ΧΡΗΜΑ #438, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

Ranking Μερισματικής Απόδοσης Οι εταιρείες που στήριξαν τους μετόχους τους στην κρίση ΧΡΗΜΑ

Investor’s Guide

τ.438/ 01-02.2019

Πού θα τοποθετήσετε τα χρήματά σας το 2019

Γιώργος Γεράρδος Πρόεδρος, Πλαίσιο Computers

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

«Ευτύχησα να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια…»

S PO

21-0117

Με υπερηφάνεια, διαπιστώνω ότι και στην ύφεση τα καταφέραμε πολύ καλά. Σήμερα, έχουμε να παρουσιάσουμε μια εξαιρετικά υγιή χρηματοοικονομική διάρθρωση, με 40 εκατομμύρια ευρώ μετρητά στο ταμείο του ομίλου εταιρειών μας.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.438 / 01-02.2019 / € 6,00

Σε άνθηση η αγορά προσωρινών γραφείων και ευέλικτων χώρων εργασίας

Στεγάζουμε την ιστορία, ανοίγουμε δρόμους στο μέλλον.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ

Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Μονάδα Μηχανικής και Βιολογικής Επεξεργασίας Απορριμμάτων Σόφιας

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Αιολικό Πάρκο «Κτενιάς»

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου

Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ

Αναδεικνύουμε την αξία στα απορρίμματα, παράγουμε ενέργεια από τη φύση.

☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

Αξιόπιστος εργοδότης με περίπου 7.500 άμεσα απασχολούμενους & συνεργάτες Ο μεγαλύτερος κατασκευαστικός Όμιλος με € 1,9 δισ. κύκλο εργασιών Πρεσβευτής της Ελλάδας με δυναμική παρουσία σε 29 χώρες

Συνεισφέρουμε στην προσπάθεια της χώρας την τελευταία 10ετία με: € 1,3 δισ. σε μεικτές μισθολογικές αμοιβές € 1,1 δισ. σε άμεσους φόρους και € 370 εκατ. σε παρακρατηθέντες και αποδοθέντες φόρους € 402 εκατ. σε εργοδοτικές εισφορές

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

Δημιουργούμε θέσεις εργασίας, στηρίζουμε την ελληνική οικονομία

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA ΑΕ. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΧΡΗΜΑ 1

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

εν αρχή...

O αντίκτυπος του σκανδάλου Folli Follie στην αγορά και στα Greek statistics

έκα μήνες μετά, κι όμως, ακόμη, το σκάνδαλο Folli Follie εξακολουθεί να ρίχνει βαριά τη σκιά του στη χρηματιστηριακή/επενδυτική κοινότητα, και όχι μόνο...

Αρχές Μαΐου ήταν όταν «έσκασε» η «βόμβα» QCM/Gabriel Grego στον όμιλο, τραντάζοντας συθέμελα όχι μόνο τις εγκαταστάσεις του στον Άγιο Στέφανο, αλλά και ένα ευρύτερο μέρος του εγχώριου συστήματος. Δεδομένου του μεγέθους και της συνθετότητας της υπόθεσης, οι διαδικασίες σε νομικό και χρηματιστηριακό επίπεδο προχωρούν με βραδείς ρυθμούς, δημιουργώντας παρενέργειες σε σημαντικό μέρος του συστήματος, επιβαρύνοντας περισσότερο την αξιοπιστία του. Μια αξιοπιστία που, κατά γενική εκτίμηση, και προ Folli Follie δεν ήταν δα και στο υψηλότερο σημείο, με τους ξένους να παραμένουν επιφυλακτικοί για τα Greek statistics. Δεν είναι τυχαίο που ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Χαράλαμπος Γκότσης, μιλώντας στο ΧΡΗΜΑ, αναγνωρίζει τη σημασία της υπόθεσης, καθώς αυτή έχει ήδη μεταφερθεί και στο 2019. Οι διαδικασίες (νομικού, ελεγκτικού χαρακτήρα) προχωρούν μεν αργά, αλλά σταθερά, με άμεση συνέπεια την πλήρη αποδόμηση του συστήματος Κουτσολιούτσου, όμως, συνακόλουθα, και με παρενέργειες που διατρέχουν κάθετα και οριζόντια το σύνολο της επενδυτικής κοινότητας. Γιατί αυτό; Πρόσφατα, η Πειραιώς προχώρησε σε διαταγή πληρωμής και καταγγελία σε προσωπικό δάνειο του Δημήτρη και της Αικατερίνης Κουτσολιούτσου, το οποίο είχε ως εξασφάλιση μετοχές της εταιρείας. Το δάνειο, αρχικού ύψους 15 εκατ. ευρώ, έπαψε κάποια στιγμή να εξυπηρετείται, με αποτέλεσμα η τράπεζα να προχωρήσει στα δέοντα. Αν και, αρχικά, είχε δημιουργηθεί η εντύπωση (στις πιστώτριες τράπεζες) πως οι χορηγήσεις τους προς τη Folli Follie, μέσω ενεχυρίασης των μετοχών της Attica Πολυκαταστήματα, καλύπτονταν, στην πορεία άρχισαν να αναδεικνύονται διάφορες «τρύπες», δεξιά και αριστερά. Παράλληλα, οι προσπάθειες της Πειραιώς για την κάλυψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων προσέκρουσαν στις κινήσεις της οικογένειας που προηγήθηκαν, με πιο χαρακτηριστική την παραχώρηση προσημείωσης σημαντικών ακινήτων στην Petrus AG. Η οικογένεια φροντίζει να προστατεύσει περιουσιακά στοιχεία της την ώρα που «σκάει» ένα προσωπικό τους δάνειο. Το αναφέρω αυτό γιατί, σε μικρή κλίμακα, είναι κάτι που αντιστοιχεί στη συνολική έκθεση που έχει ο πάλαι ποτέ κραταιός όμιλος σε μετόχους-επεν2

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

δυτές, ομολογιούχους, προμηθευτές κ.λπ., κ.λπ. Κι αυτή είναι μία από τις πτυχές που εκτείνεται σε ευρύ φάσμα της επενδυτικής/επιχειρηματικής κοινότητας εντός και εκτός συνόρων. Επενδυτές και ομολογιούχοι βρίσκονται «κρεμασμένοι», από τη στιγμή που οι μετοχές της Folli Follie είναι εκτός διαπραγμάτευσης και τα δύο μεγάλα ομόλογα (σε ξένες αγορές) παραμένουν ένα μεγάλο ερωτηματικό… Ακόμη και funds που ήταν σορταρισμένα στη μετοχή (όπως το OceanWood) το πιθανότερο είναι πως θα υποχρεωθούν να διαγράψουν ισόποσο μέρος των θέσεών τους. Όλα αυτά έχουν αντίκτυπο σε ένα εύρος εταιρειών από εισηγμένες μέχρι ελεγκτικές, αλλά και σε αναδόχους εκδόσεων ομολόγων, μια αγορά που έχει κυρίως εξωστρεφή χαρακτήρα. Δεν είναι τυχαίο πως σε όλα τα roadshows (σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη) επικεφαλής επενδυτικών σχέσεων εταιρειών δέχονταν «βροχή» ερωτήσεων για ζητήματα που είχαν ως γενεσιουργό αιτία το σκάνδαλο της Folli Follie και όχι τα πεπραγμένα και την επόμενη ημέρα των ίδιων των εταιρειών τους… Το θέμα της Folli Follie, με τις παράπλευρες και σοβαρές επιπτώσεις του, το έχει αναδείξει το banks.com.gr, αλλά επιχειρείται να αναδειχθεί και από αυτήν εδώ τη στήλη. Ακριβώς επειδή, λόγω της σοβαρότητάς του, αφορά σε ένα ευρύτερο μέρος της μεγάλης κεφαλαιοποίησης, αλλά και των εποπτικών, των ελεγκτικών μηχανισμών που λειτουργούν στην αγορά μας. Επεκτείνεται δε και στην εικόνα για τα Greek statistics που συντηρείται στους ξένους. Και από τη στιγμή που οι αγορές λειτουργούν με γνώμονα και τις σχέσεις εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας, το θέμα παραμένει πολύ υψηλά στην ατζέντα. Είτε μας αρέσει είτε όχι.

Κ.Μ. Γελαντάλις

publi

Η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών επιτρέπει τη δημιουργία νέων τραπεζών

του Μιχάλη Ανδρεάδη

Διευθύνοντος Συμβούλου της Επενδυτικής Τράπεζας Ελλάδος

ο 2018 ήταν το δεύτερο συνεχόμενο έτος κατά το οποίο η οικονομία της χώρας μας σημείωσε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Θεωρούμε ότι η οικονομία έχει πλέον εισέλθει στον ενάρετο κύκλο της ανάπτυξης, καθώς έχει ολοκληρωθεί η δημοσιονομική προσαρμογή ενώ και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αν και δεν έχουν ολοκληρωθεί, είναι σε προχωρημένο στάδιο. Αναλυτικά, έχοντας εφαρμόσει μια πληθώρα επίπονων δημοσιονομικών μέτρων, η χώρα επιτυγχάνει πλέον υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, υψηλότερα και από τους στόχους του προγράμματος και της συμφωνίας μας με τους εταίρους. Κατά συνέπεια, θεωρούμε πως υπάρχει ο δημοσιονομικός χώρος για μια πιο φιλική προς τις επενδύσεις πολιτική, η οποία ενδεχομένως θα συνοδεύεται και από χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές και την παροχή κινήτρων για νέες επενδύσεις. Συνολικά, ένα διαφορετικό μείγμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, δημιουργώντας ταυτόχρονα ισχυρότερα κίνητρα για επενδύσεις και προσέλκυση νέων κεφαλαίων. Παράλληλα με τη δημοσιονομική προσαρμογή, επισημαίνουμε τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κ.λπ.), την αύξηση της απασχόλησης, τη βελτίωση στους δείκτες οικονομικής συγκυρίας καθώς και σειρά άλλων δεικτών, οι οποίοι ενισχύουν την αισιοδοξία μας για το μέλλον. Πλέον αυτών, και με δεδομένη την προσαρμογή των τελευταίων ετών, πιστεύουμε ότι οι συνθήκες είναι οι κατάλληλες για την προσέλκυση νέων επενδυτών.

Στο σκέλος των τραπεζών, είναι ξεκάθαρο ότι η κρίση επηρέασε σε πολύ υψηλό βαθμό τον κλάδο. Οι τράπεζες οδηγήθηκαν σε σημαντική συρρίκνωση, ενώ η αναδιάρθρωσή τους, με την πληθώρα των συγχωνεύσεων και εξαγορών, οδήγησε την αγορά σε πολύ μεγάλη συγκέντρωση, δημιουργώντας μια αγορά με ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά. Λόγω των παραπάνω, δημιουργήθηκε, κατά την άποψή μας, ο χώρος για την ανάπτυξη νέων οργανισμών, οι οποίοι προφανώς δεν θα ανταγωνίζονται ευθέως τους υφιστάμενους ομίλους, αλλά θα λειτουργούν συμπληρωματικά με αυτούς. Με στόχο να καλύψουν το κενό της υψηλής συγκέντρωσης, οι νέες αυτές τράπεζες θα μπορούσαν να προσφέρουν σύγχρονα και καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς (niche offering), αξιοποιώντας παράλληλα τη μεγάλη τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών. Υπό άλλη οπτική, η ευκαιρία γεννάται και εξαιτίας των συσσωρευμένων «κόκκινων» δανείων που η κρίση δημιούργησε και καλού-

νται τώρα οι τράπεζες να διαχειριστούν. Είναι ξεκάθαρο ότι το εν λόγω ζήτημα αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη των τραπεζών, καθώς απορροφά σημαντικούς πόρους, τόσο σε όρους ρευστότητας και κεφαλαίου όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό, συνυπολογίζοντας φυσικά και τον χρόνο που αναλώνεται και από τις ίδιες τις διοικήσεις των τραπεζών για την επίλυση του προβλήματος. Κατά συνέπεια, μια νέα τράπεζα, χωρίς τα προβλήματα του παρελθόντος, μπορεί να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα και, φυσικά, πολύ μεγαλύτερη ευελιξία. Ένας νέος τραπεζικός φορέας θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί επίσης τη συρρίκνωση του κλάδου, λόγω των συγχωνεύσεων και εξαγορών, επωφελούμενος από το άμεσα διαθέσιμο τραπεζικό «ταλέντο» καθώς και το χώρο ανάπτυξης φυσικού δικτύου (υποκαταστήματα). Εν κατακλείδι, εκτιμούμε ότι το έδαφος είναι πρόσφορο για τη δημιουργία ενός νέου τραπεζικού φορέα, που θα συμβάλει και αυτός στην περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας. • • • ΧΡΗΜΑ 3

6 INVESTOR’S GUIDE

Πού θα τοποθετήσετε τα χρήματά σας το 2019

26 26 RANKING ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Οι εταιρείες που στήριξαν τους μετόχους τους στα χρόνια της οικονομικής κρίσης

20 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ

Η Τράπεζα Eurobank Καλύτερη Εταιρεία για το 2018

34 34 ΛΙΑΝΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Μακριά από τους στόχους η απελευθέρωση της αγοράς

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

περιεχόμενα

Σε άνθηση η αγορά προσωρινών γραφείων και ευέλικτων χώρων εργασίας

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

Ranking Μερισματικής Απόδοσης

τ.438/01-02 2019

Οι εταιρείες που στήριξαν τους μετόχους τους στην κρίση ΧΡΗΜΑ

Investor’s Guide Πού θα τοποθετήσετε τα χρήματά σας το 2019

τ.438/ 01-02.2019

CMY

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.438 / 01-02.2019 / € 6,00

Kx Corporate FA - High Res_210x280.pdf 1 2/26/2019 5:20:37 PM

Γιώργος Γεράρδος Πρόεδρος, Πλαίσιο Computers

46 ~ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Ανακάμπτει αφήνοντας πίσω τα «πέτρινα χρόνια» της κρίσης

«Ευτύχησα να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια…» Με υπερηφάνεια, διαπιστώνω ότι και στην ύφεση τα καταφέραμε πολύ καλά. Σήμερα, έχουμε να παρουσιάσουμε μια εξαιρετικά υγιή χρηματοοικονομική διάρθρωση, με 40 εκατομμύρια ευρώ μετρητά στο ταμείο του ομίλου εταιρειών μας.

S PO

21-0117

58 ~ GREEK EXPORTS AWARDS

Τα βραβεία που επιβραβεύουν τις κορυφαίες εξαγωγικές επιχειρήσεις της χώρας

66 ~ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΓΡΑΦΕΙΑ

Σε άνθηση η αγορά ευέλικτων χώρων εργασίας

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

«Βλέπω, περήφανος, ότι έχουμε δημιουργήσει μια μεγάλη οικογένεια, με περισσότερους από 1.500 ανθρώπους, χτισμένη στην ανθρώπινη σχέση και την αξιοκρατία».

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: O αντίκτυπος του σκανδάλου Folli Follie στην αγορά και στα Greek statistics 78 ~ VRS: Renault SA 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Θέμα-«ταμπού» οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου

ΧΡΗΜΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470

HEAD OF CONTENT Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βούλα Καραντζά karantza.v@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις press-banks@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

τεύχος Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2019

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

www.banks.com.gr

www.insuranceworld.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιώργος Γεράρδος

Πρόεδρος, Πλαίσιο Computers

«Ευτύχησα να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια...» ΧΡΗΜΑ 5

[αφιέρωμα]

s ’ r o t s e Inv e d i Gu

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Οι επενδυτές εστιάζουν στην αναχρηματοδότηση της ελληνικής πενταετίας καθώς και στην επίσπευση των 16 προαπαιτουμένων για την έγκριση της εκταμίευσης.

ΧΡΗΜΑ 7

αφιέρωμα

ήσετε τ ε θ ο π ο τ α θ Πού ας το τα χρήματά σ 2019;

Κορυφαίοι παράγοντες της αγοράς προβλέπουν και προτείνουν

χοντας διανύσει ήδη το πρώτο δίμηνο του έτους, στο οποίο η αγορά κατέγραψε μεγάλες και ενίοτε συναρπαστικές διακυμάνσεις, το ΧΡΗΜΑ επιχειρεί να χαρτογραφήσει και να καταγράψει τα νέα δεδομένα μέσα από την έμπειρη ματιά διακεκριμένων χρηματιστών και θεσμικών παραγόντων της χρηματιστηριακής αγοράς. Με ποιο σκεπτικό κάνουν τις επιλογές τους, τι τους ανησυχεί και τι προσδοκούν; Πώς επηρεάζουν οι διεθνείς συνθήκες την εγχώρια αγορά; Δεδομένου του ότι το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς βρίσκεται στα χέρια των ξένων (τα 28 από τα 45 δισ. της συνολικής κεφαλαιοποίησης των εισηγμένων), αρκετά θα κριθούν από τη

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

στάση που θα τηρήσουν, σε μια περίοδο κατά την οποία η αξιοπιστία του θεσμού έχει τρωθεί, το αφήγημα της καθαρής εξόδου έδιωξε (αντί να προσελκύσει) επενδυτικά κεφάλαια και το πρόβλημα με τα κόκκινα δάνεια λειτουργεί σαν τροχοπέδη, ενώ και οι πολιτικές εξελίξεις που έρχονται το 2019 θα αφήσουν το αποτύπωμά τους (και) στη χρηματιστηριακή αγορά. Τις εκτιμήσεις και τις προβλέψεις τους για την αγορά μάς μεταφέρουν οι κύριοι Χαράλαμπος Γκότσης (πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς), Σωκράτης Λαζαρίδης (διευθύνων σύμβουλος, Ελληνικά Χρηματιστήρια) και Σπύρος Κυρίτσης (πρόεδρος του Συνδέσμου Μελών Χρηματιστηρίου Αθηνών).

Χαράλαμπος Γκότσης «Το 2019 ξεκίνησε μεταφέροντας και στον Ιανουάριο-Φεβρουάριο ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που απασχόλησαν τη χρηματιστηριακή κοινότητα, αυτό της Folli Follie. Όσον αφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα, που είχε συνέπεια στην αξιοπιστία του θεσμού και στη σχέση επενδυτικού κοινού/αγοράς, ως Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, θα προχωρήσουμε στη διενέργεια ελέγχου εκτός από τη χρήση του 2016 και προγενέστερες, περιλαμβάνοντας και το 2013.

Το αμέσως επόμενο διάστημα, θα κληθούν να απολογηθούν οι Κινέζοι, ο CFO της θυγατρικής στην Ασία, αλλά δεν είναι της αρμοδιότητάς μας να καλέσουμε για εξηγήσεις λ.χ. τους αναδόχους των εκδόσεων των δύο ομολογιακών δανείων που εξέδωσε η Folli Follie στις ξένες αγορές. Συνεκτιμώντας τη διεθνή πρακτική, αλλά και τη σοβαρότητα/συνθετότητα του προβλήματος Folli Follie, θα θυμίσω πως τέτοιες υποθέσεις στις ξένες αγορές παίρνουν 2 ακόμη και 4 χρόνια για να ξεκαθαρίσουν. Ακριβώς για να προλάβουμε νέες… Folli Follie, προχωράμε στη θέσπιση κανονισμού βάσει του οποίου θα θεσπίζονται αυστηρότερα κριτήρια αποτύπωσης των οικονομικών μεγεθών (στο πλαίσιο των ΔΛΠ), ενώ η ΕΛΤΕ, από την πλευρά της, θα ελέγχει αυστηρότερα το περιεχόμενο των ισολογισμών. Προτεραιότητά μας να θωρακίσουμε, όσο περισσότερο γίνεται (νομοθετικά), τον έλεγχο των εισηγμένων, ενώ προχωράμε σε πιο εντατικούς ελέγχους όσον αφορά, για παράδειγμα, τις κινήσεις short selling σε βάρος μετοχών εισηγμένων. Για την αγορά εταιρικών ομολόγων, που ξεκίνησε καλά, βοηθώντας αρκετές εταιρείες να αντλήσουν ανταγωνιστικό χρήμα, η επιδείνωση του διεθνούς κλίματος έβαλε φρένο στη διαδικασία. Στην τελική ευθεία η έκδοση εταιρικού ομολόγου από την Aegean είναι ενδεικτική, αλλά εκτιμώ πως εάν κάποια στιγμή ξανανοίξει ο δρόμος, θα αναθερμανθεί ο θεσμός. Ήδη, ενδιαφέρον –σε πολύ πρώιμο στάδιο όμως– έχουν δείξει 3-4 εταιρείες, μία από τον κλάδο του τουρισμού/ξενοδοχειακή, μία από τον χώρο των τροφίμων-ειδών διατροφής και δύο από τον τομέα της βιομηχανίας. Μια εξέλιξη που υπολογίζουμε να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο θα είναι η λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, που θα δώσει βάθος στην αγορά και θα μπορεί να προσελκύσει επιπλέον κεφάλαια, που δεν περιορίζουν τις επενδύσεις τους σε μετοχές και παράγωγα».

Το πρόβλημά μας, ως αγορά, είναι πως παραμένουμε «ρηχή», που πρακτικά σημαίνει ότι τα ξένα funds έχουν 15, το πολύ 20, εταιρείες για να λάβουν μεγάλες θέσεις.

Σωκράτης Λαζαρίδης «Το ΧΑ είναι ένα σχετικά “ρηχό” χρηματιστήριο, που σε μεγάλο ποσοστό ελέγχεται από τις επενδυτικές θέσεις των ξένων, συνεπώς η πορεία του το 2019 θα εξαρτηθεί αφενός από το κλίμα που θα επικρατεί διεθνώς, αφετέρου από τις εξελίξεις που θα τρέχουν στο πολιτικό πεδίο σχεδόν στο σύνολο του έτους. Αυτό που εμείς, ως θεσμικοί φορείς, επιχειρούμε να κάνουμε είναι από τη μία η ενίσχυση των κανόνων Εταιρικής Διακυβέρνησης σε συνεργαΧΡΗΜΑ 9

αφιέρωμα

Οι πολιτικές εξελίξεις που έρχονται το 2019 θα αφήσουν το αποτύπωμά τους (και) στη χρηματιστηριακή αγορά. σία με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών για τον κλάδο και με τους αντίστοιχους φορείς για τις εισηγμένες επιχειρήσεις. Το θέμα της Εταιρικής Διακυβέρνησης, της διαφάνειας, είναι πολύ υψηλά στις προτεραιότητες των funds και, με αφορμή την υπόθεση Folli Follie, μάς ζητήθηκε να λάβουμε επιπλέον μέτρα. Πιστεύω πως, σε εύλογο χρόνο, θα έχει βελτιωθεί η κατάσταση, και έτσι ίσως καταφέρουμε να ξαναφέρουμε πίσω κεφάλαια που έφυγαν από το ΧΑ. Από την άλλη, ακριβώς επειδή διαπιστώνουμε πως υπάρχει ενδιαφέρον από μικρομεσαίες και μικρότερες εταιρείες για να αντλήσουν κεφάλαια –μέσω του χρηματιστηρίου–, θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να ξανανοίξει η πόρτα της Λεωφόρου Αθηνών. Αρκετές εξαγωγικές επιχειρήσεις, εταιρείες με growth από κλάδους και τομείς που αναπτύσσονται τα τελευταία 2-3 χρόνια, καινοτόμες στην πλειονότητά τους, έχουν συμμετάσχει στις ειδικές ημερίδες για ΜμΕ, εξαγωγικές κ.λπ., ενώ άλλες δείχνουν ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, η Sunlight, πριν προχωρήσει στην έκδοση εταιρικού ομολόγου, είχε εξετάσει το ενδεχόμενο εισόδου της στο ΧΑ. Τελικά, προχώρησε με ομόλογο, αλλά περιπτώσεις ανάλογες ή μικρότερες υπάρχουν αρκετές. Θα έλεγα πως υπάρχει “μαγιά” για να αποτελέσει το 2019 χρονιά επανάκαμψης εταιρειών στο χρηματιστήριο. Για αυτόν τον λόγο θα ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο και την Εναλλακτική Αγορά/ΕΝΑ και άλλες αγορές για εταιρείες αυτού του μεγέθους. Στην κατακλείδα όμως, τον πρώτο λόγο τον 10

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

έχουν οι ξένοι επενδυτές, οι Έλληνες επιχειρηματίες, που θα σταθμίσουν ανάλογα τη διεθνή κατάσταση και τις εξελίξεις στο εσωτερικό. Ελπίζοντας πως το 2018 είναι μια άσχημη χρονιά για το χρηματιστήριο, που την αφήνουμε πίσω μας για κάτι καλύτερο το 2019. Ήδη, ο πρώτος μήνας ήταν θετικός για τους περισσότερους κλάδους, με αρνητικό πρωταγωνιστή τον τραπεζικό».

Σπύρος Κυρίτσης «“Με το δεξί” ξεκίνησε το 2019 (μετά από ένα πτωτικό 2018), από τη στιγμή που αυξάνεται το επενδυτικό ρίσκο, η μεταβλητότητα και ο πολιτικός κίνδυνος. Το ΧΑ ενδεχομένως να μπορούσε να ευνοηθεί από τη φυγή επενδυτικών κεφαλαίων από αγορές όπως της Τουρκίας ή της Ρωσίας. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε σε ποιον βαθμό χρηματιστήρια περιφερειακών αγορών, όπως η ελληνική, μπορούν να ελκύσουν κεφάλαια από αναπτυγμένα που υποχωρούν. Funds που είναι τοποθετημένα σε μη τραπεζικές εισηγμένες μπορεί να έχουν μειώσει τις θέσεις τους, πλην όμως διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος τους σε μετοχές εταιρειών που εμφανίζουν σταθερή αύξηση των μεγεθών τους, εξαγωγικό προσανατολισμό, υγιείς ισολογισμούς. Για μια ομάδα εισηγμένων η αύξηση σε όρους EBITDA είναι 11% (μεσοσταθμικά) κάθε χρόνο, από το 2013. Έχουν μια εξαετία καλή, που

αποτυπώνεται και χρηματιστηριακά. Κοιτάξτε, πολλές φορές, βλέπουμε τους δείκτες (το δέντρο) και μας ξεφεύγουν οι αρκετές εταιρείες (το δάσος), που αντιστοιχούν σε άλλα χρηματιστηριακά μεγέθη. Θα αναφερθώ, ενδεικτικά, σε δύο στοιχεία: Ο κλάδος της διύλισης (Motor Oil, Ελληνικά Πετρέλαια) αποτιμάται στα 4,6 δισ. (*), δηλαδή περισσότερο από τον τραπεζικό κλάδο. Κι όμως, οι τράπεζες βαραίνουν δυσανάλογα στη διαμόρφωση των δεικτών. Είναι μια προφανής στρέβλωση, που πρέπει να αλλάξει. Η μετοχή της Coca Cola, που έχει ως κύρια αγορά διαπραγμάτευσης το Λονδίνο (FTSE 100), στρεβλώνει τον δείκτη της μεγάλης κεφαλαιοποίησης, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την αντιπροσωπευτικότητά του. Το πρόβλημά μας, ως αγορά, είναι πως παραμένουμε “ρηχή”, που πρακτικά σημαίνει ότι τα funds, οι ξένοι, έχουν 15, το πολύ 20, εταιρείες για να λάβουν μεγάλες θέσεις. Δεν έχει μια δεύτερη ομάδα μετοχών, που θα μπορούσαν να επενδύσουν χαρτοφυλάκια που “βλέπουν” εταιρείες με αποτίμηση από (τουλάχιστον) 200 εκατ. ευρώ και πάνω. Οι Έλληνες θεσμικοί δεν έχουν δύναμη παρέμβασης (το ενεργητικό των Α/Κ δεν ξεπερνά τα 6,5 δισ., όταν η συνολική αποτίμηση είναι σχεδόν 7 φορές μεγαλύτερη). Ένα άλλο θέμα είναι η έλλειψη οράματος και ουσιαστικού σχεδιασμού τόσο από την πλευρά της Πολιτείας όσο από την επενδυτική/επιχειρηματική κοινότητα. Θα μπορούσε ένα βαθύτερο χρηματιστήριο να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας. Αυτό γιατί από τα έσοδα που έχει το κράτος από φόρους νομικών προσώπων (κυμαίνεται στα 4 και κάτι δισ. ευρώ), το 1 δισ. προέρχεται από τον κύκλο εργασιών/κερδοφορία των εισηγμένων. Μεσοσταθμικά, με βάση τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών του ΧΑ, τη διετία 201617, πιθανότατα και το 2018, το 25% αυτών των εσόδων προέρχεται από τις εισηγμένες. Ένα πιο βαθύ και πιο αξιόπιστο χρηματιστήριο θα έλκυε περισσότερα επενδυτικά κεφάλαια, περισσότερες εταιρείες, που από τη στιγμή που θα ήταν εισηγμένες, θα εμφάνιζαν πιο αξιόπιστους ισολογισμούς. Αυτό θα έφερνε και μεγαλύτερες αποτιμήσεις. Είναι ένα θέμα που ο ΣΜΕΧΑ “θα κάνει σημαία του” μέσα στο 2019».

(*) με τιμές Πέμπτης 31ης Ιανουαρίου

Η διεθνής πραγματικότητα και οι προοπτικές που διαμορφώνει για το 2019

«Στην πολιτική κονίστρα, παγκοσμίως, καταγράφονται εντάσεις, αναπροσαρμογές στρατηγικών, με σημαντικότερη όλων την αντιπαράθεση ΗΠΑ και Κίνας».

ετά από αρκετά χρόνια ενίσχυσης των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης παγκοσμίως, πολλές ενδείξεις συγκλίνουν προς μια αποκλιμάκωσή τους. Η κόπωση της οικονομικής μεγέθυνσης στις ΗΠΑ και την Κίνα είναι καθοριστική, ενώ η ολοκλήρωση των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης εκ μέρους των κεντρικών τραπεζών καθιστά λιγότερο ευνοϊκές τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Τα παραπάνω επισημαίνει ο κ. Θεόδωρος Λιζάρδος, διευθυντής Υποστήριξης Πωλήσεων, Marketing και PDM της 3Κ Investment Partners, και συνεχίζει: «Επιπλέον, στην πολιτική κονίστρα, παγκοσμίως, καταγράφονται εντάσεις, αναπροσαρμογές στρατηγικών, με σημαντικότερη όλων την αντιπαράθεση ΗΠΑ και Κίνας ως προς τις εμπορικές σχέσεις και την επιβολή δασμών. Όμως, παρά τις αβεβαιότητες, που άλλωστε είναι εγγενείς του παγκόσμιου πολιτικοοικονομικού συστήματος, και την εμφανή επιδείνωση κάποιων πρόδρομων οικονομικών δεικτών από τα υψηλά προγενέστερα επίπεδά τους, δεν τεκμηριώνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, η προσδοκία για οικονομική ύφεση. Δεδομένου ότι η σημαντική κάμψη των τιμών στις αγορές, συνήθως, προεξοφλεί την εμφάνιση οικονομικών υφέσεων, η τρέχουσα μακροοικονομική συγκυρία δεν υποδεικνύει ένα τέτοιο αποτέλεσμα εντός του ορατού ορίζοντα του 2019. Παράλληλα, η σημαντική διόρθωση των περιουσιακών στοιχείων υψηλού ρίσκου (μετοχές, εταιρικά ομόλογα κ.λπ.) στις διεθνείς αγορές έχει προσαρμόσει τις αποτιμήσεις τους

και τις προσδοκίες που τα συνοδεύουν σε πιο βατά επίπεδα. Ως προς τις μετοχικές αξίες, σε γενικές γραμμές, η απόδοσή τους θα εξαρτηθεί κυρίως από την κερδοφορία των εταιρειών, καθώς η πιθανότητα αύξησης των πολλαπλασιαστών τους είναι περιορισμένη. Σε γενικές γραμμές, καθώς η εταιρική κερδοφορία αναμένεται να κινηθεί με μονοψήφιο θετικό ρυθμό κατά το 2019, αντίστοιχα είναι και τα περιθώρια ενίσχυσης των τιμών των μετοχικών αξιών, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα ανατραπεί το τρέχον μακροοικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Στις αγορές ομολόγων, τα περιθώρια απόδοσης των κρατικών ομολόγων υψηλής φερεγγυότητας είναι πολύ χαμηλά, ενώ η πορεία των εταιρικών τίτλων θα διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία των επιτοκίων, η οποία αναμένεται να είναι ήπια ανοδική. Τα ομόλογα αναδυόμενων αγορών προφέρουν ένα διευρυμένο spread έναντι αυτών των ανεπτυγμένων αγορών και, στον βαθμό που δεν δεχθούν πιέσεις από πρόσθετη ανατίμηση του Δολαρίου ΗΠΑ και παραμείνει υπό έλεγχο ο πληθωρισμός των αντίστοιχων χωρών, αποτελούν μια ενδιαφέρουσα κατηγορία επένδυσης. Εν κατακλείδι, το εύρος της επιβράδυνσης των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στο πεδίο των εμπορικών σχέσεων θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία των αγορών το 2019. Η οικονομική συγκυρία σε ΗΠΑ και Κίνα, το ύψος των επιτοΧΡΗΜΑ 11

αφιέρωμα

«Στις αγορές ομολόγων, τα περιθώρια απόδοσης των κρατικών ομολόγων υψηλής φερεγγυότητας είναι πολύ χαμηλά».

κίων που θα θέσουν οι νομισματικές αρχές και η εταιρική κερδοφορία αποτελούν κρίσιμους προσδιοριστικούς παράγοντες, στις μεταβολές των οποίων οφείλει να προσαρμόζεται η επενδυτική πολιτική. Ειδικότερα ως προς την Ελλάδα, το 2019 θεωρούμε ότι δεν θα μας αφήσει χωρίς συγκινήσεις. Μια σειρά γεγονότων που ήδη είναι σε πλήρη εξέλιξη και άλλα που θα εμφανιστούν κατά τη διάρκεια του έτους πιστεύουμε ότι θα επηρεάσουν σημαντικά το επενδυτικό κλίμα στο εσωτερικό. Σε ψυχολογικό επίπεδο, αναμένουμε να κυριαρχήσει το θέμα των εκλογών, ο χρόνος διεξαγωγής τους και, κυρίως, η “χαλάρωση ή μη” του συμφωνημένου προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών. Ένα “καθαρό” εκλογικό αποτέλεσμα, από το οποίο θα προκύψει μια σταθερή κυβέρνηση και η συνέπεια εφαρμογής των αλλαγών θα συνέβαλλαν θετικά. Εστιάζοντας στα οικονομικά στοιχεία, τόσο ο προϋπολογισμός του 2019 όσο και οι εκτιμήσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διάφορους οργανισμούς και οίκους, όπως η Standard & Poor’s, συγκλίνουν σε ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ άνω του 2% στην προσεχή διετία, βελτιωμένου έναντι των προηγούμενων ετών. Με ρυθμό αύξησης πληθωρισμού σχετικά υποτονικού, αποδόσεις ομολόγων (yields) σε σχετικά υψηλά επίπεδα, με αντίστοιχα υψηλά διαφορικά επιτόκια (spreads) και επεκτατική, ακόμα, νομισματική πολιτική εκ μέρους της ΕΚΤ, τα περιθώρια μείωσης των επιτοκίων των εγχώριων ομολόγων είναι αυξημένα, συμβάλλοντας, κατ’ επέκταση, ενισχυτικά στις αποτιμήσεις των χρηματιστηριακών τίτλων. Επίσης, το θέμα των τραπεζών, και ειδικότερα 12

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

ο τρόπος διαχείρισης και εξυγίανσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με τη βοήθεια ή μη της Τράπεζας της Ελλάδος, πιστεύουμε ότι αποτελεί σημαντικό καταλύτη βραχυπρόθεσμα για την πορεία της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς».

Συνεχίζεται η συσσώρευση-Το ενδιαφέρον στη μικρή κεφαλαιοποίηση Η ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την ελληνική Βουλή, σε συνέχεια της αντίστοιχης κίνησης στα Σκόπια, δεν οδήγησε σε ουσιαστική διαφοροποίηση του σκηνικού στην ελληνική οικονομία, όπως αναφέρει ο κ. Δημήτρης Τζάνας, διευθυντής Επενδύσεων της Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ. Ο ίδιος στην ανάλυσή του, επισημαίνει: «Το πολιτικό σκηνικό παραμένει ρευστό, καθώς ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών παραμένει άγνωστος, με το ενδεχόμενο ενός αιφνιδιασμού (τον Μάιο ή και νωρίτερα) να πιθανολογείται. Οι διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους Θεσμούς συνεχίζονται, με στόχο την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για να αποδοθούν τα κέρδη από τη διακράτηση ελληνικών ομολόγων μετά από έναν, τουλάχιστον, μήνα. Στο μεταξύ, οι μεταρρυθμίσεις καθυστερούν, καθώς το προεκλογικό σκηνικό έχει αναδιατάξει τις προτεραιότητες για την κυβέρνηση, με την προώθηση επιλογών που κρίνεται ότι ικανοποιούν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού, που δεν συμβάλλουν όμως στην αναπτυξιακή διαδικασία. Επιπλέον, η διαδικασία μείωσης των κόκκινων

δανείων με τους δύο τρόπους που προτείνονται (τιτλοποιήσεις, φορέας ειδικού σκοπού από την ΤτΕ) καθυστερεί και δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε χειροπιαστά αποτελέσματα, με συνέπεια η χρηματιστηριακή συμπεριφορά του κλάδου να προσομοιάζει με ασανσέρ και η υποτιμητική κερδοσκοπία να δικαιώνει όσους συμμετέχουν. Έτσι, το χρηματιστήριο συνεχίζει να κινείται με νευρικότητα, με τον Γενικό Δείκτη να παραμένει εγκλωβισμένος σε στενά όρια ανάμεσα στις 610 και 650 μονάδες, με τα υποτονικά συναλλακτικά δεδομένα να μην επιτρέπουν να σκεφθούμε διαφορετικά και το επίπεδο των 636 μονάδων να έχει κομβική σημασία σε σχέση με την προσπάθεια ανοδικής κίνησης. Η αγορά των ομολόγων παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη βελτίωση ενόψει της προσπάθειας εξόδου στις αγορές με 5ετή τίτλο, ώστε να εξομαλυνθεί η καμπύλη αποδόσεων ελληνικών τίτλων και να εξοικονομηθούν χρηματοοικονομικά κόστη. Κι ενώ οι δεικτοβαρείς τίτλοι χρησιμοποιούνται εκ περιτροπής για να αντισταθμιστούν οι απώλειες από τον σχεδόν μόνιμα κινούμενο σε πτωτική κατεύθυνση τραπεζικό κλάδο, αξιοσημείωτη είναι η κίνηση αρκετών μετοχών μικρής κεφαλαιοποίησης που διαφοροποιούνται. Πρόκειται για εταιρείες που είτε έχουν ελκυστική αποτίμηση, είτε έχουν ελπιδοφόρα επιχειρηματικά δεδομένα, είτε έχουν άλλους λόγους, με αποτέλεσμα να προκαλούν το ενδιαφέρον “έξυπνου χρήματος”, που επιθυμεί να αναλάβει τους ανάλογους κινδύνους των επιλογών του, καθώς η εμπορευσιμότητα τέτοιων τίτλων είναι συχνά χαμηλή. Στο διεθνές περιβάλλον, το βρετανικό κοινοβούλιο καλείται πάλι να συνομολογήσει με

«Η διαδικασία μείωσης των κόκκινων δανείων με τους τρόπους που προτείνονται καθυστερεί και δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε χειροπιαστά αποτελέσματα».

το σχέδιο της Τερέζα Μέι, που θα αποτρέψει το ενδεχόμενο ενός άτακτου Brexit στο τέλος Μαρτίου. Στις ΗΠΑ, το shut down της δημόσιας διοίκησης έχει ήδη κοστίσει 11 δισ. δολ., και ακόμη δεν διαφαίνεται η οδός του συμβιβασμού του Τραμπ με το Κογκρέσο, ενώ οι σινοαμερικανικές διαπραγματεύσεις δεν οδηγούν ακόμη σε λύση. Στην Ευρώπη, τέλος, ο Μάριο Ντράγκι ζητεί δράσεις από τις κυβερνήσεις ενόψει της επιβράδυνσης της ευρωπαϊκής οικονομίας και δεν αποκλείει ακόμη και την επάνοδο του QE, της αγοράς δηλαδή ομολόγων από την ΕΚΤ. Σκηνικό αβεβαιοτήτων, επομένως, για τις αγορές, που εντείνει την επιφυλακτικότητα της επενδυτικής κοινότητας σε σχέση με την εκδήλωση κινήσεων νέων τοποθετήσεων, με τη στάση αναμονής και διακράτησης μετρητών να προκρίνεται ως επιλογή».

“January effect” για λίγους Τα τελευταία δεδομένα δεν άλλαξαν ιδιαίτερα την πρόσφατη ειδησεογραφία, καθώς αυτή συνέχισε να κινείται με περιεχόμενο αναβλητικότητας και χαμηλού βεληνεκούς γεγονότα, επηρεάζοντας ανασταλτικά, ως εκ τούτου, τις συναλλαγές, οι οποίες διατηρήθηκαν στα γνώριμα χαμηλά επίπεδα της προηγούμενης περιόδου. O κ. Μάνος Χατζηδάκης, υπεύθυνος του Τμήματος Ανάλυσης της Beta Χρηματιστηριακής, αναφέρει ότι: «Οι επενδυτές εστιάζουν πλέον στην αναχρηματοδότηση της ελληνικής 5ετίας, καθώς και στην επίσπευση των 16 προαπαιτουμένων για

την έγκριση της εκταμίευσης των κερδών των κεντρικών τραπεζών στο Eurogroup της 6ης Μαρτίου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο γεγονότων δεν αρκεί για να λειτουργήσει υπέρ μιας μαζικότερης αλλαγής της ψυχολογίας, καθώς η προεκλογική αναμονή υπερισχύει έναντι κάθε μεσοπρόθεσμης προσδοκίας. Ο πρώτος μήνας της φετινής χρονιάς κινήθηκε αρνητικά, φορτισμένος από φαινόμενα που συνδέονται με την εταιρική διακυβέρνηση των ελληνικών εισηγμένων. Ενδεχομένως, η έναρξη της περιόδου δημοσίευσης των αποτελεσμάτων και οι ανακοινώσεις των μερισμάτων του 2018 να ζεστάνουν το κλίμα και να επαναφέρουν τα θεμελιώδη στην ατζέντα των επενδυτών. Επίσης, ο τραπεζικός κλάδος στην διάρκεια της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων θα έχει μεγαλύτερη ορατότητα στο πώς και αν θα μπορεί να αξιοποιήσει τα σχήματα των τιτλοποιήσεων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που έχουν εκπονήσει ΤΧΣ και Τράπεζα της Ελλάδος, δίνοντας έτσι μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το αν και πόσα επιπλέον κεφάλαια θα χρειαστεί. Όλα αυτά απέχουν, βέβαια, χρονικά, θα είναι ωστόσο οι επόμενοι καταλύτες που θα κυριαρχήσουν στο επενδυτικό τοπίο. Παρ’ όλα αυτά, δεν λείπουν οι εξαιρέσεις, που έχουν διασώσει την, κατά τα άλλα, αναιμική εικόνα των συναλλαγών, παρουσιάζοντας μια ικανοποιητική συμπεριφορά, με συστηματική παρουσία αγοραστικού ενδιαφέροντος. Εταιρείες από την υψηλή κεφαλαιοποίηση, όπως οι Aegean, Μυτιληναίος και Jumbo, λόγω αποτίμησης, ο ΟΤΕ, λόγω συμπίεσης του ασφαλίστρου κινδύνου, αλλά και οι δυνητικές περιπτώσεις εξαγορών

και συγχωνεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη ή αναμένονται στο κοντινό μέλλον, διατήρησαν για κάποιο μικρό μέρος του χρηματιστηριακού ταμπλό το ενδιαφέρον. Το κέρδος από αυτήν τη διαφοροποίηση είναι η αλλαγή της στάσης μέρους των επενδυτών, που ακολουθούν σε πιο βραχυπρόθεσμη βάση την αγορά, δίνοντας περισσότερο χρόνο στις επιλογές τους. Αν η στάση αυτή εδραιωθεί σε μεγαλύτερο αριθμό τίτλων –και δη των τραπεζικών–, τότε θα μπορέσει να αλλάξει ουσιαστικά η συνολική εικόνα, διαχέοντας ενδιαφέρον και ρευστότητα, ενεργοποιώντας έτσι μεγαλύτερο πλήθος κωδικών. Τεχνικά, η αγορά βρίσκεται εντός του γνώριμου εύρους διακύμανσης, χωρίς να διαταράσσει τα όρια που σηματοδοτούν την εικόνα συσσώρευσης των τελευταίων 4 μηνών. Οι αγοραστές κέρδισαν χρόνο, ώθησαν τον Γενικό Δείκτη προς τα υψηλά του 2019, και η προσπάθειά τους αυτή ανταμείφθηκε με ένα φρέσκο σήμα αγορών από τον MACD. Παράλληλα, είχαμε ταυτόχρονη διάσπαση των κινητών μέσων των 30 και 50 ημερών, οι οποίοι πλέον εφάπτονται, λόγω της πολύμηνης συσσώρευσης, αλλά και του συρρικνωμένου εύρους διαπραγμάτευσης, το οποίο προοδευτικά σφίγγει όλο και περισσότερο γύρω από μια νέα κεντρική τιμή. Σε επίπεδα αδιαφορίας οι ταλαντωτές, δεν υποδηλώνουν κάποια αποφασιστική διαφοροποίηση ως προς την κατεύθυνση της τάσης. Η συσσώρευση δεν αφήνει πολλά περιθώρια αμφισβήτησης, καθώς οι συναλλαγές είναι ακόμα ανώριμες για να υποστηρίξουν κάτι διαφορετικό προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση». ΧΡΗΜΑ 13

αφιέρωμα

Τι «βλέπουν» 4 ΑΧΕΠΕΥ για 2 τράπεζες και 6 blue chips

α ι γ Υ Ε Π Ε Χ Α 4 » ν υ ο π έ λ β « Τι s p i h c e u l b ι6 α κ ς ε ζ ε π ά ρ 2τ

ις κορυφαίες επιλογές τους στο Χρηματιστήριο Αθηνών «βλέπουν» τέσσερις χρηματιστηριακές, από τις μεγαλύτερες της αγοράς, με κυρίαρχη θέση τόσο επενδυτικά όσο και σε trading κινήσεις: Pantelakis Securities, Πειραιώς Χρηματιστηριακή, Euroxx και Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος «ανοίγουν τα χαρτιά» τους για το 2019, χρονιά που κατά γενική εκτίμηση χαρακτηρίζεται από αυξημένη μεταβλητότητα και μεγάλη αβεβαιότητα. Χρονιά εκλογών στην Ευρώπη, αλλά και εθνικών εκλογών στη χώρα μας, εν μέσω συνεχιζόμενης bull market στη Wall Street που, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, συνεχίζει υψηλότερα. Κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων επαγγελματιών (από τους ισχυρότερους παράγοντες της επενδυτικής κοινότητας) είναι το upgrade που «βλέπουν» για την πλειονότητα των επιλογών τους. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Πως αν επιβεβαιωθούν –έστω εν μέρει– οι προβλέψεις τους, το ΧΑ σε επίπεδο τόσο

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

δεικτών όσο και επιμέρους εισηγμένων/ μετοχών «βλέπει» υψηλότερα. Οι δύο ηγετικοί όμιλοι του κλάδου διύλισης, εξωστρεφείς επιχειρήσεις και μεγάλα σχήματα με κυρίαρχη θέση στους κλάδους τους αποτελούν τις πρώτες επιλογές των ειδικών της αγοράς για το δεκάμηνο που ακολουθεί. Ωστόσο, κλάδος-«κλειδί», αυτός που θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά (στο χρηματιστηριακό ταμπλό), είναι ο τραπεζικός. Θα ανακάμψει ή θα συνεχιστεί η πολύχρονη ταλαιπωρία του; Ερώτημα από την απάντηση του οποίου δεν κρίνεται μόνο η εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά ευρύτερα του επιχειρείν, της πραγματικής οικονομίας, της ίδιας της κοινωνίας.

Οι δύο ηγετικοί όμιλοι του κλάδου διύλισης, εξωστρεφείς επιχειρήσεις και μεγάλα σχήματα με κυρίαρχη θέση στους κλάδους τους αποτελούν τις πρώτες επιλογές.

Η Pantelakis Securities (επικεφαλής του Τμήματος Ανάλυσης είναι ο Πάρης Μαντζαβράς και αναλυτές ο Γεώργιος Γρηγορίου και ο Σπύρος Τσαγκαλάκης) ξεκινά τη χρονιά με μετοχές υψηλής ποιότητας, με ορατότητα όσον αφορά στην κερδοφορία, ισχυρούς ισολογισμούς και ελεύθερες ταμειακές ροές. Στο πλαίσιο αυτό, ξεχωρίζει τις μετοχές της Jumbo (θέτοντας στόχο τα 20 ευρώ), του Μυτιληναίου (με στόχο τα 13,5 ευρώ) και της Τέρνα Ενεργειακής (με στόχο τα 8 ευρώ), συν τον τίτλο των Ελληνικών Πετρελαίων (με στόχο τα 9,5 ευρώ), λόγω του καταλύτη της επικείμενης ιδιωτικοποίησης. Στη διάρκεια του έτους, η εταιρεία προτείνει αύξηση του δείκτη ρίσκου/μόχλευσης, με τις κορυφαίες επιλογές της από τον τραπεζικό κλάδο (προτείνει ως επιλογή χαμηλού ρίσκου τη Eurobank, με στόχο το 0,74 ευρώ, και ως υψηλού ρίσκου την Εθνική, με στόχο το 1,61 ευρώ), καθώς θα αρχίσουν να ξεδιπλώνονται οι θετικοί καταλύτες για τις τράπεζες και η παγκόσμια διάθεση για ανάληψη ρίσκου ανακάμπτει, με τη σταδιακή υποχώρηση των φόβων για παγκόσμια επιβράδυνση και εμπορικούς πολέμους. Η χρηματιστηριακή τολμά, καθώς εντάσσει στο portfolio της δύο τραπεζικές μετοχές (Eurobank, Εθνική) σε μια συγκυρία κατά την οποία ο κλάδος βρίσκεται «επί ξυρού ακμής». Για τη μεν Eurobank επισημαίνει ότι είναι μπροστά στο ξεκαθάρισμα του ισολογισμού της, με αρνητική σύσταση νέων μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και, ως εκ τούτου, θεωρεί ότι αξίζει ένα premium σε σχέση με τις άλλες τράπεζες. Επισημαίνει ότι η εξέλιξη του σχεδίου της για τα κόκκινα δάνεια θα προκαλέσει αραίωση (dilution) στους μετόχους της, αλλά αναμένεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερη μελλοντική

απόδοση ιδίων κεφαλαίων. Για τη δε Εθνική, προειδοποιεί πως πρόκειται για επιλογή υψηλότερου ρίσκου, αλλά και δυνητικά υψηλότερης απόδοσης. Η αγορά θα αποτιμήσει θετικά μια ενδεχόμενη ταχύτερη επιδιόρθωση του ισολογισμού της ενώ υπάρχει περιθώριο για υψηλότερες αποδόσεις ιδίων κεφαλαίων. Η τράπεζα εμφανίζει τον χαμηλότερο δείκτη ακάλυπτων NPEs προς λογιστική αξία. Για τα Ελληνικά Πετρέλαια, η Pantelakis Securities προχωρά σε αναβάθμιση των προβλέψεων για τα EBITDA και τα κέρδη ανά μετοχή ώς το 2020 κατά 5% και 11%, αντίστοιχα. Παράλληλα, θέτει σύσταση “overweight”, λόγω της προοπτικής να «ξεκλειδώσει» αξία, αρχής γενομένης από το 2019. Η αναμενόμενη ιδιωτικοποίηση προβλέπεται να οδηγήσει σε αναδιάρθρωση της επιχείρησης, αυξάνοντας έτσι τις επιδόσεις της. Οι προοπτικές αναδιάρθρωσης δεν είναι αποτιμημένες στα τρέχοντα επίπεδα της μετοχής, υπογραμμίζει. Σύσταση “overweight” δίνει η χρηματιστηριακή και για την Jumbo, προβλέποντας μέση ετήσια αύξηση κερδών ανά μετοχή της τάξης του 8% μέχρι το 2021, λόγω των εντυπωσιακών επιδόσεων στη Ρουμανία και της αύξησης των πωλήσεων στην Ελλάδα. Επίσης, τα ρευστά διαθέσιμα των 322,3 εκατ. και οι ισχυρές ελεύθερες ταμειακές ροές των 105,6 εκατ. ευρώ αφήνουν μεγάλο περιθώριο για έκτακτο μέρισμα ή επιστροφή κεφαλαίου. Η χρηματιστηριακή χαρακτηρίζει ελκυστική την αποτίμηση της μετοχής, με την εταιρεία να έχει αποδείξει ότι έχει «ανοσία» στην ύφεση. Ελκυστικά περιθώρια ανόδου βλέπει και για τη μετοχή του Μυτιληναίου, δίνοντας σύσταση “overweight” και τιμή-στόχο στα 13,5 ευρώ. Προβλέπει ότι το 2019 υπάρχει έντονο ενδεχόμενο ανόδου στην τιμή του αλουμινίου, μετά την αδυναμία στο δεύτερο μισό του 2018, τη στιγμή που ο κλάδος ενέργειας και των ενεργειακών έργων εμφανίζει επίσης ισχυρότερες προοπτικές. Η ισχυρή παραγωγή ελεύθερων ΧΡΗΜΑ 15

αφιέρωμα

IBG για ΟΠΑΠ: Χαμηλώνει μεν την πιο σύγχρονες μονάδες διύλισης στην περιοχή τιμή-στόχο, βλέπει όμως discount της Μεσογείου), στη διεύρυνση των δραστηριοσε σχέση με τον κλάδο διεθνώς τήτων στον κλάδο της ενέργειας (φυσικό αέριο,

ταμειακών ροών αφήνει μεγάλα περιθώρια χρηματοδότησης των σχεδίων επέκτασης του ομίλου. Η μετοχή είναι σε καλή θέση για να υπεραποδώσει έναντι της αγοράς, ιδίως αν μετριαστούν οι μακροοικονομικές ανησυχίες. Τέλος, για την Τέρνα Ενεργειακή (όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) δίνει σύσταση μεγαλύτερη της αγοράς (“overweight” με στόχο τα 8 ευρώ). Η ΑΧΕΠΕΥ επισημαίνει ότι δραστηριοποιείται στα αιολικά πάρκα, που αποτελούν τον πιο ελκυστικό κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως στην Ελλάδα. Προβλέπει μέση ετήσια αύξηση των κερδών κατά 21% ώς το 2020, με τις ελεύθερες ταμειακές ροές να αυξάνονται από το 2021 και μετά, λόγω περιορισμένου λογαριασμού κεφαλαιακών δαπανών. 16

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Νέα, χαμηλότερη τιμή-στόχο για τη μετοχή του ΟΠΑΠ (στα 12 από 12,5 ευρώ) δίνει η Eπενδυτική Τράπεζα Ελλάδος, σε έκθεσή της στην οποία διατηρεί τη σύσταση “buy”. Σε ανάλυση του Δημήτρη Μπίρμπου, η χρηματιστηριακή αποδίδει τη μείωση της τιμής-στόχου στην πτωτική αναθεώρηση των προβλέψεων για τα EBITDA της εισηγμένης, καθώς η IBG υιοθετεί πιο συντηρητική στάση για τις επιδόσεις των VLTs και των νέων online παιχνιδιών. Ωστόσο, η νέα τιμή-στόχος υποδηλώνει περιθώριο ανόδου 50% από τα τρέχοντα επίπεδα για τη μετοχή, σημειώνει, χαρακτηρίζοντας τον τίτλο «δίκαιο ποντάρισμα (“fair bet”) για επενδυτές αξίας». Με βάση τις εκτιμήσεις της IBG, η μετοχή διαπραγματεύεται με έκπτωση 25% σε σχέση με τον κλάδο διεθνώς.

Πειραιώς για Motor Oil: Όλο και υψηλότερα ο πήχης Απόδοση μεγαλύτερη της αγοράς «βλέπει» η Πειραιώς Securities για τη μετοχή της Motor Oil. Στο ισχυρό τρίτο τρίμηνο (2018) –προβλεπόμενη απόδοση από την εφαρμογή του νέου πλαισίου για τα καύσιμα ΙΜΟ 2020 διεθνώς–, στην υψηλή αποδοτικότητα των εγκαταστάσεων (οι

λιανική, FSRU κ.ά.) εστιάζεται, μεταξύ άλλων, η ομάδα ανάλυσης της Πειραιώς (Victor LabateCFA και Νατάσσα Ρουμαντζή), για να στηρίξει την υψηλότερη τιμή-στόχο, στα 25,50, από την προηγούμενη 23,45 ευρώ, που είχε θέσει σε προηγούμενη ανάλυσή της.

Euroxx Securities για Jumbo: Δύναμή της η συνεχής ανάπτυξη στα Βαλκάνια Με τον εύγλωττο τίτλο “Growth. Βalkan expansion steps up the pace”, η Euroxx Χρηματιστηριακή «βλέπει» διψήφιο περιθώριο ανόδου για τη μετοχή της Jumbo, μιας σταθερής επιλογής της, που τα τελευταία χρόνια δικαιώνει απόλυτα τη συμπερίληψή της στις τοπ επιλογές της. Από τα 18 στα 21 ευρώ η νέα, υψηλότερη τιμή-στόχος και επαναδιατύπωση της σύστασης για απόδοση μεγαλύτερη της αγοράς (“overweight”). H ομάδα της χρηματιστηριακής (Βαγγέλης Καρανίκας, Γιάννης Σινάπης) αποδίδουν και τη νέα υψηλότερη στοχοθεσία στο χαμηλότερο μέσο σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου (στο 7,5% από 8,5%, λόγω της πτώσης στα spreads των ελληνικών ομολόγων), αλλά και στις υψηλότερες προβλέψεις της χρηματιστηριακής για τα κέρδη της εταιρείας.

Η Euroxx προχωρά σε αναβάθμιση των προβλέψεων για τα κέρδη ανά μετοχή της εταιρείας ώς το 2020 κατά 7-14%. Αναμένει ότι τα EBITDA και τα κέρδη ανά μετοχή της Jumbo θα καταγράψουν μέση ετήσια αύξηση 9-11% στην τριετία, λόγω της ταχείας ανάπτυξης των δραστηριοτήτων στα Βαλκάνια. Η Jumbo είναι σε διαπραγμάτευση υψηλότερα (με premium), 29-41% σε σχέση με το ιστορικό 10ετές μέσο Ρ/Ε και EV/EBITDA. Ωστόσο, η χρηματιστηριακή θεωρεί ότι αυτό είναι δικαιολογημένο, λόγω των ισχυρών προοπτικών κερδοφορίας, του υγιούς ισολογισμού και της θέσης της εταιρείας τόσο στην ελληνική αγορά όσο και στο εξωτερικό.

Οι τέσσερις παράγοντες που θα καθορίσουν την πορεία της αγοράς Εκτός και εντός συνόρων βρίσκονται οι παράμετροι που, σύμφωνα με την Pantelakis Securities, θα διαμορφώσουν την τάση στην εγχώρια αγορά. Προφανώς, η πολιτική (εκλογική) παράμετρος είναι ίσως, κατά γενική εκτίμηση του συνόλου των επαγγελματιών της αγοράς, το πιο αβέβαιο «κλειδί». Συνοπτικά, η χρηματιστηριακή καταγράφει τέσσερις παράγοντες που θα καθορίσουν την πορεία της αγοράς: την εγχώρια πολιτική σκηνή, την «επιδιόρθωση» των τραπεζικών ισολογισμών, την πρόσβαση της χώρας στις αγορές και τις «ορέξεις» των επενδυτών σε παγκόσμια κλίμακα. Πράγματι, μετά από ένα βαρύ 2018, βλέπει «ούριο άνεμο» σε όλα τα επίπεδα και, όπως

σημειώνει, η περασμένη χρονιά σηματοδότησε το τέλος μιας οκταετίας προγραμμάτων διάσωσης, μνημονίων, ύψους άνω του 150% του ΑΕΠ. Ωστόσο, εύλογο ερώτημα είναι το πώς εξηγείται ότι οι μετοχές έχασαν το 25% της αξίας τους και οι αποδόσεις των ομολόγων ανέβαιναν για το μεγαλύτερο διάστημα της χρονιάς; Σύμφωνα με την Pantelakis Securities, αυτά πρέπει, πέρα από το διεθνές περιβάλλον, να αποδοθούν σε εγχώριες αστοχίες. Η οικονομία έχει κολλήσει σε χαμηλή ανάπτυξη, βαρύνεται από ένα δημοσιονομικό «ζουρλομανδύα», αντιμετωπίζει ένα βουνό προβληματικών δανείων και χάνει ανθρώπινο κεφάλαιο, ενώ παράλληλα ερωτήματα παραμένουν αναφορικά με την πρόσβαση στις αγορές. Ευτυχώς, ωστόσο, όπως συμπληρώνει, βλέπουμε «ούριο άνεμο» σε όλα τα μέτωπα. Αναφορικά με το πολιτικό τοπίο, σημειώνει ότι οι εκλογές προγραμματίζονται για τον Οκτώβριο, αλλά μπορεί να προκύψουν τον Μάιο. Η αγορά θα χαιρετίσει μια νέα, σταθερή κυβέρνηση, που θα προωθήσει ένα πιο φιλικό προς τις επιχειρήσεις δημοσιονομικό μείγμα και θα επιδιώξει την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.

«Κλειδί» οι τράπεζες

Κλάδος-«κλειδί», αυτός που θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά στο χρηματιστηριακό ταμπλό, είναι ο τραπεζικός.

Για τον πολύπαθο κλάδο η χρηματιστηριακή διαπιστώνει μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος από τις ρυθμιστικές αρχές και τις τράπεζες. Περισσότερη βοήθεια είναι προ των πυλών, με την κρατική στήριξη που θα διευκολύνει την εκκαθάριση των ισολογισμών. Ερωτήματα παραμένουν, αλλά οι νέοι στόχοι για τα κόκκινα δάνεια (Μάρτιο) και η ειδησεογραφία για το Asset Protection Scheme (APS) στο πρώτο εξάμηνο είναι αυτά που θα πρέπει να προσέχουμε. Η πρόοδος θα έχει διπλή θετική επίπτωση για την οικονομία (μέσω της θετικής πιστωτικής επέκτασης) και τις μετοχές (οι τράπεζες έχουν μεγάλη βαρύτητα στις συναλλαγές και στο επενδυτικό κλίμα). Παράλληλα, η πειστική πρόσβαση στις αγορές θα αποτελέσει πραγματικότητα όταν αντιμετωπιστούν τα παραπάνω δύο εμπόδια. Το μεγάλο μαξιλάρι ρευστότητας εξασφαλίζει τη χώρα για τρία χρόνια, ενώ το δημόσιο χρέος είναι πιο βιώσιμο από ό,τι φαίνεται με πρώτη ματιά: 2% μέσο επιτόκιο (85% σταθερό) και 20ετή ωρίμαση. Το ενθαρρυντικό, όπως σημειώνει, είναι ότι η πρώτη κίνηση, το 5ετές με απόδοση 3,6%, ανοίγει τον δρόμο για μελλοντικές κινήσεις. • • • ΧΡΗΜΑ 17

Plexiglass Ακρυλικά Πολυκαρμπονικά Πολυεστερiνη PVC

απεριόριστες δυνατότητες plexiglasscenter

έπιπλα

γραφεία

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

μακέτες

βιτρίνες

τραπέζια

σταντ προβολής

βραβεία

plexiglasscenter βιομηχανικό κέντρο εμπορίας & επεξεργασίας plexiglass Κοπή - διάτρηση - χάραξη - διαμόρφωση - κατασκευή

www.plexiglasscenter.gr ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΟΥ 44 & ΙΤΕΑΣ 2 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ 12133 ΤΗΛ. 2105713162 – 2105711888 – 2105712863 e-mail: info@art-promotion.gr ΧΡΗΜΑ 19

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

Η Τράπεζα Eurobank αναδείχθηκε Καλύτερη Εταιρεία 2018 στα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ε εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου 2019 η 16η απονομή των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ, στο ξενοδοχείο Divani Caravel. Για 16η συνεχή χρονιά, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, το επιχειρηματικό και οικονομικό portal banks.com.gr και η Ethos Awards διοργάνωσαν την εκδήλωση Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018, με σκοπό να αναδείξουν και να βραβεύσουν τις εταιρείες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, της απασχόλησης και της ελληνικής κεφαλαιαγοράς γενικότερα.

«Καλύτερη Εταιρεία για το 2018» αναδείχθηκε η Τράπεζα EFG Eurobank, ενώ απονεμήθηκαν και δύο τιμητικές διακρίσεις. Ο κ. Αριστοτέλης Καρυτινός, διευθύνων σύμβουλος της Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ, έλαβε τη διάκριση “Manager of the Year” και ο κ. Γεώργιος Γεράρδος, πρόεδρος της εταιρείας Πλαίσιο, διακρίθηκε ως «Εμβληματική Προσωπικότητα του Χρηματιστηρίου Αθηνών». 20

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Τις παραπάνω απονομές πραγματοποίησε ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό, κ. Δημήτριος Λιάκος, ο οποίος ήταν και κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης. Ο κ. Λιάκος, στην ομιλία του, ανέφερε: «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιβραβεύονται επιχειρήσεις ως πρότυπα πρωτοβουλίας και ενθάρρυνσης στην οικονομία, στη μετά το μνημόνιο εποχή. Στόχος είναι να ξαναγίνουμε ελκυστικός

επενδυτικός προορισμός και να ενισχυθεί ο παραγωγικός ιστός της χώρας. Πρέπει να δημιουργηθούν νέες δυνατότητες άντλησης κεφαλαίων και εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης. Σήμερα, επιβραβεύονται επιχειρήσεις που τα κατάφεραν σε δύσκολες συνθήκες. Πρέπει να επιμείνουμε, παρά τις δυσχέρειες. Με σταθερά βήματα και μικρές νίκες θα έρθει η πολυπόθητη πρόοδος».

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ-2018

1ο Τράπεζα EFG Eurobank

2ο Motor Oil

3ο Fourlis Συμμετοχών

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ FTSE-LARGE CAP-2018

1ο Ελληνικά Πετρέλαια

2ο Αεροπορία Αιγαίου

3ο ΓΕΚ Τέρνα

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ-2018

1ο Μυτιληναίος

2ο Κρι Κρι

3ο Κυριακούλης

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ MID-SMALL CUP-2018

Ο κ. Καρυτινός, αποδεχόμενος τη διάκριση, ανέφερε: «Ένας μάνατζερ είναι τόσο καλός όσο η ομάδα του. Οι ομάδες είναι που αναδεικνύουν τους μάνατζερ. Το βραβείο τούς ανήκει εξίσου, αν όχι περισσότερο».

1ο Quest Συμμετοχών

2ο Space Hellas

3ο Υγεία

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ-2018

1ο ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών

2ο ΕΥΔΑΠ

3ο ΔΕΗ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ-2018

Ο κ. Γεράρδος έκανε μια αναδρομή στη δημιουργία του Πλαισίου, πριν από 50 χρόνια, και επεσήμανε ότι η εταιρεία ξεπέρασε κάθε είδους κρίση, παρουσιάζοντας μάλιστα το 2014 ρεκόρ κερδοφορίας. Όπως ανέφερε, σχεδιάζει τη νέα αναπτυξιακή πορεία της εταιρείας και δήλωσε αισιόδοξος τόσο για το μέλλον του Πλαισίου όσο και για την ελληνική οικονομία. Ακολούθησε η απονομή των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2018, στις παρακάτω κατηγορίες:

1ο Εθνική Τράπεζα

2ο Eurobank

3ο Alpha Bank

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-2018

1ο Intrakat

2ο Αttica Συμμετοχών

3ο ΓΕΚΕ ΑΕ (President) ΧΡΗΜΑ 21

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-2018

AS Company

1ο

2ο AS Company

Παπουτσάνης

Ικτίνος Ελλάς

3ο

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ-2018

1ο C11 M100 Y82 K0

2ο

3ο

C0 M0 Y0 K70

Jumbo

Intracom

Creta Farms

ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ-2018

1ο Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

2ο ΟΛΠ

Περσεύς Προϊόντα Ειδικής Διατροφής

3ο

Περσεύς Προϊόντα Ειδικής Διατροφής

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ-2018 Intralot

1ο

2ο Profile Software

Intralot

3ο Epsilon Net

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ-2018

1ο

2ο Alpha Bank

Τιτάν

3ο CNL Capital

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ-2018

1ο OTE 22

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

2ο Coca-Cola HBC AG

3ο Πετρόπουλος

Για μία ακόμη χρονιά, τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ ανέδειξαν και επιβράβευσαν τις εταιρείες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Σας ευχαριστούμε για τη διάκριση!

2ο Βραβείο

«ΚΑΛΎΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΤΟΎ ΔΗΜΟΣΙΟΎ»

ΧΡΗΜΑ 23

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ-2018 Marfin Investment Group

1ο ΙΑΣΩ

2ο Marfin Investment Group

3ο ΟΠΑΠ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ-2018

Foodlink

1ο Entersoft

2ο Foodlink

3ο Vidavo

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ-2018 σύμφωνα με την αθροιστική αξία συναλλαγών χρεογράφων του ΧΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ASSET & WEALTH MANAGEMENT-2018

(ΑΕΔΑΚ και ΑΕΔΑΚ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΣΚΟΠΟΥ & ΑΕΠΕΥ, σύμφωνα με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών)

1ο Axia Ventures Group (Athens Branch)

2ο Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος (IBG)

3ο Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

1ο HSBC Retail Banking and Wealth Management

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ-2018

1ο Alpha Trust

2ο Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ

3ο Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ

3ο ΕΔΕΚΤ Asset Management Consulting

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΑΕΕΑΠ-2018

1ο Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

2ο Briq Properties ΑΕΕΑΠ

3ο Intercontinental International REIC-ICI

Η βραδιά των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ ολοκληρώθηκε με τις αναμνηστικές φωτογραφίες των κορυφαίων του ελληνικού επιχειρείν. Το banks.com.gr θα φιλοξενήσει βίντεο από όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης, των ομιλιών και όλων όσων κατέγραψαν οι κάμερες κατά τη λαμπερή βραδιά. • • •

1ο Βραβείο Υψηλών Ρυθμών Ανάπτυξης

α ι γ ε μ ύ ο τ σ ι ρ α χ υ ε ς Σα

! η σ ι ρ κ ά ι δ τη

ΧΡΗΜΑ 25

ranking

Οι εταιρείες που στήριξαν τους μετόχους τους στα «πέτρινα χρόνια» της οικονομικής κρίσης

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

στήριξη των μετόχων αποτελεί μείζον μέλημα και προτεραιότητα για τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών επιχειρήσεις όλων των κλάδων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι συνθήκες που διαμόρφωσε η οικονομική κρίση δεν επέτρεψαν σε όλες να ακολουθήσουν την προβλεπόμενη μερισματική πολιτική. Το ΧΡΗΜΑ στο παρακάτω ranking (κατάταξη), που πραγματοποίησε με τη συμβολή της ΕΧΑΕ και της Eurobank Equities, αποτυπώνει την εικόνα αυτή τόσο σε επίπεδο δεκαετίας όσο και για την τελευταία οικονομική χρήση, αναδεικνύοντας τις μετοχές με τις υψηλότερες μερισματικές αποδόσεις και αναλύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Κατά τη διάρκεια περιόδων αυξημένης αβεβαιότητας, οι επενδυτές συχνά διστάζουν να υιοθετήσουν επενδυτικές ιδέες που βασίζονται σε καθαρά αποτιμησιακά χαρακτηριστικά και τείνουν να στρέφονται σε μετοχές που «επιβραβεύουν» τους μετόχους τους με υψηλές μερισματικές αποδόσεις. Πρόκειται για μετοχές που συνήθως διαθέτουν ισχυρούς ισολογισμούς, αυξημένα ταμειακά διαθέσιμα και υγιείς ταμειακές ροές. Με τον τρόπο αυτό αποτελούν κατάλληλες επιλογές για ένα αμυντικό χαρτοφυλάκιο, καθώς οι επενδυτές θεωρούν ότι σε πτωτικές κινήσεις της αγοράς μέρος της υποχώρησης θα καλυφθεί από τις εισροές μερισμάτων ή επιστροφών κεφαλαίου. Η Eurobank Equities ανέλυσε ιστορικά στοιχεία των εισηγμένων μετοχών του ελληνικού χρηματιστηρίου για την τελευταία δεκαετία (2008-2017), από τα οποία προκύπτει ότι σε σύνολο 181 εισηγμένων εταιρειών το 45% έχουν επιβραβεύσει τους μετόχους τους με διανομή μετρητών τουλάχιστον μία φορά, ενώ το 55% αυτών δεν έχουν προχωρήσει σε καμία διανομή μερίσματος ή επιστροφής κεφαλαίου. Μόλις το 7% αυτών έχουν πραγματοποιήσει διανομές μετρητών για πάνω από 8 έτη, με το συνολικό ποσό να αντιπροσωπεύει το 70% των διανεμηθέντων μετρητών περίπου. Το 15% των εταιρειών επιβράβευσαν τους μετόχους τους πάνω από 5 φορές στη δεκαετία.

Κατά τη διάρκεια περιόδων αυξημένης αβεβαιότητας, οι επενδυτές τείνουν να στρέφονται σε μετοχές που «επιβραβεύουν» τους μετόχους τους με υψηλές μερισματικές αποδόσεις.

Θα περίμενε κανείς η πλειονότητα των εταιρειών με τις υψηλότερες μερισματικές αποδόσεις να προέρχεται από την υψηλή κεφαλαιοποίηση. Η πραγματική εικόνα όμως είναι διαφορετική, αφού στη δεκάδα των μετοχών με την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση των τελευταίων δέκα ετών βρίσκονται μόνο τέσσερις εταιρείες του FTSE Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης. Σχολιάζοντας την εικόνα αυτή, ο πρόεδρος της Eurobank Equities, κ. Νίκος Ανδριανόπουλος, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Σημαντικές και σταθερές μερισματικές αποδόσεις υπάρχουν σε ολόκληρο το φάσμα των εισηγμένων και όχι μόνο στην υψηλή κεφαλαιοποίηση. Η ύπαρξη των αποδόσεων αυτών επισκιάζεται από την άσχημη εικόνα της πορείας του Γενικού Δείκτη την τελευταία δεκαετία». Με βάση τα ίδια στοιχεία, οι τέσσερις εταιρείες του FTSE Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης με την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση της τελευταίας δεκαετίας είναι ο ΟΠΑΠ (9,4%), η Motor Oil (5,5%), η Grivalia (4,9%) και τα Ελληνικά Χρηματιστήρια (4,6%). Από αυτές ξεχωρίζουμε τον ΟΠΑΠ και την Grivalia, που επιβραβεύουν τους μετόχους τους με μετρητά αδιαλείπτως τα τελευταία δέκα, τουλάχιστον, έτη. Ο μεν ΟΠΑΠ, λόγω της ικανότητας παραγωγής ταμειακών ροών, έχει τη δυνατότητα να διατηρεί μια αρκετά «επιθετική μερισματική πολιτική», ενώ η Grivalia, ως εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία, υποχρεούται να διανέμει ετησίως στους μετόχους της τουλάχιστον το 50% των ετήσιων καθαρών προς διανομή κερδών της, το οποίο μάλιστα δεν υπόκειται και σε παρακράτηση φόρου, όπως ισχύει στην περίπτωση των υπόλοιπων εισηγμένων. Τη δεκάδα συμπληρώνουν η Inform Lykos, που παρουσιάζει την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση από τις εισηγμένες (10,1%), δύο ακόμη εταιρείες επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία, η Trastor (7,8%) και η InterContinental (5,0%), καθώς και ο Καρέλιας (6,7%), η Revoil (4,9%) και η Ελτράκ (4,7%). ΧΡΗΜΑ 27

ranking

Ενδεικτικά, οι προαναφερθείσες δέκα εταιρείες σημείωσαν κατά μέσο όρο σωρευτική απόδοση 66% κατά την τελευταία πενταετία, η οποία αυξάνεται σε 89% αν συνυπολογιστούν και οι μερισματικές αποδόσεις κατά το ίδιο διάστημα. Σε ετησιοποιημένη βάση, σημείωσαν μέση απόδοση 14,4% και συνολική ετήσια απόδοση 17,1% κατ’ έτος, περιλαμβανομένων και των μερισμάτων και επιστροφών κεφαλαίου. Εκτός από την υψηλή μέση μερισματική απόδοση, η μετοχή του ΟΠΑΠ ξεχωρίζει και σε απόλυτα μεγέθη, έχοντας διανείμει συνολικά μερίσματα άνω των 3,4 δισ. ευρώ κατά την τελευταία δεκαετία, το 34% των συνολικών μερισμάτων του ΧΑ. Βασιζόμενη στις υψηλές ταμειακές της ροές, η εταιρεία διανέμει σε μερίσματα κάθε χρόνο ποσό που ξεπερνά το 100% των κερδών της. Ακολουθεί η μετοχή της Coca-Cola Hellenic, που έχει διανείμει συνολικά μερίσματα ή επιστροφές κεφαλαίου 1,4 δισ. ευρώ (2,1% μέση μερισματική απόδοση) και την πεντάδα συμπληρώνουν ο ΟΤΕ (856 εκατ. ευρώ στη δεκαετία, 1,5% απόδοση), τα Ελληνικά Πετρέλαια (779 εκατ. ευρώ, 3,9% απόδοση) και η Motor Oil (615 εκατ. ευρώ, 5,5% απόδοση).

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι περισσότερες διατηρούν καθαρά ταμειακά διαθέσιμα (ταμειακά διαθέσιμα υψηλότερα από τον δανεισμό τους), ενώ για τις περιπτώσεις με καθαρό δανεισμό, ο δείκτης καθαρού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια διατηρείται κάτω από τη μονάδα.

Οι μετοχές που ξεχώρισαν το τελευταίο έτος και οι επιστροφές κεφαλαίου

Εκτός από την υψηλή μερισματική απόδοση, εξίσου σημαντική είναι και η συνέπεια, όπως επισημαίνει στην ανάλυσή της η Eurobank Equities. Όλες οι προαναφερθείσες εταιρείες επιβραβεύουν με μερίσματα ή επιστροφές κεφαλαίου τους μετόχους τους συστηματικά τα τελευταία δέκα χρόνια, καθώς έχουν προχωρήσει σε τουλάχιστον επτά διανομές κερδών τα τελευταία δέκα έτη. Τη μεγαλύτερη συνέπεια παρατηρούμε στις εταιρείες ΟΠΑΠ, Καρέλιας, Ελληνικά Χρηματιστήρια, Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΥΔΑΠ, Τέρνα Ενεργειακή, Πλαίσιο, ΟΛΘ και Coca-Cola Hellenic, που επιβραβεύουν ανελλιπώς τους μετόχους τους τα τελευταία δέκα χρόνια. 28

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Με βάση τα επίσημα στατιστικά της ΕΧΑΕ, η Inform Λύκος ήταν η μετοχή με τη μεγαλύτερη μερισματική απόδοση (13,26%) για το σύνολο των μερισμάτων και προμερισμάτων που καταβλήθηκαν μέσα στο 2018. Ακολουθούν η Αεροπορία Αιγαίου (7,45%), η Βογιατζόγλου Systems (7,28%), τα ΕΛΠΕ (6,78%), η Motor Oil (6,43%), η ΓΕΚΕ (5,65%) και η InterContinental (5,64%), ενώ τη δεκάδα συμπληρώνουν η Τράπεζα της Ελλάδος (5,55%), ο ΟΠΑΠ (5,27%) και η Autohellas (5%). Εκτός, ωστόσο, από την καταβολή μερισμάτων, τα τελευταία χρόνια αρκετές εισηγμένες επέλεξαν την επιστροφή μετοχικού κεφαλαίου ως μέθοδο ανταμοιβής των μετόχων τους. Ο πίνακας είναι αποκαλυπτικός. Ενδεικτικά, σημειώνουμε την απόδοση της τάξης του 27,32% για τη μετοχή της ΕΛΤΡΑΚ, την απόδοση 7,35% για την ΕΛΒΕ, 6,93% για τη Στ. Κανάκης, 5,90% για τη Νάκας και 5,67% για τη Μοτοδυναμική.

Σύνολο Προμερισμάτων & Μερισμάτων ανά Έτος Πληρωμής (2018) Κωδικός

Μετοχή

Ημερομηνία Αποκοπής

Τύπος Καταβολής

Έτος Χρήσης

Αξία Καταβολής

Μετοχές Συνολική που Αξία ΚαταβοΑντιστοιχεί λής η Καταβολή

Κεφαλαιοποίηση 31/12/18

Απόδοση

Σημ.

ΛΥΚ

INFORM ΛΥΚΟΣ Π. (ΚΟ)

08/06/2018

Μέρισμα

2017

0,10000

20.578.374

2.057.837,40

15.516.094,00

13,26 %

ΑΡΑΙΓ

ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ (ΚΟ)

22/05/2018

Μέρισμα

2017

0,55000

71.417.100

39.279.405,00

527.058.198,00

7,45 %

ΒΟΣΥΣ

ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ SYSTEMS (ΚΟ)

03/07/2018

Μέρισμα

2017

0,15000

6.325.000

948.750,00

13.029.500,00

7,28 %

ΕΛΠΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ (ΚΟ)

02/07/2018

Μέρισμα

2017

0,50000

305.635.185

152.816.842,50

2.255.587.665,30

6,78 %

ΜΟΗ

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΚΟ)

26/06/2018

Μέρισμα

2017

1,35000

110.782.980

149.557.023,00

2.326.442.580,00

6,43 %

ΠΡΕΖΤ

ΓΕΚΕ (ΚΑ)

19/06/2018

Μέρισμα

2017

0,28000

8.418.750

2.357.250,00

41.757.000,00

5,65 %

ΙΝΤΕΡΚΟ

INTERCONTINENTAL (ΚΟ)

05/06/2018

Μέρισμα

2017

0,31000

10.500.000

3.255.000,00

57.750.000,00

5,64 %

ΕΛΛ

ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΚΟ)

08/03/2018

Μέρισμα

2017

0,67200

19.864.886

13.349.203,39

240.365.120,60

5,55 %

ΟΠΑΠ

ΟΠΑΠ (ΚΟ)

07/05/2018

Μέρισμα

2017

0,40000

319.000.000

127.600.000,00

2.422.805.000,00

5,27 %

ΟΤΟΕΛ

AUTOHELLAS (ΚΟ)

17/05/2018

Μέρισμα

2017

1,10000

12.213.750

13.435.125,00

268.702.500,00

5,00 %

ΕΥΑΠΣ

ΕΥΑΘ (ΚΟ)

28/06/2018

Μέρισμα

2017

0,22100

36.300.000

8.022.300,00

161.172.000,00

4,98 %

ΕΛΙΝ

ΕΛΙΝΟΪΛ (ΚΟ)

18/07/2018

Μέρισμα

2017

0,06000

23.828.130

1.429.687,80

29.546.881,20

4,84 %

ΠΠΑΚ

PAPERPACK (ΚΟ)

06/06/2018

Μέρισμα

2017

0,16000

3.953.090

632.494,40

13.124.258,80

4,82 %

ΠΑΝΓΑΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΓΑΙΑ (ΚΟ)

08/05/2018

Μέρισμα

2017

0,22000

255.494.534

56.208.797,48

1.205.934.200,48

4,66 %

ΜΥΤΙΛ

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ (ΚΟ)

11/06/2018

Μέρισμα

2017

0,32000

142.891.161

45.725.171,52

1.041.676.563,69

4,39 %

ΓΡΙΒ

GRIVALIA PROPERTIES (ΚΟ)

23/03/2018

Μέρισμα

2017

0,36457

101.260.000

36.916.358,20

846.533.600,00

4,36 %

ΕΝΤΕΡ

ΕΝΤΕΡΣΟΦΤ (ΚΟ)

19/07/2018

Μέρισμα

2017

0,13000

4.456.000

579.280,00

14.259.200,00

4,06 %

ΕΥΔΑΠ

ΕΥΔΑΠ (ΚΟ)

22/06/2018

Μέρισμα

2017

0,20000

106.500.000

21.300.000,00

532.500.000,00

4,00 %

ΟΤΕ

ΟΤΕ (ΚΟ)

28/06/2018

Μέρισμα

2017

0,35288

490.150.389

172.964.269,27

4.666.231.703,28

3,71 %

ΚΑΡΕΛ

ΚΑΡΕΛΙΑ (ΚΑ)

23/07/2018

Μέρισμα

2017

9,20000

2.760.000

25.392.000,00

695.520.000,00

3,65 %

ΕΥΠΙΚ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΙΣΤΗ (ΚΟ)

30/05/2018

Μέρισμα

2017

0,12000

27.503.677

3.300.441,24

93.787.538,57

3,52 %

ΝΑΚΑΣ

ΝΑΚΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗ (ΚΟ)

31/10/2018

Μέρισμα

2018

0,05000

6.340.000

317.000,00

9.129.600,00

3,47 %

ΑΝΔΡΟ

ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ ΑΕΕΧ (ΚΟ)

05/04/2018

Μέρισμα

2017

0,75000

417.608

313.206,00

9.270.897,60

3,38 %

ΕΛΤΟΝ

ΕΛΤΟΝ (KΟ)

09/07/2018

Μέρισμα

2017

0,04000

26.730.187

1.069.207,48

32.477.177,21

3,29 %

ΜΠΕΛΑ

JUMBO (ΚΟ)

13/12/2018

Μέρισμα

2018

0,39000

136.059.759

53.063.306,01

1.730.680.134,48

3,07 %

ΑΤΡΑΣΤ

ALPHA TRUST (ΚΟ)

29/06/2018

Μέρισμα

2017

0,50000

773.313

386.656,50

13.223.652,30

2,92 %

ΚΥΡΙΟ

ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ (ΚΟ)

04/09/2018

Μέρισμα

2017

0,02633

7.595.160

199.980,56

7.329.329,40

2,73 %

ΚΡΙ

ΚΡΙ - ΚΡΙ (ΚΟ)

23/08/2018

Μέρισμα

2017

0,11500

33.065.136

3.802.490,64

140.526.828,00

2,71 %

ΠΛΑΘ

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ (ΚΟ)

18/05/2018

Μέρισμα

2017

0,04706

43.741.452

2.058.428,99

82.890.051,54

2,48 %

ΚΕΠΕΝ

ΚΕΠΕΝΟΥ ΜΥΛΟΙ (ΚΟ)

28/06/2018

Μέρισμα

2017

0,02800

6.700.000

187.600,00

8.710.000,00

2,15 %

Πηγή: ΕΧΑΕ

ΧΡΗΜΑ 29

ranking Κωδικός

Μετοχή

Ημερομηνία Αποκοπής

Τύπος Καταβολής

Έτος Χρήσης

Αξία Καταβολής

Μετοχές Συνολική που Αξία ΚαταβοΑντιστοιχεί λής η Καταβολή

Κεφαλαιοποίηση 31/12/18

Απόδοση

ΑΔΜΗΕ

ΑΔΜΗΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ Α.Ε. (KO)

24/08/2018

Πρόμερισμα

2018

0,03160

232.000.000

7.331.200,00

358.672.000,00

2,04 %

ΣΑΡ

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΓΡ. (ΚΟ)

24/05/2018

Μέρισμα

2017

0,28000

34.938.742

9.782.847,76

487.744.838,32

2,01 %

ΕΕΕ

COCA-COLA HBC AG (ΚΟ)

28/06/2018

Μέρισμα

2017

0,54000

371.365.550

200.537.397,00 10.067.720.060,50

1,99 %

ΠΛΑΙΣ

ΠΛΑΙΣΙΟ COMPUTERS (ΚΟ)

29/05/2018

Μέρισμα

2017

0,07000

22.075.665

1.545.296,55

83.446.013,70

1,85 %

ΟΛΘ

ΟΛΘ (ΚΟ)

05/07/2018

Μέρισμα

2017

0,45000

10.080.000

4.536.000,00

256.032.000,00

1,77 %

ΜΠΡΙΚ

BRIQ PROPERTIES 24/04/2018 (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,03500

11.921.531

417.253,59

25.512.076,34

1,64 %

ΚΟΡΔΕ

ΚΟΡΔΕΛΛΟΥ Χ. ΑΦΟΙ (ΚΟ)

10/09/2018

Μέρισμα

2017

0,00500

21.224.340

106.121,70

6.579.545,40

1,61 %

ΓΕΒΚΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 02/07/2018 (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,01000

24.060.000

240.600,00

15.157.800,00

1,59 %

ΠΕΡΦ

P E R F O R M A N C E 22/10/2018 TECHNOLOGIES (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,03530

3.908.990

137.987,35

8.756.137,60

1,58 %

ΙΚΤΙΝ

ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ (ΚΟ)

14/05/2018

Μέρισμα

2017

0,07000

28.580.100

2.000.607,00

130.896.858,00

1,53 %

ΕΧΑΕ

ΕΛΛΗΝ. ΧΡΗΜΑΤΙ- 05/06/2018 ΣΤΗΡΙΑ-Χ.Α. (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,05021

60.599.000

3.042.554,59

223.287.600,00

1,36 %

ΠΛΑΚΡ

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ 20/07/2018 (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,14800

27.379.200

4.052.121,60

309.384.960,00

1,31 %

ΟΛΠ

ΟΛΠ (ΚΟ)

19/07/2018

Μέρισμα

2017

0,17120

25.000.000

4.280.000,00

366.500.000,00

1,17 %

ΛΑΜΨΑ

ΛΑΜΨΑ (ΚΟ)

28/06/2018

Μέρισμα

2017

0,20000

21.364.000

4.272.800,00

388.824.800,00

1,10 %

ΝΙΟΥΣ

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ο Φ Ω Ν Ι Κ Η 20/08/2018 ΕΛΛΑΣ (ΚΟ)

Μέρισμα

2017

0,00336

27.848.000

93.624,98

9.858.192,00

0,95 %

ΤΕΝΕΡΓ

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ (ΚΟ)

10/01/2018

Πρόμερισμα

2017

0,04188

109.314.400

4.577.540,50

637.946.041,60

0,72 %

ΤΙΤΚ

ΤΙΤΑΝ (ΚΟ)

25/06/2018

Μέρισμα

2017

0,05272

77.063.568

4.062.483,05

1.493.491.947,84

0,27 %

Σημ.

Πηγή: ΕΧΑΕ

Ανάλυση Προμερισμάτων & Μερισμάτων ανά Έτος Πληρωμής (2018) Σημ.

Κωδ.

Μετοχή

Ημερομηνία Αποκοπής

Τύπος Έτος Αξία Καταβολής Χρήσης Καταβολής

Μετοχές που Αντιστοιχεί η Καταβολή

Συνολική Αξία Καταβολής

Κεφαλαιοποίηση 31/12/18

Απόδοση

76.408.796,25

2.255.587.665,30

3,39 %

ΕΛΠΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ (ΚΟ)

02/07/2018

Μέρισμα

2017

0,25000

305.635.185

ΕΛΠΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ (ΚΟ)

10/12/2018

Προμέρισμα

2018

0,25000

305.635.185

76.408.796,25

2.255.587.665,30

3,39 %

ΜΟΗ

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΚΟ)

26/06/2018

Μέρισμα

2017

1,00000

110.782.980

110.782.980,00

2.326.442.580,00

4,76 %

ΜΟΗ

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΚΟ)

10/12/2018

Προμέρισμα

2018

0,35000

110.782.980

38.774.043,00

2.326.442.580,00

1,67 %

ΜΠΕΛΑ

JUMBO (ΚΟ)

26/03/2018

Προμέρισμα

2018

0,17280

136.059.759

23.511.126,36

1.730.680.134,48

1,36 %

ΜΠΕΛΑ

JUMBO (ΚΟ)

13/12/2018

Μέρισμα

2018

0,21720

136.059.759

29.552.179,65

1.730.680.134,48

1,71 %

ΟΠΑΠ

ΟΠΑΠ (ΚΟ)

07/05/2018

Μέρισμα

2017

0,30000

319.000.000

95.700.000,00

2.422.805.000,00

3,95 %

ΟΠΑΠ

ΟΠΑΠ (ΚΟ)

12/10/2018

Προμέρισμα

2018

0,10000

319.000.000

31.900.000,00

2.422.805.000,00

1,32 %

ΠΑΝΓΑΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΓΑΙΑ (ΚΟ)

08/05/2018

Μέρισμα

2017

0,13000

255.494.534

33.214.289,42

1.205.934.200,48

2,75 %

ΠΑΝΓΑΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΓΑΙΑ (ΚΟ)

20/12/2018

Προμέρισμα

2018

0,09000

255.494.534

22.994.508,06

1.205.934.200,48

1,91 %

ΠΠΑΚ

PAPERPACK (ΚΟ)

06/06/2018

Μέρισμα

2017

0,16000

3.953.090

632.494,40

13.124.258,80

4,82 %

ΤΙΤΚ

ΤΙΤΑΝ (ΚΟ)

25/06/2018

Μέρισμα

2017

0,05272

77.063.568

4.062.483,05

1.493.491.947,84

0,27 %

Πηγή: ΕΧΑΕ 30

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Στη δεκάδα των μετοχών με την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση των τελευταίων 10 ετών βρίσκονται μόνο 4 εταιρείες του FTSE Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης.

Επιστροφές Κεφαλαίου ανά Έτος Πληρωμής (2018) Σημ.

Κωδ.

Μετοχή

Ημερομηνία Αποκοπής

Τύπος Έτος Αξία Καταβολής Χρήσης Καταβολής

Μετοχές που Αντιστοιχεί η Καταβολή

Συνολική Αξία Καταβολής

Κεφαλαιοποίηση 31/12/18

Απόδοση

ΑΣΚΟ

A.S. COMPANY (ΚΟ)

07/09/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,05000

13.126.020

656.301,00

32.027.488,80

2,05 %

ΑΤΡΑΣΤ

ALPHA TRUST (ΚΟ)

27/03/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,70093

773.313

542.034,75

13.223.652,30

4,10 %

ΓΕΒΚΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (ΚΟ)

02/07/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,02000

24.060.000

481.200,00

15.157.800,00

3,17 %

ΕΛΒΕ

ΕΛΒΕ Α.Β.Ε.Ε. (ΚΟ)

04/12/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,25000

3.307.500

826.875,00

11.245.500,00

7,35 %

ΕΛΤΚ

ΕΛΤΡΑΚ (ΚΟ)

21/02/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,60100

14.050.971

8.444.633,57

ΕΧΑΕ

ΕΛΛΗΝ. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙ- 06/08/2018 Α-Χ.Α. (ΚΟ)

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,15062

60.599.000

9.127.657,72

223.287.600,00

4,09 %

ΚΑΝΑΚ

ΚΑΝΑΚΗΣ Σ. (ΚΟ)

11/07/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,28000

7.500.000

2.100.000,00

30.300.000,00

6,93 %

ΚΟΥΕΣ

QUEST ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (ΚΟ) 14/12/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,38000

11.913.632

4.527.180,16

159.642.668,80

2,84 %

ΛΟΥΛΗ

ΛΟΥΛΗ ΜΥΛΟΙ (ΚΟ)

09/07/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,06000

17.120.280

1.027.216,80

37.664.616,00

2,73 %

ΜΟΤΟ

ΜΟΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΚΟ)

04/07/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,04000

11.700.000

468.000,00

8.248.500,00

5,67 %

ΝΑΚΑΣ

ΝΑΚΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗ (ΚΟ)

30/11/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,08500

6.340.000

538.900,00

9.129.600,00

5,90 %

ΠΑΠ

ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ (ΚΟ)

10/09/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,01000

25.118.410

251.184,10

25.068.173,18

1,00 %

ΠΛΑΚΡ

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ (ΚΟ)

08/01/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,22500

27.379.200

6.160.320,00

309.384.960,00

1,99 %

ΠΛΑΚΡ

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ (ΚΟ)

24/08/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,11000

27.379.200

3.011.712,00

309.384.960,00

0,97 %

ΤΕΝΕΡΓ

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ (ΚΟ)

02/07/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,22000

113.918.936

25.062.165,92

637.946.041,60

3,93 %

ΤΙΤΚ

ΤΙΤΑΝ (ΚΟ)

26/06/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,52716

77.063.568

40.625.061,70

1.493.491.947,84

2,72 %

ΦΛΕΞΟ

FLEXOPACK (ΚΟ)

01/08/2018

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,05000

11.720.024

586.001,20

82.040.168,00

0,71 %

ΦΡΛΚ

FOURLIS ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ 24/07/2018 (KΟ)

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,10000

51.643.688

5.164.368,80

211.739.120,80

2,44 %

ΧΑΙΔΕ

ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΣ (ΚΟ)

Επιστροφή Κεφαλαίου

2018

0,02000

8.340.750

166.815,00

4.337.190,00

3,85 %

17/09/2018

30.912.136,20 27,32 %

Πηγή: ΕΧΑΕ ΧΡΗΜΑ 31

διοργάνωση σε συνεργασία με

04.04.19 Divani Caravel

Παρέχοντας περισσότερα με λιγότερα Θεματολογία Νέες μέθοδοι διάγνωσης και θεραπείας: βιοδείκτες, τεχνητή νοημοσύνη, ιατρική ακριβείας • Πρόσβαση των Ελλήνων σε καινοτόμες θεραπείες και μεθόδους • Έρευνα και καινοτομία στο χώρο της Υγείας στην Ελλάδα • Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας: Απολογισμός λειτουργίας Επιτροπής - Εμπόδια-προοπτικές • Αξιοποίηση ψηφιακών, ιατρικών δεδομένων στην λήψη αποφάσεων - Ποιες ευκαιρίες δημιουργεί η ηλεκτρονική συνταγογράφηση φαρμάκων και εξετάσεων •

hic.ethosevents.eu 32

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

#hic19

[αφιέρωμα]

Λιανική ηλεκτρισμούφυσικού αερίου

Από τον Γιώργο Καλούμενο

ηλαδή σε έναν χρόνο, και παρά το γεγονός ότι επιβλήθηκαν ποινές βάσει Μνημονίου, με αύξηση των δημοπρατούμενων ποσοτήτων ΝΟΜΕ, η ΔΕΗ έχασε λίγο παραπάνω από το 6% της αγοράς. Στα τέλη του 2018, βάσει της συμφωνίας με τους δανειστές, το μερίδιο της ΔΕΗ όφειλε να είχε υποχωρήσει στο 62,24%, δηλαδή υπολειπόμαστε του συμ-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Πολύ μακριά από τους επιθυμητούς στόχους η απελευθέρωση της αγοράς

Η εικόνα της αγοράς λιανικής ηλεκτρισμού σήμερα υπολείπεται σημαντικά των στόχων που είχαν τεθεί περίπου πριν από μία δεκαετία από την Κομισιόν. Η ΔΕΗ έκλεισε τον Δεκέμβριο με μερίδιο 78,5%, όταν ακριβώς έναν χρόνο πριν βρισκόταν στο 84,21%.

φωνημένου στόχου πάνω από 16 ποσοστιαίες μονάδες. Η απελπιστικά αργή διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς προμήθειας, όπως αποδεικνύεται και από τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ενεργειακού χρηματιστηρίου για τα μερίδια αγοράς, εντείνει τον προβληματισμό για την επόμενη ημέρα του κλάδου του ηλεκτρισμού. Η

πρόοδος που έχει συντελεστεί υπολείπεται των στόχων που έχουν τεθεί και από τους Θεσμούς για τη μείωση του μεριδίου της ΔΕΗ. Την ίδια στιγμή, οι βασικοί παίκτες βλέπουν ότι οι φιλοδοξίες τους για κατάκτηση μεγαλύτερων μεριδίων σκοντάφτουν στα δομικά προβλήματα της αγοράς, αλλά και στο γεγονός ότι αρκετοί καταναλωτές παραμένουν επιφυλακτικοί όσο

Το ρευστό σκηνικό της αγοράς και η αβεβαιότητα επιτείνονται, εξαιτίας του θολού τοπίου για τη λιγνιτική αποεπένδυση της ΔΕΗ, καθώς, ανάλογα με την έκβαση, θα υπάρξει διαφορετική προσέγγιση των δημοπρασιών ΝΟΜΕ.

οι εναλλακτικοί πάροχοι παραμένουν κατακερματισμένοι. Το ρευστό σκηνικό της αγοράς και η αβεβαιότητα επιτείνονται, εξαιτίας του θολού τοπίου για τη λιγνιτική αποεπένδυση της ΔΕΗ, καθώς, ανάλογα με την έκβαση, θα υπάρξει διαφορετική προσέγγιση των δημοπρασιών ΝΟΜΕ, δηλαδή του βασικού εργαλείου που έχουν σήμερα στα χέρια τους οι ανεξάρτητοι προμηθευτές ώστε να έχουν πρόσβαση σε ανταγωνιστικό κόστος ενέργειας στη χονδρεμπορική. Αν ο διαγωνισμός επιτύχει, τότε θα χαραχτεί ένας οδικός χάρτης για τη σταδιακή κατάργησή τους και την αντικατάστασή τους από νέους μηχανισμούς (διμερείς συμβάσεις) του νέου μοντέλου της αγοράς (target model). Αν αποτύχει, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για πιθανά νέα δομικά μέτρα, με στόχο το άνοιγμα της αγοράς και ακόμη μεγαλύτερες ανακατατάξεις. Σε αυτό το περιβάλλον, όπου ήδη έχουν εκδηλωθεί οι πρώτες εξαγορές-συνεργασίες, δεν περνά απαρατήρητο το γεγονός ότι ένας πιθανός νέος γύρος συγχωνεύσεων θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία νέων, μεγαλύτερων και ισχυρότερων ανταγωνιστικών σχημάτων, που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν ευθέως τη ΔΕΗ. Υπό προϋποθέσεις, συνεργασίες δύο ή τριών εταιρειών μπορούν να δημιουργήσουν κοινό σχήμα με μερίδιο άνω του 10%, που θα αποκτούσε νέα δυναμική. Μάλιστα, κάποιες πληροφορίες, που δεν επιβεβαιώνονται –όπως είναι λογικό άλλωστε– επισήμως, αναφέρουν ότι ήδη υπάρχουν άτυπες συζητήσεις, που δεν περιορίζονται μόνο σε «φιλολογικό επίπεδο». Για παράδειγμα, γίνονται συγκεκριμένες ασκήσεις για τους πιθανούς συνδυασμούς των πελατο-

λογίων εταιρειών που έχουν ισχυρή παρουσία στη μέση τάση και στους επαγγελματικούς πελάτες, και επομένως εμφανίζουν μεγάλους όγκους κατανάλωσης, και άλλων εταιρειών με μεγαλύτερο αποτύπωμα στη χαμηλή τάση και μεγάλο αριθμό μετρητών.

Συγχωνεύσεις και εξαγορές Πέρσι, στην αγορά καταγράφηκαν δύο συμφωνίες, ενώ υπήρξαν κι άλλες συζητήσεις που δεν τελεσφόρησαν. Η μεγαλύτερη συμφωνία αφορά την εξαγορά από τη MOH της NRG, με συνολική αξία για το 90% της εταιρείας στα 16,65 εκατ. ευρώ (η τελική εκροή ήταν 13,97 εκατ. ευρώ). Η συγκεκριμένη συμφωνία, που ολοκληρώθηκε όταν η NRG είχε μερίδιο 1,35%, οδηγεί σε αποτίμηση για το 100%, στα 18,5 εκατ. ευρώ. Η δεύτερη συμφωνία αφορά τη συνεργασία Ήρων-Green, με τη δεύτερη να παραχωρεί το πελατολόγιό της στη λιανική στην πρώτη. Όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία, η Green είχε μερίδιο 0,51% και η Ήρων 5,1%. Για το 2019 εκτιμάται ότι μπορεί να βρουν πρόσφορο έδαφος διεργασίες που δεν ολοκληρώθηκαν το 2018 μεταξύ άλλων εταιρειών. Επίσης, πρόσφορο πεδίο δημιουργείται από μια αποκρατικοποίηση που αφορά πρωτίστως την αγορά του φυσικού αερίου (ΔΕΠΑ), περιλαμβάνει ωστόσο το εμπορικό κομμάτι (ΕΠΑ Αττικής), που έχει και παρουσία στην αγορά του ρεύματος (0,25% μερίδιο), με μεγάλο δέλεαρ το μεγάλο πελατολόγιο (πάνω από 300.000 καταναλωτές) στο αέριο. Ωστόσο, ακόμη μεγαλύτερου βεληνεκούς εξαγορές, συγχωνεύσεις και συνεργασίες θεωρούνται αναπόφευκτες. Όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, η ελληνική αγορά μπορεί να συντη-

ρήσει δύο, το πολύ τρία, σχήματα πλην της ΔΕΗ, όπως άλλωστε συνέβη και στην τηλεφωνία.

Αυξήσεις ενόψει Το κλίμα στην αγορά, πάντως, αρχίζει σταδιακά να αλλάζει, για δύο βασικούς λόγους: πρώτον διότι, ενώ μέχρι πρόσφατα η ΔΕΗ αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο ακόμη και για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, πλέον η ενεργοποίηση του συμβούλου για τις ανεξόφλητες οφειλές Qualco έχει αυξήσει την εισπραξιμότητα, ενώ μεγάλος αριθμός υποθέσεων έχει πάρει τον δρόμο της δικαστικής αξίωσης των οφειλομένων. Την ίδια στιγμή, παρατηρούνται ενδείξεις αλλαγής στρατηγικής και στην τιμολογιακή πολιτική της ΔΕΗ. Ήδη, η εταιρεία έχει αρχίσει να εφαρμόζει σε κάποιους πελάτες της ρήτρα οριακής τιμής ή να μετακυλίει το κόστος των διοξειδίων του άνθρακα (υψηλή και μέση τάση), όπως κάνουν και οι ιδιώτες προμηθευτές. Ταυτόχρονα, υπάρχουν στο τραπέζι μια σειρά από κινήσεις, όπως συνέβη, για παράδειγμα, με τη χρέωση του 1 ευρώ για τους έντυπους λογαριασμούς ή την εισήγηση για μείωση της έκπτωσης συνέπειας, που είναι σήμερα 15%. Επίσης, υπάρχει πάντα στο τραπέζι και το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί ρήτρα οριακής τιμής ή ρήτρα CO2 για όλες τις κατηγορίες των καταναλωτών. Εφόσον οι εισηγήσεις αυτές εφαρμοστούν (το μεγάλο ερωτηματικό αφορά τον χρόνο των εκλογών και την έναρξη της προεκλογικής περιόδου), τότε θα δημιουργηθεί ακόμη μεγαλύτερος χώρος για αύξηση του μεριδίου των εναλλακτικών προμηθευτών και, άρα, μεγαλύτερο κίνητρο για συγχωνεύσεις, εξαγορές ή συνεργασίες. ΧΡΗΜΑ 35

αφιέρωμα Μέσα στο 2019 η δραστηριο- του αερίου παραμένει ακόμη ασχημάτιστο όσο αερίου, οι οποίοι είναι περίπου 400.000 (συνποίηση της ΔΕΗ στο φυσικό θα εκκρεμεί η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ και δέσεις) σε όλη την Ελλάδα. η πώληση της ΔΕΠΑ Εμπορίας. Από την άλλη, οι πάροχοι ρεύματος που προαέριο Προς τα πίσω μετατίθεται η περίφημη είσοδος της ΔΕΗ στην αγορά φυσικού αερίου, για λόγους που σχετίζονται είτε με την ίδια είτε με το ρευστό ακόμη τοπίο στον συγκεκριμένο χώρο.

Αυτός είναι και ο λόγος που, παρ’ ότι είναι πολλοί εκείνοι που θέλουν να εισέλθουν στη νέα αγορά, εντούτοις ελάχιστες κινήσεις έχουν γίνει από τους καινούργιους παίκτες.

Η διοίκηση της ΔΕΗ έχει «διαφημίσει» εδώ και καιρό την είσοδό της στο φυσικό αέριο, ως αντιστάθμισμα στις απώλειες από την υποχρεωτική συρρίκνωσή της στο ρεύμα, εντούτοις τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

σπαθούν να κλείσουν συμβόλαια και στο αέριο δεν έχουν καταφέρει, όλοι μαζί, να ξεπεράσουν τους 1.000 πελάτες αερίου. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η έλλειψη κινητικότητας οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι νέοι προμηθευτές δεν μπορούν να προσφέρουν κάτι συγκεκριμένο στους υφιστάμενους χρήστες αερίου. Οι τιμές λιανικής στο αέριο προκύπτουν με βάση το κόστος χονδρικής, μια παράμετρο που αλλάζει συνεχώς, και δεν

Δυσκολίες που σχετίζονται τόσο με την προετοιμασία της ίδιας της ΔΕΗ όσο και με το γεγονός ότι η αγορά θα τελεί υπό διαμόρφωση όσο θα εκκρεμεί η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ αναβάλλουν για αργότερα στο 2019 την είσοδο της επιχείρησης στον χώρο. Οι επιτελείς της ΔΕΗ συνεχίζουν να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για την πορεία της επιχείρησης στο φυσικό αέριο, παρά τη χρονική μετάθεση της δραστηριοποίησης κατά μερικούς μήνες. Βάση της αισιοδοξίας αποτελεί η ίδια η ευρωπαϊκή εμπειρία, που δείχνει ότι οι μεγάλοι παίκτες του ηλεκτρισμού κατακτούν μερίδια περί το 30% όταν μπαίνουν στο αέριο. Το γεγονός είναι εξηγήσιμο, δεδομένης της ευρείας πελατειακής βάσης που διαθέτουν οι μεγάλες εταιρείες του ρεύματος. Στη ΔΕΗ θεωρούν ότι η ιδιαίτερα στενή σχέση που έχουν με τους πελάτες τους και η εμπιστοσύνη της οποίας χαίρει η εταιρεία στη συνείδηση των καταναλωτών –όπως άλλωστε δείχνουν όλες οι έρευνες αγοράς που έχουν πραγματοποιηθεί– αποτελούν στοιχεία που ενισχύουν ακόμη περισσότερο την προοπτική να «χτυπήσει» η ΔΕΗ σύντομα, στο αέριο, τα ποσοστά που δείχνει η ευρωπαϊκή εμπειρία. Σε συνδυασμό πάντα με το ρεύμα μέσω και ενεργειακών πακέτων ρεύματος-αερίου. Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι η ΔΕΗ έχει παραλάβει από τους συμβούλους στους οποίους το είχε αναθέσει το επιχειρησιακό πλάνο για την είσοδο και δραστηριοποίηση της εταιρείας στην αγορά του φυσικού αερίου. Σε αυτήν τη φάση, πάντως, όπως λένε πηγές της ΔΕΗ, τα πάντα βρίσκονται ακόμη σε φάση επεξεργασίας, κι ενώ το τοπίο στην αγορά λιανικής 36

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, η ελληνική αγορά μπορεί να συντηρήσει δύο, το πολύ τρία, σχήματα πλην της ΔΕΗ, όπως άλλωστε συνέβη και στην τηλεφωνία.

Ενώ δηλαδή οι προμηθευτές ρεύματος έχουν μπει και στο αέριο και παρ’ όλο που από την αρχή του χρόνου έχουν σπάσει τα στεγανά για την ΕΠΑ Αττικής στην αγορά του λεκανοπεδίου και για την ΕΠΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας στην αγορά «του Βορρά», εντούτοις στην Αττική καταγράφεται ελάχιστη κινητικότητα. Χαρακτηριστικές είναι οι πληροφορίες που θέλουν την «Αέριο Αττικής» και τη ΖeniΘ να μη χάνουν σχεδόν καθόλου πελάτες στις περιοχές τους, ενώ τα συμβόλαια που κλείνουν, η μία στην περιοχή της άλλης, είναι λίγα σε αριθμό και μόνο στις νέες συνδέσεις. Δεν αφορούν όμως τους υφιστάμενους χρήστες του φυσικού

μπορεί μια εταιρεία να εγγυηθεί συγκεκριμένη τιμή στους υποψήφιους πελάτες. Όσο για τη ΔΕΗ, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο το ότι η δραστηριοποίησή της θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την προμήθεια συνδυαστικών πακέτων ρεύματος και φυσικού αερίου, όπως κάνουν ήδη αρκετές ιδιωτικές εταιρείες. Εξάλλου, στη λιανική αγορά του φυσικού αερίου, η ΔΕΗ θα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει την ισχυρή παρουσία που διαθέτει στην προμήθεια ρεύματος. Έτσι, προσφέροντας συνδυαστικά τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, θα μπορούσε να αντισταθμίσει, από την άποψη του τζίρου, τη δρομολογούμενη μείωση του πελατολογίου της στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, στο πλαίσιο των μνημονιακών στόχων που έχουν τεθεί.

Εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου Συνεργασίες αλλά και συγκρούσεις σε επιχειρηματικό επίπεδο κυοφορούνται ενόψει της ολικής αναδιάρθρωσης της αγοράς φυσικού αερίου, που σηματοδότησε η κυβερνητική απόφαση για την αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ. Εν αναμονή της υλοποίησης του σχεδίου για σπάσιμο της ΔΕΠΑ σε δύο κομμάτια, εμπορίας και υποδομών, και της αναζήτησης στη συνέχεια στρατηγικού επενδυτή για τον τομέα της εμπορίας, κι ενώ έχει δρομολογηθεί και βαίνει προς ολοκλήρωση η διαδικασία αναδιάταξης της παρουσίας της ΔΕΠΑ στη λιανική αγορά φυσικού αερίου, οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας αλλά και ξένοι προετοιμάζονται για την επόμενη ημέρα, δηλώνοντας παρόντες στις εξελίξεις, χωρίς ωστόσο να ανοίγουν ακόμη τα χαρτιά τους, αφού το τοπίο δεν έχει ξεκαθαρίσει πλήρως.

ας» και του 14% στη «ΔΕΠΑ Υποδομών», ώστε στη δεύτερη το Δημόσιο να διατηρήσει τον πλειοψηφικό έλεγχο. Στην εταιρεία με τις εμπορικές δραστηριότητες θα μεταβιβασθούν το 100% της ΕΠΑ Αττικής και τα διακρατικά συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου. Επιπλέον, στη «ΔΕΠΑ Εμπορίας» θα υπαχθεί η δέσμευση δυναμικότητας της ΔΕΠΑ στον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ίδιο θα γίνει και για τη δυναμικότητα που δέσμευσε η ΔΕΠΑ κατά την πρώτη φάση του market test για το FSRU

Όπως έχει δηλώσει η διοίκηση των ΕΛΠΕ, το μόνο βέβαιο είναι πως ο όμιλος δεν θα συνεχίσει να έχει ρόλο παθητικού μετόχου στη νέα εταιρεία, γεγονός που θα αποτελέσει και τον γνώμονα για το αν θα πουλήσει ή όχι το μερίδιό του. Πάντως, οι όποιες αποφάσεις θα ληφθούν από τον νέο ιδιοκτήτη των ΕΛΠΕ, τα οποία βρίσκονται επίσης σε φάση ιδιωτικοποίησης.

Τζίρος 500 εκατ. στο φυσικό αέριο Οι μέχρι τώρα μεταρρυθμίσεις στην αγορά

Σχέδιο νόμου για τη διάσπαση της ΔΕΠΑ Την απόσχιση των εμπορικών δραστηριοτήτων από την υφιστάμενη ΔΕΠΑ, ώστε να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη «ΔΕΠΑ Εμπορίας», θα προβλέπει σύμφωνα με πληροφορίες το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη διάσπαση της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου, στο πλαίσιο ιδιωτικοποίησής της. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, στην υφιστάμενη εταιρεία θα περάσει ο κλάδος των υποδομών, με την ενσωμάτωση σε αυτήν του 100% της ΕΔΑ Αττικής, της ΔΕΔΑ και του 49% της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας. Στην υφιστάμενη εταιρεία, η οποία ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο θα μετεξελιχθεί σε «ΔΕΠΑ Υποδομών», επίσης θα ενσωματωθεί σε πρώτη φάση και η συμμετοχή της ΔΕΠΑ σε διακρατικά πρότζεκτ (π.χ. IGB, EastMed). Αν και θα παραμείνουν εντός της «ΔΕΠΑ Υποδομών», τα διακρατικά πρότζεκτ θα αυτονομηθούν στην πορεία, έπειτα από ένα χρονικό διάστημα 2-3 μηνών. Γι’ αυτόν τον σκοπό, μια πιθανή φόρμουλα είναι να μεταβιβασθούν σε μία ξεχωριστή επιχείρηση, που θα «κρέμεται» στη «ΔΕΠΑ Υποδομών», ως 100% θυγατρική της.

Τα ποσοστά Όπως είναι γνωστό, το σχέδιο ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ προβλέπει την πώληση του 50,1% των μετοχών του Δημοσίου στη «ΔΕΠΑ Εμπορί-

της Gastrade στην Αλεξανδρούπολη, παρ’ όλο που η πρώτη φάση αφορούσε τη μη δεσμευτική εκδήλωση ενδιαφέροντος από υποψήφιους χρήστες της εν λόγω υποδομής.

Εγχώριοι διεκδικητές Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο γεγονός ότι ο διαγωνισμός για τη «ΔΕΠΑ Εμπορίας» θα προσελκύσει σημαντικό αριθμό επενδυτών, ενώ ήδη μάλιστα εγχώριες επιχειρήσεις, όπως η Μυτιληναίος ΑΕ και ο Όμιλος Κοπελούζου, έχουν δηλώσει δημόσια το ενδιαφέρον τους να διεκδικήσουν το πλειοψηφικό μετοχικό της πακέτο. Παράλληλα, η ιδιωτικοποίηση της εταιρείας «αγγίζει» και τα ΕΛΠΕ, με δεδομένο το ότι τα Ελληνικά Πετρέλαια ΕΛΠΕ-0,26% κατέχουν το 35% της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου.

φυσικού αερίου έχουν κινητοποιήσει περί τις 45 εταιρείες από διάφορους κλάδους που προσβλέπουν σε πρώτη φάση στον τζίρο των 500 εκατ. ευρώ περίπου της λιανικής αγοράς, που απελευθερώθηκε σταδιακά από το 2016 και πλήρως από τις αρχές του έτους. Η αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ θα λειτουργήσει ως καταλύτης και θα αναδιαμορφώσει συνολικά το επιχειρηματικό τοπίο όχι μόνο στην αγορά φυσικού αερίου, αλλά και σε αυτήν του ηλεκτρισμού, που επιταχύνει τον βηματισμό της προς την απελευθέρωση. Τον τόνο σε αυτήν τη φάση θα δώσουν τα μεγάλα εγχώρια ενεργειακά «τζάκια», αλλά και ξένοι μεγάλοι όμιλοι με στρατηγικό ενδιαφέρον στην ελληνική αγορά ενέργειας, που διαθέτουν ΧΡΗΜΑ 37

αφιέρωμα Ποιοι ξένοι και ελληνικοί όμιλοι διεκδικούν το εμπορικό κομμάτι της ΔΕΠΑ Το εμπορικό κομμάτι της ΔΕΠΑ φαίνεται ότι θα αποτελέσει «μήλον της Έριδος» για τους μεγάλους ενεργειακούς ομίλους της χώρας, αν και ο καθένας έχει τη δική του στρατηγική για την αγορά φυσικού αερίου:

Προς τα πίσω μετατίθεται η περίφημη είσοδος της ΔΕΗ στην αγορά φυσικού αερίου, για λόγους που σχετίζονται είτε με την ίδια είτε με το ρευστό ακόμη τοπίο στον συγκεκριμένο χώρο.

τα απαιτούμενα κεφάλαια. Η σύγκρουση συμφερόντων θα είναι αναπόφευκτη και έχει ήδη αρχίσει να κυοφορείται, αφού πρόκειται για τη διεκδίκηση μιας «πίτας» της τάξης τουλάχιστον των 3 δισ. ευρώ. Περί τα 2,5 δισ. ευρώ είναι ο τζίρος που θα απολέσει η ΔΕΗ –η οποία είναι υποχρεωμένη να μειώσει το μερίδιό της κάτω από το 50% μέχρι το 2020– και περί τα 500 εκατ. ευρώ ο τζίρος της λιανικής αγοράς φυσικού αερίου, που σήμερα περιορίζεται στις γεωγραφικές περιφέρειες της Αττικής και της Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας, αλλά τα επόμενα χρόνια θα επεκταθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας. Όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις γύρω από τη ΔΕΠΑ και τις δύο ΕΠΑ (Αττικής και Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας), αρχίζουν σιγά σιγά να εκδηλώνουν τις προθέσεις τους και είναι έτοιμοι, όπως διαφαίνεται, για συνεργασίες αλλά και συγκρούσεις μέχρι τέλους. Το επενδυτικό ενδιαφέρον για τη ΔΕΠΑ επικεντρώνεται στο κομμάτι τις εμπορίας που, σύμφωνα με τα όσα έχει ανακοινώσει ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, θα περιλαμβάνει το μερίδιο που κατέχει η εταιρεία στη 38

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

χονδρική αγορά, την ΕΠΑ Αττικής (υπό την προϋπόθεση ότι θα κλείσει η συμφωνία για την εξαγορά του ποσοστού της Shell) και τα διμερή συμβόλαια με διεθνείς προμηθευτές (Gazprom, Botas, Sonatrach, Αζερμπαϊτζάν). Τα χαρτιά τους σε σχέση με τη ΔΕΠΑ έχουν ανοίξει επί του παρόντος τα ΕΛΠΕ, τα οποία είναι και μέτοχοι της εταιρείας σε ποσοστό 35%, και η Μυτιληναίος ΑΕ. Κύκλοι της διοίκησης των ΕΛΠΕ έχουν τονίσει ότι θα επιδιώξουν πλειοψηφική συμμετοχή και έλεγχο των αποφάσεων σε ό,τι αφορά την εμπορία φυσικού αερίου, ενώ σε περίπτωση που δεν ενισχύσουν τη θέση τους στη ΔΕΠΑ, τα ΕΛΠΕ θα πουλήσουν το ποσοστό που κατέχουν σε αυτήν και θα επιδιώξουν μια ισχυρή παρουσία στην αγορά φυσικού αερίου αυτόνομα ή μέσω άλλου σχήματος, στο οποίο θα έχουν πλειοψηφική συμμετοχή. Βεβαίως, τα ΕΛΠΕ βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή και δεν είναι βέβαιο ποια στάση θα κρατήσει ο νέος επενδυτής στον βαθμό που ευοδωθεί ο διαγωνισμός για την παραχώρηση ποσοστού 50,1%. Μέχρι ωστόσο να ξεκινήσει η διαδικασία αποκρατικοποίησης της ΔΕΠΑ, την οποία ο κ. Σταθάκης τοποθετεί τον Σεπτέμβριο του 2018, θα έχει ξεκαθαρίσει και το τοπίο γύρω από τα ΕΛΠΕ.

Μυτιληναίος Το ενδιαφέρον της Μυτιληναίος ΑΕ για το εμπορικό κομμάτι της ΔΕΠΑ γνωστοποιήθηκε επισήμως από τον επικεφαλής της εταιρείας, κ. Ευάγγελο Μυτιληναίο, κατά τη διάρκεια της ετήσιας γενικής συνέλευσης των μετόχων. «Το ενδιαφέρον μας για την αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ είναι αυτονόητο, αλλά η τελική απόφαση θα ληφθεί εφόσον προκηρυχθεί ο διαγωνισμός και γίνουν γνωστοί οι όροι του» είπε ο κ. Μυτιληναίος. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι ο όμιλος Μυτιληναίου σε κοινοπραξία με τη Motor Oil είχε συμμετάσχει και στην πρώτη προσπάθεια αποκρατικοποίησης της ΔΕΠΑ επί κυβέρνησης Σαμαρά. Το ενδιαφέρον της Μυτιληναίος ΑΕ για τη ΔΕΠΑ συνδέεται αφενός με την ενίσχυση της θέσης της εταιρείας στην αγορά φυσικού αερίου, όπου ήδη δραστηριοποιείται μέσω της Protergia στη λιανική και της M+M στη χονδρική, και αφετέρου με τη στρατηγική της εταιρείας για τη διασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους φυσικού αερίου, αφού είναι από τους μεγαλύτερους καταναλωτές της χώρας. Η Μυτιληναίος ΑΕ αναπτύσσει, τελευταία, και στρατηγική απευθείας προμήθειας αερίου από διεθνείς προμηθευτές. Έχει υπογράψει σύμβαση με την Gazprom για μικρές ποσότητες αερίου, ενώ διαπραγματεύεται και με έναν ακόμη διεθνή προμηθευτή.

Βαρδινογιάννης Το δικό του «παρών» στις εξελίξεις γύρω από τη ΔΕΠΑ και τη λιανική αγορά φυσικού αερίου έδωσε με τον δικό του τρόπο ο όμιλος Βαρδινογιάννη. Η Motor Oil κατέθεσε υπόμνημα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού με τις αντιρρήσεις στο σχέδιο εξαγοράς από τη ΔΕΠΑ του ποσοστού που κατέχει η Shell στην ΕΠΑ Αττικής. Η κίνηση αυτή, την οποία η Μotor Oil φέρεται να την ολοκληρώνει με επίσημη καταγγελία

αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΔΕΠΑ-Shell, συνδέεται με το στρατηγικό ενδιαφέρον του ομίλου Βαρδινογιάννη για τη λιανική αγορά φυσικού αερίου, στην οποία θα δραστηριοποιηθεί μέσω της θυγατρικής της Coral, ενώ έχει ήδη διασφαλίσει τρεις άδειες προμήθειας.

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

Κοπελούζος Περαιτέρω ισχυροποίηση της θέσης του στην αγορά φυσικού αερίου θεωρείται βέβαιο ότι θα επιδιώξει και ο όμιλος Κοπελούζου, ο οποίος μέσω της Προμηθέας Gaz (κοινή εταιρεία με

Εταιρεία

την Gazprom) έχει αποσπάσει το 25% της χονδρικής αγοράς. Ο όμιλος Κοπελούζου προωθεί και την υλοποίηση του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην Αλεξανδρούπολη, σχέδιο στο οποίο συμμετέχει και η ΔΕΠΑ με ποσοστό 20%.

Από ελληνικής πλευράς, τις εξελίξεις παρακολουθεί και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, που δραστηριοποιείται στην αγορά ηλεκτρισμού στην παραγωγή και την προμήθεια, αλλά και στη λιανική αγορά φυσικού αερίου.

Edison Τα τεκταινόμενα στην εγχώρια αγορά φυσικού αερίου και τις εξελίξεις γύρω από τη ΔΕΠΑ παρακολουθεί και η ιταλική Edison. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην αγορά ηλεκτρισμού από κοινού με τα ΕΛΠΕ μέσω της Elpedison, ενώ αποτελεί και βασικό εταίρο της ΔΕΠΑ σε διεθνή πρότζεκτ, όπως οι αγωγοί IGI Poseidon και ΙGB, αλλά και ο East Med. Η ιταλική εταιρεία ενδιαφέρεται για το εμπορικό κομμάτι της ΔΕΠΑ και αναμένει τους όρους του διαγωνισμού για να πάρει τις οριστικές της αποφάσεις, έχοντας ξεκαθαρίσει πάντως ότι σε περίπτωση διεκδίκησης αυτό θα γίνει από κοινού με τα ΕΛΠΕ. • • •

Κύκλος εργασιών (πωλήσεις) 2017

Κύκλος εργασιών (πωλήσεις) 2016

Κέρδη προ τόκων, αποσβέσεων και φόρων 2017

Κέρδη προ τόκων, αποσβέσεων και φόρων 2016

1.088.091.067,00

861.983.265,00

71.446.159,00

131.806.121,00

6,57 %

15,29 %

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ "ΔΕΔΔΗΕ" Α.Ε.

895.976.000,00

914.663.000,00

44.082.000,00

20.871.000,00

4,92 %

2,28 %

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ "ΛΑΓΗΕ" Α.Ε.

200.827.111,00

196.491.041,00 -157.126.414,00

97,84 %

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΑΕΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Α.Ε.

185.104.706,30

3.270.388,62

14.826.447,48

1.113.609,25

8,01 %

34,05 %

GEN-I ATHENS Μ.Ε.Π.Ε.

172.782.711,09

169.273.143,05

439.054,63

468.428,43

0,25 %

0,28 %

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ Α.Ε. ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

159.716.740,00

WATT & VOLT Α.Ε.

103.815.516,47

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΕΡΙΟΥ (ΔΕΠΑ) Α.Ε.

13.628.922,00 40.880.785,10

2.495.505,91

Περιθώριο Περιθώριο ΚΠΤΦΑ ΚΠΤΦΑ 2017 2016

8,53 % 1.274.546,67

2,40 %

3,12 %

NRG TRADING HOUSE Α.Ε.

86.070.818,35

48.565.514,04

3.986.308,33

3.277.185,57

4,63 %

6,75 %

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Α.Ε.

53.386.234,77

33.164.640,27

39.889.564,28

22.078.205,46

74,72 %

66,57 %

51.044.895,00

66,29 %

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ Α.Ε.

50.355.516,00

26.699.206,00

33.838.697,00

53,02 %

ΚΕΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ & ΕΜΠΟΡΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ A.E.

18.072.332,00

394.920,00

-87.535,00

2,19 %

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ Α.Ε.

6.367.121,00

1.737.525,00

27,29 %

STRATEGIC ENERGY TRADING Α.Ε.

3.694.390,67

4.563.923,85

556.909,45

69.556,45

15,07 %

1,52 %

ENERGA Α.Ε.

2.801.748,04

2.820.301,76

2.260.254,30

1.331.954,54

80,67 %

47,23 %

VOLTON ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε.

2.519.651,00

-1.221.942,00

-273.320,00

-48,50 %

EDISON A.E. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

401.134,35

409.071,25

37.101,28

61.052,99

9,25 %

14,92 %

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΩΠΙΑΣ Ε.Π.Ε.

201.175,56

199.918,43

182.865,89

173.509,92

90,90 %

86,79 %

HYDRO BANGKOK SOLAR ENERGY ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΗΛΙΑΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - HBSE Α.Ε.

158.470,04

168.390,83

119.021,26

122.510,91

75,11 %

72,75 %

VELOS - KART ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ Ε.Π.Ε.

66.938,10

65.215,95

23.351,46

43.760,51

34,89 %

67,10 %

ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ Δ. ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.

47.986,49

47.631,51

38.515,99

36.135,17

80,26 %

75,86 %

ΒΙΠΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.

43.868,40

39.052,30

-6.519,99

921,86

-14,86 %

2,36 %

ΝΕΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Ι.Κ.Ε.

37.678,87

6.262,14

-3.655,19

-12.462,01

-9,70 %

-199,01 %

Κ.Α.Π.Δ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ε.Π.Ε.

12.117,10

14.766,33

1.055,89

3.416,91

8,71 %

23,14 %

ΣΤΟΓΙΟΥ Ι. - Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Ι.Κ.Ε.

6.026,45

-15.928,55

-264,31 %

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΗΠΕΙΡΟΥ Ι.Κ.Ε.

4.925,02

-8.724,07

-177,14 %

Πηγή: IBHS

ΧΡΗΜΑ 39

συνέντευξη

«Ευτύχησα να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια»…

Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Γιώργος Γεράρδος Πρόεδρος, Πλαίσιο Computers

Μια συζήτηση με τον Γιώργο Γεράρδο είναι μια πλούσια, ευχάριστη και αναζωογονητική εμπειρία. Η θεματολογία ξεκινά από τις μοτοσυκλέτες, το χρηματιστήριο, την πολιτική, και, αναπόφευκτα, καταλήγει στην πληροφορική. Ο Γιώργος Γεράρδος παρακολούθησε την εξέλιξη της πληροφορικής στην Ελλάδα. Επωφελήθηκε από τη χρηματιστηριακή έκρηξη. Είδε τα καταστήματά του να καίγονται από βόμβες μολότοφ στην οδό Στουρνάρη. Έμεινε όρθιος μέσα στην κρίση, παρουσιάζοντας ρεκόρ κερδοφορίας, όταν όλοι οι άλλοι έκρυβαν τα λεφτά και τα κέρδη τους στο μαξιλάρι. Άνοιξε το λογιστήριο της επιχείρησής του για τους εργαζομένους όταν η κυβέρνηση έκλεινε τις τράπεζες και τα ATM με τα capital controls.

Ο Γιώργος Γεράρδος δεν αφηγείται μια διαρκή ιστορία επιτυχίας, ένα αέναο success story. Περιγράφει μια πορεία λογικής και συνεχούς προσπάθειας. Έχει πέσει κι έχει σηκωθεί πολλές φορές. Άντεξε τον ανταγωνισμό από το εξωτερικό. Δεν τον σταμάτησαν οι Dixons με την εξαγορά της «Κωτσόβολος». Δεν λύγισε από την πίεση της γερμανικής Media Markt, δεν φοβήθηκε τη γαλλική Fnac, ούτε τον ανταγωνισμό από τη Saturn και την Electroworld. Ο Γιώργος Γεράρδος δεν είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Είναι ένας άνθρωπος που δούλεψε σκληρά, οραματίστηκε το μέλλον και κυκλοφορεί διαρκώς ανάμεσά μας για να «μυριστεί» την επόμενη καινούργια τάση της εποχής μας. ΧΡΗΜΑ 41

συνέντευξη

ς ξεκινήσουμε αυτήν τη συζήτηση, κύριε Γεράρδο, με έναν απολογισμό, προτού μιλήσουμε για τα μελλοντικά σας σχέδια. Ξεκινήσατε τη μεγάλη πορεία της εταιρείας Πλαίσιο πριν από μισό αιώνα…

Ήμουν φοιτητής στο Πολυτεχνείο. Ήταν το 1969. Διαπίστωσα ότι υπήρχε μια ανάγκη. Τόσο για εμένα όσο και για τους συμφοιτητές μου. Διαπίστωσα την αδυναμία της αγοράς της εποχής εκείνης να καλύψει τη ζήτηση για εξελιγμένους εξοπλισμούς τεχνικών γραφείων. Τότε πραγματοποίησα την πρώτη μου εισαγωγή με τεχνικά σχεδιαστήρια. Κάλυψα, έτσι, τις προσωπικές μου ανάγκες, αλλά και μιας ομάδας συμφοιτητών μου. Ήμουν 23 χρονών, δανείστηκα 80.000 δραχμές κι άνοιξα ένα μικρό μαγαζί –14 τετραγωνικά όλα μαζί. Εκεί, στην οδό Στουρνάρη, στον αριθμό 24. Δύο βήματα από τη Σχολή μου. Το ονόμασα Πλαίσιο Είδη Σχεδίου & Χαρτοπωλείου. Προφανώς, οι δουλειές εκείνη την εποχή πήγαιναν καλά…

Το plan B, σε περίπτωση αποτυχίας, θα ήταν να ξεπληρώσω τη χασούρα μου κάνοντας μαθήματα Μαθηματικών σε παιδιά. Δημιούργησα μια έκθεση με είδη εξοπλισμού των τεχνικών γραφείων, η οποία στεγαζόταν σε κατάστημα επί της οδού Στουρνάρη 19. Σύντομα, η έκθεση επεκτάθηκε σε γειτονικό κατάστημα, στον αριθμό 22 της Στουρνάρη. Όλα στην ίδια γειτονιά. Τότε κατάλαβα ότι η πραγματική ανάγκη της αγοράς δεν ήταν μόνο τα τεχνικά σχεδιαστήρια που απασχολούσαν εμένα και τους συμφοιτητές μου. Ξεκίνησα να δραστηριοποιούμαι στα είδη γραφείου. Αυτό ήταν το πρώτο κρίσιμο σημείο… Ήσασταν ένας φοιτητής που παράλληλα με τις σπουδές του δούλευε, αλλά και απασχολούσε ως εργοδότης κάποιους εργαζομένους…

Τελειώνοντας το Πολυτεχνείο, απασχολούσα 13 ανθρώπους. Καθυστέρησα να πάρω το πτυχίο μου κατά ένα έτος. Τελικά, κατάφερα να κορνιζώσω το δίπλωμα. Στη συνέχεια, έπρεπε να πάω στον στρατό. Αυτό μου ήρθε κάπως δύσκολο. Υπηρέτησα στη Θράκη. Από το Πολυτεχνείο στη Στουρνάρη η απόσταση ήταν μικρή. Από τη Θράκη στην Αθήνα όμως, εκείνη την εποχή, τα πράγματα δεν ήταν απλά. Θυμάμαι πως ξόδευα ώρες στο τηλέφωνο για να λύνω τα προβλή42

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

ματα της επιχείρησης. Ούτε αυτό ήταν εύκολο. Από ένα μοναδικό τηλέφωνο που υπήρχε στο ΚΨΜ με μια μόνιμη ουρά 10 ατόμων, που, λογικά πράττοντας, με έβριζε, γιατί εγώ έπρεπε να μιλάω με 4-5 ανθρώπους κάθε φορά και να τους καθυστερώ για τουλάχιστον μισή ώρα. Όλα αυτά μόνος σας;

Δεν θα σταματήσω να το λέω. Χρωστάω πολλά στον πατέρα μου και τη γυναίκα μου. Έχουν πεθάνει και οι δύο, καλή τους ώρα... Η συμβολή τους ήταν ανεκτίμητη. Κάποια στιγμή, η στρατιωτική θητεία τελείωσε. Επιστρέψατε στην Αθήνα…

Γύρισα, αλλά στο μεταξύ έμαθα πολλά. Ταξιδεύοντας έμαθα περισσότερα. Όσο περνούσε ο

Η εισαγωγή στο χρηματιστήριο σημείωσε ρεκόρ εγγραφών και η έκδοση υπερκαλύφθηκε κατά 393 φορές. Ζητήσαμε 2 δισ. δραχμές τότε και κατατέθηκαν 800 δισ.

καιρός τόσο συνειδητοποιούσα ότι τα κομπιούτερ θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή όλων μας. Το 1979 μετέτρεψα την ατομική επιχείρηση Πλαίσιο σε Πλαίσιο Computers AE. Η κίνηση αυτή, ουσιαστικά, προανήγγειλε –σε ανύποπτο χρόνο– την είσοδό μας στην πληροφορική. Το 1979. Επισημαίνω την ημερομηνία, γιατί εκείνη την εποχή αυτές οι σκέψεις ήταν περίπου οραματικές. Ταξιδεύοντας έμαθα και κάτι άλλο: με ποιον τρόπο θα χρειαζόταν να οργανώσω μια μεγάλη επιχείρηση με πολυσχιδή δραστηριότητα. Σήμερα ίσως σας φανεί αστείο, αλλά εκείνη την εποχή καθιέρωσα τα “meetings” μεταξύ των στελεχών, για να διαχέεται η πληροφορία, να παίρνει σάρκα και οστά η στρατηγική και το όραμα της επιχείρησης. Τότε, αυτού του είδους η οργάνωση αλλά και

η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού ήταν μια «άγνωστη χώρα» για την πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων. Πότε θεωρείτε ότι μπήκατε για τα καλά στον χώρο της πληροφορικής;

Ήταν πάντα σαν σκέψη στο μυαλό μου. Απλώς δεν ήξερα πώς να μετατρέψω αυτήν τη σκέψη σε επιχειρηματική πραγματικότητα. Το 1985, θαρρώ, δημιουργήσαμε το πρώτο ειδικό Computers Shop στην οδό Στουρνάρη 24. Πολύ σύντομα καταφέραμε κάτι πρωτοποριακό: Συναρμολογούσαμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές στα μέτρα του κάθε πελάτη. Με το σύστημα Build to Order (BTO) δημιουργούσαμε εξατομικευμένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές με το κατοχυρωμένο brand name “Turbo-X”. Γι’ αυτό, άλλωστε, το 1988, η εταιρεία Πλαίσιο AE μετεξελίσσεται σε Πλαίσιο Computers Ανώνυμη Εταιρεία Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Ειδών Βιβλιοχαρτοπωλείου. Την ίδια χρονιά, η εταιρεία περιλαμβάνει στις δραστηριότητές της και την εμπορία αναλωσίμων για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αγωνιστήκαμε σκληρά για να κατακτήσουμε ένα από τα μεγαλύτερα μερίδια αγοράς. Σήμερα, είστε ένας από τους μεγαλύτερους λιανεμπόρους της αγοράς. Πότε ξεκίνησε αυτό;

Είμαστε, πια, στο 1992. Δημιουργήσαμε το πρώτο ιδιόκτητο κατάστημά μας. Στο Νέο Ψυχικό, στην οδό Ομήρου. Τότε, πια, μου ήταν ξεκάθαρο ότι έπρεπε να ξεκινήσω να στήνω μια αλυσίδα καταστημάτων λιανικών πωλήσεων. Προσπάθησα να αναδείξω τη φιλοσοφία μας σε εκείνο το πρώτο κατάστημα του Νέου Ψυχικού. Θέλαμε να καλύψουμε ολοκληρωμένα τις επιχειρηματικές και τις ιδιωτικές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής των βορείων προαστίων, που εκείνη την εποχή θεωρούνταν περισσότερο «ψαγμένη». Δεν είναι τυχαίο. Εκείνη την ίδια χρονιά, το 1992, το Πλαίσιο αποφάσισε να μπει και στον χώρο των multimedia. Λιανεμπόριο χωρίς μεγάλες αποθήκες και κέντρο διανομής δεν γίνεται…

Χρειαστήκαμε τρία ολόκληρα χρόνια για να χτίσουμε το πρώτο σύγχρονο ιδιόκτητο κέντρο αποθήκευσης και διανομής. Ήταν 4.000 τετραγωνικά μέτρα στη Μεταμόρφωση, εκεί στην Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας. Στον ίδιο χώρο λειτουργήσαμε και το τρίτο κα-

τάστημα λιανικής πώλησης, αλλά και το κέντρο συναρμολόγησης Η/Υ. Την ίδια χρονιά, ιδρύσαμε, στην οδό Ζαΐμη 10, στο κέντρο της Αθήνας, ειδικό κατάστημα με αποστολή την παροχή ολοκληρωμένου service & αναβάθμισης σε οποιαδήποτε μονάδα Η/Υ. Αλυσίδα λιανεμπορίου με τρία-τέσσερα καταστήματα δεν γίνεται…

Σωστά. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να εφαρμόσουμε ένα πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή σύστημα απευθείας πωλήσεων-αποστολών (direct mail) σε πελάτες. Πωλούσαμε τα προϊόντα μας μέσω τηλεφώνου, fax και προϊοντικών καταλόγων, οι οποίοι αποστέλλονταν αρχικά σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών και επιχειρήσεων (target groups) είτε διανέμονταν με τη μορφή ένθετου στις εφημερίδες. Σήμερα, το κάνουν όλοι, αλλά τότε, θυμάστε κι εσείς, οι κατάλογοι προϊόντων Πλαίσιο –που αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες πρωτοπορίες της εταιρείας στην ελληνική αγορά– αποτελούσαν «Βίβλο» για τους καταναλωτές. Ανανεώνονταν διαρκώς, εκδίδονταν σε ετήσιο τιράζ, που ξεπερνούσε τα 9 εκατομμύρια αντίτυπα… Ανοίξαμε ένα κατάστημα στη Γλυφάδα, για να καλύψουμε ολοκληρωμένα τις ανάγκες των πελατών μας στα νοτιοανατολικά προάστια. Το 1998, εγκαινιάσαμε κατάστημα στη Θεσσαλονίκη, στο κέντρο της πόλης –εσείς τα ξέρετε λόγω καταγωγής– γωνία Παλαιών Πατρών Γερμανού και Τσιμισκή. Το κατάστημα αυτό εξελίχθηκε

Ήμουν 23 χρονών, δανείστηκα 80.000 δραχμές κι άνοιξα ένα μαγαζί 14 τετραγωνικών. Εκεί, στην οδό Στουρνάρη, στον αριθμό 24.

Έχετε δίκιο, το χρηματιστήριο βοήθησε την ανάπτυξή μας. Το 1998 παρουσιάσαμε τζίρο κοντά στα 30 εκατομμύρια και αμέσως εκτιναχθήκαμε στα 412 εκατομμύρια. Το Πλαίσιο, δηλαδή, μεγάλωσε 13 φορές μέσα σε 9 χρόνια. Διακριθήκαμε για 8 συνεχόμενες χρονιές μέσα στις 500 ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες της Ευρώπης. Να κάνουμε έναν απολογισμό αυτής της 20χρονης διαδρομής σας στα χρηματιστηριακά δρώμενα;

σε σημείο αναφοράς όχι μόνο της συμπρωτεύουσας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Ας μην κρυβόμαστε άλλο, κύριε Γεράρδο. Το μεγάλο «μπαμ», η «κοσμογονική έκρηξη» του Ομίλου Πλαίσιο, έγινε με τα λεφτά του χρηματιστηρίου…

Ήταν Μάρτιος του 1999. Θυμάστε το κλίμα της εποχής εκείνης. Εμείς ήμασταν έτοιμοι από καιρό. Είχαμε μια μεγάλη, πολυετή ιστορία να διηγηθούμε κι ένα φιλόδοξο καινοτόμο αναπτυξιακό σχέδιο να εφαρμόσουμε. Κάναμε Δημόσια Εγγραφή, για να μπούμε στην Παράλληλη Αγορά του Χρηματιστηρίου της Αθήνας. Έγινε χαμός. Η εισαγωγή σημείωσε ρεκόρ εγγραφών και η έκδοση υπερκαλύφθηκε κατά 393 φορές. Ζητήσαμε 2 δισ. δραχμές τότε και κατατέθηκαν 800 δισ. (σχεδόν ένα τρισ. δραχμές).

Θα σας αποκαλύψω ένα μυστικό. Όλοι μιλούν για την τρελή περίοδο του χρηματιστηρίου, τα χαμένα λεφτά κ.λπ. Εγώ θα σας πω ότι αυτή η –στρεβλή έστω– εκτίναξη του ενδιαφέροντος για το Χρηματιστήριο της Αθήνας έδωσε τη δυνατότητα σε 4 εισηγμένες εταιρείες του κλάδου της πληροφορικής να επενδύσουν τεράστια ποσά στη δημιουργία αλυσίδων καταστημάτων και, κυρίως, στη διάδοση, τη διαφήμιση, την εμπέδωση της πληροφορικής. Από όλη αυτήν την ενδυνάμωση της πληροφορικής στην Ελλάδα κερδισμένο ήταν μόνο το Πλαίσιο, μιας και καμία από αυτές τις 4 αλυσίδες δεν υπάρχουν σήμερα. Ας μιλήσουμε συγκεκριμένα. Τι σας προσέφερε η χρηματιστηριακή αγορά;

Ξεκινώ από το αυτονόητο: Κεφάλαια. Ενίσχυσα την κεφαλαιουχική επάρκεια της εταιρείας μας. Αμέσως μετά, έρχεται η δημοσιότητα. Κέρδισα ΧΡΗΜΑ 43

συνέντευξη

«Βλέπω, περήφανος, ότι έχουμε δημιουργήσει μια μεγάλη οικογένεια, με περισσότερους από 1.500 ανθρώπους, χτισμένη στην ανθρώπινη σχέση και στην αξιοκρατία»

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

τεράστιο visibility –τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό–, λόγω της χρηματιστηριακής αγοράς. Η λειτουργία της εισηγμένης, πλέον, εταιρείας εντός του πλαισίου των κανόνων της χρηματιστηριακής αγοράς ανάγκασε εμένα και τα στελέχη μας να συμπεριφερόμαστε με πειθαρχία και να αναπτύξουμε μια σχέση εμπιστοσύνης –με σεβασμό στο ανθρώπινο στοιχείο– με τους μετόχους μας. Φανταστείτε ότι οι Γενικές μας Συνελεύσεις των μετόχων, ακόμη και σήμερα, παρότι γίνονται στη Μαγούλα, συγκεντρώνουν 150-180 ανθρώπους. Εσείς τι προσφέρατε στο χρηματιστήριο;

Θεωρώ ότι ένα σημαντικό στοιχείο στη σταθερά αναπτυξιακή μας πορεία, αλλά και στην αξιοπιστία μας στην αγορά, είναι το γεγονός ότι αντιμετωπίζουμε το Πλαίσιο σαν έναν υγιή ζωντανό οργανισμό, που αναπτύσσεται μακροπρόθεσμα, παρά σαν μηχανή υπεραπόδοσης, που όμως διακινδυνεύει το μέλλον της για πρόσκαιρα οφέλη. Παραμείναμε, λοιπόν, πιστοί στον θεσμό του ΧΑ –αν και έχει περάσει πολύ δύσκολες στιγμές– και αισιοδοξούμε ότι τα πράγματα θα αρχίσουν να βελτιώνονται. Και μετά, ήρθε η μεγάλη κρίση. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η Ελλάδα έχασε το μεγαλύτερο Εθνικό Προϊόν στην παγκόσμια ιστορία σε καιρό ειρήνης. Ήρθαν δύσκολοι καιροί. Έπρεπε να

Διαθέτω το 80% του χρόνου μου σε συνεργασία με τους ανθρώπους μου, τόσο για την επίλυση των προβλημάτων όσο και για ενθάρρυνση στη συνέχιση του έργου τους.

ευθύνες, έχει κάνει οικογένεια και, από δω και πέρα, γράφει τη δική του επιχειρηματική ιστορία… Αν σας ζητούσα, κύριε Γεράρδο, να κάνουμε έναν τελικό απολογισμό, αυτής της 50χρονης διαδρομής της εταιρείας Πλαίσιο;

κάνουμε άλλου είδους διαχείριση. Με υπερηφάνεια, διαπιστώνω ότι και στην ύφεση τα καταφέραμε πολύ καλά. Μην ξεχνάτε ότι καταγράψαμε ρεκόρ κερδοφορίας το 2014. Προφανώς, άλλαξαν και οι προτεραιότητες. Σήμερα, έχουμε να παρουσιάσουμε μια εξαιρετικά υγιή χρηματοοικονομική διάρθρωση, με 40 εκατομμύρια ευρώ μετρητά στο ταμείο του ομίλου εταιρειών μας... Εγώ, μέσα στην κρίση, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον γιο σας ως πρωταγωνιστή…

Ο Κώστας δεν είναι ένας ακόμη «γιος του μπαμπά». Δούλεψε σκληρά και ξεκίνησε από τις χαμηλότερες βαθμίδες του ομίλου μας. Έχει περάσει από όλα τα πόστα της εταιρείας. Δικό του έργο είναι το plaisio.gr, η πλατφόρμα των ηλεκτρονικών πωλήσεων, οι νέες προσεγγίσεις στο μάρκετινγκ. Έχει κάνει, και με επιτυχία, τις δικές του επιχειρηματικές κινήσεις. Ανέλαβε μικρός μεγάλες

Είναι 50 χρόνια με συνέχεια και συνέπεια. Βλέπω, περήφανος, ότι έχουμε δημιουργήσει μια μεγάλη οικογένεια, με περισσότερους από 1.500 ανθρώπους, χτισμένη στην ανθρώπινη σχέση και στην αξιοκρατία. Αυτούς τους ανθρώπους τούς ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου και σ’ αυτούς τους ανθρώπους ανήκει κάθε έπαινος, κάθε διάκριση, αλλά και το μέλλον του Ομίλου Πλαίσιο. Εγώ διαθέτω το 80% του χρόνου μου σε συνεργασία με τους ανθρώπους μου, τόσο για την επίλυση των προβλημάτων όσο και για ενθάρρυνση στη συνέχιση του έργου τους. Είχα την τύχη να ζήσω για να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια. Θέλω όλοι μαζί να στήσουμε τη βάση για τον νέο μας αναπτυξιακό κύκλο με σημαντικές επενδύσεις. Είμαστε αισιόδοξοι και για το μέλλον του «Πλαίσιο» και για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Προχωράμε, ακάθεκτοι, μπροστά… • • • ΧΡΗΜΑ 45

[αφιέρωμα]

ς ό κ ι τ σ α υ ε κ σ α Κατ κλάδος πίσω τα ς α τ ν ο ν ή φ α ι ε Ανακάμπτ όνια» της κρίσης «πέτρινα χρ

Από τον Γιώργο

Καλούμενο

, αίο διάστημα τ υ ε λ ε τ ο τ ς λά κλάδο υ κλάδου αλ σκευαστικός ο α τ τ ν α κ ώ τ ο ι ικ ε α σ π αίων χει βιώ ίπεδο κορυφ κατατάξεις έ π α ε ν α ο τ ς α ε τ ιμ ώ ν ίσ α ρ Κ ισορροπίες. ις αλλαγές σε τ ς ά έ ικ ικ τ τ ν η α ικ μ η ιο λει σ καθώς δ έχουν μεταβά ς ίε χ α μ μ υ σ ς και νέε

πιο σοβαρή εξέλιξη ήταν η αλλαγή της ηγεσίας στον όμιλο Ελλάκτωρ, ο οποίος, από την ηγεσία των Λ. Μπόμπολα-Δ. Κούτρα, πέρασε οριστικά στα χέρια των αδερφών Καλλιτσάντση. Στη συνέχεια, ο Δημ. Κούτρας ήρθε σε συμφωνία με την Intrakat του ομίλου Κόκκαλη, για να αποκτήσει ποσοστό 20%, αντί 8 εκατ. ευρώ, και να πάρει τη θέση του προέδρου στην εταιρεία. Μετά από λίγο διάστημα, ο κ. Κούτρας πούλησε το ποσοστό που κατείχε στον όμιλο Ελλάκτωρ αντί 7 εκατ. ευρώ περίπου. Γενικά, ο κλάδος των κατασκευών σημείωσε ανοδικούς ρυθμούς την τελευταία τριετία, κυρίως λόγω της αύξησης του κύκλου εργασιών των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών/ ομίλων από σημαντικά έργα υποδομών στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Σύμφωνα με στοιχεία της ICAP, ο κλάδος των κατασκευών παρουσίασε φθίνουσα πορεία από το 2007 και μέχρι το 2016. Συγκεκριμένα, ενώ 46

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

το 2006 ο κλάδος συνέβαλε κατά 8,3% στο ΑΕΠ, το 2016 η συμμετοχή του έφτασε στο 2,2%. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του κλάδου σημείωσε σωρευτική μείωση -81,9% την περίοδο 2007-2015, ενώ το 2016 σημειώνει για πρώτη φορά αύξηση μετά από 9 χρόνια (16,7%). Η συμμετοχή του κλάδου στη συνολική απασχόληση της χώρας ανερχόταν σε 8,1% το 2008, έκτοτε σημειώνεται συνεχής μείωση του ποσοστού συμμετοχής, και το 2016 φτάνει το 4,9%. Σωρευτικά κατά την περίοδο 20082015 υπήρξε απώλεια 189,7 χιλιάδων θέσεων εργασίας. Στον κλάδο δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός τεχνικών επιχειρήσεων, ωστόσο στις τρεις ανώτερες τάξεις (5ης, 6ης και 7ης) περιλαμβάνονται (συγκριτικά) λίγες εταιρείες. Τα κριτήρια και οι δείκτες βιωσιμότητας που ορίζει η ισχύουσα εθνική νομοθεσία για την κατάταξη των εργοληπτικών επιχειρήσεων οδήγησαν στη δημιουργία σχετικά λίγων και μεγάλων επιχειρηματικών σχημάτων-ομίλων.

Η Ελένη Δεμερτζή, senior manager Οικονομικών Μελετών της ICAP Group, επισημαίνει ότι η αγορά των τεχνικών εταιρειών ακολούθησε έντονα πτωτική πορεία την περίοδο 2009-2012, παρουσιάζοντας μέση ετήσια μείωση στα έσοδα από την κατασκευή ιδίων έργων κατά 18,2%. Η περίοδος 2013-2014 ήταν θετική για τον κλάδο των κατασκευών (κυρίως το 2014), καθώς το μέγεθος της αγοράς κατέγραψε αξιόλογη αύξηση, λόγω της «επανεκκίνησης» των εργασιών κατασκευής μεγάλων έργων στην Ελλάδα. Ωστόσο, λόγω της αβεβαιότητας που επικράτησε σε πολιτικό και μακροοικονομικό επίπεδο το 2015, η ανοδική πορεία αναστέλλεται και σημειώνεται μείωση της αγοράς κατά 5,3%. Το 2016 η αγορά σημειώνει εκ νέου άνοδο, καθώς εκτιμάται αύξηση κατά 9% σε σχέση με το 2015 (αφορά τα έσοδα από ίδια έργα). Η ανοδική πορεία, όπως αναμενόταν, συνεχίστηκε και το 2017 (+4,9%). Λαμβάνοντας υπόψη τα έσοδα των εταιρειών τόσο από την κατασκευή ιδίων έργων όσο και από τις κατασκευαστικές κοινοπραξίες, υπολογίζεται ότι η συνολική αγορά των τεχνικών εταιρειών 5ης, 6ης και 7ης τάξης αυξήθηκε κατά 9,5% το 2016 σε σχέση με το 2015, ενώ για το 2017 εκτιμάται ότι υπήρξε περαιτέρω αύξηση, της τάξης του 6%. Οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι παρουσιάζουν σημαντική δραστηριότητα και στο εξωτερικό, γεγονός που επιδρά θετικά στον συνολικό κύκλο εργασιών τους (29% το 2016). Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του μεριδίου των εσόδων που προέρχονται από έργα στην Ελλάδα (2016: 71% 2013: 65%). Για τη φετινή χρονιά οι προοπτικές είναι θετικές, λόγω της αναμονής νέων μεγάλων έργων που προβλέπεται να δημοπρατηθούν, αλλά και της γενικότερης βελτίωσης του επενδυτικού τοπίου (νέος αναπτυξιακός νόμος, ΕΣΠΑ, ΣΔΙΤ κ.λπ.). Όλα αυτά βέβαια με την προϋπόθεση ενός σταθερού οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού, ο οποίος συντάχθηκε με βάση αντιπροσωπευτικό δείγμα 70 τεχνικών επιχειρήσεων (5ης, 6ης ή 7ης τάξης) με διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία για τα έτη 2015 και 2016, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των εταιρειών παρουσίασε μικρή μείωση (-1,5%) το 2016/15, ενώ μειωμένα εμφανίζονται και τα συνολικά ίδια κεφάλαια (-9,8%). Επίσης, σημαντική αύξηση παρουσιάζουν και οι συνολικές

ΧΡΗΜΑ 47

αφιέρωμα

πωλήσεις (κατά 8,7%), γεγονός που οδήγησε στη βελτίωση και των μικτών κερδών (4,7%) την ίδια περίοδο. Τόσο τα κέρδη EBITDA όσο και το τελικό (καθαρό) αποτέλεσμα του συγκεκριμένου δείγματος εταιρειών εμφάνισαν σημαντική επιδείνωση. Από τις 70 εταιρείες του δείγματος, 49 ήταν κερδοφόρες το 2016, έναντι 55 το 2015.

Τάση σταθεροποίησης και στην αγορά μεταλλικών κατασκευών Ο εγχώριος κλάδος μεταλλικών κατασκευών εξετάστηκε σε πρόσφατη μελέτη της Infobank Hellastat. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η οικονομική ύφεση που επικρατεί στη χώρα από το 2009 οδήγησε στη διαχρονική υποχώρηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας και της οικοδόμησης κτηρίων, με συνέπεια η ζήτηση για μεταλλικές κατασκευές την τελευταία οκταετία να περιοριστεί σημαντικά. Πλέον, η δραστηριότητα του εξεταζόμενου κλάδου διαμορφώνεται σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν, αν και μετά το 2014 διαφαίνεται μια τάση σταθεροποίησης και ανάσχεσης των έντονα πτωτικών ρυθμών των προηγούμενων ετών. Βάσει εκτιμήσεων, από το 2009 έως το 2016 η αγορά εμφάνισε απώλειες μεγαλύτερες του 60%, τόσο σε αξία όσο και σε όγκο. Μάλιστα, η επιβολή των capital controls το καλοκαίρι του 2015 και η εφαρμογή του νέου προγράμματος χρηματοδότησης της χώρας έκτοτε, ουσιαστικά «πάγωσαν» την υλοποίηση αρκετών δημόσιων επενδύσεων, προκαλώντας αβεβαιότητα τόσο στον κλάδο των κατασκευών όσο και στους άμεσα σχετιζόμενους κλάδους. Χαρακτηριστικά, το 2017 οι εκταμιεύσεις του ΠΔΕ υποχώρησαν περαιτέρω, κατά 5,4%, λίγο κάτω από τα 6 δισ. ευρώ. Επομένως, η ευρύτερη κατασκευαστική αγορά παρέμεινε υποτονική, διατηρώντας σε χαμηλά επίπεδα την εγχώρια ζήτηση μεταλλικών κατασκευών. Μάλιστα, τα μεγάλα έργα οδοποιίας έχουν ήδη ολοκληρωθεί από το 2016, ενώ μέχρι στιγμής τα νέα έργα έχουν καθυστερήσει σημαντικά. Η ζήτηση που προέρχεται από την οικοδόμηση εξακολουθεί να είναι χαμηλή. Η συνολική οικοδομική δραστηριότητα, όπως εκφράζεται 48

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι παρουσιάζουν σημαντική δραστηριότητα και στο εξωτερικό, γεγονός που επιδρά θετικά στον συνολικό κύκλο εργασιών τους.

με τον αριθμό αδειών, μετά το 2005 εμφάνιζε συνεχή κάμψη έως το 2016, ενώ το επόμενο έτος σημείωσε άνοδο 8,6%, στις 13.847 άδειες. Έτσι, την τελευταία δεκαετία καταγράφηκε σωρευτική υποχώρηση 82%, υποδεικνύοντας τη συρρίκνωση που έχει υποστεί η οικοδομή. Η ύφεση έχει προκαλέσει περιορισμό πόρων στις επιχειρήσεις και αναβολή ή καθυστέρηση στην υλοποίηση των επενδυτικών τους πλάνων για τη δημιουργία νέων βιομηχανικών και αποθηκευτικών εγκαταστάσεων. Συνεπώς, ο αριθμός των παραγγελιών μεταλλικών κατασκευών και συναφών έργων για τις εταιρείες του κλάδου έχει μειωθεί σημαντικά.

Σύμφωνα με τον κ. Νικόλα Γκουζέλο, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Infobank Hellastat: «Απαραίτητη προϋπόθεση για την επαναφορά των κλάδων που σχετίζονται με τις κατασκευές σε τροχιά ανάπτυξης αποτελεί η σταθεροποίηση των οικονομικών συνθηκών, ώστε να ανακάμψει η δημόσια και ιδιωτική κατασκευαστική δραστηριότητα. Επίσης, πρέπει να αποφευχθούν νέες καθυστερήσεις σε έργα που βρίσκονται σε φάση ωρίμανσης, όπως αναβαθμίσεις αεροδρομίων, επεκτάσεις λιμανιών κ.ά. Στα πλαίσια αυτά, θετικές προοπτικές εντοπίζονται στις κατασκευές που θα υλοποιηθούν στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια, καθώς το μέγεθος του έργου αυτού μπορεί να τροφοδοτήσει σημαντικά την εγχώρια αγορά μεταλλικών κατασκευών».

Χρηματοοικονομική ανάλυση του κλάδου Στη μελέτη της Infobank Hellastat αναλύονται οι οικονομικές καταστάσεις 54 επιχειρήσεων. Τα βασικά συμπεράσματα συνοψίζονται στα εξής: Ο κύκλος εργασιών το 2016 υποχώρησε κατά 19,2%, στα 480,5 εκατ. ευρώ, μεταβολή που προήλθε από μεγάλη εταιρεία του κλάδου. Τα συνολικά ΚΠΤΦΑ μειώθηκαν περαιτέρω κατά 17,4%, στα 61,7 εκατ. ευρώ, ενώ τα ΚΠΦ υποχώρησαν σε ποσοστό 32%, στα 33,5 εκατ. ευρώ, λόγω της ακραίας επίδρασης μεγάλης βιομηχανίας. Τα περιθώρια EBITDA και EBT αυξήθηκαν σε 12,5% και 3,8%, αντίστοιχα. Η κεφαλαιακή μόχλευση υποχώρησε ελαφρώς, στο 0,9 προς 1. Οι απαιτήσεις εισπράχθηκαν σε μέση περίοδο 5,5 μηνών.

Σε τροχιά ανάπτυξης ο κλάδος παγκοσμίως Οι 100 μεγαλύτερες εισηγμένες κατασκευαστικές εταιρείες στον κόσμο κατέγραψαν έσοδα

που προσέγγισαν το 1,1 τρισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 6 ποσοστιαίων μονάδων, σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση “Global Powers of Construction (GPoC)” της Deloitte, κατά την οποία ο κατασκευαστικός κλάδος στην Ελλάδα βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης.

ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου επηρέασε θετικά και τη χώρα μας, η οποία σημείωσε άνοδο 2% στις ετήσιες πωλήσεις, ενώ η κεφαλαιοποίηση της αγοράς αναπτύχθηκε σε ποσοστό 78%, καθώς από τα 442 εκατ. ευρώ το 2016 αυξήθηκε στα 785 εκατ. ευρώ το 2017.

Η έκθεση της Deloitte αναλύει τον παγκόσμιο κατασκευαστικό κλάδο και εξετάζει τις στρατηγικές και τις επιδόσεις των κορυφαίων κατασκευαστικών εταιρειών παγκοσμίως.

Ο ανταγωνισμός στον κλάδο διατήρησε τα περιθώρια σε χαμηλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια, αλλά οι δείκτες καθαρού δανεισμού συνέχισαν να μειώνονται το 2017. Παράλληλα, οι μέσες αποδόσεις των μερισμάτων και η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων παρουσίασαν αύξηση. Σε γενικές γραμμές, η οικονομική κατάσταση των εταιρειών αυτών βελτιώνεται διαρκώς.

Πιο συγκεκριμένα, οι κινεζικές εταιρείες κυριαρχούν στην κατάταξη των κορυφαίων 100 εταιρειών όσον αφορά τα έσοδα, ενώ κι άλλες ασιατικές επιχειρήσεις, κυρίως από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, μαζί με εταιρείες από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ισπανία, έχουν σημαντική παρουσία στην κατάταξη του κλάδου. Η κυριαρχία των κινεζικών εταιρειών αποδίδεται κυρίως στο μέγεθος της κατασκευαστικής αγοράς της Κίνας, καθώς τα ποσοστά των διεθνών πωλήσεων των ασιατικών επιχειρήσεων παρουσιάζονται αρκετά χαμηλότερα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες εταιρείες του κλάδου. Οι ευρωπαϊκές κατασκευαστικές εταιρείες εμφανίζονται ως οι ισχυρότερες στις διεθνείς αγορές, καθώς η λίστα των κορυφαίων 10 εταιρειών στις διεθνείς πωλήσεις του κατασκευαστικού κλάδου περιέχει 6 επιχειρήσεις από την Ευρώπη. Στις κορυφαίες 100 εταιρείες του κλάδου συμπεριλαμβάνονται και 3 ελληνικές, καθώς στην 81η θέση βρίσκεται η «Ελλάκτωρ», στην 91η η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και στην 98η η J&P Άβαξ. Η

Πρόσθετα βασικά ευρήματα της έκθεσης, που περιλαμβάνουν τους βασικούς οικονομικούς δείκτες των 30 κορυφαίων κατασκευαστικών εταιρειών, καταδεικνύουν την ανάγκη των επιχειρήσεων να διαφοροποιηθούν σε μια έντονα ανταγωνιστική αγορά:

Κορυφαίες εταιρείες

Οι 28 από τις 30 κορυφαίες εταιρείες αύξησαν τα συνολικά τους έσοδα, ενώ 21 εταιρείες κατέγραψαν αύξηση της κεφαλαιοποίησης της αγοράς τους. Με βάση τη γεωγραφική τους τοποθεσία, οι μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες βρίσκονται στην Κίνα, σε ποσοστό 40% των συνολικών εσόδων του κλάδου, ενώ ακολουθούν η Ευρώπη με 27%, η Ιαπωνία με 14%, οι ΗΠΑ με 8% και η Νότια Κορέα με 6%. ΧΡΗΜΑ 49

αφιέρωμα Ανάπτυξη της κεφαλαιοποίησης της αγοράς: Η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς των κορυφαίων 30 εταιρειών ανήλθε στα 381 δισ. ευρώ, ποσοστό 3% σε ετήσια βάση και 50% υψηλότερο από όταν άρχισε η οικονομική κρίση το 2007. Παρά το γεγονός ότι η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς αυξήθηκε, οι επιδόσεις δεν είναι ίδιες σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές. Οι κινεζικές εταιρείες εμφάνισαν μείωση της τάξης του 26% στην αγοραία αξία τους, ενώ η κεφαλαιοποίηση της αγοράς των αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών αυξήθηκε κατά 25% και 24%, αντίστοιχα.

Διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου Πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό κλάδο επιχειρούν τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου των υπηρεσιών που παρέχουν, με στόχο την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και την αύξηση των, τυπικά, στενών περιθωρίων των κατασκευαστικών έργων. Πέρσι, οι 30 κορυφαίες κατασκευαστικές εταιρείες παρουσίασαν 23% αύξηση εσόδων, που προήλθαν από εξω-κατασκευαστικές δραστηριότητες. Η ανάπτυξη ακινήτων καθώς και οι βιομηχανικές υπηρεσίες και εκχωρήσεις ήταν οι πιο κοινές στρατηγικές διαφοροποίησης των κατασκευαστικών εταιρειών. Διεθνοποίηση: Οι κορυφαίες κατασκευαστικές εταιρείες και των πέντε ηπείρων αναζητούν διαρκώς ευκαιρίες ανάπτυξης στο εξωτερικό. Πέρσι, οι 30 κορυφαίες επιχειρήσεις του κλάδου παρουσίασαν αύξηση των εσόδων τους, σε ποσοστό 23%, σε αγορές εκτός της τοπικής αγοράς στην οποία δραστηριοποιούνται. Ωστόσο, οι στρατηγικές διεθνούς ανάπτυξης παρουσιάζουν επιπλέον κινδύνους, οι οποίοι υπό προϋποθέσεις μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στα περιθώρια ανάπτυξης των κατασκευαστικών εταιρειών, καθώς και στις ταμειακές ροές που προκύπτουν από τις λειτουργικές δραστηριότητες. Με βάση την ανάλυση του εύρους διεθνοποίησης και των περιθωρίων των κατασκευαστικών εταιρειών που επιτεύχθηκαν από τις 30 μεγαλύτερες εταιρείες, υπάρχει αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ των δύο αριθμών: οι περισσότερες από τις εταιρείες των οποίων σημαντικό μέρος των πωλήσεων προέρχεται από κατασκευαστικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο εξωτερικό εμφάνισαν λιγότερα κέρδη από ό,τι οι εταιρείες που επικεντρώνονταν κυρίως στις εγχώριες αγορές τους. 50

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

ΤΕΡΝΑ-Άβαξ: Μειοδότες σε έργο-«μαμούθ» στην Κύπρο Εντείνει την παρουσία της στη διεκδίκηση και ανάληψη έργων στο εξωτερικό η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, η εισηγμένη αναδείχθηκε μειοδότης σε κοινοπραξία με την J&P Άβαξ για ιδιωτικό έργο-«μαμούθ», ύψους της τάξεως των 550 εκατ. ευρώ, στην Κύπρο. Ο λόγος για τη σύμβαση κατασκευής του καζίνο City of Dreams Mediterranean στη Λεμεσό της Κύπρου. Πρόκειται για επένδυση που υλοποιεί η Integrated Casino Resorts Cyprus, η οποία αποτελείται από τις εταιρείες Melco και Cyprus Phassouri, μέλος του ομίλου CNS. Ο τελευταίος είναι γνωστός και στην Ελλάδα, όπου λειτουργεί με επιτυχία τις ξενοδοχειακές μονάδες AKS Hotels στο Πόρτο Χέλι. Στόχος είναι το νέο καζίνο –το οποίο θα είναι το μεγαλύτερο στην Ευρώπη– να ανοίξει τις πύλες του το 2021. Θα περιλαμβάνει 136 τραπέζια, 1.200 παιγνιομηχανές, ξενοδοχείο πέντε αστέρων με 500 δωμάτια και πολυτελείς βίλες, 11 εστιατόρια και καφέ, πισίνες, αθλητικές εγκαταστάσεις, συνεδριακό κέντρο 9.600 τ.μ. και πληθώρα κοινόχρηστων χώρων πρασίνου. Αναμένεται να προσθέσει 2.500 μόνιμες νέες θέσεις εργασίες, να συνεισφέρει 4% στο ΑΕΠ της Κύπρου και να προσελκύει επιπλέον 300.000 τουρίστες σε ετήσια βάση. Εκτός από την κοινοπραξία των ελληνικών εταιρειών, στον σχετικό διαγωνισμό συμμετείχαν επίσης η κυπριακή Cybarco, σε συνεργασία

Η συνολική οικοδομική δραστηριότητα, όπως εκφράζεται με τον αριθμό αδειών, μετά το 2005 εμφάνιζε συνεχή κάμψη έως το 2016, ενώ το επόμενο έτος σημείωσε άνοδο 8,6%, στις 13.847 άδειες.

με τη γαλλική Bouygues, και ο αραβικός όμιλος Consolidated Contractors Company (CCC). Παράλληλα, όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα, η ΤΕΡΝΑ προχώρησε στην υπογραφή τεσσάρων νέων συμβάσεων στο εξωτερικό, αξίας 100 εκατ. ευρώ, δύο εκ των οποίων στην Κύπρο, μία στο Άμπου Ντάμπι και μία στο Μπαχρέιν. Συγκεκριμένα, στην Κύπρο, η εταιρεία ανέλαβε την προμήθεια και εγκατάσταση δύο μονάδων αποθείωσης του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Βασιλικό, για λογαριασμό της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ). Το έργο αυτό, προϋπολογισμού άνω των 30 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνει τη μελέτη, προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία των μονάδων 1 και 2 του Βασιλικού μαζί με όλα τα απαραίτητα έργα πολιτικού μηχανικού. Το σύνολο των εργασιών θα ολοκληρωθεί τον Ιούλιο του 2020. Το έτερο έργο στην Κύπρο είναι προϋπολογισμού 23,5 εκατ. ευρώ και αφορά την κατασκευή της νέας εγκατάστασης αποθήκευσης καυσίμων των ΕΛΠΕ στο Βασιλικό. Στην παρούσα φάση ανάπτυξης, το έργο, συνολικής χωρητικότητας αποθήκευσης 69.000 κυβικών μέτρων, θα αποτελείται από 11 δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων και μία δεξαμενή πυρόσβεσης. Η εγκατάσταση θα διαθέτει πλήρως αυτόνομο πυροσβεστικό δίκτυο, αποτελούμενο από δεξαμενή πυρόσβεσης χωρητικότητας 4.000 κυβικών μέτρων. Στο Άμπου Ντάμπι, η θυγατρική του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ στον κατασκευαστικό κλάδο ανέλαβε έργο προϋπολογισμού 8,5 εκατ. ευρώ για λογαριασμό του Diyafah International School. Το έργο περιλαμβάνει την εκτέλεση σειράς τεχνικών εργασιών σε κτήριο συνολικής επιφάνειας 93.186 τ.μ. Η διάρκεια κατασκευής είναι 10 μήνες. Στο Μπαχρέιν, η εισηγμένη, σε κοινοπραξία με την εταιρεία CGCE (ΤΕΡΝΑ 50%-CGCE 50%), έχει αναλάβει την κατασκευή των γεφυρών σύνδεσης των νησιών Al Madina Al Shamaliya (9, 10, 11 και 12). Το έργο έχει προϋπολογισμό 38 εκατ. ευρώ και ανατέθηκε στην κοινοπραξία από το Υπουργείο Στέγασης του Μπαχρέιν. Υπενθυμίζεται ότι, πριν από λίγο καιρό, η ΤΕΡΝΑ επέκτεινε την παρουσία της και στα έργα των Βαλκανίων, καθώς ανέλαβε, σε κοινοπραξία με τη Vinci, την κατασκευή του νέου αεροδρομίου «Νίκολα Τέσλα» στο Βελιγράδι της Σερβίας. Πρόκειται για σύμβαση αξίας 262 εκατ. ευρώ, την οποία θα υλοποιήσει η κοινοπραξία των δύο εταιρειών, με τη συμμετοχή της Vinci να είναι 51% και της ΤΕΡΝΑ 49%. Η διάρκεια κατασκευής του έργου ανέρχεται σε πέντε χρόνια.

Για τη φετινή χρονιά οι προοπτικές είναι θετικές, λόγω της αναμονής νέων μεγάλων έργων που προβλέπεται να δημοπρατηθούν, αλλά και της γενικότερης βελτίωσης του επενδυτικού τοπίου.

Ελλάκτωρ: Για επιστροφή στην κερδοφορία το 2019 κάνει λόγο ο Αν. Καλλιτσάντσης Για πλήρη αναδιάταξη και επιστροφή της «Ελλάκτωρ» στην κερδοφορία το 2019 έκανε λόγο ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου, κ. Αναστάσιος Καλλιτσάντσης, σχολιάζοντας τα οικονομικά αποτελέσματα του 2018. «Η επιτακτική ανάγκη οργανωτικής και λειτουργικής αλλαγής στον κλάδο της κατασκευής, με στόχο την επιστροφή στην κερδοφορία, επιβεβαιώνεται πλήρως από τις επιπτώσεις που είχαν τα έργα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής και το τρίτο τρίμηνο στα οικονομικά αποτελέσματα του ομίλου» τόνισε ο κ. Καλλιτσάντσης. Σύμφωνα με τον CEO, η «Ελλάκτωρ» έχει ήδη λάβει μια σειρά από μέτρα στις διεθνείς δραστηριότητες, ώστε η εστίαση να μην είναι μόνο στο ανεκτέλεστο, αλλά και στη μελλοντική κερδοφορία. «Τα μέτρα που λαμβάνουμε στοχεύουν στο να διασφαλίσουν πως εφεξής η Κατασκευή δεν θα αντισταθμίζει την κερδοφόρα απόδοση

των άλλων δραστηριοτήτων μας» τόνισε ο κ. Καλλιτσάντης, σύμφωνα με τον οποίο η εταιρεία, εδώ και τέσσερις μήνες, έχει εκκινήσει μια διαδικασία ανασυγκρότησης, με τη Διοίκηση να υλοποιεί σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα όλες τις μεταρρυθμίσεις που ενέκρινε η Γενική Συνέλευση των Μετόχων τον Ιούλιο του 2018. «Αυτό θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε, προκειμένου ο όμιλος να μπορεί να επιστρέψει και πάλι μακροχρόνια αξία στους μετόχους» υπογράμμισε ο CEO.

Τι δείχνουν τα οικονομικά αποτελέσματα εννεαμήνου 2018 Τα οικονομικά αποτελέσματα του εννεαμήνου 2018 αποτελούν μια πλήρη επιβεβαίωση της ανάγκης που υπήρξε για την αλλαγή Διοίκησης στην «Ελλάκτωρ». Τα αποτελέσματα της Κατασκευής αποδεικνύουν το οργανωτικό και λειτουργικό πρόβλημα της «Άκτωρ» εκτός συνόρων, όπως σημειώνεται. Οι ζημιές στην Κατασκευή, προερχόμενες κυρίως από τα Βαλκάνια, αντιστάθμισαν πλήρως τη θετική απόδοση όλων των άλλων ΧΡΗΜΑ 51

αφιέρωμα σιάζοντας τον αριθμό των καταστημάτων και των χώρων εστίασης. Ήδη, έχουν υπογραφεί προσύμφωνα μίσθωσης για σχεδόν το 50% των χώρων της επέκτασης.

Οι πρώτες 150 μέρες της Διοίκησης Καλλιτσάντση Η νέα Διοίκηση έχει εστιαστεί, αυτούς τους πέντε μήνες, στην καταγραφή και αποφασιστική αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων στην Κατασκευή. Έχουν ληφθεί αυστηρότατα μέτρα παρακολούθησης και ελέγχου της Κατασκευής σε επίπεδο ρευστότητας, κόστους και ρίσκου. Στην «Άκτωρ» έχει αντικατασταθεί το σύνολο των διευθυντικών στελεχών στα κεντρικά (διευθύνων σύμβουλος, οικονομικός διευθυντής, νομικός σύμβουλος), ενώ σύμφωνα με πληροφορίες έχουν γίνει αλλαγές και σε υπεύθυνους έργων στα Βαλκάνια.

δραστηριοτήτων, ενώ οι παραχωρήσεις ΕΛ.ΤΕΧ. Άνεμος και «Ηλέκτωρ» καταγράφουν ισχυρή απόδοση. Η ενίσχυση της συμμετοχής κατά 6,5% στην «Αττική Οδό» είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με τη νέα στρατηγική της «Ελλάκτωρ», που προβλέπει τη διατήρηση της ηγετικής της θέσης στον τομέα των παραχωρήσεων. Την ίδια ώρα, η «Αττική Οδός» κατέγραψε αύξηση κυκλοφορίας 4% στο εννεάμηνο, ενισχύοντας τις ταμειακές ροές. Η συνεχώς αυξανόμενη εγκατεστημένη ισχύς της ΕΛ.ΤΕΧ. Άνεμος, σε πλήρη εναρμόνιση με το επενδυτικό της πλάνο, συνεπάγεται υψηλότερο EBITDA (+27%). Στο εννεάμηνο, η εγκατεστημένη ισχύς ήταν 289 MW, σήμερα έχει φτάσει τα 296 MW, κι άλλα 195 ΜW βρίσκονται σε φάση κατασκευής. Η «Ηλέκτωρ» προχώρησε σε επαναδιαπραγμάτευση σύμβασης στην Κύπρο, με αποτέλεσμα να μπορεί να επεξεργαστεί έως 120.000 τόνους απορριμμάτων επιπλέον τον χρόνο και να αντιστρέψει πρόβλεψη ύψους 4,2 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η δεύτερηφάση ανάπτυξης του Εμπορικού Πάρκου Smart Park, επεκτείνοντας τα παρόντα 36.500 τ.μ. κτηρίων σε συνολικά 50.000 τ.μ. και διπλα52

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Σύμφωνα με πηγές του ομίλου, στη Διοίκηση της «Άκτωρ» δεν συμμετέχει πλέον κανένα πρόσωπο που είχε άμεση εμπλοκή σε ζητήματα κανονιστικής συμμόρφωσης τα τελευταία χρόνια. Έχει διοριστεί επιχειρησιακός διευθυντής ειδικά για την «Άκτωρ», που υποστηρίζεται από task force, τον νομικό σύμβουλο, τον οικονομικό διευθυντή και εξειδικευμένο εξωτερικό σύμβουλο. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, η «Άκτωρ» παραμένει η μεγαλύτερη εταιρεία υποδομών στην Ελλάδα, με μερίδιο αγοράς άνω του 40%, με 1,6 δισ. ανεκτέλεστο στο εννεάμηνο και επιπλέον έργα 166 εκατ. ευρώ μετά τις 30 Σεπτεμβρίου 2018.

Αλλαγές σε επίπεδο ομίλου Έχουν ήδη αρχίζει να υλοποιούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης, με υποστήριξη ειδικού εξωτερικού συμβούλου και την επίβλεψη του προέδρου της «Ελλάκτωρ», κ. Γιώργου Προβόπουλου. Σύμφωνα με πληροφορίες, ολοκληρώθηκαν οι αλλαγές και στα 21 διοικητικά συμβούλια των θυγατρικών του ομίλου. Ο μέχρι πρότινος μεταβατικός διευθύνων σύμβουλος της «Άκτωρ», κ. Αλέξανδρος Εξάρχου, καθίσταται πλέον ο νέος διευθύνων σύμβουλος της «Άκτωρ», «δεδομένης της εξαιρετικά επιτυχημένης πορείας του αυτούς τους τέσσερις μήνες στην προσπάθεια για αναδιάταξη της

Οι ευρωπαϊκές κατασκευαστικές εταιρείες εμφανίζονται ως οι ισχυρότερες στις διεθνείς αγορές, καθώς η λίστα των κορυφαίων 10 εταιρειών στις διεθνείς πωλήσεις του κατασκευαστικού κλάδου περιέχει 6 επιχειρήσεις από την Ευρώπη.

Άκτωρ», όπως σημειώνουν κύκλοι της διοίκησης. Εντός των πρώτων 100 ημερών καλύφθηκε το σύνολο σχεδόν των διευθυντικών στελεχών που απουσίαζε σε επίπεδο ομίλου: Ο νέος επιχειρησιακός διευθυντής ομίλου που θα είναι υπεύθυνος, μεταξύ άλλων, για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των στρατηγικών και επιχειρησιακών σχεδίων και διαδικασιών, τη βελτιστοποίηση της εταιρικής και οργανωτικής δομής και την αύξηση της αποδοτικότητας. Στο πλαίσιο ενδυνάμωσης της ομιλικής κουλτούρας και της αποτελεσματικής επικοινωνίας εντός κι εκτός της «Ελλάκτωρ», συστάθηκε και στελεχώθηκε Διεύθυνση Εταιρικής Επικοινωνίας, καθώς έχει ήδη επιλεγεί και εργάζεται για την «Ελλάκτωρ» από τον Ιανουάριο διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού του ομίλου. Επίσης, έχει ήδη επιλεγεί και εργάζεται για την «Ελλάκτωρ» από τον Ιανουάριο διευθυντής Πληροφορικής του ομίλου, ενώ έχει ήδη επιλεγεί και εργάζεται για την «Άκτωρ» εμπορικός διευθυντής. ΧΡΗΜΑ 53

αφιέρωμα

Πηγή: IBHS

Εταιρεία

Κύκλος εργασιών (πωλήσεις) 2017

Κύκλος εργασιών (πωλήσεις) 2016

ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε.

1.190.396.000,00 1.182.043.000,00

Κέρδη προ τόκων, αποσβέσεων και φόρων 2017 40.609.000,00

Κέρδη προ τόκων, αποσβέσεων και φόρων 2016

Περιθώριο ΚΠΤΦΑ 2017

Περιθώριο ΚΠΤΦΑ 2016

-86.158.000,00

3,41 %

-7,29 %

12,11 %

14,63 %

ΤΕΡΝΑ Α.Ε.

791.019.000,00

825.960.000,00

95.784.000,00 120.798.000,00

J & P - ΑΒΑΞ Α.Ε.

566.824.615,00

472.199.455,00

49.640.212,00

46.888.267,00

8,76 %

9,93 %

ΙΝΤΡΑΚΟΜ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ A.E. ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ "INTRAKAT"

139.858.431,00

160.932.814,00

7.842.459,00

5.931.097,00

5,61 %

3,69 %

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ ΑΙΓΑΙΟΥ Α.Ε.

136.849.494,70

158.022.176,68

43.268.246,48

24.783.158,37

31,62 %

15,68 %

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Α.Ε.

88.067.642,50

144.497.320,27

10.440.334,22

19.700.884,46

11,85 %

13,63 %

ΑΘΗΝΑ Α.Τ.E.

40.005.464,76

35.624.781,64

-4.534.619,02

-26.679.245,38

-11,33 %

-74,89 %

ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε.

39.834.000,00

68.133.000,00

-1.890.000,00

3.435.000,00

-4,74 %

5,04 %

ΦΡΙΓΚΟ ΣΤΑΛ Α.Ε.

33.961.792,44

35.195.316,93

5.422.144,89

4.735.123,77

15,97 %

13,45 %

ΤΕΚΑΛ Α.Ε.

31.865.612,14

53.864.285,83

3.199.558,24

19.879.961,58

10,04 %

36,91 %

Intrakat: Ανάδοχος στην τρίτη εργολαβία του έργου Πάτρα-Πύργος Στην Intrakat οδεύει με απόφαση του υπουργού Υποδομών, Χρίστου Σπίρτζη, και το τρίτο τμήμα του τεμαχισμένου οδικού έργου Πάτρα-Πύργος, απόφαση η οποία εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε νέο γύρο δικαστικών προσφυγών. Την προσφυγή της στο ΣτΕ έχει προαναγγείλει η αντίπαλη κοινοπραξία, η ιταλική GD Infrastrutture, δεύτερος μειοδότης στο έργο, η οποία υποστηρίζεται από τον κ. Πρόδρομο Εμφιετζόγλου. Στην αγορά εκτιμούν ότι με το αποτέλεσμα αυτό το υπουργείο, το οποίο έχει αναθέσει και το δεύτερο τμήμα του έργου στην Intrakat (Αμαλιάδα-Δουνέικα ύψους 32,2 εκατ. ευρώ), «ανάβει το φυτίλι» στη σκληρή και πολύχρονη διαμάχη στα δημόσια έργα μεταξύ του κ. Εμφιετζόγλου και του πρώην ισχυρού παράγοντα του ομίλου Ελλάκτωρ και νυν μετόχου της Intrakat, κ. Δημήτρη Κούτρα. Ο κ. Εμφιετζόγλου μέσω της συμμετοχής του στον διαγωνισμό του έργου Πάτρα-Πύργος έχει κερδίσει δύο τμήματα του έργου (το έκτο και το όγδοο), ωστόσο βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση με το Υπουργείο Υποδομών, το οποίο απορρίπτει τη μία μετά την άλλη τις προσφυγές του. Πρόσφατα, με απόφαση που αναρτήθηκε στη 54

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Διαύγεια, ο υπουργός Υποδομών απέρριψε τις διευκρινίσεις που έδωσε η τεχνική εταιρεία κατά την αιτιολόγηση της προσφοράς της για το τμήμα «Αμαλιάδα-Κυλλήνη» ύψους 53,5 εκατ. ευρώ. Το Υπουργείο είχε απευθύνει πρόσκληση στην ιταλική εταιρεία μετά την αδυναμία της κοινοπραξίας Τοξότης-Ομάδα Κατασκευών συμφερόντων Καλογρίτσα, η οποία ήταν ο αρχικός μειοδότης, να αιτιολογήσει επίσης τη δική της προσφορά. Ωστόσο οι διευκρινίσεις που δόθηκαν θεωρήθηκε από το υπουργείο ότι εμφανίζουν ελλείψεις και λάθη και ότι οι απαιτούμενες διορθώσεις ανεβάζουν σημαντικά το κόστος του έργου. Επιπλέον, ο φάκελος της εταιρείας διαπιστώνεται ότι περιλαμβάνει νομικά ανίσχυρες και ανεπαρκείς βεβαιώσεις προμηθευτών για υλικά και μηχανήματα, αλλά και σοβαρές ελλείψεις στα στοιχεία που κρίνονται αναγκαία για να πληροί μια τεχνική εταιρεία τις προϋποθέσεις συμμετοχής της στο έργο. Όπως αναφέρεται, η GD Infrastrutture, ως εταιρεία 8ης τάξης, μπορεί να συμμετέχει σε διαγωνισμούς για έργα οδοποιίας άνω των 15,4 εκατ. ευρώ και έως 20,6 εκατ., ενώ για τη συμμετοχή σε μεγαλύτερα έργα θα πρέπει να αποδεικνύει ότι την τελευταία πενταετία –πριν την προκήρυξη του έργου– ο κύκλος εργασιών είναι τουλάχιστον 2,5 φορές πάνω από τον προϋπολογισμό του δημοπρατούμενου έργου. Τα στοιχεία αυτά δεν έχουν προσκομιστεί από την εταιρεία. Κατόπιν αυτών, το υπουργείο κάλεσε

την Intrakat, που ήταν η τρίτη κατά σειρά εταιρεία που μειοδότησε στο έργο (με έκπτωση 45,54%), η προσφορά της οποίας κρίθηκε επαρκώς τεκμηριωμένη. Αν η ιταλική εταιρεία υλοποιήσει τις απειλές της για προσφυγή στο ΣτΕ, θεωρώντας ότι αδικήθηκε από το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, τότε είναι φανερό ότι θα ανοίξει ένας νέος κύκλος καθυστερήσεων για το «στοιχειωμένο» έργο. Ο κ. Σπίρτζης είχε δηλώσει πριν τις γιορτές ότι μέσα στον Γενάρη οι έξι από τις οκτώ εργολαβίες θα πάνε προς ψήφιση στη Βουλή, θέλοντας να τελειώσει ένα πολύχρονο σίριαλ που αποτελεί και προσωπικό του στοίχημα. Οι εξελίξεις όμως στο έργο Πάτρα-Πύργος, που υπάρχει ο κίνδυνος να ανοίξουν έναν νέο γύρο δικαστικών περιπετειών, συνδέονται με τον ρόλο της Intrakat στη μεγάλη εργολαβία. Στην GD Infrastrutture φαίνεται να εκτιμούν ότι η εταιρεία του ομίλου Κόκκαλη μπορεί τελικά να αναδειχθεί σε ρυθμιστή των τεσσάρων πρώτων εργολαβιών του πολύπαθου έργου οδοποιίας. Ο λόγος είναι η μεγάλη οικονομική αδυναμία του ομίλου Καλογρίτσα να ολοκληρώσει τις δύο εργολαβίες που του έχουν ανατεθεί (την πρώτη και την τέταρτη), με αποτέλεσμα, λόγω και των δεσμών που τον συνδέουν με τον κ. Κούτρα, ο τελευταίος να εμφανίζεται έτοιμος να αναλάβει και τα τμήματα του έργου της Τοξότης-Ομάδα Κατασκευών. • • •

άρθρο

Επενδύει στη βιώσιμη ανάπτυξη και προσφέρει ένα από τα ποιοτικότερα νερά της Ευρώπης

ΕΥΔΑΠ είναι η μεγαλύτερη εταιρεία στην Ελλάδα, και μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, που δραστηριοποιείται στη διανομή και διαχείριση ύδατος καθώς και στην παροχή υπηρεσιών αποχέτευσης. Το πελατολόγιο της ΕΥΔΑΠ στον τομέα της ύδρευσης περιλαμβάνει περίπου 4.300.000 πελάτες (2.100.000 συνδέσεις), ενώ ο τομέας της αποχέτευσης εξυπηρετεί σχεδόν 3.500.000 πελάτες. Η αδιάλειπτη παροχή πόσιμου νερού άριστης ποιότητας, υγιεινού και καθαρού, είναι βασικό μέλημα της ΕΥΔΑΠ. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι σε εκατομμύρια πελάτες και με διαρκείς επενδύσεις στην τεχνολογία και την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού της, η εταιρεία φροντίζει καθημερινά ώστε το νερό που πίνουμε εμείς και τα παιδιά μας να είναι όχι μόνο σε απόλυτη συμφωνία με την κείμενη νομοθεσία, αλλά και ένα από τα ποιοτικότερα νερά της Ευρώπης. Η ΕΥΔΑΠ έχει διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο ελέγχων, ώστε να εξασφαλίζει ότι το νερό που διατίθεται στο καταναλωτικό κοινό είναι ασφαλές. Για τον λόγο αυτό, έχει διασφαλιστεί ότι όλα τα σημεία στα οποία, δυνητικά, θα μπορούσε να διαταραχθεί η ποιότητα τόσο του νερού που εισέρχεται στις εγκαταστάσεις της, αλλά ιδιαίτερα του νερού που φτάνει στη βρύση του καταναλωτή, εποπτεύονται και ελέγχονται επαρκώς, μέσω: • Επιτήρησης των δραστηριοτήτων στις Λεκάνες Απορροής • Προστασίας του δικτύου Υδροληψίας • Διαρκών ελέγχων ποιότητας: ✓ Των Α’ υλών που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του νερού, ώστε αυτό να καταστεί πόσιμο. Οι Α’ ύλες που προμηθεύεται η ΕΥΔΑΠ προδιαγράφονται, ώστε να είναι σύμφωνες με τα διεθνώς διαμορφωμένα πρότυπα που αφορούν στις χημικές ουσίες που προορίζονται για την επεξεργασία νερού ανθρώπινης κατανάλωσης. Για κάθε ουσία υπάρχει σχέδιο ποιότητας, βάσει του οποίου εξασφαλίζεται η καταλληλότητα για τη σκοπούμενη χρήση αυτού. ✓ Του ακατέργαστου και του πόσιμου νερού που διατίθεται στο καταναλωτικό κοινό. Οι καθημερινοί έλεγχοι ποιότητας του ακατέργαστου και πόσιμου νερού, που πραγματοποιούνται 7 ημέρες την εβδομάδα στα χημικά και μικροβιολογικά εργαστήρια της ΕΥΔΑΠ, έχουν ως σκοπό να εξασφαλίζεται και να πιστοποιείται η άριστη ποιότητα του νερού που διαθέτει η εταιρεία στους κατοίκους των Αθηνών. Για τον λόγο αυτό, παρακολουθείται στενά η ποιότητα των νερών των τεσσάρων ταμιευτήρων, Μαραθώνα, Υλίκης, Μόρνου και Ευήνου, όπως επίσης και η ποιότητα του πόσιμου νερού στο δίκτυο ύδρευσης, ώστε να γίνεται άμεσα αντιληπτό και να αντιμετωπίζεται εγκαίρως οποιοδήποτε πρόβλημα ενδεχομένως προκύψει.

Η ΕΥΔΑΠ έχει διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο ελέγχων, ώστε να εξασφαλίζει ότι το νερό που διατίθεται στο καταναλωτικό κοινό είναι ασφαλές. Ένα σημαντικό μέρος του επενδυτικού προγράμματος της ΕΥΔΑΠ αφορά στα έργα αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού στην Ανατολική Αττική. Μετά από πολλά χρόνια, τα έργα πρόκειται να δώσουν οριστική λύση στο πρόβλημα διάθεσης των αστικών λυμάτων στην Ανατολική Αττική, αναβαθμίζοντας την περιοχή. Αφορούν στη συλλογή και επεξεργασία των λυμάτων αλλά και στη διάθεση/επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων εκροών των Κέντρων Επεξεργασίας Λυμάτων της Ανατολικής Αττικής, τα οποία θα λειτουργούν με τεχνολογία αιχμής. Η ιδιαιτερότητα και η ανελαστικότητα του προϊόντος, το φυσικό μονοπώλιο που διαθέτει η ΕΥΔΑΠ, η υψηλή ταμειακή ρευστότητα, ο μηδενικός δανεισμός, σε συνδυασμό με τις στρατηγικές επιλογές της για αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη λειτουργία, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, της τεχνογνωσίας και του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και τον εκσυγχρονισμό μέσω εφαρμογής καινοτόμων και νέων δραστηριοτήτων, εξασφαλίζουν στην εταιρεία την προοπτική της βιώσιμης ανάπτυξής της και θέτουν τις βάσεις για περαιτέρω μεγέθυνση και κερδοφορία. • • • ΧΡΗΜΑ 55

άρθρο

Γρηγόρης Στεργιούλης Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Enterprise Greece

Enterprise Greece 2019

Η Ελλάδα της νέας εποχής: Επενδύσεις και εξαγωγές οι βασικοί πυλώνες ανάπτυξης Ο Οργανισμός Enterprise Greece έχει διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο δράσεων για το 2019

Ελλάδα τον Αύγουστο του 2018 εισήλθε σε μια νέα εποχή. Η χώρα ολοκλήρωσε το τελευταίο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εποπτείας. Οι αναλυτές σε όλο τον κόσμο επισήμαναν ότι η θετική πορεία μπορεί και πρέπει να συνεχιστεί.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Το τέλος των μνημονίων δημιουργεί μεγάλες ευθύνες για όλους όσοι σχετίζονται άμεσα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Στη σημερινή, πλέον, φάση ανάκαμψης, η ελληνική Πολιτεία μαζί με τις επιχειρήσεις και τους φορείς έχουν συνδιαμορφώσει ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα για μια ισχυρή ανάπτυξη, ανεκτική στις κρίσεις και την παγκόσμια οικονομική ρευστότητα. Στην κατεύθυνση αυτή, ο Οργανισμός μας, Enterprise Greece, έχει διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο δράσεων για το 2019, το οποίο αποτυπώνει τη στρατηγική και τις προτεραιότητές μας για την προσέλκυση νέων επενδύσεων, την τόνωση της εγχώριας επιχειρηματικότητας μέσω της προώθησης των ελληνικών εξαγωγών, τη δίκαιη, σταθερή και περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένη ανάπτυξη, την ανάδειξη της καινοτομίας, τη συντεταγμένη και αποτελεσματική προώθηση της εξωστρέφειας και την ενίσχυση της πλήρους απασχόλησης. Στρατηγικής σημασίας προτεραιότητά μας για το 2019 στον τομέα των επενδύσεων είναι ο συντονισμός των επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο, με όραμα, μετρήσιμους στόχους και κοινά εργαλεία. Στόχος μας είναι να προσελκύσουμε μακροπρόθεσμους επενδυτές, που θα υλοποιήσουν έργα είτε μέσω εξαγορών είτε μέσω Greenfield επενδύσεων, αξιοποιώντας δημόσια ή ιδιωτικά ενεργητικά σε τομείς που η Ελλάδα έχει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στις διεθνείς αλυσίδες αξίας. Η προσέλκυση επενδύσεων δεν είναι γενική, αλλά στηρίζεται σε ένα πλέγμα κλάδων-χωρών προτεραιότητας. Οι κλάδοι στους οποίους εστιάζουμε,

σύμφωνα και με την αναπτυξιακή στρατηγική αλλά και τους τομείς στους οποίους επενδύουν τα διεθνή κεφάλαια και επιχειρήσεις, είναι: τουρισμός και ακίνητα, ενέργεια (παραδοσιακοί κλάδοι, αλλά και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), νέες τεχνολογίες (πληροφορική, επιστήμες υγείας), αγροδιατροφή, τεχνολογίες περιβάλλοντος, εφοδιαστική αλυσίδα, φάρμακα και ιατρικές υπηρεσίες, δημιουργικές και πολιτιστικές βιομηχανίες. Η προτεραιότητα που δόθηκε τα τελευταία χρόνια στον τομέα του τουρισμού, με τα ιδιαίτερα εντυπωσιακά αποτελέσματα, θα συνεχιστεί απρόσκοπτα και το 2019, με δράσεις που θα περιλαμβάνουν παρουσιάσεις σε διεθνή επενδυτικά φόρουμ, κατ’ ιδίαν συναντήσεις με διεθνείς επενδυτές, καθώς και τη διοργάνωση της ελληνικής συμμετοχής σε σημαντικές επενδυτικές εκθέσεις και συνέδρια. Επίσης, στον τομέα των ακινήτων θα συνεχίσουμε τις δράσεις μας στην προώθηση του εξαιρετικά επιτυχημένου προγράμματος αδειών διαμονής Golden Visa. Εκτός του τουρισμού, σε δύο κυρίως κατηγορίες επενδύσεων εστιάζουμε το 2019 και διαμορφώνουμε εργαλεία προσέλκυσης και συνεργασίες: Στα κέντρα ενδοομιλικών και υποστηρικτικών προς τρίτους υπηρεσιών και στην προώθηση των ελληνικών startups και επενδύσεων στην τεχνολογία. Σχετικά με τις χώρες, σε πρώτη προτεραιότητα για ενεργητικές δράσεις προσέλκυσης επενδύσεων έχουμε θέσει τις εξής: Γερμανία, Γαλλία, ΗΠΑ, Κίνα (και Χονγκ Κονγκ), Ιταλία, Ρωσία, Ην. Βασίλειο, Καναδά, Ολλανδία, Ισπανία, Ισραήλ.

Στρατηγικής σημασίας προτεραιότητα είναι ο συντονισμός των επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο, με όραμα, μετρήσιμους στόχους και κοινά εργαλεία.

Επίσης, στόχος μας είναι η περαιτέρω ενίσχυση της εικόνας της διαδικασίας fast track για τις στρατηγικές επενδύσεις και η ενεργητική αξιοποίηση υποβολής έργων στη συγκεκριμένη διαδικασία. Σχετικά με τον τομέα των εξαγωγών, όπως γνωρίζουμε όλοι, αυτές αποτελούν βασική κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης, και οι ρυθμοί που σημείωσαν το 2018 ήταν εξαιρετικοί. Ειδικότερα, στη διάρκεια του επταμήνου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2018 σημειώθηκε η μεγαλύτερη σε όγκο αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της τελευταίας, τουλάχιστον, δεκαετίας. Η περαιτέρω προώθηση ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών σε υφιστάμενες και νέες αγορές του εξωτερικού θα συμβάλει ουσιαστικά και στην εντονότερη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Για τον λόγο αυτό, ο Οργανισμός στηρίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις να προσεγγίσουν νέες αγορές και να εντοπίσουν νέους εταίρους –αυξάνοντας έτσι την εξαγωγική βάση της χώρας–, προωθεί την ανταγωνιστικότητα των ΜμΕ μέσω διοργάνωσης του εθνικού περιπτέρου σε διεθνείς εκθέσεις ενώ, παράλληλα, προβάλλει τα ελληνικά προϊόντα προσκαλώντας αγοραστές από το εξωτερικό και σχεδιάζοντας μια σειρά από εξειδικευμένες δράσεις μάρκετινγκ για άνοιγμα νέων αγορών. Ο Οργανισμός μας αναλαμβάνει τη διοργάνωση εθνικών συμμετοχών σε μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού, που αποτελούν το αποτελεσματικότερο εργαλείο προώθησης των ελληνικών εξαγωγών και δίνει τη δυνατότητα σε νέους και υφιστάμενους εξαγωγείς να προβάλλουν τα υψηλής ποιότητας προϊόντα και υπηρεσίες τους.

Για έναν από τους πιο σημαντικούς κλάδους των ελληνικών εξαγωγών, αυτόν των αγροτικών προϊόντων-τροφίμων & ποτών, έχει σχεδιαστεί για το 2019 ένα συνεκτικό πρόγραμμα, με βάση την αντιπροσώπευση όσο το δυνατόν περισσότερων υπο-κλάδων που παρουσιάζουν δυναμική εξωστρέφειας, που περιλαμβάνει 14 εκθέσεις, στις οποίες αναμένεται να προβληθούν 500 ελληνικές εξαγωγικές εταιρείες, 30% περισσότερες από το 2018. Αναφορικά με τα δομικά, καταναλωτικά και βιομηχανικά προϊόντα, τους δυναμικότερους και ραγδαία αναπτυσσόμενους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, για το 2019 προγραμματίζεται η διοργάνωση 40 διεθνών εκθέσεων, έναντι 37 που υλοποιήθηκαν το 2018 (μικρή αύξηση της τάξης του 8%), η ενίσχυση του κλάδου του βιομηχανικού ναυτιλιακού εξοπλισμού, όπως και η ενίσχυση του κλάδου των δομικών υλικών με εκθεσιακή παρουσία σε νέες αγορές (όπως Αίγυπτο, Λίβανο, Κένυα, Κατάρ, Δυτική και Νότια Αφρική), και, τέλος, η διοργάνωση εκθέσεων σε νέες ή/και αναπτυσσόμενες αγορές: Αίγυπτο, Λίβανο, Νότια και Δυτική Αφρική, καθώς και Νοτιοανατολική Ασία και Καζακστάν. Συμπληρωματικές δράσεις που αλληλεπιδρούν, και με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η αποτελεσματικότητά τους, είναι η διοργάνωση επιχειρηματικών συναντήσεων στην Ελλάδα και επιχειρηματικών αποστολών στο εξωτερικό, με στόχο τη διερεύνηση δυνατοτήτων συνεργασίας με σημαντικές επιχειρήσεις-αγοραστές του εξωτερικού, η πρό-

σκληση δημοσιογράφων και διαμορφωτών κοινής γνώμης, με σκοπό την ευρεία και συνεχή ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού για τα ελληνικά προϊόντα, καθώς και η συμμετοχή σε σημαντικά εγχώρια και διεθνή φόρουμ. Η διττή στόχευση σε εξαγωγές και επενδύσεις αντιστοιχεί, άλλωστε, και στους δύο βασικούς πυλώνες ανάπτυξης στους οποίους εδράζεται η στρατηγική του Enterprise Greece για την εφαρμογή ενός ολιστικού μοντέλου, με στόχο τα μέγιστα δυνατά οφέλη για την ελληνική οικονομία. • • • ΧΡΗΜΑ 57

Greek Exports Awards

Κορυφαία εξαγωγική εταιρεία αναδείχθηκε η Παλίρροια στην 7η απονομή των

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

ε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε για 7η συνεχή χρονιά η απονομή των Greek Exports Awards, την Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2018, στο Divani Apollon Palace & Thalasso. Τα βραβεία αναδεικνύουν και επιβραβεύουν τους ανθρώπους, τις ιδέες και τις συνεργασίες μεταξύ των κορυφαίων εξαγωγικών επιχειρήσεων της χώρας.

Το κορυφαίο βραβείο της βραδιάς, Top Greek Export Company 2018, απονεμήθηκε στην εταιρεία Παλίρροια Σουλιώτης ΑΕ.

ΧΡΗΜΑ 59

Greek Exports Awards

Τα Greek Exports Awards 2018 διοργανώθηκαν από την Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ ΟΕΥ) του Υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με την Ethos Awards, το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr και το οικονομικό και επενδυτικό περιοδικό ΧΡΗΜΑ. Σε μια χρονιά κατά την οποία οι ελληνικές εξαγωγές οδεύουν προς ένα νέο ιστορικό ρεκόρ, τα Greek Exports Awards 2018 επιβράβευσαν την αριστεία στον τομέα των εξαγωγών (αγαθών και υπηρεσιών) του εγχώριου επιχειρηματικού κόσμου, που καταφέρνει και βρίσκει δημιουργικές διεξόδους, παρά τις αντιξοότητες. Τα βραβεία επισφραγίζουν τη σημαντική συμβολή στην οικονομία των επιχειρήσεων εκείνων που καταφέρνουν και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, αλλά και που συμβάλλουν σημαντικά στην ευημερία των κοινωνιών. Την εκδήλωση χαιρέτισε ο κ. Δημήτρης Χαλεπίδης, πρόεδρος ΕΝΔΥ ΟΕΥ, σύμβουλος ΟΕΥ Α’, διευθυντής της Β1 Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος ανέφερε στην ομιλία του ότι στην εθνική προσπάθεια εξόδου από την κρίση, οι εξαγωγές αποτελούν μονόδρομο. Αναφέρθηκε επίσης στους άξονες πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους εξαγωγείς και την επέκταση συμφωνιών σε νέες αγορές που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τα ελληνικά προϊόντα. Όπως επεσήμανε, σήμερα λειτουργούν 59 γραφεία ΟΕΥ σε 50 χώρες, μέσω των οποίων καλύπτεται το 90% των ελληνικών εξαγωγών.

Ο δρ. Γιώργος Ξηρογιάννης, διευθυντής Βιομηχανίας, Αναπτυξιακών Πολιτικών και Δικτύων του ΣΕΒ, αναφέρθηκε στον χαιρετισμό του στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις και στα μεγάλα περιθώρια που υπάρχουν για την περαιτέρω ανάπτυξη των εξαγωγών. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στα «εργαλεία» που έχει αναπτύξει ο ΣΕΒ για να υποστηρίξει τις εξαγωγικές επιχειρήσεις μέσω του προγράμματος Export Ready, παρουσιάζοντας τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας που έχουν επιτευχθεί. Ο κ. Γιώργος Κουτούζος, διευθυντής Ανάπτυξης Εργασιών της Euler Hermes Hellas, αναφέρθηκε στα ρίσκα που αναλαμβάνουν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις, παρουσιάζοντας την τεχνογνωσία που έχει αναπτύξει η Euler Hermes στην πρόβλεψη και κάλυψη κάθε πιθανού κινδύνου. Από την πλευρά της, η κ. Dorota Ulatowska, Risk, Information, Claims & Collections Director της Euler Hermes Hellas, ανέλυσε τις συνθήκες που επικρατούν στις διεθνείς αγορές και στα δεδομένα που δημιουργεί ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, αναφέροντας ότι η Euler Hermes έχει αναπτύξει καλύψεις για κάθε περίπτωση.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Ακολούθησε η βράβευση των παρακάτω εξαγωγικών επιχειρήσεων:

A: SPECIAL EXPORTS AWARDS Top Greek Export Company 2018

WARD

GOLD A

AWARD

SILVER

Δ. ΔΡΑΚΟΥΛΑΚΗΣ

ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ

AWARD

SILVER

Τιμητικό Βραβείο

MEVGAL

Τοp Innovation in Exports

WARD

GOLD A

SOFTOMOTIVE

AWARD

SILVER

ΟΑΕΠ

Δ. ΔΡΑΚΟΥΛΑΚΗΣ

Β: TOP EXPORT COMPANIES Top Industrial Export Company

WARD

GOLD A DOPPLER

SILVER ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ

WARD

GOLD A

ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΑ ΣΕΛΟΝΤΑ

AWARD

SILVER

AWARD

OLYMPIAN GREEN

WARD

GOLD A MEVGAL

SILVER

WARD

GOLD A HELESI

WARD

GOLD A

EUROPA PROFIL ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ

AWARD

IONIKI SFOLIATA ΧΡΗΜΑ 61

Greek Exports Awards Top Services Export Company

WARD

GOLD A

SILVER

AWARD

SOFTOMOTIVE

SILVER

GENERATION Y

AWARD

DK MARKETING

Top Manufacturing Export Company

WARD

GOLD A

Δ. ΔΡΑΚΟΥΛΑΚΗΣ

SMILE COSMETICS

WARD

GOLD A

SILVER

COMPUTER SYSTEMS

EUROPA PROFIL ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ

BRONZE

AWARD

CRETAN MILL

Top Newly Established Export Company

Top Trading Export Company

AWA BRONZE

AWARD

BOTZAKIS

WARD

GOLD A MEDBEST

SILVER

AWARD

BRONZE

MAJAR-ΑΦΟΙ ΜΑΤΖΑΡΙΔΗΣ

SIBASOFT (VIOS SOFTWARE SOLUTIONS)

C: TOP EXPORT BRANDS Top Branded Export Product

WARD

GOLD A

OLYMPIAN GREEN

GOLD A MEVGAL

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

WARD

GOLD A

GEROLYMATOS INTERNATIONAL

AWARD

SILVER ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ

AWARD

Top Branded Export Service

Top Export Company Brand

AWARD

BRONZE

SILVER

DK MARKETING

AWARD

OLYMPIAN GREEN

BRONZE

AWARD

Δ. ΔΡΑΚΟΥΛΑΚΗΣ

Top Export Packaging

WARD

GOLD A

OLYMPIAN GREEN

BRONZE

AWARD

EUROPA PROFIL ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ

BRONZE BAT

D: TOP EXPORT ASSISTANCE COMPANIES Top Export Assistance Maritime Services

Top Export Insurance Partner

AWARD

BRONZE

WARD

GOLD A

DYNAMARINE

EULER HERMES HELLAS

Top Export Consultant

WARD

GOLD A

WIN ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

WARD

GOLD A

GREAT GREEK EXPORTS & TRADE

WARD

GOLD A

DK MARKETING

ΧΡΗΜΑ 63

συνέντευξη

Επανάσταση στις συναλλαγές έφερε η Revolut στην Ελλάδα

άρη στη Revolut, οι Έλληνες καταναλωτές μπορούν να ανοίξουν έναν τρεχούμενο λογαριασμό σε λιγότερο από τρία λεπτά μέσα από τη δωρεάν εφαρμογή, μέσω της οποίας μπορούν να αποστέλλουν δωρεάν εσωτερικές και διεθνείς μεταφορές χρημάτων αλλά και να ξοδεύουν στο εξωτερικό χωρίς καμία χρέωση. Ο κ. Δημήτρης Λιτσικάκης, Country Manager Greece, Cyprus & Malta της Revolut, αναφέρεται στη συνέντευξη που ακολουθεί στις δράσεις και στα επόμενα βήματα της εταιρείας στην ελληνική αγορά.

Τι είναι η Revolut και τι την κάνει τόσο ελκυστική στους καταναλωτές; Πρόκειται για μια εναλλακτική ψηφιακή τραπεζική λύση, που παρέχει προηγμένες τραπεζικές υπηρεσίες χωρίς να έχει φυσικά καταστήματα. Όλα γίνονται μέσω app που μπορεί κανείς να εγκαταστήσει στο smartphone του και να ανοίξει ΙΒΑΝ λογαριασμό σε 2 λεπτά. Η Revolut έχει φτάσει τους 4.000.000 χρήστες στην Ευρώπη, έχοντας βάλει στο επίκεντρο την εμπειρία του χρήστη.

Δημήτρης Λιτσικάκης Country Manager Greece, Cyprus & Malta, Revolut

Πώς μπορεί να τη χρησιμοποιήσει κανείς στην καθημερινότητα; Η Revolut συνοδεύεται με μια κάρτα VISA ή MasterCard, που γίνεται αποδεκτή σε όλα τα καταστήματα που έχουν POS. Είναι επίσης δυνατό να γίνει ανάληψη μετρητών από οποιοδήποτε ΑΤΜ, να αποστείλει κανείς χρήματα σε άλλον Revolut χρήστη με άμεση εκτέλεση συναλλαγής ή σε οποιονδήποτε άλλο τραπεζικό λογαριασμό του κόσμου χωρίς έξοδα. Τι διείσδυση έχει στην Ελλάδα; Το γραφείο της Αθήνας, που εκπροσωπεί Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, έχει ξεπεράσει τους 200.000 χρήστες σε λιγότερο από έναν χρόνο λειτουργίας, η Nο 4 αγορά για τη Revolut πανευρωπαϊκά. Αυτό δείχνει πως οι Έλληνες είναι έτοιμοι να υποδεχθούν ψηφιακές λύσεις που απλοποιούν τη ζωή τους και τους εξοικονομούν χρόνο και χρήμα.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Η ανάπτυξή της έγινε με έξυπνες μεθόδους growth hacking και την πολύ στενή επαφή με την κοινότητα των χρηστών, που αποτέλεσαν τους καλύτερους “brand ambassadors”, μεταφέροντας το μήνυμα της Revolut ταχύτατα στόμα με στόμα. Πλέον, ανοίγουμε περισσότερους από 500 νέους λογαριασμούς κάθε μέρα στην περιοχή ευθύνης, μια ανάπτυξη της τάξης του 400% σε σχέση με λίγους μόνο μήνες πριν. Τι οφέλη απολαμβάνει ένας μέσος χρήστης της Revolut; Τρία πράγματα. Αρχικά την ευκολία ανοίγματος λογαριασμού και εύκολης διεκπεραίωσης όλων των λειτουργιών αποκλειστικά μέσω κινητού τηλεφώνου. Δεύτερον, μπορεί να νοικοκυρέψει τα οικονομικά του με προηγμένα στατιστικά και να εφαρμόσει μηνιαίους στόχους για τον ατομικό του προϋπολογισμό. Τέλος, εξοικονομεί χρήματα αποφεύγοντας τις κρυφές τραπεζικές χρεώσεις, όπως η μετατροπή του συναλλάγματος και τα έξοδα εμβασμάτων. Πόσο ασφαλές είναι ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι όπως η Revolut; Μέσω του app μπορεί κανείς να επιλέξει να απενεργοποιήσει με το πάτημα ενός κουμπιού τις ανέπαφες συναλλαγές, τις αναλήψεις από ΑΤΜ ή τις online αγορές από το internet. Επίσης, προστατεύει τις ύποπτες συναλλαγές με έξυπνη τεχνολογία αναγνώρισης γεωγραφικής θέσης της κάρτας και τις μπλοκάρει αν δεν βρίσκεται κοντά το κινητό του τηλέφωνο, ελαχιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα απάτης σε περίπτωση απώλειας της κάρτας. Για τις online απάτες; Οι άυλες ψηφιακές κάρτες μίας χρήσης δίνουν και εκεί τη λύση, καθώς μπορεί στιγμιαία κανείς να τις εκδόσει, να τις χρεώσει, και μετά τη χρήση τους παύουν αυτόματα να υπάρχουν, άρα κανείς κακόβουλος χρήστης δεν μπορεί να υποκλέψει τον αριθμό της κάρτας αυτής. Τι προνόμια απολαμβάνουν οι συνδρομητικές υπηρεσίες Premium και Metal; Για τους χρήστες που θέλουν ακόμα περισσότερα, υπάρχει η προαιρετική αναβάθμιση σε Premium, όπου κανείς παίρνει δωρεάν ταξιδιωτική ασφάλιση, exclusive card designs, μεγαλύτερο όριο δωρεάν ανάληψης ΑΤΜ, απεριόριστη μετατροπή συναλλάγματος χωρίς χρεώσεις, εμβάσματα εκτός Revolut κατά προτεραιότητα και priority customer support. Στους Metal χρήστες προσφέρουμε έως 1% cashback σε όλες τις συναλλαγές, μια μεταλλική κάρτα, που ζυγίζει τρεις φορές περισσότερο από τις τυπικές πλαστικές τραπεζικές κάρτες, και έναν προσωπικό βοηθό, που τον ονομάζουμε personal concierge.

Τι ποσοστό χρηστών, τελικά, αναβαθμίζονται σε αυτές τις υπηρεσίες; Έχουμε ήδη εκατοντάδες χιλιάδες Premium χρήστες, και η Metal υπηρεσία αποδείχθηκε εξαιρετικά δημοφιλής. Την ημέρα που έγινε διαθέσιμη, δώσαμε 10.000 μεταλικές κάρτες και είχαμε άλλους 80.000 πελάτες που γράφτηκαν στη λίστα αναμονής. Προσφέρετε και εταιρικούς λογαριασμούς; Ναι, οι Revolut Business Accounts είναι σχεδιασμένοι για να εξυπηρετούν τις σύγχρονες επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη να μειώσουν το κόστος των τραπεζικών τους εργασιών, αλλά και τον διαχειριστικό χρόνο. Έχουμε ήδη 70.000 εταιρικούς λογαριασμούς, από freelancers και μικρομεσαίες επιχειρήσεις έως και εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Οι εταιρείες ωφελούνται από τη δωρεάν μετατροπή συναλλάγματος και την αποστολή εμβασμάτων οπουδήποτε στον κόσμο χωρίς κρυφές χρεώσεις. Μπορούν να εκδώσουν εταιρικές προπληρωμένες κάρτες για το προσωπικό της επιχείρησης και να εξορθολογίσουν τα εταιρικά έξοδα. Τέλος, μπορούν να αυτοματοποιήσουν διαδικασίες με το Revolut Connect, συνδέοντας δημοφιλή apps, όπως το Slack και το Freeagent, με τον τραπεζικό λογαριασμό τους. Ποιες συνεργασίες έχετε συνάψει στην Ελλάδα; Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που η πρώτη cobrand κάρτα της Revolut πανευρωπαϊκά εκδόθηκε στη χώρα μας, σε συνεργασία με την Hellas Direct. Όταν μια ψηφιακή ασφαλιστική συναντά μια ψηφιακή τράπεζα, το αποτέλεσμα δεν είναι παρά ένα πρωτοποριακό loyalty σύστημα που

επιβραβεύει με 10 ευρώ bonus για όλους τους νέους πελάτες της Hellas Direct που ασφαλίζουν την κατοικία τους. Αν δεν κάνεις χρήση του ασφαλιστηρίου, σου επιστρέφει μάλιστα μέρος του insurance premium που έχεις ήδη πληρώσει κάθε βδομάδα, προσφέροντας έτσι διαρκή επαφή με τον τελικό καταναλωτή και φυσικά με δυνατό branding στο ίδιο το πλαστικό της κάρτας. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Σχεδιάζουμε το Revolut Youth, που θα είναι ένα app αφιερωμένο στους εφήβους –ώστε να αρχίσουν να έχουν τριβή με τη διαχείριση των χρημάτων από νεαρή ηλικία– και με ταυτόχρονη σύνδεσή του με τον λογαριασμό του γονέα για έλεγχο έως έναν βαθμό. Επίσης, σκοπεύουμε να εκδημοκρατήσουμε τις επενδύσεις λανσάροντας πολύ σύντομα και μια πλατφόρμα διαπραγμάτευσης μετοχών του NASDAQ και NYSE χωρίς προμήθειες, απευθείας από το κινητό. Με την απόκτηση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Άδειας, στοχεύουμε και στην έκδοση δανείων και την παροχή υπηρεσιών υπερανάληψης. Σκοπεύετε να επεκταθείτε και εκτός Ευρώπης; Έχουμε ήδη ξεκινήσει τις εργασίες μας στην Αυστραλία, που είναι η πρώτη διεθνής αγορά, ενώ έχουμε εξασφαλίσει άδεια για Ιαπωνία και Σιγκαπούρη (το πρώτο ευρωπαϊκό FinTech που πετυχαίνει κάτι τέτοιο). Το μεγάλο στοίχημα, βέβαια, είναι το άνοιγμα στις ΗΠΑ και ακολουθούν Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Βραζιλία, Μεξικό και άλλες χώρες. Το πενταετές πλάνο μας είναι να αγγίξουμε 100.000.000 πελάτες και να γίνουμε το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του κόσμου. • • • ΧΡΗΜΑ 65

[αφιέρωμα]

Σε άνθηση η αγορά προσωρινών γραφείων και ευέλικτων χώρων εργασίας Από την Κυρέλα Πέτρου

α δεδομένα στους χώρους εργασίας αλλάζουν. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την όλο και μεγαλύτερη ανάγκη για ευέλικτες και εξ αποστάσεως μορφές εργασίας έχουν εκτινάξει διεθνώς στα ύψη την αγορά των λεγόμενων προσωρινών γραφείων (temporary offices). Η αγορά των ευέλικτων χώρων εργασίας ανά την Ευρώπη αναμένεται να παρουσιάσει άνοδο κατά 30% σε ετήσια βάση, με τον κλάδο να θεωρείται από τους πλέον υποσχόμενους για τα επόμενα χρόνια. Πολλά υποσχόμενη φαίνεται να είναι η συγκεκριμένη αγορά και στην Ελλάδα, καθώς στην Αθήνα λειτουργούν ήδη γύρω στα 20 επιχειρηματικά κέντρα, με την τάση να είναι αυξητική. Οι απαιτήσεις στον τομέα της εργασίας έχουν αναδιαμορφωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, για μεγαλύτερη ευελιξία, προσωποποιημένες υπηρεσίες, πιο βραχύχρονες μισθώσεις, ελεγχόμενο κόστος και, ως εκ τούτου, μειωμένο επιχειρηματικό ρίσκο. Αυτοί οι κτηριακοί χώροι προσαρμόζονται στις σύγχρονες επαγγελματικές ανάγκες και, σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς χώρους γραφείων, οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιούν από κοινού τις εγκαταστάσεις, τον γραφειακό εξοπλισμό, την επίπλωση, τις τηλεπικοινωνίες και τις υπηρεσίες διαχείρισης ή τεχνικής υποστήριξης με εργαζομένους άλλων επιχειρήσεων και επαγγελματικών ομάδων, που συστεγάζονται από κοινού στο κτήριο. Όπως αναφέρει σε σχετική έρευνά της η Arbitrage Real Estate, εταιρεία παροχής υπηρεσιών συμβούλων ακινήτων, η νέα αυτή πραγματικότητα έχει οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης και της προσφοράς ευέλικτων χώρων στην αγορά γραφείων, μια αυξανόμενη παγκόσμια τάση τα τελευταία χρόνια. Κατά το πρώτο μισό του 2018, το ποσοστό των ευέλικτων χώρων στην Ευρώπη ξεπέρασε κατά μέσο όρο το 7,5% του συνολικού αποθέματος, αυξημένο σε σχέση με το 7,2% που ήταν το 2017 και τριπλάσιο των αντίστοιχων αριθμών που είχαν καταγραφεί το 2016. Από το πρώτο μισό του 2018, περισσότερα από 820.000 τ.μ. γραφείων χρησιμοποιούνται ως ευέλικτοι επαγγελματικοί χώροι, και η μεγαλύτερη αγορά είναι αυτή του Λονδίνου, ακολουθούμενη από το Παρίσι και το Βερολίνο.

Οι ευέλικτοι χώροι εργασίας στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, οι χώροι αυτοί προτιμώνται από ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές, αναπτυσσόμενες και νεοφυείς επιχειρήσεις, επιχειρήσεις τεχνολογίας και εν γένει εταιρείες στις οποίες το σύγχρονο 66

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

«Με την οικονομική κρίση, και την απότομη μείωση προσωπικού που επέφερε, αυτοί οι χώροι άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς για την ευελιξία και τις υπηρεσίες υψηλού επιπέδου που προσφέρουν».

όλη την Ελλάδα, όχι μόνο στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, αλλά και στον Βόλο, τη Ρόδο, το Ηράκλειο και την Πάτρα. Αρχικά, έχει δρομολογήσει, μέσω συνεργασίας με την OTE Estate, την αξιοποίηση δύο ακινήτων της στην οδό Σόλωνος στην Αθήνα και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

Τιμολογιακή πολιτική

περιβάλλον εργασίας χαρακτηρίζει την ταυτότητά τους. Οι διαθέσιμοι χώροι απευθύνονται επίσης και σε παραρτήματα μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που θέλουν να στεγάζουν νέα και πιο καινοτόμα επιχειρηματικά τμήματα. Στους παραπάνω χώρους ενθαρρύνονται επίσης η δικτύωση, οι συνέργειες, η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή απόψεων για αγορές ενδιαφέροντος μεταξύ νέων και μικρών εταιρειών με μεγαλύτερες και παλαιότερες. Πολυάριθμες είναι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παγκόσμια αγορά ευέλικτων επαγγελματικών χώρων. Οι μεγαλύτεροι πάροχοι διεθνώς είναι η αμερικανική WeWork και ο όμιλος IWG (με μέλη τις εταιρείες Regus, Spaces, Νο18, Basepoint, Open Office, Signature). Άλλες παγκοσμίου εμβέλειας εταιρείες είναι οι Talent Garden, Impact Hub, Your Alley, Knotel, District Cowork, Make Office, Industrious Office, Techspace, Serendipity Labs, Green Desk και SomeCentral. Στην Αθήνα ήδη λειτουργούν κοντά στα 20 κέντρα, ενώ η τάση είναι αυξητική. Χαρακτηριστικά, η IWG λειτουργεί ήδη 5 επιχειρηματικά κέντρα στην Αθήνα με τα brands Regus και Spaces. Η Spaces, για παράδειγμα, εγκαινίασε τον Ιούλιο του 2018 το δεύτερο κέντρο ευέλικτων γραφειακών χώρων της στο κτήριο Green Plaza στο Μαρούσι, με τον πρώτο να λειτουργεί στη στοά Τουρνικιώτη επί της οδού Ερμού. Η IWG επιδιώκει εντός της επόμενης διετίας τη δημιουργία 15 επιχειρηματικών κέντρων σε

Σύμφωνα με την έρευνα της Arbitrage Real Estate, η τιμολογιακή πολιτική των ευέλικτων γραφειακών χώρων βασίζεται στο εύρος των υπηρεσιών και εφαρμόζεται σε ποικίλες βάσεις, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των ενδιαφερομένων. Ο υπολογισμός του αντιτίμου γίνεται βάσει ημερών, μηνών ή και ετών, ενώ εξαρτάται και από τον αριθμό των ατόμων που θα κάνουν χρήση των χώρων, αλλά και από το είδος των χώρων αυτών. Ενδεικτικά, στο κέντρο της Aθήνας, οι τιμές για χρήση μηνός μπορεί να κυμανθούν μεταξύ 70 και 350 ευρώ/μήνα/άτομο, με το κόστος να ελαττώνεται αναλογικά με το διάστημα χρήσης και τον αριθμό των χρηστών, φτάνοντας να κυμαίνεται από 5 έως 13 ευρώ/άτομο/μήνα για χρήση 24 μηνών. Η βραχυχρόνια μίσθωση εξοπλισμένων γραφείων και υπηρεσιών γραφείου αναμένεται να επιφέρει αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης των επαγγελματικών χώρων και, ως εκ τούτου, και στην αγορά των σχετικών ακινήτων στην Ελλάδα. Η Arbitrage αναμένει επίσης να δημιουργήσει την ανάγκη για αντίστοιχα «έξυπνα» κτήρια σύγχρονων προδιαγραφών, με κατασκευή και εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, ολοκληρωμένες υπηρεσίες μηχανογράφησης και αξιόπιστη σύνδεση στο Διαδίκτυο, με ασφαλή αποθήκευση και διακίνηση των ηλεκτρονικών δεδομένων. Σε κάθε περίπτωση, το εισόδημα των ευέλικτων χώρων γραφείων προέρχεται από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις των χρηστών τους, γεγονός που τους καθιστά επιρρεπείς σε απότομες πτώσεις της επιχειρηματικής και οικονομικής δραστηριότητας και, κατ’ επέκταση, σε αναλογική ελάττωση της ζήτησής τους. Πρόσφατες διεθνείς έρευνες καταδεικνύουν ότι οι επενδυτές δείχνουν ενδιαφέρον για τα κτήρια τα οποία περιλαμβάνουν ευέλικτους γραφειακούς χώρους σε ποσοστό 15-30%. Αν το ποσοστό αυτό ξεπεράσει το 40%, ενδέχεται να θεωρηθεί ότι ελαττώνεται η αξία του κτηρίου. Η παραπάνω συνθήκη αναμένεται να δοκιμαστεί σε μελλοντικό στάδιο στην ελληνική αγορά των ευέλικτων γραφειακών χώρων, καθώς ακόμη βρίσκεται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης. ΧΡΗΜΑ 67

αφιέρωμα

Γιάννης Ορφανός, Arbitrage Σχολιάζοντας τα στοιχεία που προκύπτουν για τη συγκεκριμένη αγορά, ο κ. Γιάννης Ορφανός, εταίρος της Arbitrage RE, αναφέρει: «Αλλάζει εντελώς, παγκοσμίως, ο τρόπος εργασίας για τη νέα γενιά. Η ευελιξία, με τη χρήση τεχνολογίας και του κινητού τηλεφώνου, χαρακτηρίζει την τάση αυτή. Οι επιχειρήσεις δεν περιορίζονται πλέον στους τέσσερις τοίχους ενός γραφείου. Πολλοί experts που “τρέχουν” διάφορα projects ανά τον κόσμο χρειάζονται ευέλικτους χώρους εργασίας, που να μπορούν να δουλεύουν με τις ομάδες τους». Ο ίδιος αναφέρει επίσης: «Οι συγκεκριμένοι χώροι αποτελούν ιδανική λύση τόσο για ξένες επιχειρήσεις που πρωτοέρχονται στην Ελλάδα όσο και για νεοφυείς επιχειρήσεις (startups)». Ο κ. Ορφανός εκτιμά ότι η τάση αυτή συναντά ανταπόκριση στην Ελλάδα, δεδομένου του ότι στη χώρα μας δεν υπάρχουν μεγάλα μεγέθη. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι μικρές. Οι συγκεκριμένοι γραφειακοί χώροι προσφέρουν πλήρως εξοπλισμένες αίθουσες γραφείων, γραμματειακή υποστήριξη και πληθώρα άλλων παροχών, όπως φαγητό. «Με την οικονομική κρίση, και την απότομη μείωση προσωπικού που επέφερε, αυτοί οι χώροι άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς για την ευελιξία και τις υπηρεσίες υψηλού επιπέδου που προσφέρουν, δεδομένου μάλιστα ότι πολλά ακίνητα που προσφέρονται για επαγγελματική στέγη δεν ικανοποιούν τις ανάγκες των επιχειρηματιών, κυρίως λόγω παλαιότητας» αναφέρει ο ίδιος. Στο σημείο αυτό, μάλιστα, ο κ. Ορφανός εκτιμά ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την αξιοποίηση παλαιών ακινήτων για τη δημιουργία ευέλικτων γραφειακών χώρων. Διαπιστώνει ακόμη μεγάλη προοπτική ανάπτυξης και εκτός Αθήνας, αρχής γενομένης από τις μεγάλες επαρχιακές πόλεις, όπως το Ηράκλειο, την Πάτρα, τη Λάρισα, τον Βόλο, αλλά ακόμη και από αγροτικές περιοχές. 68

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

«Το βλέπω παντού, ακόμα και για τα νησιά. Η Ελλάδα ίσως είναι φτιαγμένη γι’ αυτό» αναφέρει χαρακτηριστικά. Και συνεχίζει: «Στο μέλλον θα υπάρχουν πλατφόρμες τύπου Airbnb, που θα προσφέρουν αυτήν την υπηρεσία συνδέοντας ομάδες και άτομα με συγκεκριμένα σημεία. Π.χ. αν κάποιος μια μέρα θέλει να δουλέψει σε ένα συγκεκριμένο σημείο της πόλης, όπως κοντά στη θάλασσα, μέσω της πλατφόρμας θα μπορεί να βρίσκει τον κατάλληλο χώρο. Στο πλαίσιο αυτό, ακόμη και μεγάλα καφέ θα μπορούσαν να αναπτύξουν αυτήν την υπηρεσία, προσφέροντας ειδικούς χώρους και meeting rooms».

Σε ό,τι αφορά τις προοπτικές που παρουσιάζει η συγκεκριμένη αγορά, η κ. Μάνου τονίζει: «Οι προοπτικές για εμάς είναι πολύ καλές. Επενδύουμε σε νέους χώρους, θα έχουμε παρουσία σε περισσότερα σημεία στην Αθήνα, ανοίγουμε στη Θεσσαλονίκη και έχουμε πλάνο και για άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις. Ειδικότερα για εμάς, τα πράγματα είναι πολύ θετικά, γιατί η εταιρεία μας είναι παγκόσμιος ηγέτης σε αυτό, έχει παρουσία σε πάνω από 100 χώρες και μέσα από αυτήν την εμπειρία και τεχνογνωσία μπορεί να γνωρίζει τις ανάγκες της κάθε επιχείρησης και να αφήνει τον ανταγωνισμό πολύ πίσω». Σχετικά με τους λόγους για τους οποίους αυξάνεται η ζήτηση για ευέλικτους χώρους εργασίας, η κ. Μάνου σημειώνει: «Ο τρόπος που δουλεύει η σύγχρονη οικονομία απαιτεί από τις επιχειρήσεις να είναι ευέλικτες και να προσαρμόζονται γρήγορα στις νέες απαιτήσεις. Γι’ αυτό οι επιχειρήσεις δεν θέλουν να δεσμεύονται σε μακροχρόνιες μισθώσεις από τις οποίες δεν μπορούν να απεμπλακούν». Επιπλέον, εκτιμάται ότι οι νέες τεχνολογίες έχουν επιτρέψει την εργασία από απόσταση, οπότε μπορεί κάποιος να δουλεύει σε μέρη εκτός γραφείου. «Τα μέλη μας μπορούν να εργάζονται σε όποιο σημείο έχουμε παρουσία, ακόμη και στο εξωτερικό» αναφέρει η κ. Μάνου. Η ίδια τονίζει ότι η ζήτηση διαφέρει ανάλογα με τις ανάγκες κάθε εταιρείας. «Έχουμε ζήτηση για μικρούς αλλά και μεγάλους χώρους, και θα έλεγα ότι το τελευταίο διάστημα έχουμε ιδιαίτερη ζήτηση για μεγάλους. Η ελληνική αγορά ακολουθεί τη διεθνή τάση, ίσως με μια χρονοκαθυστέρηση» επισημαίνει.

Κατερίνα Μάνου, IWG plc. Η κ. Κατερίνα Μάνου, VP Sales, Middle East, Greece, Bulgaria & Cyprus at IWG plc., αναφέρει ότι η αγορά ευέλικτων χώρων εργασίας είναι η πιο ανερχόμενη τάση στην αγορά του real estate. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τις επιχειρήσεις να επιβαρύνονται με έξοδα χώρων που δεν χρησιμοποιούν ή να ξοδεύουν χρόνο και χρήμα σε ανελαστικά πάγια έξοδα. Αυτή η τάση και στη χώρα μας γνωρίζει μεγάλη άνθηση, γιατί ακριβώς οι επιχειρήσεις θέλουν να είναι ευέλικτες και να μπορούν να προσαρμόζονται άμεσα στις αλλαγές της αγοράς» αναφέρει η ίδια.

Σχετικά με το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που παρέχει η συγκεκριμένη αγορά, η κ. Μάνου αναφέρει: «Μιλώντας για τα γραφεία μας, είναι πάντα καλοσχεδιασμένα, σύμφωνα με τις τελευταίες τάσεις, φροντίζουμε πάντα να έχουμε ό,τι πιο γρήγορο και αξιόπιστο σε θέματα δικτύου, τα κτήριά μας είναι σε πολύ προβεβλημένα μέρη και το προσωπικό μας είναι πολύ καλά εκπαιδευμένο, ώστε να εξυπηρετεί ακόμη και τους πιο απαιτητικούς. Με λίγα λόγια, παίρνει κανείς έναν πολύ premium επαγγελματικό χώρο, στα μέτρα του, σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές. Επιπλέον, ο πελάτης μας θα βρεθεί σε ένα επιχειρηματικό κέντρο με άλλους επαγγελματίες και επιχειρήσεις όπου μπορεί να δικτυωθεί και να αναπτύξει νέες σχέσεις».

Μαριάνθη Καραγεώργη, Tzaferi 16 «Πρόκειται για ένα μοντέλο εργασιακών χώρων από το εξωτερικό, το οποίο παρουσιάζει άνθηση στη χώρα μας τα τελευταία τρία χρόνια» αναφέρει η κ. Μαριάνθη Καραγεώργη, μάνατζερ της Tzaferi 16 Boutique Office & Meeting Services, επισημαίνοντας: «Αν είσαι συνεπής με τον ενοικιαστή σου, του παρέχεις καλές συνθήκες εργασίας και του δίνεις καλές υπηρεσίες, οι δυνατότητες επέκτασης και καθιέρωσης του brand σου έχουν πολύ καλές προοπτικές». Σύμφωνα με όσα αναφέρει η κ. Καραγεώργη, οι λόγοι για τους οποίους αυξάνεται η ζήτηση τέτοιων χώρων είναι κυρίως το οικονομικό θέμα, καθώς παρέχουν όλες τις υπηρεσίες με μικρό κόστος και ο πελάτης δεν έχει να ασχοληθεί με λεπτομέρειες. Παράλληλα, σημειώνει ότι «βρίσκεται σε έναν χώρο όπου μπορεί να γνωρίσει και να κάνει συνέργειες, και ασχολείται μόνο με την εργασία του, χωρίς προβλήματα που μπορεί κάποιος να αντιμετωπίζει καθημερινά αν νοικιάσει έναν χώρο γραφείου». Σημειώνεται ότι το 2018 η Τ16 (Τzaferi 16) βραβεύθηκε για τον χώρο των εγκαταστάσεων αλλά και για τις υπηρεσίες που παρέχει. «Μας διακρίνει η καθαριότητα, η ευγένεια και η εξυπηρέτηση των πελατών μας. Επίσης, κάτι που μας διαφοροποιεί από τον ανταγωνισμό μας είναι ότι παρέχουμε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες σε εξωτερικούς πελάτες, οι οποίοι έρχονται για να κάνουν σεμινάρια, workshops, παρουσιάσεις κ.λπ. Απολαμβάνουν εξαιρετικό φαγητό και περιποίηση» αναφέρει η κ. Καραγεώργη.

Οι απαιτήσεις στον τομέα της εργασίας έχουν αναδιαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, για μεγαλύτερη ευελιξία, προσωποποιημένες υπηρεσίες, βραχύχρονες μισθώσεις, ελεγχόμενο κόστος. ΧΡΗΜΑ 69

αφιέρωμα O ευέλικτος χώρος εργασίας φέρνει την επανάσταση στην αναζήτηση κορυφαίων στελεχών

Στους ευέλικτους αυτούς χώρους παρέχονται πολλαπλές επιλογές, όπως: Ατομικά γραφεία σε κοινόχρηστο χώρο (Coworking stations) Γραφεία αποκλειστικής χρήσης ή αυτοτελείς γραφειακοί χώροι (Dedicated desks) Γραφεία συνεργασίας ανοικτού χώρου (Coworking shared areas/Synergy desks) Εικονικά γραφεία (Virtual offices) Εξοπλισμένα γραφεία (Serviced offices) Αίθουσες συναντήσεων (Meeting rooms) Αίθουσες εκπαίδευσης, σεμιναρίων & εκδηλώσεων (Workshops, Seminars & Events spaces) Φορολογική έδρα και σταθερή επαγγελματική διεύθυνση Διαχείριση και κέντρο αλληλογραφίας Δυνατότητα σταθερής ατομικής τηλεφωνικής γραμμής και ταχυδρομικής θυρίδας Υπηρεσίες γραμματειακής υποστήριξηςΥπηρεσίες υποδοχής (Concierge services) Υπηρεσίες επιχειρηματικής εκπαίδευσης και καθοδήγησης (Mentoring & Coaching) Πηγή: Αrbitrage RE

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Για πρώτη φορά, οι επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού σε ολόκληρο τον κόσμο ενδιαφέρονται για εταιρική ακίνητη περιουσία. Γιατί; Γιατί οι απαιτήσεις στην αναζήτηση κορυφαίων στελεχών αλλάζουν. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το 87% των εργαζομένων προτιμούν το μοντέλο της ευέλικτης εργασίας. Η παλιομοδίτικη τάση της μετακίνησης προς και από το γραφείο μεταξύ 9 π.μ. και 5 μ.μ. είναι εξαιρετικά απαρχαιωμένη. Υπάρχει ένα καινούργιο «εργαλείο» στην αναζήτηση κορυφαίων στελεχών, η ευέλικτη εργασία, το οποίο οι επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο. Για όλες τις επιχειρήσεις η δυνατότητα προσέλκυσης και διατήρησης κορυφαίων στελεχών αποτελεί βασική προτεραιότητα. Η παραγωγικότητα των εργαζομένων οδηγεί σε άμεσα επιχειρηματικά οφέλη. Σήμερα, οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν ότι η ευέλικτη εργασία μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η IWG, πρόσφατα, εκπόνησε μια έρευνα σε πάνω από 18.000 επιχειρηματικούς ηγέτες από 96 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: • 91% δήλωσαν ότι ο ευέλικτος χώρος εργασίας επιτρέπει στους εργαζομένους να είναι πιο παραγωγικοί. • 80% δήλωσαν ότι το να επιτρέπουν στους εργαζομένους τους να εργαστούν από όπου επιθυμούν βοήθησε στο να προσλάβουν και να διατηρήσουν κορυφαία στελέχη. • 78% δήλωσαν ότι ένα αυξανόμενο ποσοστό επιχειρήσεων επιλέγει ευέλικτους χώρους εργασίας για να ανταποκριθεί στην ανάγκη των εργαζομένων για διαφορετικά σημεία εργασίας. • 72% δήλωσαν ότι το να παρέχουν πρόσβαση σε ένα μεγάλο δίκτυο ευέλικτων χώρων εργασίας τούς βοηθά να προσελκύουν περισσότερα κορυφαία στελέχη. Η IWG ρώτησε τους επιχειρηματίες τι πιστεύουν για την ευέλικτη εργασία και το 80% αυτών απάντησαν ότι η παροχή ευέλικτης εργασίας στους εργαζομένους τους τούς βοήθησε να προσλάβουν και να διατηρήσουν κορυφαία στελέχη στην επιχείρησή τους, σε σχέση με το 64% που ήταν το 2016.

Οπότε, τι κάνει ένας εργοδότης όταν το καλύτερο στέλεχος για τη δουλειά μένει σε άλλη πόλη; Παραδοσιακά, θα έπρεπε να τον/την πείσει να μετακομίσει. Τα τελευταία χρόνια, ζούμε μια τεχνολογική επανάσταση, η οποία έχει μεταμορφώσει ολόκληρες βιομηχανίες. Η ψηφιοποίηση και η αυξημένη συνδεσιμότητα επιτρέπουν σε όλους να είναι πιο κινητικοί. Αυτές οι τάσεις βοηθούν να εξηγήσουμε γιατί οι κορυφαίες επιχειρήσεις σε κάθε τομέα υιοθετούν σήμερα μια στρατηγική ευέλικτης εργασίας, ώστε να έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τομέα τους. Οι επιχειρηματίες απάντησαν επίσης στη μελέτη της IWG ότι η ευέλικτη εργασία βοηθά στην ανάπτυξη της επιχείρησής τους (89%), τις βοηθά να παραμένουν ανταγωνιστικές (87%), να αυξήσουν τα κέρδη τους (83%), να αποκτήσουν παρουσία σε καινούργιες αγορές (82%) και να μειώσουν τα επιχειρηματικά ρίσκα (73%). Η ευέλικτη εργασία φέρνει την επανάσταση και σε αυτόν τον σημαντικό τομέα ανεύρεσης και διατήρησης κορυφαίων στελεχών, ενώ παράλληλα βοηθά τις επιχειρήσεις να αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς.

Τι γίνεται στην παραδοσιακή αγορά γραφείων Ενώ τα παραπάνω συμβαίνουν και ισχύουν για τους ευέλικτους χώρους εργασίας, χρήσιμο είναι να δούμε και πώς κινείται η παραδοσιακή αγορά γραφείων. Με βάση τα στοιχεία της Arbitrage, οι μικτές επενδυτικές αποδόσεις των γραφειακών χώρων Α’ κατηγορίας το 2018 κυμάνθηκαν στο 7,3% σε περιοχές υψηλής προβολής, συμπιεσμένες από το προηγούμενο έτος. Οι αντίστοιχες αποδόσεις 10 χρόνια πριν κυμαίνονταν μεταξύ 6,5% και 7,0%, με το ιστορικό χαμηλό (5,5%-6,0%) να σημειώνεται κατά τη διετία 2006-2007. Με βάση τα στοιχεία της Arbitrage RE, η ζήτηση γραφειακών χώρων εντός του 2017 και μέχρι και το τρίτο τρίμηνο του 2018 αφορούσε κυρίως επιφάνειες μεταξύ 300 και 1.500 τ.μ. περίπου. Το κέντρο της Αθήνας (CBD), ο άξονας της Λ. Κηφισίας και το νότιο μέρος της Λ. Συγγρού ήταν οι βασικές περιοχές στις οποίες συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μισθωτικό ενδιαφέρον για ποιοτικούς γραφειακούς χώρους. Κατά το 2017 και έως το τρίτο τρίμηνο του 2018, τα μισθώματα σε γραφεία Α’ και Β’ κατηγορίας σημείωσαν αύξηση και κυμάνθηκαν κατά μέσο όρο μεταξύ 16 ευρώ/τ.μ./μήνα και 21 ευρώ/τ.μ./μήνα, και 8 ευρώ/τ.μ./μήνα και 14 ευρώ/τ.μ./μήνα, αντίστοιχα, ενώ στα γραφεία Γ’

Στην Ελλάδα, οι χώροι αυτοί προτιμώνται από ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές, αναπτυσσόμενες και νεοφυείς επιχειρήσεις και επιχειρήσεις τεχνολογίας.

κατηγορίας οι αντίστοιχες τιμές παρέμειναν σταθερές, μεταξύ 6 ευρώ/τ.μ./μήνα και 10 ευρώ/τ.μ./ μήνα, περίπου. Σημειώνεται ότι οι παραπάνω τάσεις αύξησης και σταθεροποίησης αποτελούν μια αξιοπρόσεκτη διαφοροποίηση σε σχέση με τα τελευταία έτη, κατά τα οποία τα μισθώματα των γραφειακών χώρων είχαν καταγράψει μείωση έως και 50% σε σχέση με την προ οικονομικής κρίσης περίοδο (πριν το 2009). • • • Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται ενδεικτικά εταιρίες που λειτουργούν ευέλικτους χώρους γραφείων στην Αθήνα καθώς και ενδεικτικές χρεώσεις.

EΠΩΝΥΜΙΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ - ΠΕΡΙΟΧΗ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΧΡΕΩΣΕΙΣ

Τζαφέρη 16, Γκάζι

€245/άτομο/μήνα

Ηρούσ 4 & Κρέοντοσ, Κολωνόσ

1 μήνασ - €150/άτομο

TZAFERI 16

ATHENS PLACE θέσεισ εργασίασ ανοιχτού χώρου (hot desk/open plan): 1 ημέρα - € 15/άτομο, 1 μήνασ - € 170/άτομο

Κλεισόβησ 8, Αθήνα

Αποκλειστικό γραφείο εργασίασ ανοιχτού χώρου (dedicated desk): 1 μήνασ - €200 Ιδιωτικό γραφείο κλειστού τύπου (private desk): €500/μήνα/2 άτομα

THE CUBE

Καραϊσκάκη 28, Αθήνα

Θέση εργασίασ ανοιχτού χώρου Daily pass: €12,4 40 ώρεσ/μήνα/άτομο: €74,4 80 ώρεσ/μήνα/άτομο + 4 ώρεσ χρήση meeting room: € 111,6 Απεριόριστη χρήση/μήνα/άτομο + 8 ώρεσ χρήση meeting room: € 210,8 Μηνιαία συνδρομή μέλουσ : € 22,32 (community benefits + 10 ώρεσ σε ανοιχτό χώρο)

Ευρυσθέωσ 2, Γκάζι

θέση εργασίασ ανοιχτού χώρου Daily pass: € 18,6/άτομο € 186/μήνα/άτομο

IMPACT HUB ATHENS

THE FOUNDATION

Βασιλέωσ Κωνσταντίνου 5, Ζάππειο ORANGE GROOVE

SPACES

REGUS

Πηγή: Αrbitrage RE

1 άτομο: €100/άτομο/μήνα, 2 άτομα: €80/άτομο/μήνα 3 άτομα: €65/άτομο/μήνα, 4 άτομα: €50/άτομο/μήνα 5 άτομα: €45 /άτομο/μήνα Έκπτωση 50% σε startups μετά τον 1ο χρόνο

Ερμού 56, Στοά Τουρνικιώτη, Αθήνα

€10,70 - €14,80/άτομο/ημέρα συμβόλαιο 24 μηνών

Λεωφόροσ Κηφισίασ 117 & Αγ.Κωνσταντίνου, Μαρούσι

€9,00 - €12,30/άτομο/ημέρα συμβόλαιο 24 μηνών

Μεσογείων 2-4, Πύργοσ Αθηνών 20 οσ & 21οσ όροφοσ, Αμπελόκηποι

€8,10 - €11,10/άτομο/ημέρα

Λαγουμτζή 24, Μαρούσι

€4,70 - €10,00/άτομο/ημέρα

Κηφισίασ 166Α & Σοφοκλέουσ, Αθήνα

€4,90 - €6,70/άτομο/ημέρα

ΧΡΗΜΑ 71

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

άρθρο

Ο τουρισμός πριμοδοτεί τη βιομηχανία επίπλου Ευκαιρία για τον κλάδο επίπλου οι επενδύσεις στον τουρισμό

ια σημαντική ευκαιρία, προκειμένου να ανακτήσει μέρος των απωλειών που κατέγραψε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, φαίνεται να έχει η βιομηχανία επίπλου, που πριμοδοτείται από τις επενδύσεις στον τουρισμό, όπως δείχνουν πρόσφατες στατιστικές μελέτες. Ειδικότερα, το 2018 αποδείχθηκε χρονιά-ρεκόρ για τις τουριστικές εισροές, με τις αφίξεις να αγγίζουν τα 33 εκατομμύρια, περιλαμβανομένης και της κρουαζιέρας, και με τα συνολικά έσοδα να ξεπερνούν τα 21 δισ. ευρώ. Πρόσφατα στοιχεία του Υπουργείου Τουρισμού για την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2018 ανέδειξαν μεταξύ των ωφελούμενων αγορών και αυτήν του ξύλου και επίπλου, στην οποία η άνοδος που καταγράφεται φθάνει το 18% (στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2018 η αύξηση διαμορφώθηκε σε 17,8% βάσει στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ), λόγω της μεγάλης ανόδου των τουριστικών επενδύσεων. Την ίδια στιγμή, μέσω της οικονομίας διαμοιρασμού δημιουργούνται έσοδα άνω του 1,9 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, ποσού που προσεγγίζει το 10% της ετήσιας τουριστικής δαπάνης, σύμφωνα με έρευνα της Grant Thornton. Ο ρυθμός ανάπτυξης του εν λόγω τομέα φθάνει το 25%, με τις καταχωρίσεις ακινήτων στις πλατφόρμες βραχυχρόνιων μισθώσεων να αυξάνονται με αλματώδη ρυθμό, τροφοδοτώντας τη ζήτηση στη βιομηχανία επίπλου και εξοπλισμού χώρων φιλοξενίας. Αν και πολλές γνωστές αλυσίδες του λιανεμπορίου που απευθύνονται στη μαζική αγορά διαπιστώνουν αυξημένη ζήτηση για έπιπλα και για είδη διακόσμησης και εξοπλισμού κατοικίας, ως αποτέλεσμα της αναδυόμενης τάσης στο real estate, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται ολοένα και περισσότερο σε αντικείμενα υψηλότερων προδιαγραφών. Δημοφιλή brands από τον χώρο του επίπλου και λύσεις tailor-made έρχονται να απαντήσουν στις ανάγκες τόσο των νεόδμητων ξενοδοχείων όσο και των μικρότερων ακινήτων, που ανακαινίζονται από νεοεισερχομένους στην αγορά real estate, οι οποίοι προσβλέπουν στην προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, υψηλών απαιτήσεων. Επομένως, αναδύεται η πρόκληση για μια κατηγορία επαγγελματιών με τεχνογνωσία να διεισδύσουν σε αυτό το κομμάτι της αγοράς. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι λίγες οι εταιρείες στην τοπική αγορά που κατάφεραν να διατηρήσουν παραγωγική δραστηριότητα στο δυσμενές περιβάλ-

λον της τελευταίας δεκαετίας. Δεκάδες λουκέτα και διψήφια πτώση εσόδων –έφτασε να ξεπεράσει το 70%– άλλαξαν άρδην τον χάρτη στον κλάδο. Πολλές μικρομεσαίες και οικογενειακές επιχειρήσεις στράφηκαν και σε εμπορική δραστηριότητα, πέραν της κατασκευαστικής. Έτσι επιχείρησαν να αναβαθμίσουν το συνολικό χαρτοφυλάκιο προϊόντων και υπηρεσιών τους και να παραμείνουν ανταγωνιστικές ή απλά να επιβιώσουν, καθώς σε μεγάλο βαθμό οι στρατηγικές υπαγορεύθηκαν τόσο από την πτώση της ζήτησης όσο και από την εξάλειψη παραγωγών πρώτων υλών. Οι κοστοβόρες εισαγωγές έπαιξαν ρόλο στην αναπροσαρμογή του χαρτοφυλακίου δραστηριοτήτων ακόμη και υγιών επιχειρήσεων του χώρου. Μία από τις εταιρείες που έμειναν «όρθιες» μετά τη συρρίκνωση του κλάδου είναι η Iatrou Furniture, η οποία έχει χτίσει ένα ισχυρό brand, χάρη στη σκληρή δουλειά όλης της ομάδας. Η δεύτερη γενιά στο τιμόνι της Iatrou Furniture έχει αναπτύξει συνεργασίες με διεθνείς οίκους και δίκτυο συνεργατών, συνεχίζοντας να επεκτείνει την πελατειακή βάση της οικογενειακής επιχείρησης, χάρη στην προσήλωσή της σε υψηλά standards, όπως μας λέει ο κ. Τάσος Ιατρού. Ο τελευταίος, όντας μεγαλύτερος από τα δύο αδέλφια και συνεπώς πιο έμπειρος σε όλες τις λειτουργίες της επιχειρηματικής δραστηριότητας, από την παραγωγή μέχρι την πώληση, προβλέπει ότι η αγορά επίπλου, η οποία πέρασε «διά πυρός και σιδήρου», θα ωφεληθεί από την ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα. Η προσέγγιση του ίδιου και του αδελφού του Γιάννη –ο οποίος εξειδικεύεται στον σχεδιασμό επίπλων και λύσεων διακόσμησης– φέρνει την εταιρεία στην πρώτη γραμμή της νέας τάξης πραγμάτων στην αγορά, καθώς η επενδυτική κινητικότητα στον τομέα του τουρισμού αναδεικνύει ευκαιρίες και προκλήσεις για την επιχείρηση. Το πρόσφατο έργο στη Χώρα της Μυκόνου, που αφορά τον εξοπλισμό και τη διακόσμηση του Blu Blu Café Lounge Bar, είναι ενδεικτικό του ενδιαφέροντος που έχει παρουσιαστεί από επαγγελματίες του χώρου της εστίασης και της φιλοξενίας. Ο κ. Ιατρού τονίζει ότι η εταιρεία έχει την τεχνογνωσία, το δίκτυο και τις υποδομές για να ανταποκριθεί σε σχετικά έργα. • • • ΧΡΗΜΑ 73

άρθρο

ARTECNIKO:

Η συμβολή του βίντεο στην ανάπτυξη μιας επιχείρησης

ο βίντεο είναι ένα εξαιρετικά ισχυρό μέσο επικοινωνίας. Σύμφωνα με τη Forrester Research, ενώ μια φωτογραφία αξίζει όσο 1.000 λέξεις, ένα βίντεο ενός λεπτού αξίζει όσο 1,8 εκατομμύρια λέξεις! «Το βίντεο είναι ο κατεξοχήν τρόπος επικοινωνίας στο Διαδίκτυο, προσφέροντας τη δυνατότητα το κάθε μήνυμα να φτάνει ακριβώς στο εξειδικευμένο κοινό στο οποίο απευθύνεται. Συγκεκριμένα, το 90% των χρηστών του Διαδικτύου στην Ελλάδα παρακολουθούν online βίντεο», σύμφωνα με όσα αναφέρει ο κ. Νίκος Τσαλίκης, ιδιοκτήτης της εταιρείας ARTECNIKO Multimedia Solutions, παραγωγός και σκηνοθέτης. «Η αποτελεσματική εκμετάλλευση της δύναμης του βίντεο για μια επιχείρηση αποτελεί πλέον αναπόσπαστη ενέργεια οποιασδήποτε στρατηγικής μάρκετινγκ κι αν έχει επιλέξει να ακολουθήσει» αναφέρει ο κ. Τσαλίκης. Με βάση τα ίδια στοιχεία, το εταιρικό βίντεο: Bελτιώνει το SEO (Search Engine Optimization) του εταιρικού website, καθώς καθιστά 53 φορές πιο πιθανό να εμφανιστεί αυτό στην πρώτη σελίδα της Google. Tετραπλασιάζει την επισκεψιμότητα του εταιρικού website στα υπόλοιπα κανάλια που χρησιμοποιεί η κάθε επιχείρηση. Καθιστά δυνατή την αύξηση των πωλήσεων της επιχείρησης έως και 30% μέσω των καναλιών επικοινωνίας (social media, blogs κ.λπ.).

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Σύμφωνα με τον κ. Τσαλίκη, «τα βίντεο στα παγκόσμια αποτελέσματα αναζήτησης έχουν 41% υψηλότερο Click Through Rate (CTR) από τα απλά κείμενα (ReelSEO)». Ως εκ τούτου, το βίντεο σε μια ιστοσελίδα αυξάνει την πιθανότητα για μια εταιρεία να μετατρέψει τους «επισκέπτες» σε «πελάτες». Ειδικότερα, αναφέρεται ότι οι επισκέπτες που βλέπουν βίντεο ενός προϊόντος είναι 85% πιο πιθανό να το αγοράσουν. Οι χρήστες που μοιράζονται βίντεο σε μικρές και μεγάλες ιστοσελίδες επέλεξαν το Facebook κατά 46%, το e-mail κατά 40%, ενώ το Twitter καταλαμβάνει το 14% των προτιμήσεων των χρηστών (Invodo Research, Ιανουάριος 2012). Επίσης, έχει υπολογιστεί ότι το βίντεο σε ένα e-mail αυξάνει κατά 200-300% το CTR, ενώ σε ένα landing page αυξάνει κατά 80% τις μετατροπές. Όπως προκύπτει, τα βίντεο δίνουν ένα απίστευτο πλεονέκτημα στις εκστρατείες μάρκετινγκ social media, γιατί εκτιμάται ότι μοιράζονται εύκολα σε Διαδίκτυο και social media, εξηγούν το μήνυμα της εταιρείας όπως εκείνη επιθυμεί και είναι διασκεδαστικά. «Μόνο το βίντεο μπορεί να διεισδύσει τόσο αποτελεσματικά στην καρδιά και στο μυαλό του δυνητικού πελάτη και να επιτύχει αυτήν τη σύνδεση. Το βίντεο επεμβαίνει στην ψυχολογική διαδικασία που οδηγεί τον αποδέκτη του στο να επιλέξει ένα προϊόν αντί για άλλο και να μείνει πιστός σε αυτό» σημειώνει ο κ. Τσαλίκης, επισημαίνοντας ότι «ένα καλό βίντεο αντιστοιχεί σε πολλές σελίδες που περιγράφουν τις αξίες της εταιρείας, τα προϊόντα και τη διαδικασία

παραγωγής τους, ενώ μεταφέρεται πολύ πιο εύκολα, είναι κατανοητό και μπορεί να διαδοθεί άμεσα».

Γιατί η παραγωγή βίντεο είναι απαραίτητη για το ψηφιακό μάρκετινγκ Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο περιμένουμε κάτι περισσότερο από ένα κείμενο και θέλουμε να κερδίσουμε κάτι από αυτό που βλέπουμε. Στην πραγματικότητα, ο μέσος χρήστης του Διαδικτύου ξοδεύει περίπου 88% περισσότερο χρόνο σε έναν ιστότοπο με βίντεο. Επομένως: Αν θέλετε να απολαμβάνετε τις πρώτες θέσεις στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης, Αν σας ενδιαφέρει να αυξήσετε τους επισκέπτες της ιστοσελίδας σας,

Ποια είναι η ARTECNIKO

Αν επιθυμείτε να επικοινωνήσετε το μήνυμά σας στο κοινό που σας ενδιαφέρει,

Η ΑRTECNIKO είναι μια ανεξάρτητη εταιρεία παραγωγής, με εξειδίκευση στην παροχή ολοκληρωμένων λύσεων προβολής προϊόντων και υπηρεσιών, μέσω της κινηματογράφησης, της φωτογράφισης και της χρήσης των εφαρμογών multimedia. Την ομάδα της πλαισιώνουν σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, οπερατέρ, μοντέρ, φωτογράφοι, 3D animators κ.τ.λ. με πολύχρονη πείρα από τον χώρο της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Η ARTECNIKO αναλαμβάνει project όπως διαφημιστικά spot, κάλυψη εταιρικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, κάλυψη εκθέσεων/συνεδρίων και πολλά άλλα, ενώ εξειδικεύεται στην παραγωγή οποιασδήποτε μορφής video, όπως εταιρικό, εκπαιδευτικό, ενημερωτικό, διαφημιστικό κ.τ.λ. Οργανώνει και φέρνει εις πέρας τη συνολική παραγωγή, από τη σύλληψη της πρωταρχικής ιδέας μέχρι την παράδοση του τελικού αρχείου σε ψηφιακή μορφή, έτοιμη προς προβολή.

τότε το εταιρικό βίντεο είναι πλέον απαραίτητο κομμάτι της εταιρικής σας ταυτότητας και συμπληρώνει αρμονικά τη διαδικτυακή σας παρουσία. Σε οποιονδήποτε κλάδο κι αν δραστηριοποιείται μια επιχείρηση, μπορεί να επωφεληθεί από τη χρήση video σε όλη τη στρατηγική ψηφιακού μάρκετινγκ που ακολουθεί.

Video marketing: Το πολυτιμότερο κρυφό σας «όπλο» Η δημιουργία δυναμικών «εκπαιδευτικών βίντεο», μέσω των οποίων παρουσιάζεται η «σωστή χρήση» ενός προϊόντος ή υπηρεσίας, αποτελεί την τελευταία τάση στο online marketing. Έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι, συχνά, μαθαίνουν καλύτερα όταν τους δίνεις «οπτικό υλικό» ως προς το τι πρέπει να κάνουν, επομένως, έχοντας κατακτήσει τη «σωστή χρήση», πολλές φορές, υποσυνείδητα, οδηγούνται στην «αγορά». Αυτό, αυτομάτως, καθιστά το βίντεο ένα πολύτιμο κρυφό «όπλο» προβολής, αφού είναι ικανό να μετατρέψει τους απλούς «επισκέπτες» μιας ιστοσελίδας σε «πραγματικούς» πελάτες.

Η εμπειρία, οι πρωτοποριακές ιδέες, η ταχεία εξυπηρέτηση και οι ανταγωνιστικές τιμές είναι κάποια από τα εφόδια που τη χαρακτηρίζουν.

βίντεο ως Η δύναμη τορυκετινγκ ενέργεια μά ● Θα φέρει δη ρησή σου

μοσιότητα στην

επιχεί-

me σου σει το brand na ● Θα ενδυναμώ σο ό κάθε άλλο μέ περισσότερο απ σου στο ι την παρουσία ● Θα εδραιώσε Διαδίκτυο μά σου νήσει το μήνυ ● Θα επικοινω ελεσματικά άμεσα και αποτ έσεις με προσωπικές σχ ● Θα δομήσει τους πελάτες αγοράς ει τη διαδικασία ● Θα ενθαρρύν νούς ς λιγότερο πιθα ακόμη και στου πελάτες

Εκμεταλλεύσου την!

Με πρωταρχικό γνώμονα το πραγματικό ενδιαφέρον για τον πελάτη και τις ανάγκες του και φιλοσοφία τον απόλυτο συνδυασμό τεχνικής αρτιότητας και καλλιτεχνικής δημιουργίας, η ARTECNIKO είναι εδώ για να βοηθήσει την επιχείρησή σας να αντεπεξέλθει στις υψηλές απαιτήσεις της σημερινής παγκόσμιας αγοράς. • • • ΧΡΗΜΑ 75

άρθρο

«Αφήστε τα βάρη πάνω μας» Ευγενία Καφφετζή Διευθύνουσα Σύμβουλος, Globalnet Insurance Brokers

ναν πρωτότυπο τρόπο επέλεξε η κ. Ευγενία Καφφετζή, διευθύνουσα σύμβουλος της Globalnet Insurance Brokers, για να επικοινωνήσει με διευθυντικά στελέχη που παρευρέθηκαν στην τελετή απονομής των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2018, τα οποία διοργανώθηκαν από το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, το επιχειρηματικό και οικονομικό portal banks.com.gr και την Ethos Awards. Οι παρευρισκόμενοι παρέλαβαν συσκευασία δώρου που περιείχε ένα βαράκι 1 κιλού και μία επιστολή με τίτλο «Σηκώστε το βάρος των ευθυνών με... τρόπο!», στην οποία η κ. Καφφετζή, αναφερόταν στα πλεονεκτήματα της ασφάλισης ευθυνών διοίκησης που παρέχει η Globalnet. Αναλυτικά στην επιστολή αναφέρεται: Μετά από 30 και πλέον χρόνια στον ασφαλιστικό κλάδο, εκπροσωπώντας επιχειρήσεις

και οργανισμούς από θέσεις ευθύνης, είμαι σε θέση να γνωρίζω «εκ των έσω» ότι οι ευθύνες των μελών ενός διοικητικού συμβουλίου, ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης, αλλά και των στελεχών αυτής, οι οποίες απορρέουν από την άσκηση των διοικητικών τους καθηκόντων, είναι πολλές, ποικίλων μορφών και μπορεί να εγείρουν μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις από τρίτους. Τα μέλη του ΔΣ και οι διευθυντές μιας επιχείρησης, ενδεχομένως, υποθέτουν ότι οι εργοδότες τους θα αναλάβουν τα έξοδα υπεράσπισης σε περίπτωση αγωγής ή διεξαγωγής έρευνας εναντίον τους, αλλά κάτι τέτοιο μπορεί, σε κάποιες περιπτώσεις, να μην ισχύει. Σε αυτήν την περίπτωση, ο διευθυντής ή το μέλος του ΔΣ καλείται να επωμιστεί ο ίδιος τις δαπάνες, οι οποίες συνήθως είναι πολύ υψηλές και το βάρος για τον οικογενειακό του προϋπολογισμό πολλές φορές δυσβάστακτο, με κίνδυνο μείωσης ή και απώλειας της προσωπι-

κής του περιουσίας. Η ασφάλιση ευθυνών διοίκησης παρέχει ολοκληρωμένη εξασφάλιση σε διευθυντές και στελέχη έναντι απαιτήσεων τρίτων (όπως επίσημες αρχές, πελάτες, μετόχους, προμηθευτές, εργαζομένους), αμοιβές εξωτερικών συμβούλων για την υπεράσπιση ενός διευθυντή ή στελέχους, αποζημιώσεων, εξώδικων διακανονισμών κ.ά.

Σχετικά με την Globalnet

συμφερόντων των επιχειρηματικών πελατών και το μετρήσιμο όφελος για αυτούς αποτελούν στρατηγική προτεραιότητά της.

Η Globalnet Insurance Brokers είναι εταιρεία μεσιτείας ασφαλίσεων, με κύριους εταίρους και στρατηγικούς συνεργάτες την Εταιρεία Συμμετοχών Ν.Α. Κανελλόπουλος-Χρ. Αδαμαντιάδης ΑΕ και την ΚΤΕΟHellas. Η Globalnet Insurance Brokers παρέχει ένα ευρύ φάσμα λύσεων σε θέματα διαχείρισης κινδύνων, με εξειδίκευση τόσο σε corporate business όσο και σε “key man insurance”. Συνεργαζόμενη με τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρείες της ελληνικής και διεθνούς ασφαλιστικής αγοράς με δραστηριότητα σε όλους τους κλάδους ασφάλισης, η διασφάλιση των 76

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Επιτρέψτε μου να επικοινωνήσω μαζί σας εντός των επόμενων ημερών προκειμένου να έχουμε μια εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με το θέμα. Με εκτίμηση Ευγενία Καφφετζή Διευθύνουσα Σύμβουλος Linkedin.com/pub/Eugenia-kaffetzi/36/969/a03/

Η τεχνογνωσία και η πολυετής εμπειρία στο Risk Management και στο Corporate Business που διαθέτουν τα στελέχη της Globalnet Insurance Brokers, αλλά και η συνεχής επένδυση της εταιρείας στην τεχνολογία και την καινοτομία, αποτελούν τα βασικά συστατικά των παρεχόμενων υπηρεσιών της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης. Ενδεικτικές παρεχόμενες υπηρεσίες είναι: Risk Management Services, Insurance Broking & Placing, Claims Management & Consulting Services, Private Services (key man insurance), Employee Benefits. • • •

άρθρο

Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ:

Διαχειρίστηκε πάνω από 56.000 ηλεκτρικών αποβλήτων το 2018, υπερκαλύπτοντας τους στόχους

τόνους

Η πρακτική της ανακύκλωσης συσκευών, χρόνο με τον χρόνο, εξελίσσεται σημαντικά στη χώρα μας

εταιρεία Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ πρωτοστατεί στον τομέα αυτό από το 2004, όταν ιδρύθηκε. Ως γνωστόν, η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει θεσπίσει ορισμένα από τα αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα παγκοσμίως. Σε αυτά εντάσσεται και η ανακύκλωση των ηλεκτρικών συσκευών. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι επιχειρήσεις που διαθέτουν στην αγορά ηλεκτρικές συσκευές υποχρεούνται να φροντίζουν για τη σωστή διαχείρισή τους μετά το τέλος της χρήσιμης ζωής τους. Για τον σκοπό αυτό, απευθύνονται στην Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ, η οποία έχει οργανώσει και αναπτύσσει σε πανελλαδικό επίπεδο την τεχνογνωσία και τις κατάλληλες υποδομές για όλες τις κατηγορίες συσκευών. Σύμφωνα με την εταιρεία, η διαχείριση των ηλεκτρικών αποβλήτων γίνεται με στόχο τον ορθότερο τρόπο περιβαλλοντικά, αλλά και με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Επισημαίνεται ότι οι οικονομικοί πόροι της Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ προέρχονται αποκλειστικά από τους παραγωγούς και εισαγωγείς ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Από το 2004 μέχρι σήμερα έχουν συμβληθεί πάνω από 3.000 επιχειρήσεις του κλάδου, για την εκπλήρωση της υποχρέωσής τους. Με βάση τα στοιχεία της εταιρείας, η συλλογή και ανακύκλωση όλων των κατηγοριών συσκευών, περιλαμβανομένων και των λαμπτήρων μέσα στο 2018, ξεπέρασε τους 56.000 τόνους, υπερκαλύπτοντας τους στόχους που έχει η χώρα μας ως κράτος-μέλος της ΕΕ.

Οι άξονες δραστηριότητας της Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ Η Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ έχει δημιουργήσει και αναπτύσσει τις απαιτούμενες υποδομές και συνεργασίες για τη συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση και επεξεργασία των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων. Η συμβολή των συνεργατών της εταιρείας στην πραγματοποίηση της ανακύκλωσης κρίνεται καθοριστική. Όπως αναφέρεται από την Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ, στο δίκτυο συλλογής των συσκευών και λαμπτήρων έχει ενταχθεί η πλειοψηφία των αλυσίδων που πωλούν ηλεκτρικά είδη, καθώς και πολλά ανεξάρτητα καταστήματα. Στα συνεργαζόμενα καταστήματα υπάρχουν κάδοι για μικροσυσκευές και ειδικοί κάδοι για λάμπες. Με την εταιρεία έχει συμβληθεί και η πλειοψηφία των δήμων, σε χώρους των οποίων είναι τοποθετημένα όλα τα απαραίτητα μέσα συλλογής. Μεγάλο μέρος της συλλογής προέρχεται από συμβεβλημένους με το σύστημα εμπόρους παλαιών μετάλλων, οι οποίοι είναι αποδέκτες της συλλογής των γυρολόγων. Αξιοσημείωτη είναι και η συμβολή των επιχει-

ρήσεων, οι οποίες αποσύρουν είτε επαγγελματικά μηχανήματα είτε τον πάγιο εξοπλισμό τους. Το επόμενο στάδιο για την ανακύκλωση των ηλεκτρικών αποβλήτων είναι η μεταφορά τους από τα σημεία συλλογής προς τις μονάδες επεξεργασίας. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται από την εταιρεία, για τη διακίνηση των συσκευών ακολουθούνται αυστηροί κανόνες ασφαλείας, ενώ με σκοπό τη μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση πραγματοποιούνται συνδυαστικά δρομολόγια και αξιοποιείται στον μέγιστο βαθμό η χωρητικότητα των container μέσα στα οποία αποθηκεύονται προσωρινά και μεταφέρονται οι συσκευές. Βεβαίως, η συλλογή των παλιών ηλεκτρικών συσκευών δεν θα είχε κανένα νόημα χωρίς τη δυνατότητα μετατροπής τους σε χρήσιμα υλικά και την προστασία του περιβάλλοντος από τις βλαβερές ουσίες που περιέχουν. Η Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ αναφέρει ότι έχει αναπτύξει τις κατάλληλες τεχνικές υποδομές, που μπορούν να υποστηρίξουν τη διαχείριση μεγάλων ποσοτήτων συσκευών. Η επεξεργασία όλων των συσκευών γίνεται σε 7 συνεργαζόμενες ελληνικές μονάδες, σε κομβικά σημεία της χώρας. Οι διαδικασίες επεξεργασίας ακολουθούν τα υψηλότερα ευρωπαϊκά πρότυπα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για να διασφαλιστεί ότι οι βλαβερές ουσίες που περιέχουν δεν θα επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Η επικοινωνία με τους πολίτες στρατηγικός πυλώνας ανάπτυξης της ανακύκλωσης συσκευών Μέσα από την επικοινωνιακή της στρατηγική, η Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ οραματίζεται να ισχυροποιήσει την κοινωνική συνείδηση και να βοηθήσει να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ένα βιώσιμο περιβάλλον. Τα κύρια οχήματα επικοινωνίας με τους πολίτες είναι η τηλεόραση και το Διαδίκτυο. Οι τηλεοπτικές καμπάνιες της εταιρείας αναφέρεται ότι έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που να αντανακλούν τις αξίες της ανιδιοτέλειας, της υπευθυνότητας και της αγάπης για τη ζωή. Παράλληλα, η παρουσία της στο online περιβάλλον είναι συνεχής τόσο με χρηστική πληροφόρηση όσο και με δημιουργικό περιεχόμενο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ είναι ζωντανά κανάλια επικοινωνίας και ανοιχτά στον διάλογο. Από το 2016 η εταιρεία πραγματοποιεί πανελλαδικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του δημοτικού και του γυμνασίου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Καθώς τα παιδιά είναι οι μελλοντικοί ενεργοί πολίτες, οι ελπίδες μας για μια κοινωνικά υπεύθυνη κοινωνία και έναν καλύτερο κόσμο εναποτίθενται σε αυτά». • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

RENAULT SA

Τιμή Μετοχής 28 Δεκεμβρίου 2018 Χρηματιστήριο (σε Ευρώ)

Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Παρισιού, Γαλλία [Bloomberg Ticker: RNO:FP] [Reuters Ticker: RENA.PA] Κλάδος δραστηριότητας: Κυκλικά καταναλωτικά αγαθά

53,90 €

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. Ευρώ) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

295,72 15.939,43 1.182.500 1,212

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε Ευρώ) 100.00

9.000.000

75.00

6.750.000

50.00

4.500.000

25.00

2.250.000

94,41 53,68 -13,20% -26,91% -32,81%

Μέγ. 52 εβδ. (Ευρώ) Χαμ. 52 εβδ. (Ευρώ) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

0.00

0 12/17 01/18 03/18 04/18 05/18 06/18 07/18 08/18 09/18 10/18 11/18 12/18 Τιμή Μετοχής (σε €)

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Όγκος συν/γών

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Ο Όμιλος Renault αποτελεί έναν πολυεθνικό όμιλο εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον σχεδιασμό, την κατασκευή και την παραγωγή αυτοκινήτων και οχημάτων, καθώς και στην παροχή συναφών υπηρεσιών. Η κύριες μάρκες των παραγόμενων οχημάτων διεθνώς είναι οι Renault, Renault Samsung Motors και Dacia. [Πηγή: Reuters] Αποτελέσματα 9μήνου 2018 (Όμιλος, σε εκατ. €)

110.00 100.00

6M 2018

6M 2017

29.957

1,42%

29.537

90.00

Κύκλος Εργασιών Μικτό Κέρδος

6.202

2,06%

6.077

80.00

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

1.734

-3,07%

1.789

Κέρδη προ Φόρων

2.427

-16,86%

2.919

Καθαρά Κέρδη μφδμ

1.952

-18,63%

2.399

70.00 60.00 15/1/2014 Δείκτης CAC 40

15/1/2015

15/1/2016

Μετοχή

15/1/2017

15/1/2018 Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιων δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2012-2017 (Όμιλος, σε εκατ. €)

Πωλήσεις

Μικτά Κέρδη

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2012

41.270

7.178

2.284

1.749

9,1

0,7

4,1

0,40

2013

40.932

7.321

1.128

586

27,2

0,7

4,6

0,44

2014

41.055

7.745

2.134

1.890

8,4

0,7

3,7

0,44

2015

45.327

9.233

3.326

2.823

5,6

0,6

2,4

0,35

10%

2016

51.243

10.987

4.598

3.419

4,7

0,5

2,0

0,33

11%

2017

58.770

12.293

6.101

5.114

3,1

0,5

1,6

0,28

15%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2012-2017 ( Όμιλος, σε εκατ. €) 2012

2013

2014

2015

2016

2017

Πωλήσεις

41.270

40.932

41.055

45.327

51.243

58.770

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

34.092

33.611

33.310

36.094

40.256

46.477

17,39%

17,89%

18,86%

20,37%

21,44%

20,92%

1.749

586

1.890

2.823

3.419

5.114

4,2%

1,4%

4,6%

6,2%

6,7%

8,7%

11.180

11.661

12.497

14.133

13.853

14.057

3.864

3.162

3.391

4.128

5.813

6.328

205

211

229

230

245

244

23.230

23.650

25.733

28.605

34.358

39.334

6.558

6.171

7.094

8.295

9.533

9.904

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

247

245

266

272

297

294

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

177

178

188

211

216

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων. Έτος Ίδρυσης: 2002 ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. . υ ίο α λ α φ ε κ ύ ο ικ χ ο τ ε μ ις ε σ Θέμα-«ταμπού» οι αυξή Η πρόσφατη δήλωση του Γ. Δραγασάκη, ανεξάρτητα από τη σκοπιμότητα για την οποία έγινε, επανέφερε στο τραπέζι το «καυτό» θέμα των κεφαλαιακών αναγκών που αντιμετωπίζει το εγχώριο banking. Το ζήτημα των αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου είναι «ταμπού», όπως εξελίσσεται η κατάσταση ευρύτερα στο ευρωπαϊκό, και ειδικότερα στο εγχώριο, τραπεζικό σύστημα, με τη Φραγκφούρτη να «ξορκίζει» λύσεις που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δραματικό περιορισμό τη θέση των υφιστάμενων μετόχων/επενδυτών και όσων συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο των ομίλων. Στην ίδια λογική κινείται και η Αθήνα, καθώς είναι κοινή η πεποίθηση τραπεζιτών και επενδυτικών κύκλων πως το θέμα της ενίσχυσης των συστημικών ομίλων με «φρέσκα κεφάλαια» είναι ελάχιστη προϋπόθεση για να γίνουν βήματα προς την κατεύθυνση της επιστροφής στην κανονικότητα. Πολύ περισσότερο δε από τη στιγμή που το τραπεζικό σύστημα «στενάζει» υπό το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ανεπίσημες εκτιμήσεις τα ανεβάζουν στα 88 δισ. στο τέλος χρήσης 2018/στοιχεία 31ης Δεκεμβρίου) και ο χρόνος ενεργοποίησης του σχετικού πρότζεκτ αργεί ακόμη πολύ. Την ίδια στιγμή, στο χρηματιστηριακό ταμπλό η πρωτοφανής απαξίωση της αποτίμησης των συστημικών ομίλων από τη μία αποτυπώνει την προεξόφληση συγκεκριμένων funds πως οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου είναι μονόδρομος –άρα και το dilution των υφιστάμενων μετόχων αναπόφευκτο–, από την άλλη περιορίζει σημαντικά τις εναλλακτικές που έχουν στα χέρια τους οι διοικήσεις των τραπεζών. Όταν η συνολική αποτίμηση και των τεσσάρων δεν ξεπερνά τα 3,8 δισ. (στη συνεδρίαση της 8ης Φεβρουαρίου), πώς θα μπορέσει μια τράπεζα να διεκδικήσει με ανταγωνιστικούς όρους να απευθυνθεί στις αγορές, λ.χ. βγαίνοντας για ένα ομόλογο μερικών εκατοντάδων εκατ. ευρώ; Το επιχείρησε (τουλάχιστον) δύο φορές το 2018 η Πειραιώς και τα επιτόκια που ζητήθηκαν (για 500 και 300/250 εκατ.) ξεπερνούσαν τη λογική, με συνέπεια να «παγώσει κάθε σκέψη», όπως τονίζει τραπεζική πηγή η οποία συμμετείχε στην τελευταία ενημέρωση που έγινε στη Φραγκφούρτη (30-31 Ιανουαρίου).

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2019

Δεδομένου του ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι συμφωνούν στο ότι χρειάζονται «νέα κεφάλαια», ασχέτως του ύψους που κάθε πλευρά υπολογίζει ως αναγκαίο, το ερώτημα αφορά στον χρόνο, στον τρόπο και στην τακτική. Είναι ενδεικτικό πως ενώ οι διοικήσεις των τραπεζών θεωρούν ότι συνολικά θα χρειαστούν περί τα 2 δισ. –τίμημα που βρίσκεται κοντά και στις εκτιμήσεις της Φραγκφούρτης–, το ΔΝΤ κρατά ψηλά τον πήχη (παρότι δεν επιμένει για... 7-9 δισ., για τα οποία πίεζε πέρσι, πριν τη διενέργεια των stress tests), με μια ομάδα 4-8 επιθετικών funds να συμμερίζονται τη θέση του Ταμείου και, κατά κάποιον τρόπο, να «εκβιάζουν» για ακόμη χαμηλότερες αποτιμήσεις. Φραγκφούρτη και Αθήνα θεωρούν ότι μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου θα αποτελούσε την έσχατη λύση, και για αυτό προκρίνουν 2-3 εναλλακτικές, έτσι ώστε ούτε οι υφιστάμενοι μέτοχοι να χάσουν ακόμη μεγαλύτερο μέρος της θέσης τους ούτε να απαξιωθούν οι μετοχές. Με αυτόν τον τρόπο ένας υφιστάμενος μέτοχος θα μπορούσε να υποστηρίξει, ενισχύοντας περαιτέρω τη συμμετοχή του, ένας εν δυνάμει ενδιαφερόμενος να τοποθετηθεί επενδυτικά, ένα fund θα είχε λόγους για να καλύψει μια ομολογιακή έκδοση και το σύστημα, ευρύτερα, να αποφύγει αναγκαστικές λύσεις που θα αμφισβητούσαν τον ρόλο του. Εύλογα η Φραγκφούρτη το τελευταίο που θα ήθελε είναι το εγχώριο –αλλά όχι μόνο– banking να υποχρεωνόταν να προσφύγει σε αναγκαστικές αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, μόλις 8 μήνες μετά τους ελέγχους αντοχής stress tests για τις ελληνικές και ούτε καν 4 για τις ευρωπαϊκές. Πόσο δε μάλλον όταν η ΕΚΤ από το φθινόπωρο θα αρχίσει να ετοιμάζεται για τους ελέγχους του 2020 (με νέα διοίκηση από τις αρχές Νοεμβρίου), με τον Μάριο Ντράγκι να έχει διαχειριστεί το πρόβλημα του χαμηλού πληθωρισμού, την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας, τη «βόμβα» του 1 τρισ. μη εξυπηρετούμενων δανείων… Σε σημείο που ο ίδιος, στο τελευταίο διοικητικό συμβούλιο της τράπεζας, άφησε να εννοηθεί πως, αν χρειαστεί, θα επαναφέρει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Στεγάζουμε την ιστορία, ανοίγουμε δρόμους στο μέλλον.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ

Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Μονάδα Μηχανικής και Βιολογικής Επεξεργασίας Απορριμμάτων Σόφιας

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

Αιολικό Πάρκο «Κτενιάς»

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ

Αναδεικνύουμε την αξία στα απορρίμματα, παράγουμε ενέργεια από τη φύση.

☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

Δημιουργούμε θέσεις εργασίας, στηρίζουμε την ελληνική οικονομία

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

Ranking Μερισματικής Απόδοσης Οι εταιρείες που στήριξαν τους μετόχους τους στην κρίση ΧΡΗΜΑ

Investor’s Guide

τ.438/ 01-02.2019

Πού θα τοποθετήσετε τα χρήματά σας το 2019

Γιώργος Γεράρδος Πρόεδρος, Πλαίσιο Computers

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

«Ευτύχησα να δω τα όνειρά μου να γίνονται πραγματικότητα. Τώρα, κάνω σχέδια…»

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.438 / 01-02.2019 / € 6,00

Σε άνθηση η αγορά προσωρινών γραφείων και ευέλικτων χώρων εργασίας