαρέλια βεβαιωμένων αποθεμάτων πετρελαίου (2P) καθώς και 28 εκατ. βαρέλια δυνητικά αποθέματα πετρελαίου (2C), τα οποία έχουν πιστοποιηθεί από ανεξάρτητους εκτιμητές. Επιπλέον, διαθέτει σημαντικό ερευνητικό δυναμικό, που έχει εντοπιστεί στο πλαίσιο της πρόσφατης σεισμικής έρευνας διαστάσεων, που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της παραχώρησης του Πρίνου. Το πετρέλαιο είναι η κύρια πηγή ενέργειας στην Ελλάδα, καλύπτο-

Η παρουσία της EBRD στην Ελλάδα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2015, και από τότε μέχρι σήμερα έχει επενδύσει στη χώρα 390 εκατ. ευρώ σε οκτώ projects.

ντας περίπου το 50% του ενεργειακού εφοδιασμού. Εξαιτίας της μη πραγματοποίησης των απαραίτητων επενδύσεων εδώ και αρκετές δεκαετίες, το δυναμικό υδρογονανθράκων της χώρας έχει παραμείνει σαφώς υποαναπτυγμένο. Η EBRD θα χορηγήσει δάνειο ύψους 75 εκατ. δολ., προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι απαιτούμενες επενδύσεις για την αύξηση της πετρελαϊκής παραγωγής αλλά και της ενεργειακής απόδοσης. Συγκεκριμένα, θα χρηματοδοτηθούν οι επενδύσεις της περιόδου 2016-2018 για τις γεωτρήσεις, για την εγκατάσταση της υπεράκτιας εξέδρας καθώς και για την αναβάθμιση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Με αφορμή την υπογραφή της δανειακής σύμβασης, ο Eric Rasmussen, διευθυντής Φυσικών Πόρων της EBRD, δήλωσε: «Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι για το χρηματοδοτικό πακέτο που συμφωνήθηκε με την Energean, καθώς έχουμε ως στόχο να υποστηρίξουμε τις ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται μέσα σε μια ανταγωνιστική αγορά. Η ενδυνάμωση των εγχώριων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων έχει αποτέλεσμα την ανάπτυξη και την ευημερία των εταιρειών και είναι το κλειδί για την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας. Η EBRD είναι δεσμευμένη σε αυτόν τον στόχο και είναι έτοιμη να επεκτείνει την υποστήριξή της με επενΧΡΗΜΑ 59

αφιέρωμα

EBRD

δύσεις και διαμόρφωση στρατηγικής σε οποιονδήποτε τομέα μπορεί να κάνει τη διαφορά». Ο Μαθιός Ρήγας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Energean Oil & Gas, δήλωσε: «Η χρηματοδότηση από την EBRD είναι ένα ορόσημο για την Energean. O Πρίνος είναι ένα ώριμο κοίτασμα 300 εκατ. βαρελιών, με χαμηλό μέχρι σήμερα συντελεστή αποληψιμότητας, και το εν εξελίξει επενδυτικό πρόγραμμα θα μας επιτρέψει να μεγιστοποιήσουμε το δυναμικό του και να αυξήσουμε την ημερήσια παραγωγή πάνω από τις 10.000 βαρέλια, χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες υποδομές και τις νέες εγκαταστάσεις. Οι μέτοχοι της Energean και οι 400 εργαζόμενοι παραμένουν αφοσιωμένοι στην ανάπτυξη των αποθεμάτων του Πρίνου, στην έρευνα του δυναμικού υδρογονανθράκων της Ελλάδας, μέσα σε συνθήκες απόλυτης προστασίας του περιβάλλοντος και σεβασμού προς τις τοπικές κοινωνίες, με στόχο την ανάδειξη της Energean σε ηγέτιδα ανεξάρτητη εταιρεία του τομέα έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ευχαριστούμε θερμά την EBRD για την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή της».

H συμμετοχή και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη αναμένεται να αποτελέσει «κλειδί» στην ενεργητική διαχείριση των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων.

60 Ιούνιος 2016

ΔΥΝΑΜΙΚH ΣΤHΡΙΞΗ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΣΦAΛΕΙΕΣ Το 15% του μετοχικού κεφαλαίου της ελληνικής ασφαλιστικής εταιρείας Ευρωπαϊκή Πίστη απέκτησε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Η Ευρωπαϊκή Πίστη είναι μια ηγετική πολυκλαδική ασφαλιστική εταιρεία, εισηγμένη και στο ΧΑ. Το 2015, με συνολικά εγγεγραμμένα μικτά ασφάλιστρα ύψους 167 εκατ. ευρώ, βρισκόταν ανάμεσα στις 10 μεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρείες στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Πίστη, από το 2009 έως και σήμερα, έχει επιτύχει θεαματική αύξηση της παραγωγής της, κατά 50%, και διπλασιασμό του μεριδίου αγοράς της. Επιπροσθέτως, διαθέτει υψηλή φερεγγυότητα σε περιβάλλον Solvency ΙΙ και έχει υψηλή ρευστότητα, γεγονός που της επιτρέπει να έχει μηδενικό δανεισμό και σημαντικά ελεύθερα αποθεματικά. Συνεργάζεται επίσης με πάνω από 5.000 ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές, με ένα χαρτοφυλάκιο άνω των 500.000 συμβολαίων. Με την επένδυση αυτή, η EBRD στηρίζει τη μελλοντική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Πίστης και ενισχύει τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης της Τράπεζας Πειραιώς. Η ελληνική ασφαλιστική αγορά είναι λιγότερο ανεπτυγμένη σε σχέση με άλλες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως εκ τούτου, η EBRD σχεδιάζει μια μακροχρόνια δέσμευση με την Ευρωπαϊκή Πίστη. Ο Noel Edison, επικεφαλής Χρηματοδοτικών Οργανισμών, Ασφαλιστικών και Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, ανέφερε σχετικά: «Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα στα πλαίσια της δράσης της EBRD στην Ελλάδα. Η επένδυσή μας θα στηρίξει μια καλά διοικούμενη ελληνική ασφαλιστική εταιρεία και θα συνεισφέρει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της αγοράς προς όφελος των εγχώριων καταναλωτών. Η EBRD θα προτείνει ένα ανεξάρτητο μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Πίστης, το οποίο θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη της εταιρικής διακυβέρνησης της εταιρείας». Ο Χρήστος Γεωργακόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Πίστης, πρόσθεσε: «Η συμμετοχή ενός πολύ σημαντικού θεσμικού οργανισμού, όπως η EBRD, στην Ευρωπαϊκή Πίστη αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης τόσο στις προοπτικές ανάπτυξης όσο και στο μάνατζμεντ της εταιρείας. Το “Όνειρο” της εταιρείας, όπως ανακοινώθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2015, για την πλήρη και ασφαλή υλοποίηση των προσδοκιών των εργαζομένων, των ασφαλισμένων, των επενδυτών και της διοίκησης, έρχεται πιο κοντά».

ΣΥΜΜΕΤΟΧH ΣΤΟΝ ΑΝΘΕΚΤΙΚO ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΕΦH ΚΛAΔΟ ΤΩΝ ΤΡΟΦIΜΩΝ Δανειακή σύμβαση, ύψους 15 εκατ. ευρώ, υπέγραψαν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και η Creta Farms, στο πλαίσιο του προγράμματος βοήθειας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων. Οι όροι της πενταετούς διάρκειας χρηματοδότησης έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα, ώστε να ανταποκρίνονται με τον πλέον δυνατό τρόπο στα αναπτυξιακά σχέδια της εταιρείας. Η επένδυση που θα χρηματοδοτηθεί θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της εταιρείας τόσο εγχώρια όσο και στις εξαγωγικές αγορές, συμβάλλοντας στη δημιουργία άνω των 100 νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας στην Ελλάδα. «Η χρηματοδότηση της συγκεκριμένης καινοτόμου εταιρείας είναι το πιο πρόσφατο βήμα που γίνεται στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την Ευρώπη, συνάδει δε με την πλούσια δράση της ΕΤΕπ για την υποστήριξη της ελληνικής οικονομίας εδώ και πολλά χρόνια» δήλωσε ο αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ, Τζόναθαν Τέιλορ. Στη συνέχεια, δεσμεύτηκε ότι η ΕΤΕπ «θα εξακολουθήσει να στηρίζει επενδύσεις καίριας σημασίας στην Ελλάδα, που θα προωθήσουν την ανάπτυξη και θα συμβάλουν στη δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας, τόσο στο πλαίσιο του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη όσο και μέσω των άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων που διαθέτει». Από την πλευρά της Κομισιόν, ο Γίρκι Κατάινεν, αρμόδιος για την Απασχόληση, την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα, δήλωσε ότι «η Creta Farms θα χρησιμοποιήσει τη νέα χρηματοδότηση για να επενδύσει στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία (ΕΑΚ) και για να αναπτύξει την καινοτόμο επιχείρησή της που δραστηριοποιείται στον τομέα των αγροτικών διατροφικών προϊόντων». «Ευελπιστώ ότι από το Επενδυτικό Σχέδιο θα επωφεληθούν σύντομα πολλές ακόμη ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς της διατροφής, της βιομηχανίας και του τουρισμού» επεσήμανε, και πρόσθεσε: «Ενθαρρύνω τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα να αξιοποιήσουν την εμπειρογνωμοσύνη της ΕΤΕπ, η οποία διαθέτει διευρυμένη ομάδα στην Ελλάδα, καθώς και τον Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Συμβουλευτικό Κόμβο (European Investment Advisory Hub)». Σχολιάζοντας τη συμφωνία, ο Εμμανουήλ Δομαζάκης, πρόεδρος της Creta Farms, δήλωσε τα εξής: «Επενδύουμε στην καινοτομία και την εξωστρέφεια. Η σημερινή συμφωνία αποτελεί επιβεβαίωση των κινήσεων που έχει κάνει η εταιρεία τα τελευταία έτη. Πρωτοπορούμε πάλι, όντας η πρώτη εταιρεία στην Ελλάδα που εντάσσεται στο Επενδυτικό Σχέδιο Juncker για την Ευρώπη. Αποτελεί τιμή για εμάς το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ένας διεθνώς αναγνωρισμένος φορέας, στέκεται δίπλα μας στην υλοποίηση του Προγράμματος Έρευνας και Καινοτομίας, στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας και στην επέκταση των προϊόντων μας σε διεθνείς αγορές». Σημειώνεται ότι, από το 2008, η ΕΤΕπ έχει χορηγήσει πάνω από 12 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, υπό τη μορφή δανείων και εγγυήσεων. Το σύνολο της ρευστότητας που έχει εγκριθεί για την Ελλάδα ανέρχεται συνολικά στα 18 δισ. ευρώ περίπου, ποσό που αντιστοιχεί στο 10% περίπου του ΑΕΠ της χώρας.

H EBRD έχει επενδύσει ήδη 250-300 εκατ. ευρώ στις τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες μέσω της πρόσφατης ανακεφαλαιοποίησής τους, ενώ αγόρασε το 15% της Ευρωπαϊκής Πίστης.

ΧΡΗΜΑ 61

ανάλυση

YAHOO! INC. [Bloomberg Ticker: YHOO:US] [Reuters Ticker: YHOO.O] Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο NASDAQ, ΗΠΑ

ΤΙΜΗ ΜΕΤΟΧΗΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΗΠΑ (ΣΕ ΔΟΛ. ΗΠΑ)

Κλάδος δραστηριότητας: Επικοινωνίες

37,32

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. δολ.) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η YAHOO! INC. αποτελεί εταιρεία τεχνολογίας με έδρα τις ΗΠΑ και με δραστηριότητες στον χώρο της αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο, επικοινωνίας και ψηφιακού περιεχομένου. Ο Όμιλος διαθέτει παρουσία στην Ευρώπη, την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, μεταξύ των άλλων. Σύμφωνα με τις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις του Α’ τριμήνου 2016, η εταιρεία σε ενοποιημένη βάση εμφάνισε πωλήσεις 1,08 δισ. δολ. (-11% σε σύγκριση με το Α’ τρίμηνο του 2015) και κέρδη EBITDA ύψους 147 εκατ. δολ. (-36%). Επίσης, σύμφωνα με την καθοδήγηση (guidance) της Διοίκησης της εταιρείας, οι πωλήσεις του έτους 2016 αναμένονται μεταξύ 4,4-4,6 δισ. δολ., ενώ τα κέρδη EBITDA μεταξύ 700-800 εκατ. δολ.

946,81 35.335,02 15.670.453 1,04

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΊΑ Μέγ. 52 εβδ. Χαμ. 52 εβδ.

41,07 USD 26,76 USD 2,30%

Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

13,26% -8,89% Πηγή: Η Εταιρεία, Nasdaq, ΗΠΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο έτος, σε ΔΟΛ. ΗΠΑ) 50 45 40 35 30 25 12/6/2015

21/8/2015

30/10/2015

8/1/2016

18/3/2016

27/5/2016

Πηγή: Χρηματιστήριο Nasdaq, Yahoo Finance.

Ανάλυση Πωλήσεων Ομίλου βάσει Ενδεικτικών Γεωγραφικών Αγορών Περίοδος 2010-2015 (σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) 2010

2011

2012

2013

2014

2015

4.425

3.303

3.462

3.482

3.518

3.977

579

629

472

385

375

344

Ασία - Ειρηνικός

1.320

1.052

1.053

814

725

648

ΣΥΝΟΛΟ

6.325

4.984

4.987

4.680

4.618

4.968

Αμερική EMEA

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

CERTIFICATE IN INVESTMENT MANAGEMENT (CertIM) του CHARTERED INSTITUTE FOR SECURITIES & INVESTMENT (CISI) – www.cisi.org με περισσότερα από 40.000 μέλη και με αναγνώριση σε 110 χώρες σε όλο τον κόσμο Πιστοποίηση αναγνωρισμένη από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Ελλάδας ως ισοδύναμη με τον τίτλο επαγγελματικής πιστοποίησης «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου Πελατών (γ)»

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ (ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ή ΟΜΑΔΙΚΑ)

62 Ιούνιος 2016

Από την H&F ANALYSIS (Accredited Training Provider) και τη VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Τηλ. 210 3219557, 698 3603160, 6945 851420, E-mail: info@hfanalysis.gr

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2010-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) Πωλήσεις

EBITDA

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2010

6.325

1.710

1.466

1.232

28,7

2,8

27,1

0,00

10%

2011

4.984

1.655

1.304

1.049

33,7

2,8

28,0

0,00

2012

4.987

1.699

5.891

3.945

9,0

2,4

19,2

0,00

27%

2013

4.680

1.564

1.530

1.366

25,9

2,7

22,0

0,08

10%

2014

4.618

1.362

11.570

7.522

4,7

0,9

24,9

0,03

19%

2015

4.968

952

-4.441

-4.359

-8,1

1,2

36,7

0,04

-15%

(σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ)

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2010-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) Σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Πωλήσεις

6.325

4.984

4.987

4.680

4.618

4.968

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

2.682

1.587

1.621

1.349

1.387

2.078

57,59%

68,16%

67,50%

71,17%

69,96%

58,18%

1.232

1.049

3.945

1.366

7.522

-4.359

19,5%

21,0%

79,1%

29,2%

162,9%

-87,7%

1.526

1.562

2.668

2.078

2.664

1.632

1.029

1.037

1.008

980

1.033

1.048

162

167

185

138

238

209

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές

Operating Cycle

Ημέρες

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Έτος Ίδρυσης: 2002 Αιόλου 104, Αθήνα 10564, τηλ.: 210 3219557, 698 3603160, email: info@valueinvest.gr

ΧΡΗΜΑ 63

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Αυξητικές τάσεις και ωριμότητα χαρακτηρίζουν την εγχώρια αγορά από τον

Γιώργο Καλούμενο

ετήσια έρευνα για το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ελλάδα του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών καταγράφει μια ουσιαστική ανάπτυξη το 2015 και θετικές προοπτικές για το 2016. Όσον αφορά τους Έλληνες online αγοραστές, για πρώτη φορά το κινητό τηλέφωνο έχει ξεπεράσει το laptop, με το 89% να το αναφέρει ως τρόπο πρόσβασης στο Internet, ενώ ο σταθερός Η/Υ είναι στην τέταρτη θέση, με μόλις 60%. Επίσης, στους κύριους λόγους χρήσης του Internet περιλαμβάνονται δύο υπηρεσίες που υποστηρίζουν τις online αγορές: έρευνα online αγοράς και σύγκριση τιμών (74%) και online τραπεζική (57%), με μια σημαντική αύξηση +14% μονάδες από το 2014, λόγω κυρίως των capital controls. Οι κατηγορίες των υπηρεσιών που αγοράστηκαν online το πρώτο εννεάμηνο του 2015 παρουσιάζονται στο παρακάτω σχήμα:

Ταξιδιωτικές υπηρεσίες (εισιτήρια, ενοικίαση αυτοκινήτου κ.λπ.) Διαμονή σε καταλύματα Εξαρτήματα και περιφερειακά Η/Υ Εισιτήρια για εκδηλώσεις Είδη ένδυσης και υπόδησης Παραγγελία έτοιμου φαγητού Ηλεκτρονικές συσκευές Βιβλία Πληρωμή λογαριασμών Προϊόντα προσωπικής φροντίδας Οικιακά είδη Υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών Βιταμίνες, συμπληρώματα διατροφής Software Είδη supermarket Ασφάλειες (ζωής, αυτοκινήτου) Βρεφικά/παιδικά είδη Υπηρεσίες νομικές-χρηματοοικονομικές Ενοικίαση-αγορά-πώληση αυτοκινήτου Ταινίες-Μουσική Ενοικίαση-αγορά-πώληση σπιτιού Κοσμήματα και ρολόγια Παιχνίδια για ηλεκτρονικούς υπολογιστές Τυχερά παιχνίδια

20% 31% 32% 33% 41% 51% 53% 53% 53% 58% 59% 39% 61% 66% 66% 67% 76% 77% 77% 79% 81% 84% 86% 94%

80% 69% 68% 67% 59% 49% 47% 47% 47% 42% 41% 39% 39% 34% 34% 33% 24% 23% 23% 21% 19% 16% 14% 6% Όχι

64 Ιούνιος 2016

Ναι

~ αφιέρωμα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Στους κύριους λόγους χρήσης του Internet μεταξύ των καταναλωτών περιλαμβάνονται δύο υπηρεσίες που υποστηρίζουν τις online αγορές: έρευνα online αγοράς και σύγκριση τιμών (74%) και online τραπεζική (57%), με μια σημαντική αύξηση +14%, λόγω κυρίως των capital controls.

ΧΡΗΜΑ 65

αφιέρωμα

~ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Οι τρεις κύριοι λόγοι πραγματοποίησης online αγορών σχετίζονται με τιμές/προσφορές, αφού αναφέρθηκαν στις πρώτες θέσεις: η εύρεση καλύτερων τιμών (66%), η άμεση σύγκριση προϊόντων/τιμών (53% από 39% το 2014), η εύκολη εύρεση προσφορών (38% από 30% το 2014). Οι πρώτες δέκα κατηγορίες, με βάση τα ποσοστά των αγοραστών, παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες σε σχέση με το 2014. Κυριαρχούν και πάλι στις δύο πρώτες θέσεις οι ταξιδιωτικές και τουριστικές υπηρεσίες, ενώ τα εξαρτήματα και εξοπλισμός Η/Υ ανέβηκαν από την τέταρτη στην τρίτη θέση. Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου το 2015 σε σχέση με το 2014 είναι εμφανής με βάση τα παρακάτω στοιχεία: ~~ Υπάρχει μια συνολική αύξηση 5% όσον αφορά τον αριθμό των προϊοντικών κατηγοριών που αγοράστηκαν online. ~~ Για το 25% των online αγοραστών οι αγορές μέσω internet αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία (πάνω από το 50%) των συνολικών τους αγορών. Το 2014 αυτό συνέβη μόνο για το 9% των online αγοραστών. ~~ Οι αγορές από ελληνικά sites αντιπροσωπεύουν το 65% των online αγορών τους, από το 60% που ήταν το 2014. ~~ Η μέση αξία των online αγορών ανά καταναλωτή αυξήθηκε κατά 10% σε σχέση με το 2014. ~~ Το 43% αναφέρει ότι οι online αγορές θα αυξηθούν το 2016 σε σχέση με το 2015, ενώ μόλις το 19% αναφέρει το αντίθετο. ~~ Διαμορφώνεται πλέον μια ξεκάθαρη πολυκαναλική (multichannel) συμπεριφορά, αφού το 33% των offline αγορών το κάνουν μετά από αναζήτηση στο Internet, ενώ το 16% των online αγορών το κάνουν αφού επισκεφθούν φυσικά καταστήματα.

Άλλα σημαντικά ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνουν: ~~ Οι τρεις κύριοι λόγοι πραγματοποίησης online αγορών σχετίζονται με τιμές/προσφορές, αφού αναφέρθηκαν στις πρώτες θέσεις: η εύρεση καλύτερων τιμών (66%), η άμεση σύγκριση προϊόντων/τιμών (53% από 39% το 2014), η εύκολη εύρεση προσφορών (38% από 30% το 2014). ~~ Τα βασικά χαρακτηριστικά των ηλεκτρονικών καταστημάτων που επηρεάζουν θετικά την εμπιστοσύνη τους και τους κερδίζουν ως πελάτες καλύπτουν πλέον ένα ευρύ φάσμα και είναι: ο ασφαλής τρόπος πληρωμής από γνωστό φορέα (46%), οι χαμηλές τιμές και προσφορές (42%), το εύχρηστο και γρήγορο στην πλοήγηση site (37%), οι ξεκάθαροι όροι χρήσης (35%), οι καλές κριτικές σε sites/blogs (32%) στις τρεις πρώτες θέσεις. ~~ Οι κύριες πηγές πληροφόρησης πριν αγοράσουν online είναι πλέον τα ψηφιακά κανάλια με τις ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών (72% από 63% το 2014), τα websites των εταιρειών (62%) και τα review pages (52%). 66 Ιούνιος 2016

~~ Χρησιμοποιούν ευρέως τα social media, αφού το 41% αυτών κάνουν like σε κάποια μάρκα προϊόντος, αλλά η επίδρασή τους στην αγοραστική συμπεριφορά είναι ακόμη περιορισμένη, αφού μόνο το 23% είναι πιθανόν να αγοράσουν ένα προϊόν που ακολουθούν στα social media. ~~ Αρχίζει να εμφανίζεται ξεκάθαρα η τάση αξιοποίησης των κινητών στο ηλεκτρονικό εμπόριο, αφού το 32% των αγοραστών αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν applications για τη διευκόλυνση των αγορών τους, ενώ το 11% κάνουν download applications που αφορούν προωθητικές ενέργειες προϊόντων. ~~ Παραμένει το πρόβλημα με τη μεταφορά προϊόντων που παραγγέλνουν online, αφού το 19% αυτών αναφέρουν ότι τα έξοδα αποστολής αντιπροσωπεύουν συνήθως μεγάλο ποσό σε σχέση με την αξία του προϊόντος, αλλά σε μικρότερη έκταση, αφού το αντίστοιχο ποσοστό το 2014 ήταν 24%.

ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΑ E-SHOPS Στην έρευνα αξιολογήθηκαν 2.300 online καταστήματα (σε σχέση με τα 250 που είχαν αξιολογηθεί στην παρόμοια έρευνα το 2012), με βάση τους τέσσερις κύριους άξονες που επηρεάζουν την επιτυχία των ηλεκτρονικών καταστημάτων σε σχέση με τους online καταναλωτές: ~~ Προστασία και ασφάλεια των online καταναλωτών ~~ Αισθητική, πλοήγηση και προϊοντική πληροφόρηση ~~ Τρόποι πληρωμής ~~ Υπηρεσίες υποστήριξης και εξυπηρέτησης για τους online καταναλωτές Σε γενικό επίπεδο, από τα 4.500-5.000 ελληνικά e-shops που λειτουργούν τώρα, τα 2/3 προσφέρουν όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες και δυνατότητες στους καταναλωτές για μια άνετη και αξιόπιστη συναλλαγή που είναι συγκρίσιμη και εφάμιλλη γνωστών e-shops του εξωτερικού. Σε σχέση με την αντίστοιχη μελέτη το 2012, παρατηρούμε σημαντικές καλυτερεύσεις όσον αφορά τους όρους χρήσης, τους τρόπους πληρωμής, την προστασία προσωπικών δεδομένων, την πολιτική επιστροφών και την αξιοποίηση μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχει όμως ακόμη ένα μικρό ποσοστό (10%) το οποίο θα πρέπει να αποφεύγουν οι καταναλωτές, λόγω της έλλειψης ουσιαστικής εταιρικής πληροφόρησης. Τα συγκρατημένα (αλλά αυξητικά) ποσοστά των Ελλήνων χρηστών του Internet (περίπου 35%) που αγοράζουν online προϊόντα/ υπηρεσίες δικαιολογούνται κυρίως λόγω της έλλειψης εμπιστοσύ-

νης και της γενικής καχυποψίας που έχουν οι Έλληνες στις αγορές από απόσταση. Άρα κύριο μέλημα των ελληνικών ηλεκτρονικών καταστημάτων, και γενικά του κλάδου, είναι η αύξηση της εμπιστοσύνης αυτής. Δυστυχώς όμως, 1 στα 10 e-shops (Σχήμα 1) δεν αναφέρουν ακόμη τις βασικές πληροφορίες της επιχείρησής τους (δηλαδή διεύθυνση, στοιχεία επικοινωνίας κ.λπ.), και άρα θα πρέπει να αποφεύγονται από τους online καταναλωτές. Επίσης, 7 στα 10 e-shops έχουν ξεκάθαρη σελίδα στην οποία αναφέρονται οι όροι σε σχέση με την πολιτική τους για το απόρρητο και τα προσωπικά δεδομένα. Το σημαντικό όμως είναι ότι υψηλό πλέον ποσοστό (70%) των e-shops έχουν πλέον ξεκάθαρους «όρους χρήσης», που παρουσιάζουν πολύ αναλυτικά στον online καταναλωτή πώς αντιμετωπίζονται τα σημαντικά θέματα σε μια συναλλαγή όπως: η δυνατότητα ακύρωσης της παραγγελίας, η δυνατότητα επικοινωνίας σε περίπτωση διαφωνίας/επιφύλαξης, η δυνατότητα αντικατάστασης προϊόντων κ.λπ. Γενικά, στην πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων και στους όρους χρήσης, βλέπουμε μια καλυτέρευση σε σχέση με το 2012.

Σχήμα 1. Προστασία και ασφάλεια online καταναλωτών 2012

2014

91% 90% 70%

68% 60%

Τυπικές πληροφορίες σχετικά με την επιχείρηση

Πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων

61%

Σχήμα 2. Αισθητική, πλοήγηση και προϊοντική πληροφόρηση 2012

2014 86%

63%

92% 83% 84%

58%

Υψηλή αισθητική

Ευκολία πλοήγησης

Πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από την παραγγελία

Η online πληρωμή είναι επίσης ένα σοβαρό στοιχείο που επηρεάζει τους Έλληνες online καταναλωτές (Σχήμα 3). Υψηλά ποσοστά (95%) e-shops προσφέρουν πολλαπλές δυνατότητες για πληρωμή. Ο πιο δημοφιλής προσφερόμενος τρόπος πληρωμής είναι με αντικαταβολή (91%), που αντικατοπτρίζει τη συνήθεια των Ελλήνων online καταναλωτών και τον προβληματισμό τους για την ασφάλεια των πληρωμών. Το γεγονός όμως ότι το 81% των e-shops δίνουν τη δυνατότητα για πληρωμή με πιστωτική κάρτα (και το 72% χρεωστική) καταγράφεται ως μια επιχειρηματική ευκαιρία για τις τράπεζες μέσω των ασφαλών υπηρεσιών τους. Σοβαρό ποσοστό (63%) επίσης προσφέρει τη δυνατότητα πληρωμών μέσω PayPal, λόγω της απλότητας στη διαδικασία και των αγορών των καταναλωτών από ηλεκτρονικά καταστήματα του εξωτερικού.

Σχήμα 3. Τρόποι πληρωμών

Ξεκάθαροι όροι χρήσης

2012

2014

91%

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τους online κα81% ταναλωτές είναι η αισθητική και η ευκολία πλοήγησης στο site του 72% ηλεκτρονικού καταστήματος (Σχήμα 2). Όσον αφορά την αισθητι- 71% 69% κή, υπάρχουν κάποια προβλήματα, αφού μόνο το 58% των e-shops 63% 62% έχουν συγκεκριμένη δομή, περιλαμβάνουν σελίδες με συνεπή 52% δομή και χρωματισμούς, παρουσιάζουν συνέπεια στον τρόπο εμφάνισης του site σε όλες τις σελίδες και οι εικόνες τους είναι υψηλής ανάλυσης. Όσον αφορά τα εργαλεία αναζήτησης και πλοήγησης, η 29% κατάσταση είναι πολύ καλύτερη, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των e-shops (92%) δίνουν τη δυνατότητα αναζήτησης με πολλαπλούς τρόπους (ανά προϊόν, προμηθευτή, προηγμένη αναζήτηση με ελεύθερο κείμενο ή προηγούμενα αποτελέσματα), υπάρχει άμεση δυνατότητα επιστροφής στην κεντρική σελίδα, υπάρχει Πιστωτική Χρεωστική Τραπεζική Paypal εύκολος κατάλογος προϊόντων και το site υποστηρίζεται από δι- Αντικαταβολή κάρτα κάρτα κατάθεση αφορετικούς web browsers. Επίσης, το 84% των e-shops, πριν από την αποδοχή της παραγγελίας, αναφέρουν με σαφήνεια τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος (περιγραφή, τιμή κ.λπ.), που βοη- Όπως και στο εξωτερικό, παρατηρούμε πλέον πολύ αυξητικές τάθάει σημαντικά τον «δύσπιστο» Έλληνα online καταναλωτή στην σεις (σε σχέση με το 2012) στα e-shops που δίνουν τη δυνατότητα τελική του απόφαση. πληρωμών μέσω πιστωτικής και χρεωστικής κάρτας, προσφέροΧΡΗΜΑ 67

αφιέρωμα

~ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Τα συγκρατημένα (αλλά αυξητικά) ποσοστά των Ελλήνων χρηστών του Internet (περίπου 35%) που αγοράζουν online προϊόντα/υπηρεσίες δικαιολογούνται κυρίως λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης και της γενικής καχυποψίας που έχουν οι Έλληνες στις αγορές από απόσταση. ντας υψηλή ασφάλεια συναλλαγών, ώστε να διαχειρίζονται με επιτυχία την κρυπτογράφηση των πληροφοριών που αποστέλλονται από τον πελάτη. Άρα, αυτό θα πρέπει να προωθηθεί συστηματικά από τους τραπεζικούς οργανισμούς που εμπλέκονται και τα ηλεκτρονικά καταστήματα, για να ξεπεραστούν οι ενδοιασμοί των Ελλήνων online καταναλωτών. Λαμβάνοντας πλέον σοβαρά υπόψη το επίπεδο ωριμότητας του ηλεκτρονικού εμπορίου B-C στην Ελλάδα, τα e-shops θα πρέπει να προσφέρουν και προχωρημένες υπηρεσίες υποστήριξης των online καταναλωτών (Σχήμα 4). Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, αφού το 61% των e-shops προσφέρουν πολλαπλές δυνατότητες αποστολής (π.χ. courier, ταχυδρομείο, παραλαβή από

Σχήμα 4 2012

2014 86% 73%

65%

61%

64% 55%

Παραδόσεις, διαθεσιμότητα και εξυπηρέτηση πελατών

Πολιτική επιστροφών

Δυνατότητα κοινωνικής δικτύωσης

φυσικό κατάστημα), ενώ το 73% των e-shops ξεκάθαρα εκφράζουν την πολιτική επιστροφής, όπως την χρονική περίοδο επιστροφής των προϊόντων, επιστροφής χρημάτων στους καταναλωτές και τις περιπτώσεις που ο καταναλωτής μπορεί να επιστρέψει ένα προϊόν. Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία (86%) των e-shops δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να συνδεθούν με αντίστοιχες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook) για να δουν κριτικές/ αξιολόγηση, να εκφράσουν την άποψη/αξιολόγησή τους και να ανταλλάξουν απόψεις με άλλους καταναλωτές. Σίγουρα θα πρέπει να καλυτερεύσουν μελλοντικά οι υπηρεσίες παράδοσης, γιατί οι καταναλωτές δίνουν μεγάλη σημασία στη συγκεκριμένη υπηρεσία εξυπηρέτησης. 68 Ιούνιος 2016

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ SOCIAL MEDIA «Πιο ώριμοι και συνειδητοποιημένοι δηλώνουν οι Internet users στην Ελλάδα όσον αφορά τη χρήση των social media και των σχετικών εργαλείων digital marketing από τις επιχειρήσεις». Η έρευνα διεξάχθηκε για 6η συνεχόμενη χρόνια και στόχος της είναι η καταγραφή του τρόπου χρήσης των social media και των υπόλοιπων εργαλείων digital marketing από τους χρήστες του Διαδικτύου στην Ελλάδα. Τρεις είναι οι άξονες στους οποίους συγκεντρώθηκαν απαντήσεις από τους 1.200 Internet users που συμμετείχαν στην έρευνα: χρήση social media (facebook, youtube, twitter), χρήση μηχανών αναζήτησης, ανταπόκριση σε ενέργειες e-mail marketing.

1. Χρήση social media Το κινητό γίνεται πλέον το κύριο μέσο πρόσβασης, αφού το 62% των internet users δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν καθημερινά το facebook μέσω του application που έχουν εγκαταστήσει στην κινητή τους συσκευή, και μόνο το 53% μέσω του web. Ένας στους δύο χρήστες δηλώνει ότι το χρησιμοποιεί απλώς για να παρακολουθεί τις εξελίξεις και τις κινήσεις των φίλων του. Το υπόλοιπο 50% δηλώνει ότι οι κινήσεις τις οποίες κάνει κατά τη χρήση του facebook για την αλληλεπίδραση με τους υπόλοιπους “friends” είναι: like (58%), chat (54%), share (20%), ενώ μόνο το 8% δηλώνει ότι προβαίνει σε ενέργειες όπως uploading photos και tagging προϊόντων. Στην φετινή έρευνα, αρχίζει να προδιαγράφεται μια αναδυόμενη τάση όσον αφορά την αλληλεπίδραση των χρηστών του μέσου με τις επιχειρήσεις: like σε σελίδες με εμπορικό περιεχόμενο (19%), like σε σελίδες εταιρειών και προϊόντων (12% και 8% αντίστοιχα). Οι χρήστες δηλώνουν πιο ώριμοι ως προς τη χρήση του μέσου και οι πιο σημαντικές ανησυχίες (Σχήμα 5) που έχουν είναι η αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνουν (45%) και η χρησιμότητα του χρόνου που δαπανούν κατά τη χρήση του μέσου (23%), ποσοστά τα οποία έχουν αυξηθεί αισθητά σε σχέση με την περσινή έρευνα. Το επόμενο μέσο κοινωνικής δικτύωσης με έντονη χρήση από τους Internet users είναι το youtube. Οι χρήστες δηλώνουν ως βασική ενέργεια την ακρόαση ραδιοφώνου (92%). Η έρευνα αναδεικνύει ένα ποσοστό 67% οι οποίοι δηλώνουν ότι κάνουν skip τις διαφημίσεις, καθώς όμως και μια αναδυόμενη τάση (12%) όσον αφορά την αλληλεπίδραση των χρηστών του youtube με τις νέες μορφές διαφήμισης του μέσου. Σημαντικό είναι, τέλος, το ποσοστό συνδυασμού της χρήσης του youtube με το facebook: το 41% δηλώνουν ότι ψάχνουν videos στο youtube, προκειμένου να τα αναρτήσουν στο facebook.

Σε γενικό επίπεδο, από τα 4.500-5.000 ελληνικά e-shops που λειτουργούν τώρα, τα 2/3 προσφέρουν όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες και δυνατότητες στους καταναλωτές για μια άνετη και αξιόπιστη συναλλαγή που είναι συγκρίσιμη και εφάμιλλη γνωστών e-shops του εξωτερικού. Σχήμα 5: Ανησυχίες για τη χρήση του Facebook Λαμβάνετε ειδήσεις μη αξιόπιστες

55%

Χάνετε πολύτιμο χρόνο

κά αποτελέσματα των αναζητήσεων, γεγονός που δικαιολογεί την έμφαση που δίνουν οι επιχειρήσεις σε τεχνικές SEO. Παράλληλα, αναδύεται σταδιακά η σημασία των banner-ads, αφού 1 στους 10 επισκέπτεται συχνά τις διαφημίσεις των μηχανών αναζήτησης.

Σχήμα 6: Χρήση μηχανών αναζήτησης

23%

Τα επισκέπτεται συχνά Παραβιάζεται η προσωπική σας ζωή

20%

Σας απομακρύνει από τους φίλους

Επηρεάζεται αρνητικά ο τρόπος σκέψης σας Επηρεάζεται θετικά ο τρόπος σκέψης σας Όσα διαβάζετε στο Facebook είναι αξιόπιστα

Οργανικά αποτελέσματα

80%

Μη οργανικά αποτελέσματα Banners-Ads

23%

Τέλος, ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης το οποίο φαίνεται να κερδίζει έδαφος είναι το twitter. Ένας στους τέσσερις χρήστες του internet δηλώνει ότι παρακολουθεί τις εξελίξεις μέσω του συγκεκριμένου μέσου. Σημαντικό γεγονός, το οποίο ενίσχυσε τη χρήση του μέσου και το 45% των χρηστών του δηλώνουν ότι τους ώθησε να εξοικειωθούν με αυτό είναι η εμφάνιση των capital controls. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης σημαντικής περιόδου, οι χρήστες επιθυμούσαν να ενημερώνονται άμεσα για τις εξελίξεις, από διαφορετικές πηγές, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα σχηματισμού της προσωπικής τους άποψης. Γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι το twitter είναι το μέσο που μπορούσε να ικανοποιήσει τη συγκεκριμένη ανάγκη τους.

3. Ανταπόκριση σε ενέργειες e-mail marketing Η έρευνα καταγράφει τη σημασία του e-mail ως ενός ουσιαστικού εργαλείου στην ολοκληρωμένη στρατηγική ψηφιακού μάρκετινγκ. Όπως φαίνεται στο σχήμα 7, 3 στους 10 Internet users δηλώνουν ότι δίνουν το e-mail τους συχνά, προκειμένου να παραλαμβάνουν newsletters, και 1 στους 4 ανοίγει συχνά τα e-mails που λαμβάνει. Ποσοστά τα οποία δικαιολογούν τις ενέργειες των εταιρειών να στέλνουν προσωποποιημένη πληροφόρηση, με βάση τις ανάγκες των χρηστών. Το αποτέλεσμα είναι πλέον το 8% των χρηστών Internet να αγοράζουν συχνά με βάση τις διαφημίσεις που λαμβάνουν σε newsletters.

Σχήμα 7: Χρήση ενεργειών e-mail marketing Χρήστες που δίνουν το e-mail τους συχνά για να λαμβάνουν newsletters

30%

2. Χρήση μηχανών αναζήτησης Οι Internet users δηλώνουν εξοικειωμένοι με τη χρήση των μηχανών αναζήτησης, τοποθετώντας τη χρήση τους στη δεύτερη θέση όσον αφορά τους λόγους χρήσης του Διαδικτύου. Το συγκεκριμένο μέσο (σχήμα 6) αναδεικνύεται σε καθολικό μέσο αναζήτησης, αφού 8 στους 10 δηλώνουν ότι επισκέπτονται συχνά τα οργανι-

Χρήστες που ανοίγουν συχνά τα e-mail που λαμβάνουν Χρήστες που αγοράζουν συχνά από τις διαφημίσεις που λαμβάνουν σε newsletters

23%

ΧΡΗΜΑ 69

~ αφιέρωμα

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

ΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ μπροστά στις προκλήσεις της ΜΕΤΑ SOLVENCY ΕΠΟΧΗΣ

70 Ιούνιος 2016

από την

Βίκυ Γερασίμου

DELOITTE KPMG και SOL

μιλούν για την ασφαλιστική αγορά και τις επιπτώσεις του νέου κανονιστικού πλαισίου

ο ασφαλιστικό τοπίο μεταβάλλεται τόσο σε επίπεδο μεριδίων και χαρτογράφησης της αγοράς όσο και σε επίπεδο λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιρειών και της διαμεσολάβησης. To 2016 θα αποτελέσει την αρχή για μια σειρά από αλλαγές στον κλάδο –για τις οποίες οι περισσότερες εταιρείες έχουν διαμορφώσει δομές και εσωτερικά συστήματα– που θα θέσουν σε νέα βάση τη σχέση των εταιρειών με τον τελικό καταναλωτή και τα δίκτυά τους. Όντας ήδη σε αρνητικό περιβάλλον, που συντίθεται από τις παραμέτρους της οικονομικής κρίσης, της συνεχούς μείωσης των επιτοκίων, της «μάχης» των τιμών και των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίου, η αγορά καλείται να λειτουργήσει σε ακόμη πιο ανταγωνιστικές συνθήκες, εφαρμόζοντας από την αρχή του έτους όσα επιτάσσει η Φερεγγυότητα ΙΙ. Η αποτελεσματική αναδιοργάνωση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής των εταιρειών, ο συνεχής έλεγχος και η αναθεώρηση της οικονομικής πολιτικής, η αναδόμηση των εσωτερικών λειτουργιών, η ορθή εταιρική διακυβέρνηση, η ενίσχυση της ρευστότητας, η τιμολογιακή πολιτική, η αναπροσαρμογή των υπηρεσιών με βάση το νέο κανονιστικό πλαίσιο και τις επικείμενες οδηγίες θα παίξουν σημαντικό ρόλο στα αποτελέσματα κάθε εταιρείας, μεμονωμένα, και στην πορεία του κλάδου συνολικά. Μιλώντας για τη Φερεγγυότητα ΙΙ και τις επιπτώσεις της, η κυρία Έλπη Καράμπαλη, Υποδιευθύντρια, Συντονίστρια Ασφαλιστικού Τομέα στην KPMG, τονίζει ότι «όλο αυτό το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε για την εφαρμογή της οδηγίας μέχρι τώρα, κατέστη σαφές ότι ο κρίσιμος παράγοντας επιβίωσης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων δεν είναι μόνον τα απαιτούμενα κεφάλαια φερεγγυότητας και η ολοκληρωμένη αξιολόγηση των κινδύνων. Το σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης και οι κανόνες δημοσιοποίησης των οικονομικών στοιχείων των επιχειρήσεων έχουν εισαγάγει πλέον με επιτακτικό τρόπο τη διασφάλιση της διαφάνειας και της ομοιομορφίας στις επιχειρήσεις, με τελικό αποδέκτη τον καταναλωτή και με σκοπό την προστασία του. Το 2016 αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, μια χρονιά κομβικής σημασίας για την ασφαλιστική αγορά στην Ελλάδα. Οι εποπτικές απαιτήσεις θα οδηγήσουν σε πιθανές εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων με σημαντικές οικονομίες κλίμακας, ενώ οι ευκαιρίες-προκλήσεις είναι ορατές, όπως και οι αυξημένοι κίνδυνοι. Οι εντατικοί έλεγχοι της εποπτικής αρχής θα μας δείξουν πολύ σύντομα ποιες επιχειρήσεις χρειάζονται περαιτέρω κεφαλαιακή ενίσχυση, αποτελεσματικότερη οργάνωση του συστήματος εταιρικής τους διακυβέρνησης κ.ά.». Σε επίπεδο προγραμμάτων, τα επιτελεία των ασφαλιστικών εταιρειών έχουν ήδη προετοιμάσει το έδαφος προχωρώντας στη δημιουργία νέων ή στην αναμόρφωση των ήδη υφιστάμενων υπηρεσιών. Όπως μας εξηγεί η κυρία Μυρτώ Χαμπάκη, Senior Manager, Risk Management Services στη SOL Consulting SA, «τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η σταδιακή κατάργηση των εγγυήσεων, η ισοβιότητα στα συμβόλαια υγείας δεν είναι δεδομένη, παρατηρούνται αλλαγές στο ύψος αλλά και τα είδη των ασφαλιστικών καλύψεων και των εξαιρέσεων, ενώ και τα ασφάλιστρα διαμορφώνονται αναλόγως των απαιτήσεων της νέας νομοθεσίας. Το Solvency II δίδει σοβαρά κίνητρα στις εταιρείες να αναπροσαρμόσουν τα προϊόντα τους έτσι ώστε να βελτιστοποιήσουν τη διαχείριση κινδύνων εσωτερικά και να μειώσουν τα απασχολούμενα κεφάλαιά τους». Οι επιπτώσεις του νέου πλαισίου εκτιμάται ότι θα διαφανούν σε όλη τους την έκταση μέσα στα επόμενα χρόνια και θα ενισχύσουν σε μεγάλο βαθμό τη φερεγγυότητα της αγοράς και τη σχέση της με τους ασφαλισμένους. Οι βασικές απαιτήσεις που προκύπτουν για τις εταιρείες είναι σύμφωνα με την κυρία Δέσποινα Ξενάκη, Insurance Leader στην Deloitte, οι πρόσθετες απαιτήσεις σε εποπτικά κεφάλαια, η προστασία δικαιούχων και αντισυμβαλλομένων, η εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά, η προαγωγή του ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό/εθνικό επίπεδο, ο έγκυρος έλεγχος από την εποπτική αρχή και η ενημέρωση κοινού/ επόπτη σχετικά με το σύστημα διακυβέρνησης, οι κεφαλαιακές απαιτήσεις και η διαφάνεια της οικονομικής ευρωστίας κάθε ασφαλιστικής επιχείρησης. ΧΡΗΜΑ 71

αφιέρωμα

~ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

DELOITTE, KPMG ΚΑΙ SOL ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΞΕΝΑΚΗ Insurance Leader, DELOITTE Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τις εταιρείες να βελτιώσουν τη λειτουργία και τα αποτελέσματά τους; Σε ποιους τομείς παρέχετε υπηρεσίες; Η εναρμόνιση της υφιστάμενης ελληνικής νομοθεσίας με τον νόμο-πλαίσιο Φερεγγυότητα 2 (σε ισχύ από 1/1/2016 σε ευρωπαϊκό επίπεδο) σηματοδοτεί τις νέες απαιτήσεις της εποπτικής αρχής και δρομολογεί πλήθος διοικητικών αποφάσεων και ενεργειών εκ μέρους των ασφαλιστικών εταιρειών, προκειμένου να συμμορφωθούν πλήρως. Οι διοικήσεις των εταιρειών καλούνται να επιλύσουν θέματα σχετικά με την κεφαλαιακή τους επάρκεια και διάρθρωση, τη βέλτιστη διαχείριση κινδύνων μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, την κανονιστική τους συμμόρφωση, τα οποία απαιτούν αναθεώρηση των λειτουργικών διαδικασιών και αλλαγή κουλτούρας του ανθρώπινου δυναμικού. Ταυτόχρονα, κάθε ασφαλιστική εταιρεία, ασκώντας επιχειρηματική δραστηριότητα, έχει ως αντικειμενικό σκοπό την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων και την αύξηση της κερδοφορίας μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι κάθε ασφαλιστική εταιρεία έχει άμεση ανάγκη από την υποστήριξη εξειδικευμένων συμβούλων, που θα μπορούν να προσφέρουν τεχνογνωσία και προτάσεις με βάση βέλτιστες πρακτικές και μέσα σε στενά χρονικά πλαίσια. Προς αυτήν την κατεύθυνση, παρέχουμε ένα εύρος υπηρεσιών που σκοπό έχουν την υποστήριξη των ασφαλιστικών εταιρειών στις νέες προκλήσεις. Οι υπηρεσίες μας 72 Ιούνιος 2016

Δ. Ξενάκη: Μέσα στο 2016, θα πρέπει να υλοποιηθούν πάρα πολλά για εποπτικούς σκοπούς, και αν o κλάδος δεν λειτουργήσει με ομαδικότητα στην επίλυση διαφόρων θεμάτων, ίσως όλα αυτά που θα υλοποιηθούν να μην έχουν την επιθυμητή αποτελεσματικότητα.

περιλαμβάνουν έργα, είτε υλοποίησης είτε υποστήριξης, σε: ~~ Αnalytics, τα οποία αποσκοπούν είτε στην αύξηση της παραγωγής ασφαλίστρων είτε στην καλύτερη διαχείριση ασφαλιστικών ζημιών. Η εξειδικευμένη ομάδα της Deloitte Data Analytics έχει την ικανότητα, τις δεξιότητες και τα κατάλληλα και καινοτόμα εργαλεία για τον εντοπισμό των αναλαμβανόμενων κινδύνων, καθώς και την προληπτική διαχείριση και τον μετριασμό των πηγών κινδύνου. ~~ Αναλογιστικές μελέτες ~~ Μοντελοποίηση ασφαλιστικών προϊόντων ~~ Διαχείριση κινδύνων ~~ Χαρτογράφηση και ανάλυση λειτουργικών κινδύνων ~~ Ανάπτυξη πολιτικών και καταγραφή διαδικασιών σύμφωνα με τον νόμο-πλαίσιο Solvency II ~~ Περιγραφή ρόλων και αρμοδιοτήτων-Περιγραφή θέσεων εργασίας, σύμφωνα με το εταιρικό σύστημα διακυβέρνησης ~~ Παροχή εργαλείου υπολογισμού Κεφαλαιακής Επάρκειας και αναφορών (Πυλώνες Ι και ΙΙΙ), σύμφωνα με τον νόμο-πλαίσιο Solvency II (SAIMON Tool) ~~ Παροχή εργαλείου υπολογισμού προοπτικής Κεφαλαιακής Επάρκειας (ORSA) ~~ Εκτίμηση κινδύνων που δεν περιλαμ-

βάνονται στον Πυλώνα Ι του νόμου-πλαισίου ~~ Data Quality (Πολιτική ποιότητας δεδομένων, Χαρτογράφηση δεδομένων, Data Quality risk assessment, Data Warehouse, Αναφορές) ~~ Διαχείριση Κεφαλαίων (Capital Management/Capital Optimization) ~~ Αναφορές EV/MCEV ~~ Ανάπτυξη και υλοποίηση Επιχειρηματικού Πλάνου (Business Plan) ~~ Υποστήριξη και υλοποίηση επέκτασης ασφαλιστικών εργασιών σε νέους κλάδους ασφάλισης ~~ Τιμολόγηση και βελτίωση τιμολόγησης ασφαλιστικών προϊόντων ~~ Κανονιστική συμμόρφωση (εκτίμηση κανονιστικού κινδύνου, σχεδιασμός παρακολούθησης, αναφορές) ~~ Φορολογικές συμβουλές: Η αλλαγή της ασφαλιστικής και φορολογικής νομοθεσίας θα επηρεάσει άμεσα τον προσδιορισμό του αναβαλλόμενου φόρου κατά την κατάρτιση των οικονομικών και εποπτικών αναφορών (SII-QRTs) ~~ Διαμόρφωση πολιτικών και διαδικασιών: Βελτιστοποίηση των εργασιών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων, της οργάνωσης, των διαδικασιών, των δεδομένων και της τεχνολογίας για λογαριασμό ενός Target Operating Model, με στόχο τη μείωση του δείκτη κόστους/ εσόδων, την αύξηση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας και της αποδοτι-

κότητας και τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών. ~~ Εσωτερικός έλεγχος (Risk assessment, ετήσιο πλάνο ελέγχων, διενέργεια ελέγχων, έλεγχος αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων δικλίδων ασφαλείας, αναφορές) ~~ Cyber Risk ~~ Βελτίωση Κανονισμού Εταιρικής Διακυβέρνησης ~~ Due Diligence ~~ Διερεύνηση των επερχόμενων επιπτώσεων από τις αλλαγές των ΔΠΧΑ ~~ Εκπαιδευτικά σεμινάρια ανάλογα με τις ανάγκες της εκάστοτε ασφαλιστικής εταιρείας Η εταιρεία μας διαθέτει καινοτόμα μηχανογραφικά εργαλεία που υποστηρίζουν τις υπηρεσίες που μπορούμε να παρέχουμε.

Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την ελληνική ασφαλιστική αγορά; Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί η πορεία του κλάδου το 2016; Η μακροχρόνια οικονομική ύφεση που πλήττει τη χώρα μας έχει άμεσα επηρεάσει και την ασφαλιστική αγορά. Ο έντονος – και πολλές φορές αθέμιτος– ανταγωνισμός και η απουσία φορολογικών κινήτρων για την υποστήριξη και ανάπτυξη των ασφαλιστικών προϊόντων δυσχεραίνουν το ασφαλιστικό περιβάλλον. Μέσα στο 2016, θα πρέπει να υλοποιηθούν πάρα πολλά για εποπτικούς σκοπούς, και αν o κλάδος δεν λειτουργήσει με ομαδικότητα στην επίλυση διαφόρων θεμάτων, ίσως όλα αυτά που θα υλοποιηθούν να μην έχουν την επιθυμητή αποτελεσματικότητα.

το σύστημα διακυβέρνησης, κεφαλαιακές απαιτήσεις και διαφάνεια της οικονομικής ευρωστίας κάθε ασφαλιστικής επιχείρησης.

Σε ποιους τομείς πρέπει να εστιάσουν τη στρατηγική τους οι εταιρείες τα επόμενα χρόνια; Τι θα τις συμβουλεύατε; Οι εταιρείες θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους: ~~ στη θέσπιση λειτουργικού και αποτελεσματικού συστήματος διακυβέρνησης, ~~ στη συνεχή αξιολόγηση και διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων (βελτιστοποίηση) για τη διαχείριση/αξιοποίηση-απόδοση των κεφαλαίων τους, ~~ στην έγκαιρη και έγκυρη ποσοτικοποίηση των κινδύνων που πρόκειται να αναλάβουν πριν τη λήψη αποφάσεων, ~~ στη διαχείριση επενδύσεων με γνώμονα την αρχή του συνετού επενδυτή, συνδυάζοντας την κερδοφορία με την προστασία των δικαιούχων και αντισυμβαλλομένων, ~~ στη διασφάλιση της διατήρησης της ποιότητας δεδομένων σε όλα τα επίπεδα δραστηριότητας της εταιρείας, ~~ στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού τους και των διαμεσολαβητών, ώστε να διαμορφώσουν κουλτούρα στο πλαίσιο των απαιτήσεων του Solvency II (κινδυνοκεντρική αντίληψη), ~~ στο άνοιγμα και την εκπαίδευση του πελατειακού κοινού, ώστε να μπορέσει να αποδεχθεί ότι η λήψη ασφαλιστικών υπηρεσιών είναι η ορθολογική λύση των κοινωνικών και ασφαλιστικών προβλημάτων που δεν δύναται να επιλύσει η ελληνική Πολιτεία.

Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της Solvency; Οι κύριες επιπτώσεις με την εφαρμογή της Solvency II προβλέπεται να είναι: ~~ Πρόσθετες απαιτήσεις σε εποπτικά κεφάλαια ~~ Προστασία δικαιούχων και αντισυμβαλλομένων ~~ Εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά ~~ Προαγωγή του ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό/εθνικό επίπεδο ~~ Έγκυρος έλεγχος από την εποπτική αρχή ~~ Ενημέρωση κοινού/επόπτη σχετικά με

ΕΛΠΗ ΚΑΡΑΜΠΑΛΗ Υποδιευθύντρια, Συντονίστρια Ασφαλιστικού Τομέα, KPMG Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τις εταιρείες να βελτιώσουν τη λειτουργία και τα αποτελέσματά τους; Σε ποιους τομείς παρέχετε υπηρεσίες; Ο ασφαλιστικός κλάδος είναι ένας από

τους κύριους κλάδους εξειδίκευσης και διαχείρισης γνώσης και εμπειρίας της KPMG στην Ελλάδα και διεθνώς. Οι ασφαλιστικές εταιρείες που μας έχουν ήδη εμπιστευθεί έχουν τη διαρκή συνδρομή μας στην προσπάθειά τους για την υιοθέτηση νέων λειτουργικών μοντέλων, τη διαχείριση κινδύνων και τη διαχείριση των κεφαλαίων τους, διασφαλίζοντας την όσο το δυνατόν ταχύτερη και πιο αποτελεσματική εναρμόνισή τους με τις νέες εποπτικές απαιτήσεις. Η KPMG παρέχει ελεγκτικές, φορολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στην ελληνική ασφαλιστική αγορά. Ειδικότερα, ο τομέας παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στον ασφαλιστικό κλάδο της KPMG, για περισσότερα από 30 χρόνια, παρέχει υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας σε ασφαλιστικές επιχειρήσεις, θεσμικούς φορείς και εποπτικές αρχές.

Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την ελληνική ασφαλιστική αγορά; Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί η πορεία του κλάδου το 2016; Κατά την τελευταία τριετία, η ελληνική ασφαλιστική αγορά έχει προχωρήσει σε έντονες και επίπονες προσπάθειες προσαρμογής της στα νέα εποπτικά δεδομένα και απαιτήσεις και έχει επενδύσει σημαντικά κεφάλαια για την προετοιμασία της σε τομείς όπως η εταιρική διακυβέρνηση, τα συστήματα πληροφορικής, η εκπαίδευση των στελεχών της κ.λπ. Θεωρούμε ότι όλο αυτό το χρονικό διάστημα κατέστη σαφές ότι ο κρίσιμος παράγοντας επιβίωσης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων δεν είναι μόνον τα απαιτούμενα κεφάλαια φερεγγυότητας και η ολοκληρωμένη αξιολόγηση των κινδύνων. Το σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης και οι κανόνες δημοσιοποίησης των οικονομικών στοιχείων των επιχειρήσεων έχουν εισαγάγει πλέον με επιτακτικό τρόπο τη διασφάλιση της διαφάνειας και της ομοιομορφίας στις επιχειρήσεις, με τελικό αποδέκτη τον καταναλωτή και με σκοπό την προστασία του. Το 2016 αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια χρονιά κομβικής σημασίας για την ασφαλιστική αγορά στην Ελλάδα. Οι εποπτικές απαιτήσεις θα οδηγήσουν σε πιθανές εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων με σημαντικές οικονομίες κλίμακας, ενώ οι ευκαιρίες-προκλήσεις είναι ορατές, όπως και οι αυξημένοι κίνδυνοι. Οι εντατικοί έλεγχοι της εποπτικής αρχής, από το πρώτο κιόλας ΧΡΗΜΑ 73

αφιέρωμα

~ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

Ε. Καράμπαλη: Οι εποπτικές απαιτήσεις θα οδηγήσουν σε πιθανές εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων με σημαντικές οικονομίες κλίμακας, ενώ οι ευκαιρίες-προκλήσεις είναι ορατές, όπως και οι αυξημένοι κίνδυνοι. τρίμηνο του 2016, θα μας δείξουν πολύ σύντομα ποιες επιχειρήσεις χρειάζονται περαιτέρω κεφαλαιακή ενίσχυση, αποτελεσματικότερη οργάνωση του συστήματος εταιρικής τους διακυβέρνησης κ.ά.

Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της Solvency; Το Solvency ΙΙ, ως εποπτικό μοντέλο, προάγει έναν νέο τρόπο λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιρειών, ο οποίος προϋποθέτει και αλλαγή της επιχειρηματικής κουλτούρας. Η αλλαγή αυτή αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση-ευκαιρία, ειδικά για τις ελληνικές εταιρείες. Θεωρούμε ότι οι επιχειρηματίες της αγοράς έχουν προ πολλού αντιληφθεί τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν σε στρατηγικό και σε επιχειρησιακό επίπεδο: νέες κεφαλαιακές απαιτήσεις, αναδιοργάνωση των πληροφοριακών συστημάτων τους, διαμόρφωση νέων καναλιών διανομής, πιθανές εξαγορές και συγχωνεύσεις, πρόσβαση σε νέες αγορές και γεωγραφικές περιοχές. Η άμεση ανταπόκρισή τους δεν θα τους διασφαλίσει μόνον την επιβίωσή τους. Θα τους δώσει την απαραίτητη φερεγγυότητα και επάρκεια για την ανάπτυξή τους.

Σε ποιους τομείς πρέπει να εστιάσουν τη στρατηγική τους οι εταιρείες τα επόμενα χρόνια; Τι θα τις συμβουλεύατε;

ντρο τον πελάτη και βάσει της κερδοφορίας και των κεφαλαιακών απαιτήσεων. ~ Ενσωμάτωση της τεχνολογίας ως βασικής παραμέτρου στον στρατηγικό σχεδιασμό. ~ Διερεύνηση πιθανών εξαγορών-συγχωνεύσεων (νέες αγορές-ταλέντα-προϊόντα-πελάτες-τεχνολογικές εφαρμογές και αποτελεσματικότερη διαχείριση εποπτικών κεφαλαίων). 2. Δεύτερος τομέας: Πελατειακή βάση ~ Χρήση εργαλείων ανάλυσης δεδομένων και κοινωνικής δικτύωσης για την καλύτερη κατανόηση των πελατειακών αναγκών και την ανάπτυξη προϊόντων με την ενδεδειγμένη τιμολόγηση που θα καλύπτουν τις ανάγκες τους. ~ Σχεδιασμός, ανάπτυξη και διανομή προϊόντων πέραν των παραδοσιακών καναλιών διανομής. ~ Μέτρηση της «εμπειρίας» και της ικανοποίησης των πελατών από τα προϊόντα με παράλληλη υιοθέτηση διαδικασιών βελτίωσης ή και διόρθωσης. 3. Τρίτος τομέας: Κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο

ση των ταλέντων για την οικοδόμηση ενός πελατοκεντρικού επιχειρηματικού μοντέλου. 5. Πέμπτος τομέας: Διαχείριση των δεδομένων και της γνώσης ~ Ενίσχυση της ικανότητας ανάλυσης δεδομένων της επιχείρησης, με σκοπό την αρτιότερη και αποτελεσματικότερη ανάληψη του κινδύνου, τη διαχείριση των αποζημιώσεων, την πρόληψη της απάτης, την τιμολόγηση των προϊόντων και την αποτελεσματική ανταπόκριση στις εποπτικές απαιτήσεις. 6. Έκτος τομέας: Υποδομές ~ Αντιμετώπιση των τεχνολογικών προβλημάτων που είναι χρονίζοντα, για τη διευκόλυνση της μετάβασης σε ένα πελατοκεντρικό επιχειρηματικό μοντέλο. Οι εξελίξεις στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης φέρνουν την ιδιωτική ασφάλιση στο προσκήνιο και οι Έλληνες καταναλωτές είναι αυτοί που θα λάβουν τις σημαντικές αποφάσεις για την ασφαλιστική αγορά. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουν αυτό οι ασφαλιστικές εταιρείες τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουν να διαδραματίσουν τον ρόλο που τους ανήκει.

ΜΥΡΤΩ ΧΑΜΠΑΚΗ

~ Σχεδιασμός ενός ευέλικτου σχήματος (κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογική υποστήριξη) για την αντιμετώπιση του όγκου των κανονιστικών και εποπτικών απαιτήσεων και της αβεβαιότητας που αυτές προκαλούν.

Senior Manager, Risk Management Services, SOL

1. Πρώτος τομέας: Στρατηγικός σχεδιασμός

4. Τέταρτος τομέας: Ανθρώπινο δυναμικό-Διαχείριση ταλέντων

~ Αξιολόγηση των υπηρεσιών με επίκε-

~ Προσέλκυση, εκπαίδευση και διατήρη-

Η SOL Consulting SA ιδρύθηκε τo 2002 από τη μεγαλύτερη εταιρεία Ορκωτών Ελεγκτών στην Ελλάδα, με κύριο αντικείμενο την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού

Θα προτείναμε να εστιάσουν σε έξι βασικούς τομείς, στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδιασμού που θα δώσει προστιθέμενη αξία στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και θα άρει την οποιαδήποτε αβεβαιότητα λόγω των αυξημένων εποπτικών απαιτήσεων:

74 Ιούνιος 2016

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τις εταιρείες να βελτιώσουν τη λειτουργία και τα αποτελέσματά τους; Σε ποιους τομείς παρέχετε υπηρεσίες;

τομέα καθώς και σε δημόσιους φορείς και οργανισμούς. Στελεχώνεται από ιδιαίτερα έμπειρους και εξειδικευμένους συμβούλους και πιστοποιημένους επαγγελματίες, οι οποίοι είναι διαρκώς σε θέση να κατανοήσουν τις προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πελάτες μας και να προτείνουν τις πλέον αποτελεσματικές λύσεις. Η εταιρεία παρέχει σήμερα ένα ευρύτατο φάσμα συμβουλευτικών υπηρεσιών, που καλύπτουν σχεδόν κάθε επιχειρηματική ανάγκη στους ακόλουθους τομείς: ~~ Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες ~~ Διαχείριση Κινδύνων & Εταιρική Διακυβέρνηση ~~ Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Διοίκησης ~~ Φορολογικές & Λογιστικές Υπηρεσίες Από το 2009 συνεργάζεται με το διεθνές δίκτυο Ορκωτών Ελεγκτών και Συμβούλων Επιχειρήσεων Crowe Horwath International, το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των δέκα κορυφαίων σε όλο τον κόσμο. Η συνεργασία αυτή επιτρέπει στη SOL Consulting να βρίσκεται μέσα στο διεθνές επιχειρηματικό γίγνεσθαι, γνωρίζοντας τις τάσεις και εξελίξεις που διαμορφώνονται, αναβαθμίζοντας τις παρεχόμενες υπηρεσίες, προς όφελος πάντοτε των πελατών της. Από το 2012, η SOL Consulting έχει πιστοποιηθεί με το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας κατά τα πρότυπα ISO 9001:2008 και ISO 27001:2013.

Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την ελληνική ασφαλιστική αγορά; Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί η πορεία του κλάδου το 2016; Η ελληνική ασφαλιστική αγορά, στην παρούσα χρονική στιγμή, βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο ζυμώσεων και αλλαγών, λόγω της πρόσφατης αλλαγής του κανονιστικού πλαισίου και της μετάβασης στο ιδιαίτερα απαιτητικό πλαίσιο, το γνωστό «Solvency II». Η πορεία του κλάδου, πέραν της ριζικής αλλαγής του εποπτικού πλαισίου φερεγγυότητας, είναι άμεσα συνυφασμένη και με την επικρατούσα μακροοικονομική συγκυρία καθώς και με την εξέλιξη των κεφαλαιακών περιορισμών, που δυσχεραίνουν την εύρυθμη λειτουργία του, ιδιαίτερα τον τελευταίο ένα χρόνο. Οι συνθήκες είναι σαφώς αρκετά

δύσκολες για τον κλάδο, όπως και για όλους τους κλάδους της οικονομίας, αλλά ο κατάλληλος επιχειρησιακός σχεδιασμός, σε συνδυασμό με την αποτελεσματική διαχείριση των αναδυόμενων κινδύνων, θα ενισχύσει την πορεία των εταιρειών μεμονωμένα, αλλά και του ίδιου του κλάδου συλλογικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντική υποχώρηση της κοινωνικής ασφάλισης στον τομέα των συντάξεων και της υγείας δημιουργεί νέα δεδομένα για την ανάπτυξη της ιδιωτικής ασφάλισης και ενισχύει την κατανόηση της ουσιαστικής ανάγκης για ενίσχυση της σύνταξης και της περίθαλψης από ιδιωτικούς παρόχους.

Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της Solvency; Οι επιπτώσεις της εφαρμογής του νέου πλαισίου έχουν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται στον κλάδο, και με την πάροδο των μηνών θα γίνουν ακόμα πιο ευκρινείς, αφενός μεν στην ίδια τη δομή της ασφαλιστικής αγοράς, και αφετέρου στα ασφαλιστικά προϊόντα. Από τα τέλη του 2015, παρατηρήθηκαν αλλαγές στον εγχώριο «ασφαλιστικό χάρτη», ενώ παράλληλα είναι εμφανής η τάση απεμπλοκής των τραπεζικών ιδρυμάτων από τις ασφαλιστικές εργασίες όσον αφορά στη μετοχική τους σχέση. Τα ασφαλιστικά προϊόντα έχουν επίσης αλλάξει, αφού τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η σταδιακή κατάργηση των εγγυήσεων, η ισοβιότητα στα συμβόλαια υγείας δεν είναι δεδομένη, παρατηρούνται αλλαγές στο ύψος αλλά και στα είδη των ασφαλιστικών καλύψεων και των εξαιρέσεων, ενώ και τα ασφάλιστρα διαμορφώνονται αναλόγως των απαιτήσεων της νέας νομοθεσίας. Το Solvency II δίδει σοβαρά κίνητρα στις

εταιρείες να αναπροσαρμόσουν τα προϊόντα τους έτσι ώστε να βελτιστοποιήσουν τη διαχείριση κινδύνων εσωτερικά και να μειώσουν τα απασχολούμενα κεφάλαιά τους. Εκτιμάται ότι εντός των επομένων δύο ετών θα διαφανούν οι πραγματικές επιπτώσεις του νέου πλαισίου σε όλη τους την έκταση, στο σύνολο του κλάδου.

Σε ποιους τομείς πρέπει να εστιάσουν τη στρατηγική τους οι εταιρείες τα επόμενα χρόνια; Τι θα τις συμβουλεύατε; H κάθε ασφαλιστική εταιρεία θα αντιμετωπίσει τις δικές της, ιδιαίτερες προκλήσεις, προκειμένου να είναι σε θέση να καλύπτει τις κεφαλαιακές της ανάγκες και να εξασφαλίζει τη βιωσιμότητά της και την κερδοφορία της. Η άριστη διαχείριση κινδύνων θα αποτελέσει σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ειδικά για τις εταιρείες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν στο έπακρο και αποτελεσματικά όλα τα πλεονεκτήματα που παρέχει η Οδηγία για τη μεταφορά, τη μείωση και τη διαφοροποίηση των κινδύνων. Η ενισχυμένη διαφάνεια ενδέχεται να εντείνει τον ανταγωνισμό, δεδομένου ότι τα προκαθορισμένα πρότυπα υποβολής εκθέσεων θα δώσουν τη δυνατότητα ευρείας και άμεσης συγκρισιμότητας των προϊόντων, των υπηρεσιών αλλά και της ίδιας της εταιρικής κατάστασης, στον καταναλωτή. Η επικοινωνία του νέου πλαισίου και η εκπαίδευση του καταναλωτή στα νέα ασφαλιστικά προϊόντα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι εταιρείες που θα καταφέρουν να επιτύχουν την ευθυγράμμιση των ασφαλίστρων, με τη διάθεση της εταιρείας για κίνδυνο αλλά και με την ορθολογική διαχείριση των εταιρικών κεφαλαίων, θα είναι οι αδιαμφισβήτητοι νικητές της επόμενης μέρας.

Μ. Χαμπάκη: Από τα τέλη του 2015 παρατηρήθηκαν αλλαγές στον εγχώριο «ασφαλιστικό χάρτη», ενώ παράλληλα είναι εμφανής η τάση απεμπλοκής των τραπεζικών ιδρυμάτων από τις ασφαλιστικές εργασίες όσον αφορά στη μετοχική τους σχέση.

ΧΡΗΜΑ 75

στα ενδότερα του Χρηματιστηρίου Αθηνών

ALPHA BANK

Πρωτοποριακό πρόγραµµα ασφάλισης µε την ΑΧΑ

06-2016

Το νέο, πρωτοποριακό πρόγραμμα ασφάλισης υγείας της ΑΧΑ, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με την Alpha Bank, διατίθεται πλέον μέσω του δικτύου καταστημάτων της τράπεζας για τους πελάτες της. Το πρόγραμμα Alpha Global Medical Care προσφέρει ένα πλαίσιο ολοκληρωμένης προστασίας 360 μοιρών και έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του την ευελιξία, καθώς «χτίζεται» εξατομικευμένα για κάθε πελάτη, σύμφωνα με τις ανάγκες και την οικονομική του δυνατότητα. Η συνεχής ανάπτυξη στον τομέα της υγείας βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής της AXA, ενώ η συνεργασία της με την Alpha Bank και στον τομέα της υγείας αποτελεί ένα ακόμη βήμα για να καλυφθούν οι ανάγκες περισσότερων ασφαλισμένων. Μέσω του προγράμματος Alpha Global Medical Care, οι ασφαλισμένοι απολαμβάνουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, σε συνεργασία με ένα ευρύ δίκτυο παρόχων υγείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν κάλυψη του ασφαλισμένου σε κάθε στάδιο της νοσηλείας σχετικά με δαπάνες πρόληψης, δαπάνες που σχετίζονται με τη νοσηλεία και δαπάνες αποκατάστασης και βοήθειας στην καθημερινότητα μετά από κάποιο σοβαρό ατύχημα. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του προγράμματος Alpha Global Medical Care είναι:

76 Ιούνιος 2016

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

Απόλυτη ευελιξία επιλογών Υποστήριξη 24/7 Προστασία με παροχές πριν από μια νοσηλεία Προστασία με πλήρη κάλυψη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας Προστασία με παροχές μετά από μια νοσηλεία Ελεύθερη επιλογή νοσοκομείου Απευθείας εξόφληση εξόδων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό Επιβράβευση πιστών πελατών Απλή και ξεκάθαρη επικοινωνία Ασφάλιση σε έναν παγκόσμιο, φερέγγυο ηγέτη

Το νέο αυτό πρόγραμμα πλαισιώνεται και ολοκληρώνεται από μια σειρά πρόσθετων προαιρετικών παροχών που διασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητά του, όπως το πρόγραμμα πρωτοβάθμιας περίθαλψης Alpha Υγεία για Όλους Premium και ένα ειδικό πρόγραμμα ασφάλισης ατυχήματος και κεφαλαίου αποπληρωμής ασφαλίστρων σε περίπτωση ανικανότητας για εργασία.

SAXO BANK

Άρθρο Peter Garnry: Θα µπορούσε η Google να εξαγοράσει το Twitter;

Η συμφωνία της Microsoft για την εξαγορά του LinkedIn οδηγεί αναπόφευκτα στο ερώτημα αν πρόκειται να ακολουθήσουν ακόμη περισσότερες εξαγορές στον κλάδο της τεχνολογίας. Η μετοχή του Twitter σημείωσε περίπου 5% άνοδο πριν διατεθεί προς συναλλαγή στις αγορές τη Δευτέρα, και αυτή η πορεία είναι αρκετή για να υποθέσουμε ότι και αυτό θα ακολουθήσει την τύχη του LinkedIn. Είναι αρκετά δύσκολο για το Twitter να αντέξει μακροπρόθεσμα σαν αυτόνομη εταιρεία, καθώς είναι ευάλωτο στην κυριαρχία του Facebook, του οποίου ο αριθμός χρηστών φτάνει το 1,4 δισ., με το Twitter να ακολουθεί σημαντικά χαμηλότερα, με μόλις 350 εκατομμύρια χρήστες. Είναι γνωστό ότι το Twitter έχει συναντήσει δυσκολίες στο να αυξήσει τη βάση των χρηστών του, και πλέον ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξής της είναι σχεδόν μηδενικός. Ωστόσο, όπως έχω τονίσει επανειλημμένως, ο λόγος για τον οποίο τηρούμε θέση αγοράς στο Twitter είναι το γεγονός ότι για τα τελευταία τέσσερα ή πέντε τρίμηνα έχει καταφέρει να αυξήσει σημαντικά την κερδοφορία του. Αν αφήσουμε στην άκρη τα λογιστικά κέρδη, το Twitter έχει βελτιώσει ραγδαία τους δείκτες ρευστότητας και πιστεύω ότι διαθέτει πολλούς διαφορετικούς τρόπους μέσα από τους οποίους θα μπορεί να κεφαλαιοποιήσει τα δίκτυά του ακόμη περισσότερο. Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι ένα: Ποιος θα μπορούσε να εξαγοράσει το Twitter σε αυτήν τη φάση; Μία από τις εταιρείες που αντιμετωπίζει πραγματική δυσκολία στην εδραίωση της παρουσίας της στον χώρο των social media είναι η Google, η οποία προσπάθησε να ανταγωνιστεί το Facebοok με το Google+, αλλά απέτυχε παταγωδώς. Γι’ αυτό πιστεύω ότι το Twitter αποτελεί μια αρκετά ταιριαστή περίπτωση εξαγοράς για την Google, καθώς διαθέτει μια πολύ καλή πλατφόρμα, από την οποία η Google θα μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω. Συνεχίζουμε να τηρούμε θέση αγοράς για το Twitter, και είμαστε σίγουροι ότι μια συμφωνία ανάμεσα στις δύο εταιρείες θα επιτευχθεί πριν από το τέλος του χρόνου, με την αναλογία κινδύνου/ανταπόδοσης για τις μετοχές του Twitter να είναι αρκετά καλή.

EUROBANK EQUITIES ΑΕΠΕΥ

Για τρίτη συνεχή χρονιά Νο 1 χρηµατιστηριακή στην Ελλάδα Για τρίτη συνεχή χρονιά, η Eurobank Equities επιβεβαιώνει τη δεσπόζουσα θέση της στην ελληνική αγορά και αποσπά κορυφαίες διακρίσεις στη διεθνούς κύρους έρευνα Extel, στην οποία συμμετέχουν περίπου 20.000 επαγγελματίες του χρηματοοικονομικού κλάδου από όλο τον κόσμο. Η αξιολόγηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών από χρηματιστηριακούς αναλυτές και εταιρείες ανέδειξε τη Eurobank Equities Νο 1 χρηματιστηριακή για τρίτη συνεχή χρονιά για την ελληνική αγορά. Επιπλέον, ανέδειξε: το Τμήμα Ανάλυσης της Eurobank Equities Νο 1 Τμήμα Ανάλυσης για τέταρτη συνεχή χρονιά για την ελληνική αγορά και το Τμήμα Πωλήσεων της Eurobank Equities Νο 2 Τμήμα Πωλήσεων για δεύτερη χρονιά για την ελληνική αγορά. Επίσης, σε ατομικό επίπεδο, για πέμπτη συνεχή χρονιά, ο Σταμάτης Δραζιώτης, στέλεχος του Τμήματος Ανάλυσης της Eurobank Equities ΑΕΠΕΥ, ανακηρύσσεται ο καλύτερος χρηματιστηριακός αναλυτής για την ελληνική αγορά. Τα αποτελέσματα της έρευνας Extel επιβεβαιώνουν την κορυφαία πορεία που διαγράφει η Eurobank Equities τα τελευταία χρόνια στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, καθώς κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των χρηματιστηριακών εταιρειών όσον αφορά το μερίδιο αγοράς στο ΧΑ για επτά συνεχή έτη. Στο πρώτο πεντάμηνο του 2016, η εταιρεία παραμένει πρώτη, με μερίδιο αγοράς 16,8%, σύμφωνα με στοιχεία του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Η Eurobank Equities ΑΕΠΕΥ αποτελεί την κύρια χρηματιστηριακή επιλογή για Έλληνες και ξένους θεσμικούς επενδυτές, καθώς και για περίπου 17.000 ενεργούς ιδιώτες πελάτες.

COSMOTE

Καινοτόµες λύσεις στην Ορθόδοξη Ακαδηµία της Κρήτης Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος των Ορθόδοξων Εκκλησιών, που πραγματοποιήθηκε στην Ορθόδοξη Ακαδημία της Κρήτης από τις 16 έως τις 26 Ιουνίου, καλύφθηκε με καινοτόμες λύσεις και ειδικά σχεδιασμένες σύγχρονες υποδομές τηλεπικοινωνιών Cosmote. Ειδικά για τις ανάγκες της Συνόδου, υλοποιήθηκαν, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μια σειρά ολοκληρωμένων λύσεων ICT Cosmote, οι οποίες εξασφαλίζουν αξιόπιστη και απρόσκοπτη επικοινωνία για τους παρευρισκομένους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και δημοσιογράφοι από 150 ΜΜΕ από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο. Στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο συμμετέχουν περισσότεροι από 400 επίσκοποι, κληρικοί, θεολόγοι, παρατηρητές και ακαδημαϊκοί. Ο μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων, η σημασία της Συνόδου καθώς και η αναμετάδοσή της από πολλά και μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα, έκαναν απαραίτητη την πλήρη κάλυψή της από κύκλωμα ίντερνετ υπερυψηλής ταχύτητας και αρχιτεκτονικής, που διασφαλίζει την επικοινωνία ακόμη και σε περίπτωση βλάβης. Παράλληλα, ενισχύθηκαν οι υποδομές κινητής στην περιοχή, βελτιώνοντας την κάλυψη 4G με ολοκληρωμένες λύσεις για την προστασία από κυβερνοεπιθέσεις. Ο executive director Εταιρικών & Επιχειρησιακών Πελατών του Ομίλου ΟΤΕ, κ. Γρηγόρης Χριστόπουλος, δήλωσε σχετικά: «Έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να ανταποκρινόμαστε άμεσα στην υλοποίηση σύνθετων έργων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Είμαστε υπερήφανοι που μέσω των δικτύων και των υποδομών μας θα μεταδοθεί σε όλο τον κόσμο το σημαντικό μήνυμα της ιστορικής Αγίας και Μεγάλης Συνόδου των Ορθόδοξων Εκκλησιών».

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ ΑΕΓΑ

Πλατινένιο Βραβείο Επιχειρηµατικής Ηθικής & Εταιρικής Υπευθυνότητας Η Ευρωπαϊκή Πίστη ΑΕΓΑ βραβεύθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής-EBEN GR με Platinum Βραβείο για το σύνολο της επιχειρηματικής της λειτουργίας, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιουνίου. Το συγκεκριμένο βραβείο αποτελεί το επιστέγασμα των αρχών της εταιρικής υπευθυνότητας που εφαρμόζει η εταιρεία αναφορικά με το ανθρώπινο δυναμικό, τη σχέση της με τους πελάτες και τη συνεισφορά της στην κοινωνία και στην προστασία του περιβάλλοντος. Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Πίστη βραβεύτηκε για τις δράσεις της στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης και, πιο συγκεκριμένα, για τη δημιουργία αποτελεσματικού συστήματος μέτρησης εκπομπών CO2, με στόχο τη μείωσή τους. Η Ευρωπαϊκή Πίστη είναι η μοναδική ασφαλιστική εταιρεία που έχει πιστοποιηθεί με το μοντέλο SEE G και αξιολογεί τη λειτουργία της με βάση τις αρχές του, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι βραβεύεται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής-ΕΒΕΝ GR εκπροσωπεί το Εuropean Business Ethics Network και είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 2005. Στόχος του είναι η προώθηση των αρχών της επιχειρηματικής ηθικής, της εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας και της εταιρικής διακυβέρνησης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, σε εθελοντικούς οργανισμούς και στα ευαισθητοποιημένα μέλη της κοινωνίας. ΧΡΗΜΑ 77

τα νέα της αγοράς

06-16

CR INDEX & CRI PASS Διάκριση σε 16 εταιρείες για τις επιδόσεις τους σε θέματα ΕΚΕ

ε επίσημη εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 14 Ιουνίου 2016, με μεγάλη επιτυχία, στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας-Κέντρο Γαία, βραβεύθηκαν οι 16 εταιρείες που παρουσίασαν εξαιρετική επίδοση το 2015, εφαρμόζοντας υπεύθυνες πρακτικές ΕΚΕ, σύμφωνα με τον CR Index, τον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης, και το CRI Pass, το πρώτο εργαλείο που «εισάγει» κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα της εταιρικής ευθύνης. Για όγδοη συνεχή χρονιά, με συνέπεια και συνέχεια, το Ινστιτούτο Εταιρικής Ευθύνης στηρίζει και επιβραβεύει την Εταιρική Υπευθυνότητα. Στη φετινή εκδήλωση, παρευρέθησαν περισσότεροι από 200 εκπρόσωποι από την ελληνική και τη διεθνή επιχειρηματική κοινότητα, εκπρόσωποι θεσμικών οργάνων καθώς και εκπρόσωποι των ΜΜΕ, σε μια βραδιά αφιερωμένη στις υπεύθυνες, κοινωνικά και περιβαλλοντικά, δράσεις των κορυφαίων της ΕΚΕ. Φέτος, για πρώτη φορά, το ινστιτούτο επιβράβευσε τις εταιρείες Όμιλος ΟΤΕ, Τράπεζα Πειραιώς και Genesis Pharma για τη διαχρονική συμμετοχή τους και στήριξη στον θεσμό CR Index. Οι Printec AE, Αττικές Διαδρομές και Πετρογκάζ ΑΕ κέρδισαν τον έπαινο CRI Pass, που διεξάγεται για δεύτερη συνεχή χρονιά από το ινστιτούτο για τις εταιρείες που κάνουν τα πρώτα βήματά τους στην εταιρική κοινωνική ευθύνη. Σύμφωνα με τον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης, υπάρχουν πέντε επίπεδα διάκρισης των επιδόσεων ενός οργανισμού: Diamond, Platinum, Gold, Silver και Bronze. Φέτος, στην Ελλάδα, μετά από δύο χρόνια και την κατάκτηση του πρώτου Diamond από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία, το ινστιτούτο απένειμε το δεύτερο Diamond –την κορυφαία διάκριση του θεσμού– στον Όμιλο ΟΤΕ. Παρακάτω παρατίθενται όλες οι διακρίσεις ανά κατηγορία: ~ Diamond: Όμιλος ΟΤΕ ~ Platinum: Τράπεζα Πειραιώς, Εθνική Τράπεζα ~ Gold: Wind, Novartis, Genesis Pharma

~ Silver: ΔΕΠΑ, Pfizer, Novo Nordisk, Ελληνικός Χρυσός, MSD ~ Bronze: Ευρωπαϊκή Πίστη, Neptune Lines

Επιπλέον, δόθηκε ένα βραβείο ανά επίπεδο διάκρισης (Best Progress Award), για να τιμηθεί η εταιρεία με τη μεγαλύτερη πρόοδο σε σχέση με την περσινή της αξιολόγηση, καθώς και ένας ειδικός έπαινος ανά πυλώνα αξιολόγησης του CR Index για την εταιρεία με την καλύτερη επίδοση στο συγκεκριμένο πεδίο. Επίσης, για τρίτη φορά, στον θεσμό δόθηκε και το Best New Entry Award, το οποίο επιβράβευσε την καλύτερη εταιρεία που για πρώτη φορά συμμετέχει στον θεσμό: ~ ~ ~ ~

Best Progress Platinum Award: Τράπεζα Πειραιώς ΑΕ Best Progress Gold Award: Wind Best Progress Silver Award: ΔΕΠΑ Έπαινος για την Κοινωνία: Genesis Pharma

~ ~ ~ ~

Έπαινος για το Εργασιακό Περιβάλλον: MSD Έπαινος για το Περιβάλλον: Novartis Έπαινος για την Αγορά: Εθνική Τράπεζα Best Progress New Entry Αward: Pfizer

NIVEA SUN

Δράση ενημέρωσης για την ανάγκη αντηλιακής προστασίας

ε το μήνυμα «Μαζί κάνουμε τον ήλιο φίλο, έλα να νικήσουμε τη UV», το Nivea Sun ανέδειξε τη σημασία της αντηλιακής προστασίας κατά την έκθεση στον ήλιο και μας έκανε όλους UV Fighters! Με μια πρωτότυπη, διαδραστική ενέργεια, και με το μήνυμα «Μαζί κάνουμε τον ήλιο φίλο, έλα να νικήσουμε τη UV», το Nivea Sun βρέθηκε το Σάββατο 4 και την Κυριακή 5 Ιουνίου στη Μαρίνα Φλοίσβου, με στόχο να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει το κοινό γύρω από τη σημασία της αντηλιακής προστασίας. Η μεγάλη έκπληξη για όσους είχαν την ευκαιρία να βρεθούν στο σημείο ήταν η δυνατότητα φωτογράφισης με τη χρήση UV κάμερας, η οποία δείχνει «πώς μας βλέπει ο ήλιος», δηλαδή πώς φαινόμαστε στην υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνει τη φθορά που ενδεχομένως έχει προκαλέσει ο ήλιος στην επιδερμίδα μας. Μέσα από τη συγκεκριμένη ενέργεια, το Nivea Sun ανέδειξε την ανάγκη της αντηλιακής προστασίας, ενώ είχε την ευκαιρία, μέσα από τον πρωτότυπο αυτό τρόπο, να «αφυπνίσει» περισσότερους από 3.000 καταναλωτές για τους κινδύνους που κρύβει η έκθεση στον ήλιο.

78 Ιούνιος 2016

INTERAMERICAN

Υποστηρίζει το πρόγραμμα διατροφής μαθητών του Ινστιτούτου “Prolepsis”

Interamerican, στο πλαίσιο της πολυετούς συνεργασίας της με το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής “Prolepsis”, υποστήριξε για δεύτερη συνεχή χρονιά το πρόγραμμα «Διατροφή» για μαθητές νηπιαγωγείων και σχολείων που βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές. Συγκεκριμένα, η εταιρεία ήταν ανάδοχος διατροφής νηπιαγωγείου της περιοχής Αγίας Βαρβάρας Κορυδαλλού, το οποίο είχε φέτος μαθητικό δυναμικό 45 νηπίων. Με τη μέθοδο συμπληρωματικών κονδυλίων (matching fund) του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», μεγάλου δωρητή του προγράμματος, εξ αφορμής της χορηγίας της Interamerican, διατέθηκαν επιπλέον 6.250 γεύματα σε άλλο σχολείο, ενταγμένο στο πρόγραμμα για το ίδιο σχολικό έτος (2015-2016). Επισημαίνεται ότι η Interamerican στήριξε έμπρακτα και τη σχετική εκστρατεία «ένα sms για τους μαθητές». Η εταιρεία προώθησε το μήνυμα της συνδρομής με sms στο ανθρώπινο δυναμικό της και τους συνεργάτες του δικτύου πωλήσεων, και από αυτήν την ενέργεια εξασφαλίστηκαν 160 επιπλέον γεύματα. Το πρόγραμμα «Διατροφή» υλοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Απευθύνεται σε μαθητές δημόσιων εκπαιδευτηρίων ευπαθών, κοινωνικά και οικονομικά, περιοχών της χώρας, που πλήττονται περισσότερο από την οικονομική κρίση. Στόχος του προγράμματος αποτελεί η καθημερινή παροχή –σε όλους τους μαθητές των σχολείων που περιλαμβάνονται στον σχεδιασμό– ενός υγιεινού μικρογεύματος, όπως επίσης και η ενημέρωση των μαθητών και των οικογενειών τους για την υγιεινή διατροφή, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ανάπτυξης σωστών διατροφικών συνηθειών από τις μικρές ηλικίες. Κατά τη σχολική περίοδο 2015-2016, το πρόγραμμα «Διατροφή» υλοποιήθηκε σε 247 σχολεία με 20.528 μαθητές, σε περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της Στερεάς Ελλάδας και των νομών Έβρου, Ημαθίας, Μαγνησίας, Ξάνθης και Ροδόπης. Από το 2012 έως σήμερα, το πρόγραμμα έχει εισαχθεί σε 23 νομούς της χώρας, με παροχή περισσοτέρων των 11.500.000 γευμάτων.

ALDEMAR RESORTS

Σημαντική προσφορά του ομίλου στην ΕΛΕΠΑΠ

Όμιλος Aldemar Resorts συνεχίζει να προσφέρει στον συνάνθρωπο και στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες μέσω του προγράμματος εταιρικής κοινωνικής ευθύνης Mare Verde. Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποίησε στις 10 Ιουνίου 2016, σε συνεργασία με την ΕΛΕΠΑΠ (Ελληνική Εταιρεία Αποκατάστασης Αναπήρων Παίδων), μια δράση κοινωνικού χαρακτήρα για τα παιδιά. Η δράση περιελάμβανε δωρεάν τριήμερη φιλοξενία δέκα οικογενειών, μαζί με τους παιδαγωγούς της ΕΛΕΠΑΠ που τις συνόδευαν στο Aldemar Olympian Village Resort. Η εν λόγω προσφορά της Aldemar αποτέλεσε «δώρο αποφοίτησης» των παιδιών της τελευταίας τάξης του Προγράμματος Πρώιμης Εκπαιδευτικής και Θεραπευτικής Παρέμβασης-Μονάδας Ειδικής Προσχολικής Αγωγής. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να παίξουν, με τη βοήθεια και την καθοδήγηση παιδαγωγού, στο Mini Club Aldy’s, έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο και ασφαλή, εξοπλισμένο με παιδική χαρά, παιδική πισίνα και παιχνίδια Playmobil. Τα παιδιά επίσης διασκέδασαν στη Mini Disco, με την ομάδα του animation να έχει ετοιμάσει ένα μοναδικό μουσικοχορευτικό πρόγραμμα ειδικά για εκείνα. Όπως δήλωσε η διοίκηση της ΕΛΕΠΑΠ, η πρωτοβουλία αυτή της Aldemar Resorts αποτέλεσε μια ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη για τους αποφοίτους και τις οικογένειές τους. Η συγκεκριμένη δράση εντάσσεται στο πρόγραμμα ΕΚΕ «Νοιάζομαι για τον Συνάνθρωπό μου» του Ομίλου Aldemar Resorts, που έτρεξε την περίοδο των Χριστουγέννων. Να σημειωθεί ότι ο Όμιλος Aldemar Resorts αποτελεί την πρώτη ελληνική επιχείρηση τουρισμού που εφάρμοσε πρόγραμμα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, αρχής γενομένης το 1997.

ΔΕΛΤΑ Φυσική ενέργεια από το βραβευμένο VIBE by Life

βραβευμένη σειρά VIBE by Life της ΔΕΛΤΑ, ενεργειακό ποτό με χυμό φρούτων, φυσική καφεΐνη, γκουαρανά και βιταμίνες, δίνει φυσική ενέργεια, από το πρωί ώς το βράδυ, με τον πιο δροσιστικό και γευστικό τρόπο, επαναφορτίζοντας σώμα και μυαλό. Η σειρά διαθέτει 3 μοναδικές, απολαυστικές γεύσεις: VIBE Raspberry-Goji Berry, VIBE Kiwi-Starfruit και VIBE Tropical Fruits. Η σειρά VIBE έχει διακριθεί ως Best Sports or Fitness Drink στο πλαίσιο των 13ων ετήσιων World Beverage Innovation Awards, στο BrauBeviale της Γερμανίας. Η βράβευση επιβεβαιώνει την πρωτοπορία της ΔΕΛΤΑ στα καινοτόμα και εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα, ανάμεσα σε εταιρείες-ηγέτες του χώρου των μη αλκοολούχων ποτών-αναψυκτικών από 40 χώρες. ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα...

. . . α μ σ α ν ό ε λ π ς έ ν ε γ ο τ Πρω ! ς α φ ύ ο ρ α π μ Δεν έχει έρθει ακόμη, δυστυχώς, η ώρα που η Eurostat θα αρχίσει να μετράει στα έσοδα του προϋπολογισμού τις... μπαρούφες που εκστομίζουν κυβερνητικά στελέχη! Η στήλη σάς διαβεβαιώνει ότι μόλις συμβεί αυτό, θα έχουμε πρωτογενή πλεονάσματα που θα κάνουν την Κριστίν Λαγκάρντ να κλάψει και τον αχώνευτο Πόουλ Τόμσεν να σκίσει το πτυχίο του. Μπαρούφες δισεκατομμυρίων, για παράδειγμα, εκστομίζει όπου σταθεί τελευταία (ακόμη και στο ΕΒΕΑ, ενώπιον υποψιασμένου κοινού) ο Πάνος Καμμένος, που όταν δεν φορά στρατιωτική στολή, βάζει κοστούμι investment banker και πουλάει παραμύθια (προσοχή: υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι ο ίδιος τα πιστεύει) για απίθανες επενδύσεις στα ακίνητα των Ενόπλων Δυνάμεων. Πρέπει, πάντως, να είναι πολύ όμορφα να ζει κανείς στον κόσμο του Πάνου Καμμένου. Εκεί υπάρχει επτάστερο (!) ξενοδοχείο, χτισμένο από τη ΜΟΜΑ στη νησίδα Φλέβες, απέναντι στον «τουρκικό» Αστέρα Βουλιαγμένης. Και ξένοι που κάνουν ουρές για να δώσουν τα δισεκατομμύριά τους και να αγοράσουν αυτό το κατασκευαστικό θαύμα των μηχανικών του στρατού μας. Εκεί υπάρχουν αμέτρητες επενδύσεις, που θα γίνουν με την αναπτυξιακή συνταγή Καμμένου: η ΜΟΜΑ θα χτίζει παλάτια του σύγχρονου τουρισμού, τα οποία όμως στα χαρτιά θα εμφανίζονται σαν στρατιωτικά οχυρά, για να μη χρειάζονται στριφνές διαδικασίες εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων. Και οι επενδυτές θα σκοτώνονται για να αγοράζουν τα παλάτια της ΜΟΜΑ, που είναι 80 Ιούνιος 2016

παγκοσμίως γνωστό ότι έχει σπάνια εμπειρία και τεχνογνωσία στην ανέγερση... δεκαοκτάστερων ξενοδοχείων. Μπαίνοντας στο “matrix” του Πάνου Καμμένου, η στήλη έχει να διατυπώσει μια πρόταση: αφού η ΜΟΜΑ θα μετεξελιχθεί σε κορυφαία κατασκευαστική της Ευρώπης, στήνοντας ξενοδοχεία-φρούρια σαν να ήταν αντίσκηνα, ας μετατραπεί σε ΑΕ για να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Σε λίγα χρόνια, η αξία της θα είναι μεγαλύτερη από το δημόσιο χρέος! Μέχρι να υλοποιηθούν τα σχέδια δισεκατομμυρίων του Πάνου όμως, όσοι διψάτε για καλές ειδήσεις στον τομέα των επενδύσεων μπορείτε να πάτε μια βόλτα ώς τον Μαραθώνα. Εκεί δεν θα ακούσετε για δισεκατομμύρια, αλλά μόνο για 400 εκατομμύρια ψωροδολάρια από την Κίνα. Ο μάνατζερ των αστέρων, Ηλίας Ψινάκης, τα έχει κανονίσει όλα με Κινέζους, για να φέρουν λεφτά που θα χρηματοδοτήσουν τα φιλόδοξα σχέδιά του, τα οποία προς το παρόν δεν αποκαλύπτει, αλλά στο παρελθόν έχουμε διαβάσει μέχρι και για... Λας Βέγκας στον Μαραθώνα! Υπάρχουν μερικές λεπτομέρειες που δεν ξέρουμε αν τις συζήτησε με τους επενδυτές, οι οποίοι πιθανόν να μην ξέρουν τι ορίζει το Σύνταγμά μας για δόμηση σε αρχαιολογικούς χώρους και εθνικούς δρυμούς. Δεν πειράζει, πάντως. Αν υπάρξουν προβλήματα με εγκρίσεις από δύστροπες υπηρεσίες, ο κύριος Ψινάκης μπορεί να κάνει μια βόλτα ώς το Πεντάγωνο, να του εξηγήσει ο Π. Καμμένος πώς θα τα κάνει όλα φρούρια, να καθαρίσει...

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτοµεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, µε e-mail! Ο συνδροµητής µπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, µε τρόπο παρόµοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης µε λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σηµειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή µορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00 €

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή µορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00 € (Σε όλες τις συνδροµές συµπεριλαµβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασµός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σηµειώνετε πάντα το όνοµά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούµε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο µε fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιµος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδροµών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470