ΧΡΗΜΑ #446, Μαΐος - Ιούνιος 2020 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Η ΕΚΕ στην εποχή του κορωνοϊού ΧΡΗΜΑ

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

τ.446/ 05-06.2020

Έρχονται να καλύψουν νέες ανάγκες για τις επιχειρήσεις

Στάθης Ποταμίτης Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ

Οι νομικές υπηρεσίες εξελίσσονται μαζί με την οικονομία μας

S PO

21-0117

Η δικηγορική εταιρεία είναι μια σύγχρονη λύση για τις αυξημένες ανάγκες ενός σημαντικού μέρους της δικηγορικής πελατείας. Το επάγγελμα βιώνει ήδη μια τεχνολογική επανάσταση με την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.446 / 05-06.2020 / € 6,00

Λιανεμπόριο: Οι μεγάλες αλλαγές στο οργανωμένο λιανεμπόριο

Τώρα το δάνειο που θέλετε, «κατεβαίνει» στο λογαριασμό σας, πιο εύκολα και γρήγορα από ποτέ!

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΚΑΘΕ ΑΥΡΙΟ

Μάιος - Ιούνιος 2020

εν αρχή...

Ζούμε με τα λεφτά της Φραγκφούρτης

ρίσιμη και χρήσιμη ρευστότητα 6,6 δισ. ευρώ άντλησαν οι ελληνικές τράπεζες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) τον Μάιο, για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες τους, τη στιγμή που το ελληνικό Δημόσιο ακόμη περιμένει τις πρώτες χρηματοδοτήσεις από τα ταμεία των Βρυξελλών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Tραπέζης της Ελλάδος, η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από το ευρωσύστημα έφθασε τα 28,1 δισ. ευρώ τον Μάιο, από 21,5 δισ. ευρώ τον Απρίλιο. Θα πρέπει να θυμίσουμε ότι τον Φεβρουάριο η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από το ευρωσύστημα ήταν μόλις 7,6 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η πανδημία του νέου κορωνοϊού και οι αυξημένες ανάγκες που αυτή δημιουργεί στρέφουν και πάλι τις ελληνικές τράπεζες στην ΕΚΤ για ρευστότητα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ρευστότητα αυτή προσφέρεται από την ΕΚΤ προς τις τράπεζες με επιτόκιο αρνητικό (-1%). Υπενθυμίζεται επίσης ότι τον Απρίλιο η Κριστίν Λαγκάρντ ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα δέχεται κατ’ εξαίρεση τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου ως εγγύηση για την παροχή ρευστότητας. «Ζούμε με τα λεφτά της Φραγκφούρτης» ήταν ο τίτλος σχετικού θέματος του banks.com.gr (στις 13 Ιουνίου), εύγλωττος και τόσο πραγματικός, καθώς καταδεικνύει τη διάσταση των δύο κύριων πόλων 2

Μάιος - Ιούνιος 2020

στο ευρωσύστημα: Βερολίνο vs Φραγκφούρτη ή, αν προτιμάτε, μεταξύ της άτεγκτης πολιτικής της Γερμανίας και των συν αυτή δυνάμεων, κυρίως του «Βορρά», και της πιο ευέλικτης της ΕΚΤ, που προφανώς εκφράζει την πλειονότητα των χωρών-μελών. Προσώρας, ο μεν πρώτος πόλος θέτει συνεχώς όλο και περισσότερα προσκόμματα στην προοπτική δημιουργίας του λεγόμενου Ταμείου Ανάκαμψης, με συνεχείς ενστάσεις, προϋποθέσεις, «ψιλά» γράμματα. Μια ατέρμονη διελκυστίνδα, για να συμφωνηθούν οι διαφωνίες, προκειμένου να καταλήξουν, κάποια στιγμή, για να αρχίσει η ροή κεφαλαίων, όταν «θα», και το πιθανότερο με σύνθεση εντελώς διαφορετική από την πρόταση της επιτρόπου. Επιχορηγήσεις 500 δισ. και δάνεια 250 δισ.: Άραγε, «θα βάζατε το χέρι σας στη φωτιά» πως αυτή θα είναι η συμφωνία όταν στο τέλος της σχετικής διαδικασίας δώσουν τη συγκατάθεσή τους οι «Βόρειοι»; Προσωπικά, με επιφύλαξη –πολύ μεγάλη μάλιστα–, κρίνοντας από το τι ακολούθησε τις πανηγυρικές δηλώσεις της Φον ντερ Λάιεν. Άλλωστε, στις Βρυξέλλες, είναι κοινό μυστικό πως διακαής επιδίωξη του Βερολίνου είναι η υποβάθμιση, η «αποπολιτικοποίηση» της Κομισιόν: χαρακτήρα (και) πολιτικό που επεδίωκε να της προσδώσει ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Πλέον, η πλευρά των Γερμανών θέλει την Κομισιόν να λειτουργεί ως ένας ακόμη φορέας, όπως λ.χ ο ESM, με Γερμανό επικεφαλής ή της επιρροής τους. Ωστόσο, η ΕΚΤ αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει, δεν μπορεί παρά να ενεργεί όπως επί θητειών Ντράγκι και πλέον με επικεφαλής τη Λαγκάρντ, η οποία, μετά από μια αρχικά επιφυλακτική στάση, πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε “Jeanne d’ Arc”, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούσε η Il Sole 24 Ore, την περίφημη Πέμπτη, που ανακοίνωνε και ποσοτική (στο 1,35 τρισ.) και χρονική (έως το πρώτο εξάμηνο του 2021, και βλέπουμε...) διεύρυνση του έκτακτου προγράμματος αγοράς ομολόγων.

ΠΑΝΤΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΞΕΠΕΡΝΑΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΝΕΒΑΛΛΑ ΣΥΝΕΧΩΣ. ΣΗΜΕΡΑ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ. Τόλμησε σήμερα ό,τι αφήνεις για αύριο. Είμαστε μαζί σου. Ασφάλιση Υγείας Αllianz Συνέχισε να βάζεις υψηλούς στόχους έχοντας την ολοκληρωμένη προστασία και σιγουριά των προγραμμάτων νοσοκομειακής περίθαλψης My Health, εξωνοσοκομειακής φροντίδας My Primary Care και ιατρικής βοήθειας Med24. Μάθε περισσότερα στο www.allianz.gr

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

“New era” στις αγορές

14 ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Ήρθε η ώρα να «πάρουν μπροστά» οι τράπεζες

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη στην εποχή του κορωνοϊού

Μάιος - Ιούνιος 2020

Λιανεμπόριο: Οι μεγάλες αλλαγές στο οργανωμένο λιανεμπόριο

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

τ.446/05-06 2020

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Η ΕΚΕ στην εποχή του κορωνοϊού ΧΡΗΜΑ τ.446/ 05-06.2020

34 ~ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.446 / 05-06.2020 / € 6,00

περιεχόμενα

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Έρχονται να καλύψουν νέες ανάγκες για τις επιχειρήσεις

Έρχονται να καλύψουν νέες και πολλαπλές ανάγκες για τις επιχειρήσεις

Στάθης Ποταμίτης

44 ~ RANKING ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟ

Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ

Οι νομικές υπηρεσίες εξελίσσονται μαζί με την οικονομία μας

Οι μεγάλες αλλαγές στο οργανωμένο λιανεμπόριο

S PO

21-0117

54 ~ ΑΓΟΡΑ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Η ελληνική αγορά μοτοσυκλέτας τη δεκαετία της κρίσης

60 ~ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ

Καθιερώνεται η εξ αποστάσεως εργασία

66 ~ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Η μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία των αεροπορικών εταιρειών 02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Ζούμε με τα λεφτά της Φραγκφούρτης 78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: Home Depot Inc. 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Το ελληνικό χρέος έγινε… ελκυστικό και αποδοτικό

ΧΡΗΜΑ τεύχος Μαΐου - Ιουνίου 2020 ISSN 1105-0470

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ιδιοκτησία

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

Στεφανία Σούκη stefaniasouki@gmail.com

www.ethosevents.eu

www.banks.com.gr

MARKETING & MAGAZINE COORDINATOR Αλεξάνδρα Λυμπέρη lyberi.a@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.insuranceworld.gr

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στάθης Ποταμίτης

Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος

«Οι νομικές υπηρεσίες εξελίσσονται μαζί με την οικονομία μας» ΧΡΗΜΑ 5

χρηματιστήριο

: ς έ ρ ο γ α ς ι τ σ ” a r e w e “N ι α κ G S E ο τ σ t e k r a m l ς ε μ ρ ί Το bul φ ς έ κ ι γ ο λ ο ν χ ε τ ς ι τ

Επιταχύνεται η τάση-μεταστροφή στη βιώσιμη ανάπτυξη μετά τον Covid-19

ν το τελευταίο διάστημα συνηθίζουμε να λέμε ότι η πανδημία του κορωνοϊού άλλαξε τη ζωή μας, τότε θα πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας στις αγορές και να δούμε πώς ο Covid-19 μεταλλάσσει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι επενδυτές. Το bull market –έστω με τις μικρές διακοπές και τις αμφιβολίες– στην «αγορά των αγορών», τη Wall Street, καταδεικνύει ότι όσοι επενδύουν σε μετοχές δεν το κάνουν όπως «παλιά». Η «επιδερμική» ανάγνωση δείχνει ότι την ώρα που οι αεροπορικές εταιρείες, που καταστράφηκαν από το lockdown, βλέπουν τις μετοχές τους να καταρρέουν, αυτές των εταιρειών που επωφελούνται από το διεθνές «Μένουμε σπίτι», όπως το Netflix και η Zoom, καθώς και των τεχνολογικών κολοσσών, που ευνοούν τη μετάβαση σε νέα μοντέλα εργασίας και λειτουργίας, κάνουν ράλι. Όμως, αυτή δεν είναι η μοναδική αλλαγή,

Μάιος - Ιούνιος 2020

καθώς η Wall Street κάνει, με αυτήν την αφορμή, μια μεταστροφή, η οποία φαίνεται πως θα είναι πιο μακροχρόνια: Ο λόγος για το ράλι στo ESG (*) investing, δηλαδή στις εταιρείες που εστιάζουν στο περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση, για τη βιωσιμότητα και τον ηθικό αντίκτυπο μιας επένδυσης σε μια επιχείρηση. Αυτή, βέβαια, ήταν μια τάση που προϋπήρχε. Στην αυγή του έτους, ο επικεφαλής του επενδυτικού κολοσσού Goldman Sachs, David Salomon (που διαχειρίζεται περισσότερα από 30,7 τρισ. δολ. σε assets), έλεγε ότι από φέτος βάζει στο “top priority” τις επενδύσεις στην αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής και την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς (inclusive growth), έχοντας προϋπολογίσει 750 δισ. δολ. σε μία δεκαετία για αυτόν τον σκοπό. Και οι αναλυτές και επενδυτές συμφωνούν ότι το χάος που έφερε η πανδημία επιταχύνει και

φορά βλέπει τέτοιου είδους funds να δοκιμάζουν σε μια τέτοια αλλαγή, και, προς το παρόν, όλα δείχνουν καλά. Άλλωστε, ο τομέας του ESG δεν έχει γνωρίσει ύφεση ποτέ! Γι’ αυτό και η UBS λέει στους πελάτες: «Περιμένουμε οι επενδυτές να εστιάσουν περισσότερο στις ESG επιλογές», αφού στο πρώτο τρίμηνο του έτους τα εστιασμένα στη βιώσιμη ανάπτυξη funds προσέλκυσαν ρεκόρ κεφαλαίων ύψους 45,7 δισ. δολ., εν μέσω πανδημίας, έναντι εκροών 384,7 δισ. που είχε το ευρύτερο οικοσύστημα των funds σύμφωνα με τη Morningstar.

ε οι Περιμένουμ να επενδυτές εστιάσουν ο στις περισσότερ ές. ESG επιλογ

Τι κάνει ελκυστική μια εταιρεία στο ΧΑ

Γιατί είναι «διαφορετική» η ελληνική αγορά

καθιστά προτεραιότητα την «επένδυση με συνείδηση», λαμβάνοντας πρώτα υπ’ όψιν, πλην του κέρδους, την εταιρική διακυβέρνηση και τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της επιχείρησης στην οποία επενδύουν. «Η ανάκαμψη στην κοινωνία των πολιτών ήταν εντυπωσιακή, με την αύξηση του εθελοντισμού, της κοινωνικής συνοχής, της κοινοτικής υποστήριξης και του εστιασμού στο δημόσιο καλό έναντι των ιδιωτικών ελευθεριών» γράφει η JP Morgan σε σημείωμα προς τους πελάτες της, τονίζοντας: «Βλέπουμε πως η κρίση του Covid19 επιταχύνει την τάση στο ESG investment». Έτσι, όχι τυχαία, στη Wall Street, o Nuveen ESG Large-Cap Growth ETF (NULG) έχει επιστρέψει φέτος 10%, οι iShares ESG MSCI USA ETF (ESGU) –με 7,1 δισ. σε assets υπό διαχείριση– έχουν επιστρέψει 0,6% σε έναν χρόνο, ενώ ο S&P 500 είναι κάτω κατά 1% φέτος. Μπορεί η τάση στη βιώσιμη επένδυση να είναι καινούργια, όμως ο επικεφαλής της Morningstar, Jon Hale, λέει πως για πρώτη

Στην ελληνική αγορά, τα πράγματα είναι ελαφρώς διαφορετικά από τη Wall Street και πολλές άλλες κύριες αγορές, καθώς δεν υπάρχει ισχυρός τεχνολογικός κλάδος, ενώ και η έννοια του ESG δεν είναι από τις επικρατούσες στα μάτια των επενδυτών. Κι εδώ η τάση έχει αλλάξει μετά από τον κορωνοϊό, αλλά ίσως σε πιο αναμενόμενα επίπεδα. Ναι, η Aegean αποτελούσε σταθερή επιλογή προ της πανδημίας και τώρα θεωρείται πιο “risky”, όμως αυτό δεν μπορεί να στοιχειoθετήσει αλλαγή του επενδυτικού trend. Κι αυτό γιατί, στο ελληνικό χρηματιστήριο, οι επενδυτές, κατά κύριο λόγο, εστιάζουν σε τέσσερις παραμέτρους: το ταμείο, τα ίδια κεφάλαια, τη μερισματική πολιτική και την εξωστρέφεια μιας εταιρείας. Έτσι, υπάρχει μια, κατά κάποιον τρόπο, «σταθερή 30άδα» επιλογών τις οποίες προτιμούν οι επενδυτές –αν και όλα εξαρτώνται από τη φύση του εκάστοτε χαρτοφυλακίου και trader. Όπως και να ’χει, θεμελιώδεις αλλαγές στη δική μας αγορά δεν είδαμε, λόγω του γεγονότος ότι είναι «ρηχή» και παρέχει λίγες, ουσιαστικά, επιλογές. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι έμειναν όλα... απαράλλαχτα. Με τις υποθέσεις FolliFollie και MLS να μην αγγίζουν τις εισηγμένες

που δεν είχαν αμφίσημη εικόνα στα λεγόμενα άυλα (η «ζημιά», άλλωστε, είχε γίνει), οι εταιρείες του τεχνολογικού κλάδου, όπως η Profile (η οποία επενδύει στο fintech), η Quest, η Epsilon Net, η Space Hellas, η Entersoft, βγαίνουν ευνοημένες από τον κορωνοϊό. Το ίδιο συμβαίνει και με τον κλάδο του retail, καθώς –όπως παραδέχτηκαν πρόσφατα και ο διευθύνων σύμβουλος της Fourlis, Απόστολος Πεταλάς, αλλά και οι διοικήσεις των Jumbo, Σαράντη– το λιανεμπόριο στη διάρκεια του lockdown μείωσε κόστη και αύξησε πωλήσεις μέσω του δικτύου e-shopping. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, δεν μπορεί να πει κανείς ότι στην ελληνική αγορά υπάρχει ένα «είδος» μετοχών που βγαίνει ουσιαστικά ευνοημένο από τις αλλαγές που φέρνει η πανδημία. Περισσότερο ότι οι επενδυτές προτιμούν αυτό το «μείγμα» μετοχών που πληροί τα κριτήρια που ακολουθούν, με εισηγμένες από μια πλειάδα διαφορετικών μεταξύ τους κλάδων. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι το μείγμα αυτό αποτελείται, μεταξύ άλλων, από τις εξής: ΟΠΑΠ, Τιτάν, Mytilineos, Coca-Cola, Βιοχάλκο, Κρι Κρι, Quest, Motor Oil, Lamda, OTE. Έτσι, περισσότερο ως επενδυτικό εργαλείο χρησιμοποιείται ο δείκτης της μερισματικής απόδοσης και οι φετινές διανομές προς τους μετόχους, οι οποίες εξελίσσονται σε σημείο στήριξης προς τους μετόχους, παρά την αναμενόμενη μείωση των εταιρικών κερδών. ΧΡΗΜΑ 7

χρηματιστήριο

Πώς βλέπουν οι αναλυτές τις μετοχές που είναι συνυφασμένες με το οικονομικό recovery; Πόσο θα διαρκέσει το «κυκλικό ράλι»; Πρόσφατα, μετά από ένα εβδομαδιαίο ράλι και πριν από μια επανάκαμψη, ο DJIA έχασε 300 μονάδες. Την ίδια ώρα, συνολικά, οι αγορές παγκοσμίως συνέχιζαν την πορεία τους προς τον... ουρανό, παρά τις συνεχιζόμενες ανησυχίες σχετικά με τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας. Κορυφαίοι αναλυτές, όπως αυτοί της Goldman Sachs, της Bank of America και της Barclays, λένε τώρα πως μια απότομη εναλλαγή σε επενδύσεις σε «κυκλικές μετοχές» θα μπορούσε να συνεχιστεί, εξελισσόμενη σε ένα βραχυπρόθεσμο trend.

ρούσε να συνεχιστεί βραχυπρόθεσμα» λένε οι αναλυτές της Goldman Sachs, σημειώνοντας ότι υπήρξαν 15 περίοδοι κατά τις οποίες η τάση στις κυκλικές μετοχές ξεπέρασε τους λεγόμενους αμυντικούς τομείς την τελευταία δεκαετία. Κατά μέσο όρο, στην Ευρώπη, αυτές οι εναλλαγές διήρκεσαν περίπου τέσσερις μήνες και δημιούργησαν υπεραπόδοση 15%, σύμφωνα με τα στοιχεία. Οι αναλυτές, με βάση τους μέσους όρους,

συμπεραίνουν ότι σήμερα βρισκόμαστε περίπου στο 80% μιας τυπικής κυκλικής περιστροφής και οδηγούν τον Oppenheimer στο συμπέρασμα ότι αυτή η μεταστροφή είναι μάλλον απίθανο να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα, παρότι ακόμη κι αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αν η ανάπτυξη, οι αποδόσεις των ομολόγων και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό «αυξηθούν με έναν τρόπο που θα έχει πιο πολύ νόημα».

O λόγος για τις μετοχές που είναι συνδεδεμένες με τους κύκλους της οικονομίας. Αυτές οι μετοχές παρουσιάζουν αυξανόμενα κέρδη όταν η οικονομία είναι σε φάση ανάπτυξης και γυρνούν σε αντίστροφη πορεία όταν η οικονομία περνά σε φάση ύφεσης ή στασιμότητας. Οι αναλυτές λένε πως, καθώς οι χώρες ανοίγουν η μία μετά την άλλη από τα lockdowns και η παγκόσμια αγορά περνά στη «Φάση Β» του reopening, οι επενδυτές φαίνονται να ποντάρουν σε μια ευρεία οικονομική ανάκαμψη. Και, όπως λέει και ο επικεφαλής αναλυτής της Goldman Sachs, Peter Oppenheimer, οι αγορές έχουν ήδη μετακινηθεί σε μια «δεύτερη φάση» τις τελευταίες εβδομάδες. Ο Oppenheimer παρατηρεί μια «απότομη μεταστροφή στις value και τις κυκλικές μετοχές», η οποία ήταν πιο έντονη από το φαινόμενο που παρατηρείται όταν βρισκόμαστε στα χαμηλά μιας bear market. Σε σημείωμα προς τους πελάτες της, οι αναλυτές της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας λένε πως «το μεγαλύτερο ερώτημα» για τους επενδυτές είναι το πόσο καιρό θα μπορούσε να διαρκέσει αυτό το «κυκλικό ράλι» και αν θα μπορούσε να γίνει η αρχή μιας τάσης. «Η εμπειρία μας από την ιστορία δείχνει ότι αυτή η μεταστροφή που βιώνουμε θα μπο8

Μάιος - Ιούνιος 2020

η δική μας τ σ ς έ γ α λ λ ις α γεγονότος υ ο Θεμελιώδε τ ω γ ό λ είδαμε, αγορά δεν ηχή». ότι είναι «ρ

Και τα «αγκάθια» Ο «έρωτας» με τις tech stocks Η αγορά-οδηγός του πλανήτη, η Wall Street, δείχνει να έχει μια «ερωτική» σχέση δίχως τέλος με τις μετοχές του κλάδου της τεχνολογίας. Και ο «έρωτας» είναι τόσο μεγάλος που μοιάζει να μην επηρεάζεται από «αγκάθια» όπως είναι η «μαύρη τρύπα» της ανεργίας στις ΗΠΑ και, κυρίως, οι εν εξελίξει έρευνες και νομικές προσφυγές των αμερικανικών αρχών εναντίον γιγάντων της τεχνολογίας. Ίσως επειδή πιστεύουν ότι ο κλάδος «είναι πολύ μεγάλος για να πεθάνει». Για πρώτη φορά στην ιστορία, ο Nasdaq έπιασε τις 10.000 μονάδες, οδηγούμενος από τις FAANG (Facebook, Apple, Amazon, Netflix, Google), τις Microsoft, Tesla και άλλους τιτάνες της τεχνολογίας, και το ράλι συνεχίστηκε τις επόμενες μέρες. Με τον δείκτη να έχει ανέβει κατά 11% φέτος, οι επενδυτές δείχνουν «αχόρταγοι» σε τέτοιες μετοχές, όπως της Alphabet Inc, ιδιοκτήτριας της Google, αγνοώντας τους φόβους για τις συνέπειες του κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία και οδηγούμενοι από την ελπίδα ότι θα ανακοινώσουν στα φετινά τους αποτελέσματα ισχυρές πωλήσεις και ανάπτυξη των κερδών τους.

Για παράδειγμα, όταν βγήκαν στην επιφάνεια οι λεπτομέρειες για το σκάνδαλο FacebookCambridge Analytica, η μετοχή της Facebook από τα υψηλά «γκρεμίστηκε» κατά 16%. Θα μπορούσε να επαναληφθεί κάτι τέτοιο;

Το πόσο αλματώδης είναι η ανάπτυξή τους το δείχνουν οι αριθμοί: Οι Apple, Microsoft, Amazon, Alphabet (Google) και Facebook, οι πέντε μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου βάσει κεφαλαιοποίησης, τον Ιανουάριο αποτελούσαν το 11% της αξίας της αμερικανικής χρηματαγοράς. Στο τέλος Μαΐου, αντιπροσώπευαν το 19% του S&P 500, το 17% της αμερικανικής αγοράς και το 11% της παγκόσμιας αγοράς μετοχών! Οι αναλυτές όμως είναι επιφυλακτικοί, λέγοντας ότι υπάρχουν «αγκάθια» που μπορεί να... τελειώσουν τον «έρωτα». Όχι τόσο η παγκόσμια ύφεση, λόγω της πανδημίας, όσο τα δικαστικά μπλεξίματα: Η WSJ λέει ότι το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης στέλνει στα δικαστήρια την Alphabet για παραβιάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, όπως έχει κάνει ήδη με την Amazon. Και η αγορά δεν αντιδρά πάντα το ίδιο σε τέτοιες υποθέσεις. ΧΡΗΜΑ 9

χρηματιστήριο λόγω του κορωνοϊού σε όλο τον κόσμο. «Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβεις ποια είναι η θεμελιώδης λογική για αυτό το ράλι που έχουμε δει και τις αποτιμήσεις των αγορών προς το παρόν» λέει. Και είναι αρκετοί αυτοί που ανησυχούν ότι οι αγορές δεν βλέπουν με σαφήνεια την πραγματικότητα.

Τα μακροοικονομικά ρίσκα είναι... αόρατα Οι προειδοποιήσεις για τους κινδύνους Στο κλίμα ευφορίας που επικρατεί στις αγορές, είναι κάποιοι που εμφανίζονται ως... “party poopers”. Λένε πως οι επενδυτές βρίσκονται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο και πως υπάρχουν τεράστια ρίσκα, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κατάρρευση των αγορών και καταστροφή των επενδυτών.

Και μια γνώμη Η διόρθωση μετά το ράλι, στην αρχή του Ιουνίου, επανέφερε με εμφατικό τρόπο τις ανησυχίες τόσο για τις επιπτώσεις της πανδημίας όσο και για τις δυσκολίες επαναφοράς στην κανονικότητα της οικονομικής ζωής. Οι δυσκολίες εφαρμογής των υγειονομικών πρωτοκόλλων, εκτιμά ο Λουκάς Παπαϊωάννου (οικονομολόγος/corporate advisor), αλλά κυρίως οι αμφισημίες στα διάφορα οικονομικά πακέτα ενίσχυσης –που ανακοινώνονται αλλά δεν εφαρμόζονται με την ταχύτητα που απαιτείται, είτε λόγω αναποφασιστικότητας είτε λόγω δυσκολιών στους μηχανισμούς εκταμίευσης που απαιτούνται– εντείνουν την ανησυχία. Όσο περνά ο χρόνος, γίνεται περισσότερο αντιληπτό σε όλους ότι η ζημιά είναι πρωτοφανούς μεγέθους σε οικονομικό επίπεδο. Το χειρότερο όμως είναι ότι ακόμη δεν υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο, παρά την παγκόσμια προσπάθεια. 10

Μάιος - Ιούνιος 2020

Ένας από αυτούς είναι ο CEO και CIO της επενδυτικής φίρμας Concentrated Leaders Fund, David Sokulsky, ο οποίος θεωρεί πως το γεγονός ότι οι αγορές δεν αντιδρούν στα μακροοικονομικά ρίσκα, όπως συνήθιζαν να κάνουν μέχρι σήμερα, είναι σημάδι κινδύνου για τους επενδυτές. Ο ίδιος δεν μπορεί να εξηγήσει την άνοδο των μετοχών, παρά την οικονομική αβεβαιότητα, μετά από ένα sell-off

Μετά από ένα ράλι που πρόσθεσε 21 τρισ. δολ. στις παγκόσμιες αγορές, οι τεχνικοί δείκτες συγκλίνουν στο ότι η επόμενη μέρα φέρνει ένα pullback. Αναλυτές θεωρούν ότι η μετάβαση στο “extreme confidence” από το “extreme fear” σε τρεις μήνες είναι αφύσικη και τονίζουν ότι περίπου 300 μετοχές του S&P 500 διαπραγματεύονται σε τιμές που ξεπερνούν τους στόχους δωδεκαμήνου. «Όταν έχεις μια overbought αγορά, δεν θα πάρει πολύ για να σταθεροποιηθεί» λέει ο επικεφαλής αναλυτής της Prudential Financial Inc, Quincy Krosby. Ανήσυχος δηλώνει και ο επικεφαλής αναλυτής της Fiig, Jonathan Sheridan, ο οποίος κάνει λόγο για ρίσκο και επισημαίνει: «Δεν βλέπω λόγο για τα ράλι των αγορών σήμερα».

Έτσι, πιθανότατα, οδεύουμε σε έναν νέο κύκλο αναζωπύρωσης του ιού, κατανοώντας όλοι ότι δεν θα υπάρξει νέο γενικό lockdown, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τα μακροοικονομικά στοιχεία τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε αμερικανικό επίπεδο είναι άκρως αρνητικά, ενώ σε εθνικό επίπεδο η Ελλάδα παρουσιάζει (προς το παρόν) καλύτερη εικόνα. Βέβαια, πληρέστερη εικόνα για την ελληνική οικονομία θα αποτυπώσουμε μετά την ολοκλήρωση της «πετσοκομμένης» φετινής τουριστικής περιόδου, που έχει μεγάλη βαρύτητα στο ΑΕΠ. Όσον αφορά το χρηματοδοτικό πρόβλημα που δημιούργησε η πανδημία στις ελληνικές επιχειρήσεις, υπάρχουν αρκετά παράπονα για το ύψος και την ταχύτητα διάχυσης της ρευστότητας στις επιχειρήσεις. Όλοι ζητούν βοήθεια, αλλά δυστυχώς πολλοί δεν πληρούν βασικά κριτήρια για να λάβουν τις σχετικές ενισχύσεις. Ακόμη και για τα προγράμματα με εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου οι τράπεζες πρέπει να διοχετεύσουν ίδιους πόρους που θέλουν να μη γραφτούν σαν νέα κόκκινα δάνεια. Είναι σαφές στην αγορά ότι υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες επιχειρήσεων και επαγγελματιών που απορροφούν κεφάλαια μέσω των διαφόρων προγραμμάτων: ■ Αυτοί που έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και χρειάζονται κεφάλαια για να καλύψουν καθυστερημένες υποχρεώσεις και να διατηρηθούν υποτυπωδώς σε λειτουργία, αλλά συνήθως δεν πληρούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις δανειοδότησης. ■ Αυτοί που δεν τα χρειάζονται (κυρίως μεγάλες και εύρωστες επιχειρήσεις), που προσπαθούν να μειώσουν το κόστος δανεισμού τους ή, ακόμη χειρότερα, θέλουν να δημιουργήσουν ένα πρόσθετο μαξιλάρι ασφαλείας στη ρευστότητά τους, έχοντας σοβαρές αμφιβολίες τόσο για τις αρνητικές επιπτώσεις όσο και για το ύψος της πανδημίας. ■ Αυτοί που όντως χρειάζονται κεφάλαια (κυρίως μεγάλες επιχειρήσεις) για να τα προωθήσουν σε νέα επενδυτικά προγράμματα, που θα βοηθήσουν τόσο στη μεγέθυνσή τους όσο και στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.

πάρχει υ ν ε δ ά ρ ο ική αγ Στην ελλην ς κλάδος. ό κ ι γ ο λ ο ν χ ισχυρός τε Δυστυχώς, οι δύο πρώτες κατηγορίες αποτελούν και την πλειονότητα των αιτούντων χρηματοδότησης, ενώ δεν θα προσφέρουν τίποτα στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας, τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Οι λύσεις, δυστυχώς, είναι λίγες και επώδυνες για τους συμμετέχοντες στο οικονομικό κύκλωμα και, αναπόφευκτα, θα υπάρξουν και αρκετές απώλειες οικονομικών μονάδων στη «μάχη» για την επαναφορά της κανονικότητας. Οι συνεχείς παρεμβάσεις της ΕΚΤ, με την περαιτέρω αύξηση του προγράμματος ρευστότητας λόγω πανδημίας (PEPP) σε 1,35 δισ. ευρώ, σε συνδυασμό με την παράτασή του μέχρι τις 30 Ιουνίου 2021, αποτελούν, προς το παρόν, τη μόνη απτή βοήθεια, αν και μας προϊδεάζει επίσης το γεγονός ότι η κατάσταση στην ευρωπαϊκή οικονομία είναι χειρότερη από ό,τι φανταζόμαστε. Η πρόσφατη επιτυχής έξοδος στις αγορές με νέο δεκαετές ομόλογο οφείλεται κυρίως στην Christine Lagarde, δίνοντας ισχυρό κίνητρο σε τραπεζικά ιδρύματα, αγοράζοντας κρατικά ομόλογα με ικανοποιητικό (για την εποχή) επιτόκιο, να αντλούν ρευστότητα με μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια. Έτσι, η ελληνική ομολογιακή αγορά συνέχισε την ελαφρά αποκλιμάκωσή της, με το δεκαετές κρατικό ομόλογο να κινείται πέριξ του 1,30%, μειωμένο κατά -0,07% σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα.

Συμπερασματικά, η άγνοια κινδύνου δεν κρατά για πάντα, και η λογική, αν και αργεί πολλές φορές, πάντα επιστρέφει. Η επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και τα ανακοινωθέντα μέτρα, αν και δημιουργούν μεγάλες προσδοκίες και για την ελληνική αγορά, συνεχίζουν να μας κρατούν επιφυλακτικούς, μέχρι να δούμε τους πακτωλούς χρήματος που υπόσχονται όλοι να φθάσουν στην πραγματική οικονομία. Όσο για τις διεθνείς αγορές, η εξόφθαλμη άγνοια του κινδύνου και της πραγματικότητας, παρά τα όσα αρνητικά συμβαίνουν, λόγω Covid19, κοινωνικών αναταραχών, αλλά και γεωπολιτικών συγκρούσεων, οφείλεται κυρίως στην υπερβάλλουσα ρευστότητα που τεχνηέντως κατευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά στις αγορές τίτλων (μετοχών και ομολόγων). Ειδικά η αμερικανική αγορά, λόγω και των επερχόμενων εκλογών, εκτελεί το απόλυτο “zombie rally” (πρακτορείο Bloomberg). Απαιτείται προσοχή, γιατί το αυξημένο volatility των αγορών θα συνεχίσει να είναι εδώ, δίνοντάς μας όμως την ευκαιρία να επανατοποθετηθούμε σε σημαντικές τεχνικές στηρίξεις επιμέρους προεπιλεγμένων μετοχών με αυστηρά ποιοτικά κριτήρια, αυξημένης ρευστότητας, υψηλής κερδοφορίας και ποιοτικού διαχρονικού μάνατζμεντ. • • • (*) Environmental Social and Governance. ΧΡΗΜΑ 11

ethosGROUP: Με νέα ταυτότητα στη νέα πραγματικότητα

Με ανανεωμένη ταυτότητα και ενισχυμένη ψηφιακή παρουσία, ο όμιλος εταιρειών ethosGROUP αναβαθμίζει την εικόνα του στη μετά Covid-19 εποχή. Με μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική, σχεδιασμένη εξαρχής από τη διοίκηση, οι εταιρείες του ομίλου συναντούν πλέον τη «νέα κανονικότητα» με σημαντικές αλλαγές στη δομή, την ταυτότητα και το ψηφιακό τους προφίλ, με νέα εργαλεία δουλειάς, που αναβαθμίζουν λειτουργικά τις παρεχόμενες υπηρεσίες, με περισσότερα και πιο διαφοροποιημένα προϊόντα σε όλο το εύρος των εταιρικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα, προσθέτοντας γνώσεις, εμπειρία και δυναμισμό, ο όμιλος ενδυναμώθηκε στελεχιακά και, αναγνωρίζοντας τις νέες ανάγκες, επεκτείνει πλέον την παρουσία του σε νέες αγορές, θεματικά και γεωγραφικά.

Νέα εταιρική δομή Ο όμιλος εταιρειών ethosGROUP συμπεριέλαβε στα business unit της ethosMEDIA και της ethosEVENTS την ethosBUSINESS, μέσα από την οποία θα προσφέρει κορυφαίες συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ανάπτυξης σε επιχειρήσεις από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό.

Νέα ψηφιακή παρουσία Με στόχο να ανταποκριθεί στην ανάγκη για απομακρυσμένη εργασία και επικοινωνία, ο όμιλος δημιούργησε και προτείνει μια νέα οικογένεια υπηρεσιών, τα Digital Events, μέσω της νέας ψηφιακής πλατφόρμας συνεδρίων και εκδηλώσεων LiveOn, πάνω στην οποία γίνονται ήδη από τον Ιούνιο με μεγάλη επιτυχία τα συνέδρια της ethosEVENTS. Προσφέροντας ήδη μια εμπλουτισμένη εμπειρία σε συνέδρους, ομιλητές και χορηγούς, το LiveOn έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την ψηφιακή προσομοίωση ενός φυσικού συνεδρίου όχι μόνο στο περιεχόμενο, αλλά κυρίως στη δικτύωση και τη δημιουργία κοινότητας σε συνδυασμό με τα portals της ethosMEDIA. 12

Μάιος - Ιούνιος 2020

Νέος σχεδιασμός λογοτύπων Η πιο σημαντική αλλαγή όμως ήταν εικαστική, καθώς ο όμιλος προχώρησε σε πλήρη ανασχεδιασμό των λογοτύπων του. Με έμφαση στην απλότητα, προσδίδοντας όμως κύρος και απόλυτη δυναμική στο εταιρικό προφίλ, τα νέα λογότυπα αναδεικνύουν τις αξίες που έχουν καθιερώσει τις εταιρείες του ομίλου εδώ και δεκαετίες, αλλά και την αποφασιστικότητα με την οποία ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις ανάγκες της ελληνικής αγοράς, ως αξιόπιστος σύμβουλος, εξωστρεφής στην προσέγγιση και καινοτόμος στις σκέψεις και τις πράξεις. Η λέξη ethos αναγράφεται πλέον με πεζούς χαρακτήρες, αποκτώντας έναν πιο φιλικό χαρακτήρα με έμφαση στην ανθρώπινη αξία. Η δραστηριότητα κάθε εταιρείας αναγράφεται με κεφαλαίους χαρακτήρες, προβάλλοντας με δυναμισμό το αντικείμενό της. Η φόρμα πάνω δεξιά φιλοξενεί τη δραστηριότητα σε μορφή εκθέτη, εκπέμποντας ένταση, εξωστρέφεια, δημιουργικότητα. Τέλος, για κάθε εταιρεία του ομίλου έχει προβλεφθεί διαφορετικός χρωματισμός, με τη δική του σημασία/συμβολισμό. Ο όμιλος ethosGROUP υποδέχεται τα νέα λογότυπα: • ethosGROUP (συμπεριλαμβάνει τις δράσεις των χωριστών επιχειρησιακών μονάδων του ομίλου εντός και εκτός Ελλάδας) Σε χρώμα μπλε ελληνικό, εκφράζει το κύρος και τη σοβαρότητα ενός ομίλου που διατηρεί μακρόχρονη παρουσία στην ελληνική αγορά. • ethosMEDIA (εκδοτική δραστηριότητα με έντυπα, portals και newsletters: ΧΡΗΜΑ, PhB-Pharma & Health Business, Insurance World, Coffee & Brunch, ΧΡΗΜΑ Week, banks.com.gr, insuranceworld.gr, virus. com.gr, nplconfidential.com, coffeemag.gr) Σε πράσινο χρώμα, παραλλαγή του παλιού, συνδέει την εταιρεία με το «χθες» και σηματοδοτεί την ομαλή μετάβαση στο «αύριο». • ethosEVENTS (διοργάνωση συνεδρίων, επιχειρηματικών βραβείων και καινοτόμων εκδηλώσεων) Το κόκκινο χρώμα που επιλέχθηκε εκφράζει την εξωστρέφεια και τον «κοινωνικό» χαρακτήρα των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων του ομίλου. • ethosBUSINESS (εξειδικευμένες υπηρεσίες μάρκετινγκ, δικτύωσης και επιχειρηματικής ανάπτυξης εντός και εκτός Ελλάδας) Σε καφέ χρώμα, το νεότερο μέλος του ομίλου ξεκινά με συσσωρευμένη εμπειρία, ρεαλισμό και προσγειωμένες αποφάσεις, προσαρμοσμένες στις επιχειρηματικές ανάγκες της νέας πραγματικότητας. Οι μεγάλες κρίσεις γεννούν τις μεγάλες ευκαιρίες και ο όμιλος εταιρειών ethosGROUP έχει μάθει μέσα στον χρόνο να απαντά θετικά στις προκλήσεις και να αναπτύσσεται μέσα από αυτές! ΧΡΗΜΑ 13

θέμα

Ήρθε η ώρα να «πάρουν μπροστά» οι τράπεζες Πώς ξεμπλοκάρει η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων Ποιες είναι οι ανάγκες για ρευστότητα

Μάιος - Ιούνιος 2020

ια μοναδική ευκαιρία να «σπάσουν τα δεσμά» της δεκαετούς κρίσης, που τις κράτησε ουσιαστικά καθηλωμένες και ανήμπορες να διαδραματίσουν τον στρατηγικό τους ρόλο στην οικονομία, έχουν πλέον μπροστά τους οι ελληνικές τράπεζες. Κοινή πεποίθηση όλων των Ελλήνων τραπεζιτών είναι ότι η πανδημία του κορωνοϊού μετεξελίχθηκε σε μια πρωτοφανή οικονομική κρίση, η οποία όμως μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για την ελληνική οικονομία. Οι εγγυήσεις του κράτους για το 80% των δανείων που θα δοθούν, η συμμετοχή της Ελλάδας στο QE, το πακέτο των 32 δισ. ευρώ που ενδέχεται να φτάσει στην ελληνική οικονομία μέσω του ευρωπαϊκού ταμείου ανάκαμψης και ταυτόχρονα η χαλάρωση των κανόνων της ΕΚΤ για τα κόκκινα δάνεια, συνθέτουν ένα μοναδικό περιβάλλον. Αν σε αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον δεν καταφέρουν να «πάρουν μπροστά» οι τράπεζες, η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να έχει μέλλον. Την τελευταία δεκαετία, όλες οι συζητήσεις γύρω από τις ελληνικές τράπεζες εστίαζαν στο πρόβλημα των κόκκινων δανείων και τις προσπάθειες ανάκαμψης του κλάδου. Επειδή όμως ο ρόλος των τραπεζών είναι να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία, σχεδόν κάθε χρόνο οι τραπεζικές διοικήσεις δεσμεύονταν να διοχετεύσουν στο σύστημα σημαντικά ποσά ρευστότητας. Κάτι όμως που δεν συνέβαινε για πολλούς και διάφορους λόγους, καθώς δεν υπήρχαν πάντα τα απαιτούμενα κεφάλαια, η ζήτηση ήταν περιορισμένη, γιατί είχαν παγώσει όλα τα επενδυτικά σχέδια, ενώ ο φόβος νέων επισφαλειών έκανε πολύ διστακτικές τις τράπεζες στο να αναλάβουν ρίσκο. Σήμερα, η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική και, ταυτόχρονα, έκτακτη. Τα κόκκινα δάνεια δεν έχουν μειωθεί πολύ και υπάρχει κίνδυνος να αυξηθούν ξανά και να πάνε χαμένες οι προσπάθειες ετών. Παράλληλα, λόγω των έκτακτων συνθηκών, οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να διαδραματίσουν με αποφασιστικότητα τον ρόλο τους και να δώσουν νέα δάνεια με γρήγορες διαδικασίες, και γι’ αυτό έχουν εφαρμοστεί συγκεκριμένα μέτρα διευκόλυνσης.

να ανοίξουν τα ταμεία και να δώσουν τη ρευστότητα που ζητούν οι επιχειρήσεις, λέγοντας ότι θα πέσουν στην αγορά 10-15 δισ. ευρώ μόνο το 2020. Σίγουρα οι εγγυήσεις του Δημοσίου και τα διάφορα επιδοτούμενα από την Ευρώπη χρηματοδοτικά εργαλεία μπορούν να διαδραμματίσουν καταλυτικό ρόλο και να κάνουν πολύ πιο ομαλή τη μετάβαση στη μετά τον κορωνοϊό εποχή. Το ζητούμενο είναι οι τράπεζες να δώσουν χωρίς καθυστερήσεις και δαιδαλώδη γραφειοκρατία δάνεια στις επιχειρήσεις που δικαιούνται να τα πάρουν και παράλληλα να συμβάλουν στη βελτίωση της απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων. Τα 15 δισ. ευρώ που υπόσχονται ότι θα δώσουν οι τράπεζες είναι κεφάλαια τα οποία μπορούν να κάνουν τη διαφορά, καθώς αντιστοιχούν περίπου στο 8% του ΑΕΠ, όσο αναμένεται να συρρικνωθεί το ελληνικό ΑΕΠ φέτος. Μόνο έτσι θα μπορέσει να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό που υφίσταται και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της πανδημίας και του lockdown.

Oι τράπεζες είναι αναγκασμένες να διαδραματίσουν με αποφασιστικότητα τον ρόλο τους.

Οι εκτιμήσεις των τραπεζιτών Ο Χρήστος Μεγάλου δεσμεύτηκε να διαθέσει η Τράπεζα Πειραιώς πάνω από 5 δισ. ευρώ νέα δάνεια και χαρακτήρισε «στοίχημα» το να επανέλθει η χώρα σε βιώσιμη ανάπτυξη με υψηλό ρυθμό το 2021. Ο Φωκίων Καραβίας είπε ότι το 2020 δεν είναι χαμένη χρονιά και τόνισε ότι η Eurobank ενέκρινε από φέτος τα κεφάλαια κίνησης του 2021, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να έχουν από τώρα εξασφαλισμένη ρευστότητα. Ο Βασίλης Ψάλτης της Alpha Bank σημείωσε ότι είναι απαραίτητη η σωστή διαχείριση των κονδυλίων και η απορροφητικότητα, προσθέτοντας ότι οι τράπεζες πρέπει να χρηματοδοτήσουν έργα κίνησης, όπως στον κλάδο του τουρισμού, της ενέργειας και των τροφίμων. Ο Παύλος Μυλωνάς της Εθνικής Τράπεζας τοποθέτησε τις ανάγκες για κεφάλαια κίνησης, μετά τα διάφορα μέτρα μείωσης του κόστους των επιχειρήσεων, στα 10 δισ. ευρώ και εκτίμησε ότι το κενό αυτό θα καλυφθεί μέσω των εγγυδοτικών εργαλείων και νέου τραπεζικού δανεισμού. Στα λόγια οι τράπεζες δείχνουν να έχουν συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα της κατάστασης και αναγνωρίζουν την ανάγκη επιτάχυνσης των δικών τους διαδικασιών και βελτίωσης του μηχανισμού χρηματοδότησης της οικονομίας. Το θέμα είναι να αποδείξουν με πράξεις ότι διαθέτουν την απαιτούμενη αποφασιστικότητα να στηρίξουν τις επιχειρήσεις με πραγματικές χορηγήσεις.

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι επικεφαλής των τεσσάρων συστημικών τραπεζών εμφανίζονται, στις δημόσιες τοποθετήσεις τους, έτοιμοι ΧΡΗΜΑ 15

θέμα «Ζεστό» χρήμα ζητούν οι επιχειρήσεις Άνευ προηγουμένου χαρακτηρίζονται οι ανάγκες των ελληνικών επιχειρήσεων όλων των μεγεθών για ρευστότητα στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τις συνέπειες που προκαλεί στην πραγματική οικονομία η πανδημία του κορωνοϊού. Υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος κάνει λόγο για πρωτοφανείς καταστάσεις που καλείται να διαχειριστεί το εγχώριο πιστωτικό σύστημα και μιλά για νούμερα που υπερβαίνουν κάθε τραπεζική προσδοκία. Μόνο στο πρόγραμμα διετούς επιδότησης τόκων (ΤΕΠΙΧ ΙΙ) υποβλήθηκαν περί τις 100.000 αιτήσεις για δάνεια λίγο πάνω από 10 δισ. ευρώ, ενώ μόλις την πρώτη εβδομάδα που έτρεξε για το πρόγραμμα εγγυοδοσίας της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ), που στον πρώτο κύκλο μοιράζει 3,5 δισ. ευρώ, ενδιαφέρθηκαν ήδη περί τις 55.000 επιχειρήσεις, με τα αιτούμενα ποσά άνω των 17 δισ. ευρώ. Συνολικά, οι αιτήσεις που έχουν κατατεθεί στο πιστωτικό σύστημα από επιχειρήσεις αφορούν δάνεια συνολικού ύψους άνω των 27 δισ. ευρώ, την ίδια στιγμή που οι τράπεζες τοποθέτησαν το χρηματοδοτικό κενό της ελληνικής οικονομίας τη δεδομένη χρονική στιγμή στα επίπεδα των 10 δισ. ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό το ότι τα αιτήματα για δάνεια με επιδότηση επιτοκίου μέσω του ΤΕΠΙΧ ΙΙ ξεπέρασαν τα 10 δισ. ευρώ, όταν οι πόροι του Ταμείου δεν υπερβαίνουν τα 2 δισ. ευρώ, ενώ αντίστοιχα στο Ταμείο Εγγυοδοσίας τα αιτήματα είναι πολλαπλάσια των κεφαλαίων που έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής και τα οποία φθάνουν τα 3,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, τις αμέσως επόμενες ημέρες θα πέσουν στην οικονομία τα πρώτα χρήματα από τη δράση επιδότησης τόκων ΤΕΠΙΧ της EAT, καθώς οι τράπεζες έχουν ήδη εγκρίνει 17.000 δάνεια ύψους 1,5 δισ. ευρώ, όσο δηλαδή είναι και ο αρχικός προϋπολογισμός του προγράμματος. Τα μαζικά αιτήματα δανειοδότησης και η υπερκάλυψη των αρχικών προϋπολογισμών των δύο πρώτων προγραμμάτων οδηγούν την κυβέρνηση στην απόφαση ενίσχυσής τους και ενεργοποίησης νωρίτερα σε σχέση με τον 16

Μάιος - Ιούνιος 2020

αρχικό προγραμματισμό επόμενων κύκλων. Ήδη, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης, δεσμεύθηκε για ενίσχυση του προγράμματος του ΤΕΠΙΧ με επιπλέον 300-400 εκατ. ευρώ, για να ικανοποιηθεί μέρος της τεράστιας ζήτησης. Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον και για το πρόγραμμα εγγυοδοσίας της ΕΑΤ, το οποίο ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου και προβλέπει κρατική εγγύηση για το 80% κάθε δανείου, παράγοντας καθοριστικός για την έγκριση και διαμόρφωση του επιτοκίου. Σύμφωνα με πληροφορίες, δεδομένου του αυξημένου ενδιαφέροντος από την αγορά, η κυβέρνηση σκοπεύει να ενεργοποιήσει τον δεύτερο κύκλο του προγράμματος, που ήταν προγραμματισμένος για τον Σεπτέμβριο, αρκετά νωρίτερα. Με τον τρόπο αυτό, μέχρι και το τέλος του 2020, μόνο από τις παραπάνω δύο δράσεις (ΤΕΠΙΧ, Εγγυοδοσίας) θα δοθούν νέα δάνεια 9 δισ. ευρώ. Ποιοι και πώς θα λάβουν δάνεια με εγγύηση από την Αναπτυξιακή Τράπεζα Σε εξέλιξη βρίσκεται το «βαρύ πυροβολικό» των χρηματοδοτικών προγραμμάτων της κυβέρνησης για τη στήριξη της οικονομίας κατά τη διάρκεια της κρίσης του Covid-19. Πρόκει-

ται για το Ταμείο Εγγυοδοσίας της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ), ύψους 2 δισ. ευρώ, το οποίο με τη μόχλευση αναμένεται να φτάσει τα 7 δισ. ευρώ για δάνεια προς όλο το φάσμα των επιχειρήσεων: μεγάλες, μεσαίες και μικρές, είτε ανήκουν σε αυτές που πλήττονται άμεσα από την τρέχουσα κρίση είτε υφίστανται έμμεσα τις επιπτώσεις της. Επιπλέον, αν και εντάσσεται στη δέσμη των χρηματοδοτικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, το πρόγραμμα των εγγυημένων δανείων από την ΕΑΤ δεν θέτει ως προϋπόθεση για τις επιχειρήσεις που θα λάβουν εγγυημένο δάνειο τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Ανώτατο ποσό χρηματοδότησης Το ύψος του ποσού δανείου που θα μπορούν να χορηγήσουν οι τράπεζες με εγγύηση της ΕΑΤ δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το ένα από τα παρακάτω, όποιο είναι μεγαλύτερο: 1) το διπλάσιο του ετήσιου μισθολογικού κόστους της επιχείρησης για το 2019: στην περίπτωση επιχειρήσεων που δημιουργήθηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2019, το ανώτατο δάνειο δεν πρέπει να υπερβαίνει το κατ’ εκτίμηση ετήσιο μισθολογικό κόστος για τα δύο πρώτα έτη λειτουργίας ή 2) το 25% του συνολικού κύκλου

και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες. Επιπλέον, οι δικαιούχοι χρηματοδότησης πρέπει να είναι πιστοληπτικά αποδεκτές επιχειρήσεις που δεν είναι προβληματικές, δεν έχουν δάνεια σε καθυστέρηση μεγαλύτερη του τριμήνου και που επίσης δεν εκκρεμεί εις βάρος τους εντολή ανάκτησης προηγούμενης παράνομης και ασύμβατης κρατικής ενίσχυσης βάσει απόφασης ΕΕ ή ΔΕΕ. Από την εγγυημένη δανειοδότηση θα εξαιρούνται οι εξωχώριες επιχειρήσεις, οι εταιρείες συμμετοχών, επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα, των δημόσιων φορέων και των θυγατρικών τους, των ΟΤΑ και των θυγατρικών τους.

Τα 15 δισ. που υπόσχονται να δώσουν οι τράπεζες είναι κεφάλαια που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. εργασιών της επιχείρησης κατά το έτος 2019 ή 3) μετά από τεκμηρίωση και βάσει αιτιολόγησης και σχεδίου που καθορίζει τις ανάγκες ρευστότητας του δικαιούχου, το ποσό του δανείου μπορεί να αυξηθεί πέραν των ανωτέρω ορίων για να καλυφθούν οι ανάγκες ρευστότητας από την ημερομηνία χορήγησης του δανείου και για τους επόμενους 18 μήνες για τη μικρομεσαία επιχείρηση και τον αυτοαπασχολούμενο και για τους επόμενους 12 μήνες για μεγάλη επιχείρηση.

Θα εξαιρούνται επίσης επιχειρήσεις που έχουν ενταχθεί σε προηγούμενα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (πρώην ΕΤΕΑΝ) και εμφάνισαν δυσμενή συναλλακτική συμπεριφορά στην αποπληρωμή των οφειλών τους (καταγγελία δανείου ή ληξιπρόθεσμες οφειλές για διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών). Η εγγύηση

Όπως προαναφέρθηκε, η εγγύηση της ΑναΠοιες επιχειρήσεις μπορούν να πτυξιακής Τράπεζας θα καλύπτει το 80% του λάβουν εγγυημένο δάνειο κάθε δανείου. Ωστόσο, υπάρχει όριο στο ύψος της ζημίας που θα μπορεί να αναλάβει η ΕΑΤ Με το εγγυοδοτικό πρόγραμμα της Αναπτυξι- και αυτή ορίζεται μέχρι το 40% του συνολικού ακής Τράπεζας, οι επιχειρήσεις θα μπορούν χαρτοφυλακίου δανείων μικρομεσαίων επιχεινα λαμβάνουν από τις τράπεζες δάνειο για ρήσεων που θα χρηματοδοτήσει κάθε τράπεζα κεφάλαιο κίνησης. Το ποσοστό εγγύησης για και αντίστοιχα το 32% του συνολικού χαρτοκάθε δάνειο επιλέξιμης επιχείρησης ανέρχεται φυλακίου μεγάλων επιχειρήσεων. σε 80%. Η εγγύηση θα αφορά νέα δάνεια (όχι Όπως αναφέρουν τραπεζικά στελέχη, στην αναχρηματοδότηση υφιστάμενων) που θα χο- περίπτωση που η επιχείρηση δεν αποπληρώρηγηθούν έως και την 31η Δεκεμβρίου 2020, σει το δάνειο που έχει την κρατική εγγύηση, με διάρκεια έως 5 έτη. Θα καλύπτει το κάθε η τράπεζα, και όχι το Δημόσιο, θα μπορεί (και δάνειο καθ’ όλη τη διάρκειά του, μέχρι την θα είναι επιφορτισμένη) να ασκήσει νομικές πλήρη και ολοσχερή εξόφληση κάθε οφειλής. ενέργειες κατά της επιχείρησης για την είΔικαιούχοι είναι όλες οι επιχειρήσεις που λει- σπραξη της οφειλής. Η τράπεζα θα στρέφεται τουργούν νόμιμα στην Ελλάδα σε όλους τους κατά της επιχείρησης για το σύνολο του ποσού, κλάδους της οικονομίας, περιλαμβανομένων δηλαδή και για το 80% που θα έχει εισπρά-

ξει ως εγγύηση του δανείου από την ΕΑΤ η τράπεζα και την οποία θα πρέπει να επιστρέψει σε αυτήν. Σημειώνεται ότι επιπλέον της εγγύησης θα παρέχεται επιχορήγηση προμήθειας εγγύησης των δανειοληπτών, προϋπολογισμού έως 250 εκατ. ευρώ. Η προμήθεια εγγύησης θα κινείται από 0,25% μέχρι και 2%, ανάλογα με τη διάρκεια της χρηματοδότησης και το μέγεθος της επιχείρησης, επιδοτούμενη ανάλογα με τη δραστηριότητα της επιχείρησης και μέχρι του ποσού των 800.000 ευρώ (μέγιστη ενίσχυση που έχει λάβει η επιχείρηση). Τα κριτήρια Τα κριτήρια επιλεξιμότητας, τα οποία έχουν θέσει οι 13 συμβεβλημένες τράπεζες με το Ταμείο Εγγυοδοσίας, κρίνονται βατά από την αγορά, επιτρέποντας την πρόσβαση στο πρόγραμμα σε όλες σχεδόν τις «υγιείς» επιχειρήσεις που έχουν πληγεί από τον Covid-19. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να πληρούν τα εξής προαπαιτούμενα: • Ίδια κεφάλαια μεγαλύτερα του 50% του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου • Το σύνολο των υποχρεώσεών τους να μην ΧΡΗΜΑ 17

θέμα

υπερβαίνει το 75% των περιουσιακών τους στοιχείων στις χρήσεις 2018 και 2019 • Τα EBITDA κατά τις χρήσεις 2018 και 2019 να καλύπτουν έστω τους τόκους (interest cover >1x) • Business plan από το οποίο να προκύπτει ανάγκη κεφαλαίου κίνησης Όλα τα παραπάνω κριτήρια πρέπει να πληρούνται σε εταιρική και όχι ενοποιημένη βάση, καθώς το πρόγραμμα επιβάλλει την υποβολή αιτήσεων αποκλειστικά από εταιρείες. Υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν τροποποιήσεις στα προαπαιτούμενα, ανά τράπεζα. Επίσης, οι τράπεζες έχουν την ευχέρεια χορήγησης μικρότερου ποσού από αυτό που δικαιούται κάθε εταιρεία (έως το 25% του κύκλου εργασιών της χρήσης 2019 ή έως το διπλάσιο ποσό του μισθολογικού κόστους της ίδιας χρήσης). Οι δε επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα υποβολής πολλαπλών αιτήσεων στις τράπεζες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Εξασφαλίσεις έως το 40% του δανείου Το μέγιστο ποσό των εξασφαλίσεων που μπορούν να ζητούν οι τράπεζες ορίζεται στο 40% του ποσού του δανείου, με δεδομένη την κρατική εγγύηση. Η κρατική εγγύηση θα καλύπτει μεν το 80% των απαιτήσεων σε καθυστέρηση για κάθε δάνειο, τίθενται όμως ανώτατα όρια κάλυψης επί του συνόλου του χαρτοφυλακίου της δράσης. Ειδικότερα, η εγγύηση καλύπτει κατ’ ανώτατο όριο το 32% του χαρτοφυλακίου εγγυημένων δανείων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αυτοαπασχολουμένους και έως το 24% του χαρτοφυλακίου εγγυημένων δανείων προς μεγάλες επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, οι ζημίες του χαρτοφυλακίου δεν μπορούν να υπερβαίνουν το ανώτατο ποσό της εγγύησης. Επίσης, η σύμβαση προβλέπει ότι σε περίπτωση κατάπτωσης και καταβολής της εγγύησης, η τράπεζα και το Ταμείο Εγγυοδοσίας της ΕΑΤ συμμετέχουν συμμέτρως (pari passu) σε κάθε ποσό ανάκτησης της απαίτησης από το συγκεκριμένο δάνειο. Υπό το παραπάνω πλαίσιο, κάποιες τράπεζες έχουν γνωστοποιήσει στους πελάτες τους ότι 18

Μάιος - Ιούνιος 2020

διατηρούν την ευχέρεια να σταθμίζουν στο 70% της αξίας τους τις παρεχόμενες εξασφαλίσεις, προκειμένου να καλύψουν το ρίσκο. Με αυτόν τον τρόπο οι τράπεζες αυξάνουν την αξία των εξασφαλίσεων και καλύπτονται έναντι πιθανής πίεσης στις τιμές ακινήτων, λόγω της πανδημίας, αλλά και του ρίσκου οι ζημιές του χαρτοφυλακίου εγγυημένων δανείων να ξεπεράσουν το ανώτατο ύψος εγγύησης. Επίσης, κάποιες τράπεζες διαμηνύουν στους πελάτες τους ότι ενδέχεται να αποτελέσει όρο της δανειακής σύμβασης η διατήρηση συγκεκριμένης αξίας ελεύθερων βαρών περιουσιακών στοιχείων, επί των οποίων θα εγγραφεί υποθήκη, εφόσον παραβιαστούν χρηματοοικονομικοί όροι (covenants). Τέλος, δεν επήλθαν αλλαγές στο ύψος των προμηθειών για τις κρατικές εγγυήσεις και το ποσοστό επιδότησής τους από το Δημόσιο. «Μάχη» για τα επιτόκια Ισχυρός ανταγωνισμός αναπτύσσεται μεταξύ των τραπεζών για τα δάνεια με εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου, προκαλώντας πόλεμο τιμών ειδικά για μεγάλες επιχειρήσεις, για τις οποίες το μέσο επιτόκιο έχει οδηγηθεί ακόμη

και κάτω από το 2%. Η ισχυρή ζήτηση που υπάρχει μεταξύ και των μεγάλων επιχειρήσεων οδηγεί και σε μάχη ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών και είναι χαρακτηριστικό το ότι το μέσο επιτόκιο υποχωρεί για τις υγιείς επιχειρήσεις ακόμη και κάτω από το 2%. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, υπήρξαν επιχειρήσεις που επιδόθηκαν σε αναζήτηση ευνοϊκότερης τιμολόγησης μεταξύ των τραπεζών, επιτυγχάνοντας τιμολόγηση κοντά στο 1,5%-1,6%, καθώς το πρόγραμμα επιτρέπει σε μια επιχείρηση να πάρει δάνειο από πάνω από μία τράπεζα. Σήμερα, το μεσοσταθμικό επιτόκιο δανεισμού των μεγάλων επιχειρήσεων κινείται λίγο κάτω του 4%, για τις μεσαίες κινείται στο 4,50%-5% και για τις μικρές στο 6%. Δεν είναι τυχαίο το ότι για την κατανομή της κρατικής εγγύησης από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα υπήρξε ισχυρός ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών και η κατανομή έγινε με βάση το μερίδιο κάθε τράπεζας στις χορηγήσεις ενήμερων επιχειρηματικών δανείων. Η κατανομή ανέδειξε leader την Τράπεζα Πειραιώς, με συνολικά εγκεκριμένα δάνεια ύψους 1 δισ. ευρώ, ενώ αμέσως μετά ακολουθούν η

Άνευ προηγουμένου χαρακτηρίζονται οι ανάγκες των ελληνικών επιχειρήσεων για ρευστότητα.

Εθνική Τράπεζα, η Alpha Bank και η Eurobank, με 800 εκατ. ευρώ περίπου καθεμία, ενώ με πολύ μικρότερα ποσά ακολουθούν η Τράπεζα Αττικής, η Optima Bank, η Procredit Bank και οι Συνεταιριστικές (Ηπείρου, Παγκρήτια, Θεσσαλίας, Καρδίτσας, Κεντρικής Μακεδονίας και Χανίων). Eurobank Σε συνεργασία με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (EAT), η Eurobank συμμετέχει στο «Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Covid19» (Ταμείο Εγγυοδοσίας) για τη χορήγηση νέων δανείων σε κεφάλαια κίνησης ύψους, περίπου, 800 εκατ. ευρώ, καλυπτόμενων από την εγγύηση της ΕΑΤ. Έχοντας ήδη σχεδιάσει και υλοποιήσει όλες τις προαπαιτούμενες ενέργειες, η Eurobank είναι σε θέση να ολοκληρώσει από την πλευρά της την εγκριτική διαδικασία εντός τριών (3) μόλις ημερών, υπό την προϋπόθεση υποβολής πλήρους φακέλου, και με την έγκριση και της ΕΑΤ να εκταμιεύσει ταχύτατα το εγκεκριμένο ποσό του δανείου. Σημειώνεται ότι για την εκταμίευση των νέων δανείων, που θα διατεθούν σε επιχειρηματικούς πελάτες στο πλαίσιο του Ταμείου Εγγυοδοσίας, η Eurobank θα λάβει τις απολύτως

αναγκαίες εξασφαλίσεις, με ανώτατο ποσοστό για τις εμπράγματες εξασφαλίσεις 40% επί του ποσού της χρηματοδότησης όπου αυτό απαιτείται, ενώ για 9 στα 10 νέα δάνεια δεν θα απαιτηθεί προσημείωση. Στόχος είναι να ενισχύσει τη ρευστότητα των επιχειρήσεων με κεφάλαιο κίνησης, διασφαλίζοντας παράλληλα και την ποιότητα του χαρτοφυλακίου της. Τα νέα δάνεια, που καλύπτονται από την εγγύηση του Ταμείου Εγγυοδοσίας, θα συναφθούν και θα χορηγηθούν έως και την 31η Δεκεμβρίου 2020: Αφορούν νέες χρηματοδοτήσεις επιχειρήσεων για Κεφάλαιο Κίνησης (συμπεριλαμβανομένων και των απλών, μη μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων) που θα έχουν διάρκεια έως πέντε (5) έτη, περιλαμβανομένης και τυχόν περιόδου χάριτος. To ύψος του δανείου δεν μπορεί να υπερβαίνει: ✓ Το 25% του συνολικού κύκλου εργασιών της επιχείρησης για το 2019 ή ✓ Το διπλάσιο του ετήσιου μισθολογικού κόστους της επιχείρησης για το 2019. Στο Ταμείο Εγγυοδοσίας έχουν δικαίωμα συμμετοχής όλες οι επιχειρήσεις που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα (πλην εξωχώριων, εταιρειών συμμετοχών σε άλλες εταιρείες, επιχειρήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα, δημόσιων φορέων και θυγατρικών τους, ΟΤΑ και θυγατρικών τους). Η Eurobank, με τη συμμετοχή της στο Ταμείο Εγγυοδοσίας, στα Προγράμματα της Δράσης «Επιχειρηματική Χρηματοδότηση-ΤΕΠΙΧ ΙΙ» και ιδίως στο Υποπρόγραμμα «Κεφάλαιο Κίνησης με επιδότηση επιτοκίου» από την ΕΑΤ (στο πλαίσιο του οποίου μέρος της χρηματοδότησης παρέχεται από το ΕΤΠΑ και εθνικούς πόρους), καθώς και με σειρά στοχευμένων πρωτοβουλιών για τη στήριξη των ελληνικών επιχειρήσεων, παραμένει σταθερά δίπλα στους πελάτες της ώστε να αντεπεξέλθουν στις έκτακτες ανάγκες ρευστότητας και να επανεκκινήσουν τη λειτουργία τους ομαλά στη μετά Covid-19 περίοδο, στηρίζοντας έτσι την εθνική οικονομία.

Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Covid-19», με στόχο τη στήριξη των επιχειρήσεων και την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας μέσω της χορήγησης δανείων κεφαλαίου κίνησης, συνολικού ύψους άνω του 1 δισ. ευρώ, αξιοποιώντας την παρεχόμενη εγγύηση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που καλύπτει το 80% του δανείου. Μέσω του προγράμματος, το οποίο θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την επανεκκίνηση της ελληνικής επιχειρηματικότητας, η Τράπεζα Πειραιώς θα χρηματοδοτήσει μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα σε όλους σχεδόν τους οικονομικούς κλάδους. Στο πρόγραμμα αυτό μπορούν να συμμετάσχουν και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους της παραγωγής αγροτικών προϊόντων, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Το ύψος του δανείου δεν μπορεί να υπερβαίνει το μεγαλύτερο από τα ακόλουθα μεγέθη: • Το διπλάσιο του ετήσιου μισθολογικού κόστους της επιχείρησης (συμπεριλαμβανομένων των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και του κόστους του προσωπικού που εργάζεται στους χώρους της επιχείρησης, αλλά επίσημα περιλαμβάνεται στις μισθοδοτικές καταστάσεις υπεργολάβων) για το 2019. Στην

Τράπεζα Πειραιώς Η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει στο «Ταμείο ΧΡΗΜΑ 19

Θέμα

Συνολικά, οι αιτήσεις που έχουν κατατεθεί αφορούν δάνεια ύψους άνω των 27 δισ. ευρώ.

περίπτωση επιχειρήσεων που δημιουργήθηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2019, το ανώτατο δάνειο δεν πρέπει να υπερβαίνει το κατ’ εκτίμηση ετήσιο μισθολογικό κόστος για τα δύο πρώτα έτη λειτουργίας του ή • το 25% του συνολικού κύκλου εργασιών της επιχείρησης κατά το έτος 2019. Μετά από τεκμηρίωση και βάσει αιτιολόγησης και σχεδίου που καθορίζει τις ανάγκες ρευστότητας του δικαιούχου, το ποσό του δανείου μπορεί να αυξηθεί πέραν των ανωτέρω ορίων. Alpha Bank Συνεπής στην αποστολή της για επιστροφή στην ομαλή επιχειρηματική δραστηριότητα, η Alpha Bank στηρίζει τις προσπάθειες μικρών, μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων της χώρας να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, συμμετέχοντας ενεργά στη νέα Δράση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που ξεκίνησε πρόσφατα με την υποβολή αιτήσεων των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων στο «Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Covid-19». Η Alpha Bank είναι έτοιμη να παράσχει προνομιακή χρηματοδότηση σε κεφάλαιο κίνησης για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των επιχειρήσεων που θα ενταχθούν στη νέα Δράση, με εγγύηση από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα σε ποσοστό 80% επί του δανείου. 20

Μάιος - Ιούνιος 2020

Το νέο εγγυοδοτικό πρόγραμμα εξασφαλίζει ευελιξία αποπληρωμής με διάρκεια έως πέντε έτη, συμπεριλαμβανομένης περιόδου χάριτος έως 12 μηνών, ενώ προβλέπεται ολική εκταμίευση έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Το ύψος της χρηματοδότησης διαμορφώνεται ανάλογα με τον κύκλο εργασιών, το ετήσιο μισθολογικό κόστος ή τις τεκμηριωμένες ανάγκες ρευστότητας της επιχείρησης. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μικρομεσαίες (ΜμΕ) αλλά και σε μεγάλες επιχειρήσεις κάθε νομικής μορφής (εκτός από εξωχώριες επιχειρήσεις, εταιρείες συμμετοχών σε άλλες εταιρείες, επιχειρήσεις χρηματοπιστωτικού τομέα, των δημόσιων φορέων και των θυγατρικών τους, των ΟΤΑ και των θυγατρικών τους) και θέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις συμμετοχής. Συγκεκριμένα, οι επιλέξιμες μικρές, πολύ μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) θα πρέπει να έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών έως 50 εκατ. ευρώ και ενεργητικό έως 43 εκατ. ευρώ, και να απασχολούν κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς λιγότερους από 250 εργαζομένους. Εθνική Τράπεζα Η Εθνική Τράπεζα, συνεχίζοντας να στηρίζει έμπρακτα την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, σχεδίασε και προσφέρει το πρόγραμμα «Εγγύηση για το μέλλον», μια σειρά χρη-

ματοδοτικών λύσεων για την ενίσχυση των επιχειρήσεων και των αυξημένων αναγκών τους. Σήμερα, σε συνεργασία με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα ΑΕ («ΕΑΤ»), προχωρά στην παροχή δανείων σε μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις με την εγγύηση του «Ταμείου Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Covid19», προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες ρευστότητάς τους μετά την επιδημική κρίση του Covid-19. Μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος, η Εθνική Τράπεζα, παρέχει: • Έγκριση μέσα σε 48 ώρες • Άμεση χρηματοδότηση με προνομιακό επιτόκιο • Με την εγγύηση του Ταμείου σε ποσοστό 80%, συνολικής διάρκειας έως πέντε ετών και ποσού το οποίο δύναται να φθάσει ή κατόπιν αξιολόγησης τεκμηριωμένου σχεδίου αναγκών να ξεπεράσει το 25% του συνολικού κύκλου εργασιών ή το διπλάσιο του μισθολογικού κόστους των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων. Η Εθνική Τράπεζα δεσμεύεται με το πρόγραμμα «Εγγύηση για το μέλλον» να συνεχίσει να παρουσιάζει χρηματοδοτικές λύσεις που αποδεικνύουν έμπρακτα πως βρίσκεται δίπλα στις επιχειρήσεις και ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. • • •

confidential

the insiderâ&#x20AC;&#x2122;s guide Ignore it, at your peril!

an subscription portal, the ultimate resource for news, analysis, opinions, data and exclusive behind-the-scenes content regarding the Greek NPLs and NPEs market

www.nplconfidential.com

συνέντευξη

Στάθης Ποταμίτης Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος

«Οι νομικές υπηρεσίες εξελίσσονται μαζί με την οικονομία μας»

δικηγορική εταιρεία Ποταμίτης Βεκρής είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες παροχής νομικών υπηρεσιών στην Ελλάδα που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αφορμή για τη συνέντευξη με τον κ. Στάθη Ποταμίτη αποτέλεσε η ανάδειξη της εταιρείας σε «Δικηγορικό γραφείο Ελλάδας της χρονιάς 2020» από την Chambers Europe. Το ενδιαφέρον είναι ότι το γραφείο Ποταμίτης Βεκρής κερδίζει αυτό το διάσημο βραβείο για τρίτη φορά τα τελευταία εννέα χρόνια, επομένως διαμορφώνεται η εντύπωση ότι απευθυνόμαστε σε μία από τις κορυφαίες ελληνικές δικηγορικές εταιρείες σε μια εποχή κατά την οποία η Ελλάδα βιώνει τη μεγάλη μετάβαση από την εποχή του γνωστού, ιδρωμένου, διαρκώς ταλαιπωρημένου και πολυπράγμονα δικηγόρου στον αιώνα των σύγχρονων εταιρειών παροχής νομικών υπηρεσιών με βάση τα πρότυπα των σύγχρονων κοινωνιών. Ο κ. Στάθης Ποταμίτης δεν είναι μια νέα προσωπικότητα στον χώρο των επιχειρήσεων και των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Είναι δικηγόρος, μέλος των συλλόγων της Αθήνας και της Νέας Υόρκης. Έχει ασχοληθεί με εταιρικές συναλλαγές και με την εταιρική διακυβέρνηση, τη ρύθμιση της κεφαλαιαγοράς, χρηματοδοτικές συμβάσεις, τη διεθνή διαιτησία και, πιο πρόσφατα, ιδιαίτερα με την εξυγίανση και 22

Μάιος - Ιούνιος 2020

ευρύτερα με τις διαδικασίες αφερεγγυότητας. Στο πλαίσιο αυτό, συμμετείχε στην ομάδα ειδικών που υποστήριξε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προετοιμασία της πρόσφατης οδηγίας για την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων και την παροχή δεύτερης ευκαιρίας. Συμμετείχε επίσης στην προετοιμασία και θέση σε λειτουργία της χρηματιστηριακής αγοράς παραγώγων. Ως μέλος του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης, έχει συμμετάσχει στη διαμόρφωση του Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης και με τη σύνταξη ειδικών πρακτικών καλής εταιρικής διακυβέρνησης για τις μη εισηγμένες εταιρείες και για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Το 2014 συνέβαλε στη σύνταξη του «Νόμου Δένδια», εισάγοντας ταχείες διαδικασίες για να βοηθήσει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αντιμετωπίσουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs), συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας ειδικής διαχείρισης. Επί του παρόντος, ασχολείται με τη συνολική αναθεώρηση του Πτωχευτικού Κώδικα, μια προσπάθεια που πλησιάζει στην ολοκλήρωσή της. Έχει εκλεγεί fellow του Αμερικανικού Κολλεγίου για την Πτώχευση (το μόνο μέλος από την Ελλάδα) και μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Αφερεγγυότητας. Είναι Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος.

για το αν οι υπηρεσίες του δικηγόρου μπορούν να προσφερθούν αποτελεσματικά και με συνέπεια προς τον χαρακτήρα τους από εταιρικά σχήματα. Βέβαια, δικηγορικά εταιρικά σχήματα ήδη υπάρχουν πολλά και στη χώρα μας και δικηγορικά εταιρικά σχήματα κυριαρχούν διεθνώς, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες υποθέσεις και συναλλαγές. Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών έχει ήδη 130 μέλη και εκπροσωπεί πολύ μεγαλύτερο αριθμό συναδέλφων που απασχολούνται στα μέλη μας. Τι είναι αυτό που οδήγησε στη δημιουργία περίπλοκων εταιρικών σχημάτων και πολυπρόσωπων νομικών εταιρειών;

Οι ανάγκες των πελατών οδήγησαν στη δημιουργία των σύγχρονων εταιρικών σχημάτων

Πώς είναι, λοιπόν, η ζωή σε μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία υψηλά αμειβόμενων νομικών υπηρεσιών, κύριε Ποταμίτη; Φοβάμαι ότι είστε επηρεασμένος από τον κινηματογράφο και τις γνωστές δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές, κύριε Κώνστα. Έχετε στο μυαλό σας την εικόνα της δικηγορικής εταιρείας σαν ένα χώρο υψηλής έντασης κι επιθετικότητας, στον οποίο κινούνται πολυάσχολοι άνδρες με γραβάτες και αποφασιστικές γυναίκες με ψηλοτάκουνα. Στη δική μου εμπειρία είναι κι ένας χώρος συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης που μου φέρνει στον νου τα αναγεννησιακά μπουλούκια των ζωγράφων που όλοι μαζί ετοιμάζουν κατά παραγγελία ένα καλλιτέχνημα, μαθαίνοντας συνεχώς ο ένας από τον άλλο, μοιραζόμενοι τη χαρά της δημιουργίας και της συναδελφικότητας και (συχνά ελπίζω) την ικανοποίηση που προσφέρει το ολοκληρωμένο και πετυχημένο δημιούργημα.

Οι λόγοι που τα εταιρικά σχήματα έχουν ήδη ριζώσει στην αγορά μας είναι πολλοί. Είναι λόγοι επιστημονικοί, καθώς είναι πολύ δύσκολο για οποιονδήποτε από μας να έχει ουσιαστική επαφή και γνώση για πολλά από τα αντικείμενα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση μιας υπόθεσης ή συναλλαγής. Υπάρχει τόσο πολυνομία όσο και μεγάλη ταχύτητα μεταβολής της εκτεταμένης αυτής νομοθεσίας (που βέβαια περιλαμβάνει και υπουργι-

Είναι σίγουρο όμως ότι το επάγγελμά σας έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια… Όπως όλες οι επιστήμες και όλες οι επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η δικηγορία είναι ένα αρχαίο επάγγελμα που διατηρεί πολλά από τα παραδοσιακά του χαρακτηριστικά. Βασίζεται στη σχέση εμπιστοσύνης πελάτη και δικηγόρου και στη συμπαράσταση του δικηγόρου προς τον πρώτο σε όλη την πολύπλοκη και πολλές φορές ακατανόητη διαδικασία επίλυσης διαφορών, αντιμετώπισης κατηγοριών ή ακόμα και διαπραγμάτευσης και διεκπεραίωσης συναλλαγών. Μπορεί όμως ο πελάτης σας να έχει την ίδια εμπιστοσύνη που τρέφει στον προσωπικό του νομικό σύμβουλο και σε μια δικηγορική εταιρεία; Αυτός ο προσωπικός χαρακτήρας της παρέμβασης του δικηγόρου έχει προκαλέσει αμφιβολίες

κές αποφάσεις, εγκυκλίους, άλλα κανονιστικά κείμενα, π.χ. ρυθμιστικών αρχών), αλλά και μεγάλη παραγωγή δικαστικών αποφάσεων και θεωρίας, που επηρεάζει και διαμορφώνει την ερμηνεία των νόμων. Άρα έχει γίνει σχεδόν υποχρεωτική η εξειδίκευση των δικηγόρων σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Είναι λόγοι που αφορούν τους ΧΡΗΜΑ 23

συνέντευξη απαιτούμενους πόρους για την αντιμετώπιση της δουλειάς: τόσο από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού όσο και μέσων. Σίγουρα οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν διαδραματίσει τον δικό τους ρόλο στην εξέλιξη του επαγγέλματος… Το επάγγελμά μας βιώνει ήδη μια τεχνολογική επανάσταση, την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης. Έχουν γίνει ήδη και στην Ελλάδα κάποια πρώτα βήματα και οι ενδείξεις είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Με τα νέα μέσα θα μπορεί να γίνει ταχύτερα και ασφαλέστερα η διαδικασία νομικού ελέγχου. Θα μπορούν να παραχθούν συμβάσεις, αρχικά απλές και προοπτικά όλο και πιο σύνθετες. Θα μπορεί να γίνει χρήση με «έξυπνη» αποδελτίωση του συνόλου της δικηγορικής παραγωγής του παρελθόντος. Άρα όσο πιο ευρεία είναι αυτή η βάση δεδομένων στην οποία εφαρμόζεται η τεχνητή νοημοσύνη τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόσβαση σε γνώμες και υποδείγματα. Εξάλλου τέτοια μέσα απαιτούν σημαντικές επενδύσεις, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν από μεμονωμένους δικηγόρους. Είναι όμως καλύτερες οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι νομικές εταιρείες σε σύγκριση με την προσωπική εξυπηρέτηση που προσφέρει ένας ή έστω μια μικρή ομάδα δικηγόρων; Μα αυτή η προσωπική εξυπηρέτηση δεν αλλάζει. Οι ανάγκες των πελατών μάς οδήγησαν στη δημιουργία των σύγχρονων εταιρικών σχημάτων. Η συγκέντρωση πολλών ειδικοτήτων υπό κοινή στέγη επιτρέπει την καλύτερη διασπορά κινδύνων. Η ανάγκη εξειδίκευσης, που όπως αναφέρθηκε γίνεται όλο και πιο έντονη για λόγους καλής ποιότητας, σημαίνει ότι κάθε δικηγόρος καλύπτει ένα στενό φάσμα πελατειακών αναγκών. Σημαίνει επίσης ότι χρειάζεται περιβάλλον που να υποστηρίζει την απόκτηση εξειδίκευσης που δεν γίνεται στο πανεπιστήμιο αλλά στη δουλειά. Η ομαδική δικηγορία αντιμετωπίζει με τον καλύτερο τρόπο και τις δύο αυτές ανάγκες. Πρώτα απ’ όλα, με τη διασπορά του κινδύνου (εφόσον η ομάδα έχει μεγαλύτερο εύρος από το κάθε άτομο). Δεύτερον, η ομάδα προσφέρει στο κάθε 24

Μάιος - Ιούνιος 2020

Έχει γίνει σχεδόν υποχρεωτική η εξειδίκευση των δικηγόρων σε συγκεκριμένα αντικείμενα

μέλος της τόσο την εμπειρία των υπολοίπων όσο και τη δυνατότητα να συγκεντρωθεί στο ειδικότερο αντικείμενο που καλλιεργεί, π.χ. σε κάθε συναλλαγή υπάρχει και κάποια φορολογική πτυχή που μπορεί να καλύπτει ο ειδικός στα φορολογικά δικηγόρος. Απλά, μου δημιουργείται η εντύπωση ότι η νομική προστασία γίνεται πολύ πιο περίπλοκη με αυτόν τον τρόπο. Μια εταιρεία είναι βεβαίως ένα πολύπλοκο πλέγμα σχέσεων και η καλή της πορεία εξαρτάται από την επιτυχή διαχείριση όλων αυτών των σχέσεων. Την εταιρεία συγκροτούν οι εταίροι της, που συνεισφέρουν κεφάλαια και εργασία και συμμετέχουν στα κέρδη της. Όμως δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική και πετυχημένη εταιρεία χωρίς συνεργάτες. Μείζον οργανωτικό και δομικό θέμα των δικηγορικών εταιρειών είναι ο λόγος μόχλευσης, πόσοι συνεργάτες ανά εταίρο. Η σχετική επιλογή επηρεάζει τόσο την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών όσο και την οικονομική τους αποδοτικότητα. Η επιλογή επηρεάζεται και από το είδος των παρεχομένων υπηρεσιών –υπηρεσίες διεκπεραιωτές ή τυποποιημένες επιτρέπουν μεγαλύτερη μόχλευση από πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες για υποθέσεις μεγάλης

πολυπλοκότητας ή δυσκολίας. Κρίσιμα είναι τα θέματα της αμοιβής των συνεργατών αλλά και της προοπτικής που τους παρέχεται να επιλεγούν σε κατάλληλο χρόνο ως νέοι εταίροι. Σημαντικός είναι και ο ρόλος του υποστηρικτικού προσωπικού, που σε μεγαλύτερα σχήματα μπορεί να είναι ιδιαιτέρως πολυάριθμο και να καλύπτει πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, λογιστική, βιβλιοθηκονομία, ΙΤ, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, οικονομική διαχείριση, εκδοτική δραστηριότητα. Και, βεβαίως, σημαντικό μέρος της εταιρείας είναι και οι ασκούμενοι δικηγόροι, που μπορεί ως σύνθεση να μεταβάλλονται σχετικά συχνά, αλλά έχουν σημαντική συμβολή στις ομάδες που συγκροτούνται για τις διάφορες υποθέσεις. Στο τέλος αυτής της διαδρομής ποιος βγαίνει περισσότερο ωφελημένος; Ο πελάτης ή ο δικηγόρος; Σίγουρα η κοινωνία και κατ’ επέκταση η οικονομία μας. Η δικηγορική εταιρεία είναι μια σύγχρονη λύση για τις αυξημένες ανάγκες ενός σημαντικού μέρους της δικηγορικής πελατείας. Δεν είναι προφανώς η μόνη λύση, γιατί ακόμα και στις οικονομίες και κοινωνίες που ο θεσμός έχει εδραιωθεί από χρόνια, διατηρείται και ο

βαρότερες επενδύσεις από τις εταιρείες τόσο σε υποδομές και εργαλεία όσο και σε επιμόρφωση των στελεχών της. Απαιτεί επίσης στενότερη σχέση με τις νομικές σχολές, ώστε οι νέοι συνάδελφοι να έχουν καλύτερη αντίληψη του πώς ασκείται η δικηγορία και ποιες είναι οι δεξιότητες και γνώσεις που εκτιμώνται ιδιαίτερα από τα δικηγορικά γραφεία. Ενδιαφέρον βρίσκω το ότι αυτό ξεκίνησε να γίνεται με την πρωτοβουλία διδασκόντων και φοιτητών συμμετοχής σε προσομοιώσεις δικών. Αρχικά, χωρίς οποιαδήποτε υποστήριξη από τις σχολές, αναζήτησαν οικονομική στήριξη από δικηγορικά γραφεία και πολλοί από μας ανταποκριθήκαμε (και σε περιπτώσεις βοηθήσαμε και με την προετοιμασία τους).

χώρος και η ανάγκη για ατομική δικηγορία. Κάθε μορφή οργάνωσης έχει τα δικά της θετικά, γιατί δεν πρέπει κανείς να παραγνωρίσει την ελευθερία και την ευελιξία που προσφέρει η ατομική δικηγορία σε αυτούς που την προτιμούν και ίσως μια ισχυρότερη αίσθηση συνέχειας με την παραδοσιακή άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η αγορά δικηγορικών υπηρεσιών, αλλά και των δικηγορικών εταιρειών μέσα σ’ αυτήν; Όποιος έχει ασχοληθεί με διεθνείς υποθέσεις ή μεγάλες ελληνικές υποθέσεις στις οποίες απασχολούνται και ξένα δικηγορικά γραφεία εύκολα διαπιστώνει την τεράστια διαφορά εμβέλειας και αμοιβών μεταξύ των μεγάλων ξένων σχημάτων και των ελληνικών γραφείων. Η αγορά δικηγορικών υπηρεσιών στην Ελλάδα δεν έχει ακόμα φτάσει στο επίπεδο οργάνωσης που επιτρέπει στον πελάτη να διακρίνει τη σχέση κόστους και ποιότητας υπηρεσιών ή να εμπιστεύεται τους ισχυρισμούς μας περί εξειδίκευσης σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Πολλές φορές, βλέπουμε να ισχύει ο αφορισμός του Γιάννη Τσαρούχη ότι «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις». Η καλύτερη και αποτελεσματικότερη οργάνωση της αγοράς απαιτεί σο-

Η κατάσταση της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα σάς δημιουργεί αισιοδοξία για το μέλλον των δικηγορικών εταιρειών; Ομολογώ ότι, μετά από 10 χρόνια σχεδόν διαρκούς οικονομικής κρίσης, μπορώ να είμαι αισιόδοξος για το μέλλον και της δικής μας εταιρείας, αλλά και του κλάδου μας γενικότερα, χωρίς να το εξαρτώ από τη συγκυρία. Η διαρκής αυτή κρίση μάς βοηθά να είμαστε πιο ψύχραιμοι και πιο ανθεκτικοί. Έχει αναδείξει επίσης τα σημεία που χρειάζονται βελτιώσεις, και είναι πολλά. Έχει αποδείξει ότι οι θεσμοί μας έχουν γερές βάσεις που, προφανώς, αντανακλούν βαθύτερη κοινωνική συναίνεση και αποδοχή.

Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών έχει ήδη 130 μέλη Έχουν γίνει ευρύτερα γνωστές οι επιτυχίες πολλών από τις ομάδες αυτές, που αποδεικνύουν το ενδιαφέρον των φοιτητών της νομικής για την πρακτική πλευρά του επαγγέλματος, την ετοιμότητά τους να παίρνουν τις ευθύνες τους στα χέρια τους (με την πολύτιμη βοήθεια συγκεκριμένων διδασκόντων), αλλά και το ενδιαφέρον πολλών γραφείων να τους συμπαρασταθούν. Ήδη στον Σύνδεσμο Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος μελετάμε προτάσεις για τη θεσμοθέτησης της μαθητείας, δηλαδή της απασχόλησης φοιτητών σε δικηγορικά γραφεία, για να δημιουργήσουμε και άλλες ευκαιρίες έκθεσης των φοιτητών στην πρακτική της δικηγορίας.

Πιστεύω ότι βρισκόμαστε στο σημείο που αντιλαμβανόμαστε τόσο τις ευθύνες μας όσο και τις δυνατότητές μας, και αυτό είναι ο καλύτερος οιωνός για την οικονομία μας και για τους Έλληνες επιχειρηματίες. Η κρίση μάς έμαθε ότι η δεοντολογία και η ηθική έχουν σημαντικό οικονομικό αντίκρισμα και ότι η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται στην προβλεψιμότητα και την εμπιστοσύνη (στους συναδέλφους, ανταγωνιστές, αντισυμβαλλόμενους, αλλά και στα θεσμικά όργανα). Αυτές οι ποιοτικές αλλαγές δημιουργούν πολύ βελτιωμένες προοπτικές για τις ελληνικές επιχειρήσεις και για τους δικηγόρους που τις υποστηρίζουν. Μου φαίνεται άλλωστε ότι ήδη έχουμε καθαρά σημάδια μεγαλύτερης διοικητικής και οικονομικής ωριμότητας στη χώρα μας. • • • ΧΡΗΜΑ 25

[αφιέρωμα] EKE

ή κ ι ρ ι α τ ε η Η ν ύ θ υ ε ή κ ι ν ω κοιν ν εποχή του στη ρωνοϊού κο

Μάιος - Ιούνιος 2020

Οι επιχειρήσεις κλήθηκαν να επιδείξουν γρήγορα αντανακλαστικά, για να ανταποκριθούν σε επιτακτικές ανάγκες.

Στο πλαίσιο αυτό, η συντριπτική πλειοψηφία του επιχειρηματικού κόσμου ανέλαβε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας, των εργαζομένων, των συνεργατών και των πελατών τους. Κάποιες επιχειρήσεις μάλιστα ανέλαβαν σημαντικές πρωτοβουλίες, «επενδύοντας» σε ανάλογες δράσεις, ενώ όλες σχεδιάζουν και προχωρούν στην επόμενη μέρα, είτε αφορά τα νέα δεδομένα σε μια μετά Covid-19 εποχή είτε στην αντιμετώπιση ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας και lockdown. Δεδομένου του ότι στη χώρα μας –μέχρι τώρα τουλάχιστον– το πλήγμα αφορά κυρίως την οικονομία, μεγάλο μέρος των δράσεων ΕΚΕ των επιχειρήσεων στρέφονται στην οικονομική τόνωση των συνεργατών-πελατών τους και των εργαζομένων σε αυτές τις επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι διαφημιστικές καμπάνιες που «τρέχουν» οι μεγαλύτερες ζυθοποιίες και εταιρείες διάθεσης αλκοολούχων ποτών, για την επαναλειτουργία των χώρων εστίασης και ψυχαγωγίας. Όπως αναφέρεται και από το CSR Europe, εν μέσω της πρωτοφανούς πανδημίας του Covid-19, οι επιχειρήσεις προσάρμοσαν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα και τη λειτουργία τους, αναλαμβάνοντας το δικό τους μέρος ευθύνης για τον περιορισμό της εξάπλωσης του φονικού ιού. Όμως, ο κορωνοϊός θέτει προκλήσεις που δεν έχουν προηγούμενο, ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και επιβάλλουν την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη σε θεσμικό επίπεδο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η κρίση δημόσιας υγείας και να έρθουν καλύτερες μέρες. Ο Covid-19

έχει αλλάξει τη ζωή μας, επηρεάζοντας τους ανθρώπους και τις κοινωνίες μας κατά τρόπο πρωτοφανή, αναφέρεται από το CSR, καθώς πριν από αυτόν ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι επιχειρήσεις θα προχωρούσαν σε αναδιοργάνωση της παραγωγής τους για να υποστηρίξουν τα εθνικά συστήματα υγείας προσφέροντας αντισηπτικά, προστατευτικές μάσκες, αναπνευστήρες και άλλα μηχανήματα υποστήριξης της ζωής. Πριν τον Covid-19 ήταν δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι επιχειρήσεις θα έδιναν πρόσβαση στους πόρους και την τεχνογνωσία τους για τον περιορισμό της εξάπλωσης του θανατηφόρου ιού. Τώρα όμως οι επιχειρήσεις αναπροσαρμόζουν το μοντέλο λειτουργίας τους και συμβάλλουν στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Κάθε προσπάθεια έχει αξία και κάνει τη διαφορά. Ωστόσο, οι προκλήσεις που δημιουργεί ο Covid-19 υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα και οι επιχειρήσεις αγωνίζονται για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας και τη συμβολή τους στις κοινότητες στις οποίες λειτουργούν. Σύμφωνα με το CSR Europe, κάθε μέρα, ο Covid-19 μάς διδάσκει ότι αν δεν συνεργαστούμε, δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε ένα πιο βιώσιμο επιχειρηματικό περιβάλλον, που θα είναι επίσης ευνοϊκό για το περιβάλλον και το κλίμα, τους ανθρώπους και την οικονομία. Οι επιχειρήσεις πρέπει να φροντίσουν τους εργαζομένους και τις οικογένειές τους, τους πελάτες και τους προμηθευτές τους, και τις κοινωνίες μέσα στις οποίες λειτουργούν, αν θέλουν να παραμείνουν ζωντανές και να αναπτυχθούν. Μόνο μέσα από τη συνεργασία θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια καλύτερη Ευρώπη, στον πυρήνα της οποίας συνυπάρχουν η βιωσιμότητα, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η συμπερίληψη (inclusiveness). Με βάση το κράτος δικαίου, η εμπιστοσύνη και η ενσυναίσθηση είναι πρωταρχικής σημασίας για την αναγκαία συνεργασία, προκειμένου να υπάρξει ένα καλύτερο μέλλον. Οι επιχειρήσεις, αντιμετωπίζοντας πολλά και ποικίλα προβλήματα εξαιτίας του Covid-19, προσβλέπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση για ΧΡΗΜΑ 27

ΕΚΕ

εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελεί κοινωνική αναγκαιότητα, η ζωτική σημασία της οποίας έγινε φανερή, περισσότερο ίσως από ποτέ άλλοτε, στην παρούσα κρίση της πανδημίας που βιώνει η χώρα μας, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης. Οι επιχειρήσεις κλήθηκαν αυτήν τη φορά να επιδείξουν γρήγορα αντανακλαστικά, προκειμένου να ανταποκριθούν σε επιτακτικές ανάγκες, με τελικό στόχο την προστασία του ύψιστου αγαθού: την υγεία του κοινωνικού συνόλου.

ΕΚΕ

και ενημέρωνε διαρκώς τους εργαζομένους και συνεργάτες της με σαφείς οδηγίες από τους αρμόδιους διεθνείς και εγχώριους φορείς.

την ενίσχυση της διεθνούς εμπιστοσύνης, της αλληλεγγύης και της συντονισμένης ευρωπαϊκής δράσης. Όπως ιδιαίτερα τονίζεται, οι δράσεις της επιχειρηματικής κοινότητας θα πρέπει να συνοδεύονται και από την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη σε θεσμικό επίπεδο. Μόνο έτσι θα καταστεί δυνατή η πολυδιάστατη, συντονισμένη και ταχεία αντιμετώπιση της κρίσης από την πανδημία και η δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος. Καθώς καμία χώρα δεν μπορεί να το καταφέρει μεμονωμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της προς αυτήν την κατεύθυνση μέσω αποφασιστικών δράσεων και μέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, παρακάτω ακολουθούν κάποια παραδείγματα ελληνικών επιχειρήσεων, στα οποία παρουσιάζονται οι δράσεις ΕΚΕ που ακολούθησαν και συνεχίζουν να εφαρμόζουν για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Mytilineos Από την εταιρεία Mytilineos αναφέρεται ότι η πρώτη φάση της πανδημίας του κορωνοϊού βρήκε τις ελληνικές, αλλά και διεθνείς, επιχειρήσεις σε αχαρτογράφητα νερά. Κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν έναν «εχθρό» αόρατο και πολύ καταστροφικό. Ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων κατάφερε «να σταθεί στα πόδια του» και με γρήγορες και καίριες αποφάσεις να εξέλθει από την πρώτη 28

Μάιος - Ιούνιος 2020

Ο κορωνοϊός έχει αλλάξει τη ζωή μας κατά τρόπο πρωτοφανή.

φάση της υγειονομικής κρίσης. Σίγουρα δεν βγήκε αλώβητο, αλλά τουλάχιστον είναι κατάλληλα προετοιμασμένο να διαχειριστεί ένα πιθανό δεύτερο κύμα. Η εταιρεία Mytilineos υπήρξε μία από αυτές τις επιχειρήσεις που κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την απειλή του ιού γρήγορα και αποτελεσματικά, τόσο για τους εργαζομένους της όσο και για την παραγωγική της δραστηριότητα. Από τα μέσα Φεβρουαρίου –πολύ νωρίτερα από άλλες επιχειρήσεις αλλά και χώρες–, η εταιρεία βρισκόταν σε ετοιμότητα. Με υποδειγματικό αίσθημα ευθύνης, έβαλε πρώτα την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων της, και αυτός είναι ο λόγος που το 90% του προσωπικού της δούλευε από το σπίτι καθ’ όλη τη διάρκεια του lockdown. Παράλληλα, είχε ενεργοποιήσει το πλάνο προληπτικών ενεργειών δύο εβδομάδες πριν το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα

Μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις της διοίκησης της εταιρείας Mytilineos κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας ήταν η διατήρηση σε λειτουργία του συνόλου των παραγωγικών της μονάδων. Το γεγονός πως η εταιρεία δεν σταμάτησε, αλλά παρέμεινε ανοιχτή μέσα στην κρίση και συνέχισε αδιάλειπτα την παραγωγή της απέδειξε την ανθεκτικότητα που διαθέτει. Μάλιστα, η απόφαση αυτή διασφάλισε την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας ενώ στήριξε σε σημαντικό βαθμό την ελληνική οικονομία. Η διατήρηση της λειτουργίας των μονάδων της έγινε με πλήρη συμμόρφωση στα απαραίτητα μέτρα για την υγεία και την ασφάλεια όσων εργαζομένων χρειάστηκε να δουλέψουν στις εγκαταστάσεις της. Η προσέγγιση της εταιρείας Mytilineos θέτει πάντα στο επίκεντρο τον άνθρωπο, γι’ αυτό και δεν μπορούσε να μην ανταποκριθεί και στις ανάγκες που προέκυψαν στη χώρα αυτήν την περίοδο. Συγκεκριμένα, από την πρώτη στιγμή, επικοινώνησε με το Υπουργείο Υγείας και προχώρησε στην αγορά 65 ειδικών αναπνευστήρων, για χρήση στις ΜΕΘ που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά δύσκολα περιστατικά. Η αγορά του συγκεκριμένου εξοπλισμού ξεπέρασε το 1,5 εκατ. ευρώ, ωστόσο δεν έμεινε εκεί, αλλά πρόσφερε βοήθεια και σε όλες τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιείται.

AB Βασιλόπουλος «Ήμασταν εκεί και δώσαμε τον καλύτερό μας εαυτό, για να καλύψουμε τις ανάγκες κάθε ελληνικού νοικοκυριού, ώστε όλοι –εργαζόμενοι, πελάτες και προμηθευτές– να νιώθουν ασφάλεια κάθε φορά που επισκέπτονται τόσο τα φυσικά μας καταστήματα όσο και το ηλεκτρονικό μας κατάστημα» αναφέρεται από την ΑΒ Βασιλόπουλος. Όπως επισημαίνεται: «H λήψη επιπλέον μέτρων

για να λειτουργήσει καλύτερα το δίκτυό μας, συνολικά. Ήμασταν εκεί για όλους. Και για αυτούς που πάντα μας φρόντιζαν, δίνοντας προτεραιότητα στα καταστήματά μας σε όσους το έχουν περισσότερο ανάγκη. Έγκυες, ηλικιωμένους, ασθενείς, αλλά και εργαζομένους στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας, αφού δική τους προτεραιότητα ήταν και είναι η ζωή, η δική μας ζωή. Ήμασταν δίπλα όμως και στην ελληνική κοινωνία. Στηρίξαμε το Εθνικό Σύστημα Υγείας μέσα από δωρεά ύψους 494.000 ευρώ για την αγορά ιατρικού εξοπλιστικού πακέτου, που ενσωματώνει Artificial Intelligence τεχνολογίες και μπορεί να υποστηρίξει 30 ΜΕΘ. Διαθέσαμε 500.000 ευρώ προς δήμους, ΜΚΟ και κοινωφελείς οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα που καλύπτουν ανάγκες ευπαθών ομάδων. Ακόμα, προσφέραμε 200.000 μάσκες στο σώμα της Ελληνικής Αστυνομίας, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προστασία της δημόσιας υγείας. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, παίρνουμε τα μηνύματα, προσαρμοζόμαστε, καινοτομούμε, φέρνουμε τις σύγχρονες τάσεις στα μέτρα σας. Φροντίζουμε όχι απλά να είμαστε παρόντες, αλλά να δίνουμε πάντα τον καλύτερό μας εαυτό, για να κάνουμε θετική διαφορά στις ζωές σας».

Αθηναϊκή Ζυθοποιία Ρωτήσαμε τον κ. Γιάννη Γεωργακέλλο, διευθυντή Εταιρικών Σχέσεων της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας: Ποιες είναι οι δράσεις ΕΚΕ που έχετε αναλάβει, σε απάντηση των προκλήσεων της εποχής του Covid-19; Παρά την τεράστια πτώση που υπέστη η αγορά της μπίρας, στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία προσπαθούμε διαρκώς να επιβεβαιώνουμε και να τιμούμε τον ρόλο ευθύνης που έχουμε, όχι μόνο μέσα από την εμπορική μας δραστηριότητα, αλλά, κυρίως, με την εταιρική μας υπευθυνότητα απέναντι στους ανθρώπους μας και συνολικά στην κοινωνία. Ειδικότερα, σε εποχές γενικευμένης κρίσης, όπως αυτή που ζήσαμε με την πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα, ό,τι κάνουμε σαν εταιρεία ορίζεται και χαρακτηρίζεται από κοινωνική υπευθυνότητα και αφορά όχι μόνο στις δράσεις ανταποδοτικότητας, αλλά και στις πρωτοβουλίες που αφορούν στις σχέσεις μας με εργαζόμενους, πελάτες και προμηθευτές. Σε αυτό το πλαίσιο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συμμετείχαμε στην κοινή προσπάθεια υποστηρίζοντας το έργο των ανθρώπων που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της «μάχης». Δωρίσαμε 100.000 μάσκες στο Υπουργείο Υγείας, συνεργαστήκαμε με την ΚΕΔΕ με την μπίρα ΑΛΦΑ για να διαθέσουμε υγειονομικό υλικό στους εργάτες καθαριότητας 6 δήμων (Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Λαρισαίων, Ξάνθης, Ερμιονίδας και Μύκης) και διαθέσαμε εμφιαλωμένο νερό «Ιόλη» σε νοσοκομεία για την εξυπηρέτηση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Επιπλέον, στηρίξαμε τους πελάτες μας στην αγορά και βέβαια προστατεύσαμε τις θέσεις εργασίας στην εταιρεία μας, υποστηρίζοντας τους εργαζόμενούς μας κατά τη φάση της προσαρμογής τους στα νέα μοντέλα εργασίας που επέβαλε η πανδημία. Τι πρωτοβουλίες σχεδιάζετε να λάβετε κατά το επόμενο χρονικό διάστημα; Στη μετά Covid-19 εποχή, στόχος μας είναι η στήριξη των επαγγελματιών και επιχειρημαΧΡΗΜΑ 29

ΕΚΕ

για την προστασία της δημόσιας υγείας, από την καταγραφή εισερχόμενων και εξερχόμενων πελατών έως τις διαγραμμίσεις στα ταμεία και τα σημεία εξυπηρέτησης, η υγεία και η ασφάλεια υπήρξε αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα για εμάς. Για τους ανθρώπους μας, εκτός από γάντια και μάσκες προστασίας, ενισχύσαμε περαιτέρω την ασφάλεια των συναλλαγών στα ταμεία με την τοποθέτηση προστατευτικού plexiglass. Και δεν μείναμε εκεί. Προσφέραμε πάνω από 3.000.000 ευρώ στους εργαζομένους των καταστημάτων και των αποθηκών μας, για να πούμε ένα μεγάλο “ευχαριστώ” που εργάστηκαν και εργάζονται για τη δική σας καλύτερη εξυπηρέτηση. Ήμασταν εκεί και δώσαμε τη δυνατότητα σε ακόμα περισσότερους πελάτες να κάνουν τις αγορές τους ηλεκτρονικά με νέες λύσεις για το ΑΒ Eshop, όπως τη διεύρυνση στις ώρες των online παραδόσεων ή την παράδοση και την Κυριακή, την αύξηση του αριθμού καταστημάτων εξυπηρέτησης και του στόλου μας, τη νέα συνεργασία με τη Speedex, τη νέα υπηρεσία AB Collect και, τέλος, την επέκταση σε 5 νέες πόλεις. Ταυτόχρονα, με νέες προσλήψεις –στα ταμεία, στον ανεφοδιασμό των ραφιών, στην εκτέλεση παραγγελιών και στο delivery– σε όλες τις κομβικές θέσεις, δημιουργήσαμε τις συνθήκες

publi

Όμιλος Aldemar: Πρωτοπόρος σε δράσεις ΕΚΕ με το πρόγραμμα cARe

Όμιλος Aldemar Resorts, με το πρόγραμμα cARe, είναι ο πρώτος όμιλος στον κλάδο της φιλοξενίας που από το 1997 εφάρμοσε πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Έθεσε εξ αρχής τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον στο επίκεντρο των δράσεών του και, με κινήσεις ουσίας και όχι εντυπωσιασμού, ανέδειξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της επιχείρησης σε ζητήματα ευημερίας των εργαζομένων, συνεργασίας με τις τοπικές κοινωνίες, και έβαλε σε προτεραιότητα τη διαχείριση των φυσικών πόρων ως άξονα της περιβαλλοντικής πολιτικής. Στήριξε τον εθελοντισμό και προωθεί ανελλιπώς τη συνεργασία με δήμους, ΜΚΟ και κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς φορείς. Τα τελευταία 6 χρόνια ρίχνει το βάρος σε ζητήματα εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης, με τα στελέχη της εταιρείας, προεξάρχοντος του Διευθύνοντος Συμβούλου, να γίνονται ζωντανό παράδειγμα προς μίμηση, αλλά και κοινωνοί του μηνύματος της εταιρείας “sharing is caring”. Δεν αρκεί να είμαστε έμπρακτα ενεργοί και ως 30

Μάιος - Ιούνιος 2020

πολίτες και ως επιχείρηση, αλλά φιλοδοξούμε να ευαισθητοποιήσουμε και να συμπαρασύρουμε όλους εκείνους που παρακολουθούν το έργο μας ή απλά είναι μέρος της ευρύτερης αλυσίδας της Aldemar Resorts. Αναγνωρίζοντας την ευθύνη που του αναλογεί απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον, διαγράφει σαφή στρατηγική για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, βασισμένη στους 17 Στόχους του ΟΗΕ. Σκοπός είναι να διοχετεύει ενέργεια και πόρους για την ευημερία όλων όσων λειτουργούν στον άξονα των δραστηριοτήτων του Ομίλου. Σε μια ελάχιστη πράξη συμπαράστασης για τις πρωτοφανείς συνθήκες που βιώνει η κοινωνία μας, προχώρησε σε μια σειρά δράσεων στήριξης των ασθενέστερων ομάδων και συνανθρώπων μας, στοχεύοντας στην κάλυψη των άμεσων αναγκών σίτισης και στην κάλυψη βασικών αναγκών της Δημόσιας Υγείας. Συγκεκριμένα, προσέφερε 2,5 τόνους τρόφιμα για την ενίσχυση των συσσιτίων που διανέμονται στις οικογένειες που το έχουν ανάγκη

Ο Όμιλος Aldemar Resorts στηρίζει την Κοινωνία και τη Δημόσια Υγεία για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

στους Δήμους Χερσονήσου και Πύργου, όπου εδρεύουν τα ξενοδοχεία του Ομίλου. Επίσης, συνδράμοντας την επείγουσα ανάγκη για τη στήριξη και ενίσχυση των υποδομών υγείας, ο Όμιλος Aldemar Resorts ανταποκρίθηκε στην έκκληση των Γενικών Νοσοκομείων Πύργου και Κρήτης προσφέροντας μεγάλη ποσότητα ειδών ιματισμού. Παράλληλα, η ομάδα εθελοντών αιμοδοσίας του Ομίλου Aldemar Resorts, που δίνει σταθερά αίμα από το 1997 στην Τράπεζα Αίματος της εταιρείας, προσέφερε αίμα στα σημεία αιμοδοσίας των Δήμων, συμβάλλοντας στην κάλυψη της άμεσης

ανάγκης για αίμα στη χώρα μας. Μέσα από τις δράσεις αυτές ο Όμιλος Aldemar Resorts υιοθετεί τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals-SDGs) 1, 2 και 3, ώστε να εξαλειφθεί η φτώχεια και να διασφαλισθεί ότι όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν ειρήνη και ευημερία. Ο Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Aldemar Resorts, κ. Αλέξανδρος Αγγελόπουλος, μιλώντας για την επόμενη μέρα, αναφέρει: «Ακόμη και σε αυτήν τη δύσκολη στιγμή, το προσωπικό της εταιρείας, και εν μέσω μεγάλης αβεβαιό-

τητας για το άμεσο μέλλον του, ανταποκρίθηκε στις κινήσεις στήριξης που ενεργοποίησε ο όμιλός μας. Τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου και νιώθω τιμή που μπορώ να στέκομαι δίπλα τους. Θα κληθούμε όλοι, εργαζόμενοι, επιχειρηματίες, Πολιτεία, κοινωνία, να υπογράψουμε ένα νέο συμβόλαιο σύμπραξης, συνύπαρξης και εθνικής ευημερίας. Δεν θα είναι επιλογή, θα είναι καθήκον. Μαζί θα περάσουμε στην απέναντι όχθη και θα υποδεχτούμε τους επόμενους επισκέπτες σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και φιλοξενίας που μόνο η χώρα μας μπορεί να προσφέρει».

Λίγα λόγια για τον Όμιλο Aldemar Resorts

Με το πρόγραμμα cARe τοποθετούμε το three bottom line: «άνθρωπος/κοινωνία, περιβάλλον, οικονομία» στο επίκεντρο της επιχειρηματικής μας δραστηριότητας.

Ο Όμιλος Aldemar Resorts είναι μία από τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές αλυσίδες στην Ελλάδα, με συνολική δυναμικότητα 6 πολυτελών ξενοδοχείων σε Κρήτη και Πελοπόννησο 5.500 κλινών και 1.100 εργαζομένους. Πρωτοπόρος στον κλάδο της φιλοξενίας, ο Όμιλος Aldemar Resorts μόλις το 1997 εισήγαγε τη θαλασσοθεραπεία στην ελληνική ξενοδοχία αλλά και έθεσε σε εφαρμογή το πρώτο πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που παρουσιάστηκε στον κλάδο του τουρισμού, με το όνομα cARe. Στο επίκεντρο των δράσεών του θέτει πάντα τον άνθρωπο, την κοινωνία, το περιβάλλον, και επενδύει συνεχώς σε καινοτόμες τεχνολογίες, που βελτιώνουν την περιβαλλοντική και ενεργειακή απόδοση και επίδοση των ξενοδοχειακών μονάδων του, με στόχο την ευημερία

όλων όσων λειτουργούν στον άξονα των δραστηριοτήτων του Ομίλου. Μεγάλη είναι και η ευαισθητοποίηση του Ομίλου σε θέματα εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης. Έτσι, το 2018, καθιερώνει το Aldemar Academy, όπου κάθε χρόνο φιλοξενεί νέους φοιτητές και εργαζομένους για εκπαιδεύσεις που αφορούν τον κλάδο της φιλοξενίας, του βιώσιμου επιχειρηματικού οικοσυστήματος της Ελλάδας. O Όμιλος Aldemar Resorts συμμετέχει πάντα σε δράσεις που στόχο έχουν την προώθηση της Ελλάδας αλλά και της εικόνας της στο εξωτερικό, ενώ το 2009 δημιούργησε το Sympossio Greek Gourmet Touring, το πλέον αναγνωρισμένο ως μοναδικό εξαγωγικό όχημα προβολής της Ελλάδας στο εξωτερικό. • • • ΧΡΗΜΑ 31

ΕΚΕ ανώτατης διοίκησης, ο καθένας μπορούσε να ανεβάσει και τη δική του ιστορία. Παράλληλα, προσαρμόσαμε την επικοινωνία και τις δράσεις μας: περιορίσαμε την εμπορική επικοινωνία και αξιοποιήσαμε κάθε μέσο για να διευρύνουμε τα μηνύματα για την ασφάλεια, ενώ ανασχεδιάσαμε το δημοφιλές και βραβευμένο πρόγραμμα “Μικροί Ήρωες”, ώστε να συνεχίσει να παρέχει δραστηριότητες υψηλής ποιότητας στα παιδιά από την ασφάλεια του σπιτιού τους.

τιών στην εφοδιαστική μας αλυσίδα, ώστε να συμβάλουμε στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και στη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Με τη συμβολή των συνεργατών μας στο Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού, εκμηδενίσαμε τις επιπτώσεις της κρίσης στο εισόδημα των συνεργαζόμενων παραγωγών. Θα απορροφήσουμε το σύνολο της παραγωγής, στην προσυμφωνημένη τιμή, παρ’ όλο που φέτος οι ανάγκες μας σε βυνοποιήσιμο κριθάρι είναι αισθητά λιγότερες, λόγω της μειωμένης κατανάλωσης. Επιπρόσθετα, υποστηρίζουμε τις επιχειρήσεις στον κλάδο της εστίασης να εφαρμόσουν τα απαραίτητα μέτρα για να διαφυλάξουν την υγεία και την ασφάλεια εργαζομένων και πελατών. Έχουμε δημιουργήσει έναν ηλεκτρονικό οδηγό, διαθέσιμο στο site της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, ο οποίος «απαντά» στο ζητούμενο όχι μόνο της ασφαλούς επανέναρξης της αγοράς, αλλά κυρίως στην ανάγκη για διαρκώς ασφαλή λειτουργία των καταστημάτων εστίασης.

Stoiximan Η κ. Αγγελική Παπαδοπούλου, Corporate Affairs Director της Stoiximan, αναφέρει για τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε η εταιρεία: «Για τη Stoiximan, η υπευθυνότητα φαίνεται ακόμη περισσότερο στην κρίση. Ξεκινώντας από την ασφάλεια των ανθρώπων μας, μεταφέραμε και τους 716 εργαζομένους μας στις 5 32

Μάιος - Ιούνιος 2020

Η συντριπτική πλειοψηφία του επιχειρηματικού κόσμου ανέλαβε πρωτοβουλίες ΕΚΕ.

χώρες της δραστηριότητάς μας σε εργασία από απόσταση μέσα σε λίγες μόνο ημέρες, διατηρώντας σταθερή την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών μας. Από την πρώτη στιγμή αξιολογήσαμε τις ανάγκες των ανθρώπων μας και κινηθήκαμε για να τους προσφέρουμε την υποστήριξη που μπορεί να χρειάζονται. Υλοποιήσαμε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για όλους, με σταθερές, ζωντανές ενημερώσεις από τον ίδιο τον CEO, ζωντανά προγράμματα γυμναστικής μέσω Διαδικτύου, γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης και ένα εκτεταμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης, αλλά και πλήθος δράσεων που θα κρατούσαν την καλή διάθεση, την αλληλεπίδραση και το αίσθημα της “ομάδας” ζωντανό. Γι’ αυτό και δημιουργήσαμε την εσωτερική πλατφόρμα “OneTeam, Wherever We Are”, όπου, πέρα από τις οργανωμένες δράσεις, όπως διαγωνισμούς μαγειρικής και βίντεο με τα προσωπικά ταλέντα της

Τέλος, στηρίξαμε ουσιαστικά την κοινωνία με σημαντικές δωρεές σε όλες τις χώρες δραστηριότητας και σε συνεργασία με τον κρατικό μηχανισμό. Έτσι, δωρίσαμε 250.000 μάσκες στο ελληνικό σύστημα υγείας, σημαντικό εξοπλισμό στην Κύπρο, ιατρικό εξοπλισμό και αναλώσιμα στην Πορτογαλία σε συνεργασία με την αθλητική ομάδα της Braga και χρηματική δωρεά 100.000 ευρώ στη Ρουμανία μέσω του τοπικού Ερυθρού Σταυρού. Ήταν το λιγότερο που μπορούσαμε να κάνουμε για να στηρίξουμε το ιατρικό προσωπικό, που πραγματικά δοκιμάστηκε σε αυτήν την τόσο διαφορετική μάχη. Ιστορικά, στηρίζαμε τους Ήρωες. Γι’ αυτό και συνεχίσαμε με μια δυνατή τηλεοπτική επικοινωνία, ένα ηχηρό χειροκρότημα από τους αθλητές μας σε όλη την Ελλάδα, για το κουράγιο και την υπομονή που, όπως φαίνεται, μας έβγαλαν νικητές στην πιο δύσκολη περίοδο».

Τι ορίζουμε τελικά ως ΕΚΕ Μετά τα παραπάνω, είναι χρήσιμο σε αυτό το σημείο να δούμε ποιο είναι τελικά το σύνολο των ενεργειών που μπορεί να περιλαμβάνει η ΕΚΕ. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ), ως έννοια, χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι είναι σχετικά καινούργια στο επιχειρησιακό πεδίο και, κατά συνέπεια, διαρκώς εξελίσσεται και επαναπροσδιορίζεται. Ορισμένοι από τους ορισμούς που της έχουν αποδοθεί κατά καιρούς είναι και οι ακόλουθοι: • «Η διαρκής δέσμευση των επιχειρήσεων για συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη με παράλληλη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους,

καθώς επίσης των κοινοτήτων και της κοινωνίας γενικότερα» (WBCD, 1998).

ΕΚΕ

• «Η εθελοντική δέσμευση των επιχειρήσεων για διαχείριση των δραστηριοτήτων τους με υπεύθυνο τρόπο» (International Chamber of Commerce, 2002). • «Η έννοια σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους λειτουργίες και στις συναλλαγές τους με τα ενδιαφερόμενα μέρη τους» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2001). • «Η ευθύνη των επιχειρήσεων για την επίδραση που έχουν στην κοινωνία» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011). Ο όρος «εταιρική κοινωνική ευθύνη» αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στη συμβολή για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους. Οφείλουν να αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον. Να σέβονται, δηλαδή, τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (τον σεβασμό προς τον άνθρωπο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής). Η εφαρμογή της ΕΚΕ επικεντρώνεται σε δράσεις με εθελοντικό χαρακτήρα, πάνω και πέρα από το νομικό πλαίσιο, στοχεύοντας στο ανθρώπινο κεφάλαιο σε ό,τι αφορά τις επιχειρηματικές λειτουργίες (μέτοχοι, εργαζόμενοι), αλλά και στο περιβάλλον και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη (Πολιτεία, καταναλωτές, προμηθευτές κ.λπ.) κατά τη διάδρασή της μαζί τους. Λαμβάνοντας υπόψη όσα προαναφέρθηκαν, ο ορισμός της ΕΚΕ αποτελεί μια αντανάκλαση του τι κατανοούμε σχετικά με την έννοια της ΕΚΕ, με σκοπό να οριοθετήσουμε τα διαφορετικά ζητήματα που σχετίζονται με αυτή. Κοινωνικά υπεύθυνος οργανισμός είναι αυτός

Αν δεν συνεργαστούμε, δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε βιώσιμο επιχειρηματικό περιβάλλον.

που, επιπρόσθετα στην πλήρη συμμόρφωσή του με την ισχύουσα νομοθεσία (δηλαδή γενική και ειδική), περιλαμβάνει στην καθημερινή του διαχείριση, στις δραστηριότητες, στη φιλοσοφία και τη στρατηγική του τις βασικές αρχές της κοινωνικής ευθύνης, τόσο στις δεοντολογικές και κοινωνικές πτυχές του όσο και στις οικονομικές και περιβαλλοντικές του πτυχές, καθώς επίσης και στη σχέση του με τους εργοδοτούμενους, τους προμηθευτές και τους πελάτες ή με εκείνους που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από τις δραστηριότητες του οργανισμού ή βασίζονται σε αυτόν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Η κοινωνική ευθύνη δεν αποτελεί απλώς μια νομική υποχρέωση του οργανισμού και δεν επηρεάζει τους οικονομικούς του στόχους. Μάλλον αποτελείται από ένα σύνολο δραστηριοτήτων και παρατηρήσιμων και μετρήσιμων διαδικασιών που θεωρούν εξίσου σημαντικά τα συμφέροντα των μετόχων και των ανθρώπων, καθώς και τα οφέλη προς την κοινωνία, την κοινότητα και το περιβάλλον. Ο απώτερος σκοπός της ΕΚΕ είναι να προσφέρει αξιοπρέπεια και κοινωνική συνάφεια στις δραστηριότητες του οργανισμού, ενσωματώνοντάς τον σε ένα ευρύτερο εθνικό και διεθνές κίνημα, το οποίο αντιλαμβάνεται την ανάπτυξη ως ένα οικονομικό εμπόδιο στην κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη, αν αυτή συντελεστεί πριν προηγηθεί η αναζήτηση μέσω ειδικών,

παρατηρήσιμων και ελέγξιμων πρακτικών, οι οποίες, προς το παρόν, δείχνουν ότι η ανάπτυξη των κοινωνιών μπορεί να επιτευχθεί μέσω προηγμένων μορφών διαχείρισης, βάσει των οποίων τα ενδιαφερόμενα μέρη (π.χ. οι μέτοχοι, οι συνεργάτες, οι συντεχνίες, οι δήμοι, οι τοπικές κοινότητες, οι προμηθευτές) κατέχουν έναν αναντικατάστατο ρόλο. Η ΕΚΕ –ανεξάρτητα από τον εκάστοτε ορισμό που της δίνουμε– ενσωματώνει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά: 1) Αυτοδέσμευση των ίδιων των επιχειρήσεων 2) Διάρκεια και συνέχεια στην εφαρμογή της 3) Συσχέτιση με κοινωνικά, περιβαλλοντικά και εν τέλει οικονομικά θέματα 4) Συμπερίληψη τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης 5) Αλληλοτροφοδότηση με το στρατηγικό επιχειρηματικό μοντέλο 6) Διασύνδεση με τη βιώσιμη ανάπτυξη της επιχείρησης με υπεύθυνο τρόπο Η έννοια της ΕΚΕ περικλείει την ευθύνη κάθε επιχείρησης ή οργανισμού απέναντι στα ενδιαφερόμενα μέρη, τα οποία επηρεάζει ή επηρεάζεται από αυτά μέσα από την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. • • • ΧΡΗΜΑ 33

[αφιέρωμα]

Δικηγορικές εταιρείες: Έρχονται να καλύψουν νέες και πολλαπλές ανάγκες για τις επιχειρήσεις

ι πολλαπλές, πρωτόγνωρες και αυξημένες ανάγκες που δημιουργεί το νέο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις καθιστούν απαραίτητη τη λήψη νομικών συμβουλών και δράσεων. Τους τελευταίους μήνες, οι δικηγορικές εταιρείες καλούνται να διεκπεραιώσουν έναν αυξημένο όγκο απαιτήσεων, που προκύπτει από τα νέα οικονομικά και εργασιακά δεδομένα, αλλά και τα «εργαλεία» που έχουν πλέον στη διάθεσή τους οι επιχειρήσεις. Δεδομένου του ότι τίθενται σε ισχύ διαφορετικά μέτρα για κάθε επιχειρηματικό κλάδο, οι περισσότεροι επιχειρηματίες προτιμούν να απευθυνθούν σε μια δικηγορική εταιρεία και όχι σε ένα απλό δικηγορικό γραφείο, γνωρίζοντας καλά ότι η πρώτη διαθέτει το εξειδικευμένο προσωπικό για να λύσει μια σειρά από ζητήματα που αντιμετωπίζει σήμερα κάθε επιχείρηση, από τη μικρότερη μέχρι τη μεγαλύτερη. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι, πέραν των θεμάτων χρηματοδότησης και πληρωμών, έχουν προκύψει μια σειρά ζητημάτων τα οποία έχει πυροδοτήσει η εκτίναξη του ηλεκτρονικού εμπορίου (ασφάλεια, GDPR), η τηλεργασία, η σύναψη ηλεκτρονικών συμβάσεων κ.λπ. Η σημερινή οικονομική πραγματικότητα στηρίζεται σε θεσμικό πλαίσιο πολύπλοκο και δαιδαλώδες, με θεσμούς που συνεχώς εξελίσσονται, νέους θεσμούς, πρωτόγνωρους, που δεν χωρούν στα πλαίσια του γνωστού αστικού και εμπορικού δικαίου. Επομένως, συσσωρεύεται τεράστιος όγκος κανονιστικών ρυθμίσεων, του οποίου η τιθάσευση απαιτεί εξειδίκευση. Επίσης, τα οικονομικά και επιχειρηματικά σχήματα έχουν ανάγκη να αντιμετωπίσουν τα θέματά τους από πολλές πλευρές δικαίου. Σε κάθε συναλλαγή εμπλέκονται θέματα αστικού, εμπορικού, οικονομικού, φορολογικού, χρηματιστηριακού, ποινικού, ευρωπαϊκού, τραπεζικού και άλλων τομέων του δικαίου. Ποιες είναι, λοιπόν, οι νέες υπηρεσίες που προσφέρουν στις επιχειρήσεις οι δικηγορικές εταιρείες και ποιες ανάγκες έρχονται να καλύψουν στο νέο επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον; Ο κ. Νικόλας Κανελλόπουλος, διαχειριστής εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Νικόλας Κανελλόπουλος-Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες» και πρόεδρος του Ινστιτούτου για τη Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO), αναφέρει ότι «η πρόοδος της τεχνολογίας, οι καινούργιες μορφές συναλλαγών, καθώς και η νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε μετά την πανδημία του Covid-19, οδήγησαν στην ψηφιοποίηση των περισσότερων καθημερινών δραστηριοτήτων και 34

Μάιος - Ιούνιος 2020

Ειδικότερα, οι δικηγορικές εταιρείες έρχονται να καλύψουν νέες, αυξημένες ανάγκες, οι οποίες αφορούν σε όλους τους τομείς δικαίου και κυρίως στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και στην ασφάλεια των πληροφοριακών μέσων και συστημάτων. Σημειώνεται δε ότι παρατηρήθηκε αλλαγή της καταναλωτικής συνήθειας, με αποτέλεσμα τη διόγκωση του e-Commerce και των e-shop, καθώς και του τρόπου εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων, που έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αξιοποίηση τεχνολογικών εφαρμογών και “εργαλείων” για την εκτέλεση τηλεργασίας, την επίτευξη επικοινωνίας και της πραγματοποίησης μαθημάτων από εκπαιδευτικά ιδρύματα ιδίως μέσω βιντεοκλήσεων, και τη σύναψη ηλεκτρονικών συμβάσεων.

δικηγορικές εταιρείες

τη δημιουργία νέου επιχειρηματικού και οικονομικού περιβάλλοντος και ενός ιδιαίτερα περίπλοκου νομικού πλαισίου, με το οποίο οι δικηγορικές εταιρείες καλούνται να συμμορφωθούν, προσαρμόζοντας αναλόγως και τις υπηρεσίες που προσφέρουν.

Η σημερινή οικονομική πραγματικότητα στηρίζεται σε θεσμικό πλαίσιο πολύπλοκο και δαιδαλώδες.

Οι ως άνω καταστάσεις δημιούργησαν αφενός ζητήματα συμμόρφωσης με τον GDPR, καθώς και ποικιλόμορφα εργασιακά ζητήματα, αφετέρου την αδήριτη ανάγκη εξειδικευμένων νομικών και “προληπτικών” συμβουλευτικών υπηρεσιών παρεχόμενων από τις δικηγορικές εταιρείες για τις υποχρεώσεις των πελατών τους, που απορρέουν κυρίως από το νέο και διαρκώς μεταβαλλόμενο κανονιστικό πλαίσιο». Από την πλευρά της, η κ. Αλεξάνδρα Πέτσα, εταίρος στη «Σαρδελάς-Πέτσα Δικηγορική Εταιρεία», απαντά στο συγκεκριμένο ερώτημα: «Το νέο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον έχει επηρεαστεί αναπόφευκτα από την πανδημία και διαφαίνεται η επίδραση αυτή να έχει μεσομακροπρόθεσμες συνέπειες. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από νομική αρωγή και νομικές λύσεις που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τις νέες μορφές ευέλικτης εργασίας εξ αποστάσεως, τη συνέχεια της επιχείρησης υπό αντίξοες συνθήκες (business continuity), τη δραστηριοποίηση σε ψηφιακό περιβάλλον, την ανεύρεΧΡΗΜΑ 35

δικηγορικές εταιρείες ση ευέλικτων εργαλείων ρευστότητας κ.τ.λ. Στο νέο αυτό περιβάλλον, το οποίο δεν έχει πρόσφατο και άρα συγκρίσιμο ιστορικό προηγούμενο, οι δικηγορικές εταιρείες καλούνται να υιοθετήσουν άμεσα μια πιο ευέλικτη και ολιστική προσέγγιση στην παροχή των υπηρεσιών τους, αφενός ενσωματώνοντας στη νομική υποστήριξη και πρακτικές επιχειρηματικές συμβουλές στη βάση των νέων δεδομένων και αφετέρου δημιουργώντας σύνθετες νομικές υπηρεσίες και πακέτα υπηρεσιών που να καλύπτουν όλους τους παραπάνω σημαντικούς τομείς της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Το “κλειδί” της επιτυχίας για να ανταποκριθούν οι δικηγορικές εταιρείες στον ρόλο τους, κατά τη γνώμη μας, έγκειται στην έγκαιρη –στο μέτρο του εφικτού– διάγνωση, ανάλυση και κατανόηση των νέων αναγκών που προκύπτουν στη βάση των νέων δεδομένων και στην παροχή νομικής υποστήριξης, συνδυάζοντας τη νομική γνώση και εμπειρία του παρελθόντος με την ευελιξία και προσαρμοστικότητα, άρα και εξελισιμότητα, που απαιτούν οι περιστάσεις». Ωστόσο, πώς ανταποκρίνονται οι δικηγορικές εταιρείες στη δημιουργία νέων θεσμών και τη διόγκωση του κανονιστικού πλαισίου, που απαιτεί εξειδίκευση, αλλά και συντονισμό; Η κ. Πέτσα αναφέρει: «Οι δικηγορικές εταιρείες έχουν το πλεονέκτημα της στελέχωσης τμημάτων, καθένα από τα οποία αποτελείται από δικηγόρους εξειδικευμένους σε συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. Αυτό δίνει τη δυνατότητα καθημερινής ενημέρωσης, επικαιροποίησης και απόκτησης εμπειρίας αναφορικά με το συνεχώς μεταβαλλόμενο νομοθετικό, κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο, στοιχεία απαραίτητα για την εξεύρεση καινοτόμων αλλά και ασφαλών νομικά λύσεων. Ταυτόχρονα, η ορθή εσωτερική οργάνωση μιας δικηγορικής εταιρείας απαιτεί την ύπαρξη ενός οργανογράμματος το οποίο εμπεριέχει σε θέσεις-“κλειδιά” έμπειρους δικηγόρους, με συντονιστικό ρόλο, οι οποίοι συνθέτουν τις διάφορες εξειδικεύσεις, μέσω ομάδων εργασίας, για την αντιμετώπιση όλων των θεμάτων που αφορούν μια συγκεκριμένη ανατεθείσα υπόθεση ή έργο. Αυτό που συνειδητοποιούμε από την εμπειρία μας είναι ότι, εν τέλει, στη νομική υπηρεσία, η σωστή δηλαδή αποτελεσματική προσέγγιση του εκάστοτε νέου θεσμού, νόμου κ.τ.λ. είναι η σωστή, από συστηματικής άποψης, ενσωμάτωσή του στην ήδη υπάρχουσα έννομη τάξη, ώστε να δημιουργείται μια απρόσκοπτη εξελικτική συνέχεια και συνέπεια των πραγμάτων». Στο ίδιο ερώτημα ο κ. Κανελλόπουλος επισημαίνει: «Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εταιρείες σε νομικό επίπεδο είναι η συνεχής ανάγκη προσαρμογής των διαδικασιών και πολιτικών τους στο διαρκώς μεταβαλλόμενο εθνικό και ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο και στα νέα δεδομένα, ιδίως κατά τη διάρκεια της μετά-κορωνοϊού εποχής. Οι δικηγορικές εταιρείες αποτελούν αρωγό στον τρόπο παροχής υπηρεσιών, καθώς τα σύνθετα νομικά σχήματα αξιοποιούν ευρύτερο δίκτυο εξειδικευμένων συνεργατών, συνεπικουρώντας με ταχύτητα και επάρκεια τους πελάτες τους στη διαχείριση μεγαλύτερου και σύνθετου όγκου και είδους υποθέσεων. Το νέο αυτό περιβάλλον συναρτάται με ειδική και πολύπλοκη νομοθεσία, ειδικά νομικά θέματα, όπως τα προσωπικά δεδομένα (GDPR), που επενεργούν σε όλες τις έννομες σχέσεις. Συγχρόνως, το εθνικό φορολογικό σύστημα, γνωστή νομική “κινούμενη άμμος”, χρήζει εξειδικευμένης νομικής υποστήριξης. Το λεπτομερές και τυπολατρικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων, αλλά και οι συμφύσεις του με το ιδιωτικό δίκαιο στις ΣΔΙΤ απαιτούν εξειδικευμένη ad hoc γνώση. Επιπρόσθετα, εξειδίκευση απαιτούν τόσο το δίκαιο της αφερεγγυότητας, που μετεξελίσσεται, επιταχύνοντας τη μείωση των κόκκινων δανείων, όσο και το δίκαιο της ενέργειας, που προωθεί την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Επιπλέον, το νέο κανονιστικό πλαίσιο επηρεάζεται πλέον άμεσα και από τις εναλλακτικές 36

Μάιος - Ιούνιος 2020

δικηγορικές εταιρείες μεθόδους επίλυσης διαφορών, όπως η διαμεσολάβηση, η οποία καθίσταται νομικό εργαλείο με πνεύμα υποχρεωτικότητας. Ακόμη, οι νέες τεχνολογίες διογκώνουν το ηλεκτρονικό εμπόριο, δημιουργώντας ζητήματα ασφάλειας και εμπιστευτικότητας των πληροφοριών. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν υπέρ της εκτεταμένης πλέον εισόδου μας σε μια νέα εποχή, την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία μας καλεί να ανταποκριθούμε με εξειδικευμένη νομική γνώση και ευρύ δίκτυο συνεργατών, με επάρκεια και εμπειρία ανά γνωστικό αντικείμενο, στις αχαρτογράφητες νέες ανάγκες που χαράσσουν την πορεία στο μέλλον». O ομότιμος καθηγητής δρ Κωνσταντίνος Δ. Κρεμαλής, διαχειριστής-εταίρος στην «Κρεμαλής-Δικηγορική Εταιρεία», μέλος της Ius Laboris Greece και Global HR Lawyers, επισημαίνει ότι καθοριστικής σημασίας ρόλο στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα της αγοράς των επιχειρήσεων διαδραματίζει η νομικά προσανατολισμένη στρατηγική τους. Ειδικότερα, αναφέρει: «Η διεθνοποίηση των αγορών, σε συνδυασμό με τη διαρκή αύξηση των νέων μορφών συναλλαγών των επιχειρήσεων, καθώς επίσης και η αναγκαιότητα να ανταποκρίνονται στις συνεχείς νομοθετικές μεταβολές, ιδίως κατά τη νέα αυτή προβληματική λόγω της πανδημίας περίοδο, οδήγησε τις επιχειρήσεις στην προτίμηση συνεργασίας τους με δικηγορικές εταιρείες υψηλής αλλά και πολυσχιδούς ειδίκευσης αντί των παραδοσιακών και μικρότερων δικηγορικών γραφείων. Οι λόγοι διαμόρφωσης της προτίμησης αυτής έγκεινται, ως επί το πλείστον, στην εκτεταμένη ειδίκευση του επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού τους, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα χειρισμού μεγαλύτερου εύρους υποθέσεων, καλύπτοντας κάθε συναλλακτική ανάγκη, είτε αυτή αφορά στην εσωτερική λειτουργία της επιχείρησης και τη διαχείριση των σχέσεών της με το προσωπικό της, όσο και στις σχέσεις της με τρίτους και με το κράτος. Ειδικότερα, μέσω μιας δικηγορικής εταιρείας υφίσταται η δυνατότητα παροχής στον εκάστοτε πελάτη one-stop shop υπηρεσιών από εξειδικευμένους δικηγόρους, με δυνατότητα εξυπηρέτησης αναγκών 38

Μάιος - Ιούνιος 2020

Tα επιχειρηματικά σχήματα έχουν ανάγκη να αντιμετωπίσουν τα θέματά τους από πολλές πλευρές δικαίου.

διαφορετικών κλάδων δικαίου, έχοντας την πείρα και τη γνώση που απαιτούν η νομική επικαιρότητα και η ιδιαιτερότητα της κάθε μεμονωμένης υπόθεσης. Ως εκ τούτου, είθισται η πλειοψηφία των σύγχρονων επιχειρήσεων να αναθέτουν το σύνολο των υποθέσεών τους σε μια δικηγορική εταιρεία ικανή να συνδράμει στη διαρκή νομική υποστήριξή τους όσον αφορά τα συνήθη ζητήματα εταιρικού δικαίου, καθώς επίσης τη διεκπεραίωση διαδικασιών για την κατοχύρωση εμπορικών σημάτων, τη διεκδίκηση και είσπραξη εμπορικών απαιτήσεων, την παροχή συμβουλών σε διαδικασίες αφερεγγυότητας, όπως επίσης και τα ακανθώδη ζητήματα που άπτονται του φορολογικού και διοικητικού δικαίου κ.ά.

δικηγορικές εταιρείες

Παράλληλα, καθοριστικό παράγοντα για τα οικονομικά αποτελέσματα μιας επιχείρησης συνιστά το μισθολογικό και κοινωνικοασφαλιστικό κόστος του προσωπικού της, καθώς δεν πρόκειται για μια εφάπαξ επιβάρυνση, αλλά για ένα πάγιο ανελαστικό κόστος, αφού απορρέει από διαρκείς έννομες σχέσεις με ισχυρή νομοθετική προστασία. Συνεπώς, εξέχουσας σπουδαιότητας έχει αποδειχθεί η ανάγκη συμβουλευτικής και δικαστηριακής υποστήριξης από μια εξειδικευμένη σε ζητήματα εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου δικηγορική εταιρεία, για την επιδίωξη μιας επιτυχημένης επιχειρησιακής στρατηγικής, οι μέθοδοι και τα “εργαλεία” της οποίας ποικίλλουν ως προς τον εντοπισμό προβλημάτων και δυσλειτουργιών της “οργανωτικής ικανότητας” της επιχείρησης, διαμόρφωση κωδίκων δεοντολογίας και κανονισμού εργασίας, σχεδιασμός και εφαρμογή ειδικών εταιρικών πολιτικών, όπως πολιτικής Υγείας και Ασφάλειας (Health and Safety Policy), πολιτικής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (Data Protection Policy), πολιτικής Πληροφοριακών Συστημάτων (IT Policy), Εργασιακής Αποδοτικότητας κ.ά., καθώς επίσης διαμόρφωση πολιτικής Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, και, τέλος, η υποστήριξή της στην επίλυση εργασιακών συγκρούσεων και διαφορών σε περιπτώσεις καταγγελίας ατομικών ή και συλλογικών συμβάσεων εργασίας». Τι είναι και πώς λειτουργούν οι δικηγορικές εταιρείες; Φέτος, κλείνουν 10 χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ). Πρώτος πρόεδρος, κατά το ιδρυτικό στάδιο, ήταν ο αείμνηστος Τρύφων Κουταλίδης. Πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος ο δικηγόρος Ιωάννης Δρυλλεράκης. Τον διαδέχθηκε ο αείμνηστος Λεωνίδας Γεωργόπουλος. Τον Λεωνίδα Γεωργόπουλο διαδέχθηκε ο Μάριος Μπαχάς, τον οποίο διαδέχθηκε ο σημερινός πρόεδρος, Στάθης Ποταμίτης. Ο κ. Ιωάννης Κ. Δρυλλεράκης, διευθύνων εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Δρυλλεράκης & Συνεργάτες» και πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος του ΣΔΕΕ, αναφέρει: «Η δικηγορική εταιρεία (ΔΕ) είναι μια ειδική περίπτωση “αστικής επαγγελματικής εταιρείας” και το χαρακτηριστικό της παραμένει ότι όχι μόνο δεν έχει κεφαλαιουχικό χαρακτήρα, αλλά και το ότι ακρογωνιαίο λίθο του οικοδομήματός της αποτελεί η υποχρεωτική προσφορά των δικηγορικών υπηρεσιών των μελών της. Οι εταίροι της ασκούν τη δικηγορία μόνο μέσω της εταιρείας και όχι ατομικά, ενώ απαγορεύεται η συμμετοχή σε ΔΕ ως εταίρου προσώπου που δεν είναι δικηγόρος. Ο Σύνδεσμος Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ) ιδρύθηκε όχι ως συνδικαλιστικός φορέας, αφού ο δικηγορικός σύλλογος παραμένει ο θεσμικός εκπρόσωπος των νομικών υπηρεσιών και αποτελεί νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, αλλά ως όργανο για να βοηθήσει την εξέλιξη του θεσμού και την προαγωγή του, προκειμένου να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και να αναβαθμίσει τις νομικές υπηρεσίες προς τους ιδιώτες αλλά και το κράτος, που στο παρελθόν σε όλες τις μεγάλες υποθέσεις αντιμετώπιζε την ανάγκη προσφυγής σε αλλοδαπά γραφεία με αυξημένο κόστος και όλες τις δυσχέρειες που προκύπτουν από τη διαφορετική νομική κουλτούρα. Ο παραπάνω “sui generis” χαρακτήρας της ΔΕ, μοναδικός στο δίκαιο των εταιρειών (παρόμοια ρύθμιση ισχύει μόνο για τους συμβολαιογράφους), είναι φυσικό να απαιτεί ειδικές ρυθμίσεις των ιδιαίτερων καταστάσεων που δημιουργούνται. Έργο του ΣΔΕΕ είναι η προβολή και η αναγνώριση του θεσμού και της σημασίας του και η εξασφάλιση της συνδρομής των δικηγορικών συλλόγων στην προσπάθεια κανονιστικής ρύθμισής ΧΡΗΜΑ 39

δικηγορηκέςεταιρείες δικηγορικές εταιρείες

του. Η έννοια της δικηγορικής εταιρείας είναι άγνωστη σε πάρα πολλούς, ακόμη και στον χώρο της δικαιοσύνης. Τα μεγαλύτερα σχήματα επέβαλε η ανάγκη εξειδίκευσης του δικηγόρου αλλά και η συνεργασία πολλών ειδικοτήτων και η τεχνολογική πρόοδος, που δεν αρκείται πια σε μια γραφομηχανή και ένα τηλέφωνο, αλλά απαιτεί ηλεκτρονικούς υπολογιστές, προγράμματα, εκτυπωτές έγχρωμους και μη, παρακολούθηση της νομικής φιλολογίας με ενημερωμένες βιβλιοθήκες, συνδέσεις με τράπεζες νομικών πληροφοριών, παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων και ένα σωρό άλλες δαπάνες ή επενδύσεις, που ασφαλώς είναι πολυτέλεια για έναν και μόνο χρήστη. Ο Κώδικας Δικηγόρων όμως απαγόρευε παντελώς τη σύσταση δικηγορικών εταιρειών και τη μέσω αυτών άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος, ως ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του “άμισθου δημόσιου λειτουργού”, χαρακτηρισμού τον οποίο οι δικηγόροι έφεραν με υπερηφάνεια, άσχετα από το αν ανταποκρινόταν σε μια θεσμική πραγματικότητα. Τελικά, οι εξελίξεις επέβαλαν την τροποποίηση του Κώδικα Δικηγόρων, ώστε να επιτραπεί η σύσταση εταιρειών. Παρά ταύτα, ελλείψει κανονιστικού νομικού πλαισίου, μόνο η συνεργατική δικηγορία συνηθιζόταν στην πράξη, που κατ’ αρχήν πήρε τη μορφή της συστέγασης ή της άτυπης εταιρείας, κι ενώ όλοι οι άλλοι ελεύθεροι επαγγελματίες (μηχανικοί, λογιστές κ.λπ.) είχαν τη δυνατότητα να συνιστούν ελευθέρως εταιρείες για να ασκούν το επάγγελμά τους, για τους δικηγόρους η δυνατότητα αυτή παρασχέθηκε μόλις το 1989 με το ΠΔ 518/1989! Ήταν όμως προφανές ότι ο συντάκτης του ως άνω νομοθετήματος αντιμετώπισε τις ΔΕ όχι ως μορφή ανάπτυξης και προόδου, αλλά μάλλον ως αναγκαίο κακό. Για τον λόγο αυτό, κατά την πρώτη εξαετία του θεσμού (19891995), συστήθηκαν μόνο πέντε εταιρείες (από τις οποίες οι δύο διαλύθηκαν), στη δε δεύτερη πενταετία (1996-1999) επίσης μόνο πέντε. Μέχρι την έκδοση του ΠΔ 81/2005, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά 41, αλλά μόνο μετά τη ρύθμιση του φορολογικού καθεστώτος. Ο θεσμός της δικηγορικής εταιρείας είναι ο μόνος που μπορεί να ανταποκριθεί σε άλλης 40

Μάιος - Ιούνιος 2020

Φέτος, κλείνουν 10 χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ).

μορφής ανάγκες, τις οποίες ασφαλώς δεν μπορεί να καλύψει η ανεξάρτητη άσκηση της δικηγορίας. Οι δικηγορικές εταιρείες επιτρέπουν την κατανομή εργασίας και την εξειδίκευση, ώστε να μπορεί ενιαία η δικηγορική εταιρεία να αντιμετωπίσει τα πολύπλοκα νομικά θέματα κάθε πελάτη και κάθε υπόθεσης. Έτσι μπορεί να εξυπηρετηθεί ο πελάτης καλύτερα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δικηγορική ύλη, που πάντοτε υπήρχε αλλά δεν εμφανιζόταν, αφού δεν υπήρχε η πηγή ικανοποιήσεώς της. Ακόμη, με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνται νομικές μονάδες ικανές να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των ξένων μεγάλων δικηγορικών γραφείων, τα οποία στο παρελθόν μονοπώλησαν τη νομική υποστήριξη των μεγάλων έργων εις βάρος των Ελλήνων δικηγόρων. Επίσης, οι δικηγορικές εταιρείες, με το μέγεθός τους, καθιστούν δυνατό τον τεχνολογικό εξοπλισμό τους με σύγχρονα μέσα, απαραίτητα πια για την ταχύτατη ανταπόκριση στις επιτακτικές και επείγουσες ανάγκες της καθημερινότητας, και αποτελούν φυτώρια αναπτύξεως των νέων δικηγόρων, που, υπό την κάλυψη εμπειρότερων συναδέλφων, μπορούν να εξελιχθούν με ασφάλεια. Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει κανένα επαγγελματικό εφόδιο στους αποφοίτους των νομικών σχολών, λόγω καθαρά θεωρητικού προσανατολισμού. Τέλος, ο αριθμός των συνεργαζόμενων δικηγόρων επιτρέπει καλύτερο προγραμματισμό, κάλυψη σε περίπτωση αναγκαστικής αποχής του δικηγόρου και, επομένως, δυνατότητα για ευπρεπέστερη άσκηση του επαγγέλματος.

δικηγορικές εταιρείες

Αλλά και για τους νέους δικηγόρους, που επιθυμούν να ενταχθούν σε μεγάλα γραφεία, δίνει τη δυνατότητα των συνδυασμών, της συνεργασίας, της κατανομής και όλων των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν από τη συνένωση δυνάμεων. Φυσικά, η εταιρεία δεν είναι πανάκεια, ούτε ιδεατή μορφή επαγγελματικής άσκησης. Κουβαλά όλα τα προβλήματα της συνεργασίας και συνύπαρξης ανθρώπων και υποφέρει από τον ατομισμό και τις δυσχέρειες, τις οποίες προκαλεί σε κάθε συλλογική προσπάθεια, “άθλημα” στο οποίο δεν διαπρέπουμε στην Ελλάδα. Αυτό όμως είναι θέμα δικηγόρων και όχι ΔΕ». Γιατί όμως να ιδρύονται δικηγορικές εταιρείες; Και πώς αυτές πρέπει να δουλεύουν ώστε η προσφορά τους να ικανοποιεί την πελατεία τους και το κοινωνικό σύνολο καλύτερα; Στο ερώτημα αυτό απαντά ο κ. Μάριος Μπαχάς, senior partner της δικηγορικής εταιρείας «Μπαχάς Γραμματίδης και Συνεταίροι», τ. πρόεδρος του ΔΣ του ΣΔΕΕ: «Στις δικηγορικές εταιρείες που ιδρύονται για να λειτουργήσουν ουσιαστικά και στα πρότυπα των αλλοδαπών δικηγορικών εταιρειών πρέπει να αναζητήσουμε τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Η αφετηρία γίνεται συνήθως από τον γηραιότερο των συνεταιριζομένων δικηγόρο. Αυτό γίνεται γιατί οι συνεταιριζόμενοι δικηγόροι έχουν προφανώς διαβλέψει ότι έχουν αλλάξει ιστορικά και σε βάθος χρόνου οι συνθήκες των σχέσεων δικηγόρου-πελάτη. Δηλαδή υπήρχε, και υπάρχει ακόμα, σε μικρότερη κλίμακα, μια περίεργη σχέση μεταξύ πελάτη και δικηγόρου, με ψυχολογική παρέμβαση του δικηγόρου στη ζωή του πελάτη, που όμως ήταν λάθος σχέση. Κατέληγε ο δικηγόρος να συνδέεται στενά με τον πελάτη του και να επηρεάζεται από τη συναισθηματική φόρτιση του πελάτη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποδώσει αυτό που έπρεπε να αποδώσει. Ο δικηγόρος πρέπει να μην έχει τέτοια συναισθηματική φόρτιση, αλλά αυστηρά επαγγελματική αντιμετώπιση των υποθέσεων που αναλαμβάνει. Το δύσκολο του εγχειρήματος είναι πώς θα ταιριάξουν οι συνεταίροι. Πρέπει η χημεία τους να είναι τέτοια που εκ των προτέρων να είναι βέβαιοι ότι μπορούν να “συζήσουν” και σε δεύτερο στάδιο να “γδυθούν”. Διότι για να κάνεις έναν τέτοιο συνεταιρισμό πρέπει να “γδυθείς”. Και τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει να είσαι ειλικρινής με το πόσες δουλειές έχεις, με το ποια είναι η πορεία σου τα τελευταία χρόνια σε τζίρους, σε πελατεία, σε διασπορά πελατείας, με το τι ακριβώς κερδίζεις. Μια δικηγορική εταιρεία δεν είναι επιχείρηση για να βγάζει μόνο κέρδη και μερίσματα και να τα μοιράζει. Είναι για να βγάζει δουλειά για να κερδίζουν οι δικηγόροι της και οι εταίροι της, κυρίως από τη δουλειά που βγάζουν. Δεν πρέπει δηλαδή να προσβλέπουμε κατεξοχήν στο μερισματικό κέρδος. Έτσι μόνο είναι σωστά δομημένη μια δικηγορική εταιρεία. Ένα άλλο σημαντικό είναι το πώς εργάζονται σε μια σωστά δομημένη δικηγορική εταιρεία οι ασκούμενοι δικηγόροι. Ο ασκούμενος δικηγόρος, όταν μπαίνει στην εταιρεία και ξεκινάει την άσκησή του, δεν αναλίσκεται στα καθημερινά. Μαθαίνει να δουλεύει και αποκτάει γνώση και εμπειρία στο δικόγραφο, στην έρευνα, στη γνωμοδότηση, σε όλα τα επίπεδα άσκησης του δικηγορικού επαγγέλματος, και όταν γίνεται πλέον δικηγόρος και παίρνει την άδεια, είναι έτοιμος να βγάλει δουλειά, και αυτό είναι ένα πλεονέκτημα. Η δικηγορική εταιρεία διοικείται συνήθως από έναν ή περισσότερους συνεταίρους-διαχειριστές. Ο συνεταίρος-διαχειριστής έχει έναν άχαρο ρόλο, το να συντονίζει δηλαδή άλλους δικηγόρους, δηλαδή άλλους ισότιμους επαγγελματίες. Τα καθήκοντά του είναι σύνθετα: ενασχόληση με οργανωτικά θέματα του γραφείου κάθε μορφής, προβολή του γραφείου προς τα έξω, υποδοχή υποθέσεων και κατανομή τους στους δικηγόρους κ.λπ. Ειδικότερα, η κατανομή των εισερχομένων υποθέσεων στο γραφείο είναι μια διαδικασία η οποία είναι συγκεκριμένη και προβλέπεται συνήθως από τον Κανονισμό. Μια δικηγορική εταιρεία πρέπει να είναι οργανωμένη σύμφωνα με διεθνή πρότυπα, για να λειΧΡΗΜΑ 41

δικηγορικές εταιρείες

τουργεί απρόσκοπτα. Δηλαδή πρέπει να είναι πλήρως μηχανογραφημένη, τόσο σε σχέση με τους πελάτες της και τις υποθέσεις τους όσο και με τις πηγές έρευνας και με λογιστήριο με μόνιμο προσωπικό. Βεβαίως, αυτό έχει μεγάλο κόστος. Υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι φροντίζουν την τήρηση των αρχείων και την ενημέρωσή τους. Παράλληλα, πρέπει να υπάρχουν θεματικά αρχεία στα οποία να μπορεί κανείς να ανατρέξει και να βρει μια γνωμοδότηση, ένα άρθρο. Ένας πρόχειρος υπολογισμός για μια μεσαίου μεγέθους δικηγορική εταιρεία είναι γύρω στις 250-300.000 ευρώ ετησίως και αφορά έξοδα για τη βιβλιοθήκη, τα computers, μόνιμο σύμβουλο μηχανογράφησης κ.λπ.». Ποιο είναι τώρα το μέλλον των ελληνικών δικηγορικών εταιρειών στο ανταγωνιστικό περιβάλλον μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης και, πέραν αυτής, της παγκοσμιοποίησης; «Δύσκολο», διαπιστώνει ο κ. Μπαχάς. «Ο Έλληνας κουβαλάει μέσα του τη νοοτροπία την παραδοσιακή: όσο μπορούμε να έχουμε δικό μας γραφείο. Και είναι γεγονός ότι για να μπορέσεις να ανταγωνιστείς την Ευρώπη, πρέπει να κάνεις συγκεντρώσεις, μεγάλες συγκεντρώσεις. Ό,τι γίνεται στις επιχειρήσεις. Δεν είναι όμως έτοιμοι οι Έλληνες νομικοί να κάνουν συγκεντρώσεις. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν γραφεία αυτή τη στιγμή στην Αθήνα που τα “χνώτα” τους ταιριάζουν και θα μπορούσαν να κάνουν μεγάλες συγκεντρώσεις, εντούτοις δεν μπορούν διότι πέφτουν στην νοοτροπία του Έλληνα. Σεβαστή, αλλά γι’ αυτόν τον λόγο το μέλλον των δικηγορικών εταιρειών δεν είναι ευοίωνο. Και δεν είναι ευοίωνο γιατί ας δούμε τι κάνουν τα ξένα γραφεία που εγκαθίστανται στην Ελλάδα: Αντί να τα μανατζάρουν οι Έλληνες δικηγόροι και οι αλλοδαποί να είναι οι υπάλληλοι, γίνεται το αντίθετο και οι Έλληνες δουλεύουν για “ένα κομμάτι ψωμί”. Αυτό είναι το χειρότερο που αφήσαμε να γίνει. Οφείλαμε να μην το ’χουμε αφήσει να γίνει. Διότι όταν πήγαν να εγκατασταθούν στο Παρίσι οι Άγγλοι –από τα μεγάλα γραφεία–, τους είπαν οι Γάλλοι “καλώς τους, αλλά θα μανατζάρει 42

Μάιος - Ιούνιος 2020

Γάλλος και εσείς μαζί μας, είναι δίπλα μας”. Θέλω να πω, λοιπόν, ότι δεν είναι έτοιμη η ελληνική πραγματικότητα. Θα είχε ιδιαίτερη αξία μια μεγάλη συγκέντρωση και μάλιστα αλληλοεπικαλυπτόμενη συγκέντρωση. Για παράδειγμα, σήμερα, η ναυτιλία έχει χάσει τον παραδοσιακό της δρόμο: ο επιχειρηματίας της ναυτιλίας επενδύει παντού. Γιατί, λοιπόν, να έχει ένα γραφείο δικηγορικό που να ασχολείται με τα πλοία του και ένα άλλο που να ασχολείται με τις επιχειρήσεις του και να μην έχει ένα δικηγορικό γραφείο για όλες του τις υποθέσεις; Ενώ, λοιπόν, θα μπορούσε το δικηγορικό γραφείο το εξειδικευμένο στη ναυτιλία στον Πειραιά να δεθεί με ένα γραφείο που κάνει business law στην Αθήνα, δεν το κάνει, αλλά πάει και ανοίγει ένα δικό του branch στην Αθήνα, λόγω ακριβώς αυτής της νοοτροπίας. Άρα δεν το βλέπω πολύ ευοίωνο το μέλλον των αμιγώς ελληνικών δικηγορικών εταιρειών στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της αλλοδαπής. Από όλες αυτές τις βασικές συνισταμένες που συνηγορούν στην ίδρυση και καλή λειτουργία των δικηγορικών εταιρειών στη χώρα μας, γίνεται άμεσα αντιληπτό ποιο σημαντικό ρόλο μπορεί και πρέπει να έχει ένας Σύνδεσμος όπως αυτός των Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος. Γιατί, στη χώρα μας, ο θεσμός είναι σχετικά νέος, η νοοτροπία αρκούντως παλαιά και το δικηγορικό επάγγελμα το ρυθμίζει αυστηρά ο Κώδικας Δικηγόρων και εκτελεστικά το εποπτεύουν οι κατά τόπους δικηγορικοί σύλλογοι. Γι’ αυτό και κάθε Διοίκηση του ΣΔΕΕ θα πρέπει να βρίσκεται διαρκώς σε αγαστή συνεργασία με τον αντίστοιχο δικηγορικό σύλλογο, ώστε να μπορεί να προωθεί με επιτυχία τα ιδιαίτερα θέματα των δικηγορικών εταιρειών που θέλουν ιδιαίτερη νομοθετική, συνήθως, ρύθμιση. Παράλληλα, ο ΣΔΕΕ πρέπει να δίνει λύσεις στις πολύπλοκες, πολλές φορές, καταστάσεις που αντιμετωπίζουν τα μέλη του, δικηγορικές εταιρείες, και να βρίσκεται συνεχώς στο πλευρό τους ως ο αναγκαίος παραστάτης τους». • • •

ranking

ς ε λ ά γ ε μ ι Ο αλλαγές ο ν έ μ ω ν α γ ρ στο ο ο ι ρ ό π μ ε ν α ι λ ρο ώ χ ν ο τ σ ς έ τ ισ ν ω γ α τ ω ρ Οι π των σουπερμάρκετ

αγορά των αλυσίδων σουπερμάρκετ αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του λιανικού εμπορίου, με πολλαπλό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας.

Κατά την πρόσφατη πανδημία, και ειδικότερα κατά την περίοδο της καραντίνας, το οργανωμένο λιανεμπόριο κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια πρωτόγνωρη κατάσταση, η οποία απαιτούσε δραστική και άμεση προσαρμογή στα νέα δεδομένα, δοκιμάζοντας σε μέγιστο βαθμό τα αντανακλαστικά και τα όρια ευελιξίας των επιχειρήσεων του κλάδου. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 καταγράφηκε αύξηση πωλήσεων, ενώ πτώση αναμένεται για το δεύτερο εξάμηνο του έτους. 44

Μάιος - Ιούνιος 2020

Με βάση τα ίδια στοιχεία, σημαντικές αλλαγές καταγράφονται στις προτεραιότητες και τις προκλήσεις των επιχειρήσεων, ενώ ένα στα δύο στελέχη πιστεύει ότι ο Covid-19 θα επηρεάζει την αγορά/οικονομία και το 2021. Η παρακάτω κατάταξη μας προσφέρει τη δυνατότητα να δούμε την εικόνα των σουπερμάρκετ στην προ κορωνοϊού εποχή και στη συνέχεια τη σημερινή εικόνα, όπως αυτή διαμορφώνεται, και τις εκτιμήσεις που υπάρχουν για το επόμενο διάστημα. Η συγκεκριμένη κατάταξη προέρχεται από πρόσφατη κλαδική μελέτη για τις «Αλυσίδες supermarket» που εκπόνησε η ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ και απεικονίζει τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις σουπερμάρκετ με βάση τον όγκο πωλήσεων κατά το 2018.

ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΕ «ΚΛΑΔΙΚΕΣ ΣΤΟΧΕΥΣΕΙΣ» ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ΑΛΥΣΙΔΕΣ SUPERMARKET Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κλαδική μελέτη «Aλυσίδες supermarket» (2019) που εκπόνησε η ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ (www.stochasis.com) Κατάταξη των 10 μεγαλύτερων αλυσίδων supermarket βάσει κύκλου εργασιών 2018

Σημειώνεται ότι ο ανταγωνισμός στον κλάδο είναι έντονος και εντοπίζεται μεταξύ των υφιστάμενων επιχειρήσεων στην προσπάθεια αύξησης του μεριδίου τους στην αγορά. Η σημερινή κατάσταση των επιχειρήσεων έχει διαμορφωθεί μετά από σημαντικές εξελίξεις, όπως συγχωνεύσεις και εξαγορές, εξορθολογισμό του δικτύου τους κ.ά., προκειμένου να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους, ύστερα από τη μεγάλη πίεση που δέχτηκαν από τον περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στα έτη της ύφεσης. Το αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργειών ήταν η ανάκαμψη της εξεταζόμενης αγοράς κατά τη διετία 2017-2018. Με βάση την εκτίμηση της ΣΤΟΧΑΣΙΣ για το μέγεθος της εγχώριας αγοράς αλυσίδων σουπερμάρκετ, η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση προϊόντων αλυσίδων σουπερμάρκετ παρουσιάζει αύξηση 3,6% τα έτη 2018/2017 και η μέση μηνιαία δαπάνη ανά νοικοκυριό αυξήθηκε κατά 4,2% την αντίστοιχη περίοδο.

κά μεγέθη της που επηρέασαν σημαντικά τους χρηματοοικονομικούς δείκτες το αντίστοιχο έτος.

Όσον αφορά στη χρηματοοικονομική ανάλυση, το EBITDA (%) του κλάδου σταθεροποιήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα τη διετία 20172018 σε σχέση με το 2016 και «κινείται» στα επίπεδα του κλάδου του λιανικού εμπορίου. Οι τιμές του δείκτη κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών τη διετία 2017-2018 επανήλθαν στα επίπεδα του 2014 (2018: 1,89, 2017: 1,86, 2014: 1,85) και δείχνουν ότι ο κλάδος παραμένει «ευπρόσβλητος» σε πιθανές μεταβολές του οικονομικού περιβάλλοντος. Σημειώνεται ότι από το 2016 δεν περιλαμβάνεται στη χρηματοοικονομική ανάλυση η εταιρεία ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ, και οι έντονες μεταβολές που παρουσιάζονται το 2015 οφείλονται κυρίως στα οικονομι-

νωμένου Η αγορά του οργα κε θετικά σε αξία, θη ή ιν κ υ ίο ορ μπ λιανε το πρώτο στο +12,6%, κατάυ 2020. πεντάμηνο το

Η οικονομική κατάσταση του κλάδου χαρακτηρίζεται από περιορισμένες συνθήκες γενικής και άμεσης ρευστότητας τη διετία 20172018. Σημειώνεται η μείωση όλων των δεικτών ρευστότητας τη διετία 2017-2018 σε σχέση με το 2016. Ωστόσο, οι περιορισμένες τιμές των χρηματοοικονομικών δεικτών ρευστότητας είναι σχετικά σύνηθες φαινόμενο στο λιανικό εμπόριο, γεγονός που ορισμένες φορές δυσχεραίνει το «περιθώριο ασφαλείας» για την αντιμετώπιση ανεπιθύμητων εξελίξεων στη ροή των κεφαλαίων κίνησης.

ΧΡΗΜΑ 45

ranking Μετά τις σημαντικές εξελίξεις στον κλάδο, ιδιαίτερα τη διετία 2015-2016, φαίνεται ότι υπάρχει «ομαλοποίηση», καθώς τα περιθώρια λειτουργικού και καθαρού κέρδους επανέρχονται στα «συνήθη» επίπεδα της περιόδου 2013-2014. Τονίζεται ότι 7 στις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018, ξεπερνούν τον μέσο όρο του μικτού κέρδους του συνόλου των εξεταζόμενων επιχειρήσεων του κλάδου. Επίσης, 5 στις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018, ξεπερνούν τον μέσο όρο του EBITDA (%) του συνόλου των εξεταζόμενων επιχειρήσεων, με τις ίδιες 5 αλυσίδες να εμφανίζουν συνδυασμό EBITDA και κερδών προ φόρων και αποσβέσεων (%) μεγαλύτερο από τον μέσο όρο του συνόλου των επιχειρήσεων, βάσει δημοσιευμένου κύκλου εργασιών το 2018. Η συνολική αποτιμώμενη εμπορική αξία 31 αλυσίδων σουπερμάρκετ, με δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία για κάθε χρήση της περιόδου 2013-2018, διαμορφώνεται σε 1.093 εκατ. ευρώ το 2018, παρουσιάζοντας Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεταβολής (ΜΕΡΜ) -6,2% την περίοδο 2015-2018.

Nielsen: Οι τάσεις της αγοράς για το πρώτο πεντάμηνο του 2020 Η αγορά του οργανωμένου λιανεμπορίου* κινήθηκε θετικά σε αξία, στο +12,6%, κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2020 (στοιχεία YTD έως 31 Μαΐου 2020), σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή χρονική περίοδο, ενώ τα FMCGs, στο σύνολό τους, παρουσιάζουν πιο έντονη αυξητική τάση, στο +13,3%. Όπως είναι φανερό και στο γράφημα, στο οποίο απεικονίζεται η εβδομαδιαία εξέλιξη των συνολικών πωλήσεων του λιανεμπορίου, μέσα στον Μάιο, όταν ξεκίνησε και σταδιακά η άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, παρουσιάζεται μια σταδιακή αποκλιμάκωση των έντονων τάσεων της αγοράς. Όσον αφορά στις επιμέρους κατηγορίες των ταχυκίνητων καταναλωτικών προϊόντων, οι κατηγορίες που αφορούν στα προϊόντα οικιακής χρήσης, στο σύνολό τους, εξακολουθούν να παρουσιάζουν την πιο θετική τάση, στο +24%, ενώ μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών που καταγράφουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανάπτυξης συνεχίζουν να είναι τα ελαστικά γάντια στο +92,4%, καθώς και τα καθαριστικά σπιτιού στο +51,4%. Ακολουθούν τα τρόφιμα & ποτά στο +12,1%, στα οποία οι ρυθμοί ανάπτυξης για τα άλευρα και τα όσπρια είναι από τους πιο υψηλούς, στο +60,2% και το 39,1% αντίστοιχα. Τέλος, τα προϊόντα προσωπικής υγιεινής παρουσιάζουν την πιο συγκρατημένη *Καταστήματα τροφίμων άνω των 100 τ.μ., Ηπειρωτική Ελλάδα & σχετικά αύξηση, στο +8,7%. Κρήτη, εξαιρουμένων των Νησιών 46

Μάιος - Ιούνιος 2020

Covid-19 και καταναλωτικές συνήθειες Όπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα του ΙΕΛΚΑ: • Ένας στους τρεις καταναλωτές επιθυμεί αύξηση των αγοραστικών επιλογών στα σουπερμάρκετ, εκτός των κατηγοριών τροφίμων. • Τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα και τα είδη καπνιστού είναι οι βασικές κατηγορίες προϊόντων που ζητούν οι καταναλωτές. • Μόλις το 7% του κοινού είναι διατεθειμένο να αγοράζει εφημερίδες και περιοδικά από τα σουπερμάρκετ. Το ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) πραγματοποίησε κυλιόμενη έρευνα καταναλωτών, με δείγμα 1.050 ατόμων την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου 2020, με θέμα τις αγοραστικές-καταναλωτικές συνήθειες των Ελλήνων καταναλωτών λόγω της εμφάνισης του ιού Covid-19 στην Ελλάδα. Ανάμεσα στα θέματα που εξετάστηκαν ήταν και η αξιολόγηση της προϊοντικής γκάμας των προϊόντων που διατίθενται σήμερα από τα καταστήματα σουπερμάρκετ.

εί ταναλωτές επιθυμ α κ ς ει τρ υς το σ τα σ ς ν Ένα στικών επιλογώρι ών αύξηση των αγορα γο τη α νκ τω ς τό εκ ετ ρκ μά σουπερ τροφίμων.

Όπως έχει καταγραφεί στην έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ, οι επισκέψεις συνολικά στα καταστήματα τροφίμων έχουν μειωθεί, λόγω του κορωνοϊού, κατά 55%. Γενικότερα, οι καταναλωτές προσπαθούν να μειώσουν τις επισκέψεις τους στα καταστήματα και την έκθεσή τους στον κορωνοϊό και επομένως προσπαθούν να ομαδοποιήσουν τις αγορές τους. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάστηκε στην κυλιόμενη έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ αν είναι ικανοποιημένοι, ως αγοραστές, ή αν θα επιθυμούσαν να βρίσκουν στα καταστήματα σουπερμάρκετ και κάποιες άλλες κατηγορίες αγαθών. Όπως φαίνεται στο σχήμα 1, το 67% ή δύο στους τρεις καταναλωτές δηλώνουν ικανοποιημένοι με την γκάμα προϊόντων που βρίσκουν στα σουπερμάρκετ. Παράλληλα όμως υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό καταναλωτών 33% που δηλώνουν ότι υπάρχουν προϊόντα τα οποία θα ήθελαν να αγοράζουν από το σουπερμάρκετ, αλλά σήμερα δεν είναι διαθέσιμα σε αυτά. ΧΡΗΜΑ 47

ranking Στο ερώτημα με ελεύθερη απάντηση σε σχέση με το ποια προϊόντα θα ήθελαν να πωλούνται στα σουπερμάρκετ τα οποία σήμερα δεν είναι διαθέσιμα σε αυτά, τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, καθώς η πρώτη κατηγορία με διαφορά αφορούσε τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής, η οποία, με εξαίρεση τις βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής, σήμερα, απαγορεύεται να διατίθεται από τα σουπερμάρκετ. Θα πρέπει να σημειωθεί βέβαια ότι σήμερα στα σουπερμάρκετ διατίθενται ελάχιστοι κωδικοί προϊόντων βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής και συνήθως ιδιωτικής ετικέτας. Δεύτερη κατηγορία ήταν τα είδη καπνιστού, μια κατηγορία η οποία –αν και επιτρέπεται η πώλησή της στα καταστήματα σουπερμάρκετ– δεν είναι χρηματοοικονομικά ελκυστική για το οργανωμένο λιανεμπόριο.

Σχετική με την πρόθεση περιορισμού των μετακινήσεων λόγω κορωνοϊού ήταν η νομοθέτηση της υποχρέωσης των καταστημάτων σουπερμάρκετ να πωλούν υποχρεωτικά εφημερίδες και περιοδικά. Φαίνεται όμως ότι η συγκεκριμένη θεσμοθέτηση αφορά μόνο μια πολύ μικρή μερίδα του καταναλωτικού κοινού. Άλλωστε, όπως φαίνεται και στο σχήμα 2, η συγκεκριμένη κατηγορία δεν αναφέρθηκε από κανέναν καταναλωτή στο πλαίσιο της έρευνας ως ζητούμενο για αγορά από το σουπερμάρκετ, κάτι που δείχνει ότι δεν υπάρχει ζήτηση από την πλευρά του κοινού. Συγκεκριμένα, στην ερώτηση για το αν οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να αγοράζουν από τα σουπερμάρκετ εφημερίδες και περιοδικά μόλις το 7% απαντά θετικά (σχήμα 4), ενώ το 61% θα προτιμούσε αντί για εφημερίδες 48

Μάιος - Ιούνιος 2020

Ακολουθούν τα είδη της άμεσης επικαιρότητας, αντισηπτικά, γάντια και μάσκες, τα οποία σε κάποια καταστήματα διατίθενται και σε κάποια άλλα όχι, ενώ σημαντικό ποσοστό λαμβάνουν και τα είδη κήπου, τα καλλυντικά, τα βιβλία και η γραφική ύλη. Όσον αφορά τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, μια σε μεγαλύτερο βάθος ανάλυση καθιστά σαφές το ότι η επιθυμία του κοινού αφορά κυρίως ένα μικρό κωδικολόγιο επώνυμων προϊόντων άμεσης ανάγκης, τα οποία συνήθως ο καταναλωτής έχει πάντα διαθέσιμα στο σπίτι του, όπως παυσίπονα και προϊόντα για το στομάχι και βασικός λόγος για το αίτημα αυτό είναι η αποφυγή της δεύτερης ξεχωριστής επίσκεψης για την προμήθειά τους. Κάτι τέτοιο συνάδει και με τη σημερινή πρόθεση για περιορισμό των μετακινήσεων.

και περιοδικά να βρίσκει άλλα προϊόντα διαθέσιμα στο σουπερμάρκετ. Είναι άλλωστε ενδεικτικό το ότι μόλις ένας στους δύο καταναλωτές γνωρίζει ότι μπορεί να βρει εφημερίδες και περιοδικά στα σουπερμάρκετ (σχήμα 3). Η παραπάνω εικόνα επιβεβαιώνεται και με τα πρόσφατα στοιχεία για τις πωλήσεις των αγαθών αυτών από τα σουπερμάρκετ, οι οποίες είναι ελάχιστες. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται ότι κατά μέσο όρο πωλούνται μόλις 1 με 2 τεμάχια ανά ημέρα ανά κατάστημα, ενώ σε πλήθος καταστημάτων οι πωλήσεις είναι μηδενικές. Σημειώνεται δε από στελέχη της αγοράς ότι, ενώ οι πωλήσεις είναι ελάχιστες, δημιουργούνται τεράστια διαχειριστικά κόστη για τις αλυσίδες σουπερμάρκετ, ενώ στην περίπτωση των μικρών καταστημάτων ευκολίας καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο στα ράφια, μειώνοντας το μέγεθος του κωδικολογίου που μπορεί να διατεθεί.

H αγορά σήμερα Με βάση τα τελευταία στοιχεία της IRI, η αγορά φαίνεται να επιστρέφει σταδιακά στην προ Covid εποχή. Με βάση τα στοιχεία της IRI για τη μέτρηση της κατανάλωσης, προκύπτει πως την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου οι πωλήσεις των σουπερμάρκετ εμφάνισαν αύξηση 5,4%, η οποία υπολείπεται σημαντικά της ανάπτυξης που είχε εμφανίσει η αγορά από τις 24 Φεβρουαρίου και μετά. Ως εκ τούτου, ο τζίρος των σουπερμάρκετ ανήλθε την εξεταζόμενη περίοδο στα 119,39 εκατ. ευρώ, από 113,23 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη εβδομάδα έναν χρόνο πριν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να δούμε ποιες γεωγραφικές περιοχές εμφάνισαν τον μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης και ποιοι τύποι καταστημάτων συνεχίζουν να σημειώνουν σημαντική αύξηση των πωλήσεών τους. Από την πορεία αυτών των δύο δεικτών προκύπτει ποιες αλυσίδες σουπερμάρκετ συνεχίζουν να κερδίζουν μερίδιο και ποιες πιέζονται. Η Κεντρική Ελλάδα και η Πελοπόννησος είναι οι δύο γεωγραφικές περιοχές στις οποίες καταγράφηκε, και τις πρώτες επτά ημέρες του Ιουνίου, διψήφιο ποσοστό ανάπτυξης 13,6% και 16,7%, αντίστοιχα. Ακολουθούν η περιοχή της Θεσσαλονίκης (+7,2%), της Βόρειας Ελλάδας (+6,6%) και της Αττικής (+3,4%). Στην Κρήτη, που ελέγχει το 6,3% της συνολικής πίτας, καταγράφηκε πτώση πωλήσεων 8,9%, γεγονός που αποδίδεται στην απουσία τουριστών, άρα και στην απουσία αγοραστικού ενδιαφέροντος. Αναφορικά με τις άλλες περιφέρειες της χώρας, η Αττική, στην οποία πραγματοποιείται το 52,3% του συνολικού τζίρου και είναι τοποθετημένα όλα τα μεγάλα δίκτυα, εμφανίζει τον μικρότερο βαθμό ανάπτυξης, γεγονός που εξηγείται από τα επίπεδα συγκέντρωσης που εμφανίζει ο κλάδος στην περιοχή. Αντιθέτως, στην υπόλοιπη χώρα οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης της κατανάλωσης αποδίδονται από παράγοντες της αγοράς στη μετατόπιση της κατανάλωσης από τα μικρά ή ανεξάρτητα σημεία στους μεγάλους παίκτες και δη σε αυτούς που έχουν διευρυμένο δίκτυο καταστημάτων. Αυτό συμφωνεί και με τους τύπους καταστήματος που συγκεντρώνουν τις περισσότερες πωλήσεις και καταγράφουν τον μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης. Οι πωλήσεις στα υπερμάρκετ, δηλαδή στα καταστήματα άνω των 2.500 τ.μ. αυξήθηκαν κατά 15,3%, στα καταστήματα από 1.000-2.500 τ.μ. κατά 6,7%, στα σουπερμάρκετ εμβαδού 400-1.000 τ.μ. κατά 2,5% ενώ μηδενική ήταν η ανάπτυξη στα καταστήματα από 0-400 τ.μ. Συνδέοντας τις γεωγραφικές περιοχές που έχουν καταγράψει τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης με τους τύπους των καταστημάτων που με τη σειρά τους συνεχίζουν να εμφανίζουν διψήφια ποσοστά ανάπτυξης, προκύπτει ποιες αλυσίδες σουπερμάρκετ συνεχίζουν να παίρνουν μεγαλύτερο μερίδιο από την πίτα. Στους κερδισμένους, λοιπόν, είναι οι αλυσίδες που έχουν μεγάλη διασπορά δικτύου και αρκετά υπερμάρκετ, ενώ πιέζονται όσα δίκτυα δεν έχουν τον συνδυασμό αυτών των δύο συστατικών.

Τα προϊόντα με τη μεγαλύτερη ζήτηση Στροφή στα τυποποιημένα/συσκευασμένα τρόφιμα έχει κάνει ο Έλληνας καταναλωτής, διατηρώντας μια συνήθεια που υιοθέτησε τους περασμένους μήνες, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και των μέτρων περιορισμού κυκλοφορίας. Όπως ανέφερε και στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Παναγιώτης Μπορέτος, εμπορικός

ι αι πως παγιώνετα ετ ίν α φ ου π η σ τά Μια ικές (online) είναι οι ηλεκτρον λωτή. αγορές του κατανα

διευθυντής και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ερευνών αγοράς IRI Hellas, μπορεί τα βασικά κριτήρια επιλογής τροφίμων από τους καταναλωτές να αποτελούσαν στο παρελθόν η ποιότητα και η τιμή, ωστόσο η εικόνα έχει αλλάξει ριζικά και πλέον στα βασικά κριτήρια επιλογής περιλαμβάνονται η υγιεινή και η ασφάλεια. Η τάση αυτή συνδέεται ξεκάθαρα με την πανδημία του Covid-19, καθώς οι καταναλωτές όλο το προηγούμενο διάστημα αναζητούσαν κυρίως προϊόντα συσκευασμένα/τυποποιημένα, ασφαλή και εύκολα να αποθηκευτούν στο σπίτι για αρκετό διάστημα. Παράλληλα, απέφευγαν να αγοράζουν τα χύμα προϊόντα, καθώς θεωρούσαν ότι ήταν περισσότερο εκτεθειμένα στον κίνδυνο. Αυτή η τάση εκτιμάται ότι θα διατηρηθεί από τους καταναλωτές το επόμενο διάστημα, κυρίως για λόγους ασφάλειας, αλλά και ευκολίας. Είναι ενδεικτικό το ότι από τις μετρήσεις της IRI προκύπτει πως η κατηγορία του συσκευασμένου τυριού παρουσίασε αυξημένες πωλήσεις σε όγκο κατά 19,2% το πρώτο τετράμηνο του 2020 συγκριτικά με το αντίστοιχο περσινό, ενώ η αντίστοιχη κατηγορία του πάγκου σημείωσε αύξηση κατά 4%. Το ίδιο διάστημα, τα συσκευασμένα αλλαντικά παρουσίασαν αύξηση κατά 11,1% ενώ του πάγκου κατά 3,1% σε όγκο. Μια άλλη τάση στο οργανωμένο λιανεμπόριο που φαίνεται πως παγιώνεται είναι οι ηλεκτρονικές (online) αγορές του καταναλωτή. Όπως αποδεικνύεται από πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Συνδέσμου Συνδέσμου Ηλεκτρονικού Εμπορίου, με τη λήξη της καραντίνας οι καταναλωτές δεν επέστρεψαν αυτόματα στο φυσικό δίκτυο των ΧΡΗΜΑ 49

ranking καταστημάτων, αλλά συνέχισαν να αγοράζουν online, δείχνοντας αυξημένη εμπιστοσύνη στο ηλεκτρονικό κανάλι. Συγκεκριμένα, στο σύνολο του Μαΐου (εβδομάδα από 18 έως 22), ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 107% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019 και παραπάνω από τετραπλάσιος από την αρχή του 2020. Η επόμενη μέρα βρίσκει τις αλυσίδες σουπερμάρκετ να προχωρούν σε επενδύσεις με επίκεντρο τα ηλεκτρονικά τους καταστήματα. Η μεγάλη έκρηξη των ηλεκτρονικών πωλήσεων την περίοδο του lockdown ανάγκασε τις αλυσίδες σουπερμάρκετ να επισπεύσουν τις επενδύσεις στα ηλεκτρονικά τους καταστήματα, βελτιώνοντας τις προσφερόμενες υπηρεσίες τους, οι οποίες αρχικά είχαν απογοητεύσει τους καταναλωτές, κυρίως λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων στην παράδοση των προϊόντων. Το ηλεκτρονικό εμπόριο στο κανάλι των σουπερμάρκετ θα μεγαλώσει περαιτέρω και ίσως καταφέρει να διατηρήσει ποσοστό 80% από αυτό που κέρδισε το προηγούμενο τρίμηνο. Σε αυτό το πλαίσιο, οι επενδύσεις των αλυσίδων σουπερμάρκετ στα ηλεκτρονικά τους καταστήματα αποτελούν μονόδρομο.

Αύξηση τζίρου 5,3% στα σουπερμάρκετ φέτος

Weekly Value Sales Trends for SM/HM 2020 HM/SM Weekly Value Sales Trends (calendar weeks comparison) % Value Growth

120,0%

95,7%

100,0% 80,0% 60,0%

40,0%

41,8%

20,0%

0,0% 21,5%

-20,0%

-5,0%

Μάιος - Ιούνιος 2020

1,4%-1,0%2,6% 2,8% 1,6% 0,8%

41,9%

35,2%32,8% 27,6% 11,5%

32,6%

-17,0%

-40,0%

7,1%

19,4% 10,1%

8,0%5,4%

-29,1%

Total FMCG sales increased by 5,4% Last week vs Year ago

w.e. 07.06.20 vs w.e. 09.06.19

340

FMCG CATEGORIES

Food

Household

Personal Care / Hygiene

All Others

168

7,6%

-1,0%

2,0%

1,5%

Week Ending 09.06.19

Week Ending 07.06.20

113,23€ Ms

119,39€ Ms

Total FMCG industry: + 5,4%

Areas value growths and contributions

w.e. 07.06.20 vs w.e. 09.06.19

Αναφορικά με τις εκτιμήσεις για την πορεία της αγοράς, το 2020 αναμένεται να κλείσει για τα σουπερμάρκετ στην Ελλάδα με αύξηση τζίρου κατά 5,3% αν δεν υπάρξει δεύτερο κύμα Covid-19 το φθινόπωρο. Με βάση αυτό το σενάριο, τη μεγαλύτερη ανάπτυξη θα καταγράψουν οι πωλήσεις της κατηγορίας καθαριστικά σπιτιού 8,9%, τα είδη προσωπικής υγιεινής και φροντίδας 6,7% και τα τρόφιμα 5,1%. Αν υπάρξει και δεύτερο κύμα κορωνοϊού στην Ελλάδα το φθινόπωρο, τότε το 2020 θα κλείσει με μεγαλύτερη αύξηση του τζίρου, κατά 8,1%, σε σύγκριση με το 2019. Με βάση αυτό το σενάριο, τη μεγαλύτερη ανάπτυξη πωλήσεων αναμένεται να παρουσιάσουν τα είδη φροντίδας για το σπίτι 11,6%, τα είδη ατομικής φροντίδας 9,2% και τα τρόφιμα 8%. Επίσης, σε περίπτωση δεύτερου κύματος κορωνοϊού στη χώρα, η αντίδραση των καταναλωτών εκτιμάται ότι θα έχει ηπιότερη μορφή σε σχέση με αυτή που καταγράφηκε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου.

YTD vs YTD,YA: +14,0%

Attica

52,3%

+3,4%

Salonika

10,4%

+7,2%

Center

13,7%

+13,6%

North

9,2%

+6,6%

Pel/sos

8,1%

+16,7%

Crete

6,3%

-8,9%

Shop Types value growths and contributions

w.e. 07.06.20 vs w.e. 09.06.19

14,0%

2500+ sqm 1000-2500 sqm 400-1000 sqm 0-400 sqm

39,4% 34,9% 11,8%

+15,3% +6,7%

+2,5% +0,0%

Σημειώνεται ότι από τις αρχές του έτους έως τις 7 Ιουνίου 2020 οι πωλήσεις των σουπερμάρκετ (Ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη, μη συμπεριλαμβανομένων των νησιών), με βάση τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς IRI για τις ταχυκίνητες κατηγορίες, έχουν αυξηθεί κατά 14% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Την εβδομάδα που τελειώνει στις 7 Ιουνίου 2020 οι πωλήσεις των σουπερμάρκετ σε αξία ανήλθαν σε 119,39 εκατ. ευρώ, έναντι 113,23 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή (9 Ιουνίου 2019), σημειώνοντας αύξηση 5,4%. Στις 340 κατηγορίες προϊόντων προϊόντων που πωλούνται εντός των αλυσίδων σουπερμάρκετ (μη συμπεριλαμβανομένων προϊόντων μεταβλητού βάρους), 168 ήταν τρόφιμα (ανάπτυξη πωλήσεων σε αξία 7,6%), 41 προϊόντα νοικοκυριού (-1% ανάπτυξη πωλήσεων σε αξία), 45 προϊόντα προσωπικής υγιεινής (2% ανάπτυξη πωλήσεων σε αξία) και 86 όλα τα άλλα (ανάπτυξη πωλήσεων σε αξία 1,5%). Επί του συνολικού τζίρου, η συμμετοχή της Αθήνας ανήλθε σε 52,3% ενώ της Θεσσαλονίκης σε 10,4%.

ται να κλείσει Tο 2020 αναμένε ετ στην Ελλάδα με ρκ μά ερ π ου σ τα α γι 5,3%. αύξηση τζίρου κατά

Την άποψή του για την εικόνα στο οργανωμένο λιανεμπόριο, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί πλέον, μας δίνει ο κ. Ιάκωβος Ανδρεανίδης, πρόεδρος Διοίκησης της Lidl Ελλάς.

Tα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στο οργανωμένο λιανεμπόριο Ο Covid-19 και η εποχή των υγειονομικών περιορισμών μετασχημάτισαν τις καταναλωτικές επιλογές, αλλά παράλληλα ανέδειξαν τόσο την προσαρμοστικότητα των καταναλωτών όσο και τις προκλήσεις για τις επιχειρήσεις σε ένα διαφορετικό μοντέλο λειτουργίας. Οι προτεραιότητες άλλαξαν και ως εκ τούτου προέκυψαν και αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές ξοδεύουν τα χρήματά τους. Παρατηρείται μια στροφή στην «ηθική» κατανάλωση, αλλά λόγω της οικονομικής κατάστασης ενισχύεται και πάλι ο ρόλος των προσφορών και των προωθητικών ενεργειών. Η επισκεψιμότητα στα καταστήματα έχει μειωθεί, αλλά το μέσο καλάθι αυξήθηκε, και εδραιώθηκε ως αδιαπραγμάτευτο κριτήριο ποιότητας η ασφαλής αγοραστική εμπειρία, η υγιεινή του προσωπικού αλλά και των χώρων των καταστημάτων. Μετά τις βίαιες ανακατατάξεις που επέφερε στο ελληνικό λιανεμπόριο η οικονομική κρίση, ο κλάδος του λιανεμπορίου μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα βρίσκεται αντιμέτωπος με νέες, εξαιρετικά δύσκολες προκλήσεις, που θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε έναν νέο γύρο ανακατατάξεων, πίεσης τιμών και προσφορών, που θα αυξήσουν και το επίπεδο του ανταγωνισμού, με οτιδήποτε συνεπάγεται αυτό. Η ανάγκη για ανασχεδιασμό και αναδιάρθρωση των επιχειρηματικών μοντέλων είναι στο προσκήνιο, με τον βαθμό να εξαρτάται από το μοντέλο λειτουργίας και κόστους της εκάστοτε επιχείρησης. Στη Lidl Ελλάς είμαστε προσανατολισμένοι στο να προσαρμοζόμαστε σε κάθε συνθήκη με ευελιξία και συνέπεια, δύναμη και ευθύνη. Το έχουμε αποδείξει εξάλλου. Κάθε κρίση και ευκαιρία.

Προβλέψεις για τις πωλήσεις κατά την τουριστική σεζόν και εκτιμήσεις για το σύνολο της χρονιάς H πανδημία του Covid-19 παρέλυσε, τουλάχιστον προσωρινά, τον τουρισμό και συμπαρασέρνει μαζί της και τις πωλήσεις του οργανωμένου λιανεμπορίου για το σύνολο του κλάδου. Οι προοπτικές παραμένουν ανοιχτές, όμως οι προβλέψεις για τον τουρισμό είναι χαμηλές. Εκτιμούμε ότι οι πωλήσεις μας κατά την τουριστική σεζόν θα είναι μειωμένες σε σχέση με πέρσι, αλλά καλύτερες από τον μέσο όρο της αγοράς. Δεδομένων των συνθηκών, δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις για το υπόλοιπο της χρονιάς. Εφόσον κινηθεί καλά η τουριστική σεζόν αλλά και δεν υπάρχει δεύτερο εθνικού χαρακτήρα lockdown, τόσο οι προβλέψεις όσο και οι στόχοι μας για τις πωλήσεις στο σύνολο της χρονιάς δεν θα υποχωρήσουν σε σχέση με αυτές που είχαμε θέσει προ κορωνοϊού. • • • ΧΡΗΜΑ 51

άρθρο

SIXT: Your preferred mobility partner

καθημερινότητά μας, οι συνήθειες και οι ανάγκες μας αλλάζουν έντονα και ξαφνικά, όπως μας έδειξαν οι τελευταίοι μήνες. Η παρούσα κατάσταση καθιστά την ευελιξία και τη γρήγορη αντίδραση στην αλλαγή απαραίτητα χαρακτηριστικά. Η χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς καλό είναι να αποφεύγεται. Το αίσθημα ασφάλειας πρέπει να κυριαρχεί. Έτσι, τα οχήματά μας απολυμαίνονται, καθαρίζονται σχολαστικά και παραδίδονται με αντισηπτικά μαντηλάκια και μεμβράνες στο τιμόνι, το λεβιέ ταχυτήτων και το χειρόφρενο. Ο τρόπος και ο χρόνος των μετακινήσεων μετασχηματίζεται. Σε αυτήν την ανάγκη έρχεται να απαντήσει η SIXT προσθέτοντας στις υπηρεσίες της 3 νέες προτάσεις: • Ενοικίαση με την ώρα στα μεγάλα αστικά κέντρα, με δυνατότητα παράδοσης και παραλαβής του οχήματος στον χώρο σας.

ανταποκρίνεται στις νέες ανάγκες σας. Διαλέξτε την υπηρεσία που σας ταιριάζει και επικοινωνήστε μαζί μας στο 210 57 86 392 ή στο reservations@sixt.gr. Λίγα λόγια για την εταιρεία

• Ενοικίαση με την εβδομάδα, με τη δυνατότητα επιλογής μέσα από μια μεγάλη γκάμα οχημάτων για κάθε προτίμηση. • Ενοικίαση 2 οχημάτων στο ίδιο “combo” μηνιαίο μίσθωμα, καλύπτοντας τόσο την καθημερινή μετακίνηση όσο και την απόδραση του Σαββατοκύριακου. Χρειάζεστε ένα όχημα μόνο για λίγες ώρες ή μήπως για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, χωρίς όμως να μπορείτε να το προσδιορίσετε ακριβώς; Μήπως έχετε ανάγκη διαφορετικού οχήματος, το οποίο να ανταποκρίνεται σε κάθε περίσταση, όπως #πόλη #βουνό #θάλασσα; Η Sixt, μέσα από αυτά τα νέα ολοκληρωμένα πακέτα υπηρεσιών, 52

Μάιος - Ιούνιος 2020

Η Sixt είναι ένας κορυφαίος διεθνής πάροχος υψηλής ποιότητας υπηρεσιών βραχυχρόνιων μετακινήσεων (rent a car) και μακροχρόνιων μισθώσεων (leasing) τόσο για εταιρικούς πελάτες όσο και για ιδιώτες. Στην Ελλάδα διαθέτει ευρύ δίκτυο από ιδιόκτητους σταθμούς, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται τα πιο δημοφιλή αεροδρόμια της χώρας. Διαθέτει τον πιο πρόσφατα ανανεωμένο και premium στόλο. Με τα προϊόντα Sixt Rent A Car & Sixt Leasing, η εταιρεία επιδιώκει να καλύψει τις ανάγκες κάθε πελάτη. Η κράτηση των παραπάνω προϊόντων μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω της επίσημης ιστοσελίδας της εταιρείας www.sixt.gr. • • •

ΧΡΗΜΑ 53

Θέμα

Η ελληνική αγορά μοτοσυκλέτας τη δεκαετία της κρίσης (2010-2019) Ποιες είναι οι προοπτικές για την ερχόμενη δεκαετία του Μιχάλη Μάρκου, MBA, διευθυντικού στελέχους-συμβούλου επιχειρήσεων και καθηγητή Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing

την τελευταία χρονιά της δεκαετίας που μας πέρασε (20102019), η ελληνική αγορά καινούργιων μοτοσυκλετών/δικύκλων έκλεισε στις 38.230 μονάδες, επίδοση βελτιωμένη κατά 14,5% σε σχέση με την αντίστοιχη του 2018 (33.378 ταξινομήσεις). Αυτή είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά με θετικό πρόσημο στην ελληνική αγορά μοτοσυκλέτας/δικύκλου, από το ιστορικό χαμηλό των 28.852 πωλήσεων το 2017. Τα scooter κατείχαν και πάλι τη μερίδα του λέοντος, με μερίδιο 61,6% επί του συνόλου, τα παπιά πέτυχαν ποσοστό 23,4% και, τέλος, οι μοτοσυκλέτες είχαν ποσοστό 14,4%. Στα αξιοπρόσεκτα της χρονιάς συγκαταλέγεται το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα στην κατηγορία των μοτοσυκλετών μια κινεζική μοτοσυκλέτα (το Τ310 της Daytona) αναδείχθηκε 1η σε πωλήσεις, έχοντας 15 μόλις παραπάνω ταξινομήσεις από τη 2η (του κυρίαρχου της κατηγορίας τα προηγούμενα χρόνια Honda CB 500X). Αξιοσημείωτο είναι το ότι οι 6 πρώτες εταιρείες σε πωλήσεις το 2019 κατέχουν το 84,3% ολόκληρης της αγοράς, αφήνοντας ένα ελάχιστο μερίδιο αγοράς (15,7%) στις υπόλοιπες εταιρείες (με μόλις 4 εταιρείες να ξεπερνούν το ψυχολογικό όριο του 1,0% στα μερίδιά τους).

Μάιος - Ιούνιος 2020

Πώς έκλεισε η αγορά το 2019 Το 2019, η αγορά έκλεισε στις 38.230 μονάδες (αύξηση +14,54 %), και 1η εταιρεία σε πωλήσεις αναδείχθηκε, για μία ακόμη χρονιά, η SYM με 8.762 μονάδες (αυξάνοντας τις πωλήσεις της κατά +22,55% σε σχέση με το 2018), ενώ ακολουθούν η Honda με 6.198 μονάδες (αύξηση +10,78% σε σχέση με το 2018) και η Piaggio με 5.847 μονάδες (αύξηση +6,10% σε σχέση με το 2018). Στην 4η θέση βρίσκεται η Yamaha με 4.600 μονάδες (αύξηση +25,27% σε σχέση με το 2018), στην 5η θέση βρίσκεται η Daytona με 4.510 μονάδες (αύξηση +11,80% σε σχέση με το 2018), στην 6η θέση βρίσκεται η Kymco με 2.350 μονάδες (αύξηση +26,89 % σε σχέση με το 2018), ενώ ακολουθεί στην 7η θέση η Vespa (με 753 μονάδες και αύξηση +11,23%). Στην 8η θέση βρίσκεται η BMW (με 733 μονάδες και αύξηση +9,90%), ενώ η 9η Keeway κατάφερε τη μεγαλύτερη αύξηση +42,71% (μέσα στο top-10) σε σχέση με το 2018, πραγματοποιώντας 695 ταξινομήσεις. Τη δεκάδα συμπληρώνει η Suzuki με 536 ταξινομήσεις (αύξηση +24,07 % σε σχέση με το 2018).

Top-10 εταιρειών σε ταξινομήσεις στην ελληνική αγορά για το 2019 Α/Α

ΜΑΡΚΑ

ΜΟΝΑΔΕΣ

ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ

Δ % (2019 vs 2018)

SYM

8.762

22,90%

+22,55%

HONDA

6.198

16,20%

+10,78%

PIAGGIO

5.847

15,30%

+6,10%

YAMAHA

4.600

12,00%

+25,27%

DAYTONA

4.510

11,80%

+11,80%

KYMCO

2.350

6,10%

+26,89%

VESPA

753

2,00%

+11,23%

BMW

733

1,90%

+9,90%

KEEWAY

695

1,80%

+42,71%

SUZUKI

536

1,40%

+24,07% Πηγή: www.seaa.gr

Όσον αφορά τα best sellers (top-10) της ελληνικής αγοράς, το scooter της Piaggio Beverly 300 είναι πρώτο σε ταξινομήσεις για το 2019 με 2.526 μονάδες. Στη 2η θέση βρίσκεται το Sym Symphony ST 200i με 2.177 μονάδες και στην 3η θέση βρίσκεται το παπί της Yamaha (Crypton S 115) με 1.761 μονάδες (σχεδόν διπλασιάζοντας τις πωλήσεις του σε σχέση με το 2018). Στην 4η θέση βρίσκεται το Daytona DY 125RS με 1.722 μονάδες, στην 5η θέση βρίσκεται το Astrea Grand (Honda) με 1.051 μονάδες, στην 6η θέση βρίσκεται άλλο ένα μοντέλο της Piaggio, το Medley 150 με 1.034 μονάδες, και στην 7η θέση βρίσκεται το 2ο μοντέλο της SYM στο top-10, το CITYCOM S.300i με 1.004 μονάδες. Τη δεκάδα κλείνουν το Piaggio Liberty 125, που βρίσκεται στην 8η θέση με 933 μονάδες, το SYM VF 185, που καταλαμβάνει την 9η θέση με 904 μονάδες, και στη 10η θέση βρίσκεται το 4ο μοντέλο της Piaggio που εμφανίζεται στο top-10 (το Beverly 350) με 809 μονάδες.

Τα πρώτα 10 μοντέλα δικύκλων σε ταξινομήσεις στην ελληνική αγορά για το 2019 Α/Α

ΜΟΝΤΕΛΑ

ΜΟΝΑΔΕΣ

PIAGGIO BEVERLY 300

2.526

SYM SYMPHONY ST 200i

2.177

YAMAHA CRYPTON S 115

1.761

DAYTONA DY 125 RS

1.722

HONDA ASTREA GRAND 110

1.051

PIAGGIO MEDLEY 150

1.034

SYM CITYCOM S.300i

1.004

PIAGGIO LIBERTY 125

933

SYM VF 185

904

10.

PIAGGIO BEVERLY 350

809 Πηγή: www.seaa.gr

3η θέση καταλαμβάνουν το Honda CB 500 X και το Yamaha Tracer 900 GT, αντίστοιχα. Τέλος, αξιοπρόσεκτο είναι επίσης το γεγονός ότι η πλειονότητα των δικύκλων που καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στις κατηγορίες τους είναι κάτω από τα 350 κ.ε., ενώ η μοναδική μοτοσυκλέτα που έχει κυβισμό πάνω από 1.000 κ.ε. είναι η BMW R 1250 GS Adventure.

πωλήσεις ε σ ς ίε ε ιρ α τ ε της Oι 6 πρώτες υν το 84,3% ο χ έ τ α κ 9 1 0 το 2 αγοράς.

Τα best seller μοντέλα ανά κατηγορία το 2019 ήταν, για τα scooter, τα Piaggio Beverly 300, SYM Symphony ST 200, Piaggio Liberty 150, ενώ για τα παπιά τα best seller ήταν τα Yamaha Crypton S 115, Daytona DY 125 RS και Honda Astrea Grand 110, αντίστοιχα. Όσον αφορά τις μοτοσυκλέτες, καταγράφηκε η έκπληξη της κατάληψης της 1ης θέσης από το μοντέλο της Daytona (Τ310), ενώ τη 2η και

ΧΡΗΜΑ 55

Θέμα Τα πρώτα 10 μοντέλα δικύκλων (ανά κατηγορία) σε ταξινομήσεις στην ελληνική αγορά για το 2019 Scooter Α/Α

ΜΟΝΤΕΛΟ

Παπιά

Μοτοσυκλέτες ΜΟΝΑΔΕΣ

Α/Α

2.526

ΜΟΝΑΔΕΣ

Α/Α

DAYTONA T310

355

YAMAHA CRYPTON S 115

1.761

ΜΟΝΤΕΛΟ

ΜΟΝΑΔΕΣ

PIAGGIO BEVERLY 300

HONDA CB 500X

340

SYM SYMPHONY ST 2.177 200i

YAMAHA TRACER 900 GT

211

DAYTONA DY 125 RS

1.722

PIAGGIO MEDLEY 150

1.034

YAMAHA TRACER 900

210

HONDA ASTREA GRAND 110

1.051

SYM CITYCOM S.300i

1.004

SUZUKI DL 650

151

SYM VF 185

904

PIAGGIO LIBERTY 125

933

BMW R 1250 GS ADVENTURE

145

DAYTONA SPRINTER 684 125

809

BENELLI TRK 502

124

HONDA X-ADV 750

124

HONDA SUPRA X HELM IN

601

PIAGGIO BEVERLY 350

YAMAHA TRACER 700

118

HONDA SUPRA GTR 150

554

10.

YAMAHA MT-07

105

DAYTONA VELOS–R 467 125

KEEWAY TARGET 125

401

10.

SYM VF 125

134

ΥΑΜΑΗΑ ΧΜΑΧ 300 734

SYM HD 300

725

SYM CRUISYM 300i

720

10.

HONDA PCX 125

639

Πηγή: www.seaa.gr

Η αγορά της μοτοσυκλέτας/δικύκλου την τελευταία δεκαετία (2010-2019) Η δεκαετία 2010-2019 είναι συνυφασμένη με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της Ελλάδας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα σε αυτήν την κρίση, κανένας κλάδος δεν έμεινε ανεπηρέαστος, όπως ακριβώς συνέβη και με τον κλάδο της μοτοσυκλέτας, στον οποίο η οικονομική κρίση και η ύφεση επηρέασαν τις πωλήσεις νέων μοτοσυκλετών/δικύκλων, που βρέθηκαν στο ναδίρ. Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή, κατά τη δεκαετία της ευμάρειας (2000-2009) η αγορά βίωσε απίστευτη ανάπτυξη, φτάνοντας στο ζενίθ της με δύο εκπληκτικές συνεχόμενες χρονιές ταξινομήσεων, το 2007 και το 2008 (το 2007 είχαμε 100.458 ταξινομήσεις και το 2008 100.118). Οι συνολικές ταξινομήσεις της δεκαετίας έφτασαν τις 762.245 μονάδες. Η χρηματοδότηση του δικύκλου (από τράπεζες και χρηματοοικονομικούς οργανισμούς) τότε βοήθησε στο να εξαπλωθεί ακόμη περισσότερο ο κλάδος, παρέχοντας δάνεια σχεδόν σε όλους, ανεξάρτητα από το αν πληρούσαν ή όχι τα βασικά κριτήρια χρηματοδότησης, για χάρη των παραπάνω πωλήσεων, του μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς και της μεγαλύτερης διείσδυσης στην αγορά. Δυστυχώς, από το 2009 άρχισε η καθοδική πορεία στον χώρο του δικύκλου/μοτοσυκλέτας, και το 2010 επιβεβαιώθηκαν οι ενδείξεις 56

Μάιος - Ιούνιος 2020

εις ία σε πωλήσ ε ιρ α τ ε η τ ώ η Πρ για μία ακόμ , ε κ η θ ίχ ε δ α αν M. χρονιά, η SY

για την ύφεση που θα επακολουθούσε τις επόμενες χρονιές στον κλάδο, λόγω της οικονομικής κρίσης που θα βίωνε η χώρα μας. Στη δεκαετία που μας πέρασε (2010-2019), η ελληνική αγορά μοτοσυκλέτας/δικύκλου βίωσε το ιστορικό χαμηλό των 28.852 πωλήσεων το 2017, πηγαίνοντας σε εποχές της δεκαετίας του 1990. Μέσα σε αυτήν τη δεκαετία (2010-2019), είχαμε 5 πτωτικές και 5 ανοδικές χρονιές. Το 2010 είχαμε 61.898 ταξινομήσεις (μείωση -13,63% σε σχέση με το 2009), το 2011 είχαμε 46.615 ταξινομήσεις (μείωση -24,69% σε σχέση με το 2010), το 2012 είχαμε 32.884 ταξινομήσεις (μείωση -29,46% σε σχέση με το 2011), το 2013 είχαμε 29.536 ταξινομήσεις (μείωση -10,18% σε σχέση με το 2012) και το 2014 είχαμε 32.278 ταξινομήσεις, βλέποντας για πρώτη φορά, μετά από 4 συνεχόμενες πτωτικές χρονιές, μια αύξηση της τάξεως του +9,28%.

Ταξινομήσεις καινούργιων δικύκλων/μοτοσυκλετών την περίοδο 2010-2019 στην ελληνική αγορά

Πηγή: www.seaa.gr

Το 2015 συνεχίστηκε η ανοδική πορεία, με 34.485 πωλήσεις (αύξηση +6,84% σε σχέση με το 2014), το 2016 ανέβηκε ακόμη περισσότερο η αγορά, πραγματοποιώντας 41.520 πωλήσεις (αύξηση +20,40% σε σχέση με το 2015), ενώ το 2017 υποχώρησε η αγορά στις 28.852 πωλήσεις (μείωση -30,51% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά) και το 2018 η αγορά έδειξε ξανά σημάδια ανάκαμψης, φτάνοντας στις 33.378 ταξινομήσεις (αύξηση +15,69% σε σχέση με το 2017). Την τελευταία χρονιά της δεκαετίας, η αγορά έφτασε τις 38.230 μονάδες, επίδοση βελτιωμένη κατά +14,54% σε σχέση με το 2018. Πάντως, οι συνολικές πωλήσεις αυτήν τη δεκαετία δεν ξεπέρασαν το φράγμα των 500.000 μονάδων, μένοντας στις 379.676 μονάδες (οι οποίες και είναι οι μισές σχεδόν από όσες πραγματοποιήθηκαν την

προηγούμενη δεκαετία, 2000-2009). Τα ποσοστά «συρρίκνωσης» της αγοράς είναι συγκλονιστικά, με τις 4 ιαπωνικές φίρμες (Honda, Yamaha, Kawasaki, Suzuki) να έχουν υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες. «Πρωταθλήτρια» πωλήσεων την τελευταία δεκαετία αναδεικνύεται η SYM, η οποία, κάνοντας δύο εξαιρετικές χρονιές το 2018 και το 2019, κατάφερε να περάσει τη Honda στις συνολικές πωλήσεις. Η SYM πραγματοποίησε 62.977 πωλήσεις, γεγονός που της απέφερε ένα μερίδιο αγοράς της τάξης του 16,59%. Συγκρίνοντας τις πωλήσεις της εταιρείας το 2010 με αυτές που πέτυχε το 2019, διαπιστώνουμε μια αύξηση της τάξης του +22,89% (η SYM είναι η μία από τις δύο εταιρείες που είχαν θετικό πρόσημο αυτήν τη δεκαετία).

Top-10 εταιρειών σε σύνολο ταξινομήσεων δικύκλων/μοτοσυκλετών την τελευταία δεκαετία στην ελληνική αγορά ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ

2010 2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΡΙΔΙΟ

1. SYM

7130

6067

5121

5080

5275

5868

6559

5965

7150

8762

62.977

16,59%

2. HONDA

9079

7356

5973

5285

5094

4593

6513

4364

5595

6198

60.050

15,82%

3. PIAGGIO

7259

5848

4760

3826

4078

3739

4586

4416

5511

5847

49.870

13,13%

4. ΥΑΜΑΗΑ

6992

6231

3601

3867

4349

5089

7752

2987

3672

4600

49.140

12,94%

5. KYMCO

5378

4149

2583

2462

3312

3670

4420

1826

1852

2350

32.002

8,43%

6. DAYTONA

1799

1667

1629

1440

2312

2732

2906

2105

4034

4510

25.134

6,62%

7. APRILIA

1926

1757

1224

1012

1044

750

484

101

8.368

2,20%

8. KAWASAKI

2585

1240

680

648

734

664

830

311

296

262

8.250

2,17%

9. SUZUKI

3081

1229

471

352

423

419

581

321

432

536

7.845

2,07%

10. BMW

1238

673

338

367

420

440

494

591

667

733

5.961

1,57%

Πηγή: www.seaa.gr ΧΡΗΜΑ 57

Θέμα

Πόσο έχει αλλάξει η αγορά μοτοσυκλέτας/δικύκλου την τελευταία δεκαετία (2010-2019) Η διαφοροποίηση των πωλήσεων των δικύκλων/μοτοσυκλετών μέσα στη δεκαετία δεν είναι μόνο ποσοτική, αλλά και ποιοτική, αντανακλώντας τις αλλαγές που επήλθαν στις καταναλωτικές συνήθειες των αγοραστών, λόγω της κρίσης. Οι μοτοσυκλέτες μεγάλου κυβισμού δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα, μιας και ο κόσμος στράφηκε στα scooter και στα παπιά, με σκοπό την οικονομική καθημερινή μετακίνηση. Η κρίση επηρέασε τις καταναλωτικές προτιμήσεις των αγοραστών όσον αφορά τα χαρακτηριστικά τους, όπως η τιμή, τα κόστη χρήσης και συντήρησης, την ποιότητα, την αξιοπιστία, τη μέση κατανάλωση καυσίμου κ.ο.κ. Η κρίση επέφερε επίσης αλλαγές και στις στάσεις και τις αξίες των Ελλήνων καταναλωτών, οι οποίοι έβλεπαν το δίκυκλο (κυρίως τη μοτοσυκλέτα) ως μέσο επίδειξης και νεοπλουτισμού. Κι ενώ κατά την περίοδο της κρίσης, πολλά στελέχη της αγοράς περίμεναν μια μετακίνηση του αγοραστικού κοινού από τον χώρο του αυτοκινήτου στον χώρο της μοτοσυκλέτας, αυτό δεν επιτεύχθηκε για πολλούς λόγους. Την περίοδο της ευμάρειας (2002-2008), όλοι οι κατασκευαστές εστίαζαν την προσοχή τους στα μεγαλύτερα κυβικά και στα ακριβότερα μοντέλα τους. Κανένας τους δεν περίμενε το «τσουνάμι» των επιπτώσεων στην αγορά και το καταναλωτικό κοινό, ως απόρροια της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που βίωσε, έως τώρα, η χώρα. Επιπλέον, με την εξάπλωση της χρηματοδότησης (δάνεια), οι εισαγωγικές εταιρείες έδειξαν περισσότερο ενδιαφέρον για την αύξηση των μεριδίων τους, για χάρη των παραπάνω πωλήσεων, και της μεγαλύτερης διείσδυσης στην αγορά, αγνοώντας την υγιή ανάπτυξη του κλάδου. Σε αντίθεση με την αγορά του αυτοκινήτου, στην οποία υπάρχουν οι εταιρείες μακροχρόνιων και βραχυχρόνιων μισθώσεων LTR και RAC (και πραγματοποιούν το 55-60% των πωλήσεων), η αγορά του δικύκλου απευθύνεται κυρίως στη λιανική πώληση. Η χαμηλή δυναμική που έχει ο Έλληνας καταναλωτής, όπως και η αδυναμία του τραπεζικού συστήματος/χρηματοδοτικών εταιρειών να δώσει καταναλωτικά δάνεια, καταδεικνύουν γιατί τα φθηνά παπιά και τα σκούτερ έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις του καταναλωτικού κοινού. Τα κυβικά που κυριαρχούν στην ελληνική αγορά είναι έως τα 200 κ.ε. (σκούτερ και παπιά) και ο κυριότερος λόγος προτίμησής τους είναι η χαμηλή τιμή κτήσης τους, τα χαμηλά κόστη χρήσης και συντήρησης και η έλλειψη ελκυστικότερων προτάσεων από τους κατασκευαστές στην κατηγορία των μοτοσυκλετών στα 300-400 κυβικά εκατοστά. Αυτό που βλέπουμε στις αγοραστικές επιλογές του κοινού της μοτοσυκλέτας είναι ότι προτιμά καλές, ασφαλείς, αλλά όχι και ενθουσιαστικές, εντυπωσιακές, εκρηκτικές μοτοσυκλέτες, με την έννοια ότι ο κόσμος δεν τις αγοράζει πλέον για χόμπι και αναψυχή, αλλά κυρίως για την κάλυψη των βασικών του αναγκών μετακίνησης. 58

Μάιος - Ιούνιος 2020

Είναι σαφές ότι η κατηγορία των ψευδοτουριστικών και adventure μοτοσυκλετών επικρατεί στις αγοραστικές επιλογές του κοινού, δείχνοντας ότι η τάση (κάτι αντίστοιχο με την έξαρση των SUV στον χώρο του αυτοκινήτου) για χρηστικές μοτοσυκλέτες, που μπορούν να μεταφέρουν συνεπιβάτη σε άσφαλτο και χώμα, κυριαρχεί και στη χώρα μας, παρά την κρίση. Σε αυτήν την οικονομική συγκυρία και τάση του καταναλωτικού κοινού, διαπιστώνουμε την εμφάνιση πολλών κινεζικών εταιρειών που θέλουν να καλύψουν το κενό που υπάρχει στην αγορά (όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και στην παγκόσμια αγορά) στο εύρος των 300-400 κυβικών εκατοστών. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση, από τις κατασκευάστριες εταιρείες, στον σχεδιασμό και την προσφορά νέων απλών (και όχι extravaganza) μοντέλων στην κατηγορία των απλών/χρηστικών μοτοσυκλετών (naked), στα 300-400 κ.ε., με 2 κυλίνδρους, ψεκασμό, 35-45 hp (32-35 kw), 15-17λιτρο ρεζερβουάρ, 17’ τροχούς, ABS, κατανάλωση 3-4 lt/100 χλμ. και σε τιμή κάτω από τις 5.000 ευρώ.

οσυκλέτας/ τ ο μ ά ρ ο γ α Για την 2020 δεν θα δικύκλου το ο. είναι ευοίων

Μια τέτοια πρόταση θα έκανε θραύση όχι μόνο στην ΕΕ, αλλά και σε όλες τις κυριότερες αγορές του δικύκλου/μοτοσυκλέτας (Ινδία, Κίνα, Πακιστάν κ.ο.κ.). Η συγκεκριμένη αγορά θεωρείται χρυσωρυχείο από πολλούς ειδικούς, γεγονός που έχουν αφουγκραστεί αρκετές εταιρείες και προσπαθούν να καλύψουν αυτήν τη ζήτηση. Για αυτό και εταιρείες σαν την BMW με το G 310 (R & GS), τη Honda με το CRF 250, την Kawasaki με το Versys X300, τη Suzuki με το V-Strom 250, την ΚΤΜ με το νέο Adventure 390 και άλλες τόσες ινδικές και κινεζικές εταιρείες (όπως η Daytona με το Τ310 και η νεοφερμένη Voge με το 300DS) προσπαθούν να καλύψουν αυτήν την αυξανομένη ζήτηση, ειδικά στις τρεις πρώτες αγορές του κόσμου. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί το γεγονός της μείωσης των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά την τελευταία δεκαετία. Το 2010 είχαμε κοντά στις 85 εισαγωγικές εταιρείες, ενώ το 2019 είχαμε λιγότερες από 60. Μάρκες με ιστορία στην παγκόσμια αλλά και στην ελληνική αγορά δεν δραστηριοποιούνται πλέον (ή έχουν μηδενικές πωλήσεις) στην Ελλάδα, όπως η Cagiva, η Malaguti, η Sachs, η Hyosong, η MZ κ.ο.κ.

ς/δικύκλου α τ έ λ κ υ σ ο τ H αγορά μο αμηλό των χ ό ικ ρ ο τ ισ βίωσε το 17. ήσεων το 20 λ ω π 2 5 .8 8 2

Πώς προβλέπεται το μέλλον της μοτοσυκλέτας/ δικύκλου στην Ελλάδα της επόμενης δεκαετίας; Οποιαδήποτε πρόβλεψη για οποιονδήποτε κλάδο εμπεριέχει το ρίσκο της αβεβαιότητας, ειδικά αν μιλάμε για την Ελλάδα, όπου από το 2010 έως το 2019 πραγματοποιήθηκαν 6 (!) εκλογικές αναμετρήσεις και επιβλήθηκαν 3 (!) μνημόνια, αναδεικνύοντας το ιδιαίτερα ασταθές και απρόβλεπτο πολιτικό (και οικονομικό) περιβάλλον της χώρας. Βασική προϋπόθεση για να πάει μπροστά ο κλάδος της μοτοσυκλέτας/δικύκλου είναι η σταθερότητα στα μακροοικονομικά δεδομένα της χώρας, με κυριότερη τη σταθερότητα σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Μέσα στην επομένη δεκαετία, αναμένονται (βάσει λογικής) δύο εκλογικές αναμετρήσεις (2023 και 2027), όμως το πολύ πρόσφατο παρελθόν μάς έχει δείξει ότι προσφεύγουμε στις κάλπες συχνότερα του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος που ορίζεται από το Σύνταγμα (κάθε 4 χρόνια). Επίσης, δεν πρέπει να αγνοούνται και οι έκτακτες ή απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως η πρόσφατη υγειονομική πανδημία με τον κορωνοϊό (Covid-19), που θα βάλει σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλου του κόσμου. Μάλιστα υπάρχουν αναφορές από τον ΠΟΕ (Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου) για ύφεση και συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 0,5% το 2020 στις οικονομίες των 20 πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών (G20). Στην αγορά μοτοσυκλέτας/δικύκλου, το 2020 (στην αρχή της νέας δεκαετίας) δεν θα είναι ευοίωνο, μιας και υπάρχουν αναφορές για μείωση στις πωλήσεις καινούργιων μοτοσυκλετών/δικύκλων σε όλη την Ευρώπη, που φτάνει σε κάποιες χώρες (π.χ. στην Ιταλία) το 60-70%, οπότε σίγουρα θα επηρεαστεί και η ελληνική αγορά. Προ κορωνοϊόύ, οι προσδοκίες όλων των επιχειρήσεων της αγοράς ήταν η αγορά να ανακάμψει πολύ σύντομα και να σταθεροποιηθεί στα επόμενα δύο-τρία χρόνια κοντά στις 50.000 πωλήσεις νέων δικύκλων/μοτοσυκλετών περίπου τον χρόνο, μιας και οι δυνατότητες της αγοράς βάσει των νέων δεδομένων που είχαν δημιουργηθεί στην οικονομία έτειναν προς τα εκεί.

Παγκοσμίως, οι περισσότερες κατασκευάστριες δικύκλων/μοτοσυκλετών θέλουν να αντεπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις που εμφανίζονται, σε αυτήν της ηλεκτροκίνησης και της ζήτησης δικύκλων μικρότερου κυβισμού με χαμηλότερη κατανάλωση και χαμηλό κόστος κτήσης, χρήσης και συντήρησης, αλλά και στη δραστική μείωση των εκπομπών καυσαερίων (όλων των οχημάτων, περιλαμβανομένων και των δικύκλων) έως το 2030, βάσει κοινοτικής οδηγίας της ΕΕ. Όσον αφορά την ηλεκτροκίνηση, στόχος των εταιρειών είναι να αποκτήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτήν την αναδυόμενη και πολλά υποσχόμενη αγορά, μιας και, όπως όλα δείχνουν, η ηλεκτροκίνηση θα αποτελέσει το “next big thing” της αγοράς στη νέα δεκαετία. Όσον αφορά την ελληνική αγορά, για να τονωθούν οι πωλήσεις, θα πρέπει η τωρινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να ακολουθήσει μια σταθερή οικονομική πολιτική όσον αφορά τη φορολόγηση όλων των μηχανοκίνητων οχημάτων (τέλη, φόροι καυσίμων κ.τ.λ.). Επίσης, χρειάζεται μια επανασταθεροποίηση του πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος και κυβερνητική μέριμνα για την ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, έτσι ώστε να μπορέσει να ξαναλειτουργήσει ο κλάδος της χρηματοδότησης του λιανικού εμπορίου, φυσικά για εκείνους τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα τεκμηριώνεται, συνεισφέροντας προς την ανάπτυξη της αγοράς. Ολοκληρώνοντας, οι ευκαιρίες που θα πρέπει να εκμεταλλευθεί την επόμενη δεκαετία η ελληνική αγορά του δικύκλου είναι η αντιπροσώπευση και διάθεση στην αγορά νέων οικονομικών δικύκλων από Κίνα/Ινδία, η ηλεκτροκίνηση, η ανάπτυξη του leasing ιδιωτών, η ανάπτυξη των δικτύων λιανικής πώλησης (μαζί με την ανάπτυξη των online πωλήσεων) και η απόσυρση των πολύ παλαιών και ρυπογόνων δικύκλων. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις προωθητικές προσφορές που υλοποιούν οι εισαγωγικές εταιρείες, τα πολλά νέα μοντέλα δικύκλων που αναμένονται και τα νέα χρηματοδοτικά προγράμματα που προσφέρουν (προσαρμοσμένα στα τωρινά δεδομένα και τις ανάγκες των καταναλωτών), προμηνύουν πιθανώς ένα θετικό μέλλον στον δοκιμαζόμενο κλάδο του δικύκλου στην Ελλάδα. • • • ΧΡΗΜΑ 59

θέμα

Καθιερώνεται η εξ αποστάσεως εργασία Ευέλικτες εργασιακές σχέσεις στη μετά τον Covid-19 εποχή

ο πρωτόγνωρο ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19 επηρέασε δραστικά την καθημερινότητα των εργαζομένων, των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων παγκοσμίως, οδηγώντας σε μια σειρά από προσαρμογές/μεταβολές, μεταξύ των οποίων και η εξ αποστάσεως εργασία. Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας, βασική αρχή ήταν η καθολική εφαρμογή της κοινωνικής αποστασιοποίησης, προκειμένου να αποτραπεί η διάδοση του κορωνοϊού και να προφυλαχθεί η δημόσια υγεία. Οι επιχειρήσεις που μπορούσαν να συνεχίσουν την παραγωγική τους διαδικασία, υπό το ευρύτερο πλαίσιο του περιορισμού των μετακινήσεων και της ανάγκης για προστασία της δημόσιας υγείας και της υγείας των εργαζομένων τους –όπου ήταν δυνατόν–, εφάρμοσαν για μέρος ή το σύνολο του προσωπικού τους καθεστώς εργασίας από το σπίτι, ενώ και ο δη60

Μάιος - Ιούνιος 2020

μόσιος τομέας ενθάρρυνε, όπου μπορούσε, την εργασία από το σπίτι. Όπως προκύπτει από πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και από την ανάλυση των χαρακτηριστικών των εργασιών που θα μπορούσαν να γίνουν από το σπίτι, φαίνεται ότι εκεί συγκεντρώνονται περισσότερο εργασίες που μπορούν να χαρακτηριστούν «καλές» εργασίες. Εμφανίζουν σχετικά υψηλά ποσοστά πλήρους απασχόλησης, είναι σε επιστημονικά επαγγέλματα και σε επαγγέλματα κύρους και απολαμβάνουν τα γνωστά οφέλη της απασχόλησης στο Δημόσιο. Επιβεβαίωση αυτού είναι το γεγονός ότι κλάδοι με υψηλότερη ευχέρεια εργασίας από το σπίτι εμφανίζουν και υψηλότερες μηνιαίες αμοιβές. Στο συμπέρασμα ότι η εξ αποστάσεως εργασία καθιερώνεται και στη χώρα μας καταλήγει και ο δεύτερος κύκλος έρευνας «Βαρόμετρο για

τις συνθήκες εργασίας στην εποχή της νόσου Covid-19», που διεξήχθη από το συμβουλευτικό τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού της KPMG. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο, το 92% των εργαζομένων σε πολυεθνικές εταιρείες συνέχιζαν να εργάζονται εξ αποστάσεως ή εκ περιτροπής (το 93% εργάζονταν έτσι στον πρώτο κύκλο έρευνας), ενώ στις ελληνικές εταιρείες το 75% αυτών συνέχιζαν (έναντι του 82% στον πρώτο κύκλο έρευνας). Συνολικά αυξήθηκε και έφτασε στο 93% η υιοθέτηση από τις εταιρείες του μέτρου της τηλεργασίας (88% στον πρώτο κύκλο), καθώς και του μέτρου της εκ περιτροπής εργασίας, που έφτασε το 32% (από 21% στον πρώτο κύκλο). Σημαντική διαφοροποίηση διαπιστώθηκε στην αίσθηση που έχουν οι εργαζόμενοι σχετικά με το μέλλον της εξ αποστάσεως εργασίας στην Ελλάδα. Βελτιώθηκε σημαντικά το ποσοστό των εργαζομένων που θεωρούν ότι θα ενσωματωθεί στην πολιτική των εταιρειών ως μόνιμη μορφή εργασίας και ανέρχεται στο 40% έναντι του 11% του πρώτου κύκλου. Ποσοστό 72% των εργαζομένων σε πολυεθνικές εταιρείες έχουν θετική στάση αναφορικά με την εξ αποστάσεως εργασία, έναντι του 62% αυτών σε ελληνικές εταιρείες. Ο κλάδος της πληροφορικής και τεχνολογίας παρουσιάζει θετική στάση άνω του 80%, με τον κλάδο της βαριάς βιομηχανίας να βρίσκεται στο 56%. Το 70% των μη διοικητικών στελεχών εμφανίζουν θετική στάση, έναντι του 53% των ιδιοκτητών/γενικών διευθυντών. Η εξοικείωση με τα πληροφοριακά συστήματα έχει άμεση επιρροή στην παραγωγικότητα, η οποία μεταβάλλεται θετικά από 36% σε 42% για όσους δηλώνουν εξοικειωμένοι, ανεξαρτήτως του αν εργάζονται σε ελληνικές ή πολυεθνικές εταιρείες. Υπάρχει θετική συσχέτιση με την παραγωγικότητα για όσους δηλώνουν ότι έχουν προσαρμοστεί πλήρως στην εξ αποστάσεως εργασία (το 78% έχει επηρεαστεί θετικά). Το 40% των γυναικών εκτιμούν ότι η τηλεργασία έχει επιδράσει θετικά στην παραγωγικότητά τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των αντρών βρίσκεται στο 33%, ενώ ανά ηλικιακή ομάδα παρατηρούμε και πάλι μια προοδευτική

αύξηση της θετικής επίδρασης όσο μικραίνουν οι ηλικιακές ομάδες, από 26% για τους άνω των 60 ετών, έως 58% για τους κάτω των 30 ετών. Μεγαλύτερη δυσκολία στην εξ αποστάσεως εργασία επιφέρει η απουσία σαφών ορίων μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου. Ως σημαντικότερη αιτία αναδείχθηκε η αύξηση του φόρτου εργασίας (58%). Η αύξηση του φόρτου εργασίας είναι πιο αισθητή στους εργαζομένους σε πολυεθνικές εταιρείες (60%) και για τα διοικητικά στελέχη (67%). Αντιθέτως, φαίνεται ότι στις ελληνικές εταιρείες η αύξηση του φόρτου εργασίας δημιουργεί μεγαλύτερη δυσκολία για τους υπαλλήλους γραφείου. Η ανησυχία των εργαζομένων για την εγχώρια οικονομία παρουσιάζει αύξηση, φτάνοντας το 83%, σε σχέση με τον πρώτο κύκλο της έρευνας (76%), ενώ η ανησυχία σε σχέση με τη σωματική και ψυχολογική υγεία έχει μειωθεί στο 54%, έναντι του 63% του πρώτου κύκλου της έρευνας. Με αφορμή τα ευρήματα αυτά, η Βερώνη Παπατζήμου, γενική διευθύντρια της KPMG στην Ελλάδα, δήλωσε: «Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι το εργασιακό μοντέλο της εξ αποστάσεως εργασίας εφαρμόστηκε με εσπευσμένο τρόπο και υπό αντίξοες συνθήκες, στην πλειονότητά τους εργαζόμενοι και μάνατζερς θεωρούν ότι η παραγωγικότητα παρέμεινε στα ίδια επίπεδα ή και βελτιώθηκε. Οι εργαζόμενοι βίωσαν όλη αυτήν την αλλαγή στην εργασιακή καθημερινότητά τους έχοντας επιπροσθέτως να διαχειριστούν και μια σειρά

από άλλες αγωνίες για τα οικονομικά, την προσωπική τους υγεία και των αγαπημένων τους, την παραμονή στον ίδιο χώρο για πολλές ημέρες, τους αντιπερισπασμούς από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Στην πλειοψηφία τους κατάφεραν να προσαρμοστούν και δηλώνουν ότι θα ήθελαν να καθιερωθεί η εξ αποστάσεως εργασία ως το νέο εργασιακό μοντέλο. Για να υλοποιηθεί η επιθυμία πολλών πλέον εργαζομένων θα πρέπει οι εταιρείες να εκσυγχρονίσουν και να απλοποιήσουν τις διαδικασίες τους, να αναγνωρίσουν σε ποιες περιπτώσεις απαιτείται η διά ζώσης εργασία και επιπλέον να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό τους, διοικητικό και μη, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά την εργασία εξ αποστάσεως, προκειμένου να διασφαλίσουν την απαραίτητη εμπλοκή και δέσμευση των εργαζομένων».

Κυριότερα ευρήματα μελέτης ΚΕΠΕ Ακολουθώντας την πρόσφατη μεθοδολογία που διαχωρίζει τις εργασίες ανάλογα με το περιεχόμενο και τις δραστηριότητές τους σε δυνάμενες και μη να γίνουν από το σπίτι, η μελέτη του ΚΕΠΕ εκτιμά ότι, με βάση τα στοιχεία του 2019, το 32,8% των εργαζομένων στην Ελλάδα θα μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι. Σε απόλυτο μέγεθος αυτό ισοδυναμεί με 1.263 χιλιάδες εργαζομένους. Το ποσοστό αυτό δεν διαφέρει πολύ από εκείνο άλλων ανεπτυγμένων χωρών της Ευρώπης, αν και είναι σχετικά χαμηλότερο. Σημειώνεται ότι η παρούσα ανάλυση, χωρίς να αξιολογεί τα όποια θετικά (εξοικονόμηση του ΧΡΗΜΑ 61

Θέμα

χρόνου μετάβασης και επιστροφής, αποφυγή του κόστους μετακίνησης, συνδυασμός επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης), αλλά και αρνητικά χαρακτηριστικά της εργασίας από το σπίτι (ενίσχυση του άτυπου χαρακτήρα της εργασιακής σχέσης και εμπλοκή επαγγελματικών και οικιακών δραστηριοτήτων, δυσκολία ελέγχου και αξιόπιστης αξιολόγησης της οίκοι καταβαλλόμενης προσπάθειας και παραγόμενου έργου, μετακύλιση κόστους από τις επιχειρήσεις προς τον εργαζόμενο), εξετάζει ποιο είναι το ποσοστό των εργαζομένων που, με βάση τα χαρακτηριστικά της εργασίας του, έχει τη δυνατότητα να εργάζεται από το σπίτι.

Χαρακτηριστικά εργασίας • Σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις που ανήκουν στις επαγγελματικές κατηγορίες Υπάλληλοι Γραφείου, Ανώτερα Διοικητικά και Διευθυντικά Στελέχη και Επαγγελματίες θα μπορούσαν δυνητικά να εργαστούν από το σπίτι. • Οι Επαγγελματίες αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα που μπορούν δυνητικά να εργαστούν από το σπίτι. Από τους 556 χιλιάδες Επαγγελματίες που μπορούν να εργαστούν από το σπίτι το 46% είναι εκπαιδευτικοί, το 20% επαγγελματίες σε επιχειρήσεις και από 15% είναι οι μηχανικοί και οι νομικοί. Οι Επαγγελματίες του τομέα υγείας είναι μόλις το 1%. • Στον αντίποδα, τη χαμηλότερη δυνατότητα εργασίας από το σπίτι έχουν οι Χειριστές Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων, Μηχανημάτων και Εξοπλισμού (1,3%). • Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ένας στους δύο που ανήκουν στην κατηγορία Τεχνικοί και Ασκούντες Συναφή Επαγγέλματα εκτιμάται ότι θα μπορούσε να εργαστεί από το σπίτι, καθώς επίσης και σχεδόν ο ένας στους δέκα (10,8%) απασχολούμενους στην Παροχή Υπηρεσιών και Πωλητές. • Με βάση τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, στο ένα άκρο υπάρχουν κλάδοι όπως τα Ορυχεία και τα Ξενοδοχεία, με αρκετά χαμηλή ευχέρεια εργασίας από το σπίτι, ενώ στο άλλο κλάδοι όπως η Εκπαίδευση και Διαχείριση Ακινήτων και Επιστημονικές Εργασίες, με αρκετά υψηλή. • Γενικότερα, φαίνεται ότι κλάδοι που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες (μεταποίηση, ορυχεία, γεωργία, ξενοδοχεία) εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά ευχέρειας εργασίας από το σπίτι από ό,τι κλάδοι που στρέφονται κυρίως στην εγχώρια αγορά. • Η δυνατότητα για εργασία από το σπίτι είναι μεγαλύτερη σε κλάδους με υψηλότερους μέσους μισθούς. 62

Μάιος - Ιούνιος 2020

πληροφοριακά Η εξοικείωση με τα η επιρροή στην συστήματα έχει άμγιεσ παραγω κότητα. • Με βάση τη θέση στο επάγγελμα, το υψηλότερο ποσοστό αυτών που θα μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι το εμφανίζουν οι μισθωτοί (38,3%), ακολουθούμενοι από τους αυτοαπασχολουμένους με προσωπικό (εργοδότες) με 32,4%. Στον αντίποδα, οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό εμφανίζουν χαμηλό ποσοστό (18,9%), γεγονός που συνδέεται με το ότι στην Ελλάδα πολλοί αυτοαπασχολούμενοι είναι αγρότες, τεχνίτες, επισκευαστές, των οποίων η εκτέλεση της εργασίας τους απαιτεί απομάκρυνση από το σπίτι. • Οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν υψηλότερη δυνατότητα εργασίας από το σπίτι (34,6%-68,2%, ανάλογα με το είδος της δημόσιας επιχείρησης), έναντι των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα (27%). Αυτό, σε πολύ μεγάλο βαθμό, οφείλεται στα επαγγέλματα εκπαίδευσης, τα οποία αντιπροσωπεύουν πολύ μεγάλο αριθμό των δημόσιων υπαλλήλων και θεωρητικά αυτοί θα μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι, καθώς και σε επαγγέλματα τα οποία απαιτούν τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. • Οι εργαζόμενοι με μερική απασχόληση καταγράφουν μικρότερο ποσοστό εργασίας από το σπίτι (25,5%) έναντι εκείνων της πλήρους απασχόλησης (33,6%), ως αποτέλεσμα της συγκέντρωσής τους στη γεωργία και σε καταστήματα λιανικής. • Αξιοσημείωτο είναι επίσης το ότι η εργασία από το σπίτι διευκολύνεται περισσότερο στις παραγωγικές μονάδες με προσωπικό πάνω από 10 εργαζομένους (42,8%), παρά στις μικρότερες μονάδες (27,5%).

χέτιση με την Υπάρχει θετική συσόσ α ους δηλώνουν παραγωγικότητα γι τεί πλήρως. ότι έχουν προσαρμοσ

Ατομικά χαρακτηριστικά εργαζομένων • Η δυνατότητα εργασίας από το σπίτι είναι υψηλότερη για τις γυναίκες (40,2%) έναντι των ανδρών (27,3%). • Οι πιο νέοι (έως 29 ετών) και οι πιο ηλικιωμένοι (άνω των 60) εμφανίζουν χαμηλότερη δυνατότητα κατ’ οίκον εργασίας από τους εργαζομένους ηλικίας 30-59. • Υπάρχει θετική σχέση μεταξύ των εκπαιδευτικών προσόντων των εργαζομένων και της δυνατότητας εργασίας από το σπίτι. Το 59,2% των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (τουλάχιστον ΤΕΙ) μπορούν δυνητικά να εργαστούν από το σπίτι, ενώ για τη χαμηλότερη εκπαιδευτική βαθμίδα (υποχρεωτική εκπαίδευση, περιλαμβανομένου του Γυμνασίου) το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 7,2%. Για τους απόφοιτους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εκτιμάται ότι το 23,2% θα μπορούσε να εργαστεί από το σπίτι. • Η δυνατότητα εργασίας από το σπίτι εμφανίζεται αρκετά υψηλότερη στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και διαφοροποιείται με βάση τη γεωγραφική περιφέρεια. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Περιφέρεια Αττικής (41,8%) και στην Κεντρική Μακεδονία (31,3%) και τα χαμηλότερα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (24%) και στη Στερεά Ελλάδα (24%).

Να διαμορφωθεί το αναγκαίο νομικό πλαίσιο, το οποίο θα εξασφαλίζει τα δικαιώματα του εργαζομένου.

Συμπεράσματα Η μελέτη του ΚΕΠΕ συμπεραίνει ότι, αν και υπάρχουν περιθώρια επέκτασης του θεσμού της εργασίας από το σπίτι, αυτή απαιτεί προσεκτικά βήματα, καθώς μπορεί να διευρύνει τις υφιστάμενες ανισότητες μεταξύ καλών και λιγότερο καλών θέσεων εργασίας, ενώ μπορεί να βλάψει την αποτελεσματική απασχόληση κάποιων εργαζομένων. Η εργασία από το σπίτι, που αποτελεί μια εκδήλωση ευκαμψίας στην αγορά εργασίας, έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση, μπορεί να διαμορφωθεί το αναγκαίο νομικό πλαίσιο, το οποίο να εξασφαλίζει τα δικαιώματα του εργαζομένου και να μη δυσχεραίνει την επιλογή εργασίας από το σπίτι για τις επιχειρήσεις. Η πρόσφατη εμπειρία έδειξε ότι η εργασία από το σπίτι σε ακραίες περιστάσεις, όπως η πανδημία του κορωνοϊού Covid-19, είναι απαραίτητη τόσο για ψυχολογικούς όσο και για οικονομικούς

λόγους. Στο σημείο αυτό διευκρινίζεται ότι η εργασία από το σπίτι είναι εννοιολογικά διαφορετική από την τηλεργασία. Η τηλεργασία περιλήφθηκε για πρώτη φορά στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του 2006-07 και ορίζεται ως «(...) μια μορφή οργάνωσης ή/και εκτέλεσης εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία που θα μπορούσε επίσης να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται κανονικά εκτός αυτών των εγκαταστάσεων». Συνεπώς, η τηλεργασία δεν περιλαμβάνει όσους εργάζονται στο σπίτι τους χωρίς τη χρήση τεχνολογιών πληροφορικής ούτε τους αυτοαπασχολουμένους. Έτσι η εργασία από το σπίτι είναι κάτι πιο ευρύ από την τηλεργασία.

ΧΡΗΜΑ 63

Θέμα

γαζομένων σε Ποσοστό 72% τωνείερ παρουσιάζουν ες ιρ α ετ ές ικ θν υε πολ αντι στην θετική στάση απένερ σία. εξ αποστάσεως γα

Το παράδειγμα της PwC Στο πλαίσιο των παραπάνω, η PwC Ελλάδας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι διευρύνει την πολιτική της εξ αποστάσεως εργασίας που εισήγαγε πιλοτικά τον Φεβρουάριο του 2019 και η οποία εντάσσεται στο πρόγραμμα ενδυνάμωσης και ευεξίας “Be well, work well”. Το νέο μοντέλο εργασιακής ευελιξίας αποτελεί μετεξέλιξη του πιλοτικού προγράμματος “Wherever Works” που εφαρμόζεται τους τελευταίους 16 μήνες και το οποίο προσφέρει, μέχρι σήμερα, τη δυνατότητα εξ αποστάσεως εργασίας έως μία φορά την εβδομάδα. Με αφετηρία την ισχυρή τεχνολογική υποδομή που διαθέτει η PwC Ελλάδας, η καθιέρωση της ευέλικτης εργασίας ως προσωπικής επιλογής του εργαζομένου, χωρίς περιορισμό ημερών, έρχεται να συμπληρώσει τη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας, που προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα και στις ανάγκες των ανθρώπων της εταιρείας. Η απόφαση της εξέλιξης της πολιτικής σηματοδοτήθηκε από τα θετικά σχόλια των εργαζομένων κατά την πιλοτική εφαρμογή της αλλά και των πελατών της εταιρείας για την απρόσκοπτη προσφορά των υπηρεσιών και την επιτυχημένη μετάβαση σε καθεστώς καθολικής τηλεργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Η νέα καθημερινότητα για τους περισσότερους από 1.300 εργαζομένους της PwC επιτρέπει 64

Μάιος - Ιούνιος 2020

την απόκτηση μεγαλύτερου ελέγχου του προσωπικού τους χρόνου, με κύριο άξονα την ευελιξία σε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, που υποστηρίζει τη διατήρηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών σε υψηλά επίπεδα. Η Αλεξάνδρα Κλήμη, Human Capital Director της PwC Ελλάδας, δηλώνει σχετικά: «Βγαίνοντας από μια δύσκολη περίοδο τόσο για τη χώρα όσο και παγκοσμίως και έχοντας πλέον βιώσει τα οφέλη της τηλεργασίας, θεωρούμε πως είναι η κατάλληλη στιγμή να καθιερώσουμε μεγαλύτερη ευελιξία στον

τρόπο που εργαζόμαστε. Στην PwC, έχοντας ως προτεραιότητα τους ανθρώπους μας, πιστεύουμε πως η καθιέρωση ενός σύγχρονου προγράμματος εργασίας απαντάει ουσιαστικά στην ανάγκη για ευελιξία, δίνοντας στον καθένα μας τη δυνατότητα να καθορίσει, σε συνεργασία με τον προϊστάμενό του, τη διάρκεια και τη συχνότητα της εργασίας από απόσταση. Διατηρώντας πάντα την επιλογή της φυσικής παρουσίας στο γραφείο, το οποίο δεν αντικαθίσταται και συνεχίζει να αποτελεί πόλο διά ζώσης συνεργασίας, ο εργαζόμενος πλέον μπορεί να προσαρμόσει την εργασία του με βάση τις προσωπικές του ανάγκες». • • •

η ζωντανή σας σύνδεση με την ασφαλιστική αγορά της Ελλάδας! Ο

Α Σ Φ Α Λ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Σ

Κ Ο Σ Μ Ο Σ

τεύχος 83|σεπτέμβριος-οκτώβριος/2018

16 αφιέρωμα ΣΥΝΤΑΞΕΙΣΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ Αλλάζει άρδην το σκηνικό των συντάξεων

52 αφιέρωμα ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ Νέες ισορροπίες στις δύο αγορές υγείας

48 θέμα CYBER INSURANCE

Ο ασφαλιστικός κλάδος ενώπιος ενωπίω με την πρόκληση του cyber κινδύνου

αφιέρωμα

ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Κρίση και τεχνολογία αύξησαν τη ζήτηση για νέα προγράμματα και καλύψεις

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου Πρόεδρος & CEO Eurolife ERB, Πρόεδρος ΕΑΕΕ

Η ιδιωτική ασφάλιση αρωγός του κράτους

www.insuranceworld.gr

visit us ethosmedia.eu Email: info@ethosmedia.eu T: 210 9984950

θέμα

Η μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία των αεροπορικών εταιρειών Αγώνας διάσωσης για τους κολοσσούς των αερομεταφορών

χειρότερη χρονιά στην ιστορία των αερομεταφορών θα είναι η φετινή, με την αγορά, συνολικά, να κρατά «μικρό καλάθι» και να μην προβλέπει ανάκαμψη πριν το… 2022. Για την Ελλάδα, στην οποία σχεδόν οι 7 στους 10 ξένους επισκέπτες έρχονται αεροπορικώς, είναι δεδομένη η αγωνία για φέτος, με τους τουριστικούς φορείς να επαναλαμβάνουν ότι ακόμη και το 25% των περσινών επιδόσεων να επιτευχθεί θα είναι τεράστια επιτυχία για τη χώρα, ώστε η ουσιαστική επανεκκίνηση να γίνει από την επόμενη χρονιά. «Το πρώτιστο είναι η ασφάλεια και όχι οι αριθμοί φέτος» δεν έχουν πάψει να επαναλαμβάνουν οι τουριστικοί φορείς, αλλά και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με το βλέμμα στη σεζόν του 2021, δεδομένου του ότι η φετινή χρονιά λειτουργεί περισσότερο ως «γέφυρα» για του χρόνου, που αναμένεται η σταδιακή επανάκαμψη. Από την πλευρά της ζήτησης, για τη χώρα μας, συνολικά, περισσότερες προσδοκίες υπάρχουν για τον Αύγουστο, ενώ ακόμη και για τον Ιούλιο η ζήτηση, επί του παρόντος, είναι χαμηλή, με την επιβατική κίνηση να αποτελεί τον πλέον αστάθμητο παράγοντα. Σε όλη την Ευρώπη, το ενδιαφέρον τώρα εστιάζεται στο πώς θα διαμορφωθεί η επόμενη

Μάιος - Ιούνιος 2020

μέρα για τις αερομεταφορές, τόσο ως προς την επιβίωση των εταιρειών (είναι γνωστό άλλωστε ότι κολοσσοί όπως η Lufthansa και η Air France-KLM έχουν λάβει γενναίες ενέσεις δισεκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να αντεπεξέλθουν) όσο και ως προς την επόμενη μέρα για τα διεθνή ταξίδια και τις τάσεις που θα διαμορφωθούν στην αγορά την επόμενη μέρα μετά τον Covid-19.

στους 10 Σχεδόν 7 ισκέπτες ξένους επστη χώρα έρχονται ρικώς. αεροπο

Η παγκόσμια αγορά Δεν είναι τυχαίο το ότι η Παγκόσμια Ένωση Αερομεταφορών-ΙΑΤΑ προβλέπει για τους επόμενους μήνες μειωμένες τιμές στα αεροπορικά εισιτήρια, στο πρότυπο των ασιατικών αγορών και της Κίνας, όπου η κίνηση έχει αυξηθεί και το κόστος των εισιτηρίων είναι σαφώς μειωμένο σε σύγκριση με τα περσινά επίπεδα. Η ΙΑΤΑ, η οποία αντιπροσωπεύει κοντά στις 290 αεροπορικές με το 82% της διεθνούς επιβατικής κίνησης, θεωρεί μεν ότι τα χειρότερα έχουν περάσει όσον αφορά τις επιπτώσεις της πανδημίας στις αερομεταφορές, ωστόσο συνολικά η κίνηση στον κλάδο συνεχίζει να υπολείπεται σημαντικά σε σύγκριση με τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν στην αρχή της χρονιάς.

Η αγορά διεθνώς «έπιασε πάτο» τον Απρίλιο, όταν στις 21 του μηνός είχε σημειωθεί το χαμηλότερο επίπεδο δραστηριότητας πτήσεων, περιλαμβανομένων και των πτήσεων μεταφοράς φορτίου. Οι επιβατικές πτήσεις σημείωσαν πτώση 98-99%. Από τότε οι πτήσεις παγκοσμίως έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν αύξηση 30%, όμως η αύξηση αυτή συνεχίζει να είναι πολύ χαμηλή. Η «συνταγή» των αεροπορικών γι’ αυτήν την περίοδο των… χαμηλών πτήσεων στηρίζεται ουσιαστικά στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, την ευελιξία με εργαλεία για το κομμάτι των τιμών των εισιτηρίων, αλλά και των τυχόν ακυρώσεων, ώστε να προσελκύσουν τον πελάτη, αλλά και την ετοιμότητα για

ταχεία προσαρμογή στα δεδομένα που αλλάζουν καθημερινά, ανάλογα με την πορεία της πανδημίας στις χώρες προέλευσης και τους τουριστικούς προορισμούς. Ακόμη κι έτσι όμως, οι προβλέψεις για τις ζημιές στον κλάδο των αερομεταφορών προκαλούν κυριολεκτικά ίλιγγο. Αναλυτές της Allianz/Euler Hermes εκτιμούν ότι οι αεροπορικές εταιρείες ετοιμάζονται να καταργήσουν περίπου 750.000 θέσεις εργασίας, ενώ ακόμη και η Lufthansa, για την οποία συμφωνήθηκε το «πακέτο» στήριξης των 9 δισ. ευρώ, εκτιμά ότι η ομαλότητα δεν θα επέλθει πριν το 2023, με τα νούμερα που ακούστηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα για τις απολύσεις στον όμιλο να φθάνουν ακόμη και τις 26.000! Η Γαλλία, προκειμένου να σωθούν 300.000 θέσεις εργασίας στη χώρα που εξαρτώνται από τον τομέα, προχωρά σε ένα φιλόδοξο σχέδιο σωτηρίας με συνολικό ποσό που ανέρχεται στα 15 δισ. ευρώ. Διεθνώς, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ΙΑΤΑ, οι απώλειες αυτήν τη χρονιά, λόγω κορωνοϊού, θα είναι οι μεγαλύτερες στην ιστορία του κλάδου, πάνω από 84 δισ. δολ. για το 2020 και 16 δισ. δολ. το 2021. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, οι αεροπορικές έχασαν

31 δισ. δολ. με την οικονομική κρίση και την αύξηση των τιμών του πετρελαίου την περίοδο 2008-2009, ενώ, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών-ΙΑΤΑ, «ουδεμία σύγκριση υπάρχει ως προς τη διάσταση της κρίσης που βιώνει ο κλάδος λόγω της πανδημίας». Με βάση τις οικονομικές προβλέψεις της ΙΑΤΑ, τα έσοδα των αεροπορικών θα πέσουν στο ήμισυ, στα 419 δισ. δολ., φέτος (από τα 838 δισ. δολ. του 2019), ενώ για το 2021 το αντίστοιχο νούμερο αναμένεται να διαμορφωθεί στα 598 δισ. δολάρια. «Ουσιαστικά, κάθε μέρα αυτής της χρονιάς θα προσθέτει κατά μέσο όρο 230 εκατ. δολ. ως προς τις απώλειες για τη βιομηχανία των αερομεταφορών. Συνολικά, πρόκειται για ζημία ύψους 84,3 δισ. δολ. και αν υποτεθεί ότι θα επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη για επιβατική κίνηση 2,2 δισ. επιβατών αυτήν τη χρονιά, οι αεροπορικές υπολογίζεται ότι θα χάσουν 37,5 δολ. ανά επιβάτη. Γι’ αυτό η κυβερνητική στήριξη αποτελεί κρίσιμη παράμετρο, με δεδομένο το ότι οι αεροπορικές εξακολουθούν να καίνε ρευστό» αναφέρουν χαρακτηριστικά οι επιτελείς της IATA, παρουσιάζοντας τις προβλέψεις της Ένωσης για τη διετία 2020-2021. Για την Ευρώπη, οι προβλέψεις από πλευράς

της ΙΑΤΑ κάνουν λόγο για απώλειες 21,5 δισ. δολ. και πτώση κατά 56,4% όσον αφορά τη ζήτηση για τις αεροπορικές στο κομμάτι της επιβατικής κίνησης. Σύμφωνα με την ΙΑΤΑ, το προοδευτικό άνοιγμα των ταξιδιών εντός Ευρώπης μπορεί να ενισχύσει τη σταδιακή ανάκαμψη, με την προϋπόθεση να αποφευχθούν τα επαχθή μέτρα της καραντίνας και να διατηρηθεί μια ικανοποιητική εικόνα όσον αφορά το υγειονομικό κομμάτι και τη διαχείριση από κάθε χώρα. Μεγάλο είναι το ερώτημα ως προς το τι μέλλει γενέσθαι με τα αεροπορικά ταξίδια, και δη τον επαγγελματικό τουρισμό, την επόμενη μέρα του κορωνοϊού, αφού, όπως προκύπτει από τις έρευνες, διαμορφώνονται νέα δεδομένα, από τη στιγμή που οι εταιρείες έχουν δει ότι με τη μέθοδο των τηλεδιασκέψεων μπορούν να περιορίσουν στο ελάχιστο τις μετακινήσεις των στελεχών τους. Το ζήτημα θέτουν και οι ίδιοι οι αναλυτές του κλάδου: «Με δεδομένο το ότι για κάθε ποσοστό 1% στον όγκο των επαγγελματικών ταξιδιών ο αντίκτυπος στην κερδοφορία των αεροπορικών εταιρειών είναι στο συν 10%, δεν είναι αναίτιο το συμπέρασμα ότι η αεροπορική βιομηχανία θα ανακτήσει με κόπο τα κέρδη των προηγούμενων ετών» αναφέρουν σχετικά οι αναλυτές της CITI. ΧΡΗΜΑ 67

θέμα Βασίλειο και οι ΗΠΑ, που συμπεριλαμβάνονται στο τοπ-5 των σημαντικότερων αγορών εισερχόμενου τουρισμού για τη χώρα μας δεν είναι δυνατόν, λόγω της επιδημιολογικής τους εικόνας, να ανακάμψουν νωρίτερα. Στο φετινό δύσκολο καλοκαίρι, οι ελπίδες στρέφονται σε μεγάλο βαθμό στο να κερδηθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο της (μικρής) πίτας από τη γερμανική αγορά, η οποία, ούτως ή άλλως, αποτελεί τη σημαντικότερη αγορά για την Ελλάδα, με πάνω από 4 εκατομμύρια αφίξεις κατά την περσινή, ιστορική χρονιά για τον ελληνικό τουρισμό.

Η ελληνική αγορά Με «ευλαβική» προσοχή, ώστε να διατηρηθεί το υγειονομικό κεκτημένο της χώρας, έγινε και το «άνοιγμα» των πτήσεων για το καλοκαίρι στα ελληνικά αεροδρόμια, με την αγωνία ωστόσο να είναι έκδηλη για τον τελικό απολογισμό του καλοκαιριού, αφού, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι ξενοδόχοι, «οι πτήσεις και οι πληρότητες των αεροπλάνων θα καθορίσουν αντίστοιχα και τις πληρότητες του φετινού καλοκαιριού». Τα συγκεντρωτικά νούμερα του πρώτου πενταμήνου του έτους από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας δείχνουν το μέγεθος της κατάρρευσης λόγω της πανδημίας, ωστόσο με το «άνοιγμα» των αεροδρομίων από τις 15 Ιουνίου και μετά τα ποσοστά θα είναι σαφώς καλύτερα. Με βάση πάντως τα στατιστικά στοιχεία της ΥΠΑ για την επιβατική κίνηση των αεροδρομίων το πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου 2020, ο συνολικός αριθμός των διακινηθέντων επιβατών έφθασε τα 5,6 εκατ., παρουσιάζοντας πτώση 65,6% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, όταν είχαν διακινηθεί 16,3 εκατ. επιβάτες. Όσον αφορά τις πτήσεις στα αεροδρόμια της χώρας, αυτές ανήλθαν σε 69.853, από τις οποίες 42.793 ήταν εσωτερικού και 27.060 εξωτερικού, παρουσιάζοντας πτώση 52,7% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, όταν είχαν πραγματοποιηθεί 147.662 πτήσεις. Αναλύοντας τα αεροπορικά δεδομένα για τον Μάιο του 2020, προκύπτει ότι διακινήθηκαν στα αεροδρόμια της χώρας μόλις 160.714 επιβάτες, μείωση 97,3% σε σχέση με το 2019, 68

Μάιος - Ιούνιος 2020

που είχαν διακινηθεί 5.868.304 επιβάτες. Ο συνολικός αριθμός των πτήσεων ανήλθε στις 6.116, με πτώση 87,4% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, όταν είχαν πραγματοποιηθεί 48.498 πτήσεις. Τώρα, συνολικές προβλέψεις για τις αφίξεις των ξένων επισκεπτών το 2020 στη χώρα μας ουσιαστικά δεν μπορούν να γίνουν, δεδομένου του ότι οι συνθήκες αλλάζουν καθημερινά. Ωστόσο, όλες οι πλευρές, από τις αεροπορικές μέχρι τους ξενοδόχους, ακόμη και την ίδια την Airbnb στην Ελλάδα, επιβεβαιώνουν ότι το κοινό κινείται με την τακτική του “last minute”. Από την πλευρά των αεροπορικών, για τη χώρα μας είναι θετικό το γεγονός της αύξησης των αναζητήσεων για την Ελλάδα, έστω κι αν πολύ σημαντικές αγορές, όπως το Ηνωμένο

ορικές Οι αεροπ τοιμάζοε εταιρείες ταργήσουν α νται να κ 750.000 περίπου γασίας. θέσεις ερ

Αύξηση αναζητήσεων παρατηρείται επίσης και από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελβετία, την Κύπρο κ.ά., έστω κι αν η αρχική αναζήτηση δεν μετουσιώνεται εύκολα σε τελική κράτηση, λόγω της διάχυτης αβεβαιότητας και της μεταβολής των δεδομένων σε όλα τα επίπεδα, με την τιμή του εισιτηρίου τελικά να έρχεται σε δεύτερη μοίρα στην ψυχολογία του καταναλωτή. Για το λόγο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αεροπορικές προσπαθούν με κάθε τρόπο να παρέχουν ευελιξία στον πελάτη, ανατρέποντας όλα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για το αεροπορικό ταξίδι, όταν, προ κορωνοϊού, όσο πιο νωρίς γινόταν η κράτηση τόσο καλύτερη ήταν και η τιμή, πέραν φυσικά των διαφόρων «εργαλείων» που χρησιμοποιούν ώστε να άρουν την αβεβαιότητα που αισθάνεται ο πελάτης.

Ενδεικτική είναι η στρατηγική της Ryanair, της μεγαλύτερης αεροπορικής χαμηλού κόστους στην Ευρώπη, η οποία, έστω κι αν είναι φειδωλή σε τέτοιου είδους… διευκολύνσεις, ανακοίνωσε ότι οι πελάτες της που κάνουν κράτηση για ταξίδια τον Ιούλιο και τον Αύγουστο θα μπορούν να αλλάζουν τις πτήσεις τους με μηδενικό τέλος έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020.

Η Aegean και οι άλλες αεροπορικές Πιο ευέλικτη από ποτέ είναι το φετινό καλοκαίρι και η Aegean, η οποία πάντως το φετινό καλοκαίρι δεν θα φτάσει πάνω από το 50% του συνόλου του πτητικού της προγράμματος σε σχέση με τα δεδομένα προ Covid-19. Στο μεγαλύτερο αεροδρόμιο της χώρας, στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», εκτιμάται ότι η πανδημία θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις συχνότητες των δρομολογίων, αν ληφθεί υπόψη ότι, σύμφωνα με τους μέχρι στιγμής υπολογισμούς, κι ενώ το 2019 οι ημερήσιες πτήσεις (αφίξεις-αναχωρήσεις εσωτερικού και εξωτερικού) το καλοκαίρι ήταν περίπου 800, κατά μέσο όρο, φέτος αναμένεται ότι δεν θα φτάσουν ούτε στο ένα τρίτο των περσινών. Αντίστοιχα, για την Aegean, τον μεγαλύτερο εγχώριο αερομεταφορέα συνολικά, σε όλο το δίκτυο και από όλες τις βάσεις της σε όλη τη χώρα, εκτιμάται ότι μέχρι τα τέλη Αυγούστου

θα εκτελεί 1.600 πτήσεις ανά εβδομάδα, φθάνοντας τελικά έως το 50% επί του συνόλου. Η διοίκηση των Ευτύχη Βασιλάκη-Δημήτρη Γερογιάννη επεξεργάζεται καθημερινά την επόμενη μέρα σε όλα τα επίπεδα –από το χρηματοοικονομικό μέχρι το πτητικό έργο και τις κινήσεις του ανταγωνισμού–, πολύ δε περισσότερο σε μια συγκυρία κατά την οποία έχει ήδη ξεκινήσει ο «πόλεμος» μεταξύ των αεροπορικών σε όλη την ΕΕ, ώστε να κερδίσουν ένα μεγαλύτερο μερίδιο επί της μικρότερης πίτας του μεταφορικού έργου, κι ενώ τα μέτρα που έχουν ληφθεί από άλλες χώρες της ΕΕ για τη στήριξη των αεροπορικών είναι πολύ πιο ενισχυμένα σε σχέση με τα αντίστοιχα στην Ελλάδα. Συνολικά, πέραν των εγχώριων αερομεταφορέων (Aegean, Sky Express, Ellinair κ.τ.λ.), για τη χώρα μας, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, είναι θετικό το γεγονός ότι και οι ξένες αεροπορικές φαίνεται να δείχνουν εμπιστοσύνη στους ελληνικούς προορισμούς φέτος το καλοκαίρι, απόρροια της καλής διαχείρισης του υγειονομικού σκέλους. «Είναι προφανές ότι οι αεροπορικές έχουν κάνει μεγάλες περικοπές φέτος το καλοκαίρι τόσο σε συνδέσεις όσο και σε συχνότητες, ωστόσο για ελληνικούς προορισμούς οι περικοπές αυτές είναι μικρότερες σε σύγκριση με άλλες αγορές, ενώ έχουν προστεθεί και νέες συνδέσεις που δεν υπήρχαν άλλες χρονιές» σχολιάζουν στελέχη της εγχώριας αγοράς αερομεταφορών. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Air France, η οποία, μετά από πολλά χρόνια, συνδέει εκ νέου τη Θεσσαλονίκη με το Charles de Gaulle του Παρισιού, η Wizz Air, που εντάσ-

το φετινό n a e g e A Η ι δεν θα καλοκαίρ 50% του ο περάσει τ υ πτητικού ο τ συνόλου γράμματος. της προ

σει στο πρόγραμμά της τη νέα σύνδεση από τη συμπρωτεύουσα με την Κύπρο, ακόμη και η Volotea, η οποία «ποντάρει» και στο εσωτερικό δίκτυο, συνδέοντας από το φετινό, δύσκολο καλοκαίρι τη Θεσσαλονίκη με το Ηράκλειο, τη Μύκονο και τη Σαντορίνη. Από τους μεγάλους ομίλους, η Air France προχωρά στην επαναφορά των πτήσεων από περιφερειακά αεροδρόμια της Γαλλίας προς την Ελλάδα από τις 6 Ιουλίου και έως τις 31 Αυγούστου, ενώ οι αεροπορικές εταιρείες του ομίλου Lufthansa (Lufthansa, Swiss, Austrian Airlines) επεκτείνουν εκ νέου το πρόγραμμα πτήσεων στη χώρα μας, έστω κι αν αυτά είναι με λιγότερο συχνά δρομολόγια. Στις αεροπορικές που «έκοψαν» φέτος την Ελλάδα, λόγω της χαμηλής, αναμενόμενης ζήτησης, συμπεριλαμβάνεται η Scoot, η οποία ανέστειλε τις πτήσεις της από Σιγκαπούρη προς Αθήνα και Βερολίνο μέχρι τον Μάρτιο του 2021. Σημειωτέον ότι η χαμηλού κόστους εταιρεία του ομίλου της Singapore Airlines είχε επιλέξει την Αθήνα το καλοκαίρι του 2017 ως τον πρώτο της ευρωπαϊκό προορισμό προς την Ευρώπη. • • • ΧΡΗΜΑ 69

θέμα

ή κ ι τ σ ι μ η φ α ι δ η τ α ι γ α μ ς ο λ Το πλήγ ό ρ ς ο έ ν ο ι α κ η ν ά π α δ τ ων b r a n d s

πανδημία του Covid-19 καταποντίζει και τα διαφημιστικά έσοδα ανά τον κόσμο, με τις επιχειρήσεις όλων των κλάδων να ματαιώνουν την προβολή τους μέσω διαφήμισης, ενώ, στο πλαίσιο των νέων συνθηκών, παρατηρούμε ότι ακόμη και οι διαφημίσεις καταναλωτικών ειδών περιλαμβάνουν μηνύματα κοινωνικής ευθύνης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Κέντρου Διαφημιστικών Ερευνών (WARC), η παγκόσμια διαφημιστική αγορά θα συρρικνωθεί φέτος κατά 8,1% ή σχεδόν κατά 50 δισ. δολ., με το σύνολο των διαφημιστικών δαπανών παγκοσμίως στα 563 δισ. δολ., έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 612,6 δισ. δολάρια. Το μεγαλύτερο πλήγμα αναμένεται να υποστούν παραδοσιακά διαφημιστικά μέσα, με τις δαπάνες τηλεοπτικής διαφήμισης να μειώνονται κατά 13,8% και τις καταχωρίσεις σε εφημερίδες κατά 19,5%. Οι διαφημίσεις σε κινηματογράφους αναμένεται να μειωθούν κατά 31,6%. Σημαντική προβλέπεται να είναι και η επιβράδυνση των διαφημιστικών δαπανών στα social media, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για αύξηση με ρυθμούς 9,8%, παρότι αρχικά αναμενόταν να αυξηθούν κατά 20% φέτος. Ανά κλάδους, τα κονδύλια διαφήμισης από εταιρείες μεταφορών και τουρισμού καταγράφουν τη μεγαλύτερη μείωση, ενώ ακολουθούν οι εταιρείες του κλάδου ψυχαγωγίας. Ακόμη και στον τομέα τροφίμων –που απολαμβάνει αύξηση του τζίρου και των online αγορών– οι διαφημιστικές δαπάνες προβλέπεται να υποχωρήσουν κατά 7,7%, με τη μικρότερη μείωση στις διαφημιστικές δαπάνες των φαρμακευτικών εταιρειών και εταιρειών

Μάιος - Ιούνιος 2020

φροντίδας υγείας. Ανά περιοχή, η μεγαλύτερη πτώση διαφημιστικών δαπανών αναμένεται στη Λατινική Αμερική (-20,7%), ενώ ακολουθούν η Αφρική και η Μέση Ανατολή. Ο μικρότερος αντίκτυπος προβλέπεται για τη Β. Αμερική (-3,7%), ενώ στην Ευρώπη οι διαφημιστικές δαπάνες αναμένεται ότι φέτος θα υποστούν μείωση κατά 12,2%.

δαπάνη σ ή ικ τ ισ μ η φ ια Ηδ Η πανδημία ήρθε να ανατρέψει και στη χώρα μας τη βελτίωση που κατέγραψε η διαφημιστική δαπάνη κατά την περσινή χρονιά Ειδικότερα, ενδείξεις βελτίωσης και ανάσχεσης της αρνητικής μεταβολής του προηγούμενου έτους αποτυπώνει το 2019 η Display διαφήμιση στην Ελλάδα, καταγράφοντας αύξηση της τάξεως του 4% έναντι του 2018, όταν η δαπάνη είχε αρνητικό πρόσημο (-3%) σε σχέση με το 2017. Σε επίπεδο απόλυτων αριθμών, η Display δαπάνη επιστρέφει το 2019 στις επιδόσεις του 2017, καθώς διαμορφώνεται στα 64,6 εκατ. ευρώ, έναντι 62,1 εκατ. ευρώ το 2018. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ετήσιο report Adex Hellas 2019, που εκδίδει ο IAB Hellas βάσει των στοιχείων που συλλέγει από τα μέλη του (ψηφιακούς εκδότες, media agencies και διαφημιστικά δίκτυα), η αυξητική αυτή τάση είναι ενθαρρυντική, δεδομένου του ότι η έρευνα αποτυπώνει τα διαφημιστικά έσοδα από 14 επιμέρους εκδότες (publishers) και δίκτυα (network), έναντι 16 μελών για την αντίστοιχη μελέτη του 2018. Πιο αναλυτικά, οι εκδότες και τα δίκτυα που παρείχαν στοιχεία στην έρευνα διαχειρίζονταν 82 επιμέρους sites το 2019, έναντι 107 sites το 2018 και 125 το 2017. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το συγκεκριμένο report δεν εμπεριέχει τη διαφημιστική δαπάνη σε Programmatic, Google και social media, η οποία, αθροιζόμενη με το Display, παρέχει μια πιο πλήρη εικόνα της ψηφιακής επένδυσης στην Ελλάδα. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη

την Ελλάδα

και η συμβολή στην αύξηση αυτή των ad hoc κονδυλίων προεκλογικών καμπανιών την περσινή χρονιά, που ανήλθαν συνολικά σε 2,35 εκατ. ευρώ. Τέλος, καλό είναι να σημειωθεί ότι το Video αθροίζει στο μερίδιό του 7,2% (4.677.473 ευρώ) και έχει συμβάλει σημαντικά στη συνολική αύξηση σε σχέση με το 2018, κατά το οποίο η σχετική επένδυση ανήλθε σε 3.236.691 ευρώ (5,2%).

Το μεγαλύτερο νεται πλήγμα αναμέ αραδονα υποστούν π τικά σιακά διαφημισ μέσα.

ιες» οι «Πρωταθλήτρ Υπηρεσίες ς έ ικ μ ο ν ο ικ ο Χρηματο Τα 64,6 εκατ. ευρώ που περιήλθαν στα ταμεία των ψηφιακών μέσων διοχετεύθηκαν από 21 επιμέρους κατηγορίες διαφημιζομένων, με προεξάρχουσα αυτήν των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών, που δαπάνησαν 9,8 εκατ. ευρώ (15,18%) για τη διαδικτυακή προβολή τους. Ακολουθεί στη 2η θέση το Λιανεμπόριο με 9,031 εκατ. ευρώ (13,98%), το οποίο αναρριχάται από την 3η θέση, στην οποία βρισκόταν το 2018. Τα ΜΜΕ και η Διασκέδαση επενδύουν 6,4 εκατ. ευρώ (9,98%), οι Τηλεπικοινωνίες 5,33 εκατ. ευρώ (8,26%), ενώ την πρώτη πεντάδα συμπληρώνει η κατηγορία των FMCG/ Προϊόντων Περιποίησης και ΜΗΣΥΦΑ με 4 εκατ. ευρώ (6,20%). Έπονται στην 6η θέση η κατηγορία FMCG/ Τρόφιμα με 3,5 εκατ. ευρώ και μερίδιο 5,50%, στην 7η τα Αυτοκίνητα-Μοτοσικλέτες με 3,54 εκατ. ευρώ (5,49%), στην 8η τα Προϊόντα Τεχνολογίας, Software/Ηλεκτρονικά

Αναλώσιμα με 2,8 εκατ. ευρώ (4,35%), στην 9η η Πολιτική Διαφήμιση με 2,35 εκατ. ευρώ (3,65%) και στη 10η τα Αλκοολούχα Ποτά με 2,3 εκατ. ευρώ (3,65%). Στη δεύτερη δεκάδα και στην 11η θέση τοποθετούνται τα Ταξίδια και ο Τουρισμός με 2,1 εκατ. ευρώ (3,28%), στη 12η τα Βοηθητικά Προγράμματα με 1,7 εκατ. ευρώ (2,71%), στη 13η τα Μη αλκοολούχα Ποτά με 1,6 εκατ. ευρώ (2,48%), στη 14η θέση η Εκπαίδευση με 1,5 εκατ. ευρώ και μερίδιο 2,31%, στη 15η η Βιομηχανία και οι Κατασκευές με 922.228 ευρώ (1,43%), στη 16η το Business Service με 836.000 ευρώ (1,29%), στη 17η τα Καθαριστικά με 568.134 ευρώ (0,88%), στη 18η οι Λευκές Συσκευές με 559.752 ευρώ (0,87%), στη 19η τα Έπιπλα και Είδη Διακόσμησης με 491.765 ευρώ (0,76%), στην 20ή το Real Estate με 244.900 ευρώ (0,38%) και στην 21η η Αγορά Εργασίας με 85.200 ευρώ (0,13%). Με αφορμή τη δημοσιοποίηση των στοιχείων ΧΡΗΜΑ 71

θέμα της έρευνας Adex Hellas για το 2019, ο πρόεδρος του IAB Hellas, Σπύρος Παπαγεωργίου, τονίζει: «Η αύξηση της μεταβολής της Display δαπάνης το 2019 αποτέλεσε το πρώτο σημαντικό δείγμα μιας επαναφοράς στην ανάπτυξη για το digital marketing. Δυστυχώς, το 2020 η τάση αυτή ανεστάλη από την έλευση του Covid19. Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και ήδη πραγματοποιήσαμε μια πολύ μεγάλη καμπάνια, με στόχο την ενίσχυση των ελληνικών ψηφιακών ΜΜΕ. Το 2019 έδειξε μια μεγάλη δυναμική, ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό του έτους, και θεωρούμε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την αυξητική τάση του Video. Σχεδιάζουμε βελτιώσεις για την Adex, καθώς αυτή τη στιγμή αποτελεί τη μοναδική αξιόπιστη καταγραφή της ψηφιακής διαφημιστικής επένδυσης στην Ελλάδα».

H εξέλιξη του online Display Advertising στην Ελλάδα ETOΣ

ΔΑΠΑΝΗ (σε εκατ. €)

ΜΕΤΑΒΟΛΗ %

2014

79,3

+5,5

2015

68,3

-13

2016

77,2

+12,7

2017

-4,5

2018

62,1

-3

2019

64,6

+4 Πηγή: ΙΑΒ Ηellas

ντίνα, τι; Μετά την καρα Ο Σύνδεσμος Διαφημιζομένων Ελλάδος αναδεικνύει 6 μεσοπρόθεσμες τάσεις για τον καταναλωτή και 6 μεσοπρόθεσμα insights για τις μάρκες Όπως αναφέρεται από τον ΣΔΕ, στην περίοδο από την εμφάνιση του ιού στη χώρα μας μέχρι και την πρόσφατη ελάφρυνση των περιοριστικών μέτρων, κυριάρχησε η ανησυχία και η προσπάθεια όλων να φανταστούμε την επόμενη μέρα. «Η περίοδος της καραντίνας είναι πια πίσω μας –ελπίζουμε για πάντα. Βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση του Covid-19 και, με αργά αλλά σταθερά βήματα, επιστρέφουμε σε πιο κανονικές συνθήκες. Φυσικά, πολλά έχουν αλλάξει και όλοι μας συμφωνούμε πως τίποτε δεν θα είναι ακριβώς ίδιο όπως πριν το lockdown. Μέσα από τη σύγκριση του “πριν” και του “τώρα”, θεωρούμε ότι προκύπτουν κάποιες εύλογες, μεσοπρόθεσμες τάσεις αναφορικά με τον καταναλωτή. Πιστεύουμε ότι η προσεκτική τους μελέτη μπορεί να τις μετατρέψει σε insights για το πώς μπορούν οι μάρκες να σταθούν δίπλα στους Έλληνες καταναλωτές στην περίοδο της κρίσης που διανύει σήμερα η Ελλάδα». 72

Μάιος - Ιούνιος 2020

Πριν: Ζωή σε καραντίνα για πρώτη φορά! Βαρεμάρα, ανία, έλλειψη φίλων και κοινωνικών επαφών. Ανάγκη να πειστούν όλοι να μείνουν σπίτι. Τώρα: Ανυπομονησία για κοινωνικές επαφές και αισιοδοξία για περαιτέρω ελάφρυνση των μέτρων. Ανάγκη να πειστούν όλοι να είναι υπεύθυνοι (έξοδοι με τήρηση προφυλάξεων). Πριν: Σχεδόν τα πάντα «πάγωσαν», «αφύσικη», πιεστική νέα πραγματικότητα, άγχος και φόβος για το βασικό αγαθό της ζωής, την υγεία. Τώρα: Βάζουμε πάλι μπρος με προσοχή, πιο «κανονική» νέα πραγματικότητα, άγχος για την οικονομία και τα οικονομικά μας. Ανυπομονησία για κοινωνικές επαφές και αισιοδοξία για περαιτέρω ελάφρυνση των μέτρων. Ανάγκη να πειστούν όλοι να είναι υπεύθυνοι (έξοδοι με τήρηση προφυλάξεων). Πριν: Σχεδόν τα πάντα «πάγωσαν», «αφύσικη», πιεστική νέα πραγματικότητα, άγχος και φόβος για το βασικό αγαθό της ζωής, την υγεία. Τώρα: Αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων, είτε θετικές –απόκτηση παιδιών, δημιουργία οικογένειας– είτε αρνητικές, όπως διαζύγια. Ανάγκη για πιο αισιόδοξες ειδήσεις και σκέψεις, για επούλωση των τραυμάτων. Πριν: Αγωνία για την επιβίωση/Απώλεια εργασίας. Έλλειψη κινήτρων, comfort food, και για αρκετούς περισσότερη άσκηση από πριν, ως μόνη διέξοδος. Τώρα: Ευκαιρία για υιοθέτηση πιο υγιεινής διατροφής και τρόπου ζωής. Ευκαιρία να παραμείνει η άσκηση στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Πριν: Απομόνωση (και για κάποιους εγκλωβισμός) και έντονο στρες. Τώρα: Ανάγκη για αλληλεγγύη/Μεγαλύτερη ευαισθησία σε θέματα budget. Πριν: Μόνο άσχημες ειδήσεις, καταθλιπτικές ανθρώπινες φιγούρες. Τώρα: Ανάγκη για πιο αισιόδοξες ειδήσεις και σκέψεις, για επούλωση των τραυμάτων.

ι μάρκες ο ν α σ ύ ο ρ ο π μ Πώς θα ρθούν να συμπεριφε – «Γιορτάστε» τη νέα, πιο αισιόδοξη αυτή φάση: Οργανώστε νέα, θετικά «αφηγήματα», παινέψτε/ευχαριστήστε τους δικούς σας πρωταγωνιστές (πελάτες, εργαζομένους, συνεργάτες κ.λπ.).

– Βοηθήστε τους ανθρώπους να μοιραστούν τις ιστορίες τους, να εξορκίσουν τον φόβο, να μετατρέψουν το άγχος σε δημιουργικότητα.

– «Συναντήστε» τους υπεύθυνα, δείξτε με το παράδειγμά σας πόσο σημαντική είναι η ασφάλεια.

– Ανανεώστε τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες σας ώστε να απαντούν ουσιαστικά στις νέες ανάγκες και τους περιορισμούς, αναθεωρήστε την τιμολογιακή σας πολιτική, προσφέρετε οικονομική υποστήριξη.

– Βοηθήστε τους να προετοιμαστούν για την επόμενη μέρα: δώστε ελπίδα, καθοδηγήστε – «Συναντήστε» το κοινό σας, τους κατανα- θετικά, αναγνωρίστε τις ανάγκες τους, προλωτές, εκεί που είναι πλέον, δηλαδή έξω. βάλετε ευκαιρίες.

– Βρείτε νέους τρόπους να είστε κοντά τους. Μπορεί πολλά να άλλαξαν, αλλά η ανάγκη των ανθρώπων για θετικές εμπειρίες και στιγμές παραμένει. Το ίδιο και η ανάγκη των μαρκών να αγγίζουν τους ανθρώπους συναισθηματικά.

Όπως επισημαίνεται από τον ΣΔΕ, μέσα σε όλη αυτήν την πρωτόγνωρη και δύσκολη «νέα κανονικότητα», δίνεται μια μοναδική ευκαιρία για την αναμόρφωση του ρόλου των μαρκών. Δημιουργήστε μάρκες με ουσία (purposeful, – Υποστηρίξτε και ενισχύστε έναν πιο υγιεινό human centric brands). Μεταμορφώστε τα προϊόντα σας έτσι ώστε να ανταποκρίνονται τρόπο ζωής (για όλους). στα νέα κριτήρια. Επενδύστε στην ενίσχυση – Προτρέψτε τους εργαζομένους και τους της εμπιστοσύνης. Με το βλέμμα στο μέλλον, καταναλωτές σας στη μακροπρόθεσμη υιο- μείνετε παρόντες και βοηθήστε. Η ύφεση είναι αναπόφευκτη. Ας ενώσουμε όλοι τις δυνάμεις θέτηση καλών συνηθειών υγιεινής. μας για να είναι όσο πιο σύντομη γίνεται και η – Δείξτε ενσυναίσθηση για τις αλλαγές που ανάκαμψη να έρθει γρήγορα. συμβαίνουν στις ζωές των ανθρώπων (εργαζομένων και πελατών): αποδείξτε έμπρακτα *Η καταγραφή ενσωματώνει behavioral trends ότι αντιλαμβάνεστε και νοιάζεστε. που παρουσιάστηκαν από την BVA NudgeUnit – Διδάξτε με το παράδειγμά σας τη συνερ- στο webinar+ “Customer Experience in the new normal” της WFA. • • • γασία. ΧΡΗΜΑ 73

άρθρο

Η INTERAMERICAN και «Το Χαμόγελο του Παιδιού» περισσότερα από 20 χρόνια μαζί: Χορηγία ασφάλισης σε 122 οχήματα

ια περισσότερα από 20 χρόνια, η INTERAMERICAN στηρίζει το καθημερινό και πολύπλευρο έργο που επιτελεί «Το Χαμόγελο του Παιδιού». Η εταιρεία, αναγνωρίζοντας την προσφορά του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού και τα ουσιαστικά οφέλη για τα παιδιά που χρειάζονται προστασία και φροντίδα, παρέχει με συνέπεια ως σταθερή χορηγός την ασφαλιστική κάλυψη 122 οχημάτων, που αποτελούν σήμερα το σύνολο του αυξανόμενου στόλου του και ακόμη, επί σειρά ετών, είναι χορηγός ασφάλισης των εκδηλώσεων bazaar και καλύπτει ακίνητα του Οργανισμού. «Το Χαμόγελο του Παιδιού», για τις αναρίθμητες και συχνά επείγουσες ανάγκες των δράσεών του πανελλαδικά, διαθέτει οχήματα άμεσης επέμβασης για την ασφαλή μεταφορά παιδιών που διατρέχουν άμεσο κίνδυνο, Κινητές Ιατρικές Μονάδες εντατικής θεραπείας για νεογνά και παιδιά, Κινητά Πολυϊατρεία και Μονάδες Προληπτικής Ιατρικής και Οδοντιατρικής, οχήματα ειδικού τύπου για τις επιχειρησιακές ανάγκες στο πεδίο των εξαφανίσεων, οχήματα για τις μετακινήσεις των 300 παιδιών που μεγαλώνουν στα σπίτια του, φορτηγά ψυγεία για την ασφαλή μεταφορά προϊόντων. Όλα προέρχονται από δωρεές και χορηγίες και καλύπτονται ασφαλιστικά από την INTERAMERICAN, δωρεάν. Ασφάλιση Εγγυήσεων για το έργο του αερολιμένα στο Καστέλι Ηρακλείου Οι εγγυητικές επιστολές έχουν ιδιαίτερη αξία για την ευελιξία των επιχειρήσεων, εξασφαλίζοντας μεγάλα πλεονεκτήματα –μάλιστα, σε μια περίοδο μειωμένης ρευστότητας. Ο νόμος 4541/2018 (ΦΕΚ 31/5/2018), με τροποποίηση του νόμου 4412/2016, ήρε την αποκλειστικότητα των τραπεζών για έκδοση εγγυητικών επιστολών και έδωσε αυτή τη δυνατότητα και σε ασφαλιστικές εταιρείες μέσω της παροχής Ασφάλισης Εγγυήσεων. 74

Μάιος - Ιούνιος 2020

Tα σχετικά προγράμματα εγγυώνται την εκπλήρωση μιας ποικιλίας υποχρεώσεων, που αφορούν από συμβάσεις κατασκευών ή υπηρεσιών μέχρι τις συνήθεις λειτουργίες εμπορικών επιχειρήσεων. Πρόσφατα, η ΤΕΡΝΑ ΑΕ (εταιρεία του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) προχώρησε σε έκδοση εγγυητικής επιστολής ύψους 48 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του νέου διεθνούς αερολιμένα στο Καστέλι Ηρακλείου, μέσω του ασφαλιστικού προϊόντος Ασφάλισης Εγγυήσεων-“Surety Bonds” της INTERAMERICAN. Η έκδοση της εν λόγω εγγυητικής επιστολής έλαβε χώρα μέσω του νέου εγκεκριμένου ορίου πιστώσεων της εταιρείας για τον Όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, σε συνεργασία με την ΝΑΚ Katsiberis Insurance Brokers. Το κόστος κατασκευής του νέου αεροδρομίου στην περιοχή του Καστελίου, που θα αντικαταστήσει τον υφιστάμενο αερολιμένα «Ν. Καζαντζάκης», ανέρχεται στα 480 εκατ. ευρώ και θα κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από την ΤΕΡΝΑ ΑE. Το προϊόν “Surety Bonds” εισήλθε στην ελληνική αγορά τον Ιανουάριο του 2017 από την INTERAMERICAN με τη συνεργασία της ΝΑΚ Katsiberis Insurance Brokers και έχει δεχτεί αιτήματα για πάνω από 400 εκατ. ευρώ χρηματοδότησης. Πρόκειται για ένα προϊόν διεθνούς βεληνεκούς, το οποίο μάλιστα, όπως παρατηρείται παγκοσμίως, διατηρεί σημαντικά μερίδια αγοράς και αφορά στην έκδοση εγγυητικών επιστολών αποκλειστικά από ασφαλιστικές εταιρείες με εγγυημένα κεφάλαια που ξεπερνούν τα 900 δισ. ευρώ παγκοσμίως. Το ασφαλιστικό προϊόν της ασφάλισης εγγυήσεων δείχνει έναν καινούργιο δρόμο στις επιχειρήσεις που αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης ιδιωτικών και δημόσιων έργων. Τρόπους οι οποίοι πληρούν προϋποθέσεις ευελιξίας, ταχύτητας, φερεγγυότητας, ανταγωνιστικού κόστους και βασικά ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις Ασφάλισης Εγγυήσεων. • • •

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ethosMEDIA AE. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ethosMEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Αποδέχομαι πως τα προσωπικά μου στοιχεία θα τηρηθούν από την ethosMEDIA Εκδοτική-Συνεδριακή AE για τις ανάγκες αποστολής του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, στο οποίο είμαι συνδρομητής. Η αποστολή του περιοδικού γίνεται μέσω εταιρείας διανομής ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τα προσωπικά σας στοιχεία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Λαζαράκου Αναστασία, Σύμβουλο Διοίκησης, στο e-mail: lazarakou.n@ethosmedia.eu

po rt al

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ

Lamda: 8,1 εκατ. οι απώλειες στα mall λόγω κορωνοϊού Σε 8,1 εκατ. ευρώ ανέρχονται οι καθαρές απώλειες μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας για τη Lamda Development και τα τρία mall στην περίοδο του lockdown. Υπενθυμίζεται εδώ ότι η εισηγμένη έχει προχωρήσει στη δημιουργία της Lamda Malls ή αλλιώς Μalls Co, που έχει στην ομπρέλα της τα εμπορικά κέντρα Golden Hall στο Μαρούσι και Mediterranean Cosmos στη Θεσσαλονίκη. Στην εν λόγω εταιρεία, στην οποία πιθανότατα θα εισφερθεί και το The Mall Athens στο Μαρούσι, συμμετέχει και η Varde Partners, ενώ δεν αποκλείεται να υπάρξει και μελλοντική εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Οι συνολικές απώλειες (όχι δηλαδή μόνο για τη Lamda, αλλά και για τη Varde) από

τα συμβατικά ενοίκια για την περίοδο Μαρτίου-Ιουνίου στα τρία mall, μετά την κυβερνητική απόφαση για την οριζόντια μείωση ενοικίων του 40% (τον Μάρτιο και τον Ιούνιο για τα mall του ομίλου και στο 70% συνολικά τον Απρίλιο και τον Μάιο αν ληφθεί η απόφαση της διοίκησης της Lamda για περαιτέρω στήριξη των καταστημάτων), αντιστοιχούν σε 11,7 εκατ. ευρώ. «Κέρδος» 500 χιλ. ευρώ προέκυψε από κεφάλαια που επρόκειτο να δοθούν για το Mediterranean Cosmos, στο πλαίσιο της σύμβασης για τη μίσθωση της έκτασης όπου λειτουργεί το εμπορικό κέντρο στο Πατριαρχείο και δεν δόθηκαν την περίοδο του lockdown.

▶▶▶ H Τράπεζα Πειραιώς «πρω-

δάνεια των αιτήσεων αυτών (3.200 αιτήσεις ύψους 385 εκατ. ευρώ).

ταγωνίστρια» στο ΤΕΠΙΧ ΙΙ

Στις σελίδες αυτές θα βρείτε τους τίτλους ειδήσεων και άρθρων που έχουν δημοσιευθεί τον τελευταίο μήνα στο portal

Μάιος - Ιούνιος 2020

Η Τράπεζα Πειραιώς έχει αναλάβει να διαχειριστεί το 32% των αιτήσεων για το πρόγραμμα ΤΕΠΙΧ ΙΙ που εγκρίθηκαν συνολικά από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα και συγκεκριμένα 3.200 αιτήσεις ύψους 385 εκατ. ευρώ. Στο Πληροφοριακό Σύστημα Κρατικών Ενισχύσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΠΣΚΕ) υποβλήθηκαν για το ΤΕΠΙΧ ΙΙ 98.622 αιτήσεις, συνολικού αιτούμενου ποσού δανείων 10,2 δισ. ευρώ. Η Τράπεζα Πειραιώς ήταν η τράπεζα επιλογής για 36.811 αιτήσεις (3,46 δισ. ευρώ), ήτοι το 38%, και από αυτές οι 18.016 αιτήσεις (συνολικού ύψους 1,95 δισ. ευρώ) συνοδεύτηκαν από πλήρη φάκελο. Συνολικά, στο τραπεζικό σύστημα εγκρίθηκαν 10.150 αιτήσεις (ύψους 1,29 δισ. ευρώ) για το ΤΕΠΙΧ ΙΙ, και η Τράπεζα Πειραιώς θα διαχειριστεί το ένα στα τρία

▶▶▶ Ποσό-ρεκόρ δανείστηκαν οι τράπεζες από την ΕΚΤ

Οι τράπεζες της ευρωζώνης δανείστηκαν το ποσό-ρεκόρ του 1,31 τρισ. ευρώ από την ΕΚΤ, εκμεταλλευόμενες τα αρνητικά επιτόκια, για να ικανοποιήσουν την αυξανόμενη ζήτηση για πίστωση από επιχειρήσεις που έχουν πληγεί από την ύφεση. Τα προγράμματα TLTROs (στοχευμένες πράξεις μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης) της ΕΚΤ επανασχεδιάστηκαν στις αρχές του έτους, για να βοηθήσουν την οικονομία να αντιμετωπίσει την κρίση του κορωνοϊού και οι τράπεζες να λάβουν «φρέσκο» χρήμα με επιτόκιο -1%. Από το ποσό του 1,31 τρισ. ευρώ, η απορρόφηση είναι υπεράνω προσδοκιών, με τους περισσότερους αναλυτές να προβλέπουν ένα ποσό λίγο πάνω από το 1 τρισ. ευρώ για τα τριετή δάνεια.

Intelligence, not just news.

▶▶▶ Δύο χρηματιστηριακές

εταιρείες που έβγαλαν κέρδη το 2019

Είναι σημαντικά και… ενδιαφέροντα τα κέρδη για τις ΑΧΕΠΕΥ Δεπόλας και Solidus. Δύο από τα πιο γνωστά ονόματα στον χρηματιστηριακό χώρο, με μακρά ιστορία και εξαιρετική διαδρομή, που εμφάνισαν σημαντική βελτίωση στα οικονομικά μεγέθη τους το 2019. Σε 2,012 από 1,335 εκατ. ανέρχεται ο κύκλος εργασιών και στις 685.000 από 295.000 ευρώ τα κέρδη (προ φόρων) για τη χρηματιστηριακή, η οποία ιδρύθηκε το 1991 (μετεξέλιξη του χρηματιστηριακού γραφείου του Λέοντος Δεπόλα). Το 2014 εξαγόρασε την Αθηναϊκή Χρηματιστηριακή (Χαλκιάδης), διευρύνοντας το πελατολόγιό της σε 30 χιλιάδες πελάτες. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος είναι ο Παύλος Δεπόλας, από το 2015, ενώ στο Διοικητικό Συμβούλιο συμμετέχει ο Σωτήρης Χαλκιάδης. Σε 4,137 από 3,123 εκατ. ανέρχεται ο κύκλος εργασιών και στις 242.000 ευρώ από τις 110.000 ευρώ τα κέρδη (προ φόρων) για τη Solidus Securities. Από το 1999 μπήκε η εταιρεία στον χρηματιστηριακό στίβο (με τον Αλέξανδρο Σίνο στο τιμόνι της), με γερό τμήμα παραγώγων, ενώ είναι μέλος και στο Χρηματιστήριο Κύπρου. ▶▶▶ Πλαστικά Κρήτης: Επενδύ-

σεις 83 εκατ. από ίδιες πηγές

Η εταιρεία Πλαστικά Κρήτης είναι από τις λιγοστές περιπτώσεις εισηγμένων που προγραμματίζουν σημαντικά επενδυτικά πρότζεκτ στηριζόμενες σε ίδιες πηγές και δυνάμεις. Ομολογουμένως αξιοπρόσεκτη είναι η οικονομική διάρθρωση της ελληνικής πολυεθνικής στον κλάδο των πλαστικών, καθώς για τη χρήση 2019 είχε θετικό καθαρό ταμείο (με 62,5 εκατ. ευρώ), ελεύθερες ταμειακές ροές (31,9 εκατ. ευρώ), EBITDA (55,75 εκατ. ευρώ), κύκλο εργασιών (288,8 εκατ. ευρώ), καθαρά κέρδη (35,3 εκατ. ευρώ), όλα τα μεγέθη, σε σημαντική άνοδο σε σχέση με το 2018.

Μεγάλη σημασία όμως έχει για την εταιρεία η ευρωστία των ελεύθερων ταμειακών ροών, συνακόλουθη του θετικού καθαρού ταμείου, που δίνει τη δυνατότητα στη διοίκηση Λεμπιδάκη να υλοποιήσει ένα τεράστιο πρόγραμμα σε βάθος πενταετίας με νέα πρότζεκτ, κυρίως στην Ελλάδα και την Κίνα. Ήδη, τον Αύγουστο του 2019, ξεκίνησε η λειτουργία της δεύτερης γραμμής παραγωγής πλαστικών φύλλων 7 στρώσεων στο Ηράκλειο, που αύξησε κατά 30% την παραγωγική δυναμικότητα του τομέα και βοήθησε να αυξηθούν οι πωλήσεις το 2020. Στη Γαλλία, ξεκίνησε στα μέσα του 2019 μια νέα γραμμή παραγωγής πλαστικών φύλλων 5 στρώσεων που αύξησε τη δυναμικότητα της εκεί θυγατρικής και της παρέχει τη δυνατότητα παραγωγής νέων προϊόντων. Επίσης, έχει ολοκληρωθεί η επένδυση σε 5 γραμμές παραγωγής masterbatch στο εργοστάσιό της στην Πολωνία, οι οποίες βρίσκονται σε παραγωγική λειτουργία από τα μέσα Μαΐου 2020. Επίσης, σύντομα ξεκινά η κατασκευή του νέου εργοστασίου της στην Κίνα, στην περιφέρεια Ανχουέι, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί στο δεύτερο εξάμηνο του 2021. ▶▶▶ «Ζεστό» χρήμα 2 δισ.

ευρώ σε 10.000 επιχειρήσεις από την Αναπτυξιακή Τράπεζα

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το νέο υποπρόγραμμα παροχής δανείων της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που αφορά σε κεφάλαιο κίνησης με πλήρη επιδότηση επιτοκίου για δύο χρόνια, στο πλαίσιο του Ταμείου Επιχειρηματικότητας ΙΙ. Το συγκεκριμένο υποπρόγραμμα ξεκίνησε στις 28 Απριλίου 2020 και απευθυνόταν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που επλήγησαν από τις επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19. Μέσα στο διάστημα των 7 εβδομάδων, η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα αξιολόγησε 10.700 αιτήσεις χρηματοδότησης

συνολικού ποσού 1.400 εκατ. ευρώ, όπως είχαν αποσταλεί από τις συνεργαζόμενες τράπεζες. Έχουν ήδη εγκριθεί και προωθηθεί σε όλες τις συνεργαζόμενες τράπεζες 10.150 αιτήσεις συνολικού ύψους 1.290 εκατ. ευρώ, ώστε να προχωρήσει η υπογραφή συμβάσεων με τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και η εκταμίευση των ποσών. Για το σύνολο του Ταμείου Επιχειρηματικότητας ΙΙ αναλώθηκε πλήρως ο κρατικός προϋπολογισμός των 816 εκατ. ευρώ (που συμπεριλαμβάνει και τις δύο προηγούμενες δράσεις του ΤΕΠΙΧ, όπως είχαν ξεκινήσει τον Μάρτιο του 2019), ο οποίος, με τη μόχλευση και τη συγχρηματοδότηση κατά 40% από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, έδωσε τη δυνατότητα παροχής δανείων και τόκων ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ. ▶▶▶ Τουρισμός: Το πρώτο «σοκ» του κορωνοϊού σε αριθμούς

Το πρώτο «σοκ» που έχουν προκαλέσει τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού καταγράφεται στα έσοδα από τον τουρισμό και αποτυπώνεται στα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα η Τράπεζα της Ελλάδος. Σύμφωνα με αυτά, στο τετράμηνο Ιανουαρίου-Απριλίου, η τουριστική κίνηση ήταν μειωμένη κατά 36,1%, με αποτέλεσμα τα έσοδα να εμφανίσουν πτώση κατά 51,4% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Μόνο τον Απρίλιο οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 96,2% και οι εισπράξεις κατά 98,7% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Κατά τα άλλα, βελτιωμένο εμφανίζεται το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας στο τετράμηνο Ιανουαρίου-Απριλίου, καθώς το έλλειμμά του μειώθηκε κατά 465 εκατ. ευρώ και διαμορφώθηκε στα 4,7 δισ. ευρώ. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη βελτίωση στα ισοζύγια αγαθών, πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων. • • • ΧΡΗΜΑ 77

ανάλυση

HOME DEPOT INC

Τιμή Μετοχής 8 Μαΐου 2020 Χρηματιστήριο (σε $)

Εταιρεία Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο NYSE, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ [Bloomberg Ticker: HD:US] [Reuters Ticker: HD.N] Κλάδος Δραστηριότητας: Καταναλωτικά Αγαθά / Ειδική Λιανική

229,45 $

Αρ. Μετοχών (σε εκατ.) Χρ. Αξία (σε εκατ. $) Μέσος Ημ. Όγκος Συν. (52 εβδ.) Συντελεστής Beta

Πορεία Τιμής Μετοχής (Τελευταίο Έτος, σε $)

1.077,00 247.117,65 4.853.008 1,042

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

250,00

30.000.000

187,50

22.500.000

125,00

15.000.000

62,50

7.500.000

247,02 152,15 19,92% -2,00% 17,81%

Μέγ. 52 εβδ. ($) Χαμ. 52 εβδ. ($) Απόδ. 1-Μ Απόδ. 6-Μ Απόδ. 12-Μ

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο

0.00 7/5/19

19/6/19

1/8/19

13/9/19

25/10/19

9/12/19

23/1/20

6/3/20

20/4/20

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance. Τιμή Μετοχής (σε $)

Όγκος συν/γών

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Ο Όμιλος Home Depot, Inc. αποτελεί μια ηγετική αλυσίδα λιανικής στον τομέα του Home Improvement στις ΗΠΑ. Η Εταιρεία εξυπηρετεί κυρίως τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες πελατών: do-it-yourself (DIY) customers, do-it-for-me (DIFM) customers και professional customers. [Πηγή: Reuters]

Πορεία Τιμής Μετοχής & Δείκτη (Τελευταία 5 Έτη, Βάση = 100)

Αποτελέσματα Α' εξαμήνου 2019 & 2018 (Όμιλος, σε εκατ. $) H1 2019

H1 2018

Κύκλος Εργασιών

57.220

3,27%

55.410

Μικτό Κέρδος

19.449

2,46%

18.982

240

180

120

Κέρδη προ Τόκων και Φόρων

9.465

2,89%

9.199

Κέρδη προ Φόρων

7.937

1,80%

7.797

Καθαρά Κέρδη μφδμ

5.992

1,39%

5.910

0 11/5/15 2/11/15 28/4/16 20/10/16 18/4/17 10/10/17 6/4/18 28/9/18 27/3/19 S&P 500

Μετοχή

19/9/19 16/3/20

Πηγή: Χρηματιστήριο, Yahoo Finance.

Σημείωση: Το οικονομικό έτος της Εταιρείας ολοκληρώνεται στις 2 ή 3 Φεβρουαρίου.

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ή πληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρίβεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιωνδήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιριών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ & ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Μάιος - Ιούνιος 2020

• Για τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων • Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτή • Για θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

Βασικά Χρηματοοικονομικά Μεγέθη & Δείκτες, Περίοδος 2013-2019 (Όμιλος, σε εκατ. $)

Πωλήσεις

Μικτά Κέρδη

ΚΠΦ

ΚΜΦΔΜ

P/Ε (x)

P/BV (x)

EV / EBITDA (x)

ΔΑΝΕΙΑ / ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (x)

ROE %

2013

78.812

26.915

8.467

5.385

45,9

19,7

24,1

1,18

43%

2014

83.176

28.389

9.976

6.345

38,9

26,5

21,7

1,84

68%

2015

88.519

30.265

11.021

7.009

35,3

39,1

19,8

3,36

111%

2016

94.595

32.313

12.491

7.957

31,1

57,0

17,7

5,45

184%

2017

100.904

34.356

13.698

8.630

28,6

170,0

16,4

18,59

594%

2018

108.203

37.160

14.556

11.121

22,2

-131,6

15,8

-15,55

-592%

2019

110.225

37.572

14.715

11.242

22,0

-79,3

15,5

-10,10

-361%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

Δείκτες Κεφαλαίου Κίνησης, Περίοδος 2014-2019 (Όμιλος, σε εκατ. $) 2014

2015

2016

2017

2018

2019

Πωλήσεις

83.176

88.519

94.595

100.904

108.203

110.225

Κόστος Πωλήσεων (χωρίς αποσβ.)

54.787

58.254

62.282

66.548

71.043

72.653

34,13%

34,19%

34,16%

34,05%

34,34%

34,09%

6.345

7.009

7.957

8.630

11.121

11.242

7,6%

7,9%

8,4%

8,6%

10,3%

10,2%

1.723

2.216

2.538

3.595

1.778

2.133

11.079

11.809

12.549

12.748

13.925

14.531

1.484

1.890

2.029

1.952

1.936

2.106

5.807

6.565

7.000

7.244

7.755

7.787

Μικτό Περιθώριο Κέρδους

Καθαρά Κέρδη μφδμ Καθαρό Περιθώριο Κέρδους

Ταμειακά Διαθέσιμα

Ημέρες Αποθεμάτων

Ημέρες

Αποθέματα Ημέρες Πελατών

Ημέρες

Πελάτες Ημέρες Προμηθευτών

Ημέρες

Προμηθευτές Operating Cycle

Ημέρες

Cash Cycle (Ταμειακός Κύκλος)

Ημέρες

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.

www.vrs.gr - Έτος Ίδρυσης: 2002 Αθήνα - Λουξεμβούργο, Τηλ. +30 210 3219557, +30 6945 851420, +352 661 337 023 Email: info@vrs.gr ; info@valueinvest.gr

Εξειδικευμένοι Χρηματοοικονομικοί Σύμβουλοι στη Δημιουργία Εταιρικής Αξίας και στους Τομείς των Εξαγορών & Συγχωνεύσεων. Έτος Ίδρυσης: 2002 ΧΡΗΜΑ 79

διά ταύτα. . ό ικ τ ο δ ο π α ι α κ ό ικ τ σ υ κ λ ε … ε ιν γ έ ς ο έ ρ χ ό ικ ν η λ λ ε Το Απόλυτα επιτυχής ήταν η τελευταία έξοδος της χώρας στις αγορές. Η έκδοση του δεκαετούς κατέδειξε τη θέση μας –εδώ και καιρό, μέσω του banks.com.gr και του Χρήμα Week– πως το ελληνικό χρέος είναι από τα πλέον ελκυστικά μεταξύ των ευρωπαϊκών, ότι η Ελλάδα έφθασε να δανείζεται φθηνότερα από ό,τι η Ιταλία και ότι τα funds προτιμούν τις εκδόσεις της Αθήνας από της Ρώμης, της Μαδρίτης ή της Λισαβόνας. Αδιαμφισβήτητα, αυτό αποτελεί σημαντικό κέρδος για την ελληνική πλευρά και την οικονομία –από τη στιγμή που έχει αρχίσει και περνά, σταδιακά, στην επιχειρηματικότητα και την αγορά–, ωστόσο η Αθήνα, έξυπνα ενεργούσα, δεν κλείνει την πόρτα σε άλλους φορείς/πηγές χρηματοδότησης. Εν προκειμένω, στον ΕΜΣ, που είναι και ο κύριος δανειστής της χώρας και ο κάτοχος του μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου χρέους. Η μέχρι τώρα ακολουθούμενη τακτική παραπέμπει στο «αγαπημένοι, αλλά από ασφαλή απόσταση». Αφενός ο επικεφαλής του Μηχανισμού, Κλάους Ρέγκλινγκ, με τη δήλωσή του πως το ελληνικό χρέος είναι εξυπηρετήσιμο, πρόσφερε, επί της ουσίας, την κάλυψη/εγγύηση που δεν έχει, λόγω του “non investment grade”, η οικονομία μας. Και μάλιστα για μια υπολογίσιμη χρονική περίοδο 12-13 ετών. Αφετέρου η κυβέρνηση, με το οικονομικό επιτελείο, ούτε επιβεβαιώνουν

Μάιος - Ιούνιος 2020

αλλά ούτε και διαψεύδουν το ενδεχόμενο, κάποια στιγμή, να προσφύγουν στον ΕΜΣ για να αντλήσουν το μηδενικού επιτοκιακού βάρους ποσό των 3,5-4 δισεκατομμυρίων. Πότε; Εάν και εφόσον κριθεί αναγκαίο, πάντως, η Αθήνα ούτε καν θα είναι από τις πρώτες που θα απευθυνθούν στο Λουξεμβούργο, ει μη μόνον αν συμφωνηθεί διαφορετικά, για άλλους λόγους. Συνεχίζει η χώρα μας να (υπό) στηρίζεται κυρίως μέσω των δράσεων της Φραγκφούρτης και παρακολουθεί τις εξελίξεις στο μέτωπο του Ταμείου Ανάκαμψης, έχοντας όμως ευχέρεια χρόνου και ρευστότητας να περιμένει, μέχρις ότου... Από τις αρχές του 2021 είχε αφήσει να εννοηθεί η Άγκελα Μέρκελ –θα δείξει… Προσώρας γίνεται η καλύτερη δυνατή διαχείριση της σταδιακής επανεκκίνησης του τουρισμού (των πτήσεων προς το «Ελευθέριος Βενιζέλος» και το «Μακεδονία») παράλληλα με την υγειονομική, και βλέπουμε. Τι μπορεί να περισωθεί, ποιες είναι οι αντοχές των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων (που συντηρούν το σχεδόν 70% των συνολικών θέσεων εργασίας), ποιοι κλάδοι θα χρειαστούν επιπλέον ή μικρότερη στήριξη κ.ο.κ. Το πρώτο, ουσιαστικό «ταμείο» θα γίνει τον Οκτώβριο, έχοντας την εικόνα και του τρίτου τριμήνου, τη σταθερή (υπό) στήριξη της ΕΚΤ, την «πλάτη» του ΕΜΣ και την όποια πρόοδο έχει γίνει με το Ταμείο Ανάκαμψης.

Τώρα το δάνειο που θέλετε, «κατεβαίνει» στο λογαριασμό σας, πιο εύκολα και γρήγορα από ποτέ!

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΚΑΘΕ ΑΥΡΙΟ

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Η ΕΚΕ στην εποχή του κορωνοϊού ΧΡΗΜΑ

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

τ.446/ 05-06.2020

Έρχονται να καλύψουν νέες ανάγκες για τις επιχειρήσεις

Στάθης Ποταμίτης Πρόεδρος του Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ

Οι νομικές υπηρεσίες εξελίσσονται μαζί με την οικονομία μας

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.446 / 05-06.2020 / € 6,00

Λιανεμπόριο: Οι μεγάλες αλλαγές στο οργανωμένο λιανεμπόριο