ΧΡΗΜΑ #432, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2018 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

Χρηµατοδοτήσαµε τις µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις µε 1 δισ. ευρώ το 2017 και συνεχίζουµε µε 1,5 δισ. ευρώ το 2018.

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Μεταξύ ξένων αγορών και εξόδου στις αγορές το ΧΑ ΧΡΗΜΑ

RISK MANAGEMENT

τ.432/ 01-02.2018

Μεταβάλλονται δυναμικά τα μοντέλα των τραπεζών

Θεόδωρος Φέσσας

Πρόεδρος του ΣΕΒ

Η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Η χώρα πρέπει να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην προσέλκυση επενδύσεων σε μια ευρωπαϊκή αγορά εργασίας, όπου η κινητικότητα των εξειδικευμένων εργαζομένων θα ενταθεί, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων.

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.432 / 01-02.2018 / € 6,00

Απολογισμός της 15ης απονομής των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτοµεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, µε e-mail! Ο συνδροµητής µπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, µε τρόπο παρόµοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης µε λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σηµειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή µορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00 €

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή µορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00 € (Σε όλες τις συνδροµές συµπεριλαµβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασµός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σηµειώνετε πάντα το όνοµά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούµε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο µε fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιµος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδροµών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

εν αρχή... Του Μιχαήλ Γελαντάλι

Μνημόνιο “made in Greece”

ι δανειστές, από την πλευρά τους, δεν θα ήθελαν να «επωμιστούν» ακόμη ένα πρόγραμμα-μνημόνιο διάσωσης σε μια περίοδο που επιδιώκουν να πείσουν τους λαούς των χωρών της ευρωζώνης ότι η οικονομική συνταγή που εφαρμόζουν είναι αποτελεσματική. Παράλληλα, όμως, δεν μπορούν να αρκεστούν στις εγγυήσεις που θα έδινε μόνο το κεφαλαιακό «μαξιλάρι» (cash buffer) των 19-21 δισ., που «πλέκουν» με την Αθήνα. Χρειάζονται εγγυήσεις, αντασφαλίσεις και έναντι των φορολογουμένων, κυρίως, όμως, έναντι των «αγορών», στις οποίες βγαίνοντας η Ελλάδα από το τρίτο μνημόνιό της θα απευθύνεται για να δανειστεί νέο χρήμα. Για αυτό οι προτάσεις-σχέδια των δανειστών προς την Αθήνα γίνονται με επιτακτικό τρόπο –ενδεικτικά είναι τα όσα κόμισε ο Πιέρ Μοσκοβισί στην πρόσφατη επίσκεψή του στη χώρα μας. Άλλωστε, ως γνωστόν, εμπνεύσεως Μοσκοβισί είναι η πρόταση να διαμορφώσει το «δικό της πρόγραμμα» και ως τέτοιο να παρουσιαστεί στις χώρες-δανειστές, αλλά και στο ελληνικό κοινό. Επί της ουσίας, πρόκειται για ένα μεταμνημονιακό πρόγραμμα, που θα «φέρει τα γαλανόλευκα χρώματα», θα αφορά δε σε ένα πλαίσιο συγκεκριμένων δεσμεύσεων ελληνικής ιδιοκτησίας, το οποίο καλείται να διαμορφώσει η κυβέρνηση από κοινού με τους δανειστές. Σχέδιο Βρυξελλών, με «νονό» τον Γάλλο επίτροπο, που θα αφορά σε ένα ευρύτατο πρόγραμμα αυστηρών μεταρρυθμίσεων και όρων, με σκοπό τη διασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Προφανώς και δεν θα είναι ένα τέταρτο μνημόνιο. Το σημαντικό για την κυβέρνηση: ΔΕΝ θα μπορεί η αντιπολίτευση να το κατηγορήσει σαν τέτοιο, ωστόσο, επί της ουσίας, θα πρόκειται για ένα υβριδικό πρόγραμμα. Το διακύβευμα για την Αθήνα και την κυβέρνηση είναι μεγάλο, καθώς αν κερδηθεί το στοίχημα, θα μπορούσε να αποφύγει την ανάγκη-υποχρέωση θεσμοθέτησης προληπτικής πιστωτικής γραμμής. Οι πιο μνήμονες θα θυμούνται πως από το 2015 ο Ζ. Κ. Γιουνκέρ ήταν υπέρμαχος μιας τέτοιας ιδέας, ενός «ελληνικού προγράμματος», πλην όμως τότε στην κυβέρνηση επικρατούσαν άλλες δυνάμεις. Εδώ και εβδομάδες, είναι γνωστό πως στο «τετράγωνο» Βρυξέλλες-Φραγκφούρτη-Ουάσινγκτον-Αθήνα οι συζητήσεις και οι προτάσεις για αυτό το σχέδιο καλά κρατούν, με διάφορες προτάσεις να πέφτουν στο τραπέζι. Μέχρι πρόσφατα, βάσει των όσων γνωρίζουμε, έχει διαμορφωθεί το γενικό πλαίσιο, που θα περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις, κοινωνική πολιτική και ανάπτυξη. Τρίπτυχο, που, εξειδικευόμενο, με βάση πάντα τις τελευταίες πληροφορίες, θα προβλέπει αναλυτικότερα: α) Ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, με ετήσιους στόχους, συνδεδεμένους με συγκεκριμένα κρατικά περιουσιακά στοιχεία. Η ενέργεια είναι πολύ ψηλά

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

σε αυτό το πρόγραμμα, με πιθανότερο σενάριο οι συμμετοχές που είναι στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ να πουληθούν (μέσω χρηματιστηρίου) με τη διαδικασία «ανοίγματος βιβλίου προσφορών». β) Μείωση φορολογικών συντελεστών, αρχικά για επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες και σε δεύτερο χρόνο για φυσικά πρόσωπα. Στη συγκεκριμένη πρόθεση της κυβέρνησης έχει αναφερθεί ρητά ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και οικονομικό alter ego του Αλέξη Τσίπρα, Δημήτρης Λιάκος. Είναι μια προοπτική που εύλογα ακούγεται εύηχα στα αυτιά όχι μόνο του πρωθυπουργού αλλά και των κομματικών της κυβέρνησής του, που θα μπορούν να «πουλήσουν» στην εκλογική πελατεία τους και ένα φιλοαναπτυξιακό μέτρο, που θα ελαφρύνει το βάρος της υπερφορολόγησης. γ) Επίσπευση των αλλαγών στο Δημόσιο. Μέχρι σήμερα μπορεί να μην έχει ανοίξει θέμα μείωσης του αριθμού των εργαζομένων, αλλά θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως αν το ΔΝΤ παραμείνει στο πρόγραμμα, θα ζητηθεί από την Αθήνα. Δεδομένου του ότι οι απολύσεις δεν συνάδουν με μια αριστερή πολιτική, ενδεχομένως να επιχειρηθεί να «χρυσωθεί το χάπι». Πώς; Ο Εμ. Μακρόν δίνει ιδέες στον Αλ. Τσίπρα για το πώς θα μπορούσε να προχωρήσει σε μια μείωση εργαζομένων στο Δημόσιο. δ) Αλλαγή του μηχανισμού είσπραξης των οφειλών στο Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ και με περαιτέρω θωράκιση της ανεξαρτησίας της ΑΑΔΕ. Το αντάλλαγμα που θα ζητήσει η Αθήνα: να συμπεριληφθεί πρόνοια για την προοπτική μείωσης των πλεονασμάτων. Επειδή το «ελληνικό πρόγραμμα» που θα πρέπει να ψηφιστεί από τη Βουλή θα εκτείνεται μέχρι και το 2022 και περιλαμβάνει χρονικά και την περίοδο που η ελληνική πλευρά θα πρέπει να πετυχαίνει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5%, το Υπουργείο Οικονομικών σκοπεύει να ανοίξει αυτό το θέμα. Ένα από τα βασικά επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς –που φέρεται να έχει τη στήριξη και του Παρισιού– είναι πως έτσι θα πειστεί και το ΔΝΤ να συμμετάσχει ευκολότερα στο πρόγραμμα. Αν η κυβέρνηση πετύχαινε να πάρει μια μικρή ελάφρυνση, δηλαδή μισής μονάδας (περίπου 900 εκατ. ευρώ με βάση ΑΕΠ στα 180 δισ.), αυτό θα συνιστούσε επιτυχία και, κατ’ επέκταση, θα μπορούσε να δώσει «ανάσες» στην αγορά.

CMY

RISK MANAGEMENT

H κρίση άλλαξε το risk management

ΛΙΑΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δύσκολη η «κατάκτηση» μεριδίου 50% από τους εναλλακτικούς παρόχους

52 LEASING

Βγαίνει από την κρίση η αγορά leasing με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

Η Τράπεζα Πειραιώς αναδείχθηκε Καλύτερη Εταιρεία 2017

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΧΡΗΜΑ

Χρηµατοδοτήσαµε τις µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις µε 1 δισ. ευρώ το 2017 και συνεχίζουµε µε 1,5 δισ. ευρώ το 2018.

τ.432/01-02 2018

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Μεταξύ ξένων αγορών και εξόδου στις αγορές το ΧΑ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.432 / 01-02.2018 / € 6,00

περιεχόμενα

Απολογισμός της 15ης απονομής των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ

ΧΡΗΜΑ

RISK MANAGEMENT

τ.432/ 01-02.2018

Μεταβάλλονται δυναμικά τα μοντέλα των τραπεζών

Θεόδωρος Φέσσας

Πρόεδρος του ΣΕΒ

Η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί

08 ~ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Μεταξύ ξένων αγορών και εξόδου στις αγορές το ΧΑ

S PO

21-0117

10 ~ ΑΡΘΡΟ

Απλή διόρθωση ή αύξηση επιτοκίων και αρχή ενός bear market rally;

12 ~ ΔΙΕΘΝΗ

Αλλαγή πλεύσης του Βερολίνου ή γερμανική «ντρίμπλα»;

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Η χώρα πρέπει να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, στην προσέλκυση επενδύσεων σε μια ευρωπαϊκή αγορά εργασίας όπου η κινητικότητα των εξειδικευμένων εργαζομένων θα ενταθεί, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων.

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Μνημόνιο “Made in Greece” 06 ~ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Πόσο «καθαρή» θα είναι η έξοδος στις αγορές; 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Η εύθραυστη οικονομία και ο επίκαιρος Κονδύλης

ΧΡΗΜΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470

HEAD OF CONTENT Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

τεύχος Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2018

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu Μιχαήλ Γελαντάλις press-banks@ethosmedia.eu

www.hrima.gr

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

www.insuranceworld.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

www.alivemag.gr

Intelligence, not just news. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Θεόδωρος Φέσσας Πρόεδρος του ΣΕΒ

«Η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί» ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

Ο αρχικός σχεδιασμός του Μαξίμου, το μήνυμα Μακρόν και η «αρκετά καθαρή έξοδος» Τσακαλώτου

υπόθεση της Novartis μπορεί να καλύπτει, προς ώρας, τα πάντα, από το Σκοπιανό μέχρι το νέο «κουστούμι» που ράβεται για τη μεταμνημονιακή ελληνική οικονομία, ωστόσο, στην πλατεία Συντάγματος γνωρίζουν πολύ καλά πως το αρχικό αφήγημα του Μαξίμου για «καθαρή έξοδο» θα έχει πολλούς αστερίσκους, τόσους που ο ίδιος ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, όπου βρεθεί και συνεντευξιαστεί, κάνει λόγο για «αρκετά καθαρή έξοδο». Στην κυβέρνηση θεωρούν εκ των ων ουκ άνευ τις αλλαγές που θα υπάρξουν όχι μόνο στο χρονοδιάγραμμα, αλλά και στον σχεδιασμό των εκδόσεων νέων ομολόγων που είχαν δρομολογήσει αρχικά, εξαιτίας, κυρίως, της χρηματιστηριακής κρίσης και των «απόνερων» που δημιουργούν οι τελευταίες αναταράξεις, από Wall Street μέχρι Φραγκφούρτη και Αθήνα. Πλέον, στη Φραγκφούρτη, στην έδρα της ΕΚΤ, λίγες εβδομάδες πριν την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση στην Ιταλία (4 Μαρτίου), έχουν σε συνεχές, καθημερινό monitoring τις αγορές ομολόγων, ειδικά του ευρωνότου, ξεκινώντας από τις ιταλικές σειρές μέχρι αυτές της Ισπανίας, κυρίως όμως της Πορτογαλίας και της Ελλάδας. «Δεν υπάρχει περίπτωση να αρθεί αυτή η αυστηρή παρακολούθηση της ΕΚΤ για το επόμενο διάστημα...» μάς έλεγε παράγοντας του περιβάλλοντος

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Ντράγκι, πολλώ δε μάλλον στην περίπτωση που το εκλογικό αποτέλεσμα στη γενέτειρα του Μάριο Ντράγκι πριμοδοτεί τις αντιευρωπαϊκές ανησυχίες και πυροδοτεί αναταράξεις στην αγορά των κρατικών ιταλικών τίτλων. Η Αθήνα πήρε ήδη ένα πρώτο μήνυμα, στο διάστημα από 2 έως 9 Φεβρουαρίου, όταν με αφορμή το sell-off στη Wall Street, και συνακόλουθα στις διεθνείς αγορές, πήγε λίγο πίσω η έκδοση του νέου ομολόγου 7ετούς διάρκειας, με τους αναδόχους να «στριμώχνουν», τελικά, την έκδοση στη «χαραμάδα» της 8ης Φεβρουαρίου, μέρα που είχε ακολουθήσει μια ανοδική διορθωτική ανάπαυλα στη Νέα Υόρκη. Παρεμπιπτόντως, στην πλατεία Συντάγματος χρειάστηκε να περάσουν αρκετές μέρες για να συνειδητοποιήσουν και οι ίδιοι γιατί η έκδοση του 7ετούς δεν προχώρησε την επομένη του επιτυχούς Eurogroup της 22ας Ιανουαρίου, θυμίζοντας πως ο αρχικός σχεδιασμός του ΟΔΔΗΧ έδινε «πράσινο φως» ακόμη και για την 23η και 24η Ιανουαρίου. Εν πάση περιπτώσει, «ο γέγονε γέγονε», που θα έλεγαν και οι παλαιότεροι. Το θέμα είναι τι γίνεται τώρα, από τούδε και στο εξής, καθώς καταδείχθηκε πως (και) το πρόγραμμα για την έξοδο στις αγορές είναι «όμηρος» της κατάστασης που επι-

κρατεί στα διεθνή χρηματιστήρια, στα ομόλογα, στα επιτόκια. Προς ώρας, η καθυστερημένη έκδοση του 7ετούς, σε συνδυασμό με το ότι οι αγορές του ευρωνότου εισέρχονται στην προεκλογική περίοδο της Ιταλίας (δηλαδή του τρίτου μεγαλύτερου ΑΕΠ της ευρωζώνης), φαίνεται πως καθιστά πολύ δύσκολη, έως απαγορευτική, οποιαδήποτε σκέψη για μια νέα έκδοση πριν τις 4 Μαρτίου. Τουλάχιστον με τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Προφανώς, τα σχέδια της Αθήνας πηγαίνουν για μετά την 4η Μαρτίου, «από Απρίλιο και βλέπουμε» ήταν η επωδός ανθρώπων του περιβάλλοντος του υπ. Οικονομικών. Η υλοποίηση του συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος εξαρτάται κατά μεγάλο –πολύ μεγάλο– βαθμό από το κλίμα που θα επικρατεί στις αγορές, και αυτό το έχουν κατανοήσει μέχρι και οι πιο «επιθετικοί» του Μαξίμου. Ωστόσο, πέραν του χρονοδιαγράμματος, το πώς και τίνι τρόπω θα υλοποιηθεί ένας επιπλέον «πονοκέφαλος» προβληματίζει το οικονομικό επιτελείο και αφορά, προφανώς, το κόστος με το οποίο θα δανειστεί η Αθήνα. Το 3,5% του 7ετούς, με τιμή εκκίνησης το 3,75%, δεδομένης της συγκυρίας κατά την οποία βγήκε, ήταν καλούτσικο και, εν τέλει, όπως έκριναν οι ανάδοχοι και οι primary dealers, έπρεπε να εκδοθεί για να προλάβει τη

Πόσο «καθαρή» θα είναι η έξοδος στις αγορές;

βαθμολόγηση του ελληνικού outlook από τον οίκο Fitch, που έγινε στις 16 Φεβρουαρίου. Μέχρι στιγμής, στην πλατεία Συντάγματος «κάνουν ταμείο», μέρα με τη μέρα, εβδομάδα με την εβδομάδα, και «μετρούν» τα 3 δισ. από το 7ετές, τα 9 δισ. που έχουν λαμβάνειν από τον ESM και το 1,9 δισ. που αναμένεται να εκταμιευθεί με τη δόση της τρίτης αξιολόγησης. Σύνολο: 13,9 δισ., στα οποία αν προστεθούν κι άλλα 7,1 δισ. με την τελευταία δόση, φτιάχνεται το περίφημο «μαξιλάρι» στα 21 δισ. Ποσό που, ναι μεν δεν είναι αμελητέο –κάθε άλλο, καθώς καλύπτει υποχρεώσεις μέχρι και το 2020– αλλά, όπως σημείωνε πρόσφατα ο Χρήστος Κώνστας στο banks.com.gr, δεν αρκεί, σύμφωνα με τις ανάγκες των δανειστών. Τις ανάγκες για αυξημένες εγγυήσεις και ενισχυμένες ασφαλιστικές δικλίδες, δεδομένης της ασταθούς κατάστασης της ελληνικής οικονομίας, του προβληματικού τραπεζικού συστήματος αλλά και του ρευστού κλίματος στις αγορές. Επιπροσθέτως, οι δανειστές γνωρίζουν πολύ καλά πως –κυρίως– λόγω της μεταβλητότητας στις αγορές, το επενδυτικό ρίσκο έχει επιβαρυνθεί, με συνέπεια οποιαδήποτε έκδοση να «τιμολογείται» με μεγαλύτερο επιτοκιακό βάρος. Θυμίζουμε πως, ακριβώς λόγω της κατάστασης που επικρατούσε στις αγορές στο διάστημα του 7ετούς, η έκδοση ήταν τελικά κοινοπρακτική. Τι

Προφανώς, τα σχέδια της Αθήνας πηγαίνουν για μετά την 4η Μαρτίου, «από Απρίλιο και βλέπουμε» ήταν η επωδός ανθρώπων του περιβάλλοντος του υπ. Οικονομικών.

σημαίνει αυτό; Μα το γεγονός πως, για προληπτικούς λόγους, το ποσό που τυχόν δεν θα καλυπτόταν από τους επενδυτές θα το αγόραζαν οι τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται μεν η έκδοση, αλλά, όπως είναι λογικό και επόμενο, ακριβαίνουν οι προμήθειες-καλύψεις προς τις τράπεζες. Στην περίπτωση του 7ετούς, έφθασαν τα 3 εκατ. και παρακρατήθηκαν από τις προσόδους της έκδοσης. Θα πει κάποιος: «Μα προμήθειες-καλύψεις 3 εκατ. για μία έκδοση 3 δισ.»; Δεν είναι έτσι, γιατί, λόγω της συγκυρίας, το επιτόκιο –παρότι οι ανάδοχοι το διαχειρίστηκαν μαεστρικά, ξεκινώντας το από υψηλότερα επίπεδα, 3,75%– διαμορφώθηκε στο 3,5% και όχι στο 3,15% ή και οριακά κάτω από το 3%, όπως έδειχναν οι τελευταίες τιμοληψίες πριν ξεσπάσει το πρώτο μίνι-κραχ στη Wall Street. Είναι γνωστό πως το μεσημέρι της Πέμπτης 1ης Φεβρουαρίου, καλλιεργούνταν βάσιμες προσδοκίες για ένα επιτόκιο ακόμη και 50 μ.β. χαμηλότερα από ό,τι τελικά «τιμολογήθηκε» το νέο ομόλογο. Για αυτούς, αλλά όχι μόνο, τους λόγους, το αρχικό κυβερνητικό αφήγημα για «εντελώς καθαρή έξοδο» δεν έχει καμία τύχη. Γι’ αυτό, όσο περνά ο καιρός, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος θα αναφέρεται σε «αρκετά-ολίγον καθαρή έξοδο»… • • • ΧΡΗΜΑ 7

χρηματιστήριο

Μεταξύ ξένων αγορών και εξόδου στις αγορές το ΧΑ Η αύξηση του επενδυτικού ρίσκου «φρένο» για τα funds που θέλουν να ποντάρουν στην Ελλάδα

καλύτερος Ιανουάριος των τελευταίων ετών της κρίσης μπορεί να καλλιέργησε σε αρκετούς προσδοκίες πως το 2018 θα είναι μία... εκ προοιμίου ανοδική χρονιά, φθάνοντας μάλιστα σε σημείο να προεξοφλούν άνοδο του Γενικού Δείκτη πάνω και από τις 1.000 μονάδες. Ήρθε όμως ο Φεβρουάριος –και μάλιστα στις πρώτες δύο εβδομάδες του– για να επαναφέρει στην τάξη τους long traders, θυμίζοντας πως το παιχνίδι εδώ γίνεται με όρους που διαμορφώνουν οι έξω, τα πανίσχυρα «ξένα χέρια», που ελέγχουν τα σχεδόν 40 από τα 57 δισ. της συνολικής αποτίμησης των εισηγμένων εταιρειών. Ακολούθησε η αξιολόγηση από τον οίκο Fitch (στις 16 του μηνός), ενώ έπεται η έλευση των επικεφαλής των δανειστών για την προετοιμασία της τέταρτης αξιολόγησης και τον οδικό χάρτη εξόδου στις αγορές. Από τη μία η αυξημένη μεταβλητότητα, η επιβάρυνση του επενδυτικού ρίσκου, από την άλλη οι προσδοκίες για τη «μεγάλη συζήτηση» για το χρέος, για τα επόμενα βήματα όσον αφορά στην έκδοση των επόμενων σειρών ομολόγων, αλλά και η εξέλιξη των stress tests στον πολύπαθο τραπεζικό κλάδο. Όλα αυτά είναι υποχρεωμένοι κυρίως οι traders αλλά και οι επενδυτές να τα σταθμίζουν, προκειμένου να συντονίζουν τις κινήσεις τους –περισσότερο βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα για τους πρώτους και πιο μεσοπρόθεσμου για τους δεύτερους. Στις 26 Φεβρουαρίου, ήρθαν στην Αθήνα οι επικεφαλής των κλιμακίων των δανειστών, αλλά η συγκεκριμένη επίσκεψη ήταν περισσότερο προπαρασκευαστικού χαρακτήρα για το χρονοδιάγραμμα

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

των επόμενων επαφών και την πορεία υλοποίησης ορισμένων από τα πλέον σημαντικά προαπαιτούμενα. Στο ΧΑ αυτός ο κύκλος έχει ήδη τιμολογηθεί με την πρόσφατη άνοδο του Γενικού Δείκτη σε απόσταση μόλις 3,5 μονάδων από την περιοχή/ όριο των 900 μονάδων. Ανάλογη κίνηση για τον FTSE-25 έως τις 2.275, ενώ ο Δείκτης Τραπεζών, παρά την υπεραπόδοσή του (τον Ιανουάριο), παρέμεινε σε απόκλιση, μη σημειώνοντας νέο «υψηλό» (παραμένει αυτό των 1.146,11 μονάδων). Απόκλιση που, για πολλοστή φορά, κατέδειξε την προβληματικότητα του κλάδου, τον υψηλότατο βαθμό επηρεασμού (είτε ανοδικά είτε πτωτικά), κυρίως δε τη μεταβλητότητά του (παραμένει ο κλαδικός δείκτης με το μεγαλύτερο volatility). Όπως σημειώνουν χρηματιστηριακοί αναλυτές, σημαντικό μέρος από τα κεφάλαια που «πονταρίστηκαν» στον τραπεζικό κλάδο αφορούσε σε hedge funds και σε «γρήγορα χαρτοφυλάκια», που, με εναλλασσόμενες κινήσεις, μπορούν να οδηγήσουν μια «ρηχή» αγορά, όπως η ελληνική, είτε προς τη μία είτε προς την άλλη κατεύθυνση. Τα stress tests, η μεγάλη συζήτηση για το χρέος προφανώς και ρυθμίζουν την εικόνα που διαμορφώνεται στον τραπεζικό κλάδο, θυμίζοντας πως, ως ποσοστό στη συνολική αποτίμηση της αγοράς, διαμορφώνεται στο περίπου 20%, πλην όμως η βαρύτητα στάθμισής τους στη διακύμανση των βασικών δεικτών είναι μεγαλύτερη. Με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την «ψαλίδα» μεταξύ τραπεζικού-μη τραπεζικού μέρους της αγοράς. Απόκλιση που αποτυπώνεται και στους δείκτες, από τη στιγμή που ο δείκτης μη τραπεζικών

μετοχών μεγάλης κεφαλαιοποίησης υπολογίζεται πως αντιστοιχεί σε επίπεδα 3.500 μονάδων και πάνω (για τον Γενικό Δείκτη). Με όρους κερδών (p/e), τα blue chips είναι στην πλειονότητά τους ή λογικά αποτιμημένα ή λίγο «αλμυρούτσικα», στενεύοντας έτσι τα περιθώρια σημαντικής περαιτέρω αντίδρασής τους. Ωστόσο, η μέτρησή τους γίνεται με όρους 2017, και χωρίς να συνεκτιμώνται ένας δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης του ελληνικού ΑΕΠ κατά 2,4% το 2018 και η δυνατότητα ακόμη μεγαλύτερης επέκτασής τους σε αγορές του εξωτερικού, όπου έχουν στραφεί την περίοδο της κρίσης, (υπέρ) καλύπτοντας έτσι την καθίζηση της εγχώριας ζήτησης. «Άγνωστος Χ» παραμένει ο τραπεζικός κλάδος, καθώς τα ισχνά αποτελέσματα κερδοφορίας (εννεάμηνο 2017) θέλουν δουλειά, πολλή δουλειά, για να μπορέσουν να δικαιολογήσουν αποτιμήσεις πολύ πάνω από τις τρέχουσες. Εκτιμάται πως στα υψηλά του κλάδου (τέλος Ιανουαρίου), οπότε η συνολική αποτίμηση των 4 συστημικών ομίλων είχε ξεπεράσει το όριο των 10 δισ. (στα 49 δισ. ήταν των blue chips, όλου του υπόλοιπου των εισηγμένων), θα δικαιολογούνταν, στην περίπτωση που το 2018 θα ήταν μία ακόμη καλύτερη χρονιά, με συνολική κερδοφορία στα 400-500 εκατ. και για τους 4 ομίλους. Έχοντας να αντιμετωπίσουν τη «βάσανο» των stress tests από τη μία αλλά και το ενδεχόμενο αναβαθμίσεων από τα ξένα σπίτια, κυρίως λόγω των προσδοκώμενων ωφελειών από μια θετική ρύθμιση για το χρέος από την άλλη, ο τραπεζικός κλάδος είναι το μεγάλο ερωτηματικό. Η απάντηση στο ερώτημα του ενός… εκατομμυρίου είναι αν θα βγει το τραπεζικό στοίχημα, με την

Τα βήματα της Αθήνας μέχρι τη λήξη του τρίτου μνημονίου αλλά και μετά την έξοδο από αυτό.

αγορά να έχει προεξοφλήσει πως από τα αποτελέσματα των ελέγχων αντοχής δεν θα προκύψουν υποχρεώσεις για πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες, όσον αφορά το 2018. Για το 2019 βλέπουμε, καθώς σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθεί από την επίτευξη –ή όχι– της στοχοθεσίας που έχει συμφωνηθεί με τους δανειστές για φέτος. Κατ’ αρχάς... επανερχόμαστε στις διεθνείς αγορές, που, ελλείψει ουσιαστικών ειδήσεων, «βάρυναν» περισσότερο το ΧΑ, τις τελευταίες 2-3 εβδομάδες. Το γεγονός πως αρκετές ξένες πλατφόρμες συναλλαγών έχουν αυξήσει, με αφορμή το selloff (το διήμερο 5-6 Φεβρουαρίου), τα περιθώρια ασφάλειας, εκτιμώντας πως η αυξημένη μεταβλητότητα στα ξένα χρηματιστήρια θα έχει συνέχεια, έχει ως συνέπεια την απόσυρση κεφαλαίων-ρεκόρ από τα funds μετοχών, με την τάση να μην έχει εξομαλυνθεί μέχρι πρόσφατα. Αν συνεχιστούν οι εκροές, στο... στόχαστρο θα βρεθεί αναπόφευκτα και το ελληνικό χρηματιστήριο. Δεν είναι τυχαίο πως από εκείνο το διάστημα και μετά αυξήθηκαν κατακόρυφα οι short θέσεις ξένων οίκων σε μετοχές, και δη τραπεζικές. Ενδεικτικά, η Lansdowne αύξησε στο 1,51% την αρνητική θέση της στη μετοχή της Πειραιώς, η δε Oceanwood στο 0,60% τη θέση της στον τίτλο της Alpha Bank. Υποθέτοντας πως οι ξένες αγορές «βρίσκουν τον δρόμο τους» στη νέα φάση με αναταράξεις, ανοδικές και καθοδικές κινήσεις, τότε θα μπορούσαμε να δούμε επιλεκτική ενίσχυση των θέσεων των funds σε μια αγορά που θεωρείται από τα risky bets για το 2018.

Αν φανεί πως θα προχωρήσει το πλάνο για το χρέος (καθαρότερη εικόνα θα έχουμε στην Εαρινή Σύνοδο του ΔΝΤ στις 20-22 Απριλίου, και όχι νωρίτερα) και μέχρι τότε τα ξένα σπίτια βαθμολογούν θετικά το ελληνικό outlook, πιθανόν να μοχλευθεί ο τραπεζικός κλάδος. Θυμίζουμε πως στις 30 Μαρτίου βαθμολογεί την προοπτική της ελληνικής οικονομίας η Moody’s, και μέχρι τότε θα έχει φανεί αν, και πόσο, τα ξένα σπίτια αξιολογούν θετικά και τον τραπεζικό κλάδο. Μια παράμετρος που δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας είναι και η συνέχιση (και πώς) των προγραμμάτων παροχής ρευστότητας που ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες. Τα προγράμματα χαλάρωσης/πιστωτικής ενίσχυσης, που πρώτες ξεκίνησαν οι ΗΠΑ (επί Γκρίνσπαν) προ δεκαετίας, μπορεί να υποστήριξαν την οικονομία χωρών (κυρίως των ΗΠΑ), το «φούσκωμα» των χρηματιστηρίων κ.λπ., με την ΕΚΤ να ακολουθεί (επί Ντράγκι), με τα... ευρωπαϊκά προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά κατά γενική εκτίμηση δεν μπορεί να «φουσκώνουν» εσαεί τις αποτιμήσεις. Για αυτό, το 2018 θεωρείται από αναλυτές της JP Morgan, της BofA κ.ά. έτος καμπής. Συνεπώς, το ζητούμενο για το ΧΑ –για τις εισηγμένες– είναι να μη βρεθούν μπροστά σε μια ενδεχόμενη αναπροσαρμογή της πολιτικής των funds διεθνώς. Ως εκ τούτου, το πιθανότερο σενάριο, κατ’ αρχάς βραχυπρόθεσμα, είναι η συντήρηση του ΧΑ πάνω από το ψυχολογικό όριο των 800 μονάδων (σε μια τέτοια περίπτωση, ο ΔΤΡ δεν θα πρέπει να χάσει τις 880-870 μονάδες), ο δε FTSE-25 να κρατήσει τις 2.060 μονάδες. Αυτές είναι οι προϋποθέσεις

για να διατηρηθεί το μεσοπρόθεσμα ανοδικό momentum. Στα επιμέρους, μέχρις ότου αποσαφηνιστεί η τάση, οι traders θα κινηθούν επιλεκτικά, με το stock picking σαν καλύτερη άμυνα σε καιρούς όπως οι τωρινοί. Όσον αφορά στα της αγοράς, καλό θα ήταν να ειδωθεί η μεγάλη εικόνα, αυτή που δείχνει τη σταθερή ανάπτυξη ελληνικών εταιρειών, τη βελτίωση των μεγεθών –της καθαρής κερδοφορίας τους, της μείωσης των υποχρεώσεων κ.λπ.– ως μέρος μιας ευρύτερης επενδυτικής προσέγγισης. Η ελληνική αγορά μπορεί να κερδίσει το στοίχημα για το 2018, με την προϋπόθεση των ξένων αγορών και της βελτίωσης της θέσης των συστημικών τραπεζών. Γιατί, όπως υποστηρίζει ένας αιρετικός «γερόλυκος» της αγοράς, ο Χάρης Μαθιόπουλος, «...για τους νεότερους αναλυτές, συμβούλους και διαχειριστές, πιο ευέξαπτους και επιρρεπείς στην ένθερμη, λεπτό προς λεπτό, αγωνιώδη και δημοσιογραφική πρόσληψη των γεγονότων, επαναλαμβάνω την ίδια συμβουλή –την έχουν ακούσει και παλιότερα (Φεβρουάριος 2016, δημοψήφισμα για το Brexit, εκλογή Τραμπ κ.λπ.): Καθίστε λίγο μακριά από τις οθόνες σας και δείτε τη μεγάλη εικόνα. Αυτό που, κάθε φορά, βιάζεστε, χαίρεστε, πανικοβάλλεστε ή ό,τι άλλο θεωρείτε μεγάλο πράγμα, κραχ, το “τέλος του κόσμου”, δεν είναι παρά μια τόση δα μεταβολή. Είναι ο τρόπος του συστήματος να ξεβγάζει και να καθαρίζει, λίγο, μόνο λίγο, από την απληστία, τις ανοησίες και τις λαθροχειρίες του. Όταν έρθει το αληθινό κραχ, μάλλον δεν θα επιζήσουμε, ώστε να μπορούμε να μοιραζόμαστε τις εντυπώσεις μας». • • • ΧΡΗΜΑ 9

άρθρο

Απλή διόρθωση ή αύξηση επιτοκίων και αρχή ενός

bear market rally;

Η πρόσφατη διόρθωση στις αμερικανικές αγορές, μετά από ένα συνεχόμενο ράλι τιμών χωρίς διόρθωση, εκτόξευσε τον δείκτη φόβου (VIX) και έσπειρε ανησυχίες στις παγκόσμιες αγορές για το αν αυτό που έγινε ήταν μια συνηθισμένη διόρθωση ενός bull market rally ή η αρχή ενός bear market rally…

του Λουκά Β. Παπαιωάννου, οικονομολόγου Msc Banking & Finance

ο γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κινείται συγχρονισμένα σε αναπτυξιακούς ρυθμούς, με κάποιες χώρες να υπεραποδίδουν έναντι άλλων και μακροοικονομικά μεγέθη όπως ο πληθωρισμός, η ανεργία και η καταναλωτική δαπάνη να διατηρούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα, καθησυχάζει τις ανησυχίες πολλών αναλυτών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της συγχρονισμένης ανάπτυξης έχουν παίξει, για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι κεντρικές τράπεζες, κυρίως οι FED, ECB, BOJ, με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, που παρείχαν κυκλικά απεριόριστη ρευστότητα στο σύστημα, με πολύ χαμηλά επιτόκια. Όμως έφτασε η ώρα, αρχής γενομένης από τη FED, να μαζευτεί πίσω η υπερβάλλουσα ρευστότητα, σε μια προσπάθεια να υπομοχλευθεί ο δυσθεώρητος ισολογισμός των κεντρικών τραπεζών. Η ρευστότητα, που ώς τώρα έπεφτε στα οικονομικά συστήματα με πολύ χαμηλά επιτόκια, τοποθετήθηκε σε χρηματοοικονομικά προϊόντα, κυρίως μετοχικά και ομολογιακά, υποτιμολογώντας τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο. Λησμονήθηκαν, σχεδόν, από το σύνολο των συμμετεχόντων οι υψηλοί επιτοκιακοί κύκλοι του παρελθόντος. Παρατηρήθηκε δε το φαινόμενο τόσο σε κρατικά όσο και σε εταιρικά ομόλογα των πολύ χαμηλών ή, ακόμη χειρότερα, και αρνητικών επιτοκίων (π.χ. bund). Ακόμη και μη διαβαθμισμένα εταιρικά ομόλογα παρουσίασαν ιστορικά χαμηλές επιτοκιακές αποδόσεις. Όμως, το τελευταίο διάστημα, παρατηρείται το ανησυχητικό φαινόμενο της αύξησης της καμπύλης επιτοκίων των κρατικών ομολόγων στην αμερικανική αγορά, σε όλη τη σειρά. Το γεγονός ότι το 30ετές αμερικανικό ομόλογο

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

παραμένει σταθερά άνω του 3% και το 10ετές «φλερτάρει» και αυτό να ξεπεράσει το επίπεδο του 3% έχει σημάνει συναγερμό στα desk ομολόγων και επαναφέρει δυσάρεστες μνήμες στους γηραιότερους traders, μια και κανείς από τις νεότερες γενιές δεν έχει ζήσει τις αγορές σε περιβάλλον υψηλών επιτοκίων. Οι λόγοι για αυτό που συμβαίνει είναι πολλοί, οι σημαντικότεροι όμως είναι το συνεχώς αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ –που προκύπτει από τα αθροιστικά ελλείμματα πολλών ετών, τα οποία, αντί να μαζευτούν την περίοδο των «παχιών αγελάδων», διευρύνθηκαν ακόμη περισσότερο– και ο επικείμενος περιορισμός του φθηνού χρήματος των ποσοτικών χαλαρώσεων. Ακολουθεί διάγραμμα 30ετών για το αμερικανικό κρατικό 10ετές ομόλογο, το οποίο δείχνει να σπάει τεχνικά τη μακροχρόνια γραμμή τάσης, την οποία είχε κρατήσει ευλαβικά, παρά τις διάφορες, κατά καιρούς, κρίσεις που συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια, όσο σοβαρές κι αν ήταν.

Το γεγονός ότι, στην παρούσα χρονική συγκυρία, οι κεντρικές τράπεζες έχουν σπαταλήσει τα πυρομαχικά ρευστότητάς τους σε μια θετική συγκυρία ενώ και η αποταμίευση στις ΗΠΑ παρουσιάζει ιστορικά χαμηλά πολλών ετών αυξάνει τη σχετική ανησυχία για το τι πρόκειται να συμβεί αν αρχίσουν τα επιτόκια να ανεβαίνουν στα κρατικά χρέη. Σε δεύτερη φάση, το φαινόμενο θα επηρεάσει σχεδόν ταυτόχρονα και τα οικονομικά αποτελέσματα αλλά και το αξιόχρεο των ιδιωτικών εταιρειών. Ακολουθεί διάγραμμα με τον δείκτη αποταμίευσης (κόκκινο) σε σχέση με την καμπύλη επιτοκίων. Με μια χρονική υστέρηση, οι χαμηλοί ρυθμοί αποταμίευσης εκτίναξαν την καμπύλη επιτοκίων (άσπρο). Στη δεξιά στήλη, εμφανίζεται η τιμή του δείκτη αποταμίευσης και στην αριστερή παρουσιάζονται τα επιτόκια της καμπύλης επιτοκίων.

Η ελληνική οικονομία δεν πρόκειται να μείνει αλώβητη σε μια παγκόσμια αύξηση των επιτοκίων, που θα οδηγήσει και σε πτώση των μετοχικών αξιών. Δυστυχώς, όλο το προηγούμενο διάστημα, που η παγκόσμια οικονομία συγχρονισμένα αναπτυσσόταν, εμείς προσπαθούσαμε να λύσουμε τις ενδογενείς παθογένειές μας. Παρά το γεγονός ότι τα ελληνικά κρατικά ομόλογα αποκλιμακώθηκαν σημαντικά από το 2015, εκτιμούμε ότι τα πρόσφατα χαμηλά, που επιτεύχθηκαν πριν την πρόσφατη έκδοση του 7ετούς ομολόγου σε όλες τις σειρές, δεν θα τα ξαναδούμε σύντομα. Το γεγονός ότι το 80% του κρατικού χρέους είναι διακρατικό και το 40% είναι σταθερού επιτοκίου προσφέρει ένα σχετικά προστατευμένο περιβάλλον. Όμως, μια άνοδος των επιτοκίων θα διαταράξει την ήδη οριακή βιωσιμότητά του και θα δημιουργήσει πρόσθετες παρενέργειες στο ασθενές οικονομικό περιβάλλον. Ίσως αυτό βλέπει και ο κεντρικός τραπεζίτης και επιμένει σε μια συμφωνία για πιστωτική γραμμή έκτακτης ανάγκης. Στο διά ταύτα, όλες οι σειρές μετά την έκδοση του 7ετούς ομολόγου έχουν ενισχυθεί, όπως απεικονίζεται και στον ακόλουθο πίνακα:

Στο ακόλουθο διάγραμμα, παρατηρούμε τον συσχετισμό μεταξύ του γερμανικού και του αμερικανικού κρατικού ομολόγου, και φαίνεται ότι αυτή η τάση αύξησης των επιτοκίων παρατηρείται και στο γερμανικό κρατικό ομόλογο, αν και σε μικρότερο βαθμό, αυξάνοντας τις υποψίες ότι κάτι αλλάζει σε παγκόσμιο επίπεδο.

Όσον αφορά την τεχνική εικόνα του ελληνικού 10ετούς ομολόγου, η διάσπαση προς τα πάνω του επιπέδου 4,5% και η επαναφορά του στο μεσοχρόνιο καθοδικό κανάλι (4,5%-6,5%) θα το οδηγήσουν στις επόμενες σημαντικές αντιστάσεις του, 5,05% και 5,65%. Πάνω από το επίπεδο του 5,65% θα επανεκτιμηθεί η εικόνα του, λαμβάνοντας υπόψη και τις τότε διαμορφωμένες οικονομικές συνθήκες, εσωτερικές και εξωτερικές.

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι μεγαλύτεροι κάτοχοι αμερικανικών ομολόγων είναι η Κίνα και οι αραβικές χώρες, αλλά και την πρόσφατη αδυναμία του αμερικανικού δολαρίου κυρίως έναντι του ευρώ και του γιεν, αλλά και τη μικρή υποτίμηση του γουάν έναντι των βασικών νομισμάτων, το παζλ περιπλέκεται και μεγαλώνει τα ερωτήματα και τις επιφυλάξεις για το τι μέλλει γενέσθαι. Η εκτίναξη του παγκόσμιου δείκτη φόβου είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Εκτιμούμε δε ότι η εξομάλυνσή του, ακόμη και στο θετικό σενάριο (αποφυγή κρίσης), θα χρειαστεί χρόνο.

Συμπερασματικά, αν και αρκετοί μακροοοικονομικοί δείκτες παραμένουν θετικοί στο παγκόσμιο περιβάλλον, παρατηρούμε φαινόμενα που μας ανησυχούν ιδιαίτερα στην αμερικανική, αλλά και στην παγκόσμια, αγορά ομολόγων. Αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε απότομη αύξηση των επιτοκίων, διαταράσσοντας τις ισορροπίες, μεταφέροντας την κρίση από την αγορά ομολόγων στην αγορά μετοχών. Η ελληνική αγορά δεν θα μείνει ανέγγιχτη από τυχόν αναταραχή στις διεθνείς αγορές, λόγω των εγγενών αδυναμιών της αλλά και του μεγάλου χρέους. Απαιτούνται αυξημένα αντανακλαστικά και συνεχής παρακολούθηση του 10ετούς αμερικανικού κρατικού ομολόγου, υπέρβαση του οποίου πάνω από το 3% μπορεί να οδηγήσει τις αγορές σε μεγάλη διόρθωση. • • • ΧΡΗΜΑ 11

διεθνείς αγορές

Αλλαγή πλεύσης του Βερολίνου ή γερμανική «ντρίμπλα»; Ο νέος υπ. Οικονομικών, Όλαφ Σουλτς, o επικεφαλής του DIW, Μαρσέλ Φράτσερ, και οι πόντοι υπέρ Εμμανουέλ Μακρόν

Η Γερμανία δεν θα πρέπει να επιβάλει την οικονομική πολιτική που θα εφαρμόζουν οι εταίροι της στην ευρωζώνη» ήταν η πρώτη δήλωση του Όλαφ Σουλτς λίγο πριν αναλάβει και επίσημα τη θέση του «τσάρου» της γερμανικής οικονομίας. Δήλωση σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος από την πάγια φιλοσοφία του προκατόχου του, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που μένει να φανεί αν όντως θα μπορούσε να μετουσιωθεί, έστω και λίγο, σε πράξη. Σύμφωνα με τους μελετητές των γερμανικών πολιτικών εξελίξεων, που εμφανίζονται συγκρατημένα αισιόδοξοι, για διάφορους λόγους το Βερολίνο φαίνεται πως έχει αρχίσει να κάνει στροφή, τουλάχιστον σε επίπεδο δηλώσεων, και σαν εκδήλωση προθέσεων επικαλούνται τις πρόσφατες διαδοχικές παρεμβάσεις του Μαρσέλ Φράτσερ, επικεφαλής του περίφημου DIW. Οι παρεμβάσεις του συντηρητικού οικονομολόγου και εκ των ατύπων συμβούλων της Άvγκελα Μέρκελ είχαν προηγηθεί του νέου υπουργού Οικονομικών, αρκετές εβδομάδες πριν, δίνοντας το στίγμα των προθέσεων του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (κάτι σαν το δικό μας ΙΟΒΕ). O πρόεδρος του DIW είχε δηλώσει –και μάλιστα τις πρώτες δύο φορές σε διάστημα μίας εβδομάδας– πως το Βερολίνο θα πρέπει να αμβλύνει την αυστηρή οικονομική εποπτεία που ασκεί στις χώρες του Νότου (η αναφορά περιλάμβανε την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα), θέτοντας μάλιστα μέχρι και θέμα «κουρέματος» του ελληνικού χρέους, κάτι που για πρώτη φορά εκφραζόταν από επίσημα συντηρητικά χείλη στη διάρκεια της οκταετούς μνημονιακής εποπτείας. «Θα γίνει απομείωση του ελληνικού χρέους εντός του 2018» είχε εκτιμήσει στα τέλη Ιανουαρίου, παραδεχόμενος ότι, στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής, συχνά τέθηκαν όροι που έπληξαν σημαντικά τους ανθρώπους, σε αυτό το σημείο έχουν γίνει λάθη. Όμως, το να έγινε αίφνης πιο… ανθρωπιστής και συγκαταβατικός με τους «οκνηρούς νότιους» και τους «τεμπέληδες Έλληνες» ο οικονομολόγος του CDU δεν είναι και τόσο πειστικό σαν αιτιολογία για τη δήλωσή του. Οι λόγοι αυτής της, λεκτικής προς ώρας, αλλαγής θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού. Από τη μια ο εντεινόμενος «πόλεμος» Βερολίνου-Ουάσιγκτον (ας μη διαφεύγει της προσοχής μας πως η Novartis εδρεύει στο Μπάζελ, στο γερμανόφωνο καντόνι της Ελβετίας), με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ να βάλλεται πως έφερε την υπόθεση-σκάνδα-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Ο «πόλεμος» Βερολίνου-Ουάσιγκτον και οι πρακτικές Ντόναλντ Τραμπ υποχρεώνουν (;) το Βερολίνο να «βάλει νερό στο κρασί» του.

λο στον αέρα και λόγω συμφερόντων αμερικανικών ομίλων (Pfizer, Merck, Amgen κ.ά.), και τα σταθερά προβλήματα που έχει να διαχειριστεί το ίδιο το γερμανικό τραπεζικό σύστημα (η Deutsche Bank παρουσίασε για τρίτη συνεχόμενη χρήση ζημίες, και μάλιστα πάνω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών, 497 εκατ. αντί για 290 εκατ.), από την άλλη οι ανησυχίες από την προστατευτική πολιτική Τραμπ, με αντίκτυπο σε επιτόκια, συνάλλαγμα, εμπορικό ισοζύγιο κ.ά., και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, σε συνδυασμό με την αλλαγή ισορροπιών στο γερμανικό πολιτικό σύστημα, φαίνεται πως αναγκάζουν το Βερολίνο να κάνει μερικά βήματα πίσω.

Βρισκόμαστε σε εμπορικό «πόλεμο» δηλώνουν οι ΗΠΑ

Το πόσο θα οπισθοχωρήσει το Βερολίνο, το αν και σε ποιον βαθμό θα αλλάξει το μείγμα της πολιτικής του έναντι, κυρίως, του ευρωνότου θα φανεί συν τω χρόνω. Μάλιστα, πολιτικοί αναλυτές θεωρούν πως αυτή η μετακίνηση θα γίνει ταυτόχρονα με την παραχώρηση λίγο περισσότερου ζωτικού χώρου στον Εμμανουέλ Μακρόν, ώστε να προωθήσει ορισμένες από τις γαλλικές προτάσεις για μια πιο ευέλικτη οικονομική πολιτική. Ωστόσο, άλλοι –κυρίως Γάλλοι– υποστηρίζουν πως, επί της ουσίας, πρόκειται για ακόμη έναν ελιγμό των Γερμανών, από τη στιγμή που έπεισαν και τη νέα ηγεσία του Παρισιού να αποδεχθεί τη μετατροπή του ESM σε… EMF, μαζί με την υποστήριξή της όταν τον Οκτώβριο του 2019 θα προτείνουν δικό τους άνθρωπο για διάδοχο του Μάριο Ντράγκι (η θητεία του Ιταλού τραπεζίτη λήγει τέλη Οκτωβρίου του 2019). Το γεγονός ότι το όνομα του Γενς Βάιντμαν (επικεφαλής της Bundesbank) ακούγεται όλο και συχνότερα, ενδεχομένως, να μην είναι εντελώς … συμπτωματικό.

«Είμαστε σε εμπορικό πόλεμο» δήλωσε ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ, ενώ ο υπουργός Οικονομικών πρόσθεσε ότι η εξασθένηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου είναι προς το συμφέρον της αμερικανικής οικονομίας. «Δυστυχώς, καθημερινά, διάφορες χώρες αποκομίζουν εμπορικά οφέλη, παραβαίνοντας τους κανόνες» είχε προειδοποιήσει ο Γουίλμπουρ Ρος, για να συμπληρώσει: «...η διαφορά είναι ότι, τώρα, οι στρατιώτες μας παίρνουν, επιτέλους, θέση στις επάλξεις. Το εμπορικό μας έλλειμμα δεν ήταν απλώς ένα ατύχημα», αφήνοντας να εννοηθεί πως έρχονται κι άλλα μέτρα οικονομικού προστατευτισμού. Ο δε Στίβεν Μνούτσιν είχε ταχθεί υπέρ της υποτίμησης του δολαρίου (άρα ανατίμησης και του ευρώ), θεωρώντας, πολύ σωστά, πως το φθηνότερο δολάριο θα ενισχύσει τις αμερικανικές εξαγωγές. «Η βραχυπρόθεσμη αξία του νομίσματος δεν μας αφορά καθόλου. Μακροπρόθεσμα όμως η ισχύς του δολαρίου αντανακλά την ισχύ της αμερικανικής οικονομίας, και είναι γεγονός πως το δολάριο θα εξακολουθήσει να είναι το βασικό αποθεματικό νόμισμα, διεθνώς» ήταν η επωδός-προειδοποίηση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ. Και όποιος κατάλαβε τι μέλλει γενέσθαι, κατάλαβε... • • •

Σε αυτό το «παζλ» έρχεται να προστεθεί η πρόσφατη τοποθέτηση του Όλαφ Σουλτς, με την Αθήνα να περιμένει να διακρίνει κάποια ψήγματα αλλαγής και στην πράξη.

Στο περιθώριο του φόρουμ του Νταβός έγιναν οι δηλώσεις δύο εκ των σημαινόντων συμβούλων του Ντόναλντ Τραμπ για την «εμπόλεμη» κατάσταση στην οποία βρίσκεται η μεγαλύτερη δύναμη του πλανήτη και, μέχρι τώρα, εκδότης του μοναδικού αποθεματικού νομίσματος παγκοσμίως. Οι Γουίλμπουρ Ρος και Στίβεν Μνούτσιν υπερασπίστηκαν το δόγμα America First, με παρεμβάσεις-προειδοποιήσεις που δεν φαίνεται να έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής από το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

ΧΡΗΜΑ 13

διεθνείς αγορές

VIX:

Ο δείκτης που «τρομοκράτησε» τις αγορές Τι δείχνει ο λεγόμενος και «δείκτης φόβου»«Έτοιμα» για πωλήσεις μετοχών αξίας 225 δισ. funds που ποντάρουν στον VIX

ώρα, που έχουν περάσει μέρες από το selloff της 5ης Φεβρουαρίου και την εκρηκτική άνοδο 115% του «δείκτη φόβου», έχει νόημα να δούμε με πιο ψύχραιμο μάτι ορισμένα νέα δεδομένα, που πιθανότατα θα δοκιμάσουν τη συμπεριφορά των traders και στη συνέχεια του 2018. Κατ’ αρχάς, ο πανικός που προκλήθηκε στο πρώτο μίνι-κραχ είχε και μιαν άλλη σημαντική παρενέργεια: ουσιαστικά, να προκληθεί χάος με τον συγκεκριμένο δείκτη. Ο «δείκτης φόβου», όπως ονομάζεται ο δείκτης VIX, ή μεταβλητότητας, όσο αυξάνεται τόσο ενισχύεται και το ρίσκο της αγοράς. Η «εκτόξευση» με 115% στη συνεδρίαση εκείνης της Δευτέρας ήταν η τρίτη βιαιότερη μεταβολή στην ιστορία του. Ο πανικός που προκλήθηκε με τον δείκτη, καθώς αυξήθηκε δραματικά ο φόβος στις αγορές, είχε ως συνέπεια οι επενδυτές να διακόψουν τις συναλλαγές με το XIV –δηλαδή το ETF του VIX–, καθώς σημείωνε δραματική πτώση, 90%, μέσα στη συνεδρίαση. Η κατάρρευση του ETF οδήγησε στη διακοπή διαπραγμάτευσης του συγκεκριμένου χρηματιστηριακού εργαλείου, καθώς υπάρχει ρήτρα που προβλέπει ότι αν οι ημερήσιες απώλειες ξεπεράσουν το 80%, αυτομάτως σταματάει η διαπραγμάτευση, αποπληρώνεται ό,τι μπορεί να αποσυρθεί και παύει μέχρι νεοτέρας. Μέσα σε μόλις μία συνεδρίαση, η Nomura και η Credit Suisse ανακοίνωσαν την πρόωρη εξόφληση του «συμβολαίου», πήραν/έγραψαν τις ζημιές τους και αναθεώρησαν τη στρατηγική τους για τις επόμενες συνεδριάσεις. Συγκεκριμένα, η Nomura εξαργύρωσε όλες τις

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

βραχυπρόθεσμες προθεσμιακές πράξεις. Ουσιαστικά, ενεργοποίησε τη ρήτρα αναγκαστικής πρόωρης εξόφλησης (σαν σε ακραίο stop loss ή αναγκαστικό «κλείσιμο» margin), πληρώνοντας πάνω από 200 εκατ. σε μία συνεδρίαση. Η Credit Suisse, που, ως γνωστόν, είναι και ο δημιουργός του περίφημου XIV ETN, είχε πετύχει να καθιερώσει τον δείκτη-«εργαλείο» στον πιο δημοφιλή τρόπο επενδύσεων στη βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα, ενώ είναι επίσης και ο μεγαλύτερος κάτοχος-θεματοφύλακας αυτού του παραγώγου. Η κατάρρευση του VIX ETN έφερε σε δύσκολη θέση τον ελβετικό οίκο, καθώς, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, κατείχε 4,79 εκατ. μονάδες ή πάνω από 550 εκατ. δολ. στο XIV. H Barclays προειδοποίησε πως hedge funds που «ποντάρουν» στον VIX είναι alert για πωλήσεις μετοχών αξίας (χρηματιστηριακής) 225 δισ. (!) αν συνεχιστούν οι αναταράξεις. Πρόκειται για επιθετικά χαρτοφυλάκια, που επενδύουν στον συγκεκριμένο δείκτη και θα προχωρήσουν σε απομόχλευση μόλις αυτός φθάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο μεταβλητότητας. «Όταν υπάρχει sell-off στις αγορές και η μεταβλητότητα αυξάνεται, αυτού του είδους τα funds το πρώτο που κάνουν είναι να προχωρούν σε απομόχλευση των μετοχών» τονίζει ο αναλυτής της Barclays, Manesh Deshpande. Λιγότερο επιθετικοί είναι οι αναλυτές της JP Morgan, οι οποίοι εκτιμούν ότι οι πωλήσεις δεν θα ξεπεράσουν τα 100 δισ. εκ νέου από τα ίδια τα funds που έχουν υψηλή έκθεση και σε ομόλογα (στο 30% του χαρτοφυλακίου τους).

Στο γιατί αυτή τη φορά ακολούθησαν τα sell-off, με αφορμή τα ETF του VIX, η απάντηση σχετίζεται με κάποιες παραμέτρους που δεν υπήρχαν παλαιότερα: Κατ’ αρχάς, τα CTA (διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων μελλοντικής εκπλήρωσης) αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία επενδυτών, που πλέον διαχειρίζονται 70 δισ. αμερικανικών μετοχών και 190 δισ. διεθνώς. Τα CTA, από τα τελευταία «εργαλεία» της Wall Street, είναι πολύ πιο επιθετικά και βραχυπρόθεσμα από άλλα, φερ’ ειπείν από το Risk Parity, που είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική-ποντάρισμα με αρνητικά συσχετισμένα assets, ιδιαίτερα ευαίσθητα στις διακυμάνσεις, ενώ παρακολουθούν πολύ στενά τη συσχέτιση ομολόγων-μετοχών. Συνήθως, ένα CTA αποσκοπεί στη συγκράτηση των τάσεων στην αγορά προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Άλλη παράμετρος σχετίζεται με τα crypto currencies και τη ραγδαία ανάπτυξη της αγοράς κρυπτονομισμάτων, με πρώτο και καλύτερο το bitcoin. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, στα τέλη Ιανουαρίου τα hedge funds είχαν φτάσει την έκθεσή τους στα κάθε λογής bitcoins έως και 5%, ή σε όρους μόχλευσης πάνω από το 1 τρισ. (!). Δεδομένου του ότι, λόγου χάριν, το bitcoin από... λίγα δολάρια το 2013 είχε ξεπεράσει τα 20.000 δολ., με το «αεροπλανάκι» να «γκρεμίζεται» όταν η Fed προειδοποίησε πως δεν θα καλύπτει τη συγκεκριμένη αγορά κρυπτονομισμάτων, καθίσταται σαφής η απομόχλευση στην αγορά αυτή. Οι συνέπειες «χτύπησαν» σαν ντόμινο μετοχές, ETF του VIX, ομόλογα, διαμορφώνοντας ένα εκρηκτικό σκηνικό. • • •

ΧΡΗΜΑ 15

[αφιέρωμα]

H κρίση άλλαξε το risk management της Ειρήνης Σακελλάρη

Μεταβάλλονται δυναμικά τα μοντέλα των τραπεζών

Ποιοι είναι οι κυρίαρχοι κίνδυνοι

διαχείριση κινδύνου αποτελεί –ή τουλάχιστον πρέπει να αποτελεί– συστατικό στοιχείο της διοίκησης κάθε Οργανισμού. Σε ό,τι αφορά την τραπεζική πίστη, η διαχείριση του κινδύνου (risk management) είναι έννοια συνυφασμένη με την παροχή της. Τo risk management είναι η διεργασία με την οποία οι Οργανισμοί προσεγγίζουν με τρόπο μεθοδικό τους κινδύνους που σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους, με τελικό σκοπό την επίτευξη κέρδους, που πολλές φορές μπορεί να μετατρέπεται και σε ελαχιστοποίηση των ζημιών. Στο πιστωτικό σύστημα οι κίνδυνοι πρέπει να αναγνωριστούν –δεν είναι πάντα αυτονόητοι– και στη συνέχεια να διαμορφωθεί η μεθοδολογία παρακολούθησης μέτρησης και αντιμετώπισής τους. Και καθώς υπάρχει μια δυναμική πορεία αλλαγής των πραγμάτων, οι συνιστώσες επίδρασης στους κινδύνους δυναμικά μεταβάλλονται. Η περίοδος της κρίσης ήρθε να αναδείξει τρίτους εξωτερικούς παράγοντες ως κυρίαρχους γι’ αυτό που συνέβη στο δικό μας τραπεζικό σύστημα αλλά και στο τραπεζικό σύστημα άλλων χωρών, μολονότι οι ίδιες οι τράπεζες, εν πολλοίς, εφάρμοζαν εξελιγμένα μοντέλα risk management, που θα μπορούσαν να είχαν προφυλάξει αποτελεσματικά τη λειτουργία τους.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Σε μια διεθνοποιημένη οικονομία όμως, όσα κι αν είναι τα «Σινικά Τείχη» που υψώνονται για να προφυλάξουν από κακόβουλες επιδρομές, άλλες τόσες είναι και οι «Κερκόπορτες» που ανοίγονται και επιτρέπουν την εισβολή «βαρβάρων». Γιατί ο κίνδυνος είναι αυτός ακριβώς: Η εισβολή ενός βάρβαρου σε ένα πολιτισμένο περιβάλλον. Έτσι όμως εξελίσσονται τελικώς και οι πολιτισμοί. Τώρα έχουμε ένα διαφορετικό τραπεζικό σύστημα από εκείνο που είχαμε πριν επτά χρόνια. Ωστόσο οι δυσκολίες, οι δυσκαμψίες και τα προβλήματα που δημιουργεί η αντιμετώπιση των νέων κινδύνων, των «βαρβάρων» δηλαδή, από το 2010 και εντεύθεν, πολύ σύντομα, λένε οι ειδικοί, θα οδηγήσουν και πάλι σε ένα καινούριο τραπεζικό σύστημα, καθώς αυτό που έχουμε τώρα τείνει να χαρακτηριστεί απλός υπηρέτης του κινδύνου. Επομένως, το risk management τόσο γιγαντώθηκε στα πιστωτικά ιδρύματα, που τελικώς αυτά σχεδόν μεταμορφώθηκαν σε τεράστιες μονάδες αντιμετώπισης κινδύνων, παράγοντας πολύ λιγότερες εργασίες σε σχέση με το παρελθόν. Και έτσι γεννάται το εύλογο ερώτημα αν αυτό το τραπεζικό σύστημα επιθυμούμε να έχουμε, ακολουθούμενο από το επίσης εύλογο ερώτημα αν, στην παρούσα φάση, αυτό είναι το μόνο τραπεζικό

σύστημα που μπορούμε να έχουμε. Στην παρούσα φάση, ωστόσο, κάποια είδη κινδύνων αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά, ενώ κάποια άλλα είδη κινδύνων προβάλλουν απειλητικά για τις τράπεζες. Στη χώρα μας, αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά ο κίνδυνος χρηματοδότησης, καθώς η χορήγηση δανείων περιορίστηκε αισθητά, όμως φαίνεται να ενισχύεται κατακόρυφα ο κανονιστικός κίνδυνος, αφού μια νέα οδηγία, η PSD2, δίνει τη δυνατότητα σε εναλλακτικά δίκτυα να λειτουργήσουν ως οιονεί τράπεζες. Το επίκεντρο της καλής διαχείρισης κινδύνου είναι η αναγνώριση και ο χειρισμός αυτών των κινδύνων. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η πιθανότητα επιτυχίας των συνολικών στόχων του Οργανισμού. Η αξιολόγηση των κινδύνων μπορεί να αποκαλύψει ήδη από τα αρχικά στάδια αν αξίζει ή όχι να ασχοληθεί ο Οργανισμός με ένα έργο. Υπάρχουν αναπτυγμένες διαδικασίες για τη διαχείριση κινδύνων, οι οποίες εφαρμόζονται ως μια αέναη διαδικασία σε κάθε στάδιο ενός έργου. Η εφαρμογή της διαχείρισης κινδύνων μπορεί να γίνει σε όλα τα έργα, από τα πολύ μικρά (που υλο-

ποιούνται από ένα άτομο) έως τα πολύ μεγάλα και πολύπλοκα. Πολλά προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν εκ των προτέρων και να δώσουν την ευκαιρία στον διαχειριστή έργου να προσδιορίσει συγκεκριμένη πορεία. Αφού αναγνωριστούν οι κίνδυνοι που χρήζουν διαχείρισης, χρειάζονται κάποιες διαδικασίες για να διασφαλιστεί ότι θα μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισής τους, ότι θα γίνει μετριασμός των επιπτώσεων. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος να καθυστερήσει μια δραστηριότητα μπορεί να μειωθεί μέσω του περιορισμού της κλίμακας της δραστηριότητας. Πρέπει να γίνει αναλυτικός έλεγχος και καταγραφή των διαφόρων επιπτώσεων που θα προκληθούν από τους συγκεκριμένους κινδύνους που έχουν αναγνωριστεί. Έτσι, θα είναι δυνατή η εφαρμογή των διαφόρων διαδικασιών, προκειμένου είτε να εξαλειφθεί ο κίνδυνος είτε να μετριαστούν οι επιπτώσεις από αυτόν.

και η στερλίνα. Προσφάτως δε έχουν ξεκινήσει συναλλαγές και στο κινεζικό γουάν. Εξάλειψε από τα βασικά νομίσματα το γερμανικό μάρκο, όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για τον περιορισμό των συναλλαγματικών κινδύνων στις τράπεζες. Ας δούμε, λοιπόν, μια μικρή καταγραφή όσων συνέβησαν μετά την ένταξη του ευρώ στα σκληρά διεθνή νομίσματα. Αρχικά, η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου διαμορφώθηκε στο 1,18, για να φθάσει λίγο αργότερα στο 0,80 και να καταλήξει στις μέρες μας στο 1,50, κάνοντας πλούσιους και φτωχούς πολλούς ενασχολούμενους με το συνάλλαγμα. Οι τράπεζες έδωσαν δάνεια σε ελβετικά φράγκα και σε γεν και γι’ αυτό αντιμετωπίζουν ένα φάσμα σημαντικότατων επισφαλειών, ενώ η έξοδος της Αγγλίας από την ΕΕ διαμορφώνει νέες συνθήκες για τη στερλίνα και το ευρωνόμισμα. Αυτοί, λοιπόν, οι κίνδυνοι πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να είχαν πριν 10 χρόνια προβλεφθεί από

γησης, μετά από αναβάθμιση ή υποβάθμιση του πιστοληπτικού κινδύνου της χώρας, έρχονται, την αμέσως, μάλιστα, επόμενη ημέρα, να αξιολογήσουν και τις τράπεζες. Οι τράπεζες δεν μπορεί να έχουν rate (αξιολόγηση) κάτω από εκείνη μιας χώρας. Μπορούν να έχουν την ίδια αξιολόγηση ή και υψηλότερη (κάτι που συνέβη στις ελληνικές τράπεζες μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους και πριν την αναβάθμιση του rating της Ελλάδας από τους διεθνείς οίκους). Ένα σημαντικό κεφάλαιο στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες είναι εκείνο των μεγάλων γεγονότων. Τέτοιοι κίνδυνοι είναι οι πολιτικοί (εκτεταμένη πολιτική αστάθεια), οι επιδημίες, η κρίση του ίδιου του τραπεζικού συστήματος αλλά και κίνδυνοι εξωγενείς, π.χ. ένας πόλεμος ή –όπως, κακή ώρα, συνέβη σε εμάς– μια διεθνής χρηματοοικονομική κρίση, που την προκάλεσε μια διεθνής κρίση του τραπεζικού συστήματος.

Τo risk management είναι η διεργασία με την οποία οι Οργανισμοί προσεγγίζουν με τρόπο μεθοδικό τους κινδύνους που σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους, με τελικό σκοπό την επίτευξη κέρδους, που πολλές φορές μπορεί να μετατρέπεται και σε ελαχιστοποίηση των ζημιών.

Οι κίνδυνοι στα πιστωτικά ιδρύματα Για την οικονομία της περιγραφής, οι μεγαλύτερες κατηγορίες κινδύνων στις τράπεζες είναι οι χρηματοοικονομικοί, οι επιχειρηματικοί και οι κίνδυνοι των μεγάλων γεγονότων. Η κατηγορία των χρηματοοικονομικών κινδύνων είναι ίσως και η μεγαλύτερη για μια τράπεζα. Οι κίνδυνοι αυτοί προκύπτουν από την κεφαλαιακή επάρκεια της τράπεζας, και κατ’ επέκταση τα γεγονότα που μπορεί να την περιορίσουν, από τον πιστωτικό κίνδυνο, τον κίνδυνο της αγοράς, εκείνον της ρευστότητας, τον συναλλαγματιικό κίνδυνο, τον κίνδυνο των επιτοκίων αλλά και τη δομή της λογιστικής κατάστασης μιας τράπεζας, όπως και τη δομή της κατάστασης των αποτελεσμάτων. Τέλος, σε αυτήν την κατηγορία κινδύνων θα πρέπει να ενταχθεί και εκείνος της ανάκτησης των απωλειών. Θα μπορούσε κάποιος να παραθέσει αβασάνιστα, για παράδειγμα, πως ο συναλλαγματικός κίνδυνος για μια τράπεζα έχει μερικώς εκλείψει μετά τη χρήση του ευρώ. Όμως τα βασικά νομίσματα στα οποία πραγματοποιούνται οι συναλλαγές των πιστωτικών ιδρυμάτων παραμένουν το δολάριο, το ελβετικό φράγκο, το ιαπωνικό γεν

το τραπεζικό σύστημα, προκειμένου να έχει διενεργηθεί και το ανάλογο επαρκές heading. Στους λειτουργικούς κινδύνους εντάσσονται οι πάσης φύσεως απάτες, εντός και εκτός τραπέζης, η ασφάλεια στους χώρους της εργασίας και η επίδραση στην ασφάλεια από γεγονότα εξωτερικά (π.χ. τρομοκρατικές επιθέσεις, ληστείες κ.λπ.), από το ποιους διαλέγει ή ποιους παρέλαβε (από εξαγορά ή συγχώνευση) η τράπεζα για πελάτες, από δυνητικές ζημιές σε περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας, από προβλήματα που δημιουργούνται στα λειτουργικά της συστήματα, από τους κινδύνους εκτέλεσης και διακανονισμού πράξεων, από τις πρακτικές που χρησιμοποιεί η εργοδοσία μιας τράπεζας. Στους επιχειρηματικούς κινδύνους εντάσσεται ασφαλώς η μακροοικονομική πολιτική μιας χώρας, αλλά και η νομική υποδομή της τράπεζας. Εντάσσεται ακόμη η συμμόρφωση του πιστωτικού ιδρύματος προς όσα προβλέπει το κανονιστικό πλαίσιο μέσα από την υπηρεσία regulatory compliance της εκάστοτε τράπεζας ενώ τους επιχειρηματικούς κινδύνους διαμορφώνει, από την αρχή ώς το τέλος, ο κίνδυνος της ίδιας της χώρας. Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο της χώρας, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως οι οίκοι αξιολό-

Θέματα αντιμετώπισης κινδύνων-Κουλτούρα της τράπεζας Κάθε πιστωτικό ίδρυμα, μέσα από την εταιρική του διακυβέρνηση, αναπτύσσει μια κουλτούρα σε θέματα κινδύνου. Ασφαλώς, η κουλτούρα αυτή βασίζεται σε ένα θεσμικό κανονιστικό πλαίσιο, η εφαρμογή ωστόσο του οποίου δεν είναι ομοιογενής από τράπεζα σε τράπεζα. Οι κανονιστικές και οι εποπτικές αρχές εφαρμόζουν τις ίδιες αρχές ελέγχου σε όλα τα πιστωτικά ιδρύματα, και μάλιστα οι αρχές αυτές ακουμπούν τη «μήτρα» της Ευρώπης, η οποία ομογενοποιεί διαρκώς τα συγκεκριμένα συστήματα. Μια σειρά όμως θεσμικών παραγόντων σε κάθε τράπεζα διαφοροποιούν το τελικό αποτέλεσμα. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι μέτοχοι, το διοικητικό συμβούλιο, η εκτελεστική διοίκηση, η επιτροπή εσωτερικού ελέγχου αλλά και οι επενδυτές, οι καταθέτες και οι αναλυτές. Και μπορεί η Ευρώπη, για την ευκολία της, να επιχειρεί την ομογενοποίηση των παραπάνω «παικτών» και, εν πολλοίς, να το έχει επιτύχει – τουλάχιστον για τις συστημικές τράπεζες. Ωστόσο, νέες τράπεζες πολύ σύντομα θα καταλάβουν τον ρόλο των παλιών, καθώς η αγορά, από τη φύση ΧΡΗΜΑ 17

αφιέρωμα της, επιχειρεί να ξεπεράσει τους κανόνες. Ο κίνδυνος ήταν πάντα συνυφασμένος με το κέρδος. Μεγάλος κίνδυνος, πιθανότητα μεγάλου κέρδους ή μεγάλης απώλειες, μικρός κίνδυνος, πιθανότητα μικρού κέρδους ή μικρής απώλειας. Για να μορφοποιήσει κανείς την κουλτούρα μιας τράπεζας σε θέματα κινδύνου, θα πρέπει να απαντήσει στα εξής ερωτήματα: Ποιοι είναι οι βασικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζει μια τράπεζα; Έχει, για παράδειγμα, αυτή η τράπεζα γερασμένο ή νέο προσωπικό, έχει πολλά ή λίγα καταστήματα, έχει αναπτυγμένα ηλεκτρονικά δίκτυα; Η Διοίκηση της τράπεζας πρέπει να περιγράφει το επίπεδο του κινδύνου που μπορεί και θέλει να αντιμετωπίσει. Η ύπαρξη διαδικασιών αναγνώρισης του κινδύνου

Θα πρέπει, ασφαλώς, να σημειωθεί πως η τέλεια σχέση μεταξύ κινδύνου και απόδοσης μπορεί να μην επιτευχθεί ποτέ. Μπορεί, επίσης, για λόγους εξωγενείς, τελικά, κάποιοι πελάτες, όσο προσεκτικοί και να υπήρξαν, να υποστούν ζημιές, και κάποια τράπεζα που πλημμελώς τήρησε τους κανόνες να αποδώσει υψηλότερα κέρδη στους μετόχους. Στις βασικές δραστηριότητες ενός πιστωτικού ιδρύματος συγκαταλέγονται η αναγνώριση και η κατανόηση των κινδύνων που αναλαμβάνει ένας Οργανισμός, η σωστή μέτρηση, η παρακολούθηση, ο έλεγχος και ο σχεδιασμός αντιμετώπισης και, τέλος, η επικοινωνία και η ενημέρωση μέσα και έξω από την επιχείρηση με επίπεδα διαβάθμισης.

κειμένου να μετρηθούν οι τονικότητες σε κάθε «άνοιγμα» και «κλείσιμο» του «οργάνου». Τι όφελος έχει, για παράδειγμα, η τράπεζα από τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων της (π.χ. σε μετοχές και επιτόκια); Ποιο κομμάτι της δραστηριότητας της τράπεζας αναλαμβάνει τον μεγαλύτερο κίνδυνο, και μπορεί, τελικά, ο κίνδυνος αυτός να μετατοπιστεί σε άλλο κομμάτι που δέχεται λιγότερες εξωγενείς επιδράσεις: Ποιο είναι το συνολικό άνοιγμα της τράπεζας σε όλα τα προϊόντα, τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, τις κινητές και ακίνητες αξίες, τα νομίσματα;

στις τρέχουσες εργασίες είναι απαραίτητη. Το ίδιο απαραίτητη είναι και η μέτρηση αποτελεσματικότητας της εφαρμογής των σχετικών ελέγχων. Σε επίπεδο στόχων, η διαχείριση των κινδύνων από την κάθε τράπεζα σκοπό έχει τη δημιουργία αξίας. Αυτό μπορεί να συντελεστεί με τη βελτίωση της σχέσης κινδύνου και απόδοσης και τη διασφάλιση πως η τράπεζα δεν θα υποστεί απαράδεκτες ζημιές. Η διαμόρφωση της κουλτούρας της τράπεζας περνά μέσα από τις «Συμπληγάδες». Από τη μία, η εφαρμογή αυστηρών κανόνων αντιμετώπισης κινδύνου αυξάνουν το κόστος και την ταλαιπωρία για την τράπεζα και τους πελάτες της, από την άλλη, διασφαλίζουν πως αυτή η τράπεζα –και πιθανόν όχι μια άλλη– δεν θα υποστεί ζημιές τέτοιες που να χρειαστεί να ανακεφαλαιοποιηθεί ακόμη και μέσα από τις καταθέσεις των πελατών της. Επομένως, στην επιλογή τους οι πελάτες οφείλουν να προσμετρούν δύο τάσεις: τη γραφειοκρατία στις κινήσεις τους και τον βαθμό της διασφάλισής τους.

Ποσοτικοποίηση και επιμερισμός του risk

επικό ή λυρικό, κάτι που κάνει μεγάλη διαφορά για το τελικό αποτέλεσμα που θα επιτύχει η τράπεζα. Είναι τελικώς η καλύτερη σχέση μεταξύ κινδύνου και απόδοσης, το αποτέλεσμα μιας ενορχήστρωσης αλλά και μιας καλής διεύθυνσης ορχήστρας με υψηλού επιπέδου «όργανα», που βρίσκονται σε καλή κατάσταση και χορδίζονται διαρκώς με βάση τις ανάγκες της εκτέλεσης.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Θέτοντας αντίρροπα ερωτήματα, η τράπεζα προσπαθεί να καταλήξει σε μια κλίμακα μέτρησης των κινδύνων με τελικό ζητούμενο τον επιμερισμό τους, ώστε να περιοριστεί κατά το δυνατόν το κόστος και να ενισχυθεί αντίστοιχα το κέρδος. Για παράδειγμα, εύλογο φαντάζει το ερώτημα για το αν τα υπάρχοντα όρια επιτρέπουν στην τράπεζα να αναλάβει μεγαλύτερο κίνδυνο από όσο αντέχει. Μήπως τα όρια αυτά είναι πολύ περιοριστικά και, επομένως, δεν επιτρέπουν στις εργασίες της τράπεζας να αποδώσουν; Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες έχουν επαρκή απόδοση σε σχέση με τον κίνδυνο που έχει αναληφθεί ή αποδίδουν λιγότερο, λόγω της ενίσχυσης των διαδικασιών για την πρόληψη των κινδύνων, οι οποίοι ωστόσο δεν πρόκειται να εκδηλωθούν ποτέ. Πέρα όμως από τα παραπάνω ερωτήματα, πολλές φορές ο κίνδυνος πρέπει να αντιμετωπίζεται από το πιστωτικό ίδρυμα ως ένα «ακορντεόν», προ-

Και με τον τρόπο αυτόν έχουμε έναν κίνδυνο σε Ρε μείζονα ή σε Φα ελάσσονα, έναν κίνδυνο

Η ποσοτική αποτίμηση των κινδύνων θα διαμορφώσει τελικά τη λειτουργία της τράπεζας. Οι μεταβολές των μεταβλητών αποτιμούν, κάθε φορά, τα κέρδη, τις ζημιές ή τον περιορισμό των ζημιών. Τέτοιες μεταβλητές θεωρούνται τα επιτόκια, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, οι μετοχές, οι τιμές των ακινήτων κ.λπ. Η μέτρηση κινδύνου γίνεται μέσα από δείκτες ευαισθησίας, από δείκτες μεταβλητότητας ή πτητικότητας και από μεθόδους που εστιάζονται στην καθοδική απόκλιση ενός κινδύνου. Τα παραπάνω ισχύουν για συνθήκες κανονικές.

Specialising in Financial Technology for over 25 years, we provide innovative front to back software solutions that streamline operations, meet the growth challenges of a complex business landscape and add considerable value to our clientele.

EUROPE

MIDDLE EAST

AFRICA

ASIA

AMERICA

αφιέρωμα

Η εφαρμογή της διαχείρισης κινδύνων μπορεί να γίνει σε όλα τα έργα, από τα πολύ μικρά (που υλοποιούνται από ένα άτομο) έως τα πολύ μεγάλα και πολύπλοκα.

Σε συνθήκες κρίσης, εφαρμόζονται τα γνωστά σε όλους μας stress tests, που «στρεσάρουν» τις τράπεζες μέσα από ειδικές ασκήσεις στα χειρότερα δυνατά σενάρια με ακραίες μεταβολές σε συνθήκες και παράγοντες. Όλα όμως τα παραπάνω καλύπτονται άπαξ και υπάρχουν τα απαραίτητα κεφάλαια. Τελικά, κάθε μέτρηση κινδύνου βλέπει ένα και μόνο μέγεθος: το ύψος του κεφαλαίου που απαιτείται ώστε ένας Οργανισμός να μπορεί να προφυλαχθεί σε μη ομαλές περιόδους ή, αλλιώς, σε περιόδους κρίσης.

Κεφαλαιακή επάρκεια-Λογιστικές καταστάσεις Ένας, οποιοσδήποτε, Οργανισμός οφείλει να διαθέτει το απαιτούμενο κεφάλαιο για την κάλυψη των κινδύνων. Το κεφάλαιο των τραπεζών αποτελεί έναν δείκτη εμπιστοσύνης, που διασφαλίζει την αντιμετώπιση ζημιών μη προκαθορισμένων. Το κεφάλαιο που απαιτείται για κάθε τράπεζα υπολογίζεται με διαφορετικό τρόπο. Σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές τράπεζες –αντιστοίχως, ωστόσο, συμβαίνει και με τις τράπεζες των άλλων ηπείρων–, ο δείκτης επάρκειας κεφαλαίων προσδιορίζεται στο κατώτερό του επίπεδο από τις αρχές. Για το σκοπό αυτό, ομογενοποιούνται και οι τρόποι μέτρησης των κινδύνων που προσδιορίζουν το κεφάλαιο αυτό. Η διαφορετικότητα των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών προκύπτει πάντως από την ποσοτικοποίηση των κινδύνων που κάθε τράπεζα αντιμετωπίζει ή επιθυμεί να αναλάβει σε ένα εύρος χρόνου, συνεκτιμώντας τις πιθανές ζημιές, όπως και τις πιθανότητες να υπάρξουν τέτοιες ζημιές. Συγχρόνως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η διάθεση ανάληψης κινδύνου από την ίδια την τράπεζα και τους μετόχους της, δηλαδή κατά πόσο οι τελευταίοι θέλουν να αναλάβουν μεγαλύτερο κίνδυνο, με στόχο μια μεγαλύτερη απόδοση. Στις τράπεζες, υπό συνθήκες κανονικές, τα αποτελέσματα είναι εκ των προτέρων προβλέψιμα. Στις ελληνικές τράπεζες, ωστόσο, τα αποτελέσματα έγιναν απρόβλεπτα, λόγω των συνθηκών της αγοράς, μιας και η χώρα βρίσκεται από το 2008 και μετά σε φάση αντιμετώπισης μια πρωτόγνωρης κρίσης. Οι τραπεζικές εργασίες περιορίστηκαν και οι τράπεζες κερδίζουν, πια, σε ό,τι αφορά τη λειτουργία τους, κυρίως από τις προμήθειες. Τα αποτελέσματα συμπληρώνονται και από πωλήσεις ενεργητικού, στο πλαίσιο επιβεβλημένων αναδιαρθρώσεων, πολλές φορές εις βάρος της λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Οι τράπεζες κατάφεραν αρκετές φορές μέσα στην κρίση να περάσουν σε λειτουργική κερδοφορία, χωρίς ωστόσο να επαναφέρουν κερδοφόρους μηχανισμούς λειτουργίας που να διασφαλίζουν συνέχεια κερδών. Το οικονομικό κεφάλαιο της τράπεζας πρέπει να διοχετεύεται κατά τρόπο τέτοιο που να καθορίζει ένα ασφαλές περιβάλλον. Με βάση το κόστος του κινδύνου, η τράπεζα πρέπει να καθορίζει ποιες δραστηριότητές της δημιουργούν μεγαλύτερη αξία και ποιες μικρότερη. Η τράπεζα, λοιπόν, θα πρέπει να αναλαμβάνει τόσο κίνδυνο όσο τα κεφάλαιά της επιτρέπουν. Όχι μεγαλύτερο, αλλά όχι και μικρότερο κίνδυνο σε σχέση με την κεφαλαιακή της επάρκεια. Οι ελληνικές τράπεζες –τουλάχιστον οι συστημικές– είναι από τις καλύτερα ανακεφαλαιοποιημένες της Ευρώπης, με μέσο όρο κεφαλαιακό δείκτη Core Tier Ι 17%. Η σύνθεση και οι μεταβολές της λογιστικής κατάστασης, ακόμη και μέσα στον χρόνο, δίνουν μια πρώτη εκτίμηση του προφίλ κινδύνου της τράπεζας. Αν, για παράδειγμα, το ποσοστό χαρτοφυλακίου συναλλαγών ως προς το ενεργητικό μιας τράπεζας σημειώσει μια απότομη μεταβολή εντός του έτους, τούτο καταγράφει την τάση η τράπεζα να αναλάβει μεγαλύτερο κίνδυνο. Μια μεγάλη αύξηση στον δανεισμό της τράπεζας, είτε στη διατραπεζική αγορά –που, στην παρούσα φάση, για τη χώρα μας δεν υφίσταται– είτε μέσω ELA διαταράσσει το επίπεδο του κινδύνου και απαιτεί προσεκτικότερη διαχείριση της ρευστότητας του πιστωτικού ιδρύματος, ενώ προσαυξάνει το κόστος. Στη σκληρή πρόσφατη πραγματικότητα των ελληνικών τραπεζών, η δραματική αύξηση του ELA, ως αποτέλεσμα της διαρροής των καταθέσεων, οδήγησε στα capital controls, με στόχο τον περιορισμό ενός συστημικού κινδύνου που μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Μεταβολές στα Λογιστικά Πρότυπα Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που η χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε από το 2009 και μετά ήταν τόσο η ανεπάρκεια προβλέψεων από την πλευρά των ευρωπαϊκών τραπεζών όσο και το γεγονός πως οι προβλέψεις δεν ελήφθησαν εγκαίρως. Για τη «θεραπεία» του προβλήματος αποφασίστηκε η αντικατάσταση του υφιστάμενου Λογιστικού Προτύπου IAS 39 με το νέο Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικών Αναφορών IFRS 9, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2018.

Το πρότυπο αυτό θα επιτρέψει, μεταξύ άλλων, μια σωρευτική και σε βάθος χρόνου διόρθωση των προβλέψεων των τραπεζών, ώστε να επιτευχθεί τελικά ένα ισχυρό επίπεδο ανάκαμψης για τις τράπεζες, απομακρύνοντας τον κίνδυνο. Το νέο πρότυπο επιβάλλει τον εκ των προτέρων σχηματισμό προβλέψεων για πιθανούς –και όχι πραγματοποιηθέντες– κινδύνους. Με αυτή τη λογική, το πρότυπο δουλεύει σε βάθος χρόνου για όλη τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής πράξης, δηλαδή εν προκειμένω η λειτουργία του αφορά όλη τη διάρκεια των δανείων. Μέσα από τα συγκεκριμένα μοντέλα αλλάζει και ο τρόπος μέτρησης του αποτελέσματος, σε μια προσπάθεια περιορισμού του κινδύνου. Αυτό σημαίνει πως οι προβλέψεις δεν καταμετρούν την υφιστάμενη ζημία που επισυμβαίνει μετά την ύπαρξη ενός γεγονότος, αλλά την αναμενόμενη ζημία, την οποία κάθε τράπεζα οφείλει να προσμετρήσει. Ο τρόπος με τον οποίο προσμετρά η τράπεζα τη δυνητική ζημία είναι με τη δημιουργία μοντέλου που αφορά τον τρόπο που κινούνται κλάδοι και επιχειρήσεις και εντασσόμενο σε ένα γενικότερο μοντέλο που μετράει και τις μεταβλητές επίδρασης της οικονομίας. Το νέο πρότυπο IFRS 9 θα υποχρεώσει τις τράπεζες να ταξινομούν τα δάνεια σε τρεις κατηγορίες: • Στην πρώτη κατηγορία, αναμένεται να υπάρχει ταξινόμηση με βάση τον πιστωτικό κίνδυνο, ο οποίος δεν είναι αυξημένος όταν το δάνειο χορηγείται. Έτσι, η τράπεζα πρέπει να εξετάσει την πρόβλεψη σε επίπεδο έτους. • Στη δεύτερη κατηγορία, εντάσσονται τα δάνεια που δεν έχουν απομειωθεί αλλά αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνός τους αμέσως μετά τη χορήγηση. Εκεί θα πρέπει να σχηματιστούν προβλέψεις για όλη τη διάρκεια του δανείου. • Στην τρίτη κατηγορία, εντάσσονται οι αναμενόμενες ζημιές από τώρα και μέχρι τη λήξη του δανείου. Εκείνο που φαίνεται να αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη σωστή εφαρμογή του προτύπου IFRS9 είναι πως ένα δάνειο μετακομίζει από τη μία κατηγορία στην άλλη. Το νέο πρότυπο, αν και δεν καθορίζει τα όρια της σημαντικής επιδείνωσης του κινδύνου, δίνει ωστόσο παραδείγματα για την προσμέτρησή της. Η εφαρμογή του νέου προτύπου IFRS 9 είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και απαιτητική. Κάθε τράπεζα οφείλει να αναπτύξει τα μοντέλα της για να προσμετρήσει τον κίνδυνο. Τα μοντέλα αυτά μπορεί να διαφέρουν από τη μία τράπεζα στην άλλη και

να σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά του χαρτοφυλακίου καθενός από τα πιστωτικά ιδρύματα. Πιο δύσκολη είναι η εφαρμογή του μοντέλου σε μικρότερες τράπεζες, γιατί σε περιορισμένα χαρτοφυλάκια υπάρχει δυσκολία ανάπτυξης εσωτερικών μοντέλων ελέγχου. Το συγκεκριμένο πρότυπο, ασφαλώς, θα επηρεάσει τα αποτελέσματα των τραπεζών. Προκειμένου η επίδραση να είναι σταδιακή, θα δοθεί μια σημαντική μεταβατική περίοδος, που θα χρησιμεύσει στις τράπεζες για τον επιμερισμό του κόστους. Το νέο πρότυπο IFRS 9 στοχεύει στην έγκαιρη αναγνώριση επικείμενων για τις τράπεζες ζημιών. Όπως έχει καταγραφεί ιστορικά, τα μακροοικονομικά αλλά και τα μικροοικονομικά μεγέθη επιδεινώνονται ιδιαίτερα πριν από το ξέσπασμα μιας κρίσης, η οποία θα επιφέρει σημαντικές ζημιές στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

τέτοιων στοιχείων ως ποσοστό του ενεργητικού μπορεί να δικαιολογεί μείωση του spread και η φύση της μεταβολής αυτής πρέπει να διερευνάται. Άλλα θέματα άξια προσοχής είναι οι λογαριασμοί τάξεως, δηλαδή παράγωγα, εγγυητικές επιστολές, ανεκτέλεστα όρια που δημιουργούν ενδεχόμενες υποχρεώσεις ή απαιτήσεις και, επομένως, προάγουν κίνδυνο για την τράπεζα. Αν οι λογαριασμοί τάξεως αυξάνονται πολύ σε σχέση με το σύνολο του ενεργητικού, τότε ενδέχεται να απαιτηθούν κεφάλαια για την τράπεζα.

Άλλοι κίνδυνοι Η ρευστότητα των στοιχείων του ενεργητικού αποτελεί ένα πολύ σημαντικό θέμα για τα πιστωτικά ιδρύματα. Η τράπεζα πρέπει να έχει διασφαλισμένη ρευστότητα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις αναμενόμενες αλλά και μη αναμενόμενες –σε φυσιολογικά πάντα πλαίσια– μεταβολές της λογιστικής της κατάστασης. Έτσι, πέρα από τις προφανείς πηγές εργασιών, η ρευστότητα θα πρέπει να αναζητάται και μέσα από στοιχεία του ενεργητικού τα οποία μπορούν εύκολα να πουληθούν με δεδομένη την προβλέψιμη δυναμική της αγοράς. Συγχρόνως, αξιολόγηση απαιτείται και σε ό,τι αφορά τα στοιχεία του παθητικού. Η κύρια πηγή ρευστότητας για οποιαδήποτε τράπεζα είναι οι καταθέσεις. Στη χώρα μας, οι καταθέσεις έχουν σημαντικά απομειωθεί όχι μόνο επειδή έγινε ανάληψη μετρητών που δεν επέστρεψαν ποτέ, λόγω του φόβου της κρίσης, αλλά και επειδή τα εξαιρετικά αυστηρά μέτρα που υφίστανται και οδηγούν σε δεσμεύσεις καταθέσεων, λόγω χρεών, εμποδίζουν την επιστροφή μετρητών από τα στρώματα και τις θυρίδες. Επομένως, οι τράπεζες επιχειρούν με κάπως πιο τσιμπημένα επιτόκια, κυρίως μέσα από καταθέσεις προθεσμιακές αλλά και μέσα από τη διατραπεζική αγορά, να διασφαλίσουν ρευστότητα. Αυτό αυξάνει το κόστος του χρήματος και έτσι δημιουργεί κίνδυνο για την τράπεζα. Δανεισμός, επίσης, σε ξένο νόμισμα αυξάνει τον συναλλαγματικό κίνδυνο. Συγχρόνως, θα πρέπει στενά να παρακολουθούνται τα στοιχεία του ενεργητικού με μηδενικά ή χαμηλά έσοδα. Μια αύξηση

Ανάλυση κερδοφορίας Η διοίκηση κάθε τράπεζας πρέπει να κατευθύνει τις εργασίες του πιστωτικού ιδρύματος εκεί που η τράπεζα μπορεί να αποκτήσει κέρδη. Οι πηγές δεν είναι ίδιες σε κάθε περίοδο της ιστορίας της τράπεζας. Η διοίκηση ενός πιστωτικού ιδρύματος πρέπει, πάντως, να κατανοεί βαθιά πως οι εργασίες της τράπεζας συνδέονται με πηγές εσόδων και εξόδων που δημιουργούν κινδύνους, κέρδη και ζημιές. Κάθε πιστωτικό ίδρυμα έχει έσοδα και έξοδα από τόκους. Στα πρώτα συμπεριλαμβάνονται οι τόκοι δανείων, καρτών, υπεραναλήψεων, διατραπεζικής και, συνήθως, υπολογίζονται στη βάση των δεδουλευμένων τόκων. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να υπολογιστούν και τα έξοδα των τόκων, που είναι οι τόκοι τους οποίους η τράπεζα δίνει στους καταθέτες, οι τόκοι της διατραπεζικής των repos κ.λπ. Όσο χαμηλότερα διατηρούνται τα έξοδα αυτά τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος για την τράπεζα. Άλλωστε, τα χαμηλά επιτόκια δείχνουν, μεταξύ άλλων, και ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η τράπεζα. Τα έσοδα από τόκους μείον τα έξοδα διαμορφώΧΡΗΜΑ 21

αφιέρωμα

νουν το καθαρό επιτοκιακό αποτέλεσμα. Το πιστωτικό ίδρυμα επιχειρεί να διατηρήσει το επιτοκιακό αποτέλεσμα σταθερό ως ποσοστό επί των κερδών του και αυξανόμενο ως απόλυτο μέγεθος. Οι δύο αυτές εξελίξεις ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για την τράπεζα. Η τράπεζα διαθέτει πολλά ακόμη έσοδα αλλά και έξοδα, στο πλαίσιο της λειτουργίας της. Ως τέτοια καταγράφονται εκείνα από εμπορικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες, τα έσοδα από προμήθειες που έχουν γίνει κυρίαρχα για τις τράπεζες. Επίσης, τα έσοδα από χρηματοοικονομικές συναλλαγές, κυρίως trading. Ακόμη, υπάρχουν έσοδα από επενδύσεις, μερίσματα, τόκους ομολόγων, μερίσματα από συμμετοχές σε θυγατρικές. Και από την άλλη πλευρά του ισοζυγίου θα πρέπει να μπουν τα έξοδα που σχετίζονται με μισθοδοσία, ενοίκια, φως, νερό, τηλέφωνο, έξοδα ελεγκτών, συμβούλων, μηχανογραφικού συστήματος, γενικά διοικητικά έξοδα. Τα έξοδα αυτά θα πρέπει να είναι αποτελεσματικά, διαχειρίσιμα, να μην αυξάνουν σε βραχυπρόθεσμη βάση και να έχουν τη λογική επένδυσης ιδιαίτερα σε συστήματα ανθρώπινων πόρων. Στα λειτουργικά έξοδα συγκαταλέγονται οι αποσβέσεις, οι προβλέψεις επισφαλειών και άλλες προβλέψεις για ζημιές (π.χ. που θα προκύψουν από το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο). Η τράπεζα πρέπει να έχει εγκατεστημένα συστήματα μέτρησης της απόδοσης. Τα συστήματα αυτά καθιστούν σαφές με ποιον τρόπο κάθε υπηρεσία ή προϊόν προσφερόμενο από την τράπεζα συνεισφέρει στην κερδοφορία του πιστωτικού ιδρύματος. Ένα δυνατό σύστημα μέτρησης απόδοσης περιλαμβάνει την ξεκάθαρη κατανομή εσόδων και εξόδων σε κάθε επιχειρηματική μονάδα, ένα σύστημα εσωτερικής τιμολόγησης, ώστε να μετράται η συνεισφορά κάθε επιχειρηματικής μονάδας στην κερδοφορία και, τελικά, έναν τρόπο συνεπή και αποτελεσματικό για την ενσωμάτωση των παραγόντων κινδύνου στη μέτρηση της απόδοσης.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

«Κόκκινα» δάνεια: Ο υπ’ αριθμόν 1 κίνδυνος για τις τράπεζες Η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου, μοιραία, αποτελεί, πια, τον βασικό κίνδυνο για τις ελληνικές τράπεζες σε μια ασθενική οικονομία, που μόλις τώρα περνά από την ύφεση στην ανάπτυξη. Τα «κόκκινα» δάνεια θα περιορίζονται στο πλαίσιο της ανάπτυξης και εφόσον η ανάπτυξη αυτή διαχέεται σταδιακά τόσο σε όλους τους οικονομικούς κλάδους όσο και σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές της χώρας. Μια τράπεζα, ασφαλώς, θα πρέπει να υπολογίσει με προσοχή τις συνιστώσες του πιστωτικού κινδύνου και να πραγματοποιήσει αποτελεσματική διαχείριση του δανειακού χαρτοφυλακίου της, διασφαλίζοντας την ποιότητά του. Θα πρέπει να προβλέψει όσο το δυνατόν καλύτερα τον κίνδυνο και, αφού πράξει όλα τα παραπάνω, να έρθει να προσμετρήσει τι πήγε λάθος σε καθεμία χορήγηση που μένει ανεξόφλητη για διάστημα 90 ημερών. Όλα τα προηγούμενα θα συντελεστούν με βάση πολιτικές διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου, περιορισμού και μείωσής του, και διαμόρφωσης αποτελεσματικών πολιτικών προβλέψεων και επισφαλειών. Ο πιστωτικός κίνδυνος, που για τις ελληνικές τράπεζες εξελίχθηκε σε εφιάλτη στα χρόνια της ύφεσης, ορίζεται ως ο κίνδυνος της οικονομικής ζημιάς που μπορεί να υποστεί μια τράπεζα λόγω αδυναμίας ή και απροθυμίας του αντισυμβαλλομένου να εκπληρώσει τις συμβατικές του υποχρεώσεις. Ο περιορισμός του εισοδήματος των πελατών των τραπεζών, κακοί υπολογισμοί του παρελθόντος αλλά και διαφορετικά κριτήρια χορηγήσεων οδήγησαν σε ένα εφιαλτικό αποτέλεσμα, όπου τα «κόκκινα» δάνεια εξελίχθηκαν στο να είναι περίπου το μισό του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών.

Ένα σημαντικό κεφάλαιο στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες είναι εκείνο των μεγάλων γεγονότων.

Έτσι, τα οποιαδήποτε μοντέλα του πρόσφατου παρελθόντος ακυρώθηκαν, ενώ κατέστη αναγκαία η επαναθεσμοθέτηση πολλών πτυχών του τραπεζικού δικαίου, με κυρίαρχη εκείνη των πλειστηριασμών. Πολλές φορές, επιχειρήθηκε τα χρέη των πιστωτικών ιδρυμάτων και του ευρύτερου δημόσιου τομέα να εισέλθουν σε ένα «καλάθι», προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Δεν φάνηκε, ωστόσο, το θέμα αυτό να προχωράει. Πολιτικές και άλλες συνιστώσες δημιουργούν φραγμούς στην εξέλιξη των πλειστηριασμών, στοιχείο το οποίο επίσης φαίνεται να αντιμετωπίζεται δύσκολα από τις τράπεζες, παρά το γεγονός πως οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί δημιουργήθηκαν ειδικά για να περιορίσουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα πιστωτικά ιδρύματα.

ΧΡΗΜΑ 23

αφιέρωμα

Υπό κανονικές συνθήκες, και όχι υπό τις συνθήκες που υφίστανται στη χώρα μας, τα βασικά ερωτήματα που θέτει μια τράπεζα για να δημιουργήσει τα μοντέλα επιμέτρησης του πιστωτικού της κινδύνου αφορούν στο προφίλ των πελατών, το προφίλ των δανείων και τη διάρκεια του δανεισμού. Σε ό,τι αφορά το προφίλ του εκάστοτε πελάτη, αυτό δυστυχώς καθίσταται εξαιρετικά ευμετάβλητο, με τις συνθήκες της κρίσης. Δεν είναι λίγοι οι πλούσιοι που πτώχευσαν τα τελευταία χρόνια. Σε ό,τι αφορά το προφίλ των δανείων, διαφορετική είναι η αντιμετώπιση ενός δανείου με καλύμματα και ενός άλλου άνευ. Διαφορετική είναι η αντιμετώπιση δανείων σε συνάλλαγμα και διαφορετική σε ευρώ. Τέλος, η διάρκεια του δανεισμού κάνει μεγάλη τη διαφορά σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο. Τα ιδιαίτερα μακροχρόνια δάνεια, για παράδειγμα, στα οποία οι όροι αλλάζουν εξαιρετικά δύσκολα, όπως τα στεγαστικά, τίθεται ένα θέμα ζωής ή θανάτου του δανειολήπτη. Τα δάνεια αυτά, υποχρεωτικά, εδώ και πολλά χρόνια, για τον σκοπό αυτό, ασφαλίζονται. Στα δάνεια σε συνάλλαγμα, επίσης, εφόσον ο δανειολήπτης είναι εταιρεία, απαιτείται hedging κ.ο.κ. Τέλος, στα δάνεια χωρίς καλύμματα ο τρόπος με τον οποίο τα πιστωτικά ιδρύματα μετριάζουν τον κίνδυνο είναι η σημαντική προσαύξηση του επιτοκίου. Οι τράπεζες χρησιμοποιούν πάγιες τακτικές περιορισμού του πιστωτικού κινδύνου, μέσω του περιορισμού του δανεισμού σε ομάδες συνδεδεμένων πελατών, σε συνδεδεμένα με την τράπεζα πρόσωπα ή περιορίζοντας τα μεγάλα χρηματοοικονομικά τους ανοίγματα.

Η πολιτική στη Διαχείριση Χαρτοφυλακίου-Συστήματα βαθμολόγησης Κάθε δάνειο αλλά και το σύνολο ενός χαρτοφυλακίου εκφράζονται ως ποσοστό επί των καταθέσεων, των ιδίων κεφαλαίων ή το σύνολο του ενεργητικού. Άρα, πρέπει τα όρια των δανείων να τίθενται στο πλαίσιο μιας γενικότερης πολιτικής της τράπεζας. Το πιστωτικό ίδρυμα πρέπει να χαρτογραφεί περιοχές και χαρακτηριστικά αυτών. Για παράδειγμα, στη χώρα μας, και μάλιστα στην παρούσα φάση, η ανάπτυξη των εργασιών στην Κρήτη, μια περιοχή εξόχως τουριστική, δεν είναι αντίστοιχη με εκείνη της ΒΔ Μακεδονίας. Το πιστωτικό ίδρυμα πρέπει να επιδιώκει τη δι-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

αφοροποίηση του χαρτοφυλακίου τόσο ως προς τους πελάτες όσο και ως προς τους κλάδους της οικονομίας. Με τον τρόπο αυτό, θα πρέπει να υπάρχουν μέγιστα επιτρεπτά όρια ανά πελάτη, ανά κλάδο οικονομίας, ανά ομάδες όμοιων ή συνδεδεμένων επιχειρήσεων. Το χαρτοφυλάκιο κάθε τράπεζας πρέπει να κατανέμεται σε επιμέρους κατηγορίες χαρτοφυλακίου και ανά τύπο δανείου, και να τίθενται όρια. Για παράδειγμα, έχουμε χαρτοφυλάκια επιχειρηματικά, καταναλωτικά, στεγαστικά, δάνεια σταθερού ή κυμαινόμενου επιτοκίου, δάνεια balloon, ανοιχτούς αλληλόχρεους λογαριασμούς. Μέγιστες διάρκειες πρέπει να θεσμοθετούνται για κάθε τύπο δανείου. Η τιμολόγηση είναι ένα από τα σημαντικότερα

δάνεια να είναι υπό συνεχή παρακολούθηση, ώστε να βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα της πιστοδοτικής διαδικασίας. Τα συστήματα αυτά παρέχουν μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας μέσα στα διάφορα τμήματα των τραπεζών αλλά και μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων, και αποτελούν τη βάση της πιστοδοτικής πολιτικής. Οι τράπεζες υπακούουν, στην παρούσα φάση, στη Βασιλεία ΙΙΙ σε ό,τι αφορά τις επιταγές του risk. Οι επιταγές αυτές έχουν σαφώς επηρεαστεί από τις αναζητήσεις του SSM και της ΕΚΤ. Τέλος, εταιρείες πληροφορικής και συμβουλευτικές εταιρείες έχουν οργανώσει τη μηχανοργάνωση των τραπεζών, που αποτελεί το Α και το Ω στην ανίχνευση των κινδύνων.

Η ύπαρξη διαδικασιών αναγνώρισης του κινδύνου στις τρέχουσες εργασίες είναι απαραίτητη. Το ίδιο απαραίτητη είναι και η μέτρηση αποτελεσματικότητας της εφαρμογής των σχετικών ελέγχων.

κομμάτια καθορισμού της πολιτικής των δανείων. Το επιτόκιο πρέπει να καλύπτει το κόστος του χρήματος, τα διοικητικά κόστη, τις αναμενόμενες ζημιές και το περιθώριο κέρδους της τράπεζας. Σαφώς, πρέπει να περιγράφονται οι διαδικασίες προμηθειών και ποινών. Η τράπεζα ορίζει όρια σε κάθε εγκριτικό επίπεδο, ενώ διαμορφώνει συνεχείς διαδικασίες επανεκτίμησης και επαναξιολόγησης. Οι καθυστερήσεις ορίζονται σαφώς και «ραπορτάρονται» εγκαίρως στη διοίκηση της τράπεζας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις μεγάλες χρηματοδοτήσεις. Ορίζονται εναλλακτικοί τρόποι δράσης και ενισχύονται διαρκώς. Παρακολουθείται στενά η χρηματοοικονομική κατάσταση του δανειολήπτη, ιδιαίτερα όταν αυτός εισέλθει στις καθυστερήσεις. Οι τράπεζες χρησιμοποιούν ανεπτυγμένα συστήματα βαθμολόγησης των πελατών, που αποτελούν τελικά και εξελιγμένα «εργαλεία» στη λήψη των αποφάσεών τους. Μέσα από αυτά τα συστήματα αποφασίζεται και η χορήγηση αλλά και η τιμολόγηση των δανείων. Τα ίδια συστήματα χρησιμοποιούνται προκειμένου τα

Τρέχουσα συγκυρία Χαρακτηρίζεται ακραίο, είναι ωστόσο κάτι που συμβαίνει. Καθώς τα μη εξυπηρετούμενα χρηματοδοτικά ανοίγματα των ελληνικών τραπεζών, ως απότοκα μιας πρωτοφανούς κρίσης, έφθασαν σε δυσθεώρητα ύψη, οι τράπεζες περιόρισαν αισθητά τις χορηγήσεις. Αυτό συνέβη κατ’ αρχάς στο πλαίσιο της έλλειψης ρευστότητας –μείωσης καταθέσεων, κλείσιμο διατραπεζικής κ.λπ.– και αφετέρου στην προσπάθεια των πιστωτικών ιδρυμάτων σε μια αγορά αυτοτροφοδοτούμενης ύφεσης, να μην αυξήσουν περαιτέρω τα «κόκκινα» δάνεια. Έτσι, δημιουργήθηκε ένας φαύλος κύκλος στην αγορά, ενισχύοντας περαιτέρω τον κίνδυνο των τραπεζών, αφού η πραγματική αγορά στέναζε σε έναν ζυγό έλλειψης ρευστότητας. Το πέρασμα στην ανάπτυξη, σταδιακά, θα εξομαλύνει αυτήν την κατάσταση στις τράπεζες. Υπό το πρίσμα αυτό, ο φαύλος κύκλος που περιγράφηκε θα αντικατασταθεί από έναν περισσότερο ενάρετο κύκλο, ο οποίος σταδιακά θα επαναφέρει τα χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών σε κατάσταση ομαλότητας.

Οι άνθρωποι που ασχολούνται με το risk management στις τράπεζες Ευθύμιος Κυριακόπουλος Ανώτερος Γενικός Διευθυντής & μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής Τράπεζα Πειραιώς

Ιωάννης Βαγιονίτης

Γενικός Διευθυντής-Chief Credit Officer Εθνική Τράπεζα

Ο Ευθύμιος Κυριακόπουλος, ανώτερος γενικός διευθυντής και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Τράπεζας Πειραιώς, αναλαμβάνει από την 1η Ιανουαρίου 2018 επικεφαλής της μονάδας Διαχείρισης Κινδύνων (chief risk officer). Εντάχθηκε στο δυναμικό της Τράπεζας Πειραιώς τον Μάιο 2017, και, παράλληλα με τα καθήκοντά του ως chief risk officer, διατηρεί τις αρμοδιότητές του, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον συντονισμό των εργασιών ενόψει των stress tests, την εξέταση και υλοποίηση σεναρίων βελτιστοποίησης των λειτουργιών και του ισολογισμού. Διαθέτει ένα διευρυμένο σύνολο δεξιοτήτων και

βαθιά τεχνογνωσία, που απέκτησε κατά τη διάρκεια των 20 ετών επαγγελματικής του εμπειρίας σε μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μεταξύ άλλων, έχει διατελέσει managing director της Goldman Sachs, έχει συμμετάσχει στον σχηματισμό επιχείρησης fintech που είναι σήμερα εισηγμένη στο Nasdaq και έχει διατελέσει στρατηγικός σύμβουλος της Deutsche Bank.

O Ιωάννης Βαγιονίτης ορίστηκε γενικός διευθυντής-chief credit officer τον Απρίλιο του 2017. Ορίστηκε βοηθός γενικός διευθυντής-chief credit officer τον Ιούλιο του 2015. Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Finansbank από τον Ιανουάριο του 2014 καθώς επίσης μέλος της Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων, της Επιτροπής Ελέγχου και της Επιτροπής Πιστοδοτήσεων της ίδιας τράπεζας. Από τον Οκτώβριο του 2010 μέχρι τον Νοέμβριο του 2013, ήταν διευθυντής της Διεύθυνσης Πιστοδοτήσεων Μεγάλων Επιχειρήσεων της ΕΤΕ. Επίσης, διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνική Factors. Από τον Μάιο του 2008 μέχρι τον Οκτώβριο του 2010, ήταν διευθυντής των Διευθύνσεων Πίστης και Διεθνούς Πίστης του

Ομίλου της ΕΤΕ, ενώ από τον Οκτώβριο του 2006 μέχρι τον Μάιο του 2008 ήταν διευθυντής της Διεύθυνσης Πίστης της ΕΤΕ. Εντάχθηκε στο δυναμικό της τράπεζας το 2004 στη Διεύθυνση Διαχείρισης Κινδύνων της τράπεζας και του ομίλου. Έχει επίσης εργαστεί στην Τράπεζα HSBC, κατά το χρονικό διάστημα από το 1992 έως το 2003, και στην Τράπεζα Κύπρου, κατά το χρονικό διάστημα 2003-2004, σε θέσεις ευθύνης στον χώρο της εταιρικής τραπεζικής.

Ο Ευθύμιος Κυριακόπουλος κατέχει MBA with Honors από το Wharton School και Bachelor of Science στη Μηχανική και Αεροναυπηγική από το Πανεπιστήμιο Cornell.

Είναι κάτοχος Bachelor of Science και Master of Science in Mechanical Engineering από το University of Manchester Institute of Science and Technology και κάτοχος ΜΒΑ από το Manchester Business School. ΧΡΗΜΑ 25

αφιέρωμα

Χρήστος Αδάμ

Ο Χρήστος Αδάμ είναι ο γενικός διευθυντής Risk Management Ομίλου, Group Chief Risk Officer (Group CRO) της Τράπεζας Eurobank Ergasias ΑΕ. Συμμετέχει στην Επιτροπή Στρατηγικού Σχεδιασμού, στη Διοικητική Επιτροπή, στην Επιτροπή Διαχείρισης Ενεργητικού και Παθητικού του ομίλου και στην Εκτελεστική Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων, στην τελευταία ως πρόεδρος. Στο παρελθόν, διετέλεσε επί 7 χρόνια senior

account officer και senior manager στο Corporate Division (1990-1997).

Σπυρίδων Α. Ανδρονικάκης

Ο Σπυρίδων Ανδρονικάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Σπούδασε Οικονομικά και Στατιστική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ) και είναι κάτοχος ΜΒΑ στη Χρηματοοικονομική Διοίκηση και Τραπεζική του University of Minnesota (ΗΠΑ). Εργάστηκε από το 1985 στον

τομέα Corporate Banking πολυεθνικών και ελληνικών τραπεζών. Στην Alpha Bank εργάζεται από το 1998. Διετέλεσε διευθυντής Corporate Banking από το 2004 έως το 2007. Το 2007 ανέλαβε chief credit officer και το 2012 γενικός διευθυντής και chief risk officer.

Δημήτριος Αναγνωστόπουλος

Ο Δημήτριος Αναγνωστόπουλος αποφοίτησε το 1983 από το τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΒΑ) της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης (ΑΒΣΘ). Συνέχισε τις σπουδές του στο Λος Άντζελες της

Καλιφόρνια των ΗΠΑ αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο California State University Northridge (CSUN), με μάστερ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (MBA) και εξειδίκευση στην Επιχειρησιακή Έρευνα (MsOr).

Γενικός Διευθυντής Risk Management Ομίλου, Group Chief Risk Officer (Group CRO) Eurobank Ergasias ΑΕ

Γενικός Διευθυντής & Chief Risk Officer Alpha Bank

Chief Risk Officer Attica Bank

Έχει γεννηθεί στην Αθήνα και, σε επίπεδο σπουδών, διαθέτει MBA με ειδίκευση στα Χρηματοοικονομικά, Πανεπιστήμιο Michigan, Ann Arbor, ΗΠΑ, με πλήρη υποτροφία από το ίδρυμα Fulbright, και πτυχίο στα Οικονομικά, Οικονομική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών.

Προηγούμενη απασχόληση-δεσμεύσεις: • Από το 1985 έως το 1986, εργάστηκε ως οικονομικός αναλυτής στην εταιρεία διαχείρισης ακινήτων “Help U Sell”, με έδρα το Λος Άντζελες, Καλιφόρνια. • Από το 1987 έως το 1990, μεταπήδησε στη βιομηχανία τροφίμων και ανέλαβε τη θέση του υπευθύνου Οργάνωσης και Εφαρμοσμένων Μεθόδων (O&M) στη μεγαλύτερη βιομηχανική εταιρεία τροφίμων της χώρας, ΔΕΛΤΑ ΑΕ. • Κατά τα έτη 1990-2007, μπήκε στον τραπεζικό κλάδο, με πρώτο σταθμό τη Citibank NA. Το 2007, ο Δημήτριος Αναγνωστόπουλος άφησε τη Citibank για να συνεχίσει την καριέρα του στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Όμιλος ΕΤΕ), και ειδικά στη Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης Κινδύνων του Ομίλου (NBG Group Risk Management). Από

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

το 2007 έως το 2009, κατείχε τη θέση του αναπληρωτή γενικού διευθυντή Πιστωτικού Κινδύνου στον νεοαποκτηθέντα όμιλο της Finansbank (Finansbank Group), με έδρα την Κωνσταντινούπολη. • Τον Οκτώβριο του 2013, συνέχισε στον Όμιλο της EFG Eurobank, όπου και ανέλαβε το έργο της σύστασης, οργάνωσης και διαχείρισης του Διοικητικού Οργάνου Καθυστερήσεων (ΔΟΚ) του ομίλου. Σήμερα, είναι CRO της Attica Bank, με αναφορά στην Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων του Διοικητικού Συμβουλίου (BRC) και στον διευθύνοντα σύμβουλο. Ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος έχει γεννηθεί το 1959 και είναι πατέρας τριών παιδιών. • • •

NJ V At hen s Pla za A Lead i n g Bu si ne ss Hotel Our central Athens location and unparalleled quality of service makes us the ideal choice for business events, from large-scale events to more discreet business meetings in our specially designed Suites.

The NJV Athens Plaza was awarded the GOLD AWARD for Best Greek Business City Hotel at the Greek Hospitality Awards 2017

visit our site

Find us on:

Syntagma Sq., 105 64 Athens, Greece â&#x20AC;˘ T. +30 210 33 52 400 welcome@njvathensplaza.gr â&#x20AC;˘ www.njvathensplaza.gr

τραπεζική αγορά

Αναδιατάσσεται η τραπεζική αγορά Οι τράπεζες λιανικής χωρίς τα βάρη του παρελθόντος

της Ειρήνης Σακελλάρη

πανάσταση στην τραπεζική αγορά φέρνει η αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την απελευθέρωση των πληρωμών, γνωστή ως PSD 2. Η λιανική τραπεζική ανοίγει σε τρίτους «παίκτες» και τα παραδοσιακά τραπεζικά ιδρύματα έρχονται αντιμέτωπα με μια νέα γενιά ανταγωνιστών, από τους ψηφιακούς γίγαντες του ίντερνετ ώς τις εξειδικευμένες εταιρείες ηλεκτρονικής διαχείρισης λογαριασμών, μαζί με μια νέα γενιά ηλεκτρονικών τραπεζών, που είναι έτοιμες να αποσπάσουν γερό μερίδιο της αγοράς. Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, η «Οδηγία 2 για τις Υπηρεσίες Πληρωμών» (Payment Services Directive 2-PSD 2) έχει γίνει πραγματικότητα από τις 13 Ιανουαρίου 2018, ενώ στη χώρα μας το νομοσχέδιο για την ενσωμάτωση της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο έχει ήδη έρθει στη Βουλή, και αναμένεται να ψηφιστεί. Η Ελλάδα των capital controls, της περιορισμένης ρευστότητας και της αυξανόμενης χρήσης της χρεωστικής κάρτας έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον ομίλων από το εξωτερικό, αλλά και εγχώριων εταιρειών, όπως ο ΟΠΑΠ, τα ΕΛΤΑ και η Cosmote, που βλέπουν μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα στη διαχείριση του ψηφιακού πορτοφολιού του καταναλωτή. Έναν δρόμο που ίσως πρώτη έδειξε στο ελληνικό κοινό η Viva Wallet. Πολλοί νέοι πάροχοι εκδηλώνουν το ενδιαφέρον

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

τους στην Τράπεζα της Ελλάδος για την απόκτηση των σχετικών αδειών, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί ετοιμάζονται να δραστηριοποιηθούν στην ηλεκτρονική τραπεζική, ενώ οι μεγάλες συστημικές τράπεζες –η Εθνική, η Πειραιώς, η Εurobank και η Αlpha– καταστρώνουν δικές τους στρατηγικές αντεπίθεσης, νιώθοντας να πλησιάζει η ανάσα των ανταγωνιστών. Στελέχη τραπεζών εκτιμούν ότι οι επενδύσεις στην ηλεκτρονική τραπεζική που σχεδιάζουν οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες φθάνουν στο 1 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, στα σκαριά βρίσκεται μια νέα, εξ αρχής ψηφιακή τράπεζα, η οποία μάλιστα διαθέτει πλήρη τραπεζική άδεια. Πρόκειται για το εγχείρημα της Credicom, η οποία, με την επωνυμία Praxia Bank, προετοιμάζεται το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να βγει στις αγορές για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, με στόχο την άντληση μέχρι 250 εκατ. ευρώ, έχοντας ήδη εξασφαλίσει από τον εμπνευστή και ιδρυτή της, Bob Diamond, του αμερικανικού fund Atlas Merchant, κεφάλαια της τάξης των 40-60 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για το πρώτο τραπεζικό εγχείρημα στην ελληνική αγορά από τότε που ξέσπασε η κρίση. Η Cosmote, που ελέγχεται από τον γερμανικό κολοσσό Deutsche Telecom, έχει καταθέσει αίτηση στην Τράπεζα της Ελλάδος για να αποκτήσει τραπεζική άδεια. Σε πρώτη φάση, στόχος είναι η εκκαθάριση της υφιστάμενης, προπληρωμένης κάρτας Cοsmote

να γίνεται μέσω της Cosmote Bank (ή ΟΤΕ Βank, ανάλογα με το πώς τελικά θα ονομαστεί) και όχι από την Εθνική Τράπεζα, με τη συνεργασία της οποίας έχει εκδοθεί η συγκεκριμένη κάρτα. Aς σημειωθεί ότι η μητρική Deutsche Telecom έχει ήδη τραπεζική δραστηριότητα στην Πολωνία. O ΟΠΑΠ, μέσω της θυγατρικής του “Τora Wallet”, ετοιμάζεται επίσης να δώσει το «παρών», παρέχοντας μέσω του δικτύου πρακτορείων ΟΠΑΠ μια σειρά χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, όπως πληρωμές λογαριασμών, μικροεμβάσματα, ηλεκτρονικό πορτοφόλι, κάρτα πληρωμών κ.λπ. Πληροφορίες φέρουν και τα ΕΛΤΑ να κινούνται προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ από τον Αύγουστο και μετά, που θα έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο σχετικά με τον τρόπο εξόδου της οικονομίας από το μνημόνιο, αναμένεται αρκετοί ακόμη πάροχοι να «χτυπήσουν την πόρτα» της Τραπέζης της Ελλάδος. Κοινό γνώρισμα των τρίτων εταιρειών που ετοιμάζονται να δραστηριοποιηθούν στις συναλλαγές είναι η μεγάλη πελατειακή τους βάση, το ευρύ δίκτυο, η αναγνωρισιμότητα και η εμπιστοσύνη που εμπνέει η επωνυμία τους. Με βάση την Οδηγία, η Τράπεζα της Ελλάδος θα χορηγεί δύο νέους τύπους αδειών: H μία κατηγορία αφορά σε Ιδρύματα Εκκίνησης Συναλλαγών και η δεύτερη σε Ιδρύματα Πληροφόρησης Λογαριασμών.

Τι είναι όμως η περίφημη PSD 2; Είναι η Οδηγία που, μεταξύ άλλων, επιτρέπει στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να κάνουν bypass τις τράπεζες, εξουσιοδοτώντας τρίτες εταιρείες να διαχειριστούν τον προσωπικό τους λογαριασμό και το ηλεκτρονικό πορτοφόλι τους. Πρόκειται για μια δυνατότητα που στο μέλλον θα περιορίσει δραστικά τον ρόλο των τραπεζών ως του μόνου διαμεσολαβητή στις συναλλαγές πληρωμών.

Καθημερινές τραπεζικές συναλλαγές… χωρίς τράπεζες Οι νέες εταιρείες πληρωμών δεν θα μπορούν να δέχονται καταθέσεις ή να χορηγούν δάνεια. Θα μπορούν όμως να διαχειρίζονται τις συναλλαγές του πελάτη και να κάνουν απευθείας τις πληρωμές, να του παρέχουν υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα πού θα βρει τη φθηνότερη γραμμή πίστωσης, ή να δίνουν πληροφορίες π.χ. για τα υπόλοιπα των καταθέσεών του σε όλους τους τραπεζικούς λογαριασμούς κ.λπ. Με λίγα λόγια, ο πελάτης αποκτά ένα εικονικό ΑΤΜ στην οθόνη του κινητού του τηλεφώνου ή του υπολογιστή του.

Με πολύ λιγότερα βάρη από τις παραδοσιακές τράπεζες, λιγότερα κόστη και χωρίς την ανάγκη πολυδάπανων καταστημάτων –καθώς όλη η υπηρεσία παρέχεται ηλεκτρονικά–, οι εταιρείες πληρωμών έρχονται να κερδίσουν μερίδιο στην αγορά των προμηθειών λιανικής, μια ιδιαίτερα επικερδή αγορά.

Στελέχη τραπεζών εκτιμούν ότι οι επενδύσεις στην ηλεκτρονική τραπεζική που σχεδιάζουν οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες φθάνουν στο 1 δισ. ευρώ.

Άλλωστε, όπως αναφέρουν ευρωπαϊκές πηγές, η PSD 2 στοχεύει ακριβώς σε αυτό, στο να δώσει στους πελάτες των τραπεζών περισσότερες και φθηνότερες υπηρεσίες, εκτιμώντας ότι ο οξύς ανταγωνισμός από τις εταιρείες πληρωμών θα μειώσει τα τέλη της λιανικής τραπεζικής. «Η PSD 2 μπορεί να αλλάξει το banking για πάντα» δήλωσε χαρακτηριστικά αναλυτής στο City, ενώ δεν είναι λίγοι οι εμπειρογνώμονες που εκτιμούν ότι η είσοδος των τρίτων εταιρειών στις πληρωμές μπορεί να σημάνει το τέλος εποχής για τις τράπεζες έτσι όπως τις έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα. «Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο ψηφιακοί γίγαντες έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε εκατοντάδες εκατομμύρια ατομικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Φανταστείτε ότι χρησιμοποιούν την τεχνολογία τους, τα δεδομένα που έχουν συλλέξει και την αναγνωρισιμότητα της επωνυμίας τους για να προσφέρουν πρόσθετη αξία στις επιλογές των πελατών. Φανταστείτε τους κολοσσούς αυτούς να τους ακολουθούν πολυάριθμες καινοτόμες και ευέλικτες νέες εταιρείες του κλάδου». Με τα λόγια αυτά ξεκινά η Boston

Οι νέες εταιρείες πληρωμών δεν θα μπορούν να δέχονται καταθέσεις ή να χορηγούν δάνεια.

Consulting Group να περιγράφει τη νέα εποχή για τις τράπεζες σε μελέτη για τα υπέρ και τα κατά της PSD 2. Ο μόνος ανασταλτικός παράγων, που μπορεί να καθυστερήσει κάπως τις εξελίξεις, είναι η αδράνεια και η δυσπιστία των καταθετών, οι οποίοι ενδέχεται να μην αγκαλιάσουν με την αναμενόμενη ταχύτητα το νέο εγχείρημα, φοβούμενοι να δώσουν σε τρίτους πρόσβαση στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς και τα προσωπικά τους δεδομένα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον τομέα της διαχείρισης πληρωμών δραστηριοποιούνται ήδη και οι κολοσσοί του Διαδικτύου με παγκόσμια εμβέλεια. Πρόσφατα, η Google ανακοίνωσε τη δημιουργία του Google Pay, το οποίο ενώνει σε ένα σύστημα τις δύο υφιστάμενες υπηρεσίες πληρωμής, το Android Pay και το Google Wallet. Δημιουργείται έτσι ένα νέο σύστημα, βάσει του οποίου τα στοιχεία χρέωσης που είναι αποθηκευμένα στον λογαριασμό του καταναλωτή στην Google θα είναι διαθέσιμα για όλα τα προϊόντα της εταιρείας στο Chrome, για πληρωμές στο Διαδίκτυο, για την ανανέωση συνδρομών σε διάφορες εφαρμογές και πλατφόρμες, καθώς και για πληρωμές σε καταστήματα μέσω της τεχνολογίας NFC. Με τον τρόπο αυτό το Google Pay γίνεται ο ισχυρός αντίπαλος της ήδη υφιστάμενης ανάλογης υπηρεσίας του μεγάλου ανταγωνιστή, του Apple Pay, ενώ στις ψηφιακές πληρωμές έχει ήδη εισέλθει και η Amazon. ΧΡΗΜΑ 29

τραπεζική αγορά

Πρόσφατα, η Google ανακοίνωσε τη δημιουργία του Google Pay, το οποίο ενώνει σε ένα σύστημα τις δύο υφιστάμενες υπηρεσίες πληρωμής, το Android Pay και το Google Wallet.

Tι προβλέπει η Οδηγία Με την αναθεώρηση της Οδηγίας για τις Υπηρεσίες Πληρωμών (PSD 2) η ΕΕ επιδιώκει να αυξήσει τον ανταγωνισμό στη βιομηχανία πληρωμών, να διευρύνει το φάσμα των υπηρεσιών πληρωμής και να ρυθμίσει το τοπίο για τις εταιρείες παροχής υπηρεσιών πληρωμής (για τις οποίες μέχρι τώρα υπήρχε ένα αρρύθμιστο καθεστώς), βελτιώνοντας τη διαφάνεια και την ασφάλεια των πληρωμών και ενισχύοντας την προστασία του πελάτη. Η Οδηγία αποτελεί και ένα από τα «εργαλεία» για τη δημιουργία μιας ενιαίας, ψηφιακής Ευρώπης στις πληρωμές. Μία από τις βασικές μεταρρυθμίσεις που εισάγονται είναι η θεσμοθέτηση δύο ρυθμιζόμενων υπηρεσιών, της Υπηρεσίας Εκκίνησης Πληρωμών και της Υπηρεσίας Πληροφόρησης για τους Λογαριασμούς. Και οι δύο αυτές υπηρεσίες, για τις οποίες θα εκδίδονται διαφορετικές άδειες από την αρμόδια Αρχή, π.χ. Τράπεζα της Ελλάδος, απευθύνονται σε Παρόχους Υπηρεσιών Πληρωμής που δεν διαχειρίζονται τον τραπεζικό λογαριασμό του χρήστη και μέχρι σήμερα δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφόρηση για διαθέσιμα κεφάλαια στους λογαριασμούς του πελάτη σε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, κατά κανόνα στις τράπεζες. Μια υπηρεσία εκκίνησης πληρωμής είναι εκείνη που κατ’ εντολή του χρήστη της υπηρεσίας επιτρέπει την εκκίνηση μιας εντολής πληρωμής με βάση τον λογαριασμό που διαθέτει ο χρήστης σε άλλο πάροχο υπηρεσίας πληρωμών. Ένα πρακτικό παράδειγμα της χρησιμότητας αυτής της υπηρεσίας είναι ότι ο πελάτης θα μπορεί να πληρώνει τον προμηθευτή αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει online, κατευθείαν από τον τραπεζικό του λογαριασμό, με φθηνότερο και ευκολότερο τρόπο, αποφεύγοντας τη χρήση

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

κάρτας πληρωμής. Η υπηρεσία πληροφόρησης λογαριασμού είναι μια online υπηρεσία παροχής συγκεντρωτικών πληροφοριών για έναν ή για περισσότερους λογαριασμούς που διαθέτει ο χρήστης της υπηρεσίας, σε οποιονδήποτε πάροχο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι πάροχοι της υπηρεσίας πληροφόρησης δίνουν τη δυνατότητα στον χρήστη με μία μόνο σύνδεση, ένα login από τον υπολογιστή ή το κινητό του, να βλέπει π.χ. τα υπόλοιπα των καταθετικών του λογαριασμών σε όλες τις τράπεζες. Σύμφωνα με την Οδηγία, οι πάροχοι της μίας ή και των δύο αυτών υπηρεσιών για να λειτουργήσουν θα πρέπει προηγουμένως να έχουν αδειοδοτηθεί από τις αρμόδιες αρχές και να έχουν πιστοποιηθεί κατάλληλα. Οι δε τράπεζες υποχρεώνονται από την PSD 2 να παρέχουν στους τρίτους «παίκτες» την πρόσβαση στους λογαριασμούς και στα δεδομένα κατά τρόπο επαρκή, που δεν θα δημιουργεί διακριτική μεταχείριση.

Το τραπεζικό μοντέλο αλλάζει για πάντα Η επίδραση των νέων υπηρεσιών στον τρόπο λειτουργίας της τραπεζικής αγοράς αναμένεται να είναι σημαντική. Οι χρήστες των νέων υπηρεσιών, από τον απλό καταθέτη ώς την επιχείρηση, θα είναι οι αποδέκτες των όποιων ωφελειών, και νέες ευκαιρίες θα ανοίξουν για τους παρόχους των υπηρεσιών αυτών, που θα είναι εξουσιοδοτημένοι και ρυθμιζόμενοι στο νέο σύστημα. Για τις παραδοσιακές τράπεζες όμως μπορεί να αποτελέσει μια ανταγωνιστική απειλή. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η υφιστάμενη βιομηχανία χρηματοδοτικών υπηρεσιών πρέπει

να προετοιμάζεται για μια μαζική εισβολή νέων «παικτών», ψηφιακών κολοσσών, ηλεκτρονικών τραπεζών και ευέλικτων εταιρειών με εξειδικευμένα προϊόντα. Οι καθιερωμένοι «παίκτες» θα έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τους δρόμους που ανοίγει η Οδηγία προς όφελός τους και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την απώλεια της αποκλειστικότητας στη διαχείριση των λογαριασμών. Για να το επιτύχουν όμως αυτό θα πρέπει προηγουμένως να επενδύσουν στην αναβάθμιση των υπηρεσιών τους, προσφέροντας στον πελάτη τους περισσότερη αξία και ευκολία. Αυτοί που δεν θα ανταποκριθούν άμεσα στα κελεύσματα της νέας εποχής θα χάσουν μερίδιο αγοράς και έσοδα. Σύμφωνα με την Boston Consulting Group, οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι παραδοσιακές τράπεζες εντοπίζονται στα εξής: • Απομεσολάβηση (disintermediation): Οι πελάτες θα έχουν περισσότερες εναλλακτικές επιλογές για καθημερινό banking χωρίς τις τράπεζες και νέοι ανταγωνιστικοί «παίκτες» εισέρχονται στην αγορά με εξειδικευμένες υπηρεσίες. • Αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των καθιερωμένων παικτών. • Διάβρωση της τιμής, λόγω του έντονου ανταγωνισμού στην τιμολογιακή πολιτική. Για να παραμείνουν στο παιχνίδι οι τράπεζες, θα πρέπει να επανεξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο. Τρεις δράσεις θεωρούνται απαραίτητες για να διατηρήσουν οι τράπεζες τη θέση τους στη νέα εποχή: Συμμόρφωση: Οι τράπεζες θα πρέπει να προσαρμόσουν την αρχιτεκτονική των πληροφοριακών τους συστημάτων στις απαιτήσεις της Οδηγίας, να σταθμίσουν τις επενδύσεις που χρειάζονται με βάση τη στρατηγική τους για το μέλλον και να χρησιμοποιήσουν ευέλικτα και δυναμικά συστήματα, ικανά να ανταποκριθούν με ταχύτητα και ευκολία στις αλλαγές. Άμυνα: Θα πρέπει να εξαλείψουν όλα τα σημεία τριβής και παραπόνων του πελάτη. Αυτό ίσως να σημαίνει ότι θα χρειαστεί επανασχεδιασμός βασικών λειτουργιών, από την οπτική του πελάτη αυτή τη φορά. Επίθεση: Oι τράπεζες μπορούν να έχουν επιθετική προσέγγιση, χρησιμοποιώντας προς όφελός τους τη νέα αξία των υπηρεσιών που θα προσφέρουν οι τρίτοι «παίκτες». Χρειάζεται να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα και να δημιουργήσουν ψηφιακό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εκμεταλλευόμενες το πλήρες δυναμικό που διαθέτουν. • • •

συνέντευξη

Θεόδωρος Φέσσας Πρόεδρος του ΣΕΒ

Η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

Συναντηθήκαμε στον ειδυλλιακό ιστορικό χώρο των Δελφών, στο πλαίσιο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ. Ο πρόεδρος του ΣΕΒ είχε μόλις επιστρέψει από ένα ακόμη σημαντικό ταξίδι επαφών στο εξωτερικό, με αφορμή την 60ή επέτειο δημιουργίας της BusinessEurope –κοινώς του ευρωπαϊκού ΣΕΒ–, όπου άκουσε τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Κοινοβουλίου (Tusk, Katainen, Barnier, Tajani) να αναπτύσσουν τα σχέδιά τους για το εγγύς μέλλον. Η συζήτηση ξεκίνησε με τα γνωστά άλυτα «φιλοσοφικά» ερωτήματα που ακόμη και σήμερα ταλαιπωρούν την ελληνική κοινή γνώμη, ενώ έχουν οριστικά λυθεί στον υπόλοιπο πλανήτη.

Αργότερα, περάσαμε σε πιο συγκεκριμένα ζητήματα, για τις πρακτικές λύσεις που προτείνει ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, που «βλέπει» το μέλλον σε μια χώρα που προτιμά να ζει με τις πρακτικές του παρελθόντος…

ΧΡΗΜΑ 33

συνέντευξη

από την εγχώρια κατανάλωση, όπως δυστυχώς συνέβαινε για πολλά χρόνια στην Ελλάδα.

ύριε πρόεδρε, όλα δείχνουν ότι η Ελλάδα βγαίνει από το οκταετές τούνελ των Μνημονίων. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα χαρακτηριστικά της νέας εποχής; Είναι μια εποχή αυξημένων απαιτήσεων και αυξημένων ευθυνών. Η χώρα είναι τραυματισμένη, κουρασμένη και απογοητευμένη. Πολλά χρειάζεται να γίνουν ακόμη. Είναι μια εποχή αυξημένων ευθυνών για όλους εμάς που σταθήκαμε όρθιοι μέσα στην καταιγίδα και τώρα καλούμαστε να οδηγήσουμε την οικονομία στην ανάκαμψη. Η έξοδος στις αγορές δεν θα είναι μια εύκολη διαδικασία. Οι επενδυτές είναι πολύ πιο αυστηροί επιτηρητές από τους Θεσμούς και η έξοδος στις αγορές θυμίζει απόπλου σε τρικυμισμένη θάλασσα. Η Ελλάδα θα αξιολογείται καθημερινά από τις αγορές, και η μόνη διέξοδος για την οικονομία είναι να εισέλθει στον ενάρετο κύκλο της αύξησης της παραγωγής και μείωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές. Στη νέα εποχή που αναφέρεστε, εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι πρέπει να βρουν δουλειά. Οι υπερφορολογημένοι ελεύθεροι επαγγελματίες αναζητούν έσοδα που θα διασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Οι τραυματισμένες από την πολύχρονη κρίση επιχειρήσεις προσβλέπουν σε καλύτερες συνθήκες φορολόγησης και χρηματοδότησης, που θα στηρίζουν την κερδοφορία τους και θα τους επιτρέπουν να κάνουν επενδύσεις, ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Την ίδια στιγμή, το Δημόσιο χρειάζεται έσοδα για να χρηματοδοτεί τις κοινωνικές παροχές και να εξυπηρετεί το χρέος του. Για να ικανοποιηθούν όλοι αυτοί, η απάντηση είναι μία: καλπάζουσα ανάπτυξη. Από πού θα έρθει, λοιπόν, αυτή η καλπάζουσα ανάπτυξη; Από την προσφορά, όχι από τη ζήτηση. Από την ανταγωνιστικότητα, όχι από την αναδιανομή πλούτου, που δεν δημιουργείται. Αν υπάρχει ένα χρήσιμο δίδαγμα από όσα βιώσαμε τα τελευταία 8 χρόνια, είναι ότι μέσα στην παγκόσμια κρίση οι χώρες που διαθέτουν ισχυρή παραγωγική βάση αντιμετώπισαν ήπια υφεσιακά φαινόμενα και λιγότερη ανεργία. Οι χώρες αυτές είχαν τη διέξοδο των διεθνών αγορών και δεν ήταν εξαρτημένες

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Οι τραυματισμένες από την πολύχρονη κρίση επιχειρήσεις προσβλέπουν σε καλύτερες συνθήκες φορολόγησης και χρηματοδότησης, που θα στηρίζουν την κερδοφορία τους και θα τους επιτρέπουν να κάνουν επενδύσεις, ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.

Και μη μου πείτε το κλισέ ότι «η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα». Η Ελλάδα έχει δεκάδες βιομηχανίες στα μέταλλα, στα τρόφιμα, στα φάρμακα, στα ορυκτά. Η Ελλάδα παράγει βιομηχανικά προϊόντα με διεθνή παρουσία. Αυτό που σήμερα χρειαζόμαστε επειγόντως είναι να αναπτυχθεί μια δυναμική παραγωγικών επενδύσεων και μια κουλτούρα συνεργασιών και συνεργειών μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων, ώστε να υπάρξει υποκατάσταση εισαγωγών με προϊόντα που παράγονται στη χώρα μας. Θα τολμούσα να πω ότι η μακρόχρονη κρίση έδωσε την ευκαιρία σε ελληνικές startup-νεοφυείς εταιρείες να ξεχωρίσουν. Υπάρχουν πολλά και όμορφα success stories σε αυτόν τον τομέα... Έχετε δίκιο, σήμερα τα διαθέσιμα κονδύλια για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, σε σχέση με τα μεγέθη της χώρας, είναι σημαντικά. Όμως προσέξτε τη μεγάλη διαφορά: Μόλις ένα startup επιβιώσει και προχωρήσει, στη συνέχεια μεταναστεύει, φεύγει από την Ελλάδα και εγκαθίσταται σε μια άλλη, πιο φιλόξενη χώρα, στις ΗΠΑ ή στη Βρετανία κ.λπ. Μένει, συνήθως, το κέντρο έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα, αλλά η εταιρεία δραστηριοποιείται στις ξένες αγορές. Οι περισσότεροι μηχανικοί συνεχίζουν να εργάζονται εδώ, όμως οι εργοδότες τους είναι, πλέον, αλλοδαπές εταιρείες. Τα εισοδήματα αρκετών εργαζομένων παράγονται στην Ελλάδα, όμως η υπεραξία μεταφέρεται στο εξωτερικό. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Το έχουμε δει με τη Workable ή το Taxibeat… Όντως, αυτά είναι τα πιο γνωστά παραδείγματα, υπάρχουν όμως και πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις που έχουν αναπτυχθεί τελευταία. Έχουμε επανειλημμένα αναλύσει το πώς θα γίνει η Ελλάδα ελκυστικός προορισμός για να επιστρέψουν οι Έλληνες επιστήμονες και επιχειρηματίες που την έχουν εγκαταλείψει τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν μοντέλα άλλων μικρών χωρών που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Δεν είμαστε πολύ μακριά όσον αφορά την «πρώτη ύλη» –το ανθρώπινο κεφάλαιο–, δεν είμαστε όμως κοντά, καθόλου κοντά, σε νοοτροπία, σε δομές, σε πρωτοβουλίες κ.ά.

Η Ελλάδα πάσχει από διαρθρωτική ανεργία. Αυτού του είδους η ανεργία θα διογκώνεται όσο δεν προχωρά ο μετασχηματισμός του παραγωγικού προτύπου προς διεθνώς ανταγωνιστικές δραστηριότητες

Όλοι θεωρούν ότι η «ατμομηχανή» που θα τραβήξει το «τρένο» της ανάπτυξης είναι ο τουρισμός... Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο τουρισμός φέρνει έσοδα και θέσεις εργασίας; Βασίζεται στα προφανή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, στο κλίμα, στις φυσικές ομορφιές, την ιστορία, τη φιλοξενία κ.λπ. Υπάρχει όμως η γνωστή αδυναμία: ανάλογα με το πώς κινείται η παγκόσμια οικονομία αλλά και η γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή, ο τουρισμός μπορεί να εμφανίσει απότομες διακυμάνσεις. Επίσης, και σ’ αυτόν τον τομέα η Ελλάδα χρειάζεται σημαντικές πρόσθετες επενδύσεις σε ξενοδοχεία, μαρίνες κ.λπ., για να παραμείνει διεθνώς ανταγωνιστικό και ποιοτικό το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Η ναυτιλία; Επίσης σημαντικός πυλώνας της οικονομίας μας, που όμως μεγάλο μέρος των εισοδημάτων που παράγει μένουν εκτός Ελλάδας. Γιατί να μην μπορούμε να κάνουμε στη χώρα μας επισκευές ή μετασκευές πλοίων σε ανταγωνιστική τιμή και χρόνους παράδοσης; Ορισμένοι εφοπλιστές έχουν δει το θέμα πατριωτικά και χρησιμοποιούν ελληνικά προϊόντα στις ναυπηγήσεις των πλοίων τους στην Άπω Ανατολή.

Ποιους άλλους τομείς της οικονομίας βλέπετε; Υπάρχουν αρκετοί τομείς: Η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει μια περίοπτη θέση σε υπηρεσίες διαμετακόμισης/logistics. Και σ’ αυτόν τον τομέα πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά. Κάθε τομέας της οικονομίας παρουσιάζει επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό που χρειάζεται είναι οι επενδυτές να αισθανθούν εμπιστοσύνη ότι, αν τοποθετήσουν ένα ευρώ εδώ, θα έχουν τουλάχιστον καλύτερη απόδοση απ’ ό,τι αν το τοποθετήσουν σε άλλο μέρος του κόσμου. Αυτό είναι το κύριο κριτήριο κάθε επιχειρηματικής απόφασης. Μπορεί η τιμή των παγίων (assets) να είναι σήμερα χαμηλή στην Ελλάδα, αλλά οι προσδοκώμενες αποδόσεις πρέπει να είναι υψηλές. Στην Ελβετία, που θεωρείται παράδεισος οικονομικής σταθερότητας, οι επενδυτές απαιτούν π.χ. μια ετήσια απόδοση 2% επί του κεφαλαίου (ενώ στην Ουγκάντα πιθανόν 30%). Στην Ελλάδα, τα business plans κινούνται γύρω στο 12%-15%. Ωραία, και πώς μπορεί να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο στη χώρα; Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας βελτιώνεται όταν μετακινούνται πόροι από τους παραδοσιακούς κλάδους που παράγουν μη διεθνώς

εμπορεύσιμα στους δυναμικούς κλάδους που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες. Συνεπώς, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας είναι κάτι πολυπλοκότερο από μια απλή βελτίωση της κοστολογικής βάσης των επιχειρήσεων. Απαιτεί βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές, που οδηγούν στην ανακατανομή των παραγωγικών πόρων στην οικονομία. Όλοι, πλέον, γνωρίζουν τη διαδικασία: Απαιτείται στροφή επενδυτικών πόρων προς τους βιομηχανικούς –κατά βάση– κλάδους της οικονομίας, που παράγουν και εξάγουν ή υποκαθιστούν εισαγωγές με ελληνικά προϊόντα. Για να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο πρέπει να στηρίξουμε τις νέες και καινοτόμες ιδιωτικές επενδύσεις. Η ενίσχυσή τους απαιτεί την αποκατάσταση ικανοποιητικών και ανταγωνιστικών διεθνώς συνθηκών κερδοφορίας. Μιλάμε για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, που σκοπεύουν στην αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου (και ιδίως στην αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας στην αδειοδοτική και χωροταξική διαδικασία εγκατάστασης επενδύσεων και των καθυστερήσεων στην απονομή δικαιοσύνης). Είναι απλό: Πρέπει να αποκαταστήσουμε τις συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού στην οικονομία χωρίς προστατευτισμούς, που στρεβλώνουν την αποτελεσματική κατανομή των πόρων. ΧΡΗΜΑ 35

συνέντευξη

Ας υποθέσουμε ότι αναλαμβάνετε αύριο το πρωί το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης. Από πού θα ξεκινούσατε τις μεταρρυθμίσεις; Δεν έχω τέτοιες φιλοδοξίες και πιθανότατα δεν είμαι ο καταλληλότερος γι’ αυτή τη δουλειά. Δεν είναι όμως δύσκολο να διαπιστώσει κανείς τα αυτονόητα. Με το τέλος των Μνημονίων, θα μας μείνει η κληρονομιά τους. Η υπερφορολόγηση της οικονομίας, η ακριβή τραπεζική χρηματοδότηση και η υψηλή διαρθρωτική ανεργία. Υπάρχουν μέτρα βραχυπρόθεσμα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, όπως η άμεση ιδιωτικοποίηση όλων των κρατικών επιχειρήσεων, η άρση των γραφειοκρατικών εμποδίων στην εκμετάλλευση της δημόσιας και ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας, η πλήρης ηλεκτρονικοποίηση της δημόσιας διοίκησης και των χρηματικών συναλλαγών, η δέσμευση σε μια σταδιακή μείωση της φορολογίας της εργασίας και του κεφαλαίου, η άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, η θέσπιση υπεραποσβέσεων στις παραγωγικές επενδύσεις κ.λπ. Για να ξεκινήσει όμως μια πραγματική αλλαγή στον τόπο πρέπει να αναβαθμιστεί άμεσα το σύστημα εκπαίδευσης/κατάρτισης και η απονομή της δικαιοσύνης. Δεν χρειάζεται επίσης να είναι κανείς ιδιαίτερα σοφός για να διαπιστώσει ότι η Ελλάδα πρέπει επειγόντως να αντιμετωπίσει το δημογραφικό πρόβλημα, τη γήρανση του πληθυσμού με πολιτικές στοχευμένης μετανάστευσης και την αναποτελεσματική λειτουργία της αγοράς εργασίας. Ας μείνουμε λίγο στην αγορά εργασίας, των μισθών και των θέσεων μερικής απασχόλησης. Από ό,τι φαίνεται, αυτά θα είναι τα καυτά θέματα της επόμενης ημέρας... Η Ελλάδα πάσχει από διαρθρωτική ανεργία. Αυτού του είδους η ανεργία θα διογκώνεται όσο δεν προχωρά ο μετασχηματισμός του παραγωγικού προτύπου προς διεθνώς ανταγωνιστικές δραστηριότητες και δεν γίνονται οι αντίστοιχες επενδύσεις, καθώς δεν διασφαλίζονται συνθήκες κερδοφορίας και προσφοράς δεξιοτήτων εφάμιλλες με εκείνες στο εξωτερικό. Άρα χρειαζόμαστε μια αναπτυξιακή στρατηγική που, μεταξύ άλλων, θα στοχεύει στη ριζική αναβάθμιση του συστήματος εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης και επανακατάρτισης προς απόκτηση δεξιοτήτων που αυξάνουν την απασχολησιμότητα των εργαζομένων σε μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Η χώρα πρέπει να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλε-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ονέκτημα στην προσέλκυση επενδύσεων σε μια ευρωπαϊκή αγορά εργασίας, όπου η κινητικότητα των εξειδικευμένων εργαζομένων θα ενταθεί, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Μα μπορούν να αλλάξουν σε σύντομο χρονικό διάστημα οι δεξιότητες του εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα; Με την εισαγωγή του συστήματος της μαθητείας νέων στις επιχειρήσεις. Προετοιμάζοντας την οικονομία και την κοινωνία για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της παραγωγικής διαδικασίας. Αυτά είναι τα θέματα που θα πρέπει να απασχολούν τους κοινωνικούς εταίρους, και όχι η επαναφορά των εργασιακών σχέσεων που ίσχυαν προ κρίσης. Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι αν επαναφέρουμε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις για τον κατώτατο μισθό και ανακοινώσουμε την αύξηση, θα λυθούν τα προβλήματα των εργαζομένων. Η αλήθεια είναι ότι η οικονομία χρειάζεται εργασιακές σχέσεις που να στηρίζουν πρωτίστως την απασχόληση και τα εισοδήματα των εργαζομένων μέσω της διαφύλαξης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Αποφεύγετε, βλέπω, να μιλήσετε για αυξήσεις μισθών και αμοιβών στον ιδιωτικό τομέα... Καθόλου. Είμαι ο πρώτος που υποστηρίζω ότι πρέπει να ενισχυθεί το εισόδημα των εργαζομένων. Αλλά όχι με λάθος προσέγγιση. Το θέμα είναι πώς θα συνδεθούν οι αμοιβές της εργασίας με την παραγωγικότητα. Εμείς, ως εργοδοτικός φορέας, θέτουμε τα πραγματικά δεδομένα στη βάση αυτής της συζήτησης. Οι επιχειρήσεις-μέλη του ΣΕΒ δίνουν καλύτερες αμοιβές, πληρώνουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Οι μισθοί ανεβαίνουν γρήγορα όταν η οικονομία παράγει και πουλάει τα

προϊόντα και τις υπηρεσίες της. Μπορεί η οποιαδήποτε μεταμνημονιακή κυβέρνηση να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων μειώνοντας τους φορολογικούς συντελεστές; Το πρόβλημα της υπερφορολόγησης των συνεπών φορολογουμένων και των οργανωμένων επιχειρήσεων θα διαιωνίζεται όσο το Δημόσιο αδυνατεί να αυξήσει την παραγωγικότητά του, ώστε να μειωθούν οι λειτουργικές του δαπάνες χωρίς να υποβαθμισθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες. Επίσης, πρέπει να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Αυτό θα βοηθούσε στη μείωση των φορολογικών συντελεστών με την παροχή κινήτρων μέσω επιστροφής φόρων που επιβαρύνουν τον καταναλωτή όταν ζητά απόδειξη από ελεύθερους επαγγελματίες, καθώς και ηλεκτρονικοποίηση όλων των συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων, κράτους και καταναλωτών. Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις χρειάζονται και ανταγωνιστικές τράπεζες… Οι τράπεζες θα ξαναβρούν τον βηματισμό τους όταν προχωρήσει η διαδικασία ανάκτησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και αναδιάρθρωσης υπερχρεωμένων επιχειρήσεων, οι οποίες εμποδίζονται από ανεπαρκείς ρυθμίσεις στο πτωχευτικό και προ-πτωχευτικό δίκαιο. Τελευταία, έχει αυξηθεί ο αριθμός των πλειστηριασμών ακινήτων που κατέχουν οι τράπεζες ως εγγυήσεις για τη χορήγηση δανείων, και πείθονται οι στρατηγικοί κακοπληρωτές ότι δεν μπορούν να αποφεύγουν τις υποχρεώσεις τους. Επίσης, πρέπει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και γρήγορα το σύστημα εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων. • • •

παρουσίαση

Ομιλία του κ. Γιάννη Στουρνάρα, Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, στην 85η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Μετόχων της Τράπεζας της Ελλάδος ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ

επιτυχής ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος τον Αύγουστο του 2018 θα σηματοδοτήσει το τέλος μιας μακράς περιόδου οικονομικής προσαρμογής, θα επιτρέψει την επάνοδο στην κανονικότητα και μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποδειχθεί αφετηρία ταχείας και διατηρήσιμης ανάπτυξης. Τα κρίσιμα ζητήματα που θα επιδράσουν καθοριστικά στην πορεία της οικονομίας από τώρα και στο εξής είναι τέσσερα:

(α) Η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους Το μεγάλο ύψος του δημόσιου χρέους τροφοδοτεί την αβεβαιότητα, υποσκάπτει την εμπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονομίας, επηρεάζει δυσμενώς την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας και δυσχεραίνει την ομαλή έξοδο από το πρόγραμμα. Η έκθεση βιωσιμότητας του χρέους από τους θεσμούς και η λήψη των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσής του από το Eurogroup πρέπει να γίνουν όσο το δυνατόν συντομότερα και με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών και να δρομολογηθεί η ομαλή έξοδος από το πρόγραμμα.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

(β) Η εμπέδωση της εμπιστοσύνης Για να επιτύχει η Ελλάδα την έξοδο στις αγορές με ευνοϊκούς όρους, πρέπει να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και να διαβεβαιώσει ότι η δημοσιονομική πολιτική δεν θα διολισθήσει εκ νέου σε λάθος κατεύθυνση. Οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί πρέπει να τηρηθούν και να γίνουν αποφασιστικά βήματα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και των αποκρατικοποιήσεων, με πρώτο βήμα την άρση των προσκομμάτων σε μεγάλες επενδύσεις που έχουν ήδη αποφασιστεί, αλλά καθυστερούν. Στον τομέα αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η νομοθεσία για τις χρήσεις γης. Η διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής, στην οποία θα εντάσσονται οι στόχοι, δημοσιονομικοί και διαρθρωτικοί, που έχουν ήδη αποφασιστεί για την περίοδο μετά τη λήξη του προγράμματος, θα δώσει ισχυρή ώθηση στην εμπιστοσύνη. Θα επηρεάσει θετικά τους όρους εξόδου στις αγορές, θα βελτιώσει το επενδυτικό κλίμα και θα ενισχύσει την προσέλκυση επενδύσεων. Επιπλέον, θα διευκολύνει την επιστροφή καταθέσεων στις τράπεζες και θα ενδυναμώσει την πιστοδοτική τους ικανότητα. Τα παραπάνω θα θέσουν σε κίνηση έναν ενάρετο κύκλο στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα και θα διαμορφώσουν τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την πλήρη άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.

(γ) Ομαλή έξοδος στις αγορές Μετά τη λήξη του προγράμματος, η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει τα απαιτούμενα κεφάλαια για την κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών προσφεύγοντας στις διεθνείς χρηματαγορές με διατηρήσιμους όρους. Όπως αναφέρθηκε ήδη, η εμπέδωση της εμπιστοσύνης είναι η κύρια και ουσιαστική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα χρηματοδοτικό δίχτυ ασφαλείας που θα πείθει ότι η χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει ενδεχόμενες συγκυριακές αντιξοότητες που καθιστούν το κόστος χρηματοδότησης μη ανεκτό. Μια τέτοια δικλίδα ασφαλείας είναι το προβλεπόμενο «απόθεμα ρευστότητας», που δίνει τη δυνατότητα να αποφεύγεται η προσφυγή στις αγορές σε περιόδους αστάθειας και αυξημένου κόστους αναχρηματοδότησης. Το απόθεμα ρευστότητας δημιουργείται με τις δοκιμαστικές εκδόσεις ομολόγων πριν από τη λήξη του προγράμματος και με τη συμβολή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Στην παρούσα φάση, η πρώτη δοκιμαστική έξοδος στις αγορές πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2017 με την έκδοση πενταετούς ομολόγου, ενώ τον Νοέμβριο του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή ομολόγων ύψους 25,8 δισ. ευρώ. Στη συνέχεια, με την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, δρομολογήθηκε μία ακόμη έξοδος με την έκδοση επταετούς ομολόγου, εντασσόμενη στον σχεδιασμό της κυβέρνησης για επάνοδο της χώρας στις διεθνείς αγορές πριν από τη λήξη του προγράμματος. Η έκδοση αυτή, που πραγματοποιήθηκε εν μέσω αναταράξεων στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, ήταν επιτυχής. Οι αναταραχές, όπως οι πρόσφατες, φαίνεται όμως ότι επηρεάζουν περισσότερο τις χώρες με αδύναμη πιστοληπτική διαβάθμιση και λιγότερο ισχυρή οικονομία, οι οποίες είδαν τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων τους να αυξάνονται σημαντικά. Κατά συνέπεια, υπό τις παρούσες αβέβαιες συνθήκες, η έξοδος του Ελληνικού Δημοσίου στις αγορές, αν και είναι επιβεβλημένη προκειμένου η χώρα να επανέλθει στην κανονικότητα, πρέπει να γίνεται με προσεκτικά βήματα. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η δοκιμαστική έξοδος στις αγορές για τη δημιουργία ενός ασφαλούς αποθέματος ρευστότητας πριν από τη λήξη του προγράμματος δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης και προετοιμάζει το έδαφος για την έξοδο της χώρας από το πρόγραμμα. Ωστόσο, συμπληρωματικά θα πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο ενός προληπτικού προγράμματος στήριξης. Το ενδεχόμενο προσφυγής σε προληπτικό πρόγραμμα στήριξης, ιδιαίτερα μάλιστα εάν οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνηγορούν, δεν θα πρέπει να δραματοποιείται, καθώς οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί δημιουργήθηκαν για να χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει ανάγκη. Η ύπαρξη ενός τέτοιου προληπτικού πλαισίου στήριξης εκτιμάται ότι μπορεί να δράσει υποστηρικτικά για την ελληνική οικονομία, μειώνοντας το κόστος δανεισμού, καθώς θα παρέχει ασφάλεια σχετικά με την πρόσβαση του Ελληνικού Δημοσίου και των τραπεζών σε χρηματοδότηση μετά τη λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018. Η προληπτική πιστοληπτική γραμμή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) θα καθιστούσε αυτούς τους πόρους διαθέσιμους, χωρίς να είναι απαραίτητη εκ προοιμίου η άντλησή τους. Αντί-

θετα, η συσσώρευση ταμειακών διαθεσίμων συνεπάγεται άμεσα πρόσθετο δανεισμό, ο οποίος επιβαρύνει το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Επιπλέον, αυτό το πλαίσιο προληπτικής στήριξης εξασφαλίζει τη διατήρηση της «παρέκκλισης» (waiver) για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα προκειμένου αυτά να χρησιμοποιούνται ως εξασφαλίσεις στις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος μέχρις ότου η Ελλάδα αποκτήσει επενδυτική πιστοληπτική διαβάθμιση. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση αυτή, το απόθεμα ασφαλείας για τις συστημικές τράπεζες εκτιμάται ότι θα είναι διαθέσιμο και πέραν του Αυγούστου του 2018. Τέλος, η διατήρηση της παρέκκλισης (waiver) σε συνδυασμό με τα μέτρα για τη βιωσιμότητα του χρέους θα επιτρέψουν την αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς κρατικών τίτλων είτε στην κανονική του διάρκεια είτε κατά την περίοδο επανεπένδυσης, επηρεάζοντας πτωτικά το κόστος δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου.

(δ) Το πλαίσιο εποπτείας μετά το πρόγραμμα Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, προκύπτει ότι η λήξη του ελληνικού προγράμματος τον Αύγουστο του 2018 δεν συνεπάγεται αποδέσμευση της χώρας από υποχρεώσεις που έχει αναλάβει έναντι των δανειστών της. Αυτό που αλλάζει είναι η μορφή του πλαισίου εποπτείας της χώρας, το οποίο πρέπει να ανταποκρίνεται στους γενικούς όρους και κανονισμούς εποπτείας που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κανονισμός 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου προβλέπει αυτόματη άσκηση εποπτείας μετά το πρόγραμμα μέχρις ότου η χώρα αποπληρώσει το 75% των δανείων που έχει λάβει από άλλα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να ασκήσει ενισχυμένη εποπτεία, αν κρίνει ότι συντρέχουν οι συνθήκες. Πέραν των διατάξεων που είναι ήδη σε ισχύ, έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλαγές στην οικονομική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ, οι οποίες αφορούν ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν τη φύση της εποπτείας της ελληνικής οικονομίας μετά το πρόγραμμα και θα συζητηθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πρώτο εξάμηνο του 2018. Τα ζητήματα αυτά αφορούν τον αυξημένο ρόλο του ESM και τη δυνατότητα χρηματοδότησης για την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Γίνεται επομένως φανερό ότι η ομαλή έξοδος της Ελλάδος από το πρόγραμμα και η επιτυχής πορεία της στη νέα, μετά την κρίση, ευρωπαϊκή κανονικότητα συνεπάγονται δεσμεύσεις για τη διασφάλιση των μέχρι σήμερα επιτευγμάτων, την άσκηση συνετής οικονομικής πολιτικής μετά το πρόγραμμα και τη συνέχιση της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μέχρι την ολοκλήρωσή τους. • • • ΧΡΗΜΑ 39

ΡUBLI

• Αθλητικές δραστηριότητες • Ομαδικά προγράμματα • Διαιτολογικό τμήμα

The absolute lifestyle fitness spot

α οικονομικά και κοινωνικά οφέλη κάθε επιχείρησης με εργαζόμενους που αθλούνται είναι αποδεδειγμένα με στατιστικά στοιχεία και έχουν γνωστά αποτελέσματα όπως: μείωση των απουσιών για λόγους ασθενείας, μείωση του άγχους, καταπολέμηση άλλων σοβαρών ασθενειών και αύξηση της απόδοσης και της παραγωγικότητας.

Τo Vari Sports Club είναι ο μεγαλύτερος πολυχώρος υγείας και ευεξίας στα νότια προάστια της Αθήνας και ανταποκρίνεται με υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στις ανάγκες κάθε επιχείρησης, προσφέροντας εταιρικά προγράμματα για υγιή, χαρούμενα και αποδοτικά στελέχη. Δίνει τη δυνατότητα σε κάθε εργαζόμενο ξεχωριστά να ακολουθήσει το πρόγραμμα που του ταιριάζει και παράλληλα παρέχει υπηρεσίες άθλησης, δίαιτας και ομορφιάς σε όλη του την οικογένεια. Βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο της Λεωφ. Βάρης-Κορωπίου, στα σύνορα Βούλας και Βάρης και κοντά στις παραλίες της Βάρκιζας, της Βούλας και της Βουλιαγμένης. Vari Sports Club Λεωφόρος Βάρης 90 Βάρη 16672 Τηλ: 2108990048 www.varisportsclub.com

Αθλητικές δραστηριότητες Διαθέτει συνολικές εγκαταστάσεις 7.000 τ.μ. και κλειστούς χώρους εκγύμνασης 3.000 τ.μ., θερμαινόμενη πισίνα για κολύμβηση καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, με συρόμε-

50 Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2016

/ Μάιος-Ιούνιος 2014

νη οροφή, δύο γήπεδα squash, ένα γήπεδο tennis και 2 γήπεδα beach volley ολυμπιακών προδιαγραφών, όπου φιλοξενούνται σημαντικά διεθνή τουρνουά. Όλα τα γήπεδα είναι εξοπλισμένα με νυχτερινό φωτισμό. Διαθέτει εργομετρικό κέντρο αξιολόγησης φυσικής κατάστασης, τρεις αίθουσες ομαδικών προγραμμάτων, studios για personal training, zone functional cross training και μαθήματα με μηχανήματα Power Plate, Pilates Reformer και Indoor Cycling. Με άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό από πρωταθλητές στο είδος τους και με υπερσύγχρονα μηχανήματα και εγκαταστάσεις, το VSC εξασφαλίζει μοναδικές στιγμές άθλησης και ευεξίας.

Ομαδικά προγράμματα Τα ομαδικά προγράμματα του VSC είναι πλούσια σε ώρες –άνω των 500 ωρών τον μήνα– και μοναδικά στην τεχνική, γιατί δι-

ΧΡΗΜΑ 51

[αφιέρωμα]

ΛΙΑΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δύσκολη η «κατάκτηση» μεριδίου 50% από τους εναλλακτικούς παρόχους

ημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της απελευθέρωσης της λιανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, καθώς όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί παίκτες της χώρας έχουν εισέλθει σε αυτήν προσπαθώντας να αποσπάσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερα μερίδια από τη ΔΕΗ. Παρ’ όλα αυτά, ο αρχικός στόχος που είχε τεθεί να καλύψουν οι εναλλακτικοί πάροχοι το 50% της αγοράς μέχρι το 2020 μοιάζει, προς το παρόν, ανέφικτος. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο συγκεκριμένος κλάδος «απαιτεί» υψηλές επενδύσεις και την εμπλοκή μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων για να έχει τις προδιαγραφές να αναπτυχθεί. Και δεν είναι τυχαίο, όπως εκτιμάται, το ότι οι εταιρείες-μέλη του Ελληνικού Συνδέσμου Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΑΗ) έχουν επενδύσει περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Οι επιχειρηματικές εξελίξεις είναι συνεχείς, με πιο πρόσφατες την είσοδο της Elpedison –πέρα από την προμήθεια ηλεκτρικού ρεύματος ως εναλλακτικός πάροχος– και στη λιανική φυσικού αερίου (καθιστώντας τον όμιλο τον μόνο καθετοποιημένο στον κλάδο) ενώ τρεις νέοι ενδιαφερόμενοι είναι πολύ κοντά στο να μπουν και αυτοί στην αγορά ενέργειας:

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Ο γερμανικός κολοσσός RWE, που είναι (τύποις) παρών στην ελληνική αγορά μέσω της Supply & Trading GmbH. Οι Γερμανοί, που παλιότερα φλέρταραν με τη ΔΕΗ, είχαν πάρει άδεια και για το ρεύμα. Αυτή έληξε με την εκπνοή του 2017. Όμως, από ό,τι πληροφορούμαστε, επανήλθαν και υπέβαλαν εκ νέου αίτηση στη Ρυθμιστική Αρχή/ ΡΑΕ. Η Elinoil του εφοπλιστή Καρνέζη (CEO είναι ο Ν. Αληγιζάκης), πέρα από την άδεια φ/α που έχει, υπέβαλε αίτηση για άδεια προμήθειας στο ρεύμα (για 200 MW). Τρίτος ενδιαφερόμενος είναι η Ezpada AG, με έδρα το Zug. Ο ελβετικός όμιλος έχει αιτηθεί άδεια ρεύματος (για 200 MW). Όλα αυτά την ώρα που τρέχει η δέσμευση της ΔΕΗ να μειώσει το μερίδιό της στην αγορά και οι προσπάθειες για τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας.

Όσον αφορά στη ΔΕΗ, πληροφορίες τη θέλουν μέσα στο επόμενο δίμηνο να διαπραγματεύεται την πώληση πακέτου της τάξεως του 7% του πελατολογίου της σε ιδιωτικό όμιλο. Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα πεπραγμένα της αγοράς λιανικής ηλεκτρισμού τα τελευταία χρόνια, το πρώτο σημαντικό βήμα απελευθέρωσής της έγινε το 2011, οπότε και δημιουργήθηκε –με την απόσχιση των αντίστοιχων τομέων της ΔΕΗ– ο ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ενέργειας) και ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας). Τόσο ο ΔΕΔΔΗΕ όσο και ο ΑΔΜΗΕ είναι αυτή τη στιγμή 100% θυγατρικές της ΔΕΗ, αλλά λειτουργούν ως ανεξάρτητες. Σημειωτέον, πάντως, πως βρίσκεται σε εξέλιξη η πώληση του 24% του ΑΔΜΗΕ, με την ιταλική TERNA και την κινεζική State Grid να έχουν καταθέσει δεσμευτικές προσφορές. Αυτό που πρέπει όμως να επισημανθεί είναι το νέο μοντέλο που έχει αλλάξει τη σχέση των καταναλωτών με τον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας. Για παράδειγμα, ο ΔΕΔΔΗΕ είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, και για όποια βλάβη υπάρχει οι καταναλωτές πρέπει να επικοινωνούν με τον ΔΕΔΔΗΕ και όχι με τη ΔΕΗ, η οποία λειτουργεί αποκλειστικά ως μια εμπορική εταιρεία παροχής ενέργειας, διαθέτοντας, βέβαια, και μονάδες παραγωγής ενέργειας. Αν και ο ΑΔΜΗΕ είναι ο Οργανισμός που λειτουργεί ως ο «ενδιάμεσος» μεταξύ της παραγωγής και της διανομής, λειτουργώντας ως ο διαχειριστής του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ).

Ανταγωνισμός Οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ χωρίζονται σε δύο ομάδες: Από τη μία πλευρά είναι οι εταιρείες που διαθέτουν τις δικές τους μονάδες παραγωγής, όπως είναι η Elpedison, η Protergia και ο Ήρων. Από την άλλη πλευρά, είναι οι εταιρείες που δεν έχουν τις δικές τους μονάδες παραγωγής και λειτουργούν, πρακτικά, ως μεταπωλητές ρεύματος. Το βασικό «όπλο» όλων των ανταγωνιστών της ΔΕΗ δεν είναι άλλο από τις χαμηλότερες τιμές που μπορούν να προσφέρουν σε καταναλωτές και επιχειρήσεις. Τα στοιχεία από τον ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), τον φορέα που, πρακτικά, παρακολουθεί την αγορά, δείχνουν ότι το 2016 είναι η χρονιά κατά την οποία οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ έχουν αρχίσει να αποσπούν μερίδιο αγοράς. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει σε μηνιαία βάση ο ΛΑΓΗΕ, στο τέλος του 2012 το μερίδιο της ΔΕΗ στην αγορά προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ήταν στο 97,76%, ενώ στο τέλος του 2013 είχε ελάχιστη πτώση, καθώς διαμορφώθηκε στο 97,52%. Εξίσου μικρές ήταν και οι απώλειες της ΔΕΗ το 2014, στο τέλος του οποίου το μερίδιό της ανερχόταν σε 96,80%. Κάτι άρχισε να κινείται το 2015, στο τέλος του οποίου το μερίδιο της ΔΕΗ έπεσε στο 94,63%. Όμως, το 2016 φαίνεται πως κάτι έχει αρχίσει πραγματικά να κινείται. Κι αυτό γιατί η ΔΕΗ χάνει σχεδόν μία ποσοστιαία μονάδα από το μερίδιό της,

το οποίο στο τέλος Σεπτεμβρίου ήταν στο 88,07%. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα στο 2016 οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ έχουν προχωρήσει σε πολλαπλές ενέργειες και προσφορές προκειμένου να αποσπάσουν πελάτες από το παλιό «μονοπώλιο». Η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας δείχνει να «απαιτεί» υψηλές επενδύσεις και την εμπλοκή μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, αν κρίνει κανείς από τους μετόχους ορισμένων εκ των βασικών «παικτών». Και δεν είναι τυχαίο, όπως εκτιμάται, το ότι οι εταιρείες-μέλη του Ελληνικού Συνδέσμου Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΑΗ) έχουν επενδύσει περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Οι επενδύσεις των εταιρειών-μελών του ΕΣΑΗ αφορούν, κατά κύριο λόγο, 6 σύγχρονες και αποδοτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο, προσθέτοντας περισσότερα από 2.500 MW στη συνολική εγκατεστημένη ισχύ του ελληνικού συστήματος και διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη και ευέλικτη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Πέραν των εταιρειών με δικές τους μονάδες παραγωγής, υπάρχουν μια σειρά από αρκετά ενεργές εταιρείες, μεταξύ των οποίων η NRG του Ομίλου Χανδρή, η Volterra, η Watt & Volt, αλλά και η GreenEnv, ενώ πρόσφατα εισήλθαν και τα ΕΛΤΑ, αποδεικνύοντας ότι η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. ΧΡΗΜΑ 43

αφιέρωμα

Το μερίδιο της ΔΕΗ Απώλειες για τους εναλλακτικούς προμηθευτές Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το μερίδιο της ΔΕΗ στην προμήθεια έφτασε στο 85,40%, κινούμενο ανοδικά κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2017, καθώς ανήλθε σε 83,21% τον Οκτώβριο και 84,21% τον Νοέμβριο. Η ΔΕΗ είχε 56,31% στη χαμηλή τάση, 17,41% στη μέση τάση και 11,68% στην υψηλή. Το γεγονός αυτό, ασφαλώς, ρίχνει σκιά στις προσπάθειες ανοίγματος της αγοράς και τους σχετικούς στόχους που έχουν τεθεί, ενώ μοιραία το ποσοστό των περισσότερων εναλλακτικών προμηθευτών υποχώρησε τον τελευταίο μήνα. Αναλυτικότερα, τα μερίδια των εναλλακτικών προμηθευτών ανήλθαν τον Δεκέμβριο ως εξής:

Elpedison: 3,40% από 3,72% τον Νοέμβριο (1,63% χαμηλή, 1,45% μέση, 0,32% υψηλή τάση) Μυτιληναίος: 3,36% από 3,57% (1,74%, 1,60%, 0,01%) Ήρων: 3,19% από 3,79% (1,34% χαμηλή, 1,85% μέση) Watt & Volt: 1,29% από 1,26% (1,13%, 0,16%) NRG: 0,86% από 0,95% (0,34%, 0,52%) Volterra: 0,85% από 0,89% (όλο στη μέση τάση) Green: 0,43% από 0,48% (0,30%, 0,13%) ΕΛΤΑ: 0,30% από 0,22% (0,14%, 0,16%) OTE: 0,26% από 0,28% (στη χαμηλή τάση) KEN: 0,25% από 0,20% (0,19%, 0,06%) Volton: 0,10% από 0,08% (0,09%, 0,01%) Novaera: 0,05% από 0,04% (στη μέση τάση) Interbeton: 0,04% από 0,05 (0,03% στη μέση) Growth: 0,04% από 0,04% (0,01%, 0,03%) Viener: 0,03% από 0,007% (στη μέση τάση) ΕΠΑ ΘΕΣΣ: 0,01%

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Οι επενδύσεις των εταιρειών-μελών του ΕΣΑΗ αφορούν, κατά κύριο λόγο, 6 σύγχρονες και αποδοτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο, προσθέτοντας περισσότερα από 2.500 MW στη συνολική εγκατεστημένη ισχύ του ελληνικού συστήματος.

Η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας δείχνει να «απαιτεί» υψηλές επενδύσεις και την εμπλοκή μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, αν κρίνει κανείς από τους μετόχους ορισμένων εκ των βασικών «παικτών».

Τα εναλλακτικά κανάλια διανομής ηλεκτρισμού Εξίσου ενδιαφέρον όμως έχουν οι «συμμαχίες» που έχουν αρχίσει να δημιουργούνται μεταξύ των εναλλακτικών παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας με τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Για παράδειγμα, η Protergia συνεργάζεται με τον όμιλο ΟΤΕ προκειμένου να χρησιμοποιεί το δίκτυο λιανικής του τελευταίου (Γερμανός, Cosmote Shops) για την πώληση των υπηρεσιών της. Αντίστοιχη συμφωνία έχει η «Ήρων» με τη Wind Ελλάς, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναμένουν Vodafone και Forthnet να προχωρήσουν σε κάποια μορφή συνεργασίας με κάποιον εναλλακτικό πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας. Οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες διαθέτουν εκτεταμένα δίκτυα πωλήσεων, κάτι που δεν διαθέτουν οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας, και επιπλέον βραχυπρόθεσμα δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε να δούμε προσφορές που να περιλαμβάνουν τόσο υπηρεσίες ηλεκτρικής ενέργειας όσο και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες! Ο στόχος που υπάρχει –και έχει τεθεί, πρακτικά, από την ΕΕ– είναι το μερίδιο αγοράς της ΔΕΗ να πέσει σε επίπεδα κάτω από 50% μέχρι το 2020. Κάτι που δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ένα τεράστιο επιχειρηματικό ενδιαφέρον για την αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Αν αναλογιστεί κανείς ότι το 2015 τα έσοδα της ΔΕΗ από πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας διαμορφώθηκαν στα 5,5 δισ. ευρώ, αυτό στην ουσία σημαίνει ότι η «μάχη» είναι για μια αγορά της τάξεως των 2,5-3 δισ. ευρώ. Στα οποία θα πρέπει να προσθέσει κανείς και την αγορά της παραγωγής ηλεκτρικής από διάφορες μορφές (π.χ. λιγνίτη, υδροηλεκτρικά), όπου η ΔΕΗ έχει ένα μερίδιο της τάξεως άνω του 70%, για να καταλάβει ότι πρόκειται για έναν κλάδο στον οποίο θα δούμε πολλές εξελίξεις τα επόμενα χρόνια.

Δημοπρασίες Σύμφωνα με την άποψη ορισμένων αναλυτών, προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία της απελευθέρωσης, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού, στην οποία η ΔΕΗ, διατηρώντας αποκλειστική πρόσβαση σε λιγνίτες και υδροηλεκτρικά, είναι η μόνη από τους «παίκτες» που διαθέτει ενέργεια από όλους τους διαθέσιμους ενεργειακούς πόρους έναντι των ιδιωτών ανταγωνιστών της, που περιορίζονται στην ηλεκτροπαραγωγή με καύσιμο το φυσικό αέριο. Άρα, η ΔΕΗ εξακολουθεί να έχει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, που της επιτρέπει να διατηρεί τη μερίδα του λέοντος και στη λιανική αγορά. Αυτό εκτιμάται ότι θα αλλάξει με τις δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ, σύμφωνα με τις οποίες για πρώτη φορά οι συμμετέχοντες στην αγορά αποκτούν έμμεση πρόσβαση σε λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή, αφού με βάση πρόσφατο νόμο η ΔΕΗ είναι υποχρεωμένη να πουλά μέσω δημοπρασιών στους ανταγωνιστές της μέρος της παραγωγής της που προέρχεται από λιγνιτικές μονάδες και υδροηλεκτρικούς που ελέγχει εκείνη αποκλειστικά. Με την πραγματοποίηση της πρώτης δημοπρασίας έγινε το πρώτο βήμα για το μακροπρόθεσμο άνοιγμα στον ανταγωνισμό της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Από εδώ και πέρα, σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές, οι καταναλωτές πρέπει να περιμένουν ότι ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός θα οδηγήσει σε ακόμη χαμηλότερο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, καλύτερες υπηρεσίες και ευρύτερη γκάμα επιλογών (π.χ. συνδυασμός προϊόντων όπως ηλεκτρισμός & τηλεφωνία). Αν και, μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα των δημοπρασιών ηλεκτρικής ενέργειας ΝΟΜΕ κρίνονται ανεπαρκή, το 2018 η διαδικασία που έχει ως στόχο να μειωθεί το μερίδιο της ΔΕΗ και να

υπάρξει μεγαλύτερος ανταγωνισμός στη λιανική του ρεύματος θα συνεχιστεί με ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Μετά από εισήγηση του λειτουργού της αγοράς ΛΑΓΗΕ, η ΡΑΕ αποφάσισε τον αριθμό αλλά και το μέγεθος των προγραμματισμένων δημοπρασιών για το 2018. Μάλιστα, η απόφαση αυτή δίνει μόνο μια πρώτη γεύση, με δεδομένο το ότι οι ποσότητες των δημοπρασιών θα διαφοροποιηθούν, όπως προβλέπει η συμφωνία της κυβέρνησης με τους δανειστές, καθώς δεν έχουν επιτευχθεί οι ετήσιοι στόχοι για τον περιορισμό του μεριδίου της ΔΕΗ και αναμένεται να ενεργοποιηθεί η ρήτρα για αύξηση της δημοπρατούμενης ενέργειας. Συνολικά, η προγραμματισμένη ετήσια ποσότητα που θα διατεθεί το 2018 (χωρίς τα πέναλτι) είναι 1.126 MWh/h. Σύμφωνα με την απόφαση της ΡΑΕ, η ποσότητα αυτή θα καταμεριστεί σε 4 δημοπρασίες: η αρχή θα γίνει στις 24 Ιανουαρίου με 215 MWh/h, θα ακολουθήσει στις 18 Απριλίου η δεύτερη δημοπρασία του έτους με 190 MWh/h, στις 18 Ιουλίου στην τρίτη δημοπρασία θα διατεθούν επίσης 190 MWh/h ενώ στις 17 Οκτωβρίου θα διεξαχθεί η τέταρτη και τελευταία δημοπρασία του έτους για ποσότητα 531 MWh/h. Η αρχική ποσότητα των 1.126 MWh/h που διατίθεται αντιστοιχεί στο 19% της κατανάλωσης στο ελληνικό σύστημα, όπως άλλωστε έχει συμφωνηθεί με τους Θεσμούς στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης. Επιπλέον, τον Ιούνιο θα υπάρξει νέος έλεγχος προόδου και εφόσον διαπιστωθεί νέα απόκλιση (που είναι και το πιθανότερο), τότε θα υπάρξει νέα ποινή αύξησης των δημοπρατούμενων ποσοτήτων του 2018, τον Οκτώβριο. Δηλαδή η συνολική ποσότητα του 2018 ξεκινά από τις 1.556 MWh/h και ενδέχεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο τον Ιούνιο, όταν στο σύνολο ΧΡΗΜΑ 45

αφιέρωμα του 2017 είχαν διατεθεί μαζί με τα πέναλτι 1.153 MWh/h. Σε ό,τι αφορά την τιμή εκκίνησης, αυτή καθορίστηκε στα 32,05 ευρώ/MWh, ενώ τον Ιούνιο θα γίνει επανυπολογισμός με βάση τα κόστη της ΔΕΗ και τις άλλες παραμέτρους καθορισμού της τιμής εκκίνησης. Βεβαίως, όπως έδειξαν και οι προηγούμενες δημοπρασίες, τελικά οι τιμές κινήθηκαν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, εξαιτίας της ζήτησης από τους συμμετέχοντες προμηθευτές. Σε κάθε περίπτωση, οι δημοπρασίες του 2018 αποτελούν ένα ακόμη κρίσιμο τεστ στην προσπάθεια να επιτευχθεί ο δύσκολος, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, στόχος της ουσιαστικής μείωσης του μεριδίου της ΔΕΗ στη λιανική του ρεύματος.

Κρίσιμος ο ρόλος της ΔΕΗ Πάντως, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι, σε κάθε περίπτωση, καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας τα επόμενα χρόνια πρόκειται να παίξει η ΔΕΗ, η οποία, παραμένει μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, ενώ είναι εξαιρετικά σημαντικό το ότι η φήμη της μεταξύ των Ελλήνων καταναλωτών είναι ιδιαίτερα καλή. Η κίνηση που έκανε να προσφέρει έκπτωση 15% στους συνεπείς καταναλωτές χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντική, και αυτό θα φανεί πιο έντονα τους επόμενους μήνες, και ιδίως το 2018, που αναμένεται να υπάρξει και ένας «πόλεμος» προσφορών ανάμεσα στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας. Σημειωτέον, πάντως, πως ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις κινήσεις που κάνει και τα μέτρα για τον «περιορισμό» του μεριδίου της ΔΕΗ, δεν είναι άλλος από τη μείωση του κόστους χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, η ηγετική θέση της ΔΕΗ, λόγω του μονοπωλίου που υπήρχε στον χώρο της παραγωγής ενέργειας, είναι ένα επιπλέον ατού, με τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού να προχωρά σε διάφορες κινήσεις στρατηγικών συνεργασιών, όπως είναι η σχετικά πρόσφατη με την κινεζική CMEC.

Ανανεώσιμες πηγές Βασικό κομμάτι της στρατηγικής της ΕΕ, το οποίο θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στις επόμενες εξελίξεις στην ευρύτερη αγορά της ενέργειας στην Ελλάδα, δεν είναι άλλο από τη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών στο ενεργειακό μείγμα. Ο στόχος που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

είναι το 2020 η συμμετοχή των ΑΠΕ να έχει φθάσει στο 20% και στο 27% μέχρι το 2030. Οι συνθήκες στην Ελλάδα ευνοούν μεν την αξιοποίηση και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκά, αιολικά πάρκα, κατά κύριο λόγο), αλλά, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει και τα αρκετά projects που υλοποιήθηκαν, η διείσδυση των ΑΠΕ όσον αφορά την παραγωγή ενέργειας δεν είναι στα επίπεδο που θα μπορούσε να είναι. Τουλάχιστον, είμαστε κοντά στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η Κομισιόν για την πρόοδο των κρατών-μελών στη διείσδυση των ΑΠΕ, η χώρα μας βρίσκεται στον κοινοτικό μέσο όρο με ορίζοντα το δεσμευτικό 20% το 2020 και το 10% στις μεταφορές. Από αυτό και μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι στα επόμενα χρόνια θα βλέπουμε ολοένα και περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα να κινούνται στους δρόμους. Να πούμε στο σημείο αυτό ότι η διείσδυση των ΑΠΕ στη μετακίνηση το 2014 ήταν μόλις 3%. Πάντως, η «μόδα» που υπήρχε πριν από μερικά χρόνια για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων από ιδιώτες φαίνεται πως έχει εγκαταλειφθεί. Γεγονός αναμενόμενο, μετά τις αλλαγές που έχουν σημειωθεί τελευταία, και ιδίως μετά την αλλαγή του τρόπου αποζημίωσης των παραγωγών. Η τιμή του ρεύματος δεν είναι πλέον εγγυημένη και προκύπτει μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας, προκειμένου να υπάρξει μείωση του κόστους για τους καταναλωτές. Όπως είναι προφανές, αυτό κάνει λιγότερο ελκυστική τη δημιουργία ενός «μικρού» φωτοβολταϊκού πάρκου από έναν ιδιώτη, κάτι που είδαμε να συμβαίνει κατά κόρον τα τελευταία χρόνια. Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι η συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 4.300 MW (megawatts). Με τον νέο νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα για τις ΑΠΕ, αναμορφώνεται ο μηχανισμός στήριξής τους, αλλάζει ο τρόπος της αποζημίωσης, και η τιμή του ρεύματος θα προκύπτει μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας, με στόχο τη μείωση του κόστους για τους καταναλωτές. Με λίγα λόγια, καταργείται η εγγυημένη τιμή που είχαν μέχρι τώρα οι παραγωγοί και οι τιμές θα καθορίζονται μέσω διαγωνισμού. Ένα σημαντικό στοιχείο είναι το ότι εισάγεται ο θεσμός των ενεργειακών συνεταιρισμών, που ευνοεί τη δημιουργία μικρών μονάδων ΑΠΕ σε συνεταιριστική βάση. Το γεγονός αυτό θα βοηθήσει απομακρυσμένες περιοχές, και κυρίως τα νησιά, στα οποία θα είναι δυνατό να γίνουν μικρές μονάδες για την ενεργειακή αυτονομία τους, αποφεύγοντας έτσι τις βιομηχανικές ΑΠΕ, που έχουν

προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες.

Φυσικό αέριο Στον τομέα του φυσικού αερίου, το μεγάλο στοίχημα αυτήν την περίοδο δεν είναι άλλο από την ολοκλήρωση (ή όχι;) της πώλησης του 66% της ΔΕΣΦΑ στη Socar από το Αζερμπαϊτζάν. Ένα θέμα που παραμένει ανοιχτό από το 2013 και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί «ανοιχτή πληγή». Ο ΔΕΣΦΑ είναι ο διαχειριστής του εθνικού συστήματος φυσικού αερίου και αυτή τη στιγμή παραμένει 100% θυγατρική της ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Αερίου), της εταιρείας που ουσιαστικά φέρνει το φυσικό αέριο στην Ελλάδα. Μέτοχοι της ΔΕΠΑ είναι το Ελληνικό Δημόσιο (65%) και τα ΕΛΠΕ (35%), και όλες οι ενδείξεις είναι πως αυτή η σύνθεση δύσκολα θα αλλάξει στο προσεχές μέλλον, παρά τις προσπάθειες που έγιναν αλλά και τις πιέσεις που υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2010 έγινε η πρώτη εισαγωγή από ιδιωτική εταιρεία, και από τότε μέχρι σήμερα έχουν εισαγάγει φυσικό αέριο στην Ελλάδα έξι ιδιωτικές εταιρείες. Σύντομα, η Ελλάδα, με τα έργα που έχουν δρομολογηθεί, θα είναι ενεργειακός κόμβος για το φυσικό αέριο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ παράλληλα προχωρά η επέκταση του δικτύου, ώστε να αυξηθεί η χρήση του φυσικού αερίου στις πόλεις. Η αγορά του φυσικού αερίου έχει αρχίσει να αποκτά όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο επειδή αυξάνεται ο αριθμός των νοικοκυριών που συνδέονται, αλλά και λόγω της εμπλοκής της Ελλάδας στους αγωγούς που μεταφέρουν αέριο από την Κεντρική Ασία στην Ευρώπη. Αναφορικά με τους αγωγούς φυσικού αερίου που είναι υπό κατασκευή, από τη χώρα μας θα περάσει ο αγωγός TAP, που θα μεταφέρει αζέρικο αέριο στην Ευρώπη, και ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας και Βουλγαρίας, ο λεγόμενος IGB. Ταυτόχρονα, αναβαθμίζεται ο τερματικός σταθμός της Ρεβυθούσας, ενώ ο Τερματικός σταθμός Αλεξανδρούπολης έλαβε άδεια Ανεξάρτητου Συστήματος Φυσικού Αερίου και θα επεκταθεί με πλωτή μονάδα παραλαβής, αποθήκευσης και αεριοποίησης υγροποιημένου αερίου. Η Ελλάδα μπαίνει σε έναν διαφορετικό χώρο και αναβαθμίζεται σε αυτό το επίπεδο, γεγονός που δημιουργεί νέα δεδομένα. Επιπλέον, κάνει ακόμη πιο ενδιαφέροντα τον κλάδο της ενέργειας στη χώρα μας.

CMY

Ξέρουµε ότι σας Αφορούν!

#Volterra #FAQ

αφιέρωμα

Το βασικό «όπλο» όλων των ανταγωνιστών της ΔΕΗ δεν είναι άλλο από τις χαμηλότερες τιμές που μπορούν να προσφέρουν σε καταναλωτές και επιχειρήσεις.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Ποιοι είναι όμως οι εναλλακτικοί πάροχοι και τι προσφέρουν;

Η Protergia προσφέρει τέσσερα πακέτα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος: • Protergia Οικιακό, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο • Protergia Οικιακό Ν, με νυχτερινό τιμολόγιο • Protergia Οικιακό Xtra, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο, αποκλειστικό για τους πελάτες σταθερής COSMOTE και πελάτες OTE TV • Protergia Οικιακό N Xtra, το ίδιο με το Xtra, με νυχτερινό τιμολόγιο H χρέωση παγίου είναι ίδια με της ΔΕΗ. Η τιμή ημερήσιας κατανάλωσης είναι ενιαία, ανεξαρτήτως κατανάλωσης. Σε σύγκριση με τα αντίστοιχα προγράμματα της ΔΕΗ, το τιμολόγιο κατανάλωσης είναι 5% φθηνότερο έως και τις 2.000 kWh ανά τετράμηνο και μπορεί να φτάσει και 8% φθηνότερα για πάνω από 2.000 kWh.

Η Elpedison προσφέρει τέσσερις σειρές προγραμμάτων χωρίς χρέωση παγίου: • Energy Family και Energy Family Plus • ELPEDISONprotect και HOME ELPEDISONprotect Home Plus, που προσφέρει ασφαλιστική κάλυψη εξόφλησης του λογαριασμού σε περίπτωση ανεργίας, ασθένειας ή ατυχήματος. Σε όλα τα προγράμματα η χρέωση είναι φθηνότερη από τα αντίστοιχα της ΔΕΗ, με τις τιμές ευρώ/KWh να είναι χαμηλότερες από 10% έως 19%.

O Ήρων προσφέρει δύο σειρές προγραμμάτων ηλεκτρικού ρεύματος:

Η Green προσφέρει δύο πακέτα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος:

• Home 1 και Home 1N χωρίς πάγιο • Home 1+1 και Home 1+1N με πάγιο

• Green Home, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο, με πάγιο 0,5 ευρώ/μήνα • Green Home Plus, με νυχτερινό τιμολόγιο, με πάγιο 1 ευρώ/μήνα

Η τιμή ημερήσιας κατανάλωσης (ευρώ/KWh) εξαρτάται από το πόσο καταναλώνετε και είναι 11% φθηνότερη από τα αντίστοιχα προγράμματα της ΔΕΗ. Η χρέωση για νυχτερινή κατανάλωση είναι η ίδια.

Η τιμή ημερήσιας κατανάλωσης είναι ενιαία, ανεξαρτήτως κατανάλωσης ενέργειας, αλλά διαφέρει μεταξύ των δύο πακέτων.

ΧΡΗΜΑ 49

αφιέρωμα

Η NRG προσφέρει δύο πακέτα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος:

Η Volterra προσφέρει δύο πακέτα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος:

• Basic, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο ίδιο με τη ΔΕΗ • Basic N, με νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο ίδιο με τη ΔΕΗ

• Σπίτι Μου V1, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και χωρίς πάγιο • Σπίτι Μου V1 Νύχτα, με νυχτερινό τιμολόγιο και χωρίς πάγιο

Η τιμή ημερήσιας κατανάλωσης είναι ενιαία, ανεξαρτήτως κατανάλωσης ενέργειας. Σε σύγκριση με τα αντίστοιχα προγράμματα της ΔΕΗ, η NRG είναι 5% φθηνότερη για κατανάλωση έως και 2.000 kWh ανά τετράμηνο και μπορεί να είναι έως και 14% φθηνότερη για πάνω από 2.000 kWh.

Η τιμή ημερήσιας κατανάλωσης είναι ενιαία, ανεξαρτήτως κατανάλωσης ενέργειας. Σε σύγκριση με τη ΔΕΗ είναι 11%-20% φθηνότερη, ανάλογα με την κατανάλωση. Η χρέωση για νυχτερινή κατανάλωση είναι η ίδια.

Η Watt + Volt προσφέρει δύο βασικά προγράμματα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος και μια σειρά πακέτων με προκαθορισμένη κατανάλωση:

Η Ενέργεια ΕΛΤΑ προσφέρει δύο βασικά προγράμματα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος:

• Home Energy Plus, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο ίδιο με τη ΔΕΗ • Home Energy Night, με νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο ίδιο με τη ΔΕΗ • Πακέτα Home Energy με προκαθορισμένη κατανάλωση και ανάλογο πάγιο

• ΕΛΤΑ Οικία, χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο χαμηλότερο της ΔΕΗ • ΕΛΤΑ Οικία-Ν, με νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο χαμηλότερο της ΔΕΗ

Σε σχέση με τη ΔΕΗ, τα Home Energy Plus και Night πακέτα είναι από 10% έως 17% φθηνότερα, ανάλογα με την κατανάλωση.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Σε σχέση με τη ΔΕΗ τα πακέτα είναι από 10% έως 18% φθηνότερα, ανάλογα με την κατανάλωση αλλά και το πακέτο.

παρουσίαση

Τα συμβόλαια της Volterra δεν έχουν κάποια χρονική δέσμευση, και αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους: Πρώτον, γιατί η φιλοσοφία της Volterra είναι ότι ο πελάτης πρέπει να αισθάνεται ελεύθερος για τις επιλογές του. Δεύτερον, γιατί πάντοτε η εταιρεία υλοποιεί όσα έχει δεσμευτεί έναντι των πελατών της, κάτι που αποδεικνύεται στην πράξη και από το γεγονός ότι το ποσοστό διατηρησιμότητας των πελατών της ξεπερνά το 90%. Επίσης, τα συμβόλαια της Volterra είναι απολύτως ξεκάθαρα, δεν περιλαμβάνουν καμιά απολύτως κρυφή χρέωση, δεν έχουν βασικό πάγιο προμηθευτή και δεν έχουν κλίμακες κατανάλωσης. Η προτίμηση πολύ μεγάλων βιομηχανιών της χώρας αποτελεί, αναντίρρητα, σημαντικό τεκμήριο αξιοπιστίας για τη Volterra. Η εξυπηρέτηση της Volterra βασίζεται στη μακροχρόνια ικανοποίηση του πελάτη, είτε πρόκειται για οικιακό είτε πρόκειται για εταιρικό πελάτη, και όχι στην πρόσκαιρη παροχή εκπτώσεων και «φλύαρων» προσφορών. Η Volterra είναι οικολογικά συνειδητοποιημένη και προχωρά συνεχώς σε μεγάλες επενδύσεις έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με ρύπους.

ε "όπλο" την εμπορική της πολιτική, η Volterra αποτελεί μία από τις ελκυστικότερες λύσεις στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Κι αυτό γιατί έχει τη δυνατότητα να προσφέρει τις χαμηλότερες χρεώσεις σε ονομαστικές τιμές, καθώς είναι η μοναδική εταιρεία στην ελληνική αγορά που δεν έχει κανένα πάγιο, δίνει σταθερές χρεώσεις ενώ στα συμβόλαιά της δεν υπάρχει όρος χρονικής δέσμευσης. Η Volterra AE δραστηριοποιείται στους τομείς της παραγωγής, εμπορίας και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά της Ελλάδας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στον τομέα της προμήθειας, η εταιρεία παρέχει ηλεκτρική ενέργεια σε όλες τις κατηγορίες πελατών, από νοικοκυριά και εμπορικά καταστήματα χαμηλής τάσης έως και επιχειρήσεις και βιομηχανίες μέσης τάσης. Κύριος μέτοχος της εταιρείας είναι ο διεθνής κατασκευαστικός όμιλος J&P Άβαξ, που κατέχει σημαντικό χαρτοφυλάκιο έργων παραχώρησης και λειτουργίας στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Η Volterra παρέχει ολοκληρωμένα προγράμματα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος κάθε κατηγορίας, που καλύπτουν κάθε ανάγκη ηλεκτροδότησης, από το πιο μικρό σπίτι έως και τη μεγαλύτερη παραγωγική μονάδα. Την έχουν ήδη εμπιστευθεί πολύ σημαντικές βιομηχανίες, που δραστηριοποιούνται σε διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας (ενδεικτικά, από τον κλάδο του τροφίμου, του τουρισμού, της υγείας, της μεταποίησης κ.ά.).

Η Volterra διαθέτει την εφαρμογή «Volterra μου», μέσω της οποίας μπορεί κάθε πελάτης εύκολα να έχει πλήρη εικόνα και ιστορικό αναφορικά με την ενέργεια που έχει καταναλώσει, έτσι ώστε να μπορεί να προβεί σε ασφαλείς προβλέψεις εξόδων ηλεκτρικής ενέργειας, να καταχωρίσει την τελευταία μέτρησή του και, τέλος, να εξοφλήσει γρήγορα online τον λογαριασμό του. Η Volterra ΑΕ, μεριμνώντας για τη βελτιστοποίηση του προφίλ των παρεχόμενων υπηρεσιών της, προχώρησε στην απόκτηση μιας σειράς από σημαντικές πιστοποιήσεις συστημάτων ποιότητας. Τηρώντας τη δέσμευσή της να παρέχει το υψηλότερο επίπεδο ικανοποίησης των πελατών, των συνεργατών, των μετόχων και των στελεχών της, στον τομέα της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών της σχεδίασε, ανέπτυξε και εφαρμόζει πλέον ενοποιημένο Σύστημα Εταιρικής Διαχείρισης, πιστοποιημένο σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 9001:2015 για την Ποιότητα, ISO 14001:2015 για την Προστασία του Περιβάλλοντος και OHSAS 18001:2007 αναφορικά με την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία. Με αυτόν τον τρόπο η Volterra ΑΕ έμπρακτα φροντίζει για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας του ανθρώπινου δυναμικού της, την προστασία του περιβάλλοντος και την εν γένει ορθολογική αξιοποίηση των άυλων και υλικών της πόρων που απαιτούνται για την εκπλήρωση της στρατηγικής αειφόρου ανάπτυξης που ακολουθεί. • • • ΧΡΗΜΑ 51

[αφιέρωμα]

Βγαίνει από την κρίση η αγορά leasing με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης Από πλευράς νέων εργασιών, με βάση τα στατιστικά του 2016 (η επεξεργασία των στοιχείων του 2017 δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη), πρωτοστατούν οι τράπεζες Πειραιώς και Εθνική και ακολουθούν η Eurobank Leasing και η Alpha Leasing.

Τ Από την Κυρέλα Πέτρου

ο δεύτερο συνεχόμενο έτος ανάκαμψης βίωσε η εγχώρια αγορά leasing το 2017, μετά από σειρά ετών συνεχούς πτώσης, που οδήγησε το 2015 ουσιαστικά στην κατάρρευσή της, παρουσιάζοντας κατά το συγκεκριμένο έτος σύνολο νέων συμβάσεων ύψους μόλις 186,8 εκατ. ευρώ, όταν λίγα χρόνια πριν, και συγκεκριμένα το 2009, το συνολικό ποσό έφθανε στο 1,72 δισ., και το 2008 στα 2,56 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης. Τα πρώτα στοιχεία για το 2017 (δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η επεξεργασία τους) δείχνουν ότι ο συνολικός αριθμός των νέων συμβάσεων θα διαμορφωθεί γύρω στα 500 εκατ. ευρώ, έναντι 316,64 εκατ. ευρώ το 2016, καταγράφοντας αύξηση περίπου 58%. Όπως προκύπτει, η αγορά εμφανίζει σταθερά σημεία ανάκαμψης, παρουσιάζοντας ωστόσο μια εντελώς διαφορετική δομή και σύνθεση, τόσο στο επίπεδο των κατηγοριών που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ζήτηση όσο και στον αριθμό των εταιρειών που δραστηριοποιούνται πλέον σε αυτή. Για τη νέα εικόνα της αγοράς leasing, o κύριος Ιωάννης Μαυρέλος, πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης και διευθύνων σύμβουλος της Πειραιώς Leasing, αναφέρει:

«Πράγματι, μετά από συνεχή πτώση αρκετών ετών και αφού το 2015 κατέγραψε το χαμηλότερο αποτέλεσμα, η αγορά άρχισε να ανακάμπτει δυναμικά το 2016 (+70%,

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

316 εκατ. ευρώ), ανάκαμψη που εκτιμάται ότι συνεχίστηκε και κατά τη χρήση 2017 με νέα παραγωγή αξίας περί τα 500 εκατ. ευρώ. Βέβαια, αν το μέγεθος αυτό συγκριθεί με το αντίστοιχο προ δεκαετίας (2,6 δισ. ευρώ), φαίνεται ότι υπάρχει αρκετός δρόμος να διανυθεί ακόμη. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, ένα σημαντικό κομμάτι της παραγωγής την εποχή προ κρίσης αφορούσε επαγγελματικά ακίνητα, ενσωματώνοντας, τουλάχιστον κατά ένα μέρος, υπερτιμημένες, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, αξίες».

Νέα δεδομένα στην αγορά Σύμφωνα με τον ίδιο, η αγορά έχει, πλέον, προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, δηλαδή το μερίδιο των ακινήτων που κυριαρχούσε στο παρελθόν έχει συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ αντίστοιχα έχουν αυξηθεί τα μερίδια των άμεσα παραγωγικών κεφαλαιουχικών αγαθών (βιομηχανικές γραμμές παραγωγής, βιομηχανικοί εξοπλισμοί και μηχανήματα, ιατρική τεχνολογία, πληροφορική και τηλεπικοινωνίες κ.ά.) και, φυσικά, το κλασικό αντικείμενο leasing: τροχοφόρα κάθε είδους και μεγέθους, από απλά επιβατικά μέχρι επαγγελματικά οχήματα (λεωφορεία, τράκτορες, ψυγεία, αυτοκινούμενοι γερανοί, μηχανήματα έργων κ.τ.λ.). Ειδικότερα, και με βάση τα στοιχεία της Eurobank Leasing, το πρώτο εξάμηνο του 2017 την πρωτιά πήραν οι συμβάσεις εξοπλισμού με αξία 94,2 εκατ. ευρώ. Ακολούθησαν οι συμβάσεις επαγγελματικών και επιβατικών οχημάτων, με αξία 50,7 εκατ. ευρώ, και κατόπιν καταγράφονται οι συμβάσεις ακινήτων, με αξία 47,0 εκατ. ευρώ. Βάσει της χρονικής διάρκειας των συμβάσεων που υπεγράφησαν το 2017, πρωτοστάτησαν οι συμβάσεις με χρονική διάρκεια 4-5 ετών, ακολούθησαν οι συμβάσεις με χρονική διάρκεια 6-9 ετών, εν συνεχεία ακολούθησαν οι συμβάσεις με χρονική διάρκεια 3 έτη και τελευταίες καταγράφονται οι συμβάσεις άνω των 10 ετών.

συμβάσεις ύψους 62,437 εκατ. ευρώ, και η Alpha Leasing με 61,378 εκατ. ευρώ. Συμβάσεις ύψους 7,146 εκατ. ευρώ είχε πραγματοποιήσει η Attica Bank (Leasing).

Παράγοντες που ωθούν την ανάπτυξη Η δειλή, αρχικά, αλλά επιταχυνόμενη στη συνέχεια αίσθηση ότι η οικονομία αρχίζει να επαναλειτουργεί, με αιχμές την εντυπωσιακή μεγέθυνση του τουριστικού προϊόντος αλλά και την αυξανόμενη δραστηριότητα του υγιούς μεταποιητικού τομέα και των μεταφορών, οδηγεί την άνοδο της αγοράς σύμφωνα με τον κύριο Μαυρέλο. Οι εξελίξεις αυτές εκτιμάται ότι έχουν ως επακόλουθο την ενίσχυση των επενδύσεων και, επομένως, την αύξηση της ζήτησης για leasing, μορφή χρηματοδότησης κεφαλαιουχικών αγαθών που κυριαρχεί στους τομείς αυτούς. Το 2017, η χρηματοδοτική μίσθωση, συνολικά, συνέχισε να επεκτείνεται με υψηλούς ρυθμούς, λόγω της αύξησης της ζήτησης για χρηματοδοτήσεις νέου εξοπλισμού, η οποία, σύμφωνα με την Eurobank Leasing, αποδίδεται κυρίως σε δύο παράγοντες: 1. την εφαρμογή του Αναπτυξιακού Νόμου και 2. την αύξηση της τουριστικής κίνησης, η οποία δημιούργησε νέες εργασίες τόσο μέσω της χρηματοδότησης τουριστικών επενδύσεων όσο και μέσω της χρηματοδότησης στόλων επιβατικών οχημάτων.

Πού εντοπίζεται μεγαλύτερη ζήτηση Η μεγαλύτερη ζήτηση υπάρχει για την κλασική μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης εξοπλισμού (direct leasing), βάσει της οποίας η εταιρεία leasing αγοράζει τον εξοπλισμό κατόπιν υπόδειξης του πελάτη. Ο πελάτης μισθώνει τον εξοπλισμό από την εταιρεία leasing για καθορισμένη διάρκεια και στη λήξη της μίσθωσης αγοράζει τον εξοπλισμό έναντι προσυμφωνημένου τιμήματος. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Eurobank Leasing, παρατηρείται μεγάλη ζήτηση για τις λειτουργικές μισθώσεις, τόσο από τον δημόσιο τομέα (π.χ. από δήμους, με κύριο αντικείμενο μισθώσεις απορριμματοφόρων και λοιπών οχημάτων) όσο και από εταιρείες που επιθυμούν να ανανεώσουν στόλους οχημάτων για την εξυπηρέτηση των στελεχών τους. Ειδικότερα για τις νέες μορφές leasing, o πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης αναφέρει ότι ενώ η ζήτηση για νέες υπηρεσίες –όπως π.χ. το αγροτικό leasing– είναι υψηλή, η καθυστέρηση της προσαρμογής της νομοθεσίας στο νέο περιβάλλον δημιουργεί εμπόδια στην ανάπτυξή τους. Ειδικά για το αγροτικό leasing, εμπόδιο είναι η μη απαλλαγή από τον ΦΠΑ 24% των μισθωμάτων των γεωργικών ελκυστήρων, γεγονός που το καθιστά ασύμφορο σε σχέση με την απαλλαγή που απολαμβάνει η αγορά τοις μετρητοίς. Ωστόσο, σε άλλους νέους τομείς, όπως είναι

Μερίδια αγοράς Από πλευράς νέων εργασιών, με βάση τα στατιστικά του 2016 (η επεξεργασία των στοιχείων του 2017 δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί), πρωτοστατούν οι τράπεζες Πειραιώς και Εθνική και ακολουθούν η Eurobank Leasing και η Alpha Leasing. Τη συγκεκριμένη χρονιά, το μεγαλύτερο μερίδιο στις νέες συμβάσεις απέσπασε οριακά η Πειραιώς Leasing, με νέες συμβάσεις ύψους 92,957 εκατ. ευρώ, ενώ ακολουθεί η Εθνική Leasing με συμβάσεις ύψους 92,722 εκατ. ευρώ. Οι επόμενες είναι η Eurobank Leasing, με νέες

Η αγορά έχει, πλέον, προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, δηλαδή το μερίδιο των ακινήτων που κυριαρχούσε στο παρελθόν έχει συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό. ΧΡΗΜΑ 53

αφιέρωμα

η αποκομιδή και διαχείριση απορριμμάτων, το leasing τείνει να καταστεί η κυρίαρχη μέθοδος χρηματοδότησης των σχετικών επενδύσεων, είτε αυτές γίνονται από δήμους είτε από ιδιώτες ή ΣΔΙΤ.

Μεγάλη χρήση από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις Οι επενδύσεις παγίων στοιχείων μέσω της χρηματοδοτικής μίσθωσης για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις διευκολύνουν την υπάρχουσα πίεση επί των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας. Σύμφωνα με την Eurobank, αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή το ύψος της χρηματοδότησης καλύπτει έως και το 100% της αξίας του παγίου συμπεριλαμβανομένου και του ΦΠΑ. Με αυτά τα δεδομένα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις όλων των κατηγοριών κάνουν μεγάλη χρήση του leasing. Ειδικότερα, οι κλάδοι οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με τη χρήση του leasing είναι ο βιομηχανικός κλάδος, ο ιατρικός και ακτινοδιαγνωστικός κλάδος καθώς και οι εταιρείες του κλάδου ενοικίασης μακροχρόνιων μισθώσεων οχημάτων. Περαιτέρω, το leasing επιλέγουν επιχειρήσεις κάθε μεγέθους από τους τομείς της μεταποίησης, διακίνησης και αποθήκευσης αγαθών, μεταφορών, τουρισμού, κατασκευών, διαχείρισης απορριμμάτων και περιβάλλοντος.

Αύξηση στο leasing για τουριστικά ακίνητα Η σημαντική αύξηση της τουριστικής κίνησης δημιούργησε ζήτηση για νέες εργασίες χρηματοδότησης ακινήτων τουριστικής εκμετάλλευσης. Οι εταιρείες leasing έχουν βρεθεί με σημαντικά ανακτημένα ακίνητα στο χαρτοφυλάκιό τους, τα οποία επαναδιατίθενται στην αγορά. Ένα μέρος των ακινήτων αυτών είναι πρόσφορα για τουριστική χρήση, είτε επειδή είναι έτοιμες ξενοδοχειακές μονάδες είτε επειδή μέσω περιορισμένων επεμβάσεων μπορούν να μετατραπούν σε boutique τουριστικά καταλύματα. Ο πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Χρηματοδοτικής Μίσθωσης επιβεβαιώνει ότι, όντως, υπάρχει αυξημένη ζήτηση για τα εν λόγω ακίνητα, τα οποία μπορούν να διατεθούν μέσω

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

leasing σε ξενοδόχους/επαγγελματίες του χώρου ή ακόμη και μέσω μισθώσεων σε tour operators κ.τ.λ. Η ζήτηση αυτή, αποτέλεσμα της άνθησης του τουριστικού προϊόντος, βοηθά αφενός τις εταιρείες leasing να επαναδιαθέσουν με ικανοποιητικούς όρους ακίνητα που έχουν στην κατοχή τους, αφετέρου τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό να καλύψουν τις επενδυτικές τους ανάγκες.

Οι εξελίξεις αυτές εκτιμάται ότι έχουν ως επακόλουθο την ενίσχυση των επενδύσεων και, επομένως, την αύξηση της ζήτησης για leasing, μορφή χρηματοδότησης κεφαλαιουχικών αγαθών που κυριαρχεί στους τομείς αυτούς. Κερδίζει οπαδούς η ενοικίαση Η ενοικίαση σε σχέση με την ιδιοκτησία κερδίζει ολοένα και περισσότερο τις προτιμήσεις των καταναλωτών, και αυτό δεν ισχύει μόνο για τα επαγγελματικά ακίνητα, αλλά και για άλλα καταναλωτικά κεφαλαιουχικά αγαθά, όπως οι κατοικίες ή τα αυτοκίνητα. Η «οικονομία του διαμοιρασμού» αποτυπώνει, κατά τον καλύτερο τρόπο, την εξέλιξη αυτή, όπως σημειώνει ο κύριος Μαυρέλος, ο οποίος ωστόσο εκτιμά ότι το leasing θα μπορούσε να παίξει κυρίαρχο ρόλο στην κάλυψη αυτών των αναγκών των ιδιωτών (πέραν των επιχειρήσεων και επαγγελματιών στους οποίους σήμερα απευθύνεται), προσφέροντας περισσότερες εναλλακτικές δυ-

νατότητες και βελτιώνοντας τους όρους του παιχνιδιού για τους καταναλωτές και την οικονομία γενικότερα. Όμως, η νομοθεσία καθυστερεί να προσαρμοστεί, με αποτέλεσμα το leasing σε ιδιώτες να μην έχει θεσμοθετηθεί ακόμη. «Ελπίζουμε, ωστόσο, ότι έστω και καθυστερημένα, οι αρμόδιοι φορείς θα αντιληφθούν τη δυναμική που μπορεί να προσφέρει στην οικονομία η επέκταση του leasing και στους ιδιώτες, ώστε να πράξουν τα δέοντα» τονίζει ο κύριος Μαυρέλος.

Προοπτικές ανάπτυξης Παρά τους όποιους ανασταλτικούς προς την ανάπτυξη της αγοράς παράγοντες, εκτιμάται ότι υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης του leasing στη χώρα μας για την κάλυψη των επιχειρηματικών αναγκών για δανεισμό μέσω της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Από την Eurobank Leasing αναφέρεται ότι οι προοπτικές είναι πιο θετικές κυρίως για κινητό εξοπλισμό και λιγότερο για ακίνητα. Ειδικότερα, η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού και του επισιτιστικού κλάδου τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, καθώς και η εξωστρέφεια της ελληνικής βιομηχανίας και η στροφή της προς τις εξαγωγές, εκτιμάται ότι θα επιφέρουν την περαιτέρω ανάπτυξη στον κλάδο. Δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης εκτιμάται ότι υπάρχει και μέσω της χρηματοδότησης τουριστικών σκαφών, με προϋπόθεση ωστόσο την αποσαφήνιση του ισχύοντος νομικού πλαισίου.

Leasing αυτοκινήτου Το leasing αυτοκινήτου συνεχίζει να αποτελεί μία από τις κυρίαρχες κατηγορές στη συγκεκριμένη αγορά. Μετά από την πτωτική πορεία της αγοράς του αυτοκινήτου στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης, η αγορά γύρισε σε θετικό πρόσημο και αυξήθηκε το 2017, πλησιάζοντας τις 89.000 ταξινομήσεις νέων αυτοκινήτων (+11,7%). Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η αγορά των εταιρικών αυτοκινήτων, η οποία αυξήθηκε και αυτή σε διψήφιο ποσοστό (περίπου 10%), ξεπερνώντας τις 48.000 ταξινομήσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται και εκείνες που αφορούν την κάλυψη των βραχυχρόνιων ενοικιάσεων (Rent a Car). Σύμφωνα με τον κύριο Βαγγέλη Φυτάλη, εμπορικό διευθυντή Leasing της Autohellas Hertz, η συνολική αγορά μακροχρόνιας μίσθωσης (leasing) εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 6-7% την περίοδο 2016-2017.

«Οδηγός της αύξησης είναι οι μακροοικονομικές συνθήκες της χώρας που βελτιώθηκαν και κυρίως το θετικό πλέον GDP ratio, όπως επίσης και η σταδιακή βελτίωση/μείωση του ποσοστού ανεργίας σε 22%. Η συγκεκριμένη αγορά έχει σταθερές αλλά και ανοδικές τάσεις, με υψηλό ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών μίσθωσης. Τα περιθώρια βελτίωσης διαβλέπονται θετικά καθώς το ιδιόκτητο “πάρκο αυτοκινήτων” είναι σταθερά στα 5 εκατ. αυτοκίνητα τα τελευταία χρόνια από την κρίση και μετά, αλλά με σταδιακή γήρανσή τους» αναφέρει ο κύριος Φυτάλης. Συμπληρώνει επίσης: «Η αγορά και για το 2018 δείχνει ότι θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία, μιας και όλα τα μηνύματα τόσο από τον τουριστικό κλάδο όσο και από το οικονομικό περιβάλλον είναι αισιόδοξα». Σημειώνεται ότι το μέγεθος της αγοράς εκτιμάται, με βάση τις κλαδικές μελέτες, στα 360 εκατ. για 89.000 ενεργό στόλο περίπου, όταν στην καρδιά της κρίσης τα αυτοκίνητα υπολογίζονταν σε 72.000 από 105.000 το 2010.

Επικράτηση του diesel Μετά την άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας των diesel αυτοκινήτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, η αγορά στράφηκε δυναμικά στα diesel αυτοκίνητα. Οι εταιρικοί στόλοι σε ποσοστό άνω του 90% επέλεγαν το πετρελαιοκίνητο αυτοκίνητο, κερδίζοντας τόσο από τη μικρότερη κατανάλωση (lt/100 χλμ.) όσο και από τη διαφορά στην τιμή του λίτρου πετρελαίου-βενζίνης. Οι πιο «διάσημες» κατηγορίες είναι μεσαίου μεγέθους αυτοκίνητα. Όπως αναφέρει ο κύριος Φυτάλης, η τάση προς αυτήν την κατηγορία αυξή-

θηκε, ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή του νέου φορολογικού νόμου, βάσει του οποίου τα εταιρικά αυτοκίνητα λογίζονται ως παροχή στον εργαζόμενο και προσμετρούνται στη δήλωση φόρου εισοδήματός του. Πολλά αυτοκίνητα αντικαταστάθηκαν κατά τη διάρκεια του 2017 με μικρότερα, και σίγουρα πιο οικονομικά, προκειμένου ο οδηγός να γλυτώσει τη φορολογική επιβάρυνση. Οι επαγγελματικοί κλάδοι με τη μεγαλύτερη ζήτηση σε εταιρικά αυτοκίνητα, σήμερα, είναι αυτοί που διαθέτουν μεγάλα δίκτυα πωλήσεων-τεχνικών (φαρμακευτικές, τρόφιμα-ποτά, κατασκευαστικές) αλλά και υπηρεσιών (τηλεφωνίας, ενέργειας). «Με ενδιαφέρον παρατηρούμε όλο και περισσότερους ελεύθερους επαγγελματίες αλλά και ιδιώτες να ζητούν προσφορές και να προχωρούν σε μισθώσεις, δίνοντας μια νέα δυναμική στην αγορά την μακροχρόνιας μίσθωσης» συμπληρώνει ο εμπορικός διευθυντής Leasing της Autohellas Hertz. Όπως προκύπτει, μεγάλη είναι η δυναμική στον χώρο του τουρισμού. Η αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού δημιούργησε μεγαλύτερες ανάγκες μεταφορικού έργου σε ξενοδοχεία, καταλύματα, τουριστικές επιχειρήσεις. Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για 9θέσια για μεταφορές VIP πελατών ή οικογενειών. Έντονο είναι επίσης το ενδιαφέρον επαγγελματικών αυτοκινήτων για μεταφορές προϊόντων, δραστηριότητα που πλέον αρχίζει να ενεργοποιείται. Διαφοροποίηση παρατηρείται και στη διάρκεια των συμβολαίων, η οποία, σύμφωνα με τα στοιχεία της Autohellas Hertz, έχει αυξηθεί και ξεπερνάει την 4ετία (Μ.Ο. 50-52 μήνες), με το μεγαλύτερο

πλήθος συμβολαίων να αφορά, βεβαίως, diesel αυτοκίνητα 1,5 cc ή 1,6 cc.

Τα πλεονεκτήματα του leasing αυτοκινήτων Ο κυριότερος λόγος που οδηγεί τις επιχειρήσεις στην επιλογή του leasing είναι ότι για την απόκτηση ΙΧ αυτοκινήτου ή επαγγελματικού, η συνολική χρηματοδότηση γίνεται από την εταιρεία leasing, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τη ρευστότητά τους σε επενδύσεις που αφορούν την ανάπτυξη της εταιρείας τους. Ταυτόχρονα, το μηνιαίο μίσθωμα, το οποίο περιλαμβάνει ένα πλήρες πακέτο υπηρεσιών, προσφέρει σταθερότητα στον προγραμματισμό της εταιρείας. Για τους ιδιώτες και ελεύθερους επαγγελματίες η πλήρης κάλυψη των αναγκών τους αλλά και η απαλλαγή από τα όποια βάρη προκύπτουν από την κατοχή ενός αυτοκινήτου τους από τον κίνδυνο μεταπώλησής του εκτιμάται ότι αποτελούν ισχυρό, πλέον, κίνητρο επιλογής αυτής της λύσης. Με βάση τα παραπάνω, και ειδικότερα με την οικονομία να ανακάμπτει, με τον τουρισμό να αυξάνει, με τη μείωση της ανεργίας αλλά και με τη διεύρυνση του αντικειμένου σε μεγαλύτερη βάση (ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδιώτες, ελαφρά επαγγελματικά κ.λπ.), ο κύριος Φυτάλης θεωρεί ότι υπάρχουν σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι η Autohellas Hertz έφερε πρώτη στην Ελλάδα το 1989 την υπηρεσία του Operating Leasing, και μέχρι σήμερα συνεχίζει να καινοτομεί, προσφέροντας εξατομικευμένες λύσεις στις μεταφορικές ανάγκες όλων των κλάδων. Ο όμιλος δραστηριοποιείται σε 8 χώρες, Ελλάδα, ΧΡΗΜΑ 55

αφιέρωμα

Κύπρο, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Κροατία, Ρουμανία και Ουκρανία, και διαθέτει το μεγαλύτερο ιδιόκτητο δίκτυο, με περισσότερα από 125 σημεία εξυπηρέτησης. Έχοντας το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης όλων των brand names της Hertz International (Hertz, Thrifty, Dollar, Firefly), η Autohellas αποτελεί τον μεγαλύτερο εθνικό franchisee της Hertz παγκοσμίως.

Τι καταγράφει το Euromonitor Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Euromonitor για την αγορά ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων στην Ελλάδα, η δυναμική του ελληνικού τουρισμού, με τη συνεχή άνοδο των τουριστικών αφίξεων, συνέβαλε στην αύξηση της ενοικίασης αυτοκινήτων στην Ελλάδα και το 2017, όταν η ζήτηση για ενοικίαση αυτοκινήτου σημείωσε σημαντική αύξηση σε όλες τις περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα στην Αθήνα, την Κρήτη, τις Κυκλάδες και τα Ιόνια νησιά. Τα μόνα μέρη που πρέπει να αποκλειστούν από την ανάπτυξη είναι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Χίος, Σάμος και Λέσβος), τα οποία επηρεάστηκαν από την κρίση της μετανάστευσης. Για να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση, οι φορείς εκμετάλλευσης ανανέωσαν και επέκτειναν τους στόλους τους μέσω του leasing και ο συνολικός αριθμός των αυτοκινήτων προς ενοικίαση αυξήθηκε από 53.000 το 2014 σε 61.000 το 2016 και 67.100 το 2017. Η ενοικίαση επαγγελματικών αυτοκινήτων εμφανίζει επίσης θετικό ρυθμό ανάπτυξης, σύμφωνα με την έρευνα του Euromonitor. Μετά από χρόνια παρακμής κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η σχετική σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας θα μεταφραστεί και στη σταθεροποίηση και την ελαφρά ανάπτυξη της αγοράς ενοικίασης επαγγελματικών αυτοκινήτων.

Ευρωπαϊκή αγορά Θετικές προοπτικές για τον ευρωπαϊκό τομέα χρηματοδοτικής μίσθωσης για το πρώτο εξάμηνο του 2018, υποστηριζόμενες από τις ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης για την ευρωπαϊκή οικονομία, προ-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

βλέπει νέα έρευνα της Leaseurope –που αποτελεί το αντιπροσωπευτικό όργανο της ευρωπαϊκής βιομηχανίας leasing και ενοικίασης αυτοκινήτου–, που πραγματοποίησε από κοινού με την Invigors EMEA, την εξειδικευμένη συμβουλευτική εταιρεία για τη διεθνή μίσθωση εξοπλισμού και χρηματοδότηση περιουσιακών στοιχείων. Η έρευνα “Leaseurope/Invigors European Business Confidence Survey” αναφέρει ότι η προοπτική για νέους όγκους συμβάσεων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 παραμένει θετική, με το 80% των ερωτηθέντων να περιμένουν να αυξηθεί ο όγκος των εργασιών, ενώ μόνο το 5% αναμένουν μια πτώση. Οι προσδοκίες των ερωτηθέντων σχετικά με το επίπεδο των επισφαλών χρεών είναι κυρίως σταθερές, με πάνω από το 60% των συμμετεχόντων να προβλέπουν ότι το «κακό χρέος» θα παραμείνει αμετάβλητο τους ερχόμενους έξι μήνες, ενώ το 22% προβλέπει μείωση. Όσον αφορά τις ανταγωνιστικές πιέσεις, το 29% αναμένει ότι τα περιθώρια θα μειωθούν στις επιχειρήσεις τους, ενώ πάνω από το ήμισυ (52%) δεν προβλέπει καμία αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, το 65% των ερωτηθέντων αναμένουν ότι το καθαρό κέρδος των επιχειρήσεών τους θα αυξηθεί κατά τους επόμενους έξι μήνες, ενώ μόνο το 17% πιστεύει ότι αυτό θα μειωθεί. Η τελευταία έρευνα δείχνει ότι όλο και περισσότεροι συμμετέχοντες προβλέπουν την εμφάνιση νέου ανταγωνισμού. Το 41% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί κατά τους επόμενους έξι μήνες, έναντι 34% που καταγράφηκαν τον περασμένο Ιούνιο. Επίσης, το 39% αναμένει αύξηση σε δραστηριότητες συγχωνεύσεων και εξαγορών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018, σε σύγκριση με ποσοστό 19% που καταγράφηκε στην προηγούμενη έρευνα. Οι προσδοκίες της βιομηχανίας σχετικά με ορισμένους άλλους βασικούς δείκτες που καλύπτουν τα επίπεδα υπηρεσιών και τη στελέχωση δείχνουν ελάχιστη μεταβολή για τους πρώτους έξι μήνες του 2018, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δαπάνες για την κατάρτιση και τα συστήματα αναμένεται να αυξηθούν σε αρκετούς Οργανισμούς που εκπροσωπούνται στην έρευνα. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα αυτά, ο συνεργάτης της Invigors EMEA, Richard Ryan, προσθέτει: «Η έρευνα δείχνει ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία χρηματοδοτικής μίσθωσης ξεκίνησε καλά το

2018. Η ανάπτυξη σε νέες επιχειρήσεις εξακολουθεί να παραμένει ισχυρή, ενώ το κλίμα σχετικά με τις προοπτικές για την ευρωπαϊκή αγορά χρηματοδοτικής μίσθωσης το 2018 φαίνεται όλο και περισσότερο αισιόδοξο, με γνώμονα τη διαρκή οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη πρόσβαση σε ρευστότητα».

Τα πρώτα στοιχεία για το 2017 δείχνουν ότι ο συνολικός αριθμός των νέων συμβάσεων θα διαμορφωθεί γύρω στα 500 εκατ. ευρώ, έναντι 316,64 εκατ. ευρώ το 2016. Η ταυτότητα του leasing Με δεδομένη την ανάκαμψη της αγοράς leasing και την επιλογή του από αυξανόμενο αριθμό επαγγελματιών, χρήσιμη είναι η αναφορά στα βασικά στοιχεία της «ταυτότητας» του θεσμού και τα πλεονεκτήματά του, όπως και στα δεδομένα που δημιούργησε το νέο φορολογικό και λογιστικό πλαίσιο με τον Ν. 4308/14. Το leasing αποτελεί μια ευέλικτη μορφή χρηματοδότησης για την απόκτηση πάγιων στοιχείων, τα οποία χρησιμοποιούνται για παραγωγικούς σκοπούς και συμβάλλουν στην ανάπτυξη των ελεύθερων επαγγελματιών και επιχειρήσεων. Με τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, η εταιρεία leasing παραχωρεί, έναντι μισθώματος, στον επαγγελματία ή επιχείρηση (μισθωτή) τη χρήση πράγματος, κινητού ή/και ακινήτου. Η εταιρεία leasing διατηρεί τη νομική ιδιοκτησία του πράγματος, ενώ ο μισθωτής έχει την κατοχή και το δικαίωμα χρήσης του. Ο μισθωτής καταβάλλει στην εταιρεία leasing μισθώματα, σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα, ενώ με τη λήξη της σύμβασης έχει το δικαίωμα να εξαγοράσει το πάγιο σε προσυμφωνημένη αξία.

Σε ποιους απευθύνεται

Πλεονεκτήματα sale & leaseback εξοπλισμού και ακινήτων

Σύμβαση leasing μπορεί να συνάψει οποιοσδήποτε έχει μία από τις παρακάτω επαγγελματικές ιδιότητες:

• Ενισχύεται η ρευστότητα του μισθωτή, καθώς εξασφαλίζεται κεφάλαιο κίνησης μακροπρόθεσμου χαρακτήρα • Χρηματοδοτείται η αναπόσβεστη αξία του εξοπλισμού και ο ΦΠΑ • Ο μισθωτής μπορεί να προχωρήσει σε πρόωρη λύση της μίσθωσης και να αποκτήσει την κυριότητα του παγίου • Ο μισθωτής απαλλάσσεται από την καταβολή του φόρου μεταβίβασης τόσο κατά την υπογραφή όσο και κατά τη λήξη της σύμβασης, στην περίπτωση sale & leaseback ακινήτου

• Ελεύθερος επαγγελματίας • Ατομική επιχείρηση • Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (οποιασδήποτε μορφής εταιρείας, όπως ΑΕ, ΕΠΕ, ΕΕ, ΟΕ, ΙΚΕ κ.λπ.) • Δημόσιος οργανισμός • Ασφαλιστικός φορέας • Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου

Τα πλεονεκτήματα του leasing

Φορολογικό και λογιστικό πλαίσιο

Το leasing αποτελεί μία από τις πιο σύγχρονες και αποτελεσματικές χρηματοδοτικές πρακτικές και εκτιμάται ότι προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε κάθε επιχείρηση, όπως:

Σημαντικές αλλαγές επέφερε στο θεσμικό πλαίσιο του leasing στην Ελλάδα η ψήφιση του Ν. 4172/13, του Ν. 4223/13 και του Ν. 4308/14.

• Χρηματοδότηση παραγωγικών μέσων χωρίς δέσμευση κεφαλαίων της επιχείρησης • Βελτίωση πιστοληπτικής ικανότητας με υγιή κεφαλαιακή διάρθρωση • Ενεργοποίηση χρηματοδοτικών πόρων από ήδη υπάρχοντα περιουσιακά στοιχεία

Πλεονεκτήματα leasing εξοπλισμού • Ο μισθωτής αποκτά τον αναγκαίο εξοπλισμό χωρίς να δεσμεύονται κεφάλαιά του • Χρηματοδοτείται σημαντικό ποσοστό της αξίας του εξοπλισμού και του ΦΠΑ • Ο μισθωτής μπορεί να προχωρήσει σε πρόωρη λύση της μίσθωσης και να αποκτήσει την κυριότητα του εξοπλισμού • Η απόκτηση του εξοπλισμού μπορεί να πραγματοποιηθεί και με ταυτόχρονη υπαγωγή σε αναπτυξιακό νόμο, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που έχουν οριστεί

Πλεονεκτήματα leasing ακινήτων • Για την απόκτηση του ακινήτου δεν δεσμεύονται κεφάλαια του μισθωτή • Ο μισθωτής μπορεί να προχωρήσει στην εξαγορά του παγίου στη λήξη της μίσθωσης, στο τίμημα που έχει προσυμφωνηθεί • Η απόσβεση της χρηματοδότησης έχει μεγάλη διάρκεια • Προσφέρεται η δυνατότητα χρηματοδότησης μεγάλου ποσοστού της εμπορικής αξίας • Υπάρχει η δυνατότητα ανταγωνιστικών επιτοκίων σε σχέση με τον τραπεζικό δανεισμό

Αναλυτικότερα, με την ψήφιση του Ν. 4172/13 ορίζεται ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2014, σε κάθε νέα σύμβαση χρηματοδοτικής μισθώσεως, ο μισθωτής υποχρεούται πλέον σε αποσβέσεις. Στη συνέχεια, και με την ψήφιση του άρθρου 26 του Ν. 4223/13, διευκρινίζεται ότι για τις συμβάσεις που έχουν υπογραφεί μέχρι την 31 Δεκεμβρίου 2013, οι ανωτέρω διατάξεις θα ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2019. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 18 του Ν. 4308/14 (Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα), ο χρηματοδοτικός μισθωτής αναγνωρίζει στον ισολογισμό του το μισθωμένο πάγιο, με ισόποση αναγνώριση υποχρεώσεως προς τον εκμισθωτή. Μεταγενέστερα, το πάγιο τυγχάνει του χειρισμού των ιδιόκτητων παγίων. Η υποχρέωση προς τον εκμισθωτή αντιμετωπίζεται ως ένα τοκοχρεολυτικό δάνειο. Δηλαδή, το καταβαλλόμενο «μίσθωμα» αντιπροσωπεύει κατά ένα μέρος χρεολύσιο (μείωση υποχρεώσεως) και κατά το άλλο μέρος τόκο (έξοδο). Ακολούθως, για το εν λόγω πάγιο, θα ενεργούνται αποσβέσεις βάσει των σχετικών διατάξεων της φορολογικής νομοθεσίας. Με βάση τα νέα ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα, η χρηματοδοτική μίσθωση εξομοιώνεται λογιστικά με δάνειο, ήτοι ο μισθωτής θα αναγνωρίζει πλέον στην Κατάσταση Αποτελεσμάτων ως έξοδο και θα εκπίπτει από τα ακαθάριστα φορολογικά του έσοδα: • τον τόκο που περιέχεται στο μίσθωμα και • την απόσβεση του μισθίου. Το ποσό του κεφαλαίου που περιλαμβάνεται στο μίσθωμα θα μειώνει την υποχρέωση από τη χρηματοδοτική μίσθωση στο παθητικό. • • • ΧΡΗΜΑ 57

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Η Τράπεζα Πειραιώς αναδείχθηκε Καλύτερη Εταιρεία 2017

ε εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου 2017 η 15η απονομή των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ, στο ξενοδοχείο Divani Caravel. Για 15η συνεχή χρονιά, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ και η Ethos Awards διοργάνωσαν την εκδήλωση «Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2017», με σκοπό να αναδείξουν και να βραβεύσουν τις εταιρείες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, της απασχόλησης και της ελληνικής κεφαλαιαγοράς γενικότερα. Καλύτερη Εταιρεία 2017 αναδείχθηκε η Τράπεζα Πειραιώς. Κεντρικοί ομιλητές στην εκδήλωση ήταν οι κύριοι Γιώργος Μαρκοπουλιώτης, επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και Σωκράτης Λαζαρίδης, διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών. Ο κύριος Γιώργος Μαρκοπουλιώτης, στην πρώτη του δημόσια ομιλία, μετά την πρόσφατη ανάληψη των καθηκόντων του, αναφέρθηκε στις θετικές αναφορές του Επιτρόπου Οικονομικών της ΕΕ, κ. Πιερ Μοσκοβισί, για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, τόνισε ότι «δεν επιτρέπεται εφησυχασμός και επιβάλλεται προσήλωση στις μεταρρυθμίσεις προκειμένου να ξαναγίνει η Ελλάδα ένα «φυσιολογικό» κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Ο ίδιος επεσήμανε τον σημαντικό ρόλο της επιχειρηματικότητας στην προσπάθεια εξόδου της χώρας από την κρίση και πραγματοποίησε εκτενή αναφορά στη σπουδαιότητα της επιχειρηματικής εκπαίδευσης των νέων, από τη μαθητική ακόμα ηλικία. Στο πλαίσιο αυτό, ανέφερε ότι η ΕΕ έχει δημιουργήσει πολλά προγράμματα, όπως το Erasmus, για νέους επιχειρηματίες.

Στην ομιλία του ο κύριος Σωκράτης Λαζαρίδης ανακοίνωσε την επικείμενη λειτουργία μιας νέας αγοράς στο Χρηματιστήριο Αθηνών για νεοφυείς επιχειρήσεις, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων και σε αυτήν τη δυναμική επιχειρηματική κατηγορία. Ο ίδιος έκανε την εκτίμηση ότι το 2018 θα αποτελέσει καλύτερη χρονιά από το 2017 για το χρηματιστήριο, γεγονός που αποτυπώνεται και στα πρώτα στατιστικά μεγέθη. Ο κύριος Λαζαρίδης επεσήμανε ότι η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στο ΧΑ διαμορφώνεται άνω του 63%, γεγονός που θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου του ότι «η ανάπτυξη θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις επενδύσεις που θα γίνουν στην ελληνική οικονομία από το εξωτερικό», όπως ανέφερε. Ακολούθησε η απονομή των «Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2017», με την απονομή τιμητικής διάκρισης Hrima Business Awards “Honorary Distinction” στον πρόεδρο του ΣΕΒ, κ. Θεόδωρο Φέσσα για την προσφορά και το έργο του. Ο κύριος Φέσσας ευχαρίστησε τους διοργανωτές για τη βράβευση, αναφέροντας ότι στο πρόσωπό του τιμάται ο ΣΕΒ, ενώ επεσήμανε ότι δεν έχει πάψει να πιστεύει και να οραματίζεται ότι «μπορούμε να κάνουμε την Ελλάδα μια ανοιχτή, κοινωνικά υπεύθυνη και οικονομικά φιλελεύθερη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προτάσσει την ισχυρή ανάπτυξη ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής. Τη χώρα που κάθε πολίτης του κόσμου θα θέλει και θα μπορεί να επισκεφθεί, να ζήσει και να επενδύσει». ΧΡΗΜΑ 59

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ - 2017

1ο Βραβείο: Τράπεζα Πειραιώς

2ο Βραβείο: FF Group

3ο Βραβείο: Ικτίνος Ελλάς

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Φίλιππος Προύντζος, Senior Manager, Retail-Digital Marketing & Επικοινωνία Ομίλου

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Τζώνυ Βούτσας, FF Group, Chief Global Travel Retail Officer

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Παναγιώτης Λιαρδάκης, Διευθυντής Εσωτερικού Ελέγχου

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ FTSE-LARGE CAP-2017

1ο Βραβείο: Alpha Bank

2ο Βραβείο: Ελληνικά Πετρέλαια

3ο Βραβείο: Σαράντης

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Έλενα Κατωπόδη, Υποδιευθύντρια της Διευθύνσεως Σχέσεων με Θεσμικούς Επενδυτές και Αναλυτές

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Βασίλης Τσάιτας, Διευθυντής Σχέσεων με Επενδυτές του Ομίλου Ελληνικά Πετρέλαια

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Ελένη Παππά, Investor Relations Manager

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΓΟΡΑΣ-2017

1ο Βραβείο: Ικτίνος Ελλάς

2ο Βραβείο: Κορρές

3ο Βραβείο: Χαλκόρ

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Στέλιος Καρυδάκης, Διευθυντής Εξαγωγών

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Ιωάννα Βαρβαρίγου, Marketing Director Greece

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Χρήστος Παπούλιας, Sales Area Manager

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ MID-SMALL CUP-2017

2ο Βραβείο: Kρι Κρι

3ο Βραβείο: Στ. Κανάκης

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Γιώργος Τσινάβος, Sales Operation Manager

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Αθανάσιος Σύρμος, Διευθυντής Οικονομικών & Διοικητικών Υπηρεσιών

ΧΡΗΜΑ 61

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ-2017

1ο Βραβείο: ΔΕΗ

2ο Βραβείο: ΕΥΔΑΠ

3ο Βραβείο: ΑΔΜΗΕ

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Αλεξάνδρα Κονίδα, Γενική Διευθύντρια Οικονομικών Υπηρεσιών

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Πρόεδρος ΔΣ

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Κωνσταντίνος Μαυρόματος, Διευθυντής Γραφείου Διοίκησης του ΑΔΜΗΕ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ-2017

1ο Βραβείο: Εθνική Τράπεζα

2ο Βραβείο: Eurobank

3ο Βραβείο: Τράπεζα Πειραιώς

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Πέτρος Φουρτούνης, Γενικός Διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού της Τράπεζας και του Ομίλου

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Θάνος Στέφος, General Manager Private Client Sales

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Φίλιππος Προύντζος, Senior Manager, Retail-Digital Marketing & Επικοινωνία Ομίλου

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-2017

1ο Βραβείο: Όμιλος Ιατρικού Αθηνών

3ο Βραβείο: FG Europe

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Σάββας Καραγιάννης, Communications Manager, Διεύθυνση Επιχειρησιακής Ανάπτυξης

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Νικόλας Βενιέρης, Διευθυντής Marketing

ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-2017

1ο Βραβείο: MLS

2ο Βραβείο: Profil-Σωληνουργεία Τζιρακιάν

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Στάθης Κυριακόπουλος, Εμπορικός Διευθυντής

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Λυμπαρέτ Τζιρακιάν, Αναπληρωτής Πρόεδρος

ΧΡΗΜΑ 63

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ-2017

1ο Βραβείο: Κρι Κρι

2ο Βραβείο: Profile Software

3ο Βραβείο: Creta Farms

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Γιώργος Τσινάβος, Sales Operation Manager

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Σπυράντα Αναμούρογλου, Marketing Communications Manager

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Δημήτριος Χατζηγιαννίδης, CFO της Creta Farms

ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ-2017

1ο Βραβείο: ΟΛΠ

2ο Βραβείο: Καπνοβιομηχανία Καρέλια

3ο Βραβείο: Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Δημήτρης Σπύρου, Σύμβουλος Τμήματος Στρατηγικού Σχεδιασμού και Μάρκετινγκ

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Βασίλης Μαστοράκης, Marketing Director

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Θηρεσία Μεσσάρη, General Manager CFO/COO

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ-2017

1ο Βραβείο: Πλαίσιο

3ο Βραβείο: Κορρές

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Γεώργιος Γεράρδος, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Ιωάννα Βαρβαρίγου, Marketing Director Greece

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ-2017

1ο Βραβείο: Motor Oil

3ο Βραβείο: Alpha Bank

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Ιωάννης Δημάκης, Corporate Announcements Officer

ΧΡΗΜΑ 65

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ-2017

1ο Βραβείο: ΕΧΑΕ Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Βασίλης Γκόβαρης, Επιτελικός Διευθυντής Χρηματοοικονομικών, Όμιλος Χρηματιστηρίου Αθηνών

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ-2017

1ο Βραβείο: ΟΤΕ Όμιλος Εταιρειών

2ο Βραβείο: Όμιλος ΙΑΣΩ

3ο Βραβείο: Εθνική Τράπεζα

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Άννα Μάλτη, Προϊσταμένη του Τμήματος Εταιρικής Υπευθυνότητας του Ομίλου ΟΤΕ

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Νάνσυ Χριστοπούλου, Product Manager, Εμπορική Διεύθυνση

Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Νικόλαος Μέλιος, Στέλεχος 2ου κλιμακίου ευθύνης της Διεύθυνσης Εταιρικής Διακυβέρνησης και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Τράπεζας και του Ομίλου

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ-2017

1ο Βραβείο: Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Ιωάννης Μαρκάκης, Διευθυντής Διαχείρισης Χαρτοφυλακίων και Επενδυτικής Στρατηγικής

3ο Βραβείο: Κρητών Άρτος Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Μανώλης Δαμιανάκης, Πρόεδρος ΔΣ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ-2017 σύμφωνα με την αθροιστική αξία συναλλαγών χρεογράφων του ΧΑ

1ο Βραβείο: Eurobank Equities ΑΕΠΕΥ Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Θάνος Στέφος, General Manager Private Client Sales

2ο Βραβείο: Εθνική Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Μαρία Καΐνη, Marketing Manager

3ο Βραβείο: Axia Ventures Group (Athens Branch) Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Κωνσταντίνος Κουφόπουλος, Managing Director, Capital Markets

ΧΡΗΜΑ 67

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ-2017

1ο Βραβείο: Alpha Trust Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Ιωσήφ Παπαδογιάννης, Διευθυντής Επενδύσεων

3ο Βραβείο: 3K Investment Partners ΑΕΔΑΚ Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Μαριάννα Αυθίνου, Portfolio Manager

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΑΕΕΑΠ-2017

1ο Βραβείο: Grivalia Properties

2ο Βραβείο: Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

3ο Βραβείο: BRIQ Properties

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Κατερίνα Καλφαμανώλη, Εμπορική Διευθύντρια

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Θηρεσία Μεσσάρη, General Manager CFO/COO

Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Άννα Αποστολίδου, CEO BriQ Properties REIC

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ASSET & WEALTH MANAGEMENT-2017

(ΑΕΔΑΚ και ΑΕΔΑΚ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΣΚΟΠΟΥ & ΑΕΠΕΥ σύμφωνα με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών)

1ο Βραβείο: HSBC Retail Banking and Wealth Management Το βραβείο παραλαμβάνει ο κ. Στέλιος Πιρπινιάς, Head of Retail Banking & Marketing

3ο Βραβείο: Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ Το βραβείο παραλαμβάνει η κ. Ουρανία Καραμπούλη, Υποδιευθύντρια Δικτύων Πελατείας & Marketing

Για αναλυτικές πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα της εκδήλωσης http://www.hrima.ethosawards.eu/ καθώς επίσης και τα social media Facebook, LinkedIn, twitter και YouTube.

Για περισσότερες πληροφορίες: Χριστίνα Τσούχλαρη, Events Executive, Ethos Media SA, τηλ. 210 998 4917, tsouchlari.c@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ 69

απολογισμός GEA 2017

6η Απονομή των Greek Exports Awards Κορυφαία εξαγωγική εταιρεία αναδείχθηκε η εταιρεία ΧΗΤΟΣ

ε μια κατάμεστη αίθουσα 300 ατόμων, πραγματοποιήθηκαν για 6η συνεχή χρονιά τα Greek Exports Awards. Κορυφαία εταιρεία Top Greek Export Company 2017 αναδείχθηκε η εταιρεία ΧΗΤΟΣ ΑΒΕΕ. Τα Greek Exports Awards 2017, που διοργάνωσε η Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με την Ethos Awards και το οικονομικό και επενδυτικό περιοδικό ΧΡΗΜΑ, πραγματοποιήθηκαν την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017 στο Divani Apollon Palace & Thalasso.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών κ. Γιώργος Κατρούγκαλος, στην κεντρική ομιλία του, τόνισε μεταξύ άλλων ότι «η εξωστρέφεια ήταν αυτή που έσωσε τις επιχειρήσεις, που έδωσαν μια άνιση μάχη, και είναι αυτή που ερχόμαστε σήμερα να τιμήσουμε. Δεν αρκεί όμως μόνο η επιχειρηματικότητα και το δαιμόνιο του Έλληνα επιχειρηματία. Από την κρίση πρέπει να βγούμε με θεραπεία αυτών που οδήγησαν σε αυτή, όπως το δυσμενές παγκόσμιο περιβάλλον, οι αδυναμίες

στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, το στρεβλό παραγωγικό μοντέλο και οι αδυναμίες του πολιτικού συστήματος». Συνέχισε λέγοντας: «Ουσιαστική όμως παρέμβαση είναι η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, ώστε να εκμεταλλευτούμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Κάποια από αυτά συνδέονται με τη γεωπολιτική θέση της χώρας, σαν φυσική γέφυρα μεταξύ των ηπείρων, ενώ κάποια άλλα με την άνοδο νέων “παικτών” στη διεθνή σκηνή, όπως η Κίνα. Όμως όλα αυτά υπήρχαν ανέκαθεν, όπως και η μεγάλη βιοποικιλότητα της χώρας. Για να μπορέσουμε όμως να μπούμε σε έναν δρόμο

Συνολικά, στα Greek Exports Awards 2017 αναδείχθηκαν νικήτριες οι παρακάτω εταιρείες: ανάπτυξης, χρειάζεται η υποστήριξη από έναν σχεδιασμό που η δημόσια εξουσία θα εξασφαλίζει και ένας καινούργιος επιχειρηματικός προσανατολισμός, που θα περιλαμβάνει τυποποίηση των προϊόντων και προτεραιότητα στην ποιότητα και όχι την ποσότητα. Τέλος, μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα είναι ότι σήμερα στην Ελλάδα έχουμε την πλέον καταρτισμένη και μορφωμένη γενιά νέων Ελλήνων, που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε».

A: SPECIAL EXPORTS AWARDS Top Greek Export Company 2017 ΧΗΤΟΣ ΑΒΕΕ

O κύριος Κατρούγκαλος, επεσήμανε, επίσης, ότι ως κυβέρνηση έχουν την ευθύνη της ανασυγκρότησης της χώρας, με όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα. O ρόλος του Υπουργείου Εξωτερικών είναι να ανοίξει τις πύλες της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και να συντονίσει τις ενέργειες που θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Στην κατεύθυνση αυτή, σύντομα, θα είναι διαθέσιμο ένα νέο τεχνολογικό εργαλείο, η αναβαθμισμένη ψηφιακή πύλη του Υπουργείου, με όνομα «Αγορά Plus», με πληροφορίες διαφημιστικής φύσης, αλλά και θέματα ζήτησης προϊόντων και ευκαιρίες για μελλοντικές επιχειρηματικές κινήσεις.

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Παναγιώτης Κουκουβάνης, Διευθυντής Πωλήσεων

Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ανέφερε: «Με το ελληνικό δαιμόνιο του Οδυσσέα και τη στήριξη της Πολιτείας, είμαι αισιόδοξος ότι θα πετύχουμε στις νέες θάλασσες της παγκοσμιοποίησης, που έχουν κινδύνους, αλλά και ευκαιρίες».

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Διονύσης Σιαμίδης, Γενικός Διευθυντής

WARD

GOLD A

ΜΕΒΓΑΛ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος-Χατζάκος, Αναπληρωτής Οικονομικός Διευθυντής και μέλος του ΔΣ

SILVER

AWARD

SIAMIDIS SA

SILVER

AWARD

ΧΡΗΜΑ 71

απολογισμός GEA 2017

KLEEMANN HELLAS SA

Honorary Export Distinctions

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Γιώργος Μοσχοβάκης, Εμπορικός Διευθυντής Ομίλου/ Group Commercial Director

ΠΡΕΣΒΗΣ κ. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΒΕΡΡΟΣ SILVER

Honorary Export Distinction απονεμήθηκε στον Πρέσβη κ. Φραγκίσκο Βέρρο, Β’ Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών

AWARD

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ SUNLIGHT

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Ανδρέας Δημόπουλος, Area Sales Manager

AWA SILVER

Τιμητικό Βραβείο απονεμήθηκε στον κ. Βασίλη Ζαφείρη, Εντεταλμένο Σύμβουλο ΣΕΒΤ

ΧΑΛΚΟΡ ΑΕ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Χάρης Βαλασσόπουλος, Export Manager-Installations Tube

Β: TOP EXPORT COMPANIES RD

AWA SILVER

Top Industrial Export Company ΜΕΒΓΑΛ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος-Χατζάκος, Αναπληρωτής Οικονομικός Διευθυντής και μέλος του ΔΣ

Top Innovation in Export SOFTOMOTIVE Το βραβείο παρέλαβαν o κ. Μάριος Σταυρόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος, και ο κ. Αργύρης Κανινής, Γενικός Εμπορικός Διευθυντής

WARD

GOLD A D D AWAR

GOL

XHTOΣ ΑΒΕΕ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Παναγιώτης Κουκουβάνης, Διευθυντής Πωλήσεων

WARD

GOLD A

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

SIAMIDIS SA SILVER

AWARD

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Μιχάλης Σιαμίδης, Διευθύνων Σύμβουλος

WARD

GOLD A

OLYMPIA ELECTRONICS

ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΑ ΣΕΛΟΝΤΑ

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Δημήτρης Λακασάς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Βασίλης Σάντμπορω, Διευθυντής Marketing

WARD

SILVER

GOLD A

AWARD

ALUMINCO

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ SUNLIGHT

Το βραβείο παρέλαβε η κ. Έφη Καρρά, Exports Director

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Ανδρέας Δημόπουλος, Area Sales Manager

WARD

GOLD A

SILVER

ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ ΑΕ

MEGARA RESINS SA

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Σωτήρης Σεϊμανίδης, Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Κωνσταντίνος Παπαχρήστος, Εμπορικός Διευθυντής

WARD GOLD A

HELESI SA

ΕΥΒΟΪΚΗ ΖΥΜΗ ΑΒΕΕ

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Δήμος Σιαβελής, Export Manager

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Κωνσταντίνος Κωνσταντάκης, Υπεύθυνος Εξαγωγών

WARD

GOLD A

BRONZE

AWARD

ΑΚΡΟΛΙΘΟΣ ΑΒΕΕ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Ιωάννης Χατζησάββας, CEO

WARD

GOLD A

ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ ΑΕ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Χρήστος Παλαμήδης, Υπεύθυνος Εξαγωγών

SILVER

AWARD

ΧΡΗΜΑ 73

απολογισμός GEA 2017

Top Services Export Company

Top Manufacturing Export Company

ΣΑΛΦΩ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ SUNLIGHT

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Παναγιώτης Τουμπανάκης, Διευθυντής Ανάπτυξης

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Χρήστος Γεωργίου, Industrial Unit Manager

WARD

GOLD A

EULER HERMES

OLYMPIA ELECTRONICS

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Νικόλας Μπαδήμας, Διευθύνων Σύμβουλος

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Δημήτρης Λασακάς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος

WARD

SILVER

GOLD A

INTELLI SOLUTIONS AE

ΑΛΜΠΑΝΤΑΚΗΣ ΑΕΕΒΕ

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Πάνος Γιαλελής, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος

Το βραβείο παρέλαβε η κ. Μαρία Φουλέ, Διευθύντρια Πωλήσεων της Cretan Mill

WARD

SILVER

GOLD A

SOFTOMOTIVE Το βραβείο παρέλαβαν ο κ. Μάριος Σταυρόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος, και ο κ. Αργύρης Κανινής, Γενικός Εμπορικός Διευθυντής

AWARD

C: TOP EXPORT BRANDS WARD

A SILVER

Top Branded Export Product ΜΕΒΓΑΛ Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος-Χατζάκος, Αναπληρωτής Οικονομικός Διευθυντής

DK CONSULTANTS Το βραβείο παρέλαβε η κ. Άννα Γουδή, Branch Manager Θεσσαλονίκης

WARD

GOLD A

WARD ILVER A

XHTOΣ ΑΒΕΕ UPCOM Το βραβείο παρέλαβε η κ. Μαρίλεια Αντωνίου, Marketing Executive

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

BRONZE

AWARD

Το βραβείο παρέλαβε η κ. Χριστίνα Δούμα, Διευθύντρια Επικοινωνίας Marketing

WARD

GOLD A

MODELLO GROUP SA

Top Branded Export Service

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Σταμάτης Μπάκνης, Διευθύνων Σύμβουλος

EULER HERMES WARD

GOLD A

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Νικόλας Μπαδήμας, Διευθύνων Σύμβουλος

WARD

GOLD A

(ALFA) ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δ. ΚΟΥΚΟΥΤΑΡΗΣ ΑΕΒΕ Το βραβείο παρέλαβε η κ. Κατερίνα Κουκουτάρη, Marketing Director

WARD

A SILVER

ALUMINCO Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Βαγγέλης Καρράς, Αντιπρόεδρος Β’

SILVER

BRONZE

AWARD

PEGASUS BIO HYPERFOODS Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Ιωάννης Μωραΐτης, Ιδιοκτήτης της εταιρείας

BRONZE

AWARD

ΚΛΗΜΗΣ (ΒΑΣ. & ΑΙΚ. ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ ΟΕ) Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Αθανάσιος Μάκιος, Marketing & AWARD Environmental Manager BRONZE

ΧΡΗΜΑ 75

απολογισμός GEA 2017

Top Export Company Brand

D: TOP EXPORT ASSISTANCE COMPANIES

OLYMPIAN GREEN

Top Export International Logistics & Transportation

Το βραβείο παρέλαβε o κ. Φώτης Μαυρουδής, Γενικός Διευθυντής

TRANSCOMBI EXPRESS WARD

GOLD A

Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Στέλιος Καπετανάκης, Διευθυντής Ανάπτυξης (Business Development Manager)

WARD

STELLA MARE FISHERIES

GOLD A

Το βραβείο παρέλαβε η κ. Στέλλα Τερζάκη, Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Marketing

SILVER

AWARD

Top Export Insurance Partner EULER HERMES Το βραβείο παρέλαβε o κ. Placido Furnari, Ric Director

AKΡΟΛΙΘΟΣ ΑΒΕΕ Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Ιωάννης Χατζησάββας, CEO

WARD

GOLD A

AWA SILVER

COFACE Το βραβείο παρέλαβε ο κ. Αναστάσιος Κατσίρης, Country Manager

Top Export Packaging

SILVER

(ALFA) ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δ. ΚΟΥΚΟΥΤΑΡΗΣ ΑΕΒΕ Το βραβείο παρέλαβε η κ. Κατερίνα Κουκουτάρη, Marketing Director

AWARD

Top Export Consultant WARD

GOLD A

GREAT GREEK EXPORTS & TRADE Το βραβείο παρέλαβε o κ. Αλκιβιάδης Καλαμπόκης, Managing Director

WARD

GOLD A

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

DK CONSULTANTS Το βραβείο παρέλαβε o κ. Ευθύμιος Στίγκας, Client Account Manager Athens

WARD

GOLD A

LINE GROUP Το βραβείο παρέλαβε o κ. Πάρης Παναγιωτίδης, CEO

SILVER

AWARD

Τα βραβεία απονεμήθηκαν στους νικητές από τον κ. Λεωνίδα Παπακωνσταντινίδη, Σύμβουλο ΟΕΥ Α’, Πρόεδρο της ΕΝΔΥ ΟΕΥ & Διευθυντή Β8 Διεύθυνσης Επιχειρηματικής Συνεργασίας, Υπουργείο Εξωτερικών, τον κ. Παναγιώτη Χασάπη, Εκτελεστικό Αντιπρόεδρο, Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος, τον κ. Ηλία Αθανασίου, Διευθύνοντα Σύμβουλο, Enterprise Greece, τον κ. Παναγιώτη Δράκο, Πρόεδρο, Ένωση Εισηγμένων Εταιρειών, τον κ. Γιώργο Φιλιόπουλο, Senior Advisor-ExportReady, ΣΕΒ, τον κ. Αντώνη Γκορτζή, Πρόεδρο, Δίκτυο Επιχειρηματικής Ηθικής & Αντιπρόεδρο, Σωματείο ΠΑΙΔΕΙΑ Αριστείας, την κ. Λίτσα Παναγιωτοπούλου, Γενική Γραμματέα, Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο & Co-founder και CEO, EVIA IP ltd, τη Δρα Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, και τον κ. Νικόλαο Χριστοδούλου, COO, Εθνική Τράπεζα Ελλάδος.

WIN ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το βραβείο παρέλαβε o κ. Αλέξανδρος Αραμπατζής, Γενικός Διευθυντής

SILVER

AWARD

Για περισσότερες πληροφορίες: Χριστίνα Τσούχλαρη, Events Executive, Ethos Media SA, τηλ. 210 998 4917, tsouchlari.c@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ 77

διοργάνωση

υπό την αιγίδα

παράλληλη δράση

05. GEA INVITATION 21X29.7.qxp_Layout 1 28/2/18 16:19 Page 1

30 Νοεμβρίου -1Δεκεμβρίου 2017

απολογισμός GEA 2017 διοργάνωση

υπό την αιγίδα

01.12.2017

greek international buyers meetings

παράλληλη δράση 30 Νοεμβρίου -1Δεκεμβρίου 2017

Divani Apollon Palace & Thalasso

greek international buyers meetings

Πρόσκληση Η Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών και η Ethos Awards, σας προσκαλούν στην τελετή απονομής Divani Apollon Palace & Thalasso των Greek Exports Awards 2017, που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017 στις19.30, στο ξενοδοχείο Divani Apollon Palace & Thalasso Πρόσκληση (Αγ. Νικολάου10,16671 Καβούρι). θα παρατεθεί δείπνο. Κατά την διάρκεια της απονομήςΥπαλλήλων Η Ένωση Διπλωματικών Οικονομικών

01.12.2017

01.12.2017 & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) Με εκτίμηση, του Υπουργείου Εξωτερικών και η Ethos Awards, Λεωνίδας Παπακωνσταντινίδης, Πρόεδρος ΕΝΔΥ ΟΕΥ Divani Apollon Palace & Thalasso σας προσκαλούν στηνΟυζούνης, τελετή απονομής Κωνσταντίνος General Manager, Ethos Media των Greek Exports Awards 2017, που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017 στις19.30, exports.ethosawards.eu στο ξενοδοχείο Divani Apollon Palace & Thalasso #gea17 (Αγ. Νικολάου10,16671 Καβούρι). θα παρατεθεί δείπνο. Κατά την διάρκεια της απονομής gold sponsors dinner sponsor Με εκτίμηση, Λεωνίδας Παπακωνσταντινίδης, Πρόεδρος ΕΝΔΥ ΟΕΥ Κωνσταντίνος Ουζούνης, General Manager, Ethos Media

exports.ethosaward silver sponsor

bronze sponsors

coctail sponsor

gold sponsors

dinner sponsor

under the auspices of

silver sponsor

print sponsor

bronze sponsors

coctail sponsor

communication sponsors

under the auspices of

78Π.Α. Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018τ 210 9984912, 210 9984950 e athanasiou.n@ethosmedia.eu κ. Νίκο Αθανασίου

άρθρο

Ο ασφαλιστικός κλάδος στη χώρα μας έχει μεγάλες προοπτικές

Γιάννης Παναγιωτάκης Senior Director Ασφαλιστικών Εργασιών, Τράπεζα Πειραιώς

ολοκληρωμένη και αξιόπιστη κάλυψη των ασφαλιστικών αναγκών των πολιτών αποτελεί, πλέον, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στις σύγχρονες κοινωνίες, καθώς οι ανάγκες και οι απαιτήσεις αυξάνονται και ταυτόχρονα τα κρατικά ασφαλιστικά συστήματα μειώνουν συνεχώς τις παροχές τους. Σε αυτό το περιβάλλον, η στροφή προς την ιδιωτική ασφάλιση απασχολεί όλο και μεγαλύτερο μέρος των πολιτών και, αντίστοιχα, η ιδιωτική ασφάλιση αντιμετωπίζει την πρόκληση να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους καλύπτοντας αυτές τις ανάγκες με υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Έτσι, παρακολουθούμε μια εντεινόμενη τάση ενίσχυσης της παρουσίας της ιδιωτικής ασφάλισης στη ζωή και τη δραστηριότητα των Ελλήνων. #gea17 Ο ασφαλιστικός κλάδος στη χώρα μας έχει μεγάλες προοπτικές. Τα ποσοστά διείσδυσης των ασφαλιστικών προϊόντων στην ελληνική αγορά είναι ακόμη τα χαμηλότερα στην ευρωζώνη, με μια σχέση ασφαλίστρων προς ΑΕΠ 2,1%, r ενώ η επόμενη, η Πορτογαλία, ξεπερνά το 5%, με έναν μέσο όρο των χωρών της ΕΕ άνω του 6% (2016). Η πορεία προς τη σύγκλιση μέσω της ανάπτυξης, μετά την έξοδο από τα μνημόνια, δημιουργεί πολύ θετικές προοπτικές για τον κλάδο, προς όφελος των ασφαλισμένων και της εθνικής οικονομίας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η Τράπεζα Πειραιώς φιλοδοξεί να αυξήσει το μερίδιο των ασφαλίστρων της στην αγορά διατηρώντας ψηλά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πελάτες της.

ds.eu

Η τράπεζα δραστηριοποιείται διαμεσολαβητικά στις γενικές ασφαλίσεις και τις ασφαλίσεις ζωής και υγείας τα τελευταία 20 χρόνια και –ακόμη και εν μέσω της κρίσης– πρωταγωνιστεί στην ελληνική ασφαλιστική αγορά, έχοντας μερίδιο άνω του 35% στην αγορά τραπεζοασφαλειών και ισχυρή θέση, που αγγίζει το 8,3% στο σύνολο της αγοράς. Προσφέροντας αξιόπιστα προγράμματα σε ανταγωνιστικές τιμές, η Πειραιώς είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε κάθε ασφαλιστική ανάγκη των πελατών της. Παράλληλα, επενδύει στη διασφάλιση του υψηλού επιπέδου ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και στην απλοποίηση των απαιτούμενων ενεργειών

διαχείρισης. Ο στόχος είναι η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα και η ενίσχυση της ικανοποίησης των πελατών της. Το ευρύ φάσμα των ασφαλιστικών προϊόντων σχεδιάζεται σε συνεργασία με τους ασφαλιστικούς παρόχους μας, τις ασφαλιστικές εταιρείες NN και ERGO, μεριμνώντας ώστε ο πελάτης να τα κατανοεί εύκολα και, εφόσον το αποφασίσει, να έχει τη δυνατότητα να τα αγοράσει άμεσα από οποιοδήποτε κατάστημα της τράπεζας είναι ασφαλισμένος. Ο σχεδιασμός των ασφαλιστικών προϊόντων γίνεται πάντα με γνώμονα τις ανάγκες των πελατών της τράπεζας. Στο πλαίσιο αυτό έχουν δημιουργηθεί προϊόντα που καλύπτουν τις ειδικές δραστηριότητες και τις προσωπικές ανάγκες εκπροσώπων διαφόρων επαγγελματικών τάξεων, όπως, για παράδειγμα, των αγροτών, αλλά και άλλων επαγγελματιών που επιθυμούν να προστατέψουν τις επιχειρήσεις τους από τυχαία καταστροφικά γεγονότα. Η Τράπεζα Πειραιώς, ως Συνδεδεμένος Ασφαλιστικός Διαμεσολαβητής, εφαρμόζει με συνέπεια το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος, φροντίζοντας οι εργαζόμενοι στα καταστήματα που ασχολούνται με την πώληση ασφαλιστικών προϊόντων να διαθέτουν την πιστοποίηση που ορίζει ο Νόμος. Επιπλέον, δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην τακτική εκπαίδευση και επιμόρφωση των εργαζομένων-πωλητών, με σκοπό να διασφαλιστεί η άρτια ενημέρωση των πελατών, ώστε συνειδητά να επιλέξουν το ασφαλιστικό προϊόν που ταιριάζει στις ανάγκες τους. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, πριν από οποιαδήποτε συζήτηση για συγκεκριμένο ασφαλιστικό προϊόν, αφιερώνεται χρόνος από τον υπάλληλο-πωλητή στον πελάτη, για να αναδειχθούν οι ασφαλιστικές ανάγκες του με τη βοήθεια ειδικού δομημένου ερωτηματολογίου. Με αφετηρία αυτήν τη διαπίστωση, προτείνονται στον πελάτη τα προϊόντα που καλύπτουν τις ανάγκες που έχουν αναδειχθεί και παρέχεται σε έντυπη μορφή όλη η απαραίτητη πληροφόρηση που αφορά στις καλύψεις και τη λειτουργία του προϊόντος. Με αυτόν τον τρόπο, ο πελάτης αποκτά τη δυνατότητα να λάβει τη σωστή για εκείνον απόφαση. • • • ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. .

η τ σ υ α ρ θ ύ ε Η οικονομία και ο επίκαιρος Κονδύλης ■ Οι πρόσφατες εξελίξεις στα μέτωπα των εθνικών θεμάτων και της οικονομίας ήρθαν να υπενθυμίσουν σε δραματικούς τόνους τις προειδοποιήσεις του Παναγιώτη Κονδύλη. Προ είκοσι, και πλέον, ετών, ο φιλόσοφος στο επίμετρο του βιβλίου του «Θεωρία του Πολέμου» είχε κάνει μια δυσοίωνη πρόβλεψη για τα ελληνοτουρκικά: «... το σημερινό δίλημμα είναι αντικειμενικά τρομακτικό και ψυχολογικά αφόρητο, η ειρήνη σημαίνει για την Ελλάδα δορυφοροποίηση και ο πόλεμος σημαίνει συντριβή. Η υπέρβαση του διλήμματος αυτού, η ανατροπή των γεωπολιτικών και στρατηγικών συσχετισμών απαιτεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, την επιτέλεση ενός ηράκλειου άθλου, για τον οποίο η ελληνική κοινωνία, έτσι όπως είναι, δεν έχει τα κότσια». ■ Τα πρόσφατα επεισόδια που καταδεικνύουν την κλιμάκωση της επιθετικότητας της Τουρκίας σε Κύπρο και Αιγαίο, σε συνδυασμό με το διχαστικό κλίμα που έχει διαμορφωθεί στο εσωτερικό, συνθέτουν μια «βόμβα ωρολογιακού μηχανισμού», που εύκολα θα μπορούσε να απασφαλιστεί αν δεν ληφθούν οι καίριες αποφάσεις και, βεβαίως, υλοποιηθούν.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2018

■ Από την εικόνα που παρουσίασε η χρηματιστηριακή αγορά, η επιβάρυνση στην απόδοση του νέου 7ετούς ομολόγου, οι πρώτες ανησυχίες που εκφράστηκαν στο Μαξίμου για την ενδεχόμενη ζημιά που θα μπορούσε να υποστεί, λόγου χάριν, ο τουρισμός στην περίπτωση που το «τραβήξει» κι άλλο η Άγκυρα, επιβεβαιώνεται το πόσο πολύ εύθραυστη είναι (και) η ελληνική οικονομία στις έξωθεν (και έσωθεν) αναταράξεις. ■ Τα πρώτα μηνύματα από την εντεινόμενη ανησυχία εντός και εκτός ήταν αρκούντως αποθαρρυντικά (και) στον χώρο της οικονομίας, καθώς αποτυπώθηκαν από τις πρώτες κιόλας ημέρες σε μετοχές, ομόλογα και βαθμό επικινδυνότητας (country risk) της χώρας. ■ Στο εσωτερικό, η υπόθεση της Novartis, τα... επέκεινα του Μακεδονικού, επιτείνουν τη ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό, με τις ισορροπίες να διαταράσσονται, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει (και) για την οικονομία. Τα νέα «επεισόδια» στην κόντρα Μαξίμου-ΤτΕ, σε μια ευαίσθητη (κυρίως λόγω stress tests) περίοδο, κάθε άλλο παρά καθησυχάζουν επενδυτές και αγορές. Ήδη, από τις πρώτες κιόλας μέρες μετά την έκδοση του νέου ομολόγου, 7ετούς διάρκειας, φάνηκε πόσο ευπαθής είναι και αυτός ο χώρος, συνακόλουθα όλος ο σχεδιασμός για τη δημιουργία του λεγόμενου capital buffer. ■ Στο εξωτερικό, η συγκυρία παραπέμπει σε μια γενικότερη ρευστότητα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατ. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, με άμεσες –είτε έμμεσες– επιπτώσεις (και) στην οικονομία. ■ Αλήθεια, τι θα γινόταν στο απευκταίο ενδεχόμενο που η «βαριά βιομηχανία» της οικονομίας –ο τουρισμός– παρασυρόταν από τη δίνη μιας περαιτέρω κλιμακούμενης έντασης με τη γείτονα; Δυο-τρεις «τρομοκρατικοί» τίτλοι και πρωτοσέλιδα, δυο-τρία υποβολιμαία «ρεπορτάζ» σε «έγκριτα» κανάλια της Εσπερίας θα ήταν αρκετά να κάνουν ζημιά πολύ μεγαλύτερη από ό,τι μπορούν να φανταστούν στην κυβέρνηση.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00 €

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00 €

ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00 €

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00 €

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00 € ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00 €

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιµος, Fax: 210 998 4953

Yπεύθυνος συνδροµών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ

Χρηµατοδοτήσαµε τις µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις µε 1 δισ. ευρώ το 2017 και συνεχίζουµε µε 1,5 δισ. ευρώ το 2018.

www.hrima.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Μεταξύ ξένων αγορών και εξόδου στις αγορές το ΧΑ ΧΡΗΜΑ

RISK MANAGEMENT

τ.432/ 01-02.2018

Μεταβάλλονται δυναμικά τα μοντέλα των τραπεζών

Θεόδωρος Φέσσας

Πρόεδρος του ΣΕΒ

Η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι επιβεβλημένη, αλλά δεν αρκεί

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.432 / 01-02.2018 / € 6,00

Απολογισμός της 15ης απονομής των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ