ΧΡΗΜΑ #444, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

INVESTOR’S GUIDE Οι ευκαιρίες και οι προοπτικές που «κρύβει» το 2020 ΧΡΗΜΑ

ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

τ.444/ 01-02.2020

Το δωδεκάχρονο bitcoin και οι μελλοντικές προκλήσεις

Σπύρος Μανωλόπουλος Πρόεδρος της Space Hellas

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε περισσότερο στη χώρα μας

S PO

21-0117

Το διάστημα 2013-2019, και παρά την έντονη οικονομική κρίση, η Space Hellas υλοποίησε στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης και εξωστρέφειας παρουσιάζοντας υψηλό ρυθμό ανάπτυξης.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.444 / 01-02.2020 / € 6,00

«Φουντώνει» ο ανταγωνισμός σε ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο

Στρατηγικές Λύσεις

µε τα φτερά της Πληροφορικής & τη δεξιότητα του Ανθρώπινου ∆υναµικού

CMY

Υπηρεσίες

Πληροφοριακά Συστήµατα

Σύσταση ΤΕΑ

∆ιαχείριση ΤΕΑ

∆ιαχείριση διοικητικών λειτουργιών ΤΕΑ

∆ιαχείριση Οµαδικών Συνταξιοδοτικών

Business Process Reengineering

∆ιαχείριση Οµαδικών Ζωής & Υγείας

GAP analysis Σχεδιασµός & Ανάπτυξη Πληροφοριακών Συστηµάτων

Prudential Informatics | Μοµφεράτου 148 | 11 475 Αθήνα | pipc.gr

ΧΡΗΜΑ 1

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

εν αρχή...

Ευκαιρία από την κρίση; Θα μπορούσε η κρίση να αποβεί ευκαιρία για την Ελλάδα;» ήταν το ερώτημά μου σε σημαίνοντα επιχειρηματικό παράγοντα, ο οποίος μόνο φίλα προσκείμενος προς την κυβέρνηση ή τον Κυριάκο Μητσοτάκη δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί. Η απάντησή του –στοιχειοθετημένη και απόλυτα νουνεχής– ομολογώ πως με εξέπληξε ευχάριστα. Και ως ενεργό πολίτη, εργαζόμενο/φορολογούμενο αυτής της χώρας. Ο «μαύρος κύκνος», που σκίασε τις αγορές, που πυροδότησε δικαιολογημένες ανησυχίες για τον κίνδυνο επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, που προκάλεσε «σύγκρυο» σε επιχειρήσεις-κολοσσούς, θα μπορούσε να αναδειχθεί σε «λευκό» για τη χώρα μας, την οικονομία, το επιχειρείν. Με τη βασική προϋπόθεση πως η εξάπλωση της κρίσης θα γίνει διαχειρίσιμη σε εύλογο χρονικό διάστημα, με γνώμονα πάντα τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ. Ο Έλληνας πρωθυπουργός έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και στα δύο πολύ σοβαρά μέτωπα. Τόσο σε αυτό του κορωνοϊού όσο και στο μείζον του λεγόμενου «μεταναστευτικού»*, πετυχαίνοντας μια, σε ικανοποιητικό βαθμό, διαχείρισή τους. Τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφονταν ετούτες οι γραμμές. Προφανώς, τα μηνύματα από τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας, τον τουρισμό, δεν είναι τα αναμενόμενα, προ κρίσης. Όμως, εάν μέσα στους επόμενους έναν-δύο μήνες τεθεί υπό έλεγχο το πρόβλημα του ιού, τότε το τουριστικό ρεύμα προς την Ελλάδα θα είναι αυξημένο, συνεκτιμώντας τη θετική εικόνα που διαμορφωνόταν μέχρι τούτη την ώρα. Με την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των δύο προβλημάτων, περνά προς τους «έξω» η εικόνα μιας χώρας, που, παρά το γεγονός ότι βγήκε πρόσφατα από μια τεράστια κρίση, έχει τις δυνάμεις και τις δυνατότητες να «σταθεί όρθια», σεβόμενη το Διεθνές Δίκαιο, να προασπίσει τα αυτονόητα, να αδράξει την αφορμή και να κάνει την κρίση «εργαλείο» ανάκαμψης. Αίφνης, λόγω κορωνοϊού και «μεταναστευτικού», η Ελλάδα (ξανά) βρέθηκε στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας, αυτήν τη φορά με θετικό πρόσημο. Επιχειρηματίες και βασικοί μέτοχοι, όλοι όσοι πέτυχαν στη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης να κάνουν πιο εξαγωγικό τον προσανατολισμό του εγχώριου επιχειρείν, κερδίζοντας μερίδια αγοράς στις ξένες αγορές, είναι αυτοί που διαθέτουν την εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων, 2

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

στοιχείο που αναγνωρίζεται από ανταγωνιστές τους, μέχρι και μεγαλόσχημους επικεφαλής πανίσχυρων funds. Θα μπορούσε το «διπλό μέτωπο» κρίσεων να αποτελέσει ευκαιρία και αφορμή για να βγει κερδισμένη η χώρα, η οικονομία, η κοινωνία; Υπό προϋποθέσεις, ναι! Η απάντηση, όντως, μπορεί να είναι θετική. * Το πρόβλημα, όπως αναδείχθηκε με την πρόσφατη «ασύμμετρη απειλή» από την πλευρά της Τουρκίας, δεν είναι καν μεταναστευτικό. Πρόκειται για ζήτημα εισβολής και αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας.

Κ.Μ. Γελαντάλις

ΧΡΗΜΑ 3

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

Οι εισηγμένες θα στηρίξουν την ανάπτυξη

INVESTOR’S GUIDE

Οι ευκαιρίες και οι προοπτικές που «κρύβει» το 2020

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

«Αγώνας δρόμου» για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

«Φουντώνει» ο ανταγωνισμός σε ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

τ.444/01-02 2020

INVESTOR’S GUIDE Οι ευκαιρίες και οι προοπτικές που «κρύβει» το 2020 ΧΡΗΜΑ

ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

τ.444/ 01-02.2020

Το δωδεκάχρονο bitcoin και οι μελλοντικές προκλήσεις

33 ~ RANKING-ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ

Σπύρος Μανωλόπουλος

Αύξηση μερισματικών αποδόσεων προβλέπει η χρηματιστηριακή αγορά

Πρόεδρος της Space Hellas

SS POS RE

Το διάστημα 2013-2019, και παρά την έντονη οικονομική κρίση, η Space Hellas υλοποίησε στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης και εξωστρέφειας παρουσιάζοντας ταυτόχρονα ρυθμό ανάπτυξης 76%.

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Το δωδεκάχρονο bitcoin και οι προκλήσεις

Είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε περισσότερο στη χώρα μας

42 ~ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

S PO

21-0117

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

52 ~ ΕΤΑΙΡΙΚΑ ΟΜΟΛΟΓΑ

Το διάστημα 2013-2019, και παρά την έντονη οικονομική κρίση, η Space Hellas υλοποίησε στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης και εξωστρέφειας, παρουσιάζοντας υψηλό ρυθμό ανάπτυξης.

Οι όμιλοι που ετοιμάζονται τα «σηκώσουν» πάνω από 2 δισ. ευρώ

56 ~ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ»

Οι άριστοι του ελληνικού χρηματιστηρίου

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Ευκαιρία από την κρίση; 78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: The Walt Disney Co. 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Βελτιώνεται η εμπιστοσύνη

ΧΡΗΜΑ

τεύχος Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2020 ISSN 1105-0470

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.444 / 01-02.2020 / € 6,00

περιεχόμενα

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

Τάκης Πουρναράκης banks-press@ethosmedia.eu

MARKETING & MAGAZINE COORDINATOR Αλεξάνδρα Λυμπέρη lyberi.a@ethosmedia.eu

Βάιος Κρόκος krokos.v@ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

www.banks.com.gr

www.insuranceworld.gr

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news.

ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ Πρόεδρος της Space Hellas

Είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε περισσότερο στη χώρα μας ΧΡΗΜΑ 5

χρηματιστήριο

Οι εισηγμένες θα στηρίξουν την ανάπτυξη Φορολογικές ελαφρύνσεις στο τραπέζι των συζητήσεων

ακέτο φορολογικών κινήτρων για τις ισχυρές, κερδοφόρες επιχειρήσεις διεκδικεί η Αθήνα από τους δανειστές. Δεδομένης της καθοριστικής συνδρομής των εισηγμένων στο ΧΑ ομίλων, το οικονομικό επιτελείο θέτει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σειρά κινήτρων, κυρίως φορολογικού χαρακτήρα, προκειμένου μέρος της κερδοφορίας να επανεπενδυθεί, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για αύξηση της απασχόλησης, με άμεσο αποτύπωμα και στην πραγματική οικονομία. Σε αυτήν την προσπάθεια, που υποστηρίζεται από την πλειονότητα των «μεγάλων» του χρηματιστηρίου, συνδράμει και ο ΣΕΒ με σειρά παρεμβάσεων και προτάσεων για την περαιτέρω ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Οι αριθμοί είναι αδιάψευστοι μάρτυρες του κομβικού ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν οι 15-20 ισχυροί όμιλοι, με τον κύκλο εργασιών τους να διαμορφώνεται στα 70,5 δισ. το 2018 (από 63,6 το 2017) και με την πρόβλεψη για το 2019 να τον ανεβάζει στα 75 δισ. Θα πρόκειται –αφαιρουμένου του τραπεζικού κλάδου– για ιστορικό ρεκόρ, σε μια χρονιά κατά την οποία η χώρα έβγαινε από τη μνημονιακή στενωπό, αντιστοιχώντας στο (περίπου) 40% του ΑΕΠ. Ανάλογα ενθαρρυντικές είναι οι ενδείξεις όσον αφορά στα καθαρά (λειτουργικά) κέρδη, στη μείωση των υποχρεώσεων/δανεισμού, την ενίσχυση των επενδύσεων/εξαγωγών. Η εικόνα για τα μεγέθη του 2019 θα ήταν ακόμη καλύτερη αν: α) η μείωση των περιθωρίων διύλισης σε συνδυασμό με τις εξελίξεις σε τιμές πετρελαίου και δολαρίου δεν «βάραιναν» τα αποτελέσματα των δύο μεγαλύτερων ομίλων διύλισης της χώρας (Motor Oil, Ελληνικά Πετρέλαια), β) δεν είχαμε υποχώρηση των διεθνών τιμών των μετάλλων,

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

με επίπτωση είτε στη λογιστική κερδοφορία (λ.χ. ElvalHalcor) είτε στη λειτουργική, και γ) δεν καταγράφονταν τα αυξημένα ζημιογόνα αποτελέσματα της ΔΕΗ σε συνδυασμό με έκτακτες λογιστικές επιβαρύνσεις (Coca-Cola, Mytilineos). Αυτήν την ισχυροποίηση των μεγάλων ομίλων και εύρωστων επιχειρήσεων επιδιώκει να αξιοποιήσει η ελληνική πλευρά, θέτοντας αιτήματα που σχετίζουν την κερδοφορία με την επανεπένδυση και την παραγωγικότητα. Παράλληλα, επιχειρείται να μεγιστοποιηθεί το όφελος από το τρίπτυχο «μείωση εταιρικής φορολογίας (στο 24%) - μείωση του φόρου στα έσοδα μερισμάτων (5%) - θεαματική βελτίωση του κόστους δανεισμού/ χρηματοδότησης των εταιρειών». Ήδη, 5-6 όμιλοι εισηγμένοι στο χρηματιστήριο σχεδιάζουν μέσω εταιρικών ομολόγων να αντλήσουν πάνω από 2,5 δισ., με κόστος χρήματος ακόμη και 50% φθηνότερο σε σχέση με την αρχή του 2018. Επιχειρήσεις που θα επενδύουν ένα σημαντικό μέρος της κερδοφορίας τους θα μπορούν –σύμφωνα με την εισήγηση της Αθήνας– να τυγχάνουν ελαφρύτερης φορολογίας, ενώ κάτι ανάλογο θα ισχύει και στην περίπτωση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Σκέψη για περαιτέρω μείωση της φορολογίας μερισμάτων (ή και μηδενικού φόρου) επίσης τίθεται στο τραπέζι για εταιρείες που για μια εύλογη χρονική περίοδο (διετία-τριετία) διασφαλίζουν τον αριθμό των εισηγμένων (ότι δηλαδή θα διατηρούν τον ίδιο αριθμό εργαζομένων). Επιπλέον, όπως θα αποτυπωθεί στα αποτελέσματα των εισηγμένων, ο ρυθμός αύξησης της λειτουργικής κερδοφορίας εκτιμάται πως θα ξεπεράσει το 6%, των δε ταμειακών διαθεσίμων θα είναι διψήφιος (λίγο πάνω από το 10%). Μεγέθη που καταγράφηκαν σε μια χρονιά πολιτικής ρευστότητας (στο πρώτο εξάμηνο), διπλών εκλογών (ευρωεκλογών, εθνικών), πολιτικής αλλαγής (στο δεύτερο εξάμηνο). Τα πάνω από 2 δισ. (η λειτουργική κερδοφορία), με σημαντική την ενίσχυση του περιθωρίου κερδοφορίας (11,5%), αφήνουν υποσχέσεις για τη χρήση 2020 αν δοθούν περισσότερα κίνητρα.

Δέλεαρ τα μερίσματα Την «εργαλειοποίηση» των μερισμάτων εξετάζουν στην κυβέρνηση, έχοντας ως γνώμονα το 1,29 δισ., ποσό που διανεμήθηκε με βάση τα αποτελέσματα της χρήσης 2018 (με το έκτακτο υπερμέρισμα της CocaCola το ποσό ανέβηκε στα 2,25 δισ., αλλά ήταν εφάπαξ), ενισχυμένο σε σχέση με την προηγούμενη χρήση. Σε 1,4 δισ. εκτιμάται πως θα ανέλθουν τα κεφάλαια (από κέρδη) που θα διανεμηθούν για τη χρήση 2019, ο δε αριθμός των εταιρειών θα ξεπεράσει τις 55, μεγαλύτερος από αυτόν του 2008. Συγκριτικά –και μην υπολογίζοντας τον τραπεζικό κλάδο– η εμπροσθοφυλακή του εγχώριου επιχειρείν πετυχαίνει επιδόσεις (και αποδόσεις) καλύτερες εκείνων πριν την κρίση, καταδεικνύοντας τις αντοχές που ανέπτυξαν στη διάρκεια της κρίσης, υπό την πίεση του «ακριβότερου κόστους κεφαλαίου», συνακόλουθα των προοπτικών που έχουν. Δεδομένου του ότι η κερδοφορία αυτών των επιχειρήσεων αντιστοιχεί στο 80% plus της συνολικής και σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εργαζομένων, γίνεται πρόδηλη η προσπάθεια του οικονομικού επιτελείου να δοθούν συνδυαστικά κίνητρα. ΣΕΒ Σε αυτήν την προσπάθεια αρωγός έρχεται και ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, που προτείνει αφενός να θεσμοθετηθούν οι οριζόντιες υπεραποσβέσεις ως φορολογικό επενδυτικό κίνητρο, αφετέρου να επεκταθεί η ισχύουσα πενταετία σε τουλάχιστον δεκαετία, για τον συμψηφισμό σωρευμένων ζημιών της κρίσης με μελλοντικά κέρδη, όπως ισχύει στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Παράγων του ΣΕΒ εξηγεί στο ΧΡΗΜΑ πως «(...) με αυτά τα δύο μέτρα, θα δινόταν η δυνατότητα ακόμη και σε ζημιογόνες –αλλά λειτουργικές– επιχειρήσεις, μεγάλες ή μικρότερες, να “ξανασταθούν στα πόδια τους”, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της παραγωγής και της απασχόλησης...». Το ενθαρρυντικό, σύμφωνα με τον ΣΕΒ, είναι πως το οικονομικό κλίμα βελτιώθηκε τον Δεκέμβριο του 2019, παρά το περιβάλλον αβεβαιότητας και εντάσεων, με τον σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται σε υψηλότερα επίπεδα στην Ελλάδα (109,5 μονάδες) έναντι των 101,5 μονάδων της ευρωζώνης. • • • ΧΡΗΜΑ 7

[αφιέρωμα]

Investor’s Guide: Οι ευκαιρίες και οι προοπτικές που «κρύβει» το 2020 Περισσότερα από 300 funds ήταν παρόντα στο τέλος της χρονιάς

του Μιχαήλ Κ. Γελαντάλι

χεδόν 2 δισ., σε όρους χρηματιστηριακής αξίας, υπολογίζεται πως αποκόμισαν τα κάθε λογής funds που το 2019 πόνταραν και κέρδισαν από την τριψήφια ανοδική αντίδραση των μετοχών του τραπεζικού κλάδου. Έχοντας στα χαρτοφυλάκιά τους μακράν τη μεγαλύτερη ποσοστιαία απόδοση από κάθε άλλη τοποθέτησή τους σε αναπτυσσόμενα χρηματιστήρια, οι διαχειριστές έκλεισαν τα βιβλία τους, στις αρχές Δεκεμβρίου, ανανεώνοντας τη συνάντησή τους για τις αρχές του 2020. Ευκαιρία ήταν η υποχώρηση της τιμής των μετοχών, κατά μέσο όρο, 5,5% (για τον κλαδικό δείκτη), τον Ιανουάριο, με τις επιφυλάξεις για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την κωλυσιεργία στην υλοποίηση του σχεδίου «Ηρακλής» να δίνουν αφορμές για καταγραφή φθηνότερων τιμών. Λιγότερα από 100 funds είχαν παρουσία στην εγχώρια αγορά στην αρχή του 2019, περισσότερα από 300 ήταν παρόντα στο τέλος της χρονιάς. Από αυτά περί τα 30 υπολογίζεται πως έκαναν το 80% των τοποθετήσεών τους

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

σε Alpha Bank, Eurobank, Εθνική και Πειραιώς, ενώ μία δεκάδα είχε πολύ πάνω από το μισό στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου. Από μια λεπτομερή ανάλυση του free float και της σύνθεσης των μετοχικών θέσεων προκύπτει πως τα «ξένα χέρια» έλεγχαν περισσότερα από 5 δισ. (πάντα σε όρους χρηματιστηριακής αξίας). Βάσει των στοιχείων της ΕΧΑΕ, στην Εθνική το ΤΧΣ έχει το 40,39% του μετοχικού κεφαλαίου (free float 59,61%, με το 70% σε χαρτοφυλάκια funds), στην Alpha Bank το Ταμείο έχει ένα 10%, το fund του Τζον Πόλσον το 7,32% και η BlackRock οριακά λιγότερο του 5% (ένα ποσοστό 40% σε χαρτοφυλάκια funds) στην Eurobank, η μόνη που έχει ισχυρό βασικό μέτοχο, το Fairfax (Πρεμ Γουάτσα) έχει το 31,71% και το Pacific Investment Management το 5,01%. Τέλος, στην Πειραιώς, το ΤΧΣ έχει το 26,42% και ο Τζον Πόλσον το 6,62% του μετοχικού κεφαλαίου. Οι πρώτες τοποθετήσεις των ξένων χαρτοφυλακίων ξεκίνησαν στις αρχές Φεβρουαρίου (2019), όταν η χρηματιστηριακή αξία και των τεσσάρων συστημικών ομίλων δεν ξεπερνούσε τα 4 δισ., με ενδεικτική την Πειραιώς, που είχε συρρικνωθεί σε λιγότερα από 400 εκατ. ευρώ (!). Ήταν η αρχή της περιόδου προεξόφλησης των πολιτικών εξελίξεων, με την παρουσία των funds ενεργότατη έναν μήνα πριν τις ευρωεκλογές (δηλαδή από το τέλος Απριλίου), με τους ξένους επενδυτικούς οίκους –και δη τους πανίσχυρους αμερικανικούς– να «βλέπουν» επικράτηση της ΝΔ. Το αποτέλεσμα της 26ης Μαΐου σήμανε την εσπευσμένη είσοδο στη χρηματιστηριακή αγορά δεκάδων funds, μικρών-κολοσσών, από 20 και πλέον χώρες. Η μερίδα του λέοντος, ωστόσο, ανήκε σε αμερικανικά και δευτερευόντως σε γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά, με τα

πρώτα να ελέγχουν πάνω από το 60% της συνολικής κίνησης και των συναλλαγών. Το διάστημα που μεσολάβησε μέχρι τις βουλευτικές εκλογές (της 7ης Ιουλίου) ήταν αυτό με τη μεγαλύτερη (πάντα σε ποσοστό) απόδοση για τον τραπεζικό κλάδο, καθώς οι αγορές πόνταραν σε άνετη επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας και προσέβλεπαν στην έλευση κυβέρνησης με φιλοεπενδυτικό πρόσημο. Είναι το διάστημα των 5-6 εβδομάδων που τα χαρτοφυλάκια των JP Morgan, York Capital, Goldman Sachs, Bain Capital, Avenue Capital, Cerberus, BlackRock, Centerbridge Partners κ.ά., με διαχρονική παρουσία στην ελληνική αγορά και στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, έρχεται να ακολουθήσει το The Capital Group Companies (μετά από απουσία 5 ετών), με «χτίσιμο» θέσεων στην Eurobank. Μάλιστα, η επάνοδος του πανίσχυρου CGC σηματοδότησε το κλείσιμο ενός κύκλου αβεβαιότητας των ξένων για την Ελλάδα, θυμίζοντας πως ήταν το hyper fund που στα τέλη του 2014 συντάραξε το ΧΑ βγάζοντας sell για τις μετοχές εισηγμένων στο χρηματιστήριο, ενόψει της διαφαινόμενης –τότε– αλλαγής κυβέρνησης. Παράλληλα με το CGC ενίσχυσαν ή άρχισαν να «χτίζουν» θέσεις τα Amiya, Anchorage Capital, GoldenTree, BlueCrest, Marathon, Marshall Wace, Norges Bank, Robeco, Pharo, στρατιά ολόκληρη από δεκάδες γνωστά αλλά και άγνωστα –στο επενδυτικό κοινό– επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Η κορύφωση της δράσης τους στη «ρηχή» ελληνική χρηματιστηριακή αγορά και στις απαξιωμένες αποτιμήσεις των εγχώριων τραπεζών είχε ως αποτέλεσμα το «δίπλωμα» των θέσεών τους. Η κεφαλαιοποίηση των

τεσσάρων συστημικών πέρασε, για λίγο, τα 10 δισ., επίπεδο που όμως απέχει παρασάγγας από τα υψηλά επίπεδα του κλάδου τον Σεπτέμβριο του 2007. Τότε που, ενδεικτικά, η κεφαλαιοποίηση μόνο της Εθνικής ξεπερνούσε τα 17 δισ. ευρώ. Ακριβώς αυτή η τεράστια απόκλιση από τα επίπεδα υψηλών κεφαλαιοποιήσεων αλλά και η σημαντική υστέρηση έναντι του μέσου ευρωπαϊκού όρου είναι που κρατά στην Αθήνα τα περισσότερα από τα funds που είχαν παρουσία το 2019 και στο σύνολό τους τα 15-20 hyper funds, στην πλειονότητά τους αμερικανικά ή με έδρα στο Citi του Λονδίνου. Άλλωστε, με επικεφαλής και παράγοντες των περισσότερων είχε επαφές, δύο φορές, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, την πρώτη στη Νέα Υόρκη και τη δεύτερη στο Λονδίνο. ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ Από τις πρώτες συνεδριάσεις του 2020 γίνεται, σταδιακά, εμφανής η διακριτική παρουσία των funds που αποκτούν ή ενισχύουν θέσεις τους στο μετοχικό κεφάλαιο και των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Διακριτικά, και σε τιμές χαμηλότερες των 850 μονάδων (για τον Δείκτη Τραπεζών), μαζεύουν Alpha Bank (στα 2,75 δισ. η χρηματιστηριακή αξία της), Εθνική (στα 2,68 δισ.), Eurobank (στα 3,06 δισ.), Πειραιώς (σε 1,41 δισ.). Το στοίχημα και η προεξόφλησή τους είναι πως με: α) την ενεργοποίηση του «Ηρακλή», β) την ενίσχυση των αποτελεσμάτων τους, γ) τα κέρδη από ομόλογα, δ) την επιτυχή έκβαση των stress tests, οι τιμές των τραπεζικών μετοχών θα έχουν σημαντικά περιΧΡΗΜΑ 9

investor's guide

Funds αποκτούν ή ενισχύουν θέσεις στο μετοχικό κεφάλαιο και των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.

αφιέρωμα

θώρια ανόδου. Πόσο; Από 20% έως 50% σε διάστημα έτους, δηλαδή επιπλέον 2 έως 5 δισ. σε όρους αποτίμησης. Σε αυτές τις εκτιμήσεις δεν λογίζονται φιλόδοξες εκτιμήσεις που σχετίζονται με το ενδεχόμενο απόκτησης της «επενδυτικής βαθμίδας» για την ελληνική οικονομία, συνακόλουθα με αναβαθμίσεις του outlook του εγχώριου banking. Πάντως, διακριτικές εκθέσεις βλέπουν το φως της δημοσιότητας, άλλοτε θεωρώντας ότι η άρση της φραγής στα ελληνικά ομόλογα είναι θετική για τις ελληνικές τράπεζες (JP Morgan στις 27 Ιανουαρίου) ή ότι το swap της Εθνικής είναι credit positive (Moody’s στις 27 Ιανουαρίου), άλλοτε εμφανίζοντας την περαιτέρω ενίσχυση της μετοχικής τους θέσης (η Bienville Capital έχει, πλέον, το 5,5% του μετοχικού κεφαλαίου της Πειραιώς) ή είναι θετικοί για τα τραπεζικά ομόλογα (η Deutsche Bank στις 3 Φεβρουαρίου). OΙ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΑ Στα επίπεδα των 900 μονάδων «δοκιμάζεται» το τελευταίο διάστημα το Χρηματιστήριο Αθηνών, με τον Γενικό Δείκτη να έχει κάνει ένα οριακά αρνητικό ξεκίνημα τον Ιανουάριο, διορθώνοντας από την περιοχή των 950 μονάδων. Διόρθωση φυσιολογική, μετά την υπεραπόδοση του 2019, με τους ξένους, στην πλειονότητά τους, να παραμένουν «εκτός παιδιάς» και τους εγχώριους επενδυτές προσεκτικούς, προκειμένου να διασφαλίσουν τις διψήφιες αποδόσεις που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους, στα αμοιβαία κεφάλαια, στις τραπεζικές θυγατρικές. Η διόρθωση ήταν μεγαλύτερη για τον τραπεζικό κλάδο –άλλωστε ήταν αυτός που 10

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Σε μέσο όρο, οι ελληνικές μετοχές υπολείπονται των ευρωπαϊκών ανταγωνιστών στην πλειονότητα των ποιοτικών δεικτών. πρωταγωνίστησε πέρσι–, με τα funds να επιδιώκουν να «χτίσουν» θέσεις από χαμηλότερες τιμές. Πόσο; Κατά μέσο όρο, 5,5% πιο κάτω από την αρχή του έτους και σε απόκλιση/discount σε σχέση με τις μετοχές των μεγάλων ομίλων, που συναποτελούν το (σχεδόν) 90% της συνολικής χρηματιστηριακής αξίας των 63 δισ. που αποτιμάται το ΧΑ. Κάτι λιγότερο από το 1/3 σε σχέση με το ΑΕΠ, γεγονός που το καθιστά συγκριτικά φθηνό σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Είναι εκ προοιμίου γνωστό πως οι παράμετροι που θα επηρεάσουν τη στάση των επενδυτών φέτος θα είναι, εκτός βέβαια από το διεθνές περιβάλλον, οι εξελίξεις στο «μέτωπο» των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ο ρυθμός ανάπτυξης των εισηγμένων, και δη εκείνων που συναπαρτίζουν την κατηγορία της μεγάλης κεφαλαιοποίησης. Η διόρθωση του Ιανουαρίου, η «βουτιά» στην αρχή Φεβρουαρίου, η κωλυσιεργία όσον αφορά στην ενεργοποίηση του σχεδίου «Ηρακλής», σε συνδυασμό με τη στάση των ξένων επενδυτών, διαμόρφωσαν χαμηλότερες τιμές, πιο ελκυστικές για την επανατοποθέτηση ή ενίσχυση μετοχικών θέσεων. Συν τω χρόνω, πίσω από την «ταλαιπωρία» του τραπεζικού κλάδου «κρύβονται» ξένα –κυρίως αμερικανικά– funds, που «σκουπίζουν» το μεγαλύτερο μέρος της προσφοράς σε Alpha Bank, Εθνική, Eurobank και Πειραιώς. Στην περιοχή των 800 μονάδων βρίσκεται ο Δείκτης Τραπεζών, με απώλειες 7,08% (στις 5 Φεβρουαρίου από την αρχή του έτους) χαμηλότερα όχι μόνο του επιπέδου στο οποίο το 2015 έγιναν οι αναγκαστικές ανακεφαλαιοποιήσεις (στα επίπεδα των 1.000 μονάδων

για τον τραπεζικό δείκτη), αλλά και της υψηλής τιμής 52 εβδομάδων, των 924,15 μονάδων. Είναι προφανές πως τα μεγαλύτερα περιθώρια αντίδρασης έχουν οι τράπεζες, καθώς είναι αυτές που υπέστησαν συντριπτικές απώλειες από τα υψηλά το φθινόπωρο του 2007. Κλάδος-«κλειδί», αν συνεχίσει –και με μικρότερο ποσοστό– την κίνηση του 2019, μπορεί να ωθήσει το ΧΑ πάνω από τις 1.000 μονάδες. Τα προβλήματα της αγοράς είναι η «ρηχότητά» της, ο περιφερειακός χαρακτήρας της και η αδυναμία της, μέχρι τώρα, να συγκεντρώσει σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια. Δηλαδή η αξία των συναλλαγών να σταθεροποιηθεί σε περισσότερα από 100-120 εκατ. σε κάθε συνεδρίαση. Και για να έχουμε μια τάξη μεγέθους: στη Wall Street, την Τρίτη 4 Φεβρουαρίου, η αξία συναλλαγών σε μόλις μία μετοχή (της TESLA) έφθασε τα 55 δισ. δολ., σχεδόν το 1/4 του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας μας. Ήδη για το διάστημα 2 Ιανουαρίου-7 Φεβρουαρίου, οι επενδυτές εστιάζονται σε μετοχές εταιρειών με ταμειακές ροές, χαμηλό δανεισμό σε σύγκριση με τα λειτουργικά κέρδη, χαμηλό δανεισμό και ανταγωνιστικούς όρους κερδών/ μετοχή (p/e). Κατά μέσο όρο, οι ελληνικές μετοχές –παρά την ισχυρή αντίδραση του 2019– υπολείπονται των ευρωπαϊκών ανταγωνιστών, στην πλειονότητα των ποιοτικών δεικτών. Ενδεικτικά, ο Γενικός Δείκτης βρίσκεται σε επίπεδα που αντιστοιχούν σε 13 φορές τα κέρδη του 2020, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στις 14,6 φορές. Ισχυρό χαρτί για

περνούν στα κεφάλαια που διανέμουν οι διοικήσεις στους μετόχους τους. Στο 2,9% τοποθετείται η πρόβλεψη για τη μέση μερισματική απόδοση το 2020 και ενισχύεται στο 3,2% για το 2021, ως απόρροια αφενός των φοροελαφρύνσεων (στα εταιρικά κέρδη, στα έσοδα από μερίσματα) και αφετέρου της βεβαιότητας πως ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, ακόμη και με 1,8%, θα είναι υψηλότερος του ευρωπαϊκού, χαμηλότερος της μονάδας. Ελκυστικός είναι ο διεθνής δείκτης –«κα-

θρέφτης»– των 20 ισχυρότερων ομίλων, ο MSCI Greece IMI, η αποτίμηση στο δωδεκάμηνο είναι στις 12,12 φορές, έναντι 16,54 του MASC IMI (όλων των διεθνών αγορών) και 12,74 του MSCI Emerging Markets (των αναδυόμενων αγορών). Επί της ουσίας, για τη συνέχεια, κλάδος-«άγνωστος Χ» παραμένει ο τραπεζικός, ωστόσο για τα 15 από τα 21 blue chips του δείκτη τα ποιοτικά χαρακτηριστικά παραπέμπουν σε περιθώριο σημαντικής απόδοσης.

ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ ΤΟ 2020

του Σπύρου Κυρίτση, προέδρου του ΣΜΕΧΑ

ετά από μια εντυπωσιακή, χρηματιστηριακά, χρονιά το 2019, κατά την οποία το Χρηματιστήριο Αθηνών κατετάγη στην πρώτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά την απόδοσή του, η νέα χρονιά έχει δημιουργήσει ένα πολύ μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον για την πορεία και τις προοπτικές της αγοράς μας. Αναλύοντας και αξιολογώντας τα επιμέρους ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα για την πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς, καταρχάς αυτό που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν είναι το διεθνές περιβάλλον. Η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά τα τελευταία χρόνια επηρεάζε-

ται καθοριστικά από το διεθνές περιβάλλον, καθόσον η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στις καθημερινές συναλλαγές ανέρχεται σε άνω του 50%, ενώ αντίστοιχη συμμετοχή παρατηρείται και στην κεφαλαιοποίηση του ΧΑ. Οπότε, ο επενδυτής που ενδιαφέρεται να «τοποθετηθεί» στο ελληνικό χρηματιστήριο θα πρέπει να συνυπολογίσει τους τυχόν κινδύνους –τόσο οικονομικούς όσο και γεωπολιτικούς– στην παγκόσμια αγορά και να σταθμίσει την επίπτωση αυτών στο ελληνικό χρηματιστήριο. Όσον αφορά τα αμιγώς εγχώρια στοιχεία που διαμορφώνουν την τάση της αγοράς, οι εκτιμήσεις της εξέλιξής τους για το 2020

εμφανίζονται θετικές. Η χώρα, καταρχάς, έχει πολιτική σταθερότητα, με μακρόχρονο ορίζοντα. Σύμφωνα με τις αξιολογήσεις των διεθνών επενδυτικών οίκων σχετικά με την Ελλάδα, θα συνεχίσει η σταδιακή βελτίωση των μακροοικονομικών στοιχείων κατά την επόμενη περίοδο, καθώς η χώρα συνεχίζει στην οδό της ανάπτυξης. Ένα άλλο στοιχείο που θα επηρεάσει θετικά την αγορά μας είναι η συνεχής βελτίωση της χώρας όσον αφορά την κατηγορία «επενδυτικού ΧΡΗΜΑ 11

investors guide investor's guide

τις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις η πρόβλεψη (FactSet) πως ο ρυθμός ανάπτυξης (κύκλος εργασιών, EBITDA, καθαρά κέρδη) θα είναι σχεδόν διπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου, το οποίο, πρακτικά, σημαίνει πως μετοχές εταιρειών της πρώτης γραμμής (του δείκτη FTSE25) θα μπορούσαν να αποδώσουν κατά 50% περισσότερο από μετοχές των ξένων ανταγωνιστών. Η υγιής οικονομική διάρθρωση των εισηγμένων αποτυπώνεται στη λειτουργική και καθαρή κερδοφορία τους. Με τη σειρά τους

αφιέρωμα βαθμού» στην οποία εντάσσεται. Η συνέχιση της αναβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας θα προσδίνει μεγαλύτερη ελκυστικότητα και ενδιαφέρον στην εγχώρια αγορά. Οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά το κόστος αλλά και την ευκολία δανεισμού της χώρας ενισχύουν περαιτέρω τη θετική τάση για την πορεία της αγοράς. Η πρόσφατη –απολύτως επιτυχημένη– υπερκάλυψη έκδοσης ομολόγων 15ετούς διάρκειας του ελληνικού Δημοσίου ανέδειξε το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας για την πορεία και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, ακόμα και μετά το 2032. Η πρόσφατη αυτή έκδοση ήταν το επιστέγασμα της σταθερής παρουσίας του ελληνικού Δημοσίου στις αγορές την τελευταία διετία, κατά την οποία οι σωρευτικές εκδόσεις κρατικών ομολόγων ανήλθαν σε περίπου 12 δισ. ευρώ, με ολοένα και καλύτερους όρους. Τόσο το σημαντικά υψηλό ύψος των κατατεθειμένων προσφορών –άνω των 18 δισ. ευρώ– όσο και η «ποιότητα» των επενδυτών και το τελικώς διαμορφούμενο χαμηλό ονομαστικό επιτόκιο υποδηλώνουν ότι οι αγορές, πλέον, έχουν ενστερνιστεί ότι το ελληνικό Δημόσιο θα παραμείνει σε καθεστώς δημοσιονομικής πειθαρχίας και η ελληνική οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται σε βάθος χρόνου. Αντίστοιχη επιβεβαίωση για τις θετικές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αποτελεί και η πρόσφατη έκδοση εξαμηνιαίων εντόκων γραμματίων, το επιτόκιο των οποίων διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα. Καθόσον η αγορά μας συνεχίζει να είναι τραπεζικοβαρής, ένας βασικός παράγοντας για την πορεία της είναι η εξέλιξη των μεγεθών των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Η περαιτέρω μείωση των NPEs, μετά την ψήφιση του «Ηρακλή», θα συνδράμει στην αύξηση της κερδοφορίας τους, καθόσον θα μειωθεί το κόστος κινδύνου. Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο, που θα «επηρεάσει» την πορεία των τιμών των μετοχών των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, είναι η διεξαγωγή των νέων stress tests που θα διενεργηθεί από την ΕΚΤ στις «μεγάλες» ευρωπαϊκές τράπεζες και τα αποτελέσματά 12

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

τους θα δημοσιοποιηθούν το καλοκαίρι του 2020. Καθώς, λοιπόν, το εγχώριο μακροοικονομικό περιβάλλον εκτιμάται από τους διεθνείς και εγχώριους αναλυτές ότι συνεχώς βελτιώνεται, το ενδιαφέρον των επενδυτών για τη χρηματιστηριακή αγορά θα επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στα θεμελιώδη μεγέθη και τις προοπτικές των ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα μεταβληθεί και το μείγμα των χαρακτηριστικών των ξένων θεσμικών επενδυτών που επενδύουν στο ΧΑ, αυξάνοντας τη συμμετοχή μακροπρόθεσμων επενδυτών με παράλληλη μείωση των hedge funds. Εκτός των θεσμικών επενδυτών –ξένων και Ελλήνων–, εκτιμάται ότι θα υπάρξει συνεχές και αυξανόμενο ενδιαφέρον και από τους ιδιώτες ημεδαπούς για την κεφαλαιαγορά. Καθόσον, πλέον, τα επιτόκια των τραπεζικών καταθέσεων έχουν σχεδόν μηδενιστεί, ένα μέρος των καταθετών οι οποίοι θα θελήσουν να αναλάβουν για ένα μέρος των αποταμιεύσεών τους το αντίστοιχο ρίσκο, η επένδυση είτε απευθείας είτε μέσω αμοιβαίων κεφαλαίων στο ελληνικό χρηματιστήριο θα αποτελέσει μια επιλογή. Οι πρόσφατες –φορολογικού τύπου– αποφάσεις της κυβέρνησης για τη μείωση του φορολογικού συντελεστή κερδών των εταιρειών, καθώς και του φορολογικού συντελεστή για τα μερίσματα, θα τονώσουν περαιτέρω τα αποτελέσματα των εισηγμένων και το ενδιαφέρον των επενδυτών για εταιρείες με υψηλή μερισματική απόδοση. Όσο μεγαλύτερο είναι το πλήθος των επενδυτών που θα ασχολούνται με την εγχώρια αγορά τόσο μεγαλύτερος θα είναι και ο αριθμός των εισηγμένων εταιρειών που θα προσελκύουν το ενδιαφέρον. Η εξέλιξη αυτή

θα είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη ρευστότητα της αγοράς, καθόσον ο τζίρος των συναλλαγών θα επιμερίζεται σε περισσότερες μετοχές, από τις 10-15 που μέχρι σήμερα συγκεντρώνουν αθροιστικά το επενδυτικό ενδιαφέρον. Προφανώς, η χρηματιστηριακή αγορά –και γενικότερα η ελληνική κεφαλαιαγορά– έχει έναν ουσιαστικό ρόλο στην προσπάθεια για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλες τις κεφαλαιαγορές, έτσι και η ελληνική θα πρέπει να συνδράμει στην ανάπτυξη των μικρομεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες και αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού επιχειρείν. Στην υλοποίηση αυτού του στόχου θα πρέπει να αναληφθούν συγκεκριμένες δράσεις για την περαιτέρω αναβάθμιση της αγοράς και τη διαμόρφωση υψηλού βαθμού εμπιστοσύνης όσον αφορά την εύρυθμη λειτουργία της. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει να ενσωματωθούν στην υιοθέτηση, για πρώτη φορά, ενός στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, το οποίο θα περιέχει σαφείς στόχους και ενέργειες και θα έχει προκύψει μέσα από τη συμμετοχή και διαβούλευση όλων των θεσμικών συμμετεχόντων στην κεφαλαιαγορά. Η αρχιτεκτονική λειτουργίας της κεφαλαιαγοράς, όπως σχεδιάστηκε πριν από περίπου 25 χρόνια, έχει ξεπεραστεί σε επιμέρους τομείς και απαιτείται να επανακαθοριστεί το νέο μοντέλο λειτουργίας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο της κεφαλαιαγοράς, το πρόσφατο Brexit, τη γεωγραφική θέση του ΧΑ στη νοτιοανατολική Ευρώπη, τις προσπάθειες «γειτονικών» κεφαλαιαγορών για να προσελκύσουν επενδυ-

ΧΡΗΜΑ 13

investors guide

αφιέρωμα τές και κεφάλαια από την ευρύτερη περιοχή, καθώς και το αυξανόμενο –αρνητικό– ενδιαφέρον εισηγμένων εταιρειών να αποχωρήσουν από το ΧΑ, και το ελάχιστο ενδιαφέρον για νέες εισαγωγές. Ανάμεσα στις δράσεις και τις ενέργειες που θα πρέπει να περιλαμβάνει το προαναφερόμενο στρατηγικό σχέδιο, ο ΣΜΕΧΑ έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις, όπως είναι η παροχή μειωμένου φορολογικού συντελεστή για τις εισηγμένες εταιρείες –κάτι που ίσχυε στο παρελθόν και είχε ενισχύσει σημαντικά το ενδιαφέρον εταιρειών να εισαχθούν στο ΧΑ–,

η δημιουργία saving accounts για τους ιδιώτες ημεδαπούς επενδυτές, ο συνεχής έλεγχος από τον επόπτη ουσιαστικής εφαρμογής των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης. Επίσης, η ενίσχυση της ρευστότητας της αγοράς με παροχή συγκεκριμένων κινήτρων από την ΕΧΑΕ σε όσους συνεισφέρουν σε αυτήν, η περαιτέρω εξωστρέφεια του ΧΑ σε επίπεδο MOUs με λοιπά χρηματιστήρια, αλλά και προβολής του θεσμού στο εσωτερικό –ενδεικτική αυτής της εξωστρέφειας είναι η αποκατάσταση του κτηρίου του χρηματιστηρίου στην οδό Σοφοκλέους για να γίνει χώρος εκδηλώσεων και ανάδειξης του ρόλου της κεφαλαιαγοράς–,

και η επαναλειτουργία του Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων. Το 2020 θα είναι μια πρόκληση για την εξέλιξη της ελληνικής κεφαλαιαγοράς και τη δυνατότητα συνέχισης της θετικής εικόνας που άφησε η προηγούμενη χρονιά. Η χρονιά όμως αυτή θα πρέπει να αξιοποιηθεί και για μια θεσμική αναμόρφωση του μοντέλου λειτουργίας της, έτσι ώστε να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις και απαιτήσεις και να καταστεί εφικτός ο πρωταρχικός της στόχος, η άντληση δηλαδή κεφαλαίων από το επενδυτικό κοινό με κανόνες και διαφάνεια.

Η ΧΑΜΗΛΗ ΠΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

του Λουκά Β. Παπαϊωάννου, Οικονομολόγου/Corporate Advisor Mc Banking & Finance

συνεχιζόμενη άπλετη παροχή ρευστότητας από το σύνολο σχεδόν των κεντρικών τραπεζών για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα συνεχίζει να στρέφει το ενδιαφέρον των επενδυτών και στις αγορές χρέους τόσο κρατικών όσο και εταιρικών ομολόγων, πιέζοντας τις αποδόσεις σε χαμηλότερα επίπεδα. Η έλευση του νέου «μαύρου κύκνου» με τη μορφή του ιού (corona virus) στην Κίνα, αλλά και η ραγδαία επέκτασή του σε όλα τα 14

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

πλάτη και μήκη της υδρογείου, έστρεψαν τους επενδυτές σε ασφαλή «καταφύγια», όπως τα κρατικά ομόλογα και ο χρυσός. Έτσι, τις τελευταίες ημέρες, παρατηρείται περαιτέρω μείωση των αποδόσεων του αμερικανικού κρατικού χρέους. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης, διατηρώντας πληθώρα ομολόγων ευρωπαϊκών κρατών υψηλής διαβάθμισης σε αρνητικά επίπεδα. Εξαίρεση στην πορεία αποκλιμάκωσης των ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων αποτελεί το Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω των ανησυχιών για την περαιτέρω οικονομική πορεία του στη «μετά-Brexit» εποχή. Όσον αφορά το αμερικανικό κρατικό χρέος,

η επαναπροσέγγιση των χαμηλών επιπέδων του μετά από τα υψηλά επίπεδα του 2019, αλλά και το κλείσιμο των αποδόσεων μεταξύ του 10ετούς (1,529%) και του 2ετούς ομολόγου (1,335%), δείχνει τη δυσαρμονία στην καμπύλη των αποδόσεων, που ανησυχεί αρκετούς αναλυτές για το τι μέλλει γενέσθαι στο κοντινό μέλλον και τους κινδύνους που υποεκτιμά η επενδυτική κοινότητα. Έτσι, το συνολικό κρατικό χρέος των ΗΠΑ ανήλθε το 2019 στα 23,2 τρισ. δολ., με τον κάθε Αμερικανό πολίτη να χρωστά 70.600 δολάρια. Τεχνικά, το χαμηλό επίπεδο 1,45% (Σεπτέμβριος 2019) αποτελεί τη μακροπρόθεσμη στήριξη του 10ετούς αμερικανικού ομολό-

Όσον αφορά το ιδιωτικό χρέος των Αμερικανών, το προηγούμενο έτος ανήλθε στα 75 τρισ. δολ. Το ανησυχητικό στοιχείο στο εταιρικό χρέος των αμερικανικών εταιρειών είναι το γεγονός ότι οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων χαμηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Αυτό δείχνει τη «δίψα» των αγορών για αγορά εταιρικού χρέους, αγνοώντας τον υψηλό βαθμό κινδύνου που περικλείουν τα junk bonds. Επιπλέον, όπως φαίνεται και στο ακόλουθο διάγραμμα, το τείχος χρέους που έχει δημιουργηθεί στην 7ετία 2020-2026 μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα τα επόμενα χρόνια αν δεν προσεχθεί ο τρόπος αναχρηματοδότησής του.

Η πίεση της ελληνικής κυβέρνησης για μηδενισμό των υψηλότοκων δανείων του ΔΝΤ δεν βρίσκει «ευήκοα ώτα» παντού, αφού αρκετοί δανειστές μας επιθυμούν ακόμα την τεχνική υποστήριξή του. Το μόνο που φαίνεται να επιτυγχάνεται, προς το παρόν, είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μείωσή τους. Η σημαντική αποκλιμάκωση των επιτοκίων δανεισμού της χώρας μετά και την ανάληψη της εξουσίας από τη νέα κυβέρνηση, εν μέρει, οφείλεται και στις θετικές μακροοικονομικές προβλέψεις διεθνών οίκων, αλλά και στην προσδοκία για μελλοντική αναβάθμιση του credit risk και των οικονομικών προσδοκιών της χώρας, που θα επιτρέψουν την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, που θα βρίσκονται τότε σε εφαρμογή. Τεχνικά, το 10ετές ελληνικό ομόλογο, από τις αρχές του 2020, κινείται πέριξ του 1,15%, επαναπροσεγγίζοντας τα χαμηλά του Νοεμβρίου του 2019, και περαιτέρω καθοδική κίνηση θα πρέπει να συνοδεύεται από σημαντικές μακροοικονομικές ειδήσεις για να επιτευχθεί. Η πρώτη τεχνική αντίστασή του εντοπίζεται στο 1,3160% και έγκυρη ημερήσια διάσπαση οδηγεί στον επόμενο σημαντικό στόχο του 1,6070%.

Αντίστοιχα, το 5ετές ελληνικό ομόλογο κατέγραψε νέα χαμηλά στο 0,318% και μόνο εβδομαδιαία διατήρησή του κάτω αυτού του επιπέδου θα συντηρήσει την αισιοδοξία για περαιτέρω μείωση. Κίνηση πάνω από το επίπεδο του 0,4700% θα μας δώσει τα πρώτα σημάδια πιθανής αλλαγής των επιτοκιακών συνθηκών. Οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων συνεχίζουν να παραμένουν κοντά στα πρόσφατα ιστορικά χαμηλά επίπεδα, σε όλη την καμπύλη, υποβοηθούμενα από την πρόσφατη επιτυχή έκδοση 15ετούς διάρκειας αγγλικού δικαίου, αλλά και τη στροφή των επενδυτών σε χαμηλότερου ρίσκου επενδυτικά προϊόντα. Ήδη ο ΟΔΔΗΧ έχει καλύψει το 1/4 των φετινών χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας, συνεχίζοντας τη στρατηγική μείωσης των επιτοκίων δανεισμού, αντικατάστασης του βραχυπρόθεσμου δανεισμού (κυρίως repos) με μακροπρόθεσμους τίτλους σταθερού επιτοκίου και εκδίδοντας τίτλους πέραν του 2030, που λήγουν και τα μέτρα προστασίας, εξομαλύνοντας την καμπύλη χρέους. ΧΡΗΜΑ 15

investor's guide

γου, ενώ η πρώτη σημαντική αντίστασή του εντοπίζεται στο 1,71%, πάνω από την οποία θα ενεργοποιηθούν τεχνικές ανησυχίες.

αφιέρωμα

Η πτώση των κρατικών επιτοκίων δανεισμού υποβοηθά καταλυτικά και τις ελληνικές επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος δανεισμού τους, μέσα από ομολογιακές εκδόσεις τόσο εντός όσο και εκτός χώρας.

Σύνθεση ανά χρηματοδοτικό προϊόν

Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να γίνουν κατανοητά τα ακόλουθα: • Το ελληνικό χρέος, παρά τη μακροπρόθεσμη διευθέτησή του τόσο ως προς τον χρόνο αποπληρωμής όσο και ως προς το επιτοκιακό κόστος, βρίσκεται στα δυσθεώρητα επίπεδα των 354 δισ. ευρώ. • Το ελληνικό χρέος κατά 82% βρίσκεται στα χέρια του «Επίσημου Τομέα» (EFSF) και μόνο το 18% σε ιδιώτες επενδυτές, συνεπώς η αγορά είναι ρηχή, με χαμηλούς όγκους και, σε μεγάλο βαθμό, χειραγωγούμενη. • Το ΑΕΠ της χώρας συνεχίζει να κινείται με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης (2,5-2,8%) και θα απαιτηθούν αρκετά υψηλότεροι ρυθμοί για να επανέλθει σε βιώσιμα επίπεδα τιμών. • Η ευνοϊκή περίοδος των πολιτικών χαμηλών και αρνητικών επιτοκίων αλλά και της υπερβάλλουσας ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών δεν θα κρατήσει για πάντα και το φαινόμενο του ανορθολογισμού των αρνητικών επιτοκίων θα λήξει ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Συνεπώς, οι προσπάθειες για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη και άμεση εκμετάλλευση της θετικής χρονικής συγκυρίας από μέρους της χώρας είναι ένας δύσκολος μονόδρομος, που απαιτεί σύνθετες μακροοικονομικές πολιτικές για να επιτευχθούν οι στόχοι. Τέλος, ο πακτωλός ρευστότητας που έχει διοχετευτεί στις παγκόσμιες αγορές μέσω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης αρχίζει να δείχνει τις παρενέργειές του, κυρίως μέσω της άγνοιας ή αποστροφής στον κίνδυνο που δείχνει η επενδυτική κοινότητα για πληθώρα επενδυτικών προϊόντων και ομολόγων και εκτοξεύοντας το παγκόσμιο χρέος κυρίως των ανεπτυγμένων οικονομιών (ιδιωτικό και κρατικό) σε νέα ιστορικά υψηλά. Ιστορικά, η μη ορθολογική εκτίμηση των κινδύνων, μπορεί να αργεί, αλλά στο τέλος πάντα εκδηλώνεται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται…

investors guide investor's guide

ΝΕΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΩΝ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

Ανάλυση του Κώστα Σιαμπράκου της KS MEIZON Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες

ο 2019 αποδείχθηκε το πιο επιτυχημένο έτος μιας χαμένης δεκαετίας για τον ελληνικό θεσμό των αμοιβαίων κεφαλαίων και έθεσε τις βάσεις όχι μόνο για την επιστροφή των μεριδιούχων σε αυτόν, αλλά και για να καλύψει μελλοντικά τις μεγάλες του απώλειες σε υπό διαχείριση κεφάλαια. Τούτο έγινε πετυχαίνοντας άνοδο ενεργητικού της τάξεως του 29,13%, αυξάνοντας την κεφαλαιοποίηση κατά 1,774 δισ. ευρώ. Παράλληλα, η αγορά των Α/Κ αύξησε τον αριθμό μεριδίων της κατά 21,45%, που αντιστοιχούν σε υψηλές εισροές, 580,561 εκατ. ευρώ. Οι συμμετοχές των μεριδιούχων προς τις κατηγορίες που δραστηριοποιούνται σε ελληνικούς τίτλους ήταν σχεδόν ολοκληρωτική: στα Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας έλαβαν χώρα εισροές αξίας 572,628 εκατ. ευρώ (διπλασίασαν τόσο το ενεργητικό τους όσο και τα μερίδιά τους), ενώ στα Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας 168.939 εκατ. ευρώ (με άνοδο ενεργητικού 68,30% και μεριδίων 52,48%). Ο διττές εισροές σε αυτές τις κατηγορίες είχαν να συμβούν άνω της δεκαπενταετίας (τουλάχιστον). Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις απώλειες ενεργητικού των κατηγοριών χρηματαγοράς (συνολικές εκροές 785,704 εκατ. ευρώ), τη συρρίκνωση των μεριδίων αγοράς τους στα επίπεδα του 4% (δηλαδή σε επίπεδα προ εικοσιπενταετίας) και τη μεταφορά των κεφαλαίων

αυτών σε κατηγορίες επενδυτικού σκοπού, προσδίδουν άλλη δυναμική στον θεσμό των Α/Κ για τη νέα δεκαετία. Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, και τον ρόλο που θα διαδραματίσουν τα μηδενικά τραπεζικά επιτόκια. Το πρώτο διάστημα του έτους 2020 επαληθεύει, μέχρι στιγμής, τη νέα δυναμική του θεσμού των Α/Κ. Παράλληλα, τον καθιστά τον πιο κερδισμένο κλάδο έναντι των άλλων –απευθείας– μορφών επένδυσης (χρηματαγοράς, ομολόγων, μετοχών, και λοιπών), από τη λήξη των κεφαλαιακών ελέγχων (1η Σεπτεμβρίου κι έπειτα), με την έννοια των εισροών και της επενδυτικής εμπιστοσύνης. Πράγματι, το ενεργητικό, με «περίσσια» άνεση, διέσπασε το ψυχολογικό όριο των 8 δισ. ευρώ, παρότι θα διανύσουμε ένα «έτος αβεβαιότητας», χαρακτηρισμό που έσπευσαν να προσδώσουν οι διεθνείς αναλυτές στο 2020, με την ύπαρξη γεγονότων που θα οδηγούν σε υψηλή μεταβλητότητα τις μετοχικές και ομολογιακές αγορές. Ο Ιανουάριος μάλιστα τους επαλήθευσε. Το δυσάρεστο παγκόσμιο γεγονός του ιού της γρίπης (που δυστυχώς έχει οδηγήσει σε πολλούς νεκρούς) έχει ήδη υπερκαλύψει γεγονότα όπως το Brexit στις 31 Ιανουαρίου, την ομόφωνη απόφαση της FED για διατήρηση των επιτοκίων στο 1,5% με 1,75, την παρατήρησή της για σημάδια σταθεροποίησης της παγκόσμιας ανάπτυξης, την περίοδο ανακοινώσεων εταιρικών αποτελεσμάτων, το αμερικανικό εκλογικό έτος,

τα γεωπολιτικά ζητήματα και πολλά άλλα. Οι διεθνείς μετοχικοί τίτλοι «υπέφεραν» τις τελευταίες ημέρες του μήνα, περισσότερο δε από αυτούς οι ασιατικοί (βλέπε π.χ. Ταϊβάν, Κίνα), αλλά τελικά επανέκαμψαν, λόγω των μέτρων της κινεζικής κεντρικής τράπεζας, των καλών εταιρικών αποτελεσμάτων κ.λπ. Η αγορά όμως των Α/Κ συνεχίζει «ακάθεκτη» το θετικό της momentum. Το ενεργητικό έχει διαμορφωθεί στα 8,166 δισ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο 3,90%. Ομοίως, τα μερίδια κινούνται αυξητικά κατά 3,51% και αντιστοιχούν σε εισροές 225,089 εκατ. ευρώ. Οι μεριδιούχοι σε καμία χρονική στιγμή δεν μείωσαν ούτε τον έντονο ρυθμό της κινητικότητάς τους ούτε την εμπιστοσύνη τους προς τις κατηγορίες των Α/Κ που επενδύουν άμεσα ή έμμεσα σε ελληνικούς τίτλους (οι αποδόσεις και η μεταβλητότητα, βέβαια, του ΧΑ, μέχρι στιγμής, τους απογοητεύουν, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα ομόλογα –ας μην ξεχνάμε ότι ο ΟΔΔΗΧ πέτυχε την έκδοση του 15ετούς ομολόγου, το πρώτο μακροπρόθεσμο από την αρχή της κρίσης, με χαμηλό επιτόκιο και ρεκόρ προσφορών). Η τριάδα, λοιπόν, που συνεχίζει να αποσπά το κύριο επενδυτικό ενδιαφέρον έχει σημειώσει αξία εισροών: Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας 106,552 εκατ. ευρώ, Μικτά Α/Κ 64,172 εκατ. ευρώ και Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας 32,452 εκατ. ευρώ. Δεν υστερούν τα Σύνθετα Α/Κ Absolute ΧΡΗΜΑ 17

αφιέρωμα Return με 23,450 εκατ. ευρώ και τα Funds of Funds με 12,131 εκατ. ευρώ. Σε αντίθεση, τα Ομολογιακά Α/Κ Διεθνή και τα Σύνθετα Α/Κ Ειδικού Τύπου είναι οι κατηγορίες που ξεχωρίζουν σε αρνητικό ισοζύγιο, με 21,940 και 4,104 εκατ. ευρώ, αντιστοίχως. Η κατάταξη των μεριδίων αγοράς έναντι του

ενεργητικού παραμένει η ίδια, ενώ τα ποσοστά τους έχουν διαμορφωθεί ως εξής: Μικτά Α/Κ 23,17%, Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας 21,12%, Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας 14,05%, Funds of Funds Μικτά 10,10% και Ομολογιακά Α/Κ Διεθνή 8,37%. Το πρόσημο μέσης απόδοσης του συνόλου

της αγοράς κινείται θετικά, κατά 1,16%. Την υψηλότερη μέση απόδοση έχουν επιτύχει τα Μετοχικά Α/Κ Αμερικής με 5,38%, τα Ομολογιακά Α/Κ Ελλάδας με 2,12% και τα Ομολογιακά Α/Κ Κρατικά Αναπτυγμένων Αγορών με 2,01%. Από τις 19 κατηγορίες, μόνο, τα Μετοχικά Α/Κ Ευρωζώνης έχουν αρνητικό πρόσημο μέσης απόδοσης, -0,77%. • • •

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΩΝ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2020

Μεταβολή

Μέση

Εισροές/

Αριθμός

Σύνολο

Ενεργητικού

Μεριδίων

Απόδοση

Εκροές/

Α/Κ

Ενεργητικού

Μεριδίων

01-01-20

31-12-19

04-02-20

Funds of Funds Μετοχικά

264.612.040

50.179.967

3,98%

0,89%

0,74%

7.972.155

Funds of Funds Μικτά

824.573.016

153.775.785

2,33%

3,30%

1,47%

12.130.511

Funds of Funds Ομολογιακά

63.701.312

6.142.573

3,84%

2,23%

1,41%

1.727.551

ΑΚΧΑ Κυμαινόμενης ΚΑΕ

340.559.418

58.354.485

1,35%

-3,36%

-0,01%

4.486.341

Μετοχικά ΑΚ Αμερικής

21.077.105

2.481.566

7,36%

0,58%

5,38%

306.973

122.792.895

23.688.587

0,78%

-0,23%

1,41%

-303.113

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυσσομένων Αγορών

23.908.300

11.100.721

-1,57%

-1,07%

-0,01%

-400.062

Μετοχικά ΑΚ Δείκτη

32.290.566

9.655.629

0,69%

0,11%

0,64%

16.260

Μετοχικά ΑΚ Διεθνή

9.180.278

1.468.809

2,08%

-0,39%

0,89%

80.925

1.147.651.264

411.610.708

2,89%

3,60%

0,10%

32.452.059

Μετοχικά ΑΚ Ευρωζώνης

39.049.441

4.529.733

0,84%

6,65%

-0,77%

780.704

Μικτά Αμοιβαία Κεφάλαια

1.891.840.689

251.567.928

4,82%

3,04%

1,14%

64.171.836

Ομολογιακά ΑΚ Διεθνή

683.253.878

136.617.236

-2,16%

-0,39%

1,24%

-21.940.549

Ομολογιακά ΑΚ Ελλάδας

1.724.319.690

273.462.418

8,44%

6,53%

2,12%

106.552.144

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά Αναπτυγμένων Χωρών

500.077.512

125.502.348

1,32%

-0,15%

2,01%

-1.756.752

Ομολογιακά ΑΚ Κρατικά Αναπτυσσόμενων Χωρών

5.999.390

650.466

7,86%

5,77%

1,97%

303.977

Ομολογιακά ΑΚ μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης

141.895.656

12.600.610

-0,20%

-0,36%

0,80%

-837.953

Σύνθετα ΑΚ Absolute Return

209.855.159

148.704.545

12,88%

12,21%

0,62%

23.450.352

119.111.344

9.717.819

-0,92%

-2,40%

0,96%

-4.104.382

8.165.748.953 1.691.811.934

3,90%

3,51%

1,16%

225.088.974

Κατηγορία(ες)

Μετοχικά ΑΚ Αναπτυγμένων Αγορών

Μετοχικά ΑΚ Ελλάδας

Σύνθετα ΑΚ Ειδικού Τύπου ΣΥΝΟΛΑ 18

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

333

Πηγή: Ένωση Θεσμικών Επενδυτών. Επεξεργασία στοιχείων: Κώστας Σιαμπράκος.

ΧΡΗΜΑ 19

συνέντευξη

Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

Σπύρος Μανωλόπουλος Πρόεδρος της Space Hellas

«Είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε περισσότερο στη χώρα μας»

πούδασε Δίκαιο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά επενδύει φανατικά στην τεχνολογία. Φιλοδοξεί να καταστήσει τη Space Hellas διεθνή εταιρεία, διατηρεί κερδοφόρες θυγατρικές εταιρείες εκτός συνόρων, αλλά επιμένει να κρατά το ελληνικό «χρώμα» στις επιχειρηματικές δραστηριότητές του. Ανέλαβε, από τον Ιούλιο του 2013, να συνεχίσει το όραμα του αείμνηστου Δημήτρη Μανωλόπουλου, αλλά ήδη από το 2005 είχε μπει βαθιά στα δρώμενα της Space Hellas, με στόχο να εφαρμόσει ένα νέο μοντέλο ελληνικής επιχειρηματικότητας, που θα βασίζεται στην καινοτομία και στη διαρκή εξέλιξη. Στα δύσκολα χρόνια της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα, μετασχημάτισε τη Space Hellas, ώστε να αντέξει τους τριγμούς και να δικαιούται σήμερα να ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Συμμάχησε με ισχυρούς διεθνείς «παίκτες» στον χώρο της τεχνολογίας και επέμεινε να προσφέρει σύγχρονες και ολοκληρωμένες τεχνολογικές λύσεις σε όποιον μεγάλο φορέα κατάφερε να μείνει όρθιος μέσα στην κρίση. Σήμερα, δηλώνει έτοιμος να επενδύσει τον καρπό των προσπαθειών του στην προοπτική αλλαγής σελίδας στη χώρα. Δεν αρκείται στην απλή μεταπώληση προϊόντων, αλλά αξιοποιεί την υψηλή τεχνογνωσία και εμπειρία της Space Hellas για να συνθέσει ολοκληρωμένες τεχνολογικές λύσεις, που θέλει να τις εντάξει στο όραμα του τεχνολογικού μετασχηματισμού του ελληνικού κράτους. Ο Σπύρος Μανωλόπουλος ανοίγει τα χαρτιά του στο ΧΡΗΜΑ και αποκαλύπτει τα μελλοντικά του σχέδια στις εξαγορές και τις επενδυτικές του πρωτοβουλίες.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Έχετε διανύσει, πλέον, μια 35ετή πορεία στην ελληνική αγορά πληροφορικής και μια 20ετή πορεία στην κεφαλαιαγορά. Ποια είναι η αίσθησή σας σήμερα για το κλίμα που επικρατεί στην οικονομία; Πώς μας βλέπουν οι ξένοι επενδυτές; Τι πρέπει να γίνει άμεσα; Δεν θα πρωτοτυπήσω: όλοι αναγνωρίζουν ότι η ελληνική οικονομία χρειάζεται επειγόντως ένα ισχυρό επενδυτικό «σοκ». Το κλίμα στην αγορά έχει προφανώς αλλάξει, η αισιοδοξία είναι κυρίαρχη και η εμπιστοσύνη από το εξωτερικό είναι αισθητά βελτιωμένη. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να γίνει αμέσως είναι να ξεκινήσουν σημαντικές επενδυτικές πρωτοβουλίες. Επιτρέψτε μου, να υπογραμμίσω: όχι μόνον ξένες επενδύσεις, αλλά και ελληνικές επενδύσεις. Ήρθε, πλέον, η εποχή να αποενοχοποιηθεί η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Το κράτος, η κυβέρνηση της χώρας έχουν υποχρέωση να υλοποιήσουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις για να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας. Εμείς όμως, οι Έλληνες επιχειρηματίες, έχουμε ευθύνη και υποχρέωση να επενδύσουμε στην προοπτική αυτής της χώρας. Όταν μιλάτε εσείς για επενδύσεις, προφανώς αναφέρεστε κατά πρώτο λόγο στις τεχνολογικές επενδύσεις… Η Space Hellas προσφέρει και οφείλει την ανάπτυξή της στην τεχνολογία. Αλλά θέλω να δείτε την τεχνολογία συνδεδεμένη με την οικονομική προοπτική της χώρας. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, αυτό το μεγάλο σχέδιο που υλοποιεί το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης με τις νέες ταυτότητες. Δεν πρόκειται για μια απλή προμήθεια τεχνολογίας. Είναι ένα μεγάλο βήμα για να υλοποιηθεί το όραμα του ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους. Στον διαγωνισμό αυτό, η Space Hellas συμμετέχει όχι ως υπεργολάβος κάποιου μεγάλου διεθνούς τεχνολογικού κολοσσού. Είμαστε, ως μέλος ένωσης εταιρειών, διεκδικητές, είμαστε προετοιμασμένοι να επενδύσουμε δικά μας κεφάλαια, για να συνεισφέρουμε ενεργά στη διαμόρφωση της νέας ψηφιακής υποδομής της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι έχετε την πρόθεση να επενδύσετε κεφάλαια σε αυτήν την προσπάθεια… Εμείς, από καιρό, επενδύουμε στην Ελλάδα, με όραμα, πλάνο και συνέπεια (με αργά, αλλά σταθερά βήματα). Η Space Hellas διατήρησε ακέραιες τις δυνάμεις της καθ’ όλη τη διάρκεια

της υπερδεκαετούς κρίσης. Όλα αυτά τα χρόνια, στηρίξαμε τη χώρα, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά το country risk. Χαρακτηριστικό είναι το ότι στην περίοδο 2013-2019 δημιουργήσαμε 168 νέες θέσεις εργασίας. Τώρα που η χώρα ξαναγίνεται επενδύσιμη, εμείς συνεχίζουμε το επενδυτικό μας πλάνο, με βασικό άξονα την ενεργή συμμετοχή στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Θεωρούμε ότι ο τεχνολογικός κλάδος μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο στην πορεία της ελληνικής οικονομίας. Ακόμη πιο σημαντικό –ειλικρινά πιστεύω– ότι μπορούμε να φέρουμε πίσω στην Ελλάδα τα καλύτερα ελληνικά μυαλά από αυτούς που εγκατέλειψαν τη χώρα στην εποχή του brain drain. Ο τεχνολογικός κλάδος στην Ελλάδα μπορεί να προσελκύσει πολλούς καλούς και ικανούς ξένους επιστήμονες που βλέπουν τις τεράστιες δυνατότητες που ανοίγονται… Με τα σημερινά επίπεδα μισθών και φόρων, δεν βλέπω πώς μπορεί να γίνει αυτό που λέτε… Έχετε δίκιο, αλλά σας διαβεβαιώνω ότι οι προοπτικές είναι καλές. Πρέπει οπωσδήποτε να μειωθεί το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας. Οι εισφορές των εργαζομένων πρέπει να μειωθούν σημαντικά, ώστε να μένουν περισσότερα χρήματα στο πορτοφόλι κάθε μήνα. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο τεχνολογικής γνώσης και καινοτομίας. Θεωρώ σπουδαίο το ότι διεθνείς κατασκευαστές επιλέγουν την Ελλάδα για

να δημιουργήσουν κέντρα καινοτομίας, αλλά εξίσου σημαντικό είναι να δούμε ελληνικές εταιρείες τεχνολογίας να αναπτύσσουν ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες που να μπορούν να σταθούν στις διεθνείς αγορές. Σε αυτήν την προσπάθεια εντάσσετε, φαντάζομαι, το Innovation Lab… Στη Space Hellas έχουμε δημιουργήσει μια διάχυτη και διαρκή κουλτούρα καινοτομίας, με οριζόντιες ομάδες μηχανικών και προγραμματιστών που αναπτύσσουν, συνθέτουν και δοκιμάζουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Ήδη προχωρούμε σε επενδύσεις στους τομείς του cyber security, των υπηρεσιών cloud, της τεχνητής νοημοσύνης και του ΙoΤ. Πιστεύω, ειλικρινά, ότι η επόμενη τεχνολογική μέρα για τη Space Hellas σχετίζεται με το Digital Integration και το Software Defined Everything. Ταυτόχρονα, συμμετέχουμε, σε συνεργασία με άλλους ερευνητικούς φορείς και διεθνείς τεχνολογικούς ομίλους, σε μεγάλα εθνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. Αποβλέπουμε, στο κοντινό μέλλον, να είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε και εμπορικά τα καινοτόμα αποτελέσματα της ερευνητικής αυτής εργασίας. ΧΡΗΜΑ 21

συνέντευξη

Πού εντοπίζετε το συγκριτικό σας πλεονέκτημα; Προσπαθούμε να προβλέψουμε τις εξελίξεις. Το Innovation Lab μάς προσφέρει μια πιο ξεκάθαρη μακροπρόθεσμη οπτική της αγοράς. Παρακολουθούμε τις παγκόσμιες τεχνολογικές τάσεις, αλλά ταυτόχρονα ενεργούμε επιδραστικά, συμμετέχουμε στη δημιουργία των νέων τάσεων. Η Space Hellas αναπτύσσεται μαζί με το τεράστιο αυτό ψηφιακό τεχνολογικό κύμα που κατακλύζει τον πλανήτη. Την εταιρεία μας απαρτίζουν κυρίως μηχανικοί, που ασχολούνται με την αξιοποίηση της τεχνολογίας έτσι ώστε αυτή να δουλεύει για λογαριασμό των πελατών μας. Θα αναπτυχθείτε με νέες εξαγορές εταιρειών; Επενδύουμε πολλά στην οργανική ανάπτυξη, αλλά δεν αποκλείω τις εξαγορές, για να επιταχύνουμε την πορεία εξωστρέφειας που έχουμε χαράξει. Καθημερινά, δέχομαι πολλές ελκυστικές προτάσεις από μικρές και πολλά υποσχόμενες startup εταιρείες και venture capitals. Δεν είμαι αρνητικός στο θέμα των εξαγορών, αντίθετα. Από την άλλη όμως πλευρά, θέλω να υπογραμμίσω ότι, πέρα από τη νεοφυή επιχειρηματικότητα, υπάρχει και η καθιερωμένη επιχειρηματικότητα. Οι εταιρείες startup είναι τα μικρά «λουλούδια» που ομορφαίνουν το «λιβάδι» και κάποια στιγμή θα μεγαλώσουν, θα γίνουν «καρποφόρα δέντρα». Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε τα «δέντρα» που ήδη υπάρχουν και προσφέρουν σήμερα πολύτιμους «καρπούς». 22

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Ξεκινήσαμε τη συζήτησή μας με την αναφορά σας στη μεγάλη, αναγκαία προσπάθεια ψηφιοποίησης και εκσυγχρονισμού του ελληνικού κράτους. Δεν σας αποθαρρύνει καθόλου η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο ελληνικό Δημόσιο; Η αλήθεια είναι ότι οι τεχνολογικές υποδομές στο ελληνικό Δημόσιο έχουν μείνει πολύ πίσω. Αρκετοί φορείς λειτουργούν με εξοπλισμό και λογισμικό περασμένης γενιάς, με ό,τι αυτό σημαίνει σε ταχύτητα επεξεργασίας, χωρητικότητα αποθήκευσης δεδομένων, διαλειτουργικότητα συστημάτων και ασφάλεια υποδομών και δεδομένων. Σημαντικό πρόβλημα είναι και η πλημμελής ή και η παντελώς απούσα συντήρηση έργων που έχουν υλοποιηθεί με επιτυχία, λόγω έλλειψης σχετικών προβλέψεων στον προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα τη σύντομη απαξίωση και τον παροπλισμό τους. Αυτή όμως είναι και η μεγάλη πρόκληση, η τρομερή ευκαιρία που δημιουργείται. Μπορούμε με λίγες, συντονισμένες και καινοτόμες πρωτοβουλίες, να κάνουμε τη μεγάλη διαφορά σε μικρό χρονικό διάστημα. Μου είπατε ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης η Space Hellas κράτησε ακέραιες τις δυνάμεις της, ώστε να επενδύει σήμερα σε ένα ελπιδοφόρο αύριο. Πώς

έγινε αυτό; Πώς καταφέρατε να κρατήσετε τη Space Hellas αλώβητη; Αντιληφθήκαμε έγκαιρα ότι η Ελλάδα θα έμπαινε σε μια παρατεταμένη οικονομική κρίση. Από πολύ νωρίς, ξεκινήσαμε τη θωράκιση της εταιρείας αναθεωρώντας την εμπορική στρατηγική μας. Περιορίσαμε τα λειτουργικά έξοδα και ακολουθήσαμε μια επιλεκτική συμμετοχή σε έργα του δημόσιου τομέα. Διαμορφώσαμε έναν πιο έντονα πελατοκεντρικό χαρακτήρα. Στοχεύσαμε, κατά βάση, σε ένα υγιές πελατολόγιο του ιδιωτικού τομέα και διευρύναμε την γκάμα των προϊόντων και υπηρεσιών, με βάση τις ανάγκες αυτών των πελατών. Αναγνωρίζοντας την ευκαιρία ανάπτυξης, η εταιρεία ενίσχυσε τις επενδύσεις της στον χώρο των συστημάτων και ολοκληρωμένων λύσεων πληροφορικής και λογισμικού. Με τον τρόπο αυτό καταφέραμε η συνεισφορά στον εταιρικό κύκλο εργασιών να προέρχεται απ’ όλους τους βασικούς προϊοντικούς άξονες, δηλαδή τις τηλεπικοινωνίες, την πληροφορική και την ασφάλεια. Τέλος, δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση στη διαρκή βελτίωση των θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών του ομίλου, ώστε να απολαμβάνουμε μια πολύ θετική πιστοληπτική αξιολόγηση και να ανανεώνουμε διαρκώς το κλίμα εμπιστοσύνης τόσο με τις τράπεζες όσο και με τους βασικούς προμηθευτές μας.

BIO

Ο Σπυρίδων Δ. Μανωλόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1976. Είναι απόφοιτος των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στο γνωστικό πεδίο του Διεθνούς Εμπορικού Δικαίου (LLM) από το King’s College London (KCL) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Ποιος είναι ο Σπύρος Μανωλόπουλος

Η επαγγελματική του δραστηριοποίηση άρχισε στη νομική εταιρεία «Φορτσάκης, Διακόπουλος, Μυλωνογιάννης και Συνεργάτες» με την ιδιότητα του ασκούμενου δικηγόρου. Στη συνέχεια, άσκησε τη δικηγορία διατηρώντας ιδιωτικό νομικό γραφείο και ως νομικός σύμβουλος επιχειρήσεων, αποκτώντας εμπειρία κυρίως σε θέματα εμπορικού δικαίου και δημόσιων συμβάσεων. Το 2011, με εφόδιο ένα ισχυρό νομικό υπόβαθρο, ανέλαβε τη θέση του εκτελεστικού αντιπροέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Space Hellas AΕ, βασικός μέτοχος της οποίας είναι η οικογένεια Μανωλόπουλου, με ποσοστό 33,38%. H Space Hellas ΑΕ ιδρύθηκε το 1985 από τον πατέρα του, Δημήτρη Μανωλόπουλο, και δραστηριοποιείται για πλέον των τριών δεκαετιών στην Ελλάδα και στις διεθνείς αγορές ως ένας δυναμικός system integrator, που υλοποιεί σύνθετα τεχνολογικά έργα. Είναι αμιγώς ελληνικών συμφερόντων εταιρεία, που προσφέρει στην αγορά μια ευρεία γκάμα λύσεων και υπηρεσιών τηλεπικοινωνιών, πληροφορικής και ασφάλειας. Έχει συνάψει στρατηγικές συμφωνίες με τους μεγαλύτερους διεθνείς τεχνολογικούς οίκους και έχει στο ενεργητικό της μια εντυπωσιακή λίστα από επιτυχημένα έργα. Επενδύει στην έρευνα και ανάπτυξη και σε τεχνολογικές λύσεις με προστιθέμενη αξία, καθώς και στο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό της, γεγονός που της παρέχει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και την τοποθετεί ανάμεσα στις πρώτες επιλογές ενός διευρυμένου και μακροχρόνια πιστού πελατολογίου.

Αξιοσημείωτη επιχειρηματική απόφαση υπήρξε η προ τριετίας εξαγορά ποσοστού 32,8% του μετοχικού κεφαλαίου της καινοτόμου ολλανδικής εταιρείας Web-IQ BV, που δραστηριοποιείται στον χώρο των big data analytics και web intelligence. Τα κεντρικά γραφεία της Space Hellas βρίσκονται στην Αθήνα, ενώ έχει υποκαταστήματα σε όλες τις μεγάλες ελληνικές πόλεις και στη Λευκωσία, καθώς και θυγατρικές σε Κύπρο, Ρουμανία, Σερβία, Μάλτα και Ιορδανία. Είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών από το 2000. Από τον Ιούλιο του 2013, τα ηνία της εταιρείας ανέλαβε πλήρως η δεύτερη γενιά των ιδρυτών της, η οποία καλλιεργεί ένα μοντέλο υγιούς επιχειρηματικότητας, με έμφαση στην καινοτομία, και με τον Σπυρίδωνα Μανωλόπουλο, ως εκτελεστικό πρόεδρο του ΔΣ, επιφορτισμένο να διασφαλίσει τη διάχυση του οράματος και το πάθος για εξέλιξη, διατηρώντας το αξιακό σύστημα των προκατόχων του. Το διάστημα 2013-2019, και παρά την έντονη οικονομική κρίση που πλήττει τον επιχειρηματικό κόσμο και τη δεινή χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας, η Space Hellas προετοιμάζεται για την επόμενη ημέρα, υλοποιεί ένα στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης και εξωστρέφειας σημειώνοντας υψηλό ρυθμό ανάπτυξης. Πιστή, από την ίδρυσή της, στις αρχές της εταιρικής υπευθυνότητας και αποφασισμένη να συμβάλλει στην εθνική προσπάθεια διακράτησης νέων επιστημόνων στην Ελλάδα, το 2019 η εταιρεία ανακοινώνει την προκήρυξη δύο ετήσιων τιμητικών υποτροφιών «Δημήτρης Μανωλόπουλος», σε απόφοιτους δημόσιων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Ελλάδας ή ισότιμων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του εξωτερικού, εις μνήμην του ιδρυτή της, Δημήτρη Μανωλόπουλου. Ο Σπυρίδων Μανωλόπουλος είναι έγγαμος με την ψυχολόγο Μαρία Βαλυράκη, με την οποία έχουν αποκτήσει δύο παιδιά. • • • ΧΡΗΜΑ 23

[αφιέρωμα]

«Φουντώνει» ο ανταγωνισμός σε ηλεκτρική ενέργειαφυσικό αέριο «Αγώνας δρόμου» για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας του Βάιου Κρόκου

ε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο ενεργειακός μετασχηματισμός της χώρας, σύμφωνα με τις κοινοτικές δεσμεύσεις, τις ανάγκες κοινωνίας και οικονομίας, και σε συνδυασμό με τις τελευταίες κινήσεις βασικών «παικτών» και εναλλακτικών παρόχων στον τομέα του ηλεκτρισμού, του φυσικού αερίου και άλλων μορφών ενέργειας. Η χώρα καλείται να εκπληρώσει εθνικούς και ευρωπαϊκούς στόχους με μια σειρά μεταρρυθμίσεων με επίκεντρο τους τομείς της απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, της αύξησης της ανταγωνιστικότητας, της επέκτασης και ενίσχυσης των εγχώριων και διακρατικών δικτύων

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και πετρελαίου, της ανεξαρτητοποίησης και του διαχωρισμού της παραγωγής από την προμήθεια, και της ελεύθερης επιλογής προμηθευτή. Το 2020 κρίνεται, κατά πολλούς, ως μια χρονιά-ορόσημο, καθώς η κυβέρνηση καλείται να «τρέξει», μεταξύ άλλων, κρίσιμες αποκρατικοποιήσεις. Στο επίκεντρο των δράσεων του Υπουργείου Ενέργειας το πρώτο δίμηνο του έτους βρέθηκαν ΔΕΠΑ, ΔΕΔΔΗΕ, ΑΔΜΗΕ, ΛΑΡΚΟ, ενώ για το σύνολο του 2020 υπολογίζονται και σημαντικές επενδύσεις, που υπερβαίνουν τα 14 δισ. ευρώ σε φυσικό αέριο, ΑΠΕ

και ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Κεντρικός πυλώνας, φυσικά, του ενεργειακού μετασχηματισμού της χώρας αποτελεί η ΔΕΗ, η οποία καλείται να εκσυγχρονίσει τις υπηρεσίες της, να δώσει έμφαση στην εταιρική διακυβέρνηση, να μειώσει την εξάρτησή της από τον λιγνίτη με νέες επενδύσεις σε ΑΠΕ και υβριδικά συστήματα ηλεκτροπαραγωγής. Η μείωση του μεριδίου αγοράς της ΔΕΗ, οι παραπάνω εξελίξεις και το υπό διαμόρφωση νέο ενεργειακό τοπίο φέρνουν ισχυρές ανακατατάξεις στη λιανική αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου…

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Προϊόντα & υπηρεσίες με ολι- κτρολόγους), συντήρηση καυστήρα, αλλαγή στική προσέγγιση για τον κα- μετρητών, ασφάλιση οικιακών συσκευών (περιεχομένου) μέχρι και παροχή άλλων τεχνολοταναλωτή Για μεγάλες αλλαγές στο τοπίο της ενέργειας όσον αφορά τη λιανική αγορά κάνουν λόγο ειδικοί του κλάδου. Στο προσκήνιο έρχονται προϊόντα και υπηρεσίες που θα βασίζονται σε μια ολιστική προσέγγιση για την ικανοποίηση των πελατών και δεν θα βασίζονται σε απλές πολιτικές προσφορών. Τόσο η ΔΕΗ όσο και οι υπόλοιπο πάροχοι στοχεύουν στην επιβράβευση των συνεπών καταναλωτών, οι οποίοι όμως θα δεσμεύονται από συμβόλαια ορισμένου χρόνου, όπως στην κινητή τηλεφωνία. Συγκεκριμένα, οι καταναλωτές θα έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν μια ευρεία γκάμα υπηρεσιών, καλύπτοντας τις ανάγκες για ένα «έξυπνο» σπίτι: Από μικρές ανακαινίσεις, συνέργειες με άλλους επαγγελματίες (π.χ. ηλε-

γικών εφαρμογών, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης και τη Μ. Βρετανία.

Στο «παιχνίδι» και η ηλεκτροκίνηση Μια σειρά κινήτρων, όπως επιδοτήσεις αγοράς, φοροαπαλλαγές, εκπτώσεις στα διόδια και ελεύθερη στάθμευση σε επιλεγμένα σημεία στο κέντρο των πόλεων έρχεται με την ηλεκτροκίνηση, ένα πρότζεκτ που στην Ελλάδα παραμένει ακόμα σε εμβρυακό στάδιο. Ανάλογα με το πόσο «γενναία» θα είναι τα κίνητρα, θα ανοίξουν βηματισμό και οι ταξινομήσεις νέων ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Η ΔΕΗ έχει δεσμευθεί ότι μέσα στην επόμενη διετία-τριετία θα αναπτύξει πανελλαδικά τους πρώτους 1.000 σταθμούς φόρτισης.

Το 2020 κρίνεται, κατά πολλούς, ως μια χρονιά-ορόσημο, καθώς η κυβέρνηση καλείται να «τρέξει», μεταξύ άλλων, κρίσιμες αποκρατικοποιήσεις.

Σε «θέση μάχης» οι εταιρείες MYTILINEOS, του μεγαλύτερου ιδιώτη παραγωγού ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, στην αγορά Μπροστά σε αυτό το κύμα των μεγάλων αλλαγών που συντελούνται, οι εταιρείες καταλαμβάνουν «θέσεις μάχης» για την «επόμενη μέρα» στον κλάδο. Για την ώρα, στις βασικές τους υπηρεσίες: ■ Με αυξημένες χρεώσεις στα τιμολόγια από 1 Σεπτεμβρίου 2019, η ΔΕΗ προσφέρει Οικιακό Τιμολόγιο (με πάγιο) και Οικιακό Νυχτερινό Τιμολόγιο. Παράλληλα, η ΔΕΗ μείωσε την έκπτωση για συνέπεια πληρωμών στο 5%, ενώ έκπτωση 1 ευρώ στον λογαριασμό προσφέρει η επιλογή του ηλεκτρονικού τιμολογίου. ■ Καλύπτοντας μερίδιο άνω του 10% της εγχώριας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, η Protergia είναι ο τομέας ενέργειας της

με ενεργειακό χαρτοφυλάκιο δυναμικότητας 1.200 MW θερμικών μονάδων και 200 MW Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η MYTILINEOS, μέσω της Protergia, δραστηριοποιείται στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, προσφέροντας σύγχρονες και αξιόπιστες υπηρεσίες και συνδυαστικά προϊόντα ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, με περισσότερες από 170.000 παροχές σε ολόκληρη τη χώρα. «Τρέχει» διαφορετικά προγράμματα οικιακής χρήσης για ηλεκτρική ενέργεια (Protergia Genius, Οικιακό, Οικιακό Ν, Οικιακό Benefit, e-Protergia οικιακό, Οικιακό-εξοχικό), όπως και υπηρεσίες για φυσικό αέριο (αυτόνομη-κοινόχρηστη χρήση). ■ Τον εμπλουτισμό νέων πελατών επιδιώκει η αναπτυσσόμενη NRG, έχοντας ήδη ένα ισχυρό ΧΡΗΜΑ 25

αφιέρωμα - ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ χαρτοφυλάκιο, που περιλαμβάνει μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά και οικιακούς πελάτες. Με βασικό μέτοχο, πλέον, την οικογένεια της Motor Oil, η NRG διαμορφώνει καινούργιες, διαφοροποιημένες λύσεις στο νέο τοπίο της αγοράς ενέργειας. Η NRG προσφέρει τα προγράμματα BASIC (χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο), BASIC N (με νυχτερινό τιμολόγιο και πάγιο), Electricity 4U (εξαιρετικά χαμηλή χρέωση κιλοβατώρας για το οικιακό ρεύμα όλο το 24ωρο για 2 ολόκληρα χρόνια) και το Electricity 4ALL (25% δωρεάν ρεύμα κάθε μήνα για 2 χρόνια). ■ Με ολιστική προσέγγιση και σύγχρονες λύσεις απαντά στον ανταγωνισμό η Watt & Volt, που τα τελευταία χρόνια κέρδισε μερίδια αγοράς. Με 9 χρόνια παρουσίας, 34 καταστήματα και πάνω από 125.000 πελάτες, προσφέρει λύσεις για ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο σε σπίτια και επιχειρήσεις. Με επίκεντρο τις τεχνολογικές εξελίξεις, η εταιρεία προσφέρει υπηρεσίες όπως το smarteverything (για τη διαχείριση όλων των αναγκών μέσω IoT), το smartenergy (πλατφόρμα για τη διαχείριση του ενεργειακού αποτυπώματος), το smartwatt (για ένα smart home) κ.ά. ■ Έχοντας κληρονομήσει την εμπειρία, την τεχνογνωσία και την τεχνολογία από τις μητρικές της εταιρείες, Ελληνικά Πετρέλαια και Edison, η ELPEDISON είναι η εταιρεία ενέργειας που καταλαβαίνει την αγορά σε βάθος, προσδιορίζει όλους τους κρίσιμους παράγοντες που την επηρεάζουν και πράττει πάντα έχοντας ως στόχο το όφελος του τελικού καταναλωτή. Προσφέρει 2 σειρές προγραμμάτων: ElectricityHome-χωρίς πάγιο. Το πρόγραμμα χωρίζεται στο ημερήσιο (DAY), αν δεν έχετε μετρητή σε χρονοχρέωση, στο νυχτερινό και στο απλό (SIMPLE) με ενιαία χρέωση για ημέρα και νύχτα. Από την άλλη πλευρά, για νέους πελάτες υπάρχει η δυνατότητα εγγραφής στο «24 Ώρες Νυχτερινό Πρόγραμμα» με ιδιαίτερα χαμηλές τιμές και συμβόλαιο 24 μηνών. ■ Με βασικό μέτοχο της εταιρείας τον διεθνή κατασκευαστικό όμιλο AVAX, η Volterra δραστηριοποιείται στους τομείς της παραγωγής, της εμπορίας και της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά της Ελλάδας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Προγράμματα για 26

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο ή συνδυαστικά προσφέρει επίσης η Volterra. Το βασικό «μενού» για ηλεκτρική ενέργεια αποτελείται από 3 προγράμματα: Σπίτι Μου V1 (χωρίς νυχτερινό τιμολόγιο και χωρίς πάγιο), Σπίτι Μου V1 Νύχτα (με νυχτερινό τιμολόγιο ίδιο με της ΔΕΗ και χωρίς πάγιο), Τζίνι μου (με χαμηλή ενιαία χρέωση και υψηλό πάγιο συμβόλαιο 24 μηνών). ■ Με τη σφραγίδα της συμμαχίας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ENGIE και QPI, o καθετοποιημένος παραγωγός και προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας ΗΡΩΝ συνεχίζει να προσφέρει ποικίλες λύσεις και στο φυσικό αέριο για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Τον περασμένο Ιούνιο άνοιξε και το πρώτο φυσικό κατάστημα στην Αθήνα, επιδιώκοντας μια πιο πελατοκεντρική προσέγγιση, όπου προσφέρονται, πλέον, ολοκληρωμένες λύσεις smart home, αλλά και προηγμένες υπηρεσίες ηλεκτροκίνησης για εταιρικούς πελάτες. Δύο είναι βασικές σειρές προγραμμάτων στην ηλεκτρική ενέργεια: Home 1 και Home 1N (χωρίς πάγιο) και Νυχτερινή Χρέωση 24/7 με πάγιο, ενιαία χαμηλή χρέωση και 24 μήνες ελάχιστη διάρκεια συμβολαίου.

Μείζονος σημασίας ζητήματα απασχόλησαν το πρώτο δίμηνο του 2020 το ΥΠΕΝ, σε μια –άλλωστε– απαιτητική χρονιά για το μέλλον της αγοράς ενέργειας. Η πρόοδος που θα συντελεστεί στον τομέα των μεταρρυθμίσεων-αποκρατικοποιήσεων θα αποτελέσει καταλύτη εξελίξεων για το μέλλον της λιανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, για το κόστος ενέργειας σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις, αλλά και για το μέλλον εγχώριων «παικτών» που θα εμπλακούν σε εξαγορές, συγχωνεύσεις και άλλες συνεργασίες. Ειδικότερα:

Συνωστισμός «μνηστήρων» για τη ΔΕΠΑ Υποδομών Ιδιαίτερα υψηλό είναι το ενδιαφέρον για τη ΔΕΠΑ Υποδομών, καθώς 9 συνολικά «μνηστήρες» υπέβαλαν εκδήλωση ενδιαφέροντος στις 21 Φεβρουαρίου, γεγονός που δημιουργεί προσδοκίες για σκληρό ανταγωνισμό στην επόμενη φάση της διαδικασίας και υψηλότερο τίμημα εν τέλει. Η «προίκα», άλλωστε, της εταιρείας είναι σημαντική, καθώς περιλαμβάνονται: ■ Το 100% του μετοχικού κεφαλαίου στην εταιρεία διαχείρισης των δικτύων διανομής φυσικού αερίου Αττικής (ΕΔΑ Αττικής), το 51% του μετοχικού κεφαλαίου στην εταιρεία διαχείρισης των δικτύων διανομής φυσικού αερίου Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας (ΕΔΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας) και το 100% του μετοχικού κεφαλαίου στην εταιρεία διαχείρισης των δικτύων διανομής φυσικού αερίου λοιπής Ελλάδας (ΔΕΔΑ).

publi

«Πράσινο φως» για τα επόμενα στάδια ολοκλήρωσης του σχεδιασμού του EastMed «άναψε» το ΔΣ της «ΥΑΦΑ Ποσειδών» Την έγκριση για την ολοκλήρωση όλων των εκκρεμών σταδίων που σχετίζονται με την ανάπτυξη και ωρίμανση του αγωγού Eastern Mediterranean Pipeline (EastMed) έδωσε, πρόσφατα, το Διοικητικό Συμβούλιο της «ΥΑΦΑ Ποσειδών» ΑΕ. Σε μια συγκυρία όπου καταγράφεται έντονη κινητικότητα σε διπλωματικό επίπεδο για την προώθηση του αγωγού, συνεδρίασε στις 12 Δεκεμβρίου 2019, στο Μιλάνο, το ΔΣ του φορέα υλοποίησης του έργου, το οποίο και ενέκρινε την ολοκλήρωση όλων των εκκρεμοτήτων γύρω από τη φάση ανάπτυξης του project, όπως μια σειρά από μελέτες και διαδικασίες απαραίτητες προκειμένου να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση. Στη συγκεκριμένη συνεδρίαση του ΔΣ της «ΥΑΦΑ Ποσειδών» –στην οποία συμμετέχουν ισομερώς η ΔΕΠΑ και η ιταλική EDISON– συμφωνήθηκε να προχωρήσει η επένδυση των περίπου 70 εκατ. ευρώ που απαιτούν οι εναπομείνασες διαδικασίες για να ολοκληρωθούν τα στάδια ωρίμανσης του αγωγού EastMed, γεγονός που θα ανοίξει τον δρόμο για τη λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης. Στη συνεδρίαση του ΔΣ της «ΥΑΦΑ Ποσειδών» συμμετείχαν ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΠΑ και Πρόεδρος του ΔΣ της IGI Poseidon, Κωνσταντίνος Ξιφαράς, και ο Pierre Vergerio, Διευθύνων Σύμβουλος της IGI Poseidon.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν την κινητικότητα που επικρατεί σε επιχειρηματικό επίπεδο γύρω από την προώθηση του έργου, παράλληλα με τις κινήσεις σε διακρατικό επίπεδο. Η στρατηγική επένδυση της «ΥΑΦΑ Ποσειδών» στοχεύει στην υλοποίηση του πρώτου αγωγού που θα μεταφέρει απευθείας το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου προς τις αγορές της Ευρώπης. Ένα, δηλαδή, ακόμη βήμα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ενεργειακού κόμβου στη Μεσόγειο, συμβάλλοντας στην επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Ευρώπης για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ενεργειακής ασφάλειας μέσω της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας. Το έργο του EastMed διασφαλίζει την απευθείας όδευση για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τα νέα κοιτάσματα της Αν. Μεσογείου προς τις αγορές της Ευρώπης, καθώς ο αγωγός θα μεταφέρει ποσότητες από τη λεκάνη της Λεβαντίνης μέσω της Κύπρου, της Ελλάδας και της Ιταλίας. Δεδομένης της συμβολής του προς την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των πηγών και οδεύσεων, ο EastMed χαίρει της υποστήριξης της ΕΕ, η οποία τον έχει αναγνωρίσει ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος, γι’ αυτό και η ανάπτυξή του συγχρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF). • • •

ΧΡΗΜΑ 27

αφιέρωμα - ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

■ Η κυριότητα της ΔΕΠΑ επί των παγίων των δικτύων διανομής. ■ Το δίκτυο οπτικών ινών που ανήκει στην κυριότητα της ΔΕΠΑ. ■ Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της ΔΕΠΑ αναφορικά με την ανάπτυξη, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων υποδομής δικτύων διανομής, συμπεριλαμβανομένων έργων υποδομής συμπιεσμένου φυσικού αερίου ή μικρής κλίμακας Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου, εξαιρουμένων των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων της εταιρείας σε διεθνή έργα, όπως δεσμεύσεις ποσοτήτων στον διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) ή στο πλωτό τερματικό αεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη. Ειδικότερα, ενδιαφέρον εκδήλωσαν τα ακόλουθα 9 επενδυτικά σχήματα, γνωστά για την παρουσία τους στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα: ANTIN INFRASTRUCTURE PARTNERS SAS: Είναι ιδιωτικό επενδυτικό κεφάλαιο, επικεντρωμένο στις επενδύσεις υποδομών, με συνολική αξία κεφαλαίων περί τα 6,6 δισ. ευρώ. Η εταιρεία έχει επενδυτική εμπειρία σε διάφορους τομείς, όπως ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές και κοινωνικές υποδομές. CHINA RESOURCES GAS (HONG KONG) INVESTMENT LIMITED: Είναι ο κορυφαίος όμιλος επιχειρήσεων φυσικού αερίου στην Κίνα. EP INVESTMENT ADVISORS: Είναι ένας διακεκριμένος ενεργειακός όμιλος στην Κεντρική Ευρώπη, ο οποίος κατέχει και εκμεταλλεύεται περιουσιακά στοιχεία στην Τσεχία, τη Σλοβακία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ουγγαρία και την Πολωνία.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

FIRST STATE INVESTMENTS (European Diversified Infrastructure Fund II): Είναι διεθνής διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων, με έδρα την Αυστραλία, ο οποίος επικεντρώνεται στην παροχή μακροπρόθεσμων επενδυτικών υπηρεσιών. Η εταιρεία έχει υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 160,6 δισ. δολαρίων. Συμμετέχει, παράλληλα, στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού για την εξαγορά του 30% του μετοχικού κεφαλαίου του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών. I SQUARED CAPITAL ADVISORS (UK) LLP: Είναι διεθνής εταιρεία ανεξάρτητης διαχείρισης επενδύσεων, που εστιάζεται στην ενέργεια, τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, τις τηλεπικοινωνίες και τις μεταφορές στην Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία. Τα δύο παγκόσμια κεφάλαια επενδύσεων υποδομών της I Squared έχουν μέγεθος 3 δισ. και 7 δισ. δολ., αντίστοιχα. ITALGAS SpA: Είναι ο μεγαλύτερος διανομέας φυσικού αερίου στην Ιταλία, με μερίδιο αγοράς 34% και ο τρίτος μεγαλύτερος διαχειριστής δικτύων στην Ευρώπη. KKR (KKR Global Infrastructure Investors III LP): Είναι διεθνής εταιρεία επενδύσεων, με 206 δισ. δολ. περιουσιακά στοιχεία υπό διαχείριση, από τα οποία 11,9 δισ. δολ. είναι επενδυμένα σε υποδομές. MACQUARIE (MEIF 6 DI Holdings): Είναι ένας από τους 50 κορυφαίους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων παγκοσμίως που επενδύει σε υποδομές, ακίνητα, γεωργία, μετοχές, επενδύσεις σταθερού εισοδήματος, ιδιωτικές πιστώσεις, ρευστά διαθέσιμα και περιουσιακά στοιχεία πολλαπλών κλάδων.

ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ SINO-CEE FUND & SHANGHAI DAZHONG PUBLIC UTILITIES (GROUP) CO., LTD: Ιδρύθηκε το 2016. Είναι εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων, που εστιάζεται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, την ευρύτερη ευρωπαϊκή ήπειρο και άλλες γεωγραφικές περιοχές που σχετίζονται με την πρωτοβουλία “One Belt, One Road”, της οποίας στόχος είναι να αποτελέσει το μέσο σύνδεσης της Κίνας και του υπόλοιπου κόσμου. Η ΔΕΠΑ ΑΕ είναι όμιλος εταιρειών με παρουσία στον ενεργειακό τομέα που δραστηριοποιείται στη χονδρική πώληση, προμήθεια, εμπορία και διανομή φυσικού αερίου. Το ΤΑΙΠΕΔ κατέχει το 65% της ΔΕΠΑ ΑΕ και η Ελληνικά Πετρέλαια ΑΕ το υπόλοιπο 35%. Μετά τη μερική διάσπαση του κλάδου υποδομών και τη δημιουργία της εταιρείας ΔΕΠΑ Υποδομών ΑΕ, το ΤΑΙΠΕΔ κατέχει το 65% των μετοχών αυτής και η Ελληνικά Πετρέλαια ΑΕ το υπόλοιπο 35%. Για τους σκοπούς της αξιοποίησης της συμμετοχής του στη ΔΕΠΑ Υποδομών ΑΕ, το ΤΑΙΠΕΔ έχει προχωρήσει στην πρόσληψη χρηματοοικονομικών και νομικών συμβούλων και συγκεκριμένα στις εταιρείες UBS Investment Bank & Τράπεζα Πειραιώς και Ποταμίτης Βεκρής Δικηγορική Εταιρεία, αντίστοιχα.

Υψηλές οι προσδοκίες και για το 49% του ΔΕΔΔΗΕ Τον Σεπτέμβριο ο διαγωνισμός

ον Σεπτέμβριο προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση του 49% των μετοχών του ΔΕΔΔΗΕ, μια διαδικασία που εκτιμάται πως θα προσελκύσει επίσης υψηλό ανταγωνισμό και τίμημα που ίσως ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ για το 49%. Σχήματα από Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία βολιδοσκοπούν την κατάσταση για το αναπτυξιακό πρόγραμμα της εταιρείας και τη νέα γκάμα προϊόντων-υπηρεσιών: από την αντικατάσταση 7,5 εκατ. συμβατικών μετρητών σε «έξυπνους», μέχρι την ηλεκτροκίνηση και τις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες 5ης γενιάς. Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, ο διαγωνισμός θα προβλέπει ισχυρά δικαιώματα για τον μέτοχο μειοψηφίας. Μέχρι την προκήρυξη του διαγωνισμού θα υλοποιηθεί η νομική-λογιστική προετοιμασία που απαιτείται, δεδομένου του ότι ο ΔΕΔΔΗΕ είναι σήμερα 100% θυγατρική της ΔΕΗ, ενώ παράλληλα θα «τρέχουν» οι απαιτούμενες επενδύσεις για την εξασφάλιση της ευστάθειας του δικτύου και της ασφάλειας εφοδιασμού. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσφατη νέα δανειακή σύμβαση 100 εκατ. ευρώ που υπογράφηκε με την ΕΤΕπ. Πρόκειται για δεύτερο μέρος συνολικού πακέτου χρημα-

τοδότησης 255 εκατ. από την ΕΤΕπ προς τον ΔΕΔΔΗΕ. Τα πρώτα 155 εκατ. έχουν ήδη εκταμιευθεί και απορροφήθηκαν. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΕΤΕπ, Βέρνερ Χόγιερ, τόνισε ότι η τράπεζα παρέμεινε στη χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης και θα συνεχίσει να είναι παρούσα, στην κορυφή της προσπάθειας της Κομισιόν για την υλοποίηση του Green Deal. Σημείωσε ότι η απανθρακοποίηση της οικονομίας θα επηρεάσει πολλές περιοχές της Ευρώπης, στις οποίες οι πολίτες που επηρεάζονται δεν πρέπει να αφεθούν μόνοι. «Οι ανθρακωρύχοι στη Δυτική Μακεδονία πρέπει να βρουν νέες δουλειές» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Για το σύνολο του 2020 υπολογίζονται και σημαντικές επενδύσεις, που υπερβαίνουν τα 14 δισ. ευρώ σε φυσικό αέριο, ΑΠΕ και ηλεκτρικές διασυνδέσεις.

Εντείνονται οι διαδικασίες για τον ΑΔΜΗΕ Νωρίτερα από τις διαδικασίες του ΔΕΔΔΗΕ υπολογίζεται η περαιτέρω αποκρατικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, σύμφωνα με τα πλάνα του επιτελείου του Υπουργείου Ενέργειας. Στόχος της περαιτέρω ιδιωτικοποίησης του ΑΔΜΗΕ είναι να μπει νέος μέτοχος ή να ενισχύσει τη μετοχική του παρουσία ο υφιστάμενος ΧΡΗΜΑ 29

αφιέρωμα - ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Άλλη μία, τελευταία, ευκαιρία για τη ΛΑΡΚΟ

στρατηγικός επενδυτής, προκειμένου η εταιρεία να μπορεί να χρηματοδοτήσει και να υλοποιήσει το εκτεταμένο επενδυτικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει, εκτός από τις εν εξελίξει ηλεκτρικές διασυνδέσεις των Κυκλάδων και της Κρήτης, τη διασύνδεση όλων των νησιών του Αιγαίου με το ηπειρωτικό σύστημα. Επισημαίνεται, ωστόσο, πως η κινεζική State Grid κατέχει το 24% και, βάσει του συμφώνου μετόχων της προηγούμενης μερικής ιδιωτικοποίησης, η κινεζική εταιρεία έχει δικαίωμα πρώτης προτίμησης, δηλαδή έχει δικαίωμα να αποκτήσει το υπό παραχώρηση ποσοστό εφόσον κάνει προσφορά η οποία θα ικανοποιήσει το ελληνικό Δημόσιο. Σε αυτό το σημείο όμως θα ενεργοποιηθούν οι μηχανισμοί ελέγχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεδομένου του ότι η κινεζική State Grid είναι εταιρεία εκτός ΕΕ. Η διάθεση για περαιτέρω συμμετοχή είναι δεδηλωμένη από την κινεζική πλευρά, ενδιαφέρον όμως υπάρχει και από αρκετές ευρωπαϊκές εταιρείες που αναμένεται να προσέλθουν στον διαγωνισμό. Σήμερα, το 51% του Διαχειριστή ανήκει στην ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών, στην οποία μέτοχος με 51,1% είναι το ελληνικό Δημόσιο, ενώ η εταιρεία είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Το 25% ανήκει στη ΔΕΣ ΑΔΜΗΕ (εταιρεία του ελληνικού Δημοσίου) και το 24%, μετά από διαγωνισμό, πέρασε στην κινεζική State Grid International Development. Ως εκ τούτου, ενδιαφέρον θα έχει και η διαδικασία της αποκρατικοποίησης, με δεδομένο ότι το Δημόσιο δεν διαθέτει μια απευθείας συμμετοχή στην εταιρεία, αλλά μία άμεση και μία έμμεση. 30

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Μια τελευταία ευκαιρία πριν βάλει οριστικό λουκέτο επιχειρεί να δώσει η κυβέρνηση με νομοθετική ρύθμιση. Οι πιο πρόσφατοι αριθμοί, άλλωστε, παραμένουν άκρως επιβαρυντικοί για την εταιρεία, με βεβαρημένο παρελθόν πολλών ετών: Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει δώσει το Υπουργείο Ενέργειας, η επιχείρηση οφείλει περισσότερα από 600 εκατ. ευρώ σε τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και στη ΔΕΗ. Αναφορικά με την προσπάθεια διάσωσης της ΛΑΡΚΟ, η κυβέρνηση πέρασε τροπολογία από τη Βουλή, με θετική γνώμη μόνο των βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος. Η τροπολογία προβλέπει εκκαθάριση εν λειτουργία, μείωση του μισθολογικού κόστους κατά 25% και περικοπές στις δαπάνες της επιχείρησης. Συγκεκριμένα, το σχέδιο περιλαμβάνει: ■ Εγκατάσταση, εντός του Μαρτίου, Ειδικού Διαχειριστή, ο οποίος υποχρεούται να μειώσει το μισθολογικό κόστος κατά 25% μεσοσταθμικά, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης επιδομάτων εορτών, αδείας και παραγωγής (πριμ), που προβλέπονται από οποιαδήποτε διάταξη. Διευκρινίζεται ότι οι περικοπές θα επηρεάσουν κατά κύριο λόγο τους παλαιούς και υψηλόμισθους εργαζομένους των 2.000-3.000 ευρώ και άνω, ενώ οι αποδοχές των νέων και των χαμηλόμισθων θα παραμείνουν αμετάβλητες.

■ Εκταμίευση μίας –τελευταίας– κρατικής επιχορήγησης για διασφάλιση της συνέχισης λειτουργίας της εταιρείας. ■ Ξεκαθάρισμα των περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να προκηρυχθεί διεθνής πλειοδοτικός διαγωνισμός για το σύνολο ή μέρος του ενεργητικού (εργοστάσιο και ορυχείο Λάρυμνας, ορυχεία Καστοριάς και Εύβοιας). Η διαδικασία πρέπει να ολοκληρωθεί εντός 12 μηνών από την εγκατάσταση του διαχειριστή (δηλαδή ώς τον Μάρτιο του 2021), με δυνατότητα εξάμηνης παράτασης.

ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Τον Σεπτέμβριο προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση του 49% των μετοχών του ΔΕΔΔΗΕ, μια διαδικασία που εκτιμάται πως θα προσελκύσει επίσης υψηλό ανταγωνισμό.

Οι 9 βασικοί άξονες της πολι- Οι στόχοι και η πολιτική της τικής για ενέργεια και περι- ΕΕ για την περίοδο 2021-2030 βάλλον Βασικοί στόχοι για το 2030:

Υπενθυμίζεται πως το γενικότερο πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής της χώρας, σε συνδυασμό με τις δράσεις για το περιβάλλον, εστιάζεται σε 9 βασικά σημεία. Συγκεκριμένα: ■ Φιλόδοξο πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης της χώρας, με μέριμνα για τις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Αρκαδίας, μέσα από ένα πρόγραμμα ενίσχυσης με οικονομικούς και κοινοτικούς πόρους ■ Αύξηση της συμμετοχής της πράσινης ενέργειας στο 35% το 2030 από 17% που είναι σήμερα ■ Ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών ■ Ηλεκτροκίνηση ■ Εξοικονόμηση ενέργειας ■ Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων ■ Κυκλική οικονομία, που βασίζεται στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προώθηση πράσινων δράσεων ■ Προστασία της βιοποικιλότητας ■ Προστασία των δασών

■ Τουλάχιστον 40% περικοπές των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (από τα επίπεδα του 1990) ■ Τουλάχιστον 32% για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ■ Τουλάχιστον 32,5% βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου-Μείωση κατά τουλάχιστον 40% Ένας δεσμευτικός στόχος για τη μείωση των εκπομπών στην ΕΕ κατά τουλάχιστον 40% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ να στραφεί προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να εφαρμόσει τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της Συνθήκης των Παρισίων. Για να επιτευχθεί ο στόχος: Οι τομείς των συστημάτων εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS) θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές κατά 43% (σε σύγκριση με το 2005). Για τον σκοπό αυτό, το ΣΕΔΕ αναθεωρήθηκε για την περίοδο μετά το 2020. Οι τομείς εκτός του ETS θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές κατά 30% (σε σύγκριση με

το 2005). Αυτό έχει μεταφραστεί σε μεμονωμένους δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη μέλη. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας-Αύξηση σε μερίδιο τουλάχιστον 32% Ο δεσμευτικός στόχος της ΕΕ για την ανανεώσιμη ενέργεια για το 2030 τουλάχιστον στο 32% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ρήτρας επανεξέτασης έως το 2023 για την αναθεώρηση προς τα άνω του στόχου σε επίπεδο ΕΕ. Ο αρχικός στόχος τουλάχιστον 27% αναθεωρήθηκε προς τα άνω το 2018. Ενεργειακή απόδοση-αύξηση κατά τουλάχιστον 32,5% Ένας πρωταρχικός στόχος τουλάχιστον 32,5% για την ενεργειακή απόδοση να επιτευχθεί συλλογικά από την ΕΕ το 2030, με ρήτρα ανοδικής αναθεώρησης έως το 2023. Ο αρχικός στόχος τουλάχιστον 27% αναθεωρήθηκε προς τα άνω το 2018. ΧΡΗΜΑ 31

αφιέρωμα - ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ-ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Σύστημα διακυβέρνησης Μια διαφανής και δυναμική διαδικασία διακυβέρνησης θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια του 2030, με αποτελεσματικό και συνεκτικό τρόπο. Η ΕΕ έχει υιοθετήσει ολοκληρωμένους κανόνες παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για να εξασφαλίσει την πρόοδο προς τους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια του 2030 και τις διεθνείς δεσμεύσεις που έχει αναλάβει βάσει της Συνθήκης των Παρισίων. Με βάση τις αρχές της βελτίωσης της νομοθεσίας, η διαδικασία διακυβέρνησης περιλαμβάνει διαβουλεύσεις με τους πολίτες και τους ενδιαφερομένους. Εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υιοθετήσουν ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για το κλίμα και την ενέργεια (NECP) για την περίοδο 20212030. Τα κράτη μέλη έπρεπε να υποβάλουν τα σχέδιά τους μέχρι τα τέλη του 2018. Τα τελικά σχέδια πήραν παράταση υποβολής, τελικά, για έναν χρόνο αργότερα. Εθνικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές Στο πλαίσιο του συστήματος διακυβέρνησης, οι χώρες μέλη καλούνται επίσης να αναπτύξουν εθνικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές έως την 1η Ιανουαρίου 2020 και να εξασφαλίσουν τη συνοχή μεταξύ των μακροπρόθεσμων στρατηγικών τους και των NECP. Οφέλη Μια συνδυασμένη προσέγγιση για την περίοδο μέχρι το 2030 συμβάλλει στη διασφάλιση της κανονιστικής βεβαιότητας για τους επενδυτές και στον συντονισμό των προσπαθειών των χωρών της ΕΕ. 32

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Το πλαίσιο συμβάλλει στην προώθηση της προόδου προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην οικοδόμηση ενός ενεργειακού συστήματος: ■ Εξασφαλίζει την προσιτή ενέργεια για όλους τους καταναλωτές ■ Αυξάνει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ ■ Μειώνει την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές ενέργειας ■ Δημιουργεί νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη και απασχόληση ■ Φέρνει οφέλη για το περιβάλλον και την υγεία, π.χ. μέσω μειωμένης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η ενέργεια στη Γηραιά Ήπειρο σε αριθμούς Αξίζει να αναφέρουμε, τέλος, λίγα παραπάνω στοιχεία για την κατάσταση στη Γηραιά Ήπειρο που αποδεικνύουν την κρισιμότητα της κατάστασης για το ενεργειακό μέλλον της. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: ■ Η ΕΕ εισάγει το 53% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνει με ετήσιο κόστος 350 δισ. ευρώ. ■ Έξι (6) κράτη μέλη βασίζονται σε έναν και μόνο εξωτερικό προμηθευτή για όλο το φυσικό αέριο που εισάγουν. ■ Το 75% των κατοικιών της ΕΕ είναι ενεργειακά μη αποδοτικές. ■ Το 94% των μεταφορών εξαρτάται από πετρελαϊκά προϊόντα το 90% των οποίων είναι εισαγόμενα. ■ Οι τιμές χονδρικής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου είναι υψηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ κατά 30% και πάνω από 100% αντιστοίχως. • • •

ranking

Αύξηση μερισματικών αποδόσεων προβλέπει η χρηματιστηριακή αγορά της Κυρέλας Πέτρου

μερισματική πολιτική που ακολουθεί κάθε επιχείρηση αποτελεί βασικό και σημαντικό κριτήριο για την επιλογή ή μη της μετοχής της. Η στήριξη των μετόχων αποτελεί μείζον μέλημα για τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών επιχειρήσεις όλων των κλάδων. Ωστόσο, οι συνθήκες των τελευταίων ετών δεν το επιτρέπουν πάντα. Στην παρακάτω ανάλυση και κατάταξη αποτυπώνονται η μερισματική πολιτική και οι αποδόσεις των εισηγμένων στο ΧΑ εταιρειών. Σημειώνεται ότι ως μερισματική απόδοση εννοείται το μέρισμα που πληρώνει μια εταιρεία ως ποσοστό επί της χρηματιστηριακής τιμής της μετοχής της, για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Υπολογίζεται διαιρώντας το ετήσιο μέρισμα με την τιμή της μετοχής. Η μερισματική απόδοση είναι ένας τρόπος να μετρηθεί το κέρδος που προσφέρει μια μετοχή για κάθε ευρώ που επενδύεται σε αυτήν. Ως εκ τούτου, οι επενδυτές-μέτοχοι που θέλουν να εξασφαλίσουν ένα ελάχιστο εισόδημα θα προτιμήσουν τις μετοχές με τις υψηλότερες μερισματικές αποδόσεις. Κατά τη διάρκεια περιόδων αυξημένης αβεβαιότητας, οι επενδυτές, συχνά, διστάζουν να υιοθετήσουν επενδυτικές ιδέες που βασίζονται σε καθαρά αποτιμησιακά χαρακτηριστικά και τείνουν να στρέφονται σε μετοχές που «επιβραβεύουν» τους μετόχους τους με υψηλές μερισματικές αποδόσεις. Πρόκειται για μετοχές που συνήθως διαθέτουν ισχυρούς ισολογισμούς, αυξημένα ταμειακά διαθέσιμα και υγιείς ταμειακές ροές. Με τον τρόπο αυτό αποτελούν κατάλληλες επιλογές για ένα αμυντικό χαρτοφυλάκιο, καθώς οι επενδυτές θεωρούν ότι σε πτωτικές κινήσεις της αγοράς μέρος της υποχώρησης θα καλυφθεί από τις εισροές μερισμάτων ή επιστροφών κεφαλαίου. Αναλύοντας ιστορικά στοιχεία των εισηγμένων μετοχών του ελληνικού χρηματιστηρίου για την περίοδο 2016-2020, σε σύνολο 177 εισηγμένων εταιρειών, το 40% έχει επιβραβεύσει τους μετόχους του με διανομή μετρητών τουλάχιστον μία φορά ενώ το 60% δεν έχει προχωρήσει σε καμία διανομή μερίσματος ή επιστροφής κεφαλαίου. Όπως προκύπτει από την ανάλυση της Eurobank Equities, κατά την τελευταία τετραετία, οι εισηγμένες εταιρείες έχουν διανείμει μερίσματα και επιστροφές κεφαλαίου συνολικού ποσού 6,2 δισ. ευρώ περίπου, ενώ αναμένεται αυξητική τάση τα επόμενα έτη, λόγω ενός πιο υποστηρικτικού μακροοικονομικού περιβάλλοντος.

Σε απόλυτα μεγέθη διανεμηθέντων μερισμάτων και κεφαλαίων, ξεχωρίζουν οι μετοχές μεγάλης κεφαλαιοποίησης. Τα υψηλότερα συνολικά κεφάλαια έχουν διανείμει κατά την προαναφερθείσα περίοδο η Coca-Cola Hellenic (1,4 δισ. ευρώ) και ο ΟΠΑΠ (1,4 δισ. ευρώ), που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% των συνολικών μερισμάτων του ΧΑ. Την πεντάδα συμπληρώνουν ο ΟΤΕ (552 εκατ. ευρώ, εξαιρουμένου του προγράμματος επαναγοράς μετοχών), τα Ελληνικά Πετρέλαια (489 εκατ. ευρώ) και η Motor Oil (482 εκατ. ευρώ). Ακολουθούν η Prodea Investments, η Jumbo, ο TITAN, η Aegean Airlines και η ΕΥΔΑΠ. Μετοχές με το μεγαλύτερο ποσό διανεμηθέντων κερδών την περίοδο 2016-2020 Πηγή: ATHEX Group, Bloomberg, Τμήμα Ανάλυσης Eurobank Equities

Σε επίπεδο μερισματικών αποδόσεων, σημαντικές μερισματικές αποδόσεις υπάρχουν σε ολόκληρο το φάσμα των εισηγμένων, και όχι μόνο στην υψηλή κεφαλαιοποίηση. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι από τις 10 μετοχές με την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση κατά την περίοδο 2016-2020, σχεδόν οι μισές προέρχονται από τη μεγάλη κεφαλαιοποίηση. Τις υψηλότερες μερισματικές αποδόσεις καταγράφουν οι μετοχές των ΟΠΑΠ (9,6%), Inform Lykos (9,0%) και Paperpack (8,7%). Τη δεκάδα συμπληρώνουν οι Φ. Νάκας, Epsilon Net, Entersoft, Aegean Airlines, Prodea Investments και Motor Oil. Από τις εταιρείες του FTSE Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης, πέρα από τον ΟΠΑΠ, υψηλή μέση μερισματική απόδοση σημειώνουν οι μετοχές των Aegean (7,3%), Prodea Investments (6,5%) και Motor Oil (6,4%). Μετοχές με την υψηλότερη μέση μερισματική απόδοση την τελευταία δεκαετία

Όπως αναφέρει, χαρακτηριστικά, ο επικεφαλής του Τμήματος Ανάλυσης της Eurobank Equities, κ. Σταμάτης Δραζιώτης: «Συνεχίζουμε να προτιμούμε μετοχές με υψηλές μερισματικές αποδόσεις εν μέσω ενός περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων. Συνολικά, εκτιμούμε άνοδο της μέσης μερισματικής απόδοσης μη τραπεζικών μετοχών σε επίπεδα άνω του 4% κατά την περίοδο 2020-2021, από 3% περίπου την προηγούμενη διετία». ΧΡΗΜΑ 33

ranking AthEx Dividends Map Bloomberg Ticker

Company Name

Total Cash Distributions 2016-2020

Avg Yield 2016-2020

Avg Payout 2016-2020

1382,3

9,6 %

178,6 %

0,92

1,40

0,40

0,60

1,00

Total Dividend Per Share (EUR) 2016

2017

2018

2019

2020

OPAP GA Equity

OPAP SA

LYK GA Equity

INFORM P LYKOS HOLDINGS SA

4,9

9,0 %

-140,1 %

0,07

0,10

0,00

PPAK GA Equity

PAPERPACK TSOUKARIDIS SA

3,1

8,7 %

88,3 %

0,16

0,12

0,36

0,15

0,00

NAKAS GA Equity

PHILIPPOS NAKAS S.A.

2,7

8,5 %

87,5 %

0,10

0,14

0,09

0,00

EPSIL GA Equity

EPSILON NET SA

1,5

8,5 %

261,1 %

0,09

0,00

0,04

0,00

ELIN GA Equity

ELINOIL HELLENIC PETROLEUM

7,7

7,5 %

52,7 %

0,16

0,05

0,06

0,05

0,00

ENTER GA Equity

ENTERSOFT SA SOFTWARE DEVELO

2,9

7,5 %

67,7 %

0,22

0,13

0,18

0,00

AEGN GA Equity

AEGEAN AIRLINES

160,7

7,3 %

81,5 %

0,70

0,40

0,55

0,60

0,00

PRODEA GA Equity

PRODEA REAL ESTATE INVESTMEN

313,6

6,5 %

82,1 %

0,27

0,22

0,51

0,00

MOH GA Equity

MOTOR OIL (HELLAS) SA

481,9

6,4 %

43,4 %

0,70

1,00

1,35

1,30

0,00

GEBKA GA Equity

GENERAL COMMERCIAL & IND.

3,0

6,3 %

99,9 %

0,03

0,04

0,00

IKTIN GA Equity

IKTINOS HELLAS S.A.-REG

16,4

6,1 %

161,2 %

0,03

0,17

0,22

0,15

0,00

OTOEL GA Equity

AUTOHELLAS SA

52,3

5,8 %

48,2 %

0,85

1,10

1,50

0,00

EYDAP GA Equity

ATHENS WATER SUPPLY & SEWAGE

135,3

5,7 %

106,2 %

0,69

0,11

0,20

0,27

0,00

EXAE GA Equity

HELLENIC EXCHANGES - ATHENS

63,0

5,4 %

674,1 %

0,330

0,325

0,201

0,160

0,00

TELL GA Equity

BANK OF GREECE

53,4

5,4 %

1,6 %

0,67

0,00

QUEST GA Equity

QUEST HOLDINGS SA

20,0

5,2 %

40,5 %

0,54

0,34

0,38

0,14

0,00

EYAPS GA Equity

THESSALONIKI WATER & SEWAGE

29,9

5,2 %

60,2 %

0,25

0,23

0,22

0,13

0,00

VOSYS GA Equity

VOGIATZOGLOU SYSTEMS SA

2,3

5,1 %

42,5 %

0,00

0,11

0,15

0,10

0,00

PRESD GA Equity

GEKE S.A.

7,6

4,7 %

59,4 %

0,00

0,30

0,28

0,32

0,00

EKTER GA Equity

EKTER S.A.

1,4

4,6 %

132,2 %

0,04

0,00

0,04

0,00

ELPE GA Equity

HELLENIC PETROLEUM SA

489,0

4,5 %

42,0 %

0,00

0,35

0,50

0,25

ATRUST GA Equity

ALPHA TRUST MUTUAL FUND AND

2,1

4,3 %

238,8 %

0,15

0,64

1,20

0,68

0,00

TENERGY GA Equity

TERNA ENERGY SA

90,0

4,2 %

56,7 %

0,09

0,14

0,26

0,30

0,00

INTERCO GA Equity

INTERCONTINENTAL INTERNATION

10,0

4,2 %

47,7 %

0,00

0,28

0,31

0,36

0,00

EEE GA Equity

COCA-COLA HBC AG-DI

1438,3

3,6 %

76,5 %

0,40

0,44

0,54

2,57

0,00

BELA GA Equity

JUMBO SA

251,7

3,4 %

44,8 %

0,63

0,36

0,39

0,47

0,00

KARE GA Equity

KARELIA TOBACCO CO. S.A.

100,5

3,4 %

38,7 %

8,50

9,20

9,50

0,00

MOTO GA Equity

CARS MOTORCYCLES AND MARINE

1,1

3,4 %

136,0 %

0,00

0,03

0,04

0,00

EUPIC GA Equity

EUROPEAN RELIANCE GEN INSURA

11,3

3,3 %

19,8 %

0,06

0,10

0,12

0,13

0,00

ELTON GA Equity

ELTON CHEMICALS-REG

4,8

3,3 %

31,7 %

0,00

0,08

0,04

0,06

0,00

KRI GA Equity

KRI-KRI MILK INDUSTRY SA

13,7

3,2 %

36,6 %

0,06

0,09

0,12

0,15

0,00

KLM GA Equity

I KLOUKINAS-I LAPPAS SA

3,5

3,1 %

478,1 %

0,00

0,02

0,03

0,04

0,00

SAR GA Equity

SARANTIS SA

53,3

3,1 %

47,4 %

0,16

0,18

0,28

0,15

0,00

ASCO GA Equity

AS COMPANY SA

2,5

3,1 %

17,8 %

0,03

0,04

0,05

0,07

0,00

KYLO GA Equity

LOULIS MILLS S.A.

4,0

2,8 %

50,9 %

0,06

0,00

HTO GA Equity

HELLENIC TELECOMMUN ORGANIZA

552,1

2,6 %

81,1 %

0,10

0,16

0,35

0,52

0,00

TITC GA Equity

TITAN CEMENT INTERNATIONAL T

170,6

2,5 %

82,7 %

0,31

1,15

0,58

0,16

0,00

OLTH GA Equity

THESSALONIKI PORT AUTHORITY

21,1

2,3 %

45,4 %

0,58

0,49

0,45

0,57

0,00

ADMIE GA Equity

HOLDING CO ADMIE IPTO SA

27,8

2,1 %

17,0 %

0,00

0,03

0,09

0,00

PLAKR GA Equity

PLASTIKA KRITIS S.A.

24,6

2,1 %

20,9 %

0,12

0,00

0,48

0,29

0,00

KEPEN GA Equity

FLOUR MILLS KEPENOS SA

MYTIL GA Equity

MYTILINEOS S.A.

PLAIS GA Equity

PLAISIO COMPUTERS SA

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

0,8

1,9 %

32,5 %

0,02

0,03

0,04

0,00

97,2

1,9 %

15,8 %

0,00

0,32

0,36

0,00

6,0

1,7 %

34,0 %

0,08

0,05

0,07

0,00

Total Dividends (EUR mn) 2016

2017

2018

2019

Avg Dividend Yield 2020

2016

2017

2018

Payout 2019

2016

293,5

446,6

127,6

193,0

321,6

12,9 %

15,0 %

4,3 %

6,3 %

172,4

1,4

2,1

0,0

14,1 %

10,1 %

12,0 %

0,0 %

-159,4 %

0,6

0,5

1,4

0,6

0,0

14,0 %

6,0 %

11,2 %

3,8 %

0,6

0,9

0,6

0,0

12,1 %

8,4 %

1,0

0,0

0,4

0,0

31,6 %

0,0 %

3,8

1,2

1,4

1,2

0,0

19,2 %

4,1 %

4,0 %

1,0

0,6

0,8

0,0

14,9 %

7,6 %

4,1 %

50,0

28,6

39,3

42,9

0,0

10,0 %

5,2 %

69,1

57,0

56,2

131,3

0,0

6,8 %

4,8 %

77,5

110,8

149,6

144,0

0,0

6,8 %

0,7

0,8

0,0

9,0 %

2017

2018

354,0 %

89,0 %

47,1 %

34,0 %

183,8 %

5,0 %

59,5 %

82,7 %

120,3 %

2,2 %

783,3 %

0,0 %

2,8 %

78,2 %

29,4 %

50,6 %

3,3 %

108,2 %

56,3 %

38,6 %

6,7 %

7,5 %

155,2 %

47,3 %

57,8 %

4,6 %

9,7 %

129,3 %

68,1 %

48,8 %

5,7 %

6,9 %

6,0 %

26,0 %

35,1 %

58,1 %

6,8 %

4,9 %

4,6 %

121,4 %

103,4 %

74,9 %

2019 98,8 %

-38,6 %

65,8 % 54,3 %

1,6

3,7

6,8

4,3

0,0

5,8 %

9,8 %

5,4 %

3,2 %

77,2 %

465,8 %

75,9 %

25,8 %

10,3

13,4

19,0

0,0

7,5 %

4,6 %

4,7 %

6,3 %

55,3 %

45,4 %

42,4 %

49,6 %

73,5

11,7

21,3

28,8

0,0

13,5 %

1,9 %

3,5 %

4,0 %

305,6 %

27,0 %

44,5 %

47,8 %

21,6

19,7

12,1

9,7

0,0

7,2 %

6,5 %

4,3 %

3,6 % 1510,0 %

640,3 %

400,3 %

145,9 %

13,3

0,0

6,8 %

5,2 %

4,6 %

4,9 %

6,4

4,1

4,5

5,0

0,0

11,4 %

4,0 %

3,1 %

2,3 %

9,1

8,3

8,0

4,6

0,0

7,8 %

5,5 %

4,8 %

2,7 %

0,0

0,7

0,9

0,7

0,0

0,0 %

8,2 %

7,6 %

4,7 %

0,0

2,5

2,4

2,7

0,0

0,0 %

6,9 %

5,7 %

0,5

0,0

0,5

0,0

9,1 %

6,7 %

0,0 %

0,0

107,0

152,8

76,4

0,0 %

5,4 %

6,6 %

0,1

0,5

0,9

0,5

0,0

0,7 %

4,4 %

8,1 %

10,2

15,7

29,8

34,2

0,0

3,6 %

4,0 %

0,0

2,9

3,3

3,8

0,0

0,0 %

5,1 %

145,2

161,1

198,4

933,6

0,0

2,1 %

85,7

49,0

53,1

63,9

0,0

5,5 %

23,5

25,4

26,2

0,0

0,5

0,6

0,0

1,7

2,8

3,3

3,6

0,0

2,1

1,1

1,6

2,0

3,0

3,8

0,0

0,8

1,1

11,1

12,2

0,4

0,5

1,2 %

1,4 %

2,0 %

23,8 %

71,1 %

72,8 %

50,3 %

57,3 %

0,0 %

46,2 %

81,2 %

6,3 %

0,0 %

100,6 %

77,7 %

2,8 %

430,2 %

-33,5 %

0,0 %

5,9 %

0,0 %

28,0 %

72,2 %

3,9 %

591,6 %

25,9 %

98,8 %

4,8 %

4,3 %

49,5 %

42,4 %

66,5 %

5,8 %

0,0 %

107,2 %

36,0 %

1,7 %

1,9 %

8,5 %

42,3 %

37,8 %

44,3 %

181,7 %

2,5 %

2,8 %

2,9 %

70,7 %

37,4 %

35,1 %

36,1 %

3,4 %

3,2 %

3,4 %

3,6 %

37,6 %

46,4 %

32,1 %

0,0 %

7,2 %

6,3 %

0,0 %

41,3 %

366,8 %

0,0

3,6 %

3,2 %

3,4 %

3,0 %

11,2 %

17,2 %

30,8 %

0,0

0,0 %

6,5 %

2,8 %

3,7 %

0,0 %

64,4 %

30,9 %

5,0

0,0

3,6 %

3,5 %

2,9 %

3,0 %

31,8 %

40,6 %

1,6

0,0

0,0 %

3,4 %

4,1 %

5,0 %

0,0 %

19,6

10,4

0,0

3,6 %

3,0 %

3,9 %

1,9 %

57,7 %

42,7 %

60,1 %

0,7

0,9

0,0

4,3 %

3,3 %

2,2 %

2,5 %

15,3 %

17,6 %

20,5 %

26,7 %

67,8 % 68,5 %

37,6 % 171,5 % 29,1 %

1,0

0,9

1,0

0,0

3,8 %

2,7 %

2,8 %

2,1 %

37,0 %

34,1 %

81,5 %

49,0

78,4

173,0

251,7

0,0

1,2 %

1,6 %

3,2 %

4,3 %

35,0 %

116,7 %

98,8 %

73,8 %

23,9

88,9

44,7

13,1

0,0

1,6 %

5,0 %

2,8 %

0,9 %

18,7 %

208,2 %

83,0 %

20,9 %

5,8

4,9

4,5

5,7

0,0

2,9 %

2,3 %

1,7 %

2,1 %

41,5 %

68,2 %

26,4 %

0,0

7,3

20,5

0,0

0,0 %

1,8 %

4,6 %

0,0 %

17,3 %

3,3

0,0

13,2

8,0

0,0

1,9 %

0,0 %

3,8 %

2,5 %

12,6 %

0,0 %

50,1 %

0,2

0,3

0,0

1,6 %

1,5 %

1,7 %

2,8 %

8,0 %

60,4 %

29,1 %

0,0

45,7

51,4

0,0

0,0 %

3,6 %

3,8 %

0,0 %

32,4 %

1,8

1,1

1,5

0,0

2,0 %

1,3 %

1,7 %

50,5 %

30,6 %

ΧΡΗΜΑ 35

ranking AthEx Dividends Map Bloomberg Ticker

Company Name

CNLCAP GA Equity

CNL CAPITAL EKES

BRIQ GA Equity

BRIQ PROPERTIES REAL ESTATE

FOYRK GA Equity

FOURLIS SA

PETRO GA Equity PROF GA Equity NEWS GA Equity

NEWSPHONE HELLAS SA

PPA GA Equity

PIRAEUS PORT AUTHORITY SA

KYRI GA Equity KORDE GA Equity

Total Cash Distributions 2016-2020

Avg Yield 2016-2020

Avg Payout 2016-2020

0,3

1,7 %

0,0 %

0,00

0,33

0,00

Total Dividend Per Share (EUR) 2016

2017

2018

2019

2020

1,1

1,4 %

7,2 %

0,00

0,04

0,06

0,00

15,5

1,4 %

29,8 %

0,00

0,10

0,00

PETROS PETROPOULOS

1,4

1,3 %

35,4 %

0,20

0,00

PROFILE SYSTEMS & SOFTWARE S

1,1

1,2 %

17,6 %

0,00

0,04

0,05

0,00

0,3

1,2 %

-7,6 %

0,01

0,00

19,9

1,2 %

27,9 %

0,11

0,09

0,17

0,42

0,00

KIRIAKOULIS MEDITERRANEAN CR

0,4

1,1 %

13,2 %

0,00

0,03

0,00

KORDELLOS CH. BROS. S.A.

0,3

1,1 %

20,6 %

0,00

0,01

0,00

PLAT GA Equity

THRACE PLASTICS HOLDING AND

4,0

1,0 %

8,9 %

0,00

0,05

0,04

0,00

HAIDE GA Equity

HAIDEMENOS S.A.

0,2

1,0 %

-15,3 %

0,00

0,02

0,00

SPACE GA Equity

SPACE HELLAS SA TELECOMMUNIC

1,0

1,0 %

18,2 %

0,00

0,03

0,07

0,06

0,00

MEVA GA Equity

MEVACO S.A.

0,4

1,0 %

-9,1 %

0,00

0,04

0,00

FOODL GA Equity

FOODLINK S.A.

0,5

0,9 %

0,0 %

0,00

0,02

0,00

PERF GA Equity

PERFOMANCE TECHNOLOGIES IT

0,4

0,9 %

3,2 %

0,00

0,04

0,06

0,00

PAP GA Equity

PAPOUTSANIS SA

0,8

0,7 %

7,6 %

0,00

0,01

0,02

0,00

LAMPS GA Equity

LAMPSA HOTEL CO

8,5

0,5 %

11,5 %

0,00

0,20

0,00

MLS GA Equity

MLS INNOVATION INC

1,0

0,5 %

14,2 %

0,00

0,06

0,00

0,02

0,00

ELHA GA Equity

ELVALHALCOR SA

11,3

0,4 %

5,4 %

0,00

0,03

0,00

FLEXO GA Equity

FLEXOPACK S.A.

1,3

0,4 %

2,8 %

0,00

0,05

0,06

0,00

IASO GA Equity

IASO S.A.

2,4

0,4 %

0,0 %

0,00

0,02

0,00

KARTZ GA Equity

KARATZIS SA

1,0

0,3 %

2,0 %

0,00

0,07

0,00

KMOL GA Equity

KARAMOLENGOS BAKERY SA

0,1

0,2 %

-0,7 %

0,01

0,00

ATTICA GA Equity

ATTICA HOLDINGS S.A.

10,8

0,0 %

0,00

0,05

ELBE GA Equity

ELVE S.A.

0,0

0,0 %

0,00

TRASTOR GA Equity

TRASTOR REAL ESTATE INVESTME

0,0

0,0 %

0,00

REVOIL GA Equity

REVOIL SA

0,0

0,0 %

0,00

INLOT GA Equity

INTRALOT S.A.-INTEGRATED LOT

0,0

0,0 %

0,00

PPC GA Equity

PUBLIC POWER CORP

0,0

0,0 %

0,00

CRETA GA Equity

CRETA FARM S.A.

0,0

0,0 %

0,00

FFGRP GA Equity

FF GROUP

0,0

0,0 %

0,00

ELLAKTOR GA Equity

ELLAKTOR SA

0,0

0,0 %

0,00

AVAX GA Equity

AVAX SA

0,0

0,0 %

0,00

ALKA GA Equity

NEXANS HELLAS SA

0,0

0,0 %

0,00

GEKTERNA GA Equity

GEK TERNA HOLDING REAL ESTAT

0,0

0,0 %

0,00

FRIGO GA Equity

FRIGOGLASS SAIC

0,0

0,0 %

0,00

ASTAK GA Equity

ALPHA ASTIKA AKINITA S.A.

0,0

0,0 %

0,00

IATR GA Equity

ATHENS MEDICAL CENTER

0,0

0,0 %

0,00

ELSTR GA Equity

ELASTRON S.A.

0,0

0,0 %

0,00

MODA GA Equity

N.VARVERIS-MODA BAGNO S.A.

0,0

0,0 %

0,00

INTET GA Equity

INTERTECH S.A. INTER. TECHNO

0,0

0,0 %

0,00

CENTR GA Equity

CENTRIC HOLDINGS SA

0,0

0,0 %

0,00

KTILA GA Equity

KTIMA KOSTAS LAZARIDIS S.A.

0,0

0,0 %

0,00

DION GA Equity

DIONIC SOCIETE ANONYME COMME

0,0

0,0 %

0,00

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Total Dividends (EUR mn) 2016

2017

2018

2019

Avg Dividend Yield 2020

0,0

0,3

0,0

2016

2017

2018

Payout 2019

0,0 %

3,3 %

2016

2017

2018

0,0 %

0,0

0,4

0,7

0,0

0,0 %

1,8 %

2,5 %

0,0 %

14,5 %

5,1

5,2

0,0

0,0 %

1,9 %

1,8 %

1,9 %

0,0 %

51,1 %

36,1 %

1,4

0,0

5,2 %

0,0 %

106,1 %

0,0 %

0,0

0,5

0,6

0,0

0,0 %

3,3 %

1,7 %

0,0 %

37,5 %

0,0

0,2

0,0

0,1

0,0

3,7 %

0,0 %

1,1 %

0,0 %

-17,0 %

0,0 %

-5,8 %

2,8

2,2

4,3

10,6

0,0

0,9 %

0,6 %

1,1 %

2,1 %

41,6 %

19,8 %

15,3 %

0,0

0,2

0,0

0,0 %

2,8 %

1,6 %

0,0 %

39,6 %

0,0

0,2

0,1

0,0

0,0 %

3,0 %

1,2 %

0,0 %

105,2 %

-43,4 %

0,0

2,1

1,9

0,0

0,0 %

2,1 %

0,0 %

26,7 %

0,0

0,2

0,0

0,0 %

4,1 %

0,0 %

-45,8 %

0,0

0,2

0,5

0,4

0,0

0,0 %

1,4 %

1,2 %

0,0 %

17,4 %

37,1 %

0,0

0,4

0,0

0,0 %

3,9 %

0,0 %

-27,4 %

0,0 %

0,0

0,5

0,0

0,0 %

3,7 %

0,0 %

0,0

0,1

0,2

0,0

0,0 %

1,6 %

1,9 %

0,0 %

9,7 %

0,0

0,3

0,5

0,0

0,0 %

1,2 %

1,4 %

0,0 %

22,7 %

0,0

4,3

0,0

0,0 %

1,1 %

1,0 %

0,0 %

34,5 %

0,0

0,8

0,0

0,3

0,0

0,0 %

1,5 %

0,0 %

0,5 %

0,0 %

42,7 %

0,0 %

0,0

11,3

0,0

0,0 %

1,8 %

0,0 %

0,0

0,6

0,7

0,0

0,0 %

0,7 %

0,8 %

0,0 %

8,3 %

0,0

2,4

0,0

0,0 %

1,4 %

0,0 %

0,0

1,0

0,0

0,0 %

1,3 %

0,0 %

6,1 %

0,0 %

0,1

0,0

0,8 %

0,0 %

-2,1 %

0,0 %

0,0

10,8

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

2019

32,0 % 32,8 % 35,0 %

21,4 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0 % 0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

ΧΡΗΜΑ 37

ranking AthEx Dividends Map Bloomberg Ticker

Company Name

Total Cash Distributions 2016-2020

Avg Yield 2016-2020

Avg Payout 2016-2020

Total Dividend Per Share (EUR) 2016

2017

2018

2019

2020

ALMY GA Equity

ALUMIL ALUMINIUM INDUSTRY SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

MEDIC GA Equity

MEDICON HELLAS S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

BIOKA GA Equity

BIOKARPET SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

YALCO GA Equity

YALCO S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

BYTE GA Equity

BYTE COMPUTER S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

NAFT GA Equity

NAYTEMPORIKI PUBLISHING S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ILYDA GA Equity

ILYDA SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ALPHA GA Equity

ALPHA BANK AE

0,0

0,0 %

0,0

0,00

CENER GA Equity

CENERGY HOLDINGS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EUROB GA Equity

EUROBANK ERGASIAS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

INTRK GA Equity

INTRACOM HOLDINGS SA-REG

0,0

0,0 %

0,0

0,00

INKAT GA Equity

INTRACOM S.A TECHNICAL & STE

0,0

0,0 %

0,0

0,00

KEKR GA Equity

KEKROPS S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

LAMDA GA Equity

LAMDA DEVELOPMENT SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

MIG GA Equity

MARFIN INVESTMENT GROUP HOLD

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ETE GA Equity

NATIONAL BANK OF GREECE

0,0

0,0 %

0,0

0,00

NIR GA Equity

NIREUS AQUACULTURE SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

TPEIR GA Equity

PIRAEUS BANK S.A

0,0

0,0 %

0,0

0,00

OLYMP GA Equity

TECHNICAL OLYMPIC S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

VIO GA Equity

VIOHALCO SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

AEGEK GA Equity

AEGEK S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

AKRIT GA Equity

AKRITAS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

AGRI GA Equity

ALPHA GRISSIN SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ANEP GA Equity

ANEK LINES PFD/ISSUE'90

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ANEK GA Equity

ANEK LINES SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ATEK GA Equity

ATTICA PUBLICATIONS S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

AVE GA Equity

AUDIO VISUAL ENTERPRISES SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

MPITR GA Equity

BITROS S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

MPK GA Equity

J. BOUTARIS & SON HOLDINGS

0,0

0,0 %

0,0

0,00

MPP GA Equity

J. BOUTARIS & SON HLDGS-PFD

0,0

0,0 %

0,0

0,00

CPI GA Equity

CPI COMPUTER PERIPHERALS INT

0,0

0,0 %

0,0

0,00

DAIOS GA Equity

DAIOS PLASTICS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

DOMIK GA Equity

DOMIKI KRITIS S.A.

0,0

0,0 %

0,0

0,00

DUR GA Equity

DUROS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

DROME GA Equity

DROMEAS SA-REGD

0,0

0,0 %

0,0

0,00

DROUK GA Equity

DRUCKFARBEN HELLAS AEBE

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ELGEK GA Equity

ELGEKA SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

ELBIO GA Equity

ELVIEMEK LAND DEVELOPMENT

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EPIL GA Equity

SELECTED TEXTILE IND ASSOC

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EUBRK GA Equity

EUROBROKERS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EUROC GA Equity

EUROCONSULTANTS SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EUROM GA Equity

EUROMEDICA SA

0,0

0,0 %

0,0

0,00

EVROF GA Equity

EVROFARMA S.A.

0,0

0,0 %

0,08

0,00

FGE GA Equity

FG EUROPE SA

0,0

0,0 %

0,00

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Total Dividends (EUR mn) 2016

2017

2018

2019

Avg Dividend Yield 2020

2016

2017

2018

Payout 2019

2016

2017

2018

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

0,0

0,0 %

2019

0,0 % 0,0 %

0,0 % 0,0 % 0,0 %

ΧΡΗΜΑ 39

συνέντευξη

O δεύτερος πυλώνας του ασφαλιστικού θα στηρίξει και την κεφαλαιαγορά

Διοικείτε τον μεγαλύτερο και παλαιότερο ανεξάρτητο διαχειριστή κεφαλαίων στην Ελλάδα. Η Alpha Trust έχει μια ιστορική διαδρομή 30 ετών. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σημερινή κατάσταση στις αγορές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό;

Χριστόδουλος Αίσωπος Διευθύνων Σύμβουλος, Alpha Trust Στον Χρήστο Ν. Κώνστα

Χριστόδουλος Αίσωπος, από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Alpha Trust, αλλά και από την προηγούμενη θέση του στην Eurobank Asset Management, έχει βιώσει όλες τις θριαμβευτικές αλλά και όλες τις θλιβερές ημέρες της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Έχει συγκροτημένη άποψη για την πορεία των οικονομικών μεγεθών, αλλά και των χρηματιστηριακών δεικτών, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ως πρώτος αντιπρόεδρος της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, τα τελευταία χρόνια, ασχολείται ενεργά με την προώθηση του θεσμού των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, που αποτελούν τον δεύτερο και πιο ισχυρό πυλώνα σε κάθε εθνικό ασφαλιστικό σύστημα του πλανήτη. Η Alpha Trust διαχειρίζεται με επιμέλεια και υψηλή αποδοτικότητα το πιο δύσκολο Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης, αυτό των –πάντα απαιτητικών– οικονομολόγων. Με σαφήνεια και ειλικρίνεια, ο Κρις Αίσωπος απαντά στα ερωτήματα που θέτει το ΧΡΗΜΑ για το παρόν και το μέλλον της επαγγελματικής ασφάλισης, σε μια Ελλάδα που αλλάζει σελίδα και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της νέας εποχής με πιο ανοιχτό μυαλό…

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Η Alpha Trust, όπως πολύ σωστά επισημαίνετε, ιδρύθηκε το 1987 και έχει περισσότερα από 30 χρόνια παρουσίας στη χώρα, προσφέροντας υπηρεσίες wealth management και διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων. Εισηγμένη από το 2008 στην Εναλλακτική Αγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών, αποτελεί τον παλαιότερο και μεγαλύτερο ανεξάρτητο διαχειριστή κεφαλαίων ιδιωτών και θεσμικών επενδυτών στην Ελλάδα, με κεφάλαια υπό διαχείριση πάνω από 1,2 δισ. ευρώ. Διαθέτοντας σημαντική τεχνογνωσία στον κλάδο διαχείρισης κεφαλαίων συνταξιοδοτικών ταμείων, ασφαλιστικών φορέων και οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων, η εταιρεία μας δίνει προτεραιότητα στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών προς τους επενδυτές, επιδιώκει την ενεργή της συμμετοχή στις εξελίξεις που συντελούνται στον κλάδο διαχείρισης και στη διαρκή αναζήτηση επενδυτικών λύσεων και συγκαταλέγεται σταθερά ανάμεσα στους κορυφαίους διαχειριστές επενδύσεων. Το 2019 αποτέλεσε μια έντονα ανοδική χρονιά για τις διεθνείς αγορές μετοχών και ομολόγων, με το ελληνικό χρηματιστήριο να ξεχωρίζει καταγράφοντας κέρδη που προσέγγισαν το 50%. Για την τρέχουσα χρήση παραμένουμε συγκρατημένα αισιόδοξοι, αναγνωρίζοντας αφενός ότι τα υψηλότερα επίπεδα αποτιμήσεων απαιτούν και υψηλότερα επίπεδα ανάπτυξης και κερδοφορίας και αφετέρου ότι οι πολιτικές μηδενικών (ή σχεδόν μηδενικών επιτοκίων) των κεντρικών

τραπεζών οδηγούν τους επενδυτές που επιθυμούν θετικές αποδόσεις σε επιθετικότερες τοποθετήσεις όσον αφορά στον αναλαμβανόμενο κίνδυνο. Ειδικότερα για την Ελλάδα, η πορεία του χρηματιστηρίου είναι συνυφασμένη με την οικονομική ανάπτυξη στη χώρα, που προϋποθέτει την άνοδο των επενδύσεων σε μακροοικονομικό επίπεδο, αλλά και την ελάφρυνση του τραπεζικού κλάδου από τα βάρη του παρελθόντος. Εδώ και 12 χρόνια, διαχειρίζεστε ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης που έχει δημιουργηθεί από τους οικονομολόγους. Ποια είναι η μέχρι σήμερα εμπειρία από αυτό το ΤΕΑ; Το ΕΤΑΟ (Επαγγελματικό Ταμείο Ασφάλισης Οικονομολόγων) ιδρύθηκε (με βάση τα ισχύοντα από τον Ν. 3029/2002), τον Δεκέμβριο του 2003, από το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος και αποτελεί το πρώτο ΤΕΑ που λειτουργεί με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Η Alpha Trust έχει τον ρόλο του διαχειριστή της περιουσίας του Ταμείου, που επενδύεται κυρίως σε ελληνικούς τίτλους (μετοχές και ομόλογα) μέσω του μικτού αμοιβαίου κεφαλαίου που συστάθηκε από την εταιρεία μας προς εξυπηρέτηση του σκοπού του ΤΕΑ. Η εμπειρία από τη λειτουργία μας ως διαχειριστές του ΕΤΑΟ μόνο θετική θα μπορούσε να είναι, αφού, πέραν των σημαντικών αποδόσεων που επιτεύχθηκαν σε μια ιδιαίτερα δύσκολη συγκυρία, αποκτήσαμε και ειδικές γνώσεις πάνω στο κανονιστικό πλαίσιο και τις ανάγκες του συγκεκριμένου θεσμού, και κατ’ αυτόν τον τρόπο βελτιώσαμε την ποιότητα και διευρύναμε το σύνολο των παρεχόμενων από την εταιρεία μας υπηρεσιών. Ας υποθέσουμε ότι ένας οικονομολόγος αποφάσιζε να συμμετάσχει σε αυτό το Ταμείο πριν από 6-7 χρόνια. Ποιο θα ήταν σήμερα το όφελος που θα μπορούσε να αποκομίσει αν αποφάσιζε να συνταξιοδοτηθεί; Αν ένα μέλος του ΤΕΑ οικονομολόγων (που ιδρύθηκε στις 8 Ιουλίου 2008) τοποθετούσε μηνιαίως το ποσό των 100 ευρώ από την έναρξη μέχρι το τέλος του 2019, θα είχε τοποθετήσει συνολικά το ποσό των 13.900 ευρώ. Η αξία των επενδύσεών του σε «καθαρή» βάση (μετά από κρατήσεις, χρεώσεις κ.ο.κ.) θα ήταν στο τέλος του 2019 περίπου 25.000 ευρώ (για την ακρίβεια 24.936 ευρώ). Αντιλαμβάνεστε την υψηλή απόδοση, και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο οικονομικής κρίσης.

Τι διαφορετικό προσφέρει ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης από ένα ομαδικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, από αυτά που προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρείες; Υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα σε ένα ΤΕΑ και ένα ομαδικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα. Το ΤΕΑ είναι μια διακριτή νομική οντότητα, σε αντίθεση με ένα ομαδικό συμβόλαιο, το οποίο και συμψηφίζεται στο ενεργητικό της ασφαλιστικής εταιρείας που το εκδίδει. Μία ακόμη σημαντική διαφορά υπάρχει και στον βαθμό ενεργητικής διαχείρισης. Μέσα σε ένα ΤΕΑ ανατίθεται σε πιστοποιημένο διαχειριστή ο ρόλος του ενεργητικού επενδυτή και παράλληλα υπάρχει η επενδυτική επιτροπή, που αποτελείται από επαγγελματίες και διασφαλίζει την ορθή τήρηση των επενδυτικών κανόνων.

Ελλάδα. Σίγουρα υπάρχει μια αυξανόμενη δυναμική στη δημιουργία νέων φορέων, αλλά και στην αύξηση των μελών και του ενεργητικού των ήδη υφιστάμενων. Με δεδομένο το «νεαρό» του θεσμού, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων (εποπτικών αρχών, ΔΣ ΤΕΑ, επενδυτικών επιτροπών, διαχειριστών, αναλογιστών κ.λπ.) προκειμένου να επιτευχθεί η επιθυμητή ανάπτυξη του «δεύτερου πυλώνα» ασφάλισης και η κάλυψη των αντίστοιχων ασφαλιστικών αναγκών.

Σε ποιες αγορές τοποθετείται ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης ώστε να εξασφαλίζει σταθερά έσοδα για τα μέλη του; Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα έχουν αρκετή ευελιξία στις τοποθετήσεις τους, αφού δεν τους «επιβάλλεται» η επίτευξη κάποιας προκαθορισμένης αποδοχής. Οι επενδύσεις πραγματοποιούνται στα πλαίσια του σχετικού θεσμικού πλαισίου και του εκάστοτε κανονισμού επενδύσεων και μπορούν να περιλαμβάνουν τόσο κινητές αξίες (μετοχές και ομόλογα) όσο και ακίνητα. Έτσι, κάθε Ταμείο μπορεί και διαμορφώνει τη δική του «στρατηγική κατανομή» χαρτοφυλακίου ανάλογα με τις ανάγκες και το προφίλ (ηλικιακό, εισοδηματικό κ.λπ.) των μελών του. Σε ποιο ύψος κυμαίνεται η προμήθεια που εισπράττετε για τη διαχείριση; Η αμοιβή διαχείρισης σε ένα ΤΕΑ καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την πολυπλοκότητα της επενδυτικής πολιτικής και την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων του. Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι το μέγεθος των κεφαλαίων υπό διαχείριση. Σε κάθε περίπτωση, η αμοιβή διαχείρισης σε ένα ΤΕΑ είναι χαμηλότερη από την αμοιβή διαχείρισης ενός εφάμιλλου ΟΣΕΚΑ. Αν σας ζητούσα να περιγράψετε τη σημερινή κατάσταση στον τομέα των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης; Ο θεσμός των ΤΕΑ είναι αρκετά νέος στην

Τι πρέπει να αλλάξει αμέσως, κατά την άποψή σας; Ποιες είναι οι προτεραιότητες; Η ικανότητα επιλογής χαρτοφυλακίων διαφορετικών επενδυτικών ταχυτήτων από τα μέλη ενός ΤΕΑ θα ήταν σίγουρα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Επιπλέον, η διαφοροποίηση των κανονιστικών απαιτήσεων για ένα ΤΕΑ ανάλογα με το μέγεθος του ενεργητικού είναι επιθυμητή και πιθανότατα θα αλλάξει, στο πλαίσιο της νέας Ευρωπαϊκής Οδηγίας IORP2. Ποια είναι η εμπειρία των ΤΕΑ από τις αναπτυγμένες αγορές του εξωτερικού; Ο θεσμός των ΤΕΑ σε άλλες αναπτυγμένες χώρες είναι σαφέστατα πολύ πιο εξελιγμένος και καταξιωμένος. Τα κεφάλαια υπό διαχείριση ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι πολλαπλάσια των ελληνικών και όλες οι μεγάλες εταιρείες προσφέρουν στους εργαζομένους το δικό τους «εταιρικό» ΤΕΑ. Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε το γεγονός πως τα μεγαλύτερα μεγέθη των ΤΕΑ στο εξωτερικό επιτρέπουν σημαντικές επενδύσεις και σε έργα υποδομής, στηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την τοπική οικονομία. • • • ΧΡΗΜΑ 41

θέμα Το σίγουρο είναι ότι μπαίνουμε σε μια εποχή κατά την οποία η αξία και αυτοί που την εκπροσωπούν θα αναγκαστούν, από εδώ και πέρα, να καταθέσουν τα διαπιστευτήριά τους, ώστε να υπερασπιστούν τα «πολύτιμα» που κατέχουν ή που «κυοφορούν», με ό,τι αυτό συνεπάγεται για όσους απλά ενδιαφέρονται να μάθουν ή να επενδύσουν. “Be your own bank”

Cryptos: Μια αγορά σε άνοδο, το «δωδεκάχρονο» bitcoin και οι προκλήσεις για το μέλλον

Η αρχή είναι ταυτισμένη με τον Οκτώβριο του 2008 και την αποστολή με e-mail, από το μόλις προ ολίγου στημένο bitcoin.org προς ένα site κρυπτογραφικού ενδιαφέροντος (metzdowd.com), ενός “white paper” εννέα σελίδων με τον τίτλο «Bitcoin: Ένα ηλεκτρονικό σύστημα μετρητών μεταξύ ισότιμων (κόμβων)»-“Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system”. Συγγραφέας του ο Satoshi Nakamoto. Το άγνωστο αυτό όνομα έμελλε να γίνει πάρα πολύ διάσημο, καθώς, πλέον, αναφέρεται ως «ο πιο αινιγματικός δισεκατομμυριούχος του μοντέρνου κόσμου». Το bitcoin δημιουργείται ως ένα συναινετικό δίκτυο που παρέχει τη δυνατότητα ενός νέου συστήματος πληρωμών και μιας εντελώς ψηφιακής μορφής χρημάτων. Είναι το πρώτο αποκεντρωμένο δίκτυο πληρωμής μεταξύ ομοτίμων (peer-to-peer) που λειτουργεί από τους χρήστες του χωρίς κεντρική αρχή ή μεσάζοντες.

του Σπύρου Κανιούρα

πορεί το αγαπημένο και δημοφιλές κρυπτονόμισμα των απανταχού θαυμαστών της τεχνολογίας blockchain, bitcoin, να έγινε 12 χρόνων, ωστόσο, όπως φαίνεται, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως παραμένει ακόμα «ανώριμο», ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως ως εγχείρημα είναι επαναστατικό, από την αρχή της λειτουργίας του, το 2008. Πολλοί ισχυρίζονται πως τα επόμενα τρία-τέσσερα χρόνια θα αποτελέσουν τον χρονικό ορίζοντα «ενηλικίωσης» τόσο του bitcoin όσο και των υπόλοιπων κρυπτονομισμάτων. Άλλοι βλέπουν το ποτήρι ήδη μισοάδειο. Όπως και να ’χει, οι κεντρικές τράπεζες έχουν ήδη αρχίσει να αφουγκράζονται τα μηνύματα που η εποχή προβάλλει και η ανάγκη επιτάσσει.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Από τη σκοπιά του χρήστη, το bitcoin είναι, λίγο πολύ, σαν τα μετρητά χρήματα του Διαδικτύου. Μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως το πιο περίφημο λογιστικό σύστημα τριπλής καταχώρισης που υπάρχει.

Η πρώτη συναλλαγή που αφορούσε πραγματικά αγαθά λέγεται πως πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαΐου του 2010, όταν ένας προγραμματιστής από τη Φλόριντα διέθεσε 10.000 bitcoins για να αγοράσει δύο πίτσες.

να προστατεύουν αυτήν τη γενική συναίνεση. Το σύνθημα “Be your own bank” είναι κατάλληλο για να έχει απήχηση στον απλό άνθρωπο. Εύλογα κανείς αντιλαμβάνεται γιατί εξαρχής οι υπερασπιστές του μίλησαν για «επανάσταση». “Too hard to die” Από την αρχή της δημιουργίας του μέχρι σήμερα, πέρασε πολλά, ενώ οι αντοχές του κλονίστηκαν, αλλά και συνεχίζουν να δοκιμάζονται έως και σήμερα. Τα Διαγράμματα 3 και 4 πιστοποιούν την πορεία του και τις διακυμάνσεις του.

Κανείς δεν είναι ιδιοκτήτης του δικτύου bitcoin, όπως ακριβώς και κανένας δεν είναι ιδιοκτήτης της τεχνολογίας πίσω από το e-mail. Το bitcoin ελέγχεται από όλους τους χρήστες bitcoin σε όλο τον κόσμο. Ενώ οι προγραμματιστές βελτιώνουν το λογισμικό, δεν μπορούν να εξαναγκάσουν καμία αλλαγή στο πρωτόκολλο bitcoin, γιατί όλοι οι χρήστες είναι ελεύθεροι να επιλέξουν την έκδοση του λογισμικού που χρησιμοποιούν. Για να διατηρηθεί η συμβατότητα, όλοι οι χρήστες πρέπει να χρησιμοποιούν το λογισμικό που υπακούει στους ίδιους κανόνες. Το bitcoin μπορεί να λειτουργήσει σωστά μόνο με την πλήρη συναίνεση μεταξύ όλων των χρηστών. Ως εκ τούτου, όλοι οι χρήστες και οι προγραμματιστές έχουν ισχυρό κίνητρο

Για πολύ καιρό, δεν ήταν εφικτή η αγορά προϊόντων με bitcoins. Η πρώτη συναλλαγή που αφορούσε πραγματικά αγαθά λέγεται πως πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαΐου του 2010, όταν ένας προγραμματιστής από τη Φλόριντα διέθεσε 10.000 bitcoins για να αγοράσει δύο πίτσες. Σημαντική χρονιά για το bitcoin υπήρξε το 2011. Στις 27 Μαρτίου του ίδιου έτους, είχαμε την πρώτη ανταλλαγή μεταξύ bitcoin και κάποιου άλλου καθιερωμένου νομίσματος πέρα από το δολάριο. Ήταν σε βρετανική στερλίνα. Μια ημέρα αργότερα, θα φτάσει η κεφαλαιοποίησή του το 1 εκατ. δολ., ενώ, τον Απρίλη, η αξία του για πρώτη φορά θα φτάσει το 1 δολ. ανά bitcoin. Τον Φεβρουάριο του 2013, ξεπέρασε την τιμή της μίας ουγγιάς ασημιού και έναν μήνα αργότερα η κεφαλαιοποίησή του έφτασε το 1 δισ. δολ. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, θα φτιαχτεί το πρώτο ATM για bitcoin στην ιστορία. Το 2017, η χρηματιστηριακή του αξία θα ξεκινήσει μια σπάνια πορεία, παρασύροντας και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα προς τα πάνω. Στις 2 Μαρτίου, ξεπέρασε για πρώτη φορά την τιμή μίας ολόκληρης ουγγιάς χρυσού, αξίας 1.250 δολ., ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους έφτασε στο ανώτατο σημείο που έχει βρεθεί ποτέ, μια ανάσα πριν τα 20.000 δολάρια. Ακολούθησε μια συνεχιζόμενη πτωτική πορεία, σημειώνοντας απώλειες της τάξης του 85%. Όμως το bitcoin «επιβίωσε» και από αυτήν τη δοκιμασία, «δηλώνοντας» ότι «είναι πολύ σκληρό για να πεθάνει» τόσο εύκολα.

ΧΡΟΝΙΕΣ-ΟΡΟΣΗΜΟ

ΧΡΗΜΑ 43

θέμα στον Nakamoto και σε 2009: H πρώτη συναλλαγή σε bitcoin ανάμεσα έναν developer λογισμικού, τον Hal Finney. με έδρα το Τόκιο. 2010: Δημιουργείται το ανταλλακτήριο Mt. Gox, 1 δολ. 2011: H τιμή του ψηφιακού νομίσματος αγγίζει το 2013: Ξεπερνά τα 1.000 δολ. για πρώτη φορά. το 70% όλων των συ2014: Το Mt. Gox, το οποίο διαχειριζόταν περίπου αφότου χάκερ έκλεψαν ναλλαγών bitcoin, ανακοινώνει την πτώχευσή του νομίσματα αξίας περίπου μισού δισεκατομμυρίου. Τα ανταλλακτήρια αυ2017: Ξεπερνά για μία ακόμα φορά τα 1.000 δολ. 0 δολ. τον Ιούλιο του ξήθηκαν και το bitcoin εκτινάχθηκε, από περίπου 2.00 2017, σχεδόν στα 20.000 δολ. τον Δεκέμβριο. ώρησαν σε αναστολή 2018: Ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο προχ η πιο σφοδρές διακυτου trading κρυπτονομισμάτων, προκαλώντας ακόμ μάνσεις. πέρασε μεγάλες δια2020: Κι ενώ από το 2018 μέχρι το τέλος του 2019 κυμάνσεις, έσπασε ξανά το φράγμα των 10.000 δολ.

Τα σημάδια που θέλουν να διαψεύσουν την «ανωριμότητα» «Το bitcoin συνεχίζει να ανεβαίνει και δεν το έχετε προσέξει όσο πρέπει. Ήδη είναι 44% από την αρχή της χρονιάς. Από το μηδέν, πήγε στις 20.000, μετά πίσω στις 4.000 και τώρα επανήλθε στις 10.000 δολ. Η διαφορά αυτήν τη φορά είναι πως έχει πετάξει έξω όλους τους αδύναμους “παίκτες” και έχει μεγάλη ορμή. Ταυτόχρονα, έχουμε μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα να μιλάνε πια ανοικτά για δικές τους blockchain πλατφόρμες. Αφού ο χρυσός κάνει “ράλι”, γιατί να μην κάνει και το bitcoin;». Ο παραπάνω σχολιασμός ανήκει στους δημοσιογράφους του CNBC στις 12 Φεβρουαρίου του 2020, μετά την ξέφρενη πορεία του bitcoin, την πορεία των υπόλοιπων altcoins

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

αλλά και την αλλαγή στάσης των αναλυτών και επενδυτών από την επιφυλακτικότητα και εχθρικότητα στον εκθειασμό των cryptos, λόγω της ιδιαιτερότητας του ανοδικού κύκλου που εμφάνισαν. Το ενδιαφέρον συνεχίζει να μεγαλώνει και, πλέον, οι παραδοσιακοί τραπεζίτες παρακολουθούν στενά τα cryptos, ενώ εξετάζουν πλέον τη στάση που αναμένεται να κρατήσουν τα επόμενα χρόνια, βρισκόμενοι σε διαβουλεύσεις για τις επόμενες κινήσεις τους. Τελευταίο παράδειγμα αποτελεί η είδηση ότι η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά και οι κεντρικές τράπεζες του Καναδά, της Ιαπωνίας, της Σουηδίας και της Ελβετίας, μαζί με την Τράπεζα της Αγγλίας, εξετάζουν από κοινού τη δυνατότητα και τις επιπτώσεις από την έκδοση κρυπτονομισμάτων. Οι κεντρικές τράπεζες θα εξετάσουν πόσο ρεαλιστικό είναι το σχέδιο έκδοσης κρυπτονομίσματος των κεντρικών τραπεζών, αν είναι εφικτή η διασυνοριακή

χρήση ενός τέτοιου κρυπτονομίσματος, αλλά και τους τρόπους συνεργασίας, ανταλλαγής τεχνογνωσίας σε θέματα συναφή με τις νέες τεχνολογίες. Βασικό χαρακτηριστικό του διασυνοριακού ψηφιακού νομίσματος είναι ότι δεν θα προκύπτει από την «εξόρυξή» του, όπως ονομάζεται η διαδικασία έκδοσης και ταυτόχρονης κρυπτογράφησης των σημερινών κρυπτονομισμάτων. Για ποιον λόγο όμως, τώρα, οι τράπεζες ανακαλύπτουν τη «γοητεία» των cryptos; Το πρόβλημα είναι σαφές: Τα αδιαφανή και μη ρυθμιζόμενα κρυπτονομίσματα αφαιρούν από τις κεντρικές τράπεζες την εξουσία να ελέγχουν την προσφορά χρήματος στην οικονομία. Ταυτόχρονα, η ανεξέλεγκτη έκδοση κρυπτονομισμάτων εγκυμονεί κινδύνους για τους ίδιους τους επενδυτές, εξαιτίας της αδιαφάνειας και της έλλειψης ρυθμιστικού πλαισίου. Φυσικά, επιπλέον, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τη χρηματοδότηση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Υπάρχουν, επίσης, φωνές που θεωρούν καταστρο-

ΧΡΗΜΑ 45

θέμα φική την εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από το δολάριο. Επομένως, οι κεντρικές τράπεζες ενδεχομένως να χρειαστούν σύντομα κάποιο άλλο αποθεματικό νόμισμα, που θα μπορούσε να είναι ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα για μια αγορά που μεγαλώνει συνεχώς Το πανεπιστήμιο του Cambridge, με την υποστήριξη της Visa, δύο χρόνια πριν, πραγματοποίησε μια ενδιαφέρουσα μελέτη, διευρευνώντας συστηματικά τους βασικούς τομείς της βιομηχανίας των cryptos. Η μελέτη συγκέντρωσε στοιχεία από περίπου 150 εταιρείες κρυπτογράφησης και άτομα και κάλυψε 38 χώρες από πέντε περιοχές του κόσμου.

πιθανόν να υπερβαίνει τις 2.000, όταν προστίθενται μεγάλες οργανώσεις «εξόρυξης» cryptos που δεν γνωστοποιούν τον πλήρη αριθμό του προσωπικού τους. Ο μέσος όρος του αριθμού των εργαζομένων και των δαπανών για τις εταιρείες πληρωμών και τα χρηματιστήρια ως ποσοστό του συνολικού προσωπικού/λειτουργικών εξόδων είναι παρόμοιος, αλλά σημαντικά υψηλότερος για τα «ηλεκτρονικά πορτοφόλια».

5 Το top-10 των κρυπτονομισμάτων.

Το Facebook ετοιμάζει ένα ακόμη κρυπτονόμισμα;

Η συνολική κεφαλαιοποίηση αγοράς κρυπτογράφησης αυξήθηκε περισσότερο από 3 φορές από τις αρχές του 2016, φτάνοντας σχεδόν τα 25 δισ. δολ. τον Μάρτιο του 2017

Τι έδειξε η έρευνα: Ο τρέχων αριθμός μοναδικών ενεργών χρηστών «πορτοφολιών με κρυπτογράφηση» υπολογίζεται ότι κυμαίνεται μεταξύ 2,9 εκατ. και 5,8 εκατ. Τα όρια μεταξύ των διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας κρυπτοαναλογισμού είναι όλο και πιο ασαφή: το 31% των εταιρειών κρυπτογράφησης λειτουργούν σε δύο ή περισσότερους κλάδους κρυπτοαξιολόγησης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των παγκόσμιων εταιρειών κρυπτογράφησης. Τουλάχιστον 1.876 άνθρωποι εργάζονται με πλήρες ωράριο στη βιομηχανία κρυπτογράφησης και το πραγματικό συνολικό ποσοστό είναι 46

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Η ανακοίνωση που έγινε από το Facebook το περασμένο καλοκαίρι για τη δημιουργία του libra προκάλεσε, ομολογουμένως, έντονη αίσθηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο με τα 2,4 δισ. χρήστες θέλει να δημιουργήσει έναν νέο τρόπο πληρωμών και μεταφοράς χρημάτων, που υπόσχεται χαμηλότερες προμήθειες και μεγαλύτερη σταθερότητα σε σχέση τόσο με τα «κλασικά» νομίσματα όσο και με τα κρυπτονομίσματα, όπως είναι το bitcoin και το etherium. Θα βασίζεται σε ένα χαμηλού ρίσκου αποθετήριο και θα έχει ως βάση τέσσερα νομίσματα (δολάριο ΗΠΑ, ευρώ, γιεν Ιαπωνίας και λίρα Βρετανίας), καθώς και αμερικανικά ομόλογα. Αξίζει να γίνει σαφές πως το libra δεν είναι μια υπηρεσία που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από το Facebook. Ουσιαστικά, πρόκειται για τη δημιουργίας μιας ένωσης, της Libra Association, με τα ιδρυτικά μέλη να περιλαμβάνουν 28 από τις μεγαλύτερες εταιρείες και Οργανισμούς παγκοσμίως, και το πλάνο είναι να φθάσουν μέσα στα επόμενα χρόνια τα 100 μέλη.

Κανένας δεν είναι ιδιοκτήτης του δικτύου bitcoin, όπως ακριβώς και κανένας δεν είναι ιδιοκτήτης της τεχνολογίας πίσω από το e-mail. Το bitcoin ελέγχεται από όλους τους χρήστες bitcoin σε όλο τον κόσμο. Ενώ οι προγραμματιστές βελτιώνουν το λογισμικό, δεν μπορούν να εξαναγκάσουν καμία αλλαγή στο πρωτόκολλο bitcoin, γιατί όλοι οι χρήστες είναι ελεύθεροι να επιλέξουν την έκδοση του λογισμικού που χρησιμοποιούν.

Ωστόσο, πριν περάσουν επτά μήνες από την ανακοίνωση, άρχισαν οι πρώτες αποχωρήσεις. Μετά τις PayPal, Mastercard, Visa, Mercado Pago, eBay, Stripe και Booking Holdings, ήρθε η σειρά της Vodafone να αποχωρήσει από το συμβούλιο. Μπορεί να φαίνεται πως το Libra Association χάνει διαρκώς μέλη, όμως αυτό μάλλον θα αλλάξει το 2020, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, αφού σκοπεύει να εντάξει νέα μέλη στο συμβούλιό του, διαλέγοντας ανάμεσα από 1.500 εταιρείες που βρίσκονται σε λίστα αναμονής. Η χρήση του blockchain ήταν ο λόγος που το libra χαρακτηρίστηκε κρυπτονόμισμα, αλλά δεν είναι λίγοι εκείνοι που διαφωνούν. Ο κύριος λόγος είναι πως το σύστημα θεωρείται ότι δεν είναι «αποκεντρωμένο»

(decentralized), όπως συμβαίνει με τα κρυπτονομίσματα, καθώς στο ledger θα έχουν πρόσβαση μόνο επιλεγμένοι συνεργάτες. Πρακτικά, δεν είναι εύκολο να δημιουργήσεις libra χρησιμοποιώντας υπολογιστική ισχύ, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με το bitcoin. Επιπλέον, το γεγονός ότι βασίζεται σε υπάρχοντα νομίσματα έχει ως αποτέλεσμα να θεωρείται περισσότερο ένα ψηφιακό νόμισμα ή μια μορφή ψηφιακού πορτοφολιού, παρά ένα κρυπτονόμισμα. Το libra θα ξεκινήσει βασιζόμενο στα κεφάλαια που θα συνεισφέρουν τα ιδρυτικά μέλη του, καθένα από τα οποία έχει δεσμευτεί για ένα ποσό της τάξης των 10 εκατ. δολαρίων. Πού στοχεύει Πρακτικά, σύμφωνα με όσα έχουν ανακοινωθεί, ο στόχος του libra είναι η δημιουργία ενός συστήματος και ενός νομίσματος που θα επιτρέπει την πραγματοποίηση συναλλαγών μεταξύ καταναλωτών και επιχειρήσεων. Όπως, επίσης, να προσφέρει για πρώτη φορά

πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σε καταναλωτές (π.χ. σε αναπτυσσόμενες αγορές) που δεν χρησιμοποιούν (ή δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν) τις υπηρεσίες των τραπεζών. Επιπλέον, θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως ένα είδος ψηφιακής παγκόσμιας ταυτότητας για τους πολίτες, κάτι που αποτελεί, μάλλον, ένα από τα όνειρα του Mark Zuckerberg, ο οποίος δείχνει ότι πολύ θα ήθελε να δημιουργήσει ένα «Διαδίκτυο μέσα στο Διαδίκτυο» και τα πάντα να γίνονται μέσα από το Facebook ή τις υπόλοιπες εφαρμογές του (Instagram, WhatsApp), περιλαμβανομένων και των πληρωμών. Το μόνο σίγουρο είναι πως το libra δεν είναι το κρυπτονόμισμα του Facebook, αλλά μια προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος με παγκόσμια εμβέλεια και εφαρμογή στην οποία εμπλέκεται το Facebook. Κι αυτό είναι μια μεγάλη διαφορά.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Chris Wittenborn

Director of Business Development for Velocity Markets

του asset που θα Το bitcoin είναι το είδος σει άνοδο κατά 100% μπορούσε να παρουσιά ή πτώση κατά 50% Μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης σχετικά με το δημοφιλές crypto “bitcoin” και τα “altcoins” μάς παραχώρησε ο Director of Business Development for Velocity Markets, Chris Wittenborn, μιλώντας μας για την ευμεταβλητότητα, το ενδιαφέρον, τη δυναμική, αλλά και τα τρωτά σημεία του bitcoin, σημειώνοντας πως δεν βλέπει καμιά απειλή στο εγγύς μέλλον για τα cryptos από τις παραδοσιακές μορφές αξίας. Ας ξεκινήσουμε από τις τελευταίες ειδήσεις για το bitcoin. Έρευνα της θυγατρικής της Fidelity, Fidelity Digital Assets, δείχνει ότι δίπλα στο bitcoin όλες οι άλλες μορφές χρημάτων μοιάζουν απαρχαιωμένες. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά και το ότι τα bitcoins δεν φτάνουν για όλους. Ποια είναι η άποψή σας; Το bitcoin είναι δύσκολο να ταξινομηθεί επίσημα ως νόμισμα σε αυτό το στάδιο του παιχνιδιού, δεδομένης της μεταβλητότητάς του, του κανονιστικού πλαισίου που το διέπει, πολλών άλλων αβεβαιοτήτων, καθώς και εξαιτίας των μη καταχωρημένων τόπων διαπραγμάτευσης. Γι’ αυτόν τον λόγο, ΧΡΗΜΑ 47

θέμα είναι αλήθεια ότι έχει μια συγκεκριμένη και μαθηματικά υπολογιζόμενη πληθωριστική τάση, που δεν τηρείται σε μία μόνο κεντρική τράπεζα ή δικαιοδοσία, που πολλοί βρίσκουν ελκυστική. Μέσα σε 48 ημέρες, από τις 18 Δεκεμβρίου, το bitcoin έχει ανέβει 48%! Είναι πιθανό στο εγγύς μέλλον να καταγράψει ακόμη μεγαλύτερη άνοδο; Το bitcoin είναι ένα σχετικά νέο και ευμετάβλητο asset. Δεν μπορούμε να κάνουμε σχόλια ή προβλέψεις για την τιμή. Από την εμπειρία μου σας λέω πως όσο περισσότεροι άνθρωποι έχουν μάθει για το bitcoin τόσο περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Έχει ένα μοναδικό «εφέ» να δικτυώνει τους ανθρώπους. Bitcoin: επενδυτική ευκαιρία ή φούσκα; Εξαρτάται από τον τρόπο σκέψης του καθενός, τον χρονικό ορίζοντα και τις ανοχές κινδύνου. Έχουν υπάρξει στιγμές που υπήρξε φούσκα και συντριβή στο παρελθόν. Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Είναι, επίσης, το είδος του asset που θα μπορούσε να παρουσιάσει άνοδο κατά 100% ή πτώση κατά 50% σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα, η οποία, όπως ανέφερα παραπάνω, υφίσταται γιατί είναι δύσκολο να υπολογιστεί ως νόμισμα τώρα, καθώς θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο να εκτιμηθεί η αξία του. Γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχουν πολλές θεμελιώδεις αποδεκτές μετρήσεις ακριβώς στην παρούσα φάση που δείχνουν τη δυναμική που το bitcoin διαθέτει αυτήν τη στιγμή. Δεν νομίζω ότι η επιτυχία πρέπει απαραίτητα να μετρηθεί συναρτήσει της τιμής. Νομίζω ότι η επιτυχία πρέπει να μετρηθεί με την υιοθέτηση και την ευκολία χρήσης, παράμετροι που και οι δύο φαίνεται να βελτιώνονται καθημερινά. Πού χρησιμεύει ως μέσο πληρωμών το bitcoin; Δεν νομίζω ότι είναι ο καλύτερος τρόπος πληρωμής. Ενώ μπορεί να μεταφέρει μεγάλα χρηματικά ποσά 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την βδομάδα, με σχετικά φθηνό κόστος, δεν βλέπω κατ’ ανάγκη πως θα αντικαταστήσει τις πιστωτικές κάρτες των ανθρώπων στο εγγύς μέλλον. Ένα είναι σίγουρο: αν η πιστωτική μου κάρτα κλαπεί, μπορούν να μου επιστραφούν οι χρεώσεις. Αυτό δεν είναι δυνατό με το bitcoin, καθώς δεν είναι τόσο φιλικό προς τον χρήστη. Το δίκτυο και οι προγραμματιστές του εργάζονται συνεχώς για να απομακρύνουν μερικές από αυτές τις 48

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

τριβές, αλλά θεωρώ το bitcoin περισσότερο μια ψηφιακή αποθήκη αξίας, προς το παρόν. Κρυπτονομίσματα: Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της επένδυσης και πώς μπορούν να μειωθούν; Υπάρχουν, κυριολεκτικά, εκατομμύρια κινδύνων, περιλαμβανομένης και της χειραγώγησης των τιμών και της μεταβλητότητας. Παρόλο που ποτέ δεν μπορούμε να μετριάσουμε το ρίσκο σε αυτού του τύπου τα αναδυόμενα και ραγδαίως εξελισσόμενα assets, μπορούμε ωστόσο να περιορίσουμε τον προσωπικό κίνδυνο, επενδύοντας μόνο όσα μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά, χωρίς να υποκύψουμε στο περιβόητο FoMO* (fear of missing out –φόβο μήπως χάσουμε τι συμβαίνει τώρα) ή χρησιμοποιώντας υπερβολική μόχλευση και ενδεχομένως αγοράζοντας μικρά ποσά σε μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, στη «σωστή τους τιμή». *Το FoMO (Fear of Missing Out) ή, στα ελληνικά, «φόβος μη χάσεις το τι συμβαίνει» αντιπροσωπεύει την τάση που έχουν γεννήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και κυρίως το Facebook. Η λέξη FοMO, με λίγα λόγια, χαρακτηρίζει μια «διάχυτη συνήθεια ότι οι άλλοι μπορεί να ζουν μια ικανοποιητική εμπειρία από την οποία το άτομο είναι απόν».

Η άνοδος των κρυπτονομισμάτων απειλεί τους παγκόσμιους τραπεζικούς κολοσσούς; Δεν πιστεύω ότι κάτι τέτοιο υφίσταται, καθώς δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε το κόστος των αυτοκινήτων, των σπιτιών, της σχολικής φοίτησης, της Coca-Cola κ.λπ. με τα cryptos, την τρέχουσα χρονική στιγμή, σύντομα. Για αυτόν τον λόγο νομίζω ότι στην εποχή της σύγχρονης νομισματικής θεωρίας υπάρχει χώρος ώστε να κάνουμε μια μαθηματική υπόθεση που πρέπει να στηριχθεί σε μια αμετάβλητη, σταθερή και κρυπτογραφικά επαληθευμένη συγκέντρωση αξίας. Πώς επηρεάζει η άνοδος ή η πτώση της τιμής του χρυσού το bitcoin; Δεν νομίζω ότι ο χρυσός αναγκαστικά επηρεάζει τις τιμές bitcoin ή το αντίστροφο. Σε αυτό το στάδιο του παιχνιδιού υπάρχουν, σε μεγάλο βαθμό, δύο διαφορετικοί επενδυτές σε αυτές τις κατηγορίες assets, με μια ενδιαφέρουσα μεσαία περιοχή του διαγράμματος venn. Αυτή η μεσαία περιοχή υπογραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό από

ανθρώπους που πιστεύουν ότι το bitcoin έχει αρκετές χρυσές ιδιότητες στις οποίες αξίζει να επενδύσουμε. Εισέρχονται στο bitcoin οι τράπεζες το 2020; Δεν το νομίζω. Οι τράπεζες παρακολουθούν πολλές από τις καινοτομίες που και το ίδιο το bitcoin εμπεριέχει, όπως και το blockchain, προκειμένου να καταστήσουν τις εσωτερικές διαδικασίες πιο αποτελεσματικές. Για αυτόν τον λόγο, δεδομένου του ότι οι περισσότερες μεγάλες τράπεζες δεν έχουν μεγάλη εμπορική ή επενδυτική μονάδα για το bitcoin, δεν νομίζω ότι αυτή τη στιγμή τους απασχολεί. Γιατί το bitcoin έχει αξία και πώς διαμορφώνεται η τιμή του; Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα κρυπτονομίσματα και τις παραδοσιακές μορφές καταθέσεων; Δεν είμαι σίγουρος για την ακριβή έννοια της ερώτησης. Αλλά, σίγουρα, τα cryptos αποτελούν ένα νέο asset, με ιδιότητες όπως εκείνες του χρυσού, αλλά εξαιρετικά ασταθές. Το άλλο είναι ένα τοπικά κατατεθειμένο σύστημα αξίας που ταιριάζει με το νόμισμα βάσης για το οποίο οι άνθρωποι πληρώνονται και χρησιμοποιούν καθημερινά. Πού οφείλεται η μεγάλη μεταβλητότητα της τιμής του bitcoin; Αυτήν τη στιγμή, το bitcoin θα μπορούσε να αποκτήσει τη ζήτηση που οδηγεί προς την κατεύθυνση να δημιουργηθούν φαινόμενα όπως η κερδοσκοπία, το ενδιαφέρον ή η περιέργεια, μέχρι το ενδεχόμενο να πάρει μια θέση που σε κάποιο σημείο θα είναι ένα ασύνδετο hedge. Επίσης, ουσιαστικά, αυτήν τη στιγμή, υπάρχει δυνατότητα απόδοσής του ως asset. Είναι υψηλότερη η τιμή επειδή ακριβώς συνδέεται με μεγαλύτερες πιθανότητες μειωμένου ποσοστού κινδύνου. Νομίζω ότι το πιο ενδιαφέρον πράγμα για το bitcoin είναι ότι δημιουργήθηκε και εξελίσσεται από μια ομάδα επιστημόνων που χαρακτηρίζονται από ελευθεριακές τάσεις, στηριγμένοι σε υπολογιστικές, κρυπτογραφημένες δομές, ώστε σήμερα να αγγίζει ένα ευρύτερο δημογραφικό και γεωγραφικό δίκτυο. Ποια είναι τα top-5 άλλα κρυπτονομίσματα, εκτός του bitcoin, στα οποία θα συμβουλεύατε κάποιον να επενδύσει; Ουδέν σχόλιο!

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Βασίλης Τζάμπος

ι η τεχνολογία Τα κρυπτονομίσματα καμέλλον του blockchain είναι το

Χρήστης bitcoin

μύρια υπολογιστές. ◊ Οι συναλλαγές που γίνονται και καταγράφονται μέσα στο blockchain παραμένουν εκεί μέσα, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα αλλοίωσης ή διαγραφής.

Ο Έλληνας επενδυτής Βασίλης Τζάμπος μάς συστήνει στον «μαγικό» χώρο των κρυπτονομισμάτων και του bitcoin, εξηγώντας μας ενδελεχώς τι είναι τα cryptos, γιατί τo bitcoin είναι το δημοφιλέστερο ανάμεσά τους, γιατί το μέλλον ανήκει στα κρυπτονομίσματα, συμβουλεύοντάς μας επίσης για το τι πρέπει να προσέξει κάποιος στον χώρο των cryptos πριν ακόμη ξεκινήσει να επενδύει.

Blockchain και bitcoin: Δεδομένου του ότι το ελληνικό κοινό δεν είναι εξοικειωμένο με αυτές τις λέξεις, μπορείτε να μας περιγράψετε πώς συνδέονται μεταξύ τους; Με τον όρο blockchain, εννοούμε την τεχνολογία που βρίσκεται πίσω από το bitcoin και, ουσιαστικά, είναι σαν ένα βιβλίο καταγραφής δεδομένων με τα εξής χαρακτηριστικά: ◊ Είναι διαφανής και δημόσια η όλη διαδικασία, που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να το δει και να το ελέγξει. ◊ Είναι αποκεντρωμένο, που σημαίνει ότι δεν ελέγχεται από κάποιον. ◊ Είναι χωρίς κεντρική διαχείριση και αποθήκευση, διότι τα δεδομένα είναι αποθηκευμένα σε εκατομ-

Ουσιαστικά, αυτός ο τρόπος καταγραφής και αποθήκευσης των συναλλαγών διασφαλίζει την πλήρη διαφάνεια και ανωνυμία του blockchain. Το bitcoin, από την άλλη, είναι ένα παγκόσμιο ψηφιακό νόμισμα που βασίζεται πάνω στις αρχές της κρυπτογραφίας και, φυσικά, χρησιμοποιεί το blockchain για τις συναλλαγές του: • Είναι αποκεντρωμένο, που σημαίνει ότι δεν είναι εταιρεία ή Οργανισμός. Επίσης, δεν ανήκει σε καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πρόσωπο και δεν ελέγχεται από κανέναν. • Οι συναλλαγές του γίνονται απευθείας μεταξύ χρηστών μέσω ίντερνετ και αυτό δίνει τη δυνατότητα, ουσιαστικά, σε κάθε χρήστη να αποτελεί μόνος του μια τράπεζα που συναλλάσσεται με τους υπόλοιπους χρήστες. • Είναι ένας γρήγορος, ασφαλής και ανώνυμος τρόπος να στείλεις και να λάβεις χρήματα. Τελικά, το bitcoin (αλλά και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα) παρέχει τη δυνατότητα εκδημοκράτισης και ελευθερίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος; Για να κατανοήσουμε τη λειτουργία του bitcoin, θα πρέπει πρώτα να δούμε τις βασικές αρχές των κρυπτονομισμάτων. Έτσι, λοιπόν, ένα κρυπτονόμισμα θα πρέπει να είναι: Δημόσιο, Ουδέτερο, Ανοιχτό, Ανώνυμο και χωρίς Σύνορα. Αυτή ακριβώς η ελευθερία είναι ο πυρήνας των κρυπτονομισμάτων. Αφού καταλάβουμε τις βασικές αρχές, τότε μπορούμε να δούμε τα κυριότερα πλεονεκτήματα που μπορεί να μας προσφέρει το bitcoin: ◊ Μας επιτρέπει να έχουμε εμείς τον έλεγχο των χρημάτων μας. ◊ Είναι ένας γρήγορος, ασφαλής και ανώνυμος τρόπος για να στείλεις και να λάβεις χρήματα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, με ελάχιστα έξοδα μεταφοράς. ◊ Δεν υπάρχουν μεσάζοντες και οι συναλλαγές γίνονται μέσω του blockchain απευθείας από χρήστη σε χρήστη.

◊ Μπορείς να στείλεις οποιοδήποτε ποσό χρημάτων, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα και χωρίς να υπάρχει απολύτως κανένα όριο. ◊ Παρέχει διαφάνεια και ασφάλεια μέσω του blockchain, έτσι ώστε να μπορείς να βλέπεις δημόσια τις συναλλαγές, χωρίς να υπάρχει περίπτωση ποτέ να αλλοιωθούν. Όλα τα παραπάνω μάς δίνουν μια ελευθερία που δεν μπορούμε να την έχουμε με τα χρήματα της καθημερινότητάς μας. Το μέλλον ανήκει στο bitcoin και τα cryptos ή πιστεύετε ότι είναι «σημείο των καιρών» και μόδα που θα περάσει; Η άποψή μου πάνω στο θέμα είναι ότι τα κρυπτονομίσματα και η τεχνολογία του blockchain είναι το μέλλον. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες χώρες υιοθετούν την ψηφιακή οικονομία σαν μέσο συναλλαγής και έτσι τα κρυπτονομίσματα γίνονται όλο και πιο δημοφιλή, πόσο μάλλον το bitcoin, που είναι και το πρώτο που βγήκε στην αγορά. Σίγουρα, στα επόμενα χρόνια, η τεχνολογία αυτή θα εξελίσσεται, με αποτέλεσμα να έχουμε περισσότερες εφαρμογές για κάθε νέο νόμισμα που θα έρχεται και θα ενσωματώνεται στην αγορά. Σε αυτήν την περίπτωση, θα επικρατήσουν τα νομίσματα που έχουν να προσφέρουν κάτι πιο ουσιαστικό. Αν κάποιος σας ζητούσε να «μαντέψετε» το μέλλον του bitcoin και των υπόλοιπων κρυπτονομισμάτων, τι θα απαντούσατε; Το μέλλον του bitcoin, παρόλο που βρίσκεται στα πρώτα χρόνια της «ζωής» του, έχει δείξει ότι θα συνεχίσει να μας εκπλήσσει. Αυτά που ξέρουμε και είναι δεδομένα από τον δημιουργό του, Satoshi Nakamoto, βάσει του αλγορίθμου, είναι ότι η παραγωγή του θα τελειώσει το 2140. Επίσης, γνωρίζουμε ότι κάθε 4 χρόνια, η ημερήσια παραγωγή θα μοιράζεται στη μέση, με αποκορύφωμα το 2028 και για τα επόμενα 112 χρόνια, όπου θα έχουν μείνει να παραχθούν περίπου 500.000 coins. Αυτή η εξέλιξη μας δίνει μια εικόνα του τι θα επικρατήσει τα επόμενα χρόνια με την αξία του νομίσματος, με βάση πάντα την προσφορά και τη ζήτηση που υπάρχει. ΧΡΗΜΑ 49

θέμα Πολλοί κάνουν λόγο για την ευμεταβλητότητα που χαρακτηρίζει bitcoin και cryptos. Τελικά, πόσο ασφαλές καταφύγιο για επενδυτές είναι; Αυτού του είδους οι επενδύσεις έχουν πάντα ένα ρίσκο, που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν από τους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με αυτόν τον κλάδο. Σίγουρα η μεταβλητότητα είναι ένα γεγονός στα κρυπτονομίσματα, που επηρεάζεται από το πόσο δημοφιλές είναι κάθε νόμισμα και από το τι έχει να προσφέρει σαν πρότζεκτ. Αυτό που θα πρέπει κάποιος να εξετάσει σχολαστικά στην επιλογή ενός κρυπτονομίσματος, από τα 5.000+ που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή, είναι να ψάξει γι’ αυτό το νόμισμα και να διαβάσει για το τι πρόκειται να προσφέρει στην αγορά, έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα να γίνει δημοφιλές και να πάρει μεγάλη αξία. Η επιλογή ενός νομίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση και πολλές φορές η λανθασμένη επιλογή μπορεί να φέρει αρνητικά αποτελέσματα. Έτσι, λοιπόν, γι’ αυτούς τους λόγους, θέλει προσοχή και σωστή κατανόηση του τρόπου λειτουργίας κάθε νομίσματος. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μαζέψει κανείς bitcoin; Για να έχετε μια ολοκληρωμένη απάντηση σε αυτήν την ερώτηση θα πρέπει να ξέρετε πώς ξεκίνησε το bitcoin. Ας τα πάρουμε από την αρχή, λοιπόν: Το bitcoin βγήκε στην αγορά το 2009 και η παραγωγή του («εξόρυξη» όπως το ονομάζουν) γινόταν από έναν υπολογιστή στο σπίτι μας, απλά κατεβάζοντας ένα «πορτοφόλι» και χρησιμοποιώντας την επεξεργαστική δύναμη του υπολογιστή. Με την πάροδο του χρόνου, το bitcoin άρχιζε να γίνεται πιο δημοφιλές και να ανεβάζει αξία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας «εξόρυξης». Αυτό, ουσιαστικά, στην πράξη, σήμαινε ότι χρειαζόταν περισσότερη επεξεργαστική ισχύ από ό,τι πριν και γι’ αυτό προχώρησαν σε μικρές ομάδες με υπολογιστές συνδεδεμένους παράλληλα, έτσι ώστε να ανεβάσουν την επεξεργαστική ισχύ και να μπορεί να «εξορυχθεί» πιο εύκολα το bitcoin. Από το 2015 και μετά, αυτήν την αρμοδιότητα την ανέλαβαν μεγάλες εταιρείες «εξόρυξης», που είχαν στη διάθεσή τους πάρα πολύ μεγάλη επεξεργαστική ισχύ, κι αυτό συνέβη λόγω της μεγάλης ανόδου του bitcoin σε αξία, αλλά και λόγω του βαθμού δυσκολίας. Αυτήν τη στιγμή, αν θέλει κάποιος να «εξορύξει» bitcoin από τον υπολογιστή του, φυσικά και μπορεί 50

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

να το κάνει, αλλά πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του το κόστος των μηχανημάτων που θα πάρει, την κατανάλωση του ρεύματος αλλά και την τεχνογνωσία που χρειάζεται για να το κάνει αυτό. Με όλους αυτούς του παράγοντες, μπορεί να ξεκινήσει να ασχοληθεί με την «εξόρυξη» του bitcoin και να δει αν τον συμφέρει. Σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να επιλέξει ένα άλλο νόμισμα, χαμηλότερης αξίας, που να συμφέρει να γίνει η «εξόρυξή» του. Αυτό που εξηγώ πιο πάνω είναι ο δύσκολος τρόπος για να αποκτήσετε κρυπτονομίσματα. Ο εύκολος τρόπος είναι απλά να ανοίξετε ένα πορτοφόλι και να τα αγοράσετε. Τι θα συμβουλεύατε όσους ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε bitcoin και cryptos; Το σημαντικότερο πράγμα σε αυτά είναι η γνώση, και ειδικά επειδή είναι κάτι καινούργιο. Αυτό, δηλαδή, που θέλω να πω είναι ότι πρώτα διαβάζεις και ενημερώνεσαι για το πώς λειτουργούν αυτού του είδους οι συναλλαγές και στη συνέχεια ακολουθείς τα πρώτα σημαντικά βήματα, όπως: ◊ Άνοιγμα πορτοφολιού και δημιουργία των πρώτων διευθύνσεων bitcoin. ◊ Έλεγχος της ισοτιμίας των ανταλλακτηρίων, όπου βρίσκεται στο coinmarketcap. ◊ Αγορά και πραγματοποίηση της πρώτης συναλλαγής με bitcoin. ◊ Έλεγχος της συναλλαγής μέσα στο block-chain και κατανόησή της. ◊ Μικρές δοκιμαστικές συναλλαγές, έτσι ώστε να γίνεται κατανοητός ο τρόπος λειτουργίας του.

γίζεται ότι είναι περίπου στα 5.000.000. Αυτό συμβαίνει γιατί, όταν ξεκίνησε η παραγωγή του bitcoin το 2009, όλοι όσοι ασχολήθηκαν και «εξόρυξαν» bitcoins από τον υπολογιστή τους δεν πίστεψαν στο νόμισμα, με αποτέλεσμα είτε να σβήσουν το «πορτοφόλι» στο οποίο τα είχαν αποθηκευμένα στον υπολογιστή τους είτε να πετάξουν τον σκληρό δίσκο στον οποίο ήταν αποθηκευμένα τα bitcoins. Επίσης, κάποιοι υπολογιστές χάλασαν, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες τους να μην μπορούν να επαναφέρουν τα bitcoins. Ακόμα, υπάρχουν περιπτώσεις που χάθηκαν τα “private keys” των πορτοφολιών τους, δηλαδή ο κωδικός πρόσβασης για να μπουν στο «πορτοφόλι» τους. Έτσι, αυτήν τη στιγμή, υπάρχουν διευθύνσεις «πορτοφολιών» bitcoin που τα coins είναι αποθηκευμένα στα «πορτοφόλια», όμως δεν μπορούν να αξιοποιηθούν, καθώς θεωρούνται χαμένα. Ποια είναι τα τρωτά σημεία του bitcoin (cryptos); Πολλοί μιλούν για σύστημα Ponzi. Ποια είναι η άποψή σας; Κάθε σύστημα έχει αδυναμίες και τρωτά σημεία, κάποια από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά είναι τα εξής:

Γι’ αυτό πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό όταν κάποιος ξεκινάει να ασχολείται με τα κρυπτονομίσματα, καλό θα είναι να βρει σωστές πληροφορίες, έτσι ώστε οι επιλογές που θα κάνει να είναι όσο τον δυνατόν πιο ουσιαστικές και αποτελεσματικές για τον ίδιο.

◊ Η ψηφιακή φύση του, το ότι χρησιμοποιείται μόνο μέσω ίντερνετ. ◊ Το ότι δεν υπάρχει κεντρική αρχή, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει επικοινωνία για κάποια σχετική βοήθεια. ◊ Η απώλεια «κλειδιών», πλέον, είναι στην ευθύνη του χρήστη για την ασφάλεια του «πορτοφολιού» του, γιατί αν, για κάποιον λόγο, χαθούν τα «κλειδιά», δεν υπάρχει περίπτωση ανάκτησης των bitcoins. ◊ Η διακύμανση ισοτιμίας, διότι δεν υπάρχει κεντρική αρχή για να παρεμβαίνει στις διακυμάνσεις της προσφοράς και της ζήτησης, καθώς είναι επιρρεπές σε μεγαλύτερες διακυμάνσεις της ισοτιμίας.

Πόσα bitcoins κυκλοφορούν παγκοσμίως και τι είναι τα λεγόμενα «χαμένα bitcoins»; Αυτήν τη στιγμή, στην αγορά, υπάρχουν περισσότερα από 18.200.000 bitcoins, τα όποια θα φτάσουν τα 21.000.000 το έτος 2140, βάσει του αλγορίθμου που έχει υπολογίσει ο δημιουργός του bitcoin (Satoshi Nakamoto), καθώς θα παράγονται bitcoins καθημερινά. Συγκεκριμένα, τα bitcoins που παράγονται καθημερινά είναι 1.800 και κάθε 4 χρόνια μοιράζονται στη μέση. Τώρα, όσον αφορά τα «χαμένα bitcoins», υπολο-

Όσον αφορά το αν το bitcoin είναι σύστημα Ponzi, όπως έχω αναφέρει παραπάνω, το bitcoin δεν έχει κεντρική αρχή. Αυτό σημαίνει ότι δεν θεωρείται εταιρεία που μπορεί να δώσει ποσοστά, ώστε να θεωρηθεί σύστημα Ponzi. To bitcoin είναι ελεύθερο στην αγορά και εξαρτάται από την προσφορά και τη ζήτηση. Η τεχνολογία του blockchain μπορεί να προσφέρει εξαιρετική ανάπτυξη στη χώρα μας και ίσως αυτό να είναι ένα σημαντικό βήμα για να πάμε μπροστά. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να το εκμεταλλευθούμε. • • •

άρθρο

Πρωτοποριακές IoT λύσεις από τη Vodafone για κάθε επιχείρηση

Η Vodafone, με τη μεγάλη εξειδίκευση και εμπειρία της στον χώρο της τεχνολογίας, δημιούργησε μια σειρά από IoT εφαρμογές και ψηφιακά εργαλεία, με σκοπό να λύσει τα προβλήματα κάθε σύγχρονης ελληνικής επιχείρησης και να τη μεταμορφώσει σε Giga Smart Business. Με την υπηρεσία Smart Coffee Machines η Vodafone επιδιώκει να βοηθήσει όλες τις επιχειρήσεις που έχουν πουλήσει σε καταστήματα σε όλη την Ελλάδα μηχανές παραγωγής καφέ. Με την υπηρεσία αυτή ο εκάστοτε επιχειρηματίας μπορεί να έχει πλήρη έλεγχο και διαχείριση των επαγγελματικών μηχανών καφέ, οπουδήποτε κι αν αυτές βρίσκονται. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ελέγξει κατά πόσον τηρούνται οι συμβάσεις παραχώρησης μηχανών καφέ στα καταστήματα, να διασφαλίσει την τήρηση υψηλών δεικτών ποιότητας και να επέμβει άμεσα σε περίπτωση δυσλειτουργίας, εξασφαλίζοντας έτσι χρόνο και χρήματα στην επιχείρησή του. Την ψηφιακή εποχή στις επιχειρήσεις φέρνει και η εφαρμογή Vodafone IoT Smart Track, η οποία επιτρέπει στον χρήστη να παρακολουθεί την πορεία των οχημάτων του σε πραγματικό χρόνο, προγραμματίζοντας αποτελεσματικά δρομολόγια και παραδόσεις. Η καινοτομία της υπηρεσίας βρίσκεται στην απλή εγκατάσταση της συσκευής στα οχήματα, η οποία γίνεται από τον ίδιο τον χρήστη σε μόλις λίγα λεπτά, αλλά και στο γεγονός ότι η εγγραφή και η ενεργοποίηση της υπηρεσίας γίνεται εξ ολοκλήρου ψηφιακά μέσω της αντίστοιχης εφαρμογής. H Vodafone με τις υπηρεσίες Smart Coffee Machines και IoT Smart Track δίνει στους επιχειρηματίες την ασφάλεια και τη σιγουριά που έχουν ανάγκη, καθώς είναι πάντα συνδεδεμένοι με ό,τι είναι σημαντικό για τη βελτιστοποίηση της καθημερινής λειτουργίας της επιχείρησής τους και για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών τους. • • • ΧΡΗΜΑ 51

θέμα

Εταιρικά ομόλογα: Οι όμιλοι που ετοιμάζονται τα «σηκώσουν» πάνω από 2 δισ. ευρώ

ην ώρα που γράφαμε αυτές τις γραμμές, μόλις ξεσπούσε κρίση στις διεθνείς χρηματαγορές, λόγω των μέτρων που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ως εκ τούτου, ήταν πολύ νωρίς για να δούμε τυχόν βαθύτερες επιπτώσεις στο ελληνικό χρηματιστήριο και τις εισηγμένες σε αυτό επιχειρήσεις, πέρα από την πτώση που κατέγραψε ο Γενικός Δείκτης. Προσώρας, ο σχεδιασμός μεγάλων ομίλων για την έκδοση ομολόγων δεν φαίνεται να αλλάζει, ωστόσο είναι πιθανόν να αλλάξει το timing, καθώς οι περισσότεροι δηλώνουν ότι θα συγχρονιστούν με τις εξελίξεις στις διεθνείς αγορές. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον –προ κορωνοϊού– σχεδιασμό, οι διοικήσεις των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων της χώρας επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τη θετική συγκυρία που διαμορφώνεται για την ελληνική οικονομία και την προοπτική αναβαθμίσεων από τους ξένους οίκους, προκειμένου να αντλήσουν κεφάλαια φθηνότερα από αυτά που συγκέντρωναν την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Έτσι, στα επιτελεία τουλάχιστον 6 ομίλων οι σχεδιασμοί προχωρούν με σκοπό την έκδοση ομολόγου στις διεθνείς αγορές, δηλαδή στον δρόμο που άνοιξαν ο ΟΤΕ και ο Μυτιληναίος, διαμορφώνοντας μια νέα τάση, που θέλει τους μεγάλους «παίκτες» να απευθύνονται στα ξένα funds, αφήνοντας περισσότερο χώρο για τις μεσαίου μεγέθους εταιρείες να προσανατολιστούν στην εγχώρια αγορά εταιρικών ομολόγων. Σε περισσότερα από 2 δισ. ευρώ υπολογί-

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

ζουν επενδυτικοί παράγοντες το ύψος των κεφαλαίων που θα μπορούσαν να αντλήσουν η ΔΕΗ, ο ΟΠΑΠ, ο ΤΙΤΑΝ, η Lamda Development, η Motor Oil και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, σε μια περίοδο κατά την οποία η απόδοση του benchmark 10ετούς έχει σταθεροποιηθεί χαμηλότερα του 1,5% και η τρέχουσα απόδοση/yield ομολόγων που έχουν εκδοθεί και είναι σε διαπραγμάτευση έχει επιτόκιο ακόμη και 200 μονάδες βάσης χαμηλότερο από το αρχικό. Ήδη, ο ΟΤΕ και ο Mυτιληναίος έχουν προλειάνει το έδαφος, καθώς οι εκδόσεις τους είχαν θεαματική ανταπόκριση από τις αγορές, τα δε κεφάλαια αντλήθηκαν με ιστορικά χαμηλά κόστη. Αρχικά ο ΟΤΕ, που προχώρησε τον Σεπτέμβριο σε έκδοση 7ετούς διάρκειας για 500 εκατ., με το επιτόκιο στο 0,875% και την προσφορά να ξεπερνά τα 2,5 δισ., κι αυτά μέσα σε μόλις δύο ώρες! Στο «παιχνίδι» μπαίνουν και οι ξένοι οίκοι, καθώς κύριοι ανάδοχοι ήταν η Goldman Sachs και η BNP Paribas, ενώ joint book runners ήταν οι τέσσερις συστημικές τράπε-

Με όρους κόστους χρήματος 2-4%, εύλογα θα μπορούσε να υπάρξει ενδιαφέρον από τουλάχιστον 20 εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο.

Με βάση αυτήν την κλιμάκωση, εταιρείες μεσαίου μεγέθους θα μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια έως 150 εκατ. ευρώ.

μηση της ΔΕΗ (στα 985 εκατ.), η επιχείρηση θα μπορούσε να «σηκώσει» ακόμη και 500 εκατ. ευρώ, με ένα αρκούντως ανταγωνιστικό επιτόκιο.

ζες της χώρας. Το θετικό κλίμα που δημιούργησε ο ΟΤΕ ήρθε να ενισχύσει ο Μυτιληναίος δύο μήνες αργότερα, με την ανταπόκριση ακόμη πιο θερμή. Έκδοση 5ετούς διάρκειας, για 500 εκατ., με την προσφορά στο 1,919 δισ. και το τελικό επιτόκιο στο 2,5%, από 2,75% που ήταν η αρχική εκτίμηση. Είναι προφανές πως, μέσω των ισχυρών ομίλων-εκπροσώπων, η Ελλάδα «γύριζε σελίδα» και ότι οι προοπτικές διανοίγονταν ευοίωνες και για άλλους επιχειρηματικούς ομίλους. Παράλληλα, προς την αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης συνέβαλαν και οι ενέργειες του ΟΔΔΗΧ, που μεθοδικά διαμόρφωνε έναν «οδικό χάρτη», παρουσιάζοντας, για πρώτη φορά, ένα πρόγραμμα εκδόσεων κρατικών τίτλων για το 2020.

Συν τω χρόνω θα ακολουθήσει και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, με τη διοίκησή της να κάνει στροφή και, αυτήν τη φορά, να απευθύνεται προς τις διεθνείς αγορές. Στα βήματα του ΟΤΕ και του Μυτιληναίου κινείται ο όμιλος, που μετά από τρεις εκδόσεις στην ελληνική αγορά (οι δύο από την Τέρνα Ενεργειακή) στρέφεται εκτός συνόρων, στο πλαίσο της διεθνοποίησής του. Εκτιμήσεις αναλυτών υπολογίζουν σε κεφάλαια ύψους 500 εκατ., που άνετα θα μπορούσε να συγκεντρώσει η εισηγμένη. Προς την έκδοση νέου ομολόγου καταλήγει η διοίκηση της ΤΙΤΑΝ, που θέλει να φέρει πιο κοντά μία από τις δύο εκδόσεις που «τρέχουν» ήδη. Πρόκειται για σειρά 300 εκατ. που λήγει το καλοκαίρι του 2021 και είχε εκδοθεί με επιτόκιο 3,5%. Οι εκτιμήσεις των ανθρώπων της τσιμεντοβιομηχανίας κάνουν λόγο για ένα επιτόκιο αισθητά χαμηλότερο του 2%, ενώ θα μπορούσαν να αντληθούν περισσότερα από τα 300 εκατ. της υφιστάμενης έκδοσης. Την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε έκδοση διεθνούς ομολόγου είχαν αποκαλύψει οι επιτελείς του ΟΠΑΠ σε roadshow στο Λονδίνο, πέρσι το φθινόπωρο. Όπως και με τον Τιτάνα, ο ΟΠΑΠ «θα φέρει πιο κοντά» την αποπληρωμή έκδοσης που λήγει τον Μάρτιο του 2022, ενώ στον σχεδιασμό περιλαμβάνεται και η μείωση του δανεισμού του Οργανισμού.

Πλέον, σε προχωρημένο στάδιο της σχετικής διαδικασίας βρίσκονται η ΔΕΗ και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, με τη διοίκηση Στάσση να προγραμματίζει μια “Investors’ Day”, πιθανότατα στο Λονδίνο. Με γνώμονα την τρέχουσα αποτί-

Σε σχεδιασμό για εταιρικό ομόλογο προχωρά και η Lamda Development στην ελληνική αγορά, όμως με ελάχιστο όριο τα 300 εκατ. ευρώ. Αυτά από το «στρατόπεδο» των μεγάλων του

ΧΑ, που θα αφήσουν χώρο στην αγορά εταιρικών ομολόγων της Αθήνας, για την οποία εξετάζεται σχετικό σχέδιο επανενεργοποίησης και ενίσχυσης προκειμένου να καταστεί ελκυστική για εταιρείες (κυρίως εισηγμένες) η κεφαλαιοποίηση των οποίων δεν θα ξεπερνά τα 500 με 600 εκατ., καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα, ξεκινώντας από τα 80-100 εκατ. ευρώ. Με βάση αυτήν την κλιμάκωση, εταιρείες μεσαίου μεγέθους θα μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια έως 150 εκατ. Πολλαπλό είναι το όφελος, καθώς έτσι και η συγκεκριμένη αγορά θα αναθερμανθεί, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση κεφαλαίων με κόστος πολύ φθηνότερο από ό,τι στη διάρκεια της κρίσης και ύψος που δύσκολα θα έδινε ένας τραπεζικός όμιλος. Προς αυτήν την κατεύθυνση ενεργούν ήδη οι εμπλεκόμενοι φορείς, με σκοπό την παρουσίαση της σχετικής αγοράς σε επιχειρηματίες και βασικούς μετόχους (κυρίως) εισηγμένων που υλοποιούν ή σχεδιάζουν να υλοποιήσουν επενδυτικά προγράμματα. Με όρους κόστους χρήματος 2-4%, εύλογα θα μπορούσε να υπάρξει ενδιαφέρον από τουλάχιστον 20 εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο, ακολουθώντας το παράδειγμα της Τέρνα Ενεργειακής, που συγκέντρωσε 150 εκατ. μέσω έκδοσης 7ετούς διάρκειας. Με την εκτίμηση πως με τις κατάλληλες προϋποθέσεις (ξένες αγορές) το 2020 θα αποτελέσει έτος-ορόσημο όσον αφορά στην άντληση κεφαλαίων τόσο από τις διεθνείς όσο από την εγχώρια αγορά. Προσφέροντας τη δέουσα κεφαλαιακή ενίσχυση στο εγχώριο επιχειρείν, το οποίο, δανειζόμενο σημαντικά φθηνότερα, θα καταφέρει να κλείσει την «ψαλίδα» σε σχέση με τους ξένους ανταγωνιστές. • • • ΧΡΗΜΑ 53

θέμα

ά ι χ ο ρ τ Σε ς η ψ μ α ανάκ ν ω τ ς ο ο κλάδ μάρκετ σουπερ «Μάχες»

μέχρι τελικής πτώσης για τα μερίδια

της Κυρέλας Πέτρου

υνεχείς ανακατατάξεις και «πόλεμος» για την κατάκτηση υψηλότερων μεριδίων χαρακτηρίζουν την εγχώρια αγορά των σουπερμάρκετ, η οποία το 2019 εκτιμάται ότι έκλεισε στα 12.360 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση κατά 3,2% έναντι του 2018. Σύμφωνα με την εκτίμηση της ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ, μεσοπρόθεσμα, προβλέπεται ότι το μέγεθος της εγχώριας αγοράς αλυσίδων σουπερμάρκετ θα διαμορφωθεί σε 13.693 εκατ. ευρώ το 2022, με Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεταβολής (ΜΕΡΜ) 3,5% τη χρονική περίοδο 2020-2022.

ΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ (www.stochasis.com), στο πλαίσιο της σειράς των μελετών αγοράς που φέρουν τη διακριτική ονομασία «Κλαδικές Στοχεύσεις».

Εξέλιξη δείκτη μεγέθους αγοράς αλυσίδων supermarket και ΑΕΠ (Έτος βάσης 2010=100)

Η αγορά των αλυσίδων σουπερμάρκετ αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του λιανικού εμπορίου, με πολλαπλό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Η πρωτόγνωρη οικονομική ύφεση, που ξεκίνησε το 2009, έπληξε τον κλάδο και έχει αφήσει έντονο το «αποτύπωμά» της στην πορεία του. Μεγάλες αλυσίδες πτώχευσαν ή εξαγοράστηκαν, προκαλώντας ισχυρές ανακατατάξεις στον κλάδο. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις, στην προσπάθειά τους, να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους, εξορθολογίζουν το δίκτυό τους και ταυτόχρονα «μεριμνούν» για τη γεωγραφική τους επέκταση σε εθνικό επίπεδο, με σκοπό τη δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου. Επίσης, καταγράφεται η προσπάθειά τους για τη δημιουργία/επέκταση καταστημάτων σε τουριστικές περιοχές. Αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργειών, σε συνδυασμό και με την υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών μάρκετινγκ καθώς και την αξιοποίηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, είναι η ανάκαμψη της εξεταζόμενης αγοράς από το 2017. Φαίνεται ότι, πλέον, οι επιχειρήσεις ακολουθούν τη ρήση του Ισοκράτη «Ευ σοι το μέλλον έξει αν το παρόν ευ τιθής». Η γενική αυτή διαπίστωση προκύπτει από την πρόσφατη κλαδική μελέτη για τις «Αλυσίδες supermarket» (Οκτώβριος 2019) που εκπόνησε η ΣΤΟΧΑ54

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Όπως αναφέρει ο κ. Βασίλης Ρεγκούζας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΣΤΟΧΑΣΙΣ, το μέγεθος της εγχώριας αγοράς αλυσίδων σουπερμάρκετ υπολογίζεται σε 11.980 εκατ. ευρώ το 2018, με τον Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεταβολής (ΜΕΡΜ) να διαμορφώνεται σε 0,1% τη χρονική περίοδο 2011-2018. Με βάση την εκτίμηση της ΣΤΟΧΑΣΙΣ για το μέγεθος της εγχώριας αγοράς

Η οικονομική κατάσταση του κλάδου χαρακτηρίζεται από περιορισμένες συνθήκες γενικής και άμεσης ρευστότητας τη διετία 2017-2018. Σημειώνεται η μείωση όλων των δεικτών ρευστότητας τη διετία 2017-2018 σε σχέση με το 2016. Ωστόσο, οι περιορισμένες τιμές των χρηματοοικονομικών δεικτών ρευστότητας είναι σχετικά σύνηθες φαινόμενο στο λιανικό εμπόριο, γεγονός που ορισμένες φορές δυσχεραίνει το «περιθώριο ασφαλείας» για την αντιμετώπιση ανεπιθύμητων εξελίξεων στη ροή των κεφαλαίων κίνησης.

Η συνολική αποτιμώμενη ν εμπορική αξία 31 αλυσίδωεται σουπερμάρκετ διαμορφών 18. σε 1.093 εκατ. ευρώ το 20

αλυσίδων σουπερμάρκετ, η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση προϊόντων αλυσίδων σουπερμάρκετ παρουσιάζει αύξηση κατά 3,6% το 2018/2017 και η μέση μηνιαία δαπάνη ανά νοικοκυριό αυξήθηκε κατά 4,2% την αντίστοιχη περίοδο. Σημειώνεται ότι ο ανταγωνισμός στον κλάδο είναι έντονος και εντοπίζεται μεταξύ των υφιστάμενων επιχειρήσεων στην προσπάθεια αύξησης του μεριδίου τους στην αγορά. Η σημερινή κατάσταση των επιχειρήσεων έχει διαμορφωθεί μετά από σημαντικές εξελίξεις, όπως συγχωνεύσεις και εξαγορές, εξορθολογισμό του δικτύου τους κ.ά., προκειμένου να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους, ύστερα από τη μεγάλη πίεση που δέχτηκαν από τον περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στα έτη της ύφεσης. Αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργειών ήταν η ανάκαμψη της εξεταζόμενης αγοράς κατά τη διετία 2017-2018. Όσον αφορά στη χρηματοοικονομική ανάλυση, όπως παρατηρεί η υπεύθυνη των κλαδικών μελετών, κ. Κατερίνα Ματσούκα, το EBITDA (%) του κλάδου σταθεροποιήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα κατά τη διετία 2017-2018 σε σχέση με το 2016 και «κινείται» στα επίπεδα του κλάδου του λιανικού εμπορίου. Οι τιμές του δείκτη κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών τη διετία 2017-2018 επανήλθαν στα επίπεδα του 2014 (2018: 1,89, 2017:1,86, 2014:1,85) και δείχνουν ότι ο κλάδος παραμένει «ευπρόσβλητος» σε πιθανές μεταβολές του οικονομικού περιβάλλοντος. Σημειώνεται ότι από το 2016 δεν περιλαμβάνεται στη χρηματοοικονομική ανάλυση η εταιρεία ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ και οι έντονες μεταβολές που παρουσιάζονται το 2015 οφείλονται κυρίως στα οικονομικά μεγέθη της, που επηρέασαν σημαντικά τους χρηματοοικονομικούς δείκτες το αντίστοιχο έτος.

Μετά τις σημαντικές εξελίξεις στον κλάδο, ιδιαίτερα τη διετία 20152016, φαίνεται ότι υπάρχει «ομαλοποίηση», καθώς τα περιθώρια λειτουργικού και καθαρού κέρδους επανέρχονται στα «συνήθη» επίπεδα της περιόδου 2013-2014.

Σημειώνεται ότι 7 στις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018, ξεπερνούν τον μέσο όρο του μικτού κέρδους του συνόλου των εξεταζόμενων επιχειρήσεων του κλάδου. Επίσης, 5 στις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018, ξεπερνούν τον μέσο όρο του EBITDA (%) του συνόλου των εξεταζόμενων επιχειρήσεων, με τις ίδιες 5 αλυσίδες σουπερμάρκετ να εμφανίζουν συνδυασμό EBITDA και κερδών προ φόρων και αποσβέσεων (%) μεγαλύτερο από τον μέσο όρο του συνόλου των επιχειρήσεων, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018. Τέλος, η συνολική αποτιμώμενη εμπορική αξία 31 αλυσίδων σουπερμάρκετ, με δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία για κάθε χρήση της περιόδου 2013-2018, διαμορφώνεται σε 1.093 εκατ. ευρώ το 2018, παρουσιάζοντας Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεταβολής (ΜΕΡΜ) -6,2% την περίοδο 2015-2018. • • • ΧΡΗΜΑ 55

Τα

«Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ» αναδεικνύουν τους άριστους του ελληνικού χρηματιστηρίου

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019

Με εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2020 η 17η απονομή των «Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ», στο ξενοδοχείο Divani Caravel. Για 17η συνεχή χρονιά, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, το επιχειρηματικό και οικονομικό portal, banks.com.gr και η Ethos Awards διοργάνωσαν την εκδήλωση «Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019», με σκοπό να αναδείξουν και να βραβεύσουν τις εταιρείες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, της απασχόλησης και της ελληνικής κεφαλαιαγοράς γενικότερα. Καλύτερη Εταιρεία για το 2019 αναδείχθηκε ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ενώ απονεμήθηκαν και δύο τιμητικές διακρίσεις.

Ο κ. Αναστάσιος Καλλιτσάντσης, διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ, έλαβε τη διάκριση «Εμβληματική Προσωπικότητα του Χρηματιστηρίου Αθηνών» και ο κ. Οδυσσέας Αθανασίου, διευθύνων σύμβουλος της Lamda Development, έλαβε την τιμητική διάκριση του “Manager of the Year”. Τις παραπάνω απονομές πραγματοποίησε ο υπουργός Οικονομικών, κ. Χρήστος Σταϊκούρας, ο οποίος ήταν και κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης. Ο κ. Σταϊκούρας στην ομιλία του ανέφερε ότι «το ζητούμενο είναι η χώρα να πετύχει υψηλή, βιώσιμη και διατηρήσιμη οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη, με έμφαση στους τομείς των επενδύσεων και των εξαγωγών». Ανέφερε ότι ζητούμενο της κυβέρνησης είναι να καλύψει το επενδυτικό κοινό και αναφέρθηκε σε μια σειρά μέτρων που η κυβέρνηση έχει υλοποιήσει ή προωθεί για την προσέλκυση και υλοποίηση μεγάλων έργων. Παράλληλα, εξήγγειλε σειρά μέτρων για τα οποία η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί και ενισχύουν την επιχειρηματικότητα. Όπως κατέληξε: «Όλοι οι stakeholders (αγορές, οίκοι αξιολόγησης, Θεσμοί, Eurogroup, ελληνική κοινωνία) της ελληνικής υπόθεσης κινούνται στην ίδια αποτίμηση: θετική. Μέσα στο 2020 θα

εντείνουμε την προσπάθεια για να βοηθήσουμε ακόμη περισσότερο την επιχειρηματικότητα». Η κ. Βασιλική Λαζαράκου, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (ΕΚ), ανέφερε στην ομιλία της ότι βρισκόμαστε σε μια κομβική στιγμή, καθώς αναμένουμε, μετά από την πρόταση που έχει κάνει η ΕΚ, να προχωρήσουμε σε ένα νέο νομοσχέδιο για την Εταιρική Διακυβέρνηση. ΧΡΗΜΑ 57

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019

«Στόχος της ΕΚ είναι να υπάρχει εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και προστασία των επενδυτών. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να έχουμε εποπτεία και μια αγορά που θα λειτουργεί με διαφάνεια με κανόνες εναρμονισμένους με την Ευρώπη, έχοντας ενσωματώσει όλες τις βέλτιστες πρακτικές. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚ έχει πραγματοποιήσει προτάσεις για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της αγοράς, ώστε οι επενδυτές να μπορούν να εμπιστευθούν τις επιχειρήσεις, που είναι και το μεγάλο ζητούμενο. Να καταστούν, δηλαδή, οι ελληνικές επιχειρήσεις ελκυστικές και ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον», σημείωσε η κ. Λαζαράκου.

Ο κ. Καλλιτσάντσης, αποδεχόμενος τη διάκριση, ανέφερε: «Πιστεύουμε στις χρηματαγορές. Αποτελούν σημαντικό εργαλείο για τις επιχειρήσεις και τον χώρο στον οποίο μετρούν τις δυνάμεις τους». Όπως ο ίδιος επεσήμανε, «η επιτυχία αποτελεί θέμα κουλτούρας, θέλησης για αλλαγή και προσαρμογής νοοτροπίας, αλλά και πολλής δουλειάς».

Ο κ. Αθανασίου εστίασε την ομιλία του στο έργο του Ελληνικού, αναφέροντας ότι «έχουμε διανύσει μεγάλη πορεία για το Ελληνικό, αλλά τα καλύτερα βρίσκονται μπροστά μας». Τόνισε ακόμη πως «όταν πιστεύεις σε κάποιο όραμα, με πάθος, υπομονή και επιμονή, μπορείς να πετύχεις σπουδαία πράγματα». Ο κ. Αθανασίου δεν παρέλειψε να εκθειάσει τη συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού της Lamda Development.

Ακολούθησε η απονομή των «Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2019», στις παρακάτω κατηγορίες:

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ - 2019 1ο Βραβείο: Όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

2ο Βραβείο: ΟΤΕ

3ο Βραβείο: Όμιλος Μυτιληναίος

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ FTSE-LARGE CAP - 2019 1ο Βραβείο: Όμιλος Ελλάκτωρ

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

2ο Βραβείο: Lamda Development

3ο Βραβείο: Alpha Bank

1ο Βραβείο: Coca-Cola HBC AG

2ο Βραβείο: Inform Lykos

3ο Βραβείο: Κρι Κρι

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ MID-SMALL CUP - 2019 1ο Βραβείο: Ικτίνος Ελλάς

2ο Βραβείο: Ιατρικό Αθηνών

3ο Βραβείο: Autohellas

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ - 2019 1ο Βραβείο: ΕΥΔΑΠ

2ο Βραβείο: ΕΥΑΘ

3ο Βραβείο: ΔΕΗ

2ο Βραβείο: Εθνική Τράπεζα

3ο Βραβείο: Τράπεζα Πειραιώς

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ - 2019 1ο Βραβείο: Eurobank

ΧΡΗΜΑ 59

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ - 2019

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019 ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ - 2019 1ο Βραβείο: Μοτοδυναμική

2ο Βραβείο: Τζιρακιάν

3ο Βραβείο: Revoil

Μοτοδυναμική

ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ - 2019 1ο Βραβείο: Παπουτσάνης

2ο Βραβείο: Αεροπορία Αιγαίου

3ο Βραβείο: Πλαίσιο

2ο Βραβείο: ΙΝΤΡΑΚΟΜ

3ο Βραβείο: Profile Software

2ο Βραβείο: Prodea Investments

3ο Βραβείο: Cenergy Holdings

ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ - 2019 1ο Βραβείο: ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΥΨΗΛΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ - 2019 1ο Βραβείο: ΟΛΠ

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

άρθρο

Σωληνουργεία Λ. Τζιρακιάν Profil AE:

Επιδίωξη η ανάπτυξη και επέκταση των δραστηριοτήτων της παραγωγή λαμαρινών και ταινιών χάλυβα. Για την ενίσχυση του προϊοντικού χαρτοφυλακίου της η εταιρεία δραστηριοποιείται, επίσης, στην εμπορία δοκών καθώς και μορφοσιδήρων παντός τύπου. Τα προϊόντα που παραδοσιακά παράγει η εταιρεία, σε συνδυασμό με τα προϊόντα που διαρκώς αναπτύσσει μέσα από το τμήμα έρευνας και ανάπτυξης που διαθέτει, καλύπτουν πλήθος εφαρμογών στον κατασκευαστικό κλάδο τόσο για μικρότερης όσο και για μεγαλύτερης εμβέλειας έργα.

Η εταιρεία Σωληνουργεία Λ. Τζιρακιάν Profil AE ιδρύθηκε το 1964 από τον Λ. Τζιρακιάν, με αντικείμενο δραστηριότητας την παραγωγή χαλυβδοσωλήνων παντός τύπου. Είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών από το 1990, με τη μετοχή της να διαπραγματεύεται με τον τίτλο «ΤΖΚΑ». Ελέγχεται μετοχικά από την οικογένεια Α. Τζιρακιάν, με σημαντικό ποσοστό να κατέχει η έτερη εταιρεία του Ομίλου Λ. Τζιρακιάν, Εuropa Profil Αλουμίνιο ΑΒΕ. Χρέη διευθύνοντος συμβούλου εκτελεί ο Λυμπαρέτ Α. Τζιρακιάν. Η εταιρεία, από το 1967 έως σήμερα, είναι εγκατεστημένη στα Οινόφυτα Βοιωτίας, σε ιδιόκτητη έκταση άνω των 80.000 τ.μ., ενώ κατέχει άνω των 20.000 τ.μ. στεγασμένους χώρους παραγωγής, εμπορίας, διακίνησης, αποθήκευσης, καθώς και χώρους γραφείων. Όραμά της αποτελεί η διαρκής ενδυνάμωση της θέσης της τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια αγορά. Μέσα από την πολυετή της παρουσία στον χώρο, έχει ως στόχο τον συνεχή εμπλουτισμό του χαρτοφυλακίου της με νέα προϊόντα, που καλύπτουν ποικίλες ανάγκες της αγοράς αλλά και κατέχουν υψηλή προστιθέμενη αξία, με βασική πάντα προϋπόθεση την παροχή υψηλής ποιότητας. Αδιάλειπτος στόχος της Σωληνουργεία Λ. Τζιρα-

κιάν Profil AE αποτελούν οι επενδύσεις της για τη διαρκή αναβάθμιση του μηχανολογικού της εξοπλισμού, με στραμμένη πάντα την προσοχή της στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την ελαχιστοποίηση του ενεργειακού της αποτυπώματος. Πέραν όμως του άρτιου ηλεκτρομηχανολογικού της εξοπλισμού, το σημαντικότερο κεφάλαιο της εταιρείας αποτελεί το ανθρώπινο δυναμικό της. Η Σωληνουργεία Λ. Τζιρακιάν Profil AE καταβάλλει διαρκή προσπάθεια για την εξέλιξή του αλλά και για την αύξηση των θέσεων απασχόλησης συνολικά. Η εταιρεία επιδιώκει την επέκτασή της και σε άλλους κλάδους δραστηριότητας, αλλά και την ενίσχυση των υφιστάμενων, όπως του real estate, στο οποίο ήδη δραστηριοποιείται μέσω της αξιοποίησης των ακινήτων που διαθέτει. Κύρια δραστηριότητά της αποτελεί η εισαγωγή, παραγωγή, επεξεργασία και εμπορία προϊόντων χάλυβα, που κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τόσο στα επιμήκη όσο και στα πλατέα προϊόντα. Πιο συγκεκριμένα, τα βασικά παραγόμενα είδη αποτελούν οι σωλήνες κατασκευών, τόσο θερμής όσο και ψυχρής έλασης, καθώς και οι γαλβανισμένοι. Επιπροσθέτως, στις παρούσες εγκαταστάσεις πραγματοποιείται και η

Το βασικό κανάλι διάθεσης των προϊόντων της αναπτύσσεται σε τρεις κύριους άξονες, τόσο εντός όσο και εκτός του ελλαδικού χώρου: το εκτεταμένο δίκτυο χονδρεμπόρων σιδήρου – που καλύπτει όλη την ελληνική επικράτεια–, τις βιοτεχνίες παντός τύπου, καθώς και την απευθείας προμήθεια σε κατασκευαστικά έργα. Με βασικά «όπλα» την ποιότητα, την αξιοπιστία, τη συνέπεια, την ταχύτητα αλλά και την πολυετή παρουσία στον χώρο, τα προϊόντα της εταιρείας καταλαμβάνουν συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο σε όλα τα μεγάλα έργα ανά την επικράτεια. Με γνώμονα την εταιρική κοινωνική ευθύνη, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, η εταιρεία στέκεται αρωγός στην ενίσχυση ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων αλλά και στη λήψη μέτρων για την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και κάθε επίπτωσης από τη βιομηχανική της δραστηριότητα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, έχει υιοθετήσει το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, το οποίο ικανοποιεί τις απαιτήσεις του διεθνούς προτύπου ΕΝ ISO 14001:2015 και εφαρμόζεται σε όλες τις διεργασίες και διαδικασίες της, εντασσόμενο στο ενιαίο σύστημα διαχείρισης ποιότητας βάσει του ΕΝ ISO 9001:2015. Επιπροσθέτως, η διασφάλιση της ποιότητας πιστοποιείται μέσω του CE mark, που κατέχουν όλα τα παραγόμενα προϊόντα της εταιρείας. Η Σωληνουργεία Λ. Τζιρακιάν Profil AE, με στόχο τη διαρκή εξέλιξη, επενδύει στον κλάδο, επεκτείνοντας και εντείνοντας τις δραστηριότητές της στον χάλυβα, επιδιώκοντας την όσο το δυνατόν πληρέστερη ικανοποίηση των αναγκών της αγοράς, με κεντρικό πυλώνα της τον πελατοκεντρισμό που τη διακρίνει. • • •

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019 ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ - 2019 2ο Βραβείο: Entersoft

3ο Βραβείο: Epsilon Net

2ο Βραβείο: Ελληνικά Πετρέλαια

3ο Βραβείο: Eurobank

1ο Βραβείο: Space Hellas

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ - 2019 1ο Βραβείο: Motor Oil

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ - 2019 1ο Βραβείο: Fourlis Συμμετοχών

2ο Βραβείο: Εθνική Τράπεζα

3ο Βραβείο: Ελληνικά Χρηματιστήρια (ΕΧΑΕ)

ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ - 2019 1ο Βραβείο: ΟΤΕ

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

2ο Βραβείο: ΙΑΣΩ

3ο Βραβείο: Marfin Investment Group

1ο Βραβείο: AXIA Ventures Group (Athens Branch)

2ο Βραβείο: Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

3o Βραβείο: BETA Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ - 2019 1ο Βραβείο: Vidavo

2ο Βραβείο: Alpha Trust

3o Βραβείο: Mediterra

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ - 2019 1ο Βραβείο: Alpha Trust

2o Βραβείο: 3Κ Investment Partners AEΔΑΚ

3ο Βραβείο: Ευρωπαϊκή Πίστη Asset Management ΑΕΔΑΚ

2ο Βραβείο: Trastor ΑΕΕΑΠ

3ο Βραβείο: Briq Properties ΑΕΕΑΠ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΑΕΕΑΠ - 2019 1ο Βραβείο: Prodea Investments

ΧΡΗΜΑ 63

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ - 2019, σύμφωνα με την αθροιστική αξία συναλλαγών χρεογράφων του ΧΑ

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2019 ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ASSET & WEALTH MANAGEMENT - 2019 (ΑΕΔΑΚ και ΑΕΔΑΚ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΣΚΟΠΟΥ & ΑΕΠΕΥ σύμφωνα με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών) 1ο Βραβείο: HSBC Retail Banking and Wealth Management

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

2o Βραβείο: Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ

3ο Βραβείο: Triton Asset Management ΑΕΔΑΚ

συνέντευξη

Γιώργος Καραμήτρος Ιδιοκτήτης του οινοποιείου Winery Monsieur Nicolas-G. Karamitros

Οινοποιείο Καραμήτρου:

Τα ιδιαίτερα κρασιά από τον Μεσενικόλα που θέλουν να κατακτήσουν τον κόσμο «Η τέχνη του κρασιού αντικατοπτρίζει την ίδια τη ζωή. Έχει χαρές, δυσκολίες, κόπο, δημιουργία. Και φτάνει μια όμορφη στιγμή, όταν ανοίγεις ένα μπουκάλι εξαιρετικού κρασιού, για να ξεχάσεις όλα τα δύσκολα και να οπλισθείς με ελπίδα και κουράγιο για τη συνέχεια. Αυτή είναι η μαγεία του κρασιού, αυτή είναι η μαγεία της ζωής…» αναφέρει, χαρακτηριστικά, ο κ. Γιώργος Καραμήτρος, ιδιοκτήτης του οινοποιείου Winery Monsieur Nicolas-G. Karamitros, το οποίο «συνοδεύει» μια μοναδική ιστορία. Γύρω στο 1455, φθάνει στην περιοχή της λίμνης Πλαστήρα –στον σημερινό Μεσενικόλα– για να βρει καταφύγιο ζωής ο Monsieur Nicolas, ένας ευγενής φραγκικής καταγωγής. Ως γνώστης της αμπελοκαλλιέργειας και του καλού κρασιού, αναγνωρίζει στην τοπική ποικιλία ενός μαύρου σταφυλιού με μοναδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και αφιερώνει τη ζωή του στη συστηματική καλλιέργειά της, όπως και στη γενικότερη ανάπτυξη της αμπελουργίας στην περιοχή. Η κληρονομιά που θα αφήσει, αυτή της γνώσης και της φροντίδας για το κρασί, θα χαραχτεί για πάντα στη μνήμη των ντόπιων καλλιεργητών, που θα τον τιμήσουν δίνοντας το όνομά του (παραφράζοντάς το με την ντοπιολαλιά από Μεσιέ Νικολά σε Μεσενικόλα) στην τοπική ποικιλία «Μαύρο Μεσενικόλα», καθώς και στο μικρό χωριό που αναπτύχθηκε γύρω από τα αμπέλια. Ο κ. Γιώργος Καραμήτρος, ιδιοκτήτης του ομώνυμου οινοποιείου, που βρίσκεται στον Μεσενικόλα –στις πλαγιές των Αγράφων, σε απόσταση 2 χλμ. από τη Λίμνη Πλαστήρα–, παράγει σήμερα το MESSENICOLA, το ομώνυμο κρασί ΠΟΠ (από το 1994), από την ποικιλία Μαύρο Μεσενικόλα και τις ποικιλίες Syrah & Carignan. Άλλες ετικέτες που παράγει σήμερα το οινοποιείο, πολύ αγαπημένες στο κοινό, είναι τα MOI, JE M’EN FOUS! Μια σειρά κρασιών φρέσκων, που κρατάνε όλα τα αρώματα των ποικιλιών και που έχουν κερδίσει το νεανικό κοινό. Τα κρασιά αυτά άνοιξαν, ουσιαστικά, τις αγορές του εξωτερικού για το οινοποιείο Winery Monsieur Nicolas. Και, φυσικά, ακολουθεί το «βαρύ πυροβολικό» του οινοποιείου, τα μοναδικά TALES OF BLOOD & PARADISE CAN WAIT, που έχουν κερδίσει τους οινόφιλους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, από το 2009, το οινοποιείο πραγματοποιεί εξαγωγές στην Αμερική, τον Καναδά, την Αυστραλία, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, τη Γαλλία, την Κύπρο, το Βέλγιο. Από το 2013, μάλιστα, ξεκίνησε μια συντονισμένη στρατηγική ενεργειών

εξωστρέφειας. Η ταυτότητα του οινοποιείου ανανεώθηκε και οι ετικέτες των κρασιών του ξανασχεδιάστηκαν, αποκτώντας ένα ισχυρό εξαγωγικό προφίλ, ενώ παράλληλα δημιούργησε νέα κρασιά, που κέρδισαν και τους πιο απαιτητικούς φίλους του κρασιού, εντός και εκτός Ελλάδας. Φιλοδοξία, άλλωστε, του κ. Καραμήτρου είναι στο απώτερο μέλλον να κάνει τον τόπο του και το MESSENICOLA γνωστά σε όλο τον κόσμο. Το οινοποιείο διαθέτει 70 στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων και συνεργάζεται με περίπου 100 αμπελοκαλλιεργητές της περιοχής. Επισημαίνεται ότι το οινοποιείο έχει κερδίσει 189 βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς οίνου τα τελευταία χρόνια. Έχει, επίσης, βραβευθεί για τις συσκευασίες και για τις ετικέτες των κρασιών του σε ανάλογους διαγωνισμούς. «Η προσπάθειά μας είναι συνεχής. Προσπαθούμε να είμαστε παρόντες σε όλα τα οινικά γεγονότα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Παίρνουμε μέρος στις μεγαλύτερες εκθέσεις (SIAL-Παρίσι, Le Grand Dégustation-Μόντρεαλ, TopWine-Πεκίνο, ProWein-Ντίσελντορφ κ.ά.) και στους μεγαλύτερους διαγωνισμούς οίνου σε όλο τον κόσμο, καθώς και σε γευσιγνωσίες» επισημαίνει ο κ. Καραμήτρος. Όπως ο ίδιος αναφέρει: «Σήμερα, οι Έλληνες οινοπαραγωγοί κάνουν εξαιρετική δουλειά. Παράγουν πραγματικά ποιοτικά κρασιά, που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα κρασιά των ανταγωνιστών μας σε άλλες χώρες. Επενδύουν σε νέες τεχνολογίες, σε νέες συσκευασίες, επικοινωνούν τη δουλειά τους και έχουν καταφέρει να αλλάξουν τη γνώμη του κόσμου και των επαγγελματιών για το ελληνικό κρασί. Στο εξαιρετικά δυσμενές επιχειρηματικό περιβάλλον που καλούμαστε να επιχειρούμε, πιστέψτε με, καταφέρνουμε το ακατόρθωτο!». • • • ΧΡΗΜΑ 65

θέμα

Τα αυτοκίνητα που προτιμούν οι Έλληνες Πέρα από την τιμή, η συνήθεια, η ματαιοδοξία, η σχεδίαση, η αξιοπιστία, αλλά και η ασφάλεια, επηρεάζουν τις επιλογές των συμπατριωτών μας

του Τάκη Πουρναράκη

ε θετικό πρόσημο έκλεισε το 2019 όσον αφορά στις πωλήσεις καινούργιων αυτοκινήτων. Η αύξηση σε σχέση με το 2018 ήταν πάνω από 10% και οι συνολικές πωλήσεις έφτασαν τις 114.110. Ακολουθώντας την περσινή τάση, ο Ιανουάριος του 2020 ξεκίνησε πολύ θετικά, με αύξηση 4%, συγκριτικά με τον Ιανουάριο του 2019. Μάλιστα, η αύξηση αυτή βασίστηκε κυρίως σε πωλήσεις λιανικής: ταξινομήθηκαν 5.991 νέα μοντέλα αγορασμένα από ιδιώτες έναντι 3.681 εταιρικών (ποσοστό: 61,9% για τους ιδιώτες/38,1% για τις εταιρικές). Σε ό,τι αφορά στις πωλήσεις των εταιρειών, η Toyota με 1.488 αυτοκίνητα ήταν η πρώτη του 66

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Ιανουαρίου, όπως και συνολικά το 2019. Στη δεύτερη θέση ήταν η Peugeot με 1.059 ταξινομήσεις και τρίτη η VW με 923 πωλήσεις. Άνοδο σημείωσαν την περσινή χρονιά και οι πωλήσεις καινούργιων φορτηγών (15,8%), με 8.399 μονάδες, με τον περασμένο μήνα να πωλούνται συνολικά 706 φορτηγά. Μεγάλη άνοδο σημείωσαν οι πωλήσεις των καινούργιων λεωφορείων, με την αύξηση να φτάνει σε ποσοστό 38,4%, με 364 μονάδες, ενώ αυξημένες ήταν και οι πωλήσεις των δικύκλων, με αύξηση 14,5% και 38.230 μονάδες όλο το 2019. Από τις 114.110 οχήματα που πουλήθηκαν το 2019, τα βενζινοκίνητα ήταν το 65,1% και τα πετρελαιοκίνητα το 26,6%. Αύξηση των πωλήσεων σημείωσαν τα υβριδικά μοντέλα, φτάνοντας το 5,8%, ενώ στο 0,4% κυμάνθηκαν

οι πωλήσεις των αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Σημαντική αύξηση γνώρισαν και οι πωλήσεις των αυτοκινήτων που κινούνται με φυσικό αέριο, καταλαμβάνοντας συνολικά το 1,4% των πωλήσεων. Η κατηγορία με τη μεγαλύτερη αύξηση ήταν αυτή των SUV, που κατέλαβαν το 48,7% των πωλήσεων το 2019, από 39,1% που ήταν το 2018. Από τις κατηγορίες που σημείωσαν μεγάλη αύξηση στα οχήματα ελεύθερου χρόνου (SUV) ήταν η κατηγορία Β και C, με ποσοστά 28,5% και 23,9% αντίστοιχα.

Toyota, και πάλι Toyota! Οι Έλληνες ψηφίζουν Yaris: το μικρό μοντέλο της Toyota πούλησε πέρσι 6.992 αυτοκίνητα, με την ιαπωνική εταιρεία να φτάνει τις 13.493 πωλήσεις. Δηλαδή αν το Yaris ήταν μάρκα, θα βρισκόταν στην 7η θέση των πωλήσεων, πάνω από τη Suzuki. Η εμπορική επιτυχία του μικρού αυτοκινήτου πόλης της Toyota οφείλεται στην αξιοπιστία του, το χαμηλό κόστος χρήσης και το after sales, στο οποίο η ιαπωνική εταιρεία είναι κορυφαία. Ας δούμε τις πωλήσεις του 2019 ανά κατηγορία:

Κατηγορία Α 16.078 πωλήσεις: Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

FIAT PANDA

3.764

23,41%

HYUNDAI i10

2.476

15,40%

TOYOTA AYGO

1.937

12,05%

PEUGEOT 108

1.412

8,78%

KIA PICANTO

1.314

8,17%

Η Fiat έχει τεράστια παράδοση στα μικρά αυτοκίνητα πόλης και το Panda διαθέτει πληθώρα επιλογών. Η έκδοση με το φυσικό αέριο αναδεικνύεται πρωταθλητής στην οικονομία. Αρκετοί επιλέγουν το i10 για την αξιοπιστία του, αλλά και για το χαμηλό κόστος χρήσης.

Κατηγορία Β 37.598 πωλήσεις: Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

ΤOYOTA YARIS

6.992

18,60%

OPEL CORSA

3.891

10,35%

VOLKSWAGEN POLO

3.822

10,17%

CITROËN C3

3.764

10,01%

PEUGEOT 208

3.508

9,33%

Εδώ πρωταγωνιστεί με μεγάλη διαφορά το Toyota Yaris και ακολουθούν τα Corsa και Polo. Αξίζει να τονιστεί πως πρόκειται για την πιο δημοφιλή κατηγορία, με τις περισσότερες πωλήσεις, καθώς είναι αυτοκίνητα που δεν προβληματίζουν στις αστικές μετακινήσεις, ενώ ταυτόχρονα ταξιδεύουν χωρίς μεγάλους συμβιβασμούς. Στα χρόνια της κρίσης, η συγκεκριμένη κατηγορία έκλεψε πωλήσεις από τις μεγαλύτερες. Ταυτόχρονα, οι διαστάσεις αυτών των οχημάτων άγγιξαν τα 4 μέτρα, πλησιάζοντας στο όριο της μεγαλύτερης κατηγορίας. ΧΡΗΜΑ 67

θέμα

Κατηγορία B SUV 14.537 πωλήσεις: Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

VOLKSWAGEN T-ROC

1.699

11,69%

SUZUKI VITARA

1.553

10,68%

HYUNDAI KONA

1.372

9,44%

PEUGEOT 2008

1.227

8,44%

AUDI Q2

1.001

6,89%

Πρόκειται για μια κατηγορία με ιδιαίτερη δυναμική, που φέτος, λογικά, θα παίξει μεγαλύτερο ρόλο στον όγκο των συνολικών πωλήσεων. Οι περισσότεροι κατασκευαστές παρουσιάζουν μοντέλα στη συγκεκριμένη κατηγορία και, σίγουρα, τόσο το Juke όσο και το νέο 2008 θα παίξουν σημαντικό ρόλο.

Κατηγορία C 15.816 πωλήσεις: Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

MERCEDES A-SERIES

1.992

12,59%

ΟPEL ASTRA

1.806

11,42%

FIAT TIPO

1.576

9,96%

TOYOTA COROLLA

1.284

8,12%

AUDI A3

1.144

7,23%

Η νέα Mercedes A Class δικαίως πρωταγωνίστησε στην κατηγορία, καθότι φέρνει πραγματικές καινοτομίες, όπως το MBUX, ενώ διαθέτει κι έναν εξαιρετικά οικονομικό πετρελαιοκινητήρα 1.5 lt. Η φετινή χρονιά, με το νέο Golf, το νέο Astra, αλλά και με την Corolla να ανεβάζει τη δυναμική της, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η τάση δείχνει περαιτέρω συρρίκνωση του όγκου πωλήσεων της συγκεκριμένης κατηγορίας.

Μαντεύω ότι φέτος θα είναι η κατηγορία με τις περισσότερες πωλήσεις. Το Qashqai πρωταγωνιστεί εδώ και χρόνια στη συγκεκριμένη κατηγορία, βασιζόμενο σε πληθώρα επιλογών κινητήρων και συστημάτων μετάδοσης. Είναι μια συγκροτημένη πρόταση, που δεν υστερεί πουθενά. Το Toyota CHR, κυρίως με την υβριδική του έκδοση, παίρνει τη θέση του στην αγορά, ενώ ολοένα και περισσότερες νέες προτάσεις έρχονται να προστεθούν στις υπάρχουσες.

Κατηγορία C SUV

Κατηγορία D

36.639 πωλήσεις:

1.776 πωλήσεις:

Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

NISSAN QASHQAI

3.442

16,53%

TOYOTA C-HR

1.840

PEUGEOT 3008

Πωλήσεις

Ποσοστό

SKODA OCTAVIA

603

34,94%

8,84%

MERCEDES C-SERIES

284

16,45%

1.685

8,09%

MERCEDES CLA-SERIES

274

15,87%

DACIA DUSTER

1.395

6,70%

AUDI A4

116

6,72%

BMW X1-SERIES

1.187

5,70%

BMW 3-SERIES

4,87%

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Μοντέλο

«Περασμένα μεγαλεία»: Η πιο εμπορική κατηγορία πριν δέκα χρόνια συρρικνώνεται ταχύτατα μέχρι την εξαφάνισή της. Αδίκως, κατά την άποψή μου, καθότι διαθέτει εξαιρετικά αξιόλογα οχήματα. Είναι όμως που τα περισσότερα από τα μοντέλα της ξεπερνούν το ψυχολογικό όριο των 30 χιλ. ευρώ, οπότε οι επιλογές και οι αγοραστές περιορίζονται.

Κατηγορία D SUV 2.808 πωλήσεις: Μοντέλο

Πωλήσεις

Ποσοστό

SKODA KODIAQ

731

26,03%

VOLVO XC60

371

13,21%

NISSAN X-TRAIL

320

11,40%

MERCEDES GLC-SERIES

258

9,19%

PEUGEOT 5008

258

9,19%

Δεν μας κάνει εντύπωση ότι είχε περισσότερες πωλήσεις από την αντίστοιχη κατηγορία των sedan μοντέλων. Η Skoda πρωταγωνιστεί και εδώ, καθότι διαθέτει ολοκληρωμένη πρόταση κάτω από το όριο των 30 χιλ. ευρώ. Η Volvo με το XC60 έχει κάνει σημαντική δουλειά, κυρίως στις εταιρικές πωλήσεις, το X Trail πουλά χάρη στο Qashqai σε όσους πάνε στη Nissan αλλά θέλουν κάτι πιο μεγάλο, ενώ το ίδιο ισχύει και για το Peugeot 5008. Η πρόσφατα ανανεωμένη GLC έχει τη δυναμική να ανέβει.

Μια κατηγορία που έχει εξαφανιστεί εντελώς είναι αυτή των σπορ αυτοκινήτων: πουλήθηκαν μόλις 212 οχήματα και έχει ενδιαφέρον να τα δούμε αναλυτικά: ΜERCEDES SLC-SERIES

BMW 6-SERIES

FORD MUSTANG

BMW I8

BMW Z4-SERIES

FIAT 124 SPIDER

MINI CABRIO

111

MAZDA MX-5

PORSCHE 911

JAGUAR F-TYPE

PORSCHE BOXSTER

NISSAN GT-R

PORSCHE CAYMAN

SUBARU BRZ

OPEL CASCADA

TOYOTA GT86

BMW 8-SERIES

AUDI R8

ΧΡΗΜΑ 69

θέμα Πωλήσεις 2019

Όσον αφορά στα ηλεκτρικά οχήματα, το BMW i3 είχε 61 πωλήσεις, το Nissan Leaf είχε 33 πωλήσεις και η Jaguar I Pace 26 πωλήσεις. Η τάση της αγοράς είναι, λοιπόν, ευάερα, ευήλια SUV και μικρά πρακτικά αυτοκίνητα πόλης. Ελάχιστοι ενδιαφέρονται για τη σπορ οδήγηση, τα μεγάλα ταξίδια, τις επιδόσεις. Οι περισσότεροι ζητούν χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου, αξιοπιστία και μεγάλες οθόνες multimedia. Πολύ λίγοι ρωτούν για κινητήρες, αναρτήσεις, οδική συμπεριφορά. Είναι εντυπωσιακή η πορεία που έχουν πάρει οι προτεραιότητες των πελατών. Είναι σαν να αγοράζεις σπίτι και να κοιτάς τη θέα, αντί των θεμελίων. Σημεία των καιρών… • • •

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

TOYOTA

13.493

PEUGEOT

10.350

10.171

HYUNDAI

8.292

OPEL

7.846

FIAT

7.535

CITROËN

7.194

SUZUKI

6.778

NISSAN

6.635

MERCEDES

4.832

RENAULT

4.446

AUDI

4.267

FORD

4.159

BMW

3.718

KIA

3.429

SEAT

3.325

SKODA

2.819

VOLVO

2.042

DACIA

1.934

MINI

1.890

ΛΟΙΠΟΙ

1.682

SMART

901

HONDA

693

MITSUBISHI

534

CHRYSLER

469

MAZDA

344

LAND ROVER

342

ALFA ROMEO

320

JAGUAR

132

PORSCHE

119

LEXUS

SUBARU

SSANGYONG

ABARTH

MASERATI

άρθρο

Το σύστημα “bewell” της INTERAMERICAN μοχλός ανάπτυξης των ασφαλίσεων υγείας Η πρωτοποριακή στροφή της INTERAMERICAN, από τα τέλη του 2018, σε ένα πρότυπο σύστημα ευέλικτης ασφάλισης υγείας, σταδιακά, αναδεικνύει τα σημαντικά πλεονεκτήματά του με την εισαγωγή της νέας λογικής για προσωποποιημένη ασφάλιση, με συμμέτοχο στη διαμόρφωση των καλύψεων τον ίδιο τον πελάτη. Το σύστημα “bewell”, στο κλείσιμο του 2019, παρουσιάζει ήδη ένα χαρτοφυλάκιο 14,5 εκατ. ευρώ, με περίπου 31.000 ασφαλισμένους, από τους οποίους οι 8 στους 10 ασφαλίζονται για πρώτη φορά στην εταιρεία. Χαρακτηριστικό της ευελιξίας του συστήματος είναι το γεγονός ότι σε κάθε συμβόλαιο αντιστοιχούν 1,5 ασφαλισμένοι και 2,1 προϊόντα ανά ασφαλισμένο, μέσα από το απεριόριστο εύρος επιλογών για καλύψεις. Φυσικά, το “bewell” έχει συμβάλει και στα αποτελέσματα παραγωγής ασφαλίστρων της εταιρείας στον τομέα της υγείας, όπου τα μικτά εγγεγραμμένα ασφάλιστρα πέρσι αυξήθηκαν κατά 3,8% έναντι του 2018, προσεγγίζοντας τα 110 εκατ. ευρώ. Ήδη, ποσοτική έρευνα της INTERAMERICAN, τον περασμένο Νοέμβριο, στο πελατολόγιο του “bewell” καταδεικνύει την ιδιαίτερα υψηλή ικανοποίηση των νεότερων και πιο μορφωμένων πελατών. Άλλωστε, η μέση ηλικία των ασφαλισμένων του συστήματος είναι τα 29 έτη. Το Net Promoter Score (NPS), ο σύνθετος δείκτης ικανοποίησης που αφορά κυρίως στην πρόθεση σύστασης του προγράμματος σε τρίτους, είναι σημαντικά υψηλότερος από τα διεθνή standards στον τομέα ασφάλισης της υγείας. Η πρόθεση ακύρωσης είναι αμελητέου ποσοστού (0,9%), ενώ το “value for money” της ασφάλισης αναγνωρίζει το 73% των πελατών. Στη βάση της αξιολόγησης αυτών των στοιχείων, η INTERAMERICAN θα συνεχίσει να υποστηρίζει την εμπορική στρατηγική της για υψηλή παρα-

γωγικότητα και διεύρυνση του εταιρικού δικτύου Agency για διανομή και υπηρεσίες συμβουλευτικής στην ασφάλιση υγείας. Παράλληλα, αναπτύσσονται οι ποιοτικές υπηρεσίες του οικοσυστήματος υγείας, με τον εμπλουτισμό της ασφαλιστικής κάλυψης με σειρά υπηρεσιών που κατευθύνουν τον πελάτη σε έναν νέο τρόπο ζωής, σε μια «νέα εμπειρία». Το δίκτυο ιατρών, οι ιδιόκτητες υποδομές (γενική κλινική Αθηναϊκή Mediclinic, πολυϊατρεία Medifirst στην Αττική) και η Γραμμή Υγείας 1010 βρίσκονται στον πυρήνα αυτών των υπηρεσιών, ενώ ευρύτερα θα παρέχονται δυνατότητες υπηρεσιών για την άσκηση, την ψυχική υγεία, τη διατροφή, τη λογο/εργοθεραπεία και την εκπαίδευση/ενημέρωση. Τόσο στο ασφαλιστικό μέρος όσο και στο πελατοκεντρικό φάσμα υπηρεσιών για καλύτερη υγεία, που αναπτύσσει η εταιρεία, έρχονται στο προσκήνιο προκλήσεις της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας οι οποίες αλλάζουν το τοπίο και, σταδιακά, οδηγούν σε έναν πιο πληροφορημένο και υπεύθυνο για την υγεία του πολίτη. Η στρατηγική της INTERAMERICAN για την ολοκληρωμένη διαχείριση της Yγείας, στο πλαίσιο της αποστολής της εταιρείας «να βοηθά τους ανθρώπους να ζουν ασφαλέστερα, περισσότερο και καλύτερα», υλοποιείται με έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα και πρόληψη. H INTERAMERICAN υποστηρίζει, σήμερα, τα ασφαλιστικά προγράμματά της με ένα πανελλαδικά ανεπτυγμένο Δίκτυο Υγείας, που αριθμεί

1.422 επιλεγμένους ιατρούς, 731 χειρουργούς με ειδική σχέση συνεργασίας, 244 διαγνωστικά κέντρα και 32 νοσηλευτικά ιδρύματα. Στο Δίκτυο Υγείας περιλαμβάνονται και οι ιδιόκτητες υποδομές, στις οποίες εντός του 2020 αναμένεται να προστεθεί ένα νέο πολυϊατρείο Medifirst, στο Περιστέρι. Συνολικά κατά το 2019, στα δύο εταιρικά Medifirst (νοτίων και βορείων προαστίων) έτυχαν πρωτοβάθμιας φροντίδας με check-up, κλινικές και διαγνωστικές εξετάσεις 105.700 περιστατικά, αυξημένα κατά 23,8% έναντι του 2018. Ειδικότερα, το σύστημα υγείας “bewell”, που εκφράζει μια νέα αντίληψη ολιστικής διαχείρισης της υγείας και ανανεώνει την επί τρεις δεκαετίες και πλέον πρωτοπόρο παρουσία της εταιρείας στον κλάδο, βασίζεται σε έξι τομείς επιλογών των ασφαλιζομένων: ιατρούς και διαγνωστικές εξετάσεις, διαχείριση επειγόντων περιστατικών, παροχή επιδομάτων, νοσηλεία λόγω ασθένειας ή ατυχήματος, νοσηλεία μόνο μετά από ατύχημα και φάρμακα. Το “bewell” εξατομικεύει απόλυτα την ασφαλιστική κάλυψη και την προσαρμόζει στις ανάγκες και οικονομικές δυνατότητες του πελάτη, για τον ίδιο και για κάθε μέλος της οικογένειάς του, ακολουθώντας τον σε κάθε ηλικιακή περίοδο της ζωής του. Το συμβόλαιο συνδιαμορφώνεται από την εταιρεία και τον πελάτη, με παραμετροποίηση όλων των δεδομένων και αξιοποίηση των ιδιόκτητων υποδομών της INTERAMERICAN για αποτελεσματικότερες και πιο άμεσες υπηρεσίες, προς όφελος του πελάτη. • • • ΧΡΗΜΑ 71

συνέντευξη

Πάνος Ζαμπέλης Αδειούχος Αναλογιστής, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΟΝ Hewitt Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας, Πρόεδρος του ΤΕΑ-ΕΛΤΑ

Ιδανικό μέσο τα ΤΕΑ για την αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού προβλήματος Στην Κυρέλα Πέτρου

«Ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης αποτελεί ιδανικό μέσο για να αντιμετωπιστούν τα εμφανή προβλήματα του κοινωνικοασφαλιστικού συνταξιοδοτικού συστήματος» αναφέρει ο κ. Πάνος Ζαμπέλης, αδειούχος αναλογιστής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΑΟΝ Hewitt Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας και πρόεδρος του ΤΕΑ-ΕΛΤΑ. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Ζαμπέλης αναφέρεται στα προβλήματα και τις προοπτικές του θεσμού στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας συγκεκριμένες προτάσεις, ανά περίπτωση.

Τα επαγγελματικά ταμεία κυριαρχούν στις χρηματαγορές των χωρών στις οποίες ο θεσμός είναι αναπτυγμένος

Κύριε Ζαμπέλη, ποιο καθεστώς επικρατεί σήμερα ως προς τη λειτουργία των επαγγελματικών ταμείων; Το καθεστώς λειτουργίας των ΤΕΑ καθορίζεται κυρίως από τα παρακάτω νομοθετήματα: • από τον νόμο 3029/2002, με όσες προσθήκες και αλλαγές ακολούθησαν,

Η ελληνική νομοθεσία –και κυρίως ο ν. 3029/2002– αποτελεί έναν κακό αυτοσχεδιασμό, που δεν έλαβε υπόψη του καθόλου την ευρωπαϊκή εμπειρία.

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

• από τον Κανονισμό Δεοντολογίας ΦΕΚ Β’ 2751/2014, • από την Οδηγία 41/2003 και • από την Οδηγία 2341/2016. Αυτά τα βασικά νομοθετήματα συμπληρώνονται με μια σειρά άλλων επιμέρους νομοθετημάτων που προέρχονται κυρίως από την ΕΕ και αφορούν εξειδικευμένα θέματα. Η υπάρχουσα ελληνική νομοθεσία, η οποία υποτίθεται ότι αποτελεί εξειδίκευση της αντίστοιχης ευρωπαϊκής, πάσχει σε πολλά σημεία και έχει ανάγκη να μπει σε νέες βάσεις, λαμβάνοντας εμπειρία από την πολύχρονη παρουσία του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως Ηνωμένο Βασίλειο και Ολλανδία.

Η άποψή μου είναι ότι η ελληνική νομοθεσία –και κυρίως ο ν. 3029/2002– αποτελεί έναν κακό ελληνικό αυτοσχεδιασμό, που δεν έλαβε υπόψη του καθόλου την ευρωπαϊκή εμπειρία στον τομέα αυτό, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού ο θεσμός έχει ιστορία μεγαλύτερη των 200 ετών σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, δηλαδή είναι διεθνώς αρκετά παλαιότερος και αυτής της κοινωνικής ασφάλισης. Στην Ελλάδα υπάρχουν, αυτήν τη στιγμή, περίπου 20 ΤΕΑ, τα οποία παρέχουν κυρίως μια εφάπαξ παροχή, η οποία σχηματίζεται με τη μέθοδο των ατομικών λογαριασμών του τύπου της καθορισμένης εισφοράς. Όλα αυτά τα ΤΕΑ είναι προαιρετικής συμμετοχής, που σημαίνει ότι οι ασφαλισμένοι συμμετέχουν μόνο αν το επιθυμούν. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, πρόσφατα, κατόπιν σχετικής νομοθετικής ρύθμισης (2012), δόθηκε η δυνατότητα σε 4 ταμεία υποχρεωτικής επικουρικής ασφάλισης να μετατραπούν σε ΤΕΑ. Δεν αναμένεται να προστεθούν άλλα επικουρικά ταμεία στην κατηγορία αυτή. Τα ΤΕΑ αυτά είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και διοικούνται από τα διοικητικά τους συμβούλια. Ορισμένα από αυτά είναι δημιουργήματα συνδικαλιστικών φορέων και αφορούν είτε μισθωτούς είτε ελεύθερους επαγγελματίες, και άλλα προέρχονται από σύμπραξη εργοδοτών και εργαζομένων. Στην τελευταία περίπτωση, οι εργοδότες συμμετέχουν στην καταβολή εισφοράς. Τα ΤΕΑ στόχο έχουν να διαμορφώσουν μια παροχή επιπλέον αυτής που παρέχει το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα. Τα ΤΕΑ που παρέχουν παροχή συνταξιοδότησης λειτουργούν υποχρεωτικά με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Πού εντοπίζονται προβλήματα και ποιες είναι οι προτάσεις σας για την επίλυσή τους; Το βασικότερο εμπόδιο στη δημιουργία νέων ΤΕΑ είναι το υψηλό επίπεδο των υποχρεωτικών εισφορών που καταβάλλουν στην κοινωνική ασφάλιση εργαζόμενοι και εργοδότες (από τα υψηλότερα στον κόσμο), πράγμα που περιορίζει τις δυνατότητες συμμετοχής και καταβολής εισφορών και σε ένα ΤΕΑ. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτυχθεί ο θεσμός των ΤΕΑ είναι να βρεθεί λύση στα προβλήματα που μαστίζουν τον θεσμό του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος.

Άλλο πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι η ύπαρξη μιας διάσπαρτης εποπτείας, η οποία κατανέμεται σε τρεις εποπτικές αρχές: • την Εθνική Αναλογιστική Αρχή, • τη Διεύθυνση Επαγγελματικής Ασφάλισης της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων και • την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μια μη αποτελεσματική εποπτεία. Ένα άλλο εποπτικό μειονέκτημα είναι η ασύλληπτη γραφειοκρατία, που αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στη δημιουργία νέων ΤΕΑ. Προτείνεται η δημιουργία ενιαίας και ανεξάρτητης εποπτείας, που να λειτουργεί μόνο με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Μεγάλο μειονέκτημα αποτελεί και η απαγόρευση δημιουργίας ΤΕΑ από ομάδες μικρότερες των 100 ατόμων. Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι προοπτικές του θεσμού στην Ελλάδα; Ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης αποτελεί ιδανικό μέσο για να αντιμετωπιστούν τα εμφανή προβλήματα του κοινωνικοασφαλιστικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Ήδη αυτό έχει επισημανθεί από την ΕΕ, η οποία έχει δώσει αντίστοιχες κατευθύνσεις σε όλα τα κράτη μέλη. Το ελληνικό κοινωνικοασφαλιστικό συνταξιοδοτικό σύστημα βρίσκεται εδώ και 10 χρόνια σε φάση συνεχούς συρρίκνωσης παροχών και αυτό αναμένεται να συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια. Όσο αυτό υποχωρεί τόσο αφήνει έδαφος για να καλυφθεί από τα επαγγελματικά ταμεία. Η συγκέντρωση μεγάλων αποθεματικών κεφαλαίων στα ΤΕΑ μπορεί να αποτελέσει πηγή χρηματοδότησης για τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα επαγγελματικά ταμεία κυριαρχούν στις χρηματαγορές των χωρών όπου ο θεσμός είναι αναπτυγμένος (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Ολλανδία κ.λπ.). Τι μας διδάσκει η λειτουργία τους σε άλλες χώρες; Υπάρχουν κάποια επιτυχημένα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε;

Η συγκέντρωση μεγάλων αποθεματικών κεφαλαίων στα ΤΕΑ μπορεί να αποτελέσει πηγή χρηματοδότησης για τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία.

Ο θεσμός των ΤΕΑ έχει επιτυχημένη ιστορία αιώνων στις χώρες του αγγλοσαξονικού τομέα. Για τον λόγο αυτό, τα επαγγελματικά ταμεία προωθούνται από την ΕΕ. Όλες οι χώρες που αναφέρθηκαν παραπάνω (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Ολλανδία) αποτελούν επιτυχημένα παραδείγματα. Όμως και σε άλλες χώρες στις οποίες ο θεσμός δεν εξαπλώθηκε τόσο πολύ όσο στις προαναφερόμενες, εν τούτοις επέτυχε στον βαθμό που εφαρμόστηκε (Γερμανία, Σκανδιναβία κ.λπ.). Πείτε μας για τη δραστηριότητα της AON Hewitt στην Ελλάδα και για τους στόχους σας. Η AON Hewitt Ελλάδος είναι μέλος ενός πολύ μεγάλου ομίλου που είναι εισηγμένος στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Είναι γνωστός για την προσφορά υψηλού επιπέδου αναλογιστικών υπηρεσιών προς ασφαλιστικούς φορείς σε όλο τον κόσμο, είναι επίσης γνωστός για την παροχή υπηρεσιών διαχείρισης των λειτουργικών διαδικασιών για επαγγελματικά ταμεία. Το ελληνικό γραφείο της AON Hewitt είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης αναλογιστών σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Στην περιοχή μας υπάρχουν γραφεία της ΑΟΝ Hewitt στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία. Το διοικητικό κέντρο για τα γραφεία αυτά είναι η Αθήνα. Η AON Hewitt προσφέρει αναλογιστικές υπηρεσίες σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή μέσω αυτών των γραφείων. Επίσης, η AON Hewitt προσφέρει υπηρεσίες διαχείρισης των λειτουργικών διαδικασιών σε ΤΕΑ στην Κύπρο για περισσότερα από 10 χρόνια και στην Ελλάδα πρόσφατα. • • • ΧΡΗΜΑ 73

po rt al

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ

Η Alpha Bank δανείστηκε 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 4,25%

Στις σελίδες αυτές θα βρείτε τους τίτλους ειδήσεων και άρθρων που έχουν δημοσιευθεί τον τελευταίο μήνα στο portal

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

Οι πυρετώδεις διαβουλεύσεις, οι διαπραγματεύσεις και οι παρουσιάσεις στο εξωτερικό, τελικά, απέδωσαν καρπούς. Το βιβλίο προσφορών για το ομόλογο Tier II της Alpha Bank άνοιξε και έκλεισε με εντυπωσιακή ταχύτητα. Η Alpha Bank δανείστηκε 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 4,25%, που αποτελεί το χαμηλότερο επιτόκιο δανεισμού ελληνικής τράπεζας μέχρι σήμερα. Ανάδοχοι για τη δι-

αδικασία είναι η Citi, η Goldman Sachs International, η HSBC, η JP Morgan και η NatWest. Το ομόλογο μειωμένης εξασφάλισης Τier II είναι δεκαετές, αλλά δεν μπορεί να ανακληθεί προτού περάσουν τα 5 πρώτα χρόνια. Ημερομηνία λήξης είναι η 13η Φεβρουαρίου του 2030. Το ομόλογο θα διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο του Λουξεμβούργου.

▶▶▶ Τράπεζα Πειραιώς: Τιτλοποιήσεις 7 δισ. ευρώ, μείωση NPEs κατά 11 δισ. ευρώ το 2020

χαμηλότερο του 30% μέχρι το τέλος του 2020, έναντι αρχικού στόχου για μείωση κοντά στο 40%.

Τον σχεδιασμό για τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων 7 δισ. ευρώ ανακοίνωσε στους επενδυτές η Τράπεζα Πειραιώς, φέροντας εμπροσθοβαρώς τις ενέργειες για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων της, με όχημα το ελληνικό APS «Ηρακλής». Η έκδοση ομολόγου Tier ΙΙ ποσού 400 εκατ. ευρώ τον Ιούνιο του 2019 ήταν η πρώτη από ελληνική τράπεζα μετά από 11 χρόνια. Συνολικά, οι αποφασιστικές ενέργειες της τράπεζας ενίσχυσαν την κεφαλαιακή θέση κατά περίπου 200 μονάδες βάσης, στο υψηλό της αρχικής κατεύθυνσης που είχε επικοινωνηθεί. Η Τράπεζα Πειραιώς θα προχωρήσει σε εμπροσθοβαρείς ενέργειες μη οργανικής μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων της το 2020 και σε τιτλοποιήσεις ύψους περίπου 7 δισ. ευρώ. Συνολικά, η συρρίκνωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που προγραμματίζεται το 2020 θα ενισχυθεί στα περίπου 11 δισ. ευρώ, καταλήγοντας σε δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων

▶▶▶ Τελευταία ευκαιρία για τη

διάσωση της ΛΑΡΚΟ

Άμεσα αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή η τροπολογία με την οποία επιχειρείται να δοθεί η τελευταία ευκαιρία για τη συνέχιση της δραστηριότητας της ΛΑΡΚΟ με τη θέση της εταιρείας σε καθεστώς ειδικής διαχείρισης, μείωση του κόστους και των μισθών και άμεση προκήρυξη διαγωνισμού για την πώληση του εργοστασίου και των ορυχείων, με στόχο την ολοκλήρωση της πώλησης εντός δωδεκαμήνου. Το σχέδιο δράσης για τη διάσωση της μεταλλευτικής/μεταλλουργικής δραστηριότητας περιλαμβάνει: εγκατάσταση εντός του Μαρτίου Ειδικού Διαχειριστή, εκταμίευση μίας –τελευταίας– κρατικής επιχορήγησης για τη διασφάλιση της συνέχισης λειτουργίας της εταιρείας, ξεκαθάρισμα των περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να προκηρυχθεί διεθνής πλειοδοτικός διαγωνισμός για το σύνολο ή μέρος του ενεργητικού (εργοστάσιο και

Intelligence, not just news.

ορυχείο Λάρυμνας, ορυχεία Καστοριάς και Εύβοιας).

ακίνητα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για τη στέγαση των καταστημάτων της.

▶▶▶ Οι κάρτες της Eurobank θα… αυτοκαταστρέφονται

▶▶▶ Creta Farms: Δάνειο 4

Την πρωτοβουλία της Eurobank να μετατρέψει, σταδιακά, όλες τις πλαστικές χρεωστικές κάρτες της σε βιοδιασπώμενες ανακοίνωσε πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου, Φωκίων Καραβίας, μιλώντας στο πλαίσιο της εκδήλωσης των Growth Awards. Η κίνηση εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική της Eurobank να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, καθώς από το 2015 είναι η πρώτη τράπεζα που εφαρμόζει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης ενέργειας, μεγιστοποιώντας την εξοικονόμηση. «Οι κάρτες πηγαίνουν σε εκατομμύρια πελάτες και γι’ αυτό είναι σημαντικό να αφήσουμε σταδιακά, αλλά γρήγορα, πίσω μας τα γνωστά πλαστικά» σημείωσε ο κ. Καραβίας.

▶▶▶ «Απόβαση» γνωστής εταιρείας αθλητικών ειδών στην Ελλάδα

Μια νέα είσοδος μιας σερβικής αλυσίδας καταστημάτων που εμπορεύεται αθλητικά είδη και εξοπλισμό αναμένεται σύντομα. Πρόκειται για τη Sport Vision, η οποία έχει ήδη εκκινήσει τις διαδικασίες για τη σύσταση εταιρείας και συγκεκριμένα της θυγατρικής Sport Vision Μονοπρόσωπη, με αρχικό μετοχικό κεφάλαιο 100 χιλ. ευρώ. Στο ΔΣ της εταιρείας τοποθετήθηκε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος ο Jevtic Dario, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος και αντιπρόεδρος ο Βασίλειος Καραμανλής και μέλος ο Παναγιώτης Λάρδας. H μητρική Sport Vision ιδρύθηκε το 1996 στο Βελιγράδι και, πλέον, δραστηριοποιείται στη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Αλβανία, τη Ρουμανία, την Κροατία, το Μαυροβούνιο, τη Σλοβενία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη. Η εταιρεία, την παρούσα περίοδο, αναζητεί

εκατ. για ενδιάμεση χρηματοδότηση, μέχρι νεωτέρας

Κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Ρεθύμνου η αίτηση επικύρωσης του σχεδίου εξυγίανσης της Creta Farms και ορίστηκε δικάσιμος για τις 20 Μαρτίου 2020. Όπως ανακοίνωσε η εταιρεία, υπογράφηκε επίσης νέα δανειακή σύμβαση, συνολικού ποσού 4 εκατ. ευρώ, μεταξύ των πιστωτριών Τραπεζών, της Impala Hellas και της Creta Farms. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της ενδιάμεσης χρηματοδότησης και μαζί με την εξασφάλιση παράτασης του καθεστώτος προστασίας έναντι διεκδικήσεων των πιστωτών της (το οποίο εκπνέει στις 29 Φεβρουαρίου 2020) αποτελούν τις προϋποθέσεις για τη συνέχιση της απρόσκοπτης λειτουργίας της ρεθυμνιώτικης αλλαντοβιομηχανίας στην πορεία για την εφαρμογή του σχεδίου εξυγίανσης. Υπενθυμίζεται ότι η γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρείας στις 27 Φεβρουαρίου κλήθηκε να εγκρίνει το σχέδιο. ▶▶▶ H Δωδώνη πάει… Μ. Βρετανία-Μεγάλη συνεργασία με τη Marks & Spencer

Δύο προϊόντα της αναμένεται να διοχετεύσει στη βρετανική αγορά η εταιρεία γαλακτοκομικών ειδών Δωδώνη, μέσω συνεργασίας που υπέγραψε με τα καταστήματα Marks & Spencer στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα προϊόντα θα διανεμηθούν στα 200 καταστήματα Marks & Spencer στο Ην. Βασίλειο. Μετά από αυτήν την κίνηση, η φέτα και το χαλούμι θα βρίσκονται στα ράφια των Marks & Spencer. Μετά και την πρόσφατη εξέλιξη, με την οποία αποκαθίσταται το αποκλειστικό εμπορικό σήμα για το χαλούμι στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Κύπριοι αγρότες έχουν αποκτήσει απο-

κλειστικά δικαιώματα για την εμπορία του τυριού τους χρησιμοποιώντας την περιγραφή «Χαλούμι». ▶▶▶ Α ν α κ α τ α τ ά ξ ε ι ς σ τ η Βουλγαρία επηρεάζουν την Intralot: Οι επόμενες κινήσεις του ομίλου Με έναν νόμο που τέθηκε σε ισχύ στη γειτονική Βουλγαρία, επηρεάζονται άμεσα οι δραστηριότητες της Intralot στη χώρα, καθώς παύεται άμεσα η ισχύς τριών εκ των έξι αδειών της θυγατρικής της (κατά 49%) Eurobet Ltd. Η τροποποίηση του Νόμου περί Παιγνίων, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στις σχετικές ανακοινώσεις, αφορά σε όλα τα παιχνίδια τύπου λοταρίας, με εξαίρεση τα παιχνίδια τύπου ΚΙΝΟ, τα οποία στο εξής ανατίθενται μονοπωλιακά στην κρατική λοταρία. Ο όμιλος δρομολογεί ήδη ενέργειες προκειμένου να διευθετηθεί νομικά το ζήτημα και να διασφαλίσει τα συμφέροντά του στην αγορά της Βουλγαρίας. ▶▶▶ O όμιλος Βαρδινογιάννη

βάζει «ζεστό» χρήμα στον Alpha

Με ένα αρκετά μεγάλο ποσό ως χορηγία ενισχύει τον τηλεοπτικό σταθμό ο όμιλος Βαρδινογιάννη. Στις 12 Φεβρουαρίου, η Επιτροπή Ανταγωνισμού επικύρωσε την απόκτηση του συνόλου των μετοχών του τηλεοπτικού σταθμού από τη “Motor Oil”. Δύο ημέρες μετά, έγινε η πρώτη μεγάλη επίσημη επένδυση του ομίλου Βαρδινογιάννη στον Alpha, αφού το ΔΣ του σταθμού, μέσω της «Alpha Δορυφορική Τηλεόραση ΑΕ», ενέκρινε τη σύναψη δανείου με τη “Mediamax Holdings Limited”, η οποία και κατέχει το 100% του καναλιού. Το δάνειο από τη θυγατρική της Motor Oil θα είναι ύψους 17,5 εκατ. ευρώ, θα αποπληρωθεί σε 10 δόσεις και ακολουθεί το πρώτο δάνειο που είχε δοθεί τον Νοέμβριο (πριν όμως βγάλει απόφαση η ΕΑ) και άγγιζε το ποσό των 8,5 εκατ. ευρώ. • • • ΧΡΗΜΑ 75

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA ΑΕ. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Αποδέχομαι πως τα προσωπικά μου στοιχεία θα τηρηθούν από την ETHOS MEDIA Εκδοτική-Συνεδριακή AE για τις ανάγκες αποστολής του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, στο οποίο είμαι συνδρομητής. Η αποστολή του περιοδικού γίνεται μέσω εταιρείας διανομής ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Λαζαράκου Αναστασία, Σύμβουλο Διοίκησης, στο e-mail: lazarakou.n@ethosmedia.eu

ανάλυση

THE WALT DISNEY Co.

Τιμή Μετοχής 13 Δεκεμβρίου 2019 Χρηματιστήριο (σε $)

Εταιρεία Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο NASDAQ, NYSE, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ [Bloomberg Ticker: DIS:US] [Reuters Ticker: DIS.N] Κλάδος Δραστηριότητας: Επικοινωνίες/Ψυχαγωγία

146,94 $

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. €) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

1.802,40 264.844,66 10.201.425 0,841

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε $) 160,00

30.000.000

120,00

22.500.000

151,64 100,35 7,46% 6,45% 31,23%

Μέγ. 52 εβδ. (€) Χαμ. 52 εβδ. (€) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

80,00

15.000.000

40,00

7.500.000 0

0.00 12/11/18 1/28/19

3/13/19

4/26/19

6/11/19

7/25/19

9/9/19 10/22/19 12/5/19 Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Τιμή Μετοχής (σε $)

Όγκος συν/γών

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Η Εταιρεία “The Walt Disney Company” αποτελεί έναν διεθνή όμιλο επικοινωνιών και ψυχαγωγίας. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στους ακόλουθους 4 τομείς: Media Networks, Parks Experiences & Products, Studio Entertainment και Direct-ToConsumer and International. [Πηγή: Reuters]

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

Αποτελέσματα Α’ 6μήνου 2019 (Όμιλος, σε εκατ. $) HY 2019

HY 2018

Κύκλος Εργασιών

30.225

1,09%

29.899

140,00

Μικτό Κέρδος

12.848

-5,73%

13.629

120,00

8.369

-10,04%

9.303

100,00

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

80,00

Κέρδη προ Φόρων

10.668

39,03%

7.673

Καθαρά Κέρδη μφδμ

8.240

11,96%

7.360

160,00

60,00 11/12/18 17/1/19 25/2/19 1/4/19 7/5/19 12/6/19 18/7/19 22/8/19 27/9/19 1/11/19 S&P 500

Μετοχή

9/12/19

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Σημείωση: Το οικονομικό έτος της Εταιρείας διαρκεί από την 1η Οκτωβρίου μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου. Το α’ εξάμηνο αφορά στην περίοδο Οκτώβριος-Μάρτιος.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ & ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2013-2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

Πωλήσεις

Μικτά Κέρδη

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2013

45.041

20.007

9.620

6.136

43,2

5,8

23,6

0,31

14%

2014

48.813

22.393

12.246

7.501

35,3

5,9

20,0

0,33

17%

2015

52.465

24.101

13.868

8.382

31,6

5,9

17,8

0,39

19%

2016

55.632

25.639

14.868

9.391

28,2

6,1

16,6

0,47

22%

2017

55.137

24.831

13.788

8.980

29,5

6,4

17,2

0,61

22%

2018

59.434

26.708

14.729

12.598

21,0

5,4

15,8

0,43

26%

2019

69.570

27.552

13.944

11.054

24,0

3,0

19,1

0,53

12%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2014-2019 (Όμιλος, σε εκατ. $) 2014

2015

2016

2017

2018

2019

Πωλήσεις

48.813

52.465

55.632

55.137

59.434

69.570

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

26.420

28.364

29.993

30.306

32.726

42.018

45,88%

45,94%

46,09%

45,04%

44,94%

39,60%

7.501

8.382

9.391

8.980

12.598

11.054

15,4%

16,0%

16,9%

16,3%

21,2%

15,9%

3.421

4.269

4.610

4.017

4.150

5.418

1.574

1.571

1.390

1.373

1.392

1.649

7.822

8.019

9.065

8.633

9.334

15.481

105

101

111

107

106

156

7.595

7.844

9.130

8.855

9.479

17.942

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα

Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

-25

-35

-33

-60

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων. Έτος Ίδρυσης: 2002 ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. .

η ν ύ σ ο τ σ ι π μ ε η ι Βελτιώνετα Κοινή είναι η διαπίστωση τεσσάρων κορυφαίων οικονομολόγων πως η έκδοση του 15ετούς ομολόγου ήταν απόλυτα επιτυχής, συμβάλλοντας στη βελτίωση της εμπιστοσύνης μεταξύ αγορών/δανειστών Ελλάδας. Σύμφωνα με τον Νίκο Μαγγίνα (επικεφαλής οικονομολόγο της Εθνικής Τράπεζας), τον Παναγιώτη Καπόπουλο (διευθυντή Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank), τον Τάσο Αναστασάτο (επικεφαλής οικονομολόγο της Eurobank και πρόεδρο του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών) και τον Ηλία Λεκκό (επικεφαλής Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής της Τράπεζας Πειραιώς), σε σχετική ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι θετικές συνέπειες για τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις είναι εύλογες. Αρχίζοντας από τα μαθήματα του πρόσφατου παρελθόντος, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η χρησιμοποίηση των επιχειρημάτων της μη συμμετοχής των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ και της μη αναβάθμισης του αξιόχρεου της χώρας από τους οίκους αξιολόγησης για τη διατήρηση (προ ενός έτους-διετίας) των αποδόσεων σε υψηλά επίπεδα αποδείχθηκε εσφαλμένη. Έχει ξεκινήσει η διάχυση του οφέλους στην πραγματική οικονομία, μετά το ομόλογο, κάτι που είναι ήδη εμφανές στις μεγάλες επιχειρήσεις. Παράλληλα, το χρηματιστήριο, οι αποτιμήσεις ελληνικών εισηγμένων και η αγορά ακινήτων επωφελούνται από την ταχεία αποκλιμάκωση του κινδύνου της

Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2020

χώρας. Το εγχώριο banking διευκολύνεται στο να επιταχύνουν την τελική φάση και πιο σύνθετη όσον αφορά στην επίλυση του μείζονος προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων/ανοιγμάτων. Οι ανωτέρω εξελίξεις, σε συνδυασμό με την εμπέδωση της οικονομικής ανάκαμψης, θα επιτρέψουν και τη σταδιακή συρρίκνωση του πιστωτικού κινδύνου, που επιβαρύνει το κόστος και τη διαθεσιμότητα της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, όπου η «κληρονομιά» της κρίσης παραμένει βαριά. Η θετική έκπληξη από τη διπλή αναβάθμιση του οίκου Fitch (προοπτική και αξιόχρεο), η έκδοση του 15ετούς, η αρνητική απόδοση της πρόσφατης έκδοσης εντόκων τρίμηνης διάρκειας (είχε προηγηθεί η έκδοση εξάμηνων εντόκων με αρνητικό επιτόκιο), η εμφανής σταδιακή αλλαγή στάσης των ξένων οίκων, συναποτελούν ψηφίδες της ευρύτερης εικόνας, όπως αυτή διαμορφώνεται το τελευταίο διάστημα. Η βελτίωση της εμπιστοσύνης αποτυπώνεται, καταρχάς, σε προπομπούς δείκτες, με την Αθήνα να ευελπιστεί ότι αυτή θα συμβάλει στη συγκατάνευση των εταίρων σε καίρια αιτήματα, όπως η μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα και η εφαρμογή φορολογικών κινήτρων για τις επιχειρήσεις που επανεπενδύουν μέρος των κερδών τους.

Στρατηγικές Λύσεις

µε τα φτερά της Πληροφορικής & τη δεξιότητα του Ανθρώπινου ∆υναµικού

CMY

Υπηρεσίες

Πληροφοριακά Συστήµατα

Σύσταση ΤΕΑ

∆ιαχείριση ΤΕΑ

∆ιαχείριση διοικητικών λειτουργιών ΤΕΑ

∆ιαχείριση Οµαδικών Συνταξιοδοτικών

Business Process Reengineering

∆ιαχείριση Οµαδικών Ζωής & Υγείας

GAP analysis Σχεδιασµός & Ανάπτυξη Πληροφοριακών Συστηµάτων

Prudential Informatics | Μοµφεράτου 148 | 11 475 Αθήνα | pipc.gr

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

INVESTOR’S GUIDE Οι ευκαιρίες και οι προοπτικές που «κρύβει» το 2020 ΧΡΗΜΑ

ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

τ.444/ 01-02.2020

Το δωδεκάχρονο bitcoin και οι μελλοντικές προκλήσεις

Σπύρος Μανωλόπουλος Πρόεδρος της Space Hellas

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε περισσότερο στη χώρα μας

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.444 / 01-02.2020 / € 6,00

«Φουντώνει» ο ανταγωνισμός σε ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο