ΧΡΗΜΑ #424, Σεπτεμβριος-Οκτώβριος 2016 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.424 / 09-10.2016 / € 6,00

ΤΡΑΠΕΖΕΣ: Μαραθώνιος σε ανηφόρα για τα «κόκκινα» δάνεια

Η αγορά σε ζώνη υψηλού πολιτικού κινδύνου ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Καλοί οιωνοί από τα αποτελέσματα α’ εξαμήνου των εισηγμένων Ιωάννης Καματάκης

Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της MLS Πληροφορική

Έτσι ανοίξαμε την αγορά των εταιρικών ομολόγων

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

Τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από την έκδοση των ομολογιών θα χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της εταιρείας τόσο στην απαιτητική αγορά των smartphones όσο και στην αγορά των tablets, όπου το 2015 η MLS κατέλαβε την πρώτη θέση.

S PO

21-0117

Νώντας Χαλδούπης, Διευθυντής Σύνταξης

Ελάφρυνση χρέους ή θάνατος!

λησιάζοντας στο νέο ορόσημο για την εθνική οικονομία, δηλαδή τη συνεδρίαση του Eurogroup στις αρχές Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση επενδύει όλο και περισσότερο, με μεγαλύτερες ελπίδες και προσδοκίες, στη νέα, κρίσιμη συζήτηση για το ελληνικό χρέος. Θα έλεγε κανείς, έστω και με κίνδυνο να χαρακτηριστεί υπερβολικός, ότι το γενικό σύνθημα είναι: «ελάφρυνση χρέους ή θάνατος»! «Θάνατος» πρωτίστως για την οικονομία: όπως έχει κατ’ επανάληψη τονίσει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος –και σε έναν βαθμό έχει δίκιο– για να φθάσουμε σε μια ουσιώδη οικονομική ανάκαμψη από το 2017 και μετά, χρειάζεται να ληφθούν μέτρα, ώστε να αξιολογηθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το ελληνικό χρέος ως βιώσιμο. Έτσι, θα ανοίξει ένας ενάρετος κύκλος, καθώς το ΔΝΤ θα μπει στο ελληνικό πρόγραμμα, ενώ η ΕΚΤ θα αρχίσει να αγοράζει ελληνικά ομόλογα, στο πλαίσιο της ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Οι επενδυτές της διεθνούς αγοράς κεφαλαίων και χρήματος θα πάρουν το μήνυμα ότι η Ελλάδα κρίνεται και πάλι από ισχυρούς διεθνείς οργανισμούς ως ασφαλής προορισμός επενδύσεων, ενώ το θετικό κλίμα θα επιτρέψει και στους Έλληνες επενδυτές και αποταμιευτές να επαναφέρουν με ταχύτερους ρυθμούς τα κεφάλαιά τους στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, ώστε να σταματήσει η χρηματοδοτική ασφυξία, που αποτελεί σήμερα τον κυριότερο ανασταλτικό παράγοντα για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Το αφήγημα της κυβέρνησης περί ελάφρυνσης χρέους και νέου ενάρετου κύκλου για την οικονομία δεν αναφέρεται στις πολιτικές

παραμέτρους του ζητήματος. Είναι όμως σαφές ότι η κυβέρνηση φοβάται ότι θα μπει σε μια διαδικασία που οδηγεί στον πολιτικό της θάνατο αν τον Δεκέμβριο δεν καταφέρει να παρουσιάσει κάποια επιτυχία στη διαπραγμάτευση για το χρέος, καθώς η επόμενη ευκαιρία θα αργήσει πολύ, δεδομένου του ότι το 2017 είναι έτος εκλογών στην Ολλανδία, την Αυστρία, τη Γαλλία και –το χειρότερο– στη Γερμανία. Όπως το έθεσε, μιλώντας στη Βουλή, ο Γιώργος Σταθάκης, «αυτά πρέπει να κλείσουν μέχρι τα Χριστούγεννα, διαφορετικά δεν υπάρχει τρόπος». Πολλοί ψύχραιμοι παρατηρητές υπογραμμίζουν ότι είναι επικίνδυνο να ποντάρει κανείς όλες τις μάρκες του στις πολιτικές αποφάσεις για το χρέος. «Να κρατήσουμε τον στόχο της απομείωσης του χρέους και να κάνουμε μια σειρά από ενέργειες, αλλά να μην καταναλώνεται χρόνος, που θα έπρεπε να δίνεται για την προώθηση της ανάπτυξης» δήλωνε πρόσφατα στη Βουλή ο πρώην υπουργός Οικονομικών, καθηγητής Νίκος Χριστοδουλάκης. «Υπάρχουν πάρα πολλές επενδύσεις και ενδιαφερόμενοι επενδυτές, αφού η Ελλάδα είναι ένα συμπιεσμένο ελατήριο όσον αφορά την ανάπτυξη» τόνισε. «Υπάρχουν πάρα πολλοί τομείς που εύκολα οι επενδυτές θα πείθονταν να έρθουν με μια βασική προϋπόθεση, ότι δουλεύει το μαγαζί, ότι γίνονται τα πράγματα, δεν ανατρέπονται κάθε τόσο, δεν έγκειται στην κάθε πολιτική διαμάχη αν θα γίνει ή δεν θα γίνει μια μεγάλη επένδυση, και φυσικά ότι η Ελλάδα θα παραμείνει νομισματικά σταθερή μέσα στο σύστημα του ευρώ. Αυτό ζητάνε

μόνο. Αν αυτό το καταλάβουμε, νομίζω ότι θα αρχίσει μια άλλη δυναμική επενδύσεων, και τότε μπορεί να έρθει η απομείωση ως συμπλήρωμα και επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας, αντί να τη θεωρούμε ότι είναι η προϋπόθεση για να αρχίσει». Όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες συζητήσεις, υπάρχουν επιχειρήματα για να υποστηρίξει κανείς ότι «η κότα κάνει το αβγό» και επιχειρήματα για να υποστηρίξει ότι «το αβγό κάνει την κότα». Και, ανεξάρτητα από το αν η κυβέρνηση επενδύει υπερβολικά στην ελάφρυνση του χρέους, με κίνδυνο να «καεί», είναι γεγονός ότι τον Δεκέμβριο έχουμε τη μεγάλη ευκαιρία για να επιτύχουμε μια σημαντική πολιτική απόφαση, ενώ από αυτό το χρονικό σημείο και μέχρι το φθινόπωρο του 2017 ο εκλογικός κύκλος στην Ευρώπη θα «παγώσει» τις εξελίξεις. Ακόμη, λοιπόν, κι αν είναι υπερβολικό να δώσει η κυβέρνηση αυτή τη διπλωματική «μάχη» σε κλίμα ακραίας δραματοποίησης των γεγονότων, κάνει καλά που αποφάσισε να «τρέξει» με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα τη δεύτερη αξιολόγηση, ώστε να έχει τη νομιμοποίηση να πει στους Ευρωπαίους να τιμήσουν τη δική τους υπογραφή στη συμφωνία της 24ης Μαΐου και να συμφωνήσουν όλα τα απαιτούμενα μέτρα για το χρέος. Σε αυτήν την προσπάθεια, ανεξάρτητα από πολιτικές και κομματικές προτιμήσεις, η κυβέρνηση πρέπει να έχει τη στήριξη όλων.

ΧΡΗΜΑ

τ.424, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016 2 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ΕΝ ΑΡΧΗ...

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Σε ζώνη υψηλού πολιτικού κινδύνου

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Στην ανάπτυξη δικτύων και στη συνδρομητική τηλεόραση στρέφονται οι επενδύσεις

ΙΤ SECURITY Μαραθώνιος σε ανηφόρα για μείωση των «κόκκινων» δανείων

ΤΡΑΠΕΖΕΣ Το σπριντ για νέο ρεκόρ και η χαμένη ευκαιρία

7TH PHARMA & HEALTH CONFERENCE Μεταρρυθμίσεις στην Υγεία: Η Ελλάδα μπορεί;

4 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ΧΡΗΜΑ

www.hrima.gr

τ.424/09-10.2016

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.424 / 09-10.2016 / € 6,00

περιεχόμενα

ΤΡΑΠΕΖΕΣ: Μαραθώνιος σε ανηφόρα για τα «κόκκινα» δάνεια

ΧΡΗΜΑ

Η αγορά σε ζώνη υψηλού πολιτικού κινδύνου

τ.424/ 09-10.2016

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Καλοί οιωνοί από τα αποτελέσµατα α’ εξαµήνου των εισηγµένων Ιωάννης Καµατάκης

Πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της MLS Πληροφορική

Έτσι ανοίξαµε την αγορά των εταιρικών οµολόγων

S PO

40 ~ ΕΙΣΗΓΜΕΝΕΣ Κρίσιμο εξάμηνο

ΧΡΗΜΑ

~ Απαγορεύεται αυστηρά η

αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

τεύχος Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2016 ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Νώντας Χαλδούπης chaldoupis.n@ethosmedia.eu

PUBLICATIONS & DIGITAL MEDIA MANAGER Άντζελα Κουρτέση kourtessi.a@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Γιούλη Μουτεβελή Shutterstock mouteveli.g@ethosmedia.eu ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Στράτος Μωυσής & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ moisis.s@ethosmedia.eu Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu ISSN 1105-0470

Γαλάτεια Μπασέα bassea.g@ethosmedia.eu

X+7 R

21-0117

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

18 ~ ΔΙΕΘΝΗ Deutsche Bank: Ο μεγάλος «ασθενής» της ευρωζώνης

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Έλενα Ερμείδου Ermeidou.e@ethosmedia.eu

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

16 ~ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ «Πράσινο» στο μεγαλύτερο deal διάσωσης στον χώρο του λιανεμπορίου

Τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από την έκδοση των οµολογιών θα χρησιµοποιηθούν για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της εταιρείας τόσο στην απαιτητική αγορά των smartphones όσο και στην αγορά των tablets, όπου το 2015 η MLS κατέλαβε την πρώτη θέση.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ MARKETING & ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Πέγκυ Φιλίππου filippou.p@ethosmedia.eu

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T:210 9984950, Φ:210 9984953 E:info@hrima.gr www.ethosmedia.eu www.ethosevents.eu www.hrima.gr www.insuranceworld.gr www.virus.com.gr www.asfalizomai.com www.alivemag.gr

02 ~ Εν αρχή: Ελάφρυνση χρέους ή θάνατος! 06 ~ Επικαιρότητα: Στόχος το ρεκόρ ταχύτητας στη δεύτερη αξιολόγηση 80 ~ Διά ταύτα: Μαντρώστε και τους Ευρωπαίους ΥΠΟΙΚ!

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ιωάννης Καματάκης Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της MLS Πληροφορική

Έτσι ανοίξαμε την αγορά των εταιρικών ομολόγων ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

από τον

Νώντα Χαλδούπη

ΣΤΟΧΟΣ ΤΟ ΡΕΚΟΡ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η κυβέρνηση θέλει να κλείσει μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, ώστε να διεκδικήσει την ελάφρυνση χρέους στο Eurogroup του Δεκεμβρίου

6 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ο αργότερο ώς τα μέσα Νοεμβρίου επιδιώκει η κυβέρνηση να κλείσει τη δεύτερη αξιολόγηση της οικονομίας από τους Θεσμούς, επιτυγχάνοντας ένα ιδιότυπο ρεκόρ ταχύτητας, δεδομένου του ότι όλες οι προηγούμενες αξιολογήσεις κράτησαν πολλούς μήνες. Αυτός ο στόχος συνδέεται άρρηκτα με την επιδίωξη της κυβέρνησης να αξιώσει από ισχυρή διαπραγματευτική θέση, στο κρίσιμο για την Ελλάδα Eurogroup στις αρχές Δεκεμβρίου, την οριστικοποίηση των μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, όπως συμφωνήθηκε στις 24 Μαΐου με τους δανειστές. Σύμφωνα με την κυρίαρχη εκτίμηση στους κόλπους της κυβέρνησης, η δεύτερη αξιολόγηση μπορεί να κλείσει πολύ πιο γρήγορα από την επεισοδιακή πρώτη αξιολόγηση, στην οποία είχαν συζητηθεί πολλά και μεγάλα θέματα (φορολογικό, ασφαλιστικό), καθώς σε αυτήν τη φάση θα γίνει διαπραγμάτευση για λιγότερο σημαντικές ή επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Ειδικότερα, τρεις είναι οι ενότητες θεμάτων που θα συζητηθούν, και σε όλες τις περιπτώσεις, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, έχει γίνει επαρκής προεργασία, ώστε να κλείσουν γρήγορα οι συζητήσεις με τους Θεσμούς:

~~ Για τα εργασιακά, «μπούσουλας» διαπραγμάτευσης θα είναι το πόρισμα της ειδικής επιτροπής ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, ενώ το πολιτικά «εκρηκτικό» θέμα των ομαδικών απολύσεων παραπέμπεται σε ρύθμιση μετά την έκδοση σχετικής απόφασης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που πιθανόν να κρίνει ως ασύμβατη με το ευρωπαϊκό δίκαιο την παρέμβαση του Υπουργείου Εργασίας στην έγκριση ομαδικών απολύσεων. Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων δεν «βλέπει» την ανάγκη για αυστηρότερους κανόνες σχετικά με την απεργία ή κάποιον επείγοντα λόγο για άρση της απαγόρευσης της ανταπεργίας (lockout). Σχετικά με τον κατώτατο μισθό, στο πόρισμα επισημαίνεται ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας νόμιμος κατώτατος μισθός, που θα λαμβάνει υπόψη την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, όμως υπήρξε διαφωνία μεταξύ των ειδικών για την αρμοδιότητα καθορισμού του ύψους και των αυξήσεων του κατώτατου μισθού (με το ισχύον πλαίσιο, αυτή η αρμοδιότητα έχει περάσει στην κυβέρνηση και οι Θεσμοί θέλουν να μην υπάρξουν αλλαγές). ~~ Για την καθιέρωση εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης επιχειρηματι-

κών χρεών στις τράπεζες, αλλά και σε άλλους πιστωτές (Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ιδιώτες), η κυβέρνηση έχει ήδη έτοιμο σχέδιο, τα βασικά σημεία του οποίου ενέκρινε το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής. Το σχέδιο Σταθάκη, που προορίζεται να αντικαταστήσει τον ανενεργό νόμο Δένδια, δίνει κεντρικό ρόλο στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και στους συντονιστές από το Μητρώο Διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ενώ προβλέπει αξιολόγηση βιωσιμότητας των μεσαίων και μεγαλύτερων εταιρειών από ανεξάρτητους εκτιμητές. Το σχέδιο προβλέπει ότι για επιχειρήσεις και επαγγελματίες που θα χαρακτηριστούν βιώσιμοι θα συμφωνείται, κατόπιν διαπραγμάτευσης με όλους τους πιστωτές, που θα διευθύνεται από ειδικό διαμεσολαβητή, σχέδιο ευνοϊκής ρύθμισης των οφειλών τους. Με τη συμφωνία του 60% των πιστωτών, το σχέδιο θα εγκρίνεται από δικαστήριο και θα επιβάλλεται στους μη συναινούντες πιστωτές. ~~ Για τις ιδιωτικοποιήσεις, η σοβαρότερη εκκρεμότητα είναι η επιλογή των προσώπων που θα συνθέσουν το διοικητικό συμβούλιο του νέου υπερταμείου αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, μεταξύ των οποίων και του διευθύνοντος συμβούλου, που θα έχει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του ταμείου. Η επιλογή προϋποθέτει συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών για τα πρόσωπα, ενώ τη διαδικασία θα «τρέξει» το εποπτικό συμβούλιο, που απαρτίζεται από πέντε πρόσωπα, δύο που έχουν υποδειχθεί από τους δανειστές και τρία από την κυβέρνηση. Μνημονιακή υποχρέωση που θα ελεγχθεί από τους δανειστές είναι να καταστεί το νέο ταμείο πλήρως λειτουργικό.

Σύμφωνα με την κυρίαρχη εκτίμηση στους κόλπους της κυβέρνησης, η δεύτερη αξιολόγηση μπορεί να κλείσει πολύ πιο γρήγορα από την επεισοδιακή πρώτη, καθώς σε αυτήν τη φάση θα γίνει διαπραγμάτευση για λιγότερο σημαντικές ή επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Πέραν αυτών των θεμάτων, υπάρχουν αρκετές εκκρεμότητες για θέματα στα οποία έχουν καταγραφεί διαφωνίες από τους δανειστές και παραμένουν μπλοκαρισμένα, όπως είναι η καθιέρωση ακατάσχετου λογαριασμού από τις επιχειρήσεις, ώστε να προχωρήσει η υποχρεωτική προμήθεια συστημάτων POS, αλλά και για το νομοσχέδιο περί οικειοθελούς αποκάλυψης εισοδημάτων στην εφορία, για το οποίο υπήρξε κάποια σύγκλιση στην επιβολή σε αυτά τα εισοδήματα φόρων με πολύ υψηλότερους συντελεστές (άνω του 50%) από αυτούς που αρχικά ήθελε η κυβέρνηση.

Γερμανικές «νάρκες» Ακόμη, πάντως, κι αν η διαπραγμάτευση για την αξιολόγηση προχωρήσει όσο γρήγορα επιθυμεί η κυβέρνηση και υπάρξει συμφωνία ώς τα μέσα Νοεμβρίου, όπως προβλέπει το οικονομικό επιτελείο, η κυβέρνηση ανησυχεί για το ενδεχόμενο να μπλοκάρει η ανοικτή αντιπαράθεση ΔΝΤ-Γερμανίας τις αποφάσεις για το ελληνικό χρέος στο Eurogroup του Δεκεμβρίου. Αυτό αποτελεί για την Αθήνα το «μαύρο» σενάριο στην εξέλιξη των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές, καθώς θα μπλοκαριστεί και η συμμετοχή των ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, με συνέπεια να «παγώσουν» επ’ αόριστον οι εισροές επενδυτικών κεφαλαίων στη χώρα.

Ακόμη, πάντως, κι αν η διαπραγμάτευση προχωρήσει όσο γρήγορα επιθυμεί η κυβέρνηση και υπάρξει συμφωνία ώς τα μέσα Νοεμβρίου, η κυβέρνηση ανησυχεί για το ενδεχόμενο να μπλοκάρει η ανοιχτή αντιπαράθεση ΔΝΤ - Γερμανίας τις αποφάσεις για το ελληνικό χρέος από το Eurogroup του Δεκεμβρίου.

Όπως ανέφεραν πηγές του Υπουργείου Οικονομικών, μετά τις επαφές που έγιναν στην Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο της φθινοπωρινής συνόδου του ΔΝΤ, πέρα από τα δύο βασικά σενάρια (να μετέχει ή να μη μετέχει το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα), υπάρχει ένα τρίτο: «να μην υπάρξει απόφαση, και αυτό είναι το χειρότερο» όπως έλεγαν χαρακτηριστικά. Οι ίδιες πηγές εξήγησαν ότι «το να μη ληφθεί απόφαση δημιουργεί αβεβαιότητα και δεν μας αφήνει να προσελκύσουμε επενδύσεις, να υπάρχει ένα καθαρός δρόμος και να ξέρουν όλοι τι γίνεται. Να μην ξέρουν όλοι ότι υπάρχει, ότι έχει σκιαγραφηθεί μια λύση. Αυτό είναι το χειρότερο. Δηλαδή αν γίνει κάτι τέτοιο, δεν θα μπούμε στην ποσοτική χαλάρωση. Αν είσαι επενδυτής στο Λονδίνο και σου πουν ότι η λύση θα βρεθεί το καλοκαίρι, τότε θα πεις και εγώ θα αποφασίσω να επενδύσω το καλοκαίρι. Αν η λύση βρεθεί τον Δεκέμβρη, θα αποφασίσεις τον Δεκέμβρη. Άρα, η όποια καθυστέρηση είναι ό,τι χειρότερο». Τις ανησυχίες αυτές εντείνουν οι εκτιμήσεις που υπάρχουν για τη στάση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, Β. Σόιμπλε, ο οποίος θεωρείται βέβαιο ότι θα επιδιώξει να εγκριθούν οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις για το χρέος με την αίρεση ότι δεν θα ενεργοποιηθούν πριν κριθεί –το 2018– ότι η Ελλάδα εφάρμοσε επιτυχώς το πρόγραμμα του τρίτου μνημονίου. Αυτό δεν θα επέτρεπε να κριθεί βιώσιμο το χρέος από το ΔΝΤ και να ενεργοποιήσει η ΕΚΤ το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης για την Ελλάδα, γι’ αυτό και ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, μιλώντας στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, τόνισε ότι δεν μπορεί να γίνει ανεκτή από την κυβέρνηση άλλη μία αναβολή αποφάσεων για το χρέος. «Δεν μπορούμε να ακούμε άλλο “κάντε τα μαθήματά σας και βλέπουμε”» είπε χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στην παρελκυστική στάση της Γερμανίας. ΧΡΗΜΑ 7

χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο σε ζώνη υψηλού πολιτικού κινδύνου

«Πάγωσαν» οι ροές κεφαλαίων από το εξωτερικό, οι επενδυτές περιμένουν «νεύμα» από τον Ντράγκι με την ένταξη των ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση. Τι δείχνει ο δείκτης Μπάφετ για τα περιθώρια ανόδου της αγοράς.

8 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

αμένο ήταν για το χρηματιστήριο το τρίτο τρίμηνο του έτους, καθώς οι σοβαροί πολιτικοί κίνδυνοι που συνδέονται με την εφαρμογή του τρίτου προγράμματος σταθεροποίησης και την ελάφρυνση του χρέους «πάγωσαν» τις ροές κεφαλαίων από το εξωτερικό, και η αγορά μπήκε σε μια παρατεταμένη φάση αναμονής για καλές ειδήσεις από τα μέτωπα των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της χώρας. Ενδεικτικά στοιχεία της στασιμότητας στην αγορά είναι δύο: ο Γενικός Δείκτης κινήθηκε όλο το τρίμηνο σε πολύ στενό εύρος διακύμανσης, μετά την πτώση-σοκ του Ιουλίου, λόγω του Brexit. Στις 6 Ιουλίου σημειώθηκε το χαμηλό τριμήνου, με τον Δείκτη στις 529 μονάδες και στις 5 Σεπτεμβρίου το υψηλό, στις 583 μονάδες. Στη διάρκεια αυτής της αρκετά μεγάλης περιόδου συσσώρευσης, οι συναλλαγές ήταν πολύ χαμηλές, σημειώνοντας μια πτώση της τάξεως του 60%, σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, γεγονός που αντανακλά τη μειωμένη διάθεση των επενδυτών για σημαντικές κινήσεις στην Ελλάδα. Οι ξένοι επενδυτές δεν βλέπουν, προς το παρόν, κάτι που θα τους οδηγήσει σε πανικόβλητη έξοδο από το ΧΑ, όμως χρειάζονται περισσότερες διασφαλίσεις για τη μελλοντική σταθερότητα της Ελλάδας πριν προχωρήσουν σε τοποθετήσεις, παρότι αναγνωρίζεται από όλους ότι οι τιμές των μετοχών είναι ελκυστικές. Έχοντας την εμπειρία της περιόδου 20132014, όταν πολλοί είχαν θεωρήσει ότι η Ελλάδα εξέρχεται της κρίσης και είχαν προχωρήσει σε τοποθετήσεις, κυρίως σε τραπεζικές μετοχές, για να διαψευσθούν με επώδυνο τρόπο στη συνέχεια, οι ξένοι διαχειριστές κεφαλαίων περιμένουν ένα ισχυρό μήνυμα που θα πείθει ότι οι πολιτικοί κίνδυνοι εκτροχιασμού του ελληνικού προγράμματος έχουν οριστικά ατονήσει. Ένα τέτοιο μήνυμα μπορεί να έρθει μόνο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. «Αν αποφασίσει η ΕΚΤ ότι μπορεί πλέον να αναλάβει νέο ελληνικό κίνδυνο, εντάσ-

σοντας τα ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, θα έχουν έναν σοβαρό λόγο για να εκτεθούν σε ελληνικό κίνδυνο και οι ιδιώτες διαχειριστές κεφαλαίων» τονίζει αναλυτής ελληνικής χρηματιστηριακής εταιρείας. Αυτή όμως δεν είναι μια απλή απόφαση. Η ΕΚΤ έχει ξεκαθαρίσει ότι θα διαθέσει κεφάλαια για αγορές ελληνικών ομολόγων μόνο αν κριθεί, με δύο ξεχωριστές

δυτές φοβούνται όχι μόνο ότι η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να «στραβοπατήσει» στην αξιολόγηση και να υπάρξουν καθυστερήσεις, αλλά και ότι η γερμανική πλευρά, παρά τις πιέσεις που δέχεται από το ΔΝΤ και την αμερικανική κυβέρνηση, τελικά θα επιδιώξει να αναβληθούν οι αποφάσεις για το χρέος, λόγω της παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου στη Γερμανία.

«Καταστροφική μια αναβολή»

Οι ξένοι διαχειριστές κεφαλαίων περιμένουν ένα ισχυρό μήνυμα που θα πείθει ότι οι πολιτικοί κίνδυνοι εκτροχιασμού του ελληνικού προγράμματος έχουν οριστικά ατονήσει. Ένα τέτοιο μήνυμα μπορεί να έρθει μόνο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

εκθέσεις για το ελληνικό χρέος, από την ίδια την ΕΚΤ και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο. Για να καταρτιστούν αυτές οι εκθέσεις και να είναι θετικές, όμως, χρειάζεται να τελειώσει επιτυχώς η δεύτερη αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας και να συμφωνήσουν, τον Δεκέμβριο, οι υπουργοί Οικονομικών στα μέτρα που θα χρειαστούν για να καταστεί βιώσιμο το χρέος. Πρόκειται για μια αλυσίδα αποφάσεων, όπου δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι θα υπάρξει ένας αδύναμος κρίκος. Οι επεν-

Μιλώντας σε δημοσιογράφους, στο περιθώριο της φθινοπωρινής συνόδου του ΔΝΤ, κορυφαίο στέλεχος του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης τόνισε κάτι που αποτελεί κοινό τόπο και για τους ενδιαφερομένους για επενδύσεις σε ελληνικά ομόλογα και μετοχές: το χειρότερο σενάριο είναι να μην υπάρξουν αποφάσεις για το χρέος τον Δεκέμβριο. «Το να μη ληφθεί απόφαση», υπογράμμισε, «δημιουργεί αβεβαιότητα και δεν μας αφήνει να προσελκύσουμε επενδύσεις, να υπάρχει ένας καθαρός δρόμος και να ξέρουν όλοι τι γίνεται. Να μην ξέρουν όλοι ότι υπάρχει, ότι έχει σκιαγραφηθεί μια λύση. Αυτό είναι το χειρότερο. Δηλαδή, αν γίνει κάτι τέτοιο, δεν θα μπούμε στην ποσοτική χαλάρωση. Αν είσαι επενδυτής στο Λονδίνο και σου πουν ότι η λύση θα βρεθεί το καλοκαίρι, τότε θα πεις και εγώ θα αποφασίσω να επενδύσω το καλοκαίρι. Αν η λύση βρεθεί το Δεκέμβρη, θα αποφασίσεις το Δεκέμβρη. Άρα, η όποια καθυστέρηση είναι ό,τι χειρότερο» πρόσθεσε. Τον Σεπτέμβριο, σε εκδηλώσεις για το ελληνικό χρηματιστήριο και τις τράπεζες, στο Λονδίνο, που οργανώθηκαν από την ΕΧΑΕ και την HSBC, οι ξένοι διαχειριστές εξέπεμψαν άκρως ανησυχητικά μηνύματα, τονίζοντας στους Έλληνες συνομιλητές τους ότι η κυβέρνηση δεν έχει την πολιτική βούληση και την επάρκεια να εφαρμόσει με ταχείς ρυθμούς τις μεταρρυθμίσεις του τρίτου μνημονίου. Η δυσπιστία με την οποία προσεγγίζουν ΧΡΗΜΑ 9

χρηματιστήριο

οι ξένοι τραπεζίτες και διαχειριστές κεφαλαίων την Ελλάδα είναι τόσο έντονη, που έπεσαν στο κενό όσες προσπάθειες έκαναν τα στελέχη ελληνικών τραπεζών στο Λονδίνο να πείσουν ότι οι ελληνικές τραπεζικές μετοχές, που διαπραγματεύονται σήμερα με έκπτωση της τάξεως του 80% επί της λογιστικής αξίας, αποτελούν επενδυτικές ευκαιρίες. Οι συνομιλητές των Ελλήνων τραπεζιτών άκουσαν με ενδιαφέρον τα επιχειρήματα και τα στοιχεία που παρατέθηκαν, αλλά έδειξαν ότι δεν προτίθενται να «ποντάρουν» στις τραπεζικές μετοχές, που έχουν «κάψει» ουκ ολίγους διαχειριστές στα χρόνια της κρίσης και των διαδοχικών ανακεφαλαιοποιήσεων, αν δεν πειστούν πρώτα ότι η κυβέρνηση θέλει και μπορεί να «ξεκολλήσει» την οικονομία από τη στασιμότητα, στοιχείο καθοριστικής σημασίας για τις προοπτικές των τραπεζών και των μετοχών τους. Τα μηνύματα που φθάνουν από το Λονδίνο καθιστούν σαφές ότι, τουλάχιστον μέχρι να ξεκαθαρίσει η εικόνα σχετικά με την υλοποίηση του προγράμματος, την ελάφρυνση του χρέους και την ένταξη της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, οι τοποθετήσεις στο ΧΑ θα είναι άκρως επιλεκτικές, σε τίτλους εταιρειών που θεωρούνται ασφαλείς, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους και πάντως όχι σε τραπεζικές μετοχές, που θα έχουν σοβαρές προοπτικές ανάκαμψης, μόνο αν επιβεβαιωθούν όλα τα καλά σενάρια για την οικονομία.

Moody’s: Προσοχή, κίνδυνος!

2,8 δισ. ευρώ της πρώτης αξιολόγησης, με βάση την ολοκλήρωση των 15 προαπαιτουμένων που εκκρεμούσαν, το ρίσκο της έγκαιρης πρόσβασης στη χρηματοδότηση από τον επίσημο τομέα παραμένει υψηλό, δεδομένης της υψηλής πολιτικής και κοινωνικής δυσαρέσκειας στην Ελλάδα και των αδύναμων θεσμών. Αν και το πρόσφατο ιστορικό επιδόσεων της κυβέρνησης στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι θετικό, η αβεβαιότητα που σχετίζεται με την ολοκλήρωση των στοιχείων του προγράμματος που απομένουν, περιλαμβανομένης της β’ αξιολόγησης για την εκταμίευση 6,1 δισ. ευρώ, παραμένει υψηλή. Αυτό επισημαίνει η Moody’s, ειδικά υπό το πρίσμα των μη δημοφιλών μεταρρυθμίσεων που θα πρέπει να υιοθετηθούν στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, περιλαμβανομένων των

Στις 14 Οκτωβρίου, ο οίκος Moody’s επιβεβαίωσε, διατηρώντας αμετάβλητη την πολύ χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας, ότι οι ανησυχίες για τον πολιτικό κίνδυνο παραμένουν έντονες. O οίκος επισήμανε ότι παρά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης, η συνεχιζόμενη και έγκαιρη χρηματοδότηση της Ελλάδας από τον επίσημο τομέα παραμένει αβέβαιη, λόγω και της απρόβλεπτης φύσης της πολιτικής στη χώρα, των μέτρων που πρέπει ακόμη να υλοποιηθούν και των πολιτικών αλλαγών στην ευρωζώνη. Ως εκ τούτου, τα ρίσκα για τους ομολογιούχους του ιδιωτικού τομέα παραμένουν υψηλά. H Moody’s εκτιμά ότι, παρότι το Eurogroup ενέκρινε την εκταμίευση των

Κεφαλαιοποίηση του ΧΑ προς ΑΕΠ 100

0 2001

2002

10 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

ΧΡΗΜΑ 11

χρηματιστήριο

εργασιακών και της αγοράς προϊόντων, καθώς και των περαιτέρω βημάτων στις αποκρατικοποιήσεις. Η δυναμική της εγχώριας πολιτικής σκηνής, τονίζει, παραμένει απρόβλεπτη, με την κυβέρνηση να έχει οριακή πλειοψηφία για να εξασφαλίσει έγκαιρη επικύρωση μη δημοφιλών μεταρρυθμίσεων. Και καθώς οι σχέσεις της Ελλάδας με τους δανειστές ήταν λογικά αρμονική τους τελευταίους μήνες, το πολιτικό σκηνικό στην ευρωζώνη παραμένει ρευστό, και ο τόνος των μελλοντικών διαπραγματεύσεων απρόβλεπτος. Η Moody’s εκτιμά ότι το ρίσκο για τους ομολογιούχους δεν έχει μειωθεί ουσιωδώς. Το ρίσκο πτώχευσης στην περίοδο του προγράμματος παραμένει σημαντικό, δεδομένων των μεγάλων επερχόμενων λήξεων τον Ιούλιο του 2017, με 6,6 δισ. ευρώ πληρωμές, εκ των οποίων 2,3 στον ιδιωτικό τομέα και 3,9 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ. Αν και η πρόθεση είναι να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση ώς τα τέλη του έτους, αναμένουμε, σημειώνει η Moody’s, δεδομένων των προηγούμενων καθυστερήσεων, οι αποκλίσεις να συνεχίσουν να θέτουν σε κίνδυνο τις αποπληρωμές που

έρχονται στα μέσα του 2017 και αργότερα. Τέλος, υπογραμμίζει ότι, αν και υπάρχει αυξανόμενη συναίνεση μεταξύ των Ευρωπαίων πιστωτών και του ΔΝΤ για την ανάγκη ελάφρυνσης του χρέους, η μορφή που κάτι τέτοιο θα πάρει –και πόσο σημαντική θα είναι– παραμένει αβέβαιη. Η πολιτική δυναμική στην Ευρώπη, περιλαμβανομένων των επερχόμενων εκλογών σε κρίσιμες χώρες της ΕΕ, καθιστά απίθανη μια γρήγορη απόφαση για το χρέος, προειδοποιεί η Moody’s.

Ο δείκτης Μπάφετ λέει… «αγοράστε»! Τι περιθώρια ανόδου έχουν, όμως, οι ελληνικές μετοχές, στην περίπτωση που επιβεβαιωθεί το καλό σενάριο για τις αποφάσεις του Δεκεμβρίου σχετικά με το χρέος και την ποσοτική χαλάρωση; Ένας από τους αγαπημένους δείκτες που εξετάζει ο θρυλικός διαχειριστής κεφαλαίων, Γουόρεν Μπάφετ, υποδεικνύει ότι οι μετοχές στην Ελλάδα είναι πολύ υποτιμημένες και έχουν σημαντικά περιθώρια ανόδου όταν βελτιωθεί το επενδυτικό

Οι δείκτες του ΧΑ Δείκτης

Kλείσιμο 14/10/2016

FTSE-25

1562,04

14,80%

734,29

-10,06%

3154,61

24,88%

2251,5

19,86%

Κοινή ωφέλεια

1522,42

-9,14%

Πετρελαιοειδή

2587,78

7,29%

Οικιακή χρήση

6211,37

22,67%

Πρώτες ύλες

2129,21

30,25%

Ταξίδια & Αναψυχή

1312,43

-7,89%

Τηλεπικοινωνίες

2207,56

-13,20%

Τρόφιμα-Ποτά

FTSEM-40 Εμπόριο Κατασκευές

Απόδοση 2016

7474,37

1,32%

Τράπεζες

692,68

-41,22%

Τεχνολογία

639,41

11,78%

Χημικά

8433,36

23,80%

Ακίνητη Περιουσία

2480,14

2,48%

12 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

κλίμα και αυξηθούν οι ροές κεφαλαίων προς το ΧΑ. Για τον Μπάφετ έχει μεγάλη σημασία η σχέση της αξίας των εισηγμένων μετοχών με το ΑΕΠ μιας οικονομίας. «Για μένα», έχει τονίσει σε μια συνέντευξη στο Forbes, το 2001, «το μήνυμα αυτού του διαγράμματος είναι το εξής: αν το ποσοστό (σ.σ.: της σχέσης της αξίας των μετοχών με το ΑΕΠ) πέσει στην περιοχή του 70-80%, το να αγοράζεις μετοχές θα σου βγει σε καλό. Αν το ποσοστό πλησιάζει το 200%, όπως συνέβη το 1999 και το 2000, τότε παίζεις με τη φωτιά». Ασφαλώς, για να γίνουν σωστές αναγωγές αυτών των σκέψεων στα δεδομένα της Ελλάδας, που δεν διαθέτει ένα χρηματιστήριο εξίσου ανεπτυγμένο με τη Wall Street, θα πρέπει κανείς να εφαρμόσει πολύ χαμηλότερα ποσοστά για να καταλήξει σε συμπεράσματα για το αν είναι υποτιμημένες ή υπερτιμημένες οι μετοχές. Ανατρέχοντας σε ιστορικά στοιχεία από το 2001, βλέπουμε ότι η σχέση κεφαλαιοποίηση ΧΑ/ΑΕΠ κυμάνθηκε μεταξύ 43% (το 2002) και 83% (το 2007) την «καλή» περίοδο 2001-2007, ενώ από το 2008 και μετά, δηλαδή στην περίοδο της μεγάλης κρίσης, υποχώρησε σε τιμές μεταξύ 12% (το 2011) και 34% (το 2013). Την εβδομάδα που έληξε την Παρασκευή, 14 Οκτωβρίου 2016, ο δείκτης βρισκόταν μόλις στο 23%! Με άλλα λόγια, ο δείκτης αυτός επιβεβαιώνει την κοινή αντίληψη ότι οι ελληνικές μετοχές, λόγω της αντίληψης των επενδυτών για τον κίνδυνο της χώρας, είναι δραματικά υποτιμημένες και, στον βαθμό που θα επιβεβαιωθούν, έστω εν μέρει, οι προβλέψεις του μνημονίου για την οικονομία, οι μετοχές έχουν πολύ μεγάλα περιθώρια ανατίμησης. Αρκεί να αναφερθεί ότι μόνο για να φθάσει η σχέση κεφαλαιοποίησης μετοχών/ΑΕΠ στα επίπεδα του 2002, που ήταν χειρότερη χρονιά της «καλής» περιόδου 2001-2007, θα πρέπει σχεδόν να διπλασιαστεί, ενώ για να φθάσει στο υψηλό επίπεδο του 2008 θα πρέπει να αυξηθεί 3,6 φορές. Για όσους, λοιπόν, δεν πιστεύουν ότι θα επιβεβαιωθούν σενάρια καταστροφής για την Ελλάδα, που περιλαμβάνουν και το Grexit, ο αγαπημένος δείκτης του Μπάφετ εκπέμπει ένα βασικό μήνυμα: «μπορείτε να αγοράσετε με ασφάλεια μετοχές»!

39 από

€

το άτομο

• Καφές υποδοχής • Συνεδριακή αίθουσα • Μεσημεριανό γεύμα • Διαλείμματα καφέ • Εσωτερικός χώρος Στάθμευσης • Wi-Fi

B O O KINGS ON

ΔημιουργικΕς ΣυναντΗσεις στο Novotel Athènes

novotel.com · accorhotels.com

Novotel Athènes 4-6, Michail Voda street | 104 39 Athens, Greece Τ (+30) 210 82 00 700 | F (+30) 210 82 00 777 | M h0866@accor.com * Ισχύουν όροι και προϋποθέσεις.

ΧΡΗΜΑ 13

Οι αποτιμήσεις στην υψηλή κεφαλαιοποίηση (κλείσιμο 13/10/2016) Μετοχή

Τιμή

Απόδοση 16 (%) Κεφ/ποίηση PE 15 PE '16 PE '17 EV/EBITDA '16

P/BV

P/S

DY '15

ΔΕΗ

2,85

-26,50%

661,2

-4,44

4 ,28

4 ,92

0,11

0,12

ΕΛΛ. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ

4,37

-17,50%

285,7

31,61

29,85

20,57

40,99

1,92

8,15

7,32%

ΟΤΕ

7,84

-15,20%

3.842,80

15,99

13,7

11,57

3 ,54

1,7

0,98

1,28%

ΟΠΑΠ

7,31

-9,80%

2.331,90

11,07

13,64

12,98

6 ,90

2,35

0,55

5,47%

ΜΕΤΚΑ

7,66

6,70%

397,9

6,76

8,85

10,08

3 ,67

0,71

0,6

1,57%

FF GROUP

21,2

22,50%

1.419,30

7,77

7,63

7 ,00

5,39

0,86

1,19

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

2,65

7,70%

289,7

17,13

11,91

9 ,27

5,21

0,87

1,46

3,40%

JUMBO

11,9

22,70%

1.619,10

15,44

13,88

8 ,37

2,03

2,78

2,27%

4,7

28,10%

549,5

11,57

8,61

6 ,68

3 ,84

0,57

0,4

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

10,9

9,50%

1.207,50

5,9

5,54

6 ,48

4 ,20

1,82

0,17

5,96%

ΣΑΡΑΝΤΗΣ

9,68

25,40%

336,6

17,02

15,2

13,24

9 ,88

2,03

1,23

1,65%

AEGEAN

5,95

-12,90%

424,9

6,21

7,25

6 ,17

2 ,87

2,59

0,43

11,76%

ΕΛΛΑΚΤΩΡ

1,28

-11,70%

226,6

17,01

14,52

4 ,27

0,29

0,15

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

2,05

34,90%

211,4

4,03

5 ,33

2 ,96

0,57

0,22

ΕΥΔΑΠ

5,36

7,20%

570,8

13,08

12,66

12,54

3,3

0,61

1,76

2,33%

3,4

13,30%

123,4

9,15

11,02

10,92

3,47

0,84

1,69

3,68%

ΕΥΑΘ GRIVALIA ΟΛΠ ΦΟΥΡΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

6,8

-7,70%

688,6

11,11

18,3

12,73

12,55

0,81

11,94

4,60%

12,55

-9,60%

313,8

38,24

28,27

17,43

12,5

1,81

3,14

0,29%

3,7

23,30%

188,7

745,74

25,23

14,17

8 ,24

1,22

0,46

3,99

-1,20%

1.219,50

26,12

4,85

4,65

3,66

0,67

0,17

COCA COLA

19,81

0,10%

7.234,70

25,81

22,39

19,85

10,01

2,44

1,14

FRIGOGLASS

0,17

-91,10%

8,5

0,09

0,02

ΤΙΤΑΝ

2,02% -

21,07

19,60%

1.703,20

50,46

18,64

13,49

8,26

1,13

1,22

ΣΩΛ/ΓΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ

0,62

-39,40%

76,7

9,89

6,73

5,22

5,94

0,5

0,26

1,42% -

ΙΝΤRALOT

1,22

4,30%

193,9

3 ,65

1,32

0,1

ΠΛΑΙΣΙΟ

3,83

-10,70%

84,6

12,55

9 ,24

4,17

1,02

0,31

ΑΝΕΜΟΣ

0,75

15,00%

62,2

9,04

6,16

5,03

5,24

0,85

1,55

13,07

7,28

1,71

1,4

Απόδοση '16 (%) Κεφ/ποίηση PE '14 PE '15 PE '16

PE ‘17

P/BV

DY '14

2,09% -

Universe ex banks 24,27

15,11

2,30%

Tράπεζες Μετοχή

Τιμή

DY '15

ΠΕΙΡΑΙΩΣ

0 ,140

-49,60%

1.222,60

26,68

4 ,16

0,18

ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

1,58 0 ,189

-36,50% -44,90%

2.428,30 1.728,80

38,18

16,46 18,2

6,17 5,51

0,28 0,22

EUROBANK

0 ,537

-48,40%

1.173,90

31,14

5,37

0,23

Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή

14 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ΧΡΗΜΑ 15

επιχειρήσεις

«Πράσινο» στο μεγαλύτερο deal διάσωσης στον χώρο του λιανεμπορίου Αρχές του 2017 αναμένεται η πλήρης ενσωμάτωση της αλυσίδας «Μαρινόπουλος» στην «Σκλαβενίτης». Πώς θα γίνει η εξυγίανση, τι αποφασίζει η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

ολύ κοντά στην ολοκλήρωσή της βρίσκεται η πιο περίπλοκη συμφωνία επιχειρηματικής διάσωσης της ελληνικής επιχειρηματικής ιστορίας. Η αλυσίδα «Σκλαβενίτης» εξασφάλισε τη συναίνεση των πιστωτών της «Μαρινόπουλος» και των «δορυφορικών» της εταιρειών στο «κούρεμα» κατά 50% των υποχρεώσεων τής άλλοτε μεγαλύτερης αλυσίδας λιανεμπορίου της χώρας, και εκκρεμεί μόνο η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τη συγκέντρωση, ώστε να είναι οριστική η συγκρότηση του νέου ηγετικού ομίλου στο ελληνικό λιανεμπόριο. Ύστερα από ένα καλοκαίρι πυκνών διαβουλεύσεων, διαπραγματεύσεων και σχεδιασμού του σχεδίου εξυγίανσης, στις 19 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε στο

16 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Πολυμελές Πρωτοδικείο της Αθήνας η ακροαματική διαδικασία για την υπαγωγή της «Μαρινόπουλος» στο άρθρο 106 βθ του πτωχευτικού κώδικα, ενώ η απόφαση του δικαστηρίου αναμένεται να εκδοθεί ώς το τέλος Δεκεμβρίου. Από τη στιγμή που σχεδόν το σύνολο των πιστωτών (ποσοστό άνω του 70%) αποδέχθηκαν το «κούρεμα» των απαιτήσεων, η έγκριση της εξυγίανσης από το δικαστήριο θεωρείται βέβαιη και θα είναι δεσμευτική για το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, οι εκπρόσωποι των οποίων, για τυπικούς λόγους, τάχθηκαν κατά του σχεδίου. Το σχέδιο εξυγίανσης της «Μαρινόπουλος» και των εταιρειών Ξυνός, Express Μ και Πειραϊκόν, που εκπονήθηκε από την «Σκλαβενίτης» και τις πιστώτριες

τράπεζες προβλέπει την ίδρυση νέας εταιρείας, που θα περάσει στον έλεγχο της «Σκλαβενίτης» και θα συγκεντρώσει στοιχεία ενεργητικού και παθητικού της «Μαρινόπουλος», πλην αυτών που θα «κουρευτούν». Ειδικότερα, το σχέδιο προβλέπει ότι: ~~ Η χρηματοδότηση της νέας εταιρείας θα ανέλθει συνολικά σε 477 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 125 εκατ. ευρώ αφορούν κεφάλαια της εταιρείας Σκλαβενίτης. Η χρηματοδότηση από τις τράπεζες θα γίνει μέσω έκδοσης από τη νέα εταιρεία κοινού ομολογιακού δανείου κατά την ημερομηνία ολοκλήρωσης της συναλλαγής. Η «Σκλαβενίτης» θα καταβάλει 77 εκατ. ευρώ πριν από την εκταμίευση της νέας χρημα-

τοδότησης και τα υπόλοιπα 50 εκατ. ευρώ έως και τις 31/12/2019. ~~ Στη νέα εταιρεία, από το σύνολο των οφειλών της «Μαρινόπουλος» στις 30 Ιουνίου 2016, ύψους 1.490.755.496 ευρώ, μεταβιβάζονται 1.183.726.841 ευρώ, ήτοι 79,4%, ενώ το υπόλοιπο 20,6% (ή 307 εκατ. ευρώ) παραμένει στην «Μαρινόπουλος». ~~ Στη νέα εταιρεία μεταβιβάζεται και μεταφέρεται το σύνολο των υποχρεώσεων του Μαρινόπουλου προς εκμισθωτές (δηλαδή δεν «κουρεύονται») αποκλειστικά και μόνο από δεδουλευμένα μισθώματα των καταστημάτων έως την ημερομηνία ολοκλήρωσης της συναλλαγής. Οι οφειλές σε εκμισθωτές την 30ή Ιουνίου 2016 ανέρχονταν σε 76,155 εκατ. ευρώ. Μέρος των οφειλών αυτών έχουν ήδη εξοφληθεί μέσω της ενδιάμεσης χρηματοδότησης (σ.σ. πρόκειται για τα ποσά που δόθηκαν μετά την υπογραφή του μνημονίου κατανόησης ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη στις 2 Σεπτεμβρίου 2016). Η αποπληρωμή του υπολοίπου αυτών θα γίνει ως εξής: οι εκμισθωτές με υπόλοιπο κατά την έκδοση της δικαστικής απόφασης που θα επικυρώνει την εν λόγω συμφωνία εξυγίανσης έως 50.000 ευρώ θα αποπληρωθούν σε 8 ισόποσες μηνιαίες δόσεις, η πρώτη εκ των οποίων θα καταβληθεί εντός 60 εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία ολοκλήρωσης της συναλλαγής, ενώ με υπόλοιπο από 50.000 έως 200.000 ευρώ θα αποπληρωθούν σε 18 ισόποσες μηνιαίες δόσεις. ~~ Για τις υποχρεώσεις στις τράπεζες προβλέπεται ότι: Από υποχρεώσεις συνολικού ύψους 146,9 εκατ. ευρώ προς την Alpha Bank, 26,7 εκατ. ευρώ παραμένουν στην «Μαρινόπουλος» και διαγράφονται πλήρως, ενώ τα υπόλοιπα 120 εκατ. ευρώ τα αναλαμβάνει η «Σκλαβενίτης». Κάθε υποχρέωση, όπως θα έχει διαμορφωθεί κατά την ημερομηνία ολοκλήρωσης της συναλλαγής, αφού κεφαλαιοποιηθεί το σύνολο των τυχόν οφειλόμενων τόκων μέχρι εκείνη την ημέρα, θα εξοφληθεί εντόκως σε 20 έτη, με πενταετή περίοδο χάριτος ως προς την πληρωμή του κεφαλαίου. Μετά την ως άνω περίοδο χάριτος, θα γίνει αποπληρωμή της

Το σχέδιο εξυγίανσης της «Μαρινόπουλος» και των εταιρειών Ξυνός, Express Μ και Πειραϊκόν, που εκπονήθηκε από την «Σκλαβενίτης» και τις πιστώτριες τράπεζες προβλέπει την ίδρυση νέας εταιρείας, που θα περάσει στον έλεγχο της «Σκλαβενίτης» και θα συγκεντρώσει στοιχεία ενεργητικού και παθητικού της «Μαρινόπουλος», πλην αυτών που θα «κουρευτούν».

οφειλής με καταβολή 15 ετήσιων άνισων έντοκων δόσεων. Οι οφειλές προς τη Eurobank ύψους 18,3 εκατ. ευρώ και προς την Εθνική Τράπεζα ύψους 31,24 εκατ. ευρώ μεταφέρονται αυτούσιες στην «Σκλαβενίτης» και προβλέπονται οι ίδιοι όροι αποπληρωμής με τις οφειλές στην Alpha. Οι υποχρεώσεις προς εταιρείες του ομίλου Carrefour απομειώνονται κατά 92,21%, και το υπόλοιπο θα πληρωθεί από τη νέα εταιρεία εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ολοκλήρωση της συναλλαγής. ~~ Οι οφειλές προς Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία θα αποπληρωθούν σε 250 άτοκες ισόποσες μηνιαίες δόσεις. Διαγράφονται τόκοι, πρόστιμα, προσαυξήσεις και λοιπές επιβαρύνσεις. Οι οφειλές προς ΟΤΑ και ΔΕΚΩ «κουρεύονται» κατά 50% και το υπόλοιπο θα αποπληρωθεί από τη νέα εταιρεία σε 36 άτοκες ισόποσες μηνιαίες δόσεις. ~~ Οι υποχρεώσεις προς ανέγγυους πιστωτές, δηλαδή στους προμηθευτές, συνολικού ύψους 647,155 εκατ. ευρώ (43,4% του συνόλου των οφειλών του Μαρινόπουλου) διαγράφονται κατά 50% και το υπόλοιπο 50% θα αποπληρωθεί από τη νέα εταιρεία εντός 60

εργάσιμων ημερών από την ολοκλήρωση της συναλλαγής. Απαιτήσεις που θεωρούνται μη ουσιώδεις δεν μεταφέρονται στην «Σκλαβενίτης».

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού Το τελευταίο εμπόδιο στην ολοκλήρωση της εφαρμογής του σχεδίου εξυγίανσης είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού, που αναμένεται ότι θα αποφασίσει αμέσως μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης για τη συμβατότητα της συμφωνίας με τις βασικές αρχές του δικαίου για τον ανταγωνισμό. Η «Σκλαβενίτης» έχει θέσει εξ αρχής όρο, σύμφωνα με τον οποίο μπορεί ακόμη και να ακυρώσει τη συμφωνία αν η Επιτροπή Ανταγωνισμού ζητήσει να μειωθεί σε μεγάλο βαθμό το δίκτυο της «Μαρινόπουλος», προκειμένου να αποφευχθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού στο λιανεμπόριο από την παρουσία του νέου ομίλου, που θα είναι ο ισχυρότερος όλων των εποχών στο ελληνικό λιανεμπόριο. Στο αρχικό μνημόνιο που υπεγράφη, πριν την οριστικοποίηση του σχεδίου εξυγίανσης, αλλά και στο ίδιο το σχέδιο εξυγίανσης, αναφέρεται ότι «ως ουσιώδης αρνητική μεταβολή», που θα οδηγούσε στην ακύρωση της συμφωνίας από την «Σκλαβενίτης», «νοείται η έκδοση από την Επιτροπή Ανταγωνισμού απόφασης με την οποία επηρεάζεται ουσιωδώς αρνητικά ο προβλεπόμενος κύκλος εργασιών της Νέας Εταιρείας στον νομό Αττικής και στην Περιφέρεια Κρήτης (νομοί Ηρακλείου, Λασιθίου, Ρεθύμνης, Χανίων) σε σχέση με τον κύκλο εργασιών της Μαρινόπουλος ΓΕ για το έτος 2015 και σύμφωνα με τα σχετικά στοιχεία που χορήγησε η Μαρινόπουλος ΓΕ κατά τον οικονομικό, φορολογικό και νομικό έλεγχο». Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, είναι ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού τελικά θα επιτρέψει τη συγκέντρωση, ζητώντας να μειωθεί το δίκτυο καταστημάτων, πρωτίστως στην Αττική. Όμως, αυτή η μείωση του δικτύου που θα επιβληθεί δεν αναμένεται να θεωρηθεί από την «Σκλαβενίτης» ότι επιφέρει τόσο μεγάλη αλλαγή στο εμπορικό προφίλ της «Μαρινόπουλος» ώστε να υπαναχωρήσει η «Σκλαβενίτης» από τη συμφωνία. ΧΡΗΜΑ 17

διεθνείς αγορές

Deutsche Bank: Ο μεγάλος «ασθενής» της ευρωζώνης

Το τεράστιο πρόστιμο από τις αμερικανικές αρχές, οι αμφιβολίες για την κεφαλαιακή επάρκεια της τράπεζας και το «στρίμωγμα» της γερμανικής κυβέρνησης 18 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

«διαρροή» στη Wall Street Journal της πληροφορίας περί προστίμου 14 δισ. δολ. στην Deutsche Bank, ώστε να αποφύγει ποινικές διώξεις για παρανομίες στην πώληση τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων σε επενδυτές, έφερε τη μεγαλύτερη και πλέον διεθνοποιημένη γερμανική τράπεζα στη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της, εστιάζοντας την προσοχή της διεθνούς αγοράς στις σοβαρές αδυναμίες του τραπεζικού τομέα της ευρωζώνης. Η διοίκηση της γερμανικής τράπεζας διαβεβαίωσε από την πρώτη στιγμή τους επενδυτές ότι ο εξωδικαστικός συμβιβασμός με το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν θα είναι τόσο «ακριβός» όσο υποδηλώνει η αρχική πρόταση των Αμερικανών, αλλά το ποσό θα μειωθεί, στην τελική διαπραγμάτευση, στα ίδια επίπεδα με αντίστοιχους συμβιβασμούς που έχουν κάνει άλλες μεγάλες τράπεζες. Και, πάντως, ότι είναι επαρκές το αποθεματικό των 5,5 δισ. δολ., που έχει «κρατήσει στην άκρη» η τράπεζα, για να καλύψει τα κόστη δικαστικών εκκρεμοτήτων και δεν θα χρειαστεί να αντλήσει νέα κεφάλαια. Άλλωστε, η Deutsche Bank έχει κατ’ επανάληψη επιβαρυνθεί με υψηλά κόστη από εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στη Μ. Βρετανία. Σε παλαιότερη συνέλευση, αγανακτισμένος

μέτοχος της τράπεζας είχε ρωτήσει χαρακτηριστικά τη διοίκηση: «Μπορείτε να μας πείτε αν υπάρχει έστω μία υπόθεση στην οποία να μην εμπλέκεται η τράπεζα»; Όμως, η διαπραγμάτευση για το πρόστιμο με το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης αποδεικνύεται πολύ δυσκολότερη από όσο είχε αρχικά εκτιμήσει η διοίκηση της Deutsche Bank: 1. Ο διευθύνων σύμβουλος, Τζον Κράιαν, ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον, στις αρχές Οκτωβρίου, με την ευκαιρία της φθινοπωρινής συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, και είχε επαφές με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ λίγες ημέρες νωρίτερα είχε «διαρρεύσει» στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων η πληροφορία ότι θα υπήρχε ένας συμβιβασμός για ποσό 5,4 δισ. δολ. 2. Όμως, ώς τα μέσα Οκτωβρίου ο συμβιβασμός δεν είχε επιτευχθεί, παρότι από τη γερμανική πλευρά δηλωνόταν ότι στόχος είναι να κλείσει το θέμα το συντομότερο. Η αποκάλυψη, μάλιστα, ότι η τράπεζα άντλησε με πολύ υψηλό κόστος 4,5 δολ. με εκδόσεις νέων ομολόγων έκανε πολλούς να υποθέσουν ότι το πρόστιμο δεν θα είναι τόσο χαμηλό, όσο προσδοκούσε η διοίκηση της Deutsche Bank. Το μεγάλο αναπάντητο ερώτημα, μέχρι να οριστικοποιηθεί το ύψος του προστίμου, είναι αν τελικά θα φανούν επαρκή τα αποθεματικά των 5,5 δισ. δολ., ή αν αυτή η υπόθεση, όπως και άλλη που παραμένει σε εκκρεμότητα, θα τα εξαντλήσουν, διαβρώνοντας την κεφαλαιακή βάση της τράπεζας, σε μια περίοδο που η χρηματιστηριακή της αξία είναι σε ιστορικά χαμηλά και δυσκολεύει –αν δεν εμποδίζει– την άντληση κεφαλαίων από την αγορά. Πρόθυμοι επενδυτές για να αγοράσουν μετοχές υπάρχουν, αλλά οι προσφορές τους είναι από αυτές που η διοίκηση της τράπεζας θα προτιμούσε να αποφύγει. Το sovereign wealth fund του Κατάρ, για παράδειγμα, που ήδη έχει συμμετοχή της τάξεως του 10% στο μετοχικό κεφάλαιο, δηλώνει έτοιμο να αποκτήσει νέες μετοχές και να ανεβάσει τη συμμετοχή του μέχρι 25%. Όμως, είναι προφανές ότι κανείς στη Γερμανία δεν θα επιθυμούσε να καταστεί κύριος μέτοχος της Deutsche Bank ένα κρατικά ελεγχόμενο αραβικό χαρτοφυλάκιο.

Με «δεμένα χέρια» το Βερολίνο

ο βέβαιο είναι ότι τα χέρια της γερμανικής κυβέρνησης είναι δεμένα, και θα ήταν πολύ δύσκολο να παρέμβει για τη διάσωση της Deutsche Bank αν η τράπεζα βρεθεί σε κατεπείγουσα ανάγκη για νέα κεφάλαια. Όχι μόνο γιατί επτά στους δέκα Γερμανούς πολίτες λένε «όχι» σε κρατικές διασώσεις τραπεζών, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ενώ η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Αλλά και επειδή η ίδια η γερμανική κυβέρνηση επέβαλε, παρά τις αντιδράσεις, το bail-in των ιδιωτών ως κύρια συνιστώσα της τραπεζικής ένωσης στην Ευρώπη, ώστε να μην πέσουν άλλα βάρη στα κράτη και τους φορολογουμένους. Στην Ευρώπη έχει τεθεί σε ισχύ από 1ης Ιανουαρίου η οδηγία για την εξυγίανση τραπεζικών ιδρυμάτων, που, σε συνδυασμό με τους κανόνες για τον ανταγωνισμό και την παροχή κρατικών ενισχύσεων, απαγορεύει την υποστήριξη τραπεζών με κρατικά κεφάλαια αν πρώτα δεν έχουν βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη οι ιδιώτες μέτοχοι, πιστωτές και, αν χρειαστεί, οι καταθέτες με ποσά πάνω από 100.000 ευρώ. Η επιμονή της Γερμανίας να σταματήσουν τα bail-out (διασώσεις τραπεζών με κρατικό χρήμα), που έχουν κοστίσει συνολικά 5,38 τρισ. ευρώ από το 2008 στους φορολογουμένους, και να δώσουν τη θέση τους στα bail-in, δηλαδή στην επιβάρυνση των ιδιωτών επενδυτών, οδήγησε στη διαμόρφωση ενός πλαισίου κανόνων, όπου ακόμη κι αν μια εθνική κυβέρνηση θέλει και έχει τη δυνατότητα να σώσει μια τράπεζα με κρατικά κεφάλαια, απαγορεύεται να το κάνει πριν πληρώσουν οι ιδιώτες ένα μεγάλο ποσό, που θα πρέπει να αντιστοιχεί στο 8% του παθητικού της τράπεζας. Στην περίπτωση της Deutsche Bank, μια άσκηση bail-in θεωρείται από όλους τους οικονομικούς αναλυτές άκρως επικίνδυνη, καθώς, όπως διαπίστωσε το ΔΝΤ σε καλοκαιρινή έκθεσή του, η Deutsche Bank είναι η ευρωπαϊκή τράπεζα με τις μεγαλύτερες διασυνδέσεις με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έτσι, η τράπεζα προφανώς έχει αρκετούς πιστωτές για να «πληρώσουν τον λογαριασμό» και δεν θα χρειαστεί να

υποστούν ζημιές οι καταθέτες, αλλά είναι εξίσου προφανές ότι εγείρονται φόβοι για τον ευρύτερο συστημικό κίνδυνο που θα είχε μια τέτοια διάχυση ζημιών, όπως και για τον αναπόφευκτο κλονισμό στην εμπιστοσύνη προς την ίδια την Deutsche Bank και τις τράπεζες της ευρωζώνης, συνολικότερα. Ίσως ένα bail-in στην DB να γίνει η λεγόμενη «στιγμή Lehman» της Ευρώπης, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Εν ολίγοις, η γερμανική κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά σε μιαν άκρως δυσάρεστη πολιτική επιλογή: αν χρειαστεί τελικά να παρέμβει για να διασώσει την DB, θα πρέπει να προσφύγει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, για να ζητήσει αλλαγή των κανόνων, με κατάργηση ή «νόθευση» του bail-in, κάτι που είχε ζητήσει το καλοκαίρι ο Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, για να διασώσει ιταλικές τράπεζες, αλλά είχε προσκρούσει στο γερμανικό απόλυτο «όχι». Προς το παρόν, στο Βερολίνο απλώς «προσεύχονται» να ξεφύγει η Deutsche Bank από τους κινδύνους που αντιμετωπίζει χωρίς κρατική βοήθεια. Επίσημα, η στάση της κυβέρνησης υποδηλώνει μόνο αμηχανία: αρχικά, προσπάθησαν να αποκλείσουν τη διάσωση και, όταν οι αγορές αντέδρασαν αρνητικά, προτίμησαν τη σιωπή. Ο Β. Σόιμπλε, σε ερωτήματα που δέχθηκε στη Βουλή στα τέλη Σεπτεμβρίου, αρνήθηκε να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο, ενώ σε άλλες περιπτώσεις έσπευδε να διαβεβαιώσει για τη σταθερότητα της Deutsche Bank. Ευρισκόμενος στην Ουάσιγκτον, για τη σύνοδο του Ταμείου, ο κύριος Σόιμπλε έκλεισε γρήγορα αυτήν τη συζήτηση, παρατηρώντας ότι «μιλάμε πολύ για την τράπεζα»... ΧΡΗΜΑ 19

~ αφιέρωμα

ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΣΤΡΕΦΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 20 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Η Nova και ο ΟΤΕ TV, με περίπου 1 εκατ. συνδρομητές συνολικά, παραμένουν οι πρώτες δυνάμεις στην Ελλάδα στη συνδρομητική τηλεόραση. Μάλιστα οι συνδρομητές του ΟΤΕ TV αυξήθηκαν κατά 25%, εν μέσω μιας μακράς περιόδου ύφεσης στο πεδίο των τηλεπικοινωνιών, ενώ η αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης εμφανίζεται ανθεκτική στις πιέσεις και πάει αντίθετα στο ρεύμα, καταγράφοντας, σταθερά, ρυθμούς ανάπτυξης.

ρνητική εικόνα αναμένεται να εμφανίΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ σει, στο σύνολό της, τη διετία 2015-2016, από τον Γιώργο η εγχώρια αγορά τηλεπικοινωνιών, αν Σε αρνητικό έδαφος θα βρεθεί τη διετία 2015-2016 η ελΚαλούμενο και οι επιμέρους τομείς του κλάδου (εξοληνική αγορά υπηρεσιών τηλεφωνίας, συνεχίζοντας την πλισμός, υπηρεσίες, συσκευές) αναμένεται να πτωτική πορεία της περιόδου 2013-2014. Η αξία της αγοράς ανακαταγράψουν διαφορετική πορεία. μένεται να υποχωρήσει κατά 3,8% το 2015 στα 3,443 δισ. ευρώ, για Συγκεκριμένα, η αγορά του εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών, μετά να περιοριστεί περαιτέρω κατά 2,6% το 2016 στα 3,353 δισ. ευρώ. από μια πτωτική διετία, αναμένεται να είναι θετική, με την αξία της Από τις επιμέρους κατηγορίες, η αγορά υπηρεσιών σταθερής τηνα διευρύνεται κατά 4,2% το 2015 και κατά 1% το 2016, ανερχόμενη λεφωνίας θα περιοριστεί σε αξία κατά 6,9% το 2015, σε 1,032 δισ. στα 518 εκατ. ευρώ φέτος και στα 524 εκατ. ευρώ το επόμενο έτος. ευρώ, ενώ το 2016 η πτώση θα συνεχιστεί και θα κινηθεί στα επίΤην άνοδο του κλάδου εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών θα τροφοδο- πεδα του 7,6%, στα 953 εκατ. ευρώ. τήσουν τη διετία 2015-2016 οι αναβαθμίσεις των δικτύων 3G και Η αγορά υπηρεσιών τηλεφωνίας κινητής τηλεφωνίας θα ακολουοι επενδύσεις σε υποδομές LTE, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, θήσει και αυτή αρνητική πορεία τη διετία 2015-2016, με την αξία στα οποία η αυξημένη χρήση δεδομένων δικαιολογεί την άνοδο να υποχωρεί κατά 7,7% το 2015 και κατά 5,2% το 2016, σε 1,196 δισ. των σχετικών δαπανών. ευρώ και 1,134 δισ. ευρώ, αντίστοιχα. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον και οι πιέσεις που αυτό ασκεί Αντίθετα, η αξία της αγοράς υπηρεσιών Mobile Data θα διατηρηθεί σε εταιρικούς και οικογενειακούς προϋπολογισμούς έχουν ισχυρό σε θετικά επίπεδα τόσο το 2015 όσο και το 2016, με τις αντίστοιαντίκτυπο στην αγορά συσκευών κινητής τηλεφωνίας, η οποία χες αυξήσεις να διαμορφώνονται σε 6,3% και 7,3% και την αξία της πάντως θα κινηθεί ανοδικά το 2015 στην κατηγορία τόσο των συμ- αγοράς στα 540 εκατ. και 579 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. βατικών κινητών όσο και των smartphones. Η αξία της αγοράς συσκευών κινητής τηλεφωνίας αναμένεται να αυξηθεί κατά 5,5% ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ το 2015, φθάνοντας στα 313 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2016 θα περιοριστεί οριακά, κατά 0,5%, στα 312 εκατ. ευρώ. Να σημειωθεί ότι το Σύμφωνα με την Direction Business Reports, η ελληνική αγορά τη2014 η αξία του κλάδου των κινητών είχε υποχωρήσει κατά 21,2%. λεπικοινωνιών το 2014 παρουσίασε υποχώρηση πωλήσεων και καΌσον αφορά τα smartphones, η άνοδος των πωλήσεων για το 2015 τέγραψε ζημιογόνα αποτελέσματα προ φόρων σε σχέση με το 2013. υπολογίζεται σε 8,8%, στα 297 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2016 προβλέΤα στοιχεία αυτά προκύπτουν από τον ομαδοποιημένο ισολογισμό πεται νέα οριακή αύξηση 0,6%, στα 298 εκατ. ευρώ. Πάντως, και δείγματος 20 εταιρειών (που είχαν δημοσιεύσει τα οικονομικά τους η κατηγορία των smartphones κινήθηκε πτωτικά το 2014, με την στοιχεία για το 2014 έως και 30/09/2015) και καταδεικνύει τη μείωαξία της αγοράς να υποχωρεί κατά 18,3%. ση της χρήσης τηλεπικοινωνιών και τη χρήση των δικτύων σταθεΣε επίπεδο τεμαχίων, η κατηγορία των συμβατικών κινητών τη- ρής και κινητής τηλεφωνίας, εξαιτίας της σημαντικής συρρίκνωσης λεφώνων θα εμφανίσει το 2015 μείωση 4,6%, φθάνοντας τα 2,051 που έχουν υποστεί τα εισοδήματα λόγω της οικονομικής κρίσης. εκατομμύρια τεμάχια, εκ των οποίων 1,409 εκατομμύρια συσκευές Το 2014, η ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών παρουσίασε μικρή θα είναι smartphones. Περαιτέρω πτώση κατά 3,3% αναμένεται το συρρίκνωση, σε όρους τόσο οικονομικών μεγεθών όσο και παι2016, με την αγορά κινητών τηλεφώνων να κατέρχεται σε 1,983 κτών, με το ποσοστό της επί του ΑΕΠ να φθάνει το 2,9% (έναντι εκατ., εκ των οποίων 1,455 εκατ. θα είναι smartphones. 3% το 2013). ΧΡΗΜΑ 21

αφιέρωμα

~ ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Οι συνδρομητές έχουν ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο, η διείσδυση στα ελληνικά νοικοκυριά υπερδιπλασιάστηκε την τελευταία πενταετία και ανήλθε στο τέλος του 2015 στο 24%, φθάνοντας τα επίπεδα χωρών της Ευρώπης.

ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΜΕΓΕΘΩΝ Πιο συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις του δείγματος παρουσίασαν το 2014 μείωση κατά 3,31% στον συνολικό κύκλο εργασιών τους (πωλήσεις) και ταυτόχρονα κατέγραψαν ζημίες προ φόρων σε σχέση με τα κέρδη προ φόρων του 2013. Αναλυτικότερα, τα συνολικά έσοδα (πωλήσεις) το 2014 ανήλθαν στα 4,82 δισ. ευρώ, έναντι 4,98 δισ. ευρώ το 2013, παρουσιάζοντας μείωση κατά 3,31%. Το συνολικό ζημιογόνο αποτέλεσμα προ φόρων για το 2014 ανήλθε στα 163,57 εκατ. ευρώ, έναντι κερδών προ φόρων 86,10 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2013. Το σύνολο ενεργητικού των επιχειρήσεων αυτών εμφάνισε το 2014 οριακή αύξηση κατά 0,42% σε σχέση με το 2013 και ανήλθε στα 13,65 δισ. ευρώ. Τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν κατά 1,54% και ανήλθαν στα 5,96 δισ. ευρώ το 2014, και οι συνολικές υποχρεώσεις των εταιρειών μειώθηκαν οριακά κατά 0,43% σε σχέση με το 2013.

Η ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΒΑΖΕΙ ΦΩΤΙΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ Η Nova, με περίπου 500.000 συνδρομητές, παραμένει η πρώτη δύναμη στην Ελλάδα και ακολουθεί ο ΟΤΕ TV με 458.000 (σύμφωνα με τα στοιχεία έως τα τέλη Μαρτίου). Οι συνδρομητές της εταιρείας αυξήθηκαν κατά 25%, εν μέσω μιας μακράς περιόδου ύφεσης στο πεδίο των τηλεπικοινωνιών, ενώ η αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης εμφανίζεται ανθεκτική στις πιέσεις και πάει αντίθετα στο ρεύμα, καταγράφοντας σταθερά ρυθμούς ανάπτυξης. Οι συνδρομητές έχουν ξεπεράσει το 1 εκατομμύριο, η διείσδυση στα ελληνικά νοικοκυριά υπερδιπλασιάστηκε την τελευταία πενταετία και ανήλθε στο τέλος του 2015 στο 24%, φθάνοντας τα επίπεδα χωρών της Ευρώπης. Ωστόσο, η θέσπιση φόρου στη χρήση συνδρομητικής τηλεόρασης προκαλεί έντονο προβληματισμό στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο, εκτιμώντας πως μόνο αρνητικό αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτή η εξέλιξη. Το τέλος που επιβλήθηκε από την 1η Ιουνίου θα υπολογίζεται ως ποσοστό στο 10% επί του συνολικού μηνιαίου λογαριασμού, περιλαμβανομένου και του παγίου τέλους που εισπράττεται υπέρ της επιχείρησης, προτού όμως επιβληθεί ο ΦΠΑ. Ανεξάρτητα όμως από το πόσο θα επηρεάσει την αγορά η επιβολή τέλους, η συνδρομητική τηλεόραση τα τελευταία χρόνια έχει εξε22 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

λιχθεί σε νέο πεδίο μαχών στις τηλεπικοινωνίες, με τη Forthnet, τον ΟΤΕ, τη Vodafone και τη Cyta να «κονταροχτυπιούνται» σε επίπεδο περιεχομένου. Η απόφαση των τηλεπικοινωνιακών παρόχων να εισέλθουν στις συνδρομητικές υπηρεσίες τηλεόρασης είχε στόχο, από την πρώτη στιγμή, να δημιουργήσει μία ακόμη πηγή εσόδων, δεδομένου του ότι η τηλεφωνία άρχισε να παρουσιάζει κάμψη, ελέω οικονομικής ύφεσης. Η Nova, με 494.643 συνδρομητές στο τέλος του 2015, παραμένει η πρώτη δύναμη στην Ελλάδα, ωστόσο οι συνδρομητές του ΟΤΕ TV αυξάνονται με ξέφρενους ρυθμούς. Στα τέλη Μαρτίου 2016, ανήλθαν σε 458.000, καταγράφοντας αύξηση 25% σε ετήσια βάση. Η συνδρομητική τηλεόραση αποτέλεσε για τον ΟΤΕ ένα στοίχημα που έχει κερδίσει. Η Vodafone εισήλθε δυναμικά και με αξιώσεις πλέον στην αγορά, με τη Vodafone TV να αποτελεί τη διάδοχη υπηρεσία μετά την εξαγορά και απορρόφηση της Hellas OnLine. Το παζλ των παικτών συμπληρώνει η Cyta Ελλάδος, που ξεκίνησε να εκπέμπει τον Δεκέμβριο του 2013, εμπλουτίζοντας τα πακέτα τηλεφωνίας και ίντερνετ με υπηρεσίες περιεχομένου. Η σύμβαση της Forthnet με τη Super League έχει εξασφαλίσει στη Nova τους αγώνες του ελληνικού πρωταθλήματος μέχρι το 2019, ενώ διαθέτει περισσότερα από 250 κανάλια, ανάμεσα στα οποία 8 κανάλια με ταινίες και σειρές, 11 με αθλητική δράση αλλά και 4 κανάλια με παιδικό περιεχόμενο. Ο ΟΤΕ βγήκε στην αντεπίθεση και ενίσχυσε το δικό του «οπλοστάσιο» με τους αγώνες Τσάμπιονς Λιγκ και Γιουρόπα Λιγκ μέχρι το 2019.

85 ΚΑΝΑΛΙΑ Το τηλεοπτικό μπουκέτο του ΟΤΕ TV περιλαμβάνει πάνω από 85 ψηφιακά κανάλια, από τα οποία τα 29 διατίθενται σε ποιότητα υψηλής ευκρίνειας. Το πλήρες πακέτο της υπηρεσίας προσφέρει 13 αθλητικά κανάλια, 8 κανάλια με ταινίες και σειρές (κυρίως πρεμιέρες και blockbusters), 11 με ντοκιμαντέρ, ανάμεσα στα οποία και το ΟΤΕ History, που είναι επικεντρωμένο στην ελληνική ιστορία και στον πολιτισμό και 5 κανάλια με παιδικό πρόγραμμα (όλα της Disney). Με την υπηρεσία OTE Cinema on Demand οι συνδρομητές μπορούν να παρακολουθούν σε πρώτη προβολή, 3 μήνες μετά τις κινηματογραφικές αίθουσες, όλες τις ταινίες από τα μεγάλα στούντιο. H Vodafone διαθέτει σήμερα 54 κανάλια, μεταξύ των οποίων 13 ειδησεογραφικά, 11 κανάλια ντοκιμαντέρ, 5 παιδικά κανάλια μεταγλωττισμένα στα ελληνικά και 5 με αθλητικό περιεχόμενο. Με την υπηρεσία on Demand oι συνδρομητές έχουν πρόσβαση σε περισσότερες από 10.000 επιλογές, οι μισές εκ των οποίων διατίθενται χωρίς καμία επιπλέον χρέωση και περιλαμβάνουν πάνω από 700 ταινίες του παγκόσμιου box office, πασίγνωστες τηλεοπτικές σειρές καθώς και παιδικές σειρές και ταινίες μεταγλωττισμένες στα ελληνικά. Η συνδρομητική της Forthnet εκτινάχτηκε από πλευράς διείσδυσης μόλις συνδυάστηκε με το ίντερνετ και τη σταθερή τηλεφωνία, και αυτό έγινε με το λανσάρισμα του Nova 3Play το 2013. Σήμερα, 500.000 σπίτια μέσω του Nova 3Play αποκτούν πρόσβαση σε περισσότερα από 250 κανάλια με ταινίες, σειρές, εκπομπές, παιδικά, ντοκιμαντέρ, αθλητικά και απολαμβάνουν επίσης απεριόριστη σταθερή τηλεφωνία και γρήγορο ίντερνετ έως 24 Mbps.

VODAFONE

Δημιουργεί αξία και συμβάλλει σε μια βιώσιμη κοινωνία

Vodafone συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στην Ελλάδα μέσα από επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές, σύγχρονες υπηρεσίες και προϊόντα. Στόχος της είναι να προσφέρει στις επιχειρήσεις και στους πολίτες τις καλύτερες τεχνολογίες για ανάπτυξη και καινοτομία και, παράλληλα, να δημιουργεί αξία για την κοινωνία και το περιβάλλον. Μέσα από τις δραστηριότητές της, τις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και τις συνεργασίες που αναπτύσσει, άμεσα ή έμμεσα, με επιχειρήσεις και φορείς της δημόσιας διοίκησης, η συμβολή της Vodafone για το οικονομικό έτος 20142015 στην εθνική οικονομία ανήλθε στα 852,72 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, η Vodafone αποτελεί έναν σημαντικό εργοδότη στη χώρα. Συγκεκριμένα, για το ίδιο οικονομικό έτος, ο αριθμός των εργαζομένων, άμεσα ή έμμεσα, στη Vodafone ανήλθε στους 2.450, και υποστηρίζονται 12.000 θέσεις εργασίας στην ευρύτερη οικονομία. Πέρα από την οικονομική της συνεισφορά, η Vodafone αξιοποιεί την τεχνολογία της για την κάλυψη άμεσων αναγκών της κοινωνίας και τη στήριξη ανθρώπων που έχουν ανάγκη σε συνεργασία με έγκριτους φορείς, δαπανώντας από το 2010 πάνω από 3.700.000 ευρώ. Αντίστοιχα, συνεχίζει να επενδύει σε προγράμματα περιβαλλοντικής αποδοτικότητας, με στόχο τη μείωση της επίδρασης της λειτουργίας της στο περιβάλλον.

Publi

ΧΡΗΜΑ 23

αφιέρωμα

~ ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

ΘΕΤΙΚΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ

υναμική, η οποία θα της επιτρέψει να καταγράψει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, θα συνεχίσει να εμφανίζει τη διετία 2015-2016 η παγκόσμια βιομηχανία Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Το θετικό κλίμα θα επιτρέψει στην αγορά να διευρυνθεί περαιτέρω κατά το 2015, με την αξία της να ενισχύεται σε ποσοστό 3,1% έναντι του 2014, ανερχόμενη σε 2,817 τρισ. ευρώ. Οι θετικές επιδόσεις του κλάδου θα διατηρηθούν και το 2016, με την ανάπτυξη να τοποθετείται ποσοστιαία στο 2,8% και τη συνολική αξία της αγοράς να ενισχύεται στα 2,895 τρισ. ευρώ. Σε θετικό έδαφος θα κινηθεί η παγκόσμια αγορά πληροφορικής, με τις συνολικές δαπάνες να αυξάνονται κατά 2,8% το 2015, φθάνοντας το 1,666 τρισ. ευρώ, για να ενισχυθούν περαιτέρω κατά 3,2% το 2016, υπερβαίνοντας το 1,204 τρισ. ευρώ. Η παγκόσμια αγορά τηλεπικοινωνιών θα κινηθεί, επίσης, ανοδικά, με την αξία της να διευρύνεται κατά 3,4% το 2015, προσεγγίζοντας το 1,651 τρισ. ευρώ, με την ανοδική πορεία να συνεχίζεται και το 2016, οπότε οι σχετικές δαπάνες θα ενισχυθούν εκ νέου, κατά 2,4%, για να φθάσουν το 1,691 τρισ. ευρώ. Η προβλεπόμενη για τη διετία 2015-2016 ανάπτυξη της βιομηχανίας των ΤΠΕ είναι, πάντως, υποδεέστερη εκείνης που σημειώθηκε το 2014, όταν η αξία της παγκόσμιας αγοράς ενισχύθηκε κατά 4,4% έναντι του 2013, ξεπερνώντας τα 2,731 τρισ. ευρώ. Αυτή η υστέρηση συνδέεται με μια σειρά από παράγοντες, όπως: υποχώρηση της ζήτησης για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, περαιτέρω ωρίμαση της αγοράς των smartphones, που αγγίζει τα όρια του κορεσμού σε κάποιες περιπτώσεις και τη μείωση της τιμής διάθεσής τους, καθώς και υποχώρηση των κεφαλαιουχικών δαπανών για επενδύσεις σε υποδομές δικτύων. Το φαινόμενο της βραδύτερης –έναντι του 2014– ανάπτυξης θα συνεχιστεί και το 2016, με την αγορά να επηρεάζεται από την «κόπωση» στους τομείς των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των φορητών συσκευών, καθώς και από τη μείωση των δαπανών τηλεπικοινωνιών, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες φωνής. Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης στην παγκόσμια αγορά ΤΠΕ θα αποτελέσουν τον κανόνα για τις επιμέρους γεωγραφικές αγορές τη διετία 2015-2016, με τις ελάχιστες εξαιρέσεις –μεταξύ των οποίων και 24 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

η Ελλάδα– να επιβεβαιώνουν ότι η πορεία του κλάδου εξαρτάται και από τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα. Από τις 35 αγορές, μόνο 6 θα βρεθούν με αρνητικά πρόσημα το 2015, αριθμός που θα περιοριστεί σε μόλις 4 το 2016. Η Ελλάδα, με ποσοστιαία μείωση της αξίας της αγοράς 3,2% το 2015 και 1,3% το 2016, η Ιταλία, με αρνητικούς ρυθμούς 1,7% το 2015 και 0,1% το 2016, η Πορτογαλία, με ποσοστά πτώσης 1,6% το 2015 και 0,6% το 2016, η Γαλλία, με μείωση 0,4% το τρέχον έτος και 0,1% το επόμενο, η Ρωσία, με πτώση που εκτιμάται στο 6,1% το 2015, και η Ιαπωνία, με μείωση 1,4% (σ.σ. και οι δύο τελευταίες αγορές θα επιστρέψουν σε θετικούς ρυθμούς το 2016), είναι οι εξαιρέσεις στο θετικό κλίμα των επιμέρους αγορών. Οι οικονομίες που αναμένουν τη μεγαλύτερη βελτίωση στην αγορά των ΤΠΕ τη διετία 2015-2016 είναι η Ινδία, όπου η άνοδος θα είναι της τάξης του 9% το 2015 και 6,7% το 2016, η Βραζιλία με 8,9% την τρέχουσα χρήση και 4,9% κατά την επόμενη και η Κίνα με ανάπτυξη 6,9% το 2015 και 6,1% το 2016. Ισχυρά ανοδικά ποσοστά –σε σχέση με τις υπόλοιπες αγορές– θα καταγράψει ο κλάδος στην Εσθονία, με την αγορά ΤΠΕ να διευρύνεται κατά 5,6% το 2015 και τη Λετονία, στην οποία η ανάπτυξη για φέτος θα κινηθεί στα επίπεδα του 4,9%. Αναφορικά με τα μερίδια αγοράς στη βιομηχανία των ΤΠΕ δεν αναμένονται ανακατατάξεις τη διετία 2015-2016 σε σχέση με το 2014. Οι ΗΠΑ θα κρατήσουν την πρώτη θέση με μερίδιο αγοράς 28,4%, με την Ευρώπη να ακολουθεί με 21,3%, την Κίνα να έπεται με 11,5%, την Ιαπωνία να συγκεντρώνει μερίδιο 6,4% της παγκόσμιας αγοράς ΤΠΕ, τη Βραζιλία να τη διαδέχεται με 4,2%, ενώ για τον υπόλοιπο κόσμο υπολογίζεται, αθροιστικά, μερίδιο 28,2%. Στην Ευρώπη, η βιομηχανία ΤΠΕ στη Δυτική Ευρώπη αναμένεται να βελτιωθεί κατά 0,9% το 2015, με τον πήχη της ανάπτυξης για το 2016 να τίθεται στο 0,8%. Αντίθετα, στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πτώση κατά 2,4% το 2015, με την αγορά να «γυρίζει» σε θετικό πρόσημο 2% το 2016. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η αγορά των ΗΠΑ αναμένεται να μεγεθυνθεί κατά 2,8% το 2015, για να βελτιωθεί περαιτέρω το 2016, σε ποσοστό 2,7%. Τέλος, ο κλάδος ΤΠΕ στον υπόλοιπο κόσμο θα κινηθεί ανοδικά κατά 5,5% το 2015, ενισχυόμενος εκ νέου κατά 3,3% το 2016.

ΧΡΗΜΑ 25

αφιέρωμα

~ ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΟΤΕ

ΔΑΝΕΙΟ 389 ΕΚΑΤ. ΑΠΟ EBRD ΚΑΙ ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Η ΟΤΕ ΑΕ ανακοίνωσε την υπογραφή σύμβασης ύψους 339 εκατ. ευρώ με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (European Bank for Reconstruction and Development, EBRD) για τη σύναψη κοινοπρακτικού δανείου και παράλληλης σύμβασης δανείου ύψους 50 εκατ. ευρώ με την Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης του Εύξεινου Πόντου (Black Sea Trade and Development Bank, BSTDB ή Παρευξείνια Τράπεζα), με στόχο την παροχή επιπλέον ρευστότητας για τις στρατηγικές επενδύσεις του ομίλου στην Ελλάδα και την επιτάχυνση της ανάπτυξης Δικτύων Νέας Γενιάς. Το επενδυτικό πλάνο του Ομίλου ΟΤΕ στην Ελλάδα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ύψους 1,3 δισ. ευρώ, περιλαμβάνει την ανάπτυξη Δικτύων Νέας Γενιάς (NGA), τον μετασχηματισμό του δικτύου σε IP και τη διάθεση νέων, καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι επενδύσεις σε Δίκτυα Νέας Γενιάς αποτελούν σημαντικό μοχλό για την ανάπτυξη της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας, προσφέροντας στους καταναλωτές ακόμη υψηλότερες ταχύτητες ίντερνετ, καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών και κάλυψη περισσότερων περιοχών, γεφυρώνοντας το ψηφιακό χάσμα. Όπως αναφέρει ο οργανισμός, με την υλοποίηση της αναπτυξιακής επενδυτικής στρατηγικής του, ο Όμιλος ΟΤΕ αφενός στηρίζει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αφετέρου συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της Ψηφιακής Ατζέντας 2020 που έχουν τεθεί στη χώρα. Σημειώνεται ότι η ΕBRD και η BSTDB έχουν πρόσφατα συμπεριλάβει στο πλάνο χρηματοδότησής τους ελληνικές εταιρείες, οι οποίες υλοποιούν συγκεκριμένες επενδύσεις σε έργα που υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας. Ο Όμιλος ΟΤΕ, με το φιλόδοξο επενδυτικό του πλάνο, μακράν το μεγαλύτερο στις τηλε-

Εν μέσω μιας μακράς περιόδου ύφεσης στο πεδίο των τηλεπικοινωνιών, η αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης εμφανίζεται ανθεκτική στις πιέσεις και πάει αντίθετα στο ρεύμα, καταγράφοντας, σταθερά, ρυθμούς ανάπτυξης. 26 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

πικοινωνίες στην Ελλάδα, και με αναπτυξιακό χαρακτήρα, μπορεί να ωφεληθεί από την παρουσία τέτοιων οργανισμών στην Ελλάδα. Στο κοινοπρακτικό δάνειο της EBRD συμμετέχει ως Mandated Lead Arranger η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος AE. H HSBC Bank Plc και η Ελληνική Τράπεζα Δημόσια Εταιρία Λτδ είναι Lead Arrangers, ενώ οι BNP Paribas SA, Nomura International Plc, Alpha Bank ΑΛΦΑ +2,03% Albania, Τράπεζα Πειραιώς AE και Cordiant συμμετέχουν ως Arrangers. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ, κ. Μιχάλης Τσαμάζ, σημείωσε: «Ο Όμιλος ΟΤΕ, αποτελώντας μακράν τον σημαντικότερο επενδυτή σε υποδομές νέας γενιάς, φέρνει τις τεχνολογίες και τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών του μέλλοντος στην Ελλάδα σήμερα. Παρά την οικονομική κρίση, με τη στρατηγική και τις αποφάσεις μας έχουμε διατηρήσει την ικανότητά μας να επενδύουμε τα σημαντικά ποσά που απαιτούνται για τη δημιουργία δικτύων Νέας Γενιάς. Την επόμενη τετραετία, υλοποιούμε ένα φιλόδοξο επενδυτικό πλάνο ύψους 1,3 δισ. ευρώ. Η χώρα μας χρειάζεται δίκτυα και τηλεπικοινωνίες υψηλού επιπέδου, για να μπει δυναμικά σε τροχιά ανάπτυξης. Η συνεργασία μας με την EBRD και την BSTDB υπογραμμίζει τον ξεκάθαρα αναπτυξιακό χαρακτήρα του επενδυτικού μας πλάνου, ενώ η δραστηριοποίησή τους στη χώρα μπορεί να προσδώσει νέες δυνατότητες και σε άλλους τομείς της οικονομίας». Ο κύριος Dirk Werner, EBRD Director, Information and Communication Technologies, εκπρόσωπος της EBRD, δήλωσε: «Είμαστε ευτυχείς που υπογράφουμε μια τόσο σημαντική συναλλαγή με τον ΟΤΕ σήμερα. Η συναλλαγή αυτή θα παρέχει στην εταιρεία τα μέσα ώστε να συνεχίσει το φιλόδοξο επενδυτικό της πλάνο. Παράλληλα, στέλνει και ένα δυνατό μήνυμα στην αγορά ότι η ελληνική οικονομία είναι και πάλι “open for business”. Ελπίζουμε ότι αυτή η συναλλαγή θα ενθαρρύνει και άλλους επενδυτές να διερευνήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι ελληνικές επιχειρήσεις». Από τη μεριά του, ο πρόεδρος της Παρευξείνιας Τράπεζας, κ. Ιχσάν Ουγούρ Ντελικανλί, δήλωσε: «Η στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης και ανάπτυξης της Ελλάδας στο σημερινό δύσκολο οικονομικό περιβάλλον αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την ΤΕΑΕΠ ως τράπεζα περιφερειακής ανάπτυξης. Για τον σκοπό αυτό, ενισχύουμε τις συνέργειες με άλλους αναπτυξιακούς οργανισμούς, όπως η ΕΤΑΑ, και με ιδιώτες επενδυτές. Με τη χρηματοδότηση

Guru Event / T

Roger Harrop e

• Βραβευμένος με το Professional Speaking Award of Excellence • Δύο φορές Speaker of the Year από το Academy for Chief Executives

“Χτίζοντας ένα συναρπαστικό success story για την επιχείρησή σας!” © 2016 KPMG Σύμβουλοι ΑΕ, Ελληνική Aνώνυμη Εταιρεία και μέλος του δικτύου ανεξάρτητων εταιρειών-μελών της KPMG συνδεδεμένων με την KPMG International Cooperative ("KPMG International"), ενός Ελβετικού νομικού προσώπου. Με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος. Το όνομα και το λογότυπο KPMG και "cutting through complexity" αποτελούν καταχωρημένα εμπορικά σήματα ή σήματα της KPMG International.

7 Δεκεμβρίου 2016 // Ξενοδοχείο Divani Caravel

Επιβίωση: Πώς αναπτύσσω τον επαγγελματικό δαρβινισμό;

Ανάπτυξη: Τι μυστικά κρύβουν οι επιχειρήσεις που κερδοφορούν;

Καινοτομία: Ποιες νέες τεχνολογίες θα πάνε μπροστά την επιχείρησή μου;

Ομαδικότητα: Πώς μπορώ να αλλάξω την εταιρική κουλτούρα; Αν ψάχνετε απαντήσεις για το πώς να βελτιώσετε την επιχείρησή σας, αν είστε στέλεχος μιας επιχείρησης ή και επιχειρηματίας που δεν επαναπαύεται, τότε αυτό το C-level Masterclass -με τη σφραγίδα ποιότητας της KPMG- είναι για εσάς! Κατά τη διάρκεια της άκρως διαδραστικής εκδήλωσης, ο χαρακτηρισμένος από τα διεθνή μέσα ως ‘’Τhe CEO expert” Roger Harrop, μοιράζεται εργαλεία και case studies για την κατάρτιση ενός στρατηγικού πλάνου ανάπτυξης της εταιρείας σας εν καιρώ κρίσης.

Εσείς θα λείπετε; Δηλώσεις συμμετοχής: Μαρία Καστρησίου, 210 6062254, guruevent@kpmg.gr * Early bird εγγραφές έως 7 Νοεμβρίου

kpmg.com/gr

ΧΟΡΗΓΟΣ

ΧΟΡΗΓΟI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΚΥΡΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΧΡΗΜΑ 27

αφιέρωμα

~ ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

του ΟΤΕ, μίας από τις μεγαλύτερες καινοτόμες επιχειρήσεις και εργοδότες στην Ελλάδα, προσφέρουμε ψήφο εμπιστοσύνης στην οικονομία της χώρας που μας φιλοξενεί και επενδύουμε στο μέλλον της».

Μ. ΤΣΑΜΑΖ: ΙΣΧΥΡΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΟ ΕΝΑ ΤΡΙΜΗΝΟ Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα β’ τριμήνου 2016, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ, κ. Mιχάλης Τσαμάζ, ανέφερε: «Πετύχαμε άλλο ένα τρίμηνο με ισχυρές επιδόσεις στην Ελλάδα, παρά το οικονομικό περιβάλλον και την περιορισμένη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Αυτό, χάρη στην τεχνολογική μας πρωτοπορία, την υπεροχή του brand μας και τις επενδύσεις μας σε προϊόντα και υπηρεσίες που οι πελάτες αναζητούν. Η συνεχιζόμενη ζήτηση για γρήγορες ευρυζωνικές συνδέσεις, αξιόπιστες υπηρεσίες δεδομένων κινητής και πλούσιο τηλεοπτικό περιεχόμενο, ενίσχυσαν τα έσοδά μας και την κερδοφορία EBITDA στην Ελλάδα. Στη Ρουμανία, το έντονο ανταγωνιστικό περιβάλλον δυσχεραίνει την ανάκαμψη των δραστηριοτήτων μας, αλλά εκτιμούμε ότι τα μέτρα που παίρνουμε θα αποδώσουν». Ο κύριος Τσαμάζ πρόσθεσε: «Ο έλεγχος του κόστους παραμένει βασική προτεραιότητα για τη διοικητική ομάδα. Στο τέλος Ιουνίου, ανακοινώσαμε ένα νέο πρόγραμμα οικειοθελούς αποχώρησης για περισσότερους από 300 εργαζόμενους, το οποίο αναμένεται να μειώσει τα λειτουργικά μας έξοδα κατά περίπου 13 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, χωρίς καμία επιβάρυνση στο ελληνικό Δημόσιο. Θα συνεχίσουμε να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της κερδοφορίας και των μελλοντικών προοπτικών του ΟΤΕ».

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΟΤΕ Οι τάσεις που διαμόρφωσαν τις επιδόσεις του ΟΤΕ το πρώτο μισό του χρόνου αναμένεται να συνεχιστούν και το υπόλοιπο του 2016. Στην Ελλάδα, αξιοποιώντας τα μέσα που διαθέτει, ο ΟΤΕ επιδιώκει να περιορίσει την επίδραση από τις σταθερά δύσκολες οικονομικές συνθήκες, τον έντονο ανταγωνισμό και τις πιέσεις στην αγοραστική δύναμη καταναλωτών και επιχειρήσεων. Η επιπρόσθετη φορολόγηση, που εφαρμόστηκε πρόσφατα στις υπηρεσίες που παρέχει

η εταιρεία, ιδίως ο φόρος στη συνδρομητική τηλεόραση που επιβλήθηκε τον Ιούνιο στην Ελλάδα, καθώς και οι επιπλέον προβλεπόμενες φορολογικές επιβαρύνσεις, αναμένεται να επηρεάσουν τη ζήτηση. Στις διεθνείς δραστηριότητες, αναμένεται ότι ο ανταγωνισμός στη Ρουμανία θα παραμείνει ιδιαίτερα έντονος, και λαμβάνονται μέτρα για την ανάσχεση της μείωσης εσόδων και κερδοφορίας μεσοπρόθεσμα, με έμφαση στην τεχνολογία, την εμπορική στρατηγική, τον περιορισμό του κόστους και τις επενδύσεις σε δίκτυα. Οι συνολικές επενδύσεις του ΟΤΕ αναμένεται και το 2016 να διαμορφωθούν στα επίπεδα των 0,55 δισ. ευρώ, εξαιρουμένου του κόστους για την απόκτηση φάσματος. Οι ελεύθερες ταμειακές ροές (εξαιρουμένων των προγραμμάτων εθελούσιας αποχώρησης, των έκτακτων εξόδων και των πληρωμών για άδειες φάσματος) για το 2016 αναμένεται να ανέλθουν σε 0,5 δισ. ευρώ περίπου.

FORTHNET

ΑΥΞΗΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΣΤΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Υποχώρηση 9,5% κατέγραψαν τα ενοποιημένα «ομαλοποιημένα» συνολικά έσοδα της Forthnet στο α’ εξάμηνο του 2016 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, για να υποχωρήσουν σε 165,51 εκατ. ευρώ στο τέλος του Ιουνίου του 2016. Την ίδια περίοδο, τα προσαρμοσμένα EBITDA κέρδη της εταιρείας παρουσίασαν κάμψη 8,1% –για να περιοριστούν σε 26,82 εκατ. ευρώ– ενώ τα έσοδα από διαφήμιση βελτιώθηκαν κατά 12% «ως αποτέλεσμα του διαρκώς αναβαθμιζόμενου περιεχομένου του τηλεοπτικού προγράμματος της Nova». Στο τέλος του α’ εξαμήνου του 2016, ο αριθμός των νοικοκυριών με συνδρομή στις συνδυαστικές υπηρεσίες Nova 3Play της εταιρείας υποχώρησε σε 328.461 (-9,9%), οι συνδρομητές τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών broadband περιορίστηκαν σε 612.815 (-7,7%), ενώ οι συνδρομητές τηλεοπτικών υπηρεσιών επί πληρωμή (PayTV)

Η αγορά υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας θα ακολουθήσει και αυτή αρνητική πορεία κατά τη διετία 2015-2016, με την αξία να υποχωρεί κατά 7,7% το 2015 και κατά 5,2% το 2016, σε 1,196 δισ. ευρώ και 1,134 δισ. ευρώ, αντίστοιχα.

28 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

μειώθηκαν σε 460.252 (-9,6%). Η εταιρεία απέδωσε την αρνητική πορεία των αποτελεσμάτων και των συνδρομών της «στη μείωση της αγοραστικής δύναμης και της συντηρητικής προσέγγισης στην εμπορική μας πολιτική». Την 30ή Ιουνίου 2016, ο συνολικός τραπεζικός δανεισμός της Forthnet είχε διαμορφωθεί σε 325 εκατ. ευρώ, ενώ είχε ήδη δρομολογήσει (από 21/6) την αναχρηματοδότηση των υφισταμένων δανειακών υποχρεώσεων της Forthnet και Forthnet Media SA μέσω έκδοσης μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου αξίας έως 99,09 εκατ. ευρώ.

VODAFONE ΕΛΛΑΔΟΣ

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το μακροοικονομικό περιβάλλον που επικρατούσε στη χώρα στο τέλος του 2015 επηρέασε τις επιδόσεις της Vodafone Ελλάδος. Σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα που ανακοίνωσε ο όμιλος Vodafone, η ελληνική θυγατρική είδε τα έσοδά της από υπηρεσίες να μειώνονται, σε ετήσια βάση, κατά 1,3% όταν το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2015) ήταν στο -0,3%, ενώ στο τρίμηνο Απρίλιος-Ιούνιος ήταν στο +0,4%. Στο τέλος Δεκεμβρίου 2015, οι πελάτες κινητής τηλεφωνίας της Vodafone, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία, έφθασαν στα 5,768 εκατ., ενώ ο αριθμός των σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων ήταν στις 535.000, με τις νέες συνδέσεις να ανέρχονται στις 18.000. Πτώση υπήρξε και στο μέσο έσοδο ανά πελάτη (ARPU), το οποίο διαμορφώθηκε στα 8,2 ευρώ, από 9,2 ευρώ το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, καθώς το APRU στους συνδρομητές συμβολαίου έπεσε στα 21,3 ευρώ (από 22,1 ευρώ) και το αντίστοιχο στην καρτοκινητή στα 2,8 ευρώ (από 3,3 ευρώ).

Στο τέλος Δεκεμβρίου 2015, οι πελάτες κινητής τηλεφωνίας της Vodafone, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, έφθασαν στα 5,768 εκατ., ενώ ο αριθμός των σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων ήταν στις 535 χιλιάδες, με τις νέες συνδέσεις να ανέρχονται στις 18.000.

WIND HELLAS

ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΕΣΟΔΩΝ ΚΑΤΑ 3,7% ΚΑΙ ΖΗΜΙΕΣ Κάμψη εσόδων και ζημίες παρουσίασε η Wind Hellas στην οικονομική χρήση του 2015. Παράλληλα, όπως αναφέρει η διοίκηση της εταιρείας τηλεπικοινωνιών, στις οικονομικές καταστάσεις της, μέχρι στιγμής, δεν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της συνεργασίας της επιχείρησης με τον όμιλο του επιχειρηματία Πάνου Γερμανού. Ως συνέπεια, η ολοκλήρωσή της το 2017 τίθεται εν αμφιβόλω. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στην έκθεση του διοικητικού συμβουλίου της Wind, παραμένει στο στόχαστρο της εταιρείας η Forthnet. Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά αποτελέσματα, η εταιρεία τηλεπικοινωνιών παρουσίασε για το 2015 έσοδα 479 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα είναι μειωμένα κατά 3,7% σε σχέση με τα έσοδα της προηγούμενης χρήσης. Τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA) βελτιώθηκαν και διαμορφώθηκαν σε 75 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 7% σε σχέση με το 2014. Τέλος, τα καθαρά αποτελέσματα διαμορφώθηκαν σε ζημίες 92 εκατ. ευρώ, έναντι ζημίας 88 εκατ. ευρώ την προηγούμενη χρήση. Οι μεγάλες ζημίες αποδίδονται στις υψηλές αποσβέσεις (143 εκατ. ευρώ για το 2015) και στα υψηλά χρηματοοικονομικά έξοδα (28 εκατ. ευρώ). Η κάμψη των εσόδων αποδόθηκε κυρίως στη δυσπραγία της αγοράς κινητής τηλεφωνίας, η οποία επηρεάστηκε από τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και από τον περιορισμό της κατανάλωσης. «Η αγορά της κινητής τηλεφωνίας επηρεάστηκε άμεσα από την οικονομική δυσπραγία, με την καταναλωτική δαπάνη να μειώνεται κατά 3,1% σε σχέση με πέρυσι» αναφέρει η έκθεση του ΔΣ της Wind. Αντίθετα, στη σταθερή τηλεφωνία, η εταιρεία τηλεπικοινωνιών εμφάνισε σταθερότητα. «To 2015 ήταν χρονιά σταθεροποίησης για τον τομέα της σταθερής τηλεφωνίας, με την αγορά ευρυζωνικών συνδέσεων να παραμένει στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά» αναφέρεται στην ίδια έκθεση. Σε ό,τι αφορά τη συμφωνία της εταιρείας με την Olympia Development (όμιλος Π. Γερμανού), οι οικονομικές καταστάσεις της Wind αναφέρουν ότι οι στόχοι για τα έτη 2013, 2014 και 2015 δεν επιτεύχθηκαν. Ως συνέπεια, η συμφωνία μεταβίβασης του 10% της Wind στην Olympia Development τίθεται πλέον εν αμφιβόλω. Η συμφωνία που υπογράφτηκε το 2012 προέβλεπε ότι ο όμιλος Π. Γερμανού θα αποκτούσε το 10% της Wind Hellas, εφόσον όμως πετύχαινε συγκεκριμένους εμπορικούς στόχους την τετραετία 2013-2016. Βασικό όχημα για την επίτευξη των εμπορικών στόχων των δύο πλευρών θα ήταν τα καταστήματα Public του Ομίλου Π. Γερμανός. Σε ό,τι αφορά την πορεία της αγοράς μέσα στο 2016, η διοίκηση της Wind Hellas αναμένει περαιτέρω πτώση της αγοράς κινητής τηλεφωνίας κατά 2,3%, ενώ αναμένει οριακές μεταβολές στην αγορά σταθερής τηλεφωνίας. Επίσης, αναμένει νέα πτώση στις δαπάνες ιδιωτικής κατανάλωσης κατά περίπου 0,7% και επιπλέον περαιτέρω ρυθμιστική πίεση στα τέλη τερματισμού τόσο στη σταθερή όσο και στην κινητή τηλεφωνία. Στόχος της επιχείρησης στη φετινή χρονιά είναι η επικέντρωσή της στην ανάπτυξη του πιλοτικού προγράμματος δικτύων νέας γενιάς. ΧΡΗΜΑ 29

αφιέρωμα

~ ΑΓΟΡΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Cyta Ελλάδoς:

Προσφέρει πλήρες τηλεοπτικό μπουκέτο καναλιών από το 2013

να πολύ ελκυστικό πρόγραμμα συνδρομητικής τηλεόρασης προσφέρει ήδη από το 2013 η Cyta Ελλάδος σε όλους τους πελάτες της, υφιστάμενους αλλά και νέους. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο τηλεοπτικό μπουκέτο 24ώρου προβολής, το οποίο περιλαμβάνει πληθώρα κορυφαίων τηλεοπτικών καναλιών παγκοσμίου φήμης. Η υπηρεσία αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους πελάτες της εταιρείας αλλά και για τους δυνητικά ενδιαφερόμενους συνδρομητές της, καθώς προσφέρεται μόνο με 6,05 ευρώ επιπλέον τον μήνα. Η Cyta Ελλάδος ήταν η πρώτη εταιρεία του κλάδου στην Ελλάδα που πρόσφερε τη δυνατότητα δημιουργίας πακέτoυ 4play υπηρεσιών στους πελάτες της, με σταθερή τηλεφωνία, ίντερνετ, κινητή τηλεφωνία και συνδρομητική τηλεόραση. Για την παροχή της υπηρεσίας τηλεόρασης αξιοποιήθηκαν οι μακροχρόνιες και εδραιωμένες σχέσεις του Εθνικού Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών Κύπρου (μίας από τις πρώτες εταιρείες στην Ευρώπη που μπήκαν στην αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης) με τα δημοφιλέστερα στούντιο του κόσμου, με στόχο τόσο τη δημιουργία όσο και τον συνεχή εμπλουτισμό του μπουκέτου της Cyta Ελλάδος. Οι συνδρομητές έχουν τη δυνατότητα να

30 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

παρακολουθήσουν τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά κανάλια του κόσμου, όπως το Euronews, το Bloomberg και το Sky News, ενώ πιο πρόσφατες προσθήκες αποτελούν τα δημοφιλή μουσικά κανάλια MTV Hits, VH1 Classic και το επίσης δημοφιλές Travel Channel.

Στο μπουκέτο της «Cyta Τηλεόραση» ξεχωρίζει η προβολή των καναλιών FOX και FOX Life, με τις πιο δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές, όπως “Walking Dead”, “Grey’s Anatomy”, “Scandal”, “How to Get Away with Murder”, “Suits”, και πλήθος άλλων επιτυχημένων τηλεοπτικών παραγωγών. Υπάρχουν ακόμη και οι lifestyle επιλογές, όπως τα “World Fashion” και “Food Network”, εντυπωσιακά ντοκιμαντέρ και εκπομπές παγκόσμιου ενδιαφέροντος από το National Geographic και το History Channel και αγαπημένες ποιοτικές εκπομπές για παιδιά κάθε ηλικίας από τα κανάλια της Disney και το Baby TV. Σε αποκλειστικότητα μεταδίδονται, επίσης, και οι αγώνες του κυπριακού πρωταθλήματος. Με μόλις 6,05 ευρώ τον μήνα επιπλέον, οι συνδρομητές της Cyta έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν όλα τα παραπάνω προγράμματα, με τις επιπλέον παροχές του δωρεάν αποκωδικοποιητή, της εύκολης και γρήγορης εγκατάστασης στο σπίτι τους και της λήψης των επίγειων ελεύθερων ψηφιακών καναλιών. Επίσης, σε όσους το επιθυμούν, παρέχεται η δυνατότητα για πρόσθετο τηλεοπτικό πακέτο ενηλίκων, που κοστίζει 9,07 ευρώ. Διευκρινίζεται ότι και στα δύο πακέτα συμπεριλαμβάνεται ΦΠΑ 24%.

Καινοτομία σε ψυχαγωγία και επικοινωνία

Forthnet κατέχει ηγετική θέση στην αγορά ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, εξυπηρετώντας σήμερα το 18% των ελληνικών νοικοκυριών. Έχοντας περισσότερες από 1 εκατομμύριο συνδρομές, η εταιρεία που έφερε το internet και τη συνδρομητική τηλεόραση στην Ελλάδα αναπτύσσει διαρκώς καινοτόμες υπηρεσίες, που βελτιώνουν την εμπειρία των συνδρομητών και αλλάζουν τα δεδομένα της αγοράς. Η Forthnet είναι σταθερά και στρατηγικά προσηλωμένη στις συνδυαστικές υπηρεσίες ψυχαγωγίας και επικοινωνίας –μια αγορά που η ίδια δημιούργησε με την εισαγωγή της υπηρεσίας Nova3play– οι οποίες αποτελούν και τον βασικό μοχλό αύξησης της διείσδυσης της συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Επενδύει σε αθλητικά δικαιώματα διοργανώσεων που ενδιαφέρουν περισσότερο τους Έλληνες φιλάθλους. Διαθέτοντας όλα τα κορυφαία ελληνικά πρωταθλήματα, σε ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ και πόλο, προσφέρει στους συνδρομητές της τα πάντα για την ομάδα τους, και σε συνδυασμό με κορυφαίες αθλητικές διοργανώσεις, όπως Euroleague, Πρωταθλήματα Γαλλίας και Πορτογαλίας, Κύπελλα Αγγλίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Γερμανίας, τα κανάλια Novasports προσφέρουν το πιο δημοφιλές αθλητικό περιεχόμενο. Παράλληλα, μέσα από τα κανάλια Novacinema οι συνδρομητές απολαμβάνουν σε πρώτη τηλεοπτική προβολή τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές επιτυχίες και τις πιο δημοφιλείς σειρές, πολύ κοντά, ή ακόμη και ταυτόχρονα, με την Αμερική. Ανάμεσα στις σειρές που απολαμβάνουν ταυτόχρονα με την Αμερική, και με υπότιτλους, οι συνδρομητές των καναλιών Novacinema είναι και η σειρά-φαινόμενο “Game of Thrones”, η νέα σειρά “Westworld”, με τους Άντονι Χόπκινς και Εντ Χάρις, καθώς και η πολυσυζητημένη επιστροφή της Σάρα Τζέσικα Πάρκερ στην HBO με το “Divorce”.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Εκμεταλλευόμενη πλήρως την τεχνογνωσία των 20 και πλέον χρόνων, η Forthnet αναπτύσσει καινοτόμες υπηρεσίες, που αλλάζουν την καθημερινότητα των συνδρομητών της. Μέσα στους πρώτους μήνες του έτους, η εταιρεία προχώρησε σε μια σειρά αναβαθμίσεων της εμπειρίας που απολαμβάνουν οι πελάτες της. Αναβάθμισε όλα τα κανάλια σε εικόνα και ήχο υψηλής ευκρίνειας, παρέχοντας παράλληλα τη θέαση HD περιεχομένου στους συνδρομητές της δωρεάν, έδωσε ακόμη περισσότερες δυνατότητες στους χρήστες της υπηρεσίας Nova GO, ενώ μέσα στο καλοκαίρι πρόσθεσε τέσσερα νέα κανάλια στο μπουκέτο της Nova. Πριν λίγες μέρες, η Forthnet, πρωτοπορώντας για ακόμη μία φορά, λάνσαρε την υπηρεσία Nova On Demand, ώστε οι συνδρομητές Nova3play να απολαμβάνουν, είτε μέσω δορυφόρου είτε μέσω internet, ό,τι θέλουν και όποτε εκείνοι θέλουν στη μεγάλη οθόνη της τηλεόρασής τους. Απλώς συνδέοντας τον εξελιγμένο αποκωδικοποιητή Novabox στο internet και με το πάτημα ενός μόνο κουμπιού στο τηλεκοντρόλ τους, έχουν στη διάθεσή τους μεγάλες πρεμιέρες, κορυφαίες σειρές, επιλεγμένο παιδικό πρόγραμμα με δυνατότητα επιλογής μεταξύ μεταγλωττισμένου ή με υπότιτλους, τα καλύτερα ντοκιμαντέρ, αφιερώματα, ψυχαγωγικά shows, όλη τη βιβλιοθήκη του Φίνου και πολλά άλλα, εντελώς δωρεάν, χωρίς κρυφές ή πρόσθετες χρεώσεις.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Η Forthnet προχώρησε σε Σύμφωνο Συνεργασίας με την ΖΤΕ, το οποίο υπογράφηκε κατά την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Κίνα και αφορά στην από κοινού κατάρτιση ενός επιχειρησιακού πλάνου και τη χρηματοδότηση ενός δικτύου υψηλών ταχυτήτων νέας γενιάς. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας, κ. Πάνο Παπαδόπουλο, η δημιουργία ενός δεύτερου δικτύου τηλεπικοινωνιακής πρόσβασης για ιδιώτες και επιχειρήσεις είναι εθνικής σημασίας. Αυτό γιατί, εκτός του ότι θα δημιουργήσει επιτέλους ανταγωνισμό, με τελικό ωφελημένο τον καταναλωτή, θα δώσει πνοή και ανάπτυξη σε πολλούς τομείς, με πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Επίσης, πρόσφατα, η Forthnet υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) με την China International Television Corporation (CITVC), προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης κοινών δράσεων μεταξύ των δύο εταιρειών. Η China International Television Corporation, θυγατρική του CCTV, έχει ως κύρια δραστηριότητα τη δημιουργία ενιαίου προγράμματος, αποτελούμενου από τις καλύτερες παραγωγές καναλιών της Κίνας, του Χονγκ Κονγκ κ.ά., το οποίο ονομάζεται Great Wall TV και σήμερα αποτελείται από 33 κανάλια γενικού και ειδικού ενδιαφέροντος, καλύπτοντας έξι γλώσσες: Κινεζικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ρωσικά και Αραβικά. ΧΡΗΜΑ 31

συνέντευξη

XΡΗΜΑ_Περιγράψτε μας με λίγα λόγια τις δραστηριότητες της εταιρείας σας.

Κωνσταντίνος Λιακόπουλος

Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Connecticore ΑΕ

ΨΗΦΙΑΚOΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Το στοίχημα της επόμενης ημέρας για τις ελληνικές επιχειρήσεις 32 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ_Η Connecticore δραστηριοποιείται στον χώρο των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής από το 2012. Οι υπηρεσίες μας ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες: τις τηλεπικοινωνιακές λύσεις (όπως συμμετρικό Internet, σταθερή τηλεφωνία, μισθωμένα κυκλώματα, MPLS, VPN) και τις προηγμένες Cloud λύσεις (όπως Desktop as a Service, Hybrid Cloud, Virtual PBX). Όταν εφαρμόζονται συνδυαστικά, τότε επιτυγχάνεται ο ουσιαστικός ψηφιακός μετασχηματισμός της επιχείρησης. Απευθυνόμαστε αποκλειστικά σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, και ήταν εξαρχής στρατηγική επιλογή μας να υιοθετήσουμε το “1-to-1” μοντέλο παροχής στις υπηρεσίες μας, προκειμένου να προσαρμοζόμαστε απόλυτα στις ανάγκες του κάθε πελάτη ξεχωριστά. Διατηρώντας τα υψηλά στάνταρ ποιότητας σε κάθε έργο και βελτιώνοντας διαρκώς την ταχύτητα υλοποίησής τους, συνεχίζουμε απρόσκοπτα να κερδίζουμε την εμπιστοσύνη ενός πολύ σημαντικού αριθμού μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων. Οι ρυθμοί ανάπτυξης της εταιρείας, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, ξεπερνούν το 60% ετησίως και ήδη η εταιρεία εμφανίζει λειτουργική κερδοφορία. Έχουμε αναπτύξει ιδιόκτητο ασύρματο δίκτυο στους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης, το οποίο συνεχώς βελτιώνουμε και επεκτείνουμε και σε νέες περιοχές. Ήδη από το 2014, έχουμε προβεί σε σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές Cloud, βασιζόμενοι στις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες της Citrix και της Microsoft. H Connecticore είναι ο μόνος Citrix Service Provider στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου που προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις Desktop as a Service (όπως το Connecti-Desk) και λύσεις Hybrid-Cloud. Ανάμεσα στις προηγμένες Cloud λύσεις με τις οποίες ήδη μετασχηματίζουμε ψηφιακά τις εταιρείες που μας εμπιστεύονται, θέλω να κάνω ιδιαίτερη μνεία στην υπηρεσία Connecti-VPBX. Πρόκειται για ένα ιδεατό Cloud τηλεφωνικό κέντρο, απαλλαγμένο

συνέντευξη στον Γιώργο Καλούμενο

από επενδύσεις και κόστος συντήρησης, με όλες τις δυνατότητες του σύγχρονου τηλεφωνικού κέντρου, ενώ επιπλέον απελευθερώνει την επικοινωνία, επιτρέποντάς της να συμβεί σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Τέλος, πολύ σύντομα θα προσφέρουμε και υπηρεσίες Internet of Things (IoT) καθώς και Big Data Analytics. Στόχος μας είναι να επιτελέσουμε ρόλο στρατηγικού προμηθευτή για τους πελάτες μας στη μετάβασή τους στο νέο επιχειρηματικό τοπίο που βασίζεται στον ψηφιακό μετασχηματισμό (digitization) ως κύριο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. X_Σε ποιους τομείς επικεντρώνεται, κατά την άποψή σας, αυτήν την περίοδο ο ανταγωνισμός στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών; Κ.Λ._Ο ανταγωνισμός στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών στη χώρα μας ακολουθεί, με μια χρονική καθυστέρηση, την ίδια πορεία που έχει ακολουθήσει και σε άλλες χώρες, και έχει ως βασικό χαρακτηριστικό της την επιθετική τιμολογιακή πολιτική, κυρίως στον τομέα των οικιακών καταναλωτών. Η δική μας στρατηγική διαφοροποιείται ριζικά από την πορεία του ανταγωνισμού, γιατί αφενός απευθυνόμαστε αποκλειστικά σε επιχειρηματικούς πελάτες, γεγονός που μας επιτρέπει την απόλυτη εξειδίκευση στην αγορά αυτή, και αφετέρου γιατί εστιάζουμε στην υψηλή προστιθέμενη αξία μέσα από τις ολοκληρωμένες λύσεις και όχι στα εκπτωτικά πακέτα. Συνδυάζοντας τις τηλεπικοινωνιακές λύσεις με τις Cloud υπηρεσίες και σχεδιάζοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό της σύγχρονης επιχείρησης, ενισχύουμε καθοριστικά το ανταγωνιστικό της DNA, που τελικώς θα τη βοηθήσει να αντεπεξέλθει σε εγχώριες ή διεθνείς προκλήσεις. Να σημειώσω εδώ ότι διεθνείς προκλήσεις δεν πρέπει να εννοούνται οι σύγχρονες τάσεις, όπως η διασφαλισμένη πρόσβαση από παντού (mobility) και με οποιαδήποτε συσκευή (device independence) στα εταιρικά δεδομένα για τους εργαζόμενους και συνεργάτες. Αυτά αποτελούν τα στάνταρ του ανταγωνιστικού επιχειρείν στο εξωτε-

Οι ρυθμοί ανάπτυξης της εταιρείας, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, ξεπερνούν το 60% ετησίως και ήδη η εταιρεία εμφανίζει λειτουργική κερδοφορία. ρικό. Οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι στην Ελλάδα καλούνται να μετασχηματιστούν σε «παρόχους ολοκληρωμένων ψηφιακών λύσεων». X_Ποιες είναι οι πιο σημαντικές εξελίξεις στον κλάδο; Θεωρείτε ότι υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης στη χτυπημένη από την κρίση ελληνική αγορά; Κ.Λ._Φυσικά και υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης. Προϋπόθεση βέβαια αποτελεί η προσθήκη υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας. Οι νέες τάσεις στους τομείς των επικοινωνιών και της πληροφορικής, όπως το Cloud, το ΙοΤ και το Big Data Analytics, σε συνδυασμό με την εκθετική αύξηση του όγκου δεδομένων που καλούμαστε να διαχειριστούμε και να αξιοποιήσουμε, αποτελούν την πρόκληση που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τα επόμενα χρόνια. X_Αναφέρεστε σε λύσεις Cloud που παρέχετε. Πώς πιστεύετε ότι μπορούν να βοηθήσουν τις ελληνικές επιχειρήσεις; Κ.Λ._Αν σκεφτούμε τους βασικούς προβληματισμούς μιας επιχείρησης, θα δούμε ότι συνήθως αντιμετωπίζει τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική μόνο ως αναγκαίο κόστος, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, διαβλέπει την ανάγκη της απομακρυσμένης πρόσβασης σε εταιρικές εφαρμογές (και όχι μόνο σε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) και θέλει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη των εργασιών της και όχι στην ανάπτυξη των συστημάτων πληροφορικής που διαθέτει, ώστε να

αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Συνήθως, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν συνεχώς αυξανόμενα κόστη, συνεχώς πιο πολύπλοκα συστήματα, που τελικά μάλλον εξελίσσονται σε τροχοπέδη. Το βασικό πλεονέκτημα των λύσεων Cloud που προσφέρουμε είναι ότι η επιχείρηση μπορεί να εκμεταλλευτεί τις πλέον προηγμένες τεχνολογικά λύσεις χωρίς επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό (As a Service), με επακριβώς προσδιορισμένο κόστος –χωρίς εκπλήξεις– και πάντοτε προσαρμοζόμενο στις εκάστοτε ανάγκες (Pay as you GrowPay as you Go). Ουσιαστικά, δίνουμε την ευκαιρία σε κάθε επιχείρηση να επικεντρωθεί σε αυτό που γνωρίζει να κάνει καλά και να το κάνει ακόμα καλύτερα. Έτσι δεν χρειάζεται να δεσμεύσει πολύτιμους πόρους και κάνει άμεσα χρήση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας, που διαφορετικά θα απαιτούσε πολύτιμο χρόνο για να εκμεταλλευθεί. Παρέχουμε τις πλατφόρμες που μπορούν να γίνουν εφαλτήριο ανάπτυξης για τους πελάτες μας. X_Πιστεύετε ότι υπάρχουν και άλλα περιθώρια συγκέντρωσης στον κλάδο; Υπάρχει χώρος για παρόχους εξειδικευμένων λύσεων; Κ.Λ._Παρά το γεγονός ότι ήδη έχει ολοκληρωθεί ένας κύκλος συγκέντρωσης στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών στη χώρα μας, θεωρώ ότι στα επόμενα έτη θα υπάρξει έτι περαιτέρω συγκέντρωση. Φυσικά, ο ανταγωνισμός τιμών στην αγορά, που εκτιμώ ότι θα ενταθεί στην προσπάθεια αύξησης των μεριδίων αγοράς, θα πλήξει τα περιθώρια κέρδους και θα οδηγήσει σε επιμήκυνση του χρόνου ολοκλήρωσης των απαραίτητων επενδύσεων. Η παροχή προσωποποιημένων λύσεων στα πλαίσια των αναγκών κάθε επιχείρησης, επί τη βάσει της απόκτησης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, αποτελεί τη διαφοροποιό στρατηγική ανάπτυξης για παρόχους όπως η Connecticore. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί την πρόκληση των επόμενων ετών για όλες τις επιχειρήσεις. Η Connecticore αποτελεί τον στρατηγικό εταίρο που θα παράσχει τη λύση και θα καταστεί αρωγός αυτής της προσπάθειας. ΧΡΗΜΑ 33

~ αφιέρωμα

ΙΤ SECURITY

ΠΡΟΣΤΑΣIΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΩΝ ΑΠO ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚEΣ ΑΠΕΙΛEΣ 34 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Οι εταιρείες εφαρμόζουν εξελιγμένες μεθόδους εντοπισμού και αντιμετώπισης των ευπαθειών, σύμφωνα με τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα ασφαλείας, ώστε να εξασφαλίσουν ουσιαστική προστασία και ασφάλεια.

ι επιχειρήσεις έρχονται καθημερινά πληροφοριών που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν και να αντιμέτωπες με διάφορα ζητήματα, τα προστατευθούν. Εκτός από τις αρχές της ακεραιότητας πληαπό τον Γιώργο οποία απειλούν τη λειτουργία των πληροφοριών, την εμπιστευτικότητα και τη διαθεσιμότητα πληΚαλούμενο ροφοριακών συστημάτων και την αξιοροφοριών, οι πολιτικές ασφαλείας θα πρέπει να εμπεριέχουν πιστία τους. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτι- και τους όρους αυθεντικότητα, εγκυρότητα, μοναδικότητα και μη κή την ανάγκη φύλαξης των υποδομών και του αποποίηση. περιεχομένου τους έναντι οποιουδήποτε κινδύνου απειλεί την ασφά- Ωστόσο, οι πολιτικές ασφαλείας προϋποθέτουν την ύπαρξη μιας δέλειά τους και κατ’ επέκταση την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης. σμης βασικών αρχών, εκφρασμένων με σαφήνεια, η οποία να περιΟι εταιρείες εφαρμόζουν εξελιγμένες μεθόδους εντοπισμού και αντι- λαμβάνει τους σχεδιαστικούς στόχους των λειτουργικών συστημάμετώπισης των ευπαθειών, σύμφωνα με τα διεθνώς αναγνωρισμένα των. πρότυπα ασφαλείας, ώστε να εξασφαλίσουν ουσιαστική προστασία Κάθε αντικείμενο του συστήματος θα πρέπει να μπορεί να αναγνωκαι ασφάλεια. ριστεί μονοσήμαντα και να συνοδεύεται από μια ένδειξη του βαθμού Οι σημαντικότερες απειλές για τα πληροφοριακά συστήματα και την εμπιστευτικότητας. Επιπλέον, η ισχύς των ασφαλιστικών μηχανιακεραιότητα των δεδομένων προέρχονται από πλημμελή εγκατάστα- σμών δεν θα πρέπει να βασίζεται στην άγνοια των χρηστών σχετικά ση και χρήση και από την καταστροφική δράση των ιών. Με τις νέες, με τις τεχνικές ασφαλείας οι οποίες χρησιμοποιούνται, αλλά στην εξελιγμένες μεθόδους διάδοσης ο χρόνος αντίδρασης των χρηστών αποτελεσματική τους σχεδίαση. και των διαχειριστών των συστημάτων έχει μειωθεί επικίνδυνα, ενώ Στόχος ενός συστήματος πολιτικής ασφαλείας είναι ο περιορισμός η απειλή μπορεί να προέλθει από οπουδήποτε μέσα και έξω από το της επικινδυνότητας σε αποδεκτό επίπεδο. Το σύστημα περιλαμβάπληροφοριακό σύστημα. Πιθανές είσοδοι κινδύνων θεωρούνται: νει αξιολόγηση της επικινδυνότητας και περιορισμό του αποδεκτού επιπέδου ασφαλείας, ανάπτυξη και εφαρμογή μιας πολιτικής ασφα~~ Σταθμοί εργασίας λείας, καθώς και τη δημιουργία κατάλληλου οργανωτικού πλαισίου ~~ Εξυπηρετητές του πληροφοριακού συστήματος και την εξασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για την εφαρμογή της ~~ Πύλες Internet για διάφορες υπηρεσίες (web, e-mail, FTP κ.ά.) πολιτικής ασφαλείας. Η τελευταία μαζί με το σύνολο των μέτρων προστασίας αποτελούν το σχέδιο ασφαλείας (security plan) για τα Οι λύσεις που προσφέρονται για την αντιμετώπιση των ιών (anti- πληροφοριακά συστήματα ενός οργανισμού, γιατί χρειαζόμαστε ένα virus S/W) λειτουργούν αποτελεσματικά σε μεμονωμένους εξυπηρε- ολοκληρωμένο πλαίσιο, με την καθοδήγηση των μέτρων ασφαλείας τητές και σταθμούς εργασίας. Η εφαρμογή των λύσεων είναι εφικτή, να λειτουργεί ως μέσο επικοινωνίας των εμπλεκομένων στα ζητήμααλλά μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ δαπανηρή επένδυση αν δεν γίνει τα αυτά. σωστά. Επιπλέον, θεμελιώνεται η σημασία της ασφάλειας του πληροφοριακού συστήματος για τα μέλη του οργανισμού και δημιουργείται μια ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ κουλτούρα ασφαλείας, καθώς, πολλές φορές, αποτελεί νομική υποχρέωση και αποτελεί παράγοντα εμπιστοσύνης μεταξύ του οργανιΟ σχεδιασμός ασφαλών πολιτικών στα πληροφοριακά συστήματα σμού και των πελατών. συνδέεται άμεσα τόσο με τεχνικές, διαδικασίες και διοικητικά μέ- Τα είδη των πολιτικών ασφαλείας είναι: α)τα τεχνικά (computer τρα όσο και με ηθικοκοινωνικές αντιλήψεις, αρχές και παραδοχές, oriented) συστήματα πληροφοριών, λειτουργικά συστήματα και προφυλάσσοντας από κάθε είδους απειλή, τυχαία ή σκόπιμη. Οι δίκτυα υπολογιστών, β) τα οργανωτικά (human oriented) και γ) τα διαδικασίες σχεδιασμού πολιτικών ασφαλείας δεν θα πρέπει να πα- ατομικά (individual security policies). Περιλαμβάνει αποσπασματική ρεμβαίνουν στην απρόσκοπτη λειτουργία των πληροφοριακών συ- διαχείριση της ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων και μεγάλη στημάτων, ενώ οφείλουν να τηρούν την αρχή της αποκέντρωσης, της πολυπλοκότητα στη συντήρηση, αλλά αποτελεσματική σε αυτόνούπαρξης αντικατάστασης και την αρχή της άμυνας σε βάθος. Ως βάση μες εφαρμογές και υπολογιστικά συστήματα που δεν συνδέονται μεμπορεί να οριστεί ο εντοπισμός, η αξιολόγηση και, στη συνέχεια, η ταξύ τους. διαμόρφωση ενός θεωρητικού πλαισίου για τον σχεδιασμό πολιτικών Σε ένα ενιαίο έγγραφο μη εύχρηστο, λόγω όγκου, και με πληροσχεδιασμού ασφαλείας. φορίες γενικού επιπέδου, αναφέρονται όλα τα υπολογιστικά συΤο πιο βασικό σημείο στη διαδικασία σχεδιασμού ασφαλών πολιτι- στήματα, οι εφαρμογές και η διαδικασία του πληροφοριακού συκών είναι ο εντοπισμός και ο χαρακτηρισμός ως εμπιστευτικών των στήματος. ΧΡΗΜΑ 35

αφιέρωμα

~ IT SECURITY ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Οι λύσεις που προσφέρονται για την αντιμετώπιση των ιών (anti-virus S/W) λειτουργούν αποτελεσματικά σε μεμονωμένους εξυπηρετητές και σταθμούς εργασίας. Η εφαρμογή των λύσεων είναι εφικτή, αλλά μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ δαπανηρή επένδυση αν δεν γίνει σωστά.

Τις απαιτήσεις για την ασφάλεια του πληροφοριακού συστήματος πρέπει να τις ικανοποιεί η πολιτική ασφαλείας, που προέρχονται από όλους τους εμπλεκομένους στη χρήση και στη λειτουργία του πληροφοριακού συστήματος ενός οργανισμού, δηλαδή τους χρήστες και τους διαχειριστές του πληροφοριακού συστήματος, τη διοίκηση του οργανισμού, τους πελάτες του οργανισμού, τις νομικές και κανονιστικές διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία τους. Ο καθορισμός της πολιτικής ασφαλείας του πληροφοριακού συστήματος θα πρέπει να καλύπτει τις ακόλουθες κατηγορίες: ~~ Ζητήματα προσωπικού ~~ Φυσική ασφάλεια ~~ Έλεγχος πρόσβασης στο πληροφοριακό σύστημα ~~ Διαχείριση υλικών και λογισμικών ~~ Νομικές υποχρεώσεις ~~ Διαχείριση της πολιτικής ασφαλείας ~~ Οργανωτική δομή ~~ Σχέδιο συνέχισης λειτουργίας Όταν εφαρμόζουμε μια πολιτική ασφαλείας επιδιώκουμε: ~~ Οι οδηγίες και τα μέτρα προστασίας να καλύπτουν το σύνολο των αγαθών και όλες τις λειτουργίες (πληρότητα). ~~ Να λαμβάνουμε υπόψη τις τρέχουσες τεχνολογικές εξελίξεις (επικαιρότητα). ~~ Με κάποιες τροποποιήσεις ή προσθήκες, να μπορεί η πολιτική να καλύπτει μικρές αλλαγές ή επεκτάσεις στο πληροφοριακό σύστημα (γενικευσιμότητα). Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει σαφήνεια και εύκολη κατανόηση, τεχνολογική ανεξαρτησία και καταλληλότητα, ανάλογα με τον οργανισμό που απευθύνεται. Για να είναι επιτυχές ένα σύστημα πολιτικής ασφαλείας οφείλει να υποστηρίζει τους επιχειρηματικούς στόχους, να συμμετέχει η διοίκηση, να είναι κατάλληλη για το περιβάλλον που εφαρμόζεται, οι χρήστες να εκπαιδεύονται κατάλληλα, να υπάρχει αξιολόγηση και η πρόσβαση να είναι εύκολη και άμεση για όλους τους χρήστες του πληροφοριακού συστήματος. Τέλος, το περιεχόμενο και οι εφαρμογές πρέπει να ανανεώνονται τακτικά. 36 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Η ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων στηρίζεται σε τρεις βασικές ιδέες: Ακεραιότητα Η ακεραιότητα αναφέρεται στη διατήρηση των δεδομένων ενός πληροφοριακού συστήματος σε μια γνωστή κατάσταση, χωρίς ανεπιθύμητες τροποποιήσεις, αφαιρέσεις ή προσθήκες από μη εξουσιοδοτημένα άτομα, καθώς και την αποτροπή της πρόσβασης ή χρήσης των υπολογιστών και δικτύων του συστήματος από άτομα χωρίς άδεια. Για παράδειγμα, μια εφημερίδα που δημοσιεύει τα άρθρα της και στο Διαδίκτυο θα ήθελε αυτά τα άρθρα να είναι ασφαλή από τις μετατροπές ενός χάκερ, που επιθυμεί να εισαγάγει λανθασμένες πληροφορίες στα κείμενα. Ακριβώς αυτό συνέβη το 1995, όταν άγνωστα άτομα κατάφεραν να εξουδετερώσουν τα μέτρα ασφαλείας της Ελευθεροτυπίας και να εισαγάγουν πρωτοσέλιδο άρθρο για τον πρόωρο θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, που εκείνη τη στιγμή νοσηλευόταν στο Ωνάσειο. Διαθεσιμότητα Η διαθεσιμότητα των δεδομένων και των υπολογιστικών πόρων είναι η εξασφάλιση ότι οι υπολογιστές, τα δίκτυα και τα δεδομένα θα είναι στη διάθεση των χρηστών όποτε απαιτείται η χρήση τους. Μια τυπική απειλή που αντιμετωπίζουν τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα είναι η επίθεση άρνησης υπηρεσιών (DOS attack), που έχει ως σκοπό να τεθούν εκτός λειτουργίας οι στοχευμένοι πόροι, είτε προσωρινά είτε μόνιμα. Η άρνηση υπηρεσιών δεν προκαλείται αναγκαία από εχθρική επίθεση. Το φαινόμενο Slashdot, κατά το οποίο ένας σύνδεσμος προς μια ιστοσελίδα φιλοξενούμενη σε διακομιστή με σύνδεση χαμηλής χωρητικότητας δημοσιεύεται σε δημοφιλή ιστότοπο, με συνέπεια εκατοντάδες χιλιάδες αναγνώστες να υπερφορτώσουν τη σύνδεση της αναφερομένης ιστοσελίδας, προκαλεί το ίδιο αποτέλεσμα. Εμπιστευτικότητα Η εμπιστευτικότητα σημαίνει ότι ευαίσθητες πληροφορίες δεν θα έπρεπε να αποκαλύπτονται σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα. Η διαρροή ευαίσθητων πληροφοριών μπορεί να γίνει με πιο παραδοσιακές μεθόδους από την ψηφιακή υποκλοπή, π.χ. με την κλοπή φορητών υπολογιστών από το κατάλληλο τμήμα μιας εταιρείας. Το 2006, μια μελέτη με τη συνεργασία 480 εταιρειών έδειχνε ότι το 80% των εταιρειών είχαν πρόβλημα με διαρροή πληροφοριών λόγω κλοπής φορητού.

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Πρωταρχική σημασία για την αντιμετώπιση και την επίλυση των προβλημάτων ασφάλειας (security) έχει η αναγνώριση εκ μέρους ενός οργανισμού των πραγματικών απαιτήσεων ασφάλειας που παρουσιάζει. Υπάρχουν τρεις κύριες πηγές για τον σκοπό αυτό: ~~ Η αποτίμηση των κινδύνων (risk assessment) που αντιμετωπίζει ο οργανισμός: Μέσω αυτής της διαδικασίας αναγνωρίζονται οι πιθανές απειλές προς τον οργανισμό, υπολογίζεται η ευπάθεια του οργανισμού στις συγκεκριμένες απειλές, η πιθανότητα υλοποίη-

DO MORE

WITH YOUR I.T. SECURED BY ESET

ΧΡΗΜΑ 37

αφιέρωμα

~ IT SECURITY

Οι σημαντικότερες απειλές για τα πληροφοριακά συστήματα και την ακεραιότητα των δεδομένων προέρχονται από πλημμελή εγκατάσταση και χρήση και από την καταστροφική δράση των ιών.

σής τους και το κόστος που θα έχουν για τον οργανισμό. ~~ Το νομικό πλαίσιο και οι συμβατικές υποχρεώσεις του οργανισμού απέναντι στο κράτος, το προσωπικό και τους συνεργάτες του. ~~ Το σύνολο των αρχών, των απαιτήσεων και των στόχων που ορίζει ο ίδιος ο οργανισμός σχετικά με την επεξεργασία των πληροφοριών που είναι απαραίτητες στη λειτουργία του. Ένας αριθμός απαιτήσεων ελέγχου και προστασίας θεωρούνται θεμελιώδεις για την ασφάλεια πληροφοριών σε κάθε οργανισμό. Αυτές είτε βασίζονται σε υποχρεωτικές νομικές διατάξεις είτε έχουν καθιερωθεί ως κοινή πρακτική σε θέματα ασφάλειας. Απαιτήσεις απαραίτητες σε έναν οργανισμό, που βασίζονται στη νομοθεσία, είναι η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων, η διαφύλαξη των δεδομένων του οργανισμού και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαιτήσεις που έχουν καθιερωθεί ως κοινή πρακτική είναι η εκπόνηση πολιτικής ασφαλείας, ο καταμερισμός καθηκόντων σχετικών με την ασφάλεια, η εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας, η αναφορά συμβάντων και η διαχείριση της επιχειρησιακής συνέχειας. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψη και την οπτική των ηλεκτρονικά συναλλασσομένων καταναλωτών, οι απαιτήσεις ασφάλειας στον χώρο του ηλεκτρονικού επιχειρείν αφορούν, κυρίως, δραστηριότητες στο πλαίσιο της επικοινωνίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και της μεταφοράς δεδομένων μέσω δημόσιων δικτύων, όπως το Internet. Τα μέτρα ασφαλείας για την προστασία των εμπλεκομένων σε ηλεκτρονικές συναλλαγές θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις παρακάτω υπηρεσίες: ~~ Αυθεντικοποίηση (authentication), η οποία αφορά το επίπεδο εμπιστοσύνης που οι συναλλασσόμενοι απαιτούν σε σχέση με την ταυτότητα των εμπλεκόμενων μερών. ~~ Εξουσιοδότηση (authorization), που αφορά τα δικαιώματα καθορισμού των παραμέτρων των συναλλαγών (τιμοκατάλογοι, ψηφιακά έγγραφα κ.λπ.). Επίσης θα πρέπει οι συναλλασσόμενοι να γνωρίζουν ποιος έχει τέτοια δικαιώματα. ~~ Ακεραιότητα (integrity) στοιχείων που γνωστοποιούνται στους αγοραστές (π.χ. του τιμοκαταλόγου και λοιπών στοιχείων), καθώς και προστασία πληροφοριών για ειδικές εκπτώσεις. ~~ Μη αποποίηση (non repudiation) αποστολής και λήψης μηνυμάτων στο πλαίσιο της δοσοληψίας. ~~ Διαδικασίες ελέγχου των πληροφοριών που παρέχει ο πελάτης για την πληρωμή των αγαθών. ~~ Μηχανισμούς για την προστασία των στοιχείων της δοσοληψίας αναφορικά με την ακεραιότητα, την εμπιστευτικότητα 38 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

(confidentiality) και την ιδιωτικότητα (privacy) των εμπλεκομένων. ~~ Καθορισμός των ευθυνών και ανάληψης κινδύνου για την περίπτωση απάτης. Αρκετά από τα παραπάνω αντιμετωπίζονται με τη χρήση κρυπτογραφίας και των εφαρμογών της, σε συνδυασμό πάντοτε με τη σχετική νομοθεσία. Ιδιαιτέρως σε θέματα αναγνώρισης ψηφιακών υπογραφών, έχει τεθεί σε ισχύ, ήδη από τον Ιούνιο του 2001, το ΠΔ 150/2001, το οποίο αναφέρεται στη νομική ισοδυναμία των ιδιόχειρων με τις ψηφιακές υπογραφές. Ακρογωνιαίο λίθο για την αξιοποίηση των ψηφιακών υπογραφών αποτελεί η αξιόπιστη λειτουργία των Παρόχων Υπηρεσιών Πιστοποίησης (Certification Service Providers), σύμφωνα με το πλαίσιο που οριστικοποιεί η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (www.eett.gr).

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων μελετήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η πρώτη σχετική δημοσίευση, από την Ομάδα Εργασίας του Συμβουλίου Αμυντικής Επιστήμης του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, εξέτασε το πρόβλημα της χρήσης υπολογιστών εξ αποστάσεως (μέσω τερματικών). Προηγουμένως, η πρόσβαση στους υπολογιστικούς πόρους προϋπέθετε τη φυσική παρουσία και πρόσβαση του χρήστη ή του διαχειριστή στον κεντρικό υπολογιστή. Η προσέγγιση στη λύση των προβλημάτων που σχετίζονταν με την ασφάλεια, μέχρι τότε, βασιζόταν στη φυσική απομόνωση και προστασία του κεντρικού υπολογιστή, καθώς και στον έλεγχο της πρόσβασης σε αυτόν. Ένα από τα συμπεράσματα στην αναφορά της Ομάδας Εργασίας ήταν ότι ο χρήστης δεν θα έπρεπε να δημιουργήσει τον δικό του κωδικό πρόσβασης, μια πρόταση που ποτέ δεν υιοθετήθηκε ευρέως. Άλλες καινοτόμες ιδέες που εκφράστηκαν στην ανάλυση είχαν μεγαλύτερη απήχηση. Για παράδειγμα, αναγνωρίστηκε από τους ερευνητές η αρχή της ισορροπίας μεταξύ της ευκολίας της εργασίας του χρήστη και της προστασίας των πληροφοριών, και σήμερα έχει καταλήξει να γίνει θεμέλιος λίθος στη δημιουργία πολιτικών ασφαλείας. Ο πρώτος ιός, ο Creeper, εμφανίστηκε επίσης στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στο Arpanet, και το πρώτο δικτυακό «σκουλήκι» (worm), το σκουλήκι Morris, κυκλοφόρησε το 1998. Εκτιμάται ότι 6.000 συστήματα προσβλήθηκαν από το «σκουλήκι». Το 2007 ανακαλύφθηκαν περισσότεροι από 711.000 καινούργιοι ιοί. Παρόλο που ο πρώτος υπολογιστής με το λειτουργικό σύστημα Multics εγκαταστάθηκε το 1967 με κωδικό πρόσβασης για χρήστες και με άλλα μέτρα ασφαλείας στον σχεδιασμό του, και δύο από τους δημιουργούς του, ο Ken Thompson και ο Dennis Ritchie, έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του Unix, η πρώτη έκδοση του Unix δεν διέθετε κωδικούς. Η λειτουργία αυτή προστέθηκε αργότερα, το 1973. Σήμερα, η χρήση αδύναμων κωδικών πρόσβασης παραμένει μία από τις κυριότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο επαγγελματίας στον τομέα. Χρησιμοποιούνται και άλλες μέθοδοι αυθεντικοποίησης, για παράδειγμα οι έξυπνες κάρτες, αλλά μόνο σε συγκεκριμένους τομείς.

Λ. Βάρης 90 & Καλαματας 1 - Βάρη

Τηλ: 210 8990048

- www.varisportsclub.com ΧΡΗΜΑ 39

επιχειρηματικά νέα

Κομβικό εξάμηνο για τις εισηγμένες

Πέρασαν μπροστά οι κερδοφόρες εταιρείες Βελτίωση στα λειτουργικά περιθώρια παρά τις επισφάλειες Οι τράπεζες ισορρόπησαν σε οργανικό επίπεδο Καλύτερη εικόνα για το δεύτερο μισό της χρονιάς του

Μάνου Χατζηδάκη

Υπ. Τμήματος Ανάλυσης, Beta Χρηματιστηριακή

ν είναι κάτι που δημιουργεί αίσθηση σε αυτήν την περίοδο δημοσίευσης, αυτό είναι το πλήθος των εταιρειών που κατάφεραν να γυρίσουν σε κερδοφορία. Η ψαλίδα των ζημιογόνων εταιρειών όχι μόνο έκλεισε, αλλά γύρισε σε θετικό ισοζύγιο, εξέλιξη που είχε να παρατηρηθεί από το εννεάμηνο του 2010. Είναι μια ανάγνωση που δείχνει μια απτή βελτίωση της τάσης, η οποία είχε δείξει σημάδια αποκλιμάκωσης κατά τα προηγούμενα τρίμηνα, όχι όμως σε βαθμό τέτοιο που να δημιουργεί ελπίδες για μια τόσο σημαντική ανατροπή. Από το 40:60 η σχέση γύρισε στο 54:46 και, ακόμη κι αν τόσες εταιρείες υπολείπονται (δωδεκάμηνοι ισολογισμοί συν εταιρείες που παραδοσιακά δυσκολεύονται να ανακοινώσουν), η σχέση θα έρθει οριακά στο 50:50, αφού υπάρχει ένας «αέρας» 13 κερδοφόρων εταιρειών. Το πώς φθάσαμε στην ισορροπία έχει πολλούς λόγους. Οι εταιρείες πλέον

40 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

κατάφεραν να ισορροπήσουν τα δεδομένα της ζήτησης με το οργανικό τους κόστος, βελτιώνοντας τα λειτουργικά περιθώρια, έμαθαν να ζουν χωρίς τη συνδρομή της τραπεζικής ρευστότητας και εκμεταλλεύθηκαν την έξοδο των μικρών ή αδύναμων εταιρειών στη διάρκεια της πολυετούς ύφεσης, αποκτώντας υγιή μερίδια αγοράς. Επίσης, πολλές ζημιογόνες εισηγμένες έχουν πλέον αποχωρήσει από τους πίνακες του ΧΑ παράλληλα με την ολοκλήρωση του επιχειρηματικού τους κύκλου. Το 2010, το πλήθος των δημοσιευμένων εισηγμένων αποτελεσμάτων ήταν 246. Έξι χρόνια μετά, το πλήθος των δημοσιεύσεων με το ζόρι θα φθάσει τις 210. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να συνεκτιμηθούν και άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να έχουν αυξητικό αποτέλεσμα στα μεγέθη του πρώτου εξαμήνου: ~~ Οι επισφάλειες του Μαρινόπουλου χαμήλωσαν το τελικό αποτέλεσμα κατά

35 εκατ. ευρώ, η καταγραφή έκτακτου εξόδου στη ΔΕΗ είχε επίπτωση 48,3 εκατ. ευρώ στα προ φόρων μεγέθη της, οι απομειώσεις στους δύο κατασκευαστικούς ομίλους είχαν αρνητική επίδραση 37 εκατ. ευρώ στην προ φόρων κερδοφορία τους. Μικρότερης έκτασης μη επαναλαμβανόμενα αρνητικά αποτελέσματα παρατηρήθηκαν στον ΟΤΕ (7,7 εκατ. ευρώ), στον Φουρλή (2,6 εκατ. ευρώ), ενώ τα μικτά κέρδη του ΟΠΑΠ έχουν φορολογηθεί φέτος με 500 μονάδες βάσης, στερώντας 25 εκατ. ευρώ περίπου από τα λειτουργικά κέρδη. ~~ Στον αντίποδα, οι διαφορές αποτίμησης αποθεμάτων ήταν θετικές για τα δύο διυλιστήρια της χώρας (+34 εκατ. ευρώ προ φόρων), ενώ σημαντικά έκτακτα παρατηρούνται σε Σελόντα, ΑΒΑΞ και Lavipharm. Η μείωση του τζίρου κατά 5,4% προέρχε-

ται αποκλειστικά από τον κλάδο διύλισης (-21%), λόγω της μείωσης της τιμής του αργού πετρελαίου κατά τη διάρκεια του α’ εξαμήνου και του ειδικού βάρους (~21,5%) που έχει ο κλάδος στο σύνολο. Αν εξαιρεθούν οι εταιρείες διύλισης, ο τζίρος δείχνει οριακή μείωση (-0,1%), με δυνατή συνεισφορά από κατασκευές (+19%) και λιανικό εμπόριο (+9%). Δεδομένης της ύφεσης που έχει καταγραφεί στο α’ εξάμηνο (0,9%), η διατήρηση του τζίρου σε ίδια επίπεδα είναι ικανοποιητική και έχει ενισχυθεί από την εξαγωγική προσπάθεια ή τις δραστηριότητες των θυγατρικών στο εξωτερικό. Η λειτουργική κερδοφορία είναι αυξημένη κατά 4,8%, αντανακλώντας βελτίωση στα οργανικά περιθώρια, φθάνοντας στο 13,26% (από 11,97% πέρσι), και είναι το υψηλότερο μέγεθος που έχει παρατηρηθεί από το α’ εξάμηνο του 2009. Η βελτίωση στα λειτουργικά περιθώρια έχει καλύψει πάνω από το μισό των απωλειών από το καταγεγραμμένο εύρος διακύμανσης των λειτουργικών περιθωρίων από την περίοδο εφαρμογής των διεθνών λογιστικών προτύπων (3,8%-17,9%). Έχει παρατηρηθεί ότι σε περιόδους που τα λειτουργικά περιθώρια κινούνται πάνω από διψήφιο ποσοστό έως το μέσον της χρήσης, η τελική γραμμή του συνόλου μετά την αφαίρεση των τόκων, των αποσβέσεων και των φόρων είναι, έστω και οριακά, θετική. Στο σύνολο των εισηγμένων εταιρειών, η καταγραφή της ζημιάς (3,03 δισ. ευρώ)

Η λειτουργική κερδοφορία είναι αυξημένη κατά 4,8% αντανακλώντας βελτίωση στα οργανικά περιθώρια φθάνοντας στο 13,26% (από 11,97% πέρυσι) και είναι το υψηλότερο μέγεθος που έχει παρατηρηθεί από το πρώτο εξάμηνο του 2009.

από την πώληση της Finansbank στον ισολογισμό της Εθνικής Τράπεζας έχει επηρεάσει τη συνολική εικόνα των αποτελεσμάτων. Εφόσον εξαιρεθεί η Εθνική από το δείγμα, οι εισηγμένες εμφανίζουν καθαρή κερδοφορία 992,5 εκατ. ευρώ, η οποία προέρχεται σε σημαντικό βαθμό (873 εκατ. ευρώ) από τις εμποροβιομηχανικές εταιρείες. Επισημαίνεται ότι η ζημιά της Finansbank έχει ήδη καταχωριστεί στα κεφάλαια στο τέλος του 2015, χωρίς να επηρεάζεται η ενεργοποίηση της ρήτρας των αναβαλλόμενων κεφαλαίων, που θα επέφερε απομείωση των υφιστάμενων μετόχων. Η προσθήκη της Jumbo στα μεγέθη της χρήσης, με βάση τα εκτιμώμενα αποτε-

λέσματα, θα ανεβάσει το τελικό μέγεθος πάνω από το 1 δισ. ευρώ, μια επίδοση που για την περίοδο του α’ εξαμήνου οι εισηγμένες είδαν για τελευταία φορά το 2009. Το καθαρό περιθώριο κέρδους διαμορφώνεται σε 2,88%, έναντι 1,62% πέρσι, το οποίο δείχνει μεν τάσεις θετικής αποκλιμάκωσης (0,13% στο α’ εξάμηνο του 2014, -1,13% στο α’ εξάμηνο του 2013), παραμένει ωστόσο στην ευαίσθητη ζώνη, με περιορισμένες δυνατότητες απορρόφησης νέων επισφαλών απαιτήσεων από τις μεσαίες και μικρές εισηγμένες επιχειρήσεις. Σε ό,τι αφορά τις τράπεζες, οι διαφοροποιήσεις μετά την ολοκλήρωση της πώλησης της Finansbank μεταξύ των τεσσάρων συστημικών ελληνικών τραπεζών έχουν πλέον περιοριστεί σημαντικά. Ουσιαστικά, μιλάμε για τρεις τράπεζες που έχουν σχεδόν το ίδιο επιτοκιακό αποτέλεσμα, και μια τέταρτη, η οποία είναι ελαφρώς χαμηλότερα, αλλά έχει λίγο καλύτερους δείκτες ανάπτυξης. Άρα, θα ήταν παράδοξο να συναντήσουμε μεγάλες αποκλίσεις στα οργανικά αποτελέσματα, καθώς και στο ύψος των προβλέψεων που καταγράφουν κάθε τρίμηνο. Το β’ τρίμηνο είχε μικρές βελτιώσεις στο οργανικό αποτέλεσμα από τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης και των εξοικονομήσεων από τις εθελούσιες, θετικές επιδράσεις από έκτακτα (πώληση ομολόγων στην ΕΚΤ και Visa) και την ενσωμάτωση της πρόβλεψης για την

Εξέλιξη ισοζυγίου κερδοφόρων ζημιογόνων εταιρειών (2003-2016) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%

Profitable

Loss making

0% 2003

2005

2007

2009

9M 2010

3M 2011

9M 2011

3M 2012

9M 2012

3M 2013

9M 2013

3M 2014

9M 2014

3M 2015

9M 2015

6M 2016

ΧΡΗΜΑ 41

επιχειρηματικά νέα Οι πρωταγωνιστές

«Μαρινόπουλος». Το καθαρό αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων δραστηριοτήτων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οριακό, και μάλλον συντηρητικό, προκειμένου οι ισολογισμοί να έχουν περιθώρια αντιμετώπισης απρόβλεπτων γεγονότων έως το τέλος του 2016. Κοινός στόχος όλων των διοικήσεων, όπως διατυπώθηκε στις τηλεδιασκέψεις, είναι η εμφάνιση κερδοφορίας για το σύνολο της χρήσης, η οποία είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση με βάση τη δυναμική των δύο πρώτων τριμήνων της χρονιάς.

Σε ό,τι αφορά τις τράπεζες, κοινός στόχος όλων των διοικήσεων όπως διατυπώθηκε στις τηλεδιασκέψεις είναι η εμφάνιση κερδοφορίας για το σύνολο της χρήσης, η οποία είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση με βάση τη δυναμική των δύο πρώτων τριμήνων της χρονιάς.

Τι επηρέασε το εξάμηνο Πέρα από τα έκτακτα του Μαρινόπουλου και τις πωλήσεις ομολόγων και συμμετοχών από τις τράπεζες, οι τάσεις επηρεάστηκαν και από μια σειρά άλλων, εποχικών διακυμάνσεων. Συνοπτικά, οι βασικές παράμετροι που επηρέασαν τα αποτελέσματα ήταν οι εξής:

δους της λιανικής (αυτοκίνητα, ένδυση, έπιπλα) βελτίωσε το λειτουργικό αποτέλεσμα σε επιμέρους εταιρείες αυτών των κλάδων. ~~ Περιορισμοί κεφαλαίου: στην ουσία, οι δύο χρήσεις είναι μη συγκρίσιμες για τον κλάδο του εμπορίου, που έχει δεχθεί τις μεγαλύτερες επιδράσεις, καθώς το α’ εξάμηνο του 2015 δεν υπήρχε ο συγκεκριμένος παράγοντας. Ωστόσο, η προσαρμογή της αγοράς στα νέα δεδομένα έδειξε ότι έγινε σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. ~~ Φόροι: Είχαν αντίκτυπο στο διαθέσιμο εισόδημα, και κατ’ επέκταση στην κατανάλωση.

~~ Ενεργειακό κόστος: Το χαμηλότερο κόστος καυσίμων διατήρησε τη ζήτηση για καύσιμα κίνησης σε ικανοποιητικά επίπεδα, ενώ μείωσε το μικτό κόστος σε εταιρείες που έχουν υψηλή έκθεση στην παραγωγή τους (ΔΕΗ, Μυτιληναίος, Ακτοπλοΐα, Μεταφορές κ.λπ.). ~~ Η καλή εικόνα των τουριστικών αφίξεων και η διατήρησή τους στα ιστορικά υψηλά είχε θετική επίδραση στα μεγέθη όσων εταιρειών έχουν έκθεση στο τουριστικό εισόδημα. ~~ Η επιβράδυνση της ύφεσης σε κλά-

Μετά από αρκετά τρίμηνα υψηλής προβλεψιμότητας, οι θετικές εκπλήξεις επανήλθαν στις ανακοινώσεις των αποτελεσμάτων. Στους διακριθέντες συγκαταλέγονται η FF Group, η Motor Oil, η Coca Cola, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και τα Ελληνικά Πετρέλαια. Σε ικανοποιητικά επίπεδα κινήθηκε η κερδοφορία του ΟΤΕ, της Intralot, μετά από εταιρικούς μετασχηματισμούς, του ΟΠΑΠ, επηρεασμένη από την αύξηση του φόρου μικτών κερδών, ενώ η «Καρέλιας» συνέχισε την ανοδική της πορεία σε όλες τις γραμμές των κερδών της. Στις μεσαίου μεγέθους εταιρείες, ξεχωρίζουν για την ποιοτική και δυναμική εικόνα τα αποτελέσματα των ακόλουθων: Σαράντης, Πλαστικά Κρήτης, Πλαστικά Θράκης, Quest, Kleemann, ΑΒΑΞ, Ευρωπαϊκή Πίστη, Μινωικές Γραμμές, ΑΒΑΞ και ΕΥΔΑΠ. Στις μικρότερες κατηγορίες, εκτός από τους συνήθεις υπόπτους (MLS, Elton, Κανάκης, Καράτζης, Flexopack, Κυριακίδης, Autohellas, Πετρόπουλος), προστέθηκαν και νέα ονόματα, όπως αυτά των Κλουκίνα, Κορρέ, Νάκα (δωδεκάμηνο) και FG Europe. Στον αντίποδα, η Aegean αποτέλεσε τη σημαντικότερη αρνητική έκπληξη της περιόδου, καθώς η αύξηση της δυναμικότητας του στόλου δεν συνοδεύτηκε με αντίστοιχο θετικό αποτέλεσμα. Χαμηλότερα των προσδοκιών αποτελέσματα παρουσίασαν ακόμη εταιρείες που επηρεάστηκαν από έκτακτους παράγοντες,

Πώς εξελίσσονται λειτουργικά κέρδη σε εξαμηνιαία βάση (εκατ. ευρώ) 6.000.000

5.595 4.942

5.000.000

4.840 4.411

4.012

3.574

4.000.000

3.307 2.511

3.000.000

2.993

3.258

3.215

Η1 ‘14

Η2 ‘14

4.013 3.462

2.427

1.479

2.000.000 1.000.000 0 Η1 ‘09

42 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Η2 ‘09

Η1 ‘10

Η2 ‘10

Η1 ‘11

Η2 ‘11

Η1 ‘12

Η2 ‘12

Η1 ‘13

Η2 ‘13

Η1 ‘15

Η2 ‘15

Η1 ‘16

ΧΡΗΜΑ 43

επιχειρηματικά νέα όπως η ΔΕΗ, η MIG και ο Ελλάκτωρ, με βελτιώσεις όμως εντός του ισολογισμού. Αρνητικά μεγέθη, ή κατώτερα των προσδοκιών, ανακοινώθηκαν από Frigoglass, Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης και Πλαίσιο.

Η συνέχεια... Κοιτάζοντας μπροστά, η μακροοικονομική εικόνα έχει αρχίσει να αποκτά μεγαλύτερη ευκρίνεια. Οι εισηγμένες προσαρμόστηκαν και πάλι σε μια αδιανόητα δύσκολη συγκυρία, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, δείγμα των αυξημένων διοικητικών και επιχειρηματικών αντανακλαστικών που έχουν αναπτυχθεί μετά το 2008. Σίγουρα, για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο έχει πληρωθεί ένα σημαντικό τίμημα, το οποίο μπορεί να μεταφράζεται σε απώλειες μεριδίου αγοράς, πώληση συμμετοχών ή απώλειες ικανοτήτων μέσα από αναδιαρθρώσεις. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα αν δεν ήταν ο τουρισμός ή το χαμηλότερο κόστος των καυσίμων, όμως η πορεία μιας ομάδας εταιρειών που άλλαξαν το επιχειρηματικό ή το χρηματοοικονομικό τους μοντέλο είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη. Από εδώ και πέρα, υπάρχουν κάποιοι καταλύτες που θα μπορούσαν να φέρουν αξία και να βοηθήσουν σε περαιτέρω ανάκαμψη των μεγεθών. Αφενός οι ιδιωτικοποιήσεις που έχουν διαδικαστικά ολοκληρωθεί θα μπορούσαν να ξεκινήσουν (Αεροδρόμια, Ελληνικό, Αστήρ, ΟΛΠ

κ.λπ.), αφετέρου να αποκλιμακωθούν τα επιτόκια δανεισμού της χώρας (ενδεχομένως μετά την αποδοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ), ανοίγοντας τον δρόμο για τη χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων με πιο βατούς όρους. Η επιτάχυνση των κατασκευαστικών έργων, η αποκατάσταση της ισορροπίας στο λιανικό εμπόριο μετά την υπόθεση του Μαρινόπουλου και οι εισροές από το «πακέτο Γιούνκερ» είναι, επίσης, λόγοι που θα μπορούσαν να δώσουν νούμερα ανάκαμψης. Οι τράπεζες έχουν σταθεροποιήσει την εικόνα του ισολογισμού τους χωρίς να έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες μείωσης του κόστους λειτουργίας τους. Ακόμη, οι εθελούσιες που κοστολογήθηκαν πέρσι δεν έχουν ολοκληρωθεί, ο ELA βρίσκεται στα 49 δισ. ευρώ και οι πιστωτικές προβλέψεις βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά, με αντίστοιχες υψηλές καλύψεις. Αν και οι τράπεζες δεν αναμένεται να επανακάμψουν στις χορηγήσεις άμεσα, η εμφάνιση κερδών στους ισολογισμούς τους, και ειδικά η σταθεροποίηση των προ προβλέψεων αποτελεσμάτων, θα αυξήσει τον βαθμό εμπιστοσύνης, συμβάλλοντας στην επιστροφή μέρους των καταθέσεων. Αν μάλιστα υπάρξει εκ νέου χαλάρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, οι εισροές ενδέχεται να αποκτήσουν πιο σταθερή συχνότητα, η οποία μέσα στο 2016 ακόμη δεν έχει βρει ρυθμό. Συμπερασματικά, όσες εταιρείες έφθασαν ώς εδώ έχουν λόγους να ελπίζουν

περισσότερο. Οι παίκτες της αγοράς έχουν λιγοστέψει και η συρρίκνωση της πίτας δείχνει σημάδια κορεσμού. Βέβαια, από την άλλη πλευρά, η υψηλή εταιρική φορολογία στερεί τη δυνατότητα να αποτυπωθεί η επιτυχία στην τελική γραμμή. Είναι όμως προφανές για τις επιτυχημένες εταιρείες ότι το μέλλον τούς ανήκει, δικαιολογώντας την επενδυτική τοποθέτηση σε αυτές. Ακόμη, το στατιστικό στοιχείο των πολλών εταιρειών που γύρισαν σε κέρδη είναι μια θετική εξέλιξη για τη βιωσιμότητα του βασικού κορμού της ελληνικής οικονομίας, που είναι η μικρομεσαία επιχείρηση, κάνοντας το γενικότερο περιβάλλον λιγότερο επισφαλές. Ειδικά το τελευταίο μένει να φανεί, αφού είμαστε στην πρώτη μέτρηση μιας αλλαγής τάσης, που χρήζει επανάληψης για να θεωρηθεί παγιωμένη. Μετά την ολοκλήρωση των δημοσιεύσεων, διατηρούμε τη στάση μας έναντι του τραπεζικού κλάδου εστιάζοντας στη μετοχή της Alpha Bank ως της τράπεζας που συνδυάζει τα καλύτερα χαρακτηριστικά ισολογισμού, ρίσκου και απόδοσης. Διατηρούμε τη θετική άποψη για τα διυλιστήρια, λόγω και της θετικής συγκυρίας περιθωρίων, με έμφαση στη Motor Oil, ενώ από τις εμπορικές εταιρείες μάς αρέσουν η Jumbo, η Folli Follie και ο ΟΠΑΠ. Σε ό,τι αφορά άλλες εταιρείες, διατηρούμε τη θετική άποψη για Φουρλή, Σαράντη, Πλαστικά Θράκης, ενώ σε μικρότερες εταιρείες εστιαζόμαστε σε Κρι Κρι και Ευρωπαϊκή Πίστη.

Εξαμηνιαία εξέλιξη των περιθωρίων κέρδους των εμποροβιομηχανικών εταιρειών (2002-2016) 20% 15% 10% 5% 0%

Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 Η2 Η1 ‘02 ‘02 ‘09 ‘03 ‘04 ‘04 ‘05 ‘05 ‘06 ‘06 ‘07 ‘07 ‘08 ‘08 ‘09 ‘09 ‘10 ‘10 ‘11 ‘11 ‘12 ‘12 ‘13 ‘13 ‘14 ‘14 ‘15 ‘15 ‘09

-5% EBITDA mrg -10%

44 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Net mrg

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 - ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή

Κύκλος Εργασιών

ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

2015

2016

EBITDA Δ(%)

2015

2016

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

32.573.709

30.912.447

-5,1%

3.988.395

4.197.503

5,2%

-5.177.127

-1.843.146

64,4%

Πλην Τραπεζών, Επενδυτικών & Ασφαλιστικών

32.573.709

30.912.447

-5,1%

3.988.395

4.197.503

5,2%

622.675

994.631

59,7%

Πλην Κατασκευαστικών

30.273.865

28.222.662

-6,8%

3.748.975

3.823.384

2,0%

713.761

991.765

38,9%

Πλην Διυλιστηρίων και Τραπεζών

24.410.361

24.430.326

0,1%

3.393.320

3.596.125

6,0%

415.678

772.392

85,8%

Οι καλύτερες ποσοστιαίες επιδόσεις κερδοφορίας για το Η1:16 (Όπως ανακοινώθηκαν με μη επαναλαμβανόμενα) Περίοδος

2015

2016

Y-o-Y

2015

Σε εκατ. ευρώ

Η1

ΞΥΛΕΜΠΟΡΙΑ

-0,01

0,49

7029%

ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ

ΣΠΥΡΟΥ

0,02

0,57

3438%

ΠΑΝΓΑΙΑ

ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

0,07

1,60

2096%

ΑΒΑΞ

0,98

21,12

2062%

ΔΙΑΣ ΙΧΘ.

-8,85

139,49

1676%

F.G. EUROPE

-0,29

1,49

617%

INFO QUEST

-1,08

4,66

531%

ΙΝΤRALOT

LAVIPHARM

-2,92

8,43

389%

MICROLAND COMPUTERS

ΛΑΜΨΑ

-0,15

0,42

372%

ΙΛΥΔΑ

-0,21

0,54

353%

ΥΓΕΙΑ

-1,72

4,28

ΕΛΒΕ

-0,12

0,28

ΕΚΤΕΡ

-0,05

VIDAVO MEDICON

Y-o-Y

Η1

Η1 0,08

211%

-20,92

20,88

200%

ΕΛΑΣΤΡΟΝ

-1,28

1,17

192%

ΚOΡΔΕΛΛΟΥ

-0,64

0,56

188%

ΒΙΣ

-0,49

0,35

170%

ΚΛΟΥΚΙΝΑΣ

-0,87

0,56

165%

-30,99

19,39

163%

-0,04

0,02

157%

ΠΑΪΡΗΣ

-0,38

0,16

144%

ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ

-2,63

1,11

142%

349%

MEVACO

-0,18

0,07

137%

343%

INTRACOM ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

-0,13

0,04

130%

0,11

322%

ΜΟΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ

0,22

0,48

123%

0,05

0,20

308%

ENTERSOFT

0,3

0,65

120%

0,22

0,85

289%

ΜΥΛΟΙ ΚΕΠΕΝΟΥ

0,44

0,95

115%

EUROBROKERS

-0,10

0,18

285%

LAMDA DEVELOPMENT

-14,33

1,49

110%

INFORM ΛΥΚΟΣ

-0,17

0,30

281%

ΜΙΝΩΪΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

5,84

12,21

109%

-14,47

24,06

266%

ΧΑΛΚOΡ

-4,74

0,41

109%

Εικόνα κερδοφορίας

Κύκλος Εργασιών: Δ(%): Λειτουργικά Κέρδη: Δ(%):

30.274.890 -5,4% 4.013.795 +4,8%

Κέρδη μετά από φόρους: -1.964.409 Δ(%): +62.8%

Κερδοφόρες εταιρείες

Τράπεζα

Τρίμηνο

3Q15

4Q15

1Q16

2Q16

Alpha Bank

Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια

36,5%

36,8%

37,4%

37,8%

Κάλυψη

67,0%

69,0%

70,0%

69,0%

Eurobank

Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια

35,0%

35,2%

34,8%

34,7%

Κάλυψη

65,0%

64,3%

65,0%

Εθνική Τράπεζα

Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια

26,0%

33,1%

33,6%

33,3%

104

Αύξηση Κερδών Μείωση Κερδών Επιστροφή σε κέρδη

35 39 30

Ζημιογόνες εταιρείες

Αύξηση Ζημιών Μείωση Ζημιών Επιστροφή σε ζημιές

(%)

Η εξέλιξη των καλύψεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά το 2016

Ισολογισμοί: 195 Βασικοί Λογαριασμοί (σε χιλ. ευρώ)

Σε εκατ. ευρώ

2016

-0,07

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

(%)

Περίοδος

25 56 10

Τράπεζα Πειραιώς

Κάλυψη

71,8%

74,6%

74,5%

74,7%

Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια

40,5%

39,5%

39,8%

39,2%

Κάλυψη

61,0%

65,0%

65,9%

66,8%

ΧΡΗΜΑ 45

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ) ΤΡΑΠΕΖΕΣ ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ

Κύκλος Εργασιών 2015

2016

EBITDA Δ(%)

Καθαρά Έσοδα από Τόκους

2015

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ

2016

Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

Προ προβλέψεων κέρδη

956.894

966.307

1,0%

628.552

610.691

-2,8%

-1.252.250

-19.043

46.543

44.994

-3,3%

43.138

19.650

-54,4%

-300.260

-8.676

97,1%

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

959.000

961.000

0,2%

465.000

487.000

4,7%

-1.773.000

-2.957.000

-66,8%

EUROBANK

728.000

771.000

5,9%

386.000

538.000

39,4%

-1.412.000

106.000

107,5%

ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ

439.515

360.000

-18,1%

79.166

102.000

28,8%

60.000

56.000

-6,7%

ΠΕΙΡΑΙΩΣ

950.983

962.384

1,2%

486.546

624.732

28,4%

-1.123.659

-16.613

98,5%

4.080.935

4.065.685

-0,4%

2.088.402

2.382.073

14,1%

-5.801.169

-2.839.332

51,1%

3.432

3.970

15,7%

-99

183

284,8%

3.333

4.153

24,6%

-1.578

-1.838

-16,5%

-388

-760

-95,9%

-1.966

-2.598

-32,1%

ΑΤΤΙΚΗΣ

Σύνολο

98,5%

ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ - ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ EUROBROKERS Σύνολο ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ Σύνολο ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΠΕΝΔ. & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ TRASTOR

2.068

1.940

-6,2%

-2.452

-2.297

6,3%

-2.463

-2.309

6,3%

27.649

30.329

9,7%

21.943

7.088

-67,7%

20.487

5.041

-75,4%

2.187

2.245

2,7%

1.788

1.841

3,0%

3.013

938

-68,9%

LAMDA DEVELOPMENT

21.774

22.960

5,4%

-3.575

12.013

436,0%

-14.330

1.490

110,4%

ΠΑΝΓΑΙΑ

54.907

57.247

4,3%

-10.764

32.810

404,8%

-20.915

20.881

199,8%

7.712

6.439

-16,5%

4.235

-5.024

-218,6%

3.122

-6.247

-300,1%

351

387

10,3%

155

254

63,9%

-1.070

-10

99,1%

-12,5%

-257

-236

8,2%

-700

-359

48,7%

PASAL

1.881

1.568

-16,6%

-3.313

270

108,1%

-7.048

-2.585

63,3%

REDS

3.054

3.033

-0,7%

1.338

1.619

21,0%

-449

-109

75,7%

121.591

126.155

3,8%

9.098

48.338

431,3%

-20.353

16.731

182,2%

10,8%

ΒΑΛΚΑΝ GRIVALIA INTERCONTINENTAL

ALPHA ΑΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΒΩΒΟΣ ΜΠΑΜΠΗΣ ΕΛΒΙΕΜΕΚ ΚΕΚΡΟΨ

Σύνολο

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ & ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΒΙΟΚΑΡΠΕΤ

38.407

42.575

10,9%

672

1.317

96,0%

-2.876

-2.566

ΑΧΟΝ

65.670

61.640

-6,1%

-3.100

11.412

468,1%

-12.694

-6.659

47,5%

184.337

185.351

0,6%

15.505

12.117

-21,9%

920

-2.395

-360,3%

ΙΝΤΡΑΚΟΜ MIG ΒΙΟΧΑΛΚΟ ΕΥΡΩΣΥΜΒΟΥΛΟΙ

536.159

523.635

-2,3%

55.200

68.500

24,1%

-51.900

-45.898

11,6%

1.721.135

1.519.296

-11,7%

120.993

117.640

-2,8%

3.966

828

-79,1%

2.887

1.025

-64,5%

399

-985

-346,9%

-124

-974

-685,5%

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ

18.504

14.982

-19,0%

8.365

5.801

-30,7%

5.430

3.189

-41,3%

ΙΝΤΕΑΛ

20.084

11.842

-41,0%

995

739

-25,7%

452

445

-1,5%

6.146

5.763

-6,2%

394

-87,3%

-499

-699

-40,1%

28.266

20.294

-28,2%

865

1.545

78,6%

-3.581

-2.224

37,9%

639.644

635.750

-0,6%

118.697

100.942

-15,0%

32.826

12.437

-62,1%

-117,2%

ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ ΜΠΗΤΡΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΝΕΩΡΙΟΝ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ ΣΑΝΥΟ ΦΟΥΡΛΗΣ Σύνολο

1.808

1.461

-19,2%

11.835

446

-96,2%

6.317

-1.086

183.054

193.467

5,7%

7.019

12.600

79,5%

-6.515

-2.595

60,2%

3.446.101

3.217.081

-6,6%

337.839

332.124

-1,7%

-28.278

-48.197

-70,4%

1.894.300

1.883.200

-0,6%

555.200

610.500

10,0%

36.800

67.500

83,4%

181.575

164.517

-9,4%

26.922

26.815

-0,4%

-15.386

-13.171

14,4%

2.075.875

2.047.717

-1,4%

582.122

637.315

9,5%

21.414

54.329

153,7%

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΟΤΕ FORTHNET Σύνολο

46 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

Κύκλος Εργασιών 2015

2016

EBITDA Δ(%)

2015

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ

2016

Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ

3.662.022

2.939.810

-19,7%

297.658

333.100

11,9%

66.274

106.865

61,2%

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

3.657.432

2.656.168

-27,4%

287.468

259.843

-9,6%

141.800

117.987

-16,8%

ΕΛΙΝΟΙΛ

510.673

592.372

16,0%

5.575

5.151

-7,6%

1.476

1.299

-12,0%

REVOIL

333.221

293.771

-11,8%

4.374

3.284

-24,9%

-1.186

-2.357

-98,7%

Σύνολο

8.163.348

6.482.121

-20,6%

595.075

601.378

1,1%

208.364

223.794

7,4%

19.176

22.137

15,4%

10.619

11.169

5,2%

4.253

5.415

27,3%

2.913.333

2.664.500

-8,5%

640.763

535.500

-16,4%

105.592

57.096

-45,9%

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΔΕΗ ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Σύνολο

85.358

93.815

9,9%

46.718

48.027

2,8%

11.322

5.256

-53,6%

3.017.867

2.780.452

-7,9%

698.100

594.696

-14,8%

121.167

67.767

-44,1%

ΥΔΡΕΥΣΗ Ε.Υ.Α.Θ.

37.303

37.771

1,3%

11.685

12.972

11,0%

5.544

5.490

-1,0%

Ε.Υ.Δ.Α.Π.

151.709

154.393

1,8%

39.955

43.163

8,0%

14.033

17.322

23,4%

Σύνολο

189.012

192.164

1,7%

51.640

56.135

8,7%

19.577

22.812

16,5%

403.635

403.547

0,0%

19.710

-20.114

-202,0%

14.754

-23.700

-260,6%

62.899

65.009

3,4%

415

4.943

1091,1%

-13.058

-9.137

30,0%

108.868

109.631

0,7%

19.031

21.656

13,8%

-5.843

-2.199

62,4%

78.666

72.412

-8,0%

15.163

20.759

36,9%

5.838

12.205

109,1%

ΕΠΙΒΑΤΗΓΟΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑ - ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ AEGEAN ΑΝΕΚ LINES ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΜΙΝΩΪΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΕΣΒΟΥ ΣΑΟΣ

-5,3%

427

-27

-106,3%

-160

-147

8,1%

654.087

650.617

-0,5%

54.746

27.217

-50,3%

1.531

-22.978

-1600,8%

ΑΛΦΑ ΓΚΡΙΣΙΝ

6.572

7.409

12,7%

116

-12

-110,3%

-1.371

-1.265

7,7%

ΑLTEC

9.235

7.053

-23,6%

-401

-392

2,2%

-4.866

-2.845

41,5%

ΒΥΤΕ

11.565

13.724

18,7%

392

769

96,2%

-237

-172

27,4%

ΙΛΥΔΑ

1.211

1.303

7,6%

546

518

-5,1%

-213

539

353,1%

618.937

636.871

2,9%

80.165

88.899

10,9%

-30.994

19.394

162,6%

629

560

-11,0%

377

-22

-105,8%

140

-193

-237,9%

QUALITY & RELIABILITY

1.458

1.814

24,4%

-705

348

149,4%

-1.143

-45

96,1%

ΛΟΓΙΣΜΟΣ

1.099

1.115

1,5%

413

357

-13,6%

-16,7% 281,2%

Σύνολο ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

ΙΝΤRALOT COMPUCON

INFORM ΛΥΚΟΣ

31.119

31.953

2,7%

2.101

2.961

40,9%

-165

299

MLS

10.894

11.489

5,5%

3.106

3.988

28,4%

1.456

1.991

36,7%

4.080

4.487

10,0%

1.335

1.340

0,4%

516

281

-45,5%

PROFILE PC SYSTEMS SPACE HELLAS Σύνολο

25.982

25.077

-3,5%

1.828

2.086

14,1%

362

400

10,5%

722.781

742.855

2,8%

89.273

100.840

13,0%

-36.485

18.409

150,5%

22.521

20.089

-10,8%

1.081

1.303

20,5%

9,5%

2.019

1.732

-14,2%

439

-1.104

-351,5%

-905

-1.967

-117,3%

ΜΜΕ - EKTΥΠΩΣΕΙΣ ΑΤΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΗΓΑΣΟΣ ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΣ ΕΠ. ΗΧΟΥ & ΕΙΚΟΝΑΣ

3.152

2.626

-16,7%

-390

-726

-86,2%

-864

-1.181

-36,7%

25.122

16.380

-34,8%

-2.361

-2.725

-15,4%

-25.405

-7.869

69,0%

9.541

9.116

-4,5%

602

708

17,6%

-627

-566

9,7%

16.798

19.564

16,5%

191

293

53,4%

-6.164

-4.655

24,5%

79.153

69.507

-12,2%

-438

-2.251

-413,9%

-33.881

-16.146

52,3%

-507,1%

ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ Σύνολο ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ CENTRIC MULTIMEDIA

464.873

555.777

19,6%

299

-295

-198,7%

-326

-1.979

ΟΠΑΠ

2.160.730

2.069.000

-4,2%

186.407

161.451

-13,4%

109.928

85.816

-21,9%

Σύνολο

2.625.603

2.624.777

0,0%

186.706

161.156

-13,7%

109.602

83.837

-23,5%

ΧΡΗΜΑ 47

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

Κύκλος Εργασιών 2015

2016

EBITDA Δ(%)

2015

2016

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ EUROMEDICA

82.387

77.958

-5,4%

-3.211

11.897

470,5%

-18.471

-6.456

65,0%

ΙΑΣΩ

61.198

59.033

-3,5%

13.075

11.288

-13,7%

5.034

2.210

-56,1% 142,2%

ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ

83.120

82.554

-0,7%

4.752

10.116

112,9%

-2.628

1.110

ΥΓΕΙΑ

114.524

116.669

1,9%

11.904

18.253

53,3%

-1.723

4.284

348,6%

Σύνολο

341.229

336.214

-1,5%

26.520

51.554

94,4%

-17.788

1.148

106,5%

94.010

99.592

5,9%

1.762

7.864

346,3%

-6.901

-606

91,2%

1.014

841

-17,1%

-173

-409

-136,4%

-309

-529

-71,2%

ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΑΛΚΟ ΑΛΟΥΜΥΛ ΜΥΛΩΝΑΣ ΛΕΒΕΝΤΕΡΗΣ ΣΙΔΜΑ ΣΩΛΗΝΟΥΡΓΕΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΤΖΙΡΑΚΙΑΝ

50.466

51.696

2,4%

1.023

2.827

176,3%

-3.323

-1.249

62,4%

146.686

146.400

-0,2%

13.220

12.413

-6,1%

6.532

3.507

-46,3% 102,1%

7.357

8.217

11,7%

679

646,2%

-1.502

ΧΑΛΚOΡ

629.470

563.238

-10,5%

36.474

35.266

-3,3%

-4.744

406

108,6%

Σύνολο

929.003

869.984

-6,4%

52.397

58.640

11,9%

-10.247

1.561

115,2%

ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ MEVACO ΜΕΤΚΑ

11.007

10.540

-4,2%

470

714

51,9%

-175

137,1%

257.560

262.625

2,0%

46.275

38.646

-16,5%

29.239

19.426

-33,6%

268.567

273.165

1,7%

46.745

39.360

-15,8%

29.064

19.491

-32,9%

SPIDER Σύνολο MHXANHMATA & EΙΔΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ KLEEMANN HELLAS

47.863

52.945

10,6%

3.602

3.802

5,6%

1.097

1.102

0,5%

FRIGOGLASS

265.161

239.699

-9,6%

31.546

28.042

-11,1%

-3.962

-8.835

-123,0%

Σύνολο

313.024

292.644

-6,5%

35.148

31.844

-9,4%

-2.865

-7.733

-169,9%

ΚΑΛΩΔΙΑ NEXANS

40.595

39.099

-3,7%

1.656

2.264

36,7%

586

846

44,4%

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ

220.546

212.046

-3,9%

21.957

17.787

-19,0%

2.235

-97,3%

Σύνολο

261.141

251.145

-3,8%

23.613

20.051

-15,1%

2.821

906

-67,9%

ΙΚΤΙΝΟΣ

16.202

15.411

-4,9%

3.775

3.986

5,6%

1.095

841

-23,2%

ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ

23.595

25.638

8,7%

11.155

11.149

-0,1%

5.773

6.674

15,6%

6.746

6.363

-5,7%

846

411

-51,4%

-348

-689,8% -83,8%

MH MEΤΑΛΛΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

ΜΑΘΙΟΣ ΠΥΡΙΜΑΧΑ MERMEREN COMBINAT

7.545

5.531

-26,7%

4.251

1.846

-56,6%

2.801

455

ΤΙΤΑΝ

672.484

723.808

7,6%

105.310

119.479

13,5%

24.203

9.206

-62,0%

Σύνολο

726.572

776.751

6,9%

125.337

136.871

9,2%

33.931

16.828

-50,4%

ΚΟΡΡΕΣ

30.298

30.951

2,2%

5.689

5.766

1,4%

1.130

2.152

90,4%

LAVIPHARM

13.048

15.094

15,7%

1.315

4.052

208,1%

-2.915

8.430

389,2%

ΦΑΡΜΑΚΑ - ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ

ΣΑΡΑΝΤΗΣ

132.415

159.639

20,6%

9.464

12.485

31,9%

5.007

6.092

21,7%

Σύνολο

175.761

205.684

17,0%

16.468

22.303

35,4%

3.222

16.674

417,5%

-18,1%

ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ AS COMPANY

10.250

10.456

2,0%

1.907

1.628

-14,6%

1.202

984

UNIBIOS

2.694

2.461

-8,6%

301

616,7%

-779

-179

77,0%

ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ

8.190

7.722

-5,7%

238

254

6,7%

-74

210,8%

ΓΕΝ. ΕΜΠΟΡΙΟΥ

12.117

11.180

-7,7%

978

732

-25,2%

442

325

-26,5%

DIONIC

21.196

28.546

34,7%

1.676

2364,7%

4.449

-2.075

-146,6%

ΝΤΡΟΥΚΦΑΡΜΠΕΝ

23.263

22.770

-2,1%

2.261

3.533

56,3%

2.520

2.446

-2,9%

ΕΛΓΕΚΑ

114.622

98.640

-13,9%

4.139

3.619

-12,6%

-2.033

-4.183

-105,8%

ΕΛΤΡΑΚ

44.263

43.684

-1,3%

3.261

3.657

12,1%

1.395

1.394

-0,1%

48 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

Κύκλος Εργασιών 2015

2016

EBITDA Δ(%)

2015

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ

2016

Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ (συνέχεια από προηγούμενη σελίδα) ΕΛΤΟΝ ΧΗΜΙΚΑ

52.824

58.865

11,4%

3.600

4.257

18,3%

2.085

2.379

14,1%

F.G. EUROPE

46.761

52.159

11,5%

5.766

6.710

16,4%

-287

1.485

617,4%

ΕΛΑΣΤΡΟΝ

30.989

36.496

17,8%

1.155

3.946

241,6%

-1.280

1.174

191,7%

ΚΑΝΑΚΗΣ

8.688

8.603

-1,0%

1.099

1.273

15,8%

707

859

21,5%

18.038

18.902

4,8%

673

1.949

189,6%

-642

563

187,7%

1.065

953

-10,5%

-12

-125,0%

-23

-89

-287,0%

158

296

87,3%

-1.265

-1.484

-17,3%

-1.374

-1.594

-16,0%

5.431

6.101

12,3%

1.254

1.918

53,0%

219

851

288,6%

ΝΑΚΑΣ (12Μ 2015)

19.623

19.351

-1,4%

1.765

2.410

36,5%

620

1.066

71,9%

Γ.Ε. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

10.283

14.501

41,0%

-2.752

-1.672

39,2%

-4.930

-3.265

33,8%

YALCO

13.463

13.011

-3,4%

678

300

-55,8%

-1.108

-1.360

-22,7%

Σύνολο

443.918

454.697

2,4%

24.915

34.995

40,5%

1.109

863

-22,2%

ΚOΡΔΕΛΛΟΥ ΛΑΝΑΚΑΜ MARAC MEDICON

ΕΙΔΗ - ΛΥΣΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΝΤΕΡΤΕΚ

15.791

17.116

8,4%

-144

-390

-170,8%

-487

-1.263

-159,3%

INFO QUEST

161.845

176.551

9,1%

10.297

13.339

29,5%

-1.082

4.664

531,1%

ΠΛΑΙΣΙΟ

133.293

132.281

-0,8%

4.889

2.877

-41,2%

2.363

905

-61,7%

310.929

325.948

4,8%

15.042

15.826

5,2%

794

4.306

442,3%

FF GROUP

594.266

652.669

9,8%

128.121

148.787

16,1%

73.196

97.371

33,0%

ΚΛΟΥΚΙΝΑΣ

15.595

14.872

-4,6%

372

1.551

316,9%

-868

563

164,9%

CPI (12Μ 2015) Σύνολο ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

MICROLAND COMPUTERS MODA BAGNO JUMBO (12Μ 2015) Σύνολο

-36

291,7%

-37

156,8%

7.551

7.630

1,0%

577

438

-24,1%

-512

-165

67,8%

582.548

637.557

9,4%

159.262

183.708

15,3%

104.837

121.263

15,7%

1.199.960

1.312.728

9,4%

288.296

334.553

16,0%

176.616

219.053

24,0%

ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ NEWSPHONE

12.901

11.637

-9,8%

1.678

866

-48,4%

382

118

-69,1%

Σύνολο

12.901

11.637

-9,8%

1.678

866

-48,4%

382

118

-69,1%

ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ

13.914

12.877

-7,5%

2.210

1.877

-15,1%

328

220

-32,9%

ΜΥΛΟΙ ΚΕΠΕΝΟΥ

17.793

16.837

-5,4%

1.474

1.850

25,5%

441

948

115,0%

ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΣ

38.470

38.590

0,3%

6.648

1.409

-78,8%

525

-3.608

-787,2%

ΚΡΕΚΑ

11.742

10.896

-7,2%

148

-36,5%

-1.089

-1.304

-19,7%

CRETA FARM

50.402

45.739

-9,3%

5.246

4.734

-9,8%

-1.148

-2.411

-110,0%

ΚΡΙ - ΚΡΙ

34.627

34.779

0,4%

6.180

6.168

-0,2%

4.251

3.597

-15,4%

ΚΥΛΙΝΔΡΟΜΥΛΟΣ ΛΟΥΛΗ

47.364

48.881

3,2%

4.250

4.801

13,0%

894

829

-7,3%

ΝΙΚΑΣ

26.154

22.015

-15,8%

-212

-1.415

-567,5%

-5.053

-5.113

-1,2%

7.735

8.476

9,6%

204

519

154,4%

-248

-48

80,6%

1.820

1.224

-32,7%

-278

-104

62,6%

-592

-511

13,7%

250.021

240.314

-3,9%

25.870

19.933

-22,9%

-1.691

-7.401

-337,7%

ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΒΖ (12Μ 2015)

ΚΥΛΙΝΔΡΟΜΥΛΟΙ Κ. ΣΑΡΑΝΤ. ΧΑΤΖΗΚΡΑΝΙΩΤΗ Σύνολο ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ ΠΕΡΣΕΑΣ

19.087

17.809

-6,7%

1.888

1.789

-5,2%

176

231

31,3%

Σύνολο

19.087

17.809

-6,7%

1.888

1.789

-5,2%

176

231

31,3%

ΕΙΔΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ ΔΟΥΡΟΣ

1.566

1.640

4,7%

-217

143,8%

-604

-232

61,6%

ΕΛΒΕ

9.465

11.275

19,1%

756

1.236

63,5%

-115

280

343,5%

ΜΙΝΕΡΒΑ Σύνολο

5.641

6.197

9,9%

-300

119,3%

-1.001

-618

38,3%

16.672

19.112

14,6%

239

1.389

481,2%

-1.720

-570

66,9%

ΧΡΗΜΑ 49

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

Κύκλος Εργασιών

EBITDA Δ(%)

2015

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ

2015

2016

Δ(%)

2015

2016

3.150.900

3.043.900

-3,4%

369.500

395.700

3.341

3.883

16,2%

747

457

3.154.241

3.047.783

-3,4%

370.247

396.157

7,0%

Δ(%)

7,1%

125.200

140.000

-38,8%

-584

-324

44,5%

124.616

139.676

12,1%

ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ COCA COLA ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ Σύνολο

11,8%

ΠΑΡΑΓΩΓΗ & ΕΜΠΟΡΙΑ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΡΕΛΙΑΣ

392.307

426.020

8,6%

34.140

49.494

45,0%

23.515

30.659

30,4%

Σύνολο

392.307

426.020

8,6%

34.140

49.494

45,0%

23.515

30.659

30,4%

10.653

14.418

35,3%

-184

3.094

1781,5%

-4.078

-111

97,3%

4.720

4.330

-8,3%

1.984

1.517

-23,5%

1.273

775

-39,1%

ΙΟΝΙΚΗ (ΞΕΝ/ΚΕΣ ΕΠΙΧ/ΣΕΙΣ)

15.046

41.494

175,8%

3.420

2.800

-18,1%

434

-88,2%

ΛΑΜΨΑ

23.528

22.525

-4,3%

4.076

4.064

-0,3%

-153

416

371,9%

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ & ΛΟΙΠΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΑΣΤΗΡ ΓΕΚΕ

Μ & Α ΚΑΡΑΤΖΗ

38.592

43.448

12,6%

9.257

10.027

8,3%

3.885

4.477

15,2%

Σύνολο

92.539

126.215

36,4%

18.553

21.502

15,9%

1.361

5.608

312,0%

-44,3%

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ο.Λ.Θ.

26.609

21.167

-20,5%

14.599

10.325

-29,3%

9.950

5.541

Ο.Λ.Π.

48.712

46.162

-5,2%

17.377

8.519

-51,0%

7.609

1.594

-79,1%

Σύνολο

75.321

67.329

-10,6%

31.976

18.844

-41,1%

17.559

7.135

-59,4%

ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΤΡΙΑ ΑΛΦΑ

110

212

92,7%

-69

-71

-2,9%

-93

-81

12,9%

10.227

10.226

0,0%

-590

215

136,4%

-1.374

-573

58,3%

603

1.758

191,5%

-3.387

-2.281

32,7%

-7.054

-5.555

21,3%

ΜΟΥΖΑΚΗΣ

3.968

3.380

-14,8%

-229

272

218,8%

-801

-217

72,9%

ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

3.931

5.510

40,2%

-33

-283,3%

-397

-258

35,0%

ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΛΕΚΤΟΣ (12Μ 2015)

ΤΕΞΑΠΡΕΤ (12Μ 2015) FIERATEX

14.530

13.842

-4,7%

1.227

345

-71,9%

-61

-454

-644,3%

Σύνολο

33.369

34.928

4,7%

-3.030

-1.553

48,7%

-9.780

-7.138

27,0%

231.995

270.633

16,7%

26.429

40.064

51,6%

977

21.124

2062,1%

17.000

16.221

-4,6%

-1.069

-12.274

-1048,2%

-26.174

-1.379

94,7%

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ - ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΑΒΑΞ ΑΕΓΕΚ ΑΘΗΝΑ ΑΤΤΙ-ΚΑΤ ΒΙΟΤΕΡ ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ΔΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ

1.146

-94,4%

-814

-1.055

-29,6%

-4.010

-4.075

-1,6%

448.627

580.875

29,5%

49.997

120.902

141,8%

-14.471

24.061

266,3%

4.591

4.553

-0,8%

511

317

-38,0%

-162

-396

-144,4% 321,6%

ΕΔΡΑΣΗ ΕΚΤΕΡ ΕΛΛΑΚΤΩΡ INTRACOM ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

7.720

5.737

-25,7%

132

329

149,2%

-51

113

742.800

847.497

14,1%

79.408

107.835

35,8%

-36.961

-30.903

16,4%

68.129

95.578

40,3%

6.999

8.153

16,5%

-131

129,8% 76,1%

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ

-443

-237

46,5%

-2.173

-519

17.518

10.565

-39,7%

-569

1.125

297,7%

-7.930

-5.199

34,4%

1.539.526

1.831.723

19,0%

160.581

265.159

65,1%

-91.086

2.866

103,1%

ΓΑΛΑΞΙΔΙ

22.454

27.072

20,6%

382

1.421

272,0%

-682

102,8%

ΔΙΑΣ ΙΧΘ.

19.266

14.840

-23,0%

-10.127

-280

97,2%

-8.852

139.488

1675,8%

ΝΗΡΕΥΣ

87.056

95.414

9,6%

-3.943

-955

75,8%

-15.273

-6.584

56,9%

ΣΕΛΟΝΤΑ

73.486

82.397

12,1%

10.969

515

-95,3%

3.464

-3.087

-189,1%

202.262

219.723

8,6%

-2.719

701

125,8%

-21.343

129.836

708,3%

ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ Σύνολο ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

Σύνολο

50 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Αποτελέσματα εισηγμένων εταιρειών 6Μ ‘16 Πηγή: Beta Χρηματιστηριακή ΔΠΧΠ (χιλ. ευρώ)

Κύκλος Εργασιών 2015

2016

EBITDA Δ(%)

2015

Κέρδη μετά από φόρους & ΔΜ

2016

Δ(%)

2015

2016

Δ(%)

ΓΕΩΡΓΙΑ-ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΣΠΥΡΟΥ

10.027

8.613

-14,1%

845

1.927

128,0%

566

3437,5%

Σύνολο

10.027

8.613

-14,1%

845

1.927

128,0%

566

3437,5%

-30,0%

ΧΗΜΙΚΑ - ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ

7.742

8.896

14,9%

1.031

1.084

5,1%

140

ΔΑΪΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΑ

15.167

15.466

2,0%

2.497

1.649

-34,0%

-2.070

-1.752

15,4%

8.440

8.961

6,2%

552

1.034

87,3%

-375

164

143,7%

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ

145.101

150.638

3,8%

15.746

18.399

16,8%

5.743

8.101

41,1%

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ

123.853

134.479

8,6%

17.220

22.446

30,3%

9.835

13.050

32,7%

29.394

33.001

12,3%

3.972

5.368

35,1%

1.695

2.215

30,7%

329.697

351.441

6,6%

41.018

49.980

21,8%

14.968

21.876

46,2%

11.943

12.022

0,7%

689

1.302

89,0%

-494

346

170,0%

7.249

8.100

11,7%

1.329

1.380

3,8%

692

736

6,4%

19.192

20.122

4,8%

2.018

2.682

32,9%

198

1.082

446,5%

ΠΑΪΡΗΣ

FLEXOPACK Σύνολο ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΧΑΡΤΟΥ ΒΙΣ PAPERPACK Σύνολο ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ & ΦΕΛΛΟΥ ΑΚΡΙΤΑΣ

8.044

12.079

50,2%

-2.373

-833

64,9%

-6.014

-2.956

50,8%

ΞΥΛΕΜΠΟΡΙΑ

13.792

14.799

7,3%

1.067

1.462

37,0%

-7

485

7028,6%

Σύνολο

21.836

26.878

23,1%

-1.306

629

148,2%

-6.021

-2.471

59,0%

ΒΑΡΑΓΚΗΣ

1.881

1.764

-6,2%

-689

108,9%

-1.120

-324

71,1%

ΔΡΟΜΕΑΣ

3.113

5.571

79,0%

630

1.010

60,3%

-985

-579

41,2%

SATO

3.473

5.009

44,2%

-2.195

-203

90,8%

-2.433

-1.233

49,3%

Σύνολο

8.467

12.344

-2.254

868

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΙΠΛΩΝ

-4.538

ΕΜΠΟΡΙΟ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

39.552

49.354

24,8%

2.841

3.476

22,4%

1.603

2095,9%

ΜΟΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ

24.186

26.656

10,2%

822

1.228

49,4%

215

480

123,3%

ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ

115.778

141.415

22,1%

6.812

10.799

58,5%

-9.731

-9.107

6,4%

Σύνολο

179.516

217.425

21,1%

10.475

15.503

48,0%

-9.443

-7.024

25,6%

-44,5%

ΕΝΟΙΚΙΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ

9.762

13.215

35,4%

-632

376

159,5%

-483

-698

AUTOHELLAS

76.239

118.378

55,3%

35.430

41.028

15,8%

7.617

8.684

14,0%

Σύνολο

86.001

131.593

53,0%

34.798

41.404

19,0%

7.134

7.986

11,9%

2.289

2.110

-7,8%

-247

-33

86,6%

-529

-113

78,6%

6.420

7.157

11,5%

345

888

157,4%

-495

-36

92,7%

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ALPHA TRUST ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ DOPPLER DIVERSA (12Μ 2015) Ε-ΝΕΤ

4.559

5.012

9,9%

887

746

-15,9%

213

-59,2%

ENTERSOFT

5.026

5.390

7,2%

729

1.144

56,9%

295

648

119,7%

ENVITEC

3.797

4.432

16,7%

2.052

2.684

30,8%

748

621

-17,0%

EUROXX

7.511

6.908

-8,0%

-565

-426

24,6%

-744

-921

-23,8%

21.482

23.445

9,1%

1.039

1.337

28,7%

-907

-3879,2%

ΚΡΗΤΩΝ ΑΡΤΟΣ

2.393

2.561

7,0%

254

-33

-113,0%

-54

-343

-535,2%

MEDITERRA

5.132

5.126

-0,1%

361

338

-6,4%

186

163

-12,4%

OPTRONICS

907

995

9,7%

-131

-101

22,9%

-110

-99

10,0%

5.323

5.651

6,2%

-107

507

573,8%

-527

-95

82,0%

FOODLINK

PERFORMANCE VIDAVO

366

245

-33,1%

119

233

95,8%

204

308,0%

Σύνολο

65.205

69.032

5,9%

4.736

7.284

53,8%

-943

-791

16,1%

ΧΡΗΜΑ 51

συνέντευξη

Ιωάννης Καματάκης

Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της MLS Πληροφορική

EΤΣΙ ΑΝΟΙΞΑΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ 52 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

συνέντευξη στον Νώντα Χαλδούπη

Με τα νέα κεφάλαια από την έκδοση η εταιρεία ενισχύει τη θέση της στις απαιτητικές αγορές των smartphones και tablets. Στόχος η επιλεκτική επέκταση σε αγορές του εξωτερικού.

Η MLS Πληροφορική αποδείχθηκε ότι δεν ακολουθεί νέους δρόμους μόνο στην υψηλή τεχνολογία: πριν από λίγους μήνες, έγινε η πρώτη ελληνική επιχείρηση που εξέδωσε στην αγορά ομολόγων του Χρηματιστηρίου Αθηνών ένα εταιρικό ομόλογο, αντλώντας από το επενδυτικό κοινό το ποσό των 4 εκατ. ευρώ. Μιλώντας στο ΧΡΗΜΑ, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Ιωάννης Καματάκης, εξηγεί πώς έφθασε η MLS σε αυτήν την επιτυχία και τονίζει ότι η χρηματοδότηση με εκδόσεις ομολόγων απευθείας στο επενδυτικό κοινό του ΧΑ είναι μια λύση για να ξεπεράσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις το μεγάλο πρόβλημα της έλλειψης χρηματοδότησης και να εφαρμόσουν τις αναπτυξιακές τους στρατηγικές. Η MLS, όπως επισημαίνει ο κύριος Καματάκης, θα αξιοποιήσει τη νέα χρηματοδότηση για να ενισχύει τη θέση της στις δύο βασικές αγορές, των smartphones και των tablets, στις οποίες ανταγωνίζεται με επιτυχία πανίσχυρες πολυεθνικές, όπως η Apple και η Samsung. Μέρος των κεφαλαίων θα κατευθυνθούν στην ανάπτυξη νέων προϊόντων. Το πρώτο εξάμηνο του 2016 ήταν το καλύτερο της ιστορίας της MLS, καθώς ο κύκλος εργασιών έφθασε τα 11,48 εκατ. ευρώ, ενώ τα καθαρά κέρδη μετά τους φόρους διαμορφώθηκαν σε 1,99 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 36,8%. Σημαντικότερο, ίσως, και από τα βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα ήταν το γεγονός ότι τον Ιούλιο του 2016 υπερδιπλασιάστηκε το μερίδιο της εταιρείας στην ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά των smartphones, φθάνοντας στο 6,8%, για να ξεπεράσει το μερίδιο (σε τεμάχια) εταιρειών όπως η Sony, η LG και η Microsoft-Nokia. Η επιτυχία αυτή δεν θα ερχόταν αν η MLS προσέφερε απλώς ένα ακόμη smartphone με λειτουργικό Android με υψηλή ποιότητα κατασκευής. Το βασικό στοιχείο καινοτομίας των συσκευών της MLS είναι η τεχνολογία αναγνώρισης φωνής, που επιτρέπει στους χρήστες να κατευθύνουν βασικές λειτουργίες δίνοντας φωνητικές εντολές στα ελληνικά. «Είναι φανερό ότι οι Έλληνες προτιμούν τεχνολογικά προϊόντα που “μιλούν τη γλώσσα τους”, είναι προσαρμοσμένα στον τόπο τους, στις συνήθειές τους και είναι σχεδιασμένα από Έλληνες μηχανικούς, με προϋπόθεση την υψηλή ποιότητα» τονίζει χαρακτηριστικά ο κύριος Καματάκης.

ΧΡΗΜΑ_Σε μια περίοδο οξείας πιστωτικής ασφυξίας, η MLS έγινε η πρώτη εταιρεία που εξέδωσε ομόλογο στην Εναλλακτική Αγορά του χρηματιστηρίου. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτής της μορφής χρηματοδότησης; Πώς κατάφερε η MLS να προσελκύσει επενδυτικό ενδιαφέρον στην έκδοση, χωρίς μάλιστα να συμμετάσχουν στη διαδικασία της έκδοσης πιστωτικά ιδρύματα; Ιωάννης Καματάκης_Η έκδοση εταιρικών ομολόγων είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλες τις αναπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ανάπτυξη και στην υγεία των επιχειρήσεων, άρα και της οικονομίας. Είμαστε χαρούμενοι που εγκαινιάσαμε τη νέα αγορά των εταιρικών ομολόγων στην Ελλάδα, και ευχόμαστε σύντομα να ακολουθήσουν και άλλες υγιείς επιχειρήσεις. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την προσέλκυση κεφαλαίων να υπάρχει το υπόβαθρο (σε επίπεδο επιχειρηματικό αλλά και χρηματιστηριακής συμπεριφοράς) που να δημιουργεί αίσθημα εμπιστοσύνης και προοπτικής. Η MLS έχει προσπαθήσει να οικοδομήσει όλα αυτά τα χρόνια –ειδικά τα τελευταία της κρίσης– σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης με το επενδυτικό κοινό, τους μετόχους και τους συνεργάτες της. Χ_Συζητήθηκε αρκετά στη χρηματιστηριακή αγορά –και θεωρήθηκε επιτυχία– το σχετικά χαμηλό ύψος του επιτοκίου του νέου ομολόγου σας στο 5,30%. Πώς το σχολιάζετε; Ι.Κ._Πιστεύουμε ότι είναι ελκυστικό και δεν θεωρούμε το ύψος του επιτοκίου επιτυχία. Επιτυχία για εμάς ήταν η έκδοση και η κάλυψη του ομολόγου, καθώς «κάθε αρχή και δύσκολη». Η MLS και το εν λόγω ομόλογο είναι Υψηλής Πιστοληπτικής Διαβάθμισης (Investment Grade, ICAP) και αν συγκριθεί το 5,30% με τις εναλλακτικές αποδόσεις των επιλογών σταθερού ΧΡΗΜΑ 53

συνέντευξη ~ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΜΑΤΑΚΗΣ εισοδήματος στην Ελλάδα, που είναι κοντά στο 1%, δίνει πενταπλάσια απόδοση. Η δυνατότητα αγοράς ομολόγου εταιρείας με υψηλή πιστοληπτική διαβάθμιση, με συνεχή ανάπτυξη και αυξημένη κερδοφορία, σε συνδυασμό με την τρίμηνη καταβολή κουπονιού και απόδοση 5,30%, αποτελεί, πιστεύουμε, μάλλον πολύ συμφέρουσα επιλογή. Χ_Στις ΗΠΑ κυριαρχεί η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω της αγοράς ομολόγων, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι τράπεζες. Εκτιμάτε ότι υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις να αντλήσουν ρευστότητα οι ελληνικές επιχειρήσεις με εκδόσεις ομολόγων στο επενδυτικό κοινό; Ι.Κ._Η ανάπτυξη της αγοράς των εταιρικών ομολόγων στην Ελλαδα, ειδικά στις σημερινές συνθήκες, είναι λύση και, δίχως άλλο, θα συμβάλει στο να βγει η ελληνική οικονομία από την κρίση. Οι ελληνικές εταιρείες έχουν να αντιμετωπίσουν τον άνισο ανταγωνισμό ξένων εταιρειών με πρόσβαση σε πακτωλό κεφαλαίων, και μάλιστα με φθηνό κόστος χρήματος. Είναι δύσκολο να πετύχεις growth με αυτές τις συνθήκες. Ωστόσο, με αποφασιστικότητα, θέληση και ξεκάθαρο επιχειρηματικό πλάνο, από τη μία, και την αληθινή διάθεση και προσπά-

Η MLS και το εν λόγω ομόλογο είναι Υψηλής Πιστοληπτικής Διαβάθμισης (Investment Grade, ICAP) και, αν συγκριθεί το 5,30% με τις εναλλακτικές αποδόσεις των επιλογών σταθερού εισοδήματος στην Ελλάδα, που είναι κοντά στο 1%, δίνει πενταπλάσια απόδοση.

54 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Οι ελληνικές εταιρείες έχουν να αντιμετωπίσουν τον άνισο ανταγωνισμό ξένων εταιρειών με πρόσβαση σε πακτωλό κεφαλαίων, και μάλιστα με φθηνό κόστος χρήματος. θεια της διοίκησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών από την άλλη, το πρώτο ελληνικό εταιρικό ομόλογο που διαπραγματεύεται στο ΧΑ είναι πλέον γεγονός. Χ_Πώς σκοπεύετε να αξιοποιήσετε τα 4 εκατ. ευρώ του εταιρικού ομολόγου; Υπάρχουν σχέδια για ενίσχυση των προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης νέων προϊόντων ή λογισμικού; Ι.Κ._Τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από την έκδοση των ομολογιών θα χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της εταιρείας τόσο στην απαιτητική αγορά των smartphones όσο και στην αγορά των tablets, όπου το 2015 έκλεισε βρίσκοντας την MLS στην πρώτη θέση της ελληνικής αγοράς (πάνω από Samsung και Apple) τόσο σε τζίρο όσο και σε τεμάχια. Aκόμη, μέρος των κεφαλαίων θα κατευθυνθεί στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων, όπως για παράδειγμα το MLS Magic™ (που

κυκλοφόρησε πρόσφατα), και είναι η πρώτη συσκευή που είναι συγχρόνως Windows Laptop και Android Tablet. Επίσης, θα χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξη των τεχνολογιών αναγνώρισης φωνής και τεχνητής νοημοσύνης (MAIC) τόσο στα Ελληνικά όσο και σε άλλη ή άλλες γλώσσες. Χ_Το 2015 ήταν πολύ δύσκολη χρονιά για τις ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά η MLS πέτυχε μεγάλη αύξηση κύκλου εργασιών και υψηλή κερδοφορία, ενώ διαθέτει υγιή ισολογισμό με χαμηλό δανεισμό. Τι κρύβεται πίσω από αυτήν την επιτυχία; Ι.Κ._Καταρχάς, είμαστε ευγνώμονες που πηγαίνουμε καλά. Από εκεί και πέρα, μας αρέσει να ενθουσιαζόμαστε με αυτά που προσπαθούμε να φτιάξουμε, έχουμε αισιοδοξία και αναζητούμε την έμπνευση παντού. Αγαπάμε πολύ την καινοτομία, πιστεύουμε στην ομάδα, λατρεύουμε τη συ-

Είναι δεδομένη η διάθεσή μας για επέκταση σε επιλεγμένες αγορές του εξωτερικού, ιδιαίτερα σε χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται οι συνεργάτες μας, και πρωτίστως η Cosmote. νεργασία, μας αρέσει η ταχύτητα και έχουμε πολύ πάθος και αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε. Ακόμη πιστεύουμε στους Έλληνες και στις ικανότητές τους. Έχουμε πολύ δυνατά μυαλά στον τομέα των νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα, και η καινοτομία ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία του Έλληνα. Η βασική ομάδα της MLS είναι νέοι άνθρωποι, από 25 έως 45 ετών, που αρκετοί δουλεύουμε μαζί εδώ και χρόνια και μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα και το ίδιο πάθος για την καινοτομία. Τέλος, στην MLS αισθανόμαστε όλοι «μαθητές». Καθημερινά επιζητούμε να μάθουμε, να ακούσουμε, να βελτιωθούμε. Χ_Έχετε παρουσία σε αγορές υψηλής τεχνολογίας (κινητά, tablets, συσκευές πλοήγησης), που είναι εκτεθειμένες σε σκληρό διεθνή ανταγωνισμό. Ποια μερίδια έχετε κατακτήσει στις επιμέρους αγορές και ποιοι είναι οι στόχοι μεσοπρόθεσμα; Πώς έχετε καταφέρει να είστε ανταγωνιστικοί; Ποιος είναι ο ρόλος της

έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων και λογισμικού με καινοτομικά χαρακτηριστικά σε αυτήν την προσπάθεια; Ι.Κ._Η MLS κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα στις αγορές των tablets και των συσκευών πλοήγησης για το 2015, ενώ προσπαθεί, και καταφέρνει, να διευρύνει σταδιακά το μερίδιό της στην αγορά των έξυπνων κινητών τηλεφώνων. Πιο συγκεκριμένα, το μερίδιο της MLS τον Ιούλιο φέτος διαμορφώθηκε σε 6,8% (έναντι 3,2% πέρυσι), ξεπερνώντας το μερίδιο της Sony, της LG, της Microsoft-Nokia και πλησιάζοντας πολύ το μερίδιο (σε τεμάχια) της Apple. Είναι φανερό ότι οι Έλληνες προτιμούν τεχνολογικά προϊόντα που «μιλούν τη γλώσσα τους», είναι προσαρμοσμένα στον τόπο τους, στις συνήθειές τους και είναι σχεδιασμένα από Έλληνες μηχανικούς, με προϋπόθεση την υψηλή ποιότητα. Είμαστε ενθουσιασμένοι που βλέπουμε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες να μιλούν Ελληνικά

στα MLS smartphones τους και στα MLS tablets τους, αξιοποιώντας τη MAIC για να τηλεφωνήσουν, να γράψουν SMS, e-mail, μηνύματα στα social media, να δουν video και να ακούσουν μουσική στο YouTube, και πολλά άλλα. Μένουμε προσηλωμένοι στην καινοτομία, στην προσπάθεια συνεχούς εξέλιξης των προϊόντων μας, στη βελτίωση των υπηρεσιών μας, στο να υπηρετούμε το Making Life Simple, προσπαθώντας να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των συνανθρώπων μας. Χ_Μετά την κατάκτηση ικανοποιητικών μεριδίων στην ελληνική αγορά, θεωρείτε ότι είστε έτοιμοι για περισσότερα βήματα προς την κατεύθυνση της διεθνοποίησης της MLS; Ποιος είναι ο σχεδιασμός σας για την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας σας; Ι.Κ._Η MLS έχει στο DNA της την εξωστρέφεια, καθώς έτσι αναπτύχθηκε στα πρώτα της βήματα, με πωλήσεις στο εξωτερικό. Είναι δεδομένη η διάθεσή μας για επέκταση σε επιλεγμένες αγορές του εξωτερικού, ιδιαίτερα σε χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται οι συνεργάτες μας, και πρωτίστως η Cosmote. Όταν έρθει η ώρα, με μεθοδικότητα, χωρίς έπαρση και έχοντας προηγουμένως διασφαλίσει τα νώτα μας, θα κάνουμε, σε συνεργασία, το επόμενο βήμα, με «όπλο» την καινοτομία.

Η MLS κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα στις αγορές των tablets και των συσκευών πλοήγησης για το 2015, ενώ προσπαθεί, και καταφέρνει, να διευρύνει σταδιακά το μερίδιό της στην αγορά των έξυπνων κινητών τηλεφώνων.

ΧΡΗΜΑ 55

~ αφιέρωμα

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΣΕ ΑΝΗΦΟΡΑ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ «ΚΟΚΚΙΝΩΝ» ΔΑΝΕΙΩΝ 56 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Πολύ ψηλά ο πήχης από τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας, δρακόντεια η επιτήρηση. Κρίσιμης σημασίας οι θεσμικές αλλαγές για εξωδικαστικές ρυθμίσεις. Κίνδυνος σοβαρών απωλειών για τους μετόχους σε περίπτωση αστοχιών

ετά την ανακεφαλαιοποίηση του 2015, Ο μεγάλος κίνδυνος σε αυτήν την προσπάθεια αφορά οι ελληνικές τράπεζες μπαίνουν σε έναν πρωτίστως τους μετόχους των τραπεζών, καθώς σε περίαπό τον Νώντα μαραθώνιο σε ανηφορικό δρόμο, καθώς πτωση αστοχιών αυτοί θα βρεθούν να «πληρώνουν τον Χαλδούπη είναι υποχρεωμένες να μειώσουν δραλογαριασμό»: στικά τα «κόκκινα» δάνεια των χαρτοφυλακίων τους. Οι στόχοι που έχουν τεθεί από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της Φρα- 1. Νέα ανακεφαλαιοποίηση με ιδιωτικά κεφάλαια θεωρείται πολύ γκφούρτης (SSM) χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα φιλόδοξοι, ενώ η δύσκολο να γίνει στην περίπτωση που «διαβρωθεί» η κεφαλαιεπιτήρηση των τραπεζών θα είναι πολύ αυστηρή και, σε περίπτωακή βάση από αυξημένες προβλέψεις, ενώ η διάσωση με bail-in ση αστοχιών, θα υποστούν απώλειες οι μέτοχοι, μέσω της διαδιπιστωτών και καταθετών, που προβλέπεται από το νέο ευρωπακασίας μετατροπής αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων σε ϊκό πλαίσιο για τις τράπεζες, έχει εκ προοιμίου αποκλειστεί ως μετοχές. καταστροφική για την οικονομία. Το πλαίσιο του προβλήματος της διαχείρισης των μη εξυπηρετού- 2. Η μοναδική «εφεδρεία» για την ενίσχυση των κεφαλαίων των μενων ανοιγμάτων (NPEs) των ελληνικών τραπεζών διαμορφώτραπεζών είναι η μετατροπή σε κοινές μετοχές των αναβαλνεται πλέον από τον SSM και όχι από τις εγχώριες αρχές. Είναι λόμενων φορολογικών πιστώσεων, οι οποίες αντιστοιχούν σε αρκετά αυστηρό, καθώς μόνο στις ελληνικές τράπεζες (και στην πολύ μεγάλο ποσοστό (σχεδόν στο ήμισυ) της συνολικής κεφαπροβληματική ιταλική Monte dei Paschi di Siena) ο SSM έχει θέσει λαιακής βάσης. Αυτή η διαδικασία, παρότι εγγυάται σε μεγάλο ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δαβαθμό τη σταθερότητα των τραπεζών, θα πλήξει τους ιδιώτες νείων, χωρίς μάλιστα να αφήνονται περιθώρια για αστοχίες, αφού μετόχους, καθώς η συμμετοχή τους θα αραιώσει υπέρ του Ελη παρακολούθηση θα γίνεται σε τριμηνιαία βάση, και οι αστοχίες ληνικού Δημοσίου (dilution). θα «τιμωρούνται» με υποχρεωτικό σχηματισμό πρόσθετων προβλέψεων. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, σύμΟ προγραμματισμός που έχει γίνει από τον SSM λαμβάνει ως χα- φωνα με όσα κατέθεσε στη Βουλή ο κύριος Γιάννης Στουρνάρας, μένο έτος το 2016, λόγω των καθυστερήσεων που υπήρξαν στην δείχνουν ότι στο τέλος του Ιουνίου της φετινής χρονιάς τα NPEs εκκίνηση των προγραμμάτων αντιμετώπισης των «κόκκινων» δα- παρέμειναν στα 108,4 δισ. ευρώ, στα ίδια δηλαδή επίπεδα με αυτά νείων. Σχετικά χαμηλός (7 δισ. ευρώ) είναι ο στόχος για τη μείωση του περασμένου Μαρτίου, αντιστοιχώντας στο 45,1% του συνολιτων «κόκκινων» δανείων το 2017, αλλά ο «πήχης» ανεβαίνει στα κού χαρτοφυλακίου χορηγήσεων. Είναι το πρώτο τρίμηνο, μετά τη 16 δισ. ευρώ το 2018 και στα 19 δισ. ευρώ το 2019, ώστε συνολικά μικρή αναλαμπή του 2014, κατά τη διάρκεια του οποίου ο ρυθμός να υπάρξει μια μείωση κατά 41 δισ. ευρώ. δημιουργίας νέων, μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων παραμένει Ακόμη και μετά τη μείωση αυτή, πάντως, οι τράπεζες θα πρέπει να μηδενικός, τόνισε ο διοικητής της ΤτΕ, κάνοντας λόγο για ενθαρσυνεχίσουν την προσπάθεια, καθώς το «κόκκινο» χαρτοφυλάκιο ρυντική ένδειξη ως προς τον στόχο μείωσης των NPEs κατά 40% θα έχει υποχωρήσει χαμηλότερα από το 30%, ποσοστό υπερβολι- ώς το τέλος του 2019. κά υψηλό, όχι μόνο αν ληφθεί υπόψη ότι στα τέλη του 2008 το Με στοιχεία 30ής Ιουνίου, τα NPEs στα στεγαστικά δάνεια ανέρχοποσοστό ήταν 5,4%, αλλά και αν συγκριθεί με τις εκτιμήσεις για τα νταν στο 41,8%, στα καταναλωτικά στο 55,3% και στα επιχειρημα«κόκκινα» δάνεια σε άλλα συγκρίσιμα τραπεζικά συστήματα της τικά στο 44,7%. Τα NPEs στα επιχειρηματικά δάνεια ξεπερνούν τα ευρωζώνης (Ιταλία, Ισπανία). Έτσι, ακόμη κι αν έχουν εκπληρω- 65 δισ. ευρώ και κατανέμονται ως εξής: Στα επαγγελματικά δάνεια θεί όλοι οι στόχοι του προγράμματος του SSM το 2019, οι τράπεζες φθάνουν στο 67,2%, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο 59,9% και θα κληθούν πιθανότατα να εφαρμόσουν άλλο ένα τριετές πρό- στις μεγάλες επιχειρήσεις στο 29,1%. Στη ναυτιλία περιορίζονται γραμμα για τη συνέχιση της μείωσης των «κόκκινων» δανείων. στο 27,4% και στον χρηματοοικονομικό κλάδο στο 29%. ΧΡΗΜΑ 57

αφιέρωμα ~ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΟΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

NON PERFORMING LOANS

Το πλαίσιο του προβλήματος της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) των ελληνικών τραπεζών διαμορφώνεται πλέον από τον SSM και όχι από τις εγχώριες αρχές. Είναι αρκετά αυστηρό, καθώς μόνο στις ελληνικές τράπεζες (και στην προβληματική ιταλική Monte dei Paschi di Siena) ο SSM έχει θέσει ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

58 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος με τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος, σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των δανειστών, προχωρούν σε νέες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, με σημαντικότερη τη δημιουργία μιας νέας εξωδικαστικής διαδικασίας ρύθμισης των συνολικών υποχρεώσεων επιχειρήσεων και επαγγελματιών, όχι μόνο στις τράπεζες, αλλά και στο Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους ιδιώτες πιστωτές. Το σχέδιο που έχει εγκριθεί από την κυβέρνηση και θα τεθεί σε συζήτηση με το κουαρτέτο, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, προβλέπει διαχωρισμό επιχειρήσεων σε βιώσιμες και μη, ώστε στις βιώσιμες να παρέχεται σημαντική ελάφρυνση και αναδιάρθρωση υποχρεώσεων, ενώ οι μη βιώσιμες να εκκαθαρίζονται. Ειδικότερα, η νομοθετική πρόταση του υπουργού Ανάπτυξης, Γ. Σταθάκη, θα αφορά όλες τις επιχειρήσεις, χωρίς να αποκλείονται οι ατομικές και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, που κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου θα είναι υπερχρεωμένες, καθώς και όλα τα χρέη προς τράπεζες, Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και λοιπούς ιδιώτες πιστωτές. Ως προς το περιεχόμενο των λύσεων δεν θα υπάρχουν περιορισμοί, καθώς θα μπορούν να αφορούν πολυετείς επιμηκύνσεις της περιόδου αποπληρωμής, διαγραφές μέρους των οφειλών ή και άλλους τρόπους ρύθμισης ή αναδιάρθρωσης του χρέους. Ο νέος μηχανισμός εξωδικαστικής αναδιάρθρωσης επιχειρηματικών δανείων θα ισχύσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, δεν θα είναι δηλαδή μόνιμος. Κάθε ενδιαφερόμενος επιχειρηματίας θα μπορεί να υποβάλει αίτηση για ρύθμιση των οφειλών του στην ιστοσελίδα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, στην οποία και θα του υποδεικνύονται τα έγγραφα που οφείλει να προσκομίσει με ηλεκτρονικό τρόπο. Την αίτηση για αναδιάρθρωση των οφειλών θα την αναλαμβάνει συντονιστής από το Μητρώο Διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ενώπιόν του θα διεξάγονται οργανωμένα διαπραγματεύσεις μεταξύ της επιχείρησης και όλων των πιστωτών, συμπεριλαμβανομένων του Δημοσίου και των ασφαλιστικών ταμείων, στη περίπτωση που υπάρχουν σχετικά χρέη. Στις διαπραγματεύσεις θα συμμετέχουν εκπρόσωποι τόσο των εργαζομένων όσο και των προμηθευτών, εφόσον υπάρχουν οφειλές και προς εκείνους. Κάθε περίπτωση θα εξετάζεται στη βάση διαφανών και κοινά αποδεκτών κριτηρίων. Η βιωσιμότητα των μικρότερων επιχειρήσεων θα κρίνεται σύμφωνα με ένα αυτοματοποιημένο σύστημα ανάλυσης, ενώ των μεγαλύτερων θα αξιολογείται από ανεξάρτητο εκτιμητή. Εάν η διαδικασία καταλήξει σε συμφωνία μεταξύ του οφειλέτη και των πιστωτών που αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 60% της συνολικής οφειλής, η υπόθεση θα παραπέμπεται σε δικαστή προς επικύρωση. Σε μια τέτοια περίπτωση, η δικαστική απόφαση θα επιβάλλει τη συμμόρφωση του συνόλου των πιστωτών. Ο μηχανισμός αναδιάρθρωσης θα είναι δομημένος με τρόπο που θα αποκλείει επιχειρήσεις που δεν αποπληρώνουν χρέη κατ’ επιλογή τους (στρατηγικοί κακοπληρωτές) και θα επικεντρώνεται στη διάσωση υγιών, κατά τα άλλα, επιχειρήσεων. Για να διασφαλιστεί αυτό θα αξιοποιείται κάθε διαθέσιμο πληροφοριακό στοιχείο για την περιουσιακή κατάσταση των ιδιοκτητών της επιχείρησης (δηλώσεις στην εφορία, καταθέσεις σε τράπεζες κ.λπ.).

Η μοναδική «εφεδρεία» για την ενίσχυση των κεφαλαίων των τραπεζών είναι η μετατροπή σε κοινές μετοχές των αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων, οι οποίες αντιστοιχούν σε πολύ μεγάλο ποσοστό (σχεδόν στο ήμισυ) της συνολικής κεφαλαιακής βάσης. Αυτή η διαδικασία, παρότι εγγυάται σε μεγάλο βαθμό τη σταθερότητα των τραπεζών, θα πλήξει τους ιδιώτες μετόχους.

Εκτός από τον εξωδικαστικό μηχανισμό, μια σημαντική αλλαγή, την οποία προανήγγειλε ο κύριος Στουρνάρας, είναι η καθιέρωση, μέσω του πτωχευτικού δικαίου, διαδικασίας αποβολής μετόχων επιχειρήσεων, οι οποίοι αρνούνται να συνεισφέρουν κεφάλαια, στο πλαίσιο ρύθμισης των υποχρεώσεων των εταιρειών τους. Μιλώντας στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής για τα προβληματικά δάνεια των κομμάτων και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ο διοικητής της ΤτΕ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο εργαλείο της κεφαλαιοποίησης χρέους (debt equity swap), σημειώνοντας ότι αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εναπομείναντα θέματα προς ρύθμιση, ώστε να διευκολυνθεί η διαχείριση του μεγάλου αποθέματος μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, δεν είναι δυνατόν μεγαλομέτοχοι εταιρειών, με μηδενική ή και αρνητική καθαρή θέση, να διατηρούν τον έλεγχό τους, αρνούμενοι, αποδεδειγμένα, να συνεργαστούν με τις τράπεζες και τους υπόλοιπους πιστωτές τους. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, σε εταιρείες με τέτοιους «δύστροπους» μετόχους, οι οποίοι αρνούνται να εισφέρουν κεφάλαια, θα μετατρέπονται οφειλές στις τράπεζες σε μετοχές, ώστε οι τράπεζες να παίρνουν τον έλεγχο της διοίκησης. Ειδικότερα, για τις εταιρείες με αρνητική καθαρή θέση, εφόσον οι μέτοχοί τους είναι αποδεδειγμένα μη συνεργάσιμοι και η καθυστέρηση στην εξυπηρέτηση δανείων έχει ξεπεράσει τους 12 μήνες, θα εφαρμόζεται η υποχρεωτική μετατροπή χρέους σε μετοχές. Το υφιστάμενο πλαίσιο απαιτεί συναίνεση των μετόχων για τη μετοχοποίηση δανείων, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος, όπως έδειξαν οι περιπτώσεις Σελόντα και Νηρέα.

ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ Για τραπεζική καταστροφή πρωτοφανών διαστάσεων, που θα εξανεμίσει στο σύνολό τους τα κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών, προειδοποιεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τις ελληνικές αρχές, στην περίπτωση που δεν εφαρμοστούν σοβαρές και αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο της διαχείρισης «κόκκινων» δανείων. Αξιωματούχος του Ταμείου που μίλησε στο Reuters, με αφορμή την παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, απάντησε με, εκ πρώτης όψεως, καθησυχαστικό τρόπο στο ερώτημα αν θα χρειαστούν οι ελληνικές τράπεζες νέα ανακεφαλαιοποίηση. Όπως είπε, οι ελληνικές τράπεζες έχουν επαρκή κεφάλαια, αλλά θα πρέπει να προχωρήσουν σε αναδιαρθρώσεις, ώστε να διασφαλίσουν τη διατήρηση της κεφαλαιακής επάρκειας. Όμως, πέρα από αυτές τις γενικές αναφορές καθησυχαστικού χαρακτήρα, που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, όσοι εντρυφήσουν

στην έκθεση για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα διαπιστώνουν ότι το Ταμείο βρίσκεται σε «συναγερμό» για τα «κόκκινα» δάνεια των ευρωπαϊκών τραπεζών και κάνει άκρως απαισιόδοξες εκτιμήσεις ειδικά για τις ελληνικές τράπεζες. Οι δυσοίωνες προβλέψεις συμπυκνώνονται σε ένα γράφημα της σελίδας 17 της έκθεσης, όπου το προσωπικό του Ταμείου κάνει τις εκτιμήσεις του για τις απώλειες που θα έχουν από τα «κόκκινα» δάνεια οι τράπεζες 11 χωρών της ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα. Οι ειδικοί του Ταμείου εξετάζουν δύο σενάρια: το κακό σενάριο λαμβάνει ως βασική υπόθεση ότι το πλαίσιο διαχείρισης των προβληματικών δανείων στις 11 χώρες θα παραμείνει ως έχει. Το καλό σενάριο έχει ως βάση την υπόθεση ότι θα εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις που θα επιταχύνουν δραστικά τη ρευστοποίηση των προβληματικών δανείων. Έτσι, για την περίπτωση της Ελλάδας, οι ειδικοί του Ταμείου καταλήγουν σε δύο εκδοχές των μελλοντικών εξελίξεων: ~~ Αν διατηρηθεί ως έχει το καθεστώς διαχείρισης των προβληματικών δανείων, οι τράπεζες θα χάσουν περισσότερα από 40 δισ. ευρώ, επί συνόλου μη εξυπηρετούμενων δανείων αξίας άνω των 100 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι για την Ιταλία, όπου τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι υπερτριπλάσια (360 δισ. ευρώ), οι απώλειες υπολογίζονται περίπου σε 50 δισ. ευρώ, ενώ συνολικά στις 11 χώρες στα 85 δισ. ευρώ. ~~ Ακόμη κι αν εφαρμοστούν οι προτεινόμενες από το Ταμείο μεταρρυθμίσεις, οι τράπεζες θα υποστούν απώλειες της τάξεως των 10 δισ. ευρώ, που θεωρούνται από το Ταμείο ελεγχόμενες, δεδομένου του ότι υπάρχουν ακόμη στην άκρη διαθέσιμα κεφάλαια για τις τράπεζες από το δάνειο του τρίτου μνημονίου.

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι, αν διατηρηθεί ως έχει το καθεστώς διαχείρισης των προβληματικών δανείων, οι τράπεζες θα χάσουν περισσότερα από 40 δισ. ευρώ, επί συνόλου μη εξυπηρετούμενων δανείων αξίας άνω των 100 δισ. ευρώ. ΧΡΗΜΑ 59

αφιέρωμα ~ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Το σχέδιο που έχει εγκριθεί από την κυβέρνηση και θα τεθεί σε συζήτηση με το κουαρτέτο, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, προβλέπει διαχωρισμό επιχειρήσεων σε βιώσιμες και μη, ώστε στις βιώσιμες να παρέχεται σημαντική ελάφρυνση και αναδιάρθρωση υποχρεώσεων, ενώ οι μη βιώσιμες να εκκαθαρίζονται. Το βασικό πρόβλημα που εντοπίζει το Ταμείο στο ελληνικό πλαίσιο διαχείρισης των προβληματικών δανείων είναι οι υπερβολικά μεγάλοι χρόνοι που απαιτούνται για τη διαχείριση των δανείων, οι οποίοι ξεπερνούν τα δύο χρόνια (τόσο μεγάλοι χρόνοι διαπιστώνονται μόνο στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιρλανδία και την Κύπρο, που είναι και οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά «κόκκινων» δανείων). Τις εξελίξεις σε σχέση με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παρακολουθούν πολύ προσεκτικά και οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης. Με αφορμή τις ανακοινώσεις οικονομικών αποτελεσμάτων α’ εξαμήνου, η Moody’s σχολίασε ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες εμφάνισαν μείωση στον σχηματισμό νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), εξέλιξη που ακολουθεί τη σημαντική επιβράδυνση των δύο προηγούμενων τριμήνων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη μείωση της βάσης κόστους, είναι πιστωτικά θετικό (credit positive), παρότι οι προβλέψεις εξακολουθούν να αναλώνουν μεγάλο μέρος των προ προβλέψεων κερδών. Η Moody’s σημειώνει ότι το δεύτερο τρίμηνο, το συνολικό ποσό δανείων που δεν εξυπηρετήθηκαν για διάστημα 90 ημερών (NPLs) μειώθηκε κατά 375 εκατ. ευρώ, με μόνη την Alpha Bank να καταγράφει θετικό ρυθμό (επίσης μειωμένο) σχηματισμού NPL ύψους 110 εκατ. ευρώ. Οι τέσσερις τράπεζες κατέγραψαν χαμηλότερα λειτουργικά έξοδα έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του 2015, ως αποτέλεσμα σημαντικών κινήσεων περιορισμού του κόστους, περιλαμβανομένων και μειώσεων θέσεων εργασίας. Λιγότερα NPLs και μικρότερη βάση κόστους θα βοηθήσουν τις τράπεζες να επιστρέψουν σε κερδοφορία μετά από σημαντικές ζημίες τα τελευταία χρόνια, τονίζει η Moody’s. Στις προβλέψεις εξακολουθεί να αναλώνεται το 88% των προ προβλέψεων κερδών με βάση τα στοιχεία Ιουνίου, έχοντας προηγουμένως αυξηθεί σημαντικά το 2015, μετά τη χειροτέρευση της κατάστασης στην ελληνική οικονομία. Περαιτέρω μείωση των NPLs θα περιορίσει και τη μη εξυπηρετούμενη έκθεση (NPEs), που είναι σημαντικά μεγαλύτερη των NPLs, περίπου στο 50% των συνολικών δανείων. Αναμένουμε, γράφει η Moody’s, ο δείκτης NPE να βελτιωθεί με τουλάχιστον έναν χρόνο καθυστέρηση έναντι του αντίστοιχου των NPLs. Όπως σημειώνει ο οίκος, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες κατάφε60 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

ραν να μειώσουν τον όγκο των NPLs στα 82,4 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2016 (ή κατά μέσο όρο 36,3% των συνολικών δανείων), από 84,9 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2015. Η μείωση του μεγάλου όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει βασική προτεραιότητα για τις τράπεζες. «Με προϋπόθεση την πολιτική σταθερότητα», υπογραμμίζει, «αναμένουμε ότι ουσιαστική μείωση των NPLs θα απαιτήσει τουλάχιστον τρία με τέσσερα χρόνια, δεδομένου του ότι το πλαίσιο για τους πλειστηριασμούς και την πώληση μη εξυπηρετούμενων δανείων αντιμετωπίζει ακόμα σημαντικές προκλήσεις». Η πώληση χαρτοφυλακίου δανείων (περιλαμβανομένων τόσο εξυπηρετούμενων όσο και μη εξυπηρετούμενων) θα παίξει, σύμφωνα με τον οίκο, σημαντικό ρόλο στην ελάφρυνση του βάρους των NPLs στους τραπεζικούς ισολογισμούς. Η «όρεξη» των ξένων funds για τέτοιες συναλλαγές εξαρτάται από την ικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης να ολοκληρώσει με επιτυχία και έγκαιρα τις διάφορες αξιολογήσεις του προγράμματος διάσωσης. Η Moody’s σημειώνει ότι, σύμφωνα με μελέτη του ΤΧΣ, η διαχείριση των NPLs παραμένει πρόκληση για τις τράπεζες, επειδή υπάρχουν σοβαρά δικαστικά, φορολογικά, λογιστικά και διαχειριστικά εμπόδια στη μεταβίβαση και τη διαχείριση των NPLs. Τα μέτρα μείωσης κόστους των ελληνικών τραπεζών ξεκίνησαν το 2014-2015, περιλαμβάνοντας σημαντική μείωση των απασχολουμένων και των καταστημάτων, και αυτήν τη χρονιά αναμένεται να περιλαμβάνουν αυξημένη έμφαση στη μείωση των γενικών διαχειριστικών εξόδων. Ως αποτέλεσμα, καταλήγει η Moody’s, ο δείκτης κόστος/έσοδα υποχώρησε στο 51% τον Ιούνιο του 2016, έναντι 56% έναν χρόνο νωρίτερα. Αυτά τα οφέλη, συνδυασμένα με τη μείωση των NPLs, θα στηρίξουν τη συνολική κερδοφορία των τραπεζών, που σταδιακά γυρίζει σελίδα, τόσο ώστε να περιμένουμε οριακά θετική «τελική γραμμή» το 2016. Με συγκρατημένη αισιοδοξία αντιμετωπίζουν και οι αναλυτές του ιδιωτικού τομέα την προσπάθεια των τραπεζών να απελευθερώσουν τους ισολογισμούς τους από τα «κόκκινα» δάνεια. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη έκθεση Bank of America/Merrill Lynch, που τονίζει ότι είναι δύσκολη αλλά όχι αδύνατη αυτή η αποστολή των τραπεζών.

Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ATTICA BANK

Με αφορμή τις ανακοινώσεις οικονομικών αποτελεσμάτων α’ εξαμήνου, η Moody’s σχολίασε ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες εμφάνισαν μείωση στον σχηματισμό νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), εξέλιξη που ακολουθεί τη σημαντική επιβράδυνση των δύο προηγούμενων τριμήνων. Ο οίκος καλωσορίζει τις προσπάθειες των ρυθμιστικών αρχών, με τους στόχους που θέτουν από κοινού ο SSM και οι διοικήσεις των τραπεζών, αλλά και την υιοθέτηση πιο «φιλικής» για τις τράπεζες νομοθεσίας από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ωστόσο, επισημαίνει ότι η επίτευξη των στόχων και η εφαρμογή της νομοθεσίας θα είναι δύσκολη, καθώς: α) Δεν μπορούν να αποκλειστούν πρόσθετες προβλέψεις, β) Η χαμηλότερη κάλυψη με προβλέψεις ή μια αδυναμία επίτευξης των ενδιάμεσων στόχων ενδέχεται να επηρεάσει τη διαδικασία αξιολόγησης (SREP) του 2018, γ) Οι στόχοι του 2019 ενδέχεται να μην είναι το τέλος των προσπαθειών, καθώς μπορεί να αναπτυχθούν πρόσθετες απαιτήσεις για μείωση των «κόκκινων» δανείων. Στην έκθεση εκτιμάται ότι οι διαγραφές ύψους 16 δισ. ευρώ, που εντάσσονται στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη μείωση των NPEs κατά 41 δισ. ευρώ, είναι πιο εύκολες, καθώς οι τράπεζες έχουν έκθεση σε μη εξυπηρετούμενα καταναλωτικά δάνεια ύψους 16-17 δισ. ευρώ, που λογικά θα είναι καλυμμένα με σχηματισμό προβλέψεων. Επίσης, ο οίκος θεωρεί πιθανό να πληρωθούν «κόκκινα» δάνεια ύψους 10-15 δισ. ευρώ, καθώς έχουν προχωρήσει σε αναδιαρθρώσεις δανείων ύψους 25 δισ. ευρώ. Ωστόσο, θεωρεί πιο δύσκολες τις πωλήσεις και τους πλειστηριασμούς για δάνεια ύψους 13 δισ. ευρώ. Σημειώνει, μάλιστα, ότι με τα δημοσιευμένα στοιχεία των τραπεζών για τις προβλέψεις δεν μπορεί να υπάρξει ασφαλής κρίση για το αν θα αρκέσουν ή θα χρειαστούν πρόσθετες προβλέψεις. Ο οίκος δεν αποκλείει το ενδεχόμενο επιπλέον προβλέψεων, καθώς οι υφιστάμενες έχουν ληφθεί με βάση το stress test του 2015 και όχι με βάση τον στόχο μείωσης της μη εξυπηρετούμενης έκθεσης κατά 40% ώς το 2019. Αν οι τράπεζες πετύχουν τους στόχους, θα έχουν δείκτη έκθεσης σε μη εξυπηρετούμενα στοιχεία ενεργητικού (ΝPΕ) ύψους 30% ώς το 2019, εκτιμά ο οίκος. Το ποσοστό είναι υψηλό σε σχέση με τα τρέχοντα επίπεδα στην Ευρώπη, αλλά και ειδικότερα σε σχέση με την Ιταλία και την Ισπανία. Για να μειωθεί περαιτέρω το ποσοστό ο τραπεζικός κλάδος θα πρέπει να αποκαταστήσει τον πιστωτικό κύκλο. Η αύξηση των χορηγήσεων όμως θα είναι δύσκολη σε ένα περιβάλλον στο οποίο οι τράπεζες θα πρέπει να αντικαταστήσουν τον δανεισμό από το κράτος με χρηματοδότηση από την αγορά.

ην ώρα που το τραπεζικό σύστημα περνά σοβαρή δοκιμασία στο πεδίο των «κόκκινων» δανείων, η μοναδική μη συστημική τράπεζα της χώρας, Attica Bank, πέρασε μια αρκετά σοβαρή περιπέτεια, αλλά η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος, όπως τόνισε στη Βουλή ο Γ. Στουρνάρας, είναι πλέον αισιόδοξη ότι η τράπεζα θα διασωθεί. Αφετηρία της αναστροφής της κακής πορείας της τράπεζας ήταν η τοποθέτηση νέου διοικητικού διδύμου κορυφής: ο κύριος Παναγιώτης Ρουμελιώτης ως πρόεδρος και ο έμπειρος τραπεζίτης Θόδωρος Πανταλάκης ανέλαβαν τη δύσκολη προσπάθεια αναδιάρθρωσης και εξυγίανσης της τράπεζας. Για την αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων ρευστότητας, καθώς τα ενέχυρα δανεισμού από την Τράπεζα της Ελλάδος εξαντλούνταν στα τέλη Σεπτεμβρίου, η τράπεζα προχώρησε σε έκδοση ειδικών ομολόγων (του ν. Αλογοσκούφη) με εγγύηση του Δημοσίου, ονομαστικής αξίας 380 εκατ. ευρώ, με τα οποία μπορεί να αντλήσει έκτακτη χρηματοδότηση (ELA) έως 220 εκατ. ευρώ. Σχετικά με την εκκρεμότητα κεφαλαιακής ενίσχυσης, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες του δυσμενούς σεναρίου του προηγούμενου τεστ αντοχής, η διοίκηση Πανταλάκη προσανατολίζεται σε έκδοση μετατρέψιμων σε μετοχές ομολόγων, με παράλληλη εκχώρηση στον επενδυτή χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων. Κατά τα λοιπά, οι κατευθυντήριες γραμμές του μεσοπρόθεσμου επιχειρηματικού σχεδιασμού της τράπεζας, όπως τις ενέκρινε το νέο ΔΣ, συνοψίζονται ως εξής: ~~ Διατήρηση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας της τράπεζας σε επίπεδα που να ξεπερνούν κατά πολύ τα τρέχοντα ισχύοντα όρια. ~~ Βελτίωση της ποιότητας ενεργητικού, με αύξηση της αποτελεσματικότητας στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. ~~ Ενίσχυση των προοπτικών κερδοφορίας της τράπεζας μέσω: α. Συγκράτησης του λειτουργικού κόστους. Προς την κατεύθυνση αυτή η τράπεζα έχει ήδη προβεί σε αλλαγή του οργανογράμματός της, ενώ έως το τέλος Οκτωβρίου θα έχει ολοκληρώσει πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου. β. Αναβάθμισης της τιμολογιακής πολιτικής και ενίσχυσης των διαδικασιών παρακολούθησης των κινδύνων. γ. Αναμόρφωσης της δομής του ομίλου και του δικτύου της.

~~ Διεύρυνση των διαθέσιμων πηγών ρευστότητας. ~~ Επένδυση στον τομέα της τεχνολογίας, ως υπόβαθρου της αναδιάρθρωσης και καίριου παράγοντα για την ανάπτυξη της τράπεζας. Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές θα αποτελέσουν, σύμφωνα με τη διοίκηση, τη βάση σύνταξης του σχεδίου αναδιάρθρωσης της τράπεζας, το οποίο η τράπεζα, ως οφείλει, πρόκειται να υποβάλει σύντομα προς αξιολόγηση στις αρμόδιες εποπτικές αρχές, όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση. ΧΡΗΜΑ 61

~ αφιέρωμα

7th Pharma & Health Conference

Μεταρρυθμίσεις στην Υγεία: Η Ελλάδα μπορεί; Με το σύστημα υγείας να βρίσκεται σε οριακό σημείο, ο εξορθολογισμός των διαθέσιμων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων μοιάζει επιτακτικός. Σε αυτήν την κατεύθυνση, το Pharma & Health Conference 2016 επιχείρησε να αναδείξει την ανάγκη εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων στο σύστημα υγείας.

62 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

το «κόκκινο» μοιάζει να λειτουργεί το σύστημα υγείας, με τις προειδοποιητικές λυχνίες να αναβοσβήνουν σε όλα σχεδόν τα τμήματά του. Οι δαπάνες εξαντλούνται, και μαζί τους οι αντοχές του συστήματος, των υποδομών του, της επάρκειάς του σε υλικά και φάρμακα, αλλά και του ανθρώπινου δυναμικού. Στο τέλος της αλυσίδας βρίσκεται ο ασθενής, που γίνεται ο αποδέκτης της συνολικής επιβάρυνσης. Οι μνημονιακές παρεμβάσεις έσφιξαν γερά τη θηλιά γύρω από τον λαιμό του συστήματος υγείας, μειώνοντας οριζόντια και σαρωτικά τις δαπάνες, χωρίς τη θεσμοθέτηση εξισορροπητικών μέτρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, που περιορίστηκε κατά 60%, αλλά η πολιτική που ακολουθήθηκε αποδείχθηκε βαθιά αντιαναπτυξιακή. Ταυτόχρονα, η χώρα φαίνεται να «έστρεψε την πλάτη της» στην πολύτιμη αξιολόγηση και αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, αλλά και να δυσκολεύει τη διαδικασία ελέγχων που θα επιτρέψουν τον εξορθολογισμό, την ώρα που το ΕΣΥ «ψυχορραγεί» από την έλλειψη προσωπικού και πόρων. Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, λοιπόν, αποδεικνύεται επιτακτικότερη από ποτέ. Σε αυτό το κλίμα, το 7ο Pharma & Health Conference (PhC) κλήθηκε να εξετάσει βιώσιμες απαντήσεις, κατευθύνσεις και προτάσεις. Φωτεινά παραδείγματα αυτά της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Ethos Events, σε συνεργασία με το PhB και το Virus.com.gr.

Καλωσόρισμα: Κωνσταντίνος Ουζούνης, Γενικός Διευθυντής, Ethos Media SA.

Επιμέλεια: Βασιλική Αγγουρίδη, Ιοκάστη Αλειφεροπούλου Φωτογραφίες: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

ΧΡΗΜΑ 63

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference Πασχάλης Αποστολίδης, Πρόεδρος του ΣΦΕΕ

Πασχάλης Αποστολίδης, Πρόεδρος, Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ).

Ο τομέας της υγείας, τον οποίο όλοι μας υπηρετούμε, είναι αδιαμφισβήτητα στον πυρήνα της ουσιαστικής προόδου μιας χώρας και απόλυτο μέτρο για την ασφάλεια των πολιτών και τη σχέση τους με το κράτος. Ταυτόχρονα, όμως, αυτό που συχνά παραγκωνίζεται δεν είναι απλά η σημαντική συνεισφορά του κλάδου στην ελληνική οικονομία, αλλά η αναπτυξιακή δυναμική που φέρνει, με τη δημιουργία προστιθέμενων αξιών, που μεταφράζονται σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τη χώρα, για την οικονομία, για τους πολίτες. Με υπερβάσεις και ρεαλισμό, ώστε να δοθεί περιεχόμενο στον στόχο της βιωσιμότητας, της δικαιοσύνης και του εκσυγχρονισμού του συστήματος υγείας, με αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα. Άλλωστε, το φάρμακο είναι κοινωνικό αγαθό, αλλά και εθνικό κεφάλαιο, είναι μέρος της λύσης και απαραίτητο για να πιστέψει μια χώρα πως είναι γερή και δυνατή, ώστε να ελπίζει πως τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα.

Φαίη Κοσμοπούλου, Γενική Διευθύντρια της ΠΕΦ

Φαίη Κοσμοπούλου, Γενική Διευθύντρια, Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ).

H ασκούμενη φαρμακευτική πολιτική των τελευταίων ετών έχει αποδειχθεί μονοδιάστατη και αντιαναπτυξιακή. Οι τιμές που επιβάλλονται στα παραγόμενα στην Ελλάδα φάρμακα είναι μη ρεαλιστικές, εφόσον φυσικά επιθυμούμε να συνεχιστεί η παραγωγή τους στη χώρα μας, ενώ την κατάσταση επιδεινώνει το καθεστώς των clawback και των rebates. Αυτές οι ιδιαίτερα αρνητικές συνθήκες για την ανάπτυξη του ελληνικού φαρμάκου μπορούν να ανατραπούν μόνο με ένα νέο μείγμα φαρμακευτικής πολιτικής, που θα συνδέεται με την ανάγκη ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη τον κρίσιμο και πολύπλευρο ρόλο της φαρμακοβιομηχανίας, ελληνικής και ξένης, στην αναπτυξιακή διαδικασία. Οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του κλάδου μας αφορούν τόσο σε άμεσα μέτρα όσο και σε αποφασιστικές διαρθρωτικές αλλαγές. Αν στη νέα φαρμακευτική πολιτική που θα σχεδιαστεί οι προϋποθέσεις αυτές ικανοποιηθούν, είναι βέβαιο πως η ελληνική φαρμακοβιομηχανία μπορεί να αναπτυχθεί αλματωδώς, δημιουργώντας μεγάλη προστιθέμενη αξία για την εθνική οικονομία και συμβάλλοντας στην κάμψη της εξόδου ικανότατων στελεχών και ερευνητών υψηλής ειδίκευσης προς το εξωτερικό.

Σοφία Τάνη, Μέλος του ΔΣ της ΠΑΣΥΝΟ-ΕΣΥ

Σοφία Τάνη, Εκπρόσωπος, ΠΑΣΥΝΟ-ΕΣΥ και ΕΝΕ.

64 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας ψυχορραγεί από τη δραματική υποστελέχωση, και είναι οι νοσηλευτές εκείνη η ομάδα επαγγελματιών υγείας οι οποίοι, ξεπερνώντας τα όρια των αντοχών τους, λειτουργούν ως «ραχοκοκκαλιά» που κρατάει τα νοσοκομεία όρθια. Οι νοσηλευτές μπορούν, ωστόσο, να διαδραματίσουν πολύπλευρο ρόλο στο σύστημα υγείας. Ειδικότερα, η ενεργός εμπλοκή του νοσηλευτή στην ΠΦΥ μόνο οφέλη έχει να προσφέρει. Η ανάπτυξη και ο καθορισμός του ρόλου του κοινοτικού νοσηλευτή στην ΠΦΥ μπορεί να επιτευχθεί μέσα από δύο κυρίως άξονες: α) αυτόν του οικογενειακού νοσηλευτή, που θα μπορεί να δρα αυτόνομα ως δημόσιος λειτουργός, και β) αυτόν του ελεύθερου επαγγελματία νοσηλευτή, που θα μπορεί να ασκεί ιδιωτικό έργο και θα έχει το δικαίωμα στην αυτοαπασχόληση. Προϋπόθεση για τα ανωτέρω αποτελεί η θεώρηση του νοσηλευτή ως ανεξάρτητου και αυτόνομου επαγγελματία υγείας (δηλαδή Nurse Practitioner), στα πρότυπα προηγμένων χω-

ρών σε αυτόν τον τομέα. Το νομικό πλαίσιο υπάρχει, και απομένει μόνο η πολιτική βούληση για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας στην ΠΦΥ από τους νοσηλευτές.

Δρ. Νίκος Μανιαδάκης, Καθηγητής και Διευθυντής του ΜΠΣ, Αναπληρωτής Κοσμήτορας της ΕΣΔΥ Έρευνα για τον υπολογισμό της πραγματικής φαρμακευτικής δαπάνης διεξάγει η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), τις παραμέτρους της οποίας παρουσίασε από το βήμα του 7ου PhC, ο καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Οργάνωσης και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, αναπληρωτής κοσμήτορας της ΕΣΔΥ, Ν. Μανιαδάκης. Στην ομιλία του για τις οικονομικές διαστάσεις της φαρμακευτικής πολιτικής, ο κύριος Μανιαδάκης αναφέρθηκε και στους παράγοντες διαμόρφωσής της. «Δεν είναι μόνο το ΑΕΠ» τόνισε ο καθηγητής. «Το ύψος της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης πρέπει να επαναξιολογηθεί και να αυξηθεί, δεδομένου του ότι επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες εκτός το ΑΕΠ» σημείωσε. Κατά τον καθηγητή, δεδομένης της αύξησης στη συμμετοχή των ασθενών, πρέπει να θεσμοθετηθούν μέτρα για την προστασία των οικονομικά αδυνάτων από δυσανάλογα υψηλές συμμετοχές, που μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία τους. Προειδοποίησε δε ότι η τιμολογιακή πολιτική έχει εξαντλήσει τα όρια των αποδόσεων, και περαιτέρω μειώσεις στις τιμές εγκυμονούν κινδύνους απόσυρσης φαρμάκων, ενώ παράλληλα τροφοδοτούν φαινόμενα αντίστροφης υποκατάστασης και αύξησης των δαπανών. «Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προστατευθούν τα φθηνά φάρμακα από περαιτέρω μειώσεις» τόνισε, προσθέτοντας πως στην Ελλάδα τα καινοτόμα φάρμακα είναι στο 60% της τιμής στην Ευρώπη. «Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται αύξηση στην ποσότητα των φαρμάκων που συνταγογραφούνται, καθώς και αύξηση του ποσοστού χρήσης των ακριβότερων φαρμάκων, και όχι πάντοτε απαραίτητων νεότερων φαρμάκων» συμπλήρωσε ο κύριος Μανιαδάκης. «Η αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων δύναται να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της δαπάνης, ωστόσο δεν είναι απότοκο των μειώσεων των τιμών τους, που μάλλον λειτουργούν αντίστρο-

Ομιλία-Παρουσίαση: Δρ. Νίκος Μανιαδάκης, Καθηγητής και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών και Αναπληρωτής Κοσμήτορας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας.

φα, αλλά αποτέλεσμα άλλων πολιτικών που πρέπει να θεσμοθετηθούν» κατέληξε.

Μιχάλης Μασουράκης, Επικεφαλής Οικονομολόγος του ΣΕΒ «Η δημοσιονομική πειθαρχία και οι διαρθρωτικές αλλαγές αποσκοπούν στον επαναπροσδιορισμό του αναπτυξιακού προτύπου προς μια οικονομία που βασίζεται στην ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια, και όχι στα ελλείμματα και τα δανεικά» τόνισε ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΣΕΒ, Μ. Μασουράκης. Όπως ανέφερε, είναι απαραίτητο να αρθούν οι περιορισμοί στον ανταγωνισμό, να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή, να απαλειφθούν οι διαρθρωτικές στρεβλώσεις, να βελτιωθεί το εγχώριο πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, να μειωθεί η αρνητική αναλογία μεταξύ πιο δυναμικών και πιο παραδοσιακών επιχειρήσεων και να περιοριστεί ο κρατικός παρεμβατισμός και οι συνακόλουθες πελατειακές σχέσεις. Όπως ανέφερε, μέσα στην «καταιγίδα» της υπερφορολόγησης και των συνταξιοδοτικών περικοπών, η αναζήτηση αναπτυξιακών αντίβαρων είναι μονόδρομος. Αν και δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια για να δοθούν αποτελεσματικές και γρήγορες λύσεις στα υφεσιακά αδιέξοδα που δημιουργεί η εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας που ακολουθεί η χώρα, υπάρχουν τρεις περιοχές άσκησης οικονομικής πολιτικής στις οποίες παρεμβάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση μπορεί να έχουν μεγάλη προστιθέμενη αξία στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας: Η χρήση οριζόντιων φορολογικών επενδυτικών κινήτρων μπορεί να δράσει καταλυτικά για την αναστροφή της πολύχρονης αποεπένδυσης στην ελληνική οικονομία και την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας από εδώ και πέρα. Το ίδιο θα συμβεί με την επέκταση της φορολογικής βάσης μέσω σύλληψης της φοροδιαφυγής, για να μπορέσει να μειωθεί μια ώρα αρχύτερα το φορολογικό βάρος στους συνεπείς φορολογουμένους και τις οργανωμένες επιχειρήσεις. Επιβάλλεται η επαναλειτουργία της αγοράς ακινήτων, ώστε να ανακάμψει ο κατασκευαστικός κλάδος, που είναι σήμερα πλήρως απαξιωμένος, αν και έχει τεράστιες αναπτυξιακές δυνατότητες και προοπτικές.

Ομιλία-Παρουσίαση: Μιχάλης Μασουράκης, Επικεφαλής Οικονομολόγος, ΣΕΒ.

ΧΡΗΜΑ 65

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference

Mary Harney, Chairperson, European Steering Group for Sustainable Healthcare «Η καινοτομία μπορεί να προέλθει και από κάτω προς τα πάνω» τόνισε στην ομιλία της στο 7ο PhC, η Mary Harney, πρώην υπουργός Υγείας της Ιρλανδίας και πρόεδρος της European Steering Group for Sustainable Healthcare. Η Ιρλανδία κατάφερε να επιταχύνει στον χώρο της υγείας, φθάνοντας τα 8 δισ. ευρώ στις επενδύσεις, με τις εξαγωγές μόνο από τα φάρμακα να ξεπερνούν τα 40 δισ. ευρώ. Αλλά και συνολικότερα, η χώρα καταγράφει 8% ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης και ανεργία μόλις στο 7,5%. «Η υγεία είναι πλούτος (health is wealth)» τόνισε η κυρία Harney, αναφέροντας πως οι δέκα μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες έχουν σήμερα εγκαταστάσεις στην Ιρλανδία, που χαρακτηρίζεται πλέον από ευέλικτο σύστημα υγείας. Κάποια χρόνια πριν, η εικόνα ήταν δυσμενέστερη, αλλά με σημαντικές παρεμβάσεις, ενοποίηση δεδομένων, δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων, υπήρξε τεράστια βελτίωση. Βέβαια και εκεί υπήρξαν αντιδράσεις από γιατρούς και πολιτικούς. «Σε ένα νοσοκομείο, είχε μια αφίσα με τη φωτογραφία

μου που ανέγραφε “καταζητούμενη για φόνο”» ανέφερε. Κατά την κυρία Harney, απαιτείται όραμα και μια πολιτική ηγεσία με αποφασιστικότητα. Μεταξύ των παρεμβάσεων ήταν και η παραχώρηση της δυνατότητας συνταγογραφίας και στους νοσηλευτές, ένα μέτρο που στη χώρα μας συνάντησε τεράστιες αντιδράσεις και αποσύρθηκε. Πλέον, στην Ιρλανδία είναι μια ιδιαίτερα δημοφιλής διαδικασία. Μάλιστα, παρά τους φόβους, οι νοσηλευτές αποδείχθηκαν πιο συντηρητικοί στη συνταγογράφηση. Στη χώρα, δημιουργήθηκε μια αυτόνομη υπηρεσία που παρακολουθεί και αξιολογεί τα πρότυπα, ένας ανεξάρτητος οργανισμός και ένας φορέας αξιολόγησης τεχνολογίας.

Γιώργος Πατούλης, Πρόεδρος του ΙΣΑ Το ΕΣΥ βρίσκεται πλέον στην «ώρα-μηδέν», στην πιο κρίσιμη κατάσταση που έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια. Μία από τις βασικές αιτίες είναι η αδυναμία των κυβερνώντων να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις που θα οδηγούσαν σε εξυγίανση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και πραγματική εξοικονόμηση χρημάτων. Αντί για αυτό, επάρθησαν σκληρά εισπρακτικά μέτρα, και έγιναν οριζόντιες περικοπές, οι οποίες μετακύλισαν το κόστος της περίθαλψης στους ασθενείς, πλήττοντας ιδιαίτερα τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Βασικά ζητήματα στην αδυναμία εφαρμογής πραγματικών μεταρρυθμίσεων στην υγεία είναι η ασυνέχεια στην άσκηση υγειονομικής πολιτικής στη χώρα μας, και η έλλειψη πολιτικής βούλησης για μεταρρυθμίσεις που προϋποθέτουν ρήξη με τα συμφέροντα.

ΤΡΑΠΕΖΙ Ι

Χαμένα εκατομμύρια από τη μη εφαρμογή real-time ελέγχου

Ομιλία-Παρουσίαση: Mary Harney, Chairperson, European Steering Group for Sustainable Healthcare.

Ομιλία: Γιώργος Πατούλης, Πρόεδρος, Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ).

66 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Ανεκμετάλλευτο εργαλείο αποδεικνύεται ο έλεγχος σε πραγματικό χρόνο (real-time), όπως αναφέρθηκε στο πρώτο Στρογγυλό Τραπέζι του 7ου PhC. Θεσμοθετήθηκε, πραγματοποιήθηκε, αλλά τα αποτελέσματα δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί επίσημα. «Αν και γνωρίζουμε ότι από μια δαπάνη περίπου 250 εκατ. ευρώ, τα 50 εκατ. ευρώ είναι προκλητά» αποκάλυψε ο Δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος, διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών. Συμπλήρωσε δε πως σε μία μόνο κλινική διαπιστώθηκε πως από τα 10 εκατ. υποβολών τα 8 εκατ. ευρώ ήταν πλαστά! Σύμφωνα με τον κύριο Αποστολόπουλο, η εξοικονόμηση από την εφαρμογή του real-time ελέγχου στον δημόσιο τομέα μπορεί να αγγίξει και τα 500 εκατ. ευρώ! Ο κύριος Αποστολόπουλος μίλησε και για τις επιπτώσεις των μέτρων του rebate και του claw back, οι οποίες δεν έχει μετρηθεί στις πραγματικές τους διαστάσεις. «Πολλές εταιρείες είναι ήδη σε αδυναμία, 60 κλινικές έκλεισαν» ανέφερε, προσθέτοντας πως δεν είναι δυνατόν να συνεχίζονται οι οριζόντιες μειώσεις χωρίς εξορθολογισμό δαπανών. Την ίδια ώρα, το 80% των επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα αφορά απαρχαιωμένο εξοπλισμό, προερχόμενο κυρίως από χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπως ανέφερε ο Κωνσταντίνος Δεληγιάννης, γενικός διευθυντής GE Healthcare Ν. Ευρώπης. Την ίδια ώρα, τα νοσοκομεία είναι γυμνά, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτήν του αντικαρκινικού νοσοκομείου «Μεταξά», που δεν διαθέτει απει-

κονιστικό μηχάνημα που λειτουργεί, σημείωσε. Κατά τον κύριο Δεληγιάννη, θα πρέπει να εφαρμόσουμε τη νομοθεσία, καταρχάς για να έχουμε σημαντική υποχώρηση του φαινομένου της διαφθοράς. Πρότεινε δε τη διενέργεια κεντρικών διαγωνισμών ή έστω μιας κεντρικής ασφαλιστικής δικλίδας, που θα επιτρέπει τον έλεγχο στα νοσοκομεία. «Το σύστημα δεν ελέγχεται» τόνισε, από την πλευρά του, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Novartis Hellas, Ricardo Canevari, «ο αριθμός των φαρμακείων αυξάνεται, ο αριθμός χονδρεμπόρων επίσης, ενώ δεν υπάρχουν αρκετοί νοσηλευτές». Απαιτείται μια αναδιανομή των πόρων, αλλά και μια αλλαγή στο σύστημα αποζημίωσης. Κυρίως, όμως, χρειάζεται αύξηση του προϋπολογισμού για την υγεία, ενώ το 1,945 δισ. ευρώ της φαρμακευτικής δαπάνης δεν επαρκεί. «Το σύστημα πρέπει να βασίζεται στο αποτέλεσμα, όπως και η αποζημίωση» σύμφωνα με τον κύριο Canevari. Είναι ενδεικτικό πως το 10-15% των προϊόντων δεν επιφέρουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. «Γι’ αυτά δεν θα πρέπει να διεκδικούμε κάτι. Αρκεί να μην υπάρχουν clawback και οριζόντια μέτρα» σημείωσε. Δεν θα πρέπει να περιμένουμε για να εφαρμόσουμε ένα πλήρες σύστημα HTA, αλλά να επιδιώξουμε τη σταδιακή εφαρμογή σε πιλοτικό επίπεδο, όπως πρότεινε. Δεν υπάρχει εθνική πολιτική φαρμάκου, τόνισε από την πλευρά του ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), Θεόδωρος Τρύφων. «Είναι θετικό ότι η πρώτη κλαδική μελέτη που έγινε από την κυβέρνηση ήταν για τις επενδύσεις στη φαρμακοβιομηχανία. Ο κλάδος μπορεί να συνεισφέρει στις κλινικές μελέτες, στην έρευνα και στην ανάπτυξη και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας» τόνισε ο κύριος Τρύφων. Το σημερινό ασφυκτικό περιβάλλον δημιουργεί κίνδυνο, όμως όλα αυτά να μείνουν στη θεωρία, εξαιτίας του πολύ μεγάλου clawback και του μεριδίου αγοράς των καινούργιων φαρμάκων. Απαιτείται τα διαρθρωτικά μέτρα να είναι πρώτα στην ατζέντα, κατά τον πρόεδρο της ΠΕΦ. «Ως κλάδος έχουμε καταθέσει προτάσεις με χρονοδιάγραμμα και κοστολόγηση. Η έλλειψη ενός σταθερού συνομιλητή και η απουσία συνεννόησης όμως αποτελούν πρόβλημα. Ωστόσο, τα πράγματα θα πρέπει να προχωρήσουν γρήγορα, γιατί είμαστε στα όρια της αποεπένδυσης» δήλωσε ο κύριος Τρύφων. Προφανώς υπάρχει προκλητή ζήτηση σε φάρμακα και εξετάσεις.

Όλο το σύστημα ευνοεί τη χορήγηση ακριβότερων φαρμάκων. Είναι κομβικής σημασίας να οργανωθούν τα ταμεία και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, γιατί όλο αυτό τελικά γυρίζει στη φαρμακοβιομηχανία με το clawback. «Στα δικαστήρια εν τέλει αυτό θα καταπέσει, αλλά το θέμα είναι έως τότε να μην έχουμε διαλυθεί» συμπλήρωσε. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Boehringer Ingelheim Ελλάς, Δημήτρης Αναγνωστάκης, σημείωσε πως η υγεία είναι ένας τομέας στον οποίο μπορούμε να αναπτυχθούμε στην Ελλάδα. «Πρέπει και μπορεί η υγεία να μην αποτελεί μόνο κέντρο κόστους, αλλά και κέντρο ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε εδώ την πρωτοβουλία του ΣΦΕΕ να δημιουργήσει ειδική αντιπροεδρία για τις κλινικές μελέτες» ανέφερε. «Υπάρχουν πολλοί λόγοι να φέρει κανείς παραγωγή και επενδύσεις στην Ελλάδα. Οι δείκτες είναι φανταστικοί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανταγωνιζόμαστε παραγωγικές μονάδες στην Ινδία. Επίσης, διαθέτουμε το κατάλληλο επιστημονικό δυναμικό. Αυτός είναι και ένας λόγος που το εργοστάσιό μας στο Κορωπί κατάφερε να έχει αυτούς τους δείκτες. Η επέκτασή του ξεκίνησε με το 60% της παγκόσμιας παραγωγής της Boehringer, το οποίο διεκδικεί έγκριση από τον FDA, για να μπορεί να εξάγει τα φάρμακά της στις ΗΠΑ. Η Boehringer έχει το εργοστάσιο αλλά και όλη την καινοτομία εδώ» σημείωσε. Παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι υπάρχει κίνδυνος να μην μπορεί ο ασθενής να έχει πρόσβαση σε θεραπείες. «Θα πρέπει να εφαρμοστούν οι προτάσεις που έχει καταθέσει ο ΣΦΕΕ και η ΠΕΦ, να πάρουμε παραδείγματα από success story, για να πείσουμε ξένους επενδυτές να φέρουν τα χρήματά τους στην Ελλάδα και να κάτσουμε όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι με την πολιτική ηγεσία, αντί να είμαστε απέναντι, και να δουλέψουμε προς την ίδια κατεύθυνση» πρόσθεσε.

Ricardo Baptista Leite, Επικεφαλής Δημόσιας Υγείας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας Μια επιστροφή στα βασικά πρότεινε ο Πορτογάλος βουλευτής, επικεφαλής Δημόσιας Υγείας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας, Ricardo Baptista Leite, Member of Parliament, κατά την ομιλία του στο 7ο Pharma & Health Conference.

Στρογγυλό Τραπέζι 1: «Βιώσιμη Οικονομική Ανάπτυξη: Ποιος ο ρόλος της Υγείας;» Στο πάνελ συμμετείχαν οι ομιλητές (από αριστερά στη φωτογραφία): Δημήτρης Αναγνωστάκης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Boehringer Ingelheim Ελλάς, Κωνσταντίνος Δεληγιάννης, Γενικός Διευθυντής, GE Healthcare Southeastern Europe, Riccardo Canevari, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Novartis Ελλάς, Θεόδωρος Τρύφων, Πρόεδρος, Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) και Αντιπρόεδρος ΔΣ, ΕΛΠΕΝ, Δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος, Όμιλος Ιατρικού Αθηνών. Συντονιστής του πάνελ: Χρήστος Κώνστας, Δημοσιογράφος.

ΧΡΗΜΑ 67

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference

Ο κύριος Leite άνοιξε με μια πολύ σημαντική επιτυχία της χώρα του, η οποία κλήθηκε και κατάφερε να διαχειριστεί επιτυχώς τις οικονομικές και υγειονομικές προκλήσεις και να καταλήξει σε μια ευρεία συναίνεση. Αυτή η συναίνεση οδήγησε μια εθνική στρατηγική για την ηπατίτιδα C. Αποτέλεσμα ήταν 10.000 άτομα να ενταχθούν στις νέες θεραπείες και 3.000 ασθενείς να έχουν ήδη θεραπευτεί! Για την επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων απαιτείται η συνεργασία πολιτικών, γιατρών, ακαδημαϊκών και ασθενών. Η Πορτογαλία και η Ελλάδα παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία τόσο στην εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής και της μείωσης της παιδικής θνησιμότητας όσο και στη γήρανση του πληθυσμού, τις χρόνιες ασθένειες και άλλους δείκτες υγείας, αλλά και στην έλλειψη ανθρώπινων πόρων. «Παρότι ξοδεύουμε λιγότερα, είμαστε σε καλή κατάσταση. Αλλά οι επιπτώσεις των περικοπών στην υγεία των πολιτών θα φανούν στις επόμενες δεκαετίες» τόνισε ο κύριος Leite. «Το ερώτημα είναι αν θα μπορούμε να ξοδεύουμε περισσότερα αλλά με βιώσιμο τρόπο ή κάποια στιγμή δεν θα μπορούμε να ξοδέψουμε άλλο» σημείωσε. Κατά τον Πορτογάλο βουλευτή, χρειάζεται μια ανθρωπιστική προσέγγιση στην υγεία, κοντά στο ευρωπαϊκό μοντέλο. «Πρέπει να γυρίσουμε στα βασικά στην Υγεία» τόνισε αναφερόμενος στις αρχές της ιατρικής. «Η προαγωγή και πρόληψης της υγείας πρέπει να βρίσκονται στη βάση του ΕΣΥ» συμπλήρωσε. Προς το παρόν, «δεν έχουμε Εθνικά Συστήματα Υγείας, αλλά Εθνικά Συστήματα Ασθενειών, που επιχειρούν να επιβιώσουν» τόνισε. «Πρέπει “το καρότο” να μεταφερθεί από τη “μαζική παραγωγή” στα νοσοκομεία, όπου στόχος είναι όλο και περισσότερες επεμβάσεις στον ασθενή, όπου τα νοσοκομεία θα πληρώνονται όσο πιο υγιής είναι ο πολίτης» τόνισε μεταξύ άλλων. Κατά τον κύριο Leite, η εξίσωση της αξίας είναι ένα κλάσμα, με το αποτέλεσμα υγείας να είναι στον εκθέτη και το κόστος στον παρονομαστή.

Matthias Reumann, Sustainable, Resilient Health Systems Research της IBM Research Οι υπολογιστές δεν πρόκειται να αναλάβουν τη λήψη αποφάσεων στην ιατρική, ξεκαθάρισε ο Matthias Reumann, Sustainable, Resilient Health Systems Research της IBM Research, από το βήμα

Ομιλία-Παρουσίαση: Ricardo Baptista Leite, Member of Parliament, Head of Public Health, Catholic University of Portugal. 68 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

του 7ου Pharma & Health Conference. Σύμφωνα με την παρουσίαση του κυρίου Reumann, τα Big data στην Υγεία βιώνουν μια τέλεια καταιγίδα: Ο όγκος αυξάνεται εκθετικά με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα, το εύρος των δεδομένων κυμαίνεται από πληροφορίες γύρω από τα λεγόμενα multi-omics («πολύ -ωματικές») έως και μετρήσεις lifestyle με τη βοήθεια κινητών συσκευών, που στηρίζονται από δομές cloud. «Το 60% των δεδομένων (συμπεριφορικά, περιβαλλοντικά) θα συνεισφέρει στα αποτελέσματα της υγείας» ανέφερε. Αναλυτικές μέθοδοι της τελευταίας τεχνολογίας, σε γενικές γραμμές, περιορίζονται από υπολογιστικές προσεγγίσεις. Επιπλέον, η σύγκληση της ανάλυσης δεδομένων, οι εξελιγμένες προσεγγίσεις μοντελοποίησης και η γνωστική υπολογιστική γεννούν ελπίδες επίλυσης των προκλήσεων των big data στην Υγεία και στις επιστήμες ζωής. Η ανάλυση δεδομένων, ειδικά στην εποχή των αναδυόμενων ερευνητικών πεδίων στον τομέα των «ωματικών», αποδίδουν μεγάλες ποσότητες αποτελεσμάτων, δεδομένου του ότι οι υπολογιστικές προκλήσεις ξεπερνιούνται. Η διαλογή των αποτελεσμάτων απαιτεί εξειδικευμένες και μεταφραστικές γνώσεις. Η γνωστική υπολογιστική μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη διαφανών αποτελεσμάτων. Τα εργαλεία γνωστικής υπολογιστικής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προκύψουν υποθέσεις που θα οδηγήσουν τις πειραματικές μελέτες, αλλά και ως αρχική γνώση που οδηγεί την ανάλυση δεδομένων. Η διαρκώς αυξανόμενη ποσότητα δεδομένων απαιτεί μεγαλύτερο όγκο υπολογισμών, που, κάποια στιγμή, θα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από υπερυπολογιστές. Σε μοντέλα βιοφυσικής έχουμε ήδη δείξει πως η υπολογιστική πρόκληση μπορεί να ξεπεραστεί με τη χρήση υπολογιστικών συστημάτων υψηλής απόδοσης. Η πολυπλοκότητα της υπολογιστικής μοντελοποίησης βιοφυσικών διαδικασιών έχει κάνει τη μετάβαση από τη βασική έρευνα στη μεταφραστική επιστήμη και ιατρική. Σήμερα, είναι εφικτό τα δεδομένα υγείας να αυξηθούν, με την προσομοίωση βιοφυσικών μοντέλων προσαρμοσμένων σε κάθε ασθενή. Η γνωστική υπολογιστική είναι ένα πολλά υποσχόμενο μονοπάτι για να καταστούν διαφανή τα αναλυτικά αποτελέσματα. Η τεχνολογία IBM WatsonTM επιτρέπει τα αποτελέσματα της ανά-

Ομιλία-Παρουσίαση: Dr. Matthias Reumann, PhD, Sustainable, Resilient Health Systems Research, IBM Research, Zurich.

λυσης να παρουσιαστούν σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο συσσωρευμένης γνώσης της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας. Η οπτική των δεδομένων και της ανάλυσης μέσα από αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο δεν θα επιτρέψει μόνο την επαλήθευση των αποτελεσμάτων, θα βοηθήσει επίσης στην επιτάχυνση της ανακάλυψης και αναγνώρισης, για παράδειγμα, νέων στόχων στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Αναλύσεις που οδηγούνται από τα δεδομένα και παράλληλα βασίζονται στη γνώση, σε ένα περιβάλλον γνωστικής υπολογιστικής μετατρέπονται σε έναν ισχυρό τρόπο δημιουργίας υποθέσεων και περιορισμού του χώρου έρευνας, ώστε να μπορεί αποτελεσματικά να ελεγχθεί με τη χρήση παραδοσιακών εργαστηριακών μεθόδων. Η τεχνολογία IBM WatsonTM επιτρέπει τον εντοπισμό του «ψύλλου στα άχυρα» στη σημερινή πρόκληση των big data. Συνεπώς, η δύναμη των big data μπορεί να απελευθερωθεί με την υιοθέτηση νέων προσεγγίσεων στην ανάλυση που καθοδηγείται από τα δεδομένα μέσα σε ένα γνωστικό υπολογιστικό περιβάλλον. Αυτό δημιουργεί μια ολιστική οπτική, που τοποθετεί την ανάλυση των big data στο πλαίσιο της συσσωρευμένης γνώσης της επιστημονικής κοινότητας.

ΤΡΑΠΕΖΙ ΙΙ

Αναξιοποίητα τα δεδομένα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης Άγνωστες παραμένουν, εν πολλοίς, οι δαπάνες στο ΕΣΥ, όπως διαφάνηκε κατά τη συζήτηση στο δεύτερο στρογγυλό τραπέζι του 7ου Pharma & Health Conference. «Ο υπουργός Υγείας, σήμερα, είναι τυφλός. Δεν ξέρει τι γίνεται στα νοσοκομεία» δήλωσε ο αντιπρόεδρος της ΝΔ, Άδωνις Γεωργιάδης, σημειώνοντας πως το τοπίο θα ξεκαθαρίσει μετά από 2-3 χρόνια. Σύμφωνα με τον ίδιο, «δεν θέλουμε να κάνουμε ένα βήμα μπρος». «Η τεχνολογία δίνει τα εργαλεία αν υπάρχει διάθεση» σημείωσε αφήνοντας, στη συνέχεια, σαφείς αιχμές για τους λόγους που δεν προχωρούν σημαντικά μέτρα. «Για τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, πώς θα κλέψουμε αν μπουν;» διερωτήθηκε και, την ίδια ώρα, οι εταιρείες βολεύονται από την υπερσυνταγογράφηση, κατά τον κύριο Γεωργιάδη.

«Με τα registries θα είχαμε εικόνα. Για πρώτη φορά, έχουμε πάρα πολλά data. Δεν αξιοποιούμε, όμως, ούτε το 10% της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης» συμπλήρωσε ο πρώην υπουργός, και εκτίμησε πως στον τομέα της υγείας κρύβεται ένα τεράστιο κομμάτι της χρέους της χώρας, ίσως και το μεγαλύτερο. «Το κράτος πλήρωνε για να έχουν βασιλική υγεία οι ασθενείς» υποστήριξε ο κύριος Γεωργιάδης και πρόσθεσε πως «στην Ελλάδα οι υπουργοί δεν ψηφίζονται για να εφαρμόσουν τους νόμους, αλλιώς θα ήταν οι πρώτοι που θα έφευγαν». «Πίστευα ότι η κρίση θα μας έκανε καλύτερους. Τώρα δεν είμαι σίγουρος. Ίσως η περίοδος ΣΥΡΙΖΑ να μας έκανε καλό, με την έννοια ότι μας αναγκάζει σε βίαιη ωρίμανση» κατέληξε. Για ασυμμετρία πληροφόρησης και συναισθηματική ασυμμετρία ασθενή σε σχέση με τον γιατρό έκανε λόγο ο ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Δράσης, Θεόδωρος Σκυλακάκης. «Αυτό σημαίνει ότι χωρίς πολύ ισχυρό σύστημα auditing και υποστήριξη του ασθενή ως αγοραστή, οποιοδήποτε σύστημα θα καταρρεύσει». Σύμφωνα με τον κύριο Σκυλακάκη, στην Ελλάδα το βασικό πρόβλημα είναι ότι υπάρχει τεράστια απόσταση μεταξύ αυτού που ισχύει κι αυτού που εφαρμόζεται. «Χρειάζονται μικρές νησίδες επιτυχίας. Χρειάζεται να βάλουμε τον ιδιωτικό τομέα για να ελέγξει το δημόσιο. Η μεταρρύθμιση απαιτεί να υπάρχει και μια αντίληψη του τι συνέβαινε πριν και πώς δεν θα υπάρξει διάλυση του συστήματος αν ξαφνικά εφαρμόσεις όλους τους νόμους» τόνισε. «Οι πολιτικές που θα μας βγάλουν από εδώ είναι το θέμα» τόνισε ο Κωνσταντίνος Μπαργιώτας, βουλευτής Λάρισας με το Ποτάμι. «Υπάρχουν θεσμοί και θεσμικά πλαίσια που δεν αφήνουν αυτούς που θέλουν να ξεφύγουν να το κάνουν. Τους βρίσκουν, τους τιμωρούν και βάζουν και δεοντολογίες» ανέφερε. Κατά τον κύριο Μπαργιώτα, δεν υπάρχει διοίκηση στα νοσοκομεία. «Τα νοσοκομεία όλου του πλανήτη έχουν στατιστικά στοιχεία για ανάλυση small και big data. Εδώ αυτά είναι άγνωστα» τόνισε. «Η ελληνική πολιτική σκηνή είναι συγκρουσιακή. Η αλλαγή που αφορά στον ΕΟΠΥΥ και έχει περάσει μέσω συγκρούσεων, τελικά εφαρμόζεται» ανέφερε ο βουλευτής του Ποταμιού. «Ελληνικού τύπου συναίνεση μέσω συγκρούσεων» ανέφερε, χαρακτηριστικά, και πρόσθεσε πως λείπει αυτό που συνέβη στην Πορτογαλία. «Δεν είναι ούτε κακό ούτε ντροπή να συμφωνούμε πού και πού δημοσίως» σχολίασε.

Στρογγυλό Τραπέζι 2: «Πολιτική Υγείας: Ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της χώρας» Στο πάνελ συμμετείχαν οι ομιλητές (από αριστερά στη φωτογραφία): Ανδρέας Λοβέρδος, Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Κωνσταντίνος Μπαργιώτας, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Βουλευτής Λάρισας, Ποτάμι, Θόδωρος Σκυλακάκης, Ευρωβουλευτής, Mέλος, Ομάδα της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη, Άδωνις Γεωργιάδης, Αντιπρόεδρος και Βουλευτής Β’ Αθηνών, Νέα Δημοκρατία. Συντονιστής του πάνελ: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

ΧΡΗΜΑ 69

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και πρώην υπουργός Υγείας, Ανδρέας Λοβέρδος, εξαπέλυσε βέλη εναντίον της τωρινής ηγεσίας της Αριστοτέλους. «Ηγούνται δύο υπουργοί ασθένειας και όχι υγείας, που ασχολούνται μόνο με τα οικονομικά της υγείας» ανέφερε και πρόσθεσε πως η συζήτηση για την Υγεία έχει εγκαταλειφθεί και πρέπει να επιστρέψει. «Συνολικά, η ισοπεδωτική αντιπολίτευση οδήγησε τον Έλληνα πολίτη στην αδυναμία διάκρισης» ανέφερε ο κύριος Λοβέρδος. «Ήρθε ο ισοπεδωτής που θα τα έκανε όλα σε μια μέρα και τελικά δεν κάνει τίποτα» εκτίμησε. Παρεμβαίνοντας στη συζήτηση, η πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα Κρήτης, Κατερίνα Κουτσογιάννη, αναρωτήθηκε πού είναι οι ασθενείς σε όλη αυτήν τη συζήτηση. «Αντιμετωπίζουμε όλες τις συνέπειες των προβλημάτων του συστήματος υγείας εδώ και χρόνια. Προβλήματα που εντάθηκαν με την κρίση» σημείωσε. «Αναρωτιέμαι γιατί οι ασθενείς δεν έχουμε συμμετάσχει ποτέ στα κέντρα λήψης αποφάσεων» υπογράμμισε η κυρία Κουτσογιάννη, καταλήγοντας πως «γίνονται πράγματα για εμάς χωρίς εμάς». Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας», Γιώργος Καλαμίτσης, πρότεινε ο εκάστοτε υπουργός Υγείας που είναι διατεθειμένος να κάνει μια μεταρρύθμιση να τη θέτει στην κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να τους πείσει ότι αυτό που γίνεται είναι για καλό. «Είναι δύσκολο να αλλάξει η νοοτροπία 10 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η δουλειά του υπουργού είναι, όμως, να εφαρμόζει τους νόμους» ανέφερε.

Αθανάσιος Βοζίκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Οικονομικών & Διοίκησης της Υγείας, του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς Η φαρμακευτική πολιτική το διάστημα 2010-2014, πέρα από τον εμφανή προσανατολισμό περιορισμού της δημόσιας χρηματοδότησης, ακολουθεί πορεία ιδιωτικοποίησης της φαρμακευτικής δαπάνης και περιοριστικής διανομής των φαρμάκων, τόνισε, μεταξύ άλλων, ο Αθανάσιος Βοζίκης, επίκουρος καθηγητής, διευθυντής του Εργαστηρίου Οικονομικών & Διοίκησης της Υγείας, του τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Ομιλία-Παρουσίαση: Αθανάσιος Βοζίκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου «Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας», Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης. 70 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Κατά την ομιλία του στο 7ο Pharma & Health Conference, ο κύριος Βοζίκης τόνισε πως, από την καταγραφή και μελέτη του συνόλου των νομοθετικών-ρυθμιστικών παρεμβάσεων της προαναφερόμενης περιόδου (136 Νόμοι, ΠΔ και ΥΑ), προκύπτει πιο συγκεκριμένα πως: ~~ Το 93% των νομοθετικών παρεμβάσεων μετακύλισαν το οικονομικό βάρος από το «Κρατικά προγράμματα και υποχρεωτικά προγράμματα χρηματοδότησης υγειονομικής περίθαλψης»-(ΗF1) στο «Νοικοκυριά -Καταναλωτής»-(HF3), ~~ Περίπου το 50% των παρεμβάσεων αφορούσαν «εξαίρεση από καλύψεις» ή «όρια στον αριθμό ή/και το κόστος χρήσης της φαρμακευτικής αγωγής». Τα παραπάνω ευρήματα δεν επιβεβαιώνουν απλά τη στοχοποίηση του φαρμακευτικού κλάδου στην προσπάθεια μείωσης της δημόσιας χρηματοδότησης του συστήματος υγείας και προσαρμογής στους μνημονιακούς στόχους, αλλά αναδεικνύουν το γεγονός ότι η επίτευξη των στόχων αυτών πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά με τη μετακύλιση σημαντικού ποσοστού από τη μείωση αυτή στους ασθενείς-καταναλωτές και με τον περιορισμό στην πρόσβαση στη φαρμακευτική περίθαλψη. Για την κατάταξη και ανάλυση των νομοθετικών παρεμβάσεων χρησιμοποιήθηκε αφενός μεν η οπτική των φορέων χρηματοδότησης του συστήματος υγείας (HF) του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) και αφετέρου η αξιολόγησή τους ως προς τον περιορισμό της πρόσβασης των πολιτών-ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή.

Νίκος Κωστάρας, Γενικός Διευθυντής Ελλάδας της IMS Health Για τον πιθανό ρόλο της πληροφόρησης στη μείωση της δαπάνης μίλησε ο γενικός διευθυντής Ελλάδας της IMS Health, Νίκος Κωστάρας, στο 7ο Pharma & Health Conference. «Στο τμήμα του Technology Consulting της IMS Health, κάναμε μια μελέτη για τη χρήση ελληνικών sites στο internet, ώστε να δούμε αν και πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για βελτίωση πληροφόρησης, αύξηση ευαισθητοποίησης και, ιδανικά, για αλλαγή

Ομιλία-Παρουσίαση: Νίκος Κωστάρας, Γενικός Διευθυντής Ελλάδας, IMS Health.

τρόπου ζωής. Η έρευνα έγινε τον Ιούνιο 2016 και αφορά την περίοδο Ιανουάριο 2015-Ιούνιο 2016, για ελληνόγλωσσα internet sites, για την κατηγορία Άσθμα & ΧΑΠ. Οι λέξεις κλειδιά ήταν “Άσθμα”, “ΧΑΠ” και “Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια”. Από τα 1.321 links που εμφανίστηκαν σε 831 sites, επικεντρωθήκαμε σε 856 links από 447 sites. Τα top 20 sites, δηλαδή το 4% του συνόλου, δημιουργούν περίπου το 20% του buzz, δηλαδή του όγκου περιεχομένου σχετικά με Άσθμα & ΧΑΠ. Αν επικεντρωθούμε στα sites των HCPs, τα οποία έχουν και πολύ καλό ranking (κάτι που σχετίζεται σημαντικά με την επισκεψιμότητα), τότε η συγκέντρωση του buzz ανεβαίνει στο 41% για τα top 20 sites. Φαίνεται πως υπάρχει σημαντικό πεδίο δημιουργίας νέου, πρωτογενούς περιεχομένου στα sites των φαρμακευτικών εταιρειών για το Άσθμα & ΧΑΠ. Μια σημαντική παράμετρος είναι η θεματολογία δηλαδή αν το κοινό ενδιαφέρεται για διάγνωση, πρόληψη, περιγραφή ασθένειας ή αντιμετώπισή της. Εδώ βλέπουμε πως η αντιμετώπιση αφορά περισσότερο από το 1/3 της θεματολογίας, ενώ η πρόληψη έρχεται 2η, με πάνω από το 1/4 αυτής. Η διάγνωση και περιγραφή ασθένειας ακολουθούν με 16% και 21%, αντίστοιχα. Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η πρόληψη είναι 2η ως θεματική ενότητα. Επομένως ίσως υπάρχει ευκαιρία, αυξάνοντας το πρωτογενές επιστημονικό περιεχόμενο και εκπαιδεύοντας σωστά τους συμπολίτες μας, να καταφέρουμε να ανεβάσουμε το επίπεδο ευαισθητοποίησης και να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής προς το καλύτερο. Συνεπώς, και να μειώσουμε το κόστος. Επιπλέον, η αφύπνιση αυτή θα οδηγούσε σε πρόωρη διάγνωση και σε καλύτερη αντιμετώπιση για το Άσθμα & ΧΑΠ».

Δρ. Γεώργιος Σαρανταυγάς, Διευθυντής του Τμήματος Standards & Solutions του GS1 Association Ελλάδας «Τα λάθη στη φαρμακευτική αγωγή οδηγούν σε επιπλέον θεραπείες, πιθανές αναπηρίες ή και απώλεια ζωής» τόνισε ο Δρ. Γεώργιος Σαρανταυγάς, Διευθυντής του Τμήματος Standards & Solutions του GS1 Association της Ελλάδας, από το βήμα του 7ου Pharma & Health Conference.

Ομιλία-Παρουσίαση: Δρ. Γεώργιος Σαρανταυγάς, Διευθυντής Τμήματος Standards & Solutions, GS1 Association Greece.

«Τα ψευδεπίγραφα φάρμακα αποτελούν αυξανόμενη απειλή διεθνώς» ανέφερε και, επιπλέον, «η ιχνηλασιμότητα από τον παραγωγό προς τον ασθενή είναι προβληματική». Σύμφωνα με τον κύριο Σαρανταυγά, «οι ανακλήσεις προϊόντων είναι δύσκολο να διαχειριστούν, ειδικά στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης. Οι μη τυποποιημένες παρεμβάσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας μειώνουν την αποδοτικότητα και την ακρίβειά της». Εκτιμάται ότι η υιοθέτηση των Διεθνών Προτύπων GS1 μπορεί να δώσει λύσεις. Η εφαρμογή των διεθνών προτύπων και η σφαιρική αντιμετώπιση των logistics στον ευαίσθητο και εξαιρετικά πολύπλοκο τομέα της υγείας εξασφαλίζει τη βελτίωση της περίθαλψης και της ασφάλειας των ασθενών: ~~ Μείωση των ιατρικών λαθών ~~ Ιχνηλασιμότητα σε όλα τα επίπεδα ~~ Μοναδική ταυτοποίηση, αναγνώριση και αυθεντικότητα προϊόντων και υπηρεσιών ~~ Πλήρης διαφάνεια, ακρίβεια και ταχύτητα σε όλες τις διαδικασίες της εφοδιαστικής αλυσίδας Μελέτες αναφέρουν πως η εφαρμογή Διεθνών Προτύπων σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα της υγείας θα μπορούσε να σώσει 22.000-43.000 ζωές και να αποτρέψει 700 χιλιάδες έως 1,4 εκατομμύριο αναπηρίες ασθενών. Παράλληλα, η επέκταση συστημάτων υγείας που βασίζονται σε τέτοια πρότυπα εκτιμάται ότι θα μπορούσε να εξοικονομήσει 40-100 δισ. δολ.

Σταμάτης Βαρδαρός, Aναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Υπ. Υγείας, Υπεύθυνος για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Τα σημεία στήριξης του πολιτικού σχεδίου αναδιοργάνωσης της ΠΦΥ παρουσίασε κατά την ομιλία του στο 7ο Pharma & Health Conference o αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Υπ. Υγείας, υπεύθυνος για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Σταμάτης Βαρδαρός. Όπως εξήγησε ο κύριος Βαρδαρός, η νέα ΠΦΥ θα στηρίζεται σε αποκεντρωμένες δομές σε επίπεδο κοινότητας, την Τοπική Μονάδα Υγείας, στον οικογενειακό γιατρό και στη διεπιστημονική ομάδα υγείας, με αναβαθμισμένο ρόλο των υπόλοιπων επαγγελματιών

Ομιλία-Παρουσίαση: Σταμάτης Βαρδαρός, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Υγείας.

ΧΡΗΜΑ 71

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference

υγείας, σε εγγραφή συγκεκριμένου πληθυσμού αναφοράς ανά ομάδα υγείας, στην πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού φακέλου, στον κοινοτικό-εξωστρεφή προσανατολισμό των υπηρεσιών, στην πρόληψη και στην αγωγή υγείας, στην τακτική παρέμβαση του συστήματος ΠΦΥ στα σχολεία, στους χώρους δουλειάς, στα ΚΑΠΗ, στις τοπικές κοινωνίες, χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τους πολίτες. Πρόκειται για ένα σύστημα που περιγράφει μιαν άλλη κουλτούρα στη σχέση πολίτη και υπηρεσιών υγείας, με βασικό σημείο παρέμβασης τις αστικές περιοχές και κεντρικό σύνθημα «η ΠΦΥ να πάει στον πολίτη». Είναι ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο θα αναπτυχθεί σε επιλεγμένες αστικές καταρχάς περιοχές σταδιακής εφαρμογής, παράλληλα με το υφιστάμενο σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Σύμφωνα με τον κύριο Βαρδαρό, η χρηματοδότηση θα προέλθει από τον κρατικό προϋπολογισμό (εθνικοί πόροι) και από τα Διαρθρωτικά Ταμεία (κοινοτικοί πόροι). «Πόροι που όσο το σύστημα αναπτύσσεται θα μειώνουν την πίεση για δαπάνες προς τα νοσοκομεία και προς τους ιδιώτες παρόχους του ΕΟΠΥΥ» ανέφερε. Συνεπώς, από οικονομικής άποψης, είναι ένα σύστημα που σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα θα εξοικονομήσει πόρους από τον προϋπολογισμό υγείας, «εκπαιδεύοντας» τον πολίτη σε μια λιγότερο καταναλωτική συμπεριφορά υπηρεσιών υγείας, μειώνοντας την προκλητή ζήτηση, την πολυφαρμακία και την επιβάρυνση των νοσοκομείων με την πλειονότητα των «ψυχρών» (των όχι άμεσων και επειγόντων) περιστατικών. Παράλληλα με τη σταδιακή ανάπτυξη του νέου συστήματος εξελίσσονται οι παρεμβάσεις για την άμεση ενίσχυση και αναβάθμιση των υφιστάμενων δομών της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Ο σχεδιασμός αυτός, του οποίου η υλοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη, πέρα από τις νέες προσλήψεις σε υγειονομικό προσωπικό περιλαμβάνει και την ουσιαστική ενίσχυση των μονάδων υγείας με ενεργό ιατρικό προσωπικό, θέτοντας όρια στις συμμετοχές των γιατρών στις διάφορες επιτροπές που στερούν διαθέσιμες εργατοώρες στο σύστημα και ταλαιπωρούν τον πολίτη. Περιλαμβάνει ακόμη: ~~ τη διεύρυνση σε όλες τις μονάδες της ηλεκτρονικής δωρεάν δυνατότητας ραντεβού για τους πολίτες,

~~ τη μετακίνηση προσωπικού που απασχολείται σε αλλότρια καθήκοντα στο υπόλοιπο σύστημα υγείας (π.χ. επισκέπτες υγείας), ~~ τη διαμόρφωση νέων κανονισμών λειτουργίας και καθηκοντολογίων για την ΠΦΥ, ~~ τη σταδιακή εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και αγωγής υγείας από το σύνολο των δομών και ~~ την ευρεία εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου στην πρωτοβάθμια περίθαλψη.

ΤΡΑΠΕΖΙ ΙΙΙ

Εξορθολογισμός δημοσίων δαπανών για την Υγεία Στον ανασχεδιασμό της διαδικασίας του rebate, μέσω ενός ευρύτερου πλαισίου, που θα περιλαμβάνει τη δέσμη 7 σημείων, αναφέρθηκε ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, Σ. Μπερσίμης, κατά το 7ο Pharma & Health Conference. «Το σημαντικότερο είναι ο έλεγχος της ζήτησης, ώστε οι ποσότητες να είναι αυτές που θα επιτρέπουν τον ασφαλισμένο να έχει την απαιτούμενη πρόσβαση» ανέφερε, διευκρινίζοντας πως ορισμένα δεν είναι άμεσα στη δικαιοδοσία του ΕΟΠΥΥ. Σύμφωνα με τον κύριο Μπερσίμη, όταν από το 2012 έως πρόσφατα δεν είχε πραγματοποιηθεί κανένας έλεγχος δαπανών, σήμερα εκκαθαρίζονται στο 100%. Μάλιστα, όπως ανέφερε, το σύστημα αυτό θα εφαρμοστεί και στις δημόσιες δομές. Την ευθύνη για την εισαγωγή θεσμοθετημένων μέτρων την έχει η πολιτική ηγεσία, τόνισε από την πλευρά του ο καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Οργάνωσης και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, αναπληρωτής κοσμήτορας της ΕΣΔΥ, Ν. Μανιαδάκης. «Επειδή πολλά μέτρα δεν λειτούργησαν, σαν από μηχανής θεός ήρθε η εύκολη λύση του clawback, κι επειδή λειτούργησε στην υγεία, μπήκε σε όλη τη χώρα, με τη μορφή του κόφτη» τόνισε ο κύριος Μανιαδάκης, προσθέτοντας πως μια αξιολόγηση υπάρχει όταν ένα φάρμακο μπαίνει στη λίστα αποζημίωσης. Για να εφαρμοστεί το σύστημα της εκκαθάρισης πρέπει να υποβληθούν δαπάνες πρώτα, όπως διευκρίνισε ο γενικός επιχειρησιακός και διοικητικός διευθυντής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, Β. Μπαρδής.

Στρογγυλό Τραπέζι 3: «Εξορθολογισμός δημοσίων δαπανών για την υγεία: Θέλει τρόπο, όχι κόπο» Στο πάνελ συμμετείχαν οι ομιλητές (από αριστερά στη φωτογραφία): Mάκης Παπαταξιάρχης, Διευθύνων Σύμβουλος, Janssen Ελλάδας, Pharmaceutical Companies of Johnson & Johnson, Haseeb Ahmad, Διευθύνων Σύμβουλος, MSD Greece, Cyprus, Malta, Ζέφη Βοστιτσάνου, Διευθύντρια Επιστημονικών και Κυβερνητικών Υποθέσεων, ΣΦΕΕ, Βασίλης Μπαρδής, Γενικός Επιχειρησιακός και Διοικητικός Διευθυντής, Όμιλος Ιατρικό Αθηνών, Δρ. Νίκος Μανιαδάκης, Καθηγητής και Διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών και Αναπληρωτής Κοσμήτορας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Σωτήρης Μπερσίμης, Πρόεδρος, Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς. Συντονίστρια: Δήμητρα Ευθυμιάδου, Δημοσιογράφος.

72 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

«Αυτό δεν έχει γίνει» διευκρίνισε και πρόσθεσε πως «αυτό που μας είπαν είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια δεν ξέραμε τι πληρώναμε». Σύμφωνα με τον κύριο Μπαρδή, το clawback δεν έχει σχέση με τον εξορθολογισμό. Από την πλευρά της, η διευθύντρια Επιστημονικών & Κυβερνητικών Υποθέσεων του ΣΦΕΕ, Ζ. Βοστιτσάνου, ξεκαθάρισε πως οι στόχοι επιτεύχθηκαν χάρη στις περικοπές στη φαρμακευτική δαπάνη. Μεταξύ των προκλήσεων που προκύπτουν είναι η ανακατανομή των πόρων, οι ανάγκες του πληθυσμού, οι προϋπολογισμοί που να συμβαδίζουν με τις ανάγκες της χώρας και ένας υπεύθυνος οργανισμός που να παρακολουθεί την πορεία των πραγμάτων. Την ώρα που η δαπάνη έχει εκτιναχθεί στα ύψη, δεν υπάρχει και πολιτική σταθερότητα, με αποτέλεσμα να χάνεται χρόνος, σύμφωνα με την κυρία Βοστιτσάνου. «Ο μηχανισμός που εφαρμόζεται με το clawback δεν φέρνει αποτελέσματα. Δεν υπάρχει μείωση του όγκου, παρά τις περικοπές» ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της MSD Greece, Haseeb Ahmad. «H επιτροπή διαπραγμάτευσης παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για το ελληνικό σύστημα υγείας» σημείωσε. Η ηπατίτιδα C συνιστά την 7η αιτία θανάτου, με τον επιπολασμό στην Ελλάδα να είναι μεγαλύτερος. «Μετά την εισαγωγή των νέων θεραπειών, είμαστε αντιμέτωποι με μια δοκιμασία, καθώς έχουμε την ευκαιρία να εξαλείψουμε έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους. Αν δεν μπορούμε να διορθώσουμε αυτό, ας μας βοηθήσει ο Θεός» ανέφερε ο κύριος Ahmad. Κατά τον κύριο Ahmad, δεν πρόκειται για διαπραγμάτευση τιμών, αλλά για το πώς σε 5-10 χρόνια θα εξαφανίσουμε την ασθένεια. «Η διαδικασία όμως και η συνεργασία πρέπει να είναι διαυγείς» ανέφερε. «Η επέκταση των κριτηρίων για την πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες είναι απαραίτητη, ακόμη και για τη σημαντική επίδραση που θα έχουν στους προϋπολογισμούς». «Ζούμε τον απόλυτο παραλογισμό» ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της Janssen Ελλάδας, Μάκης Παπαταξιάρχης, παραθέτοντας μια σειρά αριθμών: «4-6 εκατομμύρια συνταγές σε μηνιαία βάση, 3,5% volume 1% αξίες, 400 εκατ. ευρώ το 2014, 600 εκατ. ευρώ το 2015, 1 δισ. ευρώ το 2016. Προφανώς ο τρόπος είναι λάθος» εκτίμησε, προσθέτοντας πως δεν υπάρχει προοπτική βελτίωσης του πράγματος.

ΤΡΑΠΕΖΙ IV

Δεν αρκεί η εξοικονόμηση δαπανών Οι στόχοι, οι προτεραιότητες και οι ενστάσεις στην ΠΦΥ ήταν το αντικείμενο συζήτησης του 4ου και τελευταίου στρογγυλού τραπεζιού στο 7ο Pharma & Health Conference. «Βασικό είναι να φύγει η επιβάρυνση από τον πολίτη» υπογράμμισε ο Σταμάτης Βαρδαρός, αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας. «Δεν αρκεί η εξοικονόμηση των δαπανών, είναι απαραίτητη και η ενίσχυση των δομών της ΠΦΥ με στελεχιακό δυναμικό» πρόσθεσε. Ανέφερε μάλιστα πως οι ιατρικοί επισκέπτες είναι μια κατεξοχήν εξωστρεφής ειδικότητα, η οποία θα μπορούσε –και πρόκειται– να αξιοποιηθεί, σημειώνοντας ότι μέχρι τώρα «ήταν παρκαρισμένη στα νοσοκομεία και ασκούσε αλλότρια καθήκοντα». Όπως εξήγησε, επιπλέον, ο σχεδιασμός σε αυτήν τη φάση επιτρέπει τις προσλήψεις επικουρικού προσωπικού, με προοπτική μονιμοποίησης βάσει μοριοδότησης. «Προσπαθούμε, με όποιον τρόπο μπορούμε, να κρατήσουμε τους γιατρούς στο σύστημα. Αυτόν έχουμε αυτή τη στιγμή» πρόσθεσε. Είπε ακόμη ότι η αξιολόγηση θα γίνεται τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο μονάδων. «Θα πρέπει να καταγράψουμε τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών για να μπορούμε να τις ικανοποιήσουμε και το πλαίσιο να μην είναι τόσο σκληρό» τόνισε από την πλευρά της η Άννα Μαστοράκου, πρόεδρος του ΙΣΠ, πρόεδρος της ΕΝΙ-ΕΟΠΥΥ και μέλος του ΔΣ του ΠΙΣ. Όπως εκτίμησε, οι προσλήψεις που προβλέπονται βάσει του αρχικού προγραμματισμού για τις δομές του ΠΕΔΥ Πάτρας δεν αρκούν, δεδομένου του ότι δεν λειτουργεί και ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού. Αναφερόμενη δε στα εργαστήρια αναφοράς, σημείωσε: «Η μεταφορά των δειγμάτων και ο τρόπος ανάλυσης έχει ορισμένες προδιαγραφές, δεν μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε». Η κυρία Μαστοράκου ανέφερε ακόμη ότι το σύστημα είναι υπεργηρασμένο και πως η επιδότηση των αγροτικών γιατρών μέχρι 450 ευρώ δεν αρκεί, καθώς οι ίδιοι δεν έχουν καμία προοπτική. «Αν οι

Στρογγυλό Τραπέζι 4: «Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: Στόχοι, προτεραιότητες, ενστάσεις, εμπόδια» Στο πάνελ συμμετείχαν οι ομιλητές (από αριστερά στη φωτογραφία): Δρ. Ανάργυρος Μαριόλης, Διευθυντής, Κέντρο Υγείας Αρεόπολης Μάνης και Πρόεδρος, Ελληνική Ένωση Γενική Ιατρική, Αθανάσιος Λοπατατζίδης, Σύμβουλος Διοίκησης, Όμιλος Βιοϊατρική, Αθανάσιος Αποστολόπουλος, Γιατρός-Καρδιολόγος, Διευθυντής Καρδιολόγος ΠΕΔΥ, Γενικός Γραμματέας Ομοσπονδίας Ιατρών ΠΕΔΥ, Άννα Μαστοράκου, Πρόεδρος, Ιατρικός Σύλλογος Πατρών, Πρόεδρος ΕΝΙ-ΕΟΠΥΥ και Μέλος ΔΣ, ΠΙΣ, Σταμάτης Βαρδαρός, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Υγείας. Συντονιστής του πάνελ: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

ΧΡΗΜΑ 73

αφιέρωμα

~ 7th Pharma & Health Conference

συμβεβλημένοι γιατροί φύγουν από το σύστημα, αυτό θα καταρρεύσει» κατέληξε. Από την πλευρά του, ο Δρ. Ανάργυρος Μαριόλης, διευθυντής στο Κέντρο Υγείας Αρεόπολης και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής, τόνισε πως το σύστημα παραπομπής δεν μπορεί να εφαρμοστεί. «Θα γίνει πόλεμος με το ιατρικό σώμα στην Ελλάδα με τόσους γιατρούς» εκτίμησε. Σύμφωνα με τον κύριο Μαριόλη, αποφάσεις για εκπαίδευση και μετεκπαίδευση εκκρεμούν εδώ 5-6 χρόνια, ενώ προέκρινε την αξιολόγηση, τόσο την ατομική όσο και των μονάδων. Στη σημασία των κινήτρων απόδοσης «για τη σοβαρή και συστηματική αξιολόγηση του προσωπικού και των μονάδων, αλλά και στη βάση που πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση και στην επανεκπαίδευση του προσωπικού» αναφέρθηκε ο Αθανάσιος Λοπατατζίδης, σύμβουλος Διοίκησης του Ομίλου Βιοϊατρικής. Στην κατεύθυνση αυτή, ανέδειξε τη σημασία των κέντρων αριστείας, τα οποία υπάρχουν τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. «Η Βιοϊατρική και πολλοί άλλοι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν συνθήκες

74 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

εσωτερικού ανταγωνισμού και να αξιοποιήσουμε τα κέντρα αυτά, για να προσφέρουμε τις καλύτερες υπηρεσίες» τόνισε. «Ένα καλά οργανωμένο σύστημα υγείας μειώνει τις δαπάνες και αυξάνει την ικανοποίηση των ασθενών» πρόσθεσε, καταλήγοντας ότι απαιτείται να δημιουργηθεί ένα πακέτο παροχών στην ΠΦΥ που θα ανοίξει στην κοινωνία. Την εκτίμηση ότι δεν υπάρχει σχέδιο για την ΠΦΥ έκανε ο Αθανάσιος Αποστολόπουλος, διευθυντής καρδιολόγος του πΕΔΥ, γ.γ. της ΠΟΣΕΥΠ-ΠΕΔΥ. «Το σύστημα αποδέχεται μόνο αυτούς που θα κλείσουν τα ιατρεία τους και όχι εκείνους που αξιολογούνται επιστημονικά» ανέφερε, κάνοντας λόγο για μαρξιστική σύλληψη στην ΠΦΥ σε ό,τι αφορά τις εργασιακές σχέσεις των γιατρών. Αυτό, όπως είπε, εγγυάται την αποτυχία του συστήματος. «Τα παλιό ΙΚΑ, παρά τις αδυναμίες του, προσέφερε ικανοποιητικές υπηρεσίες στους πολίτες» πρόσθεσε, τονίζοντας πως για τον σχεδιασμό της ΠΦΥ θα πρέπει κανείς να δει την επιτυχία προηγμένων συστημάτων.

ΧΡΗΜΑ 75

ανάλυση

FACEBOOK INC. [Bloomberg Ticker: FB:US] [Reuters Ticker: FB.OQ]

ΤΙΜΗ ΜΕΤΟΧΗΣ 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2016 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΗΠΑ (σε Δολάρια ΗΠΑ)

Εισηγμένη στο NASDAQ, ΗΠΑ, Κλάδος δραστηριότητας: Διαδίκτυο / ΜΜΕ

128,74

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. Δολάρια) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η Facebook, Inc. ιδρύθηκε το έτος 2004 και δραστηριοποιείται στον τομέα των επικοινωνιών και ειδικότερα στη δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών μέσω των οποίων συνδέονται και μοιράζονται πληροφορίες οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα προϊόντα της εταιρείας περιλαμβάνουν τις πλατφόρμες Facebook, Instagram, Messenger και WhatsApp μεταξύ άλλων. Οι πωλήσεις του ομίλου διαμορφώθηκαν σε 11,81 δισ. δολ. κατά το α’ εξάμηνο του 2016 (+55,79% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2015), ενώ τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας ανήλθαν στα 3,55 δισ. δολ. (+190,28% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2015).

2.871,66 369.697,52 25.862.329 0,78

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΊΑ Μέγ. 52 εβδ. Χαμ. 52 εβδ.

131,05$ 92,40$ -0,76%

Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

16,15% 39,22%

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο των ΗΠΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο έτος, σε Δολάρια ΗΠΑ) 140,00

140.000.000

120,00

120.000.000

100,00

100.000.000

80,00

80.000.000

60,00

60.000.000

40,00

40.000.000

20,00

20.000.000

0,00

0 5/10/2015

24/12/2015

13/3/2015

1/6/2016

20/8/2016 Πηγή: Χρηματιστήριο ΗΠΑ, Yahoo Finance.

Πορεία Τιμής Μετοχής

(Από την εισαγωγή της το έτος 2012, σε Δολάρια ΗΠΑ)

140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 18/5/2012

18/5/2013

18/5/2014

18/5/2015

18/5/2016 Πηγή: Χρηματιστήριο ΗΠΑ, Yahoo Finance.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

CERTIFICATE IN INVESTMENT MANAGEMENT (CertIM) του CHARTERED INSTITUTE FOR SECURITIES & INVESTMENT (CISI) – www.cisi.org με περισσότερα από 40.000 μέλη και με αναγνώριση σε 110 χώρες σε όλο τον κόσμο Πιστοποίηση αναγνωρισμένη από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Ελλάδας ως ισοδύναμη με τον τίτλο επαγγελματικής πιστοποίησης «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου Πελατών (γ)»

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ (ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ή ΟΜΑΔΙΚΑ)

76 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Από την H&F ANALYSIS (Accredited Training Provider) και τη VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Τηλ. 210 3219557, 698 3603160, 6945 851420, E-mail: info@hfanalysis.gr

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2011-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολάρια) Πωλήσεις

EBITDA

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2011

3.711

1.756

1.695

668

553,4

75,5

212,5

0,14

14%

2012

5.089

538

494

11.553,0

31,5

684,3

0,07

2013

7.872

2.804

2.754

1.491

248,0

23,9

130,8

0,03

10%

2014

12.466

4.994

4.910

2.925

126,4

10,2

73,2

0,01

2015

17.928

6.225

6.194

3.669

100,8

8,4

58,6

0,00

(σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ)

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2012-2015 (Όμιλος, σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ) 2010

2012

2013

2014

2015

Πωλήσεις

5.089

7.872

12.466

17.928

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

1.364

1.875

2.153

2.867

73,20%

76,18%

82,73%

84,01%

1.491

2.925

3.669

0,6%

18,9%

23,5%

20,5%

2.384

3.323

4.315

4.907

719

1.109

1.678

2.559

176

196

Σε εκατ. Δολ. ΗΠΑ

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές

2011

Operating Cycle

Ημέρες

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Έτος Ίδρυσης: 2002 Αιόλου 104, Αθήνα 10564, τηλ.: 210 3219557, 698 3603160, email: info@valueinvest.gr

ΧΡΗΜΑ 77

τα νέα της αγοράς

09/10-16

ΚΩΤΣΟΒΟΛΟΣ Οικονομικά αποτελέσματα 2015-16

Dixons South-East Europe ΑΕΒΕ (Κωτσόβολος) παρουσιάζει τα επίσημα οικονομικά αποτελέσματα για το οικονομικό έτος 201516, που ολοκληρώθηκε στο τέλος του Απριλίου 2016. Ο συνολικός κύκλος εργασιών ανήλθε στα 366 εκατ. ευρώ, ενώ τα ενοποιημένα κέρδη προ φόρων ανήλθαν, τελικά, σε 6,7 εκατ. ευρώ. Προκύπτει φόρος εισοδήματος που αντιστοιχεί στα κέρδη της περιόδου ύψους 2,4 εκατ. ευρώ. Η δυναμική αναβάθμιση του δικτύου της εταιρείας Κωτσόβολος και η συνεχής βελτίωση των υποδομών της αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την άκρως επιτυχημένη πορεία του προηγούμενου οικονομικού έτους, γεγονός που αποδεικνύεται και από το μερίδιο αγοράς, που αυξήθηκε κατά 2,4%. Οι στόχοι για την επόμενη χρονιά είναι η περαιτέρω επέκταση και αναβάθμιση του πανελλαδικού δικτύου, η αύξηση και παράλληλη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς επίσης και η πλήρης ψηφιακή αναβάθμιση των συστημάτων της εταιρείας, με γνώμονα πάντα μια κορυφαία αγοραστική εμπειρία. Το επενδυτικό πλάνο για το οικονομικό έτος 2015-16 ανήλθε στα 5 εκατ. ευρώ, γεγονός που αποδεικνύει αφενός την εμπιστοσύνη του Ομίλου Dixons Carphone στην ελληνική αγορά και αφετέρου τη διαρκή προσπάθεια της εταιρείας να ενδυναμώσει την ηγετική της θέση, αλλά και να προσφέρει εξαιρετικές εμπειρίες στους πελάτες της. Για το τρέχον έτος 2016-17, το επενδυτικό πλάνο αναμένεται να φτάσει στα 8,5 εκατ. ευρώ, με την εταιρεία να συνεχίζει τις επενδύσεις δυναμικά, με τη δημιουργία νέων καταστημάτων σε κεντρικά σημεία μεγάλων πόλεων, όπως στα Μουδανιά Χαλκιδικής, το Αίγιο, την οδό Σταδίου, το Χαλάνδρι-Χολαργό και την Πάτρα. Συγκεκριμένα, το νέο κατάστημα του Χολαργού, στη Λεωφόρο Μεσογείων 319, που άνοιξε πρόσφατα τις πόρτες του, διαθέτει 4 ορόφους γεμάτους τεχνολογία αιχμής. Διαθέτει, επιπλέον, σημείο άμεσης εξυπηρέτησης του ολοκληρωμένου συστήματος υπηρεσιών Support 360°, αλλά και θέσεις πάρκινγκ για τους πελάτες.

INTERAMERICAN

Συνεργασία της Messaritis Ανανεώσιμες με την Interamerican

Messaritis Ανανεώσιμες, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες λειτουργίας και συντήρησης φωτοβολταϊκών σταθμών στην Ελλάδα, συνεχίζει να πρωτοπορεί και να ενδυναμώνει διαρκώς τη θέση της στον κλάδο της ενέργειας, υλοποιώντας νέες συνεργασίες με υψηλή προστιθέμενη αξία για τους επενδυτές φωτοβολταϊκών πάρκων. Σε αυτό το πλαίσιο, η Messaritis Ανανεώσιμες καινοτομεί, για μία ακόμη φορά, συνάπτοντας μια πρωτοποριακή για τον κλάδο συνεργασία με την Interamerican, προσφέροντας έτσι ένα ολοκληρωμένο και εξειδικευμένο πρόγραμμα συντήρησης και ασφάλισης φωτοβολταϊκών. Είναι γνωστό πως η επαρκής συντήρηση των φωτοβολταϊκών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και η αξιόπιστη ασφαλιστική κάλυψη για την προστασία τους από απρόσμενα γεγονότα και κινδύνους αποτελούν τους βασικότερους τρόπους προστασίας κάθε ενεργειακής επένδυσης. Επιπλέον, η ύπαρξη συμβολαίου συντήρησης από πιστοποιημένη εταιρεία αποτελεί, εύλογα, προϋπόθεση για την ασφαλιστική κάλυψη με ευνοϊκούς όρους οποιασδήποτε φωτοβολταϊκής εγκατάστασης. Γι’ αυτό, η Messaritis Ανανεώσιμες και η Interamerican προσφέρουν στους ιδιοκτήτες φωτοβολταϊκών πάρκων τη βέλτιστη δυνατή προστασία της επένδυσής τους, σε πολύ ελκυστικό κόστος. Οι δύο συνεργαζόμενες επιχειρήσεις δημιούργησαν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα συντήρησης και τηλεπαρακολούθησης για πάρκα μέχρι 100 kWp, συμπληρώνοντάς το με ένα πλήρες πρόγραμμα ασφαλιστικής κάλυψης, που περιλαμβάνει αποζημιώσεις σε περιπτώσεις μηχανικών βλαβών και απώλειας παραγωγής. Η εταιρεία Messaritis Ανανεώσιμες αποτελεί μέρος του ομίλου εταιρειών Messaritis, ο οποίος δραστηριοποιείται στον χώρο της ενέργειας από το 1955. Είναι ένας από τους βασικότερους και παλαιότερους προμηθευτές ηλεκτρολογικού εξοπλισμού Μέσης και Υψηλής Τάσης της ΔΕΗ Α.Ε., καθώς και άλλων πελατών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει πιστοποιηθεί με ISO9001:2008 για τη μελέτη, κατασκευή και συντήρηση φωτοβολταϊκών σταθμών, καθώς και για τη διεξαγωγή δοκιμών σύμφωνα με το πρότυπο EN62446:2009.

78 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016

Κρι Κρι

Το Super Spoon στα κορυφαία καινοτόμα τρόφιμα διεθνώς

ια σημαντική διεθνή διάκριση πέτυχε πρόσφατα η ελληνική γαλακτοβιομηχανία Κρι Κρι με το γιαούρτι Super Spoon, στο πλαίσιο της φετινής έκθεσης τροφίμων Sial Innovation 2016, που θα πραγματοποιηθεί 16-20 Οκτωβρίου στο Παρίσι. Πιο συγκεκριμένα, το Κρι Κρι Super Spoon, το πρώτο γιαούρτι στην κατηγορία λειτουργικών προϊόντων που συνδυάζει το στραγγιστό γιαούρτι 0% από γάλα ημέρας με την υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και τις μοναδικές ιδιότητες των super fruits, επιλέχθηκε από μια ανεξάρτητη κριτική επιτροπή ως ένα από τα κορυφαία καινοτόμα προϊόντα, ανάμεσα σε περισσότερες από 2.180 συμμετοχές. Η διεθνής έκθεση τροφίμων και ποτών Sial Innovation πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια, με τη συμμετοχή περισσότερων των 7.000 εκθετών από 105 χώρες, και εστιάζεται στην ανάδειξη των σημαντικότερων τάσεων στον κλάδο των τροφίμων και των αντίστοιχων προϊόντων που ξεχωρίζουν για την ποιοτική τους υπεροχή. Η επιλογή των προϊόντων που διακρίνονται στο πλαίσιο της Sial Innovation γίνεται βάσει των καινοτόμων χαρακτηριστικών τους και της προστιθέμενης αξίας που προσφέρουν στον καταναλωτή, ενώ αποτελεί σημαντική αναγνώριση της δέσμευσης των εταιρειών της βιομηχανίας τροφίμων να εξελίσσουν τα προϊόντα τους θέτοντας την καινοτομία στην υπηρεσία των τελικών καταναλωτών. Το Super Spoon, η σύγχρονη πρόταση που χαρίζει δύναμη, ενέργεια και απόλαυση, συνδυάζοντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές παραγωγής του γιαουρτιού από ελληνικό γάλα ημέρας με τις μοναδικές ιδιότητες των super fruits, θα εκτεθεί μαζί με τα υπόλοιπα καινοτόμα προϊόντα στο HALL 6 της έκθεσης, ως ένα από τα προϊόντα που ξεχώρισαν στην κατηγορία των γαλακτοκομικών (οι κατηγορίες ανέρχονται συνολικά σε 15). Με το συγκεκριμένο προϊόν η Κρι Κρι έχει πετύχει να ανταποκριθεί με επιτυχία στις παγκόσμιες διατροφικές τάσεις, απαντώντας στις εξατομικευμένες ανάγκες του σημερινού καταναλωτή, συνεχίζοντας παράλληλα να χτίζει μια ισχυρή ελληνική μάρκα με διεθνείς προδιαγραφές και δυναμική ανάπτυξη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οι περισσότεροι από 155.000 επισκέπτες που αναμένεται να τιμήσουν τη φετινή διοργάνωση θα έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν το Super Spoon στο περίπτερο της Κρι Κρι (νούμερο 7 A 039) και να απολαύσουν το κορυφαίο αυτό προϊόν της σύγχρονης ελληνικής γαλακτοβιομηχανίας.

HOTELBRAIN CAPITAL

H νέα θυγατρική εταιρεία της HotelBrain

τη σύσταση της νέας θυγατρικής εταιρείας HotelBrain Capital προχώρησε πριν από λίγους μήνες η διεθνώς διακεκριμένη HotelBrain, ως συνέχεια της πολύχρονης και επιτυχημένης εξειδίκευσής της στον τομέα της ολιστικής διαχείρισης ξενοδοχειακών μονάδων. Μέλος του δικτύου Endeavor Global από το 2013 για το καινοτόμο εφαρμοσμένο επιχειρηματικό της μοντέλο, αλλά και με τις νέες προοπτικές εξέλιξης που έφερε την προηγούμενη χρονιά η συνεργασία της με το επενδυτικό κεφάλαιο SouthBridge Europe, η ΗotelBrain, μέσω της HotelBrain Capital, εξελίσσει το μοντέλο διαχείρισής της σε ένα νέο, το management by guarantee, ιδανικό για όλους τους ιδιοκτήτες ξενοδοχειακών μονάδων, οι οποίοι προσδοκούν στη βιωσιμότητα και την απόδοση της επιχείρησής τους χωρίς προαπαιτούμενη –πλέον– την προσωπική εμπλοκή τους με αυτήν. Στόχος της ΗotelBrain Capital είναι η δημιουργία –μέσω win win μορφής μισθώσεων– χαρτοφυλακίου υφιστάμενων τουριστικών καταλυμάτων, τα οποία, μέσω της επένδυσης κεφαλαίων με τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη, καθώς και με την αναβάθμιση και την επανατοποθέτησή τους στην αγορά, θα αυξήσουν τελικά την αναγνωρισιμότητα και την εμπορική αξία τους. Η HotelBrain Capital διαθέτει ήδη στο δυναμικό της 16 ξενοδοχειακά καταλύματα ανά την Ελλάδα (από την Κρήτη και την Άνδρο, μέχρι την Ηπειρωτική Ελλάδα και τους Παξούς). Το 2017, ο αριθμός αυτός προβλέπεται να αυξηθεί στα 25, με στόχο διετίας τις 60 ξενοδοχειακές μονάδες. Όλα τα ξενοδοχεία της HotelBrain Capital απολαμβάνουν τη μακρόχρονη εμπειρία, την τεχνογνωσία και το σύνολο των υπηρεσιών της HotelΒrain, της κορυφαίας εταιρείας διαχείρισης ξενοδοχείων, με το διαρκώς αυξανόμενο πελατολόγιο στην Ελλάδα, την Τουρκία, το Λίβανο, την Κύπρο, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, την Αυστρία και πρόσφατα την Ιταλία. Έπειτα από 15 χρόνια συνεχούς επιτυχημένης παρουσίας στον τομέα της διαχείρισης ξενοδοχείων στην Ελλάδα, η HotelBrain έχει πλέον επεκτείνει τις δραστηριότητες της στο Λίβανο (αρχές του 2012), στην Τουρκία (αρχές του 2013), στην Κύπρο (καλοκαίρι 2014), στη Σερβία και το Μαυροβούνιο (Οκτώβριος 2015), στην Αυστρία (Νοέμβριος 2015) και στην Ιταλία (2016). Στόχος της HotelBrain είναι να μεταφέρει την τεχνογνωσία της στα ξενοδοχεία της ευρύτερης περιοχής κάθε χώρας, προσφέροντας, μέσω Ιδιωτικών Συμφωνητικών Διαχείρισης, μια μεγάλη γκάμα υπηρεσιών, όπως: ~~ Μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας ~~ Μελέτες ανάπτυξης

~~ Υπηρεσίες Pre-opening ~~ Πλήρη λειτουργία και διαχείριση του ξενοδοχείου σε καθημερινή βάση

Mε την πολύχρονη εμπειρία, τους άρτια καταρτισμένους συνεργάτες τους, καθώς και την προσωπική καθημερινή τους εμπλοκή στη λειτουργία του ξενοδοχείου, η HotelBrain στο εξωτερικό επιτυγχάνει: ~~ Tη μεγιστοποίηση των οικονομικών αποτελεσμάτων της ξενοδοχειακής επιχείρησης. ~~ Tα υψηλότερα πρότυπα φιλοξενίας και ποιοτικού service. ~~ Tην αναγνωρισιμότητα και τη φήμη του ξενοδοχείου σε παγκόσμιο

επίπεδο. ~~ Tην ένταξη της ξενοδοχειακής μονάδας σε έναν ισχυρό όμιλο, όπως, για παράδειγμα, αυτόν των SLH, των Leading Hotels of the World και των Relais & Chateau. ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα...

ς υ ο τ ι α κ Μαντρώστε ! Κ Ι Ο Π Υ Ευρωπαίους Ο Αλέξης Τσίπρας, τον τελευταίο καιρό, κοιμάται νωρίς, για να αναπληρώσει τα εγκεφαλικά κύτταρα που έκαψε στα ξενύχτια των ευρωπαϊκών Συνόδων Κορυφής. Μετά, μάλιστα, τη μεγάλη επιτυχία του στον διαγωνισμό για τις τηλεοπτικές άδειες, όπου κατάφερε να «μαντρώσει» υποψήφιους καναλάρχες και να τους «μαδήσει» (αφού βγήκαν φτωχότεροι κατά 250 εκατ. ευρώ), βλέπει πολλά και γλυκά όνειρα. Βλέπει τον εαυτό του να χτυπάει το χέρι στο τραπέζι μπροστά στους Ευρωπαίους ηγέτες και να τονίζει: «Εμείς τελειώσαμε από τον Οκτώβριο τη δεύτερη αξιολόγηση, πρέπει κι εσείς τώρα να κάνετε το καθήκον σας για το ελληνικό χρέος. Προτείνω να κλειστούν οι υπουργοί Οικονομικών σε ένα δωμάτιο και να μη βγουν μέχρι να οριστικοποιήσουν τις αποφάσεις τους για την ελάφρυνση του χρέους». Το όνειρο συνεχίζεται ακόμη πιο γλυκά. Με προτροπή της Άνγκελα Μέρκελ, οι υπουργοί Οικονομικών παίρνουν διαταγή από τη σύνοδο των ηγετών της ευρωζώνης να μπουν σε ένα δωμάτιο και να μην ξαναβγούν μέχρι να αποφασίσουν. «Θα τους μαντρώσουμε και θα τους μαδήσουμε» σκέφτεται ο Έλληνας πρωθυπουργός. Όμως, πριν έρθει η δραματική κορύφωση του ονείρου και το happy end, με την ανακοίνωση της οριστικής συμφωνίας για το χρέος, ύστερα από 72 ώρες «μαντρώματος» των υπουργών Οικονομικών, το χτύπημα του κινητού ξυπνάει τον Αλέξη Τσίπρα. Είναι ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, που ενοχλεί σε ακατάλληλη ώρα, τηλεφωνώντας από την Ουάσιγκτον. 80 Σεπτέμβριος Ιούνιος 2016 - Οκτώβριος 2016

Ο Ευκλείδης μιλάει με ποδοσφαιρικούς παραλληλισμούς, όπως κάθε φορά που προσπαθεί να ξεφύγει από την αμηχανία: «Πρόεδρε, η ομάδα μας παίζει με δύο κεντρικούς επιθετικούς, τον Τζακ Λιου και την Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά η γερμανική άμυνα είναι μπετόν αρμέ». «Δεν πειράζει Ευκλείδη» απαντά ο πρωθυπουργός, αδυνατώντας να ξεφύγει από το όνειρο που μόλις διακόπηκε. «Θα παίξουμε με κρυφό κυνηγό τον Παππά. Είναι φορμαρισμένος και έρχεται από νίκη στο ντέρμπυ με τους καναλάρχες»! Στο μεταξύ, ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στο τηλεοπτικό πεδίο. Ο Δημήτρης Κοντομηνάς είναι αποφασισμένος, σύμφωνα με πληροφορίες, να οργανώσει ανένδοτο αγώνα κατά της κυβέρνησης και εξετάζει σοβαρά να αναλάβει ο ίδιος την παρουσίαση μεταμεσονύχτιας εκπομπής σκληρού πολιτικού ροκ, με συμπαρουσιαστή τον Δήμο Βερύκιο. Στο τέλος της εκπομπής θα σερβίρεται πατσάς από τον σεφ της Ελένης Μενεγάκη. Η εκπομπή θα έχει το χαρακτηριστικό τίτλο: «Παρ’ τον Παππά». Την ίδια ώρα, ο αδειούχος καναλάρχης χωρίς κανάλι, Ιβάν Σαββίδης, προσεγγίζει τον Γιάννη Πρετεντέρη για το σχολιασμό των εξελίξεων στο δελτίο του υπό ίδρυση σταθμού. Ο Πρετεντέρης έχει ένα μικρό ιδεολογικό πρόβλημα με τη φιλορωσική γραμμή του νέου σταθμού -είναι και αυτή η γαλλική παιδεία που δημιουργεί σκληρώσεις. Προβληματίζεται και για το αίτημα Σαββίδη να εγκαταλείψει τον Παναθηναϊκό και να προσχωρήσει στον ΠΑΟΚ, αλλά εκτιμάται ότι θα δεχθεί να υπογράψει συμβόλαιο, αμέσως μόλις μπορέσει να μετατρέψει το ποσό της αμοιβής του από ρούβλια σε ευρώ.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτοµεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, µε e-mail! Ο συνδροµητής µπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, µε τρόπο παρόµοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης µε λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σηµειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή µορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00 €

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή µορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00 € (Σε όλες τις συνδροµές συµπεριλαµβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασµός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σηµειώνετε πάντα το όνοµά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούµε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο µε fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιµος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδροµών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu