ΧΡΗΜΑ #435, Ιούλιος - Άυγουστος 2018 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ τ.435/ 07-08.2018

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Νέα εναλλακτικά δίκτυα αλλάζουν τα δεδομένα

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Οι “survivors” της μεγάλης κεφαλαιοποίησης

Αντώνης Μανιαδάκης Διευθύνων Σύμβουλος Μινωικές Γραμμές

Σχεδιάζουμε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις και εμπειρίες για τους ταξιδιώτες στα πλοία μας

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Η είσοδος του Mykonos Palace στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Πειραιάς ήρθε να «ταράξει τα νερά» της ελληνικής ακτοπλοΐας

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.435 / 07-08.2018 / € 6,00

Νέες τεχνολογίες και καταναλωτικές ανάγκες αλλάζουν τα loyalty schemes

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ τ.435/ 07-08.2018

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Νέα εναλλακτικά δίκτυα αλλάζουν τα δεδομένα

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Οι “survivors” της μεγάλης κεφαλαιοποίησης

Αντώνης Μανιαδάκης Διευθύνων Σύμβουλος Μινωικές Γραμμές

Σχεδιάζουμε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις και εμπειρίες για τους ταξιδιώτες στα πλοία μας

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Η είσοδος του Mykonos Palace στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Πειραιάς ήρθε να «ταράξει τα νερά» της ελληνικής ακτοπλοΐας

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.435 / 07-08.2018 / € 6,00

Νέες τεχνολογίες και καταναλωτικές ανάγκες αλλάζουν τα loyalty schemes

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

εν αρχή... του Κ.Μ. Γελαντάλι

Μπορεί το ΕΣΠΑ να γίνει μοχλός επανεκκίνησης Ενθαρρυντικές είναι οι ενδείξεις από το μέτωπο του ΕΣΠΑ, από τα λίγα που μπορούν σε αυτόν τον κύκλο της προβληματικής οικονομίας μας να «αιματοδοτήσουν» ένα μέρος του εγχώριου επιχειρείν.

πό μόνο του προφανώς και δεν επαρκεί, πλην όμως είναι ένας θύλακας ρευστότητας και παροχής κεφαλαίων που σε αυτήν την περίοδο «ανομβρίας» δίνει «ανάσες» σε 13.942 επιχειρήσεις που έχουν ενταχθεί μέχρι τώρα στα προγράμματα χρηματοδότησης. Συνολικά, τα επενδυτικά προγράμματα αντιστοιχούν σε επενδύσεις και δράσεις αξίας σχεδόν μισού δισ. Οι πρώτες εντάξεις στο ΕΣΠΑ μεγάλων έργων επιχειρήσεων συνδέονται κυρίως με εταιρείες νέων τεχνολογιών, με αιχμή 21 σχέδια επιδοτήσεων αξίας άνω των 100.000 ευρώ, που έχουν ήδη εγκριθεί στο πρόγραμμα της περιόδου 2014-2020. Η έμφαση δίνεται σε νέες τεχνολογίες, στην καινοτομία, την εφαρμοσμένη έρευνα, τη φαρμακοβιομηχανία και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στη γεωργία. Πρόκειται για ποιοτική αναβάθμιση των επενδυτικών σχεδιασμών, καθώς επικεντρώνεται σε κλάδους και τομείς δραστηριότητας εντάσεως δυναμικού και αυξημένης τεχνογνωσίας. Μέχρι στιγμής, στα σχετικά προγράμματα έχουν ενταχθεί 13.942 εταιρείες, συνολικής αξίας 449,9 εκατ. ευρώ, αλλά ώς τώρα έχουν εκταμιευθεί μόλις 2,4 εκατ., και αυτό γιατί η πλειονότητα των εντάξεων έγιναν μέσα στο 2018 και τα περισσότερα projects ξεκινούν τώρα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης τη διετία. Μεταξύ των έργων καθαρά νέων τεχνολογιών που έχουν ενταχθεί είναι και η πλατφόρμα ανάλυσης μεγάλου αριθμού δεδομένων για e-Customs (ηλεκτρονικά τελωνεία) και e-Taxation (ηλεκτρονικές φορολογικές αρχές) που προωθεί η Ευρωπαϊκή Δυναμική ΑΕ. Αντικείμενα του έργου είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών επεξεργασίας αυξημένου όγκου δεδομένων για εφαρμογές σε τελωνεία και φορολογικές αρχές. Στα προγράμματα περιλαμβάνονται ένας ευφυής μικροελεγκτής για κλειστού τύπου σύστημα συγκόλλησης σε πραγματικό χρόνο (από την Dynacomp), η μεγάλη επένδυση (ύψους 900.000

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

ευρώ) της Χημικά Βιοφαρμακευτικά Εργαστήρια, που αφορά στην παραγωγή αντιδιαβητικών φαρμάκων, η επένδυση της ELPEN για τη συσκευή Elpenhaler, που αφορά στη στοχευμένη και εξατομικευμένη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών στο αναπνευστικό σύστημα, στην ανάπτυξη προηγμένων νανομορφών ινσουλινοειδών πεπτιδίων με παρατεταμένη δράση, στην εκτύπωση και παραγωγή κυκλωμάτων τεχνολογίας ανταλλαγής δεδομένων από κοντινή απόσταση με μελάνια γραφείου για έξυπνες συσκευασίες φαρμακευτικών σκευασμάτων για λογαριασμό της Δ. Παναγιωτόπουλος και ΣΙΑ κ.ά. Το ενθαρρυντικό είναι πως ξεκίνησαν και επενδύσεις με επιδότηση για τη μεταφορά στην αγορά τεχνολογίας και έρευνας από ιδρύματα και πανεπιστήμια. Πειραματικές και θεωρητικές μελέτες φυσικών ιδιοτήτων κβαντικών νανοηλεκτρονικών συστημάτων χαμηλών διαστάσεων που θα «τρέξει» το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας με επιδότηση 500.000 ευρώ. Επίσης, επιδοτείται και για Κβαντικό Προσομοιωτή Πολαριτονίων με 486.300 ευρώ. Χρηματοδοτείται, επίσης, για φορητό πολωσίμετρο κοιλότητας για τη μέτρηση χειρομορφίας αερίων και υγρών με 100.000 ευρώ και για την αξιοποίηση δορυφορικών δεδομένων Sentinels. Τα προγράμματα, στο σύνολό τους, είτε απευθύνονται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις είτε σε ερευνητικά ιδρύματα, αφορούν σε τομείς υψηλής τεχνολογίας και εφαρμογών. Και αυτό είναι ενθαρρυντικό για μια οικονομία που καλό θα ήταν να ξεφύγει από τη «λογική» της… εστίασης και του καφέ. Μπορεί το ΕΣΠΑ να γίνει μοχλός επανεκκίνησης; Μακάρι η απάντηση στην πράξη να είναι καταφατική…

Κ.Μ. Γελαντάλις

26 LOYALTY SCHEMES

Νέες τεχνολογίες και καταναλωτικές ανάγκες αλλάζουν τα loyalty schemes

14 ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ

Νέα εναλλακτικά δίκτυα αλλάζουν τα δεδομένα στον τραπεζικό κλάδο

46 FACTORING

Σε τροχιά ανόδου

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

34 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Ο GDPR και οι κίνδυνοι από τους κυβερνοεγκληματίες, και όχι μόνο…

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ

τ.435/07-08 2018

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.435 / 07-08.2018 / € 6,00

περιεχόμενα

Νέες τεχνολογίες και καταναλωτικές ανάγκες αλλάζουν τα loyalty schemes

τ.435/ 07-08.2018

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ Νέα εναλλακτικά δίκτυα αλλάζουν τα δεδομένα

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

24 ~ ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Οι “survivors” της μεγάλης κεφαλαιοποίησης

Αντώνης Μανιαδάκης Διευθύνων Σύμβουλος Μινωικές Γραμμές

Σχεδιάζουμε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις και εμπειρίες για τους ταξιδιώτες στα πλοία μας

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Η είσοδος του Mykonos Palace στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Πειραιάς ήρθε να «ταράξει τα νερά» της ελληνικής ακτοπλοΐας

Με ποιον τρόπο θα γίνεται ο έλεγχος για τις εξωτερικές συνεργασίες των τραπεζών

S PO

21-0117

66 ~ PREDICTA

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Συνέντευξη της Ιωάννας Κουτρουβή

Η είσοδος του Mykonos Palace στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Πειραιάς ήρθε να «ταράξει τα νερά» της ελληνικής ακτοπλοΐας

78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS

Siemens

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Μπορεί το ΕΣΠΑ να γίνει μοχλός επανεκκίνησης 06 ~ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Το στοίχημα των πρώτων 120 ημερών και η επόμενη ημέρα στο εγχώριο banking 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Μειώστε την υπερφορολόγηση

ΧΡΗΜΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470

HEAD OF CONTENT Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις press-banks@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

τεύχος Ιουλίου - Αυγούστου 2018

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

www.hrima.gr

www.insuranceworld.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

www.alivemag.gr

Intelligence, not just news.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αντώνης Μανιαδάκης

Διευθύνων Σύμβουλος, Μινωικές Γραμμές

Σχεδιάζουμε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις και εμπειρίες για τους ταξιδιώτες στα πλοία μας ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Το στοίχημα των πρώτων

120 ημερών νη ημέ

ε και η επόμ

king

ban ο ι ρ ώ χ γ ε ο ρα στ

Οι δοκιμασίες του εγχώριου συστήματος είναι συνεχείς, και μάλιστα, χωρίς την «κάλυψη» ενός μνημονίου ή μιας ECCL, μπορεί να εξελιχθούν πιο απρόβλεπτες αν δεν γίνουν οι απαραίτητοι χειρισμοί

τα βαθιά των «αδηφάγων» αγορών και το εγχώριο banking, που μπαίνει από νωρίς στις μεταμνημονιακές δοκιμασίες, από την έκβαση των οποίων θα κριθεί εν πολλοίς το πώς θα είναι η επόμενη ημέρα στην οικονομία, το επιχειρείν και την κοινωνία. Το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα «βγαίνει στις αγορές» παγιδευμένο σε έναν κυκεώνα 90 δισ. μη εξυπηρετούμενων δανείων, σε χαμηλής στάθμης κεφάλαια, σε μια αυτοτροφοδοτούμενη αβεβαιότητα, που κρατά στο μείον για συνεχόμενα τρίμηνα την πιστωτική επέκταση. Δεν μπορεί να αναφέρεται κάποιος στην προοπτική ανάπτυξης μιας οικονομίας και ο κατεξοχήν «στυλοβάτης», το τραπεζικό σύστημα, να συρρικνώνεται διαρκώς. Δεν γίνεται το εγχώριο banking να εμφανίζει (στα χαρτιά) assets 236 δισ., αλλά στο χρηματιστηριακό ταμπλό οι 4 συστημικοί όμιλοι να αποτιμώνται μόλις 7 δισ. και να χαράσσονται σχέδια για ανάπτυξη. Οι δοκιμασίες του εγχώριου συστήματος είναι συνεχείς, και μάλιστα, χωρίς την «κάλυψη» ενός μνημονίου ή μιας ECCL, μπορεί να εξελιχθούν πιο απρόβλεπτες αν δεν γίνουν οι απαραίτητοι χειρισμοί. Για αυτό στις πρώτες 120 (μεταμνημονιακές) μέρες θα φανεί αν κερδίζεται ή χάνεται το κρισιμότερο στοίχημα που παίζεται, και σημείο εκκίνησης ήταν το τριήμερο 29-31 Αυγούστου, όταν ανακοινώθηκαν τα οικονομικά αποτελέσματα εξαμήνου, με την προσοχή να εστιάζεται κυρίως στην εικόνα που θα έχουν τα προ προβλέψεων έσοδα και ο ρυθμός εκκαθάρισης των «κόκκινων δανείων». Αν τα προ προβλέψεων έσοδα συνεχίσουν να μειώνονται, αυτό θα αποτιμηθεί αρνητικά από τα funds, που μόνο τον Αύγουστο πίεσαν κατά 16% χαμηλότερα τις τραπεζικές μετοχές. «Καυτός» προοιωνίζεται ο Σεπτέμβριος, καθώς είναι ο μήνας στη διάρκεια του οποίου οι τράπεζες θα πρέπει να παρουσιάσουν τους νέους στόχους για τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, με προοπτική να μειωθούν σε λιγότερα από 20 δισ. μέχρι το 2022. Η πλήρης εικόνα για την κεφαλαιακή κατάσταση των ομίλων θα αποτυπωθεί βέβαια αργότερα, με την ολοκλήρωση του Ελέγχου Εποπτικής Επανεξέτασης και Αξιολόγησης (το λεγόμενο SREP), που θα διενεργήσει ο Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ (ο SSM). Από τα αποτελέσματα του ελέγχου θα οριστούν οι απαιτήσεις που θα ορίσει ο επόπτης σε κάθε τράπεζα ξεχωριστά αναφορικά με τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας (CET1). Αν μια τράπεζα παρουσιάσει ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης, θα πρέπει σε εύλογο χρόνο να υποβάλει

σχέδιο επίτευξης αυτών των αυστηρών απαιτήσεων, σε πρώτη φάση μέσω πρωτοβουλιών ενίσχυσης της κεφαλαιακής βάσης και των στοιχείων ισολογισμού και, αν είναι αναγκαίο, μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου. Από τα στοιχεία δεύτερου τριμήνου θα φανεί αν είναι επιτεύξιμες οι δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι τράπεζες για το σύνολο του 2018. Η 8ετής κρίση επιβάρυνε τα μη εξυπηρετούμενα 8 και πλέον φορές, κλείνοντας παράλληλα τη στρόφιγγα των χορηγήσεων. Τα NPEs μπορεί να έχουν μειωθεί στα 92,4 δισ. (στοιχεία Απριλίου) –λιγότερα κατά 14,8 δισ. από τον Μάρτιο του 2016, που είχαν φτάσει στο αποκορύφωμά τους–, αλλά μέσα στο 2018 θα πρέπει να τα περιορίσουν συνολικά κατά 17-18 δισ. και μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου στα 64,6 δισ. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων θα πρέπει να συνοδευθεί από την «επούλωση των πληγών» από την πρωτοφανή εκροή καταθέσεων που υπέστησαν την περίοδο της κρίσης. Το γεγονός ότι την περίοδο Ιούνιος 2017-Ιούνιος 2018 έχουν ανακτηθεί 9 δισ. (καταθέσεις νοικοκυριών, επιχειρήσεων) είναι ελάχιστο μπροστά στα 130,4 δισ. που έχουν βγει από τα τραπεζικά ταμεία. Και ο ρυθμός επανάκτησης δεν θεωρείται ικανοποιητικός.

«Κλειδί» για πλειστηριασμούς ο Σεπτέμβριος Η ενεργοποίηση της ταχείας διαδικασίας για την επανάληψη άκαρπων πλειστηριασμών καθιστά τον Σεπτέμβριο κρησάρα για ένα τόσο σοβαρό θέμα, από τη στιγμή μάλιστα που οι αναρτημένες πράξεις έχουν φτάσει τις 15.652, που ξεκίνησαν από τη Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου. Με το νέο, ταχύτερο σύστημα εκκαθάρισης, αν ένας πλειστηριασμός κηρυχθεί άγονος, θα γίνεται νέος μέσα σε 40 ημέρες, και αν και στον δεύτερο δεν γίνει και πάλι κατακύρωση, τότε το αρμόδιο δικαστήριο θα μπορεί να διατάξει νέο μέσα σε 8 ημέρες με την ίδια ή χαμηλότερη τιμή. Πρακτικά, ένα ακίνητο θα μπορεί πλέον να βγει για τρίτη φορά σε σχετική διαδικασία με διάρκεια τις 48 αντί των 70 ημερών και σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Στόχος είναι να βρεθούν ενδιαφερόμενοι αγοραστές για να φύγουν από τα «χέρια» των τραπεζών (και του Δημοσίου) τα ακίνητα των «κόκκινων» δανειοληπτών και οφειλετών. Είναι προφανές πως σε ΤτΕ και ΕΚΤ περιμένουν με εύλογο ενδιαφέρον την εξέλιξη της νέας διαδικασίας, από την αποτελεσματικότητα της οποίας θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό η επίτευξη του στόχου για το 2018. Αποτελέσματα που θα προσμετρηθούν στη διαδικασία αξιολόγησης του SREP. • • • ΧΡΗΜΑ 7

οικονομία

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

«Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης» τα πρώτα βήματα εξόδου «Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη» γίνονται τα πρώτα βήματα της εξόδου της χώρας στις αγορές, με τις τελευταίες αναταράξεις από την Τουρκία να επιτείνουν ήδη τον προβληματισμό σε Μαξίμου και πλατεία Συντάγματος.

πρώτος αντίκτυπος από την όξυνση της κρίσης στην Τουρκία «χτύπησε» και την Ελλάδα –ακριβώς επειδή λογίζεται και αντιμετωπίζεται από τις αγορές ως αναδυόμενη–, που τελευταία έχει βρεθεί στη δίνη του κυκλώνα.

άμεσα, σχεδόν αντανακλαστικά, το μήνυμα στα hedge funds πως η Ελλάδα αδυνατεί να «βγει στις αγορές» (δηλαδή να εκδώσει νέα ομόλογα), πυροδοτώντας ανεξέλεγκτες πιέσεις στο ευάλωτο χρηματοπιστωτικό σύστημα, συνακόλουθα σε ομόλογα, μετοχές και λοιπά ελληνικά assets.

Η πρόσκαιρη ύφεση των τελευταίων ημερών δεν θα πρέπει να ξεγελάει κανέναν, καθώς η αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Άγκυρας βαθαίνει, και, τουλάχιστον όσο ο Ρ.Τ. Ερντογάν δεν «ενδίδει» στις πιέσεις Τραμπ για τον πάστορα, η τουρκική αγορά θα είναι εξαιρετικά ευπαθής. Κάτι που φάνηκε και στις 27 Αυγούστου, όταν το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης υποχώρησε, το 10ετές ομόλογο πλησίασε και πάλι το 21%, η λίρα υποχώρησε εκ νέου στο 6,2/1 δολ. Το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο φεύγει από αγορές όπως η Ινδία, η Βραζιλία κ.ά., λόγω της έκρυθμης κατάστασης στην Τουρκία αλλά και της εκτίναξης του επιτοκίου της Αργεντινής στο 45% (λόγω της κατάρρευσης του πέσο), τάση που, αν συνεχιστεί, δύσκολα θα αφήσει ανεπηρέαστη την Ελλάδα. Πολύ δε περισσότερο σε μια «πονηρή» συγκυρία, καθώς η χώρα βγαίνει από το τρίτο μνημόνιο στην τρικυμιώδη «θάλασσα» των αγορών, με μόνο σωσίβιο το «μαξιλάρι ρευστότητας» των σχεδόν 24,5 δισ.

Η τουρκική κρίση δημιουργεί έναν επιπρόσθετο «πονοκέφαλο» στο Μαξίμου, καθώς «δένει τα χέρια» του πρωθυπουργού στην περίπτωση που θα ήθελε/ σχεδίαζε να ανέβει στη ΔΕΘ με διαθέσεις παροχολογίας. Οι δανειστές έχουν στείλει τα μηνύματά τους, Ρέγκλινγκ και Κερέ ήταν κατηγορηματικοί (πριν καν ενταθεί η τουρκική κρίση), αποκλείοντας κάθε σκέψη για παρέκκλιση από το σφικτό πλαίσιο δεσμεύσεων πόσο δε μάλλον για «μονομερείς ενέργειες».

Στην Αθήνα συνειδητοποιήθηκε με καθυστέρηση πως αν η κρίση στην Τουρκία έχει διάρκεια, θα μπορούσε να ακυρώσει όλο τον σχεδιασμό που είχε γίνει στις αρχές Ιουλίου για την «επόμενη ημέρα» μετά την 20ή Αυγούστου. Το capital buffer, το οποίο τόσο πολύ διαφήμισαν Μαξίμου και πλατεία Συντάγματος, μπορεί να διαμορφώθηκε με τις γενναίες ενέσεις δανεισμού των δανειστών σε 24,5 δισ. και θεωρητικά να καλύπτει τις ανάγκες της χώρας (σε πληρωμές τόκων, χρεολυσίων κ.λπ.) για τους επόμενους 22 μήνες, ωστόσο επί της ουσίας πρόκειται για ένα κεφάλαιο που αλλοίμονο αν η Αθήνα υποχρεωθεί (ή και εκβιαστεί ακόμη...) να χρησιμοποιήσει, καθώς θα στείλει

Παρ’ όλα αυτά, η κρίση στη γείτονα θα μπορούσε να αποτελέσει, υπό προϋποθέσεις, ευκαιρία για την Ελλάδα, καθώς, όπως (ξανά) είπε ο Τζ. Πάγιατ, η τελευταία αποτελεί πηγή σταθερότητας σε μια τόσο ρευστή περιοχή, έχει την προφανή υποστήριξη του αμερικανικού παράγοντα (η διπλή αναβάθμιση-έκπληξη από τον οίκο Fitch αποτιμήθηκε σε αυτήν τη λογική), είναι οικονομία ενταγμένη στη ζώνη του ευρώ, η έκθεση του τραπεζικού συστήματος στην τουρκική οικονομία περιορίζεται σε μόλις 130 εκατ., ενώ για το ελληνικό επιχειρείν, που έχει σημαντική παρουσία, οι συνέπειες είναι μικτές (για τις εταιρείες που λειτουργούν με όρους ευρώ, αλλά και δολαρίου). Μια παράμετρος που μπορεί να επηρεάσει την ελληνική αγορά σχετίζεται με την ελκυστικότητα της τουρκικής λίρας ως ακόμη πιο φθηνής για τους tour operators που δεν έχουν κλείσει ακόμη πακέτα για μεσογειακούς προορισμούς. Ωστόσο, πρόκειται για κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, που αφορούν κυρίως τον Σεπτέμβριο, με την Ελλάδα να έχει κερδίσει και με διαφορά το στοίχημα 8μήνου (Ιανουάριος-Αύγουστος).. • • • ΧΡΗΜΑ 9

χρηματιστήριο

Οι “survivors” της μεγάλης κεφαλαιοποίησης ΟΤΕ και Coca-Cola είναι οι δύο «Ηρακλείς» του χρηματιστηρίου, καθώς με συνολική αποτίμηση σχεδόν 16 δισ. «βαραίνουν» πάνω από 20% στη διαμόρφωση της αγοράς

ποτυπώνοντας έτσι, αμφότεροι, τη σταθερά ανοδική πορεία τους, ο μεν ΟΤΕ μεγεθύνοντας τα οικονομικά αποτελέσματα, μειώνοντας δραστικά δανεισμό/υποχρεώσεις, ενισχύοντας τα μερίδια αγοράς (κυρίως) στην ελληνική αγορά και δευτερευόντως στη ρουμανική και αλβανική. O Οργανισμός (βασικός μέτοχος η Deutsche Telekom με 45% του μετοχικού κεφαλαίου) κατέγραψε για ακόμη ένα εξάμηνο αύξηση του κύκλου εργασιών (σε 1,88 δισ.), EBITDA (σε 634,1 εκατ.) αλλά και των προσαρμοσμένων καθαρών κερδών προς τους μετόχους κατά 21,8% (σε 96,2 εκατ. ευρώ). Η διοίκηση του ομίλου υλοποιεί ένα «διαρκές» επενδυτικό πρόγραμμα ανάπτυξης σε τομείς αιχμής τεχνολογίας, με τις προσαρμοσμένες επενδύσεις για το 2018 να υπολογίζονται σε 700 εκατ., αντανακλώντας την περαιτέρω βελτίωση των ταμειακών ροών, που προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν στα 350 εκατ. ευρώ. Η πιο γνωστή διεθνώς ελληνική πολυεθνική, η Coca-Cola Hellenic BC (οι οικογένειες Δαυίδ και Λεβέντη ελέγχουν το 23,3% ενώ ο αμερικανικός κολοσσός TCCC ένα 23,2%), έχει παρουσία σε 28 χώρες, ένα προϊοντικό χαρτοφυλάκιο 136 κωδικών. Το α’ εξάμηνο σημείωσε καθαρά κέρδη 216,9 εκατ. (αυξημένα κατά 13,2% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2017, και κατά 4,6% περισσότερα κιβώτια, που διαμορφώθηκαν σε 1,067 δισ.). Ο όμιλος είναι ένας από τους μόλις τέσσερις

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

με διπλή διαπραγμάτευση στο χρηματιστήριο της Αθήνας και κυρίως στο λονδρέζικο City (στον κύριο δείκτη FTSE 100). Μετά από σειρά επιθετικών κινήσεων στις διεθνείς αγορές, η CC/HBC, με τον Αναστάση Δαυίδ στο «τιμόνι» της, από τον Ιανουάριο του 2016, έχει αναδειχθεί σήμερα στον δεύτερο μεγαλύτερο εμφιαλωτή του «σήματος» διεθνώς. Στην κορυφή των ομίλων διύλισης της Μεσογείου, η Motor Oil έχει το πιο σύγχρονο σύμπλεγμα μονάδων, επιτυγχάνοντας έτσι από τα υψηλότερα περιθώρια κερδοφορίας έναντι του ανταγωνισμού στην ευρύτερη περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει ένα μεθοδικό άνοιγμα προς τις επενδυτικές αγορές, διευρύνοντας τη συμμετοχή ξένων επενδυτικών funds στο 70% του free float, ακολουθώντας παράλληλα ένα πρόγραμμα γενναιόδωρης μερισματικής πολιτικής σε όλη τη διάρκεια της κρίσης (μέρισμα 1,3 ευρώ/μετοχή). Ενισχύει το δίκτυο λιανικής (Avin, Shell), εμπλουτίζει σε παροχή υπηρεσιών και προϊόντα τα πρατήρια, επεκτείνεται σε άλλους τομείς (συμφωνία με την NRG Global Energy και είσοδο στη λιανική ρεύματος). Τελευταία, η σταθερά ανοδική πορεία της Motor Oil επιβραβεύτηκε με την ένταξή της στον διεθνή δείκτη MSCI Greece (σε ισχύ από τη Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου). Στον έτερο μεγάλο του κλάδου διύλισης-πετρελαιοειδών, τα ΕΛΠΕ, έχει περάσει στην τελική φάση ο διαγωνισμός για την πώληση του 50,1%

(ποσοστών από κοινού της Paneuropean Oil & Industrial Holdings του ομίλου Λάτση και του Δημοσίου) με τους Glencore Energy και Vitol Holding BV. Οι δύο ξένοι ενδιαφερόμενοι αγοραστές αναμένεται να υποβάλουν στις αρχές Οκτωβρίου τις δεσμευτικές προσφορές τους. Με καθαρά έσοδα προ εισφορών (GGR) 377,3 εκατ. και καθαρά κέρδη 39,9 εκατ. στο α’ τρίμηνο του 2018, ο ΟΠΑΠ έβαλε τις βάσεις για τον φιλόδοξο σχεδιασμό, που περιλαμβάνει από επενδύσεις σε νέα καταστήματα για τεχνολογική αναβάθμιση, μέχρι την ανάπτυξη του δικτύου των VLTs, με στόχο της διοίκησης, στο τέλος του έτους, να είναι εγκατεστημένες 20.000 «μηχανές». Παράλληλα, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε η ιπποδρομιακή δραστηριότητα –που παραμένει ζημιογόνος– να αναβαθμιστεί, προκειμένου να καταστεί ένα ελκυστικό προϊόν. Σε ένα πρόσφατο δημοσίευμα της Frankfurter Allgemeine Zeitung, με τον εύγλωττο τίτλο «Η ελληνική αεροπορική εταιρεία Aegean επωφελείται από την αναγέννηση της Ελλάδας», αποτυπώνεται η ανοδική πορεία της εταιρείας της οικογένειας Βασιλάκη (συμμετέχουν επίσης οι αδελφοί Λασκαρίδη με 18,96% και ο Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος με 6,39% του μετοχικού κεφαλαίου). Άνοδος που, σε πολύ μεγάλο βαθμό, στηρίζεται στη θεαματική ενίσχυση του τουρισμού από το 2016/7 και μετά, ισχυροποιώντας την εταιρεία σε περιφερειακό επίπεδο (για πολλοστή φορά Best Regional Airline, σύμφωνα με τη SkyTrax) επεκτείνοντας το δίκτυό της. Η αεροπορική εταιρεία έχει ανακοινώσει ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα ανανέωσης του στόλου της, ύψους 5 δισ., συμφωνώντας με την Airbus για την απόκτηση 42 νέων αεροσκαφών, που θα παραδοθούν σταδιακά από το 2020 έως το 2025. Τιτάν, ΕλβαλΧαλκόρ και Μυτιληναίος αποτελούν τους ισχυρούς κρίκους της ελληνικής βιομηχανίας, επιτυγχάνοντας, μέσα από την κρίση, ο καθένας ξεχωριστά, να ενισχύσουν τη θέση τους είτε στο εξωτερικό είτε σε νέους τομείς δραστηριότητας. Η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν (οι οικογένειες Κανελλόπουλου & Παπαλεξόπουλου ελέγχουν το 44,42% του μετοχικού κεφαλαίου) είναι η δεύτερη παλαιότερη εισηγμένη στο ΧΑ (από το 1912) μετά την Εθνική Τράπεζα και κατάφερε να

βγει ισχυρότερη μέσω της επιθετικής πολιτικής που ακολούθησε στην αγορά των ΗΠΑ (το 55% του κύκλου εργασιών), όπου έχει σημαντική παραγωγική βάση στις ΝΑ πολιτείες. Στην ελληνική αγορά, στην οποία η ζήτηση παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, η συμμετοχή δεν ξεπερνά το 6-7% (στον κύκλο εργασιών), ενώ βαρύτητα δίνεται στις αγορές της ΝΑ Ευρώπης (πρόβλημα είναι η Τουρκία) και της Αιγύπτου, όπου λειτουργεί και δεύτερη μονάδα παραγωγής, αλλά με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και την υπερβάλλουσα προσφορά να συμπιέζουν τα καθαρά αποτελέσματα του ομίλου. Η τελευταία κρίση στις αναδυόμενες αγορές και η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ σε χάλυβα και αλουμίνιο μπορεί να πίεσαν το τελευταίο διάστημα χρη-

στις ΗΠΑ, και το περιθώριο κέρδους πιθανότατα θα συμπιεστεί. Ωστόσο, έχοντας υλοποιήσει ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα, η εταιρεία –του ομίλου Viohalco/Στασινόπουλου– έχει αναδειχθεί σε μία από τις 5 κορυφαίες εταιρείες στην παραγωγή ειδικών σωλήνων (κυρίως πετρέλαιο/ φυσικό αέριο) στην Ευρώπη. Έχοντας μεταφέρει τη νομική/λογιστική έδρα της στις Βρυξέλλες, πέτυχε την τελευταία διετία να διεθνοποιηθεί περισσότερο, να κλείσει καλύτερους όρους αναχρηματοδότησης δανεισμού/υποχρεώσεων και να συνάψει 3-4 πολύ ισχυρά deals με ενεργειακούς κολοσσούς. O όρος “conglomerate” ταιριάζει γάντι στη ΓΕΚ Τέρνα, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε έναν πολυσχιδή όμιλο με ηγετική παρουσία από τον χώρο των κατασκευών/συμβάσεων παραχώρησης οδικών αξόνων, την ενέργεια μέχρι απορρίμματα και αεροδρόμια (Καστέλι, Κρήτης). Ο όμιλος ΓΕΚ Τέρνα (ο Γ. Περιστέρης έχει το 14,13%, το York Capital το 17,35% και το fund Reggeborgh το 9,38% του μετοχικού κεφαλαίου) παίζει δυνατά στον κλάδο της ενέργειας, όπου Μυτιληναίος, ΕλβαλΧαλκόρ, εταιρείες συμφερόντων Βαρδινογιάννη και Κοπελούζου αλλά και ξένοι κολοσσοί (ΕΝΙ, Edison, Fluxys, Snam-Enegas, Glencore, Vitol κ.ά.) θα διαγκωνισθούν τα επόμενα χρόνια για τη διεκδίκηση μεριδίων από τα big deals, ύψους 13+13 δισ., που προγραμματίζονται στη χώρα.

ματιστηριακά την εταιρεία Μυτιληναίος, ωστόσο η αλήθεια είναι πως έχει μηδενική παρουσία στην Τουρκία, ενώ η ισχυροποίηση του δολαρίου, σε συνδυασμό με την πορεία των τιμών του αλουμινίου, δίνουν πλεονέκτημα σε μια συγκυρία δύσκολη για τις αγορές. Συν τοις άλλοις, τα επενδυτικά σχέδια της παραπάνω εταιρείας είναι προς υλοποίηση, αναμένοντας τη σχετική άδεια της ΡΑΕ για την πιο σύγχρονη επένδυση μονάδας φυσικού αερίου στον Άγιο Νικόλαο. Η δασμολογική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ είναι αυτήν την περίοδο ο υπ’ αριθμόν ένα «πονοκέφαλος» για την ΕλβαλΧαλκόρ, καθώς έχει ένα μεγάλο συμβόλαιο για την παραγωγή/παράδοση σωλήνων υψηλής αντοχής στην Plains Petroleum

Μία από τις καλύτερες περιόδους στο εγχώριο επιχειρείν διάγουν οι αδελφοί Λασκαρίδη, αξιοποιώντας στο έπακρο την αναγέννηση του ελληνικού τουρισμού και τη θεαματική είσοδο της Αθήνας στους daybreak προορισμούς της Ευρώπης. Έχοντας, κυρίως μέσω της Λάμψα, τον έλεγχο της εμβληματικής Μεγάλης Βρετανίας, του King George, και προσθέτοντας σταδιακά στο portfolio άλλες 2-3 μονάδες στο κέντρο της Αθήνας, χαρακτηρίζονται (από φίλους και... άσπονδους) «κυρίαρχοι της πλατείας Συντάγματος», ρίχνοντας παράλληλα το βάρος τους στις αγορές του εξωτερικού στις οποίες δραστηριοποιούνται αλλά και στο project της μεταφοράς του Mont Parnes στα βόρεια προάστια της πρωτεύουσας. • • • ΧΡΗΜΑ 11

επιχειρηματικά νέα

ΟΛΠ: Απορρίφθηκε αίτημα για τη λειτουργία ναυπηγείου στο Πέραμα

Η διοίκηση του ΟΛΠ έχει δικαίωμα να προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά πρόκειται για διαδικασία που, κατά κανόνα, κρατά για μεγάλο διάστημα

«περίφημη» Επιτροπή Εξέτασης Ενδικοφανών Προσφυγών της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας απέρριψε, όπως είναι γνωστό, την αίτηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (δηλαδή της Cosco) να λάβει άδεια λειτουργίας ναυπηγείου στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος. Η απόφαση της ΕΕΕΠ ελήφθη με συντριπτική πλειοψηφία 9 προς 1. Η Επιτροπή επικαλέστηκε τον νόμο που απαγορεύει την έκδοση νέων αδειών για βιομηχανίες βαριάς όχλησης. Ωστόσο, πρόσφατα, δόθηκαν άδειες λειτουργίας για τα παρακείμενα ναυπηγεία στο Πέραμα και στην Ελευσίνα, ενώ ήδη στη ΝΕΖ εκτελούνται σχετικές εργασίες. Η διοίκηση του ΟΛΠ έχει δικαίωμα να προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά πρόκειται για διαδικασία που, κατά κανόνα, κρατά για μεγάλο διάστημα. Από την πλευρά της διοίκησης της Cosco εκτιμούν πως καλύτερα είναι να μην προσφύγουν στο ΣτΕ, μολονότι το νομικό τμήμα του φορέα θεωρεί πολύ πιθανή τη δικαίωσή του αν προσφύγουν. Ανάλογη είναι η κατάσταση και στα ναυπηγεία Ελευσίνας, για τα οποία το Υπουργείο Ανάπτυξης θέλει να εκκινήσει τη διαδικασία αλλαγής ιδιοκτησίας και προσέλκυσης νέων επενδυτών, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον. Κυβερνητικά στελέχη τα οποία απευθύνθηκαν σε Έλληνες εφοπλιστές δεν βρήκαν θερμή ανταπό-

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

ραγωγής εξάγεται σε 63 χώρες, ενώ οι εργαζόμενοί της αυξήθηκαν σε συνολικά 2.400. Η εξωστρεφής προσπάθεια της εταιρείας στηρίχθηκε στην υλοποίηση επενδυτικού προγράμματος ύψους 5 εκατ. στην Αίγυπτο, με στόχο την ηγετική παρουσία της στις αγορές της Ανατολικής Αφρικής. Στο ίδιο διάστημα, η επένδυσή της στην Ινδία αποδίδει αποτελέσματα, με θεαματική ενίσχυση των πωλήσεών της στη μεγάλη αγορά της χώρας. Παράλληλα, προχώρησε στην αναδιάρθρωση ακόμη δύο μονάδων της σε ΗΠΑ και Τουρκία ενώ εντατικοποιεί τη διαφημιστική καμπάνια προώθησης των νέων προϊόντων της στο εξωτερικό. Το πιθανότερο είναι πως ο Γιώργος Μυλωνάς επιχειρεί να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση του τόσο έναντι των πιστωτριών τραπεζών όσο και στις επαφές που έχει για την εξεύρεση επενδυτή/ συνεταίρου.

ΕΛΒΕ

κριση. Αλλά και σε συνάντηση με ανθρώπους της Cosco η υποδοχή ήταν πολύ «χλιαρή», ενώ τους διαβιβάστηκαν παράπονα για τον «πάγο» στα σχέδια του ΟΛΠ.

ALUMIL Συγκρατημένα αισιόδοξος εμφανίστηκε τις τελευταίες ημέρες ο Γιώργος Μυλωνάς σε συζητήσεις που είχε με στενούς συνεργάτες του. Βρήκε ο mr Alumil στρατηγικό επενδυτή; Έχει στα σκαριά συμμαχία με ισχυρό ξένο όμιλο; Την ώρα που οι συζητήσεις για την αντιμετώπιση του δανεισμού της εταιρείας με τις τράπεζες βρίσκονται στο τελικό στάδιο, έχουν ενδιαφέρον ορισμένα στοιχεία που περιελάμβανε η σχετική έκθεση/μελέτη για την παρουσίαση της Alumil σε ξένους επενδυτές. Από το 2008 έως το 2015, η εταιρεία έχασε το 40% των πωλήσεών της και το 80% του EBITDA της. Ωστόσο, οι πωλήσεις επανήλθαν και σταδιακά υπολογίζεται πως θα φθάσουν φέτος τα 250 εκατ., δηλαδή στα προ κρίσεως επίπεδα. Το 85% της πα-

Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και χωρίς πολλές ανακοινώσεις στο ΧΑ –ως θα όφειλε, καθότι εισηγμένη εταιρεία–, η ΕΛΒΕ προχωρά τα τελευταία 1-2 χρόνια σε μεθοδικές κινήσεις, εξασφαλίζοντας το ένα μετά το άλλο τα συμβόλαια με φορείς του Δημοσίου αλλά και ισχυρούς ιδιωτικούς ομίλους για την παραγωγή ειδών ένδυσης και ειδικού τύπου στολών. Η ΕΛΒΕ Ενδυμάτων της οικογένειας Κιτσικόπουλου μόνο μέσα στο 2018 έχει πάρει τις συμβάσεις με το 700 ΣΕ για την παραγωγή, προμήθεια υφάσματος παραλλαγής, με την Ελληνική Αστυνομία για την προμήθεια στολών επιχειρήσεων νέου τύπου, με τα ΕΛΠΕ για την παραγωγή στολών για τους εργαζομένους στα πρατήρια της ΕΚΟ και της ΒΡ, αλλά και με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας για την προμήθεια τζάκετ, πηλικίων κ.ά. Παράλληλα, η διοίκηση της εταιρείας ενδυμάτων –αλλά όχι μόνο– έχει καταχωρίσει στο ΓΕΜΗ τον διακριτικό τίτλο «Παγγαίου Ύδωρ», ενώ μέρος του γεμάτου ταμείου της θα χρηματοδοτήσει το επενδυτικό πλάνο της στα φωτοβολταϊκά. Δεδομένης της ρευστότητάς της, η εισηγμένη προχώρησε για ακόμη μία χρήση στην επιστροφή μερίσματος.

ΕΛΛΑΚΤΩΡ Το πρώτο από μια σειρά crash tests της νέας διοίκησης του ομίλου Ελλάκτωρ θα δοκιμασθεί στον διαγωνισμό για τα ηλεκτρονικά διόδια. Η σχετική διαδικασία περνά στη φάση της κατάθεσης τεχνικών και οικονομικών προσφορών, με

5 κοινοπραξίες να «μάχονται» για το έργο. Οι 4 είναι συμπράξεις ελληνικών με ξένους ομίλους και 1 (Strabag-SkyToll) από τη Σλοβενία, με τον Μυτιληναίο να έχει κατέβει με την ουγγρική Nusz, την Τέρνα με τις Vinci και Kapsch Traffic, τον ΟΤΕ με την Τ-Systems (θυγατρική της Deutsche Telekom) και τον Άκτορα με τις Ιντρακάτ/Intrasoft και την Autostrade. Το ενδιαφέρον είναι πως η ιταλική εταιρεία, που συμμετέχει στο σχήμα της εταιρείας των αδελφών Καλλιτσάντση, πλέον, είναι η διαχειρίστρια του οδικού άξονα Α10, που περιλαμβάνει την οδογέφυρα της Γένοβας που κατέρρευσε προ ημερών, με αποτέλεσμα τον τραγικό θάνατο δεκάδων ανθρώπων. Η Autostrade είναι θυγατρική της Atlantia ενός κολοσσού (και) στη διαχείριση οδικών αξόνων, με μεγαλύτερο μέτοχο την οικογένεια Benetton. Την επομένη του τραγικού δυστυχήματος, η μετοχή της Atlantia είχε «καταρρεύσει» χρηματιστηριακά έως 25% στο χρηματιστήριο του Μιλάνου.

ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΑΡΓΙΑ Από τη Δευτέρα 20 Αυγούστου έληξε η τραπεζική αργία, η οποία κηρύχθηκε με την από 28 Ιουνίου 2015 ΠΝΠ (Α’ 65), όπως ισχύει και παρατάθηκε για τελευταία φορά με την αριθ. ΓΔΟΠ 0000989ΕΞ2015/ΧΠ 2314/16.7.15 (Β’ 1482) απόφαση του υπουργού Οικονομικών έως 19 Ιουλίου 2015, και επιβάλλεται περιορισμός στις αναλήψεις μετρητών και στην κίνηση κεφαλαίων. Ελλάδα: Η μόνη χώρα που βγαίνει από τα μνημόνια, αλλά τα capital controls μένουν... Και με μόλις 14,5 δισ. να έχουν επιστρέψει στις τράπεζες από τον Σεπτέμβριο του 2015 μέχρι το τέλος Ιουλίου, προβλέπεται να μένουν για καιρό ακόμη.

JORG ROCHOLL Περισσότερα από 290 δισ. ευρώ εκταμιεύθηκαν από τους δανειστές προς την Αθήνα από τον Μάιο του 2010 μέχρι και το τέλος του τρίτου μνημονίου. «Η αλήθεια είναι πως τα περισσότερα από αυτά διατέθηκαν σε τράπεζες και επενδυτές, ιδίως για την αποπληρωμή χρεών, την εξυπηρέτηση τόκων ή ως κεφαλαιουχική ενίσχυση των συστημικών τραπεζών. Από τα περίπου 290 δισ. πάνω από το 80% χρησιμοποιήθηκε για την αναχρηματοδότηση ληξιπρόθεσμων χρεών». Τάδε έφη Jorg Rocholl, πρόεδρος του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Επιστημών του Βερολίνου/ ESMT. • • • ΧΡΗΜΑ 13

[αφιέρωμα]

Νέα εναλλακτικά δίκτυα α

ν έ μ ο δ ε δ α αλλάζουν τ κό κλάδο ι ζ ε π α ρ τ ν ο στ

Νέα δεδομένα επικρατούν, πια, στον τραπεζικό κλάδο, και μάλιστα συχνά, αναλόγως της πορείας της οικονομίας, πραγματοποιούν και μια βίαιη εμφάνιση.

παγκοσμιοποίηση των αγορών και οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών άλλαξαν τα δεδομένα στις τράπεζες και τις συναλλαγές. Στόχος για τις τράπεζες είναι η απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε αυτό το νέο περιβάλλον αλλά και, τελικά, η μείωση των λειτουργικών δαπανών σε έναν κλάδο που θα μπορούσε μέχρι πριν λίγα χρόνια να χαρακτηριστεί «εντάσεως εργασίας». Πολύ σύντομα, όπως προβλέπουν οι ειδικοί, θα χαρακτηρίζεται «εντάσεως τεχνολογίας». Οι τράπεζες διεθνώς έχουν επενδύσει στην ανάπτυξη εναλλακτικών δικτύων διανομής των προϊόντων τους. Συγχρόνως, δημιουργούνται νέες τεχνολογικές τράπεζες, χωρίς τα «βαρίδια» –όπως τουλάχιστον εκείνες τα ονομάζουν– του παρελθόντος, που προέρχονται κυρίως από τα κλασικά δίκτυα

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

του πιστωτικού συστήματος. Οι Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (ΑΤΜs), οι συσκευές EFΤ/POS στα σημεία πώλησης, το Phone Banking, η Διαδικτυακή Τραπεζική (Internet Banking) και η Τραπεζική μέσω Κινητού Τηλεφώνου (Mobile Banking) αποτελούν τα περισσότερο διαδεδομένα ηλεκτρονικά δίκτυα των τραπεζών. Η αυτοματοποίηση των τραπεζικών συναλλαγών μέσω των καναλιών ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) παρέχει απεριόριστες δυνατότητες για τους πελάτες, οι οποίοι επωφελούνται από την άμεση πρόσβαση στις τραπεζικές υπηρεσίες σε 24ωρη βάση, την ταχύτερη εξυπηρέτηση, αλλά κυρίως τη διενέργεια τραπεζικών συναλλαγών μακριά από ουρές αναμονής στα τραπεζικά γκισέ και με χαμηλότερο κόστος σε σύγκριση με το τρα-

πεζικό κατάστημα. Σε όλα τα παραπάνω έρχονται ανταγωνιστικά στις τράπεζες να σταθούν και οι εταιρείες πληρωμών, που, από άλλα μέρη του πλανήτη, με διαφορετική εποπτεία, πραγματοποιούν συναλλαγές σε χώρες στις οποίες τα πιστωτικά ιδρύματα εποπτεύονται αυστηρά. Έτσι, αφενός διαμορφώνουν χαμηλότερα κόστη, αφετέρου δημιουργούν συχνά προϋποθέσεις για αθέμιτο ανταγωνισμό. Πάντως, τα οφέλη από τη χρήση των εναλλακτικών δικτύων είναι σημαντικά για τα πιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο, μεγάλο κομμάτι της πελατείας των τραπεζών, ιδιαίτερα σε χώρες με γερασμένο πληθυσμό, όπως η Ελλάδα, διστάζει να κάνει χρήση των νέων μέσων διενέργειας τραπεζικών συναλλαγών, επειδή η εξοικείωση με την τεχνολογία δεν είναι μεγάλη, αλλά και επειδή αρκετοί είναι εκείνοι που φοβούνται τα φαινόμενα «ηλεκτρονικής απάτης». Οι τράπεζες, πάντως, επενδύουν μεγάλα ποσά στην ασφάλεια των ηλεκτρονικών συστημάτων, έτσι ώστε η εμπιστοσύνη των πελατών τους να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα. Επιπλέον, δουλεύουν στόχους για τη μεταφορά μεγάλου κομματιού των συναλλαγών τους σε διαφορετικά δίκτυα διανομής.

Εναλλακτικά δίκτυα και θέσεις εργασίας Το θέμα των θέσεων εργασίας είναι κάτι που απασχολεί έντονα τους εργαζομένους στις τράπεζες, οι οποίοι βλέπουν τις αλλαγές να έρχονται. Η τεχνολογία δεν είναι κάτι που οι εργαζόμενοι μπορούν να εμποδίσουν. Όμως, ποιες είναι οι συνθήκες που θα μεγιστοποιούσαν τα οφέλη από

τη χρήση της τεχνολογίας χωρίς να μειωθούν δραματικά οι θέσεις εργασίας; Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών εξακολουθεί να αυξάνεται με πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς, και οι τράπεζες επενδύουν σημαντικά ποσά στη δημιουργία των κατάλληλων τεχνολογικών υποδομών, με αποτέλεσμα να έχουν ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση τερματικών POS (προσθέτουν περίπου 100.000 νέα POS ετησίως). Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, η επιβολή των capital controls άλλαξε δραματικά τα δεδομένα. Μάλιστα, η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών ζήτησε να μικρύνει ακόμη περισσότερο το όριο μέχρι το οποίο σε μια συναλλαγή μπορούν να χρησιμοποιούνται μετρητά. Μπορεί στις τράπεζες, τα τελευταία χρόνια, να έχουν γίνει ευρύτατες μεταβολές, που τελικά οδήγησαν σε συρρίκνωση των θέσεων εργασίας, όμως αυτές οι αλλαγές δεν συντελέσθηκαν με βίαιο τρόπο. Ο κύκλος της συρρίκνωσης, ωστόσο, δεν έχει ολοκληρωθεί. Έναν νέο κύκλο αναδιάρθρωσης προκαλούν οι θεαματικές τεχνολογικές εξελίξεις και η ψηφιακή επανάσταση. Σύμφωνα με στελέχη εγχώριων τραπεζών, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η ανάπτυξη των εναλλακτικών δικτύων –ήδη μέσω του κινητού καθένας μπορεί να πραγματοποιεί πλήθος τραπεζικών εργασιών– θα οδηγήσουν την επόμενη 5ετία σε περαιτέρω μείωση προσωπικού-καταστημάτων κατά 25%. Αυτό σημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας θα μειωθούν επιπλέον κατά 11.000, ενώ το δίκτυο καταστημάτων κατά περίπου 600 σημεία. Το FinTech, η χρηματοοικονομική καινοτομία (Financial Technology), σαρώνει τα πάντα, και για πρώτη φορά μη τραπεζικές εταιρείες εισβάλλουν παντού και από παντού, προσφέροντας παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες: ηλεκτρονικές πληρωμές, ασφάλεια συναλλαγών, εναλλακτικά νομίσματα, χρηματοδότηση επιχειρήσεων κ.ά.

Η εξάπλωση των ψηφιακών εφαρμογών, της αυτοματοποίησης, της ρομποτικής και της τεχνικής νοημοσύνης μετασχηματίζουν ριζικά τις κοινωνίες, την επιχειρηματικότητα και τις οικονομίες. Ασφαλώς, όλα τα παραπάνω συνιστούν απειλή για τις παραδοσιακές τράπεζες, που πρέπει να βρουν τρόπους μετασχηματισμού, όπως και να ανακαλύψουν νέες ευκαιρίες.

Οι τράπεζες πρέπει να βρουν νέους τρόπους λειτουργίας προκειμένου να παρουσιάσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται.

ΧΡΗΜΑ 15

αφιέρωμα

Η Bank of America στις ΗΠΑ έχει περιορίσει το δίκτυο καταστημάτων της από 6.000 σημεία το 2011 σε 4.800 το 2016, συρρίκνωση που οφείλεται στην προσαρμογή του ομίλου στις τεχνολογικές εξελίξεις. Την ίδια περίοδο, ο αριθμός πελατών της τράπεζας που πραγματοποιεί συναλλαγές μέσω κινητού τηλεφώνου: από 6 εκατομμύρια το 2011 έχει φτάσει τα 18 εκατομμύρια σήμερα. Σύμφωνα με μελέτες, 4 στους 10 καταναλωτές έχουν χρησιμοποιήσει μη τραπεζικά δίκτυα για τραπεζικές υπηρεσίες. Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται διεθνώς σε εταιρείες FinTech, από το επίπεδο των 800 εκατ. δολ. το 2010, έχουν εκτοξευτεί στα 13,6 δισ. δολ. (2016). Οι εγχώριες τράπεζες προετοιμάζονται εντατικά για τη νέα εποχή και πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις για τον τεχνολογικό τους μετασχηματισμό. Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν και οι κεφαλαιακοί περιορισμοί, που επιβάλλουν τη βίαιη εξοικείωση των πολιτών με τα εναλλακτικά ηλεκτρονικά δίκτυα. Από την άλλη πλευρά, οι τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούν αναπόδραστη την περαιτέρω συρρίκνωση των παραδοσιακών δικτύων: όταν ο καθένας μπορεί να κάνεις τις συναλλαγές του από το κινητό, δεν έχει νόημα οι συστημικές τράπεζες να διατηρούν δέκα καταστήματα π.χ. στο κέντρο της Αθήνας. Το πού θα οδηγήσει η ψηφιακή αλλαγή είναι άγνωστο, δεδομένου του ότι εντάσσονται στην οικονομική ζωή γενιές που δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή χωρίς το Google και τα κοινωνικά δίκτυα, και που είναι κομμάτι του τεχνολογικού μετασχηματισμού που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η νόθευση του τραπεζικού ανταγωνισμού με νέους «παίκτες», εκτός ελέγχου από την ΕΚΤ και την Τράπεζα της Ελλάδος, δημιουργεί συνθήκες παρασιτικής εύνοιας σε εναλλακτικά δίκτυα εμπορίας του χρήματος που αποφεύγουν και τους κανόνες της εργατικής νομοθεσίας και τους αντίστοιχους των κλαδικών ΣΣΕ. Οι παραδοσιακές τράπεζες φέρουν όλο το βάρος της αποτίμησης των ζημιών της κρίσης στην οικονομία της χώρας, που επιβαρύνουν την καθαρή τους θέση και τα εποπτικά τους κεφάλαια, αφού τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια φτάνουν στο 45% των συνολικών χορηγήσεων, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον τους, ακόμη κι αν οι οικονομικές και οι πολιτικές συνθήκες βελτιωθούν αισθητά. Επομένως, οι τράπεζες πρέπει να βρουν νέους τρόπους λειτουργίας, προκειμένου να παρουσι-

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

άσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται.

Το boom των εναλλακτικών δικτύων λόγω capital controls Ιδιαίτερα θετική συμβολή στην ενίσχυση των φορολογικών εσόδων από ΦΠΑ είχε η μεγάλη αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών μετά την επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών. Αυτό συμπεραίνει σε έρευνά του το ΙΟΒΕ. Η επίδοση αυτή σημειώνεται παρά το γεγονός ότι το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών στην Ελλάδα παραμένει χαμηλότερο από τους μέσους όρους της ΕΕ. Η μελέτη συμπεραίνει ότι είναι χρήσιμο να ληφθούν περισσότερο στοχευμένα μέτρα, έτσι ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών, προοπτική η οποία θα αποφέρει σημαντικά μεγαλύτερα δημοσιονομικά οφέλη.

Ωστόσο, μεγάλο κομμάτι της πελατείας των τραπεζών, ιδιαίτερα σε χώρες με γερασμένο πληθυσμό, όπως η Ελλάδα, διστάζει να κάνει χρήση των νέων μέσων διενέργειας τραπεζικών συναλλαγών.

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, τα ετήσια έσοδα ΦΠΑ θα ήταν κατά πολύ υψηλότερα αν η Ελλάδα έφθανε το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της ΕΕ. Σημειώνεται ότι μετά την επιβολή περιορισμών στην ανάληψη μετρητών το 2015, παρατηρήθηκε μια εντυπωσιακή εξάπλωση της χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών, από τις ταχύτερες που έχουν σημειωθεί διεθνώς. Ωστόσο, παρά την εξάπλωση αυτή, η Ελλάδα παραμένει στην έβδομη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ σε ό,τι αφορά την αξία συναλλαγών με κάρτα ως ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης (Ελλάδα το 2017: 20,1%-μέσος όρος ΕΕ-28 το 2016: 34,9%). Αναλυτικότερα, για την ενίσχυση των φορολογικών εσόδων από ΦΠΑ, σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, κάθε 1% αύξηση της χρήσης καρτών σε αξία ή αριθμό συναλλαγών οδήγησε κατά μέσο όρο την περίοδο 2015-2017 σε αύξηση των εσόδων ΦΠΑ κατά 0,14 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) και 0,11 π.μ. αντίστοιχα. Εναλλακτικά, κάθε 1 ποσοστιαία μονάδα αύξηση του μεριδίου χρήσης καρτών προς ιδιωτική κατανάλωση οδηγεί σε 1,4% αύξηση των εσόδων ΦΠΑ. Ως προς την επίδραση του νόμου 4446/2016 στα έσοδα από ΦΠΑ, μέσω της εξάπλωσης καρτών πληρωμής, που δεν οφείλεται σε άλλους παράγοντες (π.χ. μεταβολές κατανάλωσης, επίδραση capital controls), τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τη χρήση στατιστικών μεθόδων και εργαλείων δείχνουν ότι συνέβαλε περίπου στο 1/3 της συνολικής ετήσιας αύξησης (κατά 780 εκατ. ευρώ) των εσόδων από ΦΠΑ το 2017. Το ετήσιο άμεσο δημοσιονομικό όφελος των μέτρων εκτιμάται σε εύρος μεταξύ 210 εκατ. και 323 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι το συνολικό δημοσιονομικό όφελος είναι μεγαλύτερο, καθώς ο υπολογισμός δεν περιλαμβάνει το όφελος που προκύπτει ως επιπλέον έσοδο από φορολογία εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές που σχετίζονται με οικονομική δραστηριότητα η οποία παρέμενε αδήλωτη πριν την εξάπλωση των καρτών πληρωμής. Με δεδομένο το ότι το επίπεδο χρήσης καρτών στην Ελλάδα παραμένει χαμηλό σε σχέση με διεθνείς πρακτικές, υπάρχει περιθώριο για μεγαλύτερο δημοσιονομικό όφελος από συνέχιση της εξάπλωσης της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών. Η συνολική χρήση καρτών ως ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης παραμένει 14,8 π.μ. χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η αύξηση μεριδίου χρήσης καρτών ήταν αισθητή κυρίως σε κλάδους «χαμηλού» ρίσκου φοροδιαφυγής, όπως σουπερμάρκετ, πρατήρια υγρών καυσίμων, φαρμακεία, αλλά και σε ορισμένες συναλλαγές με «ρίσκο» φοροδιαφυγής, όπως αυτές ορίζονται στη βάση κινήτρων και υποθέσεων εργασίας.

ΧΡΗΜΑ 17

αφιέρωμα

Ωστόσο, το συνολικό επίπεδο χρήσης καρτών σε συναλλαγές με «ρίσκο» φοροδιαφυγής καταγράφεται σημαντικά χαμηλότερο του μεριδίου των κλάδων αυτών στην ιδιωτική κατανάλωση. Αντίστοιχη ετερογένεια παρουσιάζει η γεωγραφική εξάπλωση της χρήσης καρτών. Παρ’ όλο που την περίοδο 2015-2017 παρατηρήθηκε αισθητά μεγαλύτερη αύξηση χρήσης καρτών πληρωμής στην περιφέρεια της χώρας, σε σχέση με τα αστικά κέντρα Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το επίπεδο χρήσης καρτών πληρωμής σε περιοχές εκτός του Λεκανοπεδίου Αττικής παραμένει μικρό συγκριτικά με το μερίδιο των αντίστοιχων περιοχών στο ΑΕΠ. Ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της χρήσης καρτών πληρωμής, παρατηρείται μειωμένη χρήση καρτών στους εργασιακά μη ενεργούς και στους ανέργους, ενώ οι τραπεζικοί υπάλληλοι, οι ένστολοι και οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα φαίνεται να έχουν υιοθετήσει σε μεγαλύτερο βαθμό τις κάρτες για τις συναλλαγές τους. Ως προς την ηλικία, η μεγαλύτερη συχνότητα χρήσης καρτών παρατηρείται στις ηλικίες 35-54 ετών ωστόσο, η μέση μηνιαία δαπάνη είναι υψηλότερη στα άτομα της ηλικίας 55-64 ετών, λόγω της μεγαλύτερης μέσης αξίας συναλλαγών. Τέλος, η μελέτη του ΙΟΒΕ καταλήγει με μια σειρά προτάσεων-μέτρων πολιτικής, με κατεύθυνση τη στόχευση της διείσδυσης ΗΜΠ σε κλάδους μέτριου και υψηλού ρίσκου φοροδιαφυγής, καθώς και σε περιοχές με χαμηλή χρήση.

E-banking και ασφάλεια Τα εμπόδια Η ανασφάλεια των συναλλασσομένων και η έλλειψη εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες είναι τα δύο μεγάλα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν οι υπέρμαχοι των εναλλακτικών δικτύων. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό διείσδυσης του internet στη χώρα μας είναι από τα χαμηλότερα στην ευρωζώνη, ενώ ακόμη λιγότεροι είναι εκείνοι που πραγματοποιούν ηλεκτρονικές συναλλαγές. Υπολογίζεται ότι μόνο 350.000 περίπου πελάτες των τραπεζών πραγματοποιούν ηλεκτρονικές συναλλαγές, το ύψος των οποίων ανήλθε πέρσι σε 10 δισ. ευρώ περίπου. Το αίσθημα της ασφάλειας των συναλλασσομένων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αποτελεσματική διείσδυση των εναλλακτικών δικτύων σε

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

μεγαλύτερες ομάδες πληθυσμού. Τα συστήματα αναγνώρισης εξελίσσονται διαρκώς, ενσωματώνοντας και βιομετρικά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα η χροιά της φωνής στις τηλεφωνικές συναλλαγές και τα δακτυλικά αποτυπώματα για τραπεζικές εργασίες μέσω internet. Στην κατεύθυνση αυτή οι τράπεζες εφοδιάζουν τους πελάτες τους με ξεχωριστούς κωδικούς μιας χρήσης για κάθε συναλλαγή που πραγματοποιούν, ενώ άλλες στέλνουν ειδικούς κωδικούς με μήνυμα sms στο κινητό του χρήστη για συγκεκριμένες συναλλαγές που απαιτούν αυξημένη ασφάλεια (π.χ. μεταφορές προς τρίτους, μαζικά εμβάσματα). Tα εναλλακτικά δίκτυα θα πρέπει, λοιπόν, να βασίζονται στην ασφάλεια. Αν οι συναλλασσόμενοι δεν νιώσουν βαθύ το αίσθημα της ασφάλειας, πολύ δύσκολα θα προχωρήσουν στη χρησιμοποίησή τους. Το πόσο ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν στο θέμα της ασφάλειας οι τράπεζες καθίσταται σαφές από τις οδηγίες για ασφαλές e-banking που εξέδωσαν τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, τονίζοντας μάλιστα πως για σωστές συναλλαγές απαιτείται η συμβολή του πελάτη. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, αν υπάρχει υποψία ή αντίληψη για φυσική ή ηλεκτρονική προσπάθεια

υποκλοπής των κωδικών από τον ίδιο τον πελάτη, αυτός θα πρέπει να ενεργήσει άμεσα προς την τράπεζά του. Oι οδηγίες των τραπεζών προς στους συναλλασσομένους λένε τα εξής: Για κωδικούς ασφαλείας • Επιλογή μυστικών κωδικών και σωστή φύλαξη • Αλλαγή κωδικών σε τακτά χρονικά διαστήματα Οι υπηρεσίες των τραπεζών δεν θα σας ζητήσουν ποτέ και με κανέναν τρόπο (τηλεφωνικώς ή μέσω e-mail) τους κωδικούς. Παραπλανητικά μηνύματα (phishing e-mails) μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου έχουν στόχο να υποκλέψουν προσωπικά στοιχεία. Επίσης, τηλεφωνικές κλήσεις (voice phishing) από υποτιθέμενους εκπροσώπους της τράπεζας έχουν στόχο να υποκλέψουν προσωπικά στοιχεία. Πολλοί κακόβουλοι προσπαθούν εν αγνοία του χρήστη να εγκαταστήσουν στον υπολογιστή του κακόβουλα προγράμματα (viruses, worms, trojan horses, spyware κ.ά.). Ορισμένα από τα προγράμματα αυτά είναι δυνατόν να υποκλέψουν προσωπικά στοιχεία και κωδικούς πρόσβασης, να καταστρέψουν αρχεία και προγράμματα και γενικότερα να βλάψουν τη λειτουργία του υπολογιστή.

Οι τράπεζες προτείνουν προς τους συναλλασσομένους:

Οποιοδήποτε e-mail ζητά επειγόντως προσωπικά ή οικονομικά στοιχεία είναι ύποπτο.

• Θωράκιση του υπολογιστή με προγράμματα προστασίας, όπως firewalls, antivirus, antispyware

Δεν θα πρέπει χρησιμοποιούνται ποτέ τα links που υπάρχουν σε e-mails όταν δεν είναι βέβαιη η προέλευσή τους. Ο χρήστης πρέπει να πληκτρολογεί ο ίδιος τη διεύθυνση της ιστοσελίδας που επιθυμεί να επισκεφθεί.

• Αποφυγή χρήσης υπολογιστών σε δημόσιους χώρους ή χρήσης υπολογιστών τρίτων (π.χ. ξενοδοχείων, φίλων)

Επίσης, δεν θα πρέπει να δίδονται προσωπικές πληροφορίες μέσω e-mails. Αυτές μπορούν να δίδονται μόνο μέσω ενός ασφαλούς site ή τηλεφώνου.

• Σημασία στις «περίεργες» συμπεριφορές του υπολογιστή σας • Θα πρέπει να αγνοούνται e-mail που ζητούν στοιχεία των λογαριασμών ή των κωδικών

Οι πιο συνηθισμένες απάτες Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος κλοπής προσωπικών δεδομένων και εμπιστευτικών πληροφοριών μέσω Διαδικτύου σήμερα είναι το phishing («ψάρεμα στο Διαδίκτυο»). Το phishing ή αλλιώς «ψάρεμα» είναι η αποστολή e-mail από δήθεν νόμιμη επιχείρηση (συνήθως τράπεζα), με σκοπό να εξαπατήσει τον αποδέκτη του μηνύματος και να υποκλέψει ιδιωτικές πληροφορίες. Το e-mail με κάποια πρόφαση (π.χ. ενημέρωση αρχείου, επαλήθευση στοιχείων κ.λπ.) προτρέπει τον χρήστη να επισκεφθεί μια ιστοσελίδα όπου του ζητείται να εισαγάγει τα προσωπικά του στοιχεία, όπως usernames, passwords, αριθμούς πιστωτικών καρτών, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών, που η εταιρεία υποτίθεται ότι ήδη έχει στην κατοχή της. Η ιστοσελίδα, ωστόσο, είναι πλαστή και έχει δημιουργηθεί με μοναδικό σκοπό να κλέψει τη ζητούμενη πληροφορία. Θύματα των επιθέσεων phishing δεν είναι μόνο οι χρήστες, αλλά και οι ίδιες οι τραπεζικές επιχειρήσεις, οι οποίες, αν και δεν εμπλέκονται στην απάτη, βλέπουν τη φήμη και την αξιοπιστία τους να κινδυνεύουν.

Οι επιθέσεις phishing αυξάνονται ραγδαία και με έξυπνο τρόπο. Σύμφωνα με έρευνες που διεξάγονται, ο ρυθμός εξάπλωσής τους διπλασιάζεται μέσα σε ένα εξάμηνο. Οι ίδιες έρευνες καταγράφουν ότι το phishing είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, γιατί: • 1 στους 4 χρήστες δεν κοιτάζει τις ενδείξεις ασφαλείας που υπάρχουν σε έναν web browser, όπως η διεύθυνση της ιστοσελίδας, η γραμμή κατάστασης του browser. • Περίπου 1 στους 2 χρήστες e-banking χρησιμοποιεί τους ίδιους κωδικούς για όλες τις ηλεκτρονικές τραπεζικές υπηρεσίες που χρησιμοποιεί σε όλες τις τράπεζες. Οι αρμόδιες υπηρεσίες ασφαλείας των τραπεζών, προκειμένου να αποφεύγονται απάτες τέτοιου τύπου, ενημερώνουν τακτικά τους χρήστες e-banking μέσω των δικτυακών τους τόπων ή ενημερωτικών φυλλαδίων. Σύμφωνα με αυτές, τα παρακάτω σημεία είναι βασικά για την αποφυγή των επιθέσεων phishing: Ποτέ καμία τράπεζα δεν ζητά προσωπικές πληροφορίες από τους πελάτες της μέσω e-mail ή τηλεφώνου.

Οι πελάτες θα πρέπει να ελέγχουν αν η διεύθυνση της ιστοσελίδας είναι γραμμένη σωστά και επιπροσθέτως αν ξεκινά από https:// και όχι από http://. Σημειώνεται ότι το “s” υποδηλώνει “security”, δηλαδή ασφάλεια, απαραίτητο όταν γίνονται τραπεζικές συναλλαγές. Η ασφάλεια της ιστοσελίδας διασφαλίζεται από την ύπαρξη εικονιδίου κλειδαριάς στη γραμμή κατάστασης του browser: ενεργοποιώντας το, επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα του ψηφιακού πιστοποιητικού, σύμφωνα με τις οδηγίες της τράπεζας. Θα πρέπει επίσης να ενημερώνεται άμεσα η τράπεζα από την οποία υποτίθεται ότι προέρχεται το e-mail. Οι τράπεζες, για την αντιμετώπιση της ηλεκτρονικής απάτης, έχουν εισαγάγει τεχνολογίες πιστοποίησης δύο παραγόντων με διάφορες μορφές (SMS, PINs, tokens, ψηφιακά πιστοποιητικά), γεγονός που σημαίνει ότι η πρόσβαση στις ασφαλείς ιστοσελίδες τους απαιτεί κι ένα επιπλέον αναγνωριστικό, που έχει συνήθως μικρή διάρκεια ζωής και δεν είναι τόσο εύκολο να υποκλαπεί. Σε κάθε περίπτωση, ο σωστά ενημερωμένος χρήστης έχει λιγότερες πιθανότητες να υποπέσει θύμα απάτης. Άλλωστε, όπως έχει δηλώσει και ο Kevin Mitnick, ο πιο φημισμένος χάκερ, «ο αδύναμος κρίκος σε οποιαδήποτε απάτη είναι ο άνθρωπος». ΧΡΗΜΑ 19

αφιέρωμα

Απάτες στα ATM Άλλες μορφές απάτης είναι αυτές που γίνονται στα ATM με τεχνικές skimming και όχι μόνο. Η πιο διαδεδομένη μορφή απάτης που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες χώρες είναι η μέθοδος αντιγραφής των στοιχείων της μαγνητικής ταινίας των καρτών με την τεχνική skimming. Τα στοιχεία της κάρτας διαβάζονται τη στιγμή που ο πελάτης πραγματοποιεί μια συναλλαγή στο ATM μέσω μιας συσκευής υποκλοπής (skimmer), προσαρμοσμένης, συνήθως, με ταινία διπλής όψης, στον καρταναγνώστη του ATM. Οι κάρτες που έχουν «διαβαστεί» από το ειδικό εξάρτημα (skimmer) μπορούν αργότερα να αναπαραχθούν από τους δράστες στο «εργαστήριό» τους. Σε πολλές περιπτώσεις, τα στοιχεία της κάρτας μεταδίδονται άμεσα σε κάποιο παραπλήσιο αυτοκίνητο ή μηχανή με κατάλληλο εξοπλισμό, ώστε η επεξεργασία τους να γίνεται αμέσως από τους δράστες. Επίσης, γνωστή είναι η τεχνική “Lebanese loop”, στην οποία χρησιμοποιείται μια συσκευή παρακράτησης της κάρτας που προσαρμόζεται στον αναγνώστη καρτών του μηχανήματος (ATM). Η συσκευή παγιδεύει την κάρτα ενώ ο πελάτης πιστεύει ότι η κάρτα του παρακρατήθηκε από δυσλειτουργία του ATM και απομακρύνεται χωρίς να ενημερώσει αμέσως την τράπεζα προκειμένου να του την απενεργοποιήσει.

Τρόποι υποκλοπής του PIN H απόσπαση του PIN γίνεται συνήθως με μικροκάμερες, μίνι βίντεο κάμερες ή ακόμη και χρησιμοποιώντας την κάμερα των κινητών τηλεφώνων, όλες κατάλληλα προσαρμοσμένες στην πλαφονιέρα του ΑΤΜ, στα πλαϊνά του μέρη ή και στην τέντα ηλιοπροστασίας. Ένας άλλος τρόπος που χρησιμοποιείται αρκετά το τελευταίο διάστημα είναι η τοποθέτηση ψεύτικου πληκτρολογίου (fake keypad) πάνω από το πραγματικό. Κατά την πληκτρολόγηση του PIN από τον κάτοχο, τα στοιχεία καταγράφονται και στο ψεύτικο πληκτρολόγιο (το οποίο είναι πολύ λεπτό), με αποτέλεσμα οι δράστες να έχουν στη διάθεσή τους και τον μυστικό αριθμό αναγνώρισης (PIN). Στην περίπτωση της τεχνικής “Lebanese loop”, η απόσπαση του PIN γίνεται με τον τρόπο της προσφερόμενης βοήθειας από κάποιον δήθεν πελάτη που αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα και παραμένει

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

δίπλα στο ΑΤΜ, προτρέποντας το θύμα να πληκτρολογήσει το PIN του πάλι, ώστε το ΑΤΜ να του βγάλει την κάρτα έξω. Οι τράπεζες, σε συνεργασία με τις προμηθεύτριες εταιρείες των ΑΤΜ, τοποθετούν ειδικούς μηχανισμούς εντοπισμού συσκευών υποκλοπής. Παράλληλα, επενδύουν σημαντικά ποσά για τη θωράκισή τους απέναντι σε φαινόμενα απάτης, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνουν και στη σωστή ενημέρωση της πελατείας τους. Ειδικότερα, συμβουλεύουν τους πελάτες τους: Να χρησιμοποιούν, όσο είναι δυνατόν, τα ίδια ΑΤΜ, ώστε να μπορούν να παρατηρούν τυχόν αλλαγές, να ελέγχουν τον χώρο του ΑΤΜ πριν από κάθε συναλλαγή (πληκτρολόγιο, φωτισμό, πλαϊνά μέρη) και να ενημερώνουν αμέσως την τράπεζα σε περίπτωση που παρατηρήσουν κάτι διαφορετικό. Επίσης, θα πρέπει να προφυλάσσουν το μυστικό αριθμό (PIN) κατά την πληκτρολόγησή του (π.χ. με την παλάμη του άλλου χεριού ή το πορτοφό-

λι). Και, φυσικά, τους υπενθυμίζουν ότι δεν πρέπει να σημειώνουν και να φυλάσσουν PIN και κάρτα μαζί ή να γνωστοποιούν το PIN σε συγγενικά τους πρόσωπα, σε τρίτους, σε υπαλλήλους της τράπεζας ή σε οποιαδήποτε Αρχή, ακόμη κι αν αυτό τους ζητηθεί, και δεν πρέπει να εμπιστεύονται αγνώστους που θα προσφερθούν να βοηθήσουν κατά τη συναλλαγή τους στα ΑΤΜ. Τέλος, θα πρέπει να καλούν μόνο στα τηλέφωνα που εμφανίζονται στην οθόνη του ΑΤΜ ή τους έχει χορηγήσει η τράπεζα με την οποία συνεργάζονται.

Τα εναλλακτικά δίκτυα πρόκληση για τις τράπεζες Τα εναλλακτικά δίκτυα θα αποτελέσουν ένα από τα σημαντικότερα πεδία μαχών σε ό,τι αφορά τις τράπεζες, αφού αποτελούν έναν σημαντικό μοχλό για τη μείωση του κόστους. Οι τράπεζες στοχεύουν στον περιορισμό των συναλλαγών από το κατάστημα στις πλέον εξειδικευμένες (π.χ. private banking, χορηγήσεις δανείων, επενδυτικές υπηρεσίες), μεταφέροντας αναλήψεις, καταθέσεις και πληρωμές στα εναλλακτικά δίκτυα. Επίσης, επιθυμούν να δημιουργηθεί ένα σύστημα εύκολο στη χρήση, που να καλύπτει όλες τις ανάγκες των συναλλασσομένων και να είναι απόλυτα ασφαλές. Προς τούτο οι τράπεζες εκπαιδεύουν τους πελάτες τους ώστε αυτοί να εξοικειωθούν με τη χρήση των εναλλακτικών δικτύων και να γνωρίσουν τα πλεονεκτήματα που αυτά τους προσφέρουν. Μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων, οι τράπεζες είναι πλέον σε θέση να καλύπτουν το σύνολο της χώρας, ακόμη και τις περιοχές εκείνες όπου, λόγω διαφόρων παραγόντων, π.χ. γεωγραφικής θέσης, δεν είναι εφικτή η λειτουργία καταστήματος. Η μείωση των λειτουργικών εξόδων που επιτυγχάνεται με τη χρήση των εναλλακτικών δικτύων δικαιολογεί την προσπάθεια εξάπλωσής τους. Είναι χαρακτηριστική η διαφορά κόστους: ενώ μια συναλλαγή στον γκισέ κοστίζει στην τράπεζα περίπου 1,5 ευρώ (σε εργατοώρες, κόστος λειτουργίας καταστημάτων κ.λπ.), η ίδια συναλλαγή κοστίζει μόλις 0,25 ευρώ αν πραγματοποιηθεί ηλεκτρονικά. Οι οικονομίες κλίμακας που εξασφαλίζονται είναι πολύ σημαντικές, ενώ οι επενδύσεις σε τεχνολογία που πραγματοποιούνται αφορούν ολόκληρο τον όμιλο κάθε τράπεζας και –με μικρές διαφο-

ΧΡΗΜΑ 21

αφιέρωμα

ροποιήσεις– χρησιμοποιούνται σε όλες τις χώρες στις οποίες αυτή δραστηριοποιείται. Επιλέγοντας να χρησιμοποιήσουν τα εναλλακτικά δίκτυα, οι πελάτες των τραπεζών ωφελούνται με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, δεν περιορίζονται από το τραπεζικό ωράριο, καθώς έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν συναλλαγές όλο το 24ωρο, όλες τις ημέρες της εβδομάδας, από όπου κι αν βρίσκονται. Επίσης, απολαμβάνουν ιδιαίτερα ευνοϊκή τιμολογιακή πολιτική. Μεγάλος αριθμός συναλλαγών, όπως π.χ. η μεταφορά χρημάτων από λογαριασμό σε λογαριασμό της ίδιας τράπεζας, η ενημέρωση υπολοίπου, η κατάθεση χρημάτων σε λογαριασμό τρίτου που τηρείται στην ίδια τράπεζα (π.χ. για πληρωμή ενοικίου) και η πληρωμή ΦΠΑ είναι δωρεάν αν πραγματοποιηθούν μέσω internet ή τηλεφώνου, ενώ σε κάθε περίπτωση η χρέωση είναι ιδιαίτερα χαμηλή συγκρινόμενη με τις αντίστοιχες προμήθειες για τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται στον γκισέ.

Η ταυτότητα των εναλλακτικών δικτύων ATM Σήμερα το 55% των τραπεζικών συναλλαγών πραγματοποιείται μέσω των ΑΤΜ, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις έχουν αντικαταστήσει τον τραπεζικό γκισέ. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε ετήσια βάση, μέσω των ΑΤΜ πραγματοποιούνται περισσότερες από 100 εκατ. συναλλαγές. Στη συντριπτική πλειοψηφία (ποσοστό 70%), οι συναλλαγές που πραγματοποιούν οι καταναλωτές στα ΑΤΜ αφορούν ανάληψη μετρητών, και ακολουθεί με 25% η ερώτηση υπολοίπου, ενώ ένα 5% αφορά διάφορες άλλες συναλλαγές (πληρωμές, μεταφορές χρημάτων κ.λπ.). Τα κρούσματα απάτης παραμένουν σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, καθώς δεν ξεπερνούν τα 30 τον μήνα, ενώ τα «χτυπήματα» που συνολικά δέχονται οι τράπεζες είναι πάνω από 200.

INTERNET Μετά τη διαρκώς αυξανόμενη χρήση των ΑΤΜ, ακολουθεί η επέκταση της ηλεκτρονικής και τηλεφωνικής τραπεζικής, στόχος για τον οποίο έχουν ήδη επενδυθεί δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε υποδομές. Η άνεση, η πληρότητα και η ασφάλεια είναι το τρίπτυχο στο οποίο θα στηριχθεί η

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

επανάσταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπως αναφέρουν τα αρμόδια τραπεζικά στελέχη. Ο τραπεζικός πελάτης έχει σήμερα στη διάθεσή του: • Τραπεζικές συναλλαγές μέσω τηλεφώνου (κινητό-σταθερό) μόνο με φωνητικές εντολές • Πλήρες «πακέτο» συναλλαγών και υπηρεσιών όλο το 24ωρο • Μετατροπή της οθόνης του υπολογιστή σε ΑΤΜ Βελτιωμένα συστήματα ασφαλείας με χρήση ειδικών, προσωπικών κωδικών • Αυτοματοποιημένα συστήματα συναλλαγών χωρίς την παρουσία εκπροσώπου της τράπεζας Σύμφωνα με αξιόπιστες έρευνες, οι υπηρεσίες internet banking που προσφέρουν οι ελληνικές τράπεζες είναι καλύτερες από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές και καλύπτουν μεγάλη γκάμα προϊόντων και υπηρεσιών. Η πλέον συνηθισμένη συναλλαγή μέσω internet banking είναι η αποστολή εμβάσματος (55% των συναλλαγών πραγματοποιείται μέσω internet) και ακολουθούν οι χρηματιστηριακές συναλλαγές (το 22% πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου), οι πληρωμές ΦΠΑ, ΙΚΑ, ΤΕΒΕ (είναι χαρακτηριστικό το ότι το 70% των συγκεκριμένων πληρωμών γίνονται μέσω του e-banking), καθώς και οι μεταφορές σε λογαριασμούς τρίτων.

αυτό θα μπορεί να γίνεται δίνοντας μόνο φωνητικές εντολές και χωρίς τη χρήση πλήκτρων. Η διαδικασία θα είναι πλήρως αυτοματοποιημένη, ενώ ο πελάτης θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να μιλήσει με κάποιον εκπρόσωπο της τράπεζας, αν θέλει επιπλέον πληροφορίες ή έχει κάποιο ερώτημα.

Οι εταιρείες FinTech Νέες υπηρεσίες Ενδεικτικό του τι συντελείται στον χώρο της ηλεκτρονικής τραπεζικής είναι τα νέα συστήματα συναλλαγών που επιχειρούν να εγκαταστήσουν οι τράπεζες. Το τηλέφωνο, κινητό ή σταθερό, είναι το μέσο που έχουν επιλέξει τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας για να δομήσουν τις νέας γενιάς υπηρεσίες. Και αυτό, σε αντίθεση με το internet, λόγω της εξοικείωσης του συνόλου του πληθυσμού με την τηλεφωνική συσκευή. Ήδη, αρκετές τράπεζες επιτρέπουν στους πελάτες τους να πραγματοποιήσουν μέσω του τηλεφώνου –σταθερού ή κινητού– σειρά από συναλλαγές, ενώ σύντομα

Η λέξη προέρχεται από τη συντομογραφία του Financial Technology. Περιγράφει τον τομέα, την είσοδο, την ανάπτυξη και επίδραση της τεχνολογίας στον χώρο των οικονομικών. Το FinTech μπορεί να αφορά εταιρείες startup, εταιρείες τεχνολογίας ή μεγάλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, ή απλά παρόχους υπηρεσιών στα χρηματοοικονομικά. Το FinTech ή χρηματοοικονομική τεχνολογία, όπως αποδίδεται στα Ελληνικά, ήρθε για να φέρει την επανάσταση στον τομέα των τραπεζικών υπηρεσιών, αφού υπόσχεται να αντικαταστήσει τις τράπεζες με ένα smartphone. Είναι μια ευρεία έννοια, που περιλαμβάνει όλες

τις εταιρείες που χρησιμοποιούν το internet, τα κινητά τηλέφωνα, το cloud και λογισμικό ανοιχτού κώδικα για την αποτελεσματική και εύχρηστη παροχή τραπεζικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: η μία περιλαμβάνει τις εταιρείες που προσφέρουν ψηφιακά εργαλεία στους χρήστες για να δανείζονται, να διαχειρίζονται τα χρήματά τους και να χρηματοδοτούν ευκολότερα τις startups, ενώ η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις που παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες και βοηθούν τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να διαχειρίζονται καλύτερα τις υπηρεσίες τους. Το FinTech έρχεται να αλλάξει δραστικά το τοπίο στον κλάδο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και να μεταβάλει τις ισορροπίες εις βάρος των μεγαλύτερων παικτών. Ήδη, οι τραπεζίτες χρησιμοποιούν αυτές τις υπηρεσίες για να φέρουν απευθείας σε επαφή τους δανειολήπτες με τους επενδυτές, μειώνοντας τον χρόνο εκταμίευσης δανείων σε μερικές μόνο ώρες. Το FinTech απειλεί με «λουκέτο» τις παραδοσιακές τραπεζικές δομές, όπως η τράπεζα της γειτονιάς, στερώντας τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων από απλές υπηρεσίες όπως η ενημέρωση των λογαριασμών ταμιευτηρίου ή ο έλεγχος των πιστωτικών καρτών. Επιπλέον, αφού η εξυπηρέτηση γίνεται από απόσταση, μπορούν να δραστηριοποιούνται σε μια χώρα και, τελικά, να μην υπόκεινται στις αρχές που ελέγχουν τη χώρα αυτή. Στην κατηγορία του FinTech εντάσσονται εταιρείες που αναπτύσσουν λύσεις σε τομείς όπως: ηλεκτρονικές πληρωμές, ηλεκτρονική τραπεζική, ασφάλεια συναλλαγών, μεταφορές χρημάτων, «κοινωνική» πιστοληπτική ικανότητα, ηλεκτρονικά πορτοφόλια, ηλεκτρονική τιμολόγηση, διαχείριση μισθοδοσίας, εκκαθάριση συναλλαγών, εναλλακτικά νομίσματα, εναλλακτικές αγορές μετοχών και αξιών, εναλλακτικές πλατφόρμες άντλησης κεφαλαίων, είτε από το διαδικτυακό πλήθος είτε από ιδιώτες επενδυτές, εναλλακτικές πλατφόρμες δανεισμού μεταξύ φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων, εναλλακτικές πλατφόρμες υποθηκών, εναλλακτικές υπηρεσίες ασφάλισης και άλλους. Στις πιο σημαντικές FinTech startups συμπεριλαμβάνονται εταιρείες όπως οι: Stripe (ΗΠΑ, 2010,

ηλεκτρονικών πληρωμών και συναλλαγών) και η αποδοχή τους από τους ίδιους τους καταναλωτές και τους εμπόρους έχουν οδηγήσει ακόμη και τους τεχνολογικούς «κολοσσούς» της Apple, της Google, της Samsung και του Facebook στο να δημιουργήσουν τις δικές τους FinTech υπηρεσίες, που ενσωματώνουν στα υφιστάμενα προϊόντα τους.

υλισμικό και λογισμικό που επιτρέπει σε εμπόρους και επιχειρήσεις να λαμβάνουν και να διαχειρίζονται ηλεκτρονικές πληρωμές, 280 εκατ. δολ. σε επενδύσεις), TransferWise (Ηνωμένο Βασίλειο, 2010, μεταφορές χρημάτων στο εξωτερικό από φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις χωρίς τις υψηλές τραπεζικές χρεώσεις, 90 εκατ. δολ. σε επενδύσεις), iZettle (Ηνωμένο Βασίλειο, 2010, τερματικά και εφαρμογές για αποδοχή και διαχείριση πληρωμών από επιχειρήσεις μέσω κινητών τηλεφώνων, 244 εκατ. δολ. σε επενδύσεις), Gusto (πρώην ZenPayroll, ΗΠΑ, 2011, διαχείριση και καταβολή μισθοδοσίας στο cloud, 136 εκατ. δολ. σε επενδύσεις), Square (ΗΠΑ, 2009, πλήρης οικονομική διαχείριση μιας επιχείρησης, αποδοχή πληρωμών στο ηλεκτρονικό και το φυσικό κανάλι πώλησης, καταγραφή πωλήσεων, διαχείριση αποθήκης, κ.ο.κ., 591 εκατ. δολ. σε επενδύσεις, IPO στη Νέα Υόρκη στα 2,9 δισ. δολ. κεφαλαιοποίηση), Coinbase (ΗΠΑ, 2012, ένα από τα πλέον δημοφιλή ψηφιακά πορτοφόλια για συναλλαγές με Bitcoin, 107 εκατ. δολ. σε επενδύσεις) και άλλες. Τα πιο ενεργά venture capital funds στον κλάδο είναι, μεταξύ άλλων, τα Accel Partners, Andreessen Horowitz, Greylock Partners, Kleiner Perkins Caufield & Byers, New Enterprise Associates και Sequoia Capital. Η επικράτηση των τεχνολογικών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (κυρίως των

Στην Ελλάδα, ο κλάδος του FinTech παραμένει πιο περιορισμένος. Η πιο σημαντική εταιρεία του κλάδου αυτήν τη στιγμή είναι η Viva, η οποία αποτελεί μέλος του ομίλου εταιρειών πληροφορικής Realize, που δραστηριοποιείται από το 2000. Πέραν της Viva, συναντούμε λίγες ανεξάρτητες εταιρείες στον τομέα των ηλεκτρονικών χρηματοοικονομικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Ο τραπεζικός κλάδος, πάντως, λόγω των νέων δικτύων, αναδομείται, με την είσοδο νέων παικτών τόσο στις παραδοσιακές εργασίες όσο και στις υπηρεσίες πληρωμών. Ήδη, μεγάλοι όμιλοι, όπως η Cosmote και ο ΟΠΑΠ, με «όπλο» το μεγάλο πελατολόγιό τους και το πανελλαδικό τους δίκτυο, προετοιμάζουν τη δραστηριοποίησή τους στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα με τη δημιουργία ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, ενώ η Credicom και η Επενδυτική Τράπεζα, μέσω των τραπεζικών αδειών που διαθέτουν, θα αποτελέσουν το όχημα των μετόχων τους για διείσδυση στην αγορά με ηλεκτρονικά κυρίως μέσα. Εν τω μεταξύ, μέσω της Κοινοτικής Οδηγίας PSD2 (Revised Payment Service Directive), θα καθιερωθούν δύο νέοι τύποι αδειών, που θα χορηγούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος: ιδρυμάτων εκκίνησης συναλλαγών και ιδρυμάτων πληροφόρησης λογαριασμών. Με τον πρώτο τύπο, τρίτες εταιρείες θα δημιουργούν online πλατφόρμες μέσω των οποίων οι πελάτες των τραπεζών θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλα τα προϊόντα τους. Οι συναλλασσόμενοι θα δίνουν εντολή στο τρίτο μέρος να ολοκληρώσει μια πληρωμή ή μια συναλλαγή με τη χρήση οποιουδήποτε καταθετικού του λογαριασμού, ανεξάρτητα από την τράπεζα στην οποία τηρείται. Ο δεύτερος τύπος ιδρυμάτων θα παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης λογαριασμών. Έτσι, μέσω μιας εφαρμογής, ο συναλλασσόμενος θα μπορεί να έχει από μία πηγή ενημέρωση για όλα τα προϊόντα που διαθέτει, σε όλες τις τράπεζες. • • •

ΧΡΗΜΑ 23

τραπεζικές εξελίξεις

Οι κατευθυντήριες γραμμές της EBA θα ισχύουν για τις αρμόδιες αρχές σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς και για τα ιδρύματα, τόσο ως μονάδες όσο και ως όμιλοι σε ενοποιημένη βάση, όπως επίσης και για τα ιδρύματα πληρωμών και ηλεκτρονικού χρήματος.

Με ποιον τρόπο θα γίνεται ο έλεγχος για τις εξωτερικές συνεργασίες των τραπεζών

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι οργανισμοί αναθέτουν εξωτερικά όλο και περισσότερες δραστηριότητες, με σκοπό τη μείωση του κόστους και τη βελτίωση της ευελιξίας και της αποτελεσματικότητας

ι ευρωπαϊκές αρχές θα εξετάζουν εξονυχιστικά όλες τις δραστηριότητες τις οποίες οι τράπεζες της ΕΕ προωθούν προς διεκπεραίωση σε εταιρείες με ανάλογη εξειδίκευση. Η ΕΕ λαμβάνει, όπως όλα δείχνουν, αυτήν την πρόνοια γιατί οι συγκεκριμένες εταιρείες-εξωτερικοί συνεργάτες των τραπεζών εδρεύουν σε χώρες-μέλη με διαφορετικό εθνικό δίκαιο από τη χώρα-έδρα της τράπεζας ή του χρηματοπιστωτικού οργανισμού που πραγματοποιεί outsourcing, πολλώ δε μάλλον που, αρκετές φορές, οι εταιρείες-συνεργάτες λειτουργούν και εκτός ΕΕ. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που εποπτεύονται από την ΕΕ πραγματοποιούν συνεργασίες με άλλους εκτός ΕΕ, οι οποίοι δεν εμπίπτουν στους κανόνες της ΕΕ. Απαλλάσσονται έτσι από υποχρεώσεις που μπορεί να δημιουργούν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε άλλες τράπεζες που δεν προβαίνουν στις ίδιες ενέργειες ή που τελικά χρησιμοποιούν εταιρείες με έδρα στην ίδια χώρα με τη δική τους.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Έτσι, λοιπόν, με ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, θα μεταβιβάζεται η ευθύνη από τις outsourcing εταιρείες, που δεν μπορούν να ελεγχθούν για θέματα παραβίασης της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας (παραβίαση προσωπικών δεδομένων, φορολογικές παραβάσεις, ξέπλυμα κ.λπ.), στις τράπεζες, που μπορούν να ελεγχθούν και συνεργάζονται μαζί τους. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA) προετοιμάζει οδηγία που θα ελέγχει τι ακριβώς και υπό ποιες συνθήκες μπορούν να κάνουν outsourcing πάσης φύσεως χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν με έδρα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κατευθυντήριες γραμμές της EBA θα ισχύουν για τις αρμόδιες αρχές σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς και για τα ιδρύματα, τόσο ως μονάδες όσο και ως όμιλοι σε ενοποιημένη βάση, όπως επίσης και για τα ιδρύματα πληρωμών και ηλεκτρονικού χρήματος. Η EBA ξεκίνησε για τον σκοπό αυτό δημόσια διαβούλευση σχετικά με το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για την εξωτερική ανάθεση. Οι νέες κα-

τευθυντήριες γραμμές αναθεωρούν τις υφιστάμενες κατευθυντήριες και αποσκοπούν στη θέσπιση ενός πιο εναρμονισμένου πλαισίου για τη σύναψη συμβάσεων εξωτερικής ανάθεσης όλων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στο πεδίο δράσης της EBA. Το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών παρέχει έναν σαφή ορισμό της εξωτερικής ανάθεσης και καθορίζει τα κριτήρια για να εκτιμηθεί κατά πόσο μια δραστηριότητα, υπηρεσία, διαδικασία ή λειτουργία –ή και κομμάτι αυτής που ανατίθεται σε εξωτερικούς συνεργάτες– είναι κρίσιμη ή σημαντική. Ειδικότερα, οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές θα καλύπτουν τα πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις επενδύσεων που υπόκεινται στην οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (CRD), τα ιδρύματα πληρωμών που υπόκεινται στην αναθεωρημένη οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών (PSD2) και τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος που υπόκεινται στην οδηγία για το ηλεκτρονικό χρήμα. Η διαβούλευση θα πραγματοποιείται έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2018.

Τι ακριβώς συμβαίνει Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι οργανισμοί αναθέτουν εξωτερικά όλο και περισσότερες δραστηριότητες, με σκοπό τη μείωση του κόστους και τη βελτίωση της ευελιξίας και της αποτελεσματικότητας. Στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης και της αυξανόμενης σημασίας της τεχνολογίας της πληροφορίας (IT) και των χρηματοπιστωτικών τεχνολογιών (FinTech), τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, τις διαδικασίες και τα συστήματά τους έτσι ώστε να συμπεριλάβουν τέτοιες τεχνολογίες, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Η εξωτερική ανάθεση σε παρόχους υπηρεσιών κέρδισε έδαφος παντού. Η πληροφορική εξάλλου έχει καταστεί μία από τις πιο διαδεδομένες δραστηριότητες που ανατίθενται σε εξωτερικούς συνεργάτες. Η εξωτερική ανάθεση είναι επίσης σημαντική στο πλαίσιο της απόκτησης ή και της διατήρησης της πρόσβασης στη χρηματοπιστωτική αγορά της ΕΕ. Συγκεκριμένα, τα ιδρύματα τρίτων χωρών μπορούν να ιδρύσουν θυγατρικές ή υποκαταστήματα στην ΕΕ προκειμένου να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν πρόσβαση στις χρηματο-

πιστωτικές αγορές και τις υποδομές της ΕΕ, ενώ το σεών του και προχωρά σε αποποίηση των ευθυνών μητρικό ίδρυμα με τον τρόπο αυτό θα παρέχει σημα- του. Τα θεσμικά όργανα πρέπει να παραμείνουν σε θέση να επιβλέπουν όλους τους κινδύνους και να ντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες στην ΕΕ. διαχειρίζονται τις ρυθμίσεις εξωτερικής ανάθεσης. Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές θα Τα ιδρύματα θα πρέπει να είναι σε θέση να ελέγχουν ασχολούνται με τις ευθύνες της διοίκησης των τρα- αποτελεσματικά, να αμφισβητούν την ποιότητα και τις πεζών για τη θέσπιση κατάλληλου πλαισίου για την επιδόσεις του outsourcing και των δραστηριοτήτων εξωτερική ανάθεση, την εφαρμογή του, τη διαδικα- που ανατίθενται σε τρίτους, να διεξάγουν τη δική τους σία δέουσας επιμέλειας στην εφαρμογή και, τελικά, αξιολόγηση κινδύνων και συνεχή παρακολούθηση. την εκτίμηση κινδύνου πριν αναθέσει σε εξωτερικό Οι κατευθυντήριες γραμμές θεσπίζουν ένα καινούρπάροχο την υπηρεσία. γιο πλαίσιο για τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας Οι κατευθυντήριες γραμμές διευκρινίζουν, επίσης, των ιδρυμάτων, με στόχο να εξασφαλιστεί ότι οι λειπτυχές που σχετίζονται με τις συμβατικές υποχρεώ- τουργίες ανατίθενται μόνο σε αξιόπιστους παρόχους σεις, την παρακολούθηση του outsourcing καθώς και υπηρεσιών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η συνεχής παροχή υπηρεσιών και η συμμόρφωση με τις κανοτην εποπτεία από τις αρμόδιες αρχές. νιστικές απαιτήσεις. Με την αναθεώρηση αυτή θα προκύπτει πως η ευθύνη Τα ιδρύματα πρέπει να εξασφαλίζουν τον έλεγχο και της διοίκησης της τράπεζας δεν μπορεί ποτέ να μετα- τα δικαιώματα πρόσβασης μέσα από γραπτές συμφωκυλιστεί σε εξωτερικούς συνεργάτες. Η εξωτερική νίες στις περιπτώσεις εξωτερικής ανάθεσης, δηλαδή ανάθεση δεν πρέπει να οδηγήσει σε μια κατάσταση μέσα από συμβάσεις τόσο για τους ίδιους όσο και κατά την οποία ένα ίδρυμα γίνεται ένα λεγόμενο για τις αρμόδιες αρχές, και υποχρεούνται να τηρούν «κενό κέλυφος» που στερείται των εξουσιοδοτή- μητρώο όλων των συμβάσεων outsourcing. • • •

ΧΡΗΜΑ 25

[αφιέρωμα]

loya Νέες τεχνολογίες και καταναλωτικές ανάγκες αλλάζουν τα

Από την Κυρέλα Πέτρου

Μεγάλη ανάπτυξη γνωρίζει τα τελευταία χρόνια η εφαρμογή προγραμμάτων πιστότητας και επιβράβευσης (loyalty schemes), τα οποία σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την ενίσχυση των εργασιών μιας επιχείρησης.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

lty schemes

σχέση των Ελλήνων καταναλωτών στα χρόνια της κρίσης με τα προγράμματα αυτά έχει μετατραπεί σε «σχέση εξάρτησης», επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τις αγοραστικές τους συνήθειες. Δεδομένου του ότι ο μέσος καταναλωτής έχει εξελιχθεί σε «κυνηγό προσφορών», η επιβράβευση που παρέχουν τα συγκεκριμένα προγράμματα μέσω της συλλογής πόντων –και όχι μόνο– αποτελεί σοβαρό κίνητρο για τις αποφάσεις του. Τα προγράμματα επιβράβευσης παρουσιάζουν εξαιρετικά υψηλή διείσδυση. Όπως προκύπτει από έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία ClientIQ σε συνεργασία με τη Focus Bari, το 97% των καταναλωτών είναι εγγεγραμμένοι σε τουλάχιστον ένα πρόγραμμα επιβράβευσης, ενώ ο μέσος καταναλωτής έχει στο πορτοφόλι του 8,3 προγράμματα επιβράβευσης! Επιπλέον, ο μέσος Έλληνας καταναλωτής έχει στην κατοχή του προγράμματα επιβράβευσης από 5 διαφορετικούς κλάδους, με τον κλάδο των σουπερμάρκετ να παρουσιάζει την υψηλότερη διείσδυση, σε ποσοστό 92%. Ακολουθεί ο κλάδος των τραπεζών με ποσοστό 77% και ο κλάδος των μεταφορών με ποσοστό διείσδυσης 73%. Ιδιαίτερα υψηλή εμφανίζεται και η επίδραση των προγραμμάτων επιβράβευσης στις καταναλωτικές συνήθειες των Ελλήνων. Σύμφωνα με την έρευνα, το 80% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι κάνουν συστηματική χρήση των προγραμμάτων που έχουν στην κατοχή τους, ενώ το 60% των ερωτηθέντων επιλέγουν συχνότερα για τις αγορές τους εταιρείες οι οποίες τους προσφέρουν επιβράβευση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι μόνο 6% των καταναλωτών φαίνεται να μένουν ανεπηρέαστοι από την ύπαρξη προγραμμάτων επιβράβευσης και, από την άλλη πλευρά, ένα 10% των πελατών δηλώνουν ότι αγοράζουν αποκλειστικά από εταιρείες που τους προσφέρουν επιβράβευση. Αξίζει να αναφέρουμε ότι πάνω από του μισούς ερωτηθέντες (55%) δήλωσαν ότι έχουν αυξήσει το ποσό που ξοδεύουν σε εταιρείες οι οποίες τους προσφέρουν κάποια επιβράβευση.

Σύμφωνα με την έρευνα, το 80% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι κάνουν συστηματική χρήση των προγραμ- Οι καταναλωτές θέλουν προσωποποιημένες προσφορές μάτων που έχουν στην κατοχή τους, ενώ το 60% των ερωτηθέντων επιλέγουν συχνότερα για τις αγορές τους Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν αναφορικά με τις απαιτήσεις που εμφανίζονται να έχουν οι καταεταιρείες οι οποίες τους προσφέρουν επιβράβευση. ναλωτές από τις εταιρείες με τις οποίες συναλλάσσονται. Οι Έλληνες καταναλωτές –εκτός από την επιβράβευση– ζητούν πλέον από τις εταιρείες να «διαβάζουν» τις ανάγκες τους, όπως αυτές προκύπτουν από την καταναλωτική τους συμπεριφορά και να τους επικοινωνούν προσφορές που ταιριάζουν με αυτές. ΧΡΗΜΑ 27

αφιέρωμα Ενδεικτικά, 8 στους 10 ερωτηθέντες δηλώνουν ότι θα χρησιμοποιούσαν περισσότερο τα προγράμματα που έχουν στην κατοχή τους εφόσον λαμβάνουν προσωποποιημένες προσφορές σύμφωνες με τις δικές τους, προσωπικές ανάγκες.

Η μη ύπαρξη προγράμματος επιβράβευσης ενδέχεται να αποτελέσει ανταγωνιστικό μειονέκτημα των εταιρειών που επιλέγουν μια τέτοια στρατηγική μακροπρόθεσμα.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι η ύπαρξη ενός προγράμματος επιβράβευσης είναι ένα ισχυρό «χαρτί» στα χέρια μιας επιχείρησης, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνη της ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της εταιρείας, καθώς οι καταναλωτές ζητούν πλέον περισσότερα. Μέσω των προγραμμάτων επιβράβευσης οι καταναλωτές απαιτούν οι εταιρείες να καταλαβαίνουν τις ανάγκες τους, όπως αυτές διαφαίνονται από την καταναλωτική τους συμπεριφορά, και να τους επικοινωνούν προσφορές που ταιριάζουν με αυτές. Η ClientIQ εκτιμά ότι η χρήση εργαλείων customer analytics είναι αυτή που θα βοηθήσει τις εταιρείες να αξιοποιήσουν σωστά τις πληροφορίες της καταναλωτικής συμπεριφοράς που συγκεντρώνουν από τα προγράμματα επιβράβευσης και θα τους οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας πελατοκεντρικής στρατηγικής μάρκετινγκ και πωλήσεων, που θα αυξήσει την προστιθέμενη αξία τόσο για τον πελάτη όσο και για την ίδια την εταιρεία. Σχετικά με τη χρησιμότητα των loyalty schemes, η κ. Αλεξάνδρα Χριστοπούλου, chief executive officer της ClientIQ, αναφέρει ότι η βασική ανάγκη που έρχονται να καλύψουν τα προγράμματα πιστότητας είναι η επιβράβευση της σχέσης κάθε επιχείρησης με τους πελάτες της. Παρατηρώντας τα σύγχρονα προγράμματα επιβράβευσης στη διεθνή αγορά, βλέπουμε ότι αρχίζουν να ξεφεύγουν από τα καθιερωμένα πλαίσια επιβράβευσης –σύμφωνα με τα οποία οι πελάτες μαζεύουν πόντους σύμφωνα με τις συναλλαγές που πραγματοποιούν σε μια επιχείρηση– και επεκτείνονται στην επιβράβευση της συνολικής σχέσης των πελατών με την εταιρεία στο πλαίσιο ενός “total relationship loyalty”. Ως εκ τούτου, βλέπουμε να επιβραβεύονται οι πελάτες για το εύρος και το βάθος της σχέσης τους με την εταιρεία, καθώς και για το σύνολο των interactions που έχουν με την επιχείρηση σε όλα τα σημεία επαφής με την εταιρεία, ακόμη και μέσω των social media. Η στροφή των προγραμμάτων επιβράβευσης στο πλαίσιο του total relationship loyalty εκτιμάται ότι βοηθά τις επιχειρήσεις να εξυπηρετήσουν στρατηγικούς στόχους που έχουν θέσει, αυξάνοντας παράλληλα την προστιθέμενη αξία που παρέχουν στους πελάτες τους μέσω των προγραμμάτων αυτών, ενώ μέσω της real time διασύνδεσης οι εταιρείες μπορούν να παρέχουν προσωποποιημένη εξυπηρέτηση σε όλα τα κανάλια επαφής με τον πελάτη,

καλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τις απαιτήσεις των σύγχρονων καταναλωτών. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Χριστοπούλου: «Όταν ρωτήσαμε τους Έλληνες χρήστες προγραμμάτων επιβράβευσης να μας πουν τι αναζητούν από τα προγράμματα αυτά, ως σημαντικά σημεία αναδείχθηκαν το ύψος της επιβράβευσης, η ευελιξία στην εξαργύρωση, η επιβράβευση της σχέσης των πελατών με την επιχείρηση, δηλαδή όσο περισσότερο αγοράζουν τόσο περισσότερο να κερδίζουν, ενώ ως ιδιαίτερα σημαντική αναδείχθηκε και η ανάγκη προσωποποίησης της επικοινωνίας και των προσφορών που αποστέλλει η εκάστοτε εταιρεία, με βάση τις ανάγκες του κάθε πελάτη».

Οι προϋποθέσεις επιτυχίας ενός προγράμματος πιστότητας Η μη ύπαρξη προγράμματος επιβράβευσης ενδέχεται να αποτελέσει ανταγωνιστικό μειονέκτημα των εταιρειών που επιλέγουν μια τέτοια στρατηγική μακροπρόθεσμα. Από την άλλη, δεδομένης της ευρείας διείσδυσης και κατοχής των προγραμμάτων επιβράβευσης που παρατηρείται στην ελληνική αγορά, η ύπαρξη ενός προγράμματος επιβράβευσης δεν διασφαλίζει αυτόματα το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των εταιρειών. Σύμφωνα με την κ. Χριστοπούλου, «για να καταστεί ένα πρόγραμμα επιτυχημένο πρέπει να τηρούνται αρκετές προϋποθέσεις. Καταρχήν, πρέπει να είναι ανταποδοτικό προς τους πελάτες, αλλά με τρόπο βιώσιμο για την ίδια την επιχείρηση. Για τον λόγο αυτό, ένας σημαντικός παράγοντας της επιτυχίας ενός προγράμματος είναι η ικανότητα των εταιρειών να αξιοποιήσουν τα δεδομένα καταναλωτικής συμπεριφοράς όπως αποτυπώνονται στα προγράμματα αυτά, με στόχο την ανάπτυξη προσωποποιημένων εμπορικών ενεργειών, βασισμένων στις ανάγκες του κάθε πελάτη». Μέσω ενός προσωποποιημένου μοντέλου επιβράβευσης, εκτιμάται ότι αυξάνεται η προστιθέμενη αξία που απολαμβάνουν οι καταναλωτές μέσα από τα προγράμματα στα οποία είναι εγγεγραμμένοι και παράλληλα οι εταιρείες επωφελούνται από αυξημένες πωλήσεις και χαμηλότερα κόστη. Παράλληλα με τα παραπάνω, καθοριστικός παράγοντας στην επιτυχία ενός προγράμματος είναι η ανάπτυξη και υλοποίηση εκείνης της τεχνικής υποδομής που θα επιτρέπει την εύρυθμη λειτουργία του προγράμματος με αυτοματοποιημένες ροές σε όλα τα στάδια λειτουργίας του και διαδικασίες που είναι φιλικές προς τον πελάτη. «Η βασικότερη όμως παράμετρος επιτυχίας συνδέεται με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται το πρόγραμμα επιβράβευσης από την ίδια την εταιρεία. Η ανάπτυξη ενός προγράμματος επιβράβευσης πρέπει

ΧΡΗΜΑ 29

να αντιμετωπισθεί ως μια επένδυση στρατηγικής σημασίας, με μακροχρόνιο ορίζοντα επιτυχίας, και ως εκ τούτου να είναι εναρμονισμένο με τη συνολική στρατηγική, την εμπορική ταυτότητα και την κουλτούρα της κάθε επιχείρησης», επισημαίνει η κ. Χριστοπούλου.

Οι κλάδοι που εφαρμόζουν loyalty schemes Προγράμματα επιβράβευσης συναντάμε, κατά κύριο λόγο, σε επιχειρήσεις που έχουν άμεση επαφή με τον τελικό καταναλωτή, δηλαδή επιχειρήσεις σε τομείς δραστηριότητας B2C. Ως εκ τούτου, πολύ διαδεδομένα εμφανίζονται τα προγράμματα επιβράβευσης σε όλο το φάσμα του λιανεμπορίου, αλλά και στον κλάδο των υπηρεσιών, με πρωτοπόρο τον τραπεζικό κλάδο. Αντίθετα, παρατηρούμε ότι κλάδοι όπως οι τηλεπικοινωνίες ή ακόμη περισσότερο ο ασφαλιστικός εμφανίζουν σημαντική υστέρηση στην ανάπτυξη προγραμμάτων επιβράβευσης. Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, 9/10 ερωτηθέντες δηλώνουν ότι έχουν τουλάχιστον ένα πρόγραμμα επιβράβευσης από τον κλάδο των σουπερμάρκετ και ακολουθούν οι τράπεζες και ο κλάδος των μεταφορών, με ποσοστό διείσδυσης άνω του 70%. Αντίθετα, κλάδοι όπως τα φαρμακεία ή ο τουρισμός εμφανίζουν ποσοστό διείσδυσης κοντά στο 10%. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, παρατηρείται – κυρίως στο εξωτερικό– στροφή και των εταιρειών B2Β στην ανάπτυξη προγραμμάτων επιβράβευσης. Μέσα από τα προγράμματα αυτά, οι εταιρείες B2B μπορούν να διαφοροποιηθούν από τον ανταγωνισμό τους, αυξάνοντας έτσι την πιστότητα των υφιστάμενων πελατών τους σε έναν τομέα δραστηριότητας όπου η προσέλκυση νέων πελατών είναι ιδιαιτέρως ακριβή και τα μέσα μάρκετινγκ σχετικά πιο περιορισμένα.

Η 22ετής εμπειρία της ΑΒ Από το 1996, η ΑΒ Βασιλόπουλος έχει δημιουργήσει ένα από τα παλαιότερα και επιτυχημένα loyalty σχήματα, ανταποδίδοντας την εμπιστοσύνη των πελατών της και προσφέροντάς τους πολλαπλά οφέλη. Με την ΑΒ Plus, όλοι όσοι επιλέγουν την ΑΒ απολαμβάνουν προνόμια, επωφελούνται από προσφορές σε προϊόντα, συνεργασίες, διαγωνισμούς, κληρώσεις και παιχνίδια, ενώ έχουν τη δυνατότητα να λάβουν μέρος και σε αποκλειστικές ενέργειες με προσωπικές προσφορές και περιεχόμενο. Η κ. Χρυσάνθη Κορωπούλη, Digital & Loyalty Marketing Manager της ΑΒ Βασιλόπουλος, αναφέρει ότι «το σχήμα πιστότητας μετά από 22 χρόνια

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

άβευ ρ β ι π ε » ό την ιαβάζουν π α ς τό ν «δ ς –εκ ιρείες να υν από τη έ τ ω λ ο α ατανα από τις ετ προκύπτ υς επικοι κ ς ε ον λην α το ές. υτές Οι Έλ ητούν πλέ ς, όπως α ορά και ν υν με αυτ ση– ζ άγκες του συμπεριφ υ ταιριάζο τις αν τική τους φορές πο αλω ροσ καταν νωνούν π λειτουργίας, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής της ΑΒ. Η κάρτα AB Plus αποτελεί βασικό προωθητικό εργαλείο στην πλειοψηφία των ενεργειών της εταιρείας, με αποτέλεσμα όχι μόνο να παίζει καθοριστικό ρόλο στις επιλογές των καταναλωτών, αλλά παράλληλα να ανάγεται σε ισχυρό σημείο διαφοροποίησης». Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από γρήγορους ρυθμούς και περιορισμένο ελεύθερο χρόνο, που οι ανάγκες και οι επιθυμίες του κοινού διευρύνονται και οι απαιτήσεις από την εμπειρία των brands μεγαλώνουν, η κ. Κορωπούλη εκτιμά ότι η γνώση των συνηθειών και επιλογών κάθε πελάτη είναι καθοριστική για κάθε εταιρεία που δραστηριοποιείται στη σύγχρονη αγορά. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΑΒ με την AB Plus απευθύνεται σε διαφορετικές ομάδες καταναλωτών, καλύπτοντας διαφορετικές ανάγκες και παρέχοντας πολλαπλά οφέλη. Βεβαίως, όλα αυτά τα χρόνια, οι ανάγκες των πελατών δεν παραμένουν αμετάβλητες, αλλά αλλάζουν και προσαρμόζονται σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα και τις νέες ανάγκες και προτιμήσεις των καταναλωτών. Η κατανόηση αυτών των διαφορετικών αναγκών αναφέρεται ότι εξυπηρετεί στην καταλληλότερη στόχευση καθώς και στη δημιουργία σχετικού περιεχομένου για την αποτελεσματικότερη επικοινωνία.

Σύμφωνα με την κ. Κορωπούλη, το σχήμα πιστότητας της ΑΒ Βασιλόπουλος είναι μεταξύ των πιο επιτυχημένων σχημάτων στην ελληνική αγορά. Η διείσδυση του προγράμματος είναι υψηλή και έχει αγκαλιαστεί από την πλειοψηφία των καταναλωτών. Πιο συγκεκριμένα, πάνω από το 85% των πωλήσεων γίνονται μέσω του σχήματος AB Plus. Βασικό μέλημα της AB μέσω της ΑΒ Plus αναφέρεται ότι είναι η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες των πελατών της και η επιβράβευση για την προτίμησή τους. Επομένως, η εξέλιξη και η προσαρμογή του σχήματος είναι δυναμική και διαμορφώνεται σύμφωνα με τις καταναλωτικές τάσεις και τις ολοένα και πιο διαφοροποιημένες ανάγκες των πελατών. Έτσι, η ΑΒ Βασιλόπουλος αναφέρεται ότι εξελίσσει τα μέσα που θέτει σε εφαρμογή και αξιοποιεί νέες τεχνολογίες, ώστε να έρχεται ολοένα και πιο κοντά στο καταναλωτικό κοινό, ανταποκρινόμενη πλέον και σε πιο εξατομικευμένες ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα, με την πάροδο των ετών, προσαρμογές έχουν γίνει τόσο στο είδος επικοινωνίας όσο και στα μέσα που χρησιμοποιούνται. Δηλαδή η επικοινωνία, από one to many, προχωράει και εξελίσσεται σταδιακά σε one to one. Ακόμη, την έντυπη επικοινωνία και τα direct mails διαδέχεται η ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω SMS και e-mail καθώς και τα ψηφιακά κουπόνια.

ΧΡΗΜΑ 31

αφιέρωμα

Προγράμματα επιβράβευσης συναντάμε, κατά κύριο λόγο, σε επιχειρήσεις που έχουν άμεση επαφή με τον τελικό καταναλωτή, δηλαδή επιχειρήσεις σε τομείς δραστηριότητας B2C.

Η συγκεκριμένη διαδικασία είναι δυναμική, και για αυτόν τον λόγο τo digital transformation και το personalization αποτελούν βασικό πυλώνα στρατηγικής της ΑΒ.

Τι συμβαίνει στη διεθνή αγορά Το πόσο εντυπωσιακά είναι τα ποσοστά συμμετοχής σε loyalty schemes των Ελλήνων καταναλωτών γίνεται ακόμη πιο φανερό όταν συγκριθούν με τα ποσοστά συμμετοχής σε άλλες αναπτυγμένες χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μ. Βρετανία, στην οποία νέα έρευνα της YouGov διαπίστωσε ότι περίπου το 50% των Βρετανών αγοραστών ηλικίας 18-34 ετών συμφώνησαν ότι τα προγράμματα πιστότητας αυξάνουν την αφοσίωση των πελατών. Από όσους συμφώνησαν με το γεγονός ότι τα συστήματα πιστότητας τους καθιστούσαν πιο πιστούς, το 49% αφορά γυναίκες και το 42% άνδρες. Περίπου το 13% όλων των συμμετεχόντων παραδέχτηκαν ότι δεν ήταν μέλη σε κανένα πρόγραμμα πιστότητας, με το 83% των Βρετανών αγοραστών να δηλώνουν ότι κατέχουν τουλάχιστον μία κάρτα επιβράβευσης. Η έρευνα διαπίστωσε, επίσης, πως το 74% των

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

ερωτηθέντων συμφώνησαν ότι συλλέγουν τακτικά τους πόντους, ενώ το 17% αυτών δήλωσαν ότι συλλέγουν μερικές φορές και μόνο το 8% δήλωσαν σπάνια ή ποτέ. Μάλιστα, όταν πρόκειται να διεκδικήσουν την ανταμοιβή του προγράμματος, μόνο το 50% όλων των ερωτηθέντων Βρετανών διεκδικούν πάντα τις ανταμοιβές που τους οφείλονται, ενώ το 30% συμφώνησαν πως το κάνουν μερικές φορές και το 19% δήλωσαν ότι σπάνια ή ποτέ δεν διεκδικούν ανταμοιβές. Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών 3Cinteractive, το 64% των brands που συμμετείχαν σε έρευνα στις ΗΠΑ ανέφεραν αύξηση της συμμετοχής στο πρόγραμμα πιστότητας κατά το τελευταίο έτος. Τα προγράμματα πιστότητας στις ΗΠΑ γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα, ξεπερνώντας το παραδοσιακό μοντέλο δαπανών και λήψης ανταμοιβών και εξελίσσονται σε προγράμματα omnichannel και πολυκαναλικά, που αναγνωρίζουν τους πελάτες για κάθε αλληλεπίδραση που κάνουν με έναν εμπορικό σήμα. Οι έξυπνοι έμποροι συλλέγουν και αξιοποιούν τα δεδομένα αφοσίωσης για να κατανοήσουν καλύτερα τους πελάτες τους και να τους εξυπηρετήσουν πιο αποτελεσματικά.

Οι νέες τάσεις Η εταιρεία ερευνών 3Cinteractive διαπιστώνει σημαντικές εξελίξεις στην πιστότητα, καθώς τα εμπορικά σήματα αναζητούν νέους τρόπους για να προσδώσουν αξία στους πελάτες και αναφέρει τις έξι μεγαλύτερες τάσεις που επηρεάζουν σήμερα το τοπίο στα loyalty schemes διεθνώς: 1. Τα omnichannel και πολυκαναλικά προγράμματα αντικαθιστούν τα παραδοσιακά προγράμματα επιβράβευσης Όλο και περισσότερες μάρκες υιοθετούν προγράμματα πιστότητας που βασίζονται σε όλα τα κανάλια, τα οποία αποδεικνύονται πολύ αποτελεσματικά. Το οmnichannel συνδέει τους πελάτες με ένα εμπορικό σήμα σε όλα τα σημεία επαφής χωρίς προβλήματα και παρέχει στα μέλη την ευκαιρία να ανταμειφθούν για δαπάνες και αφοσίωση σε όλα τα κανάλια. Επιπλέον, η συλλογή δεδομένων παντός καναλιού βοηθά τις μάρκες να οδηγούν εξατομικευμένες επικοινωνίες και καλύτερες εμπειρίες πελατών. Τα νέα προγράμματα πιστότητας επιβραβεύουν τα μέλη όχι μόνο για να ξοδέψουν χρήματα με το εμπορικό σήμα, αλλά και για να μοιραστούν περιεχόμενο με τα κοινωνικά μέσα, να αναφέρουν φίλους και να διαβάζουν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αυτές οι δραστηριότητες κρατούν τα μέλη εμπλεκόμενα και ενημερωμένα για το brand και βοηθούν στην προώθηση των πλεονεκτημάτων μάρκας σε ένα ευρύτερο κοινό, μετατρέποντας τα μέλη σε υποστηρικτές μάρκας. Τα δεδομένα δαπανών και αφοσίωσης που συλλέγονται μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν για μελλοντικές ενέργειες μάρκετινγκ. 2. Οι καταναλωτές περιμένουν εξατομίκευση Η έρευνα βρίσκει συσχέτιση ανάμεσα στην εξατομίκευση και την ικανοποίηση του πελάτη. Το 79% των ερωτηθέντων πελατών δήλωσαν ότι είναι πολύ ικανοποιημένοι από τα προγράμματα πιστότητας με μεγάλο βαθμό εξατομίκευσης και ότι προγράμματα πιστότητας που κάνουν τους πελάτες να αισθάνονται ξεχωριστοί είχαν 2,7 φορές περισσότερο ικανοποιημένα μέλη. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα για να αποκτήσουν προσωπικές εμπειρίες. Αξιοποιώντας τα δεδομένα πελατών που συλλέγονται σε ένα πολυκαναλικό πρόγραμμα αφοσίωσης, τα εμπορικά σήματα μπορούν να κάνουν εξατομικευμένες συστάσεις, να προσφέρουν σχετικές προωθήσεις και να προωθήσουν και να μεταπωλήσουν συναφή προϊόντα ή υπηρεσίες στους καταναλωτές. 3. Οι καταναλωτές αναμένουν ότι τα εμπορικά σήματα θα είναι κοινωνικά υπεύθυνα

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι το 81% των millennials αναμένουν από τις εταιρείες να υπερβούν τoν στόχο δημιουργίας κερδών, να χρησιμεύσουν ως κινητήρια δύναμη της αλλαγής και να δραστηριοποιηθούν στις κοινότητές τους. Αυτό μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην πιστότητα, καθώς οι καταναλωτές είναι όλο και πιο πιθανό να υποστηρίξουν μάρκες με σκοπό. Σχεδόν το 66% των καταναλωτών στις ΗΠΑ είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον για προϊόντα και υπηρεσίες που προέρχονται από εταιρείες που έχουν δεσμευτεί για θετικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η ενσωμάτωση των πρωτοβουλιών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης ως μέρος της προσφοράς πιστότητας επιτρέπει στις επιχειρήσεις να ανταποκρίνονται καλύτερα στις προσδοκίες των πελατών και να διατηρούν την αφοσίωσή τους. 4. Τα premium προγράμματα πιστότητας γίνονται όλο και πιο ελκυστικά Εντοπίζεται ένα κύμα εκτόξευσης premium προγραμμάτων. Ο λόγος για τον οποίο τα προγράμματα πριμοδότησης πιστότητας κερδίζουν σε δημοτικότητα είναι ότι τα μέλη θέλουν τα οφέλη που προγράμματα όπως η Amazon Prime παρέχουν και είναι διατεθειμένα να πληρώσουν για αυτό. Σε μελέτη καταναλωτών, το 62% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα επιβραβεύσεων βάσει αμοιβής (fee-based) αν ο αγαπημένος τους λιανέμπορος τούς προσέφερε ένα. Ο αριθμός αυτός ήταν ακόμη μεγαλύτερος μεταξύ των millennials, με το 75% των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών και το 77% των ατόμων 25 έως 34 ετών να δηλώνουν ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα επιβράβευσης που θα βασίζεται σε αμοιβές. Σχεδόν το ήμισυ (47%) δήλωσαν ότι οι ανταμοιβές στα προγράμματα fee-based είναι καλύτερες από τις ανταμοιβές στα ελεύθερα προγράμματα. 5. Η συναισθηματική πίστη είναι το «κλειδί» Η εταιρεία συμβούλων και ερευνών Forrester, πρόσφατα, δημοσίευσε έρευνα που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το συναίσθημα είναι ένας από τους ισχυρότερους μοναδικούς οδηγούς της πιστότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες πρέπει να επενδύσουν σε πλαίσια μέτρησης που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των ενεργειών και των

συναισθημάτων που πρέπει να προκαλούν σε όλα τα σημεία αλληλεπίδρασης, για να δημιουργήσουν αληθινή πίστη. Η έρευνα της Forrester διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι λιανέμποροι εξακολουθούν να εξελίσσουν τα προγράμματά τους, για να εδραιώσουν τις σχέσεις τους με τους καταναλωτές καθώς και για να δημιουργήσουν μια συναισθηματική σχέση με τους πιο συχνούς πελάτες τους. 6. Chatbot Η τεχνολογία Chatbot κερδίζει μεγάλο ενδιαφέρον, με πολλές εταιρείες να πραγματοποιούν την επένδυση. Τα chatbots είναι προγράμματα με τα οποία ένας χρήστης μπορεί να «συζητήσει», αφού έχουν δημιουργηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν αυτόματες απαντήσεις, πάντα σε συνάρτηση με τον διάλογο που διεξάγεται, όπως παραδείγματος χάριν σε εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων. Αναμένεται ότι τα chatbots σύντομα θα γίνουν mainstream για να διατηρήσουν ισχυρή και αποτελεσματική εμπλοκή πελατών. Στην πραγματικότητα, μέχρι το 2020, οι πελάτες αναμένεται να διαχειριστούν το 85% των σχέσεών τους με τις επιχειρήσεις χωρίς να αλληλεπιδράσουν με έναν άνθρωπο. Αν και δεν αποτελούν αντικατάσταση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, τα chatbots είναι πιο αποτελεσματικά σε καταστάσεις στις οποίες ένας πελάτης προσπαθεί να επιλύσει κοινά ζητήματα, όπως η τοποθέτηση μιας παραγγελίας. Τα chatbots αντικαθιστούν την ανάγκη οι πελάτες να επισκέπτονται έναν ιστότοπο εταιρείας, να καλούν ή να επισκέπτονται ένα κατάστημα αυτοπροσώπως.

Κοιτάζοντας στο μέλλον Αυτή τη στιγμή, οι μάρκες βρίσκονται υπό πίεση για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των πελατών τους με εξαιρετικές εμπειρίες επιβράβευσης και επενδύουν σε τάσεις που έχουν να κάνουν από την εξατομίκευση έως την προστιθέμενη αξία. Αν τα εμπορικά σήματα θέλουν να «χτυπήσουν» τον ανταγωνισμό, τα προγράμματα πιστότητας, η στρατηγική τους και η τεχνολογία τους πρέπει να εξελίσσονται συνεχώς, ώστε να κρατούν τους πελάτες στο επίκεντρο και αφοσιωμένους σε αυτά. • • • ΧΡΗΜΑ 33

[αφιέρωμα]

Προστασία δεδομένων: Ο GDPR και οι κίνδυνοι από τους κυβερνοεγκληματίες, και όχι μόνο… του Δημήτρη Μαλλά

Παρά το γεγονός ότι ο GDPR δεν έχει σχέση με την ασφάλεια των δεδομένων, αλλά με τις διαδικασίες που έχουν σχέση με τη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των πελατών μιας επιχείρησης, η εφαρμογή του είχε ως αποτέλεσμα να επανέλθει στο προσκήνιο και το θέμα της κυβερνοασφάλειας.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

στασίας Δεδομένων (General Data Protection Regulation-GDPR) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εφαρμογή του οποίου, από τις 25 Μαΐου 2018, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση σχεδόν στο σύνολο των επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε άλλες ηπείρους, επειδή, λόγω της παγκοσμιοποίησης, είναι τεράστιος ο αριθμός των εταιρειών που συνδιαλέγονται με πελάτες στη Γηραιά Ήπειρο και θα έπρεπε να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου κανονισμού. Παρά το γεγονός ότι ο GDPR δεν έχει σχέση με την ασφάλεια των δεδομένων, αλλά με τις διαδικασίες που έχουν σχέση με τη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των πελατών μιας επιχείρησης, η εφαρμογή του είχε ως αποτέλεσμα να επανέλθει στο προσκήνιο και το θέμα της κυβερνοασφάλειας. Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι κάθε επιχείρηση έχει έναν τεράστιο όγκο δεδομένων τα οποία δεν έχουν σχέση με τα προσωπικά δεδομένα των πελατών, οπότε δεν επηρεάζονται από τον GDPR. Όμως, η ασφάλεια και η προστασία αυτών των δεδομένων βρίσκονται, πλέον, πολύ ψηλά στις προτεραιότητες, επειδή πολύ απλά ανήκουν στα σημαντικότερα περιουσιακά στοιχεία κάθε επιχείρησης. Και η προστασία τους είναι, σε αρκετές περιπτώσεις, το «κλειδί» για την επιβίωση και την περαιτέρω ανάπτυξή της. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, η προστασία και η ασφάλεια των δεδομένων βρίσκονται πλέον ψηλά στην ατζέντα κάθε επιχείρησης, και έχει ενδιαφέρον να δούμε λίγο τι σημαίνει, πρακτικά, αυτό.

ι ψηφιακές τεχνολογίες αποτελούν, πλέον, αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Πολύ απλά, χωρίς υπολογιστές και χωρίς πρόσβαση στο Διαδίκτυο καμία εταιρεία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Και γι’ αυτό, κατά καιρούς, οι επιχειρήσεις καλούνται να προσαρμόσουν τα συστήματα και τις διαδικασίες τους σε διάφορες εξελίξεις, από τις οποίες άλλες είναι τεχνολογικής φύσεως και άλλες σχετίζονται με αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο. Και το πρόβλημα είναι πως, τις περισσότερες φορές, οι επιχειρήσεις –και όχι μόνο στην Ελλάδα– περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή προκειμένου να κάνουν τις σχετικές αλλαγές. Ο υπογράφων θυμάται ακόμη τον πανικό που υπήρχε το 1999 αναφορικά με το millennium bug και το πώς τα τότε υπολογιστικά συστήματα θα ανταποκρίνονταν στην αλλαγή του αιώνα, όπως και τη μετάβαση στο ευρώ, που απαιτούσε αναβαθμίσεις οι οποίες έγιναν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα δεν είναι άλλο από την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού Προ-

GDPR

Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι κάθε επιχείρηση έχει έναν τεράστιο όγκο δεδομένων τα οποία δεν έχουν σχέση με τα προσωπικά δεδομένα των πελατών, οπότε δεν επηρεάζονται από τον GDPR.

Ας ξεκινήσουμε από τον GDPR. Ο κανονισμός έχει μεν τεθεί σε ισχύ, αλλά ουσιαστικά υπάρχει μια σιωπηρή παράταση αρκετών μηνών όσον αφορά στην πλήρη εφαρμογή του. Και αυτό γιατί, πολύ απλά, οι επιχειρήσεις –τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση– δεν ήταν έτοιμες. Ιδίως οι πιο μικρές, που καθυστέρησαν σημαντικά να προβούν στις απαραίτητες κινήσεις προκειμένου να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις του κανονισμού. Κι αυτό γιατί η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του κανονισμού απαιτεί προετοιμασία αρκετών μηνών και αξιοποίηση λύσεων που σχετίζονται με τις ψηφιακές τεχνολογίες και όχι μόνο. Η συμμόρφωση με τον GDPR είναι ένα θέμα με πολλές προεκτάσεις, τις οποίες, ακόμη και τώρα, δεν έχουν κατανοήσει όλες οι επιχειρήσεις που επηρεάζονται. Καταρχάς, πρέπει να γίνει κατανοητό ποιες είναι αυτές οι εταιρείες. Η σχετική λίστα, λοιπόν, περιλαμβάνει όλες τις επιχειρήσεις που επεξεργάζοΧΡΗΜΑ 35

αφιέρωμα

νται προσωπικά δεδομένα, ανεξαρτήτως κλάδου, οικονομικής δραστηριότητας και μεγέθους. Κάτι που σημαίνει πως η λίστα είναι ιδιαίτερα μεγάλη και δεν είχε γίνει κατανοητό εξαρχής από πολλές μικρές –αλλά και πιο μεγάλες– επιχειρήσεις ότι πρέπει να προβούν σε κινήσεις. Ένα δεύτερο σημείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι ότι, σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, στον νέο κανονισμό προβλέπονται πιο συγκεκριμένες διαδικασίες, καθώς και μεγαλύτερα πρόστιμα σε περίπτωση παραβίασης (με τον νέο κανονισμό τα πρόστιμα μπορεί να φτάσουν έως 20 εκατ. ευρώ ή, σε περίπτωση επιχειρήσεων, έως το 4% του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους,

Ένα δεύτερο σημείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι ότι, σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, στον νέο κανονισμό προβλέπονται πιο συγκεκριμένες διαδικασίες, καθώς και μεγαλύτερα πρόστιμα σε περίπτωση παραβίασης.

ανάλογα με το ποιο είναι υψηλότερο). Ποια είναι, όμως, τα προσωπικά δεδομένα; Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα είναι κάθε πληροφορία που αφορά φυσικό πρόσωπο με βάση την οποία ταυτοποιείται/αναγνωρίζεται. Αυτή μπορεί να είναι το όνομα, το επώνυμο, ο ΑΦΜ, ο ΑΜΚΑ, καθώς και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία μέσα από την οποία μπορεί να εξακριβωθεί, άμεσα ή έμμεσα, η ταυτότητα ενός ατόμου. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, και υπό προϋποθέσεις, επιτρέπεται για τα δεδομένα αυτά η συλλογή, η καταχώριση, η οργάνωση, η διάρθρωση, η αποθήκευση, η προσαρμογή ή η μεταβολή, η ανάκτηση, η αναζήτηση πληροφοριών, η χρήση, η κοινολόγηση με διαβίβαση, η διάδοση ή κάθε άλλη μορφή διάθεσης, η συσχέτιση ή ο συνδυασμός, ο περιορισμός, η διαγραφή ή η καταστροφή. Όλες οι παραπάνω ενέργειες ονομάζονται «επεξεργασία προσωπικών δεδομένων». Βάσει του GDPR, οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν διαδικασίες ώστε να έχουν την άδεια του πολίτη για να αποθηκεύσουν και να χρησιμοποιήσουν τα στοιχεία τους, όπως και να δίνουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα να μπορούν άμεσα

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

να ζητούν τη διακοπή συγκέντρωσης των προσωπικών δεδομένων τους όπως και την οριστική διαγραφή όσων έχουν συγκεντρωθεί από κάποιον οργανισμό. Για τις επιχειρήσεις, η διαδικασία συμμόρφωσης δεν είναι καθόλου απλή, δεδομένου κιόλας του ότι για εκείνες που συγκεντρώνουν σημαντικό όγκο δεδομένων απαιτείται ακόμη και ο καθορισμός ενός στελέχους που θα είναι επιφορτισμένο με την ευθύνη της παρακολούθησης της τήρησης των κανόνων που θέτει ο GDPR, και ο οποίος αποκαλείται DPO (Data Protection Officer). Ένα σημείο που χρήζει επισήμανσης είναι πως το κανονιστικό πλαίσιο που έχει δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πλέον αυστηρό σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε σημείο που υπήρξε μεγάλη αντίδραση από πολλές αμερικανικές εταιρείες, και είναι αξιοσημείωτο το ότι υπήρξαν sites στις Ηνωμένες Πολιτείες που στις 25 Μαΐου σταμάτησαν να προσφέρουν πρόσβαση σε χρήστες από ευρωπαϊκές διευθύνσεις. Από την άλλη πλευρά, πολλοί φορείς στις Ηνωμένες Πολιτείες ζητούν να εφαρμοστεί και εκεί ένα αντίστοιχο κανονιστικό πλαίσιο. Ποια είναι, λοιπόν, τα βήματα που πρέπει να κάνει

μια εταιρεία προκειμένου να συμμορφωθεί με τον GDPR, έστω και με καθυστέρηση; Καλό είναι μάλιστα αυτά τα βήματα να τα δουν και εταιρείες που πιστεύουν πως έχουν συμμορφωθεί, αλλά που δεν αποκλείεται να βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων στο μέλλον: Το πρώτο βήμα είναι η εκπαίδευση. Λόγω του γεγονότος ότι ο κανονισμός απαιτεί συγκεκριμένες γνώσεις από διαφορετικά αντικείμενα (νομικά, πληροφορική, ασφάλεια κ.ά.), απαιτείται ενημέρωση από εξειδικευμένους επιστήμονες, οι οποίοι βοηθούν τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν τις απαιτήσεις και τους ρόλους τους στο πλαίσιο του κανονισμού. Το δεύτερο βήμα είναι η πιστοποίηση γνώσεων. Για την υλοποίηση και τη συνεχιζόμενη συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις του GDPR, χρειάζεται η απασχόληση στελεχών που, αποδεδειγμένα, έχουν τις κατάλληλες γνώσεις. Και το τρίτο βήμα είναι ο έλεγχος και η πιστοποίηση της εφαρμογής των απαιτήσεων του υπόχρεου οργανισμού.

διοργάνωση σε συνεργασία με

04.10.18

Divani Caravel

pharma.ethosevents.eu

#phc18 ΧΡΗΜΑ 37

αφιέρωμα

Η σημασία των διαδικασιών Αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι πως η συμμόρφωση με τον GDPR δεν προϋποθέτει μια επιχείρηση να αποκτήσει συστήματα για την ασφάλεια των δεδομένων της, αλλά μηχανισμούς και διαδικασίες ώστε αφενός να μη χρησιμοποιεί προσωπικά δεδομένα χωρίς τη συγκατάθεση του εκάστοτε πελάτη ή συνεργάτη της, και αφετέρου, σε περίπτωση παραβίασης, να μπορεί να ενημερώνει τους αρμόδιους φορείς καθώς και τους πελάτες της. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο DPO ή Data Protection Officer, ήτοι ο άνθρωπος που έχει την ευθύνη να εποπτεύει τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς που έχουν καθοριστεί. Μάλιστα, ο DPO δεν πρέπει να είναι καν εκτελεστικό μέλος της εταιρείας, γεγονός που δημιούργησε αρκετούς προβληματισμούς σε πολλές επιχειρήσεις που δεν ήθελαν να απευθυνθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες –αν και χρειάστηκε τελικά να το κάνουν. Όμως, η φιλοσοφία του κανονισμού είναι πως ο DPO θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ανεξάρτητος, προκειμένου να επιβλέπει ότι όλα γίνονται σωστά. Γιατί οι διαδικασίες είναι αυτές που πρέπει να είναι σωστές. Η πραγματικότητα είναι πως ο GDPR αποδείχθηκε μια καλή ευκαιρία για εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία, προκειμένου να αποκτήσουν μια νέα πηγή εσόδων. Από την άλλη πλευρά όμως, η προστασία των δεδομένων έχει πολλά νομικά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν. Επιπλέον, ο κανονισμός σε πολλά πρακτικά ζητήματα είναι ανοικτός σε ερμηνείες, οπότε χρειάζονται άνθρωποι με καλή γνώση των νομικών ζητημάτων. Παράλληλα, είδαμε –και θα συνεχίσουμε να βλέπουμε– πολλές εταιρείες από τον χώρο της πληροφορικής να εμπλέκονται. Πολύ απλά επειδή είναι απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχουν, εκτός από τις διαδικασίες, και τα συστήματα εκείνα που θα μπορούν να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση μιας επιχείρησης με τους κανόνες του GDPR. Για να είμαστε ακριβείς, μάλιστα, θα πρέπει τα πληροφοριακά συστήματα μιας επιχείρησης να μπορούν να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου κανονισμού.

Κυβερνοασφάλεια Όπως προαναφέραμε, ο GDPR είναι ένας κανονισμός που αφορά την ορθή διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των πελατών μιας επιχείρησης και αφορά τα φυσικά πρόσωπα και όχι τις εταιρείες

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

με τις οποίες συνεργάζεται μια επιχείρηση. Δεν έχει σχέση με την ασφάλεια των δεδομένων μιας επιχείρησης όσον αφορά το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης, εκτός βέβαια από το κομμάτι των ενεργειών που πρέπει να γίνουν αν υπάρξει απώλεια προσωπικών δεδομένων. Από την άλλη πλευρά, η εφαρμογή του GDPR έφερε εκ νέου στο προσκήνιο το θέμα της ασφάλειας των δεδομένων που έχει στην κατοχή της μια επιχείρηση. Στην εποχή της ψηφιοποιημένης οικονομίας, τα δεδομένα έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, την ίδια –αν όχι μεγαλύτερη– αξία με τα ταμειακά διαθέσιμα μιας εταιρείας. Είναι το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο που έχει κάθε επιχείρηση και η ασφάλειά τους θα πρέπει να αποτελεί πλέον μία από τις βασικές προτεραιότητες για κάθε οργανισμό. Και αυτό σε διεθνές επίπεδο, τουλάχιστον, έχει αρχίσει να γίνεται κατανοητό. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση της Kaspersky Lab, μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες παγκοσμίως στον χώρο της κυβερνοασφάλειας, η ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων κερδίζει επιτέλους περισσότερο στρατηγικό ρόλο μεταξύ

της επιχειρηματικής κοινότητας, με ευρήματα που υποδηλώνουν ότι αρχίζει να αντιμετωπίζεται ως επένδυση και όχι ως ένα απλό κόστος. Η Kaspersky Lab ανακάλυψε ότι το αυξανόμενο κόστος ανάκαμψης από ένα περιστατικό ψηφιακής ασφάλειας αναγκάζει τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων να δώσουν μεγαλύτερο μέρος στην ΙΤ ασφάλεια (23%) του συνολικού προϋπολογισμού τους για τον τομέα της πληροφορικής. Επιπλέον, τόσο οι μεγάλες όσο και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αναμένουν αύξηση των προϋπολογισμών ΙΤ ασφάλειας κατά 15% τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με την Kaspersky Lab, οι πέντε πιο σημαντικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίστηκαν από κάθε είδους επιχείρηση, σε όλες τις περιοχές και τους τομείς είναι: ιοί και κακόβουλα προγράμματα (52%), φυσική απώλεια συσκευών ή μέσων (50%), παραβίαση δεδομένων (42%), ακατάλληλη χρήση πόρων πληροφορικής από τους εργαζομένους (42%), ακατάλληλη κοινή χρήση δεδομένων μέσω φορητών συσκευών (36%).

Λόγω του γεγονότος ότι ο κανονισμός απαιτεί συγκεκριμένες γνώσεις από διαφορετικά αντικείμενα (νομικά, πληροφορική, ασφάλεια κ.ά.), απαιτείται ενημέρωση από εξειδικευμένους επιστήμονες, οι οποίοι βοηθούν τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν τις απαιτήσεις και τους ρόλους τους στο πλαίσιο του κανονισμού.

αφιέρωμα

Επίσης, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι πως το κόστος των κυβερνοεπιθέσεων αυξάνεται. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, για τις μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, το μέσο κόστος παραβίασης ανήλθε το 2018 σε 120.000 δολ., ποσό κατά 36% υψηλότερο από το 2017 (88.000 δολ.). Για τις μεγάλες επιχειρήσεις, αυξήθηκε κατά 24%, με τον μέσο όρο των οικονομικών επιπτώσεων μιας παραβίασης να φτάνει μέχρι και τα 1,23 εκατ. δολ. Αυτά τα αυξανόμενα κόστη αποτελούν ανησυχία για τις επιχειρήσεις στο σημερινό κύμα ψηφιακού μετασχηματισμού, στο οποίο η cloud υποδομή αποκτά μια συνεχώς αυξανόμενη εξέχουσα θέση, με το 45% των μεγάλων επιχειρήσεων και το 33% των μικρομεσαίων είτε να έχουν ήδη αναπτύξει είτε να σχεδιάζουν να αυξήσουν τη χρήση υβριδικών cloud τους επόμενους 12 μήνες. Ωστόσο, αυτή η άνοδος των «δεδομένων εν κινήσει» παρουσιάζει νέα ζητήματα ασφάλειας, με τα πιο ακριβά περιστατικά να σχετίζονται με περιβάλλοντα cloud και προστασία δεδομένων. Δύο στα τρία από τα πιο ακριβά ψηφιακά περιστατικά που επηρεάζουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σχετίζονται με το cloud, όπου το τρίτο μέρος φιλοξένησε αποτυχίες στην υποδομή πληροφορικής, προκαλώντας μια μέση απώλεια αξίας 179.000 δολ. Για τις επιχειρήσεις, η προστασία των δεδομένων παραμένει επίσης η βασική προτεραιότητα: ενώ οι παραβιάσεις δεδομένων που προκύπτουν από στοχοθετημένες επιθέσεις κοστίζουν έως και 1,64 εκατ. δολ., τα περιστατικά που επηρεάζουν την υποδομή του τρίτου μέρους ακολουθούν αρκετά πίσω, φέρνοντας κατά μέσο όρο απώλειες 1,47 εκατ. δολ.

Βασικές απειλές Οι απειλές για την ασφάλεια μιας επιχείρησης είναι σε γενικές γραμμές γνωστές: κακόβουλο λογισμικό που «κλειδώνει» υπολογιστές και ζητά λύτρα, κλοπή δεδομένων χρηστών, το οποίο στη συνέχεια μεταπωλείται, αλλά και κυβερνοεπιθέσεις στα πληροφοριακά συστήματα που εμποδίζουν τη συνέχιση της ομαλής λειτουργίας της. Συνήθεις ύποπτοι είναι οι κυβερνοεγκληματίες, οι οποίοι είναι πλέον εξαιρετικά οργανωμένοι, με πολύ καλή χρηματοδότηση και προηγμένα «εργαλεία» στη διάθεσή τους. Όμως, δεν είναι και λίγες οι φορές εκείνες που το πρόβλημα βρίσκεται εντός του εσωτερικού της εταιρείας. Πολλές φορές, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μιας επιχείρησης είναι εκείνοι που αποτελούν και τις μεγαλύτερες απειλές όσον αφορά στον τομέα

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

της κυβερνοασφάλειας μιας επιχείρησης. Επιπλέον, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός εγκυμονεί αρκετούς κινδύνους. Είναι μεν ανάγκη, αλλά η εμφάνιση πολλών διαφορετικών συσκευών που χρησιμοποιούνται από τους εργαζομένους και τα στελέχη είναι πραγματι-

κός εφιάλτης για τους υπεύθυνους ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων των επιχειρήσεων. Η εμφάνιση, μάλιστα, του αποκαλούμενου Internet of Things (IoT) είναι ένας επιπλέον «πονοκέφαλος». Η σύγκλιση της IT και της επιχειρησιακής τεχνολογίας (OT), η ευρύτερη συνδεσιμότητα της OT με τα εξωτερικά δίκτυα και ο αυξανόμενος αριθμός βιομηχανικών IoT συσκευών συμβάλλουν στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των βιομηχανικών διαδικασιών. Ωστόσο, αυτές οι τάσεις δημιουργούν αυξανόμενους κινδύνους και σημεία τρωτότητας, με αποτέλεσμα οι βιομηχανικοί οργανισμοί να αισθάνονται επισφαλείς: πάνω από τα τρία τέταρτα (77%) των εταιρειών πιστεύουν ότι ο οργανισμός στον οποίο εργάζονται είναι πιθανό να αποτελέσει στόχο ενός ψηφιακού περιστατικού που θα περιλαμβάνει τα δίκτυα βιομηχανικού ελέγχου τους. Οι οργανισμοί αφήνουν ένα κενό στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την ψηφιακή ασφάλεια στα δίκτυά τους στον τομέα IT και OT/ICS. Παρ’ όλο που έχουν κατανοήσει τους κινδύνους που συνδέονται με την αύξηση της ψηφιοποίησης, δεν εφαρμόζουν τις κατάλληλες πρακτικές στον κυβερνοχώρο για

την προστασία των επιχειρησιακών τους δικτύων. Σύμφωνα με έρευνα της Kaspersky Lab, το 51% των βιομηχανικών εταιρειών ισχυρίζονται ότι δεν επηρεάστηκαν από τυχόν επεισόδια στον κυβερνοχώρο κατά το τελευταίο έτος. Με τους μισούς ερωτηθέντες ερευνητές που εργάζονται στο τμήμα IT, αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι οι IT διαχειριστές μπορεί να αγνοούν τα περιστατικά που συμβαίνουν στα δικά τους συστήματα βιομηχανικού ελέγχου, ίσως επειδή δεν έχουν μια ενιαία προσέγγιση όσον αφορά τη συνολική ψηφιακή τους ασφάλεια. Υπάρχει επίσης περιθώριο καλύτερης ενοποίησης μεταξύ IT και ΟΤ ψηφιακής ασφάλειας, γεγονός που υπογραμμίζεται από την ανακάλυψη ότι το 48% των οργανισμών παραδέχονται ότι δεν έχουν λάβει μέτρα για την ανίχνευση ή την παρακολούθηση του ενδεχομένου να έχουν πέσει θύμα επίθεσης στα δίκτυα βιομηχανικού ελέγχου τους. Αυτές οι επιθέσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καταστροφικές συνθήκες, όπως ζημιές στα προϊόντα, απώλεια εμπιστοσύνης των πελατών και επιχειρηματικών ευκαιριών ή ακόμη και περιβαλλοντικές ζημιές και απώλεια παραγωγής σε έναν ή περισσότερους χώρους. Για όσους έχουν πέσει θύματα τουλάχιστον ενός

περιστατικού ασφάλειας ICS κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, το 20% δηλώνει ότι η οικονομική ζημία στην επιχείρησή τους έχει αυξηθεί, παρέχοντας ένα περαιτέρω κίνητρο για επενδύσεις σε καλύτερα συστήματα ψηφιακής ασφάλειας. Παρά την ευαισθητοποίηση και τις ειδικές δαπάνες στην προηγμένη ΙΤ τεχνολογία, τα συστήματα ΟΤ των βιομηχανικών οργανισμών εξακολουθούν να προσκρούουν σε συμβατικές και μαζικές επιθέσεις

εγκατάσταση εξειδικευμένων προγραμμάτων και λύσεων, ενώ οι πιο μεγάλες προσπαθούν να έχουν έναν καλύτερο έλεγχο των συστημάτων τους. Όμως, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι πως οι λύσεις λογισμικού ή ακόμη και hardware δεν είναι αρκετές. Θα πρέπει να υπάρχει μια όσο το δυνατόν καλύτερα οργανωμένη στρατηγική γύρω από το θέμα της κυβερνοασφάλειας. Ένα βασικό στοιχείο είναι η ύπαρξη διαδικασιών

κακόβουλου λογισμικού. Ενώ οι ανησυχίες έχουν αυξηθεί γύρω από τον κίνδυνο επίτευξης επιθέσεων, σχεδόν τα δύο τρίτα (64%) των εταιρειών αντιμετώπισαν τουλάχιστον ένα συμβατικό κακόβουλο λογισμικό ή ιογενή επίθεση στην ICS τους τελευταίους 12 μήνες. Το 30% των εταιρειών υπέστησαν επίθεση με πρόγραμμα ransomware και στο ένα τέταρτο (27%) είχαν παραβιαστεί τα ICS λόγω σφαλμάτων και ενεργειών των εργαζομένων. Οι στοχευμένες επιθέσεις που επηρεάζουν τον τομέα αντιπροσώπευαν μόλις το 16% το 2018 (από 36% το 2017), γεγονός που υποδηλώνει ότι η ανησυχία και η πραγματικότητα γύρω από τους κινδύνους των στοχευμένων επιθέσεων είναι άστοχη και ότι οι εταιρείες που βασίζονται σε ICS εξακολουθούν να πέφτουν θύματα πιο συμβατικών απειλών, που συμπεριλαμβάνουν κακόβουλο λογισμικό και ransomware, καθώς και στοχευμένες επιθέσεις.

και πολιτικών ασφάλειας των δεδομένων. Δεν είναι δυνατόν, για παράδειγμα, όλοι οι εργαζόμενοι σε μια μεσαίου μεγέθους επιχείρηση να έχουν πρόσβαση σε όλα τα πληροφοριακά συστήματα. Αλλά και όσοι έχουν θα πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε εκείνα που είναι απαραίτητα προκειμένου να φέρουν εις πέρας τις εργασίες και τα καθήκοντα που έχουν αναλάβει. Γενικότερα, η διαμόρφωση μιας σωστής πολιτικής είναι ένα από τα βασικά ζητούμενα και θέματα για οποιαδήποτε επιχείρηση έχει θέσει σε υψηλή προτεραιότητα των ασφάλεια των συστημάτων και των δεδομένων της.

Δίνοντας λύση στο πρόβλημα Πρακτικά, δεν υπάρχουν επιχειρήσεις που δεν έχουν λάβει μέτρα –έστω και υποτυπώδη– για την ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων τους. Συνήθως, οι μικρές επιχειρήσεις περιορίζονται στην

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, μια επιχείρηση θα πρέπει να λειτουργεί προληπτικά. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να ελέγχει τις «άμυνές» της, καθώς οι απειλές εξελίσσονται διαρκώς και, πολλές φορές, τα συστήματα ασφαλείας δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Η συνεχής αναβάθμιση των συστημάτων ασφαλείας είναι επίσης εκ των ων ουκ άνευ. Γενικότερα, η ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων είναι μια συνεχής «μάχη». Δεν μοιάζει καθόλου με τη φυσική ασφάλεια μιας επιχείρησης. Δεν είναι αρκετό

να βάλεις μια κλειδαριά ασφαλείας στην πόρτα. Θα πρέπει να ελέγχεις διαρκώς αν υπάρχει δυνατότητα παραβίασης της πόρτας. Επιπλέον, θα πρέπει μια επιχείρηση να είναι έτοιμη για το ενδεχόμενο μιας παραβίασης. Όσο προηγμένα συστήματα ασφαλείας και να υλοποιήσει μια εταιρεία ή ένας οργανισμός, ποτέ δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι δεν θα παραβιαστούν. Και δεν χρειάζεται να έχει δει κανείς σχετικές ταινίες του Χόλλυγουντ για να γνωρίζει ότι δεν υπάρχει σύστημα που να μην μπορεί να παραβιαστεί. Απλά, υπάρχουν υλοποιήσεις που χρειάζονται πολύ χρόνο για να παραβιαστούν. Ή λύσεις που κάνουν την παραβίαση να κοστίζει περισσότερο από την αξία των «κλοπιμαίων». Όμως, επειδή η παραβίαση μπορεί να συμβεί, μια επιχείρηση θα πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Να έχει έτοιμες τις διαδικασίες εκείνες που θα της επιτρέψουν να ενημερώσει έγκαιρα και άμεσα όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως και αυτούς που επηρεάζονται. Και να μπορέσει έτσι να μειώσει τις απώλειές της. Όπως και τη φήμη της. Αυτό ενδεχομένως να είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της πολιτικής ασφάλειας. Ταυτόχρονα, όμως, πιθανότατα, είναι και το πιο σημαντικό. • • • ΧΡΗΜΑ 41

συνέντευξη

Αντώνης

Μανιαδάκης:

«Οι Μινωικές Γραμμές ήρθαν για να μείνουν στα Χανιά με το νεότερο, πολυτελέστερο και ταχύτερο πλοίο της γραμμής» στον Κωνσταντίνο Γελαντάλι

Η είσοδος του Cruise Ferry Mykonos Palace στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Πειραιάς «τάραξε τα λιμνάζοντα», έως τώρα, «νερά» της ελληνικής επιβατηγού ναυτιλίας. Το πλωτό «παλάτι» των Μινωικών Γραμμών δραστηριοποιείται από τον Ιούλιο του 2018 στη γραμμή των Χανίων και έχει ήδη δημιουργήσει νέα δεδομένα και συνθήκες, αναβαθμίζοντας όχι μόνο το συγκεκριμένο δρομολόγιο, αλλά και την ακτοπλοΐα γενικότερα, σε μια εποχή κατά την οποία η αλματώδης άνοδος του τουρισμού απαιτεί υψηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες εν πλω. Επιπλέον, η δραστηριοποίηση των Μινωικών Γραμμών στη γραμμή των Χανίων έχει δημιουργήσει νέα επιχειρηματικά δεδομένα για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Κρήτης, όπως η μεταφορά προϊόντων και αγαθών, η προσφορά νέων θέσεων εργασίας και η διεύρυνση του δικτύου των συ42

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

νεργατών της εταιρείας μέσω συνεργειών ή μέσω της τροφοδοσίας των πλοίων της με τοπικά παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής. Ο κ. Αντώνης Μανιαδάκης, διευθύνων σύμβουλος των Μινωικών Γραμμών, οδηγεί με «σταθερό τιμόνι» και ασφάλεια την εταιρεία σε ανοδική ρότα και ανοίγει τα χαρτιά του στο ΧΡΗΜΑ. Μότο του «η υγιής ανάπτυξη της εταιρείας, με σχεδιασμό και στρατηγική». Στις 16 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί η τελετή των εγκαινίων του Mykonos Palace στη Σούδα και, με την ευκαιρία αυτή, το πλοίο θα είναι επισκέψιμο από τις 12 το μεσημέρι έως και τις 9 το βράδυ, για να υποδεχθεί τους φιλόξενους Χανιώτες και φίλους, να το γνωρίσουν από κοντά και να περιηγηθούν στους κοινόχρηστους χώρους του.

Στόχος των Μινωικών Γραμμών είναι να εξυπηρετήσουν με τη δρομολόγηση του πλοίου τους και τα Χανιά, να ενισχύσουν την τοπική κοινωνία, τους τοπικούς παραγωγούς και τον επιχειρηματικό κόσμο.

ην Κυριακή 15 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε το παρθενικό δρομολόγιο του Cruise Ferry Mykonos Palace από τον Πειραιά στα Χανιά. Ένα πλωτό «παλάτι», ένα νέο πλοίο, μόλις 16 ετών, αντάξιο της πόλης των Χανίων, σε μια γραμμή στην οποία, κατά το παρελθόν, είχε θεωρηθεί πολύ δύσκολο να «πατήσει» πλοίο ηρακλειώτικης εταιρείας. Τι άλλαξε και το χωρητικότητας 1.922 επιβατών, 821 ΙΧ αυτοκινήτων ή 104 φορτηγών και 110 ΙΧ κατάφερε να μπει στη γραμμή; Οι σύγχρονες απαιτήσεις και η πίεση του επιβατικού κοινού για ποιοτικότερη ακτοπλοϊκή μεταφορά και αναβαθμισμένες υπηρεσίες εν πλω στη συγκεκριμένη γραμμή ήταν ουσιαστικά ο κύριος λόγος αυτής της αλλαγής. Τα μηνύματα που έφταναν σε εμάς στις Μινωικές Γραμμές ήταν πολλά και διαφαινόταν ότι η τοπική κοινωνία των Χανίων καταρχάς, μαζί με τους επαγγελματίες αυτοκινητιστές, ήταν έτοιμοι να δεχτούν αυτόν τον ποιοτικότερο τρόπο μεταφοράς ανθρώπων και αγαθών που προσφέρει η εταιρεία μας. Καταθέσαμε τελικά το αίτημά μας, και την Τετάρτη 4 Ιουλίου λάβαμε τη θετική απάντηση από το ΣΑΣ και τον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω και δημόσια τον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Παναγιώτη Κουρουμπλή, για τη δίκαιη και συνεπή στάση του, και τον κ. Διονύση Τεμπονέρα, γενικό γραμματέα του αρμόδιου υπουργείου και πρόεδρο του ΣΑΣ, για την ακεραιότητά του, που στήριξαν την προσπάθεια της εταιρείας μας.

Ποτέ στις Μινωικές Γραμμές δεν κάναμε έκπτωση στην ποιότητα των πλοίων μας και, όπως ξέρει πολύ καλά το επιβατικό κοινό που μας προτιμά, ποτέ δεν επαναπαυτήκαμε στις επιτυχίες μας.

Στη διάρκεια της εκδήλωσης των εγκαινίων, είχατε πει πως η μέρα είναι σημαντική για εσάς, στις Μινωικές Γραμμές, γιατί δεν επενδύετε σε άλλη μία γραμμή της ακτοπλοΐας. Επενδύετε –όπως κάνετε εδώ και 45 χρόνια– στην αναβάθμιση των θαλάσσιων μεταφορών της χώρας, ενισχύοντας περαιτέρω την τουριστική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Αυτό ήταν και αυτό παραμένει το κύριο σύνθημα, η φιλοσοφία σας, βλέποντας κανείς ένα τόσο νέο και τόσο σύγχρονο πλοίο να μπαίνει στη γραμμή… Όπως έχει αποδείξει η μεγάλη, επιτυχημένη πορεία των Μινωικών Γραμμών όλα αυτά τα 45 χρόνια προσφοράς στον χώρο της ακτοπλοΐας, κύριο μέλημά ΧΡΗΜΑ 43

συνέντευξη

Οι Μινωικές Γραμμές είναι η πλέον υγιής εταιρεία όχι μόνο στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, αλλά γενικότερα στον ελληνικό επιχειρηματικό στίβο.

μας ήταν, και παραμένει αναλλοίωτο μέχρι σήμερα, η αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και η ανάπτυξη της χώρας μας, παράλληλα με τα τουριστικά και οικονομικά οφέλη που θα απολάμβαναν οι Κρήτες συμπατριώτες μας. Ποτέ στις Μινωικές Γραμμές δεν κάναμε έκπτωση στην ποιότητα των πλοίων μας και, όπως ξέρει πολύ καλά το επιβατικό κοινό που μας προτιμά, ποτέ δεν επαναπαυτήκαμε στις επιτυχίες μας. Συνεχώς εξελισσόμαστε και διαρκώς αναζητάμε τρόπους να καλύψουμε τις αυξημένες σύγχρονες απαιτήσεις των ταξιδιωτών. Τι σήμαινε για εσάς η ύψωση της ελληνικής σημαίας στο Mykonos Palace, και, γνωρίζοντας τη σχέση που έχετε με τον Emanuele Grimaldi, ποιο ήταν το «κλειδί» για να τον πείσετε να πάρει τα γαλανόλευκα χρώματα; Ήταν κάτι που από κοινού με τον πρόεδρο, κ. Emanuele Grimaldi, και το ΔΣ της εταιρείας μας επιθυμούσαμε. Δεν χρειάστηκαν ιδιαίτεροι χειρισμοί για να πεισθεί. Μη σας διαφεύγει άλλωστε ότι όλα τα πλοία των Μινωικών Γραμμών είναι με ελληνική σημαία και όλα επανδρωμένα με ελληνικά πληρώματα. Η στιγμή, βέβαια, όπως όλοι οι παρευρισκόμενοι ζήσαμε, με την ύψωση της ελληνικής σημαίας στο πλοίο, παρουσία του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Παναγιώτη Κουρουμπλή, ήταν εξαιρετική και ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματικά. Η διάρκεια του ταξιδιού είναι ένας πάρα πολύ καλός χρόνος, που σημαίνει ότι λειτουργείτε άκρως ανταγωνιστικά και προς όφελος των ταξιδιωτών, επαγγελματιών της ευρύτερης περιοχής...

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Υλοποιώντας αυτή μας την απόφαση, τα στελέχη των Μινωικών Γραμμών είχαν ήδη μελετήσει και αναλύσει τις ανάγκες του εμπορικού (αυτοκινητιστές, παραγωγοί κ.λπ.) και του επιβατικού κόσμου της ευρύτερης περιοχής των Χανίων και όμορων νομών. Έτσι ήμασταν 100% σίγουροι ότι ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις και τις ανάγκες τους και στο θέμα του χρόνου διάρκειας του ταξιδιού. Προφανώς, πιστεύετε πως θα συμβάλετε στην αναβάθμιση του προϊόντος και στην περαιτέρω ανάπτυξη της περιοχής… Τι μερίδια προσδοκάτε να πάρετε στην πρώτη φετινή τουριστική περίοδο; Ευελπιστούμε να προσελκύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους επιβάτες και επαγγελματίες αυτοκινητιστές σε αυτή μας την επιχειρηματική προσπάθεια. Γνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες αυτής της γραμμής. Δεν ξεχνάμε ότι μπήκαμε καθυστερημένα στη γραμμή, στα μέσα σχεδόν της τουριστικής περιόδου, χωρίς να έχουμε προκρατήσεις εισιτηρίων και έχοντας ως δεδομένο ότι οι περισσότεροι επιβάτες έχουν κλείσει ήδη τα εισιτήριά τους. Όμως, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, στις Μινωικές Γραμμές έχουμε μάθει να παλεύουμε, πολλές φορές σε αντίξοες συνθήκες, θα το παλέψουμε και τώρα, ευελπιστούμε στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Βασιζόμαστε στην αξιοπιστία της εταιρείας μας, το άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό μας σε στεριά και θάλασσα, αλλά και στον υπερσύγχρονο στόλο μας. Θα προχωρήσετε σταδιακά στη θέσπιση επιπλέον κινήτρων; Οι Μινωικές Γραμμές, στο πλαίσιο της εμπορικής τους πολιτικής, προσφέρουν μοναδικές προσφο-

ρές και πακέτα σε όλες τις γραμμές στις οποίες δραστηριοποιούνται. Αντιλαμβανόμενες δε τη δύσκολη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στη χώρα μας και τις ανάγκες του επιβατικού κοινού, έχουν επιλέξει και στηρίζουν ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες, όπως ανέργους, φοιτητές, πολύτεκνους, στρατεύσιμους, άτομα άνω των 60 ετών κ.ά., που το έργο τους σημαίνει πολλά για όλους μας. Με απόλυτη συνείδηση της προσφοράς τους, εφαρμόζουν για αυτούς διαφορετική τιμολογιακή εμπορική πολιτική με οικονομικότερες τιμές. Παράλληλα, για την ενίσχυση της γραμμής των Χανίων, το επιβατικό κοινό μπορεί να απολαύσει ένα νέο πακέτο γνωριμίας, μία επιπλέον έκπτωση 50% στα εισιτήριά του στο ταξίδι της επιστροφής για τον μήνα Σεπτέμβριο. Ποια είναι τα επόμενα σχέδια των Μινωικών Γραμμών; Ήδη με τη δρομολόγηση του H/S/F Santorini Palace στις Κυκλάδες και του Cruise Ferry Mykonos Palace στα Χανιά, παράλληλα με την εξυγίανση και την αποπληρωμή όλων των οικονομικών υποχρεώσεων της εταιρείας, έχουμε πετύχει τους στόχους μας γι’ αυτήν την περίοδο. Οι Μινωικές Γραμμές είναι η πλέον υγιής εταιρεία όχι μόνο στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, αλλά γενικότερα στον ελληνικό επιχειρηματικό στίβο. Δεν εφησυχάζουμε όμως, έχουμε σε εξέλιξη διάφορα project, που θα τα ανακοινώσουμε όταν θα έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την υλοποίησή τους. Στόχος μας είναι να επενδύουμε στην ελληνική επιβατηγό ναυτιλία και να στηρίζουμε αυτό το οποίο γνωρίζουμε να κάνουμε πολύ καλά εδώ και 45 χρόνια τώρα. Γιατί το όνομα Mykonos Palace και όχι, λόγου

χάριν, Chania ή κάτι ανάλογο; Το Chania Palace είναι κάτι το οποίο θα εξετάζαμε, και θα το υιοθετούσαμε, εάν το επιθυμεί και η τοπική κοινωνία των Χανίων. Πώς εκτιμάτε την ανάπτυξη του τουρισμού –και δη της ακτοπλοΐας– στα επόμενα 1-2 χρόνια; Τι πρέπει να γίνει; Εξ όσων γνωρίζουμε, και από όσα διά του κυβερνητικού εκπροσώπου ανακοινώνονται κατά καιρούς, τα τελευταία χρόνια έχει «ανέβει» αισθητά το τουριστικό προϊόν στη χώρα μας, και μάλιστα έχουν αναβαθμιστεί αισθητά οι προορισμοί και είναι πιο ποιοτικός ο τουρισμός στη χώρα μας. Μέσα σε αυτή την αναβαθμισμένη ατμόσφαιρα του τουριστικού προϊόντος της χώρας μας, η ακτοπλοΐα, ως επί το πλείστον, συμπλέει επάξια και δίνει με αξιοπρέπεια τις υπηρεσίες της, ιδιαίτερα τη θερινή περίοδο. Αυτό όμως που θα την απογείωνε και θα την καθιστούσε αξιοζήλευτη και με ιδιαίτερη ανάπτυξη είναι το όραμα. Αυτό, δηλαδή, που λείπει από την ελληνική ακτοπλοΐα είναι ο σωστός σχεδιασμός, ο έγκαιρος προγραμματισμός και οι σωστές αποφάσεις. Στις 16 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιήσετε μια εκδήλωση, αντίστοιχη αυτής του Πειραιά, στη Σούδα. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό, ώστε να έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί το πλοίο και να περιηγηθεί στους φιλόξενους χώρους του… Ναι, έχουμε ανακοινώσει αυτή μας την απόφαση, ώστε να δοθεί η ευκαιρία σε όλους τους συμπατριώτες μας από τα Χανιά και τους όμορους δήμους να μας γνωρίσουν και να περιηγηθούν στο πλοίο μας, που αποτελεί το νεότερο και ταχύτερο επιβατηγό οχηματαγωγό πλοίο της Κρήτης, ένα πλοίο σύγχρονο, ένα cruise ferry υψηλού επιπέδου, που προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες εν πλω. Θα είναι ιδιαίτερη η τιμή για εμάς να τους υποδεχτούμε και να τους φιλοξενήσουμε την ώρα της εκδήλωσης, με την πατροπαράδοτη κρητική μας φιλοξενία, που όλοι γνωρίζουμε και προσφέρουμε απλόχερα στα εκατομμύρια των επιβατών που έχουν ταξιδέψει με τα πλοία μας.

Βασιζόμαστε στην αξιοπιστία της εταιρείας μας, το άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό μας σε στεριά και θάλασσα, αλλά και στον υπερσύγχρονο στόλο μας.

Τι έχετε να πείτε στους Χανιώτες συμπατριώτες σας, τι μήνυμα θέλετε να περάσετε προς τους αρμόδιους, τους φορείς, τους Έλληνες και ξένους ταξιδιώτες, για να αναβαθμιστεί περισσότερο η τουριστική – και όχι μόνο– ανάπτυξη του τόπου; Καταρχάς, να ευχαριστήσω και προσωπικά όλη την τοπική κοινωνία των Χανίων και τις τοπικές αρχές για τη φιλοξενία και τη συμπαράσταση που μας προσφέρουν στο λιμάνι της Σούδας. Να ευχαριστήσω τους επαγγελματίες και το επιβατικό κοινό που ήδη μας εμπιστεύτηκαν, αντιλήφθηκαν την ποιοτική διαφορά που έχουν το πλοίο και οι υπηρεσίες μας και ταξίδεψαν μαζί μας. Θέλω να τους διαβεβαιώσω ότι η εταιρεία μας, πιστή στο καθήκον αλλά και στην ανθρωποκεντρική της διάθεση, θα εκτελεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα προγραμματισμένα δρομολόγιά της και θα προσφέρει ολοένα και πιο αναβαθμισμένες υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, αλλά και σε κάθε συνδιαλλαγή του επιβατικού κοινού με τα ικανά και άρτια στελέχη της σε στεριά και θάλασσα. Στόχος των Μινωικών Γραμμών είναι να εξυπηρετήσουν με τη δρομολόγηση του πλοίου τους και τα Χανιά, να ενισχύσουν την τοπική κοινωνία, τους τοπικούς παραγωγούς και τον επιχειρηματικό κόσμο, όχι μόνο με τη μεταφορά προϊόντων και αγαθών, αλλά και με την προσφορά νέων θέσεων εργασίας και διεύρυνσης του δικτύου των συνεργατών τους μέσω συνεργειών ή μέσω της τροφοδοσίας των πλοίων τους με τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, δημιουργώντας νέα δεδομένα για τη Δυτική Κρήτη. • • • ΧΡΗΜΑ 45

[αφιέρωμα]

Σε τροχιά ανόδου το ελληνικό

Ως προς τη σύσταση των παρεχόμενων υπηρεσιών, από τον συνολικό κύκλο εργασιών, το 86% περίπου αφορά εργασίες εγχώριου factoring και το 14% εργασίες διεθνούς factoring. Αναφορικά με την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου από τις εταιρείες ή μονάδες τραπεζών factoring, το 60% περίπου αφορά εργασίες με αναγωγή και το 40% αφορά εργασίες χωρίς αναγωγή.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

ε άνοδο της τάξης του 5% εκτιμάται ότι έκλεισε ο κύκλος εργασιών για τον κλάδο factoring το 2017, προσεγγίζοντας τα επίπεδα των 13,5 δισ. ευρώ, έπειτα από μια χρονιά κατά την οποία σημειώθηκε μικρή κάμψη. Με βάση την παραπάνω εκτίμηση της Ελληνικής Ένωσης Πρακτόρων Επιχειρηματικών Απαιτήσεων, ο κύκλος εργασιών του κλάδου ως ποσοστό επί του ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 7,47%. Σε ό,τι αφορά την ελληνική αγορά για το 2016, οι εργασίες factoring σημείωσαν οριακή πτώση (-0,68%), γεγονός το οποίο αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην αντίστοιχη στασιμότητα του συνολικού μεγέθους της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, ο συνολικός διαχειριζόμενος κύκλος εργασιών έφτασε στα 12.782 εκατ. ευρώ, έναντι 12.869 εκατ. ευρώ το 2015, και αποτέλεσε το 2016 το 7,27% του ΑΕΠ (έναντι 7,31% το 2015). Σημειώνεται ότι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κυμαίνεται στο 10% περίπου. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ανακατατάξεις οι οποίες έλαβαν χώρα στον κλάδο του λιανεμπορίου το 2016 επηρέασαν σημαντικά την αγορά, καθώς, παραδοσιακά, ένα σημαντικό ποσοστό προμηθευτών κάνει ευρεία χρήση υπηρεσιών factoring.

ng Εισαγωγικό factori θύείναι αυτό που απευ ές νεται σε εισαγωγικ ίες επιχειρήσεις οι οπο ς αγοράζουν από του αλλοδαπούς προμη υς θευτές τους με όρο ανοιχτής πίστωσης (open account).

επικράτησε στην αγορά, όπως αποτυπώθηκε και στην περιορισμένη διάθεση ανάληψης σχετικών κινδύνων από τις εταιρείες ασφάλισης πιστώσεων.

Στις υποκατηγορίες των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι εργασίες διεθνούς factoring ανήλθαν σε 1,8 δισ. ευρώ, σημειώνοντας μείωση κατά 7,3% περίπου σε σχέση με το 2015 (1,95 δισ. ευρώ). Από τις εργασίες του διεθνούς factoring, η συντριπτική πλειονότητα αφορά εργασίες εξαγωγικού factoring (περίπου 97%). Από τις συνολικές εργασίες του διεθνούς factoring, το 38% περίπου διενεργείται με ανταποκριτές (ήτοι μέσα από το δίκτυο της διεθνούς ένωσης Factors Chain International). Σημειώνεται ότι το αντίστοιχο ποσοστό το 2010 ήταν 80%, γεγονός που καταδεικνύει τη συνεχή βελτίωση της τεχνογνωσίας των Ελλήνων πρακτόρων στις διεθνείς αγορές, καθώς και τη δυναμική δραστηριοποίηση των ασφαλειών πιστώσεων στην εξαγωγική δραστηριότητα. Όσον αφορά τις εργασίες εγχώριου factoring, αυτές σημείωσαν μικρή αύξηση 0,5% (2016: 10.974 εκατ. ευρώ, έναντι 2015: 10.918 εκατ. ευρώ). Οι εργασίες factoring με αναγωγή σημείωσαν αύξηση κατά 1,7% σε σχέση με το 2015, ενώ αντίθετα μείωση σημείωσαν οι εργασίες factoring χωρίς αναγωγή (-4,13%), γεγονός που καταδεικνύει τον χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης που ΧΡΗΜΑ 47

αφιέρωμα

Πώς ορίζεται το factoring Το factoring (πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων) ασκείται από τράπεζες ή ανώνυμες εταιρείες αποκλειστικού σκοπού και αποτελεί δέσμη χρηματοοικονομικών υπηρεσιών οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες των επιχειρήσεων που πωλούν προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες με βραχυπρόθεσμη πίστωση στους αγοραστές τους, με επαναληπτική αγοραστική συμπεριφορά. Πρόκειται για συνεργασία μεταξύ ενός προμηθευτή και ενός εξειδικευμένου χρηματοοικονομικού ενδιάμεσου (πράκτορας ή factor), o οποίος αναλαμβάνει τη λογιστική παρακολούθηση, διαχείριση και είσπραξη των επί πιστώσει απαιτήσεων του προμηθευτή από τους αγοραστές του. Επιπλέον, παρέχεται η δυνατότητα χορήγησης προκαταβολών επί της αξίας των απαιτήσεων και, υπό προϋποθέσεις, ο πράκτορας αναλαμβάνει την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου του προμηθευτή.

) (without recourse ς γή ω αγ αν μα ίω κα του Factoring χωρίς δι βάνει την κάλυψη αμ αλ αν or ct fa ο ο υ είναι αυτό στο οποί έναντι της οικονομικής αδυναμίας το υ. ου πιστωτικού κινδύν να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις το αγοραστή

Ανάλογα με την εντοπιότητα των απαιτήσεων, το factoring διακρίνεται σε: Εγχώριο factoring: Καλύπτει τις ανάγκες της επιχείρησης για τις πωλήσεις της στην εγχώρια αγορά. Διεθνές factoring: Αφορά στις ανάγκες της επιχείρησης από τις συναλλαγές της στη διεθνή αγορά. Επιπλέον, το διεθνές factoring διακρίνεται σε: Εξαγωγικό factoring: Απευθύνεται σε εξαγωγικές επιχειρήσεις οι οποίες πωλούν στους αλλοδαπούς αγοραστές τους με όρους ανοιχτής πίστωσης (open account). Εισαγωγικό factoring: Απευθύνεται σε εισαγωγικές επιχειρήσεις οι οποίες αγοράζουν από τους αλλοδαπούς προμηθευτές τους με όρους ανοιχτής πίστωσης (open account). Επιπροσθέτως, ανάλογα με την ανάληψη του πιστωτικού κινδύνου (credit risk) από τον factor, το factoring διακρίνεται σε: Factoring με δικαίωμα αναγωγής (with recourse): Ο πιστωτικός κίνδυνος έναντι της οικονομικής αδυναμίας του αγοραστή να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του παραμένει στον προμηθευτή. Factoring χωρίς δικαίωμα αναγωγής (without recourse): Ο factor αναλαμβάνει την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου έναντι της οικονομικής αδυναμίας του αγοραστή να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Ροή εργασιών factoring Η ροή εργασιών του factoring είναι απλή και μπορεί να περιγραφεί συνοπτικά με τα παρακάτω βήματα:

m Ο προμηθευτής υποβάλλει στον πράκτορα προκαταρκτικό αίτημα για την ένταξη των αγοραστών του σε υπηρεσίες factoring.

m Πράκτορας αξιολογεί την πιστοληπτική ικανότητα των αγοραστών και τους συναλλακτικούς όρους μεταξύ προμηθευτή και αγοραστών προς εκχώρηση.

m Κατόπιν αποδοχής των αγοραστών και συμφωνίας για τους όρους συνεργασίας, ο πράκτορας και ο προμηθευτής συμβάλλονται με σύμβαση factoring (πρακτορείας επιχειρηματικών απαιτήσεων).

m Ο προμηθευτής αποστέλλει στους προς εκχώρηση αγοραστές «αναγγελία εκχώρησης», με την οποία τους γνωστοποιεί ότι ο πράκτορας γίνεται ο εκδοχέας της επιχειρηματικής απαίτησης και αναλαμβάνει αντί αυτού τη λογιστική παρακολούθηση, διαχείριση και είσπραξη των απαιτήσεων.

m Ο προμηθευτής γνωστοποιεί περιοδικά τις απαιτήσεις του στον πράκτορα, με προσυμφωνημένο λειτουργικά τρόπο.

m Εφόσον αυτό προβλέπεται συμβατικά, ο προμηθευτής μπορεί να ζητήσει προκαταβολή επί των εκχωρούμενων απαιτήσεων από τον πράκτορα.

m Ο πράκτορας συμφωνεί περιοδικά με τους αγοραστές το ύψος των εκχωρημένων απαιτήσεων και

τις αναμενόμενες εισπράξεις και παρακολουθεί στενά για την ορθή τήρηση των μεταξύ προμηθευτή και αγοραστών όρων πληρωμής.

m Με την είσπραξη των απαιτήσεων, ο πράκτορας αποδίδει στον προμηθευτή την υπόλοιπη αξία της απαίτησης (αφαιρουμένης της προκαταβολής και τυχόν χρεώσεων-αμοιβών).

εξασφαλίσεων. Επιπλέον, συνδέεται απόλυτα με τον κύκλο εργασιών του και μπορεί να αυξάνεται ανάλογα με αυτόν, κάτι που εξασφαλίζει συνεχή ρευστότητα, η οποία αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό «χαρτί» για την επίτευξη ευνοϊκών συμφωνιών με τους προμηθευτές του.

m Η ανάληψη του πιστωτικού κινδύνου από τον πρά-

κτορα διασφαλίζει την πληρωμή των τιμολογίων και την αποφυγή επισφαλειών, γεγονός που διευκολύνει τον οικονομικό σχεδιασμό του προμηθευτή και εγγυάται την ανάπτυξή του. Παράλληλα, βελτιώνει την εικόνα του ισολογισμού του και την πιστοληπτική ικανότητά του, δεδομένου του ότι η λαμβανόμενη προκαταβολή έναντι της αξίας των τιμολογίων δεν εμφανίζεται στις υποχρεώσεις του.

m Γενικότερα, η χρήση των υπηρεσιών factoring

δίνει τη δυνατότητα στον προμηθευτή να εκλογικεύει την οργανωτική και λειτουργική δομή της εταιρείας του, να περιορίζει το κόστος της, να βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά της και να επικεντρώνει την προσοχή και δράση του στη συνεχή ανάπτυξή της.

Κόστος Πλεονεκτήματα Τα κυριότερα πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες factoring είναι τα ακόλουθα:

m Η συνεχής αξιολόγηση από τον πράκτορα της

Η συμφωνία με τον πράκτορα και η παροχή του κατάλληλου, κατά περίπτωση, μείγματος υπηρεσιών, διαμορφώνει και το κόστος συνεργασίας. Το συνολικό κόστος συνεργασίας συνήθως αφορά:

πιστοληπτικής ικανότητας των υφιστάμενων και νέων αγοραστών εξυγιαίνει το πελατολόγιο του προμηθευτή και δημιουργεί συνθήκες υγιούς εισπραξιμότητας των απαιτήσεων. Έτσι ο προμηθευτής αναπροσαρμόζει έγκαιρα την πιστωτική του πολιτική και συγκεντρώνεται απερίσπαστος στην ανάπτυξη των εργασιών του.

1. Στην προμήθεια διαχείρισης: το ύψος της εξαρτάται από την αναλαμβανόμενη ομάδα των αγοραστών-πελατών, τον αριθμό και τη μέση αξία των τιμολογίων, καθώς και τη διάρκεια της μέσης πιστωτικής περιόδου. Σε περιπτώσεις κάλυψης πιστωτικού κινδύνου, η προμήθεια συνήθως προσαυξάνεται.

m Η ανάληψη της είσπραξης των τιμολογίων από

2. Στην προμήθεια προεξόφλησης (επιτόκιο): χρεώνεται επί των χορηγούμενων προκαταβολών.

τον πράκτορα βελτιώνει τη συναλλακτική συμπεριφορά των αγοραστών σε ό,τι αφορά στην εξόφληση των υποχρεώσεών τους, με αποτέλεσμα την έγκαιρη ρευστοποίηση των εισπρακτέων απαιτήσεων του προμηθευτή.

m Η ανάθεση της διαχείρισης και λογιστικής παρακο-

λούθησης των εμπορικών απαιτήσεων στον πράκτορα μειώνει σημαντικά τα λειτουργικά κόστη του συνεργαζόμενου προμηθευτή.

m Η χρηματοδότηση του προμηθευτή από τον πρά-

κτορα στηρίζεται στο αξιολογημένο πελατολόγιό του και έτσι δεν απαιτείται παροχή πρόσθετων

Ο ρόλος των διεθνών ενώσεων factoring Τη δεκαετία του 1960, παρουσιάστηκε έντονη η ανάγκη για την περαιτέρω ανάπτυξη των εργασιών του factoring και σε διεθνές επίπεδο, καθώς το διεθνές εμπόριο εισερχόταν σε φάση ανάπτυξης, με τις αγορές και τους πρωταγωνιστές της να επιζητούν την ορθή οργάνωση και διαχείριση των εξαγωγών τους. Η ανάγκη αυτή βρήκε ανταπόκριση το 1963, όταν δημιουργήθηκε η πρώτη

διεθνής ένωση εταιρειών factoring και τραπεζών που δραστηριοποιούνταν στον συγκεκριμένο κλάδο, με την επωνυμία International Factors Group, ακολουθούμενη το 1968 από τη Factors Chain International. Ο αρχικός σκοπός των ενώσεων αυτών ήταν η δημιουργία νομικού, θεσμικού και λειτουργικού πλαισίου διευκόλυνσης του διασυνοριακού factoring. Στη συνέχεια, αναπτύχθηκε και το κατάλληλο μηχανογραφικό πλαίσιο ανταλλαγής δεδομένων, με σκοπό την αλληλοϋποστήριξη των μελών των συγκεκριμένων ενώσεων. Έτσι, ενεργώντας κάθε μέλος ως ο ανταποκριτής του άλλου στη χώρα του εισαγωγέα, τα μέλη-πράκτορες είχαν τη δυνατότητα να παράσχουν διασυνοριακές υπηρεσίες factoring προς τους πελάτες τους, υποστηριζόμενοι από τους ανταποκριτές τους, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να διαχειριστούν τις εξαγωγικές απαιτήσεις τοπικά, σεβόμενοι τους κανόνες και τις εμπορικές συνήθειες κάθε χώρας. Με την πάροδο των χρόνων, τη συνεχή αύξηση του όγκου του διεθνούς εμπορίου και τη μετάβαση από τις παραδοσιακές μορφές πιστώσεων (ενέγγυες πιστώσεις, εγγυητικές επιστολές κ.ά.) σε όρους ανοιχτής πίστωσης (open account), ο ρόλος των ενώσεων αυτών έγινε σημαντικότερος. Η FCI και η IFG διεύρυναν τις υπηρεσίες τους, προσφέροντας μεγαλύτερη πρόσβαση σε περισσότερες αγορές μέσω των μελών τους, με σταθερές και απλές διαδικασίες που κύριο σκοπό έχουν την προστασία των εξαγωγέων και των εισαγωγέων. Σήμερα, οι δύο αυτές ενώσεις αριθμούν περισσότερα από 400 μέλη διεθνώς. Στην Ελλάδα, μέλη τους είναι οι παρακάτω εταιρείες: • Factors Chain International • ABC Factors AE • Eurobank Factors AE • Εθνική Factors ΑΕ • HSBC Bank PLC • Laiki Factors & Forfaiters AE • Πειραιώς Factoring ΑΕ ΧΡΗΜΑ 49

αφιέρωμα

κών απαιτήσεων) τι μα ρη ει ιχ επ α εί ορ Το factoring (πρακτ ή ανώνυμες εταιρείες αποκλειστιες ασκείται από τράπεζ οτελεί δέσμη χρηματοοικονομικών κού σκοπού και απ λύπτουν τις ανάγκες των επιχειες κα υπηρεσιών οι οποί προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες με ρήσεων που πωλούν η πίστωση στους αγοραστές τους, ορά. βραχυπρόθεσμ οραστική συμπεριφ αγ κή τι ηπ αλ αν επ με

Οι επιδόσεις των μελών της Ένωσης Σύμφωνα με τα στοιχεία των μελών που δημοσιεύουν οικονομικές καταστάσεις (και αποτελούν περίπου το 97% του συνολικού κύκλου εργασιών της Ένωσης), τα συνολικά κεφάλαια που έχουν διαθέσει την 31η Δεκεμβρίου 2016 ανήλθαν σε 1,68 δισ. ευρώ περίπου, έναντι 1,4 δισ. ευρώ το 2012, καταδεικνύοντας πιστωτική επέκταση της τάξης του 20% κατά τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Πέραν των ανωτέρω στοιχείων, τα σημεία στα οποία αξίζει κανείς να αναφερθεί είναι: α) η διαρκής και σημαντική κερδοφορία και β) η ποιότητα του χαρτοφυλακίου. Σύμφωνα με τα συγκεκριμένα στοιχεία, τα κέρδη προ φόρων το 2016 ανήλθαν σε 63 εκατ. ευρώ περίπου (έναντι 56 εκατ. ευρώ το 2015, ήτοι αύξηση 12,5% περίπου), ενώ οι συσσωρευμένες προβλέψεις ανέρχονται σε 2,1% επί του υπολοίπου χρηματοδοτήσεων της 31ης Δεκεμβρίου 2016. Από τα συγκεκριμένα στοιχεία προκύπτει ότι η πρακτόρευση επιχειρηματικών απαιτήσεων αποτελεί μια κερδοφόρα για τον τραπεζικό κλάδο δραστηριότητα, με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ανοιγμάτων σε καθυστέρηση. Ο συνδυασμός χρηματοοικονομικής αξιολόγησης με τις προηγμένες τραπεζικές μεθόδους αλλά και η διαρκής παρακολούθηση της συναλλακτικής συμπεριφοράς των συναλλασσομένων δίνουν τη δυνατότητα στους πράκτορες επιχειρηματικών απαιτήσεων να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο τις μεταβολές της αγοράς και να αναπτύσσουν τα απαιτούμενα αντανακλαστικά.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Τέσσερα είναι τα σημαντικά στοιχεία τα οποία προσδίδουν στο factoring τη μορφή χρηματοδότησης χαμηλού κινδύνου: 1) ο βραχυπρόθεσμος ορίζοντας των χρηματοδοτούμενων απαιτήσεων, 2) η εξοικείωση των πρακτόρων με τις ιδιαιτερότητες κάθε κλάδου χρηματοδότησης, γεγονός που επιτρέπει να αναπτύσσεται τεχνογνωσία κατά τη χρηματοδότηση των εμπορικών συναλλαγών, 3) η διασπορά των εκχωρούμενων απαιτήσεων και 4) το γεγονός ότι οι εκχωρούμενες απαιτήσεις αποτελούν ταυτόχρονα την εξασφάλιση αλλά και το μέσο αποπληρωμής της χρηματοδότησης. Το 2016 παρουσιάστηκε αύξηση των ανοιγμάτων σε καθυστέρηση στα 119 εκατ. ευρώ, έναντι 81 εκατ. ευρώ, η οποία οφείλεται στις εξελίξεις του λιανεμπορίου (κλάδος παραδοσιακά δημοφιλής για υπηρεσίες factoring) και οι οποίες διευθετήθηκαν εντός του 2017, χωρίς απώλειες για τα μέλη της Ελληνικής Ένωσης Factoring.

Θετική πιστωτική επέκταση Οι μέχρι σήμερα επιδόσεις των Ελλήνων πρακτόρων επιχειρηματικών απαιτήσεων σε συνδυασμό με τα ευεργετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην αποτελεσματική διαχείριση απαιτήσεων –και ως εκ τούτου την πολύ περιορισμένη καταγραφή επισφαλειών– εκτιμάται ότι θα συντελέσουν στο να σημειωθεί θετική πιστωτική επέκταση για το factoring και το 2017. Όσον αφορά τις προκλήσεις τις οποίες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες ή οι μονάδες τραπεζών που δραστηριοποιούνται στο factoring στη χώρα μας, αυτές συνοψίζονται: α) στην τεχνολογική αναβάθμιση των υποδομών τους και β) στη διεύρυνση των παρεχόμενων υπηρεσιών και, ιδιαίτερα, την περαιτέρω ανάπτυξη υπηρεσιών reverse factoring και χρηματοδότησης της εφοδιαστικής αλυσίδας των επιχειρήσεων. • • •

εταιρική κοινωνική ευθύνη

Στις μεγαλύτερες δοκιμασίες

είμαστε μαζί

Το act4Greece και η Εθνική Τράπεζα στέκονται στο πλευρό των πληγέντων από τις πυρκαγιές στην Αττική

Συνεχίζεται η εκστρατεία συγκέντρωσης πόρων ύψους 1.500.000 ευρώ για την αποκατάσταση των πληγέντων συνανθρώπων μας από τις πολύνεκρες πυρκαγιές της 23ης Ιουλίου στο Μάτι, τη Ραφήνα, την Κινέτα και τις υπόλοιπες περιοχές, μέσω του Προγράμματος act4Greece της Εθνικής Τράπεζας. Η εκστρατεία θα διαρκέσει από τις 26/7/2018 έως τις 26/7/2019. Σε αυτήν τη δράση, φορέας υλοποίησης είναι η Εθνική Τράπεζα, η οποία έχει ήδη προσφέρει το ποσό του 1.000.000 ευρώ, καθώς, όπως η Γενική Διευθύντρια Λιανικής Τραπεζικής της Εθνικής Τράπεζας, κ. Νέλλη Τζάκου, δήλωσε: «Η Εθνική, παραδοσιακά, έχει υπάρξει και πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών ανακούφισης». Το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα χρησιμοποιηθεί, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, για την κάλυψη άμεσων αναγκών και την ανακατασκευή υποδομών ζωτικής σημασίας, καθώς και για την ανασυγκρότηση του κατεστραμμένου οικοσυστήματος της περιοχής. Ήδη, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, με τη συγκινητική ανταπόκριση του κόσμου, έχει συγκεντρωθεί ποσό σχεδόν €1.200.000. Ως φορέας υλοποίησης, η Εθνική Τράπεζα, σε συνεργασία και με τους υπόλοιπους στρατηγικούς εταίρους και με τον αυστηρό ελεγκτικό μηχανισμό του act4Greece, διασφαλίζει τη διαφάνεια και λογοδοσία στη συγκέντρωση και διάθεση των χρημάτων, ώστε να καλύψουν πραγματικές ανάγκες και να πιάσουν τόπο. Μέσω της πλατφόρμας www.act4greece.gr, ιδιώτες, εταιρείες, φορείς ή ΜΚΟ μπορούν να προσφέρουν επώνυμα ή ανώνυμα οικονομική στήριξη, εύκολα, γρήγορα και με απόλυτη διαφάνεια. Δωρεές μπορούν να πραγματοποιηθούν και με απευθείας κατάθεση στο δίκτυο καταστημάτων της Εθνικής Τράπεζας ή με αποστολή εμβάσματος μέσω των ηλεκτρονικών καναλιών Internet, Phone & Mobile Banking στον λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας με αριθ. 080/006855-14 (ΙΒΑΝ: GR6501100800000008000685514 / BIC: ETHNGRAA).

Φορέας Υλοποίησης

Σε αυτές τις τόσο δύσκολες ώρες, ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να βοηθήσουμε τους συμπολίτες μας να επουλώσουν τις πληγές τους και να επανέλθει η ζωή στις πυρόπληκτες περιοχές. Στις μεγαλύτερες δοκιμασίες, είμαστε μαζί. ΧΡΗΜΑ 51

[αφιέρωμα]

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Κρίσιμος παράγοντας για τη λειτουργική κερδοφορία και τη βιώσιμη ανάπτυξη Μέσω της κοινωνικής ευθύνης προβάλλεται η υπευθυνότητα, η κοινωνική ευσυνειδησία, η ευαισθησία, η συνείδηση και η επιχειρηματική ηθική της επιχείρησης

άθε επιχείρηση (ιδιωτική ή δημόσια, οργανισμός ή μη κυβερνητική οργάνωση), για να μπορέσει να εδραιωθεί, να γίνει πιο γνωστή στον χώρο της και για να χτίσει την εικόνα της, χρησιμοποιεί διάφορα μέσα και αναπτύσσει διάφορες δράσεις, όπως τη διαφήμιση, τις δημόσιες σχέσεις και, τα τελευταία χρόνια, την εταιρική κοινωνική ευθύνη, η οποία αποτελεί έννοια όλο και περισσότερο συνδεδεμένη κατά την τελευταία δεκαετία με την εικόνα των επιχειρήσεων. Μέσω της κοινωνικής ευθύνης προβάλλεται η υπευθυνότητα, η κοινωνική ευσυνειδησία, η ευαισθησία, η συνείδηση και η επιχειρηματική ηθική της επιχείρησης. Καθημερινά γεγονότα, που αφορούν επιχειρήσεις και οργανώσεις, αφύπνισαν τη δημόσια συνείδηση και ανέδειξαν την εταιρική υπευθυνότητα σε κοινωνική επιταγή. Τα γεγονότα αυτά είναι: • Διοικητική πλεονεξία • Οικονομικό έγκλημα • Διαφθορά • Καταστροφή περιβάλλοντος • Καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων (Αναλυτής, Ν. 2007). Παρακάτω δίνεται ο ορισμός της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, αναγράφεται η ιστορική αναδρομή της έννοιας καθώς και η χρήση της από επιχειρήσεις και οργανισμούς με σκοπό την ανάδειξη της χρησιμότητας του όρου, των τεχνικών λειτουργίας και χρήσης της κοινωνικής ευθύνης μέσα από τις σύγχρονες επιχειρήσεις και οργανισμούς. Ως εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) ορίζεται η εφαρμοζόμενη από επιχειρήσεις πολιτική, η οποία αφορά δράσεις, ενέργειες και προγράμματα κοινωνικού, περιβαλλοντικού, πολιτιστικού εκπαιδευτικού και ερευνητικού χαρακτήρα (Εξωτερική ΕΚΕ), καθώς και σε δράσεις οι οποίες αφορούν την ανθρωποκεντρική και δίκαιη πολιτική ανθρώπινων πόρων, τον σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων, κανόνες υγιεινής και ασφάλειας, την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, την εξασφάλιση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, τον σεβασμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας (Εσωτερική ΕΚΕ). Η διοίκηση της επιχείρησης ή του οργανισμού θα πρέπει να εντοπίσει τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που καθορίζουν αφενός την επιχειρηματική βιωσιμότητα και αφετέρου την αειφόρο ανάπτυξη, υιοθετώντας πρακτικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Για διαφορετικές χώρες, περιφέρειες,

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

κλάδους και κατηγορία οργανισμών, η υπεύθυνη επιχειρηματική πρακτική περιλαμβάνει διαφορετικά αντικείμενα συζήτησης και σημαντικά διαφορετικές προτεραιότητες. Ωστόσο, η κοινή βασική προσέγγιση της ΕΚΕ περιλαμβάνει οργανισμούς που υιοθετούν μια επίσημη, δομημένη προσέγγιση στην αποτίμηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής επίδρασής τους, κάνοντας βήματα για τη βελτίωσή της και δημοσιεύοντας την όλη διαδικασία καθώς και τα αποτελέσματά της. Η υπεύθυνη εταιρική πρακτική εκτείνεται σε τέσσερα βασικά πεδία: • Εργασιακός χώρος • Πεδίο αγοράς • Κοινότητα • Περιβάλλον

Εσωτερική κοινωνική ευθύνη Σε μια εταιρεία, η εσωτερική εταιρική κοινωνική ευθύνη αφορά κυρίως τους υπαλλήλους και συνδέεται με θέματα όπως η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, η υγεία και η ασφάλεια, καθώς και η διαχείριση της αλλαγής, ενώ οι περιβαλλοντικές υπεύθυνες πρακτικές σχετίζονται κυρίως με τη διαχείριση των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Ανοίγουν τον δρόμο για τη διαχείριση της αλλαγής και τον συνδυασμό της κοινωνικής ανάπτυξης με τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα. • Διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού Από τις κυριότερες προκλήσεις για τις εταιρείες είναι η προσέλκυση και η συγκράτηση εξειδικευμένου προσωπικού. Στο πλαίσιο αυτό, τα σχετικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν τη διά βίου μάθηση, την παραχώρηση αρμοδιοτήτων και εξουσιών στους εργαζομένους, την καλύτερη ενημέρωση σε όλη την επιχείρηση, την καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και ελεύθερου χρόνου, τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού, την ίση αμοιβή και τις προοπτικές σταδιοδρομίας για τις γυναίκες, τον καταμερισμό των κερδών και τα συστήματα παροχής μεριδίων του μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και τον προβληματισμό σχετικά με την απασχολησιμότητα και την εξασφάλιση της εργασίας. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η ενεργός εποπτεία και διαχείριση των υπαλλήλων που απουσιάζουν από την εργασία τους λόγω αναπηρίας ή τραυματισμού έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών. • Υγεία και ασφάλεια στην εργασία Το θέμα της υγείας και της ασφάλειας στην ΧΡΗΜΑ 53

αφιέρωμα

εργασία, παραδοσιακά, έγκειται σε νομοθετικά και εκτελεστικά μέτρα. Ωστόσο, λόγω της τάσης να ανατίθενται εργασίες σε εργολάβους και προμηθευτές, οι εταιρείες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις επιδόσεις των εργολάβων τους στο θέμα της υγείας και της ασφάλειας. Εθελοντικά προγράμματα ως συμπληρωματικά προς τις δραστηριότητες νομοθεσίας και ελέγχου από τις δημόσιες αρχές υιοθετούνται από τις εταιρείες για την περαιτέρω προώθηση της υγείας και της ασφάλειας, χρησιμοποιώντας αυτές τις δύο παραμέτρους ως κριτήρια για την προμήθεια των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους. • Προσαρμογή στην αλλαγή Η αναδιάρθρωση με τρόπο κοινωνικά υπεύθυνο σημαίνει ότι εξισορροπούνται και λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και οι ανησυχίες όλων εκείνων που θίγονται από τις αλλαγές και τις αποφάσεις. Ειδικότερα, αυτό συνεπάγεται τη συμμετοχή και την ανάμιξη όλων των ενδιαφερόμενων μερών μέσω της ανοικτής ενημέρωσης και των διαβουλεύσεων. • Διαχείριση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου και των φυσικών πόρων Γενικά, η μείωση της κατανάλωσης πόρων ή των ρυπογόνων εκπομπών και αποβλήτων μπορεί να μειώσει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Στον περιβαλλοντικό τομέα, οι περιβαλλοντικές αυτές επενδύσεις αναφέρονται κανονικά ως ευκαιρίες διπλού κέρδους, και για τις επιχειρήσεις και για το περιβάλλον.

τη σταθερότητα και την ευημερία των κοινοτήτων μέσα στις οποίες λειτουργούν. Επίσης, υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των εταιρειών και του τοπικού φυσικού περιβάλλοντός τους. Ορισμένες βασίζονται σε ένα καθαρό περιβάλλον για την παραγωγή τους ή την προσφορά των υπηρεσιών τους (καθαρός αέρας, καθαρά ύδατα, δρόμοι χωρίς κίνηση). • Επιχειρηματικοί εταίροι, προμηθευτές και καταναλωτές Μακροπρόθεσμα, η οικοδόμηση σχέσεων με τους επιχειρηματικούς εταίρους και τους προμηθευτές ενδέχεται να οδηγήσει σε δίκαιες τιμές, όρους και προσδοκίες, καθώς και ποιότητα, αξιόπιστη παράδοση ή εκτέλεση. Οι εταιρείες που οικοδομούν σχέσεις διαρκείας με τους πελάτες, εστιάζοντας όλη την οργάνωσή τους στην κατανόηση των αναγκών και των επιθυμιών των πελατών και παρέχοντάς τους ανώτερη ποιότητα, ασφάλεια, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση, αναμένεται ότι θα είναι πιο προσοδοφόρες. • Ανθρώπινα δικαιώματα Αναγνωρίζεται, όλο και περισσότερο, ότι ο αντίκτυπος των δραστηριοτήτων μιας εταιρείας στα ανθρώπινα δικαιώματα των εργαζομένων και στις τοπικές κοινότητες ξεπερνά το πεδίο των εργατικών δικαιωμάτων. Οι εθελοντικοί κώδικες συμπεριφοράς μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση διεθνών εργασιακών προτύπων, η αποτελεσματικότητα ωστόσο εξαρτάται από τη σωστή εφαρμογή και την επαλήθευσή τους.

Εξωτερική κοινωνική ευθύνη Η εξωτερική εταιρική κοινωνική ευθύνη αφορά την επέκταση της ευθύνης της εταιρείας στην τοπική κοινότητα και αφορά ένα ευρύ σύνολο ενδιαφερόμενων μερών, τα οποία είναι όχι μόνο οι εργαζόμενοι και οι μέτοχοι, αλλά και οι επιχειρηματικοί εταίροι, οι προμηθευτές, οι πελάτες, οι δημόσιες αρχές και οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί (ΜΚΟ) που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινότητες ή ασχολούνται με το περιβάλλον. • Τοπικές κοινότητες Η εταιρική κοινωνική ευθύνη αφορά την ένταξη των εταιρειών στο τοπικό περιβάλλον τους είτε αυτό είναι στην Ευρώπη είτε στον υπόλοιπο κόσμο. Οι εταιρείες συνεισφέρουν στις κοινότητές τους παρέχοντας θέσεις εργασίας, μισθούς, κοινωνικές παροχές καθώς και φόρους. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες εξαρτώνται από την υγεία,

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

• Παγκόσμιες περιβαλλοντικές ανησυχίες Μέσω των διασυνοριακών συνεπειών πολλών περιβαλλοντικών προβλημάτων που συνδέονται με τις επιχειρήσεις και της κατανάλωσης πόρων από ολόκληρο τον κόσμο, οι εταιρείες διαδραματίζουν επίσης ενεργό ρόλο στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Η διοίκηση της επιχείρησης ή του οργανισμού θα πρέπει να εντοπίσει τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που καθορίζουν αφενός την επιχειρηματική βιωσιμότητα και αφετέρου την αειφόρο ανάπτυξη.

Κατηγορίες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης

Προώθηση Σκοπού (Cause Promotion): Η επιχείρηση προσφέρει χρήματα/προϊόντα/υπηρεσίες για κάποιο κοινωνικό σκοπό και την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από αυτό. Επιπλέον, η επιχείρηση μπορεί να πάρει την πρωτοβουλία από μόνη της, να είναι ο βασικός χορηγός σε μια ήδη υπάρχουσα πρωτοβουλία κάποιου οργανισμού ή να είναι ένας από τους χορηγούς. Μάρκετινγκ Σκοπού (Cause Related Marketing): Συνδέονται οι πωλήσεις ενός συγκεκριμένου προϊόντος με ένα ποσοστό από τα έσοδά του, το οποίο προσφέρεται σε συγκεκριμένο σκοπό. Το Cause Related Marketing γίνεται συνήθως για κάποιο συγκεκριμένο προϊόν και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η συμφωνία είναι αμοιβαίως συμφέρουσα, καθώς κερδίζει τόσο η επιχείρηση όσο και ο οργανισμός με τον οποίο συνεργάζεται. Επιπλέον, ο καταναλωτής έχει την ευκαιρία να βοηθήσει τον συγκεκριμένο σκοπό χωρίς να χρειαστεί να δώσει ο ίδιος χρήματα και παράλληλα χωρίς να πάρει τίποτα σε αντάλλαγμα.

Κοινωνικό Μάρκετινγκ (Corporate Social Marketing): Συνδράμει στην αλλαγή της συμπεριφοράς του κοινού όσον αφορά σε κάποιο θέμα και συνήθως υπάρχει συνεργασία με κάποιο δημόσιο φορέα. Εταιρική Φιλανθρωπία (Corporate Philanthropy): Είναι η προσφορά χρημάτων σε κάποιο φιλανθρωπικό οργανισμό/σκοπό. Αυτή η ενέργεια είναι η πιο παραδοσιακή μορφή εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Εταιρικός εθελοντισμός (Community Volunteering): Η επιχείρηση υποστηρίζει και προτρέπει εργαζομένους και συνεργάτες να προσφέρουν τον χρόνο τους σε κάποιο σκοπό, συνήθως σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας. Η ενέργεια μπορεί να ξεκινήσει από την επιχείρηση αυτήν καθαυτήν ή να γίνει σε συνεργασία με κάποιον οργανισμό. Κοινωνικά Υπεύθυνες Επιχειρηματικές Πρακτικές (Socially Responsible Business Practices): Πρόκειται για πρακτικές που έχουν να κάνουν με τη βελτίωση της ζωής σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας και το περιβάλλον. ΧΡΗΜΑ 55

αφιέρωμα

Εκτός των παραπάνω, και σύμφωνα με τη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία, η εταιρική κοινωνική ευθύνη μπορεί να διακριθεί σε 3 κατηγορίες, ανεξάρτητα από το αν επιβάλλεται από την τοπική κοινωνία και από το αν ευνοούνται όλοι οι συμμετέχοντες από τα οφέλη της εφαρμογής των συγκεκριμένων προγραμμάτων. Οι τρεις προαναφερθείσες κατηγορίες είναι οι εξής:

Η αναδιάρθρωση με τρόπο κοινωνικά υπεύθυνο σημαίνει ότι εξισορροπούνται και λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και οι ανησυχίες όλων εκείνων που θίγονται από τις αλλαγές και τις αποφάσεις

Στρατηγική εταιρική κοινωνική ευθύνη

Ηθική εταιρική κοινωνική ευθύνη

Ανθρωπιστική εταιρική κοινωνική ευθύνη

Η στρατηγική εταιρική κοινωνική ευθύνη συνδυάζει τα κοινωνικά οφέλη με τους άμεσους στρατηγικούς στόχους μιας επιχείρησης. Με τη στρατηγική εταιρική κοινωνική ευθύνη, η επιχείρηση πραγματοποιεί φιλανθρωπίες προς την κοινωνία, με στόχο την ενίσχυση των μακροπρόθεσμων οικονομικών τους στόχων. Συνεπώς, η κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά των επιχειρήσεων αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση του κέρδους. Η συγκεκριμένη επιχειρηματική συμπεριφορά αναπτύχθηκε κατά την περίοδο του 1980 και, πρακτικά, μπορεί, αρχικά, η υιοθέτησή της να σήμαινε βραχυπρόθεσμες απώλειες σε ό,τι αφορά τον προϋπολογισμό μιας επιχείρησης. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, τα οφέλη της επιχείρησης μπορούν να καταγραφούν από τα οικονομικά δεδομένα, όπως είναι τα αποτελέσματα χρήσης, λόγω της βελτίωσης της εικόνας της επιχείρησης έναντι της κοινωνίας. Για αυτόν τον λόγο, η στρατηγική εταιρική κοινωνική ευθύνη αντιμετωπίζεται ως επένδυση στη δημιουργία καλής φήμης έναντι των πελατών, αλλά και των εν δυνάμει πελατών, οι οποίοι είναι αυτοί που ενισχύουν τη χρηματοοικονομική απόδοση της επιχείρησης. Η εφαρμογή της στρατηγικής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης προκαλεί κάποια ερωτήματα από τα προβλήματα που προκύπτουν αναφορικά με την ικανοποίηση όλων των συμφερόντων και των συμμετεχόντων, καθώς κάποια από αυτά προσκρούουν μεταξύ τους. Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα βραχυπρόθεσμα κέρδη των εταιρειών των οποίων τα στελέχη περιλαμβάνουν στη στρατηγική τους κοινωνικούς στόχους άλλες φορές αυξάνονται και άλλες φορές μειώνονται. Ωστόσο, άλλες έρευνες αποδεικνύουν ότι οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε πρακτικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αποδίδουν μακροπρόθεσμα.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Η ηθική εταιρική κοινωνική ευθύνη έχει ως σκοπό, πέρα από την ικανοποίηση των οικονομικών και νομικών υποχρεώσεων στο κοινωνικό σύνολο, να περιλαμβάνει ενέργειες οι οποίες να αποφεύγουν οποιαδήποτε βλάβη στην κοινωνία, είτε οικονομική, είτε πνευματική, είτε ψυχολογική. Οποιαδήποτε εταιρεία δεν εκπληρώνει τα ηθικά της καθήκοντα λειτουργεί ως ανεύθυνος οργανισμός. Τα στελέχη της επιχείρησης γνωρίζουν ότι θα πρέπει να υπάρχει συμμόρφωση στα ιδανικά, ακόμη κι αν βραχυπρόθεσμα καθυστερεί την εμφάνιση του κέρδους ή του άμεσου θετικού αποτελέσματος, καθώς αν προβεί σε ενέργειες που αγνοούν αυτές τις πρακτικές (π.χ. περιβαλλοντική μόλυνση της τοπικής κοινωνίας), μεταγενέστερα θα υπάρξει μείωση στα κέρδη των μετόχων, καθώς υποβαθμίζεται η ευρύτερη εικόνα της επιχείρησης. Πρακτικά, μια επιχείρηση η οποία στηρίζεται στην ηθική αποκτά μεγαλύτερη φερεγγυότητα και δημιουργεί εικόνα εμπιστοσύνης έναντι των πελατών, των προμηθευτών, των εργαζομένων κ.τ.λ.

Με τον όρο «ανθρωπιστική εταιρική κοινωνική ευθύνη» η επιχείρηση δεν αποσκοπεί μόνο στην αποφυγή δημιουργίας κοινωνικής βλάβης, αλλά ενισχύει τις προσπάθειες βελτίωσης και εξάλειψης των κοινωνικών προβλημάτων, όπως είναι το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα, η έλλειψη παιδείας. Τα παραπάνω συμβάλλουν στην ύπαρξη κοινωνικής ανισότητας και υποβαθμίζουν τους όρους ζωής. Η ανθρωπιστική εταιρική κοινωνική ευθύνη περιλαμβάνει ενέργειες, πολιτικές και δράσεις οι οποίες αποσκοπούν στην άμεση επέμβαση του οργανισμού μέσω της κατανομής πόρων βάσει των υπαρχουσών κοινωνικών αναγκών. Τέτοιες ενέργειες της ανθρωπιστικής εταιρικής ευθύνης είναι οι πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος, οι δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, η συμμετοχή της επιχείρησης σε προγράμματα εύρεσης εργασίας για μακροχρόνια ανέργους, καθώς και διάφορες άλλες δραστηριότητες που η συνιστώσα τους αποσκοπεί στη βελτίωση των όρων και των συνθηκών ζωής.

2. Ορισμός υπευθύνου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη Ένα από τα στελέχη της επιχείρησης θα πρέπει να αναλάβει τον συντονισμό και τον έλεγχο των δράσεων της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης μέσα στην επιχείρηση. Ο ρόλος του υπευθύνου είναι πολλαπλός και σημαντικός. Ο κύριος στόχος είναι να εμπλέξει και να μεταδώσει σε όλα τα τμήματα της επιχείρησης, όπως στα τμήματα Ανθρώπινου Δυναμικού, Πωλήσεων και Marketing, Δικαστικού, Επικοινωνίας, Ποιότητας, Υγιεινής, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος, την ιδέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και να συντονίζει τη δράση όλων των τμημάτων με οδηγό τον συγκεκριμένο τομέα ευθύνης.

Θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών Η θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών είναι η κυριότερη θεωρία πάνω στην οποία στηρίζεται η εταιρική κοινωνική ευθύνη Τα ενδιαφερόμενα μέρη αποτελούν το περιβάλλον (άμεσο και έμμεσο) το οποίο αλληλεπιδρά με την επιχείρηση και έχει ενδιαφέρον από τις δραστηριότητές της (ο αγγλικός όρος είναι “stakeholders”, δηλαδή αυτοί που κρατούν-έχουν ενδιαφέρον). Οι άμεσα ενδιαφερόμενοι σε μια επιχείρηση είναι οι μέτοχοι, οι εργαζόμενοι, οι δανειστές-πιστωτές (τράπεζες). Έμμεσα ενδιαφερόμενοι είναι το κράτος, οι τοπικές κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιείται μια επιχείρηση, οι ομάδες πίεσης, π.χ. ακτιβιστές, διαδηλωτές κ.ά. Η θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών βοηθά την επιχείρηση να λάβει υπόψη της όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (τόσο άμεσα όσο και έμμεσα) και να εμπλακεί σε μια ουσιώδη διαδικασία διαλόγου πριν καθορίσει το πρόγραμμα δράσης της όσον αφορά την εταιρική κοινωνική της ευθύνη. Η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης βρίσκει διαρκώς νέα πεδία δράσης. Είναι επόμενο να εισέρχονται επιχειρήσεις με δράσεις που αποβλέπουν στο ίδιο συμφέρον, αμφισβητώντας έτσι την αξία της εταιρικής υπευθυνότητας. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης των συγκεκριμένων εφαρμογών-πρακτικών μελλοντικά από τις επιχειρήσεις, τουλάχιστον όσον αφορά τον τομέα του περιβάλλοντος. Τα ενδιαφερόμενα μέρη μιας επιχείρησης μπορούν να χωριστούν σε 3 κατηγορίες: 1. Οργανωτικούς (εσωτερικούς ως προς την εταιρεία): εργαζομένους, διοικητικά στελέχη, συλλόγους, μετόχους.

2. Οικονομικούς (εξωτερικούς ως προς την εταιρεία): πελάτες, πιστωτές, διανομείς, προμηθευτές. 3. Κοινωνικούς (εξωτερικούς ως προς την εταιρεία): κοινότητες, κυβέρνηση, μη κερδοσκοπικούς φορείς, περιβάλλον. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη στην πράξη. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, για να μπορέσει μια επιχείρηση να εφαρμόσει σωστά και με υπευθυνότητα πολιτικές και λογικές που άπτονται της έννοιας της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, θα πρέπει να ακολουθήσει κάποια βήματα τα οποία θα τη βοηθήσουν στο να προσεγγίσει στον μέγιστο βαθμό την έννοια, αλλά και τη σημασία της εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας και επιπλέον μακροπρόθεσμα να επωφεληθεί από την επίτευξη των στόχων. Τα βασικότερα βήματα είναι τα εξής: 1. Προσδιορισμός του σκοπού και του οράματος της επιχείρησης Πέρα από την επιδίωξη της πραγματοποίησης ή μεγιστοποίησης του κέρδους, η επιχείρηση θα πρέπει μέσα στους άμεσους στόχους και οραματισμούς της να ενσωματώσει λογικές ευνοϊκές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον ευρύτερα. Για να μπορέσει μια υπεύθυνη κοινωνικά επιχείρηση να απολαμβάνει την εκτίμηση των εμπορικών συνεργατών της, την ύπαρξη καλών και ουσιαστικών ενδοεταιρικών σχέσεων με τους εργαζομένους, αλλά και τη συνεχόμενη αποδοχή της τοπικής κοινωνίας –η οποία θα αντιμετωπίζει την επιχείρηση ως υπηρεσία απορρόφησης του τοπικού ενεργού δυναμικού και όχι ως έναν εν δυνάμει ρυπογόνο περιβαλλοντικό παράγοντα–, θα πρέπει να αξιολογεί τη σημαντικότητα των παραπάνω και να επιδιώκει την ικανοποίηση όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

3. Καθορισμός προτεραιοτήτων Η ένταξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στις στρατηγικές μιας επιχείρησης δεν συνεπάγεται ότι το σύνολο των δραστηριοτήτων πρέπει και μπορούν να εφαρμοστούν όλες μαζί. Ανάλογα με τη συγκεκριμένη θέση της επιχείρησης ή του κλάδου στον οποίο είναι δραστηριοποιημένη, θα πρέπει να τίθενται προτεραιότητες. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση η οποία δραστηριοποιείται σε χώρο που επιβαρύνει το τοπικό περιβάλλον θα πρέπει να θέσει ως άμεση προτεραιότητα τα περιβαλλοντικά θέματα που θα προκύψουν. Οι προτεραιότητες τίθενται από ομάδες εργασίας που εντοπίζουν και αναλύουν τις επικίνδυνες περιοχές ή συμπεριφορές, που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την καλή φήμη της επιχείρησης, και προσδιορίζουν τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες. Επίσης, θα πρέπει να εξετάζονται και οι δυνατότητες που δίνονται από την εφαρμογή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για καινοτομία, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και υψηλότερη παραγωγικότητα. Θα πρέπει, επομένως, να σχηματίζεται ένας οδικός χάρτης για την εταιρική κοινωνική ευθύνη, που θα περιλαμβάνει βραχυχρόνιες προτεραιότητες και μακροχρόνιους στόχους. 4. Προσδιορισμός των ενδιαφερόμενων μερών Αφορά όλους εκείνους που, άμεσα ή έμμεσα, επηρεάζονται από τις δραστηριότητες της επιχείρησης και που εντάσσονται κάτω από τον όρο «ενδιαφερόμενα μέρη». Για καθεμία από τις βασικές ομάδες ενδιαφερόμενων μερών (εργαζόμενοι, κοινότητα, καταναλωτές, περιβάλλον, η ευρύτερη κοινωνία) θα πρέπει να σχεδιαστεί ένας χάρτης που να απεικονίζει τις σχέσεις που έχει η επιχείρηση μαζί τους. Η κατά τακτά διαστήματα συζήτηση και διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορεί πραγματικά να βελτιώσει τη φήμη της επιχείρησης με πολύ μικρό κόστος. Επιπλέον, μέσα από τον διάλογο μπορεί να προκύψουν ΧΡΗΜΑ 57

αφιέρωμα

στόχοι αμοιβαίου συμφέροντος, που στη συνέχεια μπορούν να εφαρμοστούν στις στρατηγικές της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. 5. Καθορισμός ενός προγράμματος επιχειρηματικής δραστηριότητας Ο καθορισμός ενός προγράμματος επιχειρηματικής δραστηριότητας, ανάλογα με την ομάδα των ενδιαφερόμενων μερών, περιλαμβάνει τις δεσμεύσεις της επιχείρησης για τα εξής:

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ • Επίσημη δέσμευση της επιχείρησης στη Βιώσιμη Ανάπτυξη (κάλυψη των αναγκών του παρόντος χωρίς την υπονόμευση των μελλοντικών γενεών να καλύπτουν τις δικές τους). • Προγράμματα για έλεγχο της χρήσης ενέργειας, νερού και πρώτων υλών και των εκπομπών στο περιβάλλον. • Δέσμευση για χρήση και παραγωγή ανακυκλωμένων και ανακυκλώσιμων υλικών, αυξάνοντας την ανθεκτικότητα των προϊόντων και ελαχιστοποιώντας τη συσκευασία μέσα από αποτελεσματικό σχεδιασμό. • Αντιστάθμιση των ρυπογόνων εκπομπών π.χ. άνθρακα, με ισοδύναμη μείωση μέσω π.χ. δεντροφυτεύσεων.

ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ • Ύπαρξη πολιτικών που διασφαλίζουν την υγιεινή και ασφάλεια όλων των εργαζομένων, οι οποίες να γίνονται γνωστές στους εργαζομένους. • Μεγιστοποίηση της συμμετοχής των εργαζομένων στην εταιρική διακυβέρνηση και βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος. • Προσφορά δυνατοτήτων κατάρτισης και μεγιστοποίησης ευκαιριών προαγωγής μέσα από την ίδια την οργάνωσή της. Η κατάρτιση μπορεί να επεκτείνεται σε θέματα διαχείρισης της προσωπικής ζωής, τον σχεδιασμό της ζωής μετά τη συνταξιοδότηση. • Ανάπτυξη και επικοινωνία πολιτικών που στοχεύουν στην ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

προσωπικής ζωής. • Παροχή προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου υγείας και ενθάρρυνσης πρακτικών που δημιουργούν ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον. • Ύπαρξη πολιτικών κατά των διακρίσεων σε προσλήψεις, μισθούς, κατάρτιση ή απόλυση με βάση το γένος, τη φυλή, την ηλικία, τη θρησκεία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό. • Ανταπόκριση ή υπέρβαση των διεθνώς αναγνωρισμένων εργασιακών προτύπων σε όλα τα μέρη στα οποία λειτουργεί η επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας του συνδικαλίζεσθαι.

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ • Υποστήριξη των οργανώσεων που προωθούν την ιδέα του δίκαιου εμπορίου και τη συμμόρφωση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. • Γνώση του τόπου και των συνθηκών βάσει των οποίων παράγονται τα προϊόντα της επιχείρησης και αν κατά την παραγωγή τους ενέχονται θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ • Μηχανισμούς μεγιστοποίησης και προώθησης της αμφίδρομης επικοινωνίας και συνεργασίας με τις τοπικές κοινωνίες. • Αντιμετώπιση της κοινότητας ως σημαντικού ενδιαφερόμενου μέρους. Η τοπική κοινότητα πρέπει να τηρείται ενήμερη για τις δραστηριότητες της επιχείρησης και οι όποιες επιπτώσεις να λαμβάνονται υπόψη στη λήψη αποφάσεων. • Ύπαρξη κοινωνικών προγραμμάτων που ενθαρρύνουν τον εθελοντισμό των εργαζομένων και βοηθούν την κοινότητα σε είδος. • Επικέντρωση σε ένα τουλάχιστον σημαντικό θέμα που απασχολεί την κοινότητα και χρήση του οικονομικού και πολιτικού βάρους της επιχείρησης για την επίλυσή του. 6. Εφαρμογή-Παρακολούθηση εφαρμογής Η παρακολούθηση της εφαρμογής απαιτεί τη συμμετοχή όλων των εργαζομένων. Όμως, για λόγους

ευκολίας, η διαδικασία αρχίζει με μια ομάδα-οδηγό, που έχει οριστεί ότι έχει προτεραιότητα. Το πρώτο μέλημα της ομάδας είναι να διαμορφώνει –όπου είναι απαραίτητο– νέες πολιτικές και διαδικασίες, και στη συνέχεια να τις κάνει πρακτική στον συγκεκριμένο τομέα. Η ομάδα θα πρέπει να αποτελείται από εργαζομένους σε διάφορες ιεραρχικές θέσεις, περιλαμβανομένων και ατόμων που έχουν τη γενική στρατηγική άποψη της επιχείρησης. Ιδανικά, μια αξιολόγηση κάθε χρόνο βοηθά στην καλύτερη κατανόηση των περιστασιακών σχέσεων μεταξύ εφαρμοζόμενων πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και των πραγματοποιηθέντων αποτελεσμάτων. 7. Επικοινωνία-Δημοσιοποίηση Η δημοσιοποίηση των τρόπων με τους οποίους λειτουργεί μια επιχείρηση, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, υποδεικνύει ότι έχει αναλάβει σοβαρά τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές της ευθύνες. Επικοινωνιακά, η δημοσιοποίηση των καλών πρακτικών βελτιώνει τις σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, παρακινεί θετικά το προσωπικό και βελτιώνει την πρόσβαση σε νέες αγορές και επιχειρηματικές συνεργασίες. Η δημοσιοποίηση δεν πρέπει να περιλαμβάνει βαρύγδουπες λέξεις χωρίς κάποια ουσία στο περιεχόμενο, προκειμένου να υπάρξει προστιθέμενη αξία. Οι δημοσιοποιήσεις πρέπει να βασίζονται σε πραγματική δέσμευση για την εταιρική κοινωνική ευθύνη και διάθεση για περαιτέρω βελτίωση των πεπραγμένων. Η δημοσιοποίηση των πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης μπορεί να πραγματοποιηθεί με τους παρακάτω τρόπους: Κοινωνικός Απολογισμός-Θεματικός Απολογισμός-Κώδικας Δεοντολογίας-Πληροφόρηση μέσω Διαδικτύου-Διαβούλευση με διάφορους εμπλεκόμενους φορείς (stakeholder forum)-Εσωτερική επικοινωνία-Πρότυπα και ετικέτες προϊόντων-Βραβεία και Εκδηλώσεις-Ενέργειες μάρκετινγκ συνδεδεμένες με κοινωνικό σκοπό-Δελτία τύπου μέσω του Διαδικτύου.

Δείκτες απόδοσης εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και οφέλη των επιχειρήσεων και οργανισμών από αυτή Οι δείκτες απόδοσης είναι συστήματα ιεράρχησης των επιχειρήσεων, ανάλογα με τον βαθμό της κοινωνικής τους υπευθυνότητας. Ένας δείκτης εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, σύμφωνα με το εθνικό παρατηρητήριο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα πρέπει να μελετά τουλάχιστον πέντε τομείς:

Μακροπρόθεσμα, η οικοδόμηση σχέσεων με τους επιχειρηματικούς εταίρους και τους προμηθευτές ενδέχεται να οδηγήσει σε δίκαιες τιμές, όρους και προσδοκίες καθώς και ποιότητα και αξιόπιστη παράδοση ή εκτέλεση.

1. Θέση της επιχείρησης στην αγορά Θα πρέπει, δηλαδή, να ερευνά τις συνθήκες ανταγωνισμού και την καταναλωτική συμπεριφορά, ενώ απαιτείται να γίνεται ειδική έρευνα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. 2. Περιβάλλον Μελετάται η κατανάλωση ενέργειας, η χρήση νερού και οι τρόποι διαχείρισης των αποβλήτων που παράγει η επιχείρηση. Η προστασία του περιβάλλοντος, με μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αζώτου, ραδιενέργειας, αποτελούν σημαντικά κριτήρια, ενώ αξιολογούνται τα συγκεκριμένα μέτρα που λαμβάνονται για τη λειτουργία της επιχείρησης με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον. 3. Εργασία Το περιβάλλον της εργασίας αλλά και τα στοιχεία για το συνολικό εργατικό δυναμικό, με βάση το γένος, τη φυλή, την ηλικία, την απασχόληση ατόμων με ειδικές ανάγκες, αποτελούν στοιχεία που μελετώνται. Άλλα στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται στις μετρήσεις είναι ο αριθμός πιθανών ατυχημάτων, οι νομικές κυρώσεις σε θέματα υγιεινής, ασφάλειας και «ίσων ευκαιριών», καθώς και τα πιθανά κρούσματα μη επαγγελματικής συμπεριφοράς. Κάποιες εξελίξεις στην εταιρεία, που μπορεί να επηρεάσουν το ανθρώπινο δυναμικό, όπως εξαγορές και συγχωνεύσεις, είναι ορισμένες ακόμη παράμετροι που αξιολογούνται. 4. Κοινωνία Σε αυτόν τον τομέα, μετράται η χρηματική αξία των χορηγήσεων και δωρεών, ως ποσοστό των κερδών προ φόρων, ενώ αξιολογείται και ο συνολικός χρόνος των εργαζομένων σε φιλανθρωπικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. 5. Ηθική Εξετάζονται επίσης στοιχεία σχετικά με φαινόμενα δωροδοκίας, διαφθοράς κ.ά.

Οφέλη επιχειρήσεων και οργανισμών από την εταιρική κοινωνική ευθύνη Μια εταιρεία που έχει φροντίσει να αναπτύξει ένα πρόγραμμα κοινωνικής εταιρικής ευθύνης αποκομίζει τα παρακάτω οφέλη: Πρώτον, από τη μεριά των καταναλωτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων, ένας στους δύο Ευρωπαίους είναι διατεθειμένος να πληρώσει παραπάνω για να αγοράσει προϊόντα που σέβονται την κοινωνία και το περιβάλλον. Δεύτερον, από την πλευρά των εργαζομένων. Οι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις προσελκύουν και διατηρούν ευκολότερα προσωπικό ποιότητας συγκριτικά με άλλες επιχειρήσεις. Τρίτον, από την πλευρά των επενδυτών. Διαπιστώνεται κατακόρυφη άνοδος των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη περισσότερα από 200 ταμεία από συνδρομές επιχειρήσεων με καθαρά δεοντολογικό χαρακτήρα και περιουσιακά στοιχεία 11 δισ. ευρώ.

Συμπεράσματα Η εταιρική κοινωνική ευθύνη λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στον χώρο των επιχειρήσεων και των οργανισμών, οι οποίες επενδύουν τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική εταιρική κοινωνική ευθύνη.

Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες δημιουργούν προσδοκίες στους πολίτες, δείχνουν τον καλό τους χαρακτήρα σε εργαζομένους, πελάτες και προμηθευτές. Οι κοινωνικές εταιρικές δράσεις, εφόσον γίνονται με οργάνωση, μεθοδικότητα, προγραμματισμό και επιφέρουν ευνοϊκά αποτελέσματα, γίνονται αποδεκτές από την κοινωνία με ικανοποίηση. Διαδραματίζουν ρόλο ουσιαστικό στην εδραίωση θετικής φήμης της επιχείρησης ή του οργανισμού, που συντελεί στην αύξηση της κερδοφορίας τους. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη θεωρείται βασικό τμήμα της σύγχρονης επικοινωνίας και του μάρκετινγκ. Εφόσον σχεδιαστεί και εφαρμοστεί σωστά, καταλήγει σε επιτυχία τόσο για τον οργανισμό, που ανέλαβε να υπηρετήσει έναν κοινωνικό στόχο, όσο και για την ίδια την κοινωνία, που αντλεί από αυτόν οφέλη. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια κατάσταση που και τα δύο μέρη κερδίζουν (winwin situation). Εφόσον οι πόροι που άλλως θα δεσμεύονταν για εσωστρεφείς σκοπούς, λ.χ. διαφημιστικούς, καταλήγουν να μετουσιώνονται σε κοινωνικά προγράμματα, δεν υπάρχει βάσιμος λόγος να αμφισβητηθεί η αξία της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Έτσι, αυξάνεται η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στις επιχειρήσεις και στις δημόσιες οργανώσεις και καλλιεργείται σχέση συνταύτισης και συνυπηρέτησης κοινών στόχων και υπέρτερων, μη υλικών, αξιών. • • • ΧΡΗΜΑ 59

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

εταιρική κοινωνική ευθύνη

Στηρίζουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη, επενδύουμε στην κοινωνία και στον άνθρωπο, προστατεύουμε το περιβάλλον

ΔΕΗ, η μεγαλύτερη εταιρεία ενέργειας στην Ελλάδα, εισέρχεται στη νέα εποχή µε όραμα τη μετεξέλιξή της σε έναν σύγχρονο ευρωπαϊκό ενεργειακό οργανισμό, έντονα εξωστρεφή και αποδοτικό, µε στρατηγικές συνέργειες εντός και εκτός συνόρων, µε επενδύσεις στην καινοτομία, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε κρίσιμα έργα για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί για τη ΔΕΗ αναπόσπαστο µέρος της κουλτούρας της και θεμέλιο λίθο του στρατηγικού της σχεδιασμού. Η επιχείρησή µας αυτοδεσμεύεται σε υπεύθυνες πρωτοβουλίες και εφαρμόζει βιώσιμες πρακτικές σε ολόκληρο το φάσμα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της.

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΗΣ Α.Ε. ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΥΡΙΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ

ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Έτσι σώθηκε η Ηλεκτρική… Μια μάχη στην καρδιά της Απελευθέρωσης 1 2 .1 0 . 2 0 1 7 - 3 1 . 0 1 . 2 0 1 8

Βασική υπεραξία της επιχείρησής µας ήταν και παραμένει η εμπιστοσύνη της κοινωνίας και της αγοράς ενέργειας. Εργαζόμαστε καθημερινά ώστε να ανταποκρινόμαστε σε αυτήν την ανεκτίμητη εμπιστοσύνη αλλά και στις προσδοκίες που δημιουργούν το µέγεθος και η ιστορία µας. Στο πλαίσιο αυτό, εγγράφεται η επιλογή µας να στηρίζουμε σταθερά τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και την έρευνα. Στηρίζουμε µε συγκεκριμένα έργα και πρακτικές το περιβάλλον, την κοινωνία και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, επιβεβαιώνοντας διαρκώς την ανθρωποκεντρική φιλοσοφία που µας διαπνέει.

Αγίου Γεωργίου Ατμοηλεκτρικός Σταθμός

Επενδύουμε στρατηγικά στην αύξηση της επίδοσής µας πάνω σε συγκρίσιμους δείκτες, που αποτυπώνουν την επενδυτική και οικονομική εξέλιξη της επιχείρησης, στις πρακτικές ενίσχυσης του περιβάλλοντος και ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Επιδιώκουμε την επίτευξη θετικών αποτελεσμά-

των, βάσει διεθνών κριτηρίων, που αποτυπώνουν τις καλές πρακτικές διασφάλισης της υγείας, της ασφάλειας, καθώς και της επιμόρφωσης των εργαζομένων. Υιοθετήσαμε πρόσφατα έναν σύγχρονο Κανονισμό Αξιολόγησης Προσωπικού, µε στόχο να εισαγάγουμε ακόμη πιο αντικειμενικές και βελτιωμένες διαδικασίες ορθής αξιοποίησης και αποτίμησης της προσφοράς των ανθρώπων µας. Με απόλυτο σεβασμό στις αρχές της ισότητας και της αξιοκρατίας, χωρίς καμία διάκριση. Εξελισσόμαστε και υλοποιούμε στρατηγικές επενδύσεις για την ανάπτυξη τεχνολογιών µείωσης ρυπογόνων εκπομπών, καινοτόμων ανανεώσιμων τεχνολογιών και νέων ενεργειακών προϊόντων και υπηρεσιών. Ασκούμε πολιτική κοινωνικής µέριµνας προς όφελος των ευάλωτων ομάδων και υποστηρίζουμε προγράµµατα πολιτιστικής και αθλητικής ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες. Εφαρμόζουμε πρόγραµµα παροχής υπηρεσιών τηλεθέρμανσης, το οποίο συνιστά ένα πρότυπο σύστημα βιώσιμης διαχείρισης ενέργειας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη µείωση του κόστους θέρμανσης στις τοπικές κοινωνίες όπου λειτουργούν τα εργοστάσιά µας. Το πλέγμα της πολιτικής µας για το περιβάλλον συντίθεται από έναν συνδυασμό πρακτικών για την αποκατάσταση των επιπτώσεων της δραστηριότητάς µας, για τη µείωση του παραγωγικού µας αποτυπώματος και για την προστασία των φυσικών πόρων. Η ΔΕΗ εφαρμόζει πρόγραµµα εκσυγχρονισμού της παραγωγικής της βάσης µε την αντικατάσταση παλαιών ρυπογόνων μονάδων και µε την κατασκευή σύγχρονων υδροηλεκτρικών και θερμικών μονάδων που ενσωματώνουν νέες περιβαλλοντικές τεχνολογίες. • • • ΧΡΗΜΑ 61

εταιρική κοινωνική ευθύνη

Ο ρόλος του Υπευθύνου ΕΚΕ: Ανάγκη, όχι πολυτέλεια

ανάγκη για ουσιαστική συμμετοχή όλων των εταιρειών, ανεξαρτήτως μεγέθους και κλάδου, σε δράσεις ΕΚΕ είναι πραγματικότητα και, στις περισσότερες περιπτώσεις, στρατηγικής σημασίας. Οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, παγκοσμίως, αλλά και στον δικό μας μικρόκοσμο, επιβάλλουν, πλέον, έναν σοβαρό σχεδιασμό τέτοιων δράσεων.

της Πέγκυς Βελλιώτου Γενικής Διευθύντριας του Συμβουλευτικού Τμήματος της KPMG

Είναι επιβεβλημένη η μετακίνηση των εταιρειών: από την απλή καταγραφή σχετικών διαδικασιών στην ουσιαστική σύνδεσή τους με την καθημερινή λειτουργία του οργανισμού, από την υλοποίηση δράσεων που δεν έχουν συνέχεια και δεν συνδέονται με το επιχειρησιακό πλάνο της εταιρείας στην υλοποίηση συνόλου δράσεων συνδεδεμένων με το όραμα, τις εταιρικές αξίες και τον σχεδιασμό των σημερινών, αλλά και μακροπρόθεσμων στόχων, και, το σημαντικότερο, από τη μη εμπλοκή όλης της διοικητικής ομάδας της εταιρείας στις δράσεις ΕΚΕ στην απόλυτη δέσμευση της ομάδας που ηγείται του οργανισμού και της πρακτικής “Lead by example”.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Αν και, συχνά, οι πόροι των εταιρειών είναι περιορισμένοι, είναι σίγουρο πως υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα ομάδων και εταιρειών που έχουν εντάξει ένα ουσιαστικό πλάνο και όλες τις απαιτούμενες ενέργειες, ώστε η ΕΚΕ να λειτουργεί ουσιαστικά. Πώς όμως ένας οργανισμός θα αποφασίσει να λειτουργήσει με προτεραιότητα την υπεύθυνη στάση στο κοινωνικό πεδίο και να δει ότι η λειτουργία αυτή είναι τόσο απαραίτητη όσο και οι ενέργειες μάρκετινγκ, η εκπαίδευση του προσωπικού, οι εμπορικές ενέργειες ή η ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος; Ας κάνουμε μια λίστα με τα οφέλη μιας τέτοιας στρατηγικής απόφασης, δηλαδή την ένταξη της ΕΚΕ στους βασικούς στρατηγικούς άξονες ενός οργανισμού: Ενίσχυση του κοινωνικού προφίλ της εταιρείας: Αυτός ο παράγοντας έχει πολλές διαστάσεις –τέτοιες δράσεις αναζητούν πλέον οι καταναλωτές των προϊόντων και υπηρεσιών. Ενίσχυση της δέσμευσης των εργαζομένων: Με τις ενέργειες ΕΚΕ οι εργαζόμενοι σε όλα τα επίπεδα νιώθουν περήφανοι για τον οργανισμό, ειδικά εφόσον συμμετέχουν ενεργά στις δράσεις αυτές. Ενίσχυση της εικόνας της εταιρείας στους νέους. Ενίσχυση της εικόνας της εταιρείας στους επενδυτές και στις αγορές. Ενίσχυση πολλών χαρακτηριστικών λειτουργίας της εταιρείας που τη βοηθούν στην περαιτέρω ανάπτυξή της και, τελικά, της θετικής επιρροής της στο ROI. Ένας οργανισμός που ενισχύει τις δράσεις ΕΚΕ ενισχύει παράλληλα την ομαδικότητα στα στελέχη του, το ενδιαφέρον για έναν κοινό σκοπό, την εναρμόνιση των ομάδων στις λειτουργίες του έξω από τους καθημερινούς ρόλους και στόχους. Για να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν τα παραπάνω με επιτυχία, επιβάλλεται η ενασχόληση συγκεκριμένων στελεχών μέσα στον οργανισμό. Τα στελέχη αυτά μπορεί να είναι από διαφορετικές διευθύνσεις της εταιρείας, που όμως διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες, αλλά και τη βούληση να ασχοληθούν με την ΕΚΕ. Σε μεγαλύτερους οργανισμούς, μπορούν να ενταχθούν στο δυναμικό της εταιρείας επαγγελματίες εξειδικευμένοι στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι δεξιότητες που απαιτούνται για έναν τέτοιο ρόλο είναι ενδεικτικά οι παρακάτω: Δυνατότητα σε βάθος κατανόησης του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, της αγοράς και του κλάδου στον οποίο λειτουργεί ο οργανισμός. Ικανότητα αντίληψης της «μεγάλης» εικόνας: αυτό περιλαμβάνει κοινωνικές, περιβαλλοντικές και άλλες πτυχές. Ικανότητα διαχείρισης σχέσεων στα διαφορετικά επίπεδα ιεραρχίας εσωτερικά στον οργανισμό, αλλά και με το εξωτερικό περιβάλλον. Ικανότητα επιρροής και πειθούς της διοικητικής ομάδας σε κατευθύνσεις που είναι μακριά από την καθημερινή λειτουργία της εταιρείας. Άριστες επικοινωνιακές ικανότητες, σε γραπτό και προφορικό επίπεδο. Ικανότητα κατανόησης των οικονομικών δεδομένων και άρτια διαχείριση περιορισμένων, συνήθως, πόρων.

Ως recruiters, έχουμε κληθεί να αξιολογήσουμε συγκεκριμένους επαγγελματίες σε οργανισμούς, με σκοπό τη μετακίνησή τους σε ρόλους ΕΚΕ, αλλά και να επιλέξουμε στελέχη για τέτοιους ρόλους που διαθέτουν σχετική εμπειρία, από την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Είμαστε σε θέση με βεβαιότητα να πούμε πως και τα δύο μπορούν να λειτουργήσουν άριστα, ανάλογα με το επίπεδο ωριμότητας του οργανισμού για μια τέτοια ανάγκη καθώς και με την ταχύτητα με την οποία θέλει να αναπτύξει τις σχετικές δράσεις. Για τους νέους επαγγελματίες, αλλά και τα εμπειρότερα στελέχη που επιθυμούν να ασχοληθούν με σχετικούς ρόλους, αυτό που θα παρότρυνα είναι η ουσιαστική και συνεχής εμπλοκή τους σε δράσεις εθελοντισμού. Τα τελευταία χρόνια, μπορούμε στη χώρα μας να βρούμε πολλούς οργανισμούς, διεθνείς και ελληνικούς, που αναζητούν την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών. Παράλληλα, στο εξωτερικό αναγνωρισμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν εντάξει στο πρόγραμμα σπουδών τους σχετικές πιστοποιήσεις. Τέλος, θα μπορούσα με σιγουριά να πω πως η στροφή όλων των οργανισμών προς τη δημιουργία τέτοιων δράσεων είναι μονόδρομος, οπότε σίγουρα ανοίγει και μια νέα ευκαιρία σταδιοδρομίας για πολλούς έμπειρους αλλά και νέους επαγγελματίες. • • • ΧΡΗΜΑ 63

άρθρο

η ξ υ τ π ά ν α ή ικ τ α μ η ιρ Η αειφόρος επιχε ρος έ μ ο τ σ α π σ ό π α ν α ί ε λ αποτε ν ώ ζ ε π α ρ τ ν ω τ ν ιώ σ α των εργ

την Ελλάδα, στην παρούσα δυσμενή συγκυρία, οι επιχειρήσεις προσαρμόζουν τα προγράμματα στήριξης στην αντιμετώπιση των επιπτώσεών της (π.χ. στήριξη ευπαθών ομάδων, διανομή συσσιτίων κ.λπ.), όπως επίσης στην ενίσχυση της υγείας και της παιδείας, της τόνωσης της επιχειρηματικότητας και της απόκτησης δεξιοτήτων και εργασιακής εμπειρίας. Παραμένει, ωστόσο, ενεργό το ενδιαφέρον τους για την προστασία του περιβάλλοντος, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, δηλαδή τους κύριους άξονες της στρατηγικής τους τα προηγούμενα έτη. Αρκεί να αναφέρω εδώ, ως ποσοτικό στοιχείο, ότι τα προγράμματα χορηγιών των τραπεζών κατά την τελευταία δεκαετία ξεπέρασαν τα 400 εκατ. ευρώ, σε δράσεις περιβαλλοντικές, πολιτιστικές, εκπαιδευτικές, αθλητικές κ.ά., αλλά και σε πρωτοβουλίες της έρευνας, της καινοτομίας και της νεανικής επιχειρηματικότητας.

Ι ω ά ν ν α

Σ α π ο υ ν τ ζ ή

Μέλος της Επιτροπής Αειφόρου Ανάπτυξης της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Διευθύντρια Εταιρικής Διακυβέρνησης και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της τράπεζας και του ομίλου

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Ο ρόλος του τραπεζικού κλάδου σε θέματα ΕΚΕ και αειφορίας είναι καθοριστικός, καθώς η βιώσιμη χρηματοδότηση αποτελεί πλέον έναν από τους βασικούς παράγοντες επίτευξής της, όπως αυτή σχεδιάζεται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και το πλαίσιο υλοποίησης των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) του ΟΗΕ. Η Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ), ως θεσμικός φορέας εκπροσώπησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, συμβάλλει ουσιαστικά στα ζητήματα αυτά μέσω της Διατραπεζικής Επιτροπής Αειφόρου Ανάπτυξης, στην οποία, πέραν των άλλων, λαμβάνονται σχετικές πρωτοβουλίες για όλες τις παραπάνω εκφάνσεις της ΕΚΕ. Η αειφόρος επιχειρηματική ανάπτυξη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των εργασιών των τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤ, σε συνεργασία με τις τράπεζες-μέλη της, ήδη εκπόνησε ενημερωτικό φυλλάδιο για το νέο Σύστημα Διαχείρισης Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Κινδύνων (“Environmental

and Social Management System”, ESMS), που εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2018, εντάσσοντας αυτό στις τρέχουσες πιστοδοτικές διαδικασίες των τραπεζών.

Επισημαίνεται ότι τράπεζες-μέλη της ΕΕΤ συμμετέχουν ενεργά στις πρωτοβουλίες των Ηνωμένων Εθνών, με σκοπό την προώθηση αειφόρων επιχειρησιακών πρακτικών. Συγκεκριμένα, είναι μέλη του Οικουμενικού Συμφώνου των ΗΕ (UN Global Compact) στο επίπεδο signatory ή participant και ασπάζονται τις 10 αρχές του, όσον αφορά στα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, στην προστασία του περιβάλλοντος και στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Τράπεζες-μέλη της ΕΕΤ είναι επίσης και μέλη του UNEP FI, δηλαδή της Οικονομικής Πρωτοβουλίας του Προγράμματος των ΗΕ για το Περιβάλλον (United Nations Environment Programme Finance Initiative). Ως μέλη του UNΕP FI έχουν προσυπογράψει τη Διακήρυξη Δέσμευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη, στην οποία δεσμεύονται να συνυπολογίζουν την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική ευθύνη στις επιχειρησιακές τους αποφάσεις. Περαιτέρω, η ΕΕΤ υποστηρίζει τον Παγκόσμιο Στόχο 8 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (UN Global Goals for Sustainable Development), που αφορά την αξιοπρεπή εργασία και την οικονομική ανάπτυξη. Στους υποστόχους που πρέπει να επιτευχθούν σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2030 περιλαμβάνεται και η δέσμευση των κρατών-μελών του ΟΗΕ για την ενθάρρυνση της πρόσβασης όλων σε τραπεζικές, ασφαλιστικές και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Η ΕΕΤ, αναγνωρίζοντας τη δυναμική του θέματος, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και συμμετέχει σε διεθνή και ευρωπαϊκά fora: Συνδεδεμένο μέλος στο Διεθνές Δίκτυο για τη Χρηματοπιστωτική Εκπαίδευση του ΟΟΣΑ (International Network on Financial EducationOECD)

Στα fora αυτά αναπτύσσει ποικίλες δράσεις και προγράμματα, η πλειοψηφία των οποίων στοχεύει στην πιο ευαίσθητη, αλλά ταυτόχρονα δυναμική και πολλά υποσχόμενη για το μέλλον ομάδα της κοινωνίας, δηλαδή τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τη φετινή χρονιά, η ΕΕΤ συνεργάστηκε με την Quality Net Foundation (QNF) για τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού τόσο για τους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (για παιδιά 5ης και 6ης Δημοτικού) όσο και για την οικογένειά τους, καθώς επίσης και ειδικού εκπαιδευτικού υλικού για τον Δάσκαλο. Σημειώνεται επίσης ότι η ΕΕΤ είναι ιδρυτικό μέλος της Πρωτοβουλίας “Sustainable Greece 2020” του QNF με ενεργή συμμετοχή στις Επιτροπές:

για τη διαμόρφωση του Ελληνικού Κώδικα Βιωσιμότητας των ΜμΕ,

για τη διαμόρφωση του Επιχειρηματικού Δείκτη Βιώσιμης Ανάπτυξης, με στόχο τη δημιουργία του Χάρτη Βιώσιμης Ανάπτυξης και Υπεύθυνης Επιχειρηματικότητας.

Υποστηρικτής του Παγκόσμιου Στόχου 8 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (UN Global Goals for Sustainable Development) Μέλος της Ομάδας Δράσης της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ομοσπονδίας για τον Χρηματοπιστωτικό Εγγραμματισμό (EBF Financial Education Project Group) Μέλος του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων/ Junior Achievement Greece

Τέλος, οι τράπεζες εφαρμόζουν προγράμματα προσαρμοσμένα και στην ιδιαίτερη στρατηγική τους η καθεμία, με σκοπό στην αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων στη χώρα μας. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουν –πέραν της δικής τους συμβολής– την ενεργοποίηση πολλών κοινωνικών ομάδων, καλλιεργώντας παράλληλα κοινωνική και συλλογική συνείδηση. • • • ΧΡΗΜΑ 65

συνέντευξη

Ιωάννα Κουτρουβή Διευθύνουσα Σύμβουλος, Predicta

στον Δημήτρη Μαλλά

Ο όγκος των δεδομένων που παράγεται αυτή τη στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα είναι τόσο μεγάλος, που η σωστή αξιοποίησή του αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους «πονοκεφάλους» των επιχειρήσεων. Μια ελληνική εταιρεία, η Predicta, έρχεται να δώσει την «ασπιρίνη» για τον συγκεκριμένο «πονοκέφαλο», διαθέτοντας εμπειρία 30 ετών στο συγκεκριμένο θέμα και προσφέροντας μια αρκετά ολοκληρωμένη λύση στους πελάτες της, όπως εξηγεί στο ΧΡΗΜΑ η Ιωάννα Κουτρουβή, διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας. Σύμφωνα με την κ. Κουτρουβή, οι ελληνικές επιχειρήσεις κατανοούν μεν τον όρο των big data, αλλά ακόμη προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνει εκείνος των advanced analytics και τα οφέλη που μπορούν να υπάρξουν για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητάς τους. 66

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

ώς θα περιγράφατε την Predicta; Ποιοι είναι οι τομείς της δραστηριότητάς της; Η Predicta έχει μια εμπειρία πάνω από 30 χρόνια στις εφαρμογές advanced analytics. Εξειδικεύεται στη χρήση της στατιστικής, των μαθηματικών, του data mining και των μεθόδων machine learning και artificial intelligence, τις οποίες χρησιμοποιεί για να αναδείξει την κρυμμένη πληροφορία στους τεράστιους όγκους δεδομένων που κάθε οργανισμός έχει σήμερα στη διάθεσή του. Η γνώση που προκύπτει από αυτήν τη διαδικασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να γίνουν καλύτερες προβλέψεις και εν γένει να βελτιστοποιηθεί η λήψη αποφάσεων. Η επιτυχία του πελάτη και η επίτευξη των στόχων του αποτελούν τον βασικό οδηγό σε κάθε συνεργασία της Predicta. Προσαρμόζουμε τις εκάστοτε αναλυτικές λύσεις στο περιβάλλον και στις ιδιαιτερότητες του πελάτης μας, γι’ αυτό και μας αντιμετωπίζουν οι πελάτες μας σαν τον στρατηγικό τους συνεργάτη στη μετάλλαξη που επιβάλλει η σύγχρονη ψηφιακή εποχή των big data.

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται πολύς λόγος και στην Ελλάδα αναφορικά με την αξιοποίηση των δεδομένων, με τις έννοιες των big data και των business analytics να έχουν δυναμική «παρουσία». Θεωρείτε ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν κατανοήσει τι σημαίνει big data και πώς μπορούν να τα αξιοποιήσουν; Πιστεύετε ότι υπάρχουν κλάδοι της οικονομίας που μπορούν να επωφεληθούν περισσότερο από την αξιοποίηση των big data; Πώς τους προσεγγίζετε εσείς αυτούς τους τομείς; Οι όροι big data και analytics έχουν πράγματι γίνει «της μόδας», όπως συνηθίζουμε να λέμε, και προφανώς είναι το αποτέλεσμα της ψηφιακής εποχής μας, όπου οι παράγοντες «κλίμακα» και «ταχύτητα» οδηγούν σε παραγωγή πρωτόγνωρων όγκων δεδομένων κάθε είδους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις κάθε κλάδου είναι αλήθεια ότι αναφέρονται στα big data και στα απαραίτητα business analytics για την αξιοποίησή τους. Και ενώ κατανοούν τι σημαίνει big data –δεν είναι άλλωστε τόσο δύσκολο να γίνει αντιληπτό ότι

κάθε «κλικ» κατά τις αλληλεπιδράσεις μας με το Διαδίκτυο παράγει δεδομένα–, αυτό που δεν κατανοούν, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, είναι ότι δεν επαρκεί ο κατανοητός τρόπος ανάλυσης των συστημάτων business intelligence, που παράγουν απλά πολυδιάστατα report, για την αξιοποίησή τους. Λίγοι είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται τις έννοιες data science, data mining, advanced και predictive analytics κ.λπ., έννοιες που κρύβουν πίσω τους στατιστικές και μαθηματικές μεθοδολογίες απαραίτητες για την ανάλυση της πολυδιάστατης πληροφορίας και την ανάδειξη των σημαντικών σχέσεων που κρύβονται μέσα αυτήν. Κάποιοι κλάδοι είναι πιο μπροστά ως προς όλα αυτά. Όπως π.χ. οι κλάδοι των χρηματοοικονομικών, με κυρίαρχο τις τράπεζες, και ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών. Οι κλάδοι αυτοί έχουν, εδώ και το λιγότερο δέκα χρόνια, μπει σε αυτήν τη λογική, έχουν υιοθετήσει τις κατάλληλες τεχνολογίες και

σας επιλέγουν οι πελάτες σας; H Predicta ήταν καταρχήν πρωτοπόρος στην προώθηση της ανάλυσης δεδομένων –όπως ανέφερα και πριν– εδώ και πάνω από 30 χρόνια, σε εποχές που δεν είχε κανείς φανταστεί τη σύγχρονη εξέλιξη. Οι άνθρωποι της εταιρείας έχουν παρακολουθήσει και βιώσει όλες τις εξελίξεις γύρω από τις σχετικές τεχνολογίες και τις αντίστοιχες μεθοδολογίες ανάλυσης δεδομένων. Παράλληλα, η εταιρεία ακολουθεί τις εξελίξεις, ανανεώνοντας και διευρύνοντας την ομάδα της. Η εμπειρία που έχουμε συγκεντρώσει, μαζί με το μικρομεσαίο ευέλικτο σχήμα μας, μας επιτρέπουν να σχεδιάζουμε ολοκληρωμένες αναλυτικές λύσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του πελάτη μας, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε κρίνουμε το καταλληλότερο εργαλείο ανάλυσης.

έχουν δημιουργήσει εσωτερικές ομάδες αναλυτών και στρατηγικές συνεργασίες με εξειδικευμένους συμβούλους στον χώρο των big data και analytics. Και ενώ δεν υπάρχει κλάδος της οικονομίας που να μην μπορεί να ωφεληθεί από την αξιοποίηση των διαθέσιμων δεδομένων, μικρών ή μεγάλων, παρατηρείται μια μεγάλη δυστοκία ως προς την υιοθέτηση μιας data driven στρατηγικής και πάνω από όλα μιας σοβαρής επένδυσης προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο ασφαλιστικός κλάδος π.χ., που κατεξοχήν χρησιμοποιεί τη στατιστική και τα μαθηματικά εδώ και δύο αιώνες για να προβλέψει τις ζημιές που μπορεί να δημιουργήσει κάθε ασφαλισμένος και να τιμολογήσει ανάλογα τις υπηρεσίες που προσφέρει, έχει μείνει πολύ πίσω, κατά τη γνώμη μου, ως προς την εκμετάλλευση των σύγχρονων εφαρμογών advanced analytics, που προσφέρουν μια συνολική αξιοποίηση των διαθέσιμων δεδομένων.

κού συνεργάτη ως συνταξιδιώτη σε αυτό το ταξίδι, σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική της ανάθεσης των έργων analytics σε κλασικούς προμηθευτές πληροφορικής, είναι η λύση για έναν ομαλό μετασχηματισμό σε αυτό που ονομάζεται data driven enterprise.

πτυξη που απαιτείται έτσι ώστε η εταιρεία –και το ανθρώπινο δυναμικό της– να μπορεί να ακολουθεί τις σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις και να παραμένει πρωτοπόρος στον τομέα της. Κάτι τέτοιο απαιτεί συνεχή επένδυση, η οποία –καθώς η Predicta δεν βασίστηκε ποτέ σε ξένα κεφάλαια ή σε δανεισμό– πρέπει να μπορεί να καλυφθεί εσωτερικά από τα αποτελέσματά μας. Όπως αντιλαμβάνεστε, υπάρχουν εποχές όπου αυτό είναι πιο εύκολα ή πιο δύσκολα εφικτό. Η δεύτερη αφορά στη συνεχή εκπαίδευση της αγοράς σε αυτό που προσφέρουμε, έτσι ώστε να «προσηλυτίσουμε» νέους κλάδους στο «ταξίδι» των advanced analytics. Όπως στις αρχές του 21ου αιώνα, αγωνιστήκαμε να πείσουμε τις τράπεζες και τις τηλεπικοινωνίες και καταφέραμε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να είναι όλοι πελάτες μας. Έτσι και τώρα, το στοίχημά μας είναι να καταφέρουμε κλάδους όπως το λιανεμπόριο, οι ασφάλειες και,

a big d ta

Πώς διαφοροποιείται η Predicta από τον ανταγωνισμό; Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους

H απορρόφηση των advanced analytics στη λειτουργική δομή κάθε επιχείρησης είναι ένα «ταξίδι». Η επιλογή ενός καταξιωμένου στρατηγι-

Πιστεύω ότι ένας από τους κύριους λόγους που μας επιλέγουν οι πελάτες μας είναι το γεγονός ότι λειτουργούμε σαν ένας τέτοιος «συνταξιδιώτης». Στα πλαίσια κάθε συνεργασίας μας, υιοθετούνται δόκιμες και αποτελεσματικές μεθοδολογίες, επιτυγχάνεται η ζητούμενη μεταφορά τεχνογνωσίας και κατανέμονται τα αναλυτικά έργα με τον βέλτιστο τρόπο μεταξύ των ειδικών της Predicta και της εσωτερικής ομάδας του πελάτη. Ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζετε; Θα έβαζα σε δύο μεγάλες κατηγορίες τα σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε σαν εταιρεία: Η πρώτη αφορά στη συνεχή έρευνα και ανά-

γιατί όχι, το Δημόσιο να ασπασθούν και να υιοθετήσουν τα advanced analytics, γιατί μόνο να κερδίσουν μπορούν από αυτά.

Ποιοι είναι οι τομείς στους οποίους σκοπεύετε να επεκταθείτε τα επόμενα χρόνια; Ποια είναι τα πλάνα σας για το άμεσο μέλλον; Θα έλεγα ότι η εξωστρέφεια είναι ίσως ένας τομέας που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Η Predicta δραστηριοποιείται στα Βαλκάνια εδώ και αρκετά χρόνια μέσω υποκαταστημάτων στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία και έχει ήδη σημαντικό πελατολόγιο σε αυτές τις χώρες. Πέραν αυτού όμως, καθώς μέσω κάποιων συνεργασιών με σημαντικές εταιρείες της Ευρώπης και της Αμερικής έχουμε δει ότι δεν υστερούμε σε τίποτε όσον αφορά την εξειδίκευσή μας από τους ομολόγους μας εκεί –μάλλον το αντίθετο–, στόχος μας είναι να αναπτύξουμε στο άμεσο μέλλον σημαντική δραστηριότητα εκτός Ελλάδος, Κύπρου και Βαλκανίων, που είναι ο παραδοσιακός μας χώρος δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια. • • • ΧΡΗΜΑ 67

[αφιέρωμα]

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αναπτυξιακό πλεονέκτημα μέσω της συμβολαιακής γεωργίας

Η ελληνική αγροτική παραγωγή είναι κατακερματισμένη σε πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις οικογενειακού χαρακτήρα, γεγονός που αυξάνει το κόστος παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος και παράλληλα περιορίζει τη διαπραγματευτική δύναμη των παραγωγών

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

υνοημένος από τα εγγενή φυσικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας, ο αγροτικός τομέας είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας, συνεισφέροντας 2,9% στο ΑΕΠ (έναντι 1,2% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη) και 14% στην απασχόληση (έναντι 5% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη). Παράλληλα, η διεθνής συγκυρία ήταν εξαιρετικά θετική για τον κλάδο κατά την τελευταία 25ετία, με την παγκόσμια ζήτηση να αυξάνεται με ρυθμό 9% ετησίως και την Ευρώπη να παραμένει κυρίαρχη στη διεθνή αγορά τροφίμων (καλύπτοντας το 40% των εξαγωγών παγκοσμίως). Ωστόσο, η έλλειψη συνεπούς στρατηγικής δεν επέτρεψε στον ελληνικό κλάδο να αξιοποιήσει το αντικειμενικό συγκριτικό του πλεονέκτημα και να εκμεταλλευθεί τη διεθνή ευκαιρία. Στηριζόμενη, σε μεγάλο βαθμό, στις επιδοτήσεις και στην προσφορά χύμα προϊόντων, η ελληνική αγροτική παραγωγή αυξήθηκε κατά λιγότερο από 1% ετησίως την τελευταία 25ετία (μόλις 0,3% ετησίως αν αφαιρέσουμε τις επιδοτήσεις), με αποτέλεσμα πλέον να καλύπτει το 0,3% της παγκόσμιας παραγωγής από 0,8% το 1993. Επιπλέον, ο βαθμός τυποποίησης στην Ελλάδα παραμένει χαμηλός (με τη βιομηχανία τροφίμων να προσφέρει προστιθέμενη αξία της τάξης του 40% στην ελληνική αγροτική παραγωγή, έναντι 70% κατά μέσο όρο στη Δυτική Ευρώπη). Ως αποτέλεσμα, ο αγροτικός κλάδος εμφανίζει εμπορικό έλλειμμα της τάξης του 1,2 δισ. ευρώ το 2014 (ή 2,3 δισ. ευρώ αν ληφθούν υπόψη και οι καθαρές εισαγωγές πρώτων υλών, όπως σπόρων, λιπασμάτων, ζωοτροφών), ενώ η ΕΕ συνολικά εμφανίζει εμπορικό πλεόνασμα της τάξης των 9 δισ. ευρώ. Η ελληνική αγροτική παραγωγή είναι κατακερματισμένη σε πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις οικογενειακού χαρακτήρα (με μέσο μέγεθος 4,8 εκτάρια, έναντι 12,5 εκταρίων σε άλλες μεσογειακές χώρες), γεγονός που αυξάνει το κόστος παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος και παράλληλα περιορίζει τη διαπραγματευτική δύναμη των παραγωγών. Το πρόβλημα αυτό εντείνεται από το γεγονός ότι το μειονέκτημα μεγέθους δεν έχει αντισταθμιστεί με τη σύσταση αποτελεσματικών συνεταιρισμών. Οι ελληνικοί αγροτικοί συνεταιρισμοί καλύπτουν μόλις το 1/5 της ελληνικής παραγωγής (έναντι 40% κ.μ.ο. στην Ευρώπη), ενώ η δομική τους λειτουργία δεν εστιάζεται στην επίτευξη επιχειρηματικών στόχων, αλλά σε μεγάλο βαθμό περιορίζεται στη διανομή των επιδοτήσεων. Η χρήση νέων τεχνολογιών και η καλλιέργεια

Στηριζόμενη, σε μεγάλο βαθμό, στις επιδοτήσεις και στην προσφορά χύμα προϊόντων, η ελληνική αγροτική παραγωγή αυξήθηκε κατά λιγότερο από 1% ετησίως την τελευταία 25ετία.

βάσει επιστημονικά τεκμηριωμένων πρακτικών (π.χ. γεωργία ακριβείας, χρήση βελτιωμένων σπόρων, δημιουργία νέων ποικιλιών) είναι πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα, καθώς: α) οι επενδύσεις σε αγροτική έρευνα και ανάπτυξη αγγίζουν μόλις τα 11 ευρώ/εκτάριο ετησίως (έναντι 33 ευρώ/εκτάριο στην Ευρώπη) και β) οι Έλληνες αγρότες έχουν χαμηλή επαγγελματική κατάρτιση (7% των εργαζομένων στον αγροτικό τομέα έχουν εξειδικευμένη εκπαίδευση, έναντι 50% κ.μ.ο. στην Ευρώπη). Παρά το δυσμενές πλαίσιο, ορισμένα ελληνικά branded τρόφιμα ξεχωρίζουν στη διεθνή αγορά, επιβεβαιώνοντας το εγγενές συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας σε αυτόν τον κλάδο. Παρά το αναποτελεσματικό περιβάλλον, ελπιδοφόρο είναι το γεγονός ότι υπάρχουν περιπτώσεις που κατάφεραν να αξιοποιήσουν τα δυνατά σημεία της Ελλάδας και να ξεχωρίσουν στη διεθνή αγορά. Συγκεκριμένα, μέσω της ανάλυσης των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, εκτιμήσαμε ότι σχεδόν το 70% αυτών είναι προϊόντα στα οποία η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Ωστόσο, ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν τρεις διακριτές κατηγορίες:

Τα κοινά χαρακτηριστικά που συγκεντρώνουν τα προϊόντα της πρώτης κατηγορίας σκιαγραφούν τη βέλτιστη στρατηγική διείσδυσης στις διεθνείς αγορές: α) τυποποιημένα branded προϊόντα και β) επικέντρωση σε επιλεγμένες αναπτυγμένες αγορές (όπως οι μεγάλες και με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα χώρες της ευρωζώνης, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία), ώστε να κατακτηθεί μετρήσιμο μερίδιο της κάθε αγοράς.

Προϊόντα που κέρδισαν μερίδιο αγοράς στη διεθνή αγορά την τελευταία δεκαετία (24% των ελληνικών εξαγωγών), όπως οι ελιές, το γιαούρτι και το μέλι.

Για παράδειγμα, οι υψηλές δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη εκτόξευσαν την παραγωγικότητα γης σε χώρες όπως η Ολλανδία και το Ισραήλ, οι αποτελεσματικοί συνεταιρισμοί εξασφαλίζουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές για χώρες όπως η Δανία και η Φινλανδία, ενώ το επιτυχημένο branding προϊόντων αποφέρει υψηλή προστιθέμενη αξία σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα αποτελεί η Νέα Ζηλανδία –μια χώρα σε απόσταση από τις διεθνείς αγορές και σχετικά μικρή (όπως η Ελλάδα)–, η οποία, συνδυάζοντας αποτελεσματικά τους τρεις προαναφερθέντες παράγοντες, έχει επιτύχει, χωρίς τη χρήση επιδοτήσεων, σχεδόν 3,5 φορές υψηλότερη παραγωγικότητα γης σε σχέση με την Ελλάδα.

Προϊόντα που «αγόρασαν» μερίδιο αγοράς στη διεθνή αγορά –δηλαδή το πέτυχαν μέσω πολύ χαμηλών τιμών– την τελευταία δεκαετία (12% των ελληνικών εξαγωγών), όπως τα μήλα, τα μανταρίνια και οι φράουλες. Προϊόντα που έχασαν μερίδιο αγοράς στη διεθνή αγορά την τελευταία δεκαετία (33% των ελληνικών εξαγωγών), όπως το ελαιόλαδο, τα πορτοκάλια και τα ροδάκινα.

Αντλώντας εμπειρία από επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών που εστιάστηκαν στο τρίπτυχο «τεχνολογία-αποτελεσματικοί συνεταιρισμοί-branding»… Στοχεύοντας στον περιορισμό των στρεβλώσεων και στην ανάδειξη των δυνατών σημείων της Ελλάδας, το κρίσιμο ερώτημα είναι να αναζητηθούν οι μεταρρυθμίσεις υψηλής αποτελεσματικότητας. Διενεργώντας μια ανάλυση πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί σε διάφορες χώρες, συναγάγαμε ότι οι χώρες που εστιάστηκαν στο τρίπτυχο «τεχνολογία-αποτελεσματικοί συνεταιρισμοί-branding» ανταμείφθηκαν με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

ΧΡΗΜΑ 69

αφιέρωμα

Η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει μια ισχυρή αλυσίδα αξίας στον κλάδο τροφίμων Υπό αυτό το πρίσμα ανάλυσης, οι κρίσιμες μεταρρυθμίσεις για τον αγροδιατροφικό κλάδο στην Ελλάδα ώστε να αξιοποιηθεί η εγγενής δυναμική του επικεντρώνονται: Στην αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει η αναμορφωμένη ΚΑΠ για μια πιο επαγγελματική προσέγγιση της αγροτικής παραγωγής μέσω: α) χαμηλότερης εξάρτησης στις επιδοτήσεις και υψηλότερης έμφασης στην αναβάθμιση της παραγωγικής διαδικασίας, β) ενίσχυσης της σύνδεσης πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων με την αγροτική επιχειρηματικότητα και χρηματοδότησης ερευνών με πρακτική εφαρμογή για την Ελλάδα (όπως η ανάπτυξη σπόρων) και γ) βελτίωσης της κατάρτισης των αγροτών.

πρώτων υλών αγροτικής παραγωγής, η συσκευασία τροφίμων κ.ά.), το συνολικό ετήσιο όφελος εκτιμάται ότι προσεγγίζει τα 12,2 δισ. ευρώ (ή 6,9% του ΑΕΠ), δημιουργώντας, δυνητικά, περίπου 200.000 νέες θέσεις εργασίας.

Σε μια επιχειρηματική λειτουργία των αγροτικών συνεταιρισμών, με διοικητικά συμβούλια που θα περιλαμβάνουν παραγωγούς, επιστήμονες και εμπορικά στελέχη.

Δεκαετίες τώρα, η Πολιτεία και οι παραγωγικοί φορείς εγκλώβισαν το αγροκτηνοτροφικό παραγωγικό μοντέλο, καθιστώντας το μικρό, αδύναμο, αναχρονιστικό και μη ανταγωνιστικό έναντι των άλλων χωρών, που έκαναν ακριβώς τα αντίθετα. Η έλλειψη εθνικής αγροτικής πολιτικής, η πολυδιασπασμένη κρατική μηχανή, η αδυναμία συνεργασιών της εκπαίδευσης με την παραγωγή, η αυτοχρηματοδότηση της έρευνας και καινοτομίας, η απουσία εθνικών προτύπων, η ουτοπία της χρηματοδότησης του «αέρα» κ.λπ., κράτησαν και κρατούν την αγροτική μας οικονομία ελλειμματική και αδύναμη να μπορέσει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανασύνταξη της εθνικής οικονομίας.

Στην προώθηση προϊόντων ΠΟΠ καθώς και στην ανάπτυξη συνεργειών με κλάδους όπως ο τουρισμός για το αποτελεσματικό branding των ελληνικών προϊόντων.

Απέναντι σε όλα αυτά, κρίνεται αναγκαίο άμεσα να χαράξουμε μια ρεαλιστική πολιτική για την αναδιάρθρωση της αγροτικής μας οικονομίας, στο τρίπτυχο Έρευνα-Παραγωγή-Προώθηση.

Τα περιθώρια δυνητικής ανάπτυξης του ελληνικού αγροδιατροφικού τομέα αγγίζουν τα 12,2 δισ. ετησίως Η υιοθέτηση διαρθρωτικών παρεμβάσεων αυτής της μορφής εκτιμάται ότι θα ξεκλειδώσει την ανεκμετάλλευτη δυναμική της Ελλάδας, προσφέροντας σημαντική στήριξη στην οικονομία. Συγκεκριμένα, βάσει υποδειγμάτων της ΕΤΕ σε παγκόσμιο δείγμα σχεδόν 170 χωρών, εκτιμήθηκε ότι η αναβάθμιση της Ελλάδας σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά: α) την τεχνολογία παραγωγής, β) τον βαθμό τυποποίησης των προϊόντων και γ) τον τρόπο λειτουργίας των συνεταιρισμών θα μπορούσε να αυξήσει την άμεση συνεισφορά του αγροδιατροφικού τομέα στο ΑΕΠ κατά 9,1 δισ. ευρώ ετησίως (3,6 δισ. ευρώ μέσω αύξησης της παραγωγικότητας της ελληνικής γης και 5,5 δισ. ευρώ μέσω αύξησης του βαθμού τυποποίησης των προϊόντων). Καθώς η αυξημένη αυτή δραστηριότητα θα οδηγούσε σε επιπλέον έμμεσο όφελος της τάξης των 3,1 δισ. ευρώ (σε τομείς όπως οι προμήθειες

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Έρευνα και καινοτομία που θα χρηματοδοτεί και θα αξιοποιεί πόρους της εκπαίδευσης για την παραγωγική Ελλάδα. Παραγωγή με βάση τις εγχώριες και διεθνείς διατροφικές ανάγκες. Η Ελλάδα των 4 εποχών είναι η πρόκληση για την εθνική μας ανεξαρτησία. Προώθηση των προϊόντων στις αγορές του κόσμου, χτίζοντας το branding τους με τα χαρακτηριστικά της τοποθεσίας και του μικροπεριβάλλοντος και τις αξίες του ανθρώπινου παράγοντα. Η συντήρηση της αγροτικής παραγωγής, που έχει προσαρμοστεί τις τελευταίες δεκαετίες στην παροχή κρατικών ενισχύσεων, παραμέλησε την εξέλιξη και την ανάπτυξή της. Η προσμονή για καλύτερες ημέρες στηριζόταν στη δυναμική που αποκτούσαν συνεχώς τόσο η τιμή των προϊόντων όσο και το ίδιο το εισόδημα, παράλληλα με το νέο ενισχυτικό, από πλευράς ευρωπαϊκών ενισχύσεων, περιβάλλον. Η όποια διόρθωση ή και μείωση παρατηρήθηκε την τελευταία δεκαετία ισοσκελίστηκε από το χαμηλό κόστος δανεισμού, αλλά και τις επιδοτήσεις από την ΕΕ, που εισέρρευσαν στη χώρα.

«Αγροτική οικονομία για μια Ελλάδα των 4 εποχών» Η μείωση κοστολογίων, η ενθάρρυνση πρακτικών εξοικονόμησης πόρων, όπως η ενέργεια και το νερό, συχνά με τη χρήση καινοτόμων λύσεων, η θέσπιση κινήτρων για την ένταξη κλήρων σε μεγαλύτερες παραγωγικές εκτάσεις εν είδει «αγροτικών πάρκων», η μείωση της γραφειοκρατίας, η εύλογη φορολογική αντιμετώπιση της μικρής παραγωγής και η ένταξη στην επίσημη οικονομία των μεταναστών που εργάζονται στον κλάδο, αποτελούν βασικά σημεία μιας οριζόντιας αγροτικής πολιτικής, που θα είναι συμβατή και με επιμέρους στοχευμένες –γεωγραφικά και όπου υπάρχει ανάγκη– δράσεις, περιλαμβανομένων και των υποδομών, από δρόμους, δίκτυα, κεντρικές αγορές και δημοπρατήρια έως ύδρευση, θερμοκήπια και μονάδες πρώτης μεταποίησης, που μειώνουν το κόστος και διευκολύνουν την πρόσβαση στις αγορές. Η περίοδος που διανύουμε είναι ίσως η πιο κρίσιμη για την ανασύνταξη της εθνικής οικονομίας και αποτελεί υπαρξιακή ανάγκη η προσπάθεια ανάκαμψης του ΑΕΠ της χώρας.

Παρά το δυσμενές πλαίσιο, ορισμένα ελληνικά branded τρόφιμα ξεχωρίζουν στη διεθνή αγορά, επιβεβαιώνοντας το εγγενές συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας σε αυτόν τον κλάδο.

Η αγροτική οικονομία έχει να διαδραματίσει διττό ρόλο για την επίτευξη του παραπάνω εθνικού αυτοσκοπού. Η ανασύνταξή της ή μη θα επιδράσει τόσο στην αύξηση του ΑΕΠ όσο και στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος. Σκεφτείτε μια χώρα που θα βρίσκει την ανταγωνιστικότητά της σε διάφορους τομείς, όπως την ενέργεια, τα βιομηχανικά προϊόντα, το real estate, την τεχνολογία και τις υπηρεσίες αναψυχής, αλλά την ίδια στιγμή 7,5 δισ. ευρώ θα «εξάγονται» από την παραγωγική έλλειψη αγαθών; Αυτό, αργά και βασανιστικά, θα μας μετατρέψει σε χώρα της Μέσης Ανατολής, όπου η παραγωγή αγροτικών προϊόντων θα αποτελεί εθνικής ασφαλείας πολιτική και όχι αναπτυξιακή, που πρέπει και μπορεί να είναι.

Η ανασυγκρότηση της αγροτικής οικονομίας περνάει μέσα από: Τη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής και το «Παραγωγικό Κτηματολόγιο». Την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Το ετήσιο πλάνο παραγωγής, διαμορφώνοντας την «Ελλάδα των 4 εποχών». Τη σύνδεση της αγροτικής παραγωγής με την κουζίνα. Τις επενδύσεις στον αγροτουρισμό. Τις πολιτικές “Sustainable Agriculture” και τη μετατροπή της χώρας σε αειφόρο ερευνητικό και παραγωγικό πόλο. Την ενίσχυση των υποδομών και δικτύων εξωστρέφειας. Τη σύνδεση των εξαγωγών με τη φορολογική κλίμακα. Την οριζόντια άρση κάθε εμποδίου και προαπαιτούμενου για τις εξαγωγές. Τη δημιουργία φορέα εξωστρέφειας (ΣΔΙΤ) και ενίσχυσης του branding «είναι ελληνικό, είναι ποιοτικό» (“it’s Greek, it’s Quality”) μόνο για την αγροτική οικονομία και τον αγροτουρισμό.

Τι έγινε, λοιπόν, και χάσαμε τον δυναμισμό να αναδιαρθρώσουμε το παραγωγικό μας μοντέλο; Γιατί δεν αδράξαμε την ευκαιρία των νέων αναπτυσσόμενων αγορών, αλλά και της ίδιας της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς; Πολύ απλά, η αγροτική οικονομία, όπως και η υπόλοιπη επιχειρηματικότητα, με αρκετές πάντα φωτεινές εξαιρέσεις, παραδόθηκε στην αγκαλιά του κρατικού προστατευτισμού και όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη οι παραγωγικές τάξεις αναδιάρθρωναν τις καλλιέργειές τους και εκσυγχρόνιζαν την παραγωγική διαδικασία, μειώνοντας τα κόστη, στη χώρα μας επικρατούσε το «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά», δίνονταν παράνομες κρατικές ενισχύσεις και το ΑΕΠ της αγροτικής οικονομίας «μετανάστευσε» στις ανατολικές χώρες. ΧΡΗΜΑ 71

αφιέρωμα

ΣΥΜΒΟΛΑΙΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ: ΜΟΧΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η συμβολαιακή γεωργία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες τάσεις της σύγχρονης αγροτικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι γνωστή στη διεθνή ορολογία και ως contract farming ή contractual agriculture. Προέκυψε ως απάντηση σε δύο μεγάλες προκλήσεις: Πρώτον, την ανάγκη των παραγωγών να διασφαλίζουν ένα εγγυημένο εισόδημα. Δεύτερον, την επιθυμία των αγροτικών βιομηχανιών να έχουν εγγυημένη πρόσβαση σε προϊόντα διασφαλισμένης ποιότητας και ποσότητας.

λόμενο. Συμβαλλόμενοι μπορεί να είναι μεμονωμένοι αγρότες ή αγροτικοί συνεταιρισμοί από την πλευρά της παραγωγής, και κρατικοί φορείς ή ιδιωτικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις από την άλλη πλευρά. Ο θεσμός της συμβολαιακής γεωργίας μπορεί να επιφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα και για τις δύο πλευρές. Για τον παραγωγό διασφαλίζεται:

Πρόκειται, λοιπόν, για μια συμφωνία μεταξύ δύο συμβαλλόμενων μερών, σκοπός της οποίας είναι η παραγωγή αγροτικών προϊόντων δεδομένης ποσότητας και ποιότητας από τον ένα συμβαλλόμενο (τους αγρότες) και η πώληση αυτών σε μια προκαθορισμένη τιμή στον έτερο συμβαλ-

Η τιμή πώλησής τους

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Η απορρόφηση των παραγόμενων προϊόντων

Ο αγρότης, λοιπόν, έχοντας εξασφαλίσει αυτές τις βασικές προϋποθέσεις, μπορεί να προχωρήσει σε έναν σχετικά μακροχρόνιο σχεδιασμό. Μια έννοια που ήταν άγνωστη μέχρι πρότινος σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον αγροτικό τομέα. Οφέλη όμως υπάρχουν και για όσους βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Τους αγοραστές των αγροτικών προϊόντων: Εξασφαλίζουν πρόσβαση σε προϊόντα πιστοποιημένης ποιότητας Έχουν τη δυνατότητα ενός σωστότερου προγραμματισμού της παραγωγής τους

Ο χρόνος πληρωμής Επιπλέον, εξασφαλίζει πιστώσεις για την αγορά των απαραίτητων εφοδίων και καυσίμων.

Όταν στη σύμβαση παρεμβάλλεται και ένας ενδιάμεσος χρηματοδοτικός φορέας (τράπεζα), αποκτούν δυνατότητα επιπρόσθετης ρευστότητας

Τράπεζα Πειραιώς

Η συμβολαιακή γεωργία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες Περιγραφή Προγράμματος Συμβολαιακής τάσεις της σύγχρονης αγροτιΓεωργίας & Κτηνοτροφίας κής παραγωγής σε παγκόσμιο Το Πρόγραμμα της Συμβολαιακής Γεωργίας & επίπεδο. Κτηνοτροφίας που υλοποιεί η Τράπεζα Πειραιώς συνιστά μια σύγχρονη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής της τράπεζας για τη στήριξη και τον εκσυγχρονισμό του αγροτικού τομέα, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Το πρόγραμμα καλύπτει όλη την παραγωγική, εφοδιαστική και μεταποιητική αλυσίδα του αγροτικού προϊόντος, υποστηρίζοντας συντεταγμένα την επωφελή συνεργασία παραγωγών και επιχειρήσεων εμπορίας, μεταποίησης και διάθεσης της αγροτικής παραγωγής. Η Τράπεζα Πειραιώς λειτουργεί ως συντονιστής και χρηματοδότης.

Το Πρόγραμμα της Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας:

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια έρευνα του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, βάσει της οποίας φαίνεται ότι ήδη ένα σημαντικό ποσοστό, της τάξης του 13,7%, των Ελλήνων γεωργών έχουν υιοθετήσει τη συμβολαιακή γεωργία. Στη συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται ότι υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό, της τάξης του 24,8%, που ενδιαφέρεται να προβεί σε κάποια μορφή συμβολαιακής γεωργίας στο μέλλον. Η Τράπεζα Πειραιώς αποτελεί ίσως τον φορέα με την πιο έντονη δραστηριοποίηση στο κομμάτι της συμβολαιακής γεωργίας. Το 2013 έκλεισε με την ολοκλήρωση 17 προγραμμάτων συμβολαιακής γεωργίας, στα οποία η Τράπεζα Πειραιώς έχει τον πρωτεύοντα ρόλο. Ήδη, τον Φεβρουάριο του 2014, ο αριθμός αυξήθηκε στα 27. Σκοπός είναι να υλοποιηθούν 100 προγράμματα συμβολαιακής γεωργίας υπό την αιγίδα της Τράπεζας Πειραιώς.

Στηρίζει την παραγωγική προσπάθεια, εξασφαλίζοντας στους Έλληνες παραγωγούς την αναγκαία ρευστότητα, ώστε όχι μόνο να συνεχίσουν να παράγουν, αλλά, μέσα από καλύτερο προγραμματισμό των απαιτούμενων εισροών τους, να επιτύχουν καλύτερες τιμές, βελτίωση των όρων παραγωγής και τελικά καλύτερη ποιότητα στο παραγόμενο προϊόν. Εξασφαλίζει στις επιχειρήσεις την απαιτούμενη πρώτη ύλη, έτσι ώστε να προγραμματίσουν τις πληρωμές τους και γενικότερα τις ταμειακές τους υποχρεώσεις, αλλά και να είναι συνεπείς σε συμφωνίες και ρήτρες για την παράδοση των προϊόντων στις οποίες έχουν προχωρήσει. Δημιουργεί, σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών και αγορών, μια συναλλακτική κίνηση σε ό,τι αφορά την αλυσίδα των αγροτικών εισροών (αγροτικά εφόδια, μηχανήματα-μικροεργαλεία, ζωικό κεφάλαιο-ενέργεια), η οποία θα δώσει σημαντική ανάσα ρευστότητας, λόγω του άμεσου της πληρωμής όλων των συντελεστών που είναι απαραίτητοι για την παραγωγή των προϊόντων. ΧΡΗΜΑ 73

αφιέρωμα

Πλεονεκτήματα της Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας για τον παραγωγό Η τράπεζα προσφέρει πλεονεκτήματα στους παραγωγούς, παρέχοντας τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν έχοντας εξασφαλίσει τα χρήματα που χρειάζονται. Παρέχει την αναγκαία πίστωση σε κάθε παραγωγό ανάλογα με τη δυναμικότητά του.

Κάρτα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας Η πίστωση παρέχεται μέσω της Κάρτας Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας. Ειδικότερα: Για την αγορά γεωργικών εφοδίων: Χρήση της κάρτας μέσω POS τοποθετημένων σε συνεργαζόμενα με την τράπεζα καταστήματα αγροεφοδίων. Για την αγορά καυσίμων: Χρήση της κάρτας μέσω POS τοποθετημένων σε συνεργαζόμενα με την τράπεζα πρατήρια καυσίμων. Για την αγορά ζωοτροφών, κτηνιατρικών φαρμάκων ζώων αντικατάστασης, λοιπών μηχανημάτων και μικροεργαλείων καθώς και για τη συντήρηση μηχανολογικού εξοπλισμού: με την προσκόμιση σε κατάστημα της τράπεζας νομίμως εκδοθέντων παραστατικών.

Εξασφαλίζουν την αναγκαία ρευστότητα, με τη χορήγηση από την τράπεζα κεφαλαίου κίνησης ειδικού σκοπού, για να εξακολουθήσουν να απορροφούν καλής ποιότητας πρώτη ύλη και να συνεχίσουν ή και να αναπτύξουν την εξαγωγική τους δραστηριότητα, έχοντας ταυτόχρονα προγραμματίσει με ακρίβεια την πληρωμή της παραγωγής που χρειάζονται. Με τον τρόπο αυτό, απελευθερώνουν τυχόν δική τους ρευστότητα, την οποία μπορούν να χρησιμοποιούν σε άλλες ανάγκες τους, όπως είναι η εξυπηρέτηση των δανείων τους, η χρηματοδότηση επενδυτικών τους σχεδίων κ.λπ. Υποβοηθείται η δυνατότητά τους για καλύτερο εν γένει ταμειακό προγραμματισμό και σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου.

Εισπράξεις μέσω συσκευών EFT/POS

Για την εξόφληση ασφαλιστικών εισφορών ΟΓΑ & ΕΛΓΑ. Για την κάλυψη εργατικού κόστους με την αγορά εργοσήμου.

Ο εξοπλισμός παρέχεται δωρεάν στην επιχείρηση από την Τράπεζα Πειραιώς

Για την κάλυψη εργατικού κόστους με τη μεταφορά του αντίστοιχου ποσού σε καταθετικό λογαριασμό του κατόχου, σε οποιοδήποτε κατάστημα της τράπεζας.

Οι συναλλαγές των πελατών πραγματοποιούνται με ασφάλεια και ταχύτητα

Για την εξόφληση ΤΟΕΒ.

Για την πληρωμή ασφαλίστρων (ERGO –πρώην Αγροτική ΑΕΕΓΑ– και Συνεταιριστική Ασφαλιστική).

Πλεονεκτήματα της Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας για τις επιχειρήσεις Με τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας οι επιχειρήσεις αποΙούλιος - Αύγουστος 2018

Οφέλη για τις επιχειρήσεις

Σε κάθε γεωγραφική περιοχή στην οποία εφαρμόζεται το πρόγραμμα, δημιουργείται με ευθύνη της τράπεζας ένα ευρύ δίκτυο με συσκευές υποδοχής (POS), στις οποίες θα μπορούν οι αγρότες να χρησιμοποιούν την κάρτα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας. Πρόκειται για συσκευές οι οποίες αποδέχονται συναλλαγές σε φυσικά σημεία πώλησης με τις συγκεκριμένες κάρτες. Η τοποθέτηση συσκευών POS της Τράπεζας Πειραιώς στα φυσικά σημεία πώλησης προσφέρει πλεονεκτήματα:

Για την εξόφληση λογαριασμών ΔΕΗ γεωργικής χρήσης.

κτούν πλεονεκτήματα που τις βοηθούν στην εξασφάλιση, διεύρυνση και βελτίωση της διάθεσης και της εξαγωγής του παραγόμενου αγροτικού προϊόντος.

Εξυπηρετώντας όλους τους πελάτες που επιθυμούν να πληρώνουν με την κάρτα τους, επιτυγχάνεται αύξηση των πωλήσεων της επιχείρησης

Συμβολαιακή στα κατεψυγμένα λαχανικά: Από τις εισαγωγές στην αυτάρκεια Η συμβολαιακή γεωργία στα κηπευτικά που προορίζονται για βιομηχανική χρήση είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη του κλάδου των κατεψυγμένων

λαχανικών. Μέσα στην τελευταία 20ετία, έχει καταγράψει μεγάλη ανάπτυξη, με νέες εταιρείες να μπαίνουν στον χώρο και να διευρύνουν την γκάμα και τις ποσότητες των εγχώριων κατεψυγμένων κηπευτικών σε όλα τα κανάλια διάθεσης. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τέτοιων προϊόντων που καταναλώνονταν στη χώρα (περίπου το 80%) υπολογίζεται ότι προερχόταν από εισαγωγές, ενώ ήταν μετρημένες οι εταιρείες που έκαναν –πολύ μικρές– παραγωγές εγχώριων κηπευτικών. Σήμερα, στον κλάδο δραστηριοποιούνται περισσότερες από 30 εταιρείες, που απορροφούν σημαντικές ποσότητες της παραγωγής, αν και εμφανίζεται μεγάλη συγκέντρωση, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο κυρίαρχος παίκτης συγκεντρώνει περισσότερο από το 60% των πωλήσεων, σύμφωνα με κύκλους της αγοράς. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι, τουλάχιστον στα είδη που παράγονται σε ευρεία κλίμακα στη χώρα, όπως τα φρέσκα φασολάκια, ο αρακάς και το σπανάκι –που τα τελευταία χρόνια μπήκε δυναμικά στη συμβολαιακή–, υπάρχει δυνατότητα πλήρους κάλυψης της εγχώριας κατανάλωσης, η οποία συνολικά στα κατεψυγμένα λαχανικά ανέρχεται σε 35.000 τόνους τον χρόνο.

Δυνατότητα για δεύτερη καλλιέργεια και εξασφαλισμένη διάθεση της παραγωγής Συγκεκριμένα, στην περιοχή της Πέλλας, όπου δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός εταιρειών κατεψυγμένων λαχανικών, συμβολαιακή για

λαχανικά που παίρνουν τα εργοστάσια κάνουν κυρίως αγρότες που θέλουν να βάλουν δεύτερες καλλιέργειες, οι οποίες ενισχύουν τα χωράφια και τους δίνουν ένα συμπληρωματικό σίγουρο εισόδημα. Ο αρακάς, για παράδειγμα, ενισχύει το χωράφι σε άζωτο. Στην ουσία, είναι σαν να κάνεις αμειψισπορά. Τον Γενάρη βάζεις αρακά, τέλη Απρίλη-αρχές Μάη μαζεύεται, από πίσω βάζεις βαμβάκι ή καλαμπόκι και πάμε για δεύτερη παραγωγή. Φασολάκια βάζουν δύο φορές τον χρόνο, ένα πρώιμο που είναι χαμηλής παραγωγικότητας και ένα όψιμο μετά. Κανένας δεν βάζει λαχανικά αυτού του τύπου αν δεν κάνει διπλή καλλιέργεια. Με αυτόν τον τρόπο μειώνουν το κόστος της γης, το κόστος του νερού, μειώνουν τα ανελαστικά κόστη.

Η σκοπιά των εταιρειών Ευρείας κλίμακας είναι η συμβολαιακή σχέση των παραγωγών της Θράκης με εταιρείες κατεψυγμένων λαχανικών, στις οποίες προωθούν την παραγωγή τους. Σχέσεις εμπιστοσύνης με τους παραγωγούς του Βόρειου Έβρου έχει αναπτύξει η Hellas Frost-Ελληνική Οικοαγροτική ΑΕ, που εφαρμόζει τη συμβολαιακή γεωργία από την ίδρυσή της, το 1998. Η εταιρεία, που διακινεί τα προϊόντα της πανελλαδικά με την επωνυμία Αίνος, απορροφά ετησίως 5.000 τόνους, με δυνατότητα να φτάσουν στους 7.000. Οι συνεργαζόμενοι παραγωγοί καλλιεργούν φασολάκια τριών ειδών, αρακά, σπανάκι, πράσο και κρεμμύδι στις παραποτάμιες περιοχές του Έβρου, του Άρδα και του Ερυθροποτάμου, σε έκταση περίπου 7.000 στρεμμάτων.

ΧΡΗΜΑ 75

αφιέρωμα

Με τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας οι επιχειρήσεις αποκτούν πλεονεκτήματα που τις βοηθούν στην εξασφάλιση, διεύρυνση και βελτίωση της διάθεσης και της εξαγωγής του παραγόμενου αγροτικού προϊόντος.

Τα στρέμματα που καλλιεργούνται ετησίως είναι σταθερά, όπως και η συνεργασία με τους καλλιεργητές. Τα κηπευτικά που παρουσιάζουν ανοδική τάση είναι ο αρακάς και τα φασόλια, όπως επίσης και το σπανάκι. Η παραγωγική διαδικασία γίνεται υπό αυστηρές συνθήκες, με τα πλέον σύγχρονα μέσα παραγωγής και την επίβλεψη εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού. Η τιμή παραγωγού είναι σταθερή και η ομάδα της συμβολαιακής εμπλουτίζεται κάθε χρόνο με νέους παραγωγούς, οι οποίοι ενδέχεται να σπείρουν έως τρεις φορές σε έναν χρόνο. Ο καιρός φέτος, βέβαια, δεν είναι ευνοϊκός, γιατί δεν έκανε χειμώνα, κάτι που δυσκολεύει τα πράγματα. Μέχρι στιγμής, έχουν αποφευχθεί οι πλημμύρες από την αύξηση των υδάτων σε Τουρκία και Βουλγαρία και δεν διαφαίνεται κάποιο πρόβλημα. Η συμβολαιακή γεωργία είναι σημαντική για την Hellas Frost, αλλά απαιτούνται αναπροσαρμογές, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε εταιρείας, για αυτό και βρίσκονται σε συζητήσεις με τις τράπεζες. Η Άρδας Frost AE, με έδρα την Ορεστιάδα, δραστηριοποιείται στον κλάδο των κατεψυγμένων λαχανικών από το 1997 και σήμερα έχει φτάσει να συνεργάζεται με περίπου 180 παραγωγούς της ευρύτερης περιοχής, που καλλιεργούν συμβολαιακά

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

κοντά στα 5.500-6.000 στρέμματα. Ειδικότερα, η εταιρεία παραλαμβάνει μέσω της συμβολαιακής αρακά από 2.500-3.000 στρέμματα, φασολάκια πλατιά και στρογγυλά από 1.500-2.000 στρέμματα και καλαμπόκι από 1.000 στρέμματα και από μικρότερες εκμεταλλεύσεις χάντρες. Η Βιομηχανία Κατεψυγμένων Αγροτικών Προϊόντων Θράκης «Ιωάννου», που ξεκίνησε τη δραστηριότητά της το 1977 ως μονάδα επεξεργασίας και αποφλoίωσης πατάτας και το 1986 «μπήκε» στα κατεψυγμένα λαχανικά, συνεργάζεται με παραγωγούς από τους πέντε νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, από το Νευροκόπι μέχρι τον Έβρο. Τα προϊόντα της εταιρείας είναι τα φασολάκια, ο αρακάς, οι πιπεριές, η μπάμια, το κουνουπίδι, το μπρόκολο, το σπανάκι, το καρότο, τα οποία διατίθενται στα σουπερμάρκετ μέσα από τα κανάλια της λιανικής και της χονδρικής.

Αύξηση στρεμμάτων και ένταξη νέων προϊόντων από τον ΘΕΣγη Έχοντας ξεκινήσει τη «σχέση» του με τη συμβολαιακή γεωργία με 200 στρέμματα σπανάκι, ο Συνεταιρισμός Αγροτών Θεσσαλίας ΘΕΣγη, σήμερα, «μετράει» 2.350 στρέμματα καλλιέργειας κηπευτικών και περισσότερους από 4.000 τόνους

παραγωγής. Μάλιστα, ο απολογισμός αυτής της συνεργασίας είναι τόσο ενθαρρυντικός, ώστε ο συνεταιρισμός, όπως μας ενημερώνουν, σχεδιάζει την αύξηση των στρεμμάτων στις υπάρχουσες καλλιέργειες που προορίζονται για κατεψυγμένα λαχανικά, ενώ συζητά την ένταξη νέων προϊόντων, όπως το παντζάρι και το πεπόνι, και επενδύει στις καλλιέργειες υπό κάλυψη. Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι του ΘΕΣγη εκτιμούν ότι η συμβολαιακή γεωργία αποτελεί ένα χρήσιμο «εργαλείο» για αύξηση των εξαγωγών, μέσω αντίστοιχων συμφωνιών με εταιρείες του εξωτερικού, και ακόμη ότι παρέχεται η δυνατότητα για αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων, με την είσοδο περισσότερων παραγωγών, καθώς προσφέρεται για δεύτερη συμπληρωματική καλλιέργεια. Αναλυτικά, η συμβολαιακή για τον ΘΕΣγη αποτυπώνεται με αριθμούς σε 1.000 στρέμματα και παραγωγή 2.000 τόνων σπανάκι, από 15 παραγωγούς, 800 στρέμματα και 1.300 τόνους μπρόκολο και κουνουπίδι, όπου συμμετέχουν 25 παραγωγοί, 250 στρέμματα και 500 τόνους φυλλώδη λαχανικά, όπως μαρούλι, iceberg και ραντίτσιο, που καλλιεργούνται από 8 παραγωγούς και 300 στρέμματα με 250 τόνους αρακά, από 4 παραγωγούς.

Αθηναϊκή Ζυθοποιία 10 χρόνια Συμβολαιακή Καλλιέργεια Κριθαριού Την πρώτη του δεκαετία συμπληρώνει φέτος το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, επισφραγίζοντας μια επιτυχή πορεία, που αποδίδει σημαντικούς καρπούς για την ελληνική οικονομία, τον πρωτογενή τομέα και τις τοπικές κοινωνίες. Με αφετηρία το 2008 και οδηγό την καινοτομία, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία ανέπτυξε το πρώτο και μεγαλύτερο πρόγραμμα του είδους του στη χώρα μας, στηρίζοντας την ελληνική αγροτική παραγωγή. Μέσω του Προγράμματος Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού, η εταιρεία επιτυγχάνει τη δημιουργία μιας πλήρως καθετοποιημένης ελληνικής διαδρομής για τα προϊόντα της, ξεκινώντας από την εξολοκλήρου κάλυψη των αναγκών της σε ελληνικό κριθάρι ως πρώτη ύλη για τις δεκαπέντε (15) μάρκες μπίρας που παράγει στη χώρα μας.

10 χρόνια Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού σε αριθμούς: Συμμετέχουν 2.500 Έλληνες παραγωγοί σε 19 νομούς Από το 2008 έχουμε προμηθευτεί πάνω από 327.000 τόνους βυνοποιήσιμου ελληνικού κριθαριού υψηλής ποιότητας, 52.000 εκ των οποίων το 2017 Η καλλιεργήσιμη έκταση υπολογίζεται σε περίπου 170.000 στρέμματα ελληνικής γης, μια έκταση ίση με το νησί της Σαμοθράκης Η προστιθέμενη αξία που έχει παραχθεί υπερβαίνει τα 60 εκατ. ευρώ Έχουν δημιουργηθεί περισσότερες από 800 θέσεις εργασίας κυρίως στον αγροτικό τομέα Συνεργασία με 27 συγκεντρωτές Λειτουργία 5 πειραματικών αγρών για δοκιμή αποδοτικότερων ποικιλιών κριθαριού Συνολικά, έχουν δοκιμαστεί 54 ποικιλίες κριθαριού, 17 από τις οποίες έχουν μπει στην παραγωγή.

Παράλληλα, πολλά είναι και τα οφέλη για τους παραγωγούς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, καθώς μέσω αυτού εξασφαλίζουν: • Σταθερό ετήσιο εισόδημα • Εγγυημένη απορρόφηση της παραγωγής τους • Εξασφαλισμένη τιμή αγοράς, που γίνεται γνωστή από την υπογραφή των συμβολαίων • Άμεση πληρωμή με την παραλαβή του κριθαριού • Πίστωση για την αγορά των σπόρων Οι παραγωγοί λαμβάνουν, παράλληλα, συμβουλευτική υποστήριξη για τεχνικά θέματα, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, και εκπαίδευση σχετικά με πρακτικές προστασίας της καλλιέργειας, αύξησης της παραγωγής, αλλά και εφαρμογής νέων τεχνολογιών. Η επιμόρφωση των παραγωγών πραγματοποιείται μέσω ειδικά προσαρμοσμένων σεμιναρίων σε συνεργασία με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα, μέσω της λειτουργίας πειραματικών αγρών, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά και του προγράμματος σποροπαραγωγής, οι παραγωγοί αποκτούν πρόσβαση σε νέες ποικιλίες κριθαριού, που είναι αποδοτικότερες και αυξάνουν, ως εκ τούτου, το εισόδημά τους. Ο κ. Αλέξανδρος Δανιηλίδης, διευθύνων σύμβουλος της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, αναφέρει: «Το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού είναι ένα πρότυπο παραγωγικό μοντέλο για τον πρωτογενή τομέα στην Ελλάδα, μοναδικό σε έκταση και διάρκεια στη χώρα μας. Η επιτυχής πορεία του αποδεικνύει ότι η συνεργασία εταιρειών, φορέων και πρωτογενούς τομέα αποφέρει σημαντικά οφέλη, αλλά κυρίως προσθέτει αξία στην ελληνική οικονομία. Με τέτοιες πρωτοβουλίες, εμείς, στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, μετράμε το αποτύπωμά μας στην ελληνική οικονομία και κοινωνία, και, εν τέλει, κάνουμε την “ελληνικότητα” πράξη, ακολουθώντας μια καθαρά ελληνική διαδρομή για όλη μας την παραγωγή, ξεκινώντας από τον σπόρο και το χωράφι και καταλήγοντας στο ποτήρι του Έλληνα καταναλωτή». • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

SIEMENS AG Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Φραγκφούρτης, Γερμανία [Bloomberg Ticker: SIE:GR] [Reuters Ticker: SIEGn.DE] Κλάδος δραστηριότητας: Κεφαλαιουχικά αγαθά

Τιμή Μετοχής 4 Ιουλίου 2018 Χρηματιστήριο (σε €)

114,24 €

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. Ευρώ) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

850,00 97.104,00 2.378.513 1,005

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο έτος, σε €) 9.000.000 140.00

8.000.000

120.00

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

7.000.000

100.00 80.00

6.000.000 5.000.000

60.00

4.000.000 3.000.000

40.00

2.000.000

20.00

1.000.000

5/7/2017

5/9/2017

5/11/2017

Τιμή Μετοχής (€)

5/1/2018

5/3/2018

5/5/2018 Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Όγκος συν/γών

121,41 100,38 0,88% -3,56% -3,44%

Μέγ. 52 εβδ. (€) Χαμ. 52 εβδ. (€) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η Siemens αποτελεί μια εταιρεία και έναν ομώνυμο πολυεθνικό όμιλο με έδρα τη Γερμανία και δραστηριότητες στους τομείς των ηλεκτρολογικών-μηχανολογικών προϊόντων, των ηλεκτρονικών προϊόντων, καθώς και της ψηφιοποίησης, μεταξύ των άλλων. Επίσης, παρέχει ή/και δημιουργεί συστήματα ενέργειας και μεταφοράς ενέργειας, τεχνολογίες κατασκευών, τεχνολογίες διαχείρισης ενέργειας, συστήματα ιατρικής διαγνωστικής καθώς και άλλες κατηγορίες τεχνολογικών προϊόντων και υπηρεσιών. [Η ετήσια οικονομική χρήση ολοκληρώνεται στα τέλη Σεπτεμβρίου κάθε έτους.]

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη DAX 30 (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

Αποτελέσματα 6μήνου 2018 (Οκτ. 2017-Μάρτ. 2018, Όμιλος, σε εκατ. €)

250 200

6M 2018

6M 2017

Κύκλος Εργασιών

39.964

1,57%

150

39.348

Μικτό Κέρδος

12.266

-2,77%

12.615

100

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

3.315

-27,37%

4.564

Κέρδη προ Φόρων

5.012

3,19%

4.857

Καθαρά Κέρδη μφδμ

4.142

23,05%

3.366

50 0 4/7/2013

4/7/2014

DAX 30

4/7/2015

4/7/2016

Μετοχή

4/7/2017

4/7/2018

Πηγή: Χρηματιστήριο ΗΠΑ, Yahoo Finance.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Έτος Ίδρυσης: 2002 - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 105 64, Τηλ. 210 3219557, 6945 851420, Email: info@vrs.gr; info@valueinvest.gr

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2012-2017 (Όμιλος, σε εκατ. €) [Η ετήσια οικονομική χρήση ολοκληρώνεται στα τέλη Σεπτεμβρίου κάθε έτους.] Πωλήσεις

Μικτά Κέρδη

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2012

77.395

21.925

6.636

4.151

23,4

3,1

11,1

0,67

13%

2013

75.882

20.829

5.843

4.284

22,7

3,5

13,2

0,73

15%

2014

71.227

20.358

7.306

5.373

18,1

3,1

11,5

0,68

17%

2015

75.636

21.847

7.218

7.282

13,3

2,8

11,9

0,86

21%

2016

79.644

23.818

7.404

5.450

17,8

2,8

11,5

0,91

16%

2017

83.049

25.028

8.306

6.045

16,1

2,3

11,0

0,75

14%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2012-2017 ( Όμιλος, σε εκατ. €) [Η ετήσια οικονομική χρήση ολοκληρώνεται στα τέλη Σεπτεμβρίου κάθε έτους.] 2012

2013

2014

2015

2016

2017

Πωλήσεις

77.395

75.882

71.227

75.636

79.644

83.049

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

55.470

55.053

50.869

53.789

55.826

58.021

28,33%

27,45%

28,58%

28,88%

29,91%

30,14%

4.151

4.284

5.373

7.282

5.450

6.045

5,4%

5,6%

7,5%

9,6%

6,8%

7,3%

10.891

9.190

8.013

9.957

10.604

8.375

103

108

117

119

125

15.679

15.560

15.100

17.253

18.160

19.942

15.220

14.853

14.526

15.982

16.287

17.160

8.036

7.599

7.594

7.774

8.048

9.755

Μικτό Περιθώριο Κέρδους Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές

Operating Cycle

Ημέρες

175

183

194

193

201

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

122

124

128

141

140

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Έτος Ίδρυσης: 2002 - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 105 64, Τηλ. 210 3219557, 6945 851420, Email: info@vrs.gr; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων

ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα .

η σ η γ ό λ ο ρ ο φ ρ ε π Μειώστε την υ Η εντυπωσιακή αύξηση της φορολογίας αποτέλεσε βασικό πυλώνα της οικονομικής πολιτικής στην 8ετή περίοδο των μνημονίων, με αποκορύφωμα την τελευταία τριετία. Είναι χαρακτηριστικό το ότι τα έσοδα από φόρους εκτινάχθηκαν το 2017 σχεδόν στο 27% (!) του ΑΕΠ από 20,2% το 2008, εξασφαλίζοντας στην Ελλάδα τον τίτλο της «πρωταθλήτριας ευρωζώνης» στη φορολογία. Είναι προφανές πως σε ένα τόσο ασφυκτικό φορολογικό περιβάλλον, υπό τη δαμόκλειο σπάθη των υπερπλεονασμάτων και με το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε capital controls, οι όποιες σκέψεις και οι σχεδιασμοί για ουσιαστική ανάπτυξη θα παραμείνουν «όνειρα θερινής νυκτός». Και μπορεί τα μνημόνια να τελείωσαν, αλλά η υπερφορολόγηση… ήρθε για να μείνει. Με βάση το μεσοπρόθεσμο σχέδιο που έχει καταρτίσει το οικονομικό επιτελείο για τα επόμενα χρόνια, προβλέπονται πρόσθετα φορολογικά έσοδα 4,7 δισ. έως το 2022. Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος για να επιτευχθούν τα υπερπλεονάσματα που θα συντηρήσουν το κυβερνητικό αφήγημα των παροχών, τώρα που τα μνημόνια τελείωσαν. Μεταξύ άλλων, προβλέπονται η μείωση της έκπτωσης φόρου για 6 εκατομμύρια μισθωτούς και συνταξιούχους από τα 1.900 ευρώ, που είναι σήμερα, στα 1.250 (το έμμεσο αφορολόγητο) και η νέα αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών το 2019 επί των οποίων θα υπολογιστεί ο ΕΝΦΙΑ.

Ιούλιος - Αύγουστος 2018

Η ουσία είναι πως τα υπερπλεονάσματα θα προέλθουν –σε μεγάλο βαθμό– όχι τόσο από την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας όσο κυρίως από την επιβολή νέων φορομέτρων, με μόνη παρήγορη προοπτική την προσπάθεια μείωσης των έμμεσων και άμεσων φόρων αναλογικά με το ΑΕΠ, λόγω της πρόβλεψης για σημαντική ανάπτυξη την περίοδο 2018-2022. Μέγγενη ή φαύλος κύκλος, τα στοιχεία του προ προϋπολογισμού που είναι υπόψη μας δεν επιτρέπουν ούτε καν συγκρατημένα αισιόδοξες εκτιμήσεις για τη συνέχεια. Τα μεγέθη «μιλούν» από μόνα τους: για το 2018, οι άμεσοι φόροι προβλέπεται ότι θα αποφέρουν 17,4 δισ., δηλαδή συγκριτικά με τα 17,7 δισ. του 2017 γύρω στα 300 εκατ. λιγότερα. Η μείωση αποδίδεται εξολοκλήρου στη διαπίστωση ότι οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές οδηγούν σε ολοένα μεγαλύτερη μείωση των δηλωθέντων εισοδημάτων. Όσον αφορά στους έμμεσους φόρους, προβλέπεται μείωση της απόδοσης στα 35,2 από τα 35,471 εκατ. το 2017. Όσον αφορά στον ΕΝΦΙΑ –που είναι και της... επικαιρότητας–, οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να προσβλέπουν σε κάτι περισσότερο από μια μικρή ελάφρυνση. Για το 2018 οι εισπράξεις αναμένονται στα 3,1 δισ., ενώ ακόμη και μέχρι το 2022 δεν πρόκειται να πέσουν κάτω από τα επίπεδα των 2,9 δισ. ευρώ. Όμως, έτσι, σύντροφοι, ανάπτυξη δεν βγαίνει.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA ΑΕ. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€