Przewodnik - "Śladami Średniowiecza i Hanzy"

Dania | Niemcy | Polska

Śladami Średniowiecza i Hanzy Przewodnik

Spis treści Co warto wiedzieć o gotyku ceglanym?........................................ 2

Stowarzyszenie „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”.......................... 3

Miasta na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego Dania Haderslev......................................... 6 Løgumkloster................................... 8 Roskilde.......................................... 10 Niemcy Anklam........................................... 12 Bad Doberan.................................. 14 Brandenburg nad Hawelą.............. 16 Bützow........................................... 18 Buxtehude...................................... 20 Chorin/Eberswalde........................ 22 Flensburg ...................................... 24 Frankfurt nad Odrą........................ 26 Greifswald...................................... 28 Güstrow.......................................... 30 Jüterbog......................................... 32 Lubeka............................................ 34 Lüneburg........................................ 36 Bardowick....................................... 38 Kościoły wokół Lüneburga............. 39 Lüneburskie klasztory.................... 40 Neubrandenburg............................ 42

Burg Stargard koło Neubrandenburga................. 44 Neukloster...................................... 46 Parchim.......................................... 48 Pasewalk......................................... 50 Prenzlau......................................... 52 Ribnitz-Damgarten......................... 54 Schwerin......................................... 56 Stendal........................................... 58 Stralsund........................................ 60 Tangermünde................................. 62 Wismar........................................... 64 Wolgast.......................................... 66 Polska Chełmno......................................... 68 Gdańsk........................................... 70 Grudziądz....................................... 74 Myślibórz....................................... 76 Olsztyn........................................... 78 Płock............................................... 80 Sławno............................................ 82 Stargard.......................................... 84 Szczecin.......................................... 86

Oferty podrózy

Warto wiedzieć

Oferty rowerowe............................ 88 Oferty caravaningowe................... 89

Hinrich Brunsberg – „gwiazda architektury“ gotyku ceglanego..... 17 Droga św. Jakuba........................... 19 Historyzm – odrodzenie dawnych stylów............................. 27 Handel odpustami Tetzla – przyczyna reformacji..................... 33 Klasztory i gotyk ceglany.............. 41 Obwarowania miejskie.................. 43 Historia i produkcja cegły............. 45 Gotyk – przybliżyć niebo............... 53 Święci – patroni kościołów........... 55 Styl romański................................. 59 Zakon Krzyżacki............................. 72 Hanza............................................. 73

Glosariusz...................................... 90 Mapa............................................... 93

Trasy rowerowe Pojezierzem Meklemburskim......... 37 Gotyk ceglany na rowerze............. 67

Mecenasi Mecenasi „Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego”.......................... 5

Zdjecia: Okładka tytułowa: Szczecin, Ratusz Staromiejski © Eiko Wenzel Okładka tyłowa: Roskilde, Katedra (wewnątrz) © Jan Friis strona 2: Wismar, Kościół pw. św. Jerzego © Eiko Wenzel strona 3: Greifswald, Rynek 11 © Eiko Wenzel strona 5: Schloss Güstrow © A. Hamann strona 6/7: © VisitHaderslev i © Eiko Wenzel (w prawym dolnym rogu) strona 8/9: © Eiko Wenzel strona 10: © Jan Friis strona 11: © Jan Friis & Frida Gregersen strona 12/13: Kościół pw. Najświętszej Marii Panny, Brama Kamienna, Kamienica gotycka © Hansestadt Anklam | Kościół pw. św. Mikołaja © EuRoB strona 14/15: © Martin Heider strona 16/17: Katedra, Ratusz © Ulf Boettcher | Klasztor pw. św. Pawła © F. Fabert strona 18/19: Kościoły w Moisall i Neukirchen © Stadt Bützow | Kolegiata w Bützow © Martin Dabbert strona 20/21: © Hansestadt Buxtehude strona 22/23: Klasztor w Chorin © Kloster Chorin | Kościół pw. św. MariiMagdaleny © Stadt Eberswalde strona 24/25: © Eiko Wenzel strona 26/27: Kościół Mariacki, Sala koncertowa © Winfried Mausolf | Ratusz © Stadt Frankfurt (Oder) strona 28/29: Kościół Mariacki © Eiko Wenzel | Katedra pw. św. Mikołaja, Klasztor Eldena © EuRoB | Kamienice gotyckie © Wally Pruss strona 30/31: Kaplica © EuRoB | Katedra © A. Hamann strona 32/33: © Stadt Jüterbog strona 34/35: Kościół Mariacki i kościół pw. św. Piotra © LTM Torsten Krüger | Kościół pw. św. Piotra © LTM Reinhard Kruschel | Kościół Mariacki © Thomas Berg strona 36/37: © EuRoB strona 38/39: Bardowick © Hans-Joachim Boldt, Reppenstedt | Adendorf, Kaplica pw. św. Jana (wewnątrz) © Carolin George, Lüneburg | Adendorf, Kaplica pw. św. Jana, Betzendorf © EuRoB | Radegast © Berit Neß strona 40/41: Klasztor Medingen © Wolfgang Brandis | Klasztor Walsrode © B. Bönecke-Siemers, picsNdocs | Klasztor Wienhausen © Kloster Wienhausen strona 42: © Stadt Neubrandenburg strona 44: © Burg Stargard strona 45: Brama Treptower Tor © Stadt Neubrandenburg strona 46/47: © EuRoB strona 48/49: Kościół pw. św. Jerzego, Kościół Mariacki © EuRoB | Ratusz, Kościół Mariacki (u góry po prawej) © Stadt Parchim

strona 50/51: Kościół Mariacki © W. Gentz | Brama miejska, St. Spiritus © Stefan Rahde | Elendenhaus © Ev. Kirchgemeinde Pasewalk strona 52/53: Klasztor, Kościół Mariacki © Tourismusverein Prenzlau | Wieża bramy miejskiej © Tourismusverein Prenzlau, Köller strona 54/55: Kościół Mariacki © Amt für Tourismus Ribnitz-Damgarten | Brama Rostocka © EuRoB strona 56/57: Zamek, Krużganek, Katedra z rynkiem © Marieke Sobiech | Katedra (u dołu po lewej) © EuRoB strona 58/59: Panorama © NEW COLOR C Werbeagentur | Katedra (wewnątrz) © Eiko Wenzel | Kościoł Mariacki i ratusz © Gerhard Draschowski strona 60/61: ul. Młyńska, Brama, Kościół Mariacki © EuRoB | Ratusz i kościół pw. św. Mikołaja © Tourismuszentrale Stralsund strona 62/63: Kościoł pw. św. Stefana i brama Elbtor, Ratusz © Stadt Tangermünde | Zamek, Bramy © Harald Brünig strona 64/65: Kościół pw. św. Mikołaja, Archidiakonat © Martin Poley | Kościół pw. św. Jerzego, Kościół Mariacki © EuRoB strona 66/67: Kościół pw. św. Piotra © Christin Hallfarth | Kaplica © EuRoB strona 68/69: © Elżbieta Pawelec strona 70/71: © Eiko Wenzel strona 72: Panorama Chełmna © Elżbieta Pawelec strona 73: Grudziądz, Panorama © Mariusz Nasieniewski | Lubeka, Kościół Mariacki © Thomas Berg strona 74/75: © Mariusz Nasieniewski strona 76/77: © Miasto Myślibórz strona 78/79: Panorama © Marcin Kierul | Brama Górna, Stary Ratusz © E. Kowalski | Bazylika pw. św. Jakuba © Grzegorz Kumorowicz strona 80/81: Zamek, Panorama © Dariusz Bógdał | Towarzystwo Naukowe © Krzysztof Kaliński | Kolegiata św.

Michała © Miasto Płock strona 82/83: © Dział Promocji Urzędu Miejskiego w Sławnie strona 84/85: © Marcin Fedorowicz strona 86/87: Kościół pw. św. Jana (wewnątrz), Kościół pw. św. Piotra i Pawła © Eiko Wenzel | Bazylika pw. św. Jakuba, Panorama © Gmina Miasto Szczecin strona 90: © Mariusz Nasieniewski strona 91: © Eiko Wenzel strona 92: Lüneburg, Kościoł pw. św.

Michała, Gdańsk, Bazylika Mariacka © Eiko Wenzel | Chorin, Klasztor © Kloster Chorin

Dania | Niemcy | Polska

Śladami Średniowiecza i Hanzy

Czym jest właściwie gotyk ceglany i gdzie można go znaleźć?

Czy dzisiaj, 800 lat po powstaniu pierwszych ceglanych budowli gotyckich, jest jeszcze coś, co warto zobaczyć?

Co mogę przeżyć w miastach zbudowanych w stylu gotyku ceglanego?

Nie na wszystkie postawione tutaj pytania jesteśmy w stanie udzielić kompletnej odpowiedzi.

W naszym przewodniku niewymienione zostały wszystkie miasta i budowle gotyckie, które zachowały się do dziś.

Przedstawiamy Państwu ponad 40 wybranych miast i budowli z różnych regionów Danii, Niemiec i Polski – jednak tylko te obecnie zrzeszone w międzynarodowym stowarzyszeniu „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”.

Niniejszy przewodnik ma na celu wzbudzić Państwa zainteresowanie tym wyjątkowym regionem, położonym w basenie Morza Bałtyckiego – regionem posiadającym tak niezwykłe średniowieczne dziedzictwo kulturowe. Życzymy Państwu przyjemnej lektury i fascynujących podróży do krainy gotyku ceglanego!

Stowarzyszenie „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”

Co warto wiedzieć o gotyku ceglanym?

Fascynujacy material budowlany opowiada swoja historie W krajach położonych w basenie Morza Bałtyckiego ceglana architektura gotycka przeżywała swój najważniejszy i największy rozkwit.

W europejskiej architekturze gotyk ceglany zajmuje miejsce szczególne.

Styl gotyku ceglanego powstał w połowie XIII wieku na bazie gotyku francuskiego, a dokładnie wyrafinowanego stylu francusko-flamandzkiego stosowanego przy budowie bazylik katedralnych.

Kanon wyznaczył kościół pw. NMP w Lubece, który stał się wzorcem dla wielu kościołów w basenie Morza Bałtyckiego, m.in. dla ogromnych katedr w Rostoku, Stralsundzie, Rydze, Malmø i Gnieźnie.

Ze względu na to, że trudno było na tych terenach o naturalny budulec, jakim był wapień, do wyrobu cegieł gotyckich zaczęto wykorzystywanie znanej już techniki wypalania gliny. Seryjna produkcja cegieł umożliwiała wyrabianie nie tylko zwykłych form ceglanych, lecz również dowolnych form profilowanych.

Od drugiej połowy XIV wieku rozwinął się bogaty ozdobny styl, który ożywił fasady, a zwłaszcza ich szczyty poprzez zastosowanie coraz to bogatszych ornamentów. Ozdobne „kręcone” profilowane kształtki ożywiają portale wejściowe, okna i wykusze, a połyskująca czarna, brązowa i zielona glazura upiększała ściany. Bogatą ornamentyką wyróżniają się szczególnie budowle wznoszone przez Hinricha Brunsberga. Rozwój gotyckiej architektury ceglanej powiązany jest ściśle z historią państw Europy północno-zachodniej i północnowschodniej pomiędzy XIII a XVI wiekiem oraz z powstaniem Hanzy.

Wiele miast Hanzy wybierało najbardziej kosztowną i „szlachetną” wersję gotyckiej budowli sakralnej: trójnawową bazylikę z emporą na chórze, kaplicami, zewnętrznymi przyporami oraz transeptem.

W tym samym czasie w miejskich i wiejskich kościołach parafialnych panowała moda na kościoły halowe, w których wszystkie nawy były tej samej wysokości. Początkowo w samych krajach, natomiast od XV wieku właściwie wszędzie, kościoły halowe stały się dominującym typem budowli sakralnej.

Choć miasta i regiony rywalizowały ze sobą politycznie i gospodarczo, ceglana architektura gotycka pokazała, jak bardzo łączyło je wspólne dziedzictwo kulturowe.

Dawniej poprzez styl gotycki tworzono, wyrażano i utrwalano, motywowaną wówczas względami religijnymi i ekonomicznymi, międzynarodową tożsamość kulturową. Dziś jego rola nadal jest aktualna stanowi myśl przewodnią „Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego”.

[2]

↑ Wismar, Kościół pw. św. Jerzego

Stowarzyszenie „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego” Stowarzyszenie zostało założone w 2007 roku przez miasta uczestniczące w drugim etapie projektu pn. „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego (EuRoB)“, który współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej, Programu Interreg III BSR. Pojawienie się obu projektów o tej samej nazwie, poprzedziła inicjatywa „Drogi do gotyku ceglanego“ Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków (Deutsche Stiftung Denkmalschutz). „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego“ to międzynarodowy szlak liczący obecnie 58 członków z Danii, Niemiec i Polski, w tym 42 miasta oraz 16 innych członków wspierających, w tym osoby prywatne i stowarzyszenia.

Głównymi celami Szlaku są m.in.: Greifswald, Rynek 11 ↑ zachowanie dziedzictwa kulturowego, jakim jest ceglana architektura gotycka, międzynarodowa promocja zabytków architektury gotyckiej i miast zrzeszonych w stowarzyszeniu oraz promocja i rozwój turystyki kulturowej.

Obecnie „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego” jest uznanym i wspieranym przez wiele instytucji stowarzyszeniem międzynarodowym. W 2008 roku został nominowany do nagrody „Trendmarke des Jahres 2009“ (Marka Roku 2009) największego w Niemczech magazynu kulturalnego „Kultur Spiegel“ i Agencji Causales, w 2010 roku na największych europejskich targach poświęconych ochronie zabytków „denkmal2010” w Lipsku został odznaczony Złotym Medalem za wyjątkowe starania wniesione w ochronę zabytków w Europie, a w 2012 roku otrzymał nagrodę specjalną jury komitetu nagrody Europa Nostra.

Każdego roku Europejski Szlak Gotyku Ceglanego uczestniczy w wielu inicjatywach i kampaniach promocyjnych, m.in. w ogłoszonym przez Komisję Europejską w 2018 roku Europejskim Roku Dziedzictwa Kulturowego pn. „Sharing Heritage 2018” oraz w targach turystycznych i spotkaniach.

Zapraszamy każdą miejscowość, na terenie której znajdują się ceglane zabytki gotyckie, jak równiez miłośników architektury gotyckiej, do kontaktu z nami i przystąpienia do stowarzyszenia.

[3]

Więcej informacj znajdą Państwo na stronie internetowej i w mediach społeczniościowych: www.eurob.org www.facebook.com/backsteingotik instagram.com/brick_gothic Oraz w biurze Szlaku: Europäische Route der Backsteingotik e.V. Littenstraße 10 D–10179 Berlin tel.: +49 30 20 61 32 555 faks: +49 30 20 61 32 51 info@eurob.org Zarząd i Dyrekcja: Christoph Pienkoß Prezes Zarządu Thilo Kaiser Naczelnik Wydziału Budownictwa Uniwersyteckiego i Hanzeatyckiego Miasta Greifswald Elżbieta Pawelec Główny specjalista ds. promocji turystycznej, Urząd Miasta Chełmna; przewodnik turystyczny PTTK Prof. Dr. Edgar Ring Kurator ds. archeologii, Fundacja „Muzeum Lüneburg“ Eiko Wenzel Konserwator zabytków, Miasto Flensburg Dyrektor stowarzyszenia: Dr. Edith Kowalski

Mogą Państwo również wesprzeć działania Stowarzyszenia i przystąpić do niego jako członek wspierający, opłacając składkę wysokości 40 Euro rocznie.

Mile widziane są również jednorazowe wpłaty wspierające naszą działalność.

Dotacje można wpłacać na konto: Posiadacz rachunku bankowego: Europäische Route der Backsteingotik e.V. Bank: DKB (Deutsche Kreditbank AG) IBAN: DE 5712 0300 0010 2022 4349 BIC/SWIFT: BYLADEM1001

[4]

Mecenasi Stowarzyszenia „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego” Deutscher Verband für Wohnungswesen, Städtebau und Raumordnung e.V. (Niemiecki Związek Budownictwa, Urbanistyki i Planowania Przestrzennego) we współpracy z Deutsche Stiftung Denkmalschutz (Niemiecka Fundacja Ochrony Zabytków) zainicjował w roku 2002 projekt pod nazwą Europejski Szlak Gotyku Ceglanego.

Landesamt für Kultur und Denkmalpflege Mecklenburg-Vorpommern (Krajowy Urząd ds. Kultury i Ochrony Zabytków Meklemburgia – Pomorze Przednie) Meklemburgia-Pomorze Przednie wspiera międzynarodową współpracę leżących na jej terenie miast związanych z gotykiem ceglanym i wpisał wspieranie i zachowanie tego tak wartościowego dziedzictwa kulturowego do swoich priorytetów.

Arbeitsgemeinschaft Norddeutscher Backsteinbasiliken (Wspólnota Robocza Północnoniemieckich Bazylik Ceglanych) składa się z przedstawicieli najbardziej znaczących ceglanych bazylik Północnych Niemiec. Jej celem jest przybliżenie i udostępnienie społeczeństwu swoich obiektów sakralnych. Należą do niej m.in. kościół Mariacki w Lubece, kościół pw. św. Mikołaja w Lüneburgu, katedra w Schwerinie, kościół pw. św. Mikołaja i kościół pw. św. Jerzego w Wismarze, katedra w Bad Doberan, kościół Mariacki i kościół pw. św. Piotra w Rostocku, św. Mikołaja i Mariacki w Stralsundzie, Kościół pw. św. Piotra w Wolgast oraz katedra pw. św. Mikołaja w Greifswaldzie.

Schloss Güstrow (Zamek Güstrow) jest jednym z najokazalszych zamków renesansowych w Europie Północnej. Zamek kryje w sobie obok europejskiej sztuki dworskiej oraz dzieł Lucasa Cranacha także wspaniałą kolekcję sztuki średniowiecznej pochodzącej z gotyckich kościołów i klasztorów.

Bad Doberaner Klosterladen Torhaus (Brama Torhaus ze sklepem klasztornym w Bad Doberan) Oprócz kawiarni znajduje się tu sklep, w którym sprzedawane są tradycyjne produkty spożywcze i wyroby rzemieślnicze.

Klosterstraße 1a, D–18209 Bad Doberan, www.torhaus-doberan.de

Wspólpraca [5]

Katedra Mariacka

HADERSLEV

PF1

Najbardziej spektakularne jest wpłynięcie do Haderslev żaglówką, przez fiord Haderslev, do przystani położonej w samym sercu zabytkowej starówki. Dzisiaj odwiedzających witają ponad 400-letnie stare kamienice mieszczańskie i katedra, najstarsza budowla miasta, pochodząca z połowy XIII wieku. Kręte brukowane uliczki, ukryte podwórka i zaułki zapraszają turystów na niezapomniany spacer po Haderslev, które już w 1292 roku otrzymało prawa miejskie. Gotyk ceglany prezentuje się tutaj w szczególny sposób: purystyczna postać najwyższej w całej Skandynawii katedry, posiadającej znakomitą akustykę, a także położone na południe od miasta wiejskie kościoły w Halk i Vilstrup czynią Haderslev interesującym celem podróży.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra pw. Najświętszej Marii Panny zachwyca swoją majestatyczną wielkością – jej sklepienie rozpięte jest nad wnętrzem na wysokości 22 metrów, co czyni go najwyższym w całej Skandynawii. Okna na chórze osiągają wysokość 16 metrów. Już w połowie XII wieku znajdował się w tym miejscu kościół, który został zniszczony.

Dopiero około 100 lat później została zbudowana tu ceglana, romańsko-gotycka katedra.

Pochodząca z okresu późnego gotyku budowla swoją obecną formę otrzymała po ukończeniu robót około 1440 roku. Pierwotnie wejście do świątyni znajdowało się w wysokiej wieży, która [6]

została zniszczona podczas pożaru miasta w roku 1627 i zastąpiona dzisiejszym „prowizorycznym” wejściem. W roku 1525 właśnie w tej katedrze, po raz pierwszy na terenie Królestwa Danii, głoszono nauki Marcina Lutra.

Niepowtarzalna akustyka kościoła i słynne organy – drugie, co do wielkości w kraju – służą organizacji niezliczonych wieczornych koncertów i przedstawień, które temu malowniczemu miasteczku nadają szczególny wydźwięk.

Warto wybrać się na wycieczkę w okolicę Haderslev do malowniczych romańsko-gotyckich kościołów w Halk i Vilstrup.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Latem organizowane są: oprowadzanie po katedrze i starówce oraz przejażdżki bryczką.

Inne atrakcje Wyjątkowym przeżyciem jest wycieczka statkiem parowym Helena von Aro po mierzącym 12 kilometrów długości fiordzie Haderslev. Informacje na temat cen i godzin rejsów uzyskają Państwo w Informacji Turystycznej VisitHaderslev.

Muzea: • Muzeum Sønderjylland – na ekspozycji prezentowana jest prehistoria powiatu Sønderjylland (Południowa Jutlandia).

↑ Katedra Mariacka

Informacja Turystyczna VisitHaderslev Bispebroen 3 DK–6100 Haderslev tel.: +45 7354 5630 bureau@visithaderslev.dk www.visithaderslev.dk • Muzeum Haderslev Bymuseum mieści się w budynku z 1580 roku. Zbiory przedstawiają nowszą historię kultury miasta.

• Ehlers Samlingen mieści się w kamienicy z 1577 roku z pięknymi polichromiami.

Tu znajdują się jedyne w swoim rodzaju zbiory ceramiki.

• Slesviske Vognsamling (zbiór powozów ze Szlezwiku): na wystawie prezentowanych jest ok. 100 zabytkowych powozów.

[7]

Kościół klasztorny

LØGUMKLOSTER

PF0

Po wybudowaniu około 1173 roku klasztoru cystersów, Løgumkloster funkcjonował jako niewielka miejscowość, także kiedy klasztor bardzo szybko stał się bogaty. Niewielki Løgumkloster zyskał ogromne znaczenie dopiero w XVIII i XIX wieku. Podobnie jak niedaleko położony Tønder, stał się znany z produkcji koronek.

Mimo to rewolucja przemysłowa ominęła Løgumkloster. Aktywność na rynku była dla miejscowości zawsze bardzo ważna. Dziś jarmark klasztorny przyciąga rocznie tysiące turystów.

Najważniejsze zabytki gotyckie Klasztor w Løgumkloster, podobnie jak Bad Doberan, to przykład pierwotnego czteroskrzydłowego kompleksu klasztornego. Dziś można tu podziwiać ogromny kościół i wschodnią część klasztoru z dormitorium i kapitularzem.

Budowa klasztoru trwała 100 lat i została ukończona ukończona w 1325 roku. W czasie tak długiego czasu budowy przebudowano w przeważającej części gotyckiej budowli również i romańskie elementy, jak np. łukowe okna od wschodu. Bogate wyposażenie tej sakralnej świątyni pochodzi przede wszystkim z XIV i XVI wieku.

Obecnie na terenie klasztoru znajdują się m.in. klasztorna szkoła muzyczna i centrum kształcenia duńskiego Kościoła Narodowego. ← Kościół klasztorny

[8]

Inne atrakcje Muzeum Holmen prezentuje sztukę współczesną. Tu znajdują się zbiory głównie krajowych i międzynarodowych artystów, lecz poruszne są również inne zagadnienia: style życia, współczesność czy chrześcijaństwo. W przeszłości odbyły się tu wystawy m.in.: Günthera Grassa, Johna Lennona, Królowej Margrethe II (Małgorzaty II).

Warto zobaczyć również wzgórza Løgumerberge.

Wokół znajdują się pagórkowate grobowce, najwyższy punkt to Vongshøj. Ciekawy szlak prowadzi od parkingu w Koldingvej przez dolinę aż na szczyt wzgórza.

Informacja Turystyczna Rømø/Tønder Turistbureau & Infocenter Juvrevej 6 DK–6792 Rømø +45 7370 9650 mail@romo-tonder.dk https://romo-tonder.dk

↓↑ Kościół klasztorny

[9]

Katedra

ROSKILDE

PF3

Położona 30 kilometrów na zachód od Kopenhagi miejscowość Roskilde została założona przez Wikingów ponad 1000 lat temu.

W tutejszym Muzeum Morskim wystawionych jest pięć oryginalnych statków Wikingów znalezionych w fiordach, a niektóre z nich zostały zrekonstruowane, aby zwiedzający mogli popłynąć z nimi na fiordie. Przed reformacją Roskilde była ważnym ośrodkiem kościoła katolickiego w Danii z licznymi kościołami i kilkoma klasztorami. Biskupstwo Roskilde było jednym z największych właścicieli ziemskich na wyspie Seeland i wyspie Rugia, która została zdobyta podczas krucjaty w latach 60. XII wieku. Dziś Roskilde znane jest na całym świecie z corocznie organizowanego tu Festiwalu Muzycznego.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra jest jednym z najważniejszych zabytków w Danii. W 1995 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Budowę tej świątyni rozpoczęto w stylu romańskim, a od 1200 roku przebudowywano ją w stylu gotyckim. Po jej ukończeniu w 1280 roku zostały dobudowane do niej liczne kaplice.

W XIV wieku ukończono masyw zachodni z wieżami. Katedra w Roskilde stanowi znakomity przykład północnoeuropejskiego kompleksu katedralnego szczególnie godnego uwagi ze względu na następujące po sobie style archi[10]

tektoniczne widoczne w kaplicach grobowych duńskiej rodziny królewskiej.

Pochowano tu 40 królów i królowych m.in.: Harald Blauzahn (Harald Sinozęby, zm. w 986 roku n.e.), Margarethe I. (Małgorzata I., zm. w 1412 roku) czy Friedrich IX (Fryderyk IX, zm. w 1972 roku).

Od początku XV wieku katedra jest oficjalnym miejscem pochówku duńskich rodzin królewskich.

Bogate wyposażenie kościoła stanowią: złocony ołtarz główny z Antwerpii (z ok. 1550–1560 roku), misternie rzeźbione stalle (z 1420 roku) i tzw. „kolumna królewska“. Na kolumnie została wyryta skala przedstawiająca wzrost różnych europejskich władców, którzy odwiedzili Roskilde.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Katedrę można zwiedzać codziennie do ok. godz. 16.00.

Oferta zwiedzania miasta z przewodnikiem obejmuje różne tematy, jak „Źródła i Fontanny”, „Ogródki działkowe”, „Muzeum Łodzi Wikingów” czy „Pisarze”.

Pięć oryginalnych łodzi wikingów odkrytych we fiordzie eksponowanych jest w Muzeum Łodzi Wikingów (Vikingeskibsmuseet). Przy okazji proponowane są rejsy wycieczkowe po fiordzie niektórymi na nowo zrekonstruowanymi łodziami wikingów.

Inne atrakcje Znany na całym świecie organizowany corocznie pod koniec czerwca / na początku lipca Roskilde-Festiwal. Podczas festiwalu występują znane grupy pop i rockowe. Pozyskane środki z tego festiwalu przeznaczane są na cele charytatywne.

Muzeum Ragnarock to nowoczesna interaktywna wystawa na temat rocka, popu i kultury młodzieżowej.

Różnorodność ciekawych instalacji prezentowanych na wystawie pokazuje, w jak dużym stopniu taniec i muzyka wpływają na nasze życie.

↓↑ Katedra

Informacja Turystyczna Stændertorvet 1 DK–4000 Roskilde tel.: +45 4631 6565 info@visitroskilde.dk www.visitroskilde.dk [11]

Kościół pw. Najświętszej Marii Panny

Anklam

PD4

To miasto narodzin pioniera lotnictwa Otto Lilienthala położone jest w idyllicznym krajobrazie nad brzegiem rzeki Peene. Pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z 1243 roku, natomiast w 1264 roku otrzymało prawa miejskie. W 1283 roku Anklam przystąpiło do Hanzy. Dzisiaj nie tylko bliskość morza i pięknych nadbałtyckich plaż, ale także samo oblicze miasta, ukształtowane przez architekturę gotyku ceglanego sprawiają, że Anklam stało się atrakcyjnym celem podróży.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. Najświętszej Marii Panny to pochodzący z XIII wieku kościół, który rozbudowano w wieku XV. Prezbiterium uzyskało wtedy formę trójnawowej hali, sklepienie w nawie głównej prezbiterium podwyższono, od południowej strony kościoła dobudowano zakrystię i kaplicę pw. św. Maryi. Bryła kościoła zachowała się do dziś w pierwotnym kształcie, pomimo znacznych uszkodzeń podczas II wojny światowej.

Kościół pw. św. Mikołaja został zbudowany w 2. połowie XV wieku. Od zawsze świątynia była symbolem wolności i dobrobytu mieszkańców tego hanzeatyckiego miasta. W ostatnich dniach wojny kościół został poważnie uszkodzony, a od 1993 roku prowadzona jest jego stopniowa [12]

odbudowa. Obecnie użytkowany jest jako miejsce wystaw i koncertów.

Zachowana do dziś imponująca Brama Kamienna jest jedną z czterech bram dawniej istniejących w murach miejskich.

Ta wysoka na 32 metry budowla pochodzi z XIII wieku i posiadała wcześniej przedbramie, tzw. barbakan, tak jak bramy w Neubrandenburg. Obecnie znajduje się tutaj siedziba muzeum miejskiego.

Kamienica gotycka przy Pferdemarkt (Targu Końskim) po raz pierwszy wzmiankowana w 1406 roku, jest najlepiej zachowanym najstarszym gotyckim domem mieszczańskim w Anklam. Po renowacji w 1997 roku mieści się tu m.in.

Urząd Stanu Cywilnego.

Kościół pw. św. Mikołaja →

Informacja Turystyczna Markt 3 D–17389 Anklam tel.:+49 3971 835154 info@anklam.de www.anklam.de

Oferty turystyczne/Zwiedzanie Całoroczne zwiedzanie miasta z przewodnikiem na zamówienie.

Zwiedzanie tematyczne na trzech różnych trasach (według opisu w ulotkach): • „zielonej” (stare miasto, rynek, zabytki gotyckie) • „pomarańczowej” (obiekty położone wokół centrum, mury miejskie, Baszta Prochowa i park) • „niebieskiej” (obrzeża miasta np. Muzeum Otto Lilienthala).

↑ Brama Kamienna ← Kamienica gotycka

Inne atrakcje Muzeum Otto Lilienthala przybliża życie urodzonego w 1848 roku w Anklam pioniera lotnictwa, Otto Lilienthala. Obok ważnych wydarzeń z historii lotnictwa, można w nim zobaczyć m.in.: modele samolotów z różnych epok.

Atrakcyjne przyrodnicze przeżycia oferują spływy po rzece Peene.

Nie bez przyczyny rzeka ta nazywana jest Amazonką Północy. Turyści mogą podziwiać dziewiczą przyrodę i bogate zasoby fauny i flory.

Miasto Anklam otoczone jest rozległą siecią szlaków rowerowych (4 trasy dalekobieżne i 5 tzw. „pętli”), które zapraszają do organizowania atrakcyjnych wycieczek rowerowych pośród idyllicznej przyrody aż do Zalewu Szczecińskiego i na wyspę Uznam.

[13]

Katedra w Bad Doberan

Bad doberan

PD3

Położone wśród bujnych bukowych lasów i łagodnych wzgórz miasto Bad Doberan oddalone jest zaledwie kilka kilometrów od Morza Bałtyckiego. W 1186 roku zakon cystersów zbudował tu klasztor, który wkrótce stać się miał najważniejszym w całej Meklemburgii. Ten zespół klasztorny dziś jest symbolem miasta. Druga ważna epoka w rozwoju miasta rozpoczęła się, gdy Wielki Książę Fryderyk Franciszek I ogłosił Doberan swą letnią rezydencją. W 1793 roku założył w Heiligendamm pierwszy niemiecki nadbałtycki kurort, a w Doberan wybudowano w tym czasie szereg klasycystycznych budynków.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra w Bad Doberan – nazywana „perłą północnoniemieckiego gotyku” – została zbudowana przez cystersów pod koniec XIII wieku jako gotycki kościół przyklasztorny. Klasztor ten miał w średniowieczu ogromne znaczenie polityczne i społeczne, co widać i po samej budowli, jak i w jej wyposażeniu.

W czasie różnych zawieruch dziejowych wystrój wnętrz nie uległ zniszczeniu. Tak więc nie ma w całej Europie drugiego takiego kościoła pocysterskiego, w którym zachował się tak bogaty, średniowieczny wystrój wnętrz. W katedrze zachował się ołtarz główny (z ok. 1300 roku), który jest najstarszym tego typu dziełem w historii sztuki.

[14]

Beinhaus (Ossarium) – służyło od XIII wieku aż do reformacji w 1552 roku do przechowywania szczątków mnichów, które po ekshumacji znajdowały w nim miejsce ostatniego spoczynku.

Ośmioboczny, smukły gotycki budynek powstał około 1250 roku w stylu przejściowym, tj. posiada cechy późnoromańskie jak i wczesnogotyckie. Tutejsze Ossarium jest, obok tego znajdującego się w Hardehausen, jedynym tego typu obiektem w Północnych Niemczech.

Kornhaus (Dom Zbożowy) to trzypiętrowy, ceglany budynek, który powstał około 1270 roku jako sześciopokojowy spichlerz zbożowy. W XIX wieku przebudowano go na dwukondygnacyjny budynek szkolny. Obecnie wykorzystywany jest na centrum kultury i jako szkoła artystyczna dla młodzieży.

Informacja Turystyczna Bad Doberan-Heiligendamm Severinstraße 6 | D–18209 Bad Doberan tel.: +49 38203 62154 info@bad-doberan-heiligendamm.de www.bad-doberan-heiligendamm.de

↑ Budynek gospodarczy

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Codziennie przez cały rok (oprócz Wielkiego Piątku i Wigilii) można zwiedzać katedrę z przewodnikiem, np. przestrzeń nad sklepieniami w dachu.

Inne atrakcje

↑ Beinhaus (Ossarium)

↑ Katedra w Bad Doberan

Muzeum miasta i kurortu mieści się w pięknym, neogotyckim budynku Möckelhaus, pokazuje historię pierwszego, niemieckiego kurortu DoberanHeiligendamm. Szczególnie warta uwagi jest historyczna kolekcja grafik.

Z całą pewnością należy polecić odwiedzenie najbardziej znanej dzielnicy Bad Doberan – Heiligendamm, pierwszego nadbałtyckiego kurortu w Niemczech, założonego w 1793 roku.

Dzielnica położona bezpośrednio nad morzem, zachęca do spacerów i korzystania z plaży.

Można do niej dotrzeć na rowerze albo koleją parową o wdzięcznej nazwie „Molli”.

[15]

Katedra pw. św. Piotra i Pawła

Brandenburg nad Hawelą

PA3

Pierwszym miejscem lokacji dzisiejszego miasta była wyspa na rzece Haweli, na której stał najpierw zamek warowny ówczesnych słowiańskich Hawelan. Zdobycie wyspy (w roku 1150/57) przez Alberta I Brandenburskiego, zwanego Albertem Niedźwiedziem, umożliwiło położenie podwalin pod budowę katedry w 1165 roku.

Niedługo po tym powstały dwa szybko rozwijające się miasta, stare i nowe miasto (Altstadt i Neustadt) Brandenburg, które przez stulecia pozostawały najważniejszymi miastami Marchii Brandenburskiej. Dzisiaj, z ponad 400 zabytkowymi budowlami, Brandenburg nad Hawelą należy do najciekawszych i najlepiej zachowanych miast Brandenburgii.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra pw. św. Piotra i Pawła była pierwszą siedzibą biskupów na wschód od rzeki Łaby i uznawana jest za kolebkę Marchii Brandenburskiej. Cały teren wokół katedry, wraz z przynależącym do niej kompleksem budowli składającym się z katedry, klauzury i kurii, odzwierciedla zmienną historię biskupstwa i kapituły. Wart zwiedzenia jest także katedralny skarbiec.

Budowany od 1286 roku klasztor pw. św. Pawła uznawany jest za typowy przykład dobrze zachowanego w Północnych Niemczech zespołu klasztornego zakonu żebraczego. Trójnawowy kościół halowy został w 1500 roku poszerzony o kaplicę pw. św. Maryi [16]

i bibliotekę. Od renowacji w 2007 roku klasztor mieści siedzibę Muzeum Archeologicznego Landu Brandenburgia.

Ratusz staromiejski z 1468 roku jest znakomitym przykładem budowli w stylu gotyku ceglanego, do 1715 roku mieściło się w nim administracyjne centrum starego miasta. W ratuszu i sąsiadującym z nim Domem Ordynansów mieści się dzisiaj Urząd Miejski.

Inkunabułem gotyku ceglanego jest nowomiejski kościół farny pw. św. Katarzyny. Ten potężny kościół halowy, którego budowę rozpoczęto około 1380 roku, to dzieło słynnego szczecińskiego budowniczego i architekta Hinricha Brunsberga.

Kościół zdobią blendy i bogate dekoracje maswerkowe.

Ratusz staromiejski →

Informacja Turystyczna Neustädtischer Markt 3 D–14776 Brandenburg an der Havel tel.: +49 3381 796360 info@stg-brandenburg.de www.erlebnis-brandenburg.de Oferta turystyczna/Zwiedzanie Oferta obejmuje organizowane przez cały rok weekendowe zwiedzanie miasta z przewodnikiem, natomiast codzienne od maja do września oferowane są 2 wycieczki po mieście z przewodnikiem oraz wycieczki w przebraniu historycznym.

Inne atrakcje W Muzeum Przemysłu, mieszczącym się w ogromnej hali hutniczej, udało się zachować ostatni piec martenowski (Siemens-Martin-Ofen), będący wyjątkowym zabytkiem techniki w zachodniej Europie.

Gotyk ceglany oglądany z perspektywy wody: w miłej atmosferze, w otoczeniu przepięknych krajobrazów, mogą Państwo podziwiać to miasto nad Hawelą z pokładu statku.

Od 2001 roku Brandenburskie Lato Klasztorne jest ważnym i stałym punktem życia kulturalnego. Tworzone specjalnie na tę imprezę inscenizacje oferują turystom niezapomniane wrażenia.

↑ Klasztor pw. św. Pawła

Hinrich Brunsberg „gwiazda architektury“ gotyku ceglanego Hinrich Brunsberg (ok. 1350– 1428) był niemieckim budowniczym, który wywarł ogromny wpływ na średniowieczny gotyk ceglany w rejonie Morza Bałtyckiego. Jest on jednym z niewielu architektów tamtej epoki, którego nazwisko jest znane. Brunsberg pochodził prawdopodobnie z terenów Prus Zakonnych i działał głównie na Pomorzu oraz w Marchii Brandenburskiej.

Mieszkał prawdopodobnie w Szczecinie. Brunsberg nie zawsze pracował sam na wiodącej pozycji. Przy budowie kościoła pw. św. Katarzyny w Brandenburgii pracował z nim również inny szczeciński budowniczy Nikolas Craft.

Natomiast przy budowie kościoła Mariackiego w Prenzlau pomagał mu krewny – Claus Brunsberg.

Typowe dla prac Brunsberga są filigranowe formy: tworzył skomplikowane i bogato zdobione budowle świeckie i sakralne, które wyróżniały się fantazyjnymi detalami. Mimo ciężkiej cegły są one przesycone światłem i zdają się wprost unosić. Do jego dzieł należą m. in.: kościół pw. św. Katarzyny w Brandenburgu nad Hawelą, kościół pw. św. Piotra i Pawła w Szczecinie czy Ratusz w Tangermünde. Jego architektura pokazuje wyraźnie, że Marchia Brandenburska i Pomorze ok.

1400 roku należały do jednego kręgu kulturowego.

[17]

Kolegiata w Bützow

Bützow

PD3

Miasto Bützow wraz ze swoją Kolegiatą stanowi centrum Ziemi „Bützower Land”. Położony pomiędzy miastami Güstrow, Schwerin, Wismar i Rostock jest łatwo dostępny, a dla wielu stanowi również niespodziankę. Obok Kolegiaty i zamku godne zobaczenia są tutaj: das Krumme Haus (Wygięty Dom), w którym mieści się Muzeum z pomnikiem; Dom Sztuki (Kunsthaus), Park Miniatur oraz neogotycki ratusz. Prawie w całości odrestaurowane centrum miasta, położone pomiędzy Warnow i jeziorem Bützower See, zachęca do spacerów. Na Ziemi „Bützower Land” znajdują się takie zabytki, jak: Klasztor w Rühn, wiejskie kościoły gotyckie, kręgi kamienne „Boitiner Steintanz”, lecz również liczne pojedyncze jeziora, Warnow, zachwycająca przyroda, warsztaty rzemieślników, pracownie artystów czy liczne kawiarnie, które dziś stały się wspaniałymi celami podróży.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kolegiata jest zabytkiem o narodowym znaczeniu i jest symbolem regionu Bützow.

Jej widoczna z daleka 74-metrowa wieża wskazuje drogę do miasta.

Otoczone szczególną magią miejsca i znajdujące się w okolicy wiejskie kościoły: kościół w Neukirchen, w którym został znaleziony skarb; kościół w Bernitt z należącymi do najstarszych malowideł sakralnych Północnych Niemczech; kościół w Laase z rzeźbą Madonny z XIII wieku czy kościół w Boitin,

[18]

który został uratowany przed całkowitym zniszczeniem, to miejsca warte również zobaczenia.

Informacja Turystyczna Bürger- und Tourismusbüro Rathaus Am Markt 1 D–18246 Bützow tel.: +49 38461 50120 info@buetzow.de www.buetzow.de

Droga św. Jakuba Drogą św. Jakuba nazywa się w pierwszym rzędzie powstałą w XI wieku drogę pielgrzymki „Camino Francés“, która wiodła z francuskich Pirenejów przez północną Hiszpanię do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela. Oprócz niej istnieje jednak cała sieć innych dróg św. Jakuba, które rozpoczynają się w rożnych miejscach Europy, przechodząc także przez wiele miast Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. „Via Baltica“ na przykład rozpoczyna się na wyspie Rugii i wiedzie przez Stralsund, Bad Doberan i Wismar na zachód i poprzez Horneburg niedaleko Buxtehude. Flensburg, Schlezwik i Lubeka leżą na trasie „Via Jutlandica“ prowadzącej z północy na południe. Także przez Frankfurt nad Odrą, Stendal, Ebstorf, Lüneburg, Szczecin, Sławno, Gdańsk, Olsztyn czy Płock wiodą niektóre jej odcinki. Grób apostoła Jakuba był w średniowieczu, obok Rzymu i Jerozolimy, trzecim głównym celem chrześcijańskich pielgrzymek. Od lat 70-tych ruch pielgrzymkowy na drodze św. Jakuba przeżywa odrodzenie. Zgodnie z legendą ciało apostoła Jakuba, po straceniu, zostało przewiezione na Półwysep Iberyjski i pochowane w Santiago de Compostela. Potem Karol Wielki w czasie swojej wyprawy do Hiszpanii miał, na rozkaz apostoła, uwolnić od Maurów drogę do jego grobu.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Kolegiata w Bützow czynna jest od czerwca do września w godz.

10.00–17.30. Zwiedzanie miasta z przewodnikiem możliwe jest poprzez indywidualne zamówienie w Informacji Turystycznej.

→ Kościoł w Neukirchen Ziemia „Bützower Land”

↓ Kościoł w Moisall Ziemia „Bützower Land”

[19]

Kościół pw. św. Piotra

Buxtehude

PC1

Przed bramami wielkiego hanzeatyckiego brata, Hamburga, na skraju niemieckiego zagłębia drzew owocowych o nazwie Altes Land, leży Buxtehude liczące obecnie 40 tysięcy mieszkańców.

Nazwa „bajkowe miasto” pochodzi od „Bajki o zającu i jeżu” (Hase und Igel). Miejscem szczególnie przyciągającym turystów do tego miasta jest Stare Miasto, ze swoimi uliczkami, zespołem kanałów, jak również z gotyckimi budowlami i domami szachulcowymi z ostatnich 500 lat.

Najważniejsze zabytki gotyckie W samym sercu starego miasta stoi widoczny z daleka i liczący ponad 700 lat kościół pw. św. Piotra, który jest dziś symbolem miasta. Budynek wzniesiony w stylu gotyckim prezentuje zwiedzającym wiele typowych dla tego stylu cech.

Kolejną ciekawostką jest fakt, że budynek ten jest bazyliką, choć w okolicy większość to kościoły halowe.

Zbudowana w połowie XVI wieku masywna brama Marschtorzwinger jest ostatnią zachowaną z pięciu okrągłych wież, które ochraniały dawne mury miejskie. Dzisiaj budowla służy jako centrum kultury – miejsce organizacji wystaw i koncertów oraz jest jedynym zabytkiem tego typu w Północnych Niemczech.

[20]

Kościół pw. św. Piotra →

Osobliwością miasta jest założony w XIII wieku śródmiejski port, będący sztucznym kanałem.

Przypominający kanały zespół fos, zbudowany na wzór holenderski, jest szczególnie charakterystyczny dla starej części Buxtehude.

Gotycki, ceglany ratusz ma za sobą burzliwą historię. Zbudowany w 1408 roku, został zniszczony przez pożar w 1911 roku.

W obecnym budynku z 1913/1914 roku, wzniesionym także z cegły, przechowywane są pozostałości starego wyposażenia ratusza z XVI wieku.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Buxtehude oferuje wiele różnych możliwości zwiedzania miasta z przewodnikiem: trasą gotyckich zabytków, nocne zwiedzanie ze strażnikiem, śladami Magistra Halepaghe, zwiedzanie z „jeżem i zającem” (Hase i Igel) czy też szlakiem procesów czarownic.

Inne atrakcje Buxtehude Muzeum to regionalne muzeum historii i sztuki.

Obecnie nieczynne ze względu na renowację.

↓ Marschtorzwinger

Informacja Turystyczna Breite Straße 2 D–21614 Buxtehude tel.: +49 4161 5012345 stadtinfo@stadt.buxtehude.de www.buxtehude.de

Bogatą ofertę kulturalną oferuje Biuro Kultury hanzeatyckiego miasta Buxtehude, stowarzyszenie Klein-Igel, Teatr w podwórzu oraz forum kulturalne w porcie.

Zespół fos ↑

[21]

Klasztor w Chorin

CHORIN/EBERSWALDE

PB4

Idylliczna wioska Chorin położona jest bezpośrednio przy linii kolejowej Berlin–Szczecin i posiada niewielki dworzec. Klasztor o tej samej nazwie co miejscowość oddalony jest od stacji kolejowej o kilka kroków. Położony o 12 kilometrów Eberswalde został nazwany „miastem lasu”, ponieważ wokół miasta rozciągają się ogromne kompleksy leśne. Kiedyś w Eberswalde znajdowała się duża Walcownia i przemysł metalowy, a dziś, dzięki studentom Wyższej Szkoły Zrównoważonego Rozwoju, to tętniące bogatym życiem kulturalnym miasto.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół dawnego klasztoru cysterskiego w Chorin stał się wzorcem dla wielu kościołów budowanych w okolicy. Początek budowy datuje się na 1273 rok.

Reprezentatywny szczyt zachodni powstawał od 1280 roku.

Do kościoła od strony wschodniej i zachodniej przylegają budynki klasztorne.

Na południową stronę otwiera się nawa główna, przy której brakuje dawniej przylegającej do niej nawy bocznej i krużganku.

W pozostałych krużgankach, fraternii, kuchni i zakrystii posiadają sklepienie krzyżowo-żebrowe.

Na stałej wystawie prezentowane jest tu życie klasztorne i architektura gotycka klasztoru, poddana niegdyś pracom renowacyjnym prowadzonym przez Karla Friedricha Schinkla.

[22]

Klasztor w Chorin →

Kościół pw. św. Marii-Magdaleny w Eberswalde jest jednym z najważniejszych późnogotyckich kościołów parafialnych w Marchi Brandenburskiej i wzoruje się na kościele klasztornym w Chorin.

Powstał w latach 1285–1333 jako trójnawowa bazylika bez transeptu, ale z dwiema, równolegle położonymi do prezbiterium, kaplicami bocznymi. Wyjątkowe są bogato zdobione portale.

We wnętrzu zachował się wczesnobarokowy ołtarz główny i XIV-wieczna chrzcielnica z brązu.

Informacja Turystyczna Kloster Chorin

Informacja Turystyczna Eberswalde

Amt 11 a D–16230 Chorin tel.: +49 33366 70377 info@kloster-chorin.org www.kloster-chorin.org

Museum Eberswalde Steinstraße 3 D–16225 Eberswalde tel.: +49 3334 64520 tourist-info@eberswalde.de www.tourismus-eberswalde.de

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie klasztoru Chorin odbywa się w każdą sobotę i niedzielę o godz. 11.00 i 13.00. Dodatkowo proponowane jest tu zwiedzanie pod kątem różnych tematów, podobnie jest w Eberswalde.

Inne atrakcje W utworzonej przez Demeter wiosce ekologicznej Brodowin żyje i pracuje w zgodzie z naturą około 400 osób. Warty zwiedzenia jest neogotycki kościół w Brodowin, zbudowany w 1853 roku przez znanego architekta Friedricha Augusta Stühlera.

Muzeum w Eberswalde prezentuje historię miasta oraz jego przemysłową przeszłość.

Można tu podziwiać kopię znalezionego w 1913 roku w Eberswalde „złotego skarbu” z epoki brązu.

↑ Kościół pw. św. Marii-Magdaleny

W Eberswalde znajduje się też jedno z najpiękniejszych w całych Niemczech zoo. Posiada ono częściowo „otwarte” wybiegi dla zwierząt i pięć pełnych atrakcji placów zabaw.

← ↑ Klasztor w Chorin

[23]

Panorama z kościołem Mariackim

Flensburg

PE1

Ta perła leżąca nad Zatoką Flensburską zachwyca starymi domami i dworami rodzin kupieckich, czterema średniowiecznymi kościołami i tętniącym życiem portem. Flensburg przez ponad 400 lat znajdował się pod panowaniem Królestwa Danii i znany był jako „miasto rumu”. Dawniej mieściło się tu ponad 200 wytwórni rumu i liczne cukrownie. Obecnie funkcjonują tu jeszcze dwie wytwórnie rumu. Wyjątkowo piękna jest spokojna dzielnica kapitańska na zboczu wschodniego brzegu i imponujący Spichlerz Kompanii Zachodnioindyjskiej na zachodnim brzegu Fiordu Flensburskiego.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. św. Mikołaja przy Südermarkt (rynku południowym) wybudowany w dwóch etapach w latach od 1390 do 1480, jako trójnawowa hala z potężnymi okrągłymi filarami.

Do najważniejszych elementów wyposażenia wnętrza należą renesansowe organy, które zostały przebudowane w dobie baroku.

Budowę kościoła Mariackiego przy Nordermarkt (rynku północnym) jako trójnawowego kościoła halowego rozpoczęto w roku lokacji miasta, a więc w 1284 roku. Przed 1445 rokiem został rozbudowany na wzór kościoła pw. św. Mikołaja w stylu późnogotyckim. Kościół posiada bogate wyposażenie.

Kościół pw. Ducha Świętego (Helligåndskirken) został wybudowany w 1386 roku jako [24]

dwunawowy, gotycki kościół halowy dla szpitala Ducha Świętego. Po reformacji kościół stał się miejscem odprawiania mszy w języku duńskim i jest dziś głównym kościołem duńskim Flensburga.

Najstarszy kościół farny starówki to późnoromański kościół pw. św. Jana z XII wieku.

Kościół posiada zachwycające późnogotyckie ceglane sklepienie z ok. 1500 roku, na którym znajduje się malowidło przedstawiające rajski ogród autorstwa Petera Lykt‘a.

Najstarszą kamienicą mieszczańską starówki jest Dom Kupiecki przy Südermarkt (nr 12, obecnie apteka).

Ten późnogotycki dom ze schodkowym szczytem został wzniesiony krótko po pożarze miasta w 1485 roku.

Informacja Turystyczna we Flensburgu Nikolaistraße 8 D–24937 Flensburg tel.: +49 461 9090920 info@flensburger-foerde.de www.flensburger-foerde.de Oferta turystyczna/Zwiedzanie W ofercie proponowane są wycieczki z przewodnikiem szlakami dawnych dziejów i współczesnej historii Flensburga, np. rum i cukier, mnisi i święci czy wytwórcy rumu, malownicza dzielnica kapitańska, „ciemna strona” Flensburga.

Z całą pewnością warto odwiedzić Górę Muzealną (Flensburger Museumsberg). Prezentowani są tu tacy artyści, jak Emil Nolde, wykształcony na malarza i rzeźbiarza we Flensburgu, czy reprezentant secesji Hans Christiansen.

Góra muzealna Flensburg ze swoimi dwoma budynkami jest jednym z największych muzeów regionu Szlezwik-Holsztyn.

Z pięknymi terenami poza miastem graniczy stary cmentarz i Park Christiansena (założony w stylu angielskim). W parku znajduje się Dom Epoki Lodowcowej i Grota Mumii.

Inne atrakcje W Muzeum Żeglugi Morskiej we Flensburgu, naprzeciw promenady portowej, odkryją Państwo m. in. historię wypraw żeglarskich miasta od 1755 roku do Indii Zachodnich (dzisiaj Wyspy Dziewicze USA). Do 1917 roku wyspy St. Thomas, St. Croix i St. John należały do Danii.

Handel cukrem i rumem rzyczynił się do bogactwa miasta i nadal wpływają na oblicze Flensburga.

Naprzeciwko Muzeum Żeglugi Morskiej znajdują się: Muzeum Stoczniowe oraz Muzeum Portowe.

↑ Dom Kupiecki przy Südermarkt

↓ Kościół pw. św. Jana

↑ Kościół pw. św. Mikołaja

[25]

Kościół Mariacki

Frankfurt nad Odrą

PA5

Od 1999 roku Frankfurt nosi miano „Miasta Kleista”, ponieważ to właśnie tutaj urodził się i studiował poeta Heinrich von Kleist.

O wielkiej przeszłości tego starego hanzeatyckiego miasta świadczą gotyckie budowle ceglane, takie jak kościół Mariacki z niepowtarzalnymi, kolorowymi witrażami zwanymi „Szklaną Biblią” czy Sala koncertowa Carla Philippa Emanuela Bacha, będąca dawniej wyjątkowym kościołem franciszkańskim. Miasto jest dumne z ponownie założonego w 1991 roku Europejskiego Uniwersytetu Viadrina.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół Mariacki należy do największych, halowych kościołów gotyku ceglanego w Północnych Niemczech. To dawny kościół farny, który po założeniu Viadriny (w 1506 roku) stał się także kościołem uniwersyteckim.

Początek jego budowy zbiega się z nadaniem praw miejskich w 1253 roku. W wyniku działań podczas drugiej wojny światowej kościół stał się ruiną, od 1980 roku rozpoczęto pierwsze działania w kierunku jego odbudowy.

Uratowane bogate dzieła sztuki z kościoła Mariackiego, m.in. rzeźbiony ołtarz z 1489 roku, są przechowywane w neogotyckim kościele pw. św. Gertrudy.

Kościół Pokoju (kościół pw. św. Mikołaja) jest najstarszym kościołem we Frankfurcie.

Jego budowa rozpoczęła się [26]

przypuszczalnie około 1230 roku.

Po 1880 roku nastąpiła regotyzacja zewnętrznej bryły kościoła. Obie więźby dachowe, pochodzące ze średniowiecza, uchodzą za najstarszą, zachowaną pracę frankfurckich cieśli.

Ratusz jest jednym z najstarszych i największych budynków ratuszowych w Niemczech.

W 1945 roku uległ całkowitemu zniszczeniu, pieczołowicie odbudowywany z okazji 700-lecia miasta w 1953 roku.

Dawny kościół franciszkański to trójnawowy kościół halowy, budowany od 1270 roku, a w 1966 roku przebudowany na salę koncertową „Carla Philippa Emanuela Bacha”.

Obecną wielkość kościół otrzymał już w 1520 roku. Tutaj ochrzczono i konfirmowano Heinricha von Kleista.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie z przewodnikiem możliwe jest od maja do września. W kościele Mariackim prezentowana jest stała wystawa „Gotyk ceglany i Szklana Biblia”. Oferowane jest zwiedzanie z przewodnikiem, a także audioprzewodniki w języku niemieckim, angielskim i polskim.

Polsko-Niemiecka Informacja Turystyczna Große Oderstraße 29 D–15230 Frankfurt (Oder) tel.: +49 335 6100800 info@tourismus-ffo.de www.frankfurt-oder-tourist.de

Inne atrakcje Brandenburgskie Państwowe Muzeum Sztuki Współczesnej zostało założone w 1965 roku jako „Muzeum Młodej Sztuki“.

Wystawy prezentowane są w historycznej sali ratusza i dawnym magazynie Packhof, leżącym przy promenadzie nad Odrą.

Sala koncertowa ↑

↓ Ratusz

Muzeum Viadrina jest największym muzeum we wschodniej Brandenburgii, poświęconym historii i kulturze. Od 1957 roku mieści się w zabytkowym Domu Elektorskim (Dom Junkrów).

We Frankfurcie nad Odrą mieści się jedyne w krajach niemieckojęzycznych Muzeum Kleista. Jest ono poświęcone życiu i twórczości urodzonego

w tym mieście poety, Heinricha von Kleista (1777–1811).

Od 2013 roku w dobudowanym nowoczesnym budynku muzeum, można oglądać nową wystawę.

Historyzm - odrodzenie dawnych stylów Historyzm to okres w historii stylów w latach 1850–1914, podczas którego przede wszystkim w architekturze sięgano do starych stylów.

Różnym stylom architektonicznym przyporządkowywano po części różne funkcje. Tak więc kościoły budowano w stylu neoromańskim albo neogotyckim, teatry zaś w barokowym. Styl neorenesansowy widoczny jest w budynkach banków, muzeów czy budowlach mieszczańskich. Oprócz tego „czystego” historyzmu pojawiał się także eklektyzm, w którym wszystkie style mieszano ze sobą w dowolny sposób. Historyzm pojawił się wraz z przełomem spowodowanym przez industrializację i bogaceniem się mieszczaństwa. Przedsiębiorcy, którzy się wzbogacili, chcieli się w odpowiedni sposób pokazać, z tego powodu historyzm nazywa się też „okresem założycieli” lub „okresem grynderskim”. Epoka przebiegała jednocześnie z secesją, lecz oba powoli zaczęły odchodzić około 1900 roku. Po I wojnie światowej ostatecznie styl ten stał się bardziej funkcjonalnym stylem architektonicznym i pozbawionym ornamentów.

W okresie późniejszym nawiązywano dalej do motywów historycznych.

W latach 30-tych XX wieku wprowadzono monumentalny neoklasycyzm i od okresu postmodernizmu, od lat 60-tych nadal wykorzystywane są różne historyczne elementy dekoracyjne.

[27]

Kamienice gotyckie

Greifswald

PD4

Uniwersyteckie Miasto Hanzeatyckie Greifswald leży pomiędzy dwiema największymi, niemieckimi wyspami – Rugią i Uznamem, bezpośrednio nad Zatoką Greifswaldzką. Do rozwoju miasta, obok Hanzy, przyczyniło się założenie uniwersytetu w 1456 roku.

Uniwersytet w Greifswaldzie stał się centrum życia społecznokulturalnego. Międzynarodową sławę miasto zawdzięcza obrazom jednego z najbardziej znaczących dla okresu romantyzmu artysty, Caspara Davida Friedricha, który ruiny klasztoru Eldena uczynił centralnym motywem swojej malarskiej twórczości.

Najważniejsze zabytki gotyckie Były klasztor cysterski Hilda (później Eldena) został założony około 1200 roku. Najstarsze zachowane części byłego kościoła klasztornego powstały pomiędzy 1204 a 1245 rokiem.

Po splądrowaniu klasztoru podczas wojny trzydziestoletniej budynki klasztorne podupadły i były wykorzystywane jako kamieniołom. Zabezpieczenie i konserwacja rozpoczęły się w XIX wieku. Ruiny te stały się słynne dzięki obrazom Caspara Davida Friedricha.

Katedra pw. św. Mikołaja, wzmiankowana po raz pierwszy na przełomie lat 1262/63, jest najstarszą i największą świątynią Greifswaldu. Kościół wraz z jego liczącą prawie 100 metrów wysokości wieżą stał się symbolem miasta. W przebudowywanym [28]

w stylu neogotyckim wnętrzu kościoła podziwiać można m.in. cenne malowidła i elementy wyposażenia pochodzące z okresu od XIV do XVII wieku.

Kościół Mariacki jest jednym z najbardziej znaczących kościołów halowych północnoniemieckiego gotyku ceglanego. Unikalny charakter mają architektoniczne detale wieży i bogato zdobionej imponującej fasady wschodniej.

W piwnicach wieży kościoła znajduje się średniowieczna sala sądowa (z ok. 1285 roku).

Po wschodniej stronie rynku, pod numerem Rynek 11, znajduje się dom mieszczański z jedną z najpiękniej zdobionych fasad w północnych Niemczech, która powstała prawdopodobnie krótko po 1400 roku. Obok pod numerem Rynek 13 znajduje się kolejna gotycka kamienica mieszczańska.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Codziennie od kwietnia do października oferowane jest ogólnodostępne zwiedzanie z przewodnikiem po historycznej starówce. W Greifswald-Information (Informacji Turystycznej) zarezerwować można także zwiedzanie na temat gotyku ceglanego, jak również w przebraniu historycznym (np. z nocnym strażnikiem). Kustosz Uniwersytetu Greifswaldzkiego oferuje, po uprzednim zgłoszeniu, zwiedzanie z przewodnikiem zabytkowych budynków uniwersyteckich.

Informacja Turystycza w Greifswald Rathaus/Markt D–17489 Greifswald tel.: +49 3834 85361380 stadtinformation@greifswaldmarketing.de www.greifswald.info

Inne atrakcje Muzeum Pomorskie pokazuje na swoich ekspozycjach tematycznych historię i kulturę Pomorza Przedniego.

W zbiorach znajdują się eksponaty dotyczące historii ziemi, przedstawiające 14 tysięcy lat pomorskiego krajoznawstwa oraz malarstwo od epoki baroku do XX-wiecznego malarstwa współczesnego. Prezentowane są tu m.in. dzieła Caspara Davida Friedricha.

↑ Katedra pw. św. Mikołaja

↑ Kościół Mariacki

W miejscu urodzin Caspara Davida Friedricha, w zespole budynków przy ulicy Lange Strasse, powstało Centrum Caspara Davida Friedricha, które zajmuje się życiem i twórczością tego artysty.

↑ Klasztor cysterski Hilda (później Eldena)

[29]

Kaplica pw. św. Gertrudy

Güstrow

PC3

W Güstrow, jednym z najpiękniejszych miast w sercu Meklemburgii, mieście Barlacha, kultura i przyroda żyją ze sobą w szczególnej symbiozie. W tej dawnej rezydencji książąt można odnaleźć wszystkie style architektury, od gotyku ceglanego po klasycyzm.

Gotycka katedra, kościół farny i pałac kształtują dzisiejszy obraz miasta, który można zobaczyć, spacerując staromiejską trasą turystyczną oraz promenadą wzdłuż murów miejskich, zahaczając o niepowtarzalny układ zabudowy obejmujący rynek, ratusz i kamienice.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra jest przepięknym przykładem północnoniemieckiego gotyku ceglanego. Miłośnicy architektury znajdą w niej ślady przejścia od architektury romańskiej do gotyku. We wnętrzu można zobaczyć słynną rzeźbę szybującego „Anioła Śmierci” Barlacha.

Kto przyjeżdża do Güstrow, najpierw spostrzega kościół farny pw. Najświętszej Marii Panny, którego potężna wieża stała się symbolem miasta. Po pożarze miasta w 1503 roku ta gotycka, ceglana bazylika musiała przejść liczne prace renowacyjne i pod koniec XIX wieku została przebudowana w trójnawowy kościół halowy. We wnętrzu można podziwiać zachowane jego

[30]

cenne wyposażenie z dziełami sztuki pochodzącymi z XVI wieku.

Kaplica pw. św. Gertrudy powstała pierwotnie jako budynek o konstrukcji szachulcowej pod koniec XIV/na początku XV wieku. Początkowo służyła jako kaplica dla pielgrzymów.

Od 1953 roku jest siedzibą Muzeum Barlacha, w którym można podziwiać rzeźby tego słynnego rzeźbiarza.

Kościół pw. Ducha Świętego – wzmiankowany w 1308 roku jako szpitalny. Od 1524 roku obiekt pełni funkcje sakralne, a w 1525 roku odbyło się w nim pierwsze luterańskie nabożeństwo w Güstrow. Dzisiaj mieści się w nim Północnoniemieckie Muzeum Szopek Bożonarodzeniowych.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Przez cały rok w ofercie znajduje się ogólnodostępne zwiedzanie miasta z przewodnikiem: od kwietnia do końca października (codziennie) i od listopada do końca marca (w soboty).

W piątki odbywają się spacery z nocnym strażnikiem.

Informacja Turystyczna w Güstrow Franz-Parr-Platz 10 D–18273 Güstrow tel.: +49 3843 681023 info@guestrow-tourismus.de www.guestrow-tourismus.de

Inne atrakcje Zamek w Güstrow: Renesansowy pałac kryje w sobie jedną z najważniejszych kolekcji dzieł sztuki średniowiecznej Północnych Niemiec. Zbiory obejmują ołtarze, rzeźby, wyposażenie kościołów, meble kościelne i relikwiarze, wyróżniające się dzięki pojedynczym dziełom sztuki o wielkim znaczeniu pochodzących z gotyckich kościołów i klasztorów całego regionu.

Muzeum Ernsta Barlacha: Ernst Barlach, jeden z najważniejszych artystów XX wieku, żył i tworzył w Güstrow od 1910 roku aż do swojej śmierci w 1938 roku. Zbiory ze wszystkich okresów twórczości artysty można podziwiać w dwóch miejscach: atelier przy Heidbergu i w kaplicy pw. św. Gertrudy.

Katedra ↓

[31]

Ratusz

Jüterbog

PA4

Jüterbog położony jest pośrodku regionu Flämig, około 60 kilometrów na południe od Berlina. Dawniej stał się sceną reformacji, kiedy to Johann Tetzel w swoim kazaniu w obronie doktryny o odpustach rozzłościł Lutra, przebywającego w niedalekiej Wittenberdze. Po trzech zachowanych klasztorach, pozostałościach bram miejskich i najstarszym w Bradenburgii ratuszu z pięknie zdobionym szczytem można rozpoznać dziś, że miasto w przeszłości było średniowieczną metropolią i centrum handlu.

Najważniejsze zabytki gotyckie Ratusz – pierwotnie wzmiankowany w książęcej zgodzie wystawionej w 1285 roku na budowę domu handlowego.

Później został rozbudowany o pomieszczenia sądu i salę posiedzeń. We wspaniałej komnacie burmistrza wielokrotnie odbywały się w średniowieczu spotkania niemieckich książąt elektorów.

Późnogotycki kościół pw. św. Mikołaja erygowany został w 1488 roku. Obok oryginalnie zachowanych malowideł na sklepieniu, w kościele można zobaczyć „skrzynię Tetzla” z czasu handlu odpustami, jak również słynny ołtarz FegefeuerAltar z warsztatu Cranacha.

Po uderzeniu pioruna w wieżę północną, podczas 200-letniej budowy kościoła, została ona [32]

odbudowana i przeznaczona na mieszkanie dla dzwonnika.

Dawny klasztor pofranciszkański a dziś „Kwartał kultury – Kulturquartier Mönchenkloster“ został zbudowany ok. 1500 roku.

Franciszkanie byli „solą w oku“ dla luteran poprzez napisanie listu przeciw tezom Lutra, a jeden nich denuncjuje w roku 1519 biskupa Brandenburgii, reformatorskiego kaznodzieję Thomasa Müntzera.

W 1564 roku pod wpływem reformacji zakon zostaje rozwiązany, a budynki klasztorne obecnie wykorzystywane są jako muzeum i miejsce organizacji różnych wydarzeń.

Zaledwie 3 kilometry od Jüterboga położony jest cysterski klasztor Zinna, założony w 1170 roku przez Arcybiskupa Magdeburga. Najstarszą częścią zespołu klasztornego zbudowaną

Handel odpustami Tetzla - przyczyna reformacji Ruch reformacyjny zaczął rozwijać się w okresie późnego gotyku.

Zanim jednak doszło do tego Kościół spotykał się z ogromną krytyką.

Za początek reformacji uważa się ogłoszenie „95 tez przeciwko handlowi odpustami” przez Marcina Lutra w 1517 roku. To, że ruch reformacyjny powstał na początku XVI wieku, wynika z wpływu kilku czynników: humanizmu, wynalezienia druku oraz czynników społecznych i ekonomicznych. Bogacenie się wielu miast od XII wieku doprowadziło nie tylko do budowy wspaniałych ratuszów i kościołów, ale także coraz częściej do wzrostu nierówności gospodarczej między mieszkańcami miast i wsi.

Klęski głodu doprowadzały do buntu wśród chłopów, a epidemie dżumy również do wszechobecnego lęku przed śmiercią. Szczególnie obawiano się sądu ostatecznego i czyśćca. Aby wierni mogli oczyścić się ze swoich grzechów i skrócić czas pobytu w czyśćcu, kościół oferował im zakup listów odpustowych. Doszło do tego, że wyznaczony na inkwizytora papieskiego ds. odpustów i działający w diecezjach Halberstadt i Magdeburg na polecenie arcybiskupa Brandenburgii kaznodzieja Johann Tetzel (Jan Tecel), sprzedając kościelne odpusty zasłynął powiedzeniem „Gdy tylko pieniądz do skrzyni wskoczy, dusza w tej samej chwili z czyśćca wyskoczy”. Tetzel trzymał zebrane pieniądze w skrzyni (Tetzel-Kasten), którą można dziś oglądać w kościele pw. św. Mikołaja w Jüterbog.

Gdy mieszkańcy Wittenbergi kupowali odpusty od Tetzla z myślą, że kupują również przebaczenie, ich spowiednik Martin Luther był tak zły, że potępił publicznie sprzedaż odpustów, wywołując tym samym reformację. To, co początkowo miało być jedynie ulepszeniem panującego systemu kościelnego, doprowadziło do podziału na różne wyznania chrześcijańskie.

Informacja Turystyczna w Jüterbog Mönchenkirchplatz 4 D–14913 Jüterbog tel.: +49 3372 463113 stadtinformation@jueterbog.de www.jueterbog.eu

z kamienia polnego jest kościół.

Oprócz Szpitala, który powstał w 1. połowie XIV wieku i dziś służy jako schronisko dla gości, tak jak i późnogotyckiego Domu Opata, zachowały się jeszcze dwa szczególnie piękne ceglane budynki gotyckie. W klasztorze wydrukowano w 1492 roku „Marienpsalter” (Psałterz Maryjny) – pierwszą drukowaną książkę w tym regionie. Biskup Magdeburga próbował wielokrotnie, lecz na próżno, z klasztoru zrobić ostatni bastion katolicyzmu i wprowadzić ponownie stare reguły. W 1553 roku klasztor opuścił ostatni opat zakonu.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne wycieczki po mieście z przewodnikiem oferowane są w środę w okresie od maja do września. Zamówić można również specjalne zwiedzanie tematyczne: „Klasztor nocą” czy „Święci i wino” w kościele pw. św. Mikołaja, obejmujące degustację wina.

Inne atrakcje Dookoła miasta, poprzez idylliczną naturę i wsie regionu Fläming, prowadzi wyjątkowa trasa skautowa i rowerowa „Fläming-Skate“.

↑ Klasztor Zinna

[33]

Panorama z kościołem Mariackim i kościołem pw. św. Piotra

Lubeka

PD1

Wiodąca rola „królowej Hanzy“, którą Lubeka odgrywała przez kilka stuleci, widoczna jest jeszcze do dzisiaj w panoramie miasta. Samostanowienie, władza i bogactwo wolnych mieszczan i kupców, znalazły odzwierciedlenie w budowlach ceglanego gotyku tego hanzeatyckiego miasta, które w roku 1987 zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Przykładem może być tu zabytkowy rynek ze słynnym ratuszem i kościołem Mariackim – „matką wszystkich gotyckich kościołów”.

Najważniejsze zabytki gotyckie Lista budowli ceglanego gotyku w tym hanzeatyckim mieście jest długa. Każda z nich, ze swoją własną historią, zasługuje na uznanie. Mamy tu bowiem – obok takich sław jak brama Holstentor czy zabytkowy ratusz – budowle, które w prawdziwym tego słowa znaczeniu wyróżniają się na tle miejskiej panoramy, a w szczególności kościoły.

Siedem wież to symbol światowego miasta, jakim była Lubeka: kościół Mariacki z podwójną wieżą, kościół pw. św. Piotra, Katedra, kościół pw. św. Jakuba oraz kościół pw. św. Idziego. Świątynie te są imponujące, lecz nie pokazują całego bogactwa miasta.

Kościół pw. św. Piotra – pierwsza wzmianka o tym kościele z charakterystyczną wieżą pochodzi z ok. 1170 roku. Aż do XV wieku [34]

trwały prace wykończeniowe tego ostatecznie pięcionawowego, gotyckiego, ceglanego kościoła halowego. Po poważnych zniszczeniach w czasie II wojny światowej kościół został w pełni odnowiony dopiero w 1987 roku, tj. gdy miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Bezpośrednio po wojnie służył on jako lapidarium, w którym można było bezpiecznie przechowywać fragmenty i rzeźby z innych kościołów Lubeki.

Dzisiaj wykorzystywany jest jako miejsce imprez kulturalnych i religijnych, poza tym jest kościołem

Informacja Turystyczna Holstentorplatz 1 D–23552 Lübeck tel.: +49 451 8899700 info@luebeck-tourismus.de www.luebeck-tourismus.de

uniwersyteckim. Można też wejść na jego liczącą 108 metrów wysokości wieżę.

Kościół Mariacki – z pewnością można go określić mianem „matki gotyku ceglanego”.

Jest on po dziś dzień wymieniany jako wspaniałe osiągnięcie architektury i związany jest ściśle z powstaniem tego hanzeatyckiego miasta. Jako następca romańskiego kościoła na rynku i bazyliki był od 1251 roku gruntownie przebudowywany na gotycką katedrę, a w końcu stał się gotycką bazyliką o niesamowitych wymiarach.

Bazylika ta posiada najwyższe na świecie sklepienie gotyckie liczące 38,5 metra wysokości.

Obie wieże kościoła mają wysokość ok. 125 metrów. Świątynia posiada też dwie niższe nawy boczne z 18 różnie urządzonymi kaplicami, m.in.

Kaplicę Pamięci ze zniszczonymi dzwonami, Kaplicę Listową z kunsztownym sklepieniem gwiaździstym i filarami z bornholmskiego granitu oraz Kaplicę Marientiden (liturgii godzinowej)

zw. Kaplicą Śpiewaków ze wspaniałym, wykonanym w Antwerpii, późnogotyckim, złoconym, rzeźbionym ołtarzem.

Reformacja, która dotarła do Lubeki ok. 1531 roku, zmieniła wnętrze kościoła. Najbardziej widocznym świadectwem tych zmian była nowa ambona z 1534 roku, zdobiona kunsztowną płaskorzeźbą.

Ponadto wybiałkowano ściany, a na filarach w nawach umieszczono bogato zdobione epitafia znamienitych obywateli Lubeki.

W Niedzielę Palmową 1942 roku kościół Mariacki, podobnie jak kościół pw. św. Piotra, poważnie ucierpiał podczas nalotów alianckich. W czasie pożaru odpadła ze ścian większa część tynku, co odkryło pierwotne, średniowieczne polichromie.

Po wojnie kościół zabezpieczono i odrestaurowano. Zegar astronomiczny z XVI wieku został odtworzony, podobnie jak relief Brabendera. Uzupełniono także witraże w Kaplicy Tańca Śmierci.

Dzisiejsze witraże przypominają stare dzieło – obraz „Lubecki taniec śmierci“.

↑ Kościół pw. św. Piotra ↗ Kościół Mariacki →

Kościół Mariacki Marienkirchhof 2-3 D–23552 Lübeck tel.: +49 451 397700 info@st-marien-luebeck.de www.st-marien-luebeck.de [35]

Kościół pw. św. Jana

Lüneburg

PC1

Tysiącletni Lüneburg fascynuje swoimi zabytkowymi budowlami i urokiem tętniącego życiem ośrodka akademickiego. Wąskie, wybrukowane uliczki starego miasta zapraszają turystów do odkrywania uroków Lüneburga. Port urzeka wiekowymi, jakby wyrastającymi znad wody kamienicami, starym żurawiem i nastrojowymi knajpkami leżącymi bezpośrednio nad wodą.

Najważniejsze zabytki gotyckie Ratusz w Lüneburgu jest jednym z najznamienitszych budynków ratuszowych w Niemczech.

Składa się z kilku kompleksów, które powstawały od późnego średniowiecza. Stara kancelaria i komnata burmistrza zachowały swoje średniowieczne wyposażenie.

Sala rady czy Sala elekcyjna mają natomiast wspaniałe, renesansowe wyposażenie.

Kościół pw. św. Jana zaliczany jest do najstarszych baptysteriów Dolnej Saksonii. Ta gotycka budowla z końca XIII wieku bogata jest w architektoniczne ciekawostki oraz renesansowe wyposażenie wnętrz. Do okresu reformacji kościół pw. św. Jana był jedynym kościołem parafialnym w Lüneburgu.

Kościół pw. św. Mikołaja, poświęcony w 1409 roku, to najmłodszy z gotyckich kościołów [36]

Kościoł pw. św. Michała →

Lüneburga. Nawa środkowa bazyliki ma ponad 30 metrów wysokości i zwieńczona jest fascynującym, gwiaździstym sklepieniem.

Obrazy tablicowe i na ołtarzu głównym, przedstawiające najstarsze widoki miasta, wykonał Hans Bornemann w połowie XV wieku.

Klasztor Benedyktynów z kościołem pw. św. Michała znajdował się wraz z zamkiem książęcym na wzgórzu Kalkberg.

Po zniszczeniu zamku w 1371 roku kościół został przeniesiony na obecne miejsce i zachwyca odwiedzających przede wszystkim ogromnym przestrzennym wnętrzem.

Informacja Turystyczna Rathaus/Am Markt D–21335 Lüneburg tel.: +49 4131 2076620 touristik@lueneburg.info www.lueneburg.info

Oferta turystyczna/Zwiedzanie W bogatej ofercie znajduje się zwiedzanie tematyczne z przewodnikiem, m.in. Hanza, sól, gotyckie kościoły i ratusz.

Fascynujące są też wycieczki po mieście z przewodnikami w historycznych kostiumach.

Inne atrakcje Przez setki lat Lüneburg był zagłębiem browarnictwa, o czym można się przekonać zwiedzając najważniejsze Muzeum Browarnictwa w północnych Niemczech.

Nowe Muzeum Lüneburga prezentuje świadectwa historii kultury i przyrody miasta oraz regionu. Zbiory prezentowane są tematycznie: przyroda, kulturoznawstwo i archeologia.

Z położonej na wysokości 56 metrów platformy widokowej, znajdującej się na wybudowanej w stylu neogotyckim Wieży ciśnień, można podziwiać wspaniałą panoramę dachów i szczytów miasta.

↑ Dwór Lüne

Trasa rowerowa po Pojezierzu Meklemburskim Ta trasa rowerowa łączy wiele miast na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego oraz wiele innych miejsc z przepiękną gotycką architekturą ceglaną.

Licząca 640 km trasa prowadzi od Lüneburga przez Rezerwat Biosfery Niedersächsische Elbtalaue aż do Bleckede.

Trasa biegnie równolegle do trasy rowerowej Elberadweg.

Od twierdzy Dömitz wiedzie w głąb Meklemburgii. Potem trasa wiedzie pośród łąk i stawów do Parchim, a stąd dalej do Plau am See i prowadzi następnie przez Park Narodowy Müritz. Tutaj krzyżuje się on z trasą rowerową Berlin– Kopenhaga i biegnie dalej wzdłuż jeziora Tollensesee do Neubrandenburga. Rowerzyści jadą dalej przez pagórkowate krajobrazy morenowe i docierają w miejscowości Ueckermünde do Zalewu Szczecińskiego. Kolejne miasto to Anklam nad Peeną, następny jest słoneczny półwysep Uznam. Trasa wiedzie wokół półwyspu i kończy swój bieg na stałym lądzie w Wolgast.

Broszurę o trasach rowerowych (tylko po niemiecku) mogą Państwo zamówić bezpłatnie poprzez e-mail: info@eurob.org. ← Kalandhaus

[37]

Katedra pw. św. Piotra i Pawła

Bardowick

PC1

Bardowick jest jedną z najstarszych miejscowości Niemiec Północnych. We wczesnym średniowieczu, zanim został zniszczony za czasów panowania Henryka Lwa, był ważnym centrum handlu.

Ta przepiękna okolica świetnie nadaje się na rowerowe wycieczki.

Najważniejsze zabytki gotyckie Pierwsze pisemne wzmianki dotyczące katedry pw. św. Piotra i Pawła pochodzą z 1146 roku, a budowę dzisiejszego, trójnawowego kościoła halowego rozpoczęto pod koniec XIV wieku. Wewnątrz godne uwagi są: chrzcielnica z 1367 roku, wspaniale zachowane gotyckie stalle z 1486/87 roku i ołtarz główny z XV wieku.

Leprozorium w Dworze św. Mikołaja – po raz pierwszy wzmiankowane w 1251 roku.

W centrum otoczonego przez ogromne drzewa kompleksu

Samtgemeinde Bardowick Schulstraße 12 D–21357 Bardowick tel.: +49 4131 12010 info@samtgemeindebardowick.de www.bardowick.de znajduje się kaplica pw. św. Mikołaja. Zwartość zabudowy, bujny drzewostan i roślinność oraz położenie nad rzeką oddają jeszcze dziś wiernie obraz tego średniowiecznego kompleksu szpitalnego. ↓ Dwór św. Mikołaja

↑ Katedra pw. św. Piotra i Pawła

[38]

Kaplica pw. św. Jana w Adendorf

Kościoły wokół Lüneburga

PC1

Hanzeatycki Lüneburg otoczony jest wieloma miejscowościami, w których podziwiać można ciekawe gotyckie kościoły ceglane.

Należą do nich: Adendorf, Barskamp, Betzendorf, Dahlenburg, Embsen, Lüdersburg, Neetze, Radegast, Raven, Scharnebeck i Thomasburg. ↓ Betzendorf

Najważniejsze zabytki gotyckie W miejscowości Adendorf znajduje się kaplica pw. św. Jana.

Ta ceglana budowla pochodzi z XIII wieku. W XVI wieku dobudowano do niej szachulcowy Dom Panny Młodej z drewnianą sygnaturką. We wnętrzu znajdują się ciekawe zabytki, m.in podstawa chrzcielnicy (ok. 1400 roku), ołtarz skrzydłowy (ok. 1700 roku) i mosiężny kandelabr z XVIII wieku.

↓ Kaplica pw. św. Jana

Trójnawowy kościół pw. św.

Piotra i Pawła w Betzendorf kryje w swoim wnętrzu znamienite, średniowieczne dzieło sztuki: przepiękny, rzeźbiony ołtarz z XV wieku z rzeźbionymi figurami apostołów.

↑ Radegast

[39]

Klasztor Medingen

Lüneburskie klasztory

PB-C0-1

O niegdyś niezwykle bogatym klasztornym krajobrazie Księstwa Lüneburg świadczy dzisiaj jeszcze sześć żeńskich klasztorów.

Najstarszy z nich to Walsrode (sprzed 986 roku), później powstał Ebstorf (ok. 1160 roku), Lüne (w 1172 roku), Wienhausen (około w 1230 roku), Medingen (w 1241 roku) i Isenhagen (w 1243 roku).

Ebstorf, Lüne, a później też Walsrode zorganizowane były zgodnie z regułą benedyktyńską. Medingen, Wienhausen i Isenhagen należały do zakonu cystersów. Klasztory Lüneburga zachowały się nie tylko jako zwarte kompleksy budynków, lecz również dzięki kontynuacji ich pierwotnego przeznaczenia – te średniowieczne kompleksy zakonne przetrwały jako klasztory ewangelickie. Obok architektury ważne są również ogromne zbiory średniowiecznych i nowożytnych elementów wystroju wnętrz. Oprócz „Mapy Świata” z Ebstorf tylko nieliczne przykłady stanowią pochodząca z ok.

1500 roku figura Chrystusa w Wienhausen czy wykonany w 1494 roku pastorał w Medingen.

Najważniejsze zabytki gotyckie Klasztor Ebstorf sprawia niesamowite wrażenie swoim pięknem i zwartą strukturą średniowiecznego zespołu klasztornego. Do najważniejszych dzieł sztuki należy Madonna na chórze mniszek i kopia „Mapy świata”, która przedstawia chrześcijańsko-europejską wizję średniowiecznego uniwersum. www.kloster-ebstorf.de Księżna Agnieszka von Landsberg, synowa Henryka Lwa, ufundowała klasztor w Isenhagen w 1243 roku. Na miejscu dzisiejszej zabudowy wznoszono od [40]

1345 roku klasztor sióstr cysterek. Na początku XVIII wieku zburzono skrzydła południowe i zachodnie, odbudowano je w technologii szachulcowej w stylu barokowym. www.kloster-isenhagen.de Zaledwie kilka minut spaceru od centrum Lüneburga położony jest dawny klasztor benedyktynek Lüne. Jego dzisiejsza bryła została mu nadana po pożarze w 1372 roku. Imponujący, klasztorny dziedziniec otoczony jest gotyckimi budowlami i późnobarokowym domem gościnnym. www.kloster-luene.de

Klasztor w Medingen został założony w 1241 roku, a swoją dzisiejszą lokalizację w Bad Bevensen otrzymał w 1336 roku.

Jedynym, zachowanym budynkiem gotyckim jest browar z XV wieku. Pozostałe budowle odbudowano po pożarze w latach 1781–1788, w stylu klasycystycznym. www.kloster-medingen.de W mieście Walsrode, otoczonym przez stary mur, znajduje się klasztor Walsrode. Klasztorny zespół parkowy zaprasza do zatrzymania się w nim na chwilę.

Imponujące i niezwykłe są tu: tzw. Długi Dom, główny budynek mieszkalny i imponujące witraże w kaplicy, pochodzące z końca XV wieku. www.kloster-walsrode.de

Klasztor Walsrode Kirchplatz 2 D–29664 Walsrode tel.: +49 5161 4858380 info@kloster-walsrode.de www.kloster-walsrode.de Klasztor Wienhausen został założony około 1230 roku.

Najstarszy, zachowany budynek klasztorny to wybudowana około 1290 roku niewielka kaplica Wszystkich Świętych. Około 1310 roku powstało skrzydło zachodnie, a dwadzieścia lat później dobudowano chór dla mniszek, którego dach nadał klasztorowi charakterystyczny wygląd. www.kloster-wienhausen.de Oferta turystyczna/Zwiedzanie Wszystkie klasztory można zwiedzać tylko jako część wycieczki z przewodnikiem, ponieważ są jeszcze zamieszkane.

↑ Klasztor Walsrode

↑ Klasztor Wienhausen

Klasztory i gotyk ceglany Patrząc na podział dziedzictwa kulturowego gotyku ceglanego na budowle świeckie i sakralne zobaczymy, że ta ostatnia grupa jest liczniejsza.

Na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego znajdziemy liczne kościoły o różnym typie budowy, różnym wyposażeniu i wielkości. Znaczenie klasztorów dla powstania tego stylu architektonicznego i szybkiego rozwoju gospodarczego regionów było bardzo duże. Zwłaszcza cystersi odgrywają ważną rolę na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Przybyli oni do tego regionu, by objąć mieszkańców miast duchową opieką lub też zakładali swe siedziby w nowych miejscach, gdzie prowadzili najpierw chrystianizację pogańskiej ludności. Dodatkowo cystersi mieli swój wkład w rozwój rzemiosła, ogrodnictwa czy hodowli ryb. Istotne jest też to, że przyczynili się do rozpowszechnienia pochodzącego z Francji stylu architektonicznego, jakim jest gotyk, a przede wszystkim przywieźli ze sobą antyczną technikę wypalania cegieł. W większości miast leżących na szlaku znajdują się dawne klasztory, które stanowią dzieła sztuki gotyku ceglanego. Nie tylko cystersi, ale także benedyktyni, franciszkanie, klaryski, dominikanie i na pewno to nie tylko zakony męskie, ale również i żeńskie, były w tamtym okresie bardzo aktywne. Dopiero reformacja sprawiła, że rola klasztorów uległa zasadniczej zmianie.

[41]

Brama Stargardzka

Neubrandenburg

PC4

Nad jeziorem Tollenssee, pośród sielskich krajobrazów, leży miasto Neubrandenburg. To trzecie co do wielkości miasto MeklemburgiiPomorza Przedniego jest gospodarczym i kulturalnym centrum Pojezierza Meklemburskiego. Szczególnego uroku miastu nadaje jego starówka ze średniowiecznymi murami obronnymi, wspaniałymi obronnymi budynkami mieszkalnymi wtopionymi w mury miejskie i gotyckimi bramami miejskimi. Ulubionymi celami wycieczek turystycznych po okolicy są budowle gotyku ceglanego, takie jak leżący w mieście o tej samej nazwie średniowieczny zamek Burg Stargard.

Najważniejsze zabytki gotyckie Poświęcony w 1298 roku, bardzo zniszczony podczas wojny kościół Mariacki, należy do najznamienitszych dzieł gotyku ceglanego w północnych Niemczech. Dzisiaj, ze względu na wspaniałą akustykę, kościół jest jedną z najważniejszych sal koncertowych w Niemczech. Kolejne atrakcje turyści znajdą w wieży kościelnej: stała wystawa „Drogi do gotyku ceglanego w Neubrandenburgu – do obrony i ozdoby”.

Zachowane mury miejskie są częścią średniowiecznego systemu obronnego i otaczają w pełni stare miasto podwójnym łańcuchem murów. Słynne bramy miejskie: Friedländer Tor, Stargarder Tor, Treptower Tor i Neues Tor, chroniły miasto poprzez podwójne rozwiązania, tj. bramę główną [42]

z przedbramiem (tzw. barbakanem).

Bezpośrednio po założeniu Neubrandenburga w 1248 roku osiadł w nim zakon franciszkanów. Zbudowany w 1260 roku klasztor (jego wschodnie skrzydło) wraz z kościołem pw. św. Jana to najstarsza część zabudowań klasztornych. Około 1500 roku powiększono kompleks poprzez przyłączenie znajdującego się po północnej stronie Markgrafenhof (Dworu Margrabiego). Obecnie w jego murach znajduje się Muzeum Regionalne.

Informacja Turystyczna w Neubrandenburgu Markplatz 1 D–17033 Neubrandenburg tel.: +49 395 5595127 touristinfo@neubrandenburg.de www.neubrandenburgtouristinfo.de

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się od czerwca do sierpnia, w środy i soboty o godz.

11.00. Dodatkowo organizowane są od marca do grudnia specjalne tematyczne oprowadzanie po mieście, w tym historyczne zwiedzanie ze znaną postacią z dziejów miasta.

Inne atrakcje Muzeum Regionalne Neubrandenburga należy do najstarszych muzeów mieszczaństwa w Meklemburgii–Pomorzu Przednim.

Znajduje się on w dwóch miejscach, w bramie Treptower Tor i w klasztorze franciszkańskim.

Na zwiedzających czekają tam wystawy poświęcone historii Neubrandenburga i jego okolicy.

Zbiory Sztuki to jedno z czterech muzeów sztuki w Meklemburgii– Pomorzu Przednim. Od 2003 roku mieści się ono we wspaniałym szachulcowym budynku z XVIII wieku z nowoczesną dobudówką.

Budynek teatru (Schauspielhaus) zyskał swoją dzisiejszą bryłę w latach 1793/94 i służy jako scena zarówno dla teatru, jak i teatru muzycznego.

To jeden z najstarszych budynków w centrum miasta, który uznany został wraz ze swoją zabytkową sceną za najstarszy zachowany budynek teatralny Meklemburgii.

← Wiekhäuser (Budowle obronne)

Obwarowania miejskie Obecnie już rzadko spotyka się zachowane w całości obwarowania miejskie. Na początku budowano mury miejskie jako drewniane palisady i wały ziemne, które chroniły pierwsze osady. Około 7000 lat p.n.e. wzmiankowane są pierwsze mury miejskie w Jerychu.

Pierwsze prawdziwe obwarowania miejskie, posiadające około 900 baszt obronnych, powstały w 2700 roku p.n.e. wokół miasta Uruk w Mezopotamii.

W przeciwieństwie do obwarowań miejskich, które ochraniały miasta przed najeźdźcami, aktywną obronę umożliwiały miastom również mury obronne. Mury miejskie uzupełniane były o murowane wieże i bramy obronne.

Dodatkowo budowano przed nimi wypełnione wodą fosy lub dodatkowy pierścień murów i podwójny system bramny – w Polsce zwany „barbakanem”. System ten pozwalał na zamknięcie najeźdźcy, który zdobył przedbramie, do zamknięcia go w ograniczonej przestrzeni pomiędzy obiema bramami lub dwoma murami obwodu obronnego i nazywany był „Zwinger” lub „parcham” (międzymurze). Międzymurze pozwalało zatrzymać wroga i zmusić go do kapitulacji lub rozejmu. Barbakanów, takich jak w Neubrandenburg, do dziś w miastach zachowało się niewiele. W średniowieczu na budowę murów obronnych miasta otrzymywały specjalne przywileje. Podobnie jak na zakładanie miast (prawo lokacyjne/miejskie) i handel (np. prawo składu) przyznawano również „prawo do budowy murów obronnych”. Przyznawano je nie tylko miastom, ale również osadom i wsiom obronnym np.

Thüringer Becken czy na obszarach południowoniemieckich winnic.

[43]

Burg Stargard

Burg Stargard koło Neubrandenburga

PC4

Tylko kilka kilometrów od wspaniałych bram miejskich Neubrandenburga leży „klejnot średniowiecza” – zamek Burg Stargard w miejscowości o tej samej, słowiańskiej nazwie. Przez wiele lat na zamku prowadzono prace renowacyjne. Burg Stargard to najbardziej na północ wysunięty, zachowany zamek w Niemczech i jednocześnie najstarsza świecka budowla w MeklemburgiiPomorzu Przednim. Do najciekawszych atrakcji przyrodniczych tej okolicy należą m.in. Pojezierze Meklemburskie i Park Narodowy Müritz.

Najważniejsze zabytki gotyckie Burg Stargard (zamek w Stargardzie) był kiedyś politycznym i strategicznym centrum wschodniej Meklemburgii. Po raz pierwszy wzmianka o mieście pojawiła się w dokumencie pochodzącym z 1170 roku. Margrabiowie brandenburscy nakazali w latach 1236–1270 zbudować zamek na miejscu słowiańskiego grodziska obronnego. Gotycki kompleks zamkowy składa się z 13 ceglanych budowli. Cały zespół otacza potężna fosa. Wznosząca się na 38 metrów wieża obronna (Bergfried) stała się symbolem miasta.

Oprócz zamku warto zobaczyć również kościół pw. św. Jana i dawny Szpital Ducha Świętego.

[44]

↑ Kaplica zamkowa

Informacja Turystyczna Burg 4 D–17094 Burg Stargard tel.: +49 39603 25355 ti@burg-stargard.de www.burg-stargard.de

Historia i produkcja cegly Produkcja cegieł (z łac. tegere = przykrywać) sięga daleko do korzeni ludzkości. Pierwsze cegły pochodzą z VIII wieku p.n.e. i były kamieniami z mieszanki gliny, suszonymi na powietrzu. Znaleziono je w mieście Jerycho na Zachodnim Brzegu Jordanu. W późniejszych czasach dodatkowo zaczęto cegłę wypalać, po to, aby była twarda i wytrzymała. Do Germanii technologię tę, poprzez Grecję, przynieśli Rzymianie. Wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego technika ta zniknęła z Europy Północnej.

Dopiero w XII wieku mnisi znów wprowadzili produkcję cegieł, a swój okres świetności przeżyła w czasach gotyku ceglanego. Cegła w formie prostopadłościanu jest najprostszą i także najstarszą formą wypalanej cegły. Z reguły jej długość stanowi jej podwójną szerokość.

W tradycyjnej, manualnej formie wytwarzania, glinę najpierw cięto na paski i usuwano z niej kamienie. Potem zamaczano ją w wodzie.

Następnie trzeba ją było na koniec „udeptać” bosymi stopami po to, aby powierzchnia gliny stała się gładka i można było ją wymieszać.

Tak przygotowane bryły gliny były wrzucane do drewnianych form, nadmiar gliny usuwany był przez cegielników specjalną deseczką do wygładzania. Cegły wyjmowano potem z foremek i suszono je przez wiele tygodni na specjalnych stelażach. W celu ostatecznego wypalania cegły ceglarze układali warstwy cegieł na przemian z węglem w kopcu albo wapiennym piecu. Tam wypalano je w maksymalnej temperaturze wynoszącej 900°C przez około 14 dni, przy czym najwięcej czasu wymagało rozgrzanie i schłodzenie wsadu.

Technologia produkcji cegieł właściwie zasadniczo nie zmieniła się od czasów średniowiecza. Dopiero rozwój techniki w XIX wieku przyniósł tutaj przełom i spowodował, że cegły stały się produktem masowym.

↓ Brama Treptower Tor w Neubrandenburg

[45]

Budynek Probostwa

NEUKLOSTER

PD2

Spokojne miasto Neukloster leży przy jeziorze Neuklostersee pośród różnorodnych krajobrazów pojezierza, wody, lasów, łąk i pagórków. Tereny te są doskonałe na długie spacery i wypoczynek na łonie natury. Miasteczko przetrwało II wojnę światową prawie bez zniszczeń, dlatego wiele w nim śladów historii i średniowiecznych budowli. Po zjednoczeniu Niemiec odnowiono tu pieczołowicie wiele typowych dla małego miasteczka domów.

Miasteczko liczy 3900 mieszkańców i trudno jest się tu zgubić.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. Najświętszej Marii Panny z dawnego zespołu klasztornego Sonnenkamp z XIII wieku to wspaniale zachowany i wyposażony w niezwykłe dzieła sztuki kościół.

Odwiedzających zachwycają pieczołowicie zdobione kościelne okna, posiadające drugie najstarsze witraże w Europie Północnej.

Z dawnych zabudowań klasztornych nic więcej się nie zachowało.

Widoczne są jedynie pozostałości krużganków.

Do dzisiaj zachowała się także gotycka dzwonnica z ostrołukowym portalem, zbudowana ok. 1400 roku, pierwotnie posiadała 8 metrów wysokości. Jej poprzednia funkcja nie jest znana. W 1586 roku została podwyższona i przeznaczona na dzwonnicę. Po uszkodze[46]

niach doznanych w pożarze w 1989 roku została odrestaurowana pod koniec lat 90-tych.

Park klasztorny, położony jest na terenie dawnych przyklasztornych ogrodów. Szczególną ciekawostką jest kwarterowe założenie ogrodu owocowego przeplatanego ciekami wodnymi i elementami „sztuki wodnej”, które tworzą interesującą całość.

Budynek probostwa, służący jako mieszkanie dla proboszcza klasztornego stanowi znakomity przykład średniowiecznego gotyku ceglanego. Zbudowany ok. 1410 roku, oprócz kościoła jest najważniejszym dobrze zachowanym budynkiem z czasów klasztornych. Wspaniały, wschodni szczyt schodkowy oraz blendowe arkady, a także ostrołukowe elementy to znakomite przykłady gotyckich detali architektonicznych.

W piwnicy z gotyckim sklepieniem, znajdowała się piekarnia i browar. Po 1555 roku miał tu swoją siedzibę sąd rejonowy. Obecnie jest to siedziba administracji, przedszkole i klub młodzieżowy.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie

Informacja turystyczno-kuturalna Hauptstraße 27 D–23992 Neukloster tel.: +49 38422 44030 tourismus@neukloster.de www.neukloster.de

Kościół należy do tzw. „Kościołów otwartych” i można go zwiedzać od maja do października.

Inne atrakcje Wędrówki wokół jeziora Neuklostersee i do doliny Klaasbachtal: to okazja do odkrycia pojezierza „Sternberger Seenland“ – najmłodszego parku przyrodniczego Meklemburgii – Pomorza Przedniego.

Muzeum Neukloster mieści się w bogatym domu szachulcowym na terenie klasztoru.

Można tu zobaczyć wystawę stałą, poświęconą historii miasta oraz interesujące wystawy czasowe.

W pobliżu zespołu klasztornego znajduje się Park linowy, który gwarantuje niezapomniane przeżycia na wysokości 10 metrów. Stąd można też podziwiać przepiękny widok na jezioro Neuklostersee.

↑ Dzwonnica

↓ Kościół pw. Najświętszej Marii Panny

[47]

Kościół pw. św. Jerzego

Parchim

PC2

Parchim położony jest pomiędzy dwiema niemieckimi metropoliami – Berlinem i Hamburgiem, w takiej samej odległości od meklemburskiego wybrzeża Bałtyku – wzgórz moreny czołowej.

Bogata w lasy i wodę okolica, z najwyższymi daglezjami Europy, licznymi bagnami i znakomicie rozbudowaną infrastrukturą turystyczną, oferuje wiele atrakcji na lądzie, w wodzie i powietrzu.

Najważniejsze zabytki gotyckie Turyści mają na początku problem z odróżnieniem największych ceglanych kościołów miasta, ponieważ ich wieże są tak do siebie podobne. Jednak kościół pw. św. Jerzego, położony obok ratusza, jest większy. Ten gotycki kościół halowy, wzmiankowany po raz pierwszy w 1229 roku, spłonął doszczętnie w 1289 roku, wówczas zastąpiono go poświęconą w 1307 roku nową gotycką świątynią. We wspaniałym wnętrzu podziwiać można ołtarz i rzeźbę drewnianą z XV wieku oraz stalle z XVII wieku. Możliwe jest podziwianie średniowiecznej więźby dachowej kościoła z pomostu o długości 107 metrów, rozpiętego nad średniowiecznym sklepieniem.

Kościół Mariacki, poświęcony w 1278 roku, jest mniejszym z tych obu kościołów.

Do cennych elementów wystroju [48]

Kościół Mariacki →

jego wnętrza należą: chrzcielnica, nastawa ołtarzowa oraz renesansowe rzeźbienia na ambonie, empora i prospekt organowy. Dla zwiedzających także tutaj dostępne jest wejście na średniowieczną więźbę dachową.

Ratusz – główna część tego budynku pochodzi z XIV wieku.

Obecną fasadę budynek otrzymał w 1818 roku w wyniku rozległej przebudowy. Ze względu na okres przebudowy, która odbyła się prawie 200 lat temu, ratusz uznawany jest również za jeden z najstarszych, neogotyckich budowli w Niemczech.

↖↑ Kościół Mariacki

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie z przewodnikiem oferowane jest w lipcu i sierpniu.

Inne atrakcje Muzeum Miasta Parchim prezentuje historię i życie znaczących dla miasta osobistości.

Do muzeum należy także miejsce pamięci poświęcone marszałkowi polnemu, hrabiemu Helmutowi von Moltke. Wybrane do zbioru eksponaty pokazują życie i pracę tego pruskiego marszałka.

Informacja Turystyczna Blutstraße 5 D–19370 Parchim tel.: +49 3871 71550 stadtinformation@parchim.de www.parchim.de Jezioro Wockersee położone jest na terenie Parku Krajobrazowego, w którym umieszczono liczne tablice edukacyjne, kąpielisko i wypożyczalnię łodzi. ↓ Ratusz

[49]

Kościół Mariacki

PASEWALK

PC4

To 750-letnie historyczne miasto położone nad rzeką Uecker zostało podczas II wojny światowej w dużym stopniu bardzo zniszczone. Pomimo tego zachowały się tu 2,5-kilometrowe mury obronne z wtopionymi w ich strukturę domami obronnymi i wieżami. Centrum miasta przywrócono dawną świetność.

Pasewalk prezentuje się jako małe przytulne miasto, w którym dobrze się żyje i wypoczywa.

Najważniejsze zabytki gotyckie Trójnawowy halowy Kościół Mariacki zbudowany w latach 1325-1350. Kaplica północna została przebudowana na początku XV wieku w stylu późnogotyckim. Kościół uległ znacznym uszkodzeniom podczas wojny 30-letniej. W 1984 roku przewróciła się wieża kościelna, a jej pozostałości zostały wysadzone. Po tym zdarzeniu rozpoczęto odbudowę kościoła pod opieką konserwatora zabytków.

Das Elendenhaus (Dom ubogich, Przytułek) należał do gildii ubogich i został zbudowany w 1350 roku. Położony na terenie placu kościoła Mariackiego służył jako dom dla ubogich, przytułek i dom dla pielgrzymów.

Brama miejska Prenzlauer Tor o wysokości 25,6 metra to jedna z dwóch zachowanych do dziś [50] Brama miejska Prenzlauer Tor →

średniowiecznych bram miejskich.

Wzniesiona w XIV i XV wieku i posiada trzy kondygnacje.

Obecnie można zwiedzać znajdujące się tu zbiory Muzeum miejskiego.

Szpital Ducha Świętego (St. Spiritus) – zbudowany na przełomie XIV i XV wieku.

W budynku zachowana jest częściowo instalacja grzewcza z XIII wieku, pochodząca jeszcze z poprzedniego przebudowanego budynku. Budynek nazywany „Czarnym szpitalem” podczas II wojny światowej został poważnie uszkodzony.

W 1952 roku ponownie odbudowany i przeznaczony na dom opieki gminy ewangelickiej.

Informacja Turystyczna Am Markt 12 D–17309 Pasewalk tel.: +49 3973 251232 stadtinfo@pasewalk.de www.pasewalk.de

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Kościół Mariacki czynny jest od poniedziałku do piątku w godz. 14.00–16.00, a od maja do września również w weekendy.

Tematyczne zwiedzanie miasta z przewodnikiem można zamówić w Muzeum Miasta Pasewalk.

Inne atrakcje W Muzeum Miejskim w Bramie Prenzlauer Tor prezentowana jest historia Pasewalk jako miasta garnizonowego. Na piętrze znajduje się galeria prac znanego pomorskiego rysownika Paula Holza.

↑ Brama miejska Prenzlauer Tor

Inną atrakcją jest Lokschuppen (Centrum „Lokomotywownia”).

Ten zabytek kultury przemysłowej oferuje przejażdżki drezyną.

Znajduje się tu również obrotnica kolejowa, na której obracane były dawniej stare lokomotywy.

Corocznie w środku lata organizowany jest Dzień Stowarzyszeń, podczas którego na terenie Lokschuppen – Centrum „Lokomotywownia” prezentowany jest ciekawy program kulturalny.

← Szpital Ducha Świętego (St. Spiritus)

↓ Dom ubogich, Przytułek (Elendenhaus)

[51]

Klasztor Dominikanów

PRENZLAU

PC4

Odwiedzających Prenzlau witają widoczne już z daleka wieże kościoła Mariackiego, które wraz z wieżą kaplicy pw. Ducha Świętego i wieżą bramy miejskiej Mitteltor tworzą słynną „panoramę czterech wież”. O świetności miasta w późnym średniowieczu świadczą ponadto dobrze zachowane gotyckie zabudowania klasztoru Dominikanów i Franciszkanów, kaplica pw. św. Jerzego i mury miejskie z sześcioma wieżami. Dzięki wystawie ogrodniczej, która przyciągnęła w 2013 roku bardzo wielu gości, to miasto położone nad jeziorem Unteruckersee stało się jeszcze bardziej zielone i popularne.

Najważniejsze zabytki gotyckie Wspaniały, trójnawowy halowy kościół Mariacki jest symbolem miasta i jedną z najważniejszych budowli gotyku ceglanego XIII i XIV wieku w północnej części Niemiec. Kościół spłonął w ostatnich dniach wojny w 1945 roku, natomiast w 1970 roku rozpoczęto jego odbudowę.

Klasztor Dominikanów wraz ze swoją wspaniałą architekturą należy do najlepiej zachowanych budynków klasztornych północnych Niemiec. Pieczołowicie odrestaurowane krużganki, refektarz z pięknymi polichromiami i dawna zakrystia należą do jego najpiękniejszych elementów. Wystawy czasowe oraz „Kulturalne lato w klasztorze Dominikanów” stworzyły z tego miejsca ośrodek [52]

prezentujący różnorodne oblicza kultury.

Kościół klasztorny Franciszkanów został zbudowany w latach 1235–1250 jako jednonawowy, granitowy prostopadłościan z ceglanymi niszami okiennymi. Ten budynek zwieńczony pięcioprzęsłowym sklepieniem należy do najstarszych kościołów franciszkańskich w Niemczech.

Budynki klasztorne rozebrano w XVIII wieku.

Z murów miejskich pozostała zaledwie połowa. Średniowieczne mury obronne z sześcioma wieżami zostały w ostatnich latach odrestaurowane. Powstała też wokół nich trzykilometrowa trasa spacerowa.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie W każdą sobotę od mają do września organizowane są wycieczki po mieście z przewodnikiem oraz specjalne zwiedzanie tematyczne miasta oraz po Muzeum Historii Kultury (Kulturhistorisches Museum).

Informacja Turystyczna Marktberg 2 D–17291 Prenzlau tel.: +49 3984 833952 stadtinfo@prenzlau.de www.prenzlau-tourismus.de

Inne atrakcje Szczególnym kulturalny wydarzeniem jest „Kulturalne lato w klasztorze Dominikanów”, które odbywa się od maja do września. Koncerty, wystawy, przedstawienia teatralne i inne wydarzenia przyciągają rocznie tysiące turystów.

Graniczące z miastem idylliczne jezioro Unteruckersee zachęca do spacerów, przejażdżek łodzią lub wycieczek rowerowych.

↑ Wieża bramy miejskiej Mitteltor

↑ Kościół Mariacki

Gotyk - przyblizyć niebo Gotyk to epoka w architekturze i sztuce średniowiecza. Powstał w ok. 1150 roku w północnej Francji, skąd rozprzestrzenił się na całą Europę, natomiast na północ od Alp epoka ta trwała do ok. 1550 roku.

Najważniejsze budynki sakralne wznoszono wówczas w stylu gotyckim.

W krajach położonych wokół basenu Morza Bałtyckiego, gdzie kamień naturalny nie występował, głównym materiałem budowlanym stała cię cegła gotycka. Gotyk ceglany stał się tym samym charakterystycznym stylem architektonicznym. Zastosowano starożytną technikę wypalania gliny, która ponownie wykorzystywana była już w XII wieku przez mnichów w Północnej Europie. Podczas gdy kościoły romańskie, ze swoimi masywnymi ścianami i niewielkimi oknami odpowiadały wyobrażeniu o dającej schronienie „Bożej Twierdzy”, zasadniczą ideą gotyku było „sięganie nieba”: harmonia, jasność, przesycenie światłem, wysokość.

Udało się to dzięki wprowadzeniu krzyżowo-żebrowego sklepienia gotyckiego. Przy czym elementami nośnymi stały się filary lub mury.

Tym samym udało się odciążyć ściany, które można było wyposażyć w przeszklone okna. Ponadto konstrukcja ta pozwalała na wznoszenie coraz wyższych budowli: wiele najwyższych wież kościelnych na świecie pochodzi właśnie z okresu gotyku. Charakterystyczne dla tego stylu są również spiczaste łuki, okrągłe filary i przypory, podobnie jak rozbudowane o ambit prezbiterium. Typowym ornamentem budowlanym były maswerki, tj. geometryczne zdobienia okien, balustrad i ścian przy użyciu kamiennych profili. Wznoszenie tych skomplikowanych budowli możliwe było dzięki rozwojowi gospodarczemu ówczesnych miast. Powstające w miastach ogromne kościoły były symbolem władzy i pobożności.

[53]

Kościół Mariacki

Ribnitz-Damgarten

PD3

Miasto Bursztynu Ribnitz-Damgarten leży pomiędzy hanzeatyckimi miastami – Rostokiem i Stralsundem. Jest bramą do przepięknego, nadmorskiego regionu położonego wokół półwyspu Fischland-DarßZingst. W 1950 roku dawne, pomorskie miasto graniczne Damgarten i meklemburskie Ribnitz zostały ze sobą połączone. Oba miasta oferują piękne porty i pieczołowicie odnowione starówki.

Fascynujące „złoto morza” nadało miastu Ribnitz-Damgarten „bursztynowy” przydomek.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół Mariacki w Ribnitz, to trójnawowy kościół halowy, pochodzący z XIII wieku.

Po zniszczeniach powstałych w wyniku pożarów, wciąż poszerzany i przebudowywany.

Obecnie mieści w swoim wnętrzu pozostałości późnobarokowego wystroju, pochodzącego z okresu po 1795 roku. W 1980 roku został odrestaurowany i urządzony na nowo. Warto wejść również na jego wieżę.

Klasztor Klarysek w Ribnitz był jedynym klasztorem tego zakonu w Północnych Niemczech. Kościół przyklasztorny został konsekrowany w 1393 roku. Wystawa poświęcona historii klasztoru i późniejszej „Fundacji szlachetnie urodzonych dam” ma w swoich zbiorach przepiękne, drewniane rzeźby i sporo mniejszych znalezisk pochodzących ze stalli [54]

mniszek. Mniszki i szlachcianki opowiadają nam tutaj swoją historię.

Brama Rostocka, ostatnia zachowana brama umocnień miejskich, powstała w pierwszej połowie XV wieku. Warto przyjrzeć się jej architekturze, niespotykanej nigdzie indziej w całej Meklemburgii. Brama przetrwała wiele wojen, oparła się wielu próbom zburzenia i była modelem dla wielu artystów, do których zaliczał się Lyonel Feininger.

Historia budowy kościoła pw. św. Bartłomieja wraz z kwadratowym chórem w Damgarten sięga końca XIII wieku.

Jego zakrystia i środkowa nawa powstały w kolejnych stuleciach.

Wieża kościoła jest neogotycką przybudową.

Świeci patroni kościolów

↑ Brama Rostocka

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Oprowadzanie po mieście i klasztorze możliwe jest na zamówienie.

W ofercie znajdują się dodatkowo: wycieczki rowerowe, wędrówki po lesie i mokradłach również z przewodnikiem.

Inne atrakcje Muzeum Bursztynu (Das Deutsche Bernsteinmuseum) w klasztorze Ribnitz pokazuje najpiękniejszą wystawę bursztynu w Europie, liczącą ponad 1500 eksponatów.

Przedstawiana jest tu wiedza z zakresu historii ziemi i geologii tej kopalnej żywicy, poprzez prezentację historii sztuki i kultury bałtyckiego bursztynu.

Galeria klasztorna Towarzystwa Sztuki Ribnitz-Damgarten na terenie klasztoru przypomina prace malarza Lyonela Feiningera obrazujące miasto oraz organizuje wystawy czasowe sztuki zarówno nowoczesnej, jak i współczesnej.

Manufaktura biżuterii Bałtyku: ta największa wystawa i manufaktura (i jednocześnie sklep) biżuterii bursztynowej w Europie pozwala zwiedzającym poznać wszystkie etapy projektowania i wytwarzania ozdób z bursztynu.

Kościoły zawdzięczają swoją nazwę najczęściej jakiemuś patronowi albo patronce np. kościół pw. św. Mikołaja, św. Piotra, św. Marii.

Początkowo kościołom nadawano imiona męczenników, którzy zostali w nich pochowani.

Tak więc Bazylika św. Piotra nawiązuje do Apostoła Piotra.

Budowla została postawiona na jego grobie, po tym, jak zamordowano go za jego wiarę. Średniowieczny kult relikwii umożliwił później także parafiom, w których nie było grobu męczennika, złożenie śmiertelnych szczątków wybranych świętych w swoich kościołach i oddanie ich pod opiekę danego patrona.

Jest wiele wyjaśnień dotyczących powodów, dla których kościół otrzymywał imię właśnie danego świętego.

Często rolę odgrywała tutaj bliskość grobu albo miejsca działania tego świętego. Do tego niektórzy święci podczas całej epoki nie tracili na aktualności. Tak jak na przykład św. Jerzy, jeden z wielkich, świętych żołnierzy i patron różnych zakonów rycerskich.

Po imieniu można także rozpoznać, kto sfinansował budowę kościoła. Kupcy chętnie nadawali kościołom imię swojego patrona – św. Mikołaja.

Po reformacji kościół ewangelicki zrezygnował z oddawania kościołów pod opiekę świętych.

Często jednak stare nazwy kościołów były zachowywane.

Informacja Turystyczna Am Markt 14 D–18311 Ribnitz-Damgarten tel.: +49 3821 2201 touristinfo@ribnitzdamgarten.de www.ribnitz-damgarten.de [55]

Zamek

Schwerin

PC2

Serce Schwerina bije na idyllicznej wyspie na środku jeziora Schweriner See. Majestatyczny zamek, otoczony wodą i bajecznymi ogrodami, prezentuje burzliwą historię, niezliczone skarby sztuki i malowniczą przyrodę tej starej rezydencji książęcej.

Historyczny wizerunek miasta ukształtowany został przez klasycystyczne, wspaniałe budowle, barokowe ogrody przy zamku, imponujące fasady, złote wieże oraz centralny plac Alter Garten, przy którym znajduje się Muzeum i Teatr. Taras na wieży potężnej, ceglanej katedry gwarantuje zwiedzającym niezwykły widok na miasto i okolicę.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra należy do najważniejszych budowli ceglanego gotyku w północnych Niemczech. Jako kościół biskupi (katedra) została wybudowana

w latach 1270–1416. Ta przestronna, trójnawowa, ceglana bazylika, z nawą poprzeczną i wieńcem kaplic, zalicza się do grupy najbardziej znanych kościołów gotyckich. Pozostałości średniowiecznych malowideł ściennych i okien witrażowych podziwiać można jeszcze dzisiaj, tak samo jak ołtarz pw. Krzyża Świętego z 1495 roku, chrzcielnicę z brązu z 1325 roku i flandryjskie płyty nagrobne z mosiądzu z XIV wieku. Organy autorstwa Ladegasta i ich 5100 cynowych piszczałek można usłyszeć podczas corocznych koncertów, wówczas grają na nich organiści z całego świata. Wieża o wysokości 117,5 metra, ukończona w 1892 roku, jest najwyższą wieżą MeklemburgiiPomorza Przedniego. ← Katedra

[56]

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie miasta oferowane jest codziennie.

Katedra w Schwerinie otwarta jest codziennie, a zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się we wtorek i sobotę. Zamek w Schwerinie otwarty jest codziennie oprócz poniedziałku.

Inne atrakcje Zamek w Schwerinie należy do najważniejszych osiągnięć architektonicznych historyzmu w Europie. Wspaniałe pomieszczenia reprezentacyjne i mieszkalne imponują bogatymi zdobieniami rzeźbiarskimi i malarskimi oraz przepiękną podłogą z pełnymi artyzmu intarsjami.

Główną atrakcją amfilady pomieszczeń są: wystawna sala tronowa i imponująca galeria przodków.

Informacja Turystyczna Am Markt 14 D–19055 Schwerin tel.: +49 385 5925214 info@schwerin.info www.schwerin.info

Teatr Mecklenburgisches Staatstheater oferuje mistrzowsko przygotowane i wykonywane przedstawienia teatralne, muzyczne i baletowe, ale także liczne koncerty i spektakle gościnne.

Latem ponad dziesięć tysięcy gości może oglądać inscenizacje teatralne podczas pięciotygodniowego festiwalu Schlossfestspiele Schwerin.

Największe muzeum sztuki w tym kraju związkowym to Staatliches Museum Schwerin, które znajduje się tuż obok zamku i teatru. Zwiedzający mogą w nim podziwiać bogatą kolekcję holenderskiego i flamandzkiego malarstwa z XVII wieku z dziełami Rubensa, Rembrandta, Carela Fabritiusa i Fransa Halsa.

Kolejne epoki reprezentowane są przez dzieła takich mistrzów, jak Caspar David Friedrich, Corinth, Duchamp i Barlach. ← Krużganek katedry ↓ Katedra z rynkiem

[57]

Katedra pw. św. Mikołaja

Stendal

PB2

To hanzeatyckie miasto Stendal, gospodarcze, kulturalne i administracyjne centrum Starej Marchii, otrzymało prawa miejskie i handlowe ok. 1165 roku i do XV wieku przekształciło się w kwitnące miasto hanzeatyckie. W tym okresie powstały tu typowe, kościelne i świeckie budowle gotyku ceglanego, które dzisiaj widoczne są w panoramie miasta. Stendal posiada dobrze zachowaną i odrestaurowaną starówkę, na terenie której znajdują się stare kamienice mieszczańskie również z czasów powstania miasta.

Najważniejsze zabytki gotyckie Katedra pw. św. Mikołaja należy do najwspanialszych dzieł architektury późnogotyckiej w północnych Niemczech.

Szczególnie cenne i uznane na arenie międzynarodowej są jej 22 witrażowe okna, które dorównują swoim starszym „siostrom” z kościoła pw. św. Jakuba.

Wieże kościoła Mariackiego kryją jeden z najważniejszych w Średniowieczu, wielkich dzwonów Północnych Niemiec, a po Erfurcie i Utrechcie, trzeci pod względem harmonii brzmienia. We wnętrzu kościoła znajdziemy kratę (przegrodę) chórową z XV wieku, bogato rzeźbiony ołtarz i w pełni sprawny zegar astronomiczny, które czynią zwiedzanie prawdziwym przeżyciem.

[58]

Najstarsza część ratusza, w której odbywały się rozprawy sądowe, jest ceglanym budynkiem z XIV wieku. Z okresu późnego gotyku pochodzą dawne sukiennice i boczne skrzydło. W małej sali ratuszowej, w której odbywały się uroczystości miejskie, znajduje się najstarsza w Niemczech, świecka, rzeźbiona w drewnie, średniowieczna boazeria.

Przed budynkiem sądu stoi od 1525 roku olbrzymia figura Rolanda – będąca symbolem miejskich praw i wolności.

Brama Uenglinger Tor powstała około 1450–1460 roku i jest jedną z najpiękniejszych, późnośredniowiecznych bram miejskich północnoniemieckiego gotyku ceglanego. Brama ze swoim ostrołukowym przejazdem była częścią murów obronnych miasta.

Kościoł Mariacki i ratusz →

Informacja Turystyczna Markt 1 D–39576 Hansestadt Stendal tel.: +49 3931 651190 touristinfo@stendal.de www.stendal-tourist.de Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie miasta odbywa się w soboty od kwietnia do września.

Inne atrakcje Muzeum Starej Marchii, znajdujące się w dawnym Klasztorze Katarzynek, prezentuje na wartej zobaczenia wystawie rozwój hanzeatyckiego miasta Stendal do największego miasta Marchii Brandenburskiej w średniowieczu oraz skarby gotyku z okresu jego świetności.

Dzięki wsparciu Fundacji JüttingStiftung Kościół klasztorny Katarzynek z XV wieku został przekształcony w salę koncertową – Forum Muzyczne kościoła pw. św. Katarzyny. Tutaj odbywają się m.in. koncerty i wystawy.

Muzeum Winckelmanna poświęcone jest życiu i twórczości znanego mieszkańca Stendal, Johanna Joachima Wickelmanna (1717–1768), twórcy klasycznej archeologii i historii sztuki współczesnej.

Styl romański Styl późnoromański uważany jest za styl bezpośrednio poprzedzający gotyk.

Od początku XIII wieku na terenach obejmujących dzisiejszy Europejski Szlak Gotyku Ceglanego powstało wiele miast i osad na skutek rozwoju gospodarczego, wywołanego działalnością Hanzy, jak i chrystianizacją regionu.

W związku z tym najważniejsze budowle romańskie spotykane są raczej na terenach Europy Środkowej i Południowej. Mimo to wiele kościołów na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego nawiązuje do romańskich budowli z XII wieku. Ich skromne ślady mają często słowiańsko-pogańskie korzenie.

Ponadto w regionie Starej Marchii i w Ratzeburgu znaleźć możemy romańskie budowle zbudowane z cegły, ponieważ materiał ten znalazł tutaj zastosowanie już bardzo wcześnie.

Ze względu na to, że od momentu rozpoczęcia budowy do jej ukończenia mijały całe dziesięciolecia, każda romańska budowla z zewnątrz zaopatrzona została w elementy czy uzupełnienia w stylu gotyckim – jeśli w ogóle nie została w całości zastąpiona nowoczesną, gotycką budowlą. ← Katedra pw. św. Mikołaja

[59]

ul. Młyńska

Stralsund

PD4

W porcie kołyszą się w takt fal stojące tam statki, żaglowiec Gorch Focka mieni się bielą, a dookoła czuć zapach wędzonych ryb. Tylko rzut kotwicą dzieli port od ratusza, którego widowiskowa fasada stała się symbolem Stralsundu – wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Stralsund, bogaty w zabytkowe budowle reprezentujące style z różnych epok, wyróżnia się przede wszystkim czerwienią gotyckiej cegły. Jako wzorcowe miasto hanzeatyckie, z niemal niezmienionym układem urbanistycznym, jest dzisiaj świadectwem władzy i bogactwa nadbałtyckich miast w średniowieczu.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. św. Mikołaja to najstarszy z trzech średniowiecznych kościołów farnych. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1276 roku. Wraz z bogatym wyposażeniem od gotyku do współczesności jest jednym z najpiękniejszych kościołów Północnej Europy.

Ratusz z XIII wieku, wraz z kościołem pw. św. Mikołaja, tworzy jeden z najbardziej imponujących zespołów urbanistycznych Północnych Niemiec.

Jego wspaniała fasada frontowa została odtworzona podczas renowacji w stylu gotyckim.

Wybudowany dla zakonu Franciszkanów w 1254 roku klasztor pw. św. Jana zalicza się dzisiaj do najstarszych budowli [60]

Północnych Niemiec i mieści dziś m.in. części archiwum miejskiego, barokową bibliotekę, salę kapituły oraz pietę autorstwa Ernsta Barlacha. Z przyklasztornego kościoła zostały jedynie ruiny chóru i mury zewnętrzne.

Kościół Mariacki, pierwszy raz wzmiankowany w 1298 roku uchodził w owym czasie za najwyższą budowlę na świecie.

To mistrzowskie dzieło gotyku ceglanego mieści, obok ołtarza ze scenami koronacji Maryi, także barokowe organy autorstwa Stellwagena. Obowiązkowo należy wejść na wieże kościelne!

Najsłynniejszy ze średniowiecznych domów szczytowych został wybudowany przez rodzinę burmistrza Wulflama. Obecnie w tym budynku sprzed 1358 roku, mieści się m.in. restauracja.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Centrala turystyczna zaprasza codziennie (od maja do października) na zwiedzanie z przewodnikiem miasta Hanzy i światowego dziedzictwa kultury.

Uzupełnienie oferty turystycznej stanowią audioprzewodniki, rajdy szlakiem gotyku ceglanego oraz wielojęzyczne broszury informacyjne.

Inne atrakcje Oceanarium o spektakularnej bryle architektury na wyspie portowej oraz żółwiami-olbrzymami w Muzeum Morskim, znajdującym się w halowym kościele klasztornym pw. św. Katarzyny aż po Nautineum na wyspie Dänholm – Niemieckie Muzeum Morskie ze swoimi licznymi oddziałami w Stralsundzie jest największym muzeum tego rodzaju w Europie Środkowej.

W gotyckiej Manufakturze Piwnej (Störtebeker Braumanufaktur) przy Greifswalder Chaussee organizowane są codziennie wycieczki z przewodnikiem. Tutejsza stara warzelnia i chłodnia na statku nie tylko oddychają historią, ale pozwalają na własne oczy zobaczyć i przeżyć produkcję piwa.

↑ Ratusz i kościół pw. św. Mikołaja

↑ Brama Kniepertor

↑ Kościół Mariacki

Informacja Turystyczna Alter Markt 9 D–18439 Stralsund tel.: +49 3831 252340 info@stralsundtourismus.de www.stralsundtourismus.de I oczywiście go skosztować! Tu znajdują się: restauracja i sklepik.

[61]

Kościoł pw. św. Stefana i brama Elbtor

Tangermünde

PB2

W urokliwej dolinie rzeki Tanger około 1000 roku na terenie dawnego przedzamcza powstało miasteczko Tangermünde.

O ogromnym znaczeniu Tangermünde jako miasta hanzeatyckiego i drugiej rezydencji cesarza Karola IV świadczą jego zabytki gotyckie. Do dziś miasto zachowało swój średniowieczny charakter.

Starówka miasta otoczona niemal w całości murami obronnymi z zachowanymi do dziś trzema brami. W centrum miasta znajdują się wspaniały ratusz i kościół pw. św. Stefana.

Najważniejsze zabytki gotyckie Ratusz został zbudowany prawdopodobnie przez szczecińskiego architekta Hinricha Brunsberga w 1430 roku. Ze swoją 24-metrową fasadą zewnętrzną i interesującym wyposażeniem należy do najpiękniejszych budowli tego typu na terenie Niemiec Północnych.

87-metrowa wieża kościoła pw. św. Stefana dominuje obecnie w panoramie miasta.

Przebudowa kościoła do uzyskania kształtu ceglanego kościoła halowego przebiegała w kilku etapach. Większość wyposażenia wnętrz została zniszczona podczas pożaru w 1617 roku. Dlatego też w kościele najcenniejszymi elementami wyposażenia są XVII-wieczne kamienna ambona i organy autorstwa Hansa Schrera.

Brama Neustädter Tor z przedbramiem i parchamem stanowi [62]

część średniowiecznych murów obronnych, które otaczają miasto prawie w całości. Budowla składa się z wieży bramnej o profilu prostokątnym z XIII wieku i zbudowanej w 1450 roku okrągłej wieży oraz wewnętrznej bramie z ostrołukowym przejazdem. Obie bramy połączone są pomostem. Oprócz bramy Neustädter Tor zachowały się także dwie inne bramy: Hünerdorfer Tor i Elbtor.

Informacja Turystyczna Markt 2 D–39590 Tangermünde tel.: +49 39322 22393 buero@tourismustangermuende.de www.tourismustangermuende.de

↑ Kościół pw. św. Stefana i brama Hünerdorfer Tor

↑ Brama Neustädter Tor

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Ogólnodostępne zwiedzanie miasta wraz z oprowadzaniem po zamku odbywa się od kwietnia do października w weekendy i dni robocze o godz. 11.00.

Od maja do września dodatkowo od poniedziałku do piątku o godz. 18.00.

Inne atrakcje

↑ Zamek

W Burgmuseum (Muzeum Zamkowym), w jednym z najstarszych domów mieszczańskich miasta prezentowane jest znaczenie zamku Tangermünde jako rezydencji margrabiów i książąt Brandenburskich do połowy XV wieku oraz suwerenna jego ranga za czasów cesarza Karla IV. Rejsy statkiem po Łebie umożliwiają podziwianie miasta od strony rzeki, a także poznanie okolicznej fauny i flory.

W odległości ok. 12 km znajduje się Prämonstratenser Kloster (Klasztor Norbertanów) w Jerichow, który jest jednym z najstarszych klasztorów romańskich zbudowanych z cegły.

↑ Ratusz

[63]

Kościół pw. św. Mikołaja

Wismar

PD2

Hanzeatyckie miasto Wismar wraz ze Stralsundem zostało w 2002 roku wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Jego najważniejszymi zabytkami są: historyczny port, potężne gotyckie ceglane kościoły, gotyckie kamienice mieszczańskie i rynek. Historyczne centrum miasta zachowało swój średniowieczny układ urbanistyczny i jest przykładem typowego nadmorskiego miasta handlowego lokowano na prawie lubeckim. Zachowana starówka z wieloma cennymi zabytkami pokazuje polityczne znaczenie i bogactwo tego nadbałtyckiego miasta w średniowieczu.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. św. Mikołaja z XIV i XV wieku jest jednym z trzech największych kościołów farnych miasta, który w całości przetrwał II wojnę światową.

Jego nawa główna o wysokości 37 metrów sprawia, że kościół zalicza się do najwyższych ceglanych kościołów gotyckich. Świątynia posiada w swoich murach bogate wyposażenie, od średniowiecznych ołtarzy bocznych aż po sztukę nowożytną, jak rzeźby Ernsta Barlacha.

Kościół pw. św. Jerzego stanowi inny znakomity przykład gotyku ceglanego. Po poważnych uszkodzeniach w czasie II wojny światowej i zniszczeniach w czasach byłej NRD, odbudowa kościoła została już ukończona.

[64]

Mierząca 80 metrów wysokości wieża kościoła Mariackiego stanowi widoczny z daleka symbol Wismaru. Podczas II wojny światowej kościół został uszkodzony i w 1960 roku wysadzono go w powietrze, pozostała tylko wieża, która dzisiaj służy m.in. jako sala wystawowa.

Kościół pw. Ducha Świętego – z XIV wieku otrzymał swój dzisiejszy wygląd w XVI wieku i jest częścią zachowanego prawie w całości średniowiecznego szpitala. Kościół posiada, oprócz barokowych malowideł na suficie i cennej, renesansowej ambony, wyjątkowy dla sztuki niemieckiej fresk, który obrazuje w formie krzyżówki zwrot „Deo Gracias” (Bogu niech będą dzięki) w 504 wariantach.

Kościół pw. św. Jerzego →

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Zwiedzanie kościołów możliwe jest przez cały rok. Kościół pw. Ducha Świętego oferuje noclegi dla pielgrzymów w ramach pielgrzymki „Via Baltica”. W wieży kościoła Mariackiego i kościele pw. św. Jerzego można zobaczyć wystawę „Drogi do gotyku ceglanego”. Codziennie możliwe jest zwiedzanie miasta z przewodnikiem.

Informacja Turystyczna Lübsche Straße 23 a D–23966 Wismar tel.: +49 3841 19433 touristinfo@wismar.de www.wismar-tourist.de

Inne atrakcje W gotyckich piwnicach klasycystycznego ratusza można oglądać stałą wystawę „Wismar – obrazy miasta”, która przybliża odwiedzającym historię tego hanzeatyckiego miasta.

Dwór książęcy był siedzibą książąt meklemburskich, a składa się z późnogotyckiego „Starego Domu” oraz wybudowanego ok. 1550 roku w stylu włoskiego renesansu „Nowego Domu”.

Do 1802 roku dwór był siedzibą Najwyższego Sądu Szwecji na Niemcy Północne.

Rynek zajmuje powierzchnię 1 hektara i jest jednym z największych w Niemczech Północnych. Godna zobaczenia jest fontanna, zbudowana w latach 1580–1602 w stylu holenderskiego renesansu, i która do 1897 roku zaopatrywała miasto w wodę pitną.

↑ Archidiakonat

↑ Wieża kościoła Mariackiego

[65]

Kościół pw. św. Piotra

Wolgast

PD4

Książęce miasto Wolgast położone nad rzeką Peeną liczy dziś 12,5 tysiąca mieszkańców i często nazywane jest „bramą na wyspę Uznam”. Most nad rzeką Peene, największy most zwodzony w północnych Niemczech, łączy Wolgast z wyspą Uznam i nadaje temu portowemu miastu niepowtarzalny wygląd. W tym liczącym 750 lat mieście książąt z linii pomorsko-wołogoskiej warto zobaczyć pełne uroku uliczki, zaułki i zapomniane podwórza, historyczne fasady i budowle.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. św. Piotra to trójnawowa bazylika z XIV wieku.

W ciągu kilku stuleci dokonano tu wielu architektonicznych zmian, jednak zawsze wznoszonych wg gotyckiego pierwowzoru. Świątynia ta była jednocześnie nadwornym kościołem i miejscem ostatniego spoczynku dla pomorskich książąt z linii pomorskowołogoskiej. Kręconymi schodami można wspiąć się na kościelną wieżę, z której ze względu na swoje centralne położenie rozpościera się wspaniała panorama miasta.

W czasie prowadzonych w latach 2002–2007 prac konserwatorskich odrestaurowano w kościele sarkofagi pomorskich książąt, za co UE przyznała kościołowi w 2010 roku nagrodę dziedzictwa kultury UE – Europa Nostra Award.

Kaplica pw. św. Gertrudy wzniesiona w XV wieku jako późnogotycka budowla centralna i uważana jest za kopię Grobu Świętego w Jerozolimie.

Przypuszcza się, że jej fundatorem był książę wołgoski Warcisław IX, który sam pielgrzymował do Jerozolimy. Kaplica ta jest jedną z 3 ocalałych kapliczek tego rodzaju, 2 w byłej polskiej części Pomorza.

Przykłady pięknych gotyckich kościołów można zobaczyć w pobliskim Lassan, gdzie znajduje się halowy kościół pw. św. Jana, jak również kościół pw. św. Michała w Krummin.

Kaplica pw. św. Gertrudy →

[66]

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Od czerwca do września w kościele św. Piotra odbywa się „Letnie muzykowanie w Wolgast”.

Zwiedzanie kościoła pw. św. Piotra z przewodnikiem możliwe jest od maja do października.

Inne atrakcje Rungehaus, to dom, w którym urodził się Philipp Otto Runge, twórca romantyzmu w sztuce niemieckiej, po Casparze Davidzie Friedrichu to najbardziej znany przedstawiciel tej epoki.

Udostępniony dla zwiedzających dom, mieszczący się przy Kronwiekstraße, stał się dziś nowoczesnym muzealnym miejscem spotkań.

125-letni prom z napędem parowym Eisenbahndampffähre „Stralsund“ jest najstarszym tego typu promem w Niemczech.

Dziś zacumowany w porcie miejskim stanowi Muzeum Techniki.

Informacja Turystyczna Rathausplatz 10 D–17438 Wolgast tel.: +49 3836 600118 stadtinfo@wolgast.de www.wolgast.de

↑ Kościół pw. św. Piotra

Gotyk ceglany na rowerze Trasa licząca ok. 140 kilometrów stanowi pętlę wiodącą od uniwersyteckiego i hanzeatyckiego Greifswaldu przez książęcy Wolgast aż do Hanzeatyckiego Miasta Anklam, a stamtąd dwoma różnymi odcinkami prowadzi z powrotem do Greifswaldu.

Obok atrakcji oferowanych przez te trzy miasta położone na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego zainteresowani architekturą cykliści znajdą na trasie cały szereg pięknych wiejskich kościółków oraz inne zabytki, jak Park Rzeźb Katzow, barokowy zamek Griebenow czy zamek Wrangelsburg.

Z centrum Greifswaldu można udać się trasą wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego w kierunku Eldeny i dalej, przez Kemnitz i Katzow, do Wolgast. Stamtąd trasa biegnie pętlą wokół wyspy Uznam, równolegle do biegu rzeki Penne przez Wehrland i Lassan do Anklam.

Następnie trasa prowadzi doliną rzeki Penne do Quilow, dalej przez Gützkow, Behrenhoff, Griebenow i Levenhagen do Horst. Do Greifswaldu wracamy Wschodnią Trasą Gotyku Ceglanego. Odcinek alternatywny biegnie z Anklam przez Wrangelsburg i Hanshagen do Greifswaldu.

Broszurę informacyjną mogą Państwo zamówić bezpłatnie przez info@eurob.org.

[67]

Panorama Chełmna

CHEŁMNO

PC9

Chełmno to malowniczo położone na dziewięciu wzgórzach Wysoczyzny Chełmińskiej miasto hanzeatyckie i dawna stolica historycznej ziemi chełmińskiej. Wzmiankowane (po łac. Culmen) w dokumentach już w 1065 roku. Prawo lokacyjne, tzw. „Przywilej Chełmiński”, nadane Chełmnu przez Zakon Krzyżacki 28 grudnia 1233 roku, stało się do XVIII wieku wzorcem do lokowania ponad 225 miast (m.in. Warszawy, Torunia, Gdańska) oraz 1346 wsi i osad. Wartość przepięknej, zabytkowej starówki Chełmna zaakcentował jej wpis w 2005 roku na Listę Pomników Historii Prezydenta RP. Za sprawą relikwii św. Walentego, przechowywanej od stuleci w kościele farnym pw. Wniebowzięcia NMP, oraz corocznie obchodzonych 14 lutego „Walentynek Chełmińskich”, Chełmno znane jest również jako „Miasto Zakochanych®” i „Miasto Miłości®”.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP – należy do najstarszych i największych kościołów na Pomorzu Wschodnim. Zbudowany w latach 1280–1320 jako trójnawowy kościół halowy z dwiema rożnej wysokości wieżami. Kościół posiada bogate wyposażenie z okresu gotyku, renesansu, baroku i rokoko.

Bardzo cenne są znajdujące się tu relikwie patrona zakochanych, Świętego Walentego oraz średniowieczne polichromie.

Od 1649 roku Sanktuarium Maryjne. Warto również zwiedzić 60-metrową wieżę – najwyższy punkt widokowy w mieście.

[68]

Dawny cystersko-benedyktyński zespół klasztorny z XIII/XIV wieku. Godne zobaczenia są: klasztor, skarbiec, podziemia klasztorne oraz dwukondygnacyjny kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (1290–1330) z kryptą ksieni Magdaleny Mortęskiej – reformatorki polskich benedyktynek w 1605 roku.

Kościół pofranciszkański pw. św. Jakuba Starszego i św. Mikołaja zbudowany na przełomie XIII/XIV wieku jako trójnawowa pseudobazylika z charakterystyczną wysmukłą sygnaturką od południa. Warte zobaczenia są także ogromnych wymiarów średniowieczne polichromie.

Kościół podominikański pw. św. Piotra i Pawła z przełomu XIII/XIV wieku.

We wnętrzu m. in. płyta nagrobna z XIV wieku – pierwszego biskupa chełmińskiego Heidenryka.

Kościół pw. Ducha Świętego – zbudowany w latach 1280–1290 roku. Pierwotnie kościół szpitalny Duchaków.

Chełmińska Informacja Turystyczna Ratusz/Rynek 28 PL–86-200 Chełmno tel.: +48 56 6862104 it@chelmno.pl www.chelmno.pl

Kaplica pw. św. Marcina – jest to najmłodszy zabytek gotycki Chełmna z ok. poł. XIV wieku.

Szachownicowy układ ulic z XIII wieku otoczony jest niemal w pełni zachowanymi, średniowiecznymi murami obronnymi o długości 2270 metrów, z dwiema bramami i 23 basztami.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Tradycyjne zwiedzanie gotyckiej starówki Chełmna oraz inne tematyczne zwiedzania można zamówić w Informacji Turystycznej. Latem odbywają się „Spacerki po Chełmnie” – bezpłatne zwiedzanie miasta z Kołem Przewodników PTTK. Inne atrakcje Gotycko-renesansowy ratusz, nazywany również „Perłą renesansu na Pomorzu”. Pierwotnie gotycki z ok. 1298 roku, przebudowany w latach 1567–1596, w stylu późnego renesansu. Na jego zachodniej ścianie znajduje się średniowieczny wzorzec miary długości tzw. pręt chełmiński o długości 4,35 metra.

↑ Kościół pw. św. Jakuba Starszego i pw. św. Mikołaja

Od 1983 roku czynne jest tu Muzeum Ziemi Chełmińskiej i IT. Park Miniatur Zamków Krzyżackich znajdujący się przy murach obronnych na terenie Parku Pamięci i Tolerancji im. doktora Rydygiera.

Szczególnymi wydarzeniami są organizowane tu corocznie 14 lutego „Walentynki Chełmińskie” z Festiwalem Piosenki Miłosnej i Jarmarkiem św. Walentego, czy w sierpniu – Perspektywy 9 Hills Festival.

Aktualny kalendarz imprez, w tym koncertów w chełmińskich kościołach gotyckich można znaleźć na stronie internetowej miasta: www.chelmno.pl.

← Dawny cystersko benedyktyński zespół klasztorny

[69]

Bazylika Mariacka i Żuraw

GDAŃSK

PD9

Gdańsk to stolica aglomeracji liczącej ponad 1 mln mieszkańców.

Wraz z Sopotem i Gdynią tworzy Trójmiasto. Umiejscowienie przy ujściu Wisły uczyniły z Gdańska już w Średniowieczu, jednego z najważniejszych członków Hanzy oraz sprawiło, że był grodem niezwykle, jak na tamte czasy, bogatym. Choć historia nie oszczędzała Gdańska, to po każdej katastrofie naturalnej, wojnie czy pożarze, miasto zawsze się odbudowywało. To w Gdańsku rozpoczęła się II Wojna Światowa. To w Gdańsku wyrwano pierwszą cegłę z Muru Berlińskiego, a Solidarność zapoczątkowała upadek reżimów komunistycznych w całej Europie Środkowej.

Gdańsk to także bardzo popularny kierunek turystyczny. Położony na wybrzeżu Bałtyku, pełen wspaniałych gotyckich budowli, zabytkowych kościołów, interesujących muzeów i urokliwych, pełnych bursztynu uliczek, Gdańsk niezmiennie zachwyca i fascynuje.

Najważniejsze zabytki gotyckie Bazylika Mariacka jest największą ceglaną świątynią w Europie. Wznoszona przez ponad półtora wieku w czasie rozkwitu hanzeatyckiej świetności miasta. Wnętrza tego arcydzieła średniowiecznej architektury kryją wiele skarbów sztuki średniowiecznej i barokowej, m.in. ołtarz główny dzieła mistrza Michała Schwarza z Augsburga, kamienną Pietę z roku ok.

1410 roku, kopię tryptyku Hansa Memlinga „Sąd Ostateczny” i słynny zegar astronomiczny z XV wieku.

[70]

Żuraw – największy dźwig portowy średniowiecznej Europy jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Gdańska.

Służył do przeładunku towarów i stawiania masztów na statkach.

Pełnił funkcję bramy miejskiej.

W jego wnętrzu znajduje się zrekonstruowany mechanizm napędowy – drewniane koło, poruszane siłą ludzkich nóg.

Wielki Młyn to obiekt średniowiecznej architektury technicznej. Wzniesiony na kanale Raduni, był największą inwestycją przemysłową ówczesnej Europy.

Pełnił funkcje młyna, spichlerza i piekarni. Niestety obiekt został zamknięty i na chwilę obecną nie można wejść do środka.

Kościół pw. św. Mikołaja, którego korzenie sięgają końca XII wieku. Jest jedynym kościołem Gdańska, który nie został zniszczony podczas II wojny światowej. Trójnawowa gotycka świątynia zachwyca wyjątkowo bogatym wystrojem z XVII wieku oraz późnobarokowym prospektem organowym.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Atrakcyjną ofertą dla osób przyjeżdżających do Gdańska jest Karta Turysty, dzięki której można wejść bezpłatnie lub uzyskać rabaty na wstęp do wielu atrakcji i restauracji.

Gdańskie Centrum Informacji Turystycznej Długi Targ 28/29 PL–80-830 Gdańsk tel.: +48 58 3014355 gcit@visitgdansk.com www.visitgdansk.com

Inne atrakcje W Ośrodku Kultury Morskiej można w interaktywny sposób zaczerpnąć wiedzy z zakresu tematyki morskiej z wykorzystaniem multimediów.

Hevelianum oferuje rozrywkę i naukę dla całej rodziny. Tutaj mogą się Państwo dowiedzieć wiele nowego z dziedziny fizyki, astronomii, historii i biologii i spędzić miłe chwile z rodziną pośród zieleni. Znajduje się w centrum miasta – w forcie Grodzisko z XIX wieku.

Europejskie Centrum Solidarności (ECS) – na stałej wystawie prezentowana jest historia Stoczni Gdańskiej i polskich ruchów opozycyjnych w latach 1956–1989 oraz powstania „Solidarności”.

Bazylika Mariacka ↑↓ ↘

[71]

Zakon Krzyzacki Rozprzestrzenienie się w Polsce gotyku ceglanego związane jest nie tylko z Hanzą, lecz również z Zakonem Krzyżackim, ponieważ Zakon ten lokował wiele miast i wpływał na ich rozwój. Zakon Krzyżacki (Zakon Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie) powstał w Akce na Ziemi Świętej podczas wypraw krzyżowych w 1190 roku jako zakon szpitalny, a później podniesiony do rangi duchownego zakonu rycerskiego. Dzięki wielu nadaniom Zakon szybko się wzbogacił i zaczął swoją działalność poza granicami Akki. Pierwsze domy zakonne powstawały w okolicach Akki, a następnie w południowych Włoszech. W latach 1200–1300 budowano jeden dom zakonny rocznie. Za podbój i prowadzenie akcji chrystianizacyjnej na pogańskie Prusy w 1226 roku Zakon otrzymał w dzierżawę od Konrada Mazowieckiego położoną nad Wisłą – ziemię chełmińską. Tutaj Krzyżacy zakładają swoje państwo, którego z czasem granice sięgają do Zatoki Fińskiej. Po upadku Akki Zakon przenosi swoją siedzibę na ziemię chełmińską. Stolicą państwa krzyżackiego miało stać się nowe miasto Chełmno (budowane przez nich jako średniowieczny wzorzec) i tutejszy zamek, który był wówczas siedzibą I-szej komturii krzyżackiej. Do 1251 roku mistrz krajowy zakonu rezydował w Chełmnie, a następnie w Elblągu, do czasu kiedy w 1309 roku siedziba Wielkiego Mistrza Zakonu zostaje ostatecznie przeniesiona do Malborka. Do obrony państwa krzyżackiego zbudowali oni sieć zamków, a przy okazji założono również wiele nowych miast. Wysoko rozwinięte zarządzanie finansowe przyniosło im ogromne dochody, co sprawiło, że Zakon krzyżacki posiadał największą władzę w basenie Morza Bałtyckiego. Najważniejsze miasta państwa krzyżackiego już od XIII wieku uczestniczyły aktywnie w Hanzie, tworząc tzw. grupę pruską, w skład której wchodziły wg ustalonej kolejności: Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec i Braniewo.

Swoje przedstawicielstwo miały również w Lubece. Około 1400 roku liczne kłótnie i powstania miast przeciwko władzy zakonnej oraz wojny z Polską doprowadziły do kryzysu. W 1525 roku następuje sekularyzacja zakonu krzyżackiego, Wielki Mistrz przechodzi na luteranizm. W 1525 roku powstaje Księstwo Pruskie, które staje się wieczystym lennikiem Królestwa Polskiego. Kończy się wówczas panowanie Krzyżaków na terenie Prus i w krajach nadbałtyckich. ↓ Panorama Chełmna

[72]

Panorama Grudziądza ze spichrzami oraz wieżą zamkową Klimek ↑

↑ Lubeka, Kościół Mariacki

Hanza Powstanie gotyku ceglanego jako stylu architektonicznego nierozerwalnie związane jest z historią Hanzy i jej miast członkowskich, w których gotyk ceglany stał się charakterystycznym stylem architektonicznym. Znaczenie Hanzy, wspólnoty interesów kupców oraz miast od XIII wieku trudno jest wytłumaczyć z pominięciem założenia Lubeki. To właśnie to wydarzenie stanowiło wstęp do wyjątkowego w historii sukcesu gospodarczego i politycznego zapoczątkowanego na południowej części wybrzeża Morza Bałtyckiego. W okresie świetności Hanzy (XIV / XV wiek) związanych z nią było 70 miast, a pozostałych 130 miało status stowarzyszonych.

Ożywienie gospodarcze związane z Hanzą doprowadziło w basenie Morza Bałtyckiego i dalej na południe w głębi lądu do bardzo intensywnego rozwoju budownictwa, z wykorzystaniem jako materiału budowlanego przede wszystkim cegły gotyckiej. Także miasta nie będące członkami Hanzy, takie jak Wolgast czy Ribnitz-Damgarten, zostały w tamtym czasie założone i pozostawały pod silnym jej wpływem. Wraz z początkiem wojny trzydziestoletniej działalność Hanzy praktycznie wygasła. Dopiero w 1980 roku powołano do życia tzw. „Nową Hanzę“. Wiele miast postanowiło też przywrócić w swoich nazwach przydomek „hanzeatycki“.

[73]

Panorama z bazyliką pw. św. Mikołaja i zespołem gotyckich spichrzy

GRUDZIĄDZ

PC9

Grudziądz to pomorskie miasto położone pomiędzy Toruniem i Gdańskiem, na prawym brzegu Wisły. Z prawami miejskimi od 1291 roku, obfituje w zabytki, które są scenerią dla wielu wydarzeń kulturalnych i artystycznych. Stare Miasto oparte o rzekę ciągiem 26 monumentalnych gotyckich spichrzy tworzy wyjątkowo piękną panoramę, odmienną w zależności od pory roku. W średniowieczny układ ulic miasta, poza gotyckimi zabytkami, wkomponowane są trzy barokowe klasztory: opactwo benedyktyńskie z kościołem pw. św. Ducha, kolegium jezuickie z kościołem pw. św. Franciszka Ksawerego oraz klasztor reformatów z kościołem pw. św. Krzyża.

Najważniejsze zabytki gotyckie Zespół gotyckich spichrzy to wizytówka Grudziądza. Pierwsze murowane spichrze powstały w połowie XIV wieku. Budynki posiadają od 4 do 9 kondygnacji od strony Wisły i zaledwie od 2 do 4 od strony miasta. W znacznej części budynków zachowały się oryginalne belki stropowe, a w murach kilku z nich znajdziemy relikty rynien do transportu zboża oraz kule armatnie upamiętniające liczne wojny.

Najbardziej monumentalne spichrze mieszczą dziś miejskie muzeum.

Bazylika pw. św. Mikołaja to najstarszy kościół w Grudziądzu.

Jego budowa rozpoczęła się w XIII wieku. Z czasów średniowiecza zachowały się freski oraz terakotowe rzeźby wmurowa[74]

ne w korpus wieży. W prezbiterium znajduje się romańska chrzcielnica przywieziona z Gotlandii przez Wikingów. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne w stylu barokowym posiadają obrazy i rzeźby z XVII wieku.

W wieży kościoła znajdują się trzy zabytkowe dzwony, najstarszy – św. Mikołaj – odlany został w 1482 roku.

Brama Wodna to jedyna zachowana z 4 bram prowadzących do miasta. Zbudowana w XIV wieku prowadziła z placu promowego nad Wisłą do miasta i zamku.

Informacja Turystyczna ul. Rynek 3-5 PL–86-300 Grudziądz tel.: +48 56 4612318 it@gdz.pl www.it.gdz.pl

Góra Zamkowa z wieżą Klimek Zamek w Grudziądzu Krzyżacy zbudowali w latach 1260–1299 na wzgórzu nazwanym Górą Zamkową. Zamek powstał na planie czworoboku z wolnostojącą wieżą obronną na dziedzińcu.

Najbardziej reprezentacyjne południowe skrzydło mieściło kaplicę oraz refektarz z kapitularzem. W części wschodniej i północnej znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, m.in. kuchnia, piekarnia, browar i szpital. W zachodnim skrzydle znajdowały się dormitoria (sypialnie) zakonników oraz gdanisko.

Na dziedzińcu wykopano 50-metrowej głębokości studnię. Obecnie relikty zamku wyeksponowano, a wieżę zamkową zrekonstruowano jako widokową.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Zwiedzanie Starego Miasta z przewodnikiem trwa 3 godziny.

Przewodnika można zamówić w Informacji Turystycznej.

Zwiedzanie reliktów zamku oraz wstęp na wieżę Klimek są bezpłatne.

Inne atrakcje Cytadela grudziądzka to największa twierdza w północnej części Polski. Zbudowana w XVIII wieku celem obrony przeprawy przez Wisłę przed Rosjanami. Kryje w sobie ponad 30 km podziemnych chodników i korytarzy, ponad 2 tysiące nietoperzy oraz skarby ukryte tu w czasie II wojny światowej.

Cytadelę można zwiedzać 3 maja i 11 listopada oraz w każdą sobotę o 11:00, od 1 maja do 30 września.

Baseny z gorącą, słoną wodą znajdują się w Geotermii Grudziądz. Solankę o leczniczych właściwościach poza rekreacją wykorzystuje się do zabiegów.

W Geotermii znajduje się także jedyna w Europie tężnia solankowa zamknięta w piramidzie.

↑ Góra Zamkowa z wieżą Klimek

Brama Wodna ↓

[75]

Myślibórz z lotu ptaka

Myślibórz

PB5

Myślibórz położony jest w południowo-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, w centrum Pojezierza Myśliborskiego. Walorami gminy Myślibórz są jeziora, lasy i tereny chronionego krajobrazu. Z ponad 20 jezior największe jest Jezioro Myśliborskie, którego powierzchnia wynosi 617 ha.

Myślibórz (niem. Soldin), obecnie miasto powiatowe, ulokowane w XIII wieku na prawie niemieckim, przez wieki główny ośrodek polityczny – stolica Nowej Marchii. Z tego okresu w mieście pozostało wiele wspaniałych zabytków. W 1933 roku w Pszczelniku pod Myśliborzem w trakcie lotu Nowy Jork-Kowno doszło do katastrofy, w której zginęli lotnicy litewscy S. Darius i S. Girenas.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kolegiata pw. św. Jana Chrzciciela Łączony z działalnością templariuszy, pierwotny granitowy kościół powstał w trzeciej ćwierci XIII wieku – niemal zupełnie zniszczony. W 1298 roku – fundacja kościoła i ustanowienie przez margrabiego Albrechta III Kapituły Kolegiackiej nadzorującej kościoły Nowej Marchii.

Informacja Turystyczna Muzeum Pojezierza Myśliborskiego ul. Bohaterów Warszawy 74 PL–74-300 Myślibórz tel. +48 95 7472448 muzeum.mysliborz@gmail.com www.muzeum.mysliborz.pl [76]

W 1697 roku – ufundowanie głównego ołtarza. Kościół ulegał zniszczeniom i pożarom. Od 1593 roku – świątynia protestancka. Po II wojnie światowej kościół rzymskokatolicki.

Klasztor podominikański Ufundowany został przez margrabiego Albrechta III w 1275 roku. Kościół klasztorny wzniesiono jako jednonawową budowlę na planie prostokąta, z wielobocznym zamknięciem prezbiterium. Budowlę opinają przypory, a wieńczy dwuspadowy dach z masywem wieżowym.

Wnętrze świątyni uległo kompletnemu przekształceniu. Najcenniejszym elementem jest zachowany pierwotny ostrołukowy portal północny. Obecnie siedziba Myśliborskiego Ośrodka Kultury.

Klasztor podominikański ↓

Kaplica pw. św. Ducha Wzniesiona w poł. XIV wieku.

Budowla powstała na planie prostokąta, wzniesiona z ciosów kamiennych i cegły ceramicznej. Prostopadłościenna bryła przykryta jest dwuspadowym dachem. Od strony południowej do wnętrza prowadzi oryginalny ostrołukowy portal. Do czasów reformacji – funkcje liturgiczne, później owczarnia, browar, spichlerz, remiza strażacka. Obecnie siedziba Muzeum Pojezierza Myśliborskiego.

Inne atrakcje Obwarowania miejskie Myślibórz zaraz po lokacji średniowiecznego miasta opasany został obwarowaniami – murami obronnymi wzmocnionymi czworobocznymi lub kolistymi basztami. Mury wzniesiono z kamienia polnego na zaprawie wapiennej i częściowo z cegły ceramicznej. Wjazd do miasta umożliwiały trzy bramy miejskie.

Do dziś zachowała się brama Nowogródzka i Pyrzycka, a także Baszta Prochowa i fragmenty murów po wschodniej i zachodniej stronie miasta. W pobliżu Bramy Nowogródzkiej zachowała się XV-wieczna Kaplica św. Gertrudy, mieszcząca obecnie Ośrodek Edukacji Plastycznej.

Jarmark Klasztorny Doroczna impreza o charakterze historycznym nawiązująca do średniowiecznych jarmarków.

Ludyczność łączy się tu z nauką: kramy rzemieślników i występy grup rekonstrukcyjnych przenoszą uczestników w wieki średnie, a konferencje naukowe ułatwiają poznanie i zrozumienie dawnych czasów.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Zwiedzanie starego miasta z przewodnikiem – można zamówić w Muzeum Pojezierza Myśliborskiego – tel. 95 7472448. ↓ Jarmark Klasztorny

[77]

Panorama Olsztyna z widokiem na Zamek Kapituły Warmińskiej

OLSZTYN

PC10

Olsztyn (niem. Allenstein) prawa miejskie uzyskał w 1353 roku, nazwa miasta pochodzi od rzeki Łyny (Alle), nad którą jest położony. Miasto jest stolicą województwa warmińskomazurskiego. Malownicze położenie Olsztyna wśród lasów i jezior przyciąga turystów z różnych krajów. Na starym mieście zobaczyć można zabytki gotyku ceglanego – Zamek Kapituły Warmińskiej, Katedrę pw. św. Jakuba, Stary Ratusz oraz Bramę Górną i fragmenty murów obronnych. Do dziś niemal bez zmian zachował się średniowieczny układ przestrzenny starego miasta, choć większość kamienic odbudowano po II wojnie światowej. Ich elewacje ozdabiają sgraffita wykonane przez olsztyńskich artystów w latach 60-tych XX wieku.

Najważniejsze zabytki gotyckie Zamek Kapituły Warmińskiej, obecnie siedziba Muzeum Warmii i Mazur Budowa zamku rozpoczęła się jeszcze przed lokacją miasta ok.

1348 roku. Północne skrzydło zamku powstało ok. 1373 roku, skrzydło południowe z wieżą do około 1430 roku. Do 1772 roku zamek był siedzibą kanoników warmińskich. Jeden z nich – Mikołaj Kopernik, rezydował na zamku w latach 1516–1521 i prowadził tu obserwacje astronomiczne.

Bazylika konkatedralna pw. św. Jakuba Początki budowy fary datowane są na przełom XIV i XV wieku, [78]

dach nad korpusem został założony po 1429 roku, a budowę wieży ukończono w 1596 roku.

Nawę główną przekryto sklepieniem sieciowym, a w nawach bocznych występują sklepienia kryształowe. We wnętrzu można zobaczyć: dwa późnogotyckie ołtarze (tryptyki) z XVI wieku.

W lipcu i sierpniu odbywają się tu Olsztyńskie Koncerty Organowe.

Informacja Turystyczna pl. Jana Pawła II 1 (Ratusz, wejście od ul. 1 Maja) PL–11-041 Olsztyn tel. +48 89 5210398 info@olsztyn.eu www.olsztyn.eu www.visit.olsztyn.eu

Brama Górna obecnie hotel „Wysoka Brama” Powstała wraz z systemem fortyfikacji miejskich na przełomie XIV i XV wieku. System obronny miasta składał się z otaczających go murów oraz bram i baszt.

Mury miejskie połączone były z zewnętrznym obwodem murów zamku. W 2012 roku w trakcie badań archeologicznych odkryte zostały relikty zespołu przedbramia.

Stary Ratusz obecnie Wojewódzka Biblioteka Publiczna Najstarsze gotyckie skrzydło Starego Ratusza wybudowano po 1500 roku. W latach 1623–1624 budynek powiększono do obecnych rozmiarów. Późniejsze zmiany nie wpłynęły na kształt bryły, jednak zatarły gotycki charakter elewacji. W 2003 roku podczas generalnego remontu biblioteki przywrócono gotyckie lico elewacjom skrzydła południowego.

↑ Brama Górna (Wysoka Brama)

Oferta turystyczna/Zwiedzanie • visit.olsztyn.eu – portal turystyczny Olsztyna • fortyfikacje.olsztyn.eu – szlak średniowiecznych fortyfikacji • www.przewodnik.olsztyn.pl – usługi przewodnickie • ukiel.olsztyn.eu – Centrum Rekreacyjno-Sportowego „Ukiel” (plaża miejska, wypożyczalnia sprzętu wodnego) • zamkigotyckie.org.pl/podrozepo-dawnych-prusach – oferta wycieczek po regionie

↑ Stary Ratusz

Inne atrakcje Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności“ Otwarte w październiku 2014 roku, mieści się w zrewitalizowanym budynku dawnego tartaku Raphaelsohnów, stanowiącym pozostałość po dawnej dzielnicy przemysłowej.

Obejrzeć w nim można wystawy dotyczące inżynierii miejskiej i rozwoju miasta.

Planetarium i obserwatorium astronomiczne Planetarium otwarte zostało w 1973 roku w 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.

Zobaczyć tu można projekcje rozgwieżdżonego nieba oraz ciekawe zjawiska astronomiczne.

Obok w dawnej wieży ciśnień z 1897 roku znajduje się obserwatorium astronomiczne. ← Bazylika pw. św. Jakuba

[79]

Kompleks budowli dawnego zamku książęcego

PŁOCK

PA10

Płock to dawna stolica Mazowsza, a w XII wieku stolica Polski.

Miasto ma tysiącletnią historię i należy do najstarszych w Polsce.

Jest też jednym z najpiękniej położonych miast w Polsce – na wysokiej skarpie nad Wisłą. Można tu spacerować, uprawiać jogging i jeździć na rowerze, a Wisła oferuje świetne warunki do żeglowania i uprawiania innych sportów wodnych. Do największych atrakcji na terenie starego miasta, noszących w sobie piętno ceglanego gotyku należą: kompleks budowli dawnego zamku książęcego i opactwo pobenedyktyńskie, dawna kolegiata św. Michała, fragment murów miejskich, dawna kanonia, baszta obronna, Dom pod Trąbami, kościół farny i kościół pw. św. Dominika.

Najważniejsze zabytki gotyckie Tradycja kolegiaty św. Michała sięga XII wieku. Istniejąca budowla powstała w XIII wieku i posiada cechy romańskogotyckie. W XV wieku dobudowano do niej gotycką wieżę. Od 1180 roku przy kolegiacie istniała szkoła typu „trivium”. Dziś mieści się tu liceum „Małachowianka”, uznawane za najstarszą istniejącą w tym samym miejscu szkołę w Polsce. W historycznych podziemiach mieści się muzeum szkolne.

Kolegiata pw. św. Michała, obok kościoła św. Dominika należą do najstarszych budowli gotyckich w kraju.

Kompleks budowli dawnego zamku książęcego i opactwa benedyktynów: początki zamku [80]

sięgają XIII wieku. W XIV wieku twierdza została rozbudowana przez polskiego króla Kazimierza Wielkiego. Dzisiaj można podziwiać jego fragmenty: Wieżę Szlachecką i Wieżę Zegarową oraz zachodnią część opactwa.

Gotycka kanonia, siedziba Towarzystwa Naukowego Płockiego pochodzi z 1445 roku.

Towarzystwo ma w swoim posiadaniu zbiory starodruków i inkunabułów m.in. „Caprichos” Francisco de Goya.

Fragment murów miejskich: Płock otaczały w XIV wieku mury miejskie o długości 1,7 kilometra.

Dzisiaj tylko 15-metrowy odcinek (przy skrzyżowaniu ul. Bielskiej i ul. Antoniego Juliana Nowowiejskiego) jest pozostałością tych imponujących fortyfikacji.

↓ Gotycka kanonia, siedziba Towarzystwa Naukowego Płockiego

↓ Kolegiata pw. św. Michała

Oferta turystyczna/Zwiedzanie

poświęcona historii miasta oraz wystawy archeologiczne i etnograficzne w dawnym spichlerzu.

• www.footsteps.city – aplikacja dzięki której lepiej poznamy Płock, a trasę zwiedzania zaprogramujemy według naszych upodobań.

• www.mazowsze.szlaki.pttk.pl – portal oraz aplikacja ze szlakami pieszymi i rowerowymi Ziemi Płockiej i Mazowsza.

• www.plockirowermiejski.pl – wypożyczalnia rowerów.

Gotyk ceglany można podziwiać również z kolejki turystycznej pn. „Ciuchcia Tumska“.

Inne atrakcje Powstała w XII wieku Bazylika Katedralna, później wielokrotnie przebudowywana, kryje w sobie szczątki dwóch polskich władców: Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego oraz replikę słynnych brązowych, romańskich Drzwi Płockich z 1154 roku.

W Muzeum Mazowieckim mieści się największy w Polsce zbiór sztuki secesyjnej i wystawa art deco, ponadto bogata ekspozycja

W dawnej synagodze znajduje się Muzeum Żydów Mazowieckich przedstawiające historię Żydów z Płocka i Mazowsza, Holokaust i kulturę żydowską.

W dawnym opactwie benedyktynów w sąsiedztwie Bazyliki Katedralnej znajduje się Muzeum Diecezjalne z cennymi zbiorami sztuki sakralnej, w tym rzeźb gotyckich oraz Skarbcem, w którym zgromadzono najcenniejsze dzieła złotnicze diecezji i gotyckie monstrancje.

Na Starym Rynku znajduje się klasycystyczny Ratusz i cel wielu pielgrzymek: Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, związane z osobą św. Faustyny.

Warto zajrzeć do pięknie położonego na wysokiej skarpie Ogrodu Zoologicznego. Na powierzchni 15 ha żyje blisko 5 tysięcy zwierząt, a wśród nich wiele cennych i rzadkich okazów.

Na terenie ZOO jest również m.in. park linowy, place zabaw, a latem mini zoo.

Informacja Turystyczna Pl. Stary Rynek 8 PL–09-400 Płock tel.: +48 24 3671944 biuro@turystykaplock.eu www.turystykaplock.eu

↑ Panorama Płocka

[81]

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

SŁAWNO

PD7

Sławno jest jednym z najstarszych miast w północnej Polsce, położonym na szlaku komunikacyjnym Szczecin-Gdańsk. Miasto o bogatej historii, sięgającej XII wieku z wyróżniającymi się dwiema bramami gotyckimi z XV wieku i kościołem Mariackim z XIV wieku.

Malownicze krajobrazy, dziewicze lasy, jeziora i rzeki zasobne w ryby zapewniają spokój z dala od miejskiego zgiełku. Co roku o tej samej porze organizowane są imprezy ponadregionalne związane tematycznie z dziedzictwem kulturowym miasta np.

Festiwal Orkiestr Dętych, Dzień Święców, Bieg 12 Mostów. Liczne atrakcje, bliskość ciekawych, nieodkrytych miejsc w regionie Pomorza powinno zaspokoić oczekiwania każdego turysty.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. Wniebowzięcia NMP To największa budowla sakralna w Sławnie. Został zbudowany w latach 1326–1364. Świątynia wzniesiona z cegieł, na kamiennej podmurówce. W 1945 roku kościół zniszczony, odbudowany później przez zakon franciszkanów. Wyposażenie kościoła jest skromne: ołtarz główny-tryptyk, płaskorzeźby – stacje drogi krzyżowej, ambona (lata 50-te XX wieku), osiemnastowieczna chrzcielnica, misa chrzcielna z XVI wieku, obraz olejny „Obrzezanie“ z XVIII wieku, trzy dzwony żeliwne z lat 20-tych XX wieku, współczesne tablice memoratywne i organy.

[82]

Brama Koszalińska – pierwsza wzmianka o bramie pochodzi z 1453 roku. Ta wolnostojąca budowla z cegły ma cokół z kamieni polnych. Przez wieki wykorzystywana w różnych celach: w 1738 roku była magazynem garnizonowym, w 1913 roku służyła organizacji młodzieżowej, a po II wojnie światowej suszono w niej węże strażackie.

Pierwsza wzmianka o Bramie Słupskiej datowana jest na rok 1458. Jest pozostałością obwarowań miejskich.

Wolnostojąca budowla z fundamentem z kamieni polnych.

W 1816 roku przeznaczona była na warsztaty wojskowe, później na magazyn. Pozostałością tej funkcji jest drewniany kołowrót na ostatniej kondygnacji.

Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Sławnie ul. Dworcowa 4 PL–76-100 Sławno tel.: +48 519 303031 biuro@darlot.pl www.slawno.pl Inne atrakcje Katolicki kościół pw. św. Antoniego. Został wybudowany w latach 1925–1928. Na neogotyckiej ceglanej fasadzie widać figurkę św. Antoniego z Padwy z wypalanej ceramiki (warsztat F. Theilmanna z Kolonii). Warty zobaczenia jest też pochodzący z czasów renesansu tryptyk przedstawiający sceny z życia św. Maryi autorstwa J. Schnitzera.

Izba Muzealna – wyjątkową pozycję stanowią tu stare XIXi XX-wieczne pieczęcie urzędowe.

Ponadto zobaczyć można pamiątkowe medale, różnego rodzaju odznaczenia, mapy i dokumenty. Izba czynna jest od wtorku do soboty w godz. 8:00–16:00.

Adres: Sławieński Dom Kultury, ul. Cieszkowskiego 2.

Ratusz został zbudowany w latach 1905–1907 i nie ucierpiał w czasie wojny. W sali konferencyjnej znajdują się witrażowe okna z herbami miast pomorskich i rodzin junkierskich, które wsparły finansowo jego budowę.

Dom Kultury, budynek z 1935 roku, zaprasza na wystawę poświęconą historii miasta.

↑ Brama Słupska

↑ Brama Koszalińska Kościół pw. Wniebowzięcia NMP ↗

[83]

Brama Pyrzycka

STARGARD

PC6

Stargard jest miastem, gdzie odnaleźć można wiele śladów historii Pomorza Zachodniego zaklętej w niezwykłe gotyckie budowle – świadectwo kunsztu dawnych rzemieślników i artystów. Wznoszący się ku niebu szlachetny gotyk kościołów jest świadectwem ludzkiej siły ducha – szczególnie wyraźnie widać to na przykładzie zachwycającej swoim pięknem i harmonią monumentalnej, ale jednocześnie subtelnej architektury Kościoła Mariackiego.

O bogactwie miasta, ale także przezorności jego hanzeatyckich mieszkańców świadczy jego imponujący system obronny. Rzeka Ina, zielone tereny parkowe wokół Starówki, Ratusz i kamieniczki przyciągają swoją urodą i klimatem. Stargard nazywany jest też „klejnotem Pomorza”.

Najważniejsze zabytki gotyckie Najcenniejszym skarbem na Starówce jest kolegiata pw. Najświętszej Marii Panny – dzieło Henryka Brunsberga (Hinrich Brunsberg). Ta budowana od XIII wieku świątynia zachwyca zachowanymi do dnia dzisiejszego koronkowymi ozdobami fasady. Oryginalne wykończenie wież, tzw. blendy stargardzkie, jedyny w swoim rodzaju wieniec kaplic w obejściu chóru oraz triforium świadczą o najwyższej jakości architektury kościoła.

Trójnawowy kościół pw. św. Jana zachwyca obejściem chóru i do dziś dobrze zachowanymi kaplicami. Kolejną cechą szczególną budynku jest sklepienie zwierciadlane oraz wieża, mająca prawie [84]

100 m wysokości, z największym na Pomorzu średniowiecznym wielkim dzwonem (ok. 4500 kg).

Wejście na nią to prawdziwe przeżycie.

Imponująca Brama Młyńska, znana także jako Brama Wodna albo Portowa, została zbudowana w pierwszej połowie XV wieku.

Stała się symbolem miasta. Ze względu na swoją oryginalną architekturę i średniowieczne funkcje jest dzisiaj jedyną w swoim rodzaju w Europie.

Brama Pyrzycka jest jedną z najpiękniejszych bram wjazdowych na Pomorzu. Jej budowę rozpoczęto pod koniec XIII wieku, a wyższe kondygnacje powstały w wieku XV. Dolną, 6-metrową część bramy zbudowa-

no z kamienia polnego. Sklepienie schodkowe zostało ozdobione blendami i herbami.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Z tarasu widokowego kolegiaty pw. NMP otwiera się wspaniała panorama, przy dobrej pogodzie sięgająca aż po Szczecin. Taras jest dostępny dla zwiedzających od kwietnia do października.

Inne atrakcje Muzeum ArcheologicznoHistoryczne w Odwachu i dwóch kamieniczkach przy Rynku Staromiejskim, gdzie obejrzeć można ekspozycje poświęcone historii miasta i Pomorza Zachodniego.

Innym obiektem użytkowanym przez stargardzkie Muzeum jest Basteja. Obiekt został wzniesiony w XVI wieku. Od czerwca 2013 roku w Bastei oglądać można najnowocześniejszą ekspozycję w regionie, prezentującą historię miasta od czasów sprzed jego lokacji po początek XX wieku.

Centrum Informacji Turystycznej Rynek Staromiejski 4 PL–73-100 Stargard tel.: +48 91 5785466 startur@wp.pl www.cit.stargard.com.pl Zespół średniowiecznych umocnień miejskich – najpotężniejszy na Pomorzu.

Dom Protzena – jedna z najpiękniejszych kamienic gotyckich w Polsce.

Krzyż pokutny z 1542 roku – będący największym w Polsce, a drugim na świecie tego typu monumentem.

Piękna przyroda i okolice wokół Stargardu stwarzają doskonałe warunki do uprawiania różnych form aktywnego wypoczynku np. kajakarstwa, turystyki pieszej czy rowerowej.

Średniowieczny Ratusz – największy na Pomorzu Zachodnim. ↓ Kolegiata pw. Najświętszej Marii Panny ↑ Baszta Morze Czerwone

↑ Brama Młyńska

[85]

Panorama Starego Miasta od strony Odry

SZCZECIN

PC5

Szczecin, główne miasto Pomorza Zachodniego jest centrum gospodarczym, naukowym i kulturalnym regionu. Położony jest nad rzeką Odrą, oddalony od wybrzeża Bałtyku zaledwie około 60 kilometrów drogą wodną i 100 kilometrów drogą lądową. Niewątpliwą atrakcją miasta jest jego położenie pośród lasów i jezior, które zajmują blisko 2/3 jego powierzchni. Są to liczne tereny spacerowe i miejskie kąpieliska nad jeziorami Dąbie oraz Głębokie, a także kanałami Odry. Szczecin jest miastem cennych zabytków oraz znakomitych budowli współczesnych, takich jak filharmonia czy Muzeum Przełomów, które zdobyły główne nagrody w międzynarodowych konkursach architektonicznych na najlepszy obiekt architektoniczny i najlepszą przestrzeń publiczną. Najcenniejsze budowle gotyckie miasta to: kościół pw. św. Jana Ewangelisty, bazylika pw. św. Jakuba, kościół pw. św. Piotra i Pawła oraz Ratusz Staromiejski.

Najważniejsze zabytki gotyckie Kościół pw. św. Jana Ewangelisty, został zbudowany w latach 1320–1368 przez zakon franciszkanów. Należy do najcenniejszych budowli gotyckich Szczecina.

Dzięki prowadzonym w ostatnich latach pracom konserwatorskim odsłonięto nieznane dotąd średniowieczne polichromie.

Początek budowy bazyliki pw. św. Jakuba Ap. datowany jest na 1187 rok. Obecna forma świątyni to efekt przebudowy kościoła głównie w 2. połowie XIV wieku oraz powojennej odbudowy. W 2008 roku zwieńczono wieżę kościoła hełmem z punktem [86]

widokowym usytuowanym na wysokości 56 metrów, z którego można podziwiać układ urbanistyczny i budowle Szczecina.

Pierwsza wzmianka o kościele pw. św. Piotra i Pawła pochodzi z 1124 roku i jest związana z chrystianizacją Pomorza przez biskupa Ottona z Bambergu.

Początkowo kościół był wybudowany z drewna, dzisiejszy murowany pochodzi z XIV/XV wieku, częściowo zmieniony w wyniku odbudowy z końca XVII wieku. Atrakcją są ceramiczne główki portretowe mieszkańców Szczecina zdobiące elewacje oraz wnętrze zakrystii.

↑ Kościół pw. św. Jana Ewangelisty

↑ Bazylika pw. św. Jakuba Ap.

Ratusz Staromiejski odzyskał swój gotycki wizerunek w wyniku powojennej odbudowy. Powstał jako gotycka budowla ceglana w XIII/XIV wieku. Zniszczony kolejno w roku 1677 i 1944, pełni obecnie funkcję Muzeum Historii Szczecina.

Centrum Dialogu Przełomy, w którym prezentowane są wydarzenia ważne dla powojennej historii Szczecina.

Oferta turystyczna/Zwiedzanie Szczecińska Karta Turystyczna uprawnia do zniżek na bilety w wybranych instytucjach kultury i restauracjach oraz bezpłatnego przejazdu środkami komunikacji miejskiej. W mieście znajdują się liczne szlaki spacerowe, w tym historyczne i przyrodnicze na terenie Cmentarza Centralnego, jednej z największych nekropolii w Europie, oraz tzw. czerwony szlak prowadzący do 42 najważniejszych zabytków miasta, oznaczony na chodniku czerwoną przerywana linią.

Warto też zwiedzić historyczną zabudowę przy Wałach Chrobrego (dawniej Hakenterrasse), powstałą w latach 1902–1927.

Mieści się tu m.in. Muzeum Narodowe z ciekawymi wystawami kultur pozaeuropejskich oraz Kolekcją Dohrnów. Reprezentacyjne gmachy do dzisiaj są wizytówką miasta od strony Odry.

Inne atrakcje Muzeum Narodowe w Szczecinie jest największą instytucją kultury na Pomorzu Zachodnim.

Do zbiorów muzeum należą eksponaty archeologiczne i znaleziska etnologiczne, a także malarstwo od średniowiecza po czasy współczesne.

Ważnym punktem na turystycznej mapie miasta jest odbudowany po wojnie renesansowy Zamek Książąt Pomorskich, w którym odbywają się liczne imprezy kulturalne i wystawy oraz Muzeum

↑ Kościół pw. św. Piotra i św. Pawła

Centrum Informacji Turystycznej Plac Żołnierza Polskiego 20 PL–70-551 Szczecin tel.: +48 91 4340440 cit@zstw.szczecin.pl www.szczecin.eu [87]

Oferty podrózy Rowerem wzdluz Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego Europejski Szlak Gotyku Ceglanego wspaniale nadaje się do odkrywania właśnie na rowerze. Ulotki, które prezentują trzy trasy: Wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego, Szlak Rowerowy Pojezierzem Meklemburskim oraz trasą wokół Greifswaldu, Anklam i Wolgast można zamówić bezpłatnie na stronie: www.eurob.org. Trasy rowerowe po Mazurach można znaleźć na stronie: www.szlaki.mazury.pl Wiślana Trasa Rowerowa biegnąca z południa Polski na północ po jej stronach rzeki Wisły i łączy również miasta gotyckie położone na szlaku EuRoB. https://mapa.wirtualneszlaki.pl/wtr/ https://pl-pl.facebook.com/WislanaTrasaRowerowa/ Dania Haderslev • dänische Nationalrouten 3 & 5 • Camino Haderslev Næs Roskilde • dänische Nationalrouten 4 & 6 • Fjordroute Niemcy Anklam • Stettiner Haff-Rundweg • Peenetal-Rundweg Bad Doberan • Westlicher Backstein-Rundweg • Gutshaus-Rundweg Brandenburg an der Havel • Havel-Radweg • Route 4 der Historischen Stadtkerne Buxtehude • Este-Radweg • Obstroute Altes Land Chorin/Eberswalde • Berlin-Usedom-Radweg Flensburg • Ochsenweg • Grenzroute Frankfurt (Oder) • Oder-Neiße-Radweg Greifswald • Östlicher Backstein-Rundweg Güstrow • Herrenhaus-Rundweg • Residenzstädte-Rundweg Jüterbog • Route 5 der Historischen Stadtkerne • Fläming Skate Lübeck • Alte Salzstraße Lüneburg • Alte Salzstraße • Backstein- und Heidetour

[88]

Lüneburger Klöster • Weser-Harz-Heide-Radweg (Isenhagen) • Ilmenauradweg (Medingen) • Leine-Heide-Radweg (Walsrode) • Aller-Radweg (Wienhausen) Neubrandenburg • Tollensetal-Rundweg Neukloster • Westlicher Backstein-Rundweg • Residenzstädte-Rundweg Parchim • Eldetal-Rundweg Pasewalk • Radroute Berlin – Usedom • Stettiner Grenzweg (Brohmer Berge) Prenzlau • Schloss- und Kirchentour Ribnitz-Damgarten • Östlicher Backstein-Rundweg • Recknitztal-Rundweg Schwerin • Westlicher Backstein-Rundweg Stendal • Altmarkrundkurs Stralsund • Östlicher Backstein-Rundweg Tangermünde • Route 2 der Historischen Stadtkerne • Altmarkrundkurs Wismar • Westlicher Backstein-Rundweg • Residenzstädte-Rundweg Wolgast • Ostseeküsten-Radweg • Radweg „Route der Norddeutschen Romantik“ • Usedom-Rundweg Polska Chełmno • Wiślana Trasa Rowerowa • Euro Route R1 (UK-Rosja) Szczecin • Lagoon Cycling Path

Pola kempingowe i caravaningowe Dania Haderslev • Danhostel Camping, Erlevvej 34 Løgumkloster • Tømningsplads Løgumkloster, Møllegade 5 Roskilde • Roskilde Camping, Baunehøjvej 7 Niemcy Anklam • Caravan-Club Anklam, Entensteig 8 Bad Doberan • Stellplatz am Ferien-Camp, Deichstraße 16, Börgerende Brandenburg/Havel • Stellplatz Wassersportzentrum Alte Feuerwache, Franz-Ziegler-Straße 28 Buxtehude • Stellplatz Schützenplatz, Genslerweg Chorin/Eberswalde • Triangel Tour Camp, Dorfstraße 31, Niederfinow (Stecherschleuse) Flensburg • Stellplatz Hafen, Am Industriehafen Frankfurt (Oder) • Freizeit- & Campingpark Helenesee, Am Helenesee 2 Greifswald • Stellplatz Museumshafen, Marienstraße 10 • Camping an der Dänischen Wiek, Wolgaster Landstraße 47 Güstrow • Stellplatz Tierpark, Verbindungschausee 7 Jüterbog • Flaeming Camping, Am Freibad 2, Oehna Lübeck • Campingplatz Lübeck-Schönböcken, Steinrader Damm 12 Lüneburg • Stellplatz Sülzwiesen, Am Bargenturm Lüneburger Klöster • Stellplatz Waagekai, Bad Bevensen (Medingen) • Camping Waldbad, Hans-Rasch-Weg, Ebstorf • Stellplatz Bohldamm, Hankensbüttel (Isenhagen) • Stellplatz Weltvogelpark, Am Vogelpark, Walsrode

• Camping Allerstrand, Offensener Str. 2a, Wienhausen Neubrandenburg • Stellplatz Wassersportzentrum, Augustastr. 7 • Campingplatz „Gatsch Eck“, Gatscher Damm 1 Neukloster • Wohnmobilpark Neuklostersee, Alte Gärtnerei 3 Parchim • Stellplatz Fischerdammparkplatz, Am Fischerdamm Pasewalk • WasserWanderRastplatz, Klosterstraße • Camping Torgelow, Schleusenstraße 5a Prenzlau • Stellplatz Strandcafé „Balu“, Uckerpromenade 45 • Adventure Camp Solaris, Neustädter Damm 17 Ribnitz-Damgarten • Stellplatz Gänsewiese, Am See 50 Schwerin • Stellplatz Sportbootzentrum Ziegelsee, Güstrower Str. 88 Stendal • Stellplatz Schützenplatz, Nordwall Stralsund • Stellplatz „An der Rügenbrücke“, Werftstr. 9a Tangermünde • Stellplatz Tangerplatz, Klosterberg Wismar • Stellplatz Westhafen, Schiffbauerdamm 12 Wolgast • Stellplatz Peenecamp-Wolgast, Am Strom 6 Polska Chełmno • Camping 138, ul. Jastrzębskiego 5 Gdańsk • Camping Stogi nr 218, ul. Wydmy 9 Grudziądz • Camping 134***, ul. Zaleśna 1 • Camper Park Marina, ul. Portowa 8 Olsztyn • Camping Ukiel, ul. Poranna 6 Szczecin • Camping Marina PTTK, ul. Przestrzenna 23

[89]

Glosariusz Apsyda: pomieszczenie zazwyczaj stanowiące przedłużenie prezbiterium bądź osobne pomieszczenie dostawione do głównej nawy świątyni i otwarte do jej wnętrza (mogła również wieńczyć nawy boczne, ramiona transeptu). Apsyda założona była na rzucie wieloboku bądź półkola, elipsy i przesklepiona półkopułą bądź sklepieniem żebrowym.

Arkady: ciąg kolumn lub filarów, połączonych łukami. Arkada ślepa, czyli pozorna arkada jest elementem zdobniczym, ciągiem łuków na ścianie.

Bazylika: układ bazylikowy spotykamy w kościołach, w których nawa główna jest wyższa niż nawy boczne. Wnętrze świątyni oświetlają okna umieszczone w ścianach nawy głównej, umieszczone ponad wysokością dachów naw bocznych.

Blenda (łuk): łuk dekoracyjny, który nie jest zwieńczeniem otworu w murze, tylko jest umieszczony na zamkniętej ścianie (patrz też arkady).

Blenda (okno): płytka wnęka w murze udająca otwór okienny na elewacji, ale bez otworu w murze.

Cegła kształtówka: kamień naturalny lub sztuczny, w szczególności cegła, której nadano specjalną formę i wykorzystywano w budowie do tworzenia łuku albo jako profil gzymsu.

Chór muzyczny (zwany też emporą), prezbiterium: w średniowiecznych kościołach to określona, wydzielona część kościoła służąca modlitwom duchowieństwa, wiernych lub śpiewom chóru.

Chór kapłański zw. prezbiterium: z kilkoma wyjątkami chór kapłański położony jest zawsze w części wschodniej kościoła, zgodnie z ówczesnymi wyobrażeniami, w kierunku Jerozolimy położonej na wschodzie. Większość prezbiteriów, w kościołach gotyckich kończy się poligonalnie (linią łamaną), często pięcioma bokami ośmiokąta (tzw. 5/8). Oprócz tego, mamy też proste, gładkie zakończenie chóru w kościołach halowych oraz chór półokrągły.

Cystersi: męski zakon, założony pod koniec XI wieku w miejscowości Citeaux (Burgundia) przez św. Roberta z Molesme. W pierwszej połowie XII wieku uformował się żeński zakon cysterek.

Dormitorium: klasztorna sypialnia.

Epitafium: płyta kamienna, ozdobna tablica, obraz na desce lub blasze, jak również konstrukcja architektoniczna ku czci zmarłego. Przedstawiano na niej opis jak i figuratywne przedstawienie osoby zmarłej, często uzupełniony symbolami, odnoszącymi się do cnót zmarłego. Epitafia umieszczane były zarówno na ścianach zewnętrznych oraz we wnętrzu kościoła (na ścianie, czy w posadzce).

Formy łuków: najwięcej architektonicznych form łuków powstało na bazie koła. W kościołach gotyckich najczęściej występują łuki koliste i ostre. Łuk jako element konstrukcyjny pełnił funkcję wzmocnienia ścian czy odciążenia konstrukcji sklepiennej, łuk występuje również jako element dekoracyjny przy formowaniu arkad, otworów okiennych itp.

Fryz: poziomy, gładki albo zdobiony pas dekoracyjny na powierzchni ściany, który służył do wydzielania lub ograniczania powierzchni.

Fryz ząbkowy (tzw. wiązanie niemieckie): typ fryzu charakterystyczny dla niemieckich budowli z cegły, składający się z jednej warstwy cegieł położonych ukośnie rogiem („przekręconych”), przy czym ich przedni brzeg leży w płaszczyźnie muru.

↑ Bazylika Kościół pw. św. Mikołaja w Grudziądzu

[90]

Przęsło: jednostka pól sklepienia nawy kościelnej pomiędzy przyporami; w opisie rzutu poziomego kościoła przęsła liczy się w kierunku osi podłużnej.

Kapitel: inaczej głowica – nazwa ta pochodzi od łacińskiego caput co tłumaczy się jako głowa. Kapitel jest swego rodzaju pośrednikiem pomiędzy podporą (np. kolumną), a ciężarem, jaki ona dźwiga.

Klasztor: architektoniczna forma klasztoru (łac. claustrum to zamknięcie) została rozwinięta w XII i XIII wieku przez cystersów. Z kościołem przyklasztornym łączy się od północy lub południa cześć klasztoru, do której nie mogą wchodzić osoby spoza niego (klauzura). Składa się ona z budynków leżących na rzucie kwadratu albo wokół krużganków.

Refektarz: jadalnia w klasztorze.

Kapitularz: sala zebrań w klasztorze.

Konsola: wystający element nośny, na którym spoczywają łuk lub gzyms, rzeźby, belki, balkony, wykusze albo służki.

Kościół halowy: w wielonawowym kościele halowym nawy boczne mają taką samą albo prawie taką samą wysokość, co nawa główna.

Oświetlenie nawy głównej odbywa się przez nawy boczne.

Kościół salowy: najprostsza i najstarsza forma pomieszczenie, charakterystyczna dla wczesnych kościołów parafialnych i kaplic, które miały absydę albo chór prostokątny.

Lizena: lekko wystający pasek ściany, mający funkcję konstrukcyjną, umieszczany był na osiach ścian, na których oparte były np. łuki sklepienne, układ lizen często pokrywał się z podziałem na przęsła wnętrza kościoła, w odróżnieniu od pilasta lizena nie ma ani podstawy, ani kapitelu. Łuki sklepienne: poszczególne pola sklepienia oddzielone są od siebie łukami, które nazywane są w różny sposób. Wyróżniamy gurt, łęk/łuk sklepieniowy i łuk tarczowy (te nazwy wykorzystuje się jako synonimy).

Dla sztuki gotyku najważniejszym elementem dzielącym pole sklepienia będą żebra.

Maswerk: to ażurowa dekoracja w formie geometrycznych wzorów, ukształtowanych z kamiennych bądź ceglanych elementów, przeważnie wykorzystywana do zdobienia otworów okiennych. Maswerk mógł też stanowić element dekoracyjny blend, fryzów,

↑ Szczyt i pinakiel Kościół Mariacki w Greifswald a także być wykorzystywany jako ornament w malarstwie ściennym.

Nawa główna: w wielonawowej przestrzeni świątyni, jest to środkowa nawa, równoległa do prezbiterium i otwarta do jego wnętrza. Zazwyczaj jest dużo szersza od pozostałych naw, oddzielona od nich kolumnami – filarami, arkadami.

Ołtarz: ołtarze średniowiecznych kościołów składały się z kilku części: nad mensą (stół) ołtarzową znajdowała się nastawa ołtarzowa (retabulum), która spoczywała na dolnej, nieruchomej części zw. predellą. W gotyku nastawa ołtarzowa składała się z malowanych tablic, otoczonych ramą architektoniczną.

Rozpowszechnioną formą był ołtarz szafiasty ze składanymi skrzydłami. Retabulum i predella mogą być zdobione polichromią lub rzeźbami, na zewnętrznej stronie skrzydeł najczęściej spotykamy tylko malowidła.

Pinakiel (fiala, sterczyna): smukła, spiczasta piramidka – wieżyczka, służąca jako dekoracyjne zwieńczenie filarów przypory. Pinakiel służył też za dodatkowe obciążenie, kierujące wektor siły rozporowej sklepienia na przyporę (przenoszone przez łęki oporowe).

Polichromia: forma dekoracji polegająca na wykonywaniu malowideł na ścianach, sufitach, sklepieniach, rzeźbach itp. Malowidła te wykonywano na różnych powierzchniach, takich

[91]

jak kamień, drewno, lico muru i tynki, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych ścian pomieszczeń i budowli świeckich i sakralnych.

Przypora: system łączenia składający się z łuków i filarów. Poprzez łuki przypory, które leżą wolno ponad sklepieniem naw bocznych, przenoszone są na filary obciążenia. One z kolei przenoszą je na fundamenty.

Sklepienie: sklepienie wieńczy pomieszczenie jako samonośna powierzchnia muru. Poszczególne pola sklepienia oddzielone są od siebie poprzez łuki.

W gotyku charakterystyczne jest sklepienie krzyżowo-żebrowe, w którym żebra wydzielają poszczególne kapy/ wysklepki. Sklepienie krzyżowożebrowe powstało z przecięcia się pod kątem prostym dwóch sklepień kolebkowych. Stało się ono głównym rozwiązaniem w architekturze gotyckiej od połowy XII wieku. Żebra nie spełniają tutaj funkcji nośnej, a jedynie estetyczną. Pierwsze sklepienie krzyżowo-żebrowe powstało w katedrze w Speyer około 1140 roku.

↑ Kościół halowy Bazylika Mariacka w Gdańsku nie muszą sięgać aż do podłogi, mogą kończyć się na dolnej wysokości ściany.

Szczyt: Szczyty mogą być trójkątne, mieć kształt łuku złożonego z segmentów albo schodkowe (schodzą schodkami w kierunku środka). Taki rodzaj szczytu, który nazywa się właśnie schodkowym, jest charakterystyczny dla gotyku ceglanego.

Transept: to nawa poprzeczna, prostopadła do osi kościoła zbudowanego na planie krzyża, położona pomiędzy prezbiterium, a resztą świątyni.

↑ Sklepienie krzyżowo-żebrowe Kościoł pw. św. Michała w Lüneburg Skryptorium: pomieszczenie służące do przepisywania i iluminowania ksiąg.

Służka: jeden z występujących w stylu gotyckim elementów oddzielających (ceglanych lub kamiennych), który wygląda jak wąska, przypominająca pręt kolumna, która została dostawiona do powierzchni ściany lub filaru.

Służki mogą mieć podstawę i kapitel, mogą występować pojedynczo i przechodzić w żebra sklepienia, ale także w wiązkach wokół filaru. Służki

[92]

Zwornik: element (kliniec szczytowy) zwierający żebra sklepienne w najwyższym punkcie sklepienia lub łęku. Pojawił się po wprowadzeniu sklepień krzyżowo-żebrowych. W miejscu przecięcia się żeber wprowadzono bogato profilowany element kamienny lub ceglany np. z rzeźbioną maską, herbem lub rzeźbą figuralną.

↑ Kościół klasztoru cysterskiego w Chorin

0

1

2

3

4

5

G

DANIA Roskilde København

F

Haderslev Løgumkloster

E

Flensburg

C

D

RibnitzDamgarten Stralsund Bad Doberan Greifswald Wismar Neukloster Wolgast Lübeck Anklam Bützow Güstrow Buxtehude Pasewalk Schwerin NeubrandenLüne Szczecin Bardowick burg Burg Parchim Lüneburg Stargard Prenzlau Medingen Ebstorf

Lüneburskie klasztory

B

Walsrode

Isenhagen

A

Wienhausen

Stendal

Chorin/Eberswalde

Tangermünde Brandenburg/Havel

Berlin Jüterbog

Frankfurt (Od

NIEMCY

Dania Haderslev............................ F1, S. 6 Løgumkloster.......................F0, S. 8 Roskilde..............................F3, S. 10 Niemcy Anklam..............................D4, S. 12 Bad Doberan.....................D3, S. 14 Brandenburg a. d. Havel....A3, S. 16 Bützow..............................D3, S. 18 Buxtehude......................... C1, S. 20

M

Chorin/Eberswalde........... B4, S. 22 Flensburg ......................... E1, S. 24 Frankfurt (Oder)................A5, S. 26 Greifswald.........................D4, S. 28 Güstrow............................. C3, S. 30 Jüterbog............................A4, S. 32 Lübeck...............................D1, S. 34 Lüneburg........................... C1, S. 36 Bardowick.......................... C1, S. 38 Kościoły wokół Lüneburga.. C1, S. 39 Lüneburskie klasztory...B-C0-1, S. 40 Neubrandenburg............... C4, S. 42 Burg Stargard.................... C4, S. 44

Wydawca: Europäische Route der Backsteingotik e.V. (Stowarzyszenie Europejski Szlak Gotyku Ceglanego) Littenstraße 10 | D–10179 Berlin Tel.: +49 30 206132555 | info@eurob.org www.eurob.org | www.facebook.com/backsteingotik www.instagram.com/brick_gothic przy współpracy wszystkich członków stowarzyszenia EuRoB

5

6

d ast m

e

8

9

10

11

Sławno Gdańsk

Szczecin

au

7

Grudziądz

Stargard

Olsztyn

Chełmno Myślibórz

POLSKA Płock

nkfurt (Oder)

Warszawa

Neukloster....................... D2, S. 46 Parchim............................C2, S. 48 Pasewalk...........................C4, S. 50 Prenzlau...........................C4, S. 52 Ribnitz-Damgarten.......... D3, S. 54 Schwerin...........................C2, S. 56 Stendal............................. B2, S. 58 Stralsund......................... D4, S. 60 Tangermünde................... B2, S. 62 Wismar............................ D2, S. 64 Wolgast........................... D4, S. 66

Polska Chełmno...........................C9, S. 68 Gdańsk............................ D9, S. 70 Grudziądz.........................C9, S. 74 Myślibórz......................... B5, S. 76 Olsztyn...........................C10, S. 78 Płock.............................. A10, S. 80 Sławno............................. D7, S. 82 Stargard............................C6, S. 84 Szczecin............................C5, S. 86

Układ graficzny: VorSprung Design & Kommunikation | www.werbe-vorsprung.de Druk: MOD Offsetdruck GmbH | www.mod-medien.com

Stan: Kwiecień 2019

Nadbałtyckie krajobrazy wyróżniają się jedyną w swoim rodzaju architekturą ceglaną.

Mury kościołów, klasztorów, bram miejskich i kamienic mieszczańskich „świecą” tu czerwonym blaskiem.

Zapraszamy Państwa do odkrycia „Śladów Średniowiecza i Hanzy” na terenie Danii, Niemiec i Polski!

www.eurob.org