ΧΡΗΜΑ #437, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ τ.437/ 11-12.2018

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Αδύναμος κρίκος, για μία ακόμη χρονιά, οι τράπεζες

Διεθνείς αγορές Χρονιά καμπής το 2018, σε bear market το 2019;

Πάνος Παπαδόπουλος CEO, Forthnet

Το 2019 θα αναδείξει τη στρατηγική μας αξία

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Είμαστε μια εταιρεία που διαθέτει περιεχόμενο υψηλής εμπορικής αξίας, αλλά και ένα αξιόλογο στελεχιακό δυναμικό, με μοναδική τεχνογνωσία

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.437 / 11-12.2018 / € 6,00

NPL Summit 2018: Μια νέα, μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική οικονομία

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA ΑΕ. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

εν αρχή... του Κ.Μ. Γελαντάλι

Πώς ο Μακρόν δουλεύει για Κόντε-Σαλβίνι

ε αυξήσεις μισθών απάντησε ο Μακρόν στο κίνημα των «κίτρινων γιλέκων». Δικαιολογημένη χαρακτήρισε την οργή των Γάλλων πολιτών ο Μακρόν, προκειμένου να εκτονώσει την κατάσταση, η οποία, μετά την τέταρτη Κυριακή (11 Δεκεμβρίου), έδειχνε να προσλαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η κατάσταση μπορεί να εκτονώθηκε, πλην όμως τα «τραύματα» ήρθαν για να μείνουν σε μια βαθιά διχασμένη κοινωνία, σε μια ασθμαίνουσα οικονομία, όπως και οι συνέπειες σε άμεσο χρόνο, που θα επηρεάσουν αρνητικά όχι μόνο το Παρίσι, αλλά και όλα τα ανοιχτά ευρωπαϊκά μέτωπα, κυρίως δε εκείνο της Ρώμης-Βρυξελλών. Αφήνοντας κατά μέρος τα ευρύτερα κοινωνικά θέματα, γίνεται focus στα τρέχοντα, καθώς, με αφορμή τις κινητοποιήσεις στη Γαλλία, φαίνεται να δίνεται χρόνος και περιθώριο ελιγμών στην Ιταλία και την κυβέρνηση Κόντε-Σαλβίνι να διαπραγματευτεί από άλλη θέση, βολικότερη, με το ιερατείο των Βρυξελλών. Ας τα πάρουμε από την αρχή, διευκρινίζοντας δυο-τρεις λεπτομέρειες: Σε αντίθεση με ό,τι πρότεινε ο Μακρόν, ο κατώτατος μισθός δεν θα αυξηθεί κατά 100 ευρώ από την 1η Ιανουαρίου. Θα αυξηθεί κατά περίπου 1,8%, όπως προβλέπει η νομοθεσία. Δηλαδή γύρω στα 15 με 20 ευρώ. Τα υπόλοιπα 80 για τους εργαζομένους που πληρώνονται με τον βασικό μισθό ή λίγο περισσότερο είναι η αύξηση που θα γίνει στο κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης (μπόνους απασχόλησης), μια εισοδηματική ενίσχυση για όσους, μεταξύ άλλων, εντάσσονται ή επανεντάσσονται στην αγορά εργασίας. Πρόκειται για ένα προνοιακό επίδομα, ώστε να φθάσει ο πενιχρός μισθός το κατώτατο εισόδημα. Καταβάλλεται από το κράτος μέσω των κονδυλίων των οικογενειακών επιδομάτων. Για αυτό ο Μακρόν διευκρίνισε πως δεν θα επιβαρυνθούν οι εργοδότες. Η αύξηση στο κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης είχε ήδη προγραμματιστεί πολύ πριν τις κινητοποιήσεις των «κίτρινων γιλέκων». Συγκεκριμένα, είχε ανακοινωθεί πως θα αυξηθεί 30 ευρώ τον Απρίλιο του 2019, 20 ευρώ τον Οκτώβριο του 2020 και 20 ευρώ τον Οκτώβριο του 2021. Η πρώτη αύξηση, της τάξης των 20 ευρώ, έγινε τον Οκτώβριο του 2018. Το Ελιζέ επιβεβαίωσε ότι η ανακοίνωση του Μακρόν αντιστοιχεί σε επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος στην εφαρμογή της αύξησης του μπόνους απασχόλησης. Αντί να δοθεί σταδιακά, γίνεται άμεσα και σε συνδυασμό με τη νόμιμη αύξηση της τάξης του 1,8% του κατώτατου μισθού! Επί της ουσίας, δεν αυξήθηκε ο κατώτατος μισθός. Η εξαγγελία ήταν ένα «πυροτέχνημα». Από τα «κίτρινα γιλέκα»… στο Brexit. Όσο αδυνατίζει η θέση της Μέι, παρά τα όσα η επίσημη ενημέρωση επιχειρεί να περάσει, δεν αυξάνεται το κύμα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, αλλά η άποψη για ένα σκληρό Brexit. Την ίδια ώρα, τα «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία βγαίνουν νικητές –ο Μακρόν,

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

άσχετα από το αν ανακοίνωσε ψιχία, ουσιαστικά ηττήθηκε, αφού έστω και έτσι φρενάρισε τις φουλ αντιμεταρρυθμιστικές κινήσεις του–, σημειώνοντας έτσι την πρώτη ήττα του προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας. Παράλληλα, ο Λ. Βατικιώτης έκανε λόγο για κατάρρευση του προσωπείου των ελίτ της Ευρώπης, που εκτός από το ακραίο νεοφιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα, προκειμένου να κάμψουν τις κοινωνικές αντιδράσεις, δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν άγρια καταστολή και βία, ακυρώνοντας δημοκρατικές και συνταγματικές ελευθερίες, με τη χρήση όχι μόνο πρωθυπουργών-τραπεζιτών, αλλά και δυνάμεων της αστυνομίας, στην υπηρεσία κατάπνιξης των κοινωνικών αντιδράσεων. Και το διά ταύτα: Εκτός στόχου του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (3% του ΑΕΠ) βρίσκεται το έλλειμμα της Γαλλίας μετά τις εξαγγελίες Μακρόν, στις οποίες δεν αρκούνται τα «κίτρινα γιλέκα». Θα αγγίξει το 3,4% του ΑΕΠ το 2019, αντί για 2,8%, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί. Το δημόσιο χρέος της, διαρκώς αυξανόμενο (2,3 τρισ. τώρα), θα χτυπήσει πιθανότατα πάνω από 100% του ΑΕΠ της, το συνολικό εξωτερικό χρέος της (ιδιωτικό και δημόσιο) αγγίζει τα 5,2 τρισ. ευρώ, ενώ το συνολικό εξωτερικό χρέος της Ιταλίας είναι 2,14 τρισ., σημαντικά μικρότερο για χώρα με σχεδόν τον ίδιο πληθυσμό. Αλλά, επειδή οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών αποφάσισαν ότι πρέπει να εστιαστούν στο δημόσιο χρέος/ΑΕΠ, διότι δεν τους συμφέρει να το μετρήσουν αλλιώς – ασχέτως του αν βάζουν κράτη να σώζουν το ιδιωτικό χρέος των τραπεζών–, στην Ιταλία και στους λοιπούς μικρότερους πρέπει να εξαντλήσουν την αυστηρότητά τους. Οι Γερμανοί χρειάζονται τους Γάλλους σαν «φύλλο συκής», για να δείξουν ένα μίνιμουμ «δημοκρατικότητας» και «συνδιοίκησης» σε αυτήν την πολύπαθη, υποκριτική ΕΕ. Όμως, μ’ αυτά και μ’ αυτά, άρχισαν να αισθάνονται «τοίχο» στην πλάτη τους. Και με τους οιωνούς, ενόψει των ευρωεκλογών του Μαΐου 2019, να δείχνουν παρόξυνση των λεγόμενων «ποπουλίστικων» δυνάμεων…

Κ.Μ. Γελαντάλις

CMY

40 20 Κλάδος ΑΕΕΑΠ

Αναδιάταξη δυνάμεων φέρνει η συγχώνευση της Grivalia με τη Eurobank

30 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ Οι καλύτερες εισηγμένες του 2018

40 ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Νέοι κανόνες διαφάνειας

52 NPL SUMMIT 2018

Μια νέα, μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική οικονομία

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ

τ.437/11-12 2018

τ.437/ 11-12.2018

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Αδύναμος κρίκος, για μία ακόμη χρονιά, οι τράπεζες

Διεθνείς αγορές Χρονιά καμπής το 2018, σε bear market το 2019;

45 ~ KPMG

Πάνος Παπαδόπουλος CEO, Forthnet

Το 2019 θα αναδείξει τη στρατηγική μας αξία

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Το όραμα της KPMG για τη βιώσιμη ανάπτυξη

S PO

21-0117

72 ~ DR. ΔΗΜ. ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Διεθνής δημοσιότητα στη μελέτη για το άσθμα και τη διατροφή

78 ~ VRS

Vestas Wind Systems

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Πώς ο Μακρόν δουλεύει για Κόντε-Σαλβίνι 06 ~ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Αδύναμος κρίκος, για μία ακόμη χρονιά, οι τράπεζες 96 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: ΕΚΤ: Τέρμα το QE, ζήτω το... QE!

ΧΡΗΜΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470

HEAD OF CONTENT Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις press-banks@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

τεύχος Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2018

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.437 / 11-12.2018 / € 6,00

περιεχόμενα

NPL Summit 2018: Μια νέα, μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική οικονομία

www.ethosevents.eu

www.hrima.gr

www.insuranceworld.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

www.alivemag.gr

Intelligence, not just news.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Πάνος Παπαδόπουλος CEO, Forthnet

Το 2019 θα αναδείξει τη στρατηγική μας αξία

ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

Αδύναμος κρίκος

για μία ακόμη χρονιά οι τράπεζες

Το 2018 ήταν η πρώτη χρονιά με ουσιαστική θετική μεταβολή στο ΑΕΠ, ενώ θετική εικόνα παρουσίασαν οι δείκτες της ανεργίας, του τουρισμού και των εξαγωγών του Μάνου Χατζηδάκη, Επικεφαλής Ανάλυσης, Beta Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

άθε άλλο παρά δικαίωσε τις αρχικές προσδοκίες η φετινή χρηματιστηριακή χρονιά, κλείνοντας με απώλειες κοντά στο 20%. Οι τράπεζες αποδείχθηκαν, για μία ακόμη χρονιά, ο αδύναμος κρίκος της αγοράς, αφού, παρά την επιτυχή αντιμετώπιση της υιοθέτησης των προσαρμογών του ΔΠΧΠ9, το τεστ αντοχής τον Μάιο, τη συνεπή μείωση των μη εξυπηρετούμενων εκθέσεων και την εξάλειψη ουσιαστικά της έκτακτης χρηματοδότησης από τον μηχανισμό ρευστότητας της Τραπέζης της Ελλάδος, δεν κατάφεραν να εμφανίσουν κάποια αξιόλογη κερδοφορία που να δημιουργήσει ενδιαφέρον για τις πολύ συμπιεσμένες αποτιμήσεις τους. Ακόμη και στις ανακοινώσεις για γενναία επιτάχυνση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων εκθέσεων μετά τα αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου, η αγορά στάθηκε με σκεπτικισμό απέναντι στο ρίσκο εκτέλεσης των σχετικών πλάνων, αναζητώντας ισχυρότερους καταλύτες, που θα έθεταν σε κίνηση την αύξηση του λειτουργικού αποτελέσματος. Από εκεί και πέρα, η υπόθεση της Folli-Follie έπαιξε τον ρόλο της, κυρίως στη στάση των ξένων επενδυτών, οι οποίοι ενσωμάτωσαν, με τη μορφή έκπτωσης, ένα νέο ρίσκο στις αποτιμήσεις, ακολουθώντας πολύ συντηρητικές επενδυτικές τακτικές. Η συρρίκνωση της αξίας συναλλαγών για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά ήταν φυσικό επακόλουθο των επενδυτικών αναστολών αλλά και της μείωσης του αριθμού των εισηγμένων εταιρειών. Από την άλλη πλευρά, η οργανική κερδοφορία των εισηγμένων εταιρειών σταθεροποιήθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα, το πλήθος των κερδοφόρων εταιρειών προσέγγισε το 60% και οι μερισματικές αποδόσεις και εισροές των μερισμάτων ήταν οι καλύτερες από το 2010. Το 2018 ήταν η πρώτη χρονιά με ουσιαστική θετική μεταβολή στο ΑΕΠ ενώ θετική εικόνα παρουσίασαν οι δείκτες της ανεργίας, του τουρισμού και των εξαγωγών. Μετά από καιρό, αναθερμάνθηκαν τα εταιρικά deals με μεγάλη κινητικότητα στον χώρο του real estate, της ενέργειας, του τουρισμού και της υγείας.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Η πραγματοποίηση συναλλαγών σε χαρτοφυλάκια μη εξυπηρετούμενων δανείων άνοιξε μια νέα αγορά, με διαφορετικό προφίλ επενδυτών, ενώ συνεχίστηκε ικανοποιητικά η έκδοση και εισαγωγή εταιρικών ομολόγων (241 εκατ. ευρώ) στο ΧΑ. Στο εξωτερικό, οι διακυμάνσεις που παρατηρήθηκαν προς το τέλος της χρονιάς τροφοδοτήθηκαν από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ και Κίνας, την αναθεωρημένη προσδοκία μείωσης των ρυθμών ανάπτυξης για το 2019 και το ύψος των αυξήσεων των επιτοκίων στην Αμερική. Η κατάσταση δεν έχει αποφορτιστεί και φαίνεται ότι στο ξεκίνημα του 2019 οι αγορές θα παραμείνουν νευρικές όσο οι παράγοντες αυτοί παραμένουν σε ισχύ. Με αυτές τις παρακαταθήκες από το εγχώριο περιβάλλον ξεκινάει η επόμενη χρονιά, η οποία ωστόσο έχει ανοιχτά μέτωπα και εκκρεμότητες, των οποίων η εξέλιξη θα έχει ισχυρό αποτύπωμα στην οικονομική και χρηματιστηριακή πορεία της χώρας. Η εκπόνηση των επιχειρηματικών πλάνων μείωσης των «κόκκινων» δανείων, οι αποκρατικοποιήσεις και η έξοδος στις αγορές ομολόγων είναι τα βασικά θέματα σε μίκρο και μάκρο επίπεδο. Βέβαια, πριν από οτιδήποτε άλλο, υπάρχουν οι κοινοβουλευτικές εκλογές, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν κάποια στιγμή μέσα στο 2019, με απώτατο όριο τον Οκτώβριο. Τα σενάρια θέλουν τον Μάρτιο και τον Μάιο μήνες με αυξημένη πιθανότητα πρόωρης προσφυγής στις κάλπες. Η αναμονή, επομένως, θα είναι κυρίαρχη έως τη στιγμή της προκήρυξης των εκλογών, ενώ η επόμενη ημέρα θα αποτιμήσει τους συσχετισμούς και τη δυνατότητα ολοκλήρωσης μιας πλήρους τετραετούς θητείας. Τεχνικά: Ο Γενικός Δείκτης κλείνει κοντά στο χαμηλό του εύρους διακύμανσης της χρονιάς, ενώ η κυρίαρχη μακροχρόνια τάση είναι πτωτική. Η αναίρεση του πτωτικού σήματος απαιτεί την υπέρβαση των 720 μονάδων και ενδεχομένως, σε βάθος χρόνου, λόγω της κατερχόμενης πορείας του ΚΜΟ -200 ημερών, το κομβικό σημείο να βρίσκεται κοντά στις 700 μονάδες.

Ο Γενικός Δείκτης στις αρχές Δεκεμβρίου έκανε μια πρώτη προσπάθεια απεγκλωβισμού από το πτωτικό κανάλι τιμών που ξεκινάει από τον Μάιο και έχει δημιουργήσει μια εύθραυστη βάση τιμών στις 600 μονάδες. Η μεγάλη εικόνα δείχνει μια συσσώρευση που βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2012 και μετά, η οποία σε κάθε νέα βύθιση του δείκτη χάνει σε δυναμική, καθώς οι συναλλαγές που την υποστηρίζουν μειώνονται. Αυτό, ωστόσο, δεν πτοεί τους πωλητές, οι οποίοι όλα αυτά τα χρόνια έχουν σταθερά τον έλεγχο της κατάστασης, με εξαίρεση το πρώτο μισό του 2014. Η πρώτη εκτίμηση για το ξεκίνημα της επόμενης χρονιάς είναι ότι η αγορά θα παραμείνει σε εύρος διακύμανσης με τους υπάρχοντες τζίρους. Το ανοδικό περιθώριο εύκολα μπορεί να πληρώσει τιμές κοντά στις 900 μονάδες, αυτό ωστόσο προϋποθέτει αλλαγή της υπάρχουσας συναλλακτικής δυναμικής. Στο αρνητικό σενάριο, η περιοχή των χαμηλών του 2016 (420 μονάδες) είναι η έσχατη ζώνη στήριξης, με πρώτο ενδιάμεσο στάδιο τις 520 μονάδες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, λόγω των εκλογικών αναμετρήσεων που έρχονται το 2019, η μεταβλητότητα της αγοράς θα αυξάνεται και θα εντείνεται, ανάλογα με το αποτέλεσμα, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Και επειδή φέτος θα διεξαχθούν τουλάχιστον τρεις εκλογικές αναμετρήσεις, ο βαθμός νευρικότητας θα είναι αυξημένος. Οι εταιρείες που έχουν επιδείξει αντοχή και εξαιρετική επιχειρηματική συμπεριφορά στο πέρασμα των ετών της κρίσης παραμένουν στην πρώτη γραμμή των επιλογών μας για την επόμενη χρονιά. Jumbo, Μυτιληναίος, Αεροπορία Αιγαίου έχουν προβάδισμα στις προτιμήσεις μας, ενώ από τις μικρότερες εταιρείες οι Quest, Φουρλής και Κρι Κρι έδειξαν καλά μεγέθη, μερίσματα και ανάπτυξη κύκλου εργασιών, παρά τις αντιξοότητες του εγχώριου περιβάλλοντος. Από τις τράπεζες, η Alpha Bank έχει υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια και καλύτερης ποιότητας κεφάλαια, ενώ το μεγάλο στοίχημα της επόμενης χρονιάς είναι ο Ελλάκτωρ, που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο αναδιάρθρωσης. • • • ΧΡΗΜΑ 7

[αφιέρωμα]

Με απώλειες για όλα τα μεγάλα χρηματιστήρια φεύγει το 2018, με δυσοίωνες προβλέψεις των ξένων οίκων ξεκινά το 2019

Η Χρονιά καμπής το 2018, σε bear market το 2019; 8

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

αποχώρηση, μετά προειδοποιήσεων, του Μορίς Όμπστφελντ μπορεί να μην ανησύχησε ιδιαίτερα τους πολλούς, ωστόσο οι insiders φαίνεται πως λαμβάνουν πολύ σοβαρά τα λόγια του βασικού οικονομολόγου του ΔΝΤ, ο οποίος μάλιστα δεν δίστασε να έρθει σε ευθεία αντίθεση με το Ταμείο, που χαρακτηρίζει την παγκόσμια ανάπτυξη σταθερή. Ο οικονομολόγος έκανε ειδική αναφορά στον ρυθμό επιβράδυνσης των οικονομιών της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, για το τρίτο τρίμηνο, για να συμπληρώσει ότι αυτό θα «ακουμπήσει» και την οικονομία των ΗΠΑ. Το ίδιο διάστημα, η BofA/Merrill Lynch βλέπει πτώση, στην αρχή του 2019, ενώ αρνητική εμφανίζεται και η Morgan Stanley. Σε αυτό το περιβάλλον, οι αναλυτές αναφέρουν πως βρισκόμαστε στην εποχή του «τέλους των επενδυτικών αποδόσεων», καθώς οι διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές έχουν διανύσει ένα μεγάλο ράλι κατά τα τελευταία χρόνια, είναι «υπεραγορασμένες» και κάπου εδώ ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να διορθώσουν σημαντικά. Σε ό,τι αφορά δε στα ευρωπαϊκά ομόλογα, οι αποδόσεις τους είναι τόσο χαμηλές και, σε μια περίοδο που η Fed ανεβάζει τα επιτόκια, διακρίνονται από υψηλό βαθμό κινδύνου. Η οικονομική πορεία των ΗΠΑ κινδυνεύει να μπει σε κατάσταση ύφεσης, όπως άλλωστε δείχνει και η πορεία της καμπύλης των επιτοκίων. Και επειδή στην αμερικανική αγορά ομολόγων οι αποδόσεις του διετούς και τους τριετούς τίτλου ξεπέρασαν εκείνη του πενταετούς (και άρα αναμένεται από πολλούς μια γενικευμένη αναστροφή της καμπύλης των αποδόσεων), έχουν αρχίσει να εκφράζονται εκτιμήσεις που προαναγγέλλουν ύφεση στην παγκόσμια οικονομία. Η οικονομία της ευρωζώνης θα εμφανιστεί «κουρασμένη» το 2019, με τις πολιτικές δυνάμεις των ισχυρότερων χωρών της να μην μπορούν να συμφωνήσουν για τη διαμόρφωση κοινής γραμμής με την οποία θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που ανακύπτουν διαρκώς. Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία και το μοντέλο των ελεύθερων αγορών θα δοκιμαστούν για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων και

η πολιτική δασμών που έχουν ξεκινήσει να ακολουθούν οι ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό, άλλωστε, ήταν το απόσπασμα της ομιλίας του Κύπριου υπουργού Οικονομικών στο συνέδριο του Economist, στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου: «Πιστεύω στο ελεύθερο εμπόριο και στις ανοικτές αγορές. Και φοβάμαι ότι αν πρόκειται να ακολουθήσουμε τον δρόμο του προστατευτισμού και του οικονομικού εθνικισμού, τότε θα οδηγηθούμε σε μια κατάσταση που θα έχει μόνο χαμένους (lose-lose situation)». Υπάρχει πλήθος ανοιχτών γεωπολιτικών μετώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης: από την εξέλιξη του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι τη Συρία και την Ουκρανία.

όπως αυτά των τραπεζών, της ΔΕΗ, της ΕΒΖ, του ασφαλιστικού και τόσων άλλων.

Οι contrarians Από την άλλη –κόντρα στην προαναφερθείσα επιχειρηματολογία–, δεν λείπουν και εκείνοι που τοποθετούνται ή σκέφτονται να αρχίσουν να επενδύουν στο ελληνικό χρηματιστήριο, απαντώντας, με τον τρόπο τους, στους προαναφερθέντες φόβους με σειρά επιχειρημάτων μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα παρακάτω: Οι προαναφερθέντες κίνδυνοι είναι υπαρκτοί, ωστόσο δεν απειλούν μόνο το ΧΑ και τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, αλλά και το σύνολο των επενδυτικών προϊόντων ανά τον κόσμο.

Για την Ελλάδα-Αγορά Μάλιστα, υπάρχουν φέτος κάποια ανησυχητικά στοιχεία που τα προηγούμενα χρόνια είχαν λάβει μικρότερες διαστάσεις, όπως: Έχουν αναβαθμιστεί οι προκλήσεις της Τουρκίας σε Κύπρο και Αιγαίο. Το πρόβλημα της Ιταλίας στην ευρωζώνη είναι, πλέον, σαφώς πιο άμεσο. Η πολιτική κατάσταση πολύ πιθανόν να επιδεινωθεί στην ευρωζώνη μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου, καθώς το λαϊκό και το σοσιαλιστικό κόμμα προβλέπεται ότι θα καταγράψουν σημαντικές απώλειες προς όφελος εθνικιστικών –ξενοφοβικών– λαϊκιστικών σχηματισμών. Η πολιτική δασμών του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, έχει περάσει πλέον από τη θεωρία στην πράξη. Η Ελλάδα βρίσκεται μεν «εκτός μνημονίων», αλλά παράλληλα, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, και εκτός αγορών, με την απόδοση του δεκαετούς της τίτλου να υπερβαίνει το 4%. Το 2019 θα είναι για την Ελλάδα έτος πολλαπλών εκλογών, με ό,τι αυτό σημαίνει για την πορεία της οικονομίας και την ταχύτητα υιοθέτησης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων. Πολλοί ισχυρίζονται ότι σε παρατεταμένες προεκλογικές περιόδους, τα «μολύβια» των υπευθύνων κατεβαίνουν, οι διαρθρωτικές αλλαγές αναβάλλονται, η αντιμετώπιση των προβλημάτων παραπέμπεται στο μέλλον και ο δημοσιονομικός λογαριασμός «ξεχειλώνει». Όποια κυβέρνηση προκύψει από τις επόμενες εκλογές θα βρεθεί πιθανότατα στην ανάγκη να λάβει σοβαρές αποφάσεις σε κρίσιμα ζητήματα,

Σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν υπάρχουν σήμερα «ασφαλείς» εναλλακτικές επιλογές επενδύσεων. Άλλωστε, τα τραπεζικά επιτόκια είναι από αρνητικά (Δυτική Ευρώπη) έως και οριακά (Ελλάδα), ενώ οι τόσο χαμηλές αποδόσεις (yields) των ξένων ομολόγων είναι σε θέση να προκαλέσουν μεγάλες ζημίες στους αγοραστές τους. Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μέσα στο 2019 θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις υπάρχουσες προκλήσεις. Το πιθανότερο είναι πως θα τα καταφέρει για ακόμη μια χρονιά, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις της αγοράς και της πολιτικής χαρακτηρίζονται συνήθως από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και όχι από τάσεις αυτοκτονίας. Έτσι, ούτε η ευρωζώνη διαλύθηκε το 2012, ούτε η κινεζική οικονομία κατέρρευσε το 2016, ούτε το αμερικανικό χρηματιστήριο καταποντίστηκε από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Το βασικό οικονομικό σενάριο που πιστεύει η πλειονότητα των αναλυτών δεν αναφέρεται σε καταστροφή της ευρωζώνης, αλλά σε περιορισμένα θετικό ρυθμό ανάπτυξης, μέσα σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων από την ΕΚT. Οι συντηρητικές προβλέψεις για το ελληνικό ΑΕΠ το 2019 είναι μεν χαμηλότερες από αυτές του προϋπολογισμού, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν υπολογίζονται πολύ κάτω του 2%. Ακόμη κι αν τα δημοσιονομικά μεγέθη ξεφύγουν κατά την προεκλογική περίοδο, η όποια κυβέρνηση προκύψει –με νωπή λαϊκή εντολή– θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων είτε να μην υλοποιήσει τις υποσχέσεις της είτε να λάβει μέτρα έτσι ώστε να «μαζέψει» την κατάσταση. Οι αποτιμήσεις των περισσότερων ελληνικών μετοχών βρίσκονται αρκετά χαμηλότερα από τα

Σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά ομόλογα, οι αποδόσεις τους είναι τόσο χαμηλές και, σε μια περίοδο που η Fed ανεβάζει τα επιτόκια, διακρίνονται από υψηλό βαθμό κινδύνου.

υψηλά επίπεδα του 2018, έχοντας διορθώσει σημαντικά. Πολλές μετοχές υγιών και υποσχόμενων εταιρειών διαπραγματεύονται με αρκετά ελκυστικούς δείκτες P/E, ενώ η μέση «απόδοση χρηματικών διανομών» (μερίσματα και επιστροφές κεφαλαίου) των μη τραπεζικών μετοχών έχει πλέον υπερβεί το 3%. Κάποια στιγμή μέσα στο 2019 (το πιθανότερο μετά τις εκλογές), θα επιχειρηθεί να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα ένα σχέδιο που θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων. Αν και πολλά πράγματα δεν έχουν ακόμη ξεκαθαριστεί, φαίνεται πως το ελληνικό Δημόσιο, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο (π.χ. παροχή εγγυήσεων, στήριξη αδύναμων δανειοληπτών ή και καταβολή κεφαλαίων), θα κληθεί να συμβάλει στην κατάσταση έτσι ώστε να μειωθεί ο λογαριασμός που θα καταβάλουν οι μέτοχοι μέσα στα επόμενα χρόνια, προκειμένου να ενισχύσουν κεφαλαιακά τις τράπεζες. ΧΡΗΜΑ 9

θεσμικοί επενδυτές

Τι βλέπει η Goldman Sachs για το εγχώριο banking Τα συμπεράσματα από το Greek Conference, το οποίο φιλοξένησε στελέχη των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, μεταφέρει η Goldman Sachs σε έκθεσή της για τον κλάδο:

A. EUROBANK H συγχώνευση της Eurobank και το χρονοδιάγραμμα επιτάχυνσης στη μείωση των NPEs. Η διοίκηση του ομίλου υπέδειξε ότι περιμένει πρόοδο και στα δύο μέτωπα με βάση το παρακάτω ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα: Πρώτο τρίμηνο 2019: Αναμένεται να γίνει η τιμολόγηση της τιτλοποίησης και η υποβολή του σχεδίου για τα «κόκκινα» δάνεια στον SSM. Δεύτερο τρίμηνο 2019: Η συγχώνευση με την Grivalia αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2019. Σχεδιάζεται η διάθεση τουλάχιστον του 50% της Financial Planning Services (FPS). Τέταρτο τρίμηνο του 2019: Η διανομή του ομολόγου mezzanine αναμένεται να γίνει στο τέταρτο τρίμηνο. Η διοίκηση διευκρίνισε ότι ενώ αυτό το τμήμα της συναλλαγής δεν εξαρτάται από την ολοκλήρωση της διάθεσης των μετοχών της FPS, αμφότερες οι συναλλαγές μπορεί να αφορούν τον ίδιο αγοραστή. Σε ό,τι αφορά το SPV, η διοίκηση περιμένει NAV 1,35 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,05 δισ. ευρώ θα αντιστοιχούν στο senior ομόλογο και 300 εκατ. ευρώ στο mezzanine. Η Eurobank δήλωσε επίσης ότι η μείωση των μετρητών έχει ήδη οριστεί και συμφωνηθεί με τον SSM.

B. ALPHA BANK Η τράπεζα υπέδειξε ότι η σχετιζόμενη με την αναβαλλόμενη φορολογία αραίωση (dilution) είναι ο κύριος περιοριστικός παράγοντας στην επιτάχυνση της διάθεσης των NPEs και, υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί, αν είναι επιτυχημένο, να αναπαράξει το μοντέλο εταιρικής αναδιάρθρωσης της Eurobank, προκειμένου να διαγράψει τον κίνδυνο αραίωσης. Η τράπεζα έδωσε επίσης σήμα για Cost of Risk (COR) το 2019 μεταξύ 1,6-17% και διευκρίνισε ότι δάνεια λιανικής ύψους 3 δισ. ευρώ είναι ενταγμένα στον Νόμο Κατσέλη.

Γ. ΕΘΝΙΚΗ Η διοίκηση έδωσε σήμα ότι σχεδιάζει να μειώσει σταδιακά τα NPEs περισσότερο, έναντι της Eurobank, και προέβλεψε απόδοση ιδίων κεφα-

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

λαίων (ROE) 2% για το 2019-2020. Η τράπεζα υπέδειξε ότι περιμένει πως θα χρειαστεί να εκδώσει τίτλους Tier 2, για να συμμορφώνεται στο μέλλον με τους κανόνες (P2G).

Δ. ΠΕΙΡΑΙΩΣ H διοίκηση υποστήριξε ότι δεν έχει επανέλθει όσον αφορά στο σχέδιο μείωσης των NPEs, που υποβλήθηκε τον Σεπτέμβριο. Δήλωσε ότι περιμένει τον Πυλώνα ΙΙ το 2019 να υποχωρήσει στο 3%, από το 3,75% που είναι σήμερα. Στα σχέδια της διοίκησης είναι και η έκδοση ομολόγου Tier 2 και η χρήση επιπλέον «εργαλείων» το 2020.

Το 2019 θα είναι για την Ελλάδα έτος πολλαπλών εκλογών, με ό,τι αυτό σημαίνει για την πορεία της οικονομίας και την ταχύτητα υιοθέτησης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων.

Τι βλέπουν Γκότσης και Χατζηνικολάου Από το βήμα του 16ου Συνεδρίου του Συνδέσμου Επενδυτών Διαδικτύου, με θέμα «Σύγχρονα ζητήματα και προκλήσεις για την ελληνική κεφαλαιαγορά», οι πρόεδροι της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της ΕΧΑΕ, αντίστοιχα, εκτίμησαν πως: Η ελληνική οικονομία έχει αρχίσει να ανακτά τη χαμένη εμπιστοσύνη της και, πλέον, σε διεθνείς συναντήσεις, το όνομα της Ελλάδας δεν αναφέρεται ως παράδειγμα προς αποφυγήν. Είναι αισιόδοξοι πως από τη στιγμή που ξεπεραστεί το πρόβλημα της Ιταλίας σχετικά με την έγκριση του προϋπολογισμού της για το 2019, η Ελλάδα θα μπορέσει να βγει στις αγορές. Η ελληνική οικονομία έχει μπει σε ένα «ξέφωτο», αλλά για να επιτευχθούν οι επιθυμητοί υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης (της τάξεως του 3-4%), απαιτείται η ολοκλήρωση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (π.χ. κτηματολόγιο και ταχύτητα απονομή δικαιοσύνης). Θα πρέπει να αυξηθούν τόσο οι εξαγωγές όσο και οι επενδύσεις από το εξωτερικό (η εγχώρια αποταμίευση είναι περιορισμένη) και προς τον σκοπό αυτό χρειάζεται να υπάρχει φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΧΑΕ, Γιώργο Χατζηνικολάου, χρειάζονται υψηλότεροι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν σοβαρά προβλήματα, όπως τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών, η ανεργία, αλλά και η περιορισμένη ανταγωνιστικότητα της χώρας. «Απαιτούνται μεγάλου ύψους κεφάλαια, γιατί η Ελλάδα αποεπένδυσε όλα αυτά τα χρόνια. Και μπορεί οι τράπεζες να κάνουν ό,τι χρειάζεται προς την κατεύθυνση αυτή, όμως θα πρέπει να συμβάλει και η κεφαλαιαγορά, προκειμένου να προσελκυσθούν τόσο ξένοι όσο και Έλληνες επενδυτές. Επίσης, για να προσελκύσουμε κεφάλαια, θα πρέπει να δημιουργήσουμε και να αναπτύξουμε τέτοιου είδους προϊόντα και υπηρεσίες που να είναι ταυτισμένα με τη χώρα μας, όπως π.χ. ο τουρισμός και η αγροτική οικονομία» σημείωσε ο κ. Χατζηνικολάου, αναφέροντας επίσης την αναγκαιότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων –προκειμένου να δημιουργείται συνεχής επενδυτική ροή–, αλλά και την ανάγκη μείωσης της υπέρμετρης φορολογίας σε επενδυτικά οχήματα όπως τα αμοιβαία κεφάλαια. • • •

θεσμικοί επενδυτές

Τι φέρνει το 2019: Η προίκα του 2018, οι τάσεις στις διεθνείς αγορές και πώς επηρεάζουν και την ελληνική του Παύλου Δεπόλα Λέων Δεπόλας ΑΧΕΠΕΥ

Αγορές των ΗΠΑ

Τι σημαίνει η άνοδος των αμερικανικών επιτοκίων και πώς θα αντιδράσει η Ευρώπη-Τα νέα δεδομένα στις αγορές, ο κίνδυνος της ύφεσης μετά το πολυετές bull market.

Μετά από 9 χρόνια συνεχούς ανόδου, οι χρηματιστηριακές αγορές στις ΗΠΑ παρουσιάζουν έντονα σημάδια κόπωσης, λόγω των προβληματισμών για την ανθεκτικότητα των ρυθμών ανάπτυξης. Αφορμή για την κόπωση αποτελεί κυρίως ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας αλλά και η περιοριστική νομισματική πολιτική της FED.

Πίνακας: Λέων Δεπόλας ΑΧΕΠΕΥ-Πηγή: Bloomberg

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Η οικονομία των ΗΠΑ δείχνει να έχει ισχυροποιηθεί αρκετά μετά την ύφεση που ξεκίνησε από τα τοξικά ομόλογα των στεγαστικών δανείων το 2008. Παρ’ όλα αυτά, η διατηρισιμότητα των ισχυρών ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ και η ανεργία, που κινείται σε πολυετή χαμηλά, έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου του Αμερικανικού Δημοσίου αυξάνεται, αποτυπώνοντας τη σταδιακή ενίσχυση των μακροοικονομικών μεγεθών στις ΗΠΑ, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα. Στην Ευρώπη, η οποία ταλανίζεται τόσο από το Brexit όσο από τον έντονα ελλειμματικό ιταλικό προϋπολογισμό του 2019, ο δείκτης DAX έχει υποχωρήσει κατά 12,9% από την αρχή του έτους και μέχρι τις 30/11/2018, ενώ ο δείκτης Eurostoxx 50 κατά 9,14%, αντίστοιχα. Το 2019 θα είναι μια χρονιά έντονων χρηματιστηριακών διακυμάνσεων, με πυκνά πολιτικά γεγονότα, που έχουν να κάνουν κυρίως με τις πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις εν μέσω σκηνικού εντάσεων όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τις διεθνείς εμπορικές διαμάχες που ενεργοποιήθηκαν από τις ΗΠΑ το 2018 και αναμένεται να κυριαρχήσουν και στην οικονομική σκηνή του 2019.

US-FED Rate-10 Year Historical Chart

Διάγραμμα: Λέων Δεπόλας ΑΧΕΠΕΥ

Σημαντική ανησυχία στους επενδυτές αρχίζει να προκαλεί η εξομάλυνση της καμπύλης επιτοκίων στις ΗΠΑ (Flat Yield Curve), όπως απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα. Συγκεκριμένα, είναι εμφανής η τρέχουσα προσέγγιση των μακροπρόθεσμων αποδόσεων των 10ετών ομολόγων (πορτοκαλί χρώμα) με τις βραχυπρόθεσμες ενός έτους (μπλε χρώμα). Η προσέγγιση των βραχυπρόθεσμων με τις μακροπρόθεσμες αποδόσεις εκτιμάται ότι σηματοδοτεί την επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας στις ΗΠΑ. Σε λίγες ημέρες, ολοκληρώνεται μια πολύ δύσκολη χρηματιστηριακή χρονιά για την εγχώρια αγορά. Σε πολιτικό επίπεδο, το 2018 σηματοδότησε στην έξοδο της χώρας από τα προγράμματα στήριξης που ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο, εν μέσω ευρωπαϊκών προβλημάτων που αφορούσαν είτε την αντιπαράθεση

US 10 Year Treasury

Τρεις ξεχωριστοί επαγγελματίες της αγοράς αναλύουν την κατάσταση, τα δεδομένα και προβλέπουν: Παύλος Δεπόλας, Λουκάς Παπαϊωάννου και Κώστας Σιαμπράκος ανοίγουν τα χαρτιά τους στο ΧΡΗΜΑ και αναλύουν αγορές/μετοχές, κρατικούς/ εταιρικούς τίτλους και ελληνικά αμοιβαία κεφάλαια. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, για ακόμη μία χρονιά, συγκέντρωσε το επενδυτικό ενδιαφέρον της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς, ξεκινώντας τον Μάιο με την ολοκλήρωση των stress tests, που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (SSM), ενώ στο δεύτερο εξάμηνο επανήλθαν στο προσκήνιο τα προβλήματα αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, ενεργοποιώντας τις αρμόδιες αρχές (Τράπεζα της Ελλάδος και ΤΧΣ), για την εξεύρεση πιο δραστικών λύσεων όσον αφορά την αντιμετώπισή τους, με τα σχέδια αυτά να βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, αναμένοντας να συγκεκριμενοποιηθούν εντός του 2019. Την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, το 2018, επιβάρυνε και το σκάνδαλο της εισηγμένης Folli Follie, που ξεκίνησε τον Μάιο και δημιούργησε κλίμα κρίσης εμπιστοσύνης για τις ελληνικές εισηγμένες από τη διεθνή επενδυτική κοινότητα. Όσον αφορά την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, το 2019 ο τραπεζικός κλάδος θα συγκεντρώσει τα «φώτα» του επενδυτικού ενδιαφέροντος, με τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων να παραμένει κυρίαρχο θέμα.

Διάγραμμα: Λέων Δεπόλας ΑΧΕΠΕΥ

Βάσει των ισχυρών θεμελιωδών στοιχείων της οικονομίας των ΗΠΑ, η FED δικαιολογημένα θεωρεί ότι θα πρέπει να κινηθεί σε ακόμη πιο σφιχτή νομισματική πολιτική, αυξάνοντας περισσότερο τα βασικά της επιτόκια. Η άνοδος των βασικών επιτοκίων από τη FED ξεκίνησε το 2016 και κλιμακώνεται όσο η αρχικά αναιμική βελτίωση της αμερικανικής οικονομίας εξελίσσεται σε στέρεη και ουσιαστική μεγέθυνση. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται η μακροχρόνια πορεία των βασικών επιτοκίων της FED. Υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της εξισορρόπησης της νομισματικής πολιτικής σε υψηλότερες αποδόσεις κοντά στον μακροπρόθεσμο μέσο όρο και της διατήρησης της αναπτυξιακής τροχιάς της αμερικανικής οικονομίας.

της νέας ιταλικής κυβέρνησης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς είτε τη διαδικασία ολοκλήρωσης της εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit).

Η αλλαγή έδρας του ομίλου Τιτάν, που θα ολοκληρωθεί μέσα στο 2019, η πώληση των λιγνιτικών μονάδων από τη ΔΕΗ, η πώληση ποσοστού (50%) των Ελληνικών Πετρελαίων, αναμένεται να είναι μερικά από τα βασικά επιχειρηματικά γεγονότα που θα δώσουν τον τόνο στο ελληνικό χρηματιστήριο το πρώτο εξάμηνο της νέας χρονιάς. • • •

Διάγραμμα: Λέων Δεπόλας ΑΧΕΠΕΥ ΧΡΗΜΑ 13

θεσμικοί επενδυτές

& ς ο έ ρ χ ιο σ ό μ η δ ς ι ό ε κ σ ι ό ν δ η κ λ ε λ ς Ε έ κ α ι γ ο λ ο μ ο ς έ κ ι ρ ι ετα του Λουκά Παπαϊωάννου, Οικονομολόγου-Corporate Advisor Msc Banking & Finance, Fast Finance ΑΕΠΕΥ

νας από τους βασικότερους στόχους εξόδου από τα μνημόνια ήταν η δυνατότητα πρόσβασης του ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς ομολογιακές αγορές για άντληση κεφαλαίων με ανταγωνιστικά επιτόκια, ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης απεξάρτηση της χώρας από τους μηχανισμούς στήριξης, αλλά και να μπορέσει να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος των 359 δισ. ευρώ. Προσπάθειες αναδιάρθρωσης κάποιων σειρών έγιναν τον Δεκέμβριο του 2017. Όμως, από τον Φεβρουάριο του 2018, με την προστατευμένη έκδοση ενός 7ετούς ομολόγου, δεν έχει σημειωθεί άλλη προσπάθεια εξόδου στις αγορές, λόγω των απαγορευτικών επιτοκίων (άνω του 4%) που επικρατούσαν κυρίως λόγω των αναταράξεων στην Ιταλία, και όχι μόνο.

Έτσι, η προσπάθεια για την έκδοση ενός 10ετούς ομολόγου αναβάλλεται διαρκώς, ενώ το τελευταίο διάστημα οι πληροφορίες μιλούν για μια 3ετή ή 5ετή έκδοση στο πρώτο τρίμηνο της επόμενης χρονιάς. Αντιθέτως, το 2018 αυξήθηκε η χρήση βραχυπρόθεσμου δανεισμού μέσω έκδοσης εντόκων γραμματίων, με αποτέλεσμα να αποτελεί το 38,2% του νέου ετήσιου δανεισμού. Αν δεν εκταμιευόταν η τελευταία δόση του ESM, θα αντιπροσώπευε ποσοστό πάνω από το 80%.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ

Με δεδομένο το ότι το 83% του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης είναι στον επίσημο τομέα, όπως προκύπτει από το ακόλουθο διάγραμμα, θα εκτιμούσε κανείς ότι η προσπάθεια θα ήταν ευκολότερη, αφού μόνο το 17% αφορά τον ιδιωτικό τομέα και από αυτό ακόμη μικρότερο ποσοστό είναι σε κυκλοφορία.

Όμως, η προσπάθεια δεν θα είναι τόσο εύκολη όσο φαντασιώνονται μερικοί, για τους ακόλουθους λόγους: Το μέσο κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους κυμαίνεται στο 1,73% και απέχει πολύ από τα επίπεδα του +4% για τη δεκαετία, όπως προκύπτει από το ακόλουθο διαχρονικό διάγραμμα μεσοσταθμικού επιτοκίου. Συνεπώς, οποιαδήποτε προσπάθεια αναχρηματοδότησης με μεγαλύτερα επιτόκια θα επιβαρύνει γεωμετρικά το χρέος. Οι πιθανές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα (3 κάλπες-αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης), αλλά και η αδυναμία επίτευξης των προϋπολογισθέντων στόχων στην οικονομία, και κυρίως στην ανάπτυξη, θα επιδράσουν αρνητικά στη σκέψη των αγορών. Οι συνθήκες στις ομολογιακές αγορές έχουν επιδεινωθεί σημαντικά λόγω: • της Ιταλίας, με το μεγάλο κρατικό χρέος, αλλά και τα προβλήματα συνεννόησης με την Κομισιόν για το έλλειμμα και τον προϋπολογισμό, και • του γεγονότος ότι η ρευστότητα παγκοσμίως περιορίζεται και τα επιτόκια παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις ακόμη και σε χώρες που μέχρι πρότινος ήταν στο απυρόβλητο (ΗΠΑ). Δημιουργούνται νέες κρίσεις σε γεωπολιτικό (Ουκρανία-Ρωσία) και οικονομικό επίπεδο (εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας). Αυξάνονται οι αναταράξεις στις αναδυόμενες οικονομίες (Τουρκία-Αργεντινή-Βραζιλία).

Όλα τα ανωτέρω αυξάνουν τη νευρικότητα των αγορών και τη δυσκολία άντλησης κεφαλαίων με ίδιο ή χαμηλότερο από το τρέχον κόστος, 1,73%. Βέβαια, η χρονική κατανομή του ελληνικού χρέους, που μεσοσταθμικά ανέρχεται σε 18,5 έτη, σε συνδυασμό με το «μαξιλάρι» ασφαλείας του ESM (20 δισ.), δίνει χρόνο για καλύτερη χρονική επιλογή τού πότε θα γίνει αυτή η έξοδος. Όσο όμως το «μαξιλάρι» μειώνεται –και μειώνεται γρήγορα–, πιθανά η πίεση να αυξηθεί και, αντίστοιχα, το κόστος. Με τις δεδομένες εγχώριες και διεθνείς συνθήκες, το 10ετές ελληνικό ομόλογο, παρά την πρόσφατη αποκλιμάκωσή του, συντηρείται άνω του 4,20% (7/12/18). Αδυναμία διάσπασης του 4% αυξάνει τις πιθανότητες για επαναπροσέγγιση του άνω μέρους του καναλιού στο οποίο κινείται (4,50%4,70%), καθιστώντας κάθε προσπάθεια εξόδου απαγορευτική. Μόνο πειστική διάσπαση του 4% με πρώτο στόχο το 3,80% και επόμενο το 3,60% μπορεί να βοηθήσει στην προσπάθεια άντλησης κεφαλαίων με ευνοϊκούς όρους. Αντίστοιχα, και το 5ετές ελληνικό ομόλογο κινείται από τον Αύγουστο του 2018 σε ένα εύρος τιμών μεταξύ 3,05% και 3,70%. Μόνο η διάσπαση του 3,00% θα μας οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα, διευκολύνοντας την προσπάθεια αναχρηματοδότησης του ομολόγου των 2,45 δισ., που λήγει στις 17 Απριλίου του 2019 και έχει επιτόκιο 4,75%. Στον αντίποδα, οι ελληνικές επιχειρήσεις παρατηρούν με προσοχή τις εξελίξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων, γιατί οι εταιρικές ομολογιακές αγορές αποτέλεσαν για αυτές μια χρηματοδοτική

διέξοδο τα τελευταία έτη, λόγω της αδυναμίας του εγχώριου τραπεζικού συστήματος να τις χρηματοδοτήσει. Την ελληνική εταιρική ομολογιακή αγορά μονοπωλούσαν για αρκετές δεκαετίες τα τραπεζικά ιδρύματα, κυρίως μέσω κοινοπρακτικών ομολογιακών δάνειων. Ακόμη και σήμερα, η εικόνα έκθεσης των τραπεζών είναι θολή και μέρος παλιών προβληματικών εταιρικών ομολογιακών δανείων κρύβονται στον μεγάλο «κουβά» των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις προχώρησαν, στο πρόσφατο παρελθόν, σε ομολογιακές εκδόσεις στο εξωτερικό για άντληση νέων κεφαλαίων ή αναχρηματοδότηση υφιστάμενων αναγκών τους (ΕΕΕ, ΟΠΑΠ, ΟΤΕ, ΜΟΗ, ΕΛΠΕ, ΔΕΗ, ΤΙΤΚ), ακόμη και στην περίοδο της κρίσης, και μάλιστα με επιτόκια ελκυστικότερα από του ελληνικού Δημοσίου. Άντλησαν πάνω από 7 δισ. ευρώ και, ακόμη και ΧΡΗΜΑ 15

θεσμικοί επενδυτές σήμερα, οι εκδόσεις αυτές διατηρούν στην πλειοψηφία τους χαμηλότερα επιτόκια από τους ελληνικούς κρατικούς τίτλους, ελκύοντας την προσοχή διεθνών επενδυτών, παρά τη χαμηλή συναλλακτική τους δραστηριότητα. Στην πλειοψηφία τους, οι συγκεκριμένες εκδόσεις παρουσιάζουν θετικές αποδόσεις (χαμηλότερα yields σε σχέση με τα αρχικά επιτόκια έκδοσης). Το βασικό κριτήριο στη διαμόρφωση των αποδόσεων αυτών αποτελεί η ποιότητα της εταιρείας στα θεμελιώδη μεγέθη της, αλλά και το ιστορικό που έχει διαμορφώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα όσον αφορά στην επικινδυνότητα της και την πιστοληπτική της ικανότητα.

➔

Ακολουθεί πίνακας με τις κυριότερες εκδόσεις στο εξωτερικό: ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΑΞΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΗM. ΕΚΔΟΣΗΣ

ΗΜ. ΛΗΞΗΣ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΕΠΙΤΟΚΙΟ

ΑΠΟΔΟΣΗ 07/12/18

COCA-COLA

800.000.000 €

18/6/2013

18/6/2020

7 ΕΤΗ

2,375%

1,140%

COCA-COLA

600.000.000 €

10/3/2016

11/4/2024

8 ΕΤΗ

1,875%

0,950%

EFG EUROBANK

500.000.000 €

2/11/2017

2/11/2020

3 ETH

2,750%

1,890%

ΕΛΠΕ

150.000.000 €

2/11/2017

2/11/2021

4 ΕΤΗ

5,250%

3,000%

ΕΛΠΕ

375.000.000 €

14/10/2016

14/10/2021

5 ΕΤΗ

4,875%

3,350%

INTRALOT

250.000.000 €

23/9/2016

15/9/2021

5 ETH

6,750%

19,550%

INTRALOT

500.000.000 €

20/9/2017

15/9/2024

7 ETH

5,250%

15,170%

MOTOR OIL

250.000.000 €

10/4/2017

1/4/2022

5 ETH

3,250%

2,950%

NBG (ETE)

750.000.000 €

19/10/2017

19/10/2020

3 ETH

2,750%

1,410%

HTO (OTE)

700.000.000 €

10/7/2014

9/7/2020

6 ETH

3,500%

1,860%

HTO (OTE)

350.000.000 €

2/12/2015

2/12/2019

4 ETH

4,375%

1,480%

PPC (ΔΕΗ)

500.000.000 €

8/5/2014

1/5/2019

5 ΕΤΗ

5,500%

10,170%

TITAN

300.000.000 €

10/7/2014

10/7/2019

5 ETH

4,250%

2,430%

TITAN

250.000.000 €

16/11/2017

16/11/2024

7 ETH

2,375%

3,690%

ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΕΦ.

6.275.000.000 €

Οι αγορές τιμολογούν τον κίνδυνο κάθε εταιρείας ξεχωριστά. Για τις διεθνοποιημένες και εξωστρεφείς εταιρείες αυτού του μεγέθους ο κίνδυνος της χώρας (country risk), αν και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό το κόστος επιτοκίου, δεν αποτελεί απαγορευτικό στοιχείο για τον δανεισμό τους. Για τις μικρότερες ελληνικές επιχειρήσεις, η επιρροή από τον κίνδυνο χώρας είναι σαφώς μεγαλύτερη, αφού δεν έχουν την κρίσιμη μάζα να απευθυνθούν στις ξένες αγορές, επηρεάζοντας δραματικά το κόστος χρηματοδότησης και την πιστοληπτική τους διαβάθμιση σε πελάτες και προμηθευτές, στοιχεία που είδαμε σε μεγάλο βαθμό την περίοδο 2014-2015. Οι περισσότερες επιχειρήσεις εκδίδουν μεσοπρό-

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

θεσμο χρέος 5-7 ετών σε ευρώ, με εξαίρεση τις τράπεζες που, λόγω δραστηριότητας, εξέδωσαν 3ετή καλυμμένα ομόλογα. Στην περίπτωση της Πειραιώς, η οποία προσπάθησε να αντλήσει 500 εκατ., δεν ευοδώθηκε η προσπάθεια, δίνοντας ένα καλό παράδειγμα ότι το κακό timing αλλά και ο κλάδος (φημολογία για νέες ανακεφαλαιοποιήσεις) παίζουν σημαντικό ρόλο. Όμως, οι εκδόσεις αυτές απευθύνονται κυρίως σε θεσμικούς επενδυτές ή μεγάλους ιδιώτες πελάτες, αφού το ελάχιστο ποσό συμμετοχής ήταν 50.000 ή 100.000 ευρώ. Μετά την επιβολή των capital controls, και αυτή η δυνατότητα σταμάτησε για τους Έλληνες επενδυτές. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό χρηματιστήριο αποφάσισε να ενισχύσει την παρουσία του

στην αγορά εταιρικών ομολόγων, διαβλέποντας: • την αδυναμία των ελληνικών τραπεζών να χρηματοδοτήσουν τις ελληνικές επιχειρήσεις με χαμηλό κόστος, • την ανάγκη υγιών επιχειρήσεων να χρηματοδοτήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια με χαμηλότερο κόστος, •την ανάγκη των μικροκαταθετών-επενδυτών να βρουν εναλλακτικές μορφές τοποθέτησης κεφαλαίων χαμηλού κινδύνου, με υψηλότερη απόδοση επιτοκίου από τις εγκλωβισμένες (λόγω capital controls), σχεδόν μηδενικής απόδοσης, τραπεζικές καταθέσεις.

Από τον Οκτώβριο του 2016 μέχρι σήμερα, 8 ελληνικές εταιρείες άντλησαν περίπου 900 εκατ. ευρώ, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Σημαντικό μέρος των κεφαλαίων αυτών αφορούν νέα επενδυτικά σχέδια, αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτών αφορούσαν αναχρηματοδότηση και χρονική αναδιάταξη (reprofiling), με καλύτερους όρους, υφιστάμενων δανείων.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Όλες οι εταιρείες προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν το ευνοϊκό περιβάλλον επιτοκίων, που είχε δημιουργηθεί κυρίως από τον Μάρτιο έως τον Ιούλιο του 2017, λόγω της αποκλιμάκωσης των επιτοκίων των ελληνικών κρατικών τίτλων, αλλά και της ποσοτικής χαλάρωσης που επικρατούσε στο διεθνές περιβάλλον. Στόχευαν σε χαμηλότερα επιτόκια από παρελθούσες εκδόσεις, μετατρέποντας τη δομή του χρέους από βραχυπρόθεσμο σε μέσο και μακροπρόθεσμο. Το μέρος των αντληθέντων κεφαλαίων που προήλθε από ιδιώτες επενδυτές αντλήθηκε από «λιμνάζουσες» τραπεζικές καταθέσεις και από χρήματα εκτός τραπεζικού συστήματος. Σε αυτό βοήθησε και το ελάχιστο ποσό συμμετοχής των 1.000 ευρώ, που προσέλκυσε αρκετούς μικρούς επενδυτές. Βασική παράμετρος όλων των εκδόσεων ήταν η κάλυψή τους από το ελληνικό δίκαιο, σε αντίθεση με όλες τις διεθνείς εκδόσεις του παρελθόντος, που καλύπτονταν από το αγγλικό δίκαιο (το οποίο παρείχε μεγαλύτερες εξασφαλίσεις στους ομολογιούχους). Η μέχρι τώρα χρηματιστηριακή συμπεριφορά των ομολογιακών εκδόσεων δείχνει την προσπάθεια των market makers για διατήρηση των τιμών πάνω ή πέριξ του 100. Όλοι οι τίτλοι παρουσιάζουν σχετική μεταβλητότητα ανάλογα με το επιτόκιο που τους συνοδεύει και τυχόν ειδήσεις που επηρεάζουν τα οικονομικά στοιχεία της εταιρείας. Επίσης, όλοι οι τίτλοι δίνουν τη δυνατότητα για είσοδο και έξοδο ανά πάσα στιγμή σε ένα μικρό-μεσαίο χαρτοφυλάκιο, αφού παρέχεται ικανοποιητικό βάθος εντολών, αλλά με μέση απόσταση αγοραστή και πωλητή (spread) περίπου 0,25%-0,30%, αρκετά υψηλό αν συνυπολογιστεί και το κόστος προμηθειών. Όμως, εδώ και αρκετούς μήνες, η εισαγωγή νέων εταιρικών ομολόγων στην ελληνική χρηματαγορά έχει παγώσει, παρά τις φήμες ότι υπήρχε ενδιαφέ-

ΑΝΤΛΗΘΕΝ ΠΟΣΟ

Το μεγαλύτερο κομμάτι των αναχρηματοδοτήσεων μέσω νέων ομολογιακών γύρισε στις ελληνικές τράπεζες ως εξόφληση υφιστάμενων δανείων. Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας των κυριότερων εταιρειών βάσει αντληθέντων κεφαλαίων:

➔

Αν και υπήρχαν προγενέστερες εκδόσεις εισηγμένων εταιρικών ομολόγων (π.χ. Νηρέας, MIG), η μέχρι τότε πορεία τους δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Το επαναλανσάρισμα των εταιρικών ομολογιακών δανείων χρειαζόταν νέες, μεγαλύτερες επιχειρήσεις, με καλά οικονομικά στοιχεία, αναγνωρισιμότητα, επενδυτικά σχέδια με προοπτική ή έστω αναχρηματοδοτήσεις με ικανοποιητικούς όρους.

ΕΠΙΤΟΚΙΟ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΕΝΑΡΞΗ

ΛΗΞΗ

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

300.000.000

3,10%

5 ΕΤΗ

27/6/2017

27/6/2022

ΟΠΑΠ

200.000.000

3,40%

5 ΕΤΗ

21/3/2017

21/3/2022

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

120.000.000

3,95%

7 ΕΤΗ

4/4/18

4/4/2025

CORAL

90.000.000

5 ETH

11/5/2018

11/5/2023

ΤΕΝΕΡΓΑ

60.000.000

3,85%

5 ΕΤΗ

21/7/2017

21/7/2022

SUNLIGHT

50.000.000

4,25%

5 ETH

20/6/2017

20/6/2022

HOUSE MARKET

40.000.000

5 ETH

4/10/2016

4/10/2021

ρον από αρκετές εταιρείες για κάποιες εκδόσεις, ενώ κάποιες ήταν «στο παρά πέντε» για εισαγωγή. Οι αιτίες για την παύση νέων εισαγωγών εκτιμούμε ότι είναι οι ακόλουθες: Οι τράπεζες στην πρώτη φάση πίεσαν για πάγωμα των εισαγωγών, αφού είδαν μια ανταγωνιστική αγορά να τους αποσπά: • υφιστάμενες καταθέσεις χαμηλού κόστους για αυτές, • δυνητικές χρηματοδοτήσεις σε εταιρείες υψηλής πιστοληπτικής ικανότητας, χάνοντας έσοδα από παροχή δανείων (στον βαθμό που μπορούσαν να δανειοδοτήσουν). Η ποιότητα των εταιρειών αλλά και το ύψος των ζητούμενων κεφαλαίων δεν πληρούσαν τα κριτήρια που έθεσε το ΧΑ για προστασία του επενδυτικού κοινού. Οι επιχειρήσεις περίμεναν χαμηλότερο κόστος δανεισμού από αυτό που έδινε η αγορά στο premarketing. Έτσι, ανέβαλαν την εισαγωγή και τα επενδυτικά τους προγράμματα ή προτίμησαν τον τραπεζικό δανεισμό, που, στο μεταξύ, αργά αλλά σταθερά, ανοίγει για αξιόχρεες εταιρείες. Τα ομολογιακά προϊόντα είναι κι αυτά ένα εναλλακτικό επενδυτικό εργαλείο και οι επενδυτές δεν πρέπει να ξεχνούν ότι τα εταιρικά ομόλογα δεν είναι προϊόντα μηδενικού κινδύνου. Θα πρέπει να μελετούν πολύ προσεκτικά τα ενημερωτικά φυλλάδια με τους ειδικούς όρους που συνοδεύουν κάθε ομολογιακό δάνειο. Επιπλέον, θα πρέπει, καθ’ όλη τη διάρκεια διακράτησης του ομολόγου, να παρακολουθούν στενά την πορεία και τα οικονομικά στοιχεία της εκδότριας

εταιρείας, τα οποία μπορεί να επιδράσουν θετικά ή αρνητικά στην τιμή του ομόλογου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς αποφυγήν (που αφορούσε κυρίως θεσμικούς επενδυτές!) ήταν η περίπτωση ομολογιακών εκδόσεων της Folli-Follie, που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση χρεοκοπίας (default), προξενώντας τεράστιες ζημιές στους ομολογιούχους τους. Το ύψος των συγκεκριμένων ομολόγων ανέρχεται σε 249,5 εκατ. ευρώ (μετατρέψιμο ομολογιακό λήξης 2019) και 150 εκατ. ευρώ ελβετικά φράγκα (λήξης 2021). Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η υψηλότερη απόδοση στην τιμολόγηση (υψηλότερο κουπόνι) ενέχει και μεγαλύτερο τιμολογημένο ρίσκο από την αγορά. Το «τυρί» της απόδοσης κρύβει πάντα τη «φάκα» του κινδύνου και του χρόνου λήξης. Το βασικό ερώτημα, αυτήν τη στιγμή, για τον επενδυτή είναι αν πρέπει να αγοράσει ή να πουλήσει κάποιο από τα ανωτέρω αναφερθέντα ομόλογα. Η απάντηση εξαρτάται πάντα από το profile του και τους στόχους που έχει θέσει. Επιπλέον, πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη του το νέο, αρνητικό περιβάλλον που διαμορφώνεται στις διεθνείς ομολογιακές αγορές. Συμπερασματικά, αν ο επενδυτής είναι ένας απλός τραπεζικός καταθέτης που θέλει μεγαλύτερη απόδοση από την προθεσμιακή κατάθεση, με δυνατότητα γρήγορης ρευστοποίησης, αναλαμβάνοντας και τον κίνδυνο πιθανής ζημίας, αξίζει τον κόπο να το σκεφτεί. Αν είναι ένας trader μικροεπενδυτής, που θέλει να εκμεταλλευθεί τις διακυμάνσεις, θα δυσκολευτεί να αποκομίσει κέρδος με τόσο μεγάλο spread μεταξύ αγοράς και πώλησης. Το 2019 δεν θα είναι μια δύσκολη χρονιά για τις ομολογιακές αγορές παγκοσμίως, οπότε χρειάζεται αυξημένη προσοχή και επαγρύπνηση. • • • ΧΡΗΜΑ 17

θεσμικοί επενδυτές

Αμοιβαία κεφάλαια 2018

Ελπιδοφόρα εκκίνηση… αρνητικός τερματισμός Ανάλυση του Κώστα Σιαμπράκου

ίγες μέρες έχουν απομείνει για την ολοκλήρωση του έτους, το οποίο έκρυβε πολλές «παγίδες» για την αγορά των αμοιβαίων κεφαλαίων. Το ελπιδοφόρο, μάλιστα, ξεκίνημά του έδωσε τη θέση του σε βαριές απώλειες ενεργητικού, μεριδίων και αρνητικές αποδόσεις (τουλάχιστον μέχρι τη δεδομένη χρονική στιγμή). Ενώ στις αρχές του 2018 όλα έδειχναν ότι η αξία των υπό διαχείριση κεφαλαίων θα ξεπεράσει το πολυπόθητο όριο των 7 δισ. ευρώ, η εικόνα αντιστράφηκε (ειδικότερα στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου), με την αγωνία μάλιστα να μην υποχωρήσουν κάτω από το ψυχολογικό όριο των 6 δισ. ευρώ. Κύριες αιτίες ήταν, πρωτίστως, η μεγάλη αξία εκροών και δευτερευόντως οι έντονα αρνητικές αποδόσεις σε κατηγορίες που κατέχουν υψηλό μερίδιο αγοράς, με άμεσο ή έμμεσο συσχετισμό με ελληνικούς μετοχικούς τίτλους. Αναλυτικότερα, το ενεργητικό της αγοράς έχει σημειώσει σημαντική υποχώρηση -7,51% και έχει διαμορφωθεί στα 6,244 δισ. ευρώ (τα χαμηλά έτους ανήλθαν σε -8,40%). Ομοίως, τα μερίδια κινούνται πτωτικά κατά -4,18% και αντιστοιχούν σε υψηλό αρνητικό τελικό ισοζύγιο εισροών/εκροών, αξίας 380,909 εκατ. ευρώ. Οι απόλυτες απώλειες της κεφαλαιοποίησης ανέρχονται σε 506,874 εκατ. ευρώ και το ένα τρίτο (σχεδόν) αυτών προέρχεται από τη μέση αρνητική απόδοση της αγοράς, που κυμαίνεται γύρω στο -3,09%. Χαρακτηριστικό είναι, άλλωστε, το γεγονός ότι από τις 20 κατηγορίες των Α/Κ, οι 6 κινούνται με κέρδη και οι 14 με ζημιές, καθόλου, μάλιστα, ευκαταφρόνητες. Σε μέση θετική απόδοση έχουν ξεχωρίσει τα Μετοχικά Α/Κ Αμερικής με 2,56%, τα Α/Κ Διαχείρισης

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Διαθεσίμων με 1,50% και τα Ομολογιακά Α/Κ Διεθνή με 1,21% (ένεκα νομισματικών ισοτιμιών). Οι αρνητικοί πρωταγωνιστές είναι πολλοί, με πρώτες τις κατηγορίες που δραστηριοποιούνται σε μετοχικούς τίτλους του ΧΑ: τα Μετοχικά Α/Κ Δείκτη και τα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας, στα οποία η μέση υποχώρηση των καθαρών τιμών τους ανήλθε σε -17,33% και -11,44%, αντίστοιχα. Για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι οι εν λόγω κατηγορίες στις 29 Ιανουαρίου κατέγραφαν θετικές αποδόσεις 7,90% για τα Μετοχικά Α/Κ Δείκτη και 10,34% για τα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας. Ακόμη, όμως, μία κατηγορία που στην έναρξη της χρονιάς είχε τα εύσημα των αναλυτών για θετικές αποδόσεις, τελικά, τους διέψευσε: τα Μετοχικά Α/Κ Ευρωζώνης έχουν υποστεί την τρίτη χειρότερη μέση απόδοση, μέχρι τώρα, με -9,62%. Ακολουθεί το ένα Ομολογιακό Α/Κ που δραστηριοποιείται σε Κρατικά Ομόλογα Αναδυομένων Χωρών με -7,73%, τα Μικτά Α/Κ με -5,50% και τα Μετοχικά Α/Κ Διεθνή με -4%. Η κινητικότητα των μεριδιούχων ήταν σχετικά έντονη και οδήγησε σε αισθητή συναλλακτική αξία. Το θετικό κλίμα επενδυτικής διάθεσης που κυριάρχησε στο πρώτο εξάμηνο του έτους ήταν αντιστρόφως ανάλογο στο δεύτερο μισό. Ο μεγαλύτερος όγκος εκροών έλαβε χώρα στα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων με 215,196 εκατ. ευρώ και στα συγγενή Βραχ. Διάρκειας με 161,898 εκατ. ευρώ. Το ελπιδοφόρο μήνυμα αυτών των εξαγορών είναι ένα και μοναδικό: ότι υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη στα μακροοικονομικά ελληνικά δρώμενα. Δυστυχώς, όμως, το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών των κεφαλαίων μεταφέρθηκε εκτός του Θεσμού των Α/Κ (πιθανότατα σε απευθείας τραπεζικές καταθέσεις) και μόλις το ένα τέταρτο σε άλλες κατηγορίες με επενδυτικό ενδιαφέρον. Σε αξία ρευστοποιήσεων ακολούθησαν τα Σύνθετα Α/Κ Ειδικού Τύπου με 67,154 εκατ. ευρώ, τα Ομολογιακά Α/Κ Διεθνή με 43,229 εκατ. ευρώ και τα

Ομολογιακά Α/Κ μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης με 42,401 εκατ. ευρώ. Τα Funds of Funds Μικτά κέρδισαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, καθώς ο ρυθμός μεριδίων τους αυξήθηκε αδιάκοπα και οι εισροές ανήλθαν σε 112,417 εκατ. ευρώ. Ικανοποιητικός ήταν ο όγκος συμμετοχών και στα Μικτά Α/Κ, με 52,291 εκατ. ευρώ. Εκτός όμως της έκπληξης των Funds of Funds Μικτών, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στις εισροές στα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας, που κυμαίνονται περίπου σε 10,014 εκατ. ευρώ (ήταν, μάλιστα, κατά πολύ μεγαλύτερες, π.χ. στις 30 Σεπτεμβρίου άγγιζαν τα 26,366 εκατ. ευρώ, αλλά το κλίμα «χάλασε» τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο). Είναι, ουσιαστικά, η πρώτη χρονιά εισροών σε διάστημα άνω της πενταετίας και, κυρίως, οφείλονται: α) στις υψηλές εκροές στα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχ. Διάρκειας και στα Διαχείρισης Διαθεσίμων, στα οποία ένα πολύ μικρό μέρος κατευθύνθηκε προς τα Μετοχικά, β) στο ότι το ΧΑ παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, γ) στα πολύ χαμηλότερα spreads ελληνικών ομολόγων σε σύγκριση με την τελευταία τριετία, δ) στην απομάκρυνση του φόβου ενός Grexit και στη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στα ελληνικά μακροοικονομικά δρώμενα, ε) στο «κυνήγι» καλύτερης απόδοσης έναντι χαμηλών επιτοκίων στις ελληνικές τράπεζες και αρνητικών στις ευρωπαϊκές, στ) στις μεταφορές από Μετοχικά Α/Κ Εξωτερικού προς τα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας, που προέρχονται από διακράτηση παρελθόντων κερδών και στην πρόβλεψη πιθανής υψηλής μελλοντικής μεταβλητότητας.

Οι προβλέψεις μας για την αγορά των Α/Κ το 2019, ως προς το ενεργητικό της, είναι θετικές. Κι αυτό γιατί το ενεργητικό, στα έτη 2016, 2017 και 2018, σημείωσε συσσώρευση στα επίπεδα των 6,4 δισ. ευρώ. Παράλληλα, απορρόφησε –σε αυτά τα επίπεδα– τις εκροές από τις κατηγορίες που είχαν διογκωθεί κατά τις περιόδους φόβου Grexit (π.χ. Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχ. Διάρκειας, Σύνθετα Ειδικού Τύπου), όπως και τις ρευστοποιήσεις από κατηγορίες χαμηλής επιτοκιακής

απόδοσης (π.χ. Διαχείρισης Διαθεσίμων), αλλά και συντηρητικών κατηγοριών με δυσμενείς μελλοντικές προβλέψεις (π.χ. Ομολογιακά Διεθνή). Υπολογίζουμε σε διεύρυνση των εισροών στα Μικτά Α/Κ, Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας και Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας, ειδικότερα μετά το πέρας των εκλογών. Καθώς αυτές οι κατηγορίες κατέχουν σε μερίδιο αγοράς το 46,34%, τόσο οι θετικές τους αποδόσεις όσο και οι εισροές προς αυτές θα

απορροφήσουν τις τυχόν αρνητικές αποδόσεις και τις εκροές από τις υπόλοιπες κατηγορίες (max περί τα 200 εκατ. ευρώ από τις δύο κατηγορίες των Διαθεσίμων) και θα οδηγήσουν την αξία των υπό διαχείριση κεφαλαίων σε επίπεδα άνω των 7 δισ. ευρώ. ΟΙ ΟΣΕΚΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΕΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ. • • •

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΩΝ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2018

Κατηγορία(ες)

Μεταβολή

Μέση

Εισροές/

Ενεργητικού

Μεριδίων

Απόδοση

Εκροές/

Μεριδίων

31/12/2017 31/12/2017

31/12/2017

12/05/2018 12/05/2018

Αριθμός

Σύνολο

ΟΣΕΚΑ

Ενεργητικού

12/05/2018

Funds of Funds Μετοχικά

265,628,525

58,602,832

-0.64%

-6.31%

-2.65%

8,998,494

Funds of Funds Μικτά

734,482,509

135,136,035

16.50%

9.66%

-0.99%

112,416,707

Funds of Funds Ομολογιακά

38,816,837

4,317,944

-29.03%

-18.10%

-1.01%

-15,647,711

Διαχείρισης Διαθεσίμων

559,489,809

149,361,397

-21.42%

-32.59%

1.50%

-161,898,113

Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχ. Διάρκειας

247,204,821

25,255,285

-46.77%

-46.14%

-0.33%

-215,195,739

Μετοχικά ΑΚ Αμερικής

16,135,159

2,580,786

-4.19%

-7.21%

2.56%

-993,443

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυγμένων Αγορών

118,794,288

26,498,026

-5.42%

-18.08%

-1.68%

-5,032,714

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυσσομένων Αγορών

20,719,945

11,995,164

-41.29%

-22.42%

-3.83%

-12,731,470

Μετοχικά ΑΚ Δείκτη

19,265,672

8,263,129

-12.27%

9.51%

-17.33%

1,469,873

Μετοχικά ΑΚ Διεθνή

15,870,727

3,513,740

-29.44%

-30.00%

-4.00%

-5,988,392

Μετοχικά ΑΚ Ελλάδας

707,286,101

260,100,462

-12.26%

-0.95%

-11.44%

10,013,640

Μετοχικά ΑΚ Ευρωζώνης

51,928,791

4,307,464

-11.17%

0.82%

-9.62%

-1,152,128

Μικτά Αμοιβαία Κεφάλαια

1,360,740,981

228,216,671

-1.40%

2.24%

-5.50%

52,291,232

Ομολογιακά ΑΚ Διεθνή

477,127,949

66,872,086

-8.17%

-10.22%

1.21%

-43,229,237

Ομολογιακά ΑΚ Ελλάδας

829,956,931

136,109,167

10.48%

39.73%

0.20%

-2,269,102

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά - Αναπτυγμένων Χωρών

430,562,459

128,047,286

-2.57%

-1.09%

0.29%

-13,092,744

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά - Αναπτυσσομένων Χωρών

4,300,579

508,211

31.23%

42.23%

-7.73%

1,394,855

Ομολογιακά ΑΚ μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης

169,371,340

18,913,446

-21.23%

-10.25%

-1.47%

-42,401,057

Ομολογιακά ΑΚ μη Κρατικά Υψηλής Απόδοσης

Σύνθετα ΑΚ Absolute Return

97,141,943

71,976,773

25.33%

24.78%

0.45%

19,292,491

Σύνθετα ΑΚ Ειδικού Τύπου

79,159,566

6,669,482

-46.04%

-47.56%

-0.34%

-67,154,863

6,243,984,932 1,347,245,385

-7.51%

-4.18%

-3.09% -380,909,421

ΣΥΝΟΛΑ

320

ΠΗΓΗ: ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ΧΡΗΜΑ 19

[αφιέρωμα]

Κλάδος ΑΕΕΑΠ: Αναδιάταξη δυνάμεων φέρνει η συγχώνευση της Grivalia με τη Eurobank

Παρά τις ενστάσεις για τη φορολογική μεταχείριση, οι ΑΕΕΑΠ αποτέλεσαν τα τελευταία χρόνια μοχλό προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

έες ισορροπίες στον κλάδο των ΑΕΕΑΠ (Ανωνύμων Εταιρειών Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας) δημιουργεί η πρόσφατη αποχώρηση της Grivalia, μετά τη συγχώνευσή της με τη Eurobank. Η Grivalia μαζί με την Εθνική Πανγαία είναι οι βασικότεροι «παίκτες» της συγκεκριμένης αγοράς, καθώς η αξία των χαρτοφυλακίων τους μαζί ξεπερνά το 90% της συνολικής όλων των ΑΕΕΑΠ. Με άλλα λόγια, αυτή η θεσμική αγορά χάνει περίπου το ένα τρίτο της αξίας της (συνολικά βρίσκεται περίπου στα 2,9 δισ., με την Grivalia, που αποχωρεί, να έχει ακίνητα αξίας περίπου 1 δισ. ευρώ). Με ενδιαφέρον αναμένεται να φανεί αν θα υπάρξει «παίκτης» που θα επιδιώξει και θα τα καταφέρει να μεγαλώσει σε σημείο που να μπορεί να ανταγωνιστεί την Πανγαία (κάτι που προφανώς θα χρειαστεί αρκετό χρονικό διάστημα), η οποία, εφόσον τελεσφορήσουν οι πρόσφατες συμφωνίες που έχει ανακοινώσει, θα έχει ένα χαρτοφυλάκιο ύψους 1,781 δισ. ευρώ. Η επόμενη ΑΕΕΑΠ στην κατάταξη, βάσει αξίας χαρτοφυλακίου (εφόσον ολοκληρωθεί η συμφωνία συγχώνευσης Grivalia-Eurobank), είναι η Trastor, με βασικό μέτοχο την Τράπεζα Πειραιώς και με αξία ακινήτων περίπου 100 εκατ. ευρώ. Το βασικό ερώτημα που εγείρεται στην αγορά του real estate από τη στιγμή που έγινε γνωστή η πρόθεση συγχώνευσης των δύο εταιρειών είναι το κατά πόσο το χαρτοφυλάκιο της Grivalia θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Περνώντας στην ιδιοκτησία της Eurobank το εν λόγω χαρτοφυλάκιο, η διαχείρισή του θα ανατεθεί σε μια νέα εταιρεία, την Grivalia Management Company, η οποία θα συσταθεί πριν από την ολο-

κλήρωση της συγχώνευσης από βασικά μέλη της διοικητικής ομάδας της Grivalia και θα απασχολήσει το προσωπικό της Grivalia. Ο Γιώργος Χρυσικός, διευθύνων σύμβουλος της ΑΕΕΑΠ, θα είναι ο εκτελεστικός πρόεδρος και ένας από τους βασικούς ιδρυτικούς εταίρους της Grivalia Management Company, με ποσοστό συμμετοχής 70%. Η νέα αυτή εταιρεία θα διαχειρίζεται και τα υπόλοιπα ακίνητα της τράπεζας, δηλαδή ο νέος όμιλος που θα δημιουργηθεί μετά τη συγχώνευση θα έχει χαρτοφυλάκιο ακινήτων αξίας 2,2 δισ. ευρώ. Οι αμοιβές που θα καταβάλει ο νέος όμιλος στην Grivalia Management θα υπόκεινται σε ένα ανώτατο όριο 12 εκατ. ευρώ (προ ΦΠΑ) ετησίως. Πριν από την ολοκλήρωση της συγχώνευσης, η Grivalia θα προβεί σε διανομή στους μετόχους της ποσού 40,5 εκατ. (0,42 ευρώ ανά μετοχή Grivalia) μέσω μείωσης του μετοχικού της κεφαλαίου και διανομή 13,7 εκατ. στους υπαλλήλους της και τα μέλη του ΔΣ, η οποία αντιπροσωπεύει καταβολές δεδουλευμένων πρόσθετων αμοιβών (bonus) και αμοιβές ΔΣ για το 2018 και προηγούμενα έτη, καθώς και μερική κατοχύρωση του μακροπρόθεσμου προγράμματος κινήτρων. Η Grivalia, στο μεταξύ, ανακοίνωσε τα αποτελέσματα εννεαμήνου. Τα καθαρά της κέρδη διαμορφώθηκαν σε 41,2 εκατ., έναντι 35,5 εκατ. της αντίστοιχης περσινής περιόδου, παρουσιάζοντας αύξηση 16%, και τα έσοδα από μισθώματα σε 53,8 εκατ., έναντι 48,1 εκατ. (αύξηση 12%), κυρίως λόγω της ενσωμάτωσης των εσόδων προερχομένων από τις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2017, καθώς και των νέων επενδύσεων του 2018.

βρίσκεται επί των οδών Ευρυδάμαντος και Λαγουμιτζή. Το συνολικό τίμημα για τη συναλλαγή θα προσδιοριστεί την ημερομηνία μεταβίβασης των μετοχών του CYREIT, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την οικονομική θέση της CYREIT την εν λόγω ημερομηνία, και εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των 149 εκατ. ευρώ. Ποσό 1 εκατ. ευρώ εκ του τιμήματος θα προκαταβληθεί από την εταιρεία εντός τριών εργάσιμων ημερών από την υπογραφή τής ως άνω σύμβασης, εκτιμώμενο ποσό 145,7 εκατ. ευρώ θα καταβληθεί κατά την ολοκλήρωση της συναλλαγής και το υπόλοιπο, ύψους 2,3 εκατ. ευρώ, θα καταβληθεί σταδιακά με την ολοκλήρωση προαπαιτούμενων ενεργειών αναφορικά με τα ακίνητα της CYREIT. Σύμφωνα με τους όρους της σχετικής σύμβασης, η ολοκλήρωση της συναλλαγής υπόκειται σε συνήθεις αιρέσεις, ήτοι, ενδεικτικά, λήψη έγκρισης από τις αρμόδιες εποπτικές αρχές της Κύπρου, ολοκλήρωση της διαδικασίας χρηματοδότησης μέρους της συναλλαγής και επιβεβαίωση από την εταιρεία της πλήρωσης προαπαιτουμένων αναφορικά με τα ακίνητα και τη CYREIT και την ολοκλήρωση του νομικού και τεχνικού ελέγχου των ακινήτων στην Ελλάδα. Η συναλλαγή πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τις 29.03.2019 (το Long Stop Date) ή σε μεταγενέστερη ημερομηνία εφόσον συμφωνηθεί γραπτώς μεταξύ των μερών. Πίσω από αυτό το σημαντικό deal βρίσκονται τόσο η Εθνική Πανγαία όσο και ο μεγαλομέτοχός της, Invel.

Πανγαία: Deal 149 εκατ. ευρώ για 21 ακίνητα της Τρ. Κύπρου Η Πανγαία, στο πλαίσιο των σημαντικού επενδυτικού προγράμματος που υλοποιεί το τελευταίο διάστημα, υπέγραψε πρόσφατα σύμβαση με την Τράπεζα Κύπρου για την απόκτηση χαρτοφυλακίου 21 ακινήτων στην Κύπρο και την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η συναλλαγή περιλαμβάνει: 1) Αγορά του 100% των «διαχειριστικών» μετοχών (management shares) και του 88,2% των επενδυτικών μετοχών (investment shares) της CYREIT Variable Investment Company PLC (“CYREIT”) με έδρα την Κύπρο, και 2) Αγορά δύο όμορων εμπορικών ακινήτων στην Αθήνα, εκ των οποίων το ένα είναι συνολικής επιφάνειας 6,9 χιλ. τ.μ. περίπου και βρίσκεται επί της Λεωφόρου Συγγρού & Λαγουμιτζή και το δεύτερο είναι συνολικής επιφάνειας 2 χιλ. τ.μ. περίπου και

Πρόσφατα, οι εκπρόσωποι των ΑΕΕΑΠ είχαν επαναλάβει πως το ελληνικό Δημόσιο, στην ουσία, φορολογεί τη ρευστότητα που διαθέτουν οι ΑΕΕΑΠ, προκειμένου να προχωρήσουν σε επενδύσεις.

ΧΡΗΜΑ 21

αφιέρωμα

Μόνο τη διετία 2017-2018 οι συνολικές επενδύσεις των εταιρειών του κλάδου εκτιμάται πως θα κινηθούν σε επίπεδα άνω του 1 δισ. ευρώ.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

αφιέρωμα

Trastor: Ενισχύει το χαρτοφυλάκιό της με νέες επενδύσεις Πρώτης κατηγορίας επαγγελματικά ακίνητα βρίσκονται στο στόχαστρο και της Trastor, με στόχο την περαιτέρω διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου της, του οποίου η αξία έχει ξεπεράσει το «ψυχολογικό όριο» των 100 εκατ. ευρώ. Πριν από μερικές ημέρες, η εταιρεία πρόσθεσε στο «παζλ» των ακινήτων της ένα ακόμη «κομμάτι», καθώς απέκτησε, έναντι 1,3 εκατ. ευρώ, τον τρίτο όροφο, επιφάνειας 372 τ.μ., στο διατηρητέο κτήριο στην οδό Όθωνος και Φιλελλήνων. Στην κυριότητά της βρίσκονται ο δεύτερος, ο τέταρτος και ο πέμπτος όροφος του κτηρίου, με την εταιρεία να επενδύει σταθερά στο κέντρο της Αθήνας. Μέσα στη χρονιά, απέκτησε εμπορικό κατάστημα 110 τ.μ. στην οδό Ερμού 16 και 18, προς 2,5 εκατ. ευρώ, όπως και έκτο όροφο 917 τ.μ. με 8 υπόγειες θέσεις σε κτήριο γραφείων στην οδό Θεοφάνους 4 στην Αθήνα. Η εισηγμένη παραμένει προσανατολισμένη στην απόκτηση ποιοτικών ακινήτων μέσω πλειστηριασμών. Ξεχωρίζουν η αγορά του εβδόμου ορόφου επιφάνειας 782 τ.μ. στο Πολιτεία Business Center στη λεωφόρο Μεσογείων 109-111 στους Αμπελοκήπους προς 965 χιλ. ευρώ. Στο ίδιο κτήριο στεγαζόταν η «Τηλέτυπος», με τη λίστα των υφιστάμενων, σήμερα, μισθωτών να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το Athens American Center της Αμερικανικής Πρεσβείας, το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας και την αλυσίδα καταστημάτων Ζαχαριάς. Το Πολιτεία Business Center –του οποίου ο έβδομος όροφος έχει περιέλθει στην Trastor– έχει κατασκευαστεί από την Αττικάτ το διάστημα 1994-2000 σε αντάλλαγμα της αντιπαροχής με την οποία η τεχνική εταιρεία υλοποίησε το παρακείμενο νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν. Αρχιτέκτονας του κτηρίου είναι το Γραφείο Αγιοστρατίτη. Μέσω δημόσιου πλειοδοτικού διαγωνισμού, περιήλθε στον έλεγχο της ΑΕΕΑΠ και το τριώροφο κτήριο που ανήκε στην Προμότ Λαϊνόπουλος και σήμερα φιλοξενεί την Automotivo Peugeot. Πρόκειται για τριώροφο κτήριο που αποτελείται από ισόγειο, ημιώροφο και δύο υπόγειους χώρους, συνολικής επιφάνειας περίπου 4 χιλ. τ.μ. και περιήλθε στο χαρτοφυλάκιο της Trastor προς 4 εκατ. ευρώ.

Χαρτοφυλάκιο άνω των 100 εκατ. ευρώ Μετά τις εξαγορές της φετινής χρονιάς, η αξία του χαρτοφυλακίου της Trastor διαμορφώνεται

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

σε περίπου 110 εκατ. ευρώ, καταφέρνοντας «να πετύχει το στόχο για επενδύσεις ύψους 100 εκατ. ευρώ σε real estate» όπως ανέφερε, στο συνέδριο για την ακίνητη περιουσία Prodexpo, ο διευθύνων σύμβουλος της ΑΕΕΑΠ, Τάσος Καζίνος. Στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2018, το σύνολο των επενδύσεων της εταιρείας είχε διαμορφωθεί σε 96,3 εκατ. ευρώ, από 79,5 εκατ. ευρώ στις 31 Δεκεμβρίου 2017 και 55,1 εκατ. ευρώ στα τέλη Δεκεμβρίου 2016.

Ποια είναι η Orilina που έλαβε άδεια από την Επ. Κεφαλαιαγοράς Στον ευρύ κατάλογο των εταιρειών επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία προστέθηκε πρόσφατα και η Orilina Properties ΑΕΕΑΠ, η οποία έλαβε άδεια λειτουργίας από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και, εν ευθέτω χρόνω, θα κάνει την εισαγωγή

της στο ΧΑ. Η Orilina AEEAΠ φέρνει «φρέσκα» κεφάλαια από το εξωτερικό, καθώς αποτελεί τον επενδυτικό βραχίονα στον χώρο της διαχείρισης και εκμετάλλευσης ακινήτων του αγγλικού fund Brevan Howard, το οποίο ιδρύθηκε το 2002 από τον Έλληνα του εξωτερικού Tρύφωνα Nάτση. Ο τελευταίος φέρεται να διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία για περισσότερους από 200 θεσμικούς επενδυτές διεθνώς, μεταξύ των οποίων κρατικά επενδυτικά κεφάλαια, συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία κ.ά. Έχει έδρα το Λονδίνο, ενώ διατηρεί γραφεία σε Νέα Υόρκη, Γενεύη, Χονγκ Κονγκ, Ουάσιγκτον και Σιγκαπούρη. Η Orilina ΑΕΕΑΠ θα δραστηριοποιηθεί κυρίως στα επαγγελματικά ακίνητα, κτήρια γραφείων, καταστήματα και κτήρια ευρύτερου τουριστικού ενδιαφέροντος, ενώ στη διοικητική της ομάδα συμμετέχουν γνωστά στελέχη του κλάδου, με θητεία στο «χτίσιμο» άλλων ΑΕΕΑΠ τα τελευταία χρόνια.

αφιέρωμα

Σύντομα η σύσταση της Noval του ομίλου Viohalco Άλλη μία ΑΕΕΑΠ που βρίσκεται στα σκαριά είναι αυτή του μεγαλύτερου βιομηχανικού ομίλου της χώρας, με τις δεκάδες θυγατρικές και τα 28 εργοστάσια (Ελλάδα και διεθνώς). Πρόκειται για τη Noval, που έχει στόχο να γίνει η κεντρική εταιρεία διαχείρισης και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του ομίλου Viohalco. Η Noval είχε καταθέσει την αίτηση δημιουργίας ΑΕΕΑΠ στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στις 19 Ιουνίου 2017, όμως επικαιροποιήθηκε πρόσφατα. Θα πρόκειται για σημαντική εισαγωγή στον κλάδο των ΑΕΕΑΠ, καθώς θα έχει σημαντική «προίκα» ακινήτων μεγάλης αξίας. Πρόκειται για το εμπορικό πάρκο River West στον Kηφισό, το μεγάλο ξενοδοχείο της πλατείας Kαραϊσκάκη, όπου λει-

τουργεί το 5άστερο Wyndham Grand Athens, το «Κ 29» επίσης στην πλατεία Καραΐσκάκη, το βιομηχανικό συγκρότημα και τα γραφεία στα Oινόφυτα, το εμπορικό κέντρο Mare West στην Κόρινθο, συγκροτήματα συγκρότημα γραφείων στη Λ. Kηφισίας, στο Xαλάνδρι, αλλά και στη Σόφια. Συνολικά, το χαρτοφυλάκιο της Viohalco στα ακίνητα εκτιμάται στα 300 εκατ. ευρώ.

λάβει άδεια λειτουργίας από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, συγκεντρώνοντας και γκρουπάροντας τα ακίνητα της επιχείρησης. Διαθέτει ένα χαρτοφυλάκιο ακινήτων που κυρίως στεγάζουν τα καταστήματα της επιχείρησης (CocoMat), ενώ υπό τη διαχείριση της Μπλε Κέδρος θα ενταχθεί και η νέα επένδυση που αφορά την κατασκευή 5άστερου ξενοδοχείου στην οδό Μακρυγιάννη, πλησίον της Ακρόπολης.

Οι υπόλοιπες εταιρείες Σήμερα, ο κλάδος των (εισηγμένων) ΑΕΕΑΠ απαρτίζεται από τις Εθνική Πανγαία, Grivalia Properties, Trastor, Intercontinental International, Pasal Development και BriQ Properties του ομίλου Quest Συμμετοχών. Επίσης, ετοιμάζεται και η Μπλε Κέδρος ΑΕΕΑΠ της οικογένειας Ευμορφίδη (Coco-Mat), η οποία έχει

Το βασικό ερώτημα που εγείρεται στην αγορά του real estate από τη στιγμή που έγινε γνωστή η πρόθεση συγχώνευσης των δύο εταιρειών είναι το κατά πόσο το χαρτοφυλάκιο της Grivalia θα συνεχίσει να αναπτύσσεται.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Ενστάσεις για το φορολογικό καθεστώς Πάντως, παρά τις ενστάσεις για τη φορολογική μεταχείριση, οι ΑΕΕΑΠ αποτέλεσαν τα τελευταία χρόνια μοχλό προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων και μόνο τη διετία 2017-2018 οι συνολικές επενδύσεις των εταιρειών του κλάδου εκτιμάται πως θα κινηθούν σε επίπεδα άνω του 1 δισ. ευρώ. Οι διοικήσεις των εταιρειών επισημαίνουν πως ενώ όλοι συμφωνούν για την ανάγκη αλλαγών, δεν λαμβάνονται πρωτοβουλίες ώστε να επανέλθει το φορολογικό καθεστώς των ΑΕΕΑΠ σε ανταγωνιστικά επίπεδα έναντι των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων του κλάδου. Υπενθυμίζεται πως τον Ιούνιο του 2016 η κυβέρνηση αύξησε τον συντελεστή του φόρου που επιβάλλεται στο σύνολο του ενεργητικού των ΑΕΕΑΠ, τόσο στα ακίνητα όσο και στις καταθέσεις. Μάλιστα, ο συντελεστής επταπλασιάστηκε και εκτοξεύθηκε από το 0,105% τον χρόνο σε 0,75% ετησίως, με τα στελέχη των εταιρειών του κλάδου να επισημαίνουν σε κάθε ευκαιρία πως είναι παράλογη η φορολόγηση των καταθέσεων. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε και ο συντελεστής του συμπληρωματικού φόρου ΕΝΦΙΑ που καταβάλλουν οι ΑΕΕΑΠ για τα ακίνητα που εκμεταλλεύονται (εξαιρούνται τα ιδιοχρησιμοποιούμενα) και φτάνει πλέον το 5,5 τοις χιλίοις, από 2,5 τοις χιλίοις που ίσχυε με το προηγούμενο φορολογικό καθεστώς. Για τις διοικήσεις των εταιρειών, η φορολόγηση του κλάδου για τα κενά ακίνητα (δηλαδή αυτά που δεν έχουν μισθωτές) αποτελεί «παγκόσμια πρωτοτυπία». Πρόσφατα, οι εκπρόσωποι των ΑΕΕΑΠ είχαν επαναλάβει πως το ελληνικό Δημόσιο, στην ουσία, φορολογεί τη ρευστότητα που διαθέτουν οι ΑΕΕΑΠ, προκειμένου να προχωρήσουν σε επενδύσεις. Συνεπώς, δημιουργεί αντικίνητρα στην προσέλκυση νέων κεφαλαίων, θέμα που είχε επισημανθεί στους αρμοδίους το 2016, όταν και εφαρμόστηκε το νέο μέτρο. Έτσι, σήμερα, οι ΑΕΕΑΠ «φορολογούνται κατά 30% υψηλότερα από μια άλλη ανώνυμη εταιρεία», όπως λένε παράγοντες του κλάδου. Οι ίδιοι επισημαίνουν πως προκειμένου να εισπράξει το ελληνικό Δημόσιο αυξημένα ετήσια έσοδα που δεν ξεπερνούν τα 25 εκατ. ευρώ, η Ελλάδα έχασε την τελευταία διετία σημαντικά διεθνή κεφάλαια, που θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμα και τα 3 δισ. ευρώ.

Σημαντικές επενδύσεις Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι οι ΑΕΕΑΠ έχουν αναδειχθεί σε πρωταθλήτριες επενδύσεων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Κι αυτό γιατί μέσα στην «άνυδρη» δεκαετία της κρίσης οι εταιρείες real estate –τόσο οι παλαιές όσο και οι πιο πρόσφατες– προσέλκυσαν σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια από το εξωτερικό, ενώ είναι και ο μόνος κλάδος που «τροφοδοτεί» το ΧΑ με νέες εταιρείες. Πρόκειται για εξελίξεις που μαρτυρούν τις δυνατότητες που έχει ο κλάδος του real estate στην Ελλάδα, που, μετά την κατακρήμνιση των τιμών, βρίσκεται σε φάση ανασύνταξης και μετασχηματισμού. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, πριν ακόμη το ξέσπασμα της κρίσης, από το 2008, οι τιμές των ακινήτων είχαν κάνει «βουτιά» έως και 45%, ενώ σε ορισμένες περιοχές, η πραγματική πτώση ήταν πολύ μεγαλύτερη. Μέσα σε αυτό το τοπίο, οι Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ) έχουν πραγματοποιήσει αξιόλογες επενδύσεις την τελευταία τριετία, αποκτώντας ελκυστικά ακίνητα, ενώ και το 2018 είναι ένα έτος στο οποίο δεκάδες «φιλέτα» άλλαξαν χέρια. Οι τιμές είδαν το ιστορικό ναδίρ τους τα προηγούμενα χρόνια, ενώ ήδη καταγράφεται ανάκαμψη. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο μεγαλύτερες εγχώριες εταιρείες, αμφότερες εισηγμένες, που ανήκουν (πλέον) σε ξένους επενδυτές, δηλαδή η Πανγαία και η Grivalia Properties, έχουν ήδη επενδύσει στη διάρκεια της κρίσης πάνω από 1 δισ. ευρώ για την αγορά ακινήτων σε όλη την Ελλάδα, ενώ δρομολογούν σημαντικές επενδύσεις και τα επόμενα λίγα χρόνια. Δεν είναι τυχαίο το ότι η Πανγαία και η Grivalia Properties έχουν ίσως το πιο ισχυρό «μείγμα» ξένων μετόχων από κάθε άλλη εισηγμένη εταιρεία, σε επίπεδο είτε πλουραλισμού και διασποράς είτε εκτοπίσματος. Στην Πανγαία συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο σχήματα όπως Castelake,

Coller Capital, York Capital κ.ά., ενώ στην Grivalia Properties πάνω από 50% έχει το Fairfax Financial Holdings, αλλά και «σπίτια» όπως Wellington, Brandes Investment Partners, Fidelity και Pimco. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η Eθνική Πανγαία και η Grivalia είναι οι κορυφαίες δυνάμεις του κλάδου, έχοντας «εμπλουτίσει» σημαντικά τα χαρτοφυλάκιά τους εντός του 2018, διαθέτοντας περί τα 340 και 110 ακίνητα, αντίστοιχα.

Ενδείξεις για ανοδική πορεία Τα οικονομικά δεδομένα του κλάδου δείχνουν ότι έχει ολοκληρωθεί ο καθοδικός κύκλος και πλέον αυτή η αγορά έχει «γυρίσει». Βέβαια, η άνοδος είναι πιο εμφανής στα καλά ακίνητα, που ήταν και πριν περιζήτητα, ενώ υπάρχουν και τα λιγότερο προνομιούχα, των οποίων οι τιμές δεν ανεβαίνουν. Η συγκυρία ευνοεί όσους έχουν κεφάλαια διαθέσιμα για επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία, καθώς οι τράπεζες «τρέχουν» προγράμματα πώλησης και εκκαθάρισης «κόκκινων» δανείων, επιχειρήσεων, ξενοδοχείων, όπως π.χ. το Pixel της Eurobank, που περιλαμβάνει 632 ακίνητα. Αυτό δημιουργεί ένα μεγάλο «στοκ» από ελκυστικά ακίνητα που αναζητούν αγοραστές. Μία ακόμη «πηγή» είναι οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, που θα τροφοδοτήσουν το σύστημα με εκατοντάδες επαγγελματικά (βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καταστήματα, ξενοδοχεία), αλλά και οικιστικά ακίνητα. Όλες αυτές οι εξελίξεις έχουν ελκύσει στην αγορά του εγχώριου real estate πολλά διεθνή funds που παίρνουν θέση και διεκδικούν μερίδιο από αυτή τη μεγάλη πίτα. Οι προτιμήσεις των εταιρειών είναι καλά επαγγελματικά κτήρια και ξενοδοχεία, ενώ υπάρχουν και κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις πολυτελών κατοικιών. Τα στοιχεία άλλωστε για το 2017 δείχνουν ότι από τα 550 εκατ. ευρώ που «πονταρίστηκαν» για την απόκτηση ακινήτων, τα μισά κατευθύνθηκαν σε ξενοδοχειακές μονάδες και τα άλλα μισά σε καταστήματα, εμπορικά κέντρα και γραφεία. • • • ΧΡΗΜΑ 27

συνέντευξη

Μάριος Αποστολίνας CEO, Intercontinental International

Δώστε μας μια εικόνα και, αν είναι δυνατόν, μια πρόβλεψη των οικονομικών επιδόσεων της εταιρείας το 2018… Το 2018 συνεχίσαμε να κατέχουμε την υψηλότερη μερισματική απόδοση μεταξύ των ΑΕΕΑΠ. Επίσης, κατά το πρώτο εξάμηνο, παρουσιάσαμε αύξηση των λειτουργικών κερδών κατά 109% και των καθαρών κερδών μετά από φόρους κατά 586%, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2017. Τα μηνιαία ενοίκια ανέρχονται σε 635 χιλ. ευρώ. Να τονίσω πως δεν εμφανίζουμε καθυστερήσεις εισπράξεων, επειδή η επιλογή αξιόπιστων μισθωτών είναι παράγοντας ιδιαίτερης βαρύτητας κατά το «χτίσιμο» του πελατολογίου μας. Επιπρόσθετα, φροντίζουμε να έχουμε υψηλά ποσοστά πληρότητας: οι χώροι μας ήταν –καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης– και είναι πάνω από 95% εκμισθωμένοι. Η μισθωτική απόδοση του χαρτοφυλακίου μας, με βάση τις εκτιμηθείσες αξίες, βρίσκεται στο 8%. Ο δανεισμός μας παραμένει συντηρητικός –κυμαίνεται στο 28% επί του ενεργητικού.

Πώς εξελίχθηκε το επενδυτικό πλάνο της εταιρείας κατά το τρέχον έτος; Θα συνεχίσετε και το 2019 με επενδύσεις; Μέσα στο 2018, προσθέσαμε στο χαρτοφυλάκιό μας 8 νέα ακίνητα, με αποτέλεσμα η αξία της ακίνητης περιουσίας μας να είναι σήμερα 98 εκατ. ευρώ, έναντι 54 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2015, που ισοδυναμεί με 81% αύξηση. Το νέο έτος, σκοπεύουμε να αναπτύξουμε εντονότερη επενδυτική δραστηριότητα, καθώς υπάρχουν αγοραστικές ευκαιρίες. Η τοπική αγορά ακινήτων βίωσε μια διαδικασία «εξορθολογισμού» και προσφέρει ελκυστικότερα επενδυτικά yields από αυτά των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών. Θα δίνουμε πάντοτε έμφαση στην τοποθεσία και στο επίπεδο κατασκευής, για να απολαμβάνουμε σταθερά υψηλές αποδόσεις. Από απόψεως τύπων ακινήτων, εμφανής είναι η έλλειψη υψηλής ποιότητας γραφειακών χώρων σε στρατηγικά σημεία. Επειδή το χαρτοφυλάκιό μας απαρτίζεται από αρκετά καταστήματα, επικεντρωνόμαστε –για λόγους διαφοροποίησης κινδύνου– σε γραφεία και σε σουπερμάρκετς. Το τελευταίο είναι ένα προϊόν από τη φύση του «αμυντικό». Επίσης, επενδύσαμε επιλεκτικά και σε μερικές κατοικίες υψηλών προδιαγραφών στο κέντρο της Αθήνας, από τις οποίες ήδη «θερίζουμε» υπεραξίες.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Να υπογραμμίσω ότι επειδή ο κάθε υποκλάδος ακίνητης περιουσίας διαγράφει τον δικό του κύκλο, απαιτείται αισθητήριο αντίληψης της φάσης του κύκλου και ικανότητα εκμετάλλευσης της εκάστοτε συγκυρίας. Λειτουργούμε ως ένας οργανισμός αξιοποίησης κύκλων ακίνητης περιουσίας.

Πώς κρίνετε την πορεία του κλάδου ΑΕΕΑΠ στην Ελλάδα μέχρι τώρα; Η συγχώνευση της Eurobank με την Grivalia πόσο θα επηρεάσει τα δεδομένα της αγοράς; Οι ΑΕΕΑΠ αποτέλεσαν επιτυχημένους φορείς εισροής ξένων κεφαλαίων κατά την «άνυδρη» περίοδο της οικονομικής κρίσης. Για παράδειγμα, τα κεφάλαια στα οποία η εταιρεία μας στηρίχθηκε προέρχονται, κατά βάση, από το εξωτερικό και διατηρούμε συνεχή επικοινωνία με ξένους επενδυτές. Παρ’ όλα αυτά, ο αριθμός των ΑΕΕΑΠ και η αξία των χαρτοφυλακίων τους υπολείπεται αναλογικά σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στις ξένες ανεπτυγμένες αγορές. Διαβλέπω σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Υπογραμμίζω πως το στελεχιακό δυναμικό των ελληνικών ΑΕΕΑΠ είναι υψηλού επιπέδου. Η ηχηρή επανένωση των δύο εταιρειών αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά την κεφαλαιακή επάρκεια της τράπεζας και ελπίζω να βοηθήσει στη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, ένα κρίσιμο σημείο για την κτηματαγορά. Η αγορά ενδέχεται να επωφεληθεί και από την εισροή αξιόλογων κτηρίων από το χαρτοφυλάκιο της Grivalia. Θέμα αγοραστικής ρευστότητας στον κλάδο δεν τίθεται, καθώς αν συγκρίνει κάποιος τη ρευστότητα της συγκεκριμένης ΑΕΕΑΠ με τα διαθέσιμα κεφάλαια που φέρνουν τα funds του εξωτερικού και οι νέες ΑΕΕΑΠ που κάνουν την είσοδό τους, θα παρατηρήσει ότι οι όποιες απώλειες έχουν υπερκαλυφθεί. Το κύριο ζήτημα που υπάρχει είναι βασικά χρηματιστηριακό, αν εξαλειφθεί μια πλατφόρμα ακινήτων μεγάλου market-cap και αξιοσημείωτης χρηματιστηριακής διασποράς και εμπορευσιμότητας. Είναι ένα κενό που σταδιακά πρέπει να καλυφθεί. Τέλος, να σημειώσω πως η ICI είναι ένας Οργανισμός που συστάθηκε από επενδυτές ακινήτων. Είμαστε αποκλειστικά εστιασμένοι στο real estate, δεν δημιουργηθήκαμε μέσω απόσχισης κλάδου από κάποια τράπεζα και δεν υπήρξε ποτέ τραπεζική μετοχική σύνδεση. • • •

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία Οι καλύτερες εισηγμένες του 2018 ΧΡΗΜΑ

2018

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Ποιες εταιρείες βράβευσαν οι αναγνώστες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και της ηλεκτρονικής εφημερίδας ΧΡΗΜΑ Week

ια 16η συνεχόμενη χρονιά, πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ, κατά την οποία αναδείχθηκαν οι εισηγμένες εταιρείες που διακρίθηκαν στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι για το 2018, σε 19 κατηγορίες βραβείων. Τα αποτελέσματα προέκυψαν από online ψηφοφορία στην ιστοσελίδα www.hrima.gr, στην οποία συμμετείχαν οι αναγνώστες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και της ηλεκτρονικής εφημερίδας ΧΡΗΜΑ Week. Συνολικά, ψήφισαν 1.622 αναγνώστες. Οι προτιμήσεις των επενδυτών-αναγνωστών του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και της ηλεκτρονικής εφημερίδας ΧΡΗΜΑ Week εμφάνισαν αρκετά μεγάλη δι-

ασπορά, σε διαγωνιστικές κατηγορίες με πολλές συμμετέχουσες εταιρείες, με επακόλουθο οι εταιρείες που βραβεύθηκαν να μη συγκεντρώνουν πολύ εντυπωσιακά ποσοστά, ενώ την ίδια στιγμή εταιρείες με πολύ καλές επιδόσεις έμειναν εκτός τριάδας για λίγες μόνο ψήφους. Επισημαίνεται ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, συγκεκριμένες θέσεις στην κατάταξη κρίθηκαν από διαφορά μόνο μίας ψήφου. Βραβεία σε πάνω από μία κατηγορίες κέρδισαν η Eurobank, η Alpha Bank και η Εθνική Πανγαία, ενώ ο τραπεζικός κλάδος, γενικότερα, έχει παρουσία σε αρκετές κατηγορίες. ΧΡΗΜΑ 31

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Βραβείο καλύτερης εταιρείας - 2018

Βραβείο καλύτερης εταιρείας FTSE LARGE CAP - 2018

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις κ.ά.

Eurobank

Ελληνικά Πετρέλαια

Motor Oil

Αεροπορία Αιγαίου

Fourlis Συμμετοχών

ΓΕΚ Τέρνα

Βραβείο καλύτερης εταιρείας διεθνούς δραστηριοποίησης - 2018

Βραβείο καλύτερης εταιρείας μεσαίας-μικρής κεφαλαιοποίησης - 2018

Αξιολογείται ο βαθμός διεθνοποίησης των εταιρειών και σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις.

Αξιολογούνται παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις.

Μυτιληναίος

Quest Συμμετοχών

Κρι - Κρι

Space Hellas

Κυριακούλης

Υγεία

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Βραβείο καλύτερης εταιρείας του Δημοσίου - 2018

Βραβείο καλύτερης τράπεζας - 2018

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η ευελιξία της εταιρείας στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, ο βαθμός εξυπηρέτησης των πελατών.

Αξιολογούνται παράγοντες όπως οι οικονομικές επιδόσεις, η πορεία αναδιάρθρωσης - εξυγίανσης μετά την κρίση και η συμβολή στη χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας.

ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών

Εθνική Τράπεζα

ΕΥΔΑΠ

Eurobank

ΔΕΗ ΑΕ

Alpha Bank

Βραβείο ανάκαμψης αποτελεσμάτων - 2018

Βραβείο υψηλών ρυθμών ανάπτυξης - 2018

Αξιολογείται η εταιρεία που βελτίωσε τα οικονομικά της αποτελέσματα, περνώντας από ζημίες το 2016 σε κέρδη το 2017.

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την αύξηση του κύκλου εργασιών το 2017. Στην αξιολόγηση περιλαμβάνονται όλες οι εταιρείες που σημείωσαν αύξηση κύκλου εργασιών άνω του 10%.

Ιντρακάτ

Attica Συμμετοχών

Ικτίνος Ελλάς

Παπουτσάνης

AS Company ΓΕΚΕ ΑΕ (President Hotel)

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Βραβείο διεθνοποίησης - 2018

Βραβείο υψηλών επενδύσεων - 2018

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την επέκταση των δραστηριοτήτων της κατά το 2017 στο εξωτερικό, είτε μέσω εξαγωγών είτε μέσω παραγωγικής επέκτασης.

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την υλοποίηση φιλόδοξων επενδυτικών προγραμμάτων, ικανών να ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη παρουσία της στην αγορά.

Ιντρακόμ

Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

C11 M100 Y82 K0

C0 M0 Y0 K70

Jumbo

ΟΛΠ

Περσεύς Προϊόντα Ειδικής Διατροφής ΑΒΕΕ Creta Farms

Βραβείο επιχειρηματικής καινοτομίας - 2018

Βραβείο επενδυτικών σχέσεων - 2018

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών και καινοτομιών τόσο στη διαδικασία παραγωγής όσο και στην προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών.

Αξιολογείται η στάση της εταιρείας απέναντι στο επενδυτικό κοινό (ποιότητα και επάρκεια παρεχόμενων πληροφοριών, ικανοποιητική ιστοσελίδα, προθυμία εξυπηρέτησης μετόχων, στάση των βασικών μετόχων και της διοίκησης απέναντι στη μετοχή και τους μικρομετόχους).

Intralot

Τιτάν

Profile Software

Alpha Bank

CNL Capital Epsilon Net

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Βραβείο εταιρικής διακυβέρνησης - 2018

Βραβείο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης - 2018

Αξιολογείται η τυπική και ουσιαστική προσαρμογή των εταιρειών στο θεσμικό πλαίσιο περί εταιρικής διακυβέρνησης.

Αξιολογείται η έμφαση των εταιρειών στον γενικότερο κοινωνικό τους ρόλο (εργαζόμενοι, καινοτομία, προστασία περιβάλλοντος, ενίσχυση τοπικών κοινωνιών, χορηγικό έργο, αθλητισμός, κοινωνική μέριμνα, πολιτισμός κ.λπ.).

ΟΤΕ

Ιασώ

Coca-Cola HBC AG

Marfin Investment Group ΑΕ

Πετρόπουλος

ΟΠΑΠ

Βραβείο καλύτερης εταιρείας εναλλακτικής αγοράς - 2018

Bραβείο καλύτερης χρηματιστηριακής - 2018

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, η καινοτομία, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η έμφαση στις επενδύσεις, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η σταθερότητά τους κ.λπ.

Αξιολογούνται οικονομικές επιδόσεις, μερίδια αγοράς στις χρηματιστηριακές συναλλαγές και καινοτόμες δράσεις το 2017.

AXIA Ventures Group (Athens Branch)

Entersoft

Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος (IBG) ΑΕ Foodlink

Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ Vidavo

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Βραβείο καλύτερης εταιρείας διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων - 2018

Βραβείο καλύτερης ΑΕΕΑΠ - 2018

Αξιολογούνται οι επιδόσεις σε ό,τι αφορά τα ποσά των υπό διαχείριση κεφαλαίων και τις αποδόσεις των επιμέρους Α/Κ.

Αξιολογούνται οι οικονομικές επιδόσεις και οι επενδυτικές πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν το 2017.

Alpha Trust

Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ

Briq Properties ΑΕΕΑΠ

Εθνική Asset Management AEΔAK

Intercontinental International REIC-ICI

Bραβείο καλύτερης εταιρείας Asset & Wealth Management - 2018 (AEΔAK και ΑΕΔΑΚ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΣΚΟΠΟΥ και ΑΕΠΕΥ σύμφωνα με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών)

HSBC Retail Banking and Wealth Management

ΕΔΕΚΤ Asset Management Consulting

ΧΡΗΜΑ 39

[αφιέρωμα]

Νέοι κανόνες διαφάνειας για την ΕΚΕ Για να εναρμονιστούν πλήρως με τις αρχές της ΕΚΕ, οι επιχειρήσεις πρέπει να ενσωματώσουν στη λειτουργία τους κοινωνικές, ηθικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες, ενώ η συμμόρφωση με την υπάρχουσα νομοθεσία αποτελεί βασική προϋπόθεση πριν από τις δράσεις ΕΚΕ.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

τρόπο δημοσιοποίησης των σχετικών πληροφοριών, αλλά παρέχει σημαντική ευελιξία στις επιχειρήσεις, ώστε να επιλέγουν οι ίδιες τον τρόπο που θεωρούν καταλληλότερο. Μέχρι το καλοκαίρι του 2018, η Κομισιόν θα συντάξει έκθεση για την καθιέρωση της υποχρέωσης των μεγάλων επιχειρήσεων να δημοσιεύουν ετησίως, και ανά κράτος-μέλος ή τρίτη χώρα στην οποία δραστηριοποιούνται, πληροφορίες για τα κέρδη που πραγματοποιούν, τους φόρους που καταβάλλουν και τις δημόσιες ενισχύσεις που λαμβάνουν.

Η νέα στρατηγική της ΕΕ για την εταιρική κοινωνική ευθύνη

Ευρωπαϊκή Ένωση εκσυγχρονίζει το νομοθετικό της πλαίσιο για την ενίσχυση της διαφάνειας και λογοδοσίας των εταιρειών δημοσίου συμφέροντος που απασχολούν περισσότερους από 500 εργαζομένους, περίπου 6.000 σε ολόκληρη την ΕΕ. Ως εταιρείες δημοσίου συμφέροντος ορίζονται οι εισηγμένες σε χρηματιστήρια, οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες καθώς και όσες έχουν σημαντικό δημόσιο ρόλο εξαιτίας του μεγέθους του κύκλου των εργασιών τους και του εταιρικού τους κύρους. Σημειώνεται ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των νέων κανόνων. Με καθοριστική συμβολή της ελληνικής προεδρίας, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία για την Οδηγία που υποχρεώνει μεγάλες εταιρείες και επιχειρηματικούς ομίλους να δημοσιοποιούν στο εξής, εκτός από τους ισολογισμούς τους, και στοιχεία εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Τέτοια στοιχεία σχετίζονται με τη δραστηριότητά τους στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, της κοινωνικής πολιτικής, της καταπολέμησης της διαφθοράς και της δωροδοκίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, καθώς και σχετικά με την ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο και τα επαγγελματικά προσόντα των μελών των οργάνων διοίκησής τους. H νέα ρύθμιση δεν είναι δεσμευτική ως προς τον

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με έγγραφό της, περιγράφει την αναθεωρημένη στρατηγική που θα ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, ως ΕΚΕ ορίζεται η «ευθύνη των επιχειρήσεων σχετικά με τις επιπτώσεις της δράσης τους στην κοινωνία». Για να εναρμονιστούν πλήρως με τις αρχές της ΕΚΕ, οι επιχειρήσεις πρέπει να ενσωματώσουν στη λειτουργία τους κοινωνικές, ηθικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες, ενώ η συμμόρφωση με την υπάρχουσα νομοθεσία αποτελεί βασική προϋπόθεση πριν από τις δράσεις ΕΚΕ. Σε σχέση με περίπου δέκα χρόνια πριν, όταν δημοσιεύθηκε η τελευταία πολιτική της Επιτροπής σε θέματα ΕΚΕ, υπάρχει σημαντική αύξηση στον αριθμό των εταιρειών που υιοθετούν τις αρχές και τις πρακτικές της ΕΚΕ. Όμως, η πρόσφατα ανανεωμένη στρατηγική έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία η οικονομική κρίση και οι κοινωνικές της συνέπειες έχουν περιορίσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις επιχειρήσεις. Με την προώθηση της ΕΚΕ, η Επιτροπή φιλοδοξεί να ενισχύσει τις συνθήκες εκείνες που συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη, την υπεύθυνη συμπεριφορά των επιχειρήσεων και τη μακροχρόνια απασχόληση των εργαζομένων. Άλλωστε, η ΕΚΕ βοηθά τις ίδιες τις επιχειρήσεις (αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας, πρόσβαση σε νέες αγορές, καλύτερη πρόβλεψη των κοινωνικών και νομοθετικών αλλαγών) αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της. Η υιοθέτηση πρακτικών της ΕΚΕ πρέπει να γίνει από τις ίδιες τις εταιρείες, ωστόσο δημόσιοι φορείς και οργανισμοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο με έναν συνδυασμό εθελοντικών μέτρων και κανονισμών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει την ευρωπαϊκή ατζέντα για την ΕΚΕ με 8 δράσεις για τις οποίες δεσμεύεται να πάρει μέτρα, ενώ προτείνει να κάνουν το ίδιο και τα κράτη-μέλη της, οι εταιρείες και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς.

Η υιοθέτηση πρακτικών της ΕΚΕ πρέπει να γίνει από τις ίδιες τις εταιρείες, ωστόσο δημόσιοι φορείς και οργανισμοί μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο με έναν συνδυασμό εθελοντικών μέτρων και κανονισμών.

Συγκεκριμένα, οι δράσεις αυτές είναι: 1. Ενίσχυση της προβολής της ΕΚΕ και διάχυση καλών πρακτικών: Με τη δημόσια προβολή των εταιρικών πρακτικών ΕΚΕ, περισσότερες εταιρείες θα ενθαρρυνθούν να δημιουργήσουν τη δική τους στρατηγική προσέγγιση ΕΚΕ. Η επιτροπή σκοπεύει να διευκολύνει τη δημόσια δέσμευση για θέματα ΕΚΕ και να επιβραβεύσει τις συμπράξεις για θέματα ΕΚΕ μεταξύ εταιρειών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών. 2. Μέτρηση και αύξηση της εμπιστοσύνης στις επιχειρήσεις: Οι ανεύθυνες πρακτικές από κάποιες εταιρείες, καθώς και η συχνή υπερβολή από άλλες σχετικά με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές τους επιδόσεις, οδηγούν σε μείωση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων από τους καταναλωτές. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή δεσμεύεται να διερευνήσει τις παραπλανητικές «πράσινες» καμπάνιες μάρκετινγκ και να ξεκινήσει έναν διάλογο μεταξύ εταιρειών, καταναλωτών και άλλων ενδιΧΡΗΜΑ 41

αφιέρωμα ΕΚΕ

αφερόμενων μερών για την αμοιβαία κατανόηση των απαιτήσεων κοινωνίας-επιχειρήσεων. 3. Βελτίωση της αυτορρυθμιστικής διαδικασίας: Πολλές φορές, οι επιχειρήσεις, μόνες τους ή σε συνεργασία με άλλες, παίρνουν μέρος σε διαδικασίες κατά τις οποίες ρυθμίζουν οι ίδιες κάποιο μέρος της εταιρικής τους διακυβέρνησης, όπως π.χ. κοινούς Κώδικες Δεοντολογίας για έναν κλάδο επιχειρήσεων. Η ενίσχυση της διαδικασίας αυτής θα γίνει με την ανάπτυξη κώδικα καλών πρακτικών για αυτορρυθμιστικές διαδικασίες. 4. Ενίσχυση της ανταμοιβής των κοινωνικά υπεύθυνων εταιρειών: Οι εταιρείες μπορούν να «ανταμειφθούν» για την υπεύθυνη δράση τους με αυξημένες πωλήσεις, με προνομιακή αντιμετώπιση σε θέματα δημόσιων συμβάσεων ή με την καλύτερη πρόσβασή τους σε επενδυτικά κεφάλαια. Ειδικά για το τελευταίο, η Επιτροπή εξετάζει να ζητήσει από όλες τις χρηματιστηριακές και επενδυτικές επιχειρήσεις να ενημερώνουν τους πελάτες τους για τα ηθικά και κοινωνικά κριτήρια που εφαρμόζουν στις επενδυτικές αποφάσεις τους. 5. Βελτίωση της εταιρικής δημοσίευσης υπεύθυνων κοινωνικών και περιβαλλοντικών πληροφοριών: Η Επιτροπή θα προτείνει μια νομοθετική ρύθμιση που θα θέτει σαφείς κανόνες υπέρ της διαφάνειας των κοινωνικών απολογισμών που ήδη δημοσιεύονται από περίπου 2.500 ευρωπαϊκές εταιρείες και θα αναπτύξει μια πολιτική που θα ενθαρρύνει τις υπόλοιπες να μετρούν και να δημοσιεύουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις. 6. Περαιτέρω ενσωμάτωση της ΕΚΕ στην εκπαίδευση και την έρευνα: Τα κράτη-μέλη μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο ενθαρρύνοντας τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να ενσωματώσουν την ΕΚΕ και την αειφόρο ανάπτυξη στη διδακτέα ύλη τους, ενώ και η Επιτροπή θα ενισχύσει οικονομικά εκπαιδευτικά προγράμματα ΕΚΕ. 7. Έμφαση στη σημασία των εθνικών και τοπικών πολιτικών ΕΚΕ: Τα κράτη-μέλη καλούνται να δημιουργήσουν ή να εκσυγχρονίσουν τα σχέδιά τους για την προώθηση της ΕΚΕ με αναφορά σε διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές και κατευθυντήριες αρχές. 8. Ευθυγράμμιση των ευρωπαϊκών προσεγγίσεων ΕΚΕ με τις παγκόσμιες τάσεις: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εστιάσει τις ενέργειές της στην ενσωμάτωση από τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

διεθνώς αναγνωρισμένων πρακτικών και αρχών ΕΚΕ, αλλά και στην προώθηση των αρχών αυτών σε άλλες χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή καλεί, τέλος, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διάφορους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, φορείς και επιτροπές, καθώς και ηγέτες από τον επιχειρηματικό κόσμο και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, σε ανοιχτό διάλογο και σε δημόσια δέσμευση σχετικά με την ΕΚΕ.

Σε ένα νέο επιχειρηματικό οικοσύστημα η Ελλάδα Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη στιγμή, εφόσον καλείται να διαχειριστεί μια νέα πρωτόγνωρη πραγματικότητα, στην προσπάθειά της να αναζητήσει ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα της επιτρέψει όχι μόνο να βγει από την κρίση, αλλά κυρίως να δημιουργήσει τις βάσεις μιας βιώσιμης

οικονομίας και κοινωνίας, η οποία θα μπορεί να διασφαλίσει την κοινωνική συνοχή μέσω της ισόρροπης ανάπτυξης του τρίπτυχου Οικονομία-Περιβάλλον-Κοινωνία. Είναι, συνεπώς, απαραίτητη η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και η συνεργασία της ιδιωτικής και της δημόσιας πρωτοβουλίας προκειμένου να καταλήξουμε στη σύνθεση και ανάπτυξη συγκεκριμένων προτάσεων και δράσεων που συμβάλλουν σε μια βιώσιμη κοινωνία. Βρισκόμαστε ήδη σε ένα νέο επιχειρηματικό οικοσύστημα, που έχει ανάγκη από μια νέα γενιά τολμηρών ηγετών. Αυτό προαπαιτεί νέες ηγετικές ικανότητες και νοοτροπίες, καθώς και ενδελεχή γνώση. Οι επιχειρηματικοί ηγέτες του μέλλοντος αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο ότι μια νέα προσέγγιση είναι αναγκαία. Η οικονομία μετατρέπεται από οικονομία παραγωγών και καταναλωτών σε οικονομία δημιουργών, και σε αυτό το πλαίσιο οι κανόνες της επιχειρηματικής ευθύνης αποτελούν πυξίδα ανάπτυξης, οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας. Η υιοθέτηση μιας επιτυχημένης στρατηγικής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αποτελεί μία από τις

προϋποθέσεις για την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Η διεργασία της παγκοσμιοποίησης και της απελευθέρωσης των αγορών, η ανάγκη ύπαρξης ελάχιστων κανόνων λειτουργίας και ελέγχου, οι επιπτώσεις των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που αφορούν όλο και μεγαλύτερο αριθμό ατόμων και κρατών, η αύξηση της ευαισθησίας σε θέματα προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, έφτιαξαν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι επιχειρήσεις καλούνται σήμερα να εντάξουν τη βιώσιμη ανάπτυξη στον πυρήνα της επιχειρηματικής τους σκέψης. Παγκόσμια έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Nielsen, με θέμα την «εταιρική υπευθυνότητα», έδειξε ότι το 55% των καταναλωτών παγκοσμίως δεν θα είχαν πρόβλημα να πληρώνουν περισσότερο για προϊόντα και υπηρεσίες που προέρχονται από εταιρείες κοινωνικά υπεύθυνες, ποσοστό που αυξήθηκε κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του 2011. Αναλυτικά, τα αποτελέσματα ανά ήπειρο είναι: Ασία-Ωκεανία ποσοστό 64%, Νότια Αμερική 63%, Μέση Ανατολή επίσης 63%, Βόρεια Αμερική 42% και Ευρώπη 40%. Βλέπουμε ότι η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική έχουν χαμηλότερα ποσοστά από τις υπόλοιπες ηπείρους, αλλά η εν λόγω τάση, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Nielsen, είναι συνεχώς αυξανόμενη. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών που στηρίζουν αυτήν την τάση είναι ηλικίας 21-34 ετών. Η Nielsen, μελετώντας διαχρονικά τις λιανικές πωλήσεις 20 μαρκών σε 9 χώρες, οι οποίες πληροφορούσαν πάνω στη συσκευασία τους ότι είναι κοινωνικά υπεύθυνες ή προωθούσαν έντονα την κοινωνική τους δράση μέσω του μάρκετινγκ, διαπίστωσε ότι αυξήθηκαν οι πωλήσεις τους από 2% έως 5%. Αντίθετα, όταν μελετήθηκαν 14 άλλες μάρκες χωρίς δράσεις φάνηκε μια οριακή αύξηση πωλήσεων, μόνο 1%. Σύμφωνα με τη Nielsen, το ποσοστό των Ελλήνων που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν επιπλέον χρήματα για ένα προϊόν ή υπηρεσία των οποίων η επιχείρηση είναι κοινωνικά ή περιβαλλοντολογικά ενεργή είναι 44%. Επιπλέον, σε ποσοστό 49% δηλώνουν ότι το τελευταίο εξάμηνο έχουν αγοράσει τουλάχιστον από ένα προϊόν ή υπηρεσία κάποιας κοινωνικά υπεύθυνης εταιρείας. Ως προς τον σκοπό για τον οποίο οι Έλληνες δηλώνουν περισσότερο ευαισθητοποιημένοι στην πρώτη θέση βρίσκεται η «εξάλειψη της φτώχειας και της πείνας» με ποσοστό 97% και στη δεύτερη με 96% η «αύξηση της πρόσβασης σε πόσιμο νερό». Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) μπορεί να προσδώσει πολλαπλά οφέλη σε μια επιχείρηση,

Βρισκόμαστε ήδη σε ένα νέο επιχειρηματικό οικοσύστημα, που έχει ανάγκη από μια νέα γενιά τολμηρών ηγετών. Αυτό προαπαιτεί νέες ηγετικές ικανότητες και νοοτροπίες, καθώς και ενδελεχή γνώση.

και αρκετά από αυτά έχουν καθαρό και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Ειδικότερα, ανά τομέα, τα οφέλη που καταγράφονται περιλαμβάνουν:

δράσεις εθελοντισμού και απολαμβάνουν κίνητρα, έτσι ώστε να συμβάλλουν ενεργά στα προγράμματα ΕΚΕ της εταιρείας.

1. Πιο υπεύθυνες επιχειρήσεις Διεθνείς έρευνες καταγράφουν σημαντική στροφή των επενδυτών σε υπεύθυνες επιχειρήσεις, όπως η έρευνα του European Sustainable Investment Forum (Eurosif), η οποία κατέγραψε 85% αύξηση στα κεφάλαια που επενδύονται σε κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να ξεπερνούν πλέον τα 5 τρισ. ευρώ.

4. Περιβαλλοντικά οφέλη Μια επιχείρηση μέσω της ανάπτυξης δράσεων για την προστασία του περιβάλλοντος απολαμβάνει δύο βασικά οφέλη: • την εξοικονόμηση χρημάτων και • την αποφυγή κυρώσεων εξαιτίας μιας περιβαλλοντικής όχλησης.

2. Βασικές προκλήσεις Οι απαιτήσεις των πελατών μιας επιχείρησης, σε συνδυασμό με την ένταση του ανταγωνισμού της αγοράς, αποτελούν βασική πρόκληση και πολύ συχνά καθορίζουν το μέλλον της εταιρείας. 3. Ικανοποίηση εργαζομένων Οι εργαζόμενοι σε μια κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση βασίζονται στην ομαδικότητα, αναπτύσσουν

5. Αποδοχή των τοπικών κοινωνιών Μια κοινωνικά υπεύθυνη εταιρεία απολαμβάνει την εμπιστοσύνη που κερδίζει μέσω των συνδιαλλαγών της με τους εκπροσώπους τής τοπικής ή/και της ευρύτερης κοινωνίας. Τα οφέλη στην περίπτωση αυτή είναι τόσο επικοινωνιακά όσο και ουσιαστικά. Η εταιρεία όταν έχει ως σύμμαχό της την τοπική κοινωνία μπορεί να απαντήσει ή ακόμη και να προλάβει κάθε πρόκληση που ενδέχεται να προκύψει λόγω οικονομικής κρίσης. ΧΡΗΜΑ 43

αφιέρωμα ΕΚΕ

«Κλειδί» η βιώσιμη ανάπτυξη Η βιώσιμη ανάπτυξη (Sustainable Development) αποτελεί έννοια-«κλειδί» στον 21ο αιώνα και μια μεγάλη πρόκληση για όλη την ανθρωπότητα. Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται διεθνώς σε μια σημαντική προτεραιότητα κυβερνήσεων, οργανισμών, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών γενικότερα. Όλοι καλούνται να αντιληφθούν την πολυπλοκότητα και αλληλεξάρτηση των ζητημάτων που τίθενται, να συμβάλουν στην αναζήτηση των σωστών λύσεων και να δεσμευτούν σε συγκεκριμένες ενέργειες, τόσο ατομικές όσο και συλλογικές. Ως προς τον ορισμό της βιώσιμης ανάπτυξης δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία. Ο γνωστότερος ορισμός της ανήκει στην πρώτη πρωθυπουργό της Νορβηγίας, Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ. Ως πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, η κ. Μπρούντλαντ παρέδωσε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1987 την αναφορά της, με τίτλο «Το κοινό μας μέλλον», γνωστή ως “Brundtland report”, στην οποία η βιώσιμη ανάπτυξη ορίζεται ως: η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Στη Διεθνή Συνδιάσκεψη του Ρίο, το 1992, διατυπώθηκαν για πρώτη φορά και επίσημα οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Εκεί, η βιώσιμη ανάπτυξη ορίζεται ως: η ανάπτυξη που παρέχει μακροπρόθεσμα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, φροντίζοντας τις ανάγκες της παρούσας και των μελλοντικών γενεών. Οι συνθήκες του Μάαστριχτ το 1992, του Άμστερνταμ το 1997 και η Διεθνής Συνδιάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ το 2002, δέκα χρόνια μετά το Ρίο, επιβεβαίωσαν την αναγκαιότητα της βιωσιμότητας και την καθιέρωσαν τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και διεθνώς. Σύμφωνα με τη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όπως αυτή υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ το 2001 και όπως αναπτύσσεται και σε μεταγενέστερα σχετικά κείμενα: Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μια συνεχής πορεία αλλαγής και προσαρμογής και όχι μια στατική κατάσταση, με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών του παρόντος, χωρίς όμως να μειώνεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν και τις δικές τους ανάγκες, μέσα από την ισόρροπη και ισότιμη επιδίωξη και των τριών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης: Οικονομία-Περιβάλλον-Κοινωνία. Μέσα από τη συμπόρευση, δηλαδή, της οικονομικής ανάπτυξης, της περιβαλλοντικής προστασίας και της κοινωνικής συνοχής, όπως παραστατικά απεικονίζεται με το γνωστό ισόπλευρο τρίγωνο της βιώσιμης ανάπτυξης. • • •

άρθρο

Το όραμα της KPMG για τη βιώσιμη ανάπτυξη

του Δημήτρη Αποστολίδη Διευθυντή του Συμβουλευτικού Τμήματος της KPMG Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί ένα μακροχρόνιο ταξίδι στην πορεία της KPMG στην Ελλάδα και η σημασία της για τη στρατηγική μας φαίνεται από το γεγονός ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της φιλοσοφίας και της στρατηγικής μας με ένα σύνολο πολυεπίπεδων δράσεων: Το πρώτο επίπεδο αφορά στους ανθρώπους μας: οι άνθρωποί μας είναι ό,τι πιο σημαντικό, για αυτό τους στηρίζουμε να εκτελούν την εργασία τους με ήθος. Πιστεύουμε στη διά βίου μάθηση και επενδύουμε στην επαγγελματική ανάπτυξη των ανθρώπων μας. Πραγματοποιώντας ειδικές δράσεις αλλά και μακροχρόνιες πολιτικές, παρέχουμε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον εργασίας και σεβόμαστε την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής. Το δεύτερο επίπεδο αφορά στον «πράσινο» τρόπο εταιρικής λειτουργίας, ο οποίος προωθείται με την παρακολούθηση των εκπομπών CO2 (GCR), με δράσεις ανακύκλωσης καθώς και με δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος. Εκπροσωπούμε τη χώρα μας ανάμεσα σε 39 χώρες που συμμετέχουν στο Global Climate Response (GCR) της KPMG International για τη μέτρηση και παρακολούθηση των εκπομπών CO2 καθώς και στην εκπόνηση διεθνών ερευνών του δικτύου της KPMG αναφορικά με απολογισμούς βιώσιμης ανάπτυξης. Το τρίτο επίπεδο αφορά στην πραγματοποίηση δράσεων για την ενδυνάμωση του κοινωνικού συνόλου, όπως: • Συμμετοχή στον Αυθεντικό Μαραθώνιο για την ΕΛΕΠΑΠ και τη Διεθνή Αμνηστία • Προετοιμασία και προσφορά φαγητού σε συνεργασία με τη ΜΚΟ «Μπορούμε» • Διάθεση σχολικών ειδών στην ΕΛΕΠΑΠ και στα Παιδικά Χωριά SOS • Διάθεση ειδών πρώτης ανάγκης σε φτωχές οικογένειες στο Πέραμα Αττικής • Πραγματοποίηση διαδραστικών ομιλιών σε σχολεία για την Κυβερνοασφάλεια • Συμμετοχές εθελοντών σε χριστουγεννιάτικα bazaar Το τέταρτο επίπεδο αφορά στις υπηρεσίες συμβουλευτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή. Για παραπάνω από 10 έτη, στηρίζουμε περισσότερους από 30 δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικές εταιρείες. Ενημερωνόμαστε διαρκώς γύρω από τις τελευταίες εξελίξεις συμμετέχοντας σε διεθνείς οργανισμούς (GRI, CSR Europe κ.ά.) και ανταλλάζοντας απόψεις με το διεθνές δίκτυο της KPMG για

τις υπηρεσίες κλιματικής αλλαγής και βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο αποτελείται από 700 εξειδικευμένους επαγγελματίες σε περισσότερες από 50 χώρες. Τέλος, σε ό,τι αφορά στον τρόπο με τον οποίο προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας: φροντίζουμε να τηρούνται πάντα οι κανόνες ηθικής και δεοντολογίας ενεργώντας νόμιμα και προς το δημόσιο συμφέρον, διατηρώντας την ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα και προστατεύοντας το απόρρητο των πελατών μας. Οι δράσεις που υλοποιούνται από την KPMG για τα τρία πρώτα επίπεδα εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας στρατηγικής μας και αφορούν 4 πυλώνες: το περιβάλλον, την κοινωνία, τους ανθρώπους μας και τη διά βίου μάθηση. Κάθε πυλώνας δράσεων της KPMG στην Ελλάδα συνδέεται με τους αντίστοιχους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ, λαμβάνοντας υπόψη τις δράσεις που πραγματοποιεί η KPMG παγκοσμίως όπως επίσης και τις ανάγκες/ιδιαιτερότητες των τοπικών συνθηκών: • Πυλώνας #1-Περιβάλλον: ΣΒΑ 7, 12, 13, 15 • Πυλώνας #2-Κοινωνία: ΣΒΑ 1, 2, 3 • Πυλώνας #3-Οι άνθρωποί μας: ΣΒΑ 3, 4, 5, 10, 16 • Πυλώνας #4-Διά Βίου Μάθηση: ΣΒΑ 4 Όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε έναν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία στην οποία ζούμε και εργαζόμαστε, έχοντας σε ισορροπία τον νου και την καρδιά μας, κάνοντας πράξη τις αξίες της εταιρείας μας, που διέπουν κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας.

Λίγα λόγια για την KPMG Η KPMG είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο εταιρειών παροχής ελεγκτικών, φορολογικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών. Δραστηριοποιείται σε 154 χώρες και περιοχές και απασχολεί περισσότερα από 200.000 άτομα σε εταιρείες-μέλη παγκοσμίως. Οι ανεξάρτητες εταιρείες-μέλη του δικτύου της KPMG είναι συνδεδεμένες με την KPMG International Cooperative (KPMG International), μια ελβετική εταιρεία. Κάθε εταιρεία της KPMG είναι νομικά διακριτή και αυτοτελής οντότητα και αυτοχαρακτηρίζεται ως τέτοια. • • • © 2018 KPMG Advisors AE, a Greek Societe Anonyme and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative ("KPMG International"), a Swiss entity. All rights reserved.

ΧΡΗΜΑ 45

αφιέρωμα ΕΚΕ

ΑΒ Βασιλόπουλος:

Προσφέρουμε μαζί «Δώρα Αγάπης»

δώ και σχεδόν 80 χρόνια, η ΑΒ Βασιλόπουλος δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται στην ελληνική αγορά τροφίμων. Στη μακρά διαδρομή της, η εταιρεία έχει ξεχωρίσει για την άριστη ποιότητα και το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρει, ενώ έχει ταυτιστεί με την αξιοπιστία στη συνείδηση των συνεργατών και των εργαζομένων της, αλλά και των πελατών που εμπιστεύονται το δίκτυο ΑΒ για τις καθημερινές τους αγορές. Ταυτόχρονα, η εταιρεία αποδεικνύει στην πράξη την κοινωνική της υπευθυνότητα, μέσα από ολοκληρωμένες δράσεις που υλοποιεί κάτω από την «ομπρέλα» το «ΑΒητάρι της Αγάπης». Οι πρωτοβουλίες της έχουν στόχο την ανακούφιση συμπολιτών μας σε ανάγκη, τη φροντίδα των παιδιών, τη μέριμνα για το περιβάλλον και την ασφάλεια των προϊόντων. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΑΒ Βασιλόπουλος ενώνει τις δυνάμεις της με Οργανισμούς, φορείς και ΜΚΟ, με τους οποίους μοιράζεται ένα κοινό όραμα για μια κοινωνία προσφοράς και αλληλεγγύης, ενώ ενημερώνει, ευαισθητοποιεί και ενεργοποιεί τους συνεργάτες, τους ανθρώπους της και τους πελάτες της, ώστε να συμβάλουν ως μια ενιαία αλυσίδα.

«Δώρα Αγάπης» για την εορταστική περίοδο Μεταξύ άλλων, η ΑΒ Βασιλόπουλος έχει σχεδιάσει στοχευμένες ενέργειες για την εορταστική περίοδο, με σκοπό να σταθεί ουσιαστικά στο πλευρό των συνανθρώπων μας που έρχονται αντιμέτωποι με διαρκείς προκλήσεις στην καθημερινότητά τους. Με την ευχή και με κεντρικό μήνυμα τη φράση «Χριστούγεννα μαζί», η εταιρεία φέρνει στα καταστήματά της, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, τα «Δώρα Αγάπης», «κλείνοντας» μέσα σε χριστουγεννιάτικα κουτιά ξεχωριστά είδη. Με αυτήν την ενέργεια η ΑΒ δίνει σε όλους τους πελάτες της την ευκαιρία να προσφέρουν ενεργά και να μεγαλώσουν το καλό για τους συμπολίτες μας σε ανάγκη. Κάθε πελάτης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε τρία «Δώρα Αγάπης» για να τα προσφέρει στους αγαπημένους του και να συνεισφέρει, παράλληλα, στην ενίσχυση εκείνων που έχουν ανάγκη. Για κάθε «Δώρο Αγάπης», η ΑΒ προσφέρει 2 ευρώ στην «Τράπεζα Τροφίμων».

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Τα πιο ζεστά «Δώρα Αγάπης», δώρα ουσιαστικής στήριξης για τους συνανθρώπους μας «Δώρο Αγάπης»-Το πιο τρυφερό δώρο: Πρόκειται για ένα τρυφερό και γιορτινό δώρο για έναν πολύ ξεχωριστό σκοπό. Περιέχει βασικά είδη διατροφής που οι πελάτες ΑΒ μπορούν να προσφέρουν απευθείας σε κάποιον που γνωρίζουν ότι έχει ανάγκη ή να αφήσουν στο ειδικό καλάθι συγκέντρωσης τροφίμων στα καταστήματα της ΑΒ, για την ενίσχυση τοπικών οργανώσεων. Περιλαμβάνει τα παρακάτω προϊόντα ΑΒ: μπισκότα, μαύρη σοκολάτα, σοκολάτα γάλακτος, Passata, αλεύρι, πένες, ζάχαρη, γάλα εβαπορέ. «Δώρο Αγάπης»-Το πιο γιορτινό δώρο: Αποτελεί ένα εκλεκτό δώρο που μπορεί κανείς να προσφέρει σε εορταστικές επισκέψεις. Περιλαμβάνει τα παρακάτω προϊόντα: λευκό κρασί «Παράγκα» ή κόκκινο κρασί «Κτήμα Σκούρα-Portes Merlot», πάστα ελιάς καλαμών «Η ΑΒ κοντά στην ελληνική γη», φιστίκια «Η ΑΒ κοντά στην ελληνική γη». «Δώρο Αγάπης»-Το πιο γλυκό δώρο: Ενδείκνυται για ζεστά και γλυκά απογεύματα, για τους αγαπημένους μας ή ακόμη και για τον εαυτό μας. Περιλαμβάνει τα παρακάτω προϊόντα: Coffee Way καφέ φίλτρου φουντούκι/βανίλια, Lindt Excellence σοκολάτα με πορτοκάλι ή Lindt Excellence σοκολάτα με θαλασσινό αλάτι, Lindt Excellence σοκολάτα με 85% κακάο ή Lindt Excellence σοκολάτα υγείας με τσίλι. Για την ΑΒ, όμως, η διάθεση για προσφορά τα φετινά Χριστούγεννα δεν σταματά εδώ. Για όγδοη συνεχή χρονιά, σε συνεργασία με την «Τράπεζα Τροφίμων» και το «Μπορούμε», στρώνει το πιο γιορτινό τραπέζι σε 6.000 οικογένειες με παιδιά σε όλη τη χώρα, ενώ παράλληλα προσφέρει ένα πλούσιο εορταστικό γεύμα και δώρα καρδιάς στα παιδιά της Κιβωτού του Κόσμου. Με το βλέμμα στραμμένο στους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη, η ΑΒ Βασιλόπουλος δημιουργεί μαγικές στιγμές και μας καλεί να κάνουμε «Χριστούγεννα μαζί» με τους αγαπημένους μας! Γιατί τα Χριστούγεννα είναι πολύ περισσότερα από μια γιορτή. Είναι η χαρά να προσφέρουμε μαζί! • • •

συνέντευξη

Το 2019 θα αναδείξει τη στρατηγική μας αξία Πάνος Παπαδόπουλος CEO, Forthnet στον Χρήστο Ν. Κώνστα

Σήμερα, η εταιρεία, μέσα από τις εμπορικές συμφωνίες που έχει συνάψει με τη Vodafone TV και τη Wind Vision για τη διάθεση των καναλιών Novasports, αλλά και τις συμφωνίες που έχει με όλες τις πλατφόρμες της Κύπρου (Cablenet, Cyta Κύπρου, MTN και Primetel) για το αθλητικό και κινηματογραφικό περιεχόμενο, κατάφερε να δημιουργήσει νέες πηγές εσόδων.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

εταιρεία-φαινόμενο του 2018 είναι σίγουρα η Forthnet. Μια εταιρεία που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο της επικαιρότητας, είτε λόγω των καινοτομιών που έχει φέρει στον χώρο των συνδυαστικών υπηρεσιών οικιακής ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, είτε λόγω των δραματικών μετοχικών της εξελίξεων. Η Forthnet, που έφερε το Internet και τη συνδρομητική τηλεόραση στην Ελλάδα, αποτελεί «μήλον της έριδος» για μια σειρά από υποψήφιους επενδυτές από τους οποίους κάποιοι είναι ταυτόχρονα και μέτοχοί της αλλά και πελάτες των υπηρεσιών που προσφέρει. Τον τελευταίο χρόνο (για την ακρίβεια τους τελευταίους 16 μήνες), βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία αναζήτησης στρατηγικού επενδυτή από τις δανείστριες τράπεζες, οι οποίες, μέσω της κάλυψης του ομολογιακού δανείου ΜΟΔ, που εξέδωσε η εταιρεία το 2016, απέκτησαν τον μετοχικό έλεγχο της εταιρείας. Τη διαδικασία «τρέχει», ως σύμβουλος των τραπεζών, το ελληνικό γραφείο της ιαπωνικής επενδυτικής τράπεζας Nomura και έγκυροι κύκλοι της αγοράς θεωρούν ότι η συγκεκριμένη διαδικασία αφενός έχει τραβήξει σε μάκρος και αφετέρου το μόνο που έχει πετύχει η Nomura είναι να φέρει στην τελική φάση του διαγωνισμού μόνο δύο ενδιαφερομένους, απορρίπτοντας άλλες σοβαρές προτάσεις που είχαν πέσει στο τραπέζι. Τελευταίο επεισόδιο της χρονιάς στη διαδικασία αυτή είναι η επιλογή των Vodafone/Wind, προκειμένου να ξεκινήσουν αποκλειστικές διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνίας μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2019. Την ίδια στιγμή, το πρόσφατο παρελθόν έχει δείξει ότι ανάλογες περιπτώσεις άλλων επιχειρήσεων που μπήκαν στη διαδικασία αποκλειστικών διαπραγματεύσεων δεν κατέληξαν σε οριστική συμφωνία. Ο χρόνος κυλά και η Nomura καθυστερεί, ζημιώνοντας τις τράπεζες και τους μετόχους τους. Με αφορμή, λοιπόν, και αυτήν την εξέλιξη, συναντήσαμε τον κ. Παπαδόπουλο, για λογαριασμό

του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, και μιλήσαμε εφ’ όλης της ύλης αναφορικά με τον… συναρπαστικό αγώνα ψυχαγωγικού περιεχομένου και τηλεπικοινωνιακών υποδομών. Ο διευθύνων σύμβουλος της Forthnet, κ. Πάνος Παπαδόπουλος, βρίσκεται στο τιμόνι της εταιρείας από τον Φεβρουάριο του 2011. Τα τελευταία 8 χρόνια στον χώρο των τηλεπικοινωνιών και της συνδρομητικής τηλεόρασης έχουν συμβεί ραγδαίες εξελίξεις. Ο κ. Πάνος Παπαδόπουλος είναι ιδρυτικό στέλεχος της Forthnet. Ξεκίνησε την καριέρα του το 1991, όντας φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης κι όταν ακόμη η Forthnet λειτουργούσε ως το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Κατά τη διάρκεια των 27 χρόνων της θητείας του στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών και των ΜΜΕ, απέκτησε πολύπλευρη εμπειρία με την κατοχή θέσεων υψηλής ευθύνης σε όλους τους τομείς της εταιρείας, όπως technology director, commercial director και chief operations officer. Γεννήθηκε το 1970 στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, είναι απόφοιτος του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης και κάτοχος MBA της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του ALBA.

Τελικά, τι είναι η Forthnet; Είναι ένα μεγάλο «πρόβλημα» που οι τράπεζες έχουν φορτωθεί από το παρελθόν ή μια νέα επενδυτική ευκαιρία για τους υποψήφιους αγοραστές; Νομίζετε ότι θα γινόταν τόσο μεγάλος θόρυβος, θα υπήρχε το ενδιαφέρον τόσων υποψήφιων αγοραστών, αν δεν υπήρχε στρατηγική αξία στη Forthnet; Είμαστε μια εταιρεία που διαθέτει περιεχόμενο υψηλής εμπορικής αξίας, αλλά και ένα αξιόλογο στελεχιακό δυναμικό με μοναδική τεχνογνωσία, ενώ ταυτόχρονα επενδύουμε σε καινοτόμες υπηρεσίες που βελτιώνουν διαρκώς την εμπειρία του συνδρομητή. Τα 700.000 μοναδικά νοικοκυριά και οι περισσότερες από 40.000 επιχειρήσεις –μεταξύ των οποίων και κάποιες από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας– θα σας διαβεβαιώσουν ότι είμαστε κορυφαία εταιρεία στον κλάδο όχι μόνο της οικιακής ψυχαγωγίας, αλλά και των τηλεπικοινωνιών. Ξαφνικά, είδαμε τη Nova, εκτός από τηλεοπτικό περιεχόμενο, να προσφέρει και ηλεκτρική ενέργεια στην ελληνική αγορά… Διαφοροποιούμε συνεχώς τις πηγές εσόδων της Forthnet. H αγορά της ενέργειας είναι συνεχώς αναπτυσσόμενη, με νέες ευκαιρίες και προοπτικές. Προσπαθούμε να καλύψουμε το σύνολο των ΧΡΗΜΑ 49

συνέντευξη

αναγκών του ελληνικού νοικοκυριού για ψυχαγωγία, επικοινωνία και ενέργεια σε μια ενιαία ολοκληρωμένη εμπειρία υπηρεσιών κάτω από το ιδιαίτερα ισχυρό και αναγνωρίσιμο brand Nova. Όπως γνωρίζετε, έχουμε υψηλού επιπέδου τηλεπικοινωνιακές υποδομές και τα στελέχη μας ξεχωρίζουν για την υψηλή τους τεχνογνωσία. Έχουμε επίσης προχωρήσει σε σημαντικές συνεργασίες για την παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών με κορυφαίες εταιρείες, όπως Ελληνικά Πετρέλαια, ΦΑΓΕ, Εταιρεία Διαχείρισης Αερίου, Starbucks και Pet City. Σημαντική όμως είναι και η άνοδος των εσόδων από τη διάθεση διαφημιστικού χρόνου στα κανάλια της Nova, καθώς τα σχετικά έσοδα ανέβηκαν κατά 6,1% στο πρώτο εξάμηνο του 2018. Επίσης, είδαμε τη Nova να διαθέτει το περιεχόμενό της στη χονδρική αγορά και να το βλέπουμε μέσω άλλων παρόχων, της IPTV συνδρομητικής τηλεόρασης, στην Ελλάδα. Αυτή ήταν μια στρατηγική απόφαση που ήρθε ως συνέχεια των συνεργασιών που είχαν ξεκινήσει από το 2012 στην Κύπρο και αφορούσαν τη χονδρική διάθεση των καναλιών Novasports και Novacinema σε παρόχους IPTV υπηρεσιών. Σήμερα, η εταιρεία, μέσα από τις εμπορικές συμφωνίες που έχει συνάψει με τη Vodafone TV και τη Wind Vision για τη διάθεση των καναλιών Novasports, αλλά και τις συμφωνίες που έχει με όλες τις πλατφόρμες της Κύπρου (Cablenet, Cyta Κύπρου, MTN και Primetel) για το αθλητικό και κινηματογραφικό περιεχόμενο, κατάφερε να δημιουργήσει νέες πηγές εσόδων. Θέλω να υπογραμμίσω ότι, μ’ αυτές τις συμφωνίες, επιβεβαιώθηκε η υψηλή εμπορική αξία του περιεχομένου που διαθέτει η Nova και παράλληλα ενισχύθηκαν τα έσοδα από μια νέα εμπορική δραστηριότητα (channels wholesale). Εδώ και δύο χρόνια, προσπαθείτε να πάρετε άδεια ως ιδεατός πάροχος κινητής τηλεφωνίας (MVNO). Πού βρίσκεται αυτή η υπόθεση; Μετά την απόφαση της ΕΕΤΤ στα μέσα Νοεμβρίου, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε το «πράσινο φως» προκειμένου να μπουν και νέοι παίκτες που θα παρέχουν υπηρεσίες ως «εικονικοί» πάροχοι (Mobile Virtual Networks Operators-MVNOs). Καταλαβαίνουμε ότι οι παραδοσιακές εταιρείες κινητής τηλεφωνίας έχουν κάθε λόγο να καθυστερούν τη διαδικασία. Η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία και την Κροατία είναι οι μόνες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 στις οποίες δεν λειτουργεί κανένας MVNO.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Και, τελικά, τι θα γίνει; Περιμένουμε την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) να οριστικοποιήσει τους κανόνες λειτουργίας MVNO στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας. Από το 2016, η Forthnet είχε προσφύγει στην ΕΕΤΤ, προκειμένου να βρεθεί το πλαίσιο κανόνων, ώστε να καταστεί ιδεατός πάροχος κινητής τηλεφωνίας (MVNO). Η Ανεξάρτητη Αρχή λειτουργεί ως διαμεσολαβητής και επιλύει τη διαφορά ανάμεσα σε μας, τον υποψήφιο MVNO και τους MNOs (Cosmote, Vodafone). Η ΕΕΤΤ θα καθορίσει το πλαίσιο τιμών και τους κανόνες συνεργασίας προκειμένου, μέσω της χρήσης του δικτύου των παρόχων κινητής τηλεφωνίας, να προσφέρουμε ολοκληρωμένες υπηρεσίες και κινητής τηλεφωνίας στους συνδρομητές μας. Ας είμαστε ειλικρινείς: Λειτουργείτε σε έναν κλάδο που υποφέρει από βαριά, πρωτοφανή φορολογία, σε ένα οικονομικό περιβάλλον που τα νοικοκυριά διαθέτουν ολοένα και μικρότερη αγοραστική δύναμη… Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, η Forthnet κατάφερε να ενισχύσει τα λειτουργικά της έσοδα, καθώς στα οικονομικά αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου 2018 καταγράφει άνοδο στο EBITDA κατά 11,4%. Αυτή η εξέλιξη είναι αποτέλεσμα του προγράμματος λειτουργικής αναδιάρθρωσης που εφαρμόζει η εταιρεία και στοχεύει τόσο στην αναζήτηση νέων πηγών εσόδων όσο και στην αναδιάρθρωση του κοστολογικού της μοντέλου. Δηλαδή τι κάνατε; Η σημαντικότερη κίνηση είναι η απόφαση για τον πρόωρο τερματισμό της σύμβασης κεντρικής δια-

χείρισης της Super League και η σύναψη διμερών εμπορικών συμφωνιών με 9 ποδοσφαιρικές ομάδες, μεταξύ των οποίων τις εμπορικότερες και πλέον ανταγωνιστικές. Υπολογίζεται ότι η Forthnet θα μειώσει κατά 25% τις δαπάνες της για το ελληνικό ποδόσφαιρο, αρχής γενομένης από την αγωνιστική σεζόν 2018-2019, ενώ η εταιρεία εξασφάλισε στους συνδρομητές της όχι μόνο το ίδιο τηλεοπτικό περιεχόμενο που τους πρόσφερε την προηγούμενη σεζόν, αλλά επιπλέον και το ιταλικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Ακούστε, είμαι κι εγώ συνδρομητής σας. Η Nova ήταν η πρώτη ψηφιακή πλατφόρμα στην Ελλάδα, από την άλλη δεν έχω καμία αμφιβολία ότι είναι από τις ακριβότερες στην Ευρώπη. Δεν είναι η ακριβότερη στην Ευρώπη. Είναι όμως η βαρύτερα φορολογημένη υπηρεσία συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ευρώπη. Από τον Ιούλιο του 2016 επεβλήθη φόρος 10% στις υπηρεσίες Pay TV, ενώ ο ίδιος φόρος επιβαρύνεται… και με ΦΠΑ 24%. Φόρος στον φόρο δηλαδή. Επιπλέον, από τον Ιανουάριο του 2017 επεβλήθη φόρος 5% στις υπηρεσίες Internet και σταθερής τηλεφωνίας, ο οποίος επιβαρύνει ακόμα περισσότερο μια πλατφόρμα που συμπεριλαμβάνει τη συνδρομητική τηλεόραση σε πακέτο συνδυαστικών υπηρεσιών. Στο σύνολο των παραπάνω φόρων προστίθενται και διάφοροι άλλοι «υπέρ τρίτων φόροι και κρατήσεις». Επιπλέον όλων αυτών, οι δορυφορικές τηλεοπτικές συνδρομητικές πλατφόρμες αποδίδουν στην Πολιτεία, εκτός των προαναφερόμενων φόρων και του ΦΠΑ, αντάλλαγμα έως και 3% ετησίως επί των εσόδων τους για την άδεια δορυφορικής εκπομπής συνδρομητικής τηλεόρασης και καταβάλλουν όλους τους προβλεπόμενους φόρους επί των δια-

Υπολογίζεται ότι η Forthnet θα μειώσει κατά 25% τις δαπάνες της για το ελληνικό ποδόσφαιρο, αρχής γενομένης από την αγωνιστική σεζόν 2018-2019, ενώ εξασφάλισε στους συνδρομητές της όχι μόνο το ίδιο τηλεοπτικό περιεχόμενο που τους πρόσφερε την προηγούμενη σεζόν, αλλά επιπλέον και το ιταλικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου.

φημίσεων που προβάλλουν. Καταβάλλουμε επίσης ποσοστιαίες εισφορές επί του τζίρου μας υπέρ των Κέντρων Αποκατάστασης και Εκπαίδευσης Τυφλών, υπέρ Κινηματογράφου, υπέρ των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων κ.ά. Παράλληλα, μόλις πριν από λίγους μήνες, επεβλήθη μια νέα επιβάρυνση υπέρ του ΕΔΟΕΑΠ, του ασφαλιστικού φορέα των δημοσιογράφων, ύψους 2% επί των εσόδων της συνδρομητικής τηλεόρασης, παρά τις ισχυρές αντιρρήσεις που είχαν εκφράσει οι διοικήσεις των εταιρειών του κλάδου.

δεν μιλάμε μόνο για δικά μας διαφυγόντα κέρδη, αλλά και ευρύτερα του ελληνικού Δημοσίου, με απώλειες εσόδων και θέσεων εργασίας. Το «μαύρο χρήμα» που διακινείται από την πειρατική δραστηριότητα αποστερεί πολύτιμους πόρους από όλη την οπτικοακουστική βιομηχανία, καθώς τα έσοδα που χάνονται οδηγούν τις εταιρείες σε περιορισμό των δραστηριοτήτων τους και τελικά σε μείωση των θέσεων εργασίας. Αλλά και τα μειωμένα δημόσια έσοδα από την απώλεια ΦΠΑ και λοιπών φόρων καλείται τελικά να τα αναπληρώσει ο Έλληνας φορολογούμενος με αύξηση της φορολογίας.

Στις αντίστοιχες πλατφόρμες περιεχομένου από το εξωτερικό δεν έχουν επιβληθεί αντίστοιχες επιβαρύνσεις…

Συνδρομητική τηλεόραση σημαίνει «αποκλειστικό περιεχόμενο». Γιατί να επιλέξει ένας συνδρομητής το δικό σας πακέτο;

Έχετε δίκιο, έχουν δημιουργηθεί επαχθέστατες συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού υπέρ των εταιρειών του εξωτερικού που προσφέρουν αντίστοιχες υπηρεσίες, όπως Netflix, Amazon, Youtube, AppleTV, καθώς σε αυτές δεν μπορεί να επιβληθεί ανάλογο τέλος χρήσης και, άρα, έχουν ένα τρομερό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εις βάρος των αντίστοιχων ελληνικών.

Τα κανάλια Novasports προσφέρουν μακράν το καλύτερο αθλητικό περιεχόμενο με τις κορυφαίες ελληνικές ομάδες, με μεγάλες διοργανώσεις, όπως το ανεβασμένο ιταλικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, όλες τις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις της Γαλλίας – και φυσικά όλο το ευρωπαϊκό διασυλλογικό μπάσκετ με τις ελληνικές ομάδες παίζει μόνο σε εμάς. Την ίδια στιγμή, τα κανάλια Novacinema προσφέρουν τα μεγαλύτερα οσκαρικά blockbusters, αλλά και τις δημοφιλέστερες σειρές, που σαρώνουν παγκοσμίως. Παράλληλα, η Nova ανανέωσε και την πολύχρονη συνεργασία της με την Discovery Communications, εξασφαλίζοντας για τους συνδρομητές της τόσο τα δημοφιλή κανάλια ντοκιμαντέρ Discovery Channel, Animal Planet, Discovery Showcase HD όσο και τα αθλητικά κανάλια Eurosport1, Eurosport1 HD και Eurosport2. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Nova είναι η μοναδική δορυφορική πλατφόρμα που μεταδίδει τα παραπάνω κανάλια στην Ελλάδα.

Ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα τις συνδρομητικές πλατφόρμες στην Ελλάδα είναι και η λεγόμενη «πειρατεία». Η καταπολέμηση της πειρατείας αποτελεί μείζον ζήτημα για τους παρόχους συνδρομητικών ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών. Οι πειρατές δεν αποδίδουν ούτε ΦΠΑ 24%, αλλά ούτε και φόρο συνδρομητικής τηλεόρασης 10%. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, που χρήζει σοβαρής και μεθοδευμένης αντιμετώπισης από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, καθώς εδώ

Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Ποιες είναι οι νέες δυνατότητες στις συνδρομητικές υπηρεσίες που θα μπορούσαν να φέρουν νέους πελάτες; Είμαστε αυτοί που φέραμε πρώτοι στην Ελλάδα το High Definition. Είμαστε αυτοί που φέραμε πρώτοι την υπηρεσία Nova Multiview. Είμαστε αυτοί που εισαγάγαμε πρώτοι τις συνδυαστικές υπηρεσίες προσφέροντας με την υπηρεσία Nova3Play σταθερή τηλεφωνία, Internet και συνδρομητική τηλεόραση σε έναν λογαριασμό και έτσι διευρύναμε την αγορά συνδρομητικής τηλεόρασης. Είμαστε αυτοί που με την υπηρεσία Nova GO δώσαμε στους συνδρομητές μας τη δυνατότητα να απολαμβάνουν το αγαπημένο τους πρόγραμμα, όπου κι αν βρίσκονται, μέσω laptop, smartphone ή tablet. Είμαστε αυτοί που φέραμε το Nova On Demand και μπορούν οι συνδρομητές να παρακολουθήσουν ταινίες, σειρές, ντοκιμαντέρ και παιδικά προγράμματα όποτε εκείνοι θέλουν. Στις συγκεκριμένες υπηρεσίες έχουν προστεθεί και νέες δυνατότητες, όπως η υπηρεσία Nova GO extra, που δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στο περιεχόμενο του Nova GO μέσω δεύτερης συσκευής (laptop, tablet, smartphone), αλλά και η δυνατότητα offline viewing, που επιτρέπει στους συνδρομητές να κατεβάζουν προγράμματα από το Nova GO στη συσκευή τους και να τα βλέπουν όποια στιγμή επιθυμούν χωρίς σύνδεση στο Internet. Μέσα στο 2019 θα λανσάρουμε νέες υπηρεσίες ΟΤΤ (Over The Top) που θα κάνουν ακόμα πιο εύκολη και προσιτή την παρακολούθηση του μοναδικού περιεχομένου της Nova, ειδικότερα από τους νεότερους ηλικιακά καταναλωτές, που είναι πλέον εξοικειωμένοι με τα mobile devices. • • • ΧΡΗΜΑ 51

NPL Summit 2018

Μια νέα, μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική οικονομία

ε μια συγκυρία κατά την οποία η συζήτηση για τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων και ανοιγμάτων» κορυφώνεται, πραγματοποιήθηκε με τεράστια επιτυχία το NPL Summit 2018 (#npl18-http://npl.ethosevents.eu), στο Divani Apollon Palace & Thalasso, με φιλοξενούμενο ομιλητή, σε κλειστό δείπνο, τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, κ. Γιάννη Στουρνάρα. Το συνέδριο διοργανώθηκε από την Ethos Events, σε συνεργασία με το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr και το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, την Πέμπτη 29 Νοεμβρίου, με τη συμμετοχή εξειδικευμένων στελεχών επιχειρήσεων, που κατέθεσαν τις απόψεις τους για τη διαχείριση ενός μείζονος προβλήματος για την ελληνική οικονομία, η επίλυση του οποίου αναμένεται να απελευθερώσει πακτωλό κεφαλαίων τόσο από τραπεζικά ιδρύματα της χώρας όσο και από τους χρηματοπιστωτικούς γίγαντες του εξωτερικού που εξειδικεύονται σε αυτήν τη δραστηριότητα. Βασικό συμπέρασμα του συνεδρίου είναι ότι το πρόβλημα των NPEs δεν πρέπει να μετεξελιχθεί σε πρόβλημα NPAs, καθώς υπάρχει τεράστιος όγκος περιουσιακών στοιχείων που πρέπει να αξιοποιηθεί, προς όφελος της ελληνικής οικονομίας και απασχόλησης, ενώ παράλληλα πρέπει να απελευθερωθούν πόροι από το τραπεζικό σύστημα για να ενισχυθεί η ελληνική οικονομία.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Βασικό συμπέρασμα του συνεδρίου είναι ότι το πρόβλημα των NPEs δεν πρέπει να μετεξελιχθεί σε πρόβλημα NPAs, καθώς υπάρχει τεράστιος όγκος περιουσιακών στοιχείων που πρέπει να αξιοποιηθεί, προς όφελος της ελληνικής οικονομίας.

Ο κ. Δημήτριος Λιάκος, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, κατά τον χαιρετισμό του στην εκδήλωση, χαρακτήρισε τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων» τη σημαντικότερη πρόκληση για το τραπεζικό σύστημα, επισημαίνοντας ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες μείωσής τους. Σημείωσε, επίσης, ότι η κυβέρνηση μελετά σοβαρά την πρόταση που έχει υποβάλει η Τράπεζα της Ελλάδος.

Ο κ. Χρήστος Σταϊκούρας, τομεάρχης Οικονομικών, βουλευτής της ΝΔ, πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, αναφέρθηκε στις προκλήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε, «τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα ανέρχονται στα 89 δισ. ευρώ, με το 68% των μη εξυπηρετούμενων να βρίσκεται στο κόκκινο». Ο ίδιος τόνισε ότι για τη Νέα Δημοκρατία η ενίσχυση της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία αποτελεί βασικό πυλώνα της πολιτικής της.

ΧΡΗΜΑ 53

NPL Summit 2018

Από το βήμα του NPL Summit 2018, η κ. Χαρίκλεια Απαλαγάκη, γενική γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, ανακοίνωσε την ίδρυση Κέντρου Διαμεσολάβησης με εκπαίδευση του Μεσολαβητή Τραπεζικών και Επενδυτικών Προϊόντων. «Στόχος μας είναι να υποστηρίξουμε τη διαδικασία της διαμεσολάβησης από ειδικά εκπαιδευμένους διαμεσολαβητές, την εξεύρεση λύσεων μεταξύ τράπεζας και δανειοληπτών με τρόπο συναινετικό, φιλικό και βιώσιμο, που ταυτόχρονα θα είναι συμβατός με τις εποπτικές δεσμεύσεις των τραπεζών. Θα ξεκινήσουμε τη δράση μας αρχές του 2019» ανέφερε η κ. Απαλαγάκη.

Ο κ. Παναγιώτης Ρουμελιώτης, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος του ΔΣ της Attica Bank, αναφέρθηκε στην ομιλία του στην πολιτική και τα «εργαλεία» μετασχηματισμού του αναβαλλόμενου φόρου των τραπεζικών ισολογισμών. Σύμφωνα με τον κ. Ρουμελιώτη, οι ελληνικές τράπεζες, σε συνεργασία με την ΤτΕ και το ελληνικό Δημόσιο, πρέπει να προχωρήσουν σε πιο ενεργή διαχείριση των NPEs, στη χρήση των ήδη σωρευμένων προβλέψεων για τη μείωση των NPEs και στην πιστοληπτική διαβάθμιση των senior bonds που προκύπτουν από πώληση τιτλοποιήσεων NPEs και του νέου χρηματοοικονομικού μέσου που θα πρέπει να προκύψει προς υποκατάσταση του αναβαλλόμενου (ειδικά του DTC).

Στο πρώτο πάνελ, με θέμα «Θεσμικό πλαίσιο: Παρούσα κατάσταση και μελλοντικά ζητούμενα», ο κ. Κωνσταντίνος Β. Μποτόπουλος, συνταγματολόγος, σύμβουλος διοίκησης της Τραπέζης της Ελλάδος, πρ. γενικός γραμματέας Τουρισμού, ευρωβουλευτής και πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ανέφερε ότι τα NPLs αποτελούν ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα ύψους 735 δισ. ευρώ, το οποίο ωστόσο είναι πολύ ετερογενώς κατανεμημένο, καθώς μόλις τέσσερις χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Πορτογαλία, Ιταλία) αποτελούν το ήμισυ του προβλήματος. Ο ίδιος προέταξε τις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις στις πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Ο κ. Αθανάσιος Σαββάκης, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ), επε-

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

σήμανε ότι «ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι υγιείς επιχειρήσεις είναι ο αθέμιτος ανταγωνισμός που υφίστανται από επιχειρήσεις που έχουν “κόκκινα δάνεια” και λειτουργούν ανεξέλεγκτα, χωρίς να εξυπηρετούν στο ελάχιστο τις υποχρεώσεις τους». Στο πλαίσιο αυτό, έθεσε θέμα επιβράβευσης των συνεπών επιχειρήσεων. Ο κ. Αντώνιος Μπάγιας, μέλος του ΔΣ του Ελληνικού Συνδέσμου Εταιρειών Ενημέρωσης και Διαπραγμάτευσης Απαιτήσεων (ΕΣΕΔΑ), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΕΟΣ ΜΑΤΡΙΞ ΑΕ, ανέφερε ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου λειτουργούν σε ένα «σφιχτό» πλαίσιο και απαιτούνται βελτιώσεις στο νομοθετικό πλαίσιο του 2009, ζήτημα το οποίο ήδη βρίσκεται σε διαβούλευση. Ο κ. Νικόλαος Δ. Κανελλόπουλος, δικηγόρος, διαπιστευμένος διαμεσολαβητής, γενικός γραμματέας του Οργανισμού Προώθησης Εναλλακτικών Μεθόδων Επίλυσης Διαφορών (ΟΠΕΜΕΔ), τόνισε ότι «υφίσταται ακόμη καχυποψία για τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης, αν και παρατηρείται μεταστροφή στην κοινωνία, η οποία λαμβάνει έναν θεσμικό χαρακτήρα. Ωστόσο, τα βήματα που κάνει η Πολιτεία είναι πολύ αργά». Ο ίδιος σημείωσε ότι έχουν εκπαιδευτεί 2.000 διαμεσολαβητές, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν ακόμη ικανοποιητικά αποτελέσματα από τη λειτουργία του εξωδικαστικού μηχανισμού.

Στο δεύτερο πάνελ, με θέμα «NPLs-NPEs και κοινωνία», ο κ. Ιωάννης Γ. Ρουκάς, οικονομολόγος, πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Οικονομικής Διοίκησης ΕΕΔΕ-Μακεδονίας, managing partner, ZKP Consultants, παρουσίασε έρευνα που πραγματοποίησε για λογαριασμό του Τμήματος Ενημέρωσης Οφειλετών του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, αναφορικά με την άποψη της αγοράς για τα «κόκκινα δάνεια». Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων πιστεύουν ότι το φαινόμενο της ύπαρξης των «κόκκινων δανείων» οφείλεται κυρίως στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, ενώ ως προς τη λύση του θέματος οι επιχειρηματίες πιστεύουν ότι η μακροχρόνια ρύθμιση με το ελάχιστο δυνατό επιτόκιο είναι η καλύτερη επιλογή, με δεύτερη τη ρύθμιση του 50% των υποχρεώσεων και παγώματος του υπόλοιπου χρέους για 15 χρόνια, άτοκα. Ο κ. Γεώργιος Τανισκίδης, πρόεδρος της Core Capital Partners, αναφέρθηκε στις ρίζες του προβλήματος των NPLs επισημαίνοντας τα λάθη που έχουν κάνει στο παρελθόν οι τράπεζες, με βασικότερο όλων τη διενέργεια ανεπαρκούς κεφαλαιοποίησης, σε συνδυασμό με την ατιμωρησία που έχει επέλθει στην ελληνική κοινωνία στον τομέα αυτό, σημειώνοντας χαρακτηριστικά «καταργήσαμε τον αστικό κώδικα». Για να λυθεί το πρόβλημα των NPLs, ο κ. Τανισκίδης ανέφερε ότι θα πρέπει να υπάρχει σύμπνοια και ομόνοια, η οποία θα οδηγήσει σε επαναπατρισμό κεφαλαίων, σε συνδυασμό με προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων πιστεύουν ότι το φαινόμενο της ύπαρξης των «κόκκινων δανείων» οφείλεται κυρίως στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα.

Ο κ. Κωνσταντίνος Κόλλιας, πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΟΕΕ), εκτίμησε ότι ΧΡΗΜΑ 55

NPL Summit 2018 το όχημα ειδικού σκοπού μπορεί να αποτελέσει μέρος της λύσης για τα «κόκκινα δάνεια» στη χώρα μας. Ο πρόεδρος του ΟΕΕ προανήγγειλε ότι, σύντομα, το Οικονομικό Επιμελητήριο θα καταθέσει τη δική του εμπεριστατωμένη πρόταση, που μπορεί να συμβάλει στην κατεύθυνση της ταχύτερης επίλυσης του προβλήματος των NPLs. Ο κ. Φώτης Κουρμούσης, ειδικός τομεακός γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, επεσήμανε ότι η υπερχρέωση δεν αφορά μόνο τα «κόκκινα δάνεια», αλλά και εισφορές προς ασφαλιστικούς φορείς και Δημόσιο, σημειώνοντας ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε με μεγαλύτερη ένταση τα διαθέσιμα «εργαλεία» για τον εντοπισμό και τον διαχωρισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών. Ο κ. Νίκος Κωστόπουλος, σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων και γραμματέας Επιστημονικών Φορέων της Νέας Δημοκρατίας, επεσήμανε ότι τα χρέη προς το Δημόσιο έχουν εκτοξευθεί στα 103 δισ. ευρώ, τονίζοντας ότι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα λυθεί με ρεαλισμό, ρευστότητα και προσέλκυση επενδύσεων. Αντικείμενο συζήτησης στο πλαίσιο του NPL Summit 2018 υπήρξε και το πολύ σημαντικό ζήτημα της εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων. Σε ξεχωριστή ενότητα, με συντονιστή τον κ. Γιάννη Σπυρόπουλο, ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της Octane Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, μίλησαν οι κύριοι Φρίξος Ιωαννίδης, head of Portfolio Management, Quant, Δημήτρης Κουβάτσος, founding partner, Synergon Partners, και Κωνσταντίνος Λαύκας, CCO, Selonda, Non-Executive Board Member ELTA. Ο κ. Φρίξος Ιωαννίδης τόνισε ότι οι τράπεζες δεν αγνοούν τη σημασία της δομικής αναδιάρθρωσης μιας επιχείρησης. «Δυστυχώς όμως, το κάνουν πιο πολύ για τις

μεγάλες επιχειρήσεις. Η οικονομική αναδιάρθρωση, δυστυχώς, καταλήγει συνεχώς σε άλλους κύκλους αναδιαρθρώσεων». Μιλώντας για τις επενδύσεις, ανέφερε τρεις τομείς που παρουσιάζουν επενδυτικές ευκαιρίες: α) επιχειρήσεις που αναδιαρθρώνονται και βρίσκονται στο equity, β) το χρηματοδοτικό κενό των τραπεζών, γ) επένδυση σε χαρτοφυλάκια μη εξυπηρετούμενα. Ο κ. Δημήτρης Κουβάτσος αναφέρθηκε στη σημασία του Chief Risk Manager (CRO), σημειώνοντας πως ο ρόλος του είναι να προετοιμάζει τη διοίκηση για την επόμενη κίνηση και μετά να αποχωρεί. «Το operational restructuring ακουμπά και το business model» είπε χαρακτηριστικά. «Ο CRO είτε αφομοιώνεται ως μέρος της διοίκησης είτε περιθωριοποιείται» ανέφερε επίσης. Ο κ. Κωνσταντίνος Λαύκας εστιάστηκε στη σημαντικότητα που έχουν οι ίδιοι οι πελάτες και τα προς διαχείριση χρήματά τους, ενώ αναφέρθηκε και στην αξία των core activities των εταιρειών. «Σημασία έχει ποιοι είναι οι πελάτες μας και πώς δουλεύουμε, τι κάνουμε τα λεφτά των πελατών μας. Πολλές φορές, το να δίνουμε core activities σε εξωτερικούς συνεργάτες είναι προς όφελος των πελατών μας».

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Οι προκλήσεις και οι προοπτικές στον τομέα των NPLs-NPEs ήταν το θέμα της συζήτησης που απασχόλησε τους ομιλητές του πρώτου μέρους του τρίτου πάνελ. Με συντονιστή τον Χρήστο Κώνστα, δημοσιογράφο, head of Content, Ethos Media SA, στο τρίτο πάνελ μίλησαν οι κ.κ. Κωνσταντίνος Λιακόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Connecticore, Βασίλειος Μαντζαβίνος, αντιπρόεδρος της Ένωσης Τραπεζικών & Χρηματοοικονομικών Στελεχών Ελληνικής Ναυτιλίας και γενικός διευθυντής Ελλάδος της Unicredit Bank, Γεώργιος Ξηραδάκης, διευθύνων σύμβουλος της XRTC Business Consultants, Σοφία Ρίτσου, συνεργάτης της KTA Legal «Κοντογεώργης Αθ. & Συνεργάτες». Ο κ. Κ. Λιακόπουλος εξήρε τη σημαντική βοήθεια που παρέχουν τα εργαλεία τεχνολογίας και τα «έξυπνα» συστήματα στις εταιρείες ενημέρωσης οφειλετών, συνδράμοντας στο “real business”. Επιπροσθέτως, τόνισε πως στην ελληνική αγορά έχει ριζώσει βαθιά η νοοτροπία του moral hazard, με αποτέλεσμα το πρόβλημα, ουσιαστικά, να το έχουν οι υγιείς επιχειρήσεις. Ο κ. Β. Μαντζαβίνος μίλησε για τις τεράστιες διακυμάνσεις που πέρασε τα τελευταία χρόνια η ποντοπόρος ναυτιλία, σημειώνοντας πως οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μειώσει σημαντικά την έκθεσή τους στον παραπάνω κλάδο. Ωστόσο, στην Ελλάδα ισχύει το αντίθετο, καθώς για την ελληνική πραγματικότητα η ναυτιλία είναι ένας τομέας με καλύτερες επιδόσεις.

Ο κ. Γ. Ξηραδάκης αναφέρθηκε στον ρόλο των τραπεζιτών και στη σχέση τους με την τεχνολογία. «Ο τραπεζίτης, πλέον, έχει γίνει ένα black box. Ο banker, σήμερα, δεν έχει καμία απολύτως δύναμη, γιατί η τεχνολογία ελέγχει τα πάντα, το regulation έχει γίνει βάναυσο. Η Βασιλεία IV συνέβαλε στην προσπάθεια προσαρμογής ώστε να απλοποιηθεί η διαδικασία της χρηματοδότησης, προς ενίσχυση της επιχείρησης». Η κ. Σ. Ρίτσου είπε ότι είμαστε πολύ κοντά στην οριστικοποίηση του τρόπου διαχείρισης των «κόκκινων δανείων», ο οποίος θα είναι καθοριστικός για την εξέλιξη της οικονομίας της χώρας. «Η κοινωνία είναι σε επιφυλακή και πλέον η ευθύνη περνά στις επιχειρήσεις διαχείρισης» επεσήμανε.

Ο κ. Γιάννης Ρεβύθης χαρακτήρισε το Airbnb επενδυτικό «εργαλείο», που μπορεί να λανσάρεται ως μόδα, αλλά φέρνει πολλούς επενδυτές στη χώρα, σε συνδυασμό με το καθεστώς της Golden Visa. ΧΡΗΜΑ 57

NPL Summit 2018

Στο δεύτερο μέρος του τρίτου πάνελ, με θέμα «Προκλήσεις και προοπτικές στον τομέα NPLs και NPEs», με συντονιστή τον Άρη Αρβανιτάκη, managing director, UCI Greece Loan Management Services, μίλησαν οι κ.κ. Josef Martinák, head of Transactions, APS Management Services, Χάρης Κύρκος, πρόεδρος του ΔΣ της DV01 Asset Management, Χριστόφορος Στράτος, senior advisor, Resolute Asset Management, Γιάννης Ρεβύθης, πρόεδρος κτηματομεσιτών Ελλάδος, Αλεξάνδρα Φατσέα, senior director Retail/SB Recovery, Piraeus Bank Group. Ο κ. Josef Martinák είπε ότι το πρόβλημα των NPLs είναι τεράστιο, καθώς τα μισά από τα δάνεια που κατέχουν οι τράπεζες είναι «κόκκινα». Από την άλλη πλευρά, όπως τόνισε, ο όγκος των «κόκκινων δανείων» είναι πλεονέκτημα, καθώς προσελκύει αγοραστές. «Υπάρχουν διαφορετικοί αγοραστές για κάθε κατηγορία δανείων. Η Ελλάδα είναι στο ξεκίνημα της διαδικασίας» ανέφερε. Ο κ. Χάρης Κύρκος αναφέρθηκε στα εταιρικά δάνεια, την πρόσφατη πρόταση της ΤτΕ, την κίνηση της Eurobank με την Grivalia και τον ρόλο των servicers. «Το μεγαλύτερο μέρος των NPLs που δεν έχει πωληθεί αφορά corporate δάνεια. Χρειάζονται tailor-made λύσεις» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Χριστόφορος Στράτος σημείωσε ότι χρειάζεται κατηγοριοποίηση των δανείων, ώστε να μπορούν οι τράπεζες να έχουν μια ολοκληρωμένη καταγραφή του προβλήματος. «Οι πωλήσεις portfolios με εξασφάλιση έχουν βελτιωθεί. Τα “κόκκινα δάνεια” μπορούν ν’ απορροφήσουν μεγάλες επενδύσεις τα επόμενα δύο χρόνια» συμπλήρωσε. Ο κ. Γιάννης Ρεβύθης χαρακτήρισε το Airbnb επενδυτικό «εργαλείο», που μπορεί να λανσάρεται ως μόδα, αλλά φέρνει πολλούς επενδυτές στη χώρα, σε συνδυασμό με το καθεστώς της Golden Visa. Τόνισε, επίσης, ότι απαιτείται πολιτική σταθερότητα προκειμένου να υπάρξει άνοδος της αγοράς των ακινήτων. Η κ. Αλεξάνδρα Φατσέα επεσήμανε το νομικό πλαίσιο (ν. 3869-Νόμος Κατσέλη) αναφερόμενη στους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Όπως ανακοίνωσε, τελευταία, ξεκίνησε η λειτουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας στην οποία συμμετέχουν οι 5 μεγαλύτερες τράπεζες και από κοινού με τον Τειραισία, με σκοπό την πλήρη καταγραφή των οφειλών κάθε δανειολήπτη.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Η κ. Σίσσυ Παπαγιαννίδου, διευθύντρια της Διεύθυνσης Εποπτείας Πιστωτικού Συστήματος της Τραπέζης της Ελλάδος, αναφέρθηκε στην ομιλία της, με τίτλο “A new ecosystem for bank loans”, στις σοβαρές ελλείψεις στοιχείων αγοράς (market data), που παρατηρούνται στην ελληνική αγορά. Η έλλειψη αυτή αποτελεί, όπως επεσήμανε, το σημαντικότερο πρόβλημα στην τοποθέτηση ξένων επενδυτών στην αγορά, τονίζοντας ότι χρειάζεται πλήρης διαφάνεια και αυτοματοποιημένες-τυποποιημένες διαδικασίες.

Στο τέταρτο πάνελ, με θέμα «Ευκαιρίες για το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία», η κ. Sabina Dziurman, director, regional head for Greece & Cyprus, EBRD, ανέφερε ότι η Ελλάδα φέτος θα αποτελέσει την τρίτη μεγαλύτερη αγορά δραστηριοποίησης της EBRD. Όπως σημείωσε, υπάρχουν ευκαιρίες όχι μόνο για μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αλλά και στον χώρο των μικρομεσαίων επιιχειρήσεων, όπου απαιτείται συγκέντρωση (συγχωνεύσεις). Ο κ. Μιχάλης Μασουράκης, chief economist του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), ανέφερε ότι σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη ανάπτυξη από ό,τι στο παρελθόν, επισημαίνοντας ωστόσο ότι «βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο και δεν γνωρίζουμε αν θα υπάρχει σταθερότητα στο πολιτικό πεδίο την επόμενη διετία». Ο κ. Αναστάσιος Πανούσης, γενικός διευθυντής στη Διαχείριση Προβληματικών Δανείων Λιανικής Τραπεζικής της Eurobank και διευθύνων σύμβουλος της Eurobank FPS, επεσήμανε ότι τα «κόκκινα δάνεια» μειώνονται, σημειώνοντας ότι στόχος είναι να φθάσουν το 15-20% το 2021. Επιπλέον, αναφέρθηκε στα μέσα που χρησιμοποιεί η Eurobank γα τη μείωσή τους και συγκεκριμένα στις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις. Ο κ. Θεόδωρος Τζούρος, αναπληρωτής γενικός διευθυντής, Non Core Business & Restructuring Portfolio-Αναδιαρθρώσεις Corporate & Shipping, Piraeus Bank Group, σημείωσε ότι οι τράπεζες αναλαμβάνουν μεγαλύτερη δράση, εστιάζοντας πλέον σε πιο ριζικές λύσεις, που θα κάνουν βιώσιμες τις επιχειρήσεις. Ο κ. Κωνσταντίνος Τζανετόπουλος, senior manager, Accenture ΑΕ, αναφέρθηκε στα «εργαλεία» ΧΡΗΜΑ 59

NPL Summit 2018

και τα δεδομένα που κατέχουν διεθνώς οι εταιρείες υψηλής κεφαλαιοποίησης, επισημαίνοντας ότι αν είχαν επενδύσει οι τράπεζες σε analytics και data, θα είχαν καλύτερα αποτελέσματα στη διαχείριση και απομείωση των «κόκκινων δανείων». Σε παρακείμενη αίθουσα, παράλληλα με τις εργασίες του κεντρικού συνεδρίου, πραγματοποιήθηκαν παρουσιάσεις εταιρειών του ευρύτερου οικοσυστήματος των ΝPLs σε συνεργάτες, πελάτες και υποψήφιους πελάτες τους.

Ομιλία κ. Γιάννη Στουρνάρα, Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος

Στο πλαίσιο του συνεδρίου, πραγματοποιήθηκε κλειστό δείπνο, στο οποίο επαγγελματίες του χώρου είχαν την ευκαιρία να αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα από την ομιλία του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, κ. Γιάννη Στουρνάρα, και να ανταλλάξουν απόψεις, ενώ αξίζει να σημειωθεί η ξεχωριστή και τιμητική παρουσία του πρώην πρωθυπουργού, κ. Παναγιώτη Πικραμμένου. Στην ομιλία του, με τίτλο «Τέσσερις άξονες για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων», ο κ. Στουρνάρας ανέδειξε ως όρο επιβίωσης της ελληνικής οικονομίας τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων», ενώ αναφέρθηκε αναλυτικά στις υπάρχουσες προτάσεις για τη διαχείρηση των NPLs, θεωρώντας τις συμπληρωματικές και προς όφελος της οικονομίας συνολικά. Ως ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας προέβαλε ο κ. Στουρνάρας την ενίσχυση και επίσπευση της εκκαθάρισης των υποθέσεων που τελούν υπό καθεστώς νομικής προστασίας με βάση τον ν. 3869/2010 (Νόμο Κατσέλη). Όπως ανέφερε, άνω των 200.000 δανειοληπτών ή μη εξυπηρετούμενα δάνεια ποσού άνω των 13 δισ. ευρώ βρίσκονται στο εν λόγω καθεστώς.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Με στοιχεία τέλους α’ εξαμήνου 2018, στο σύνολο των χαρτοφυλακίων, το 14,9% των μη εξυπηρετούμενων δανείων τελεί υπό καθεστώς αίτησης για υπαγωγή σε νομική προστασία. Στο στεγαστικό χαρτοφυλάκιο το ποσοστό υπαγωγής σε νομική προστασία φτάνει το 31,5%. Δηλαδή, προσεγγιστικά, 3 στα 10 στεγαστικά δάνεια είναι «υπόθεση» του Νόμου Κατσέλη. «Συνεπώς, η γρήγορη εκδίκαση και εκκαθάριση του εν λόγω αποθέματος θα συνέβαλλε καθοριστικά στην αποκλιμάκωση του συνολικού αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων» σημείωσε. «Το πρόσφατο σχέδιο της ΤτΕ για ταχεία αποκλιμάκωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τραπεζικό σύστημα διαμορφώνει ένα μοντέλο που δημιουργεί υγιή ανταγωνισμό, καθώς τυχόν νέες προτάσεις που θα συνδράμουν περαιτέρω στη λύση αντιμετώπισης του προβλήματος των “κόκκινων δανείων” είναι ευπρόσδεκτες» ανέφερε. Σύμφωνα με εκτίμηση του διοικητή της ΤτΕ, σε σύντομο χρονικό διάστημα θα έχουμε αποτέλεσμα, ενώ πρόσθεσε: «Η αίσθησή μου είναι ότι θα συγκλίνουμε με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Είναι ενδεικτικές, άλλωστε, οι πρόσφατες δηλώσεις του αρμόδιου αντιπρόεδρου της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόβσκις». • • •

αφιέρωμα

Wealth Management Υπηρεσίες που ικανοποιούν και τις πιο πολύπλοκες ανάγκες του επενδυτή

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Με τη συνεχιζόμενη αύξηση των επενδυτικών επιλογών, η αποτελεσματική διαχείριση περιουσίας έχει καταστεί ακόμη πιο πολύπλοκη. Για τον λόγο αυτό, τα τμήματα διαχείρισης ιδιωτικής περιουσίας των τραπεζών, αλλά και οι ανεξάρτητες εταιρείες, είναι εξοπλισμένα για να καλύψουν τις διαφορετικές ανάγκες και απαιτήσεις των πελατών τους με ένα εξειδικευμένο πακέτο ολοκληρωμένων υπηρεσιών.

Συνολική διαχείριση περιουσίας Η προσέγγιση βασίζεται στην οικοδόμηση στενής συνεργασίας μεταξύ των πελατών και των relationship managers, ώστε οι δεύτεροι να κατανοούν τους στόχους και τις ανάγκες των πρώτων. Δηλαδή αναγνωρίζεται ότι κάθε πελάτης είναι μοναδικός. Μέλημα των managers είναι η δημιουργία και η διατήρηση μιας μακροχρόνιας σχέσης εμπιστοσύνης, η οποία να βασίζεται στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τον επαγγελματισμό και τη διακριτικότητα. Το Wealth Management διακρίνεται για: • το μεγάλο εύρος επιλογών και λύσεων, • την εξατομικευμένη και αξιόπιστη εξυπηρέτηση, • την πρόσβαση σε αγορές και προϊόντα διεθνώς, • τα υψηλού επιπέδου στελέχη. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν: Τραπεζικές υπηρεσίες Μέσω εύχρηστων εφαρμογών, σύγχρονων πιστωτικών «εργαλείων» και ευέλικτων διαδικασιών, οι καθημερινές συναλλαγές γίνονται πιο εύκολες και αποτελεσματικές. Πιστωτικές διευκολύνσεις Παροχή εξειδικευμένων λύσεων, που ανταποκρίνονται στις εκάστοτε χρηματοδοτικές ανάγκες. Επενδυτικές υπηρεσίες Πρόσβαση και τεχνογνωσία σε μια ευρεία γκάμα σύγχρονων χρηματοπιστωτικών προϊόντων και υπηρεσιών σε διεθνή κλίμακα, παρέχοντας παράλληλα ευελιξία επιλογής μεταξύ διαφόρων επιπέδων λήψης αποφάσεων. Υπηρεσίες θεματοφυλακής Οι τράπεζες διαθέτουν μεγάλη εμπειρία και υλικοτεχνική υποδομή στην παροχή υπηρεσιών θεματοφυλακής, υποστηρίζοντας διαχρονικά τις επενδύσεις των πελατών τους στις σημαντικότερες διεθνείς αγορές.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Προσφέρονται στους πελάτες τρεις τύποι επενδυτικών υπηρεσιών, προσδίδοντας ευελιξία και διάφορα επίπεδα λήψης αποφάσεων: Υπηρεσίες εκτέλεσης • Ο πελάτης επιλέγει προσωπικά το κάθε επενδυτικό προϊόν. • Τo Τμήμα Wealth Management περιορίζεται στην εκτέλεση χρηματοοικονομικών συναλλαγών του πελάτη. Συμβουλευτικές υπηρεσίες • Ο πελάτης αποφασίζει την τακτική κατανομή επενδύσεων, επιλέγει τα επενδυτικά προϊόντα και διαχειρίζεται προσωπικά το χαρτοφυλάκιό του με βάση τις συμβουλές του relationship manager. • To Τμήμα Wealth Management συμβουλεύει τον πελάτη και εκτελεί όλες τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές του. Υπηρεσίες διακριτικής διαχείρισης • Ο πελάτης καθορίζει τους χρηματοοικονομικούς του στόχους και τα επιθυμητά επίπεδα κινδύνου. • Η εξειδικευμένη εταιρεία αναλαμβάνει την

τακτική κατανομή επενδύσεων και την επιλογή των επενδυτικών προϊόντων, με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση του χαρτοφυλακίου. Το εύρος των επενδυτικών υπηρεσιών προσφέρει στους πελάτες πρόσβαση σε όλο το φάσμα των επενδυτικών λύσεων σε διεθνή κλίμακα, που περιλαμβάνουν: Μετοχές Εξειδικευμένο τμήμα χρηματιστηριακών συναλλαγών, που καλύπτει τις εγχώριες και τις κύριες διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές και λειτουργεί από τις 09:30 μέχρι τις 23:00. Ομόλογα Κρατικά, εταιρικά και άλλα είδη ομολόγων σε παγκόσμιο επίπεδο. Διεθνή αμοιβαία κεφάλαια Διαχείριση διαθεσίμων, ομολογιακά, μετοχικά και εναλλακτικών επενδύσεων, μέσω ενός μεγάλου δικτύου διαχειριστών αμοιβαίων κεφαλαίων με τους οποίους συνεργάζεται η τράπεζα. Δομημένα προϊόντα Εξατομικευμένα σύνθετα ομόλογα (structured ΧΡΗΜΑ 63

αφιέρωμα notes) και δομημένες επενδύσεις (structured investments) που συνδέονται με διάφορες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, όπως χρηματοοικονομικά μέσα που συνδέονται με δείκτες αγορών, επιτόκια, προϊόντα σταθερού εισοδήματος, εμπορεύματα και ισοτιμίες ξένου συναλλάγματος. Στόχος είναι η παροχή εναλλακτικών τρόπων για τη βελτίωση της απόδοσης του χαρτοφυλακίου, σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα χρηματαγοράς, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες και στόχους (δεδομένου του ότι τηρούνται τα σχετικά κριτήρια).

επενδυτών και θεωρούνται διεθνώς μία από τις αποτελεσματικότερες μορφές επένδυσης. Μέσω αυτών δίνεται η δυνατότητα σε έναν μεγάλο αριθμό επενδυτών να έχουν πρόσβαση στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Βασίζονται στην ιδέα ότι πολλοί επενδυτές τοποθετούν τα χρήματά τους συλλογικά, αντί να τα επενδύσουν μόνοι τους, δημιουργώντας έτσι ένα σημαντικό ποσό κεφαλαίου το οποίο διαχειρίζονται ενεργά επαγγελματίες διαχειριστές χαρτοφυλακίου. Αυτά τα αμοιβαία κεφάλαια διέπονται από αυστηρό ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο και θεωρούνται διεθνώς ένα από τα πιο αποτελεσματικά διαθέσιμα «εργαλεία» διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, προσφέροντας σημαντικά πλεονεκτήματα για τον

τελικό επενδυτή: • Επαγγελματική διαχείριση επενδύσεων και χαρτοφυλακίου • Άμεση ρευστότητα • Βελτιστοποίηση σχέσης απόδοσης/κινδύνου μέσω ευρείας διασποράς επενδύσεων • Συγκριτικά χαμηλό κόστος συναλλαγών • Μικρό αρχικό κεφάλαιο συμμετοχής • Διαφάνεια, με καθημερινή δημοσίευση τιμών και αποδόσεων Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, τα πιο πάνω αμοιβαία κεφάλαια προσφέρονται σαν επενδυτική επιλογή τόσο για θεσμικούς όσο και για ιδιώτες επενδυτές.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Σε αυτήν την κατηγορία κατατάσσεται και η προθεσμιακή επένδυση με δικαίωμα προαίρεσης επί συναλλάγματος (DCI-Dual Currency Investment), η οποία προσφέρει υψηλότερες αποδόσεις από άλλη ανάλογη κατάθεση προθεσμίας, αλλά στη λήξη μπορεί να εξαργυρωθεί στο αρχικό νόμισμα (νόμισμα επένδυσης) ή στο δεύτερο νόμισμα (νόμισμα πώλησης) σε προκαθορισμένη ισοτιμία. Παράγωγα • Διάφορα είδη παραγώγων, ανάλογα με τις ανάγκες του πελάτη • Προϊόντα ξένου συναλλάγματος (FX) • Καλύπτονται όλα τα κύρια ζεύγη συναλλαγματικών ισοτιμιών • Πολύτιμα μέταλλα • Χρυσό, ασήμι, λευκό χρυσό και παλλάδιο Ρυθμιστικό πλαίσιο ΟΣΕΚΑ (UCITS) Τα Αμοιβαία Κεφάλαια ΟΣΕΚΑ (UCITS) χαρακτηρίζονται από το πλεονέκτημα της συλλογικής διαχείρισης των επενδύσεων μεγάλου αριθμού

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Alpha Bank Gold Personal Banking

πραγματικό χρόνο, από έγκυρες πηγές.

Η Alpha Bank, υιοθετώντας το μοντέλο της «Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής» στην παροχή επενδυτικών υπηρεσιών, προσφέρει στα μέλη της υπηρεσίας Alpha Bank Gold Personal Banking, τη δυνατότητα επιλογής μέσα από μια σειρά ολοκληρωμένων επενδυτικών προϊόντων, από κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους επενδυτικούς οίκους στις μεγαλύτερες αγορές παγκοσμίως.

Διεθνή ομόλογα Παρέχεται πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα επιλεγμένων κρατικών και εταιρικών ομολόγων εσωτερικού και εξωτερικού. Τα χρηματοπιστωτικά μέσα δεν είναι τραπεζικές καταθέσεις και δεν συνιστούν υποχρεώσεις της Alpha Bank ή των συνδεδεμένων ή θυγατρικών εταιρειών της, ούτε είναι εγγυημένα από αυτές (εκτός αν πρόκειται για προϊόντα εκδόσεώς τους ή υπάρχει ρητή και ειδική εγγύησή τους από αυτές), υπόκεινται δε σε επενδυτικούς κινδύνους, περιλαμβανομένης και της πιθανής απώλειας του αρχικού κεφαλαίου, και ενδέχεται να μη διασφαλίζονται από το κράτος ή από κάποιον Οργανισμό του. ΟΙ ΟΣΕΚΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΕΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ.

Αμοιβαία κεφάλαια Υπάρχει η δυνατότητα επιλογής μέσα από ένα ευρύ φάσμα αμοιβαίων κεφαλαίων, τα οποία διαχειρίζονται 16 κορυφαίοι επενδυτικοί οίκοι. Μια σειρά ολοκληρωμένων επενδυτικών επιλογών της Alpha Asset Management ΑΕΔΑΚ, μιας εταιρείας με διακρίσεις στην πολυετή πορεία της στη διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων εσωτερικού και εξωτερικού. Για συγκεκριμένα Funds of Funds της Alpha Asset Management ΑΕΔΑΚ, γίνεται επιλογή, μεταξύ άλλων, από τα αμοιβαία κεφάλαια των ανωτέρω διεθνών επενδυτικών οίκων. Χρηματιστηριακές υπηρεσίες Μέσω της Alpha Finance ΑΕΠΕΥ προσφέρονται υπηρεσίες υψηλής ποιότητας για τις χρηματιστηριακές συναλλαγές, ταχύτητα στην εκτέλεση συναλλαγών, πολύπλευρη οικονομική ενημέρωση καθώς και εταιρικά και επιχειρηματικά νέα σε

Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ Η «ακτινογραφία» της εταιρείας που φέρνει νέα δεδομένα στην επενδυτική αγορά. Με έδρα στην Αθήνα και πολυετή ιστορία στον χώρο, η Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ διαθέτει μία από τις πιο έμπειρες διαχειριστικές ομάδες. Με την απορρόφηση της ΑΤΕ ΑΕΔΑΚ και την

δώστε φτερά στην ασφαλιστική σας ενημέρωση Ο

Α Σ Φ Α Λ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Σ

Κ Ο Σ Μ Ο Σ

τεύχος 83|σεπτέμβριος-οκτώβριος/2018

16 αφιέρωμα ΣΥΝΤΑΞΕΙΣΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ Αλλάζει άρδην το σκηνικό των συντάξεων

52 αφιέρωμα ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ Νέες ισορροπίες στις δύο αγορές υγείας

48 θέμα CYBER INSURANCE

Ο ασφαλιστικός κλάδος ενώπιος ενωπίω με την πρόκληση του cyber κινδύνου

αφιέρωμα

ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Κρίση και τεχνολογία αύξησαν τη ζήτηση για νέα προγράμματα και καλύψεις

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου Πρόεδρος & CEO Eurolife ERB, Πρόεδρος ΕΑΕΕ

Η ιδιωτική ασφάλιση αρωγός του κράτους

ανάληψη διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων της Millennium ΑΕΔΑΚ, έχει επιτευχθεί σημαντική διεύρυνση των επενδυτικών προϊόντων της, ενώ έχει ενισχυθεί η τεχνογνωσία, η ικανότητα και η αποτελεσματικότητα στελεχών και διαδικασιών που εφαρμόζει. Σήμερα, αποτελώντας 100% θυγατρική της Τράπεζας Πειραιώς, είναι ο βασικός επενδυτικός πυλώνας του Τομέα Piraeus Financial Markets, της πιο σύγχρονης δομής παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στη ΝΑ Ευρώπη. Παράλληλα, στο πλαίσιο της πολιτικής του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς για ολιστική προσέγγιση και ασταμάτητη βελτίωση της εμπειρίας εξυπηρέτησης των πελατών της, αξιοποιεί μια σειρά από σημαντικές συνέργειες με τις υπόλοιπες εταιρείες του ομίλου. Ειδικά για τον σύγχρονο Έλληνα επενδυτή, η Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ προσφέρει: • Αμοιβαία κεφάλαια και υπηρεσίες διαχείρισης χαρτοφυλακίων (συνολικά κεφάλαια υπό διαχείριση άνω του 1 δισ. ευρώ) και την εμπειρία εξυπηρέτησης του συνόλου των πελατών ατομικής και συλλογικής διαχείρισης. • Επαγγελματικές διαδικασίες και δοκιμασμένες στον χρόνο πολιτικές, που συμβάλλουν στη σωστή οργάνωση και την απερίσπαστη λειτουργία της, προς όφελος του επενδυτή. • Μέγεθος και διάρθρωση που αποτελούν εγγύηση και βάση για διαρκή αναπτυξιακή πορεία, με εξελιγμένα επενδυτικά προϊόντα και υπηρεσίες εξυπηρέτησης.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Η εικόνα σήμερα Η Πειραιώς Asset Management AEΔΑΚ, με το εύρος και την ακτίνα των δραστηριοτήτων της, καλύπτει όλο το φάσμα της αγοράς, με αμοιβαία κεφάλαια όλων των τύπων και των επενδυτικών κατηγοριών και εξελιγμένες υπηρεσίες διαχείρισης, προσωποποιημένες για ιδιώτες και εξειδικευμένες για θεσμικούς πελάτες. Σήμερα, η Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ διαχειρίζεται: • Αμοιβαία κεφάλαια με έδρα στην Ελλάδα, που ανταποκρίνονται στο προφίλ και τις ανάγκες κάθε επενδυτή. • Αμοιβαία κεφάλαια με έδρα στο Λουξεμβούργο, μέσω ανάθεσης από την Piraeus Asset Management Europe, θυγατρική του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς. • Ατομικά χαρτοφυλάκια ιδιωτών και θεσμικών πελατών. Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα Η απόφαση ενός ιδιώτη ή θεσμικού πελάτη να εμπιστευθεί την Πειραιώς Asset Management AEΔΑΚ τού εξασφαλίζει έναν αξιόπιστο και συνεπή συνεργάτη, που του προσφέρει μια σειρά από ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, όπως: • Υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία και πολύτιμη εμπειρία • Δοκιμασμένες και θεσμοθετημένες διαδικασίες και πρακτικές

• Άρτια οργάνωση και αποτελεσματική δομή • Βαθιά γνώση της ελληνικής και παγκόσμιας κεφαλαιαγοράς • Σημαντικές συνέργειες με τον όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς, που λειτουργούν προς όφελός του

Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ Για δέκατη συνεχή χρονιά, η Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ διατήρησε την ηγετική της θέση στη διαχείριση κεφαλαίων στην Ελλάδα (κατάταξη βάσει του συνολικού ενεργητικού των υπό διαχείριση ΟΣΕΚΑ και θεσμικών χαρτοφυλακίων, σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, 29/12/17). Η εταιρεία, που είναι 100% θυγατρική της Τράπεζας Eurobank Ergasias AE, (εφεξής Τράπεζα Eurobank), με συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια που ξεπερνούν τα 4 δισ. ευρώ, δραστηριοποιείται στον χώρο της διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων, όπου και κατέχει μερίδιο αγοράς 31,15% (σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, 29/12/17), θεσμικών χαρτοφυλακίων, παροχής υπηρεσιών επενδυτικών συμβουλών, καθώς και παροχής επενδυτικών λύσεων μέσω αμοιβαίων κεφαλαίων τρίτων παρόχων στην Ελλάδα και στις χώρες όπου ο όμιλος έχει παρουσία. Η προσέγγιση στη διαχείριση κεφαλαίων έχει

ΧΡΗΜΑ 67

αφιέρωμα

πάντα πελατοκεντρικό και δυναμικό χαρακτήρα, προσαρμόζοντας το φάσμα των προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχει στο τρέχον χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Σταθερή επιδίωξη παραμένει η εκπλήρωση των επενδυτικών στόχων, χτίζοντας μακροχρόνιες σχέσεις, που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Γνώμονας της επιτυχίας της είναι η ικανοποίηση των επενδυτικών αναγκών του πελάτη, προσφέροντας εξειδικευμένες και υψηλού επιπέδου επενδυτικές λύσεις. Διεθνείς διακρίσεις Οι συνεχείς διακρίσεις που λαμβάνει εδώ και χρόνια η Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ για τα αμοιβαία κεφάλαια που διαχειρίζεται, καθώς και για τους διαχειριστές της αποδεικνύουν έμπρακτα τη συνέπεια και την προσήλωση της εταιρείας στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού ποιοτικού διαχειριστικού αποτελέσματος. Παράλληλα, αναδεικνύουν την ικανότητα της εταιρείας να ανταγωνίζεται ισάξια επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού. Συγκεκριμένα, η Morningstar®, ο διεθνής οίκος αξιολόγησης αμοιβαίων κεφαλαίων από το 2005, έχει επιβραβεύσει με πλήθος διακρίσεων αμοιβαία κεφάλαια υπό τη διαχείριση της Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ, κατόπιν μηνιαίας αξιολόγησης της σχέσης απόδοσης/ρίσκου του κάθε αμοιβαίου κεφαλαίου σε σύγκριση με τα άλλα αμοιβαία κεφάλαια της κατηγορίας τους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Επίσης, η Citywire Global, o διεθνής οίκος οικονομικής ενημέρωσης και αξιολόγησης διαχειριστών κεφαλαίων, από το 2012 έχει απονείμει επανειλημμένα διακρίσεις σε συγκεκριμένους διαχειριστές των Αμοιβαίων Κεφαλαίων της Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ για τη διαχειριστική τους ικανότητα και αποτελεσματικότητα. Παράλληλα, η Citywire Global, με τις διακρίσεις που έχει απονείμει στην Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ, έχει αναδείξει τις ικανότητες της διαχειριστικής ομάδας της, αφού διατήρησε τον Δεκέμβριο του 2015 την ανώτατη διάκριση (“Platinum”) στις κατηγορίες επενδύσεων Bonds Eurozone και Equity Eurozone, την οποία είχε αρχικά λάβει τον Ιούνιο του 2014. Τέλος, η Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ έχει πιστοποιηθεί σύμφωνα με το διεθνές Πρότυπο ΕΝ ISO9001: 2008 για το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας που έχει αναπτύξει και εφαρμόζει, κατόπιν

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

επιθεώρησης από τον έγκριτο και διεθνώς αναγνωρισμένο φορέα πιστοποίησης TÜV Hellas, 100% μέλος του TÜV Nord Group. Κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης-πιστοποίησης, επιβεβαιώθηκε ότι η Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ εφαρμόζει Σύστημα Διαχείρισης σύμφωνα με το παραπάνω πρότυπο στα εξής πεδία εφαρμογής: • Διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων • Διαχείριση χαρτοφυλακίων θεσμικών και ιδιωτών πελατών • Παροχή επενδυτικών λύσεων μέσω αμοιβαίων κεφαλαίων τρίτων παρόχων • Παροχή υπηρεσιών επενδυτικών συμβουλών

Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ Η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ ιδρύθηκε το 1972 ως η πρώτη εταιρεία διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων στην Ελλάδα. Ανήκει στον όμιλο εταιρειών της Εθνικής Τράπεζας (ΕΤΕ) και διαχειρίζεται κεφάλαια θεσμικών και ιδιωτών πελατών. Ο Όμιλος ΕΤΕ είναι ένας από τους μεγαλύτερους και ισχυρότερους ομίλους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στην Ελλάδα, με δυναμική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς και σε άλλες διεθνείς αγορές. Η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ διαθέτει ένα ευρύ φάσμα επενδυτικών προϊόντων, παρέχοντας μεγάλη ευελιξία στους επενδυτές, ώστε να δημιουργήσουν το προσωπικό τους χαρτοφυλάκιο.

Διαχείριση χαρτοφυλακίων συνταξιοδοτικών ταμείων (Pension Funds) και αμοιβαίων κεφαλαίων ασφαλιστικών φορέων Παρέχει, επίσης, προϊόντα και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των: • Ασφαλιστικών/Συνταξιοδοτικών ταμείων • Ασφαλιστικών εταιρειών • Επιχειρήσεων Διακρίσεις Η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ, τον Ιούλιο του 2017, σε ειδική τελετή, τιμήθηκε από τη New Times Publishing-Diamonds of The Greek Economy 2017 για την επιλογή της στη λίστα Diamonds Of The Greek Economy 2017-Οι υγιέστερα αναπτυσσόμενες εταιρείες.

Τα συνολικά κεφάλαια υπό διαχείριση κατά το τέλος του 2017 ανέρχονταν σε 1,41 δισ. ευρώ, και οι πελάτες της εταιρείας υπερβαίνουν τις 41.000, 71 εκ των οποίων είναι θεσμικοί. Η εταιρεία διαχειρίζεται συνολικά: • 17 Αμοιβαία Κεφάλαια • 3 NBG International Funds SICAV (Luxembourg) • 2 NBG International Funds FCP (Luxembourg) Η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ, εκτός από τη διαχείριση Α/Κ, προσφέρει: Διαχείριση χαρτοφυλακίων θεσμικών επενδυτών Διαχείριση χαρτοφυλακίων ιδιωτών επενδυτών

Σύμφωνα με μελέτη της ICAP (10 χρόνια Business Leaders in Greece, έκδοση 2017), είναι η μοναδική ΑΕΔΑΚ που περιλαμβάνεται στη λίστα των 500 επιχειρήσεων με την υψηλότερη κερδοφορία (EBITDA) για το 2016. Σε αντίστοιχη κλαδική μελέτη της ICAP-Μάρτιος 2017 για εταιρείες Leasing, Factoring, Χρηματιστηριακές & Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων για τα έτη 2014-2015, η Εθνική Asset Management είναι η ΑΕΔΑΚ με: • την υψηλότερη κερδοφορία, • την υψηλότερη αποδοτικότητα τόσο απασχολούμενων όσο και ιδίων κεφαλαίων. Σύμφωνα με στοιχεία της Hellas List, είναι η μοναδική ΑΕΔΑΚ που περιλαμβάνεται στις 171 μεγαλύτερες επιχειρήσεις βάσει κερδών για τα έτη 2014-2015 (με δημοσιευμένα στοιχεία μέχρι 20 Νοεμβρίου), βάσει έκδοσης της εφημερίδας Ημερησία τον Ιανουάριο του 2017, με τίτλο «Οι ηγέτες της οικονομίας».

Τον Δεκέμβριο του 2015, από το περιοδικό ΧΡΗΜΑ (τ. 417/12.2015) και τα Επιχειρηματικά Βραβεία Γ. Ουζούνης 2015, μετά από ψηφοφορία του επενδυτικού κοινού, έλαβε το 1ο Βραβείο Καλύτερης Εταιρείας Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων-2015. Τον Ιούλιο του 2015, σε ειδική τελετή, τιμήθηκε από την Active Business Publishing-Diamonds of The Greek Economy 2015 για την επιλογή της στη λίστα The Most Admired Enterprises-Οι υγιέστερα αναπτυσσόμενες εταιρείες. Το Αμοιβαίο Κεφάλαιο Δήλος Εισοδήματος-Ομολογιακό Εσωτερικού (Σύσταση: ΦΕΚ Β’ 432/24.06.1991): • Τον Ιανουάριο του 2018 απέσπασε το 1ο βραβείο στην κατηγορία των πιο αποδοτικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων της δεκαετίας 31/12/200731/12/2017 στην απονομή των Fund Managers’ Awards 2017, που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολυσυνεδρίου Athens Money Show 2018. • Τον Μάιο του 2016, κέρδισε τον τίτλο Euro Government Bond Fund of the Year στον διεθνή διαγωνισμό 2016 Global Fund Awards, το οποίο είναι ένα διεθνές πρόγραμμα βραβείων διάκρισης για αποδόσεις και παροχή υπηρεσιών στον κλάδο διαχείρισης κεφαλαίων. • Το 2013, αποκόμισε διεθνή αναγνώριση, καθώς, σύμφωνα με δημοσίευμα της έγκριτης οικονομικής εφημερίδας Wall Street Journal, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στο οποίο αναφερόταν το δημοσίευμα, κατετάγη πρώτο στον κόσμο μεταξύ όλων των ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων (Wall Street Journal, 27 Οκτωβρίου 2013). • • • ΧΡΗΜΑ 69

Μεσογειων 189 Αν. ΤΚ.11525 ΑΘΗΝΑ

contact@iatrou.com.gr facebook.com/iatrou.furniture

+ (30)210 6710063 + (30)210 6721238

iatrou.com.gr

άρθρο

Διεθνής δημοσιότητα στη μελέτη για το άσθμα και τη διατροφή

Διατροφή πλούσια σε ωμέγα-3 καταπολεμά το παιδικό άσθμα του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά, MD, Ιατρού Χρόνιων και Αυτοάνοσων Νοσημάτων, CEO Metabolomic Medicine, Προέδρου του European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M.

SS W W E E N N G G N I N I K K A A E E R BBR

έα διεθνής μελέτη, με τη συμμετοχή του Dr. Τσουκαλά και του Πανεπιστημίου La Trobe, αποκαλύπτει ότι η διατροφή πλούσια σε ψάρι καταπολεμά το άσθμα. Η μελέτη έτυχε μεγάλης διεθνούς δημοσιότητας, με άρθρα στον Τύπο στις ΗΠΑ, στην Huffington Post στην Αγγλία, στην Ινδία, στην Αυστραλία έως και στην Αλάσκα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι παιδιά με άσθμα που ακολούθησαν μια υγιεινή μεσογειακή δίαιτα, εμπλουτισμένη με λιπαρά ψάρια, είχαν βελτιωμένη πνευμονική λειτουργία μετά από έξι μήνες. Η μελέτη έγινε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο La Trobe της Μελβούρνης, το European Institute of Nutritional Medicine (E.I.Nu.M.) της Ρώμης και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η επικεφαλής ερευνήτρια, Μαρία Παπαμιχαήλ, από το Πανεπιστήμιο La Trobe, δήλωσε ότι τα ευρήματα της μελέτης αποτελούν μια επιπρόσθετη ένδειξη ότι η υγιεινή διατροφή θα μπορούσε να είναι μια πιθανή θεραπεία για το παιδικό άσθμα. «Ήδη γνωρίζουμε ότι η διατροφή πλούσια σε λίπη, ζάχαρη και αλάτι μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη του παιδικού άσθματος, και τώρα έχουμε ενδείξεις ότι είναι εφικτό να διαχειριστούμε τα συμπτώματα του άσθματος μέσω υγιεινής διατροφής» εξηγεί η κ. Παπαμιχαήλ. «Τα λιπαρά ψάρια, που είναι

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

υψηλά σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Η μελέτη μας δείχνει ότι η κατανάλωση ψαριού, ακόμα και δύο φορές την εβδομάδα, μπορεί να μειώσει σημαντικά τη φλεγμονή στους πνεύμονες παιδιών με άσθμα». Ο Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, πρόεδρος του European Institute of Nutritional Medicine, αναφέρει: «Το άσθμα είναι μια ασθένεια που οφείλεται σε αυξημένη αντίδραση του ανοσοποιητικού και ανήκει μαζί με τις αλλεργίες στην ευρύτερη κατηγορία των αυτοάνοσων νοσημάτων. Οι αναλύσεις που διενεργήθηκαν στα παιδιά έδειξαν διαφορά στα επίπεδα των ωμέγα-3 λιπαρών που ρυθμίζουν τη φλεγμονή πριν και μετά τη διατροφική παρέμβαση και αναδεικνύουν τον κεντρικό ρόλο της διατροφής στις σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις των χρόνιων και αυτοάνοσων ασθενειών». Παράλληλα, η ερευνήτρια της ομάδας και διευθύντρια της Σχολής Επιστημών Υγείας καθηγήτρια Κατερίνα Ιτσιόπουλος επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά: «Ακολουθώντας μια παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι πλούσια σε θρεπτικά τρόφιμα και λιπαρά ψάρια, θα μπορούσε να είναι ένας εύκολος, ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος να μειώσουμε τα συμπτώματα του άσθματος στα παιδιά». Ο αναπληρωτής καθηγητής κ. Bircan Erbas, από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του La Trobe, είναι ειδικός στο άσθμα και τις αλλεργίες και συμμετείχε στην επίβλεψη της μελέτης. «Το άσθμα είναι η πλέον κοινή αναπνευστική νόσος στους νέους ανθρώπους και μία από τις κυριότερες αιτίες νοσηλείας και εισαγωγής στα επείγοντα στα παιδιά» εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής κ. Erbas. «Δυστυχώς, η ταχύτητα εμφάνισης περιστατικών με άσθμα παραμένει σε υψηλά επίπεδα παγκοσμίως. Είναι απαραίτητο να βρούμε νέες θεραπείες, που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν παράλληλα με συμβατικές θεραπείες έναντι του άσθματος». Στην κλινική μελέτη συμμετείχαν 64 παιδιά από την Αθήνα, ηλικίας 5 έως 12 ετών, τα οποία είχαν ελαφρύ άσθμα. Ερευνητές από την Αυστραλία και την Ελλάδα χώρισαν τα παιδιά σε δύο γκρουπ και παρότρυναν το ένα γκρουπ να καταναλώνει για 6 μήνες 2 γεύματα μαγειρεμένων λιπαρών ψαριών την εβδομάδα (τουλάχιστον 150 γρ. το καθένα), στο πλαίσιο της ελληνικής μεσογειακής διατροφής. Τα υπόλοιπα παιδιά ακολούθησαν τη συνηθισμένη τους διατροφή. Στο τέλος της μελέτης, βρέθηκε ότι τα παιδιά που κατανάλωσαν ψάρι είχαν μειωμένη βρογχική φλεγμονή κατά 14 μονάδες. Πάνω από 10 μονάδες θεωρείται σημαντικό αποτέλεσμα σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες. • • •

1. Science Daily: https://www.sciencedaily.com/ releases/2018/11/181104085114.htm 2. 9 News Melbourne: https://www.9news.com.au/ health/2018/11/05/14/34/eating-fish-could-help-fight-asthma-la-troberesearch 3. Huffington Post UK: https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/ diet-rich-in-fatty-fish-can-reduce-asthma-symptoms-in-childrenstudy-suggests_uk_5be16318e4b04367a88029ac?utm_hp_ref=ukparents&guccounter=1&guce_referrer_us=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmd yLw&guce_referrer_cs=m8lpbEMeR1I46h-il9PA5w 4. La Trobe University: https://www.latrobe.edu.au/news/articles/2018/ release/diet-rich-in-fish-helps-fight-asthma 5. EurekAlert, American Association for the Advancement of Science: https://www.eurekalert.org/pub_releases/2018-11/ltu-tfd110218.php 6. Medical Express: https://medicalxpress.com/news/2018-11-diet-richfish-asthma.html 7. Medi Bulletin: https://medibulletin.com/fatty-fishes-like-salmon-troutsardines-help-kids-fight-asthma/ 8. Economic Times, Health: https://health.economictimes.indiatimes. com/news/diagnostics/diet-rich-in-fish-helps-fight-asthma-study/66510832 9. Reddit Science: https://www.reddit.com/r/science/comments/9ubt7h/ diet_rich_in_fish_helps_fight_asthma_children/ 10. AJC: https://www.ajc.com/news/health-med-fit-science/can-diet-richfish-help-fight-childhood-asthma/R0CV9MfN6OOcLClsXsdWXO/ 11. Sydney Strait Times: https://www.nst.com.my/lifestyle/ heal/2018/11/428527/fish-consumption-reduces-symptoms-childhoodasthma-study 12. Genetic Engineering and Biotechnology News: https://www. genengnews.com/news/oily-fish-reduces-airway-inflammation-in-asthmaticchildren/ 13. The Cordova Times Alaska: https://www.thecordovatimes. com/2018/11/06/study-fish-rich-diet-helps-fight-asthma/ 14. Pharmacy News: https://www.pharmacynews.com.au/news/whyeating-more-fish-can-help-children-asthma-0

Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/jhn.12609 ΧΡΗΜΑ 73

Auto Forum 2018

Αναζητήστε το πιο ασφαλές αυτοκίνητο και όχι το πιο γρήγορο

ε εξαιρετικά μεγάλη επιτυχία και ευρεία συμμετοχή πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 7 Νοεμβρίου 2018 το 2nd Auto Forum, με τίτλο: «Αλλάξτε αυτοκίνητο!». Το συνέδριο διοργανώθηκε από την Εthos Events σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς», το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr και το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, στο Divani Apollon Palace & Thalasso. Το 2nd Auto Forum πραγματοποιήθηκε υπό την

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

αιγίδα του Υπουργείου Μεταφορών, του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων & Δικύκλων (ΣΕΑΑ), της Hellastron, του Συνδέσμου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος, του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ιδιωτικών ΚΤΕΟ και της Ένωσης Ιδιωτικών ΚΤΕΟ Ελλάδος. Το 2nd Auto Forum παρουσίασε την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεστεί στην αυτοκίνηση στον τομέα της ασφάλειας (ενεργητικής και παθητικής), αναδεικνύοντας όλα όσα συμβαίνουν

σήμερα, αλλά και όσα έρχονται στο άμεσο μέλλον από την αυτοκινητοβιομηχανία και επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την οδική ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στη χώρα μας. Σημαντική καινοτομία του συνεδρίου είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα δόθηκε το βήμα στους ειδικούς να εξηγήσουν τις νέες τεχνολογίες όσον αφορά στην παθητική ασφάλεια και ειδικότερα τα νέα πλαίσια αμαξώματος, που σε περίπτωση σύγκρουσης κατευθύνουν τη ροή ενέργειας μακριά από την καμπίνα επιβατών.

Ο κ. Γεώργιος Ν. Ουρσουζίδης, πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Οδικής Ασφάλειας της Βουλής των Ελλήνων, βουλευτής Ν. Ημαθίας ΣΥΡΙΖΑ, μίλησε για το σημαντικό έργο της επιτροπής, η οποία προωθεί τη συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στο θέμα της οδικής ασφάλειας. Ο κ. Ουρσουζίδης αναφέρθηκε σε παραδείγματα επιχειρήσεων και σχολείων που εφαρμόζουν συγκεκριμένα προγράμματα, σημειώνοντας ότι το Δημόσιο θα πρέπει να επιβραβεύει τις εταιρείες που παρουσιάζουν αντίστοιχο έργο και επιδόσεις. Ο δρ. Χρίστος Δήμας, βουλευτής Κορινθίας, αναπληρωτής τομεάρχης Οικονομίας και Ανάπτυξης της Νέας Δημοκρατίας, ανέφερε ότι το θέμα της ασφάλειας στην επιλογή αυτοκινήτου πρέπει να ανέβει πολύ ψηλά στην ατζέντα, διαπιστώνοντας ότι «προφανώς, κάτι δεν κάνουμε σωστά ως χώρα». Ο ίδιος τόνισε ότι χρειάζεται εκπαίδευση των πολιτών, ειδικά σε μια περίοδο που τα περισσότερα νοικοκυριά δοκιμάζονται οικονομικά. Ο κ. Λευτέρης Αυγενάκης, γραμματέας της Πολιτικής Επιτροπής και βουλευτής Ν. Ηρακλείου της Νέας Δημοκρατίας, απέστειλε χαιρετισμό, στον οποίο, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Η ΝΔ έχει παρουσιάσει ένα σαφές και συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο για την οδική ασφάλεια, του οποίου η υλοποίηση είναι κομβικής σημασίας για τη δραστική μείωση των τροχαίων ατυχημάτων στη χώρα μας. Είναι μάλιστα η πρώτη φορά, ίσως, στα χρονικά που ένα κόμμα θέτει σε τόσο υψηλή προτεραιότητα την οδική ασφάλεια, η οποία φυσικά δεν είναι κομματικό, αλλά εθνικό ζήτημα». Ακολούθως, η κ. Βασιλική Δανέλλη-Μυλωνά, πρόεδρος του ΔΣ του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς», επεσήμανε ότι η οδική ασφάλεια αποτελεί βασικό συντελεστή ανάπτυξης. «Εδώ και 13 χρόνια, επενδύουμε στην πρόληψη. Για κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στην πρόληψη, 20πλάσιο ποσό εξοικονομείται στον τομέα της υγείας» τόνισε η κ. Δανέλλη-Μυλωνά.

Ο κ. Δημήτριος Πάτσιος, γενικός διευθυντής του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων & Δικύκλων (ΣΕΑΑ), επεσήμανε στην ομιλία του ότι η οικονομική κρίση έφερε στη χώρα μας μια χαλάρωση στους ελέγχους, τα επίσημα αποτελέσματα των οποίων δεν συνάδουν με την ηλικία του στόλου των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στους ελληνικούς δρόμους και που, κατά μέσο όρο, ξεπερνά τα 15 έτη, έναντι των 9 ετών που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ. Στη συνέχεια της ομιλίας του, αναφέρθηκε στα άλματα που έχουν γίνει στην ασφάλεια των αυτοκινήτων τα τελευταία χρόνια, καταρρίπτοντας δύο «μύθους» που επικρατούν και αφορούν την ανθεκτικότητα και το κόστος συντήρησης των παλαιών οχημάτων σε σχέση με τα καινούργια. Ο κ. Γεώργιος Γιαννής, καθηγητής ΕΜΠ, Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής, αναφέρθηκε, στην παρουσίασή του, στα αυτόνομα και συνδεδεμένα οχήματα, στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κατά περίπτωση και στα θεσμικά και νομικά θέματα τα οποία πρέπει να επιλυθούν τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να υπάρξει ομαλή μετάβαση στη νέα τεχνολογία. Ο κ. Κωνσταντίνος Στέφας, μηχανολόγος μηχανικός, υπεύθυνος Εκπαίδευσης και Τεχνικής Υποστήριξης στον όμιλο Επιχειρήσεων Σαρακάκη, παρουσίασε τις τελευταίες εξελίξεις στη λειτουργία των σύγχρονων αυτοκινήτων, τα νέα υλικά κατασκευής και τη δομή του αμαξώματος, που σε περίπτωση σύγκρουσης κατευθύνουν τη ροή ενέργειας μακριά από την καμπίνα επιβατών.

Στο πρώτο πάνελ του συνεδρίου, που είχε θέμα «Νέες μέθοδοι κατασκευής οχημάτων, χρήση ανθεκτικών υλικών, δομή αμαξώματος», ο κ. Πάτσιος επεσήμανε ότι δεν πρέπει να εστιάζουμε στην παροχή κινήτρων για αγορά νέου αυτοκινήτου, αλλά στη θέσπιση αντικινήτρων χρήσης απαρχαιωμένων οχημάτων. Στο ίδιο σκεπτικό, ο κ. Γιαννής εκτίμησε ότι «ήρθε η ώρα να βάλουμε τέλη κυκλοφορίας ΧΡΗΜΑ 75

Auto Forum 2018

Ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο δημοσιογράφος κ. Τάκης Πουρναράκης τόνισε: «Πρέπει ν’ αλλάξουμε νοοτροπία και τρόπο σκέψης όσον αφορά την επιλογή αυτοκινήτου. Να αναζητούμε το πιο ασφαλές αυτοκίνητο και όχι το πιο γρήγορο». ασφάλειας, προκειμένου να λειτουργήσουν ως αντικίνητρο για τα παλαιά οχήματα». Παράλληλα, επεσήμανε ότι πρέπει ο οδηγός να εκπαιδεύεται στην οδήγηση σύγχρονων οχημάτων, που φέρουν πολλά ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας. Ο κ. Στέφας αναφέρθηκε στη χαοτική διαφορά σε επίπεδο ασφάλειας μεταξύ των σύγχρονων αυτοκινήτων και αυτών της προηγούμενης δεκαετίας. Στο 2nd Auto Forum παρευρέθηκε η κ. Theodora Calinescu, Project Officer, European Transport Safety Council (ETSC), η οποία, στην ομιλία της, αναφέρθηκε στον στόχο για τη μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων κατά 50% μέχρι το 2020, έναντι του 2010, και στους 15 νέους κανόνες για την ασφάλεια που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παράλληλα, παρουσίασε το σύστημα Intelligent Speed Assistant (ISA), το οποίο ανοίγει τον δρόμο για την αυτόνομη αυτοκίνηση και μπορεί να μειώσει τους θανάτους από τροχαία κατά 20% και τις συγκρούσεις οχημάτων κατά 30%. Το ISA αξιοποιεί την πληροφορία για το όριο ταχύτητας και δεν επιτρέπει στο αυτοκίνητο να επιταχύνει πάνω από αυτό. Ο οδηγός θα μπορεί να παρακάμψει το σύστημα με ένα ειδικό κουμπί.

Στις επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό από μια σύγκρουση (βαθμός κάκωσης έως απώλεια ζωής) αναφέρθηκε ο κ. Εμμανουήλ Φανδρίδης, ορθοπαιδικός, Κλινική Χεριού-Άνω Άκρου & Μικροχειρουργικής, Νοσοκομείο ΚΑΤ, σημειώνοντας ότι το 2017 στην ΕΕ τραυματίστηκαν σε τροχαία 135 χιλιάδες άνθρωποι, με το κόστος για τη δημόσια υγεία να ξεπερνά τα 120 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, εστιάστηκε στην ανάγκη σχεδιασμού και λειτουργίας μηχανισμού πρόληψης τροχαίων, αλλά και καταγραφής όλων των επιπτώσεων από τη μόνιμη αναπηρία λόγω τροχαίων.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Στη χώρα μας, το ετήσιο κόστος των τροχαίων υπερβαίνει τα 3 δισ. ευρώ, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο κ. Ευάγγελος Κουντρομιχάλης, υποδιοικητής της Τροχαίας Αττικής Οδού, ο οποίος εξέθεσε τους προβληματισμούς του σχετικά με κάποιες διατάξεις του νέου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Όπως, ειδικότερα, ανέφερε: «Στον νέο ΚΟΚ δεν υπήρξε καμία αυστηροποίηση των ποινών που αφορά την παράβαση της υπερβολικής ταχύτητας. Παράλληλα, δεν έγινε ούτε κάποια πρόβλεψη ώστε οι διοικητικές ποινές, είτε αφορούν τα πρόστιμα είτε την αφαίρεση του διπλώματος του οδηγού, να κλιμακώνονται ανάλογα με την ταχύτητα του παραβάτη, ούτε υπάρχει διαβάθμιση στην επιβολή των ποινών. Επίσης, δεν υφίσταται ηλεκτρονική εφαρμογή στην οποία να καταχωρείται η αφαίρεση του διπλώματος για τροχονομικές παραβάσεις, ενώ σε μείζον πρόβλημα εξελίσσεται και η κυκλοφορία δικύκλων χωρίς να φέρουν την κρατική πινακίδα κυκλοφορίας».

Στο δεύτερο πάνελ, που είχε θέμα «Νέες τεχνολογίες ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας», ο κ. Γεώργιος Παπαντωνόπουλος, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ασφάλισης Αυτοκινήτου στην Εθνική Ασφαλιστική, ανέφερε ότι ενδεχόμενη αύξηση των ασφαλίστρων για τα παλαιά οχήματα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντικίνητρο, ενώ στάθηκε στο γεγονός ότι, ακόμη, σήμερα, δεν υπάρχει δυνατότητα ώστε να συνδεθεί η οδηγική συμπεριφορά με την

τιμολόγηση. Ο κ. Φανδρίδης αναφέρθηκε σε όσα πρέπει να γίνουν στον τομέα της αντιμετώπισης τραύματος και αποκατάστασης, ενώ η κ. Calinescu σημείωσε ότι οι Έλληνες οδηγοί δεν διαφέρουν σε σχέση με άλλους οδηγούς στην ΕΕ, με τις όποιες διαφορές να εντοπίζονται στα συστήματα ελέγχου και τις υποδομές που διαθέτει κάθε κράτος. Η κ. Σοφία Στάμου, διευθύντρια Επικοινωνίας της Ολυμπίας Οδού, τόνισε ότι «έχουμε αλλάξει επίπεδο οδικής ασφάλειας στη χώρα μας με τα νέα, μεγάλα οδικά δίκτυα», κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στα μέτρα και την πολιτική ασφάλειας που ακολουθεί η Ολυμπία Οδός. Ο κ. Κουντρομιχάλης αναφέρθηκε στην ανάγκη καταγραφής και διασύνδεσης της οδηγικής συμπεριφοράς σε σχέση με τη διαχείριση των ατυχημάτων.

Όλοι οι σύνεδροι έφυγαν έχοντας εμπλουτίσει τις γνώσεις τους και με γόνιμους προβληματισμούς μετά το πέρας του 2nd Auto Forum 2018. Κοινός τόπος ότι τα νέα αυτοκίνητα είναι απείρως πιο ασφαλή σε σχέση με αυτοκίνητα πενταετίας και άνω.

Τις «Παγκόσμιες μεγατάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον της αυτοκινητοβιομηχανίας» παρουσίασε στην ομιλία του ο κ. Αλέξανδρος Παπαπετρόπουλος, επικεφαλής Προϊοντικής Στρατηγικής (Product Planning) της Infiniti Europe. Πρόκειται για την τηλεματική, την αυτόνομη οδήγηση και την ηλεκτροκίνηση. Τόνισε μάλιστα ότι, την επόμενη δεκαετία, οι υπηρεσίες αυτοκινήτου μέσω τηλεματικής (Connected Services) θα αποτελούν τη δεύτερη πηγή εσόδων (μετά την πώληση) για τη βιομηχανία αυτοκινήτου, φθάνοντας τα 750 δισ. δολ. ετησίως μέχρι το 2030.

Ο κ. Εμμανουήλ Μπρούζας, μηχανολόγος και αεροναυπηγός μηχανικός, εκπαιδευτής στο Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς», παρουσίασε τους στόχους και το έργο του ινστιτούτου στα 13 χρόνια λειτουργίας του στους τομείς της εκπαίδευσης, της ενεργοποίησης πολιτών και φορέων, αλλά και της πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας.

Στο τρίτο πάνελ, με θέμα «Η τεχνολογία στην υπηρεσία της οδικής ασφάλειας», με συντονίστρια την κ. Βασιλική Δανέλλη-Μυλωνά, ο κ. Αριστοφάνης Παπαδημητρίου, διευθυντής Κυκλοφορίας και Συντήρησης Αττικής Οδού, Αττικές Διαδρομές ΑΕ, αναφέρθηκε στα προγράμματα που εφαρμόζει η Αττική Οδός, στην οδηγική συμπεριφορά των οδηγών και την κατάσταση των οχημάτων της, αλλά και σε στατιστικά στοιχεία πρόληψης και αντιμετώπισης συμβάντων.

Στο 2nd Auto Forum παρευρέθηκε η κ. Theodora Calinescu, Project Officer, European Transport Safety Council (ETSC), η οποία στην ομιλία της αναφέρθηκε στον στόχο για τη μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων κατά 50% μέχρι το 2020.

Η κ. Λένα Πλαΐτη, διευθύντρια Επικοινωνίας της AXA Ασφαλιστικής, αναφέρθηκε στις διαδραστικές καμπάνιες που «τρέχει» η εταιρεία και στην εφαρμογή του AXA Drive, όπως και στην εκπαίδευση των πελατών της, μέσα από τη συνεργασία της με το ΙΟΑΣ «Πάνος Μυλωνάς». Όλοι οι σύνεδροι έφυγαν έχοντας εμπλουτίσει τις γνώσεις τους και με γόνιμους προβληματισμούς μετά το πέρας του 2nd Auto Forum 2018. Κοινός τόπος ήταν ότι τα νέα αυτοκίνητα είναι απείρως πιο ασφαλή σε σχέση με αυτοκίνητα πενταετίας και άνω. • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

VESTAS Wind Systems A/S Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Nasdaq Copenhagen, Δανία [Bloomberg Ticker: VWS:DC] [Reuters Ticker: VWS.CO] Κλάδος δραστηριότητας: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Τιμή Μετοχής 13 Νοεμβρίου 2018 Χρηματιστήριο (σε DKK)

477,60 €

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. DKK) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

205,70 98.242,32 1.228.172 1,239

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε DKK) 600.00

12.000.000

500.00

10.000.000

400.00

8.000.000

300.00

6.000.000

200.00

4.000.000

100.00

2.000.000

0.00

6/11/2017

6/1/2018

6/3/2018

Τιμή Μετοχής (σε DKK)

6/5/2018

6/7/2018

6/9/2018

6/11/2018

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Όγκος συν/γών

527,50 360,80 19,25% 15,31% -9,29%

Μέγ. 52 εβδ. (DKK) Χαμ. 52 εβδ. (DKK) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η Vestas Wind Systems A/S (Εταιρεία ή Όμιλος) έχει έδρα τη Δανία και δραστηριοποιείται σε διεθνές επίπεδο στον κλάδο της ενέργειας και ειδικότερα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο Όμιλος δραστηριοποιείται μέσω δύο βασικών τομέων: (α) Έργα και Προϊόντα, και (β) Υπηρεσίες. Στα έργα/προϊόντα συμπεριλαμβάνεται η πώληση/ διάθεση ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων αιολικών πάρκων, καθώς και η πώληση ανεμογεννητριών.

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

Αποτελέσματα 9μήνου 2018 (Όμιλος, σε εκατ. €)

110.00 100.00

6M 2018

6M 2017

Κύκλος Εργασιών

6.765

-1,01%

90.00

6.834

Μικτό Κέρδος

1.132

-18,39%

1.387

80.00

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

621

-26,51%

845

Κέρδη προ Φόρων

620

-22,31%

798

Καθαρά Κέρδη μφδμ

465

-22,37%

599

70.00 60.00 6/11/2017 STOCK

6/1/2018

6/3/2018

6/5/2018

OMXSPI

6/7/2018

6/9/2018

6/11/2018

Πηγή: Χρηματιστήριο ΗΠΑ, Yahoo Finance.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Έτος Ίδρυσης: 2002 - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 105 64, Τηλ. 210 3219557, 6945 851420, Email: info@vrs.gr; info@valueinvest.gr

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2012-2017 (Όμιλος, σε εκατ. €)

Πωλήσεις

Μικτά Κέρδη

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2012

7.216

796

-713

-963

-13,7

8,1

29,7

1,08

-59%

2013

6.084

896

-36

-82

-160,6

8,6

24,7

0,40

-5%

2014

6.910

1.178

523

392

33,6

5,5

12,0

0,26

16%

2015

8.423

1.505

925

685

19,2

4,5

8,7

0,17

24%

2016

10.237

2.126

1.287

965

13,6

4,1

5,5

0,16

30%

2017

9.953

1.963

1.192

894

14,7

4,2

6,1

0,16

29%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2012-2017 ( Όμιλος, σε εκατ. €) 2012

2013

2014

2015

2016

2017

Πωλήσεις

7.216

6.084

6.910

8.423

10.237

9.953

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

6.420

5.188

5.732

6.918

8.111

7.990

11,03%

14,73%

17,05%

17,87%

20,77%

19,72%

-963

-82

392

685

965

894

-13,3%

-1,3%

5,7%

8,1%

9,4%

9,0%

851

694

2.018

2.765

3.550

3.653

128

100

123

2.244

1.425

1.509

1.899

1.985

2.696

792

626

598

795

1.038

1.144

122

1.008

832

945

1.760

1.666

2.660

Μικτό Περιθώριο Κέρδους Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

168

138

128

135

126

165

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

110

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Έτος Ίδρυσης: 2002 - www.vrs.gr Αιόλου 104, Αθήνα 105 64, Τηλ. 210 3219557, 6945 851420, Email: info@vrs.gr; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων

ΧΡΗΜΑ 79

άρθρο

ΟΜΙΛΟΣ

Στρατηγική προτεραιότητα η επιστροφή στην κερδοφορία

Αναστάσιος Καλλιτσάντσης Διευθύνων Σύμβουλος Όμιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ

Ελλάκτωρ, ο μεγαλύτερος όμιλος υποδομών στην Ελλάδα και ένας από τους κορυφαίους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, έχει γεωγραφική παρουσία σε 29 χώρες και σχεδόν 7.500 άμεσα απασχολουμένους και συνεργάτες, καταλαμβάνοντας την 81η θέση μεταξύ των 100 μεγαλύτερων κατασκευαστικών ομίλων παγκοσμίως (Global Powers of Construction 2017, Deloitte). Σήμερα, σχεδόν 20 χρόνια μετά την τριπλή συγχώνευση των εταιρειών Ελληνική Τεχνοδομική, Άκτωρ και ΤΕΒ –που δημιούργησε τον Ελλάκτορα–, ο όμιλος επαναπροσδιορίζεται, με στόχο την προσφορά προστιθέμενης αξίας στους μετόχους και τους εργαζομένους, αλλά και στην ελληνική οικονομία. Η νέα διοίκηση, που εξελέγη από τους μετόχους τον Ιούλιο του 2018, εστιάζεται στη σύγχρονη εταιρική διακυβέρνηση του ομίλου και στην υλοποίηση μιας σειράς μεταρρυθμίσεων που προβλέπουν την ενίσχυση των ομιλικών λειτουργιών, την αναδιοργάνωση για την επίτευξη συνεργειών και την αναδιάρθρωση της εταιρικής δομής, για τον εξορθολογισμό της φορολογικής βάσης και τη βελτιστοποίηση της κεφαλαιακής διάρθρωσης, προκειμένου να επιτευχθούν σημαντικές οικονομίες κλίμακας. Οι στρατηγικές προτεραιότητες της νέας διοίκησης για καθεμία από τις επιμέρους δραστηριότητες του Ελλάκτορα διατυπώνονται ως εξής:

Κατασκευή: Αύξηση ή διατήρηση του ανεκτέλεστου στα παρόντα επίπεδα, με προτεραιότητα την ενίσχυση της κερδοφορίας και την πλήρη εξυγίανση της δομής και τους λειτουργίας της θυγατρικής Άκτωρ. Η εταιρεία Άκτωρ αποτελεί τη μεγαλύτερη θυγατρική του ομίλου, με παρουσία σε 25 χώρες και περισσότερα από 60 χρόνια εμπειρίας και ειδίκευσης σε περίπλοκα και απαιτητικά έργα. Μεταξύ των εμβληματικών έργων υποδομής της στην Ελλάδα και το εξωτερικό, περιλαμβάνονται η Γραμμή 2 του Μετρό της Αθήνας, το Μουσείο της Ακρόπολης, η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, ο Βιολογικός Καθαρισμός της Μπογκοτά στην Κολομβία, καθώς και τα υπό εξέλιξη έργα του Μετρό Θεσσαλονίκης, της ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου, της Χρυσής Γραμμής του Μετρό στο Κατάρ κ.λπ.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Παραχωρήσεις: Διατήρηση της ηγετικής θέσης του ομίλου, επέκταση των ώριμων παραχωρήσεων και διεκδίκηση νέων έργων. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται η ενίσχυση της συμμετοχής της Άκτωρ Παραχωρήσεις, θυγατρικής του ομίλου Ελλάκτωρ, στην Αττική Οδό κατά 6,5%, φθάνοντας συνολικά το 65,749%. Πρόκειται για μια επένδυση με σημαντικά επιχειρηματικά, στρατηγικά και οικονομικά οφέλη για τον Ελλάκτορα και δημιουργεί προστιθέμενη αξία για τους μετόχους του. Η Αττική Οδός, 17 χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας της, διατηρεί την υπεροχή της κατασκευαστικά, αλλά και σε επίπεδο υπηρεσιών και παραμένει κορυφαίο έργο υποδομής στην Ελλάδα. Αποτελεί, άλλωστε, αντιπροσωπευτικό αποτύπωμα του ομίλου, ως δημιούργημα της εταιρείας Άκτωρ και έργο παραχώρησης της Άκτωρ Παραχωρήσεις.

Περιβάλλον: Η περαιτέρω ανάπτυξη σύγχρονων υποδομών αποτελεσματικής διαχείρισης απορριμμάτων στην Ελλάδα, αλλά και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη από τη θυγατρική Ηλέκτωρ, η οποία δραστηριοποιείται σε όλο το φάσμα της μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας σύγχρονων μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων. Η εταιρεία Ηλέκτωρ κατέχει, επίσης, σημαντική τεχνογνωσία στην ενεργειακή αξιοποίηση του βιοαερίου που παράγεται στους ΧΥΤΑ. Αξίζει να αναφερθεί ότι η μονάδα στον ΧΥΤΑ Φυλής, δυναμικότητας 30 MW, ανήκει στις μεγαλύτερες παγκοσμίως.

Αιολικά πάρκα: Η υλοποίηση του επενδυτικού πλάνου της ΕΛ. ΤΕΧ. Άνεμος και η αξιοποίηση των προβλεπόμενων θετικών ταμειακών ροών, όπως αναδείχθηκαν και από τα πρόσφατα, ιδιαιτέρως θετικά, οικονομικά αποτελέσματα, με 52,8% αύξηση κερδών μετά από φόρους. H ΕΛ. ΤΕΧ. Άνεμος αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα και έχει σε λειτουργία έργα συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 296 MW. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη το επενδυτικό σχέδιο για την κατασκευή 6 επιπλέον αιολικών πάρκων συνολικής ισχύος 202 MW.

Υπόλοιπες δραστηριότητες: Η επανεξέταση του επιχειρηματικού μοντέλου στο real estate. Η θυγατρική του ομίλου REDS επικεντρώνεται στην ανάπτυξη εμπορικών πάρκων, εμπορικών και ψυχαγωγικών κέντρων, οργανωμένων οικιστικών συγκροτημάτων, εκθεσιακών κέντρων, καθώς και κτηρίων γραφείων και μικτών χρήσεων. Μεταξύ άλλων, η REDS έχει κατασκευάσει και λειτουργεί το Smart Park, το μεγαλύτερο εμπορικό πάρκο στην Ελλάδα. • • •

[αφιέρωμα]

Υπογράφουµε Ελληνικά

ΧΡΗΜΑ 81

Υπογράφουμε Ελληνικά

«Επιμένουν ελληνικά» οι καταναλωτές στις αγορές τους Το καταναλωτικό κίνημα για τη στροφή στο “Made in Greece”, που προέκυψε από προβληματισμό για τις αιτίες της κρίσης, συνεχίζει να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις αγοραστικές αποφάσεις των Ελλήνων καταναλωτών

Αναλυτικά, τα κύρια ευρήματα της έρευνας είναι τα εξής:

Oι αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών

ι καταναλωτές, μετά από μια πολυετή περίοδο ύφεσης, έχουν εμπεδώσει την αντίληψη ότι προτιμώντας τα εγχώρια προϊόντα συνεισφέρουν ουσιαστικά στη στήριξη και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, η τελική επιλογή των προϊόντων γίνεται υπό προϋποθέσεις που έχουν σχέση με την αγοραστική δυνατότητα των καταναλωτών και την τιμή πώλησης του προϊόντος. Ειδικότερα, σύμφωνα με την πρόσφατη ετήσια έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την καταναλωτική συμπεριφορά, ριζικές αλλαγές συνεχίζουν να προκαλούνται από την πολυετή οικονομική κρίση στην έκταση και τη σύνθεση της κατανάλωσης ακόμη και των βασικών καταναλωτικών προϊόντων. Οι αλλαγές αυτές έχουν γενικευθεί στη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, καθώς τα μικρομεσαία και μεσαία στρώματα συρρικνώνονται. Ταυτόχρονα, τα ακόμη φτωχότερα στρώματα αδυνατούν να καλύψουν βασικές καταναλωτικές ανάγκες και οδηγούνται στο περιθώριο. Οι προσδοκίες των καταναλωτών είναι πολύ αρνητικές, καθώς τα ποσοστά όσων είδαν ή περιμένουν κάποια βελτίωση είναι πάρα πολύ μικρά, ενώ κυριαρχούν απόλυτα οι προσδοκίες επιδείνωσης ή στασιμότητας. Ένα αισιόδοξο στοιχείο στα δεδομένα της έρευνας είναι η αναγκαστική, διά μέσου της πολυετούς κρίσης, ωρίμαση του καταναλωτή και η εμφάνιση ενός πολύ ισχυρού καταναλωτικού κινήματος στήριξης των προϊόντων ελληνικής παραγωγής. Το καταναλωτικό κίνημα “Made in Greece” αφορά συμπεριφορές αυτοσυντήρησης που αναπτύσσονται στην ελληνική κοινωνία, που προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την παραγωγική βάση της χώρας. Είναι αξιοσημείωτη η ορθολογική αντιμετώπιση του θέματος και η κατανόηση, από το σύνολο σχεδόν των πολιτών, της σημασίας που έχει η στήριξη της ελληνικής παραγωγής για την ανασυγκρότηση της χώρας και την αντιμετώπιση της ανεργίας.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Όσον αφορά τον αριθμό των σουπερμάρκετ που χρησιμοποιούν, το 47,3% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι ψωνίζουν σταθερά σε ένα σουπερμάρκετ. Σχεδόν οι μισοί καταναλωτές χρησιμοποιούν περισσότερες από μία εναλλακτικές επιλογές. Η συχνότητα αγορών στις αλυσίδες λιανικού εμπορίου έχει μέση τιμή 6 φορές τον μήνα. Το 65% των ερωτηθέντων ψωνίζουν μέχρι 6 φορές τον μήνα. Μετρήθηκε επίσης το ύψος της δαπάνης ανά επίσκεψη: Το 68,7% των ερωτηθέντων αφήνουν έως 50 ευρώ κάθε φορά που ψωνίζουν Το 27,5% δαπανούν από 51 ώς 100 ευρώ Μόνο το 3,8% αυτών (6,2% πέρσι) υπερβαίνουν τα 100 ευρώ σε μια τυπική επίσκεψη στο σουπερμάρκετ. Η μέση δαπάνη ανά επίσκεψη στο σουπερμάρκετ εκτιμάται σε 49 ευρώ. Η μηνιαία δαπάνη των καταναλωτών στα σουπερμάρκετ εκτιμήθηκε, κατά μέσο όρο, στα 278 ευρώ. Η δαπάνη ανά επίσκεψη και η μηνιαία δαπάνη στο σουπερμάρκετ δεν εμφανίζουν αξιόλογες μεταβολές, συγκρινόμενες με την περσινή έρευνα. Το 94,5% (91,2% πέρσι) των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι έχουν προαποφασίσει τι είδη θα αγοράσουν πριν πάνε στο σουπερμάρκετ. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι υπάρχει μια προσπάθεια κατάργησης των παρορμητικών αγορών και αυστηρός προγραμματισμός των αγοραστικών αποφάσεων, σε μια προσπάθεια καλύτερης διαχείρισης του περιορισμένου διαθέσιμου εισοδήματος. Στο θέμα της μάρκας κάθε προϊόντος προαποφασισμένο εμφανίζεται το 47,3% (47,8% των ερωτηθέντων πέρσι). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη περισσότεροι καταναλωτές επιλέγουν μάρκα μέσα στο κατάστημα συγκρίνοντας τις επιλογές που τους δίνει το σουπερμάρκετ.

Πώς επιλέγουν προϊόντα και σουπερμάρκετ Οι ερωτηθέντες δήλωσαν τη σημασία που αποδίδουν, όταν ψωνίζουν, σε βασικά κριτήρια επιλογής προϊόντων. Εξετάζοντας τη σπουδαιότητα των κριτηρίων επιλογής προϊόντων, βλέπουμε ότι σημαντικότερα θεωρού-

νται η ποιότητα, η τιμή, οι προσφορές και η ελληνική προέλευση. Όσον αφορά τη σημασία που δίνουν οι καταναλωτές σε συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής καταστημάτων σουπερμάρκετ, η έρευνα έδειξε ότι η ποιότητα των εμπορευμάτων, οι τιμές, η εύκολη πρόσβαση, οι προσφορές έχουν τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα στην επιλογή καταστήματος από τον καταναλωτή.

Προσαρμογή της καταναλωτικής συμπεριφοράς στην οικονομική κρίση (% των ερωτηθέντων)

Στροφή στο “Made in Greece” Το 80,4% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι όταν βρίσκουν στο σουπερμάρκετ ελληνικά προϊόντα τα προτιμούν από τα εισαγωγής. Διευκρινίζεται ότι η ερώτηση αυτή αφορά την πρόθεση του καταναλωτή και δεν ταυτίζεται με την τελική επιλογή του, που επηρεάζεται από πολλαπλούς παράγοντες (διαθεσιμότητα στο ράφι, τιμές, προσφορές, κ.τ.λ.). Το 77% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι υπάρχει στροφή των καταναλωτών στα προϊόντα ελληνικής παραγωγής. Το 90% αυτών δηλώνουν ότι θέλουν να αναγράφεται στη συσκευασία ότι ένα προϊόν είναι ελληνικής παραγωγής. Το 61% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι τα ελληνικά προϊόντα έχουν καλύτερη ασφάλεια και ποιότητα. Το 92% αυτών πιστεύουν ότι προτιμώντας ελληνικά προϊόντα στηρίζουν την παραγωγή της χώρας. Το 86% αυτών πιστεύουν ότι προτιμώντας ελληνικά προϊόντα βοηθούν στη μείωση της ανεργίας. Στα παραπάνω δεδομένα διακρίνουμε ότι κυριαρχεί το καταναλωτικό κίνημα για τη στροφή στο “Made in Greece”, που προέκυψε από προβληματισμό για τις αιτίες της κρίσης. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ορθολογική αντιμετώπιση του θέματος και η κατανόηση, από το σύνολο σχεδόν των καταναλωτών, της σημασίας που έχει η στήριξη των εγχώριων προϊόντων για την παραγωγική ανασυγκρότηση και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Πρόκειται για στάσεις και συμπεριφορές αυτοσυντήρησης που αναπτύσσονται στην ελληνική κοινωνία.

Το καταναλωτικό κίνημα “Made in Greece”

Εκτιμήσεις και προσδοκίες των καταναλωτών για την οικονομική κατάστασή τους Το 56% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι η οικονομική κατάστασή τους έγινε χειρότερη εντός του 2017, σε ποσοστό 39% δήλωσαν ότι παρέμεινε αμετάβλητη και 5% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι βελτιώθηκε.

Εκτιμήσεις για το πώς άλλαξε η οικονομική κατάσταση των ερωτηθέντων εντός του 2017

Το 42% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι η οικονομική κατάστασή τους θα επιδεινωθεί εντός του 2018, το 48% αυτών πιστεύουν ότι θα μείνει αμετάβλητη και το 10% αυτών πιστεύουν ότι θα βελτιωθεί.

Προσδοκίες για το πώς θα εξελιχθεί η οικονομική κατάσταση των ερωτηθέντων εντός του 2018

Το 32% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι οι αγορές τους θα είναι λιγότερες στο 2018, το 62% αυτών πιστεύουν ότι θα είναι αμετάβλητες και το 6% των ερωτηθέντων εκτιμούν ότι θα είναι περισσότερες.

Προσδοκίες για το πώς θα εξελιχθούν οι αγορές των ερωτηθέντων εντός του 2018

Προσαρμογή των καταναλωτών στην οικονομική κρίση Οι ερωτηθέντες δήλωσαν τι αλλαγές επιφέρει η κρίση στην αγοραστική συμπεριφορά τους. Οι επιλογές δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες και οι ερωτηθέντες μπορούσαν να επιλέξουν περισσότερες της μίας απαντήσεις: Το 41% αυτών αγοράζουν φθηνότερα προϊόντα Το 54% αυτών αγοράζουν λιγότερα προϊόντα Το 69% αυτών συγκρίνουν τιμές σε προϊόντα και καταστήματα Το 54% αυτών περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα

Σημειώνεται ότι η ετήσια έρευνα διεξήχθη στο Εργαστήριο Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών μέσω τηλεφωνικής δημοσκόπησης, με σκοπό την καταγραφή των στάσεων και συμπεριφορών των καταναλωτών, υπό την επιστημονική ευθύνη του καθηγητή και διευθυντή του ερευνητικού εργαστηρίου Γεωργίου Μπάλτα. • • • ΧΡΗΜΑ 83

Υπογράφουμε Ελληνικά

Άγις Πιστιόλας

Πρόεδρος της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ

«Η χώρα δεν θα βγει από την κρίση μόνο με την προσέλκυση επενδύσεων, αλλά κυρίως με την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής» Η προσέγγιση νέων εταιρειών, με σκοπό την ενδυνάμωση και τη διεύρυνση της γκάμας των συμμετεχόντων κλάδων, η δυναμική δημόσια παρέμβαση και η ανάπτυξη συνεργειών αποτελούν τους βασικούς στόχους γύρω από τους οποίους ξεδιπλώνεται η στρατηγική της διοίκησης της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ.

πρόεδρος της πρωτοβουλίας, κ. Άγις Πιστιόλας, αναφέρει ότι η τελευταία έχει ξεπεράσει πλέον τις 50 επιχειρήσεις-μέλη. «Το “μυστικό” της επιτυχίας μας είναι πως λέμε ότι είμαστε ακόμα στην αρχή» σημειώνει χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι υπάρχει πλέον μια καθαρή κρίσιμη μάζα εταιρειών, καθώς εντάσσονται εταιρείες από διάφορους κλάδους. Στο πλαίσιο της προσπάθειας προσέλκυσης εταιρειών και επέκτασης σε άλλες κατηγορίες, ο κ. Πιστιόλας αναφέρει ότι επιθυμία της πρωτοβουλίας είναι να ενταχθούν σε αυτήν επιχειρήσεις από διάφορες παραγοντικές κατηγορίες (π.χ. δομικά υλικά, πρώτες ύλες για ναυτιλία, περιβαλλοντικά προϊόντα, προϊόντα ένδυσης και υπόδησης κ.ά.). Βαρύνουσα σπουδαιότητα για τον κ. Πιστιόλα έχει η επέκταση σε κατηγορίες που βρίθουν από εισαγωγές, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η φιλοσοφία του ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ συνίσταται στην αύξηση της παραγωγής πρωτότυπων προϊόντων στη χώρα, που θα οδηγήσει και στην αύξηση του κοινωνικού πλούτου. Η ανάδειξη του επιχειρηματικού και παραγωγικού πολιτισμού που θα φέρει κοινωνικοοικονομική ευμάρεια.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

«Η χώρα δεν θα βγει από την κρίση μόνο με την προσέλκυση επενδύσεων, αλλά κυρίως από την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής» τονίζει ο κ. Πιστιόλας, κάνοντας ταυτόχρονα αναφορά στη ρήση του JFK «Σκέψου τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου και όχι η χώρα σου για σένα», η οποία αποτελεί και βασικό μότο του ίδιου. «Το ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ κοιτά μπροστά. Η χώρα θα βγει από την κρίση με μεσομακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Θα βγούμε από την κρίση μόνο αν υποστηρίξουμε αμιγώς ελληνικά προϊόντα» αναφέρει, σημειώνοντας ότι πρέπει να υπάρχει και μια αναγνώριση και επιβράβευση για τις ελληνικές επιχειρήσεις που παραμένουν στη χώρα, προσπαθώντας να αντεπεξέλθουν σε τραπεζικά επιτόκια της τάξης του 6-7%, έναντι πολύ χαμηλότερων ή σχεδόν μηδενικών επιτοκίων που απολαμβάνουν οι πολυεθνικές από τις μητρικές τους εταιρείες στο εξωτερικό. Ο κ. Πιστιόλας κάνει λόγο για οικονομικό πατριωτισμό, σημειώνοντας ότι αυτές οι πρακτικές συναντώνται στις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Άλλωστε, όπως επισημαίνει, η ανάπτυ-

λών, με στόχο τη δυναμική και ενοποιημένη παρουσία εντός της χώρας, αλλά και την προσπάθεια να αναπτυχθούν κοινά δίκτυα στο εξωτερικό. Στην εγχώρια αγορά προγραμματίζονται κινήσεις όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα με το Delicatessen Mr Farmer’s, που αποτελεί το πρώτο σημείο πώλησης στην Ελλάδα με θεματική παρουσία της πρωτοβουλίας. Το «Ράφι ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ», η κοινή αυτή προϊοντική προβολή μελών της ένωσης, αποτελεί μία ακόμη σημαντική κίνηση της πρωτοβουλίας για την προώθηση της ελληνικής επιχειρηματικότητας και την εύκολη πρόσβαση των καταναλωτών σε αμιγώς ελληνικά προϊόντα. Όπως αναφέρει ο κ. Άγις Πιστιόλας: «Η πρόταση υλοποίησης του πρωτότυπου πρότζεκτ εκ μέρους του Mr Farmer’s και η εμπιστοσύνη στο όραμα και τους στόχους της ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ, που αυτή συνεπάγεται, αποτελούν οιωνό της ολοένα και πιο γόνιμης αλληλεπίδρασης της ένωσης με φορείς της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Η νέα δράση που εγκαινιάζει η πρωτοβουλία σε συνεργασία με το Mr Farmer’s αποτελεί ένα ακόμα βήμα που αναλαμβάνει αυτό το διάστημα η ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ για την ενίσχυση του προφίλ της εντός συνόρων, παράλληλα με ενέργειες προς το εξωτερικό, για την κοινή προβολή και προώθηση προϊόντων των μελών-επιχειρήσεων, συνεισφέροντας στην ανάδειξη και προώθηση του σύγχρονου επιχειρηματικού και παραγωγικού πολιτισμού της χώρας μας».

ξη της πρωτογενούς παραγωγής και ιδιαίτερα της αγροδιατροφής, αποτελεί σημαντικό πυλώνα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, σύμφωνα και με τη McKinsey. «Το πρόβλημα της χώρας είναι το παραγωγικό της έλλειμμα. Οι ελληνικές εταιρείες είναι αυτές που πρέπει να υποστηριχθούν και ειδικότερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τον παραγωγικό ιστό της χώρας» τονίζει ο πρόεδρος του ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ, επισημαίνοντας ότι «αντίστοιχα, οι Έλληνες πρέπει να στηρίζουν τα ελληνικά προϊόντα ανάλογης ποιότητας, επειδή η προστιθέμενη αξία που παράγουν οι ελληνικές επιχειρήσεις επιστρέφει στην ελληνική κοινωνία στο πολλαπλάσιο».

Συνέργειες Σε ό,τι αφορά τις συνέργειες, ο κ. Πιστιόλας επισημαίνει ότι επιδίωξη είναι να αυξηθούν οι επιχειρήσεις-μέλη, να μεγαλώσουν, να εξάγουν, υποκαθιστώντας το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται η συνένωση και η περαιτέρω ενδυνάμωση των επιχειρήσεων-με-

Παράλληλα, και προκειμένου να αναδείξει τον τρόπο λειτουργίας των αμιγώς ελληνικών επιχειρήσεων της πρωτοβουλίας, ο κ. Πιστιόλας χρησιμοποιεί το παράδειγμα της Agrino, στην οποία κατέχει τη θέση του διευθυντή εξαγωγών και μάρκετινγκ. Όπως αναφέρει: «Η Agrino είναι η πρώτη εταιρεία που αναβίωσε την καλλιέργεια οσπρίων στην Ελλάδα, ξεκινώντας την προσπάθεια το 2006. Με τον τρόπο αυτό βελτίωσε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά 5-10 εκατ. ευρώ ετησίως. Αυτό είναι το παράδειγμα του ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ». Στο πλαίσιο των δράσεων της πρωτοβουλίας, επιχειρείται επίσης η σύνδεση των προϊόντων της ελληνικής αγροδιατροφής με τον ελληνικό τουρισμό. Όπως αναφέρει ο κ. Πιστιόλας, γενικά υπάρχει θετική διάθεση από πλευράς Πολιτείας απέναντι στην πρωτοβουλία, ωστόσο ζητά να ακούγεται περισσότερο η «φωνή» των αμιγώς ελληνικών επιχειρήσεων, αναφέροντας: «Αυτό που θέλουμε από την Πολιτεία είναι το ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ να συμμετέχει στις συζητήσεις που σχεδιάζουν τη στρατηγική για την ανάπτυξη της χώρας».

Τα μέλη Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα στα μέλη της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ έχουν ενταχθεί οι παρακάτω επιχειρήσεις: Agrino, ΕΨΑ, Λουξ, Νιτσιάκος, Ζαγόρι, Καλαμάτα Παπαδημητρίου, ΜΕΓΑ, Ήλιος, Νήσος, ΑΓΑΝ, Βίκος, Φλώρινας-Δινάκη, Brava, ΕΖΑ, Ευβοϊκή Ζύμη, Ποτοποιία Βαρβαγιάννη, Skag, Kύκνος, Hellas Frost, Petrou Nuts, Captain’s, Βιολάντα, Κτήμα Γεροβασιλείου, Endless-Ευρωχαρτική, The Writing Fields, Ελληνικά Εκλεκτά Έλαια, Aβγά Βλαχάκη, Χαρτέλ, Galenica, Camper-Gaz, Μανδρέκας, Cretan Mill, Χρυσά αυγά, Απ. Παπαδόπουλος-Meat Company, Αφοί Χαΐτογλου, Tottis Pack, Regina, Draculi Coffee, Αποστακτήρια Καλλικούνη, Ποτοποιία Πλωμαρίου Ισίδωρος Αρβανίτης, Sativa, Αμπελώνες Ναβαρίνο, Κτήμα Βιβλία Χώρα, Οινοποιία Γεωργιάδη, Πυρήνας, Biosolids, Κρόκος Κοζάνης, ΧΙΩΝ, Γεωργική Ανάπτυξη.

Ο σκοπός της ένωσης Σκοπός της ένωσης ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ είναι η ανάδειξη και η προώθηση του σύγχρονου επιχειρηματικού και παραγωγικού πολιτισμού της χώρας μας, καθώς και η πληροφόρηση της ελληνικής κοινωνίας για το πλεόνασμα προστιθέμενης αξίας που προσφέρουν οι ελληνικής ιδιοκτησίας παραγωγικές-μεταποιητικές επιχειρήσεις προς όφελος της ανάπτυξης και της ευημερίας μας. Στην πρωτοβουλία ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ καλούνται να συμμετάσχουν όλες οι ελληνικές παραγωγικές-μεταποιητικές εταιρείες που διατηρούν στην Ελλάδα το τρίπτυχο: Έδρα, Παραγωγή, Ιδιοκτησία. Στην πρωτοβουλία ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ συμμετέχουν ελληνικές παραγωγικές-μεταποιητικές εταιρείες που επιλέγουν –παρά τις αντιξοότητες και τα συνεχώς αυξανόμενα αντικίνητρα– να διατηρούν το κέντρο των ανά τον κόσμο επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων στη χώρα μας και κατά πλειοψηφία ανήκουν σε ιδιώτες επιχειρηματίες-παραγωγούς που κι αυτοί, ως φυσικά πρόσωπα, έχουν τη φορολογική και επιχειρηματική τους έδρα στην Ελλάδα. Η υψηλή προστιθέμενη αξία που προσφέρουν στην ελληνική οικονομία οι εταιρείες-μέλη της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ πιστοποιείται από τη Eurocert, ελληνικό ανεξάρτητο φορέα πιστοποίησης. Η Eurocert δημιούργησε «Πρότυπο Απαιτήσεων», που αξιολογεί και αποδίδει στις εταιρείες-μέλη το σήμα ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ, ώστε τα προϊόντα τους να φέρουν σήμα αναγνώρισης, προκειμένου να εντοπίζονται και να επιλέγονται από τους καταναλωτές και τους εμπόρους που επιθυμούν να υποστηρίξουν την ελληνική παραγωγική επιχειρηματικότητα.• • • ΧΡΗΜΑ 85

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

ΧΡΗΜΑ 87

Υπογράφουμε Ελληνικά

“Made in Greece” Το μεγάλο στοίχημα των ελληνικών εξαγωγών Στην ποσοτική έρευνα συμμετείχαν 149 μικρές, μεσαίες και μεγάλες εξαγωγικές επιχειρήσεις από όλη την Ελλάδα και τους κλάδους της οικονομίας, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν προσωπικές συνεντεύξεις με επιχειρηματίες και εκπροσώπους φορέων που σχετίζονται με τις εξαγωγές.

ψηλή φορολογία, πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες αλλά και χαμηλές τιμές από τον ανταγωνισμό αποτελούν τα βασικά εμπόδια που συναντούν οι ελληνικές επιχειρήσεις στα εξαγωγικά τους εγχειρήματα, όπως τα κατέγραψε έρευνα της ΕΥ Ελλάδος, με τίτλο «Made in Greece: Το μεγάλο στοίχημα των ελληνικών εξαγωγών». Στην ποσοτική έρευνα συμμετείχαν 149 μικρές, μεσαίες και μεγάλες εξαγωγικές επιχειρήσεις από όλη την Ελλάδα και τους κλάδους της οικονομίας, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν προσωπικές συνεντεύξεις με επιχειρηματίες και εκπροσώπους φορέων που σχετίζονται με τις εξαγωγές. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, ενώ οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με την οικονομική κρίση, ελάχιστες είναι εκείνες που έχουν πάρει τον δρόμο της εξωστρέφειας, καθώς το 2015 από το σύνολο των 700.000 επιχειρήσεων στην Ελλάδα, μόνο οι 17.730 (ή το 2,5% του συνόλου) κατέγραψαν εξαγωγική δραστηριότητα. Ανάλογα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αλλά και η ίδια η έρευνα της ΕΥ επιβεβαιώνουν ότι το πρόβλημα εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων αφορά τόσο στις ίδιες όσο και στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Συνεπώς, τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στην εσωτερική οργάνωση, στο μικρό μέγεθος και σε άλλα ενδογενή χαρακτηριστικά των ελληνικών επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την απουσία θεσμικού πλαισίου και ισχυρών κινήτρων.

έχει προχωρήσει στη δημιουργία παραγωγικών μονάδων στο εξωτερικό, ενώ το 5% των επιχειρήσεων διαθέτουν σήμερα πάνω από 4 μονάδες στο εξωτερικό. • Η έρευνα διαπίστωσε, επίσης, ότι, παρά την προσπάθεια των τελευταίων ετών για τόνωση της εξωστρέφειας, λιγότερες από 1 στις 3 εξαγωγικές επιχειρήσεις του δείγματος (28%) ξεκίνησαν την εξαγωγική προσπάθεια τα τελευταία 10 χρόνια και μόλις 9% τα τελευταία 5 χρόνια. • Το 83% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνουν ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των προορισμών των εξαγωγών τους σε σχέση με πριν από 10 χρόνια. • Θετική έκπληξη αποτελεί το γεγονός ότι το 94% των επιχειρήσεων του δείγματος εξάγουν και με δικό τους brand name.

Εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια

Οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις στο μικροσκόπιο

Η έρευνα εξέτασε σε βάθος τα εσωτερικά εμπόδια που αντιμετώπισαν οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις στα πρώτα τους βήματα. Με μεγάλη διαφορά, το σοβαρότερο πρόβλημα που ανέφεραν οι επιχειρήσεις του δείγματος είναι οι χαμηλές τιμές του ανταγωνισμού ή, αντίστροφα, το υψηλό τους κόστος (59%). Ωστόσο, οι επιχειρήσεις ανέφεραν ότι συνάντησαν, επίσης, προβλήματα που συνδέονται με την ελλιπή προετοιμασία και την υποτίμηση των δυσκολιών, όπως η έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού και εσωτερικών δομών κ.λπ. Οι περισσότερες επιχειρήσεις εξακολουθούν και σήμερα να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα αυτά, αν και σε μικρότερο βαθμό.

Τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαιώνουν το μικρό, σχετικά, βάθος της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, χαρακτηριστικό μιας χώρας που βρίσκεται ουσιαστικά στα πρώτα βήματα της εξαγωγικής της προσπάθειας: • Μεταξύ των εξαγωγικών επιχειρήσεων του δείγματος, ο μέσος όρος των εξαγωγών δεν ξεπερνά το 42% του κύκλου εργασιών τους. • Πάνω από τις μισές επιχειρήσεις του δείγματος (53%) εξάγουν σε έως και 20 χώρες, ενώ το 30% σε έως και 10 και το 16% σε έως και 5. Η εικόνα είναι πιο ενθαρρυντική μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων του δείγματος, στις οποίες το 82% εξάγει σε πάνω από 20 χώρες, έναντι μόλις 10% των μικρών. • Για ένα μεγάλο μέρος του δείγματος η εξαγωγική προσπάθεια επικεντρώνεται στις σχετικά «προσιτές» αγορές των Βαλκανίων και της Τουρκίας (89%), και της Κύπρου (87%). Η Δυτική (85%) και Ανατολική (76%) Ευρώπη βρίσκονται στην τρίτη και τέταρτη θέση αντίστοιχα, ενώ οι υπόλοιπες γεωγραφικές περιοχές κινούνται μεταξύ 64% (Μέση Ανατολή) και 39% (Νότια Αμερική). • Για την υποστήριξη των εξαγωγών της μόλις 1 στις 5 επιχειρήσεις του δείγματος

Παράλληλα, οι εξαγωγικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν και μια σειρά από εξωτερικά εμπόδια, που ανάγονται στην Πολιτεία και τους επιμέρους φορείς που έχουν επιφορτιστεί με το έργο της στήριξης των εξαγωγών. Σύμφωνα με την έρευνα, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες στη χώρα μας αποτελούν το σοβαρότερο εμπόδιο τόσο κατά τα πρώτα βήματα (51%) όσο και στη συνέχεια (47%). Η υψηλή φορολογία είναι το δεύτερο σημαντικότερο εμπόδιο, ενώ την αρνητική εικόνα της χώρας στο εξωτερικό ανέφεραν ως βασικό εμπόδιο περισσότερες από 1 στις 4 επιχειρήσεις. Ενδεικτικό της επιδείνωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι το γεγονός ότι τα ζητήματα της υψηλής φορολογίας αλλά και της κοινωνικοπολιτικής αστάθειας στη χώρα μας συγκεντρώνουν υψηλότερα ποσοστά σήμερα σε σχέση με την περίοδο που ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις την εξαγωγική προσπάθεια. Παράλληλα, το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι δεν αντιμετωπίζουν κανένα εξωτερικό εμπόδιο μειώθηκε, αφότου ξεκίνησαν την εξαγωγική προσπάθεια, στο 9% από το 17%.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Συμπεράσματα και προτάσεις Η ΕΥ κατέληξε σε μια σειρά από συμπεράσματα ως προς τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις που αφορούν τόσο στις ίδιες τις επιχειρήσεις όσο και στην Πολιτεία. Για να κερδίσουν το στοίχημα της εξωστρέφειας, οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να εδραιώσουν μια εξαγωγική κουλτούρα, υιοθετώντας δραστικές αλλαγές στη δομή και τη φιλοσοφία τους και εγκαταλείποντας πρακτικές που ενδεχομένως τις βοήθησαν να εδραιωθούν στην εγχώρια αγορά, αλλά δεν θα τους επιτρέψουν να διακριθούν στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, θα πρέπει: 1. να υιοθετήσουν μια μακροπρόθεσμη θεώρηση, χωρίς προσδοκίες γρήγορων αποδόσεων, 2. να επικεντρωθούν στην ποιότητα του προϊόντος και τη συνέπεια στην εξυπηρέτηση του πελάτη, 3. να προσαρμόσουν τα προϊόντα και τις εμπορικές τους πρακτικές στις επιμέρους ανάγκες κάθε αγοράς, 4. να θέσουν όλη την οργάνωση της επιχείρησης στην υπηρεσία του στόχου των εξαγωγών, 5. να αναζητήσουν και να εκπαιδεύσουν τα απαραίτητα εξειδικευμένα στελέχη, δημιουργώντας την κατάλληλη οργανωτική δομή, 6. να εξελίξουν το παραδοσιακό οικογενειακό μοντέλο διοίκησης, 7. να προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις, συμπράξεις και άλλες μορφές συνεργασίας, για να επιτύχουν τις απαραίτητες οικονομίες κλίμακας. Από την πλευρά της, η Πολιτεία, πλην της αυτονόητης επιδίωξης της επανόδου της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος σε συνθήκες κανονικότητας, θα πρέπει: 1. να συγκεντρώσει τις αρμοδιότητες σε έναν φορέα με συντονιστικό ρόλο για το εγχείρημα των εξαγωγών, 2. να προχωρήσει σε περαιτέρω μέτρα δραστικής μείωσης της γραφειοκρατίας, που αυξάνει το κόστος των εξαγωγών, 3. να ηγηθεί της προσπάθειας χάραξης μιας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής για τις εξαγωγές, 4. να συντονίσει το εγχείρημα της δημιουργίας μιας στιβαρής εθνικής εμπορικής ταυτότητας, που θα συνδέει τα ελληνικά προϊόντα με τις έννοιες της ποιότητας και της αυθεντικότητας, 5. να φροντίσει για την εκπαίδευση και εξειδίκευση του απαραίτητου ανθρώπινου δυναμικού, που θα υποστηρίξει την εξαγωγική προσπάθεια, 6. να ενισχύσει τις υποστηρικτικές υπηρεσίες (εμπορικούς ακόλουθους κ.λπ.), οι οποίες, σε συνδυασμό με τα επιμελητήρια και τους συνδέσμους επιχειρήσεων, μπορούν να εξασφαλίσουν στις μικρές, κυρίως, εξαγωγικές επιχειρήσεις την απαραίτητη πληροφόρηση, 7. να ενισχύσει τις υποδομές και τα μεταφορικά δίκτυα και τη σύνδεσή τους με το εξωτερικό, 8. να εξασφαλίσει κίνητρα για συγχωνεύσεις και συνεργασίες των επιχειρήσεων, αλλά και των αγροτικών συνεταιρισμών. • • • 2016

2017

2018

% Μεταβολή % Μεταβολή 17/16 18/17

(σε εκατ. €)

Οι ελληνικές εξαγωγές και εισαγωγές κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2016, 2017 & 2018

Εξαγωγές

18,374.5

20,846.3

24,341.9

13.5%

16.8%

Εισαγωγές

31,457.3

36,392.4

40,032.7

15.7%

10.0%

-13,082.8

-15,546.1

-15,690.7

18.8%

0.9%

Εμπορικό ισοζύγιο

(σε εκατ. $) Εξαγωγές

20,499.8

23,162.2

29,067.0

13.0%

25.5%

Εισαγωγές

35,095.9

40,435.3

47,803.5

15.2%

18.2%

-14,596.1

-17,273.1

-18,736.5

18.3%

8.5%

Εμπορικό ισοζύγιο

ΧΡΗΜΑ 89

Υπογράφουμε Ελληνικά

Το ελληνικό ένδυμα κερδίζει τις ξένες αγορές

Tο branded ένδυμα κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, μειώνοντας σημαντικά την απόσταση που το χωρίζει από τις ελληνικές εξαγωγές ρούχων private label (φασόν)

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

εγάλη ανάπτυξη γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια οι εξαγωγές έτοιμου επώνυμου ενδύματος, καταγράφοντας μάλιστα κατά το προηγούμενο έτος αύξηση-ρεκόρ, της τάξης του 11,2%.

φθηνά και ακριβά, κι αν τα φθηνά προέρχονται κυρίως από τις χώρες της Άπω Ανατολής και την Τουρκία, αρκετά από τα ακριβά παράγονται πλέον στην Ελλάδα» σημειώνει ο γενικός διευθυντής του ΣΕΠΕΕ.

Οι επιχειρήσεις του κλάδου, δεχόμενες τις πιέσεις από τη μειωμένη κατανάλωση στην εγχώρια αγορά, επένδυσαν συστηματικά στον τομέα των εξαγωγών, με συνέπεια την τελευταία πενταετία να αυξάνονται οι εξαγόμενες ποσότητες. Ως αποτέλεσμα, το branded ένδυμα κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, μειώνοντας σημαντικά την απόσταση που το χωρίζει από τις ελληνικές εξαγωγές ρούχων private label (φασόν).

Στο μεταξύ, σύμφωνα με στοιχεία του συνδέσμου, αύξηση σημείωσαν οι εξαγωγές ελληνικών ενδυμάτων κατά το εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2018. Συγκεκριμένα, η αξία των ελληνικών εξαγωγών ενδυμάτων το εννεάμηνο του 2018 ανήλθε σε 500 εκατ. ευρώ, έναντι 460 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2017, καταγράφοντας αύξηση 8,6%.

Όπως αναφέρει ο κ. Θεόφιλος Ασλανίδης, γενικός διευθυντής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πλεκτικής και Έτοιμου Ενδύματος Ελλάδος (ΣΕΠΕΕ), η ανάπτυξη των εξαγωγών συνεχίζεται και φέτος, καταγράφοντας κατά το πρώτο εξάμηνο αύξηση της τάξης του 6,5%. Στον αντίποδα κινούνται οι πωλήσεις λιανικής στην εγχώρια αγορά, καταγράφοντας οριακή πτώση 0,3% κατά το εξεταζόμενο διάστημα, έναντι πτώσης 3,6% στο σύνολο του 2017. «Τα τελευταία 15 χρόνια, σημειώνεται σταδιακή και συνεχής ανάπτυξη των εξαγωγών επώνυμου έτοιμου ενδύματος, με πιο έντονη ωστόσο τάση την τελευταία πενταετία, καθώς συνειδητοποιήθηκε ότι οι εξαγωγές αποτελούν μονόδρομο, λόγω της κατάστασης στο εσωτερικό της χώρας» αναφέρει ο κ. Ασλανίδης, επισημαίνοντας ότι χρειάστηκαν δύο-τρία χρόνια συστηματικής προσπάθειας μέχρι να αρχίσει αυτή να αποδίδει, δεδομένου του ότι δεν είναι εύκολες οι εξαγωγές branded προϊόντος. Το έτος 2000, το επώνυμο ένδυμα αντιστοιχούσε μόλις στο 10% των ελληνικών εξαγωγών (σε αξία) και το υπόλοιπο 90% ήταν private label. Το 2005, τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώνονταν στο 20% και 80% αντίστοιχα. Η εκτίμηση για το 2017 είναι ότι το επώνυμο ρούχο είχε μερίδιο 45% στις εξαγωγές μας και ίσως φέτος τα ποσοστά αυτά να φτάσουν στο 50%-50%, όπως επισημαίνει ο γενικός διευθυντής του ΣΕΠΕΕ.

Η καλή πορεία του εννεαμήνου αποτελεί συνέχεια του 2017, που ήταν η καλύτερη εξαγωγική χρονιά μετά το 2010. Η αύξηση των εξαγωγών οφείλεται κυρίως στην πολύ μεγάλη άνοδο που παρουσιάζουν οι εξαγωγές των υφαντών ενδυμάτων (13,2%). Από τις εξαγωγές των ενδυμάτων, το 84% κατευθύνεται προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 16% εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, οι μεγαλύτερες αγορές προορισμού αναφέρεται ότι είναι η Γερμανία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ισπανία, με διασπορά της ζήτησης σε όλα τα είδη. Αντίθετα με την ένδυση, πτωτικά κινήθηκαν οι εξαγωγές της κλωστοϋφαντουργίας, καταγράφοντας μείωση 2,6% και φτάνοντας σε αξία τα 286,4 εκατ. ευρώ. Οι εξαγωγές βαμβακιού εμφανίζουν οριακή αύξηση και ανέρχονται σε 197 εκατ. ευρώ (+0,4%), έναντι 196 εκατ. ευρώ το 2017.

Κι αν το επώνυμο ρούχο “made in Greece” κερδίζει διαρκώς έδαφος, οι εξαγωγές ιδιωτικής ετικέτας κερδίζουν πλέον τις εταιρείες που ζητούν προϊόντα αναβαθμισμένης ποιότητας. «Αν το επώνυμο ρούχο αναβαθμίζει την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας διεθνώς, στο private label μάς προτιμούν πλέον εταιρείες που απευθύνονται στο μεσαίο και πάνω τμήμα της αγοράς. Με άλλα λόγια, προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας υπάρχουν και

Συνολικά, οι εξαγωγές της αλυσίδας ένδυσης-κλωστοϋφαντουργίας στο εννεάμηνο ανήλθαν σε 983 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 3,5%. Αυξητικά κινήθηκαν και οι εισαγωγές ενδυμάτων στην ελληνική αγορά, σημειώνοντας άνοδο 3,9%. Σε αξία, οι εισαγωγές ενδυμάτων στο εννεάμηνο του 2018 ανήλθαν σε 1,37 δισ. ευρώ. Όσον αφορά την εγχώρια αγορά, σύμφωνα με τα στοιχεία του εννεαμήνου, οι πωλήσεις χονδρικής εμφανίζονται βελτιωμένες κατά 2,4%, ενώ μικρή μείωση 0,1% καταγράφουν οι πωλήσεις λιανικής. Η καλή πορεία των εξαγωγών, όπως προαναφέρθηκε, οφείλεται κυρίως στη μεγάλη άνοδο που παρουσιάζουν οι εξαγωγές των υφαντών ενδυμάτων. Σύμφωνα με τον κ. Ασλανίδη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρατηρείται την τελευταία διετία-τριετία μεγάλη στροφή προς τα συγκεκριμένα ρούχα. Έτσι, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις που έκαναν αποκλειστικά πλεκτά, πλέον, φτιάχνουν και υφαντά, κι αυτό είναι θετικό, γιατί πλέον η κατάσταση ισορ-

ροπεί. «Το υφαντό είχε εξαφανιστεί από την Ελλάδα και πλέον το βλέπουμε να ξεπερνά το 50% των εξαγωγών πλεκτών, ενώ στο παρελθόν ήταν στο ένα πέμπτο» αναφέρει ο κ. Ασλανίδης. Σημειώνεται ότι τα υφαντά υφάσματα κυρίως εισάγονται, ράβονται εδώ και εξάγονται ως έτοιμο ένδυμα, καθώς η χώρα μας, ως παραγωγός βαμβακιού, παράγει κυρίως πλεκτά.

Ο κλάδος ένδυσης-κλωστοϋφαντουργίας Ο κλάδος ένδυσης-κλωστοϋφαντουργίας αποτελεί, διαχρονικά, έναν από τους σημαντικότερους βιομηχανικούς και εμπορικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Διαθέτει μια πλήρως καθετοποιημένη αλυσίδα, από την πρωτογενή πρώτη ύλη, το βαμβάκι έως το τελικό προϊόν, το ένδυμα. Ένας κλάδος ο οποίος άνθησε στις δεκαετίες του ’70, του ’80 και του ’90, κυρίως παραγωγικά και εξαγωγικά. Στη συνέχεια, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, και για περίπου 15 χρόνια, εισήλθε σε ύφεση, αρχικά λόγω της παγκοσμιοποίησης και της ανάδειξης νέων παραγωγικών χωρών (Ασία, βαλκανικές χώρες, Τουρκία) και στη συνέχεια λόγω της κρίσης της ελληνικής οικονομίας. Η περίοδος της ύφεσης άλλαξε ραγδαία το επιχειρηματικό μοντέλο στον κλάδο, ιδιαίτερα στην ένδυση. Οι επιχειρήσεις προσάρμοσαν σε σημαντικό βαθμό τη στρατηγική τους όσον αφορά τόσο την παραγωγική τους όσο και την εμπορική τους δραστηριότητα, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικές στα νέα δεδομένα. Την τελευταία τριετία φαίνεται ότι ο κλάδος έχει επανέλθει σε τροχιά σταθεροποίησης, με ανοδικές τάσεις, ιδιαίτερα στις εξαγωγές. Παρά την παρατεταμένη περίοδο ύφεσης, η αλυσίδα ένδυσης-κλωστοϋφαντουργίας εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί έναν πολύ σημαντικό τομέα της ελληνικής οικονομίας, απασχολεί περισσότερους από 150.000 εργαζομένους (από το πρωτογενές προϊόν μέχρι την εμπορία) και πραγματοποιεί εξαγωγές ύψους 1,4 δισ. ευρώ το 2017. Το 2017 αποτέλεσε την καλύτερη εξαγωγική χρονιά της ένδυσης μετά το 2010, με αύξηση 11,2%. Η θετική πορεία του 2017 συνεχίζεται και το 2018. Σήμερα, στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο ενδυμάτων στην Ελλάδα απασχολούνται περίπου 50.000 εργαζόμενοι σε περισσότερα από 20.000 σημεία πώλησης. Η αξία της κατανάλωσης ενδυμάτων και υποδημάτων στην Ελλάδα το 2017 άγγιξε τα 4 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 0,2%. Οι δαπάνες για ενδύματα-υποδήματα αντιστοιχούν στο 5,8% των δαπανών ενός νοικοκυριού. • • • ΧΡΗΜΑ 91

Υπογράφουμε Ελληνικά

Σε θετική τροχιά οι εξαγωγές και το 2018

Η επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων προσαρμογής οφείλει να είναι στραμμένη γύρω από τους άξονες εξαγωγές-επενδύσεις-παραγωγή

ε θετικό έδαφος κινούνται οι ελληνικές εξαγωγές, διατηρώντας τη δυναμική που έχουν αναπτύξει από τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Από την άλλη πλευρά, «καμπανάκι» χτυπάει η αύξηση του εμπορικού ελλείμματος, το οποίο, ύστερα από ένα σημαντικό διάστημα αποκλιμάκωσης, αρχίζει και πάλι να διευρύνεται. Η τόνωση του πρωτογενούς τομέα, προκειμένου να αντικατασταθούν εν μέρει τα εισαγόμενα προϊόντα από εγχωρίως παραγόμενα, κρίνεται επιτακτική για να αποτραπεί η περαιτέρω αύξηση του ελλείμματος. Η επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων προσαρμογής οφείλει να είναι στραμμένη γύρω από τους άξονες εξαγωγές-επενδύσεις-παραγωγή. Η εξωστρέφεια είναι το «κλειδί» για την οικοδόμηση μιας βιώσιμης οικονομίας που θα παράγει πλούτο και νέες θέσεις εργασίας προς όφελος της κοινωνίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), επί των προσωρινών στοιχείων της ΕΛ-ΣΤΑΤ, οι εξαγωγές, περιλαμβανομένων και των πετρελαιοειδών, αυξήθηκαν στο εννεάμηνο του 2018 κατά 3,49 δισ. ευρώ ή κατά 16,8% και ανήλθαν σε 24,34 δισ. ευρώ, από 20,85 δισ. ευρώ, ενώ χωρίς τα πετρελαιοειδή αυξήθηκαν στα 15,88 δισ. ευρώ, από 14,27 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 1,61 δισ. ευρώ ή κατά 11,3%.

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

προϊόντων εμφανίζουν αύξηση 9,1%, οι εξαγωγές καυσίμων κατά 28,6%, οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων παρουσιάζουν αύξηση κατά 12,5%. Οι εξαγωγές πρώτων υλών ενισχύθηκαν κατά 11,1% και οι χαμηλές σε αξία εξαγωγές της κατηγορίας «είδη & συναλλαγές μη ταξινομημένα» αυξήθηκαν κατά 8,1%. Αναλυτικότερα, όσον αφορά στα αγροτικά προϊόντα, η άνοδος (9,1%) των εξαγωγών σε 4.446,8 εκατ. ευρώ, από 4.076 εκατ. ευρώ, οφείλεται τόσο στην ενίσχυση (7,6%) των εξαγωγών της σημαντικότερης υποκατηγορίας «τρόφιμα και ζώα ζωντανά» (3.387,5 εκατ. ευρώ, από 3.147,1 εκατ. ευρώ), η οποία αφορά στο 13,9% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2018, όσο και στη μεγάλη αύξηση των αποστολών της υποκατηγορίας «λάδια & λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης» σε 530,9 εκατ. ευρώ, από 389,3 εκατ. ευρώ (+36,4%), δηλαδή, κατά κύριο λόγο, των εξαγωγών ελαιολάδου. Μικρή μείωση (-2,1%) εμφανίζει η υποκατηγορία «ποτά και καπνός» (528,4 εκατ. ευρώ, από 539,6 εκατ. ευρώ).

Ειδικότερα, οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την ΕΕ (28), περιλαμβανομένων και των πετρελαιοειδών, καταλαμβάνουν πλέον μερίδιο 52% επί των συνολικών εξαγωγών. Το μερίδιό τους κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2017 ανερχόταν σε 54%. Στον αντίποδα, οι εξαγωγές προς τις Τρίτες Χώρες το 2018 σημείωσαν άνοδο και καταλαμβάνουν πλέον μερίδιο επί των συνολικών εξαγωγών 48%, από 46% στο αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Η Ιταλία εξακολουθεί και κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2018 να αποτελεί τον σημαντικότερο προορισμό των ελληνικών εξαγωγών, ενώ στη 2η θέση ανέβηκε η Τουρκία, η οποία στο αντίστοιχο περσινό εννεάμηνο ήταν στην 4η θέση. Ακολουθεί η Γερμανία και στη συνέχεια η Κύπρος, που υποχώρησαν κατά μία θέση (ήταν 2η και 3η, αντίστοιχα, το 2017). Ο Λίβανος ανέβηκε κατά μία θέση στη σχετική κατάταξη (5η) και η Βουλγαρία στην 6η θέση, με υποχώρηση μίας θέσης, ενώ στην 7η και 8η θέση παρέμειναν οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως ήταν και στο διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2017. Την πρώτη δεκάδα των κυριότερων προορισμών συμπληρώνει η Αίγυπτος, στην 9η θέση –δύο θέσεις παραπάνω από το πρώτο εννεάμηνο του 2017–, και η Ισπανία, με άνοδο τριών θέσεων (10η από 13η).

Χώρες προορισμού Ως προς τους προορισμούς των ελληνικών εξαγωγών ανά οικονομική ένωση, πέραν της αξιοσημείωτης (12,6%) αύξησης προς την ΕΕ, οι αποστολές προς τις 18 χώρες της ευρωζώνης αυξήθηκαν κατά 14%, ενώ ανοδικά κινήθηκαν οι εξαγωγές προς τις χώρες του ΟΟΣΑ, με αύξηση της τάξης του 15,5% και προς τις χώρες του G7 κατά 8,3%. Οι εξαγωγές προς τις αναδυόμενες BRICS αυξήθηκαν κατά 82,9%, προς τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες του OPEC αυξήθηκαν κατά 11,4%, προς τις χώρες της Οικονομικής Συνεργασίας Μαύρης Θάλασσας (ΟΣΕΠ) ενισχύθηκαν κατά 16,8%. Προς τις χώρες της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης η αύξηση είναι της τάξης τού μόλις 2,8% και οι χαμηλές σε αξία εξαγωγές προς τις χώρες της MERCOSUR υπερδιπλασιάστηκαν.

Κορυφαία εξαγωγικά προϊόντα Αντίστοιχα, ως προς τη σύνθεση των εξαγωγών, κατά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, η συνολική αύξηση προκύπτει από ανοδικές τάσεις σε όλες τις κατηγορίες. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές αγροτικών

Οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων σημειώνουν άνοδο 12,5%, με την αξία τους να ανέρχεται σε 10.103,1 εκατ. ευρώ το πρώτο εννεάμηνο του 2018, από 8.982,5 εκατ. ευρώ κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2017. Αυξημένες παρουσιάζονται οι εξαγωγικές επιδόσεις της μεγαλύτερης υποκατηγορίας βιομηχανικών προϊόντων «βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά πρώτη ύλη» κατά 15,3% (σε 3.891,7 εκατ. ευρώ, από 3.376 εκατ. ευρώ). Θετικό, επίσης πρόσημο, εμφανίζουν οι εξαγωγές στην υποκατηγορία «χημικά προϊόντα & συναφή (μ.α.κ.)» κατά 11,8% (σε 2.513,8 εκατ. ευρώ, από 2.247,9 εκατ. ευρώ), οι εξαγωγές της υποκατηγορίας «μηχανήματα & υλικό μεταφορών» κατά 12,2% (σε 2.096,9 εκατ. ευρώ, από 1.868,2 εκατ. ευρώ) και αυτές στην υποκατηγορία «διάφορα βιομηχανικά είδη» κατά 7,4% (σε 1.600,6 εκατ. ευρώ, από 1.490,4 εκατ. ευρώ). Ως προς τις υπόλοιπες μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, ξεχωρίζει η αύξηση των εξαγωγών καυσίμων κατά 28,6% (σε 10.103,1 εκατ. ευρώ, από 8.982,5 εκατ. ευρώ), οι οποίες κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2018 καταλαμβάνουν μερίδιο 34,8% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, από 31,6% το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Οι εξαγωγές των πρώτων υλών εμφανίζουν αύξηση 11,1% και ανέρχονται σε 909,7 εκατ. ευρώ, από 818,4 εκατ. ευρώ. Τέλος, οι χαμηλές σε αξία εξαγωγές της κατηγορίας «είδη και συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες» εμφανίζουν επίσης αύξηση 8,1% (σε 419,9 εκατ. ευρώ, από 388,3 εκατ. ευρώ). • • • ΧΡΗΜΑ 93

Υπογράφουμε Ελληνικά

Τα επόμενα βήματα για την ανάπτυξη του Ελληνικού Σήματος Δημήτρης Αυλωνίτης

Γενικός Γραμματέας Εμπορίου & Προστασίας του Καταναλωτή, Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Στη διεύρυνση των προϊοντικών κατηγοριών στις οποίες θα μπορεί να απονέμεται το Ελληνικό Σήμα θα προχωρήσει, το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η Επιτροπή Ελληνικού Σήματος. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Δημήτρης Αυλωνίτης, γενικός γραμματέας Εμπορίου & Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας & Ανάπτυξης, αναφέρει ότι η Επιτροπή στοχεύει στη δημιουργία κανονισμών σε νέα προϊόντα τροφίμων, αλλά και σε άλλα βιομηχανικά προϊόντα, όπως και σε ιδιότυπα παραδοσιακά προϊόντα. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα για την επιχείρηση που αποκτά το Ελληνικό Σήμα; Το Ελληνικό Σήμα προϊόντων και υπηρεσιών καταχωρίζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔ), σύμφωνα με το άρθρο 6 της Διεθνούς Σύμβασης των Παρισίων, και αποτελεί επίσημο σήμα του ελληνικού κράτους. Είναι το μοναδικό σήμα που διακρίνει προϊόντα και υπηρεσίες οι οποίες έχουν αποδεδειγμένα ελληνική προέλευση, αναδεικνύοντας την εγχώρια παραγόμενη προστιθέμενη αξία τους. Με την επίθεση του Ελληνικού Σήματος, τα ελληνικά προϊόντα πιστοποιούνται και προβάλλονται ως ελληνικά με έναν οργανωμένο τρόπο από επιχειρήσεις που κάνουν χρήση του σήματος και δραστηριοποιούνται είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Κριτήρια απονομής Ελληνικού Σήματος για τα φυσικά προϊόντα (αγροτικά, κτηνοτροφικά προϊόντα, πρώτες ύλες) ορίζονται αποκλειστικά η παραγωγή ή η εκτροφή ή η συγκομιδή, ανάλογα με το προϊόν, στην ελληνική επικράτεια, ενώ στα μεταποιημένα φυσικά προϊόντα, για την απονομή του σήματος, πρέπει ποσοστό της μάζας των συστατικών τους ή της μάζας της βασικής πρώτης ύλης που χρησιμοποιείται να προέρχεται από την Ελλάδα. Για τα λοιπά (βιομηχανικά-βιοτεχνικά) προϊόντα και υπηρεσίες, ως βασικό κριτήριο απονομής ορίζεται το ποσοστό του κόστους παραγωγής που πραγματοποιείται στην ελληνική επικράτεια, όπως αυτό εξειδικεύεται με τον κανονισμό απονομής για κάθε προϊόν ή υπηρεσία. Σκοπός του Ελληνικού Σήματος είναι η εδραίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα ελληνικά προϊόντα, η προστασία των συμφερόντων των παραγωγών, καθώς και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Προβλέπεται να καλύψει επιχειρήσεις και σε άλλους κλάδους, εκτός από αυτούς που καλύπτει σήμερα, και πότε; Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, στοχεύουμε στη δημιουργία κανονισμών σε συγκεκριμένα προϊόντα, όπως το μέλι, η μπίρα, οι χυμοί

και τα αναψυκτικά. Με βάση τα στοιχεία από το Enterprise Greece σχετικά με κρίσιμους τομείς για την εθνική οικονομία, έχουμε την πρόθεση να επεκτείνουμε το δικαίωμα χρήσης του σήματος και στα βιομηχανικά προϊόντα (π.χ. υφάσματα, χαρτικά), αλλά και στα ιδιότυπα παραδοσιακά προϊόντα, όπως γούνα, είδη λαϊκής τέχνης, παραδοσιακά κοσμήματα. Για τον σκοπό αυτό, σε συνεργασία με το ΕΣΥΔ, διευρύνουμε τους υποψήφιους φορείς πιστοποίησης και προτείνουμε τη δημιουργία μητρώου φορέων απονομής Ελληνικού Σήματος. Με αυτόν τον τρόπο στοχεύουμε στην ανάπτυξη ανταγωνισμού μεταξύ των φορέων απονομής και στην προβολή του Ελληνικού Σήματος. Θεωρείτε ότι είναι ικανοποιητική η συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων; Το Ελληνικό Σήμα έχει ήδη μεγάλη απήχηση. Καθημερινά, λαμβάνουμε αιτήματα από μεγάλες ελληνικές εταιρείες και μικρούς παραγωγούς. Το Ελληνικό Σήμα πρέπει να γίνει γνωστό σε κάθε επιχειρηματία και επιχείρηση που δραστηριοποιείται στη χώρα μας, ώστε να γίνει ένα χρήσιμο «εργαλείο» στις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και στην προστασία των συμφερόντων των παραγωγών και των καταναλωτών, αλλά τελικά στην ίδια την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Μέσω της ιστοσελίδας μας, greekmark.gr, μπορεί ο καθένας να έχει πρόσβαση στους κανονισμούς, τη νομοθεσία αλλά και το μητρώο Ελληνικού Σήματος, όπου υπάρχουν αναλυτικά όλα τα προϊόντα στα οποία έχει αποδοθεί η χρήση του Ελληνικού Σήματος, προκειμένου να έχουν πρόσβαση οι καταναλωτές. Τι προσφέρει το Ελληνικό Σήμα; Το Ελληνικό Σήμα πιστοποιεί την προέλευση προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται στην Ελλάδα. Αποτελεί επίσημο σήμα του ελληνικού κράτους και απονέμεται, με βάση τους κανονισμούς απονομής, ξεχωριστά για κάθε κατηγορία προϊόντων και υπηρεσιών. Βασικό κριτήριο για την απονομή είναι η εγχώρια προστιθέμενη αξία. Για τα γεωργικά και κτηνο-

τροφικά προϊόντα απαιτείται η παραγωγή, η εκτροφή και η συγκομιδή να πραγματοποιούνται στην ελληνική επικράτεια. Για τα μεταποιημένα προϊόντα απαιτείται η βασική πρώτη ύλη να προέρχεται από την Ελλάδα, ενώ για τα βιομηχανικά και βιοτεχνικά προϊόντα και τις υπηρεσίες ως βασικό κριτήριο ορίζεται το ποσοστό του κόστους παραγωγής που πραγματοποιείται στην Ελλάδα, ιδίως στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Το σήμα ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών ταυτοποιεί την ελληνική προστιθέμενη αξία προϊόντων και υπηρεσιών διαφόρων κατηγοριών. Βρίσκεται στη διάθεση των επιχειρήσεων που παράγουν στη χώρα μας αλλά και των καταναλωτών σε όλο τον κόσμο που επιλέγουν την ελληνική γη, τα ελληνικά χέρια και το ελληνικό μυαλό. Σκοπός του είναι η εδραίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα προϊόντα που δηλώνονται ελληνικά και η αποφυγή φαινομένων παραπλάνησής τους, η προστασία των συμφερόντων των παραγωγών από απομιμήσεις και αθέμιτο ανταγωνισμό, καθώς και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, μέσα από τη δράση αυτή προωθούνται τα τοπικά προϊόντα και η τοπική επιχειρηματικότητα, μέρος της οποίας αποτελούν οι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις παραγωγών και μεταποιητών των ελληνικών προϊόντων. Στη Διεύθυνση Εμπορικής Ιδιοκτησίας της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου & Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού έχει συσταθεί Επιτροπή Ελληνικού Σήματος, με αντικείμενο την υποβολή προτάσεων προς τον αρμόδιο υπουργό Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Τουρισμού για την έκδοση κανονισμών και τον συντονισμό των διαδικασιών για την απονομή του Σήματος Ελληνικών Προϊόντων και Υπηρεσιών (Ν. 4072/2012, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4155/2013). Πρόεδρος της ΕΕΣ ορίζεται ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, ενώ τα μέλη και οι αρμοδιότητες της Επιτροπής ορίζονται από τα άρθρα 185 και 186 του Ν. 4072/2012, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4155/2013. • • • ΧΡΗΜΑ 95

διά ταύτα. . ! E Q . . ο τ ω τ ή ζ , E Q ΕΚΤ: Τέρμα το Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων μπορεί να λήγει, αλλά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα δαπανήσει 210 δισ. ευρώ το επόμενο έτος για να αγοράσει κρατικά και εταιρικά ομόλογα, όπως γράφει η γερμανική FAZ. «Παρ’ όλο που οι αγορές ομολόγων σταματούν στα τέλη Δεκεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) παραμένει μεγάλος αγοραστής στις αγορές ομολόγων. Όπως διευκρίνισε η ΕΚΤ, θα πραγματοποιήσει αγορές αντικατάστασης για κρατικά και εταιρικά ομόλογα που λήγουν. Συνολικά, μόνο το επόμενο έτος, η ΕΚΤ θα επενδύσει 210 δισ. ευρώ σε επανεπενδύσεις» εκτιμά η Bank Unicredit. Από αυτά, 173 δισ. ευρώ θα είναι κρατικά ομόλογα. «Δεν υπάρχει καμία επίσημη κατανομή ανά χώρα, αλλά εκτιμάται ότι 40 δισ. ευρώ θα αφορούν γερμανικά κρατικά ομόλογα, 33 δισ. ευρώ για γαλλικά κρατικά ομόλογα, 30 δισ. ευρώ για ιταλικά και 20 δισ. ευρώ για ισπανικά κρατικά ομόλογα» εκτιμά ο αναλυτής της Unicredit, Λούκα Κατσουλάνι. Συνολικά, η ΕΚΤ έχει αγοράσει ομόλογα αξίας 2,6 τρισ. ευρώ από το 2015, συμπεριλαμβανομένων περίπου 2 τρισ. ευρώ σε κρατικά ομόλογα ή από κρατικούς υπερεθνικούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. «Οι επανεπενδύσεις έχουν μεγάλη σημασία για την αγορά» δήλωσε ο Ντάνιελ Λεντς, αναλυτής της DZ Bank. Εκτιμά ότι ο μέσος μηνιαίος όγκος επανεπένδυσης για τα δημόσια ομόλογα θα ανέλθει στα 14 δισ. ευρώ το επόμενο έτος. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, χαρακτήρισε «παρανόηση» το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα τελειώνει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων. Το πρόγραμμα συνεχίζει να τρέχει, τόνισε ο Ντράγκι, σημειώνοντας ότι η ΕΚΤ παραμένει αγοραστής ομολόγων. Να δούμε όμως πώς έχουν τα πράγματα: H ευρωζώνη έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από απειλές, από την αισθητή επιβράδυνση της ανάπτυξης και τις εμπορικές αντιπαραθέσεις έως τις ρευστές πολιτικές εξελίξεις σε Γαλλία και Βρετανία και την αβεβαιότητα για την έκβαση στη σύγκρουση της Ιταλίας με την ΕΕ. Μπορεί η ΕΚΤ να την προστατεύσει; Ποια μορφή θα λάβει το «ό,τι χρειαστεί» από την κεντρική τράπεζα μετά τη λήξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), στα τέλη του έτους;

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

Στην τελευταία συνεδρίαση του 2018, ο Μάριο Ντράγκι έπρεπε να απαντήσει σε καίριες ερωτήσεις: Πόσο αδύναμη είναι η οικονομία; Η μεταποιητική δραστηριότητα αναπτύχθηκε με τους βραδύτερους ρυθμούς των τελευταίων δύο ετών τον Νοέμβριο, η Γερμανία συρρικνώθηκε το τρίτο τρίμηνο για πρώτη φορά από το 2015 (χρονιά κατά την οποία τέθηκε σε εφαρμογή QE). H ΕΚΤ δεν προβλέπεται να αλλάξει τα σχέδια για τερματισμό του QE, αλλά θα πρέπει να αναγνωρίσει την επιδείνωση των προοπτικών και δεν πρόκειται να αναθεωρήσει επί τα χείρω τις εκτιμήσεις της για την ανάπτυξη. Μπορεί η ΕΚΤ να αλλάξει το σχέδιό της για τα επιτόκια; Τις τελευταίες εβδομάδες, οι επενδυτές αναθεωρούν άρδην τις προβλέψεις τους για τα επιτόκια. Οι πιθανότητες να έρθει η πρώτη αύξηση επιτοκίων κατά 10 μονάδες βάσης μέσα στο 2019 έχουν περιοριστεί στο 80% από 100%. Και αυτές αφορούν το καταθετικό επιτόκιο, που είναι σε αρνητικό έδαφος. Περισσότεροι από το 50% που συμμετείχαν σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters θεωρούν ότι η αύξηση του επιτοκίου δανεισμού δεν θα έρθει μέσα στην επόμενη χρονιά. Αν η κεντρική τράπεζα θέλει όντως να κάνει πίσω, θα μπορούσε να τροποποιήσει ελαφρώς τη διατύπωση της δέσμευσής της με βάση την οποία τα επιτόκια θα παραμείνουν στα υφιστάμενα επίπεδα έως το καλοκαίρι του 2019. Πότε θα έρθει η ανάκαμψη του πληθωρισμού; Υπήρχαν προσδοκίες ότι οι τιμές καταναλωτή θα συνεχίσουν να αυξάνονται πιάνοντας τον στόχο για πληθωρισμό 2%. Ωστόσο, ο δομικός πληθωρισμός (από τον οποίο εξαιρούνται οι άκρως ευμετάβλητοι τομείς ενέργειας και τροφίμων) επιβραδύνθηκε τον Νοέμβριο μόλις στο 1,1% από 1,2%. Οι πιέσεις προβλέπεται να ενταθούν τους επόμενους μήνες και, επομένως, η ΕΚΤ δεν αποκλείεται να υποβαθμίσει την πρόβλεψή της, μεταθέτοντας για το απώτερο μέλλον την επίτευξη του στόχου.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ τ.437/ 11-12.2018

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Αδύναμος κρίκος, για μία ακόμη χρονιά, οι τράπεζες

Διεθνείς αγορές Χρονιά καμπής το 2018, σε bear market το 2019;

Πάνος Παπαδόπουλος CEO, Forthnet

Το 2019 θα αναδείξει τη στρατηγική μας αξία

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.437 / 11-12.2018 / € 6,00

NPL Summit 2018: Μια νέα, μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική οικονομία