El manifesto web

ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Ειδική εισαγωγή από τον: Don Tapscott , συγγραφέα του Wikinomics

Με τη συμβολή ηγετικών φυσιογνωμιών από κυβερνήσεις, τους χώρους της εκπαίδευσης, της διαμόρφωσης πολιτικών, της έρευνας και της βιομηχανίας

ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Ειδική εισαγωγή από τον: Don Tapscott , συγγραφέα του Wikinomics

Με τη συμβολή ηγετικών φυσιογνωμιών από κυβερνήσεις, τους χώρους της εκπαίδευσης, της διαμόρφωσης πολιτικών, της έρευνας και της βιομηχανίας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Παρά τις τρέχουσες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές αναταραχές, η μετάβαση σε μια ψηφιακή οικονομία βασισμένη στη γνώση και οδηγούμενη από την καινοτομία επιταχύνεται. Η ικανότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να ανταγωνίζονται και να καινοτομούν εξαρτάται όλο και περισσότερο από τη στρατηγική και αποδοτική χρήση των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Αυτή η νέα βιομηχανική επανάσταση ανεβάζει την αξία των υψηλά εξειδικευμένων εργαζομένων στις ΤΠΕ, ενώ εκείνοι με χαμηλού επιπέδου ή ανεπαρκείς δεξιότητες βρίσκονται σε ακόμα πιο ευάλωτη θέση. Καθώς ισχυροί ανταγωνιστές και αγορές αναδύονται στον κόσμο, η βιομηχανία προσπαθεί να εξασφαλίσει όλο και περισσότερα ταλέντα από όπου είναι διαθέσιμα˙ οι ψηφιακές δεξιότητες ανδεικνύονται καίριας σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης ως περιοχή. Η κρίση έχει αποκαλύψει σοβαρές αδυναμίες στην οικονομία και την αγορά εργασίας των κρατών μελών. Σε μια εποχή που το ποσοστό ανεργίας υπερβαίνει το 10% ακόμα δεν παράγουμε αρκετούς ψηφιακά εξειδικευμένους επαγγελματίες. Προς επιβεβαίωση του παραπάνω, ενώ ο αριθμός των αποφοίτων από σχολές ΤΠΕ παρουσίαζε σταθερά αυξητική πορεία μέχρι το 2005, έκτοτε έχει μειωθεί και το ποσοστό των γυναικών που σπουδάζουν παραμένει απελπιστικά χαμηλό. Οι ψηφιακών ηγέτες προειδοποιούν ότι πιθανώς θα βρεθούμε αντιμέτωποι με σοβαρά κενά ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας τα οποία θα παρεμποδίσουν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα. Δεν χρειαζόμαστε μόνο επαγγελματίες στις ΤΠΕ, αλλά και ηγέτες, μάνατζερ και επιχειρηματίες με ψηφιακές δεξιότητες σε όλα τα επαγγέλματα και όλους τους τομείς. Η Ευρώπη παραμένει καλά τοποθετημένη για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που επίκεινται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τις ψηφιακές δεξιότητες και μια Ψηφιακή Ατζέντα προκειμένου να ικανοποιηθούν οι απαιτούμενες συνθήκες για την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι ΤΠΕ. Έχει σημειωθεί καλή πρόοδος, αλλά αυτό δεν επαρκεί: πρέπει να επιταχύνουμε και να εντείνουμε τις προσπάθειές μας. Με την ανεργία να φτάνει σε επίπεδα-ρεκόρ και μια δυσοίωνη προοπτική, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προχωρήσει με καινούργιες προτάσεις για μια νέα βιομηχανική πολιτική η οποία θα προάγει την ανάπτυξη το 2012. Το Μανιφέστο αυτό εμπεριέχει πολλές σημαντικές ιδέες σημαντικών ηγετικών φυσιογνωμιών από το χώρο των κυβερνήσεων, της διαμόρφωσης πολιτικών, της έρευνας και της βιομηχανίας. Αντικατοπτρίζει τα κύρια συστατικά της πρόκλησης των ψηφιακών δεξιοτήτων για την Ευρώπη και παρέχει χρήσιμες συμβουλές αναφορικά με όσα πρέπει να γίνουν. Τους είμαι βαθύτατα ευγνώμων που μοιράζονται τη σοφία, την εμπειρία και την ενέργειά τους, συμβάλλοντας σε ένα σχέδιο κοινού οράματος και δράσης. Το Μανιφέστο αυτό αποτελεί έκκληση για δράση εκ μέρους όλων μας.

Antonio Tajani

Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Υπεύθυνος για τη Βιομηχανία και την Επιχειρηματικότητα ΠΡΟΛΟΓΟΣ

3

ΕΙΣ ΑΓΩΓΉ Δημιουργώντας Ψηφιακή Ικανότητα στην Ευρώπη Από τον Don Tapscott Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι προκλήσεις που σχετίζονται με το δημόσιο χρέος, τη νεανική ανεργία, την οικονομική δυσπραγία, την κοινωνική αναστάτωση, την έλλειψη καινοτομίας, τη θεσμική παράλυση και άλλα προβλήματα συνέονται μεταξύ τους. Όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο, η βιομηχανική οικονομία και πολλοί από τους θεσμούς της αρχίζουν να καταρρέουν. Βλέπουμε κλάδους σε κρίση, κυβερνήσεις ανήμπορες να δράσουν αποτελεσματικά, ισχυρά μέσα όπως εφημερίδες στα πρόθυρα χρεοκοπίας, αβέβαιες οικονομικές υπηρεσίες και πάσχοντα συστήματα μεταφοράς και ιδρύματα που αποσκοπούν στην παγκόσμια συνεργασία και την επίλυση προβλημάτων. Πρέπει να αναθεωρήσουμε και να ανοικοδομήσουμε ξανά πολλούς από τους οργανισμούς και τους θεσμούς που μας υπηρέτησαν καλά επί δεκαετίες, αλλά που τώρα ο κύκλος ζωής τους έφτασε στο τέλος του. Την ίδια στιγμή διαφαίνονται καθαρά τα περιγράμματα των νέων επιχειρήσεων, βιομηχανιών και ενός νέου πολιτισμού. Η κοινωνία διαθέτει τώρα την πιο ισχυρή πλατφόρμα που είχε ποτέ για τη συγκέντρωση των ανθρώπων, των δεξιοτήτων και της γνώσης που απαιτούνται προκειμένου να διασφαλιστεί η ανάπτυξη, η κοινωνική εξέλιξη και ένας δίκαιος και βιώσιμος κόσμος. Εξαιτίας της ψηφιακής επανάστασης, τα παλιά βιομηχανικά μοντέλα αντιστρέφονται και παρουσίαζεται πλήθος νέων δυνατοτήτων. Το διαδίκτυο εξελίσσεται ραγδαία για να γίνει ένα όλο και πιο ισχυρό μέσο επικοινωνίας και μια καίρια μηχανή καινοτομίας και δημιουργίας πλούτου που μειώνει ριζικά το κόστος συνεργασίας και συνακόλουθα επιτρέπει βαθιές αλλαγές στον τρόπο που συντονίζει την ικανότητα της κοινωνίας να καινοτομεί, να παράγει αγαθά, υπηρεσίες και πλούτο, ακόμα και να δημιουργεί δημόσια αξία. Καθώς επιταχύνεται ο ρυθμός της αλλαγής, επιταχύνονται και οι συνέπειές της. Η ψηφιακή επανάσταση υπόσχεται να μεταμορφώσει τις οικονομίες και την κοινωνία μας, ώστε να ευημερίσει, να υπάρξει κοινωνική ανάπτυξη και σταθερότητα. Επιχειρήσεις και κοινότητες συνεργάζονται με νέους τρόπους πάνω σε κοινές ανησυχίες, επιδιώξεις και προκλήσεις. Οι άνθρωποι παντού συνεργάζονται όπως ποτέ στο παρελθόν, για να επανεφεύρουν τους θεσμούς μας και να υποστηρίξουν τον πλανήτη μας, την υγεία και την ύπαρξή μας. Από την εκπαίδευση και τις επιστήμες ως νέες προσεγγίσεις που αφορούν

4

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

στη συμμετοχή των πολιτών και τη δημοκρατία, λαμπρές νέες πρωτοβουλίες βρίσκονται σε εξέλιξη, προάγοντας ένα νέο σύνολο αρχών για τον 21ο αιώνα – συνεργασία, ειλικρίνεια, μοίρασμα, αλληλεξάρτηση και ακεραιότητα. Υπάρχει, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα. Σε όλη την Ευρώπη, παρατηρείται ένα διογκούμενο ψηφιακό χάσμα μεταξύ των αιτημάτων για ψηφιακή μεταμόρφωση από τη μία και των δεξιοτήτων, των γνώσεων και των ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού από την άλλη. Όπως επισημαίνεται στο Μανιφέστο των Ψηφιακών Δεξιοτήτων, παρά το 22% της νεανικής ανεργίας κατά μέσο όρο σε όλη την Ευρώπη, οι εργοδότες τακτικά δηλώνουν ότι δεν μπορούν να καλύψουν κενές θέσεις εργασίας που απαιτούν επιστημονικές και τεχνικές δεξιότητες. Αυτή η έλλειψη θα επιδεινωθεί. Πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα του London School of Economics (LSE) καταδεικνύει σοβαρό έλλειμμα δεξιοτήτων στη νεολαία της Ευρώπης, παρά τη διαδεδομένη άποψη ότι είναι «ψηφιακοί από κούνια». Επιπλέον, το LSE συνάγει ότι η πρόοδος για την κατάκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων από τον πληθυσμό έχει τελματώσει τα τελευταία χρόνια. Η έγκυρη έκθεση Livingstone-Hope Report που δημοσιεύτηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο αντικατοπτρίζει αυτή την άποψη, επιβεβαιώνοντας ότι το εκπαιδευτικό αναλυτικό πρόγραμμα ούτε αντανακλά ούτε κατανοεί της ανάγκες της βιομηχανίας. Για παράδειγμα, τα σχολεία παρέχουν βασικές δεξιότητες, όπως επεξεργασίας κειμένου, αντί για πιο βαθιές και κρισιμότερης σημασίας απαραίτητες γνώσεις αναφορικά με το τεράστιο φάσμα τεχνολογικών εργαλείων, την επιστήμη των υπολογιστών και τον προγραμματισμό. Οι πιο πρόσφατοι αριθμοί της Eurostat που δημοσιεύτηκαν το 2009 δείχνουν ότι για τα είκοσι επτά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα 1.000 άτομα ηλικίας 20-29 μόνο 14,3 σπουδάζουν αντικείμενα συναφή με τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία σε επίπεδο αρχικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχει ένα παράδοξο: οι νέοι ασχολούνται ιδιαίτερα με την τεχνολογία˙ οι ηλικίες 16-24 ετών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο από πέντε ως επτά φορές την εβδομάδα. Παρόλα αυτά, λιγότερο από το 30% των αγοριών και 15% των κοριτσιών σκοπεύουν να σπουδάσουν αντικείμενα συναφή με τις τεχνολογίες πληροφορικής (ΤΠE) σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η απομάκρυνση από αντικείμενα που άπτονται των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας αρχίζει από την τις τελευταίες τάξεις της πρωτοβάθμια και την αρχική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Επηρεάζει τον αριθμό των νέων ταλέντων που εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στον τομέα αυτό και κατ’ επέκταση το επίπεδο των ψηφιακών δεξιοτήτων που κατέχει το εργατικό δυναμικό. Φιλόδοξοι στόχοι και αλλαγές πρέπει να τεθούν και να πραγματοποιηθούν σε όλο τον άξονα του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να προσαρμοστούν στις ανάγκες των νέων ανθρώπων της Ευρώπης, να επηρεάσουν θετικά την αντίληψή τους για τις ΤΠΕ, ώστε να τους δοθούν τα κίνητρα για ενασχόλιση πάνω σε αντικείμενα σχετικά με τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία κατά την ακαδημαική τους ζωή και να προετοιμαστούν καλύτερα για τη μελλοντική επαγγελματική ζωή τους.

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

5

Το ψηφιακό χάσμα αποτελεί πρόβλημα επικών διαστάσεων Πρόκειται για πρόβλημα επικών διαστάσεων, επειδή οι τεχνολογικές γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες είναι κρίσιμης σημασίας για όλους τους κλάδους. Τα παλιά μοντέλα της βιομηχανικής εποχής ή η καινοτομία, παραγωγή, διανομή και ουσιαστικά κάθε άλλη οικονομική δραστηριότητα ανατρέπονται από την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιακή επανάσταση. Όπως γράφω εδώ και πολλά χρόνια, οι εταιρείες που μεταμορφώνονται μέσω της τεχνολογίας είναι πιο καινοτόμες, επειδή τα δικτυωμένα μοντέλα αποδίδουν καλύτερα. Αναπτύσσουν καλύτερες σχέσεις με τους πελάτες, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταφέρουν τους πελάτες εντός των συνόρων ενός επιχειρηματικού δικτύου. Το διαδίκτυο, η κινητικότητα και η ανάδυση των αποκαλούμενων «big data» και της ανάλυσης δεδομένων της επόμενης γενιάς επιτρέπουν στις εταιρείες να ενισχύσουν σημαντικά την απόδοσή τους και να αποκομίσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι, επειδή το εργατικό δυναμικό στερείται της απαιτούμενης ψηφιακής γνώσης και επάρκειας, οι Ευρωπαϊκές εταιρείες, κυβερνήσεις και άλλοι θεσμοί αρχίζουν να καταρρέουν. Υπάρχει, όμως, ένα ακόμα πρόβλημα – η νεανική ανεργία υπολογίζεται περισσότερη από 22% στην Ευρώπη. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται σταθερά τα τελευταία 10 χρόνια. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, η ανεργία των νέων ανήλθε κοντά στο 50%. Πολλοί κατηγορούν την τεχνολογία, αλλά δεν έχουν δίκιο. Το τελευταίο τεχνολογικό κύμα αφορούσε στον αυτοματισμό – με τους συνήθεις στόχους περιορισμού των δαπανών και ειδικότερα την παρακολούθηση του αριθμού των απασχολούμενων. Όμως, τώρα που η ψηφιακή επανάσταση ωρίμασε, η δύναμη της τεχνολογίας αποσκοπεί στην αύξηση, όχι απλά την αυτοματοποίηση, των ανθρωπίνων ικανοτήτων. Οι υπολογιστές έχουν γίνει εργαλεία επικοινωνίας, ανταλλαγής πληροφοριών, γνώσης και ανθρώπινης ευφυίας. – Δεν είναι πλέον κατά κύριο λόγο εργαλεία που υπηρετούν την αυτοματοποίηση της εργασίας. Επιπλέον, στην παγκόσμια αγορά αποτελούν εργαλεία για τη συγκρότηση ανταγωνιστικών εταιρειών και οικονομιών και άρα νέων θέσεων εργασίας. Βέβαια, νέες μορφές συνεργασίας ενδέχεται να επιφέρουν τη μείωση ορισμένων θέσεων εργασίας ή να οδηγήσουν τις εταιρείες σε αλλαγές και περικοπές προσωπικού. Υπάρχει, όμως, και ένα πιο ισχυρό επιχείρημα: ότι η τεχνολογία πληροφοριών μπορεί να βοηθήσει στην τόνωση νεοσύστατων επιχειρήσεων, ενισχύοντας τις ικανότητες καινοτομίας τους και ότι οι καινούργιες και «φρέσκιες» εταιρείες είναι με τη σειρά τους οι πιο αξιόπιστες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το 2007 μια σημαντική μελέτη από το ίδρυμα Kauffman Foundation στις ΗΠΑ αποκάλυψε ότι η δημιουργία θέσεων εργασίας προκύπτει πρωτίστως από τις νεοσύστατες εταιρείες, δηλαδή την επιχειρηματικότητα: οχτώ εκατομμύρια από τις δώδεκα εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν από καινούργιες εταιρείες

6

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

που δεν μετρούσαν περισσότερο από πέντε χρόνια ζωής. Οι κυβερνητικοί ηγέτες που προσδοκούν ότι οι μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες εταιρείες θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας πλανώνται πλάνην οικτράν. Αντίθετα, το διαδίκτυο καθιστά δυνατή μια νέα εποχή επιχειρηματικότητας και νέους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς. Οι μικρές εταιρείες μπορούν να έχουν πολλές ίδιες ικανότητες με τις μεγάλες εταιρείες χωρίς βασικές επιβαρύνσεις – γραφειοκρατία, παγιωμένες κουλτούρες, συστήματα και παρωχημένους τρόπους εργασίας – εκ των οποίων όλα παρεμποδίζουν την καινοτομία. Η ανοιχτή καινοτομία, όπου το ταλέντο δεν βρίσκεται κατ’ ανάγκη εντός των ορίων της επιχείρησης, ωφελεί όλους τους οργανισμούς, και εκείνοι που μπορούν να ωφεληθούν περισσότερο είναι οι μικρές εταιρείες. Καθώς περισσότερες μικρές εταιρείες εκμεταλλεύονται το διαδίκτυο για νέους πόρους, μπορούν να αποκτούν άνευ προηγουμένου πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές που μέχρι πρότινος απολάμβαναν μόνο οι μεγαλύτερες εταιρείες. Ο κλάδος των ΤΠΕ ανέκαθεν καθοδηγείτο από την επιχειρηματική πρωτοβουλία. Άλλοι κλάδοι υιοθετούν όλο και περισσότερο το μοντέλο αυτό. Οι επιχειρηματικές δεξιότητες και οι δεξιότητες καινοτομίας θα αποτελούν λοιπόν ουσιώδη στοιχεία των μελλοντικών ψηφιακών δεξιοτήτων. «Η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η εξέλιξη των απασχολούμενων αποτελούν το νόμισμα για το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης» επισημαίνει ο Jan Muehlfeit της Microsoft και συν-Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις ψηφιακές Δεξιότητες (European e-Skills Association). Η επιχειρηματικότητα δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Τα επιχειρηματικά μοντέλα που στηρίζονται στη συνεργασία και τη δικτύωση επιτρέπουν την υγιή επιχειρηματικότητα. Αυτές οι αλήθειες ισχύουν τόσο για τον κλάδο των ΤΠΕ όσο και για την οικονομία στο σύνολό της. Υπάρχει, ωστόσο, ένα συστατικό που λείπει. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τη διαρθρωτική ανεργία, η Ευρώπη χρειάζεται κυβερνητικές πολιτικές που δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για αυτό. Οι ευκαιρίες που προσφέρονται από την τεχνολογία είναι παγκόσμιες και οι επιχειρηματίες στην Ευρώπη καλούνται να ανταγωνιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένας επιχειρηματίας στην Ινδία ή την Κίνα μπορεί κάλλιστα να εκμεταλλευτεί την παγκόσμια εξεύρεση πόρων, τη διεθνή εμπειρογνωμοσύνη και την πρόσβαση σε πελάτες που χρησιμοποιούν ποικίλες νέες διαδικτυακές πλατφόρμες. Ωστόσο, οι θέσεις εργασίας θα μεταφερθούν σε μέρη όπου ο πολιτισμός, οι θεσμοί και το ταλέντο ευνοούν τις νέες καινοτομίες στην αγορά. Είναι σημαντικό για την Ευρώπη να βρεθεί στο προσκήνιο των πλέον εκτιμώμενων ψηφιακών δεξιοτήτων σε αυτόν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό και να διαμορφώσει ένα εργατικό δυναμικό, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματιών και των μάνατζερ, το οποίο διαθέτει βαθιά γνώση της τεχνολογίας και ενστερνίζεται την κουλτούρα της ψηφιακής επανάστασης ως κομμάτι του DNA του.

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

7

Προκειμένου να επιτραπεί η επιχειρηματικότητα και η δημιουργία θέσεων εργασίας, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στην εκπαίδευση, ώστε να διαμορφώσουν ένα εργατικό δυναμικό με εξαιρετικές ψηφιακές δεξιότητες. Πρέπει να αποφύγουν τον προστατευτισμό και να διασφαλίσουν ότι οι παγκόσμιες αγορές δεν είναι κλειστές για τους επιχειρηματίες. Οι κυβερνήσεις μπορούν να ενθαρρύνουν την έρευνα και ανάπτυξη μέσω φόρων και άλλων κινήτρων που καθιστούν ευκολότερη την πρόσβαση για τις νεοσύστατες εταιρείες, ώστε να ρισκάρουν κεφάλαιο και να επενδύσουν στο μάρκετινγκ. Οι ηγέτες σε κάθε χώρα θα μπορούσαν να διεξάγουν ψηφιακά συσκέψεις για την γέννηση νέων ιδεών (brainstorms) και να θέτουν προκλήσεις που θα εμπλέκουν τους πολίτες να στοχαστούν αναφορικά με τρόπους για την προώθηση της επιχειρηματικότητας. Αν η Ευρώπη θέλει να δημιουργήσει και να διατηρήσει θέσεις εργασίας στην αναδυόμενη παγκόσμια αγορά, οι κυβερνήσεις πρέπει να σταματήσουν να επαφίενται στις παραδοσιακά μεγάλες εταιρείες και να προαγάγουν την επιχειρηματικότητα. Πρέπει να το κάνουν αυτό στα σχολεία, τα μέσα ενημέρωσης και κάθε άλλο χώρο, με κάθε ευκαιρία. Όλες οι χώρες στην Ευρώπη χρειάζονται μια εκστρατεία «Θέσεις εργασίας μέσω της ψηφιακής επιχειρηματικότητας», που θα διοργανωθεί από πολυεταιρικές συνεργασίες και θα εστιάζει στην τόνωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και της ικανότητας ενίσχυσης της δημιουργίας και ανάπτυξης νέων εταιρειών. Ωστόσο, στην Ευρώπη σήμερα περισσότερο από 300 εκατομμύρια άνθρωποι περιθωριοποιούνται από την ψηφιακή οικονομία. Η κατάκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων θα αύξανε τον αριθμό των εξειδικευμένων εργαζομένων, θα τόνωνε τις ευκαιρίες απασχόλησης και θα έκανε στην Ευρώπη μια ένεση παραγωγικότητας που τόσο χρειάζεται. Οι εργαζόμενοι πρέπει να συνεχίσουν να εμπλουτίζουν τις δεξιότητες που ήδη κατέχουν, ώστε να διασφαλίσουν ότι παραμένουν ανταγωνιστικοί στη γεμάτη προκλήσεις αγορά εργασίας του 21ου αιώνα. Τα μισθολογικά επίπεδα των επαγγελματιών είναι πολύ υψηλότερα από εκείνων που κατέχουν χαμηλότερου επιπέδου δεξιότητες. Όμως, πρέπει να εφαρμοστούν εύρωστες διοικητικές στρατηγικές και τεχνικές, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης αξιοποίηση των ψηφιακών δεξιοτήτων, για να διευκολυνθεί η αποτελεσματική καινοτομία βάσει των ΤΠΕ και να επέλθει οικονομική ανάκαμψη και αύξηση της παραγωγικότητας. Υπάρχουν αρκετά κρίσιμα επίπεδα όπου απαιτείται τεχνογνωσία: • Όλοι οι εργαζόμενοι χρειάζονται έναν βαθμό επάρκειας, ικανοτήτων και γνώσεων όσον αφορά στα εργαλεία των καιρών μας, καθώς αποκτούν κρίσιμη σημασία για την επιτυχή εκτέλεση όλων των επαγγελματικών καθηκόντων.

• Οι μάνατζερ και τα στελέχη πρέπει να διαθέτουν ψηφιακές ικανότητες. Πρόκειται για προϋπόθεση, ώστε να κατανοούν τον τρόπο που τα

8

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

νέα μέσα μπορούν να μεταμορφώσουν τον οργανισμό για να κατακτήσει την επιτυχία. Σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου, τα στελέχη της Ευρώπης καθυστερούν περισσότερο να κάνουν οι ίδιοι προσωπικά χρήση υπολογιστών. Αντίθετα, θα έπρεπε να ηγούνται, ορίζοντας με τη συμπεριφορά τους την εταιρική κουλτούρα. Η εκπαίδευση των στελεχών και η ψηφιακή ηγεσία είναι καίριας σημασίας.

• Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη βαθύτερη ειδίκευση των επαγγελματιών του κλάδου των ΤΠΕ– επιχειρήσεις και κυβερνήσεις χρειάζονται προγραμματιστές, αναλυτές, μηχανικούς συστημάτων και αρχιτέκτονες συστημάτων για να δημιουργήσουν και να διαχειριστούν τα δικά τους περιβάλλοντα ΤΠΕ.

• Ο ίδιος ο τομέας των ΤΠΕ απαιτεί ένα νέο επίπεδο ταλέντου – επαγγελματίες που μπορούν να ανταγωνιστούν στην παγκόσμια αγορά. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από ένα εργατικό δυναμικό παγκόσμιας κλάσης αποτελούμενο από εξειδικευμένους και γνώστες της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας τεχνικούς, εφευρέτες και επαγγελματίες. Δεδομένης της εκπληκτικής ανάπτυξης των κέντρων καινοτομίας από το Σίλικον Βάλεϊ ως το Μπανγκαλόρ, το Πεκίνο και τη Σεούλ, αυτό πρέπει να γίνει γρήγορα.

• Το πρόβλημα του χάσματος ταλέντων στις ΤΠΕ αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου των STEM (φυσικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικής, μαθηματικά). Με άλλα λόγια, η Ευρώπη πρέπει να βελτιώσει τις ικανότητές της συνολικά στις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά. Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι μόνο η τεχνική εκπαίδευση είναι σημαντική, ή ότι μετρούν μόνο οι «δεξιότητες» που ορίζονται με έναν παραδοσιακό τρόπο, αλλά περισσότερο ότι χρειάζεται μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση των θετικών/ανθρωπιστικών επιστημών στο χώρο της εκπαίδευσης. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στις φιλελεύθερες θεωρητικές επιστήμες έχει το δικό της ρόλο να παίξει. Στο παρελθόν αποφοιτούσατε και ήσασταν καλυμμένοι για μια ζωή – το μόνο που χρειαζόταν ήταν να «παρακολουθείτε» λιγάκι τις εξελίξεις στον τομέα της επιλογής σας. Σήμερα, όταν αποφοιτείτε είσαστε καλυμμένοι για, ας πούμε, δεκαπέντε λεπτά. Αν παρακολουθήσατε κάποιο τεχνικό μάθημα στο πρώτο έτος των σπουδών σας, τα μισά από όσα μάθατε μπορεί να είναι παρωχημένα πριν φτάσετε στο τέταρτο έτος. Βέβαια, δεν παύει να χρειάζεστε ένα γνωσιολογικό υπόβαθρο˙ δεν μπορείτε να βρίσκετε μέσω του Google τρόπο να διεκπεραιώσετε κάθε δραστηριότητα και κάθε συζήτηση. Αυτό που μετράει περισσότερο, όμως, είναι η ικανότητά σας για δια βίου εκπαίδευση, η ικανότητά σας να σκέφτεστε, να ερευνάτε, να βρίσκετε πληροφορίες, να αναλύετε, να συνθέτετε, να θέτετε τη γνώση εντός πλαισίου (contextualise)˙ να εφαρμόζετε την έρευνα για την επίλυση προβλημάτων ˙ να συνεργάζεστε και

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

9

να επικοινωνείτε. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για φοιτητές και εργοδότες που ανταγωνίζονται σε μια παγκόσμια οικονομία. Οι αγορές εργασίας είναι πλέον παγκόσμιες και δεδομένων των δικτυωμένων επιχειρηματικών μοντέλων, οι εργαζόμενοι της γνώσης βρίσκονται αντιμέτωποι με ανταγωνισμό σε πραγματικό χρόνο. Εργαζόμενοι και μάνατζερ πρέπει να μαθαίνουν, να προσαρμόζονται και να αποδίδουν όπως ποτέ στο παρελθόν. Έτσι, όταν αυτό το Μανιφέστο χρησιμοποιεί τον όρο «ψηφιακές δεξιότητες» δεν αναφέρεται απλά σε περιορισμένες ικανότητες χρήσης ορισμένων ψηφιακών εργαλείων, αλλά στη βαθιά γνώση και ικανότητα δια βίου μάθησης σε όλους τους κατάλληλους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας, τις τεχνολογίες της, τις εφαρμογές της, τις χρήσεις και τις ευκαιρίες αναμόρφωσης που προσφέρει.

Τι πρέπει να γίνει, λοιπόν; Για την εκμετάλλευση της δυναμικής της ψηφιακής επανάστασης και την παρακολούθηση του παγκόσμιου ανταγωνισμού, η Ευρώπη πρέπει να μεταβάλει τις δεξιότητες, τις γνώσεις και τις ικανότητες των εργαζομένων. Συνεργαζόμενες, η βιομηχανία, η εκπαίδευση και οι κυβερνήσεις έχουν τη δύναμη να διασφαλίσουν μακροπρόθεσμη δράση και επιτυχία που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, ανταγωνιστικότητα και αύξηση της παραγωγικότητας. Οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι χρειάζονται τα εργαλεία για να συμμετάσχουν στο κύμα των ευκαιριών που θα απαιτούν καινοτομία και θα προκύψουν από επιχειρήσεις που στηρίζονται στο διαδίκτυο. Αυτό ισχύει για όλους τους τομείς της οικονομίας. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλοι οι εργαζόμενοι, όχι μόνο οι νέοι, κατέχουν τις απαιτούμενες ψηφιακές δεξιότητες για να συμμετάσχουν σε αυτήν την εποχή της δικτυωμένης ευφυίας. Η εκπαίδευση αποτελεί πλέον δια βίου διαδικασία. Όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση σε ευκαιρίες κατάρτισης στις ΤΠΕ και η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων διαδραματίζει μείζονα ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Εστιάζει στους στόχους που τέθηκαν στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2007, «Ψηφιακές δεξιότητες για τον 21ο αιώνα». Επιζητά την ενσωμάτωση ψηφιακών δεξιοτήτων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πρέπει να βελτιώσουμε τη διδασκαλία των θετικών επιστημών, ιδιαίτερα των μαθηματικών και της φυσικής. Οι νέοι πρέπει να κατανοήσουν ότι οι ψηφιακές δεξιότητες τους παρέχουν καλύτερες επαγγελματικές επιλογές. Τα όρια μεταξύ ακαδημαϊκού χώρου και βιομηχανίας θα εξακολουθήσουν να είναι θολά. Αυτό είναι καλό˙ διευκολύνει τη καλύτερη ευθυγράμμιση των απαιτήσεων της βιομηχανίας και της έρευνας. Συμβάλλει στην παραγωγή επαγγελματιών στις ΤΠΕ με συναφείς ψηφιακές δεξιότητες. Αυτό με τη σειρά του υπόσχεται αυξημένη επιχειρηματική αξία. Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη πρέπει επίσης να εστιάσει περισσότερο στο ζήτημα της καλύτερης αξιοποίησης

10

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

των υφιστάμενων ταλέντων. Οι ψηφιακές δεξιότητες συμπληρώνουν με έξοχο τρόπο το προφίλ κάθε έμπειρου επιχειρηματία. Έρευνα του IDC αποκαλύπτει ότι το 90% όλων των επαγγελμάτων θα απαιτούν βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Οι πλήρεις δυνατότητες της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης θα υλοποιηθούν μόνο όταν ο πληθυσμός της Ευρώπης συνδέεται με το διαδίκτυο και είναι ψηφιακά κατηρτισμένο. Χρειαζόμαστε εκπαίδευση για να εξασφαλιστεί ψηφιακή παιδεία για όλες τις ομάδες που κινδυνεύουν με αποκλεισμό. Ακόμα και μετά τη συνταξιοδότηση, οι ηλικιωμένοι πολίτες ωφελούνται από περισσότερες και καλύτερες ψηφιακές δεξιότητες για τη διαχείριση καθημερινών θεμάτων οικονομικής ή προσωπικής φύσης και υγείας. Η ανάγκη αντιμετώπισης της ανησυχητικής πτωτικής τάσης του αριθμού των γυναικών που εργάζονται στον τομέα των ΤΠΕ προβάλλει επιτακτική. Το γεγονός ανακόπτει την οικονομική ανάπτυξη και όλες οι χώρες πρέπει να λάβουν μέτρα για την αποκατάσταση των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων. Η υποεκπροσώπηση των γυναικών στις σπουδές και τα επαγγέλματα στις ΤΠΕ επιφέρει ένα τεράστιο χάσμα ταλέντων στον χώρο των ΤΠΕ για εταιρείες και οικονομίες. Η αντιμετώπιση των προκλήσεων της Ευρώπης σε επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων απαιτούν σημαντική βελτίωση των διοικητικών πρακτικών, για την κεφαλοποίηση των τεράστιων επιχειρησιακών και επιχειρηματικών ευκαιριών. Πρέπει να αναμείξουμε την τεχνολογία με άλλες επιχειρηματικές ικανότητες. Το ίδρυμα Innovation Value Institute έχει επισημάνει ότι σε πολλές εταιρείες τα τμήματα που ασχολούνται με την πληροφορική αποδίδουν λιγότερο από το προσδοκώμενο με αποτέλεσμα η διοίκηση της εταιρείας να μην προτίθεται να χρηματοδοτήσει την καινοτομία. Οι ενδείξεις υποδηλώνουν ότι οι κορυφαίοι οργανισμοί είναι εκείνοι που μπορούν να καινοτομήσουν εκεί όπου συναντούνται η επιχειρηματική δράση και οι ΤΠΕ. Η προώθηση Ευρωπαϊκών κριτηρίων για την αναγνώριση και πιστοποίηση της ψηφιακής επάρκειας θα ανυψώσουν το προφίλ του επαγγελματισμού στις ΤΠΕ και θα τονώσουν την απήχηση της κατάκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων. Θα οριοθετήσει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και την επάρκεια που απαιτούνται τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό ενδυναμώνει το ρόλο των Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων για την παροχή επαγγελματιών στις ΤΠΕ και μάνατζερ ψηφιακά καταρτισμένων στην Ευρώπη. Δεξιότητες που εγγυώνται την επιτυχία στον κλάδο των ΤΠΕ θα πρέπει να εξελίσσονται και να ευθυγραμμίζονται με νέα ρεύματα ανάπτυξης. Σε αυτό το Μανιφέστο, οι εταίροι και υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις ψηφιακές δεξιότητες είναι έτοιμοι να διαδραματίσουν το ρόλο που τους αναλογεί για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής συνεργασίας για την καινοτομία σε επίπεδο εκπαίδευσης. Η καινοτομία της εκπαίδευσης στις ΤΠΕ και της της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων είναι υψίστης σημασίας.

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

11

Ο Don Tapscott είναι συγγραφέας βιβλίων με πολλές πωλήσεις, με πιο πρόσφατο το Macrowikinomics (με τον Anthony D Williams). Διεξάγει έρευνα σχετικά με τα νέα πρότυπα επίλυσης παγκόσμιων προβλημάτων και διακυβέρνησης.

12

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

ΠΙΝΑΚΑ Σ ΠΕΡΙΕ ΧΟΜΕΝΩΝ Προλογος

3

Εισαγωγή: Δημιουργώντας Ψηφιακή Ικανότητα στην Ευρώπη

4

Πίνακας περιεχομένων

13

Γενική περίληψη: H ευρύτερη εικόνα: ανανεωμένη η ζήτηση για άριστες αποδόσεις και καινοτομία

14

Κεφάλαιο 1: Καινοτόμα εκπαίδευση: το μελλοντικό εργατικό δυναμικό της Ευρώπης

25

Κεφάλαιο 2: Ανακαλύπτοντας και Αξιοποιώντας το ταλέντο

37

Κεφάλαιο 3: Το τμήμα Πληρφορικής μιας επιχείρησης μέρος της προστιθέμενης αξίας της

49

Κεφάλαιο 4: Απελευθερώνοντας τις πλήρεις δυνατότητες των γυναικών στην Ευρώπη

65

Κεφάλαιο 5: Όραμα για το μέλλον

80

Βιογραφικά συνεργατών

90

Βιβλιογραφικές αναφορές

104

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

13

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊ ΛΗΨΗ: H ευρύτερη εικόνα: ανανεωμένη η ζήτηση για άριστες αποδόσεις και καινοτομία Από τον Dr Bruno Lanvin Η συνολική ιδέα της Ευρώπης, ως μιας «ρεαλιστικής ουτοπίας» υποβάλλεται στην πρώτη πραγματική δοκιμασία αποφασιστικής σημασίας. Η τρέχουσα κρίση, παρότι αναμφισβήτητα πλήττει όλον τον κόσμο, παίρνει ποικίλες μορφές και εξελίσσεται διαφορετικά στα διάφορα μέρη του κόσμου. Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που μια κρίση ξεσπάει την ώρα που η κύρια παραγωγική οικονομία δεν ταυτίζεται με την κύρια καταναλωτική οικονομία. Επίσης, είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που τα διεθνή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα βασίζονται σε παράγοντες που ελάχιστα σχετίζονται με φυσικά χαρίσματα, γεωγραφικά και «ανθεκτικά τεχνολογικά» πλεονεκτήματα.

Μια νέα αίσθηση κατεπείγοντος Σε ένα τόσο ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη για την Ευρώπη να αναγνωρίσει τις βάσεις της μελλοντικής της ευημερίας. Την τελευταία δεκαετία, η Ευρώπη προέβη σε επιλογές στρατηγικής σημασίας από την άποψη αυτή: μεταξύ άλλων, την οικοδόμηση μιας ανταγωνιστικής και περιεκτικής οικονομίας και την πρόταξη της προστασίας του περιβάλλοντος και της καινοτομίας. Η τρέχουσα κρίση καθιστά τις επιλογές αυτές πιο δαπανηρές αλλά και πολυτιμότερες ταυτόχρονα. Αν κάτι έχει αλλάξει στην Ευρώπη αναφορικά με τις ψηφιακές δεξιότητες είναι η αίσθηση του κατεπείγοντος που τώρα δημιουργείται: τα ποσοστά ανεργίας εξακολουθούν να αυξάνονται στην Ευρώπη, ενώ φαίνεται ότι τα χειρότερα έχουν περάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα μέρη του κόσμου (βλέπε το διάγραμμα παρακάτω). Ποσοστά ανεργίας νέων, ΕΕ-27 και ΕΑ-17, προσαρμοσμένα χρονικά, Ιανουάριος 2000 – Ιανουάριος 2012 EA-17

% 10

EE-27

ΗΠΑ

8 6

Ιαπωνία

4 ‘00

’01

‘02

’03

‘04

’05

‘06

’07

Πηγή: Eurostat 2012

14

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

‘08

’09

‘10

’11

‘12

Ημερολόγιο Έτους

Ωστόσο, η πραγματική πηγή ανησυχίας που επιβάλλει άμεση δράση είναι τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που πλήττουν τους νέους της Ευρώπης (μεταξύ 15 και 24 ετών). Τον Ιανουάριο του 2012, τα συνολικά δεδομένα (βλέπε το παρακάτω διάγραμμα) καταδεικνύουν ότι η ανεργία που πλήττει τους νέους ανέρχεται σε ποσοστό 22,4% στην ΕΕ των 27 και σε 21,6% στις χώρες της Ευρωζώνης. Τον Ιανουάριο του 2011 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 21,1% και 20,6%. Τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Γερμανία (7,8%), την Αυστρία (8,9%) και τις Κάτω Χώρες (9,0%), ενώ τα υψηλότερα στη Σλοβακία (36,0%), την Ελλάδα (48,1% το Νοέμβριο) και την Ισπανία (49,9%). Παρόμοια δεδομένα υποδεικνύουν ποσοστά ανεργίας 8,3% στις ΗΠΑ και 4,6% στην Ιαπωνία. Ποσοστά ανεργίας νέων, ΕΕ-27 και ΕΑ-17, προσαρμοσμένα χρονικά, Ιανουάριος 2000 – Ιανουάριος 2012 EE-27

% 22

EA-17

20 18 16 14 ‘00

’01

‘02

’03

‘04

’05

‘06

’07

‘08

’09

‘10

’11

‘12

Ημερολόγιο Έτους

Πηγή: Eurostat 2012

Αυτή η νέα αίσθηση κατεπείγοντος συνοδεύεται από την όλο και εντονότερη πεποίθηση ότι νέες τεχνικές παραγωγής, νέα καταναλωτικά μοτίβα και νέες συμπεριφορές προσφέρουν εύφορο έδαφος για την «ανάκαμψη» της Ευρώπης όσον αφορά τις θέσεις εργασίας, χωρίς να υπονομεύεται η φιλοδοξία της να πρωτοστατήσει παγκοσμίως σε επίπεδο παραγωγικότητας, καινοτομίας και άρσης του αποκλεισμού. Σε αυτό το σημείο ακριβώς οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) και οι ψηφιακές δεξιότητες αναδεικνύονται σε κεντρικό στοιχείο για την ανάλυση και τις πολιτικές του μέλλοντος με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ευρώπης.

Ένα νέο φάσμα ευκαιριών Τα τελευταία δέκα χρόνια, τα ηλεκτρονικά μηνύματα έχουν αυξηθεί παγκοσμίως από 12 δισεκατομμύρια ημερησίως σε 247 δισεκατομμύρια, τα γραπτά μηνύματα από 400.000 σε 4,5 δισεκατομμύρια και οι κατά μέσο όρο 2,7 ώρες που ξοδεύονταν ανά χρήστη στο διαδίκτυο στον εκπληκτικό αριθμό των 18 ωρών: σε έναν τέτοιο κόσμο, οι ατομικές, κοινωνικές και διοικητικές δεξιότητες πρέπει να επαναπροσδιοριστούν και να προσαρμοστούν.

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊΛΗΨΗ: H ΕΥΡΎΤΕΡΗ ΕΙΚΌΝΑ

15

Καινούργιες εξελίξεις στον τομέα της πληροφορικής και των δικτύων (μεταξύ των οποίων, το Cloud computing, τα big data, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το κινητό διαδίκτυο και η ψηφιακή σύγκλιση) γεννούν ανάγκες για νέες δεξιότητες και εξαιρετικές ευκαιρίες για όσους πρώτοι θα τις καλλιεργήσουν και θα τις κατακτήσουν επαρκώς. Δεδομένα που αφορούν στα τρέχοντα και προβλεπόμενα επίπεδα προσφοράς και παροχής ψηφιακών δεξιοτήτων παρουσιάζονται αργότερα στον τόμο αυτό. Καταδεικνύουν ένα συνεχές έλλειμμα για το σύνολο της Ευρώπης: το παράδοξο των υψηλών ποσοστών ανεργίας σε συνδυασμό με ένα μεγάλο αριθμό κενών θέσεων εργασίας «στη σφαίρα των ψηφιακών δεξιοτήτων» παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά στο εργασιακό τοπίο της Ευρώπης. Πρόκειται για μια εποχή κατά την οποία η επιλογή της καταλληλότερης στρατηγικής για την προσέγγιση του ζητήματος που αφορά στις ψηφιακές δεξιότητες είναι τόσο πολύτιμη όσο και τα εργαλεία ή οι διαδικασίες που θα υιοθετηθούν για την αντιμετώπισή του. Καθώς η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα κατευθύνεται όλο και περισσότερο από τη γνώση και την καινοτομία, είναι εμφανές ότι η Ευρώπη πρέπει να αξιοποιήσει τα δυνατά της σημεία (όπως τον τομέα των ΤΠΕ και την οικονομία της γνώσης) για να αναπτύξει βιώσιμα συγκριτικά πλεονεκτήματα στη διεθνή σκηνή. Ωστόσο, η προσαρμογή της ποιότητας και της δομής του εργατικού της δυναμικού στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που απορρέουν από την έλευση αυτής της παγκόσμιας οικονομίας της γνώσης παραμένει ένα ζητούμενο, το οποίο, αν δεν ικανοποιηθεί, μπορεί να υπονομεύσει το μέλλον άλλων προσπαθειών διαμόρφωσης του μέλλοντος της Ευρώπης ως παγκόσμιας δύναμης και προτύπου «ανταγωνιστικότητας συνδυασμένης με την άρση του αποκλεισμού». Περί αυτού πρόκειται, όταν γίνεται λόγος για την πρόκληση των ψηφιακών δεξιοτήτων. Τίποτα λιγότερο.

Ένας κρίσιμος υπολειπόμενος κρίκος, εσωτερικά και εξωτερικά Υπάρχει ευρεία συναίνεση μεταξύ των εμπλεκόμενων ομάδων ότι οι ψηφιακές δεξιότητες είναι καίριας σημασίας για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας και της καινοτομίας, καθώς επίσης του επαγγελματισμού και της απασχολησιμότητας του εργατικού δυναμικού της Ευρώπης. Οι γνώσεις, οι δεξιότητες, οι ικανότητες και η εφευρετικότητα των μάνατζερ, των επαγγελματιών και των χρηστών ΤΠΕ είναι αναγκαίο να ανταποκρίνονται στα υψηλότερα παγκόσμια κριτήρια και να αναβαθμίζονται διαρκώς στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αποτελεσματικής δια βίου μάθησης.

16

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Η Ευρώπη χρειάζεται ανθρώπους που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες τόσο για την παροχή υποδομής όσο και της χρήσης της. Μια κοινωνία ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί συνεπώς τον προθάλαμο για μια κοινωνία βασισμένη στη γνώση. Λόγω της έλλειψης επαρκών ψηφιακών δεξιοτήτων στον πληθυσμό της Ευρώπης, οι επενδύσεις που λαμβάνουν χώρα και σχεδιάζονται σε επίπεδο υποδομής (π.χ. ευρυζωνική σύνδεση) δεν θα αποφέρουν τα μέγιστα. Από την άποψη της βιομηχανίας, καθίσταται ακόμα εμφανές ότι ένα συνεχιζόμενο έλλειμμα εργαζομένων στις ΤΠΕ υπονομεύει σοβαρά την επιτυχία της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Επηρεάζει την ανάπτυξη των κλάδων υψηλής τεχνολογίας και επιβραδύνει την ταχύτητα με την οποία συντελείται η καινοτομία, γεγονός που με τη σειρά του επηρεάζει την απασχόληση και την παραγωγικότητα στους συναφείς κλάδους. Συνεπώς, η έλλειψη επαγγελματιών στις ΤΠΕ αποδυναμώνει την ικανότητα της Ευρώπης να ανταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο εσωτερικό της, ανάλογες ελλείψεις επίσης συνιστούν απειλή για την κατάκτηση της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς.

Οι ηλεκτρονικές δεξιότητες αποτελούν το κλειδί για την Ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, ανάπτυξη και απασχόληση Το Σεπτέμβριο του 2007, μετά από εκτενείς διαβουλεύσεις και συζητήσεις με εταίρους και κράτη-μέλη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τις ψηφιακές δεξιότητες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια Οδηγία αναφορικά με τις «Ψηφιακές δεξιότητες για τον 21ο αιώνα: ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης», που περιλαμβάνει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ για τις ψηφιακές δεξιότητες. Η στρατηγική αυτή έτυχε θερμής υποδοχής από τα κράτη-μέλη κατά τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου για θέματα ανταγωνιστικότητας το Νοέμβριο του 2007. Οι εταίροι, επίσης, συμφώνησαν σε μια μακροπρόθεσμη ατζέντα για τις ψηφιακές δεξιότητες. Ο κλάδος των ΤΠΕ ίδρυσε το e-Skills Industry Leadership Board (οργάνωση εργοδοτών στον τομέα της πληροφορικής), προκειμένου να συμβάλει στην υλοποίηση της στρατηγικής. Μια συναφής μελέτη διαπίστωσε ότι οι εθνικές πολιτικές που αφορούν στις ΤΠΕ συνήθως επικεντρώνονται στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων πληροφορικής για χρήστες. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων πληροφορικής για επαγγελματίες συχνά θεωρείται μέρος της πολιτικής που αφορά στη διαρκή επαγγελματική κατάρτιση. Διαπίστωσαν ότι εννιά χώρες είχαν πολιτικές που αποσκοπούσαν στην ανάπτυξη επιχειρηματικών ψηφιακών δεξιοτήτων (e-business skills). Είκοσι έξι χώρες είχαν πολιτικές σχετικές με ψηφιακές δεξιότητες σχεδιασμένες για χρήστες, ενώ έντεκα χώρες (Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Μάλτα. Ισπανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Τουρκία) είχαν πολιτικές που αποσκοπούσαν συγκεκριμένα στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων επαγγελματιών. Η μελέτη επεσήμανε ένα σύνολο σαράντα πέντε

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊΛΗΨΗ: H ΕΥΡΎΤΕΡΗ ΕΙΚΌΝΑ

17

πρωτοβουλιών που αποσκοπούσαν ειδικά στην ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων πληροφορικής. Ικανοποιητική προσπάθεια έχει σημειωθεί αναφορικά με την υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για τις ψηφιακές δεξιότητες. Έχει αναπτυχθεί ένα Πλαίσιο για την Ηλεκτρονική Επάρκεια της Ευρώπης (European e-Competence Framework), ενώ δημιουργήθηκε επίσης μια Ευρωπαϊκή πύλη καριέρας για τις ψηφιακές δεξιότητες και διεξάγονται παράλληλα αρκετές πολυεταιρικές συνεργασίες υψηλού επιπέδου. Έκτοτε έχουν ξεκινήσει καινούργιες δραστηριότητες. Σε αυτές περιλαμβάνονται δράσεις σχετικές με την προσφορά και τη ζήτηση (μεταξύ αυτών η δημιουργία προβλεπτικών σεναρίων) για την καλύτερη πρόβλεψη της αλλαγής, την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Πλαισίου για την ψηφιακή επάρκεια, την προαγωγή συναφών οικονομικών και χρηματοπιστωτικών κινήτρων. Σε αυτό το πνεύμα, η Πανευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων αποτέλεσε μια μείζονα εκστρατεία αφύπνισης για την προώθηση των ψηφιακών δεξιοτήτων, την κοινοποίηση εμπειριών, την προαγωγή της συνεργασίας και την παρακίνηση των εταίρων. Καθώς η Ευρώπη πασχίζει να αφήσει πίσω της την κρίση, τα στοιχεία που αφορούν στο 2007 αποκτούν νέα σημασία: συγκεκριμένα, η ανεργία στον τομέα της πληροφορικής βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα έναντι του συνολικού ποσοστού ανεργίας, συγκριτικά με κάθε άλλη χρονιά. Το γεγονός καταδεικνύει ότι η ενίσχυση της ανάπτυξης του τομέα της πληροφορικής (και των ψηφιακών δεξιοτήτων) αξίζει να θεωρηθεί ως όργανο πολιτικής που θα σπάσει το φαύλο κύκλο και θα επιτρέψει την προαναφερθείσα επανάκαμψη με τη δημιουργία πλήθους θέσεων εργασίας.

Νέες διαστάσεις στον παγκόσμιο αγώνα ταχύτητας για ταλέντα Μια σημαντική τάση που επηρεάζει τη ζήτηση για ψηφιακές δεξιότητες είναι η παγκόσμια διακίνηση αγαθών. Μια ματιά στον εμπορικό ισολογισμό δείχνει ότι η Ευρώπη εισάγει περισσότερα αγαθά ΤΠΕ και εξάγει περισσότερες υπηρεσίες ΤΠΕ, ενώ εξάγει πιο ακριβά προϊόντα και υπηρεσίες ΤΠΕ και εισάγει φθηνότερα αγαθά και υπηρεσίες. Συνεπώς καθίσταται εμφανές ότι η Ευρώπη χρειάζεται επαγγελματίες που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες και οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στην καινοτομία, ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών. Η Ευρώπη δεν υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχής στην προσέλκυση ξένων ταλέντων στις ΤΠΕ την τελευταία δεκαετία. Οι αναθέσεις και η μετεγκατάσταση δεν αποτελούν λύσεις για την έλλειψη Ευρωπαϊκών ψηφιακών δεξιοτήτων μελλοντικά εγγυημένες. Σε περίπτωση κατάχρησης, ανάλογες μέθοδοι υπονομεύουν την ποιότητα των καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι χώρες

18

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

που έως τώρα καλύπτουν το έλλειμμα επαγγελματιών ΤΠΕ στην Ευρώπη – για παράδειγμα η Κίνα και η Ινδία – σύντομα θα αντιμετωπίσουν και οι ίδιες έλλειμμα ψηφιακών δεξιοτήτων. Εκτός από τη διασφάλιση επαρκών επαγγελματικών ψηφιακών δεξιοτήτων στην Ευρώπη, είναι επίσης σημαντικό να βρεθούν τρόποι αναβάθμισης των ψηφιακών δεξιοτήτων του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού. Σήμερα, η «παγκοσμιοποίηση των αγορών ψηφιακών δεξιοτήτων» επιδεινώνεται από την αυξημένη κινητικότητα των ατόμων με υψηλές ψηφιακές δεξιότητες. Παγκόσμια δίκτυα πληροφόρησης, τηλεπαρουσία, εικονικές ομάδες που λειτουργούν υπερβαίνοντας γεωγραφικά σύνορα και ζώνες ώρας δημιουργούν νέα εργασιακά περιβάλλοντα όπου η προσέλκυση των κατάλληλων ταλέντων αναδεικνύεται σε ζήτημα στρατηγικής σημασίας. «Ο αγώνας ταχύτητας για την τόνωση του επιπέδου των δεξιοτήτων και τη βελτίωση των ακαδημαϊκών εφοδίων βρίσκεται στο ζενίθ: οι δαπάνες για ανώτερη εκπαίδευση και έρευνα και ανάπτυξη αυξάνονται ραγδαία σε όλο τον κόσμο – ιδιαίτερα στις αναδυόμενες χώρες».

Ώρα για στοχευμένη δράση Χρησιμοποιώντας το πρότυπο της «πυραμίδας ψηφιακών δεξιοτήτων» του INSEAD eLab, είναι εμφανές ότι η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις σε κάθε ένα από τα τρία επίπεδα: (1) αλφαβητισμός και βασικές δεξιότητες στις οποίες συγκαταλέγονται ψηφιακές δεξιότητες, μαθηματικά και φυσική, (2) επαγγελματικές δεξιότητες που απαιτούνται από την αγορά εργασίας και κατακτώνται στο πλαίσιο της επίσημης εκπαίδευσης, αλλά επίσης όλο και συχνότερα «επί τω έργω», (3) ταλέντα της παγκόσμιας οικονομίας της γνώσης (ΠΟΓ) τα οποία είναι λιγότερο απτά, αλλά περιλαμβάνουν την ηγεσία ομάδων και την πρόβλεψη της αλλαγής, και τα οποία είναι κρίσιμης σημασίας για την καινοτομία. Παρότι η Ευρώπη τα πηγαίνει καλύτερα από πολλούς ανταγωνιστές της όσον αφορά στις βασικές και επαγγελματικές δεξιότητες, δεν διακρίνεται σε κανένα από τα τρία (βλέπε παρακάτω).

Βαθ μ

ίδα

2

Βαθ μίδα

3

Ταλέντα της παγκόσμιας οικονομίας της γνώσης: Η τρίτη (ανώτατη) βαθμίδα περιλαμβάνει τις πιο λεπτές – αλλά λιγότερο ποσοτικοποιήσιμες – δεξιότητες που απαιτούνται για την ηγεσία και διαχείριση πολυπολιτισμικών ομάδων, την εργασία σε εικονικές ομάδες, καθώς επίσης την αντιμετώπιση, πρόβλεψη και καθοδήγηση της αλλαγής. Αυτές οι δεξιότητες είναι κρίσιμης σημασίας για Ταλέντα την καινοτομία και την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων και ζητημάτων. ΠΟΓ

Επαγγελματικές δεξιότητες

Επαγγελματικές δεξιότητες: Η δεύτερη (μεσαία) βαθμίδα αναφέρεται στις γνώσεις και τις δεξιότητες των οποίων η κατάκτηση επιβάλλεται στο πλαίσιο της ειδίκευσης για συγκεκριμένα επαγγέλματα. Πολλές από τις δεξιότητες αυτές αναπτύσσονται μέσω της επίσημης εκπαίδευσης (π.χ. σχολές μηχανολογίας, νομικές σχολές και πανεπιστήμια). Ωστόσο, ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος αυτών των δεξιοτήτων κατακτάται «επί τω έργω». Αλφαβητισμός και βασικές δεξιότητες: Η πρώτη (κατώτερη)

Βαθ μ

ίδα

1

Αλφαβητισμός & βασικές βαθμίδα στην Πυραμίδα Δεξιοτήτων περιλαμβάνει τις θεμελιώδεις δεξιότητες και γνώσεις που χρειάζεται το άτομο για να ικανοποιήσει δεξιότητες (Αλφαβητισμός ανάγκες καθημερινές στις σύγχρονες κοινωνίες. Περιλαμβάνουν όχι στα Μαθηματικά, τις Φυσικές παραδοσιακές γνώσεις (π.χ. γραφή, ανάγνωση και επιστήμεςκαι την Πληροφορική) μόνο στοιχειώδεις αριθμητικές δεξιότητες) αλλά όλο και περισσότερο γνώσεις πληροφορικής.

Πηγή: Lanvin, B. and Fonstad, N. (2009), “Who Cares? Who Dares? providing the skills for an innovative and sustainable Europe” INSEAD eLab, Μάρτιος 2009.

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊΛΗΨΗ: H ΕΥΡΎΤΕΡΗ ΕΙΚΌΝΑ

19

Το 2009, το INSEAD βαθμολόγησε την Ευρώπη με Β για τις βασικές δεξιότητες, με Β μείον για τις επαγγελματικές και με Γ όσον αφορά στα ταλέντα της ΠΟΓ. Τα πράγματα δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά έκτοτε. Δεν υπάρχει όμως κανένας λόγος για την Ευρώπη να μένει πίσω: η Φινλανδία, η Δανία και η Σουηδία για παράδειγμα κερδίζουν υψηλές βαθολογίες στους παγκόσμιους καταλόγους. Ενώ η «επί τω έργω» κατάρτιση θα αποτελέσει ένα σημαντικό μέρος της λύσης, το κλειδί έγκειται στα εκπαιδευτικά συστήματα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα στην Ευρώπη, από την πρωτοβάθμια ως την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, χρειάζονται συστηματική αναμόρφωση, προκειμένου να ενσωματώσουν καλύτερα την ψηφιακή εγγραμματοσύνη στα αναλυτικά τους προγράμματα. Μια ανάλογη αναμόρφωση επιβάλλει στενή συνεργασία μεταξύ του χώρου της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων, κατανόηση της ανάγκης για θεμελιώδεις τροποποιήσεις και σημαντικά περισσότερες επενδύσεις. Η Ευρώπη επενδύει πολύ λιγότερα στην ανώτερη εκπαίδευση από ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία. Μια πρόσφατη μελέτη της Economist Intelligence Unit (EIU) αναγνώρισε ως χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις στην ανάπτυξη κατάλληλων ταλέντων στις ΤΠΕ τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σιγκαπούρη, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και τη Νότια Κορέα. Η EIU επισημαίνει ότι το κλειδί της επιτυχίας των εν λόγω χωρών έγκειται στη δυναμική αύξηση των εγγραφών σε σχολές ανώτερης εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των θετικών επιστημών και μηχανολογίας. Επίσης διατηρούν πανεπιστήμια ή τεχνολογικά ιδρύματα της κλάσης, τα οποία εφοδιάζουν τους επαγγελματίες τεχνολογιών με επιχειρηματικές και διοικητικές και όχι απλά τεχνικές δεξιότητες.

Διαμορφώνοντας την Ψηφιακή Ατζέντα για την Ευρώπη Το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε επισήμως την Ψηφιακή Ατζέντα για την Ευρώπη της Αντιπροέδρου Neelie Kroes, όπου σκιαγραφούνται επτά τομείς δράσης που έχουν προτεραιότητα: τη δημιουργία μιας Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς, τη μεγαλύτερη διαλειτουργικότητα, την τόνωση της εμπιστοσύνης προς το διαδίκτυο και της ασφάλειας σε αυτό, την πολύ ταχύτερη πρόσβαση στο διαδίκτυο, την αύξηση των επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, τη βελτίωση των δεξιοτήτων ψηφιακής εγγραμματοσύνης και της άρσης του αποκλεισμού, την αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων ενώπιον των οποίων βρίσκεται η κοινωνία, όπως η κλιματική αλλαγή και η γήρανση του πληθυσμού. Παραδείγματα των πλεονεκτημάτων περιλαμβάνουν τις ευκολότερες ηλεκτρονικές πληρωμές και τιμολόγηση, την ταχεία διάδοση της τηλε-ιατρικής και του ενεργειακά αποδοτικού φωτισμού.

20

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: • Θα προαγάγει την ηλεκτρονική ηγεσία (e-leadership) και τον Επαγγελματισμό στις ΤΠΕ για να αυξήσει τη δεξαμενή ταλέντων της Ευρώπης, καθώς επίσης την επάρκεια και κινητικότητα των επαγγελματιών στις ΤΠΕ σε όλη την Ευρώπη.

• Θα υποστηρίξει την ανάπτυξη διαδικτυακών εργαλείων για τον εντοπισμό και αναγνώριση των ικανοτήτων των επαγγελματιών και χρηστών ΤΠΕ σε σχέση με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (Ψηφιακής Επάρκειας) και το EUROPASS. • Θα προαγάγει μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό του τομέα των ΤΠΕ.

• Θα αναδείξει την ψηφιακή εγγραμματοσύνη ως προτεραιότητα στον κανονισμό για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (2014-2020).

• Θα προτείνει δείκτες ψηφιακών δεξιοτήτων και εγγραμματοσύνης στα μέσα με πανευρωπαϊκή ισχύ. Για την υλοποίηση αυτών των προσπαθειών, τα κράτη-μέλη έπρεπε: • Να εφαρμόσουν μακροπρόθεσμες πολιτικές για τις ψηφιακές δεξιότητες και την ψηφιακή εγγραμματοσύνη.

• Να εντάξουν την ηλεκτρονική μάθηση στις πολιτικές τους που αποβλέπουν στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και κατάρτισης, την αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και την επαγγελματική εξέλιξη εκπαιδευτικών και εκπαιδευτών. Είναι σχετικά εύκολο να διαπιστώσει κάποιος τον τρόπο που η τυπολογία που περιγράφηκε παραπάνω (πυραμίδα δεξιοτήτων) μπορεί να αντιστοιχηθεί σχεδόν άμεσα με κάθε ένα από τα σημεία δράσης. Η πρόκληση έγκειται στο να ενεργήσουν με συνέπεια όλα τα Ευρωπαϊκά ιδρύματα και εθνικές κυβερνήσεις.

Καινοτομήστε για να διακριθείτε και διακριθείτε για να καινοτομήσετε Τα τελευταία λίγα χρόνια, ποικίλοι εταίροι (ιδιαίτερα από τη βιομηχανία) προβαίνουν σε απερίφραστες συστάσεις για άμεση δράση. Ορισμένες από αυτές παρατίθενται παρακάτω:

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊΛΗΨΗ: H ΕΥΡΎΤΕΡΗ ΕΙΚΌΝΑ

21

Στο επίπεδο της ΕΕ και των κρατών-μελών, οι αρχές πρέπει να διοργανώσουν, μέσω συνεργασιών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, εκστρατείες ενημέρωσης οι οποίες θα αναδεικνύουν τις επαγγελματικές ευκαιρίες που ανοίγονται σε όσους ακολουθούν σπουδές στον κλάδο των μαθηματικών, της φυσικής ή της τεχνολογίας. Ανάλογες εκστρατείες πρέπει επίσης να αναδείξουν την τρέχουσα έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων που αντιμετωπίζει η ΕΕ – και τις επιπτώσεις του διογκώμενου χάσματος μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να αποκτήσουν υψηλής ταχύτητας σύνδεση στο διαδίκτυο μέχρι το 2015 και όλοι οι μαθητές πρέπει να εκπαιδευτούν στην υπεύθυνη και ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Δραστηριότητες εκτός του τακτικού προγράμματος σπουδών, όπως επισκέψεις σε εργαστήρια, ανοιχτές ημέρες σε εταιρείες, επισκέψεις ερευνητών, πρέπει να αυξηθούν. Οι ευκαιρίες μαθητείας που προσανατολίζουν τους μαθητές σε «εμπορεύσιμες γνώσεις» πρέπει να επεκταθούν σε δύο καίριες στιγμές: όταν οι έφηβοι αποφασίζουν τι θα σπουδάσουν κατά την αποφοίτησή τους από το σχολείο και κατά την έναρξη των πανεπιστημιακών τους σπουδών, όταν αποφασίζουν για τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό.

Μεσοπρόθεσμα, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα: Πρέπει να διεξαχθούν ενδελεχείς στατιστικές εργασίες αναφορικά με το έλλειμμα δεξιοτήτων στις ΤΠΕ, για να εντοπιστούν επακριβώς συγκεκριμένα χάσματα δεξιοτήτων. Πρέπει να συντάσσονται ετήσιες εκθέσεις του Ευρωβαρομέτρου, όπου θα σκιαγραφούνται οι πεποιθήσεις των εργοδοτών αναφορικά με τις απαιτούμενες για τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια ψηφιακές δεξιότητες. Κίνητρα στους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να αναβαθμίσουν τις γνώσεις στην πληροφορική τους και να εκσυγχρονίσουν τις παιδαγωγικές τους μεθόδους, ώστε η ψηφιακή διδασκαλία/μάθηση να συμπληρώσει την παραδοσιακή. Θα μπορούσαν επίσης να δημιουργηθούν πιστοποιητικά που θα βεβαιώνουν τις ψηφιακές δεξιότητες των εκπαιδευτικών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διοργανώνει και να χρηματοδοτεί ενδοσχολικούς διαγωνισμούς μαθηματικών και φυσικής σε όλη την Ευρώπη, για να επιβραβεύει τις άριστες επιδόσεις. Επιπρόσθετα, είναι σαφές ότι η πρόκληση των ψηφιακών δεξιοτήτων είναι τόσο ποιοτική όσο και ποσοτική. Η Ευρώπη χρειάζεται μια δεξαμενή

22

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

εξειδικευμένων επαγγελματιών στις ΤΠΕ, οι οποίοι θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργοδοτών. Το παραδοσιακό μοντέλο «πρώτα εκπαίδευση, μετά δουλειά» υποχωρεί όσο αυξάνει η κινητικότητα στην αγορά. Εργοδότες και εκπαιδευτικοί πρέπει να συνεργάζονται στενά, προκειμένου να παρέχουν ένα πιο ευέλικτο πλαίσιο κατάκτησης δεξιοτήτων (π.χ. μεταγνωστικές ικανότητες). Μια στρατηγική για τις ψηφιακές δεξιότητες στο πλαίσιο της ΕΕ δεν μπορεί να αποτελέσει βραχυπρόθεσμο έργο. Τίθεται ευκρινώς θέμα προφοράς και ζήτησης των ψηφιακών δεξιοτήτων, το οποίο θα οξυνθεί. Η ζήτηση για παραδοσιακές δεξιότητες που αφορούν στην τεχνολογική υποδομή και για δεξιότητες που πρέπει να κατέχει εργατικό δυναμικό το οποίο βασίζεται στη συνεργασία και τη γνώση αυξάνεται. Ωστόσο, όλες αυτές τις συστάσεις υπερβαίνει «το παγκόσμιο επιτακτικό αίτημα για καινοτομία» που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Οι ηλεκτρονικές δεξιότητες αποτελούν καίριο συστατικό του οικοσυστήματος της καινοτομίας. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη πρέπει να εφοδιαστεί με άριστες ψηφιακές δεξιότητες προκειμένου να παραμείνει υποψήφια ηγετική δύναμη στον παγκόσμιο αγώνα για καινοτομία. Αναλογικά η Ευρώπη πρέπει να βελτιώσει το εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό της σύστημα, ώστε να παράγει και να προσελκύει περισσότερα ταλέντα, ερευνητές, καθώς επίσης μάνατζερ και επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στη δια βίου μάθηση και τη βασική εκπαίδευση, η Ευρώπη πρέπει να καινοτομεί προκειμένου να διακρίνεται.

Δεν περισσεύει χρόνος για παιχνίδια αναμονής Η Ευρώπη ως περιοχή πρέπει να είναι ευφάνταστη και να υποστηρίζει ευρέως πολιτικές οι οποίες επιλαμβάνονται των ελλειμμάτων σε ψηφιακές δεξιότητες, που αποτελούν δομικό, και όχι κυκλικό, ζήτημα. Η τρέχουσα κρίση δημιουργεί σύγχυση, εφόσον τα χαμηλότερα ποσοστά ζήτησης έχουν οδηγήσει σε παραπλανητικές ενδείξεις ότι ίσως συρρικνώνεται το χάσμα των ψηφιακών δεξιοτήτων. Πρόκειται, ωστόσο, για ψευδαίσθηση: αν οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και ακαδημαϊκή κοινότητα δεν αντιδράσουν γρήγορα, η εκδήλωση του χάσματος θα είναι συντριπτική, όταν ξεκινήσει ορμητικά η ανάκαμψη. Όσες Ευρωπαϊκές οικονομίες δεν εκμεταλλευτούν την κρίση για να ενδυναμώσουν την ικανότητά τους να παράγουν περισσότερους εργαζομένους και μάνατζερ με ψηφιακές δεξιότητες, θα βρεθούν περιθωριοποιημένες στον αγώνα για ανταγωνιστικότητα βάσει γνώσεων και καινοτομίας.

ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΊΛΗΨΗ: H ΕΥΡΎΤΕΡΗ ΕΙΚΌΝΑ

23

Ζήτηση Δεξιοτήτων στην Αγορά

Συνολική ζήτηση & παροχή δεξιοτήτων

Παροχή δεξιοτήτων στην Αγορά Σενάριο 2: Αναλυτικό πρόγραμμα για τη βελτίωση των ηλεκτρονικών ικανοτήτων

Παροχή δεξιοτήτων στην Αγορά Σενάριο 1:

Έλλειψη δεξιοτήτων

Παντελής απουσία δράσης

Χρόνος

Προ-κρίσης εποχή

Κρίση

Μετα-κρίσης εποχή

Πηγή: Lanvin, B. and Fonstad, N. (2010), “Strengthening e-Skills for Innovation in Europe”, INSEAD eLab, 2010.

Εν όψει της άμεσης πρόκλησης που προβάλλει η ανεργία των νέων στην Ευρώπη, η σπουδαιότητα ανάληψης δράσης αποκτά νέο νόημα. Έχουμε δει μόνο την αρχή της ψηφιακής τεχνολογίας: το μέλλον της πρέπει να συμπορευτεί με τους ευρύτερους στόχους της Ευρώπης (ανταγωνιστικότητα με την ένταξη όλων, βιώσιμη και καινοτόμα ανάπτυξη) ενόσω παραμένει στενά προσηλωμένη στην ικανοποίηση των υφιστάμενων αναγκών και προσδοκιών των Ευρωπαίων πολιτών. Σημαντικό στοιχείο αυτού του σύνθετου οικοδομήματος είναι η παροχή της δυνατότητας κατάκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων στους πολίτες.

24

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Κεφάλαιο 1: Καινοτόμα εκπαίδευση: το μελλοντικό εργατικό δυναμικό της Ευρώπης Από την δημοσίευση της πρώτης έκδοσης του Μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων το 2010, παρότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά τα επίπεδα απασχόλησης – ιδιαίτερα των νέων – ένα στοιχείο έχει ελάχιστα μεταβληθεί: η αναντιστοιχία των δεξιοτήτων που καλλιεργούνται σε σχέση με το είδος των δεξιοτήτων που απαιτούνται στον επαγγελματικό στίβο. Όπως αναφέραμε στην πρώτη έκδοση αυτού του μανιφέστο, ωστόσο, υπάρχει ένα παράδοξο: «Οι νέοι ασχολούνται σε μεγάλο βαθμό με τις τεχνολογίες πληροφορικής νέοι ηλικίας 16-24 ετών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο από πέντε έως επτά φορές εβδομαδιαίως. Παρόλα αυτά, λιγότερο από το 30% των αγοριών και το 15% των κοριτσιών σχεδιάζουν να ακολουθήσουν σπουδές σε αντικείμενα συναφή με τις τεχνολογίες των ΤΠΕ σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης». Η απουσία ενδιαφέροντος για αντικείμενα των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας ξεκινάει νωρίς (κατά το τέλος της πρωτοβάθμιας και αρχική δευτεροβάθμια εκπαίδευση), και επηρεάζει τον επακόλουθο αριθμό νεαρών ταλέντων που ακολουθούν τριτοβάθμιες σπουδές στον εν λόγω τομέα και συνεπώς το επίπεδο των ψηφιακών δεξιοτήτων που μελλοντικά θα το εργατικό δυναμικό. Απαιτούνται φιλόδοξοι στόχοι και αλλαγές που θα διέπουν όλο το εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες των νέων της Ευρώπης, να επηρεαστεί θετικά η αντίληψη αναφορικά με επιστημονικά και τεχνικά αντικείμενα και κατ’ επέκταση η παρακίνηση για ενασχόληση με αυτά και οι καλές επιδόσεις, κατά την ακαδημαϊκή ζωή, έτσι ώστε να προετοιμάζονται καλύτερα οι νέοι για την μετέπειτα επαγγελματική τους ζωή.

Χάσμα στις δεξιότητες των σπουδαστών Η Ευρωπαϊκή πολιτική στην απόκτηση από τους νέους με δεξιότητες σημαντικούς στόχους όσον αφορά στην απόκτηση από τους νέους με δεξιότητες που απαιτούνται στον επαγγελματικό στίβο, ώστε να επιτευχθεί «ο στόχος της ΕΕ για ποσοστό απασχόλησης 75% για την ηλικιακή ομάδα 20-64 ετών για τους άνδρες και τις γυναίκες, έως το 2020». Η πρωτοβουλία «Νέες δεξιότητες για Νέα επαγγέλματα», που ξεκίνησε το Νοέμβριο 2010 θέτει συγκεκριμένα ως στόχο να:

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

25

• Προάγει την καλύτερη πρόβλεψη των μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες.

• Βελτιώσει την αντιστοιχία μεταξύ δεξιοτήτων και αναγκών της αγοράς εργασίας.

• Γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ του εκπαιδευτικού και επαγγελματικού χώρου. Το γεγονός ότι οι νέοι που θα είναι είκοσι ετών το 2020 σήμερα είναι μαθητές στα ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα θα έπρεπε ήδη να εφοδιάζει τα παιδιά και τους εφήβους με ψηφιακή επάρκεια και ψηφιακές δεξιότητες τη στιγμή που θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας το 2020. Με αυτό το στόχο, η Ευρωπαϊκή σύσταση περί Βασικών Ικανοτήτων για τη Δια Βίου Μάθηση, που δημοσιεύτηκε το 2006 προτάσσει δύο τομείς τεχνολογικής επάρκειας: τις «στοιχειώδεις ικανότητες στις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία» (συμπεριλαμβανομένων των θεωρητικών γνώσεων και της χρήσης τεχνολογικών εργαλείων) καθώς επίσης την «ψηφιακή επάρκεια» κατά τη χρήση εργαλείων πληροφορικής για επαγγελματικούς, ψυχαγωγικούς και επικοινωνιακούς λόγους. Τα δεδομένα της Eurostat που συγκεντρώθηκαν για τον «πίνακα επιδόσεων του «ψηφιακού θεματολογίου» καταδεικνύουν τα ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα επάρκειας των νέων για τη χρήση ψηφιακών εργαλείων: Υπάρχει ακόμα ένας σταθερός αριθμός νέων που δεν χρησιμοποιούν τακτικά το διαδίκτυο, ιδιαίτερα εκείνων με χαμηλό επίπεδο βασικής εκπαίδευσης – ένα ποσοστό 13%, κατά μέσο όρο, νέων με χαμηλό επίπεδο βασικής εκπαίδευσης δεν χρησιμοποιούν τακτικά το διαδίκτυο, ποσοστό που αυξάνεται στο 50% σε ορισμένες χώρες, όπως τη Ρουμανία. Μόνο το 25% των νέων στην ΕΕ θεωρούν ότι κατέχουν «υψηλό» επίπεδο στοιχειωδών δεξιοτήτων που αφορούν στο διαδίκτυο, όπου ως υψηλό ορίζεται το επίπεδο όπου ο νέος είναι σε θέση να διεκπεραιώσει πέντε ή έξι εργασίες, μεταξύ των οποίων η χρήση μηχανής αναζήτησης για την εύρεση πληροφοριών, η αποστολή ψηφιακών μηνυμάτων με συνημμένα αρχεία, η ανάρτηση μηνυμάτων σε chat-room, ομάδες συζήτησης ή άλλο διαδικτυακό φόρουμ συζήτησης, η χρήση διαδικτύου για τηλεφωνικές κλήσεις, η κοινή χρήση αρχείων μεταξύ ομοτίμων για την ανταλλαγή ταινιών, μουσικής κλπ, η δημιουργία ιστοσελίδας. Δεδομένου ότι αυτά τα «υψηλά» επίπεδα δεξιοτήτων δεν περιλαμβάνουν τις βασικότερες επαγγελματικές δεξιότητες στις ΤΠΕ, όπως την κοινωνική δικτύωση, τη συντήρηση συστημάτων τεχνολογίας πληροφορικής, την

26

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

δικτύωση ή τον προγραμματισμό σε εισαγωγικό επίπεδο, η κατάσταση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη γενιά που όταν εισέλθει στην αγορά εργασίας θα ανακαλύψει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελμάτων απαιτούν ψηφιακές δεξιότητες, ιδιαίτερα όταν το Ευρωπαϊκό δελτίο παρακολούθησης κενών θέσεων εργασίας καταδεικνύει ότι τα επαγγέλματα στον τομέα των υπολογιστών προσφέρουν τις καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες σε νέους με υψηλό βαθμό ειδίκευσης.

Πολιτική περί βασικών δεξιοτήτων στις ΤΠΕ Παρά το εμφανές χάσμα μεταξύ των ικανοτήτων των μαθητών και των προσδοκιών, η κατάκτηση βασικών ικανοτήτων στη χρήση των ΤΠΕ ενθαρρύνεται ευρέως στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, από την πλευρά της πολιτικής. Κατά κανόνα, η προσέγγιση του αιτήματος γίνεται με έναν τρόπο ολιστικό σε διάφορα επίπεδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας: από την επάρκεια των εκπαιδευτικών έως την επάρκεια των μαθητών, την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τη χρήση των ΤΠΕ για την κοινωνική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες και τον ψηφιακό διαχωρισμό. Ανάλογες πολιτικές αναλαμβάνουν επίσης την παροχή υποδομής και εξασφαλίζουν την πρόσβαση των σχολείων σε συναφείς τεχνολογίες, όπως διαδραστικούς πίνακες, μαθητικούς υπολογιστές (netbooks) σε κάποιες περιπτώσεις, καθώς επίσης πιο παραδοσιακά εργαστήρια υπολογιστών (σταθερών ή κινητών). Το ψηφιακό περιεχόμενο, από διαδικτυακές κοινότητες πρακτικής για εκπαιδευτικούς και μαθητές έως την παροχή ψηφιακών εγχειριδίων ή βάσεων δεδομένων με μαθησιακούς πόρους, αποτελεί επίσης προτεραιότητα για τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι εκθέσεις χωρών στο Insight 2011 του European Schoolnet για τα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη επισημαίνουν πολλές συναφείς πολιτικές και πρακτικές που υιοθετούν εθνικά Υπουργεία Παιδείας και που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη βασικών ικανοτήτων στις ΤΠΕ αναγνωρίζοντας ότι η ψηφιακή εγγραμματοσύνη αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της σύγχρονης αντίληψης περί αλφαβητισμού. Υπάρχουν ποικίλες προσεγγίσεις για την υλοποίηση της διδασκαλίας των ψηφιακών γνώσεων και της επάρκειας σε εθνικό επίπεδο, από ένα ανεξάρτητο αναλυτικό πρόγραμμα για τις ΤΠΕ, κατά κανόνα επικεντρωμένο στις δεξιότητες του χρήστη των ΤΠΕ, έως την ενσωμάτωση των ΤΠΕ σε κάθε διδακτικό αντικείμενο. Ορισμένες χώρες (π.χ. η Γερμανία) και περιοχές έχουν στραφεί στη χρήση πιστοποίησης που παρέχουν ανεξάρτητοι οργανισμοί για την πιστοποίηση των βασικών ικανοτήτων ΤΠΕ, όπως για παράδειγμα μέσω του European Computer Driving License. Ωστόσο, μέχρι τώρα, η πλειοψηφία δεν προτάσσει ως κεντρική προτεραιότητα το ψηφιακό χάσμα και τα σχολεία δεν εφαρμόζουν πραγματικά κατά τον ίδιο τρόπο τις «εκ των άνω» (top down) κυβερνητικές πολιτικές. Το γεγονός μπορεί ασφαλώς να ερμηνεύσει σε μεγάλο βαθμό το χάσμα μεταξύ των στόχων των επιμέρους πολιτικών και του επιπέδου δεξιοτήτων που διαπιστώνεται ότι κατέχουν οι μαθητές μετά την εφαρμογή τους.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

27

Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να επιμείνουμε στις τρέχουσες πολιτικές, να διασφαλιστεί ότι οι μέθοδοι και τα εργαλεία ΤΠΕ διοχετεύονται στα σωστά σημεία του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά επίσης να εστιάσουμε περισσότερο στη ενσωμάτωση προσεγγίσεων στις ΤΠΕ. Επιπλέον, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε ζητήματα που αφορούν στο ψηφιακό χάσμα, ώστε να εξασφαλιστεί η κατάκτηση καλού επιπέδου βασικών ικανοτήτων ΤΠΕ από όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως του υπόβαθρου τους. Ωστόσο, σημαντικό εμπόδιο παραμένει το ζήτημα της πιστοποίησης της επάρκειας των εκπαιδευτικών: δεν υφίστανται κοινά ευρωπαϊκά κριτήρια για την επάρκεια των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ, ενώ τα παγκόσμια κριτήρια δεν προσφέρονται πάντοτε για εφαρμογή στο πλαίσιο της Ευρώπης. Τα υπουργεία παιδείας εξετάζουν, συνεπώς, την ανάγκη να θεσπίσουν το δικό τους πρότυπο αξιολόγησης, το οποίο θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ικανοτήτων στις ΤΠΕ (e-Competence). Πολυεταιρικές πρωτοβουλίες, όπως το Εργαστήριο της Μελλοντικής Σχολικής Τάξης (Future Classroom Lab), οι οποίες επιτρέπουν στους εκπαιδευτικούς να πειραματίζονται με καινοτόμες παιδαγωγικές μεθόδους που υποστηρίζονται τεχνολογικά είναι θεμελιώδεις για την κατάκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων.

Είναι αρκετά φιλόδοξοι οι στόχοι; Οι τρέχοντες στόχοι που ορίζονται από το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ικανοτήτων στις ΤΠΕ, παρότι χρήσιμοι ως αφετηρία για την κατάκτηση βασικών ψηφιακών γνώσεων από όλους τους πολίτες, δεν αναγνωρίζουν επαρκώς τις ειδικές ψηφιακές δεξιότητες που απαιτούνται για την επαγγελματική ζωή. Περισσότερο, λειτουργούν ως ένα σύνολο δεξιοτήτων βασικού επιπέδου οι οποίες είναι χρήσιμες για ένα φάσμα δραστηριοτήτων, αλλά δεν προετοιμάζουν επαρκώς όσους ενδεχομένως ακολουθήσουν πιο εξειδικευμένη κατάρτιση στις ΤΠΕ ή ακαδημαϊκές σπουδές στην επιστήμη της πληροφορικής. Το ζήτημα αφορά όλα τα κράτη-μέλη της Ευρώπης. Η έκθεση Livingstone-Hope παρατηρεί: «Οι βιομηχανίες πάσχουν λόγω ενός εκπαιδευτικού συστήματος που δεν κατανοεί τις ανάγκες τους. Το γεγονός επιδεινώνεται από ένα σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα που εστιάζει σε δεξιότητες γραφείου στις ΤΠΕ παρά σε πιο απαιτητικές δεξιότητες στην επιστήμη της πληροφορικής και τον προγραμματισμό, τις οποίες έχουν ανάγκη οι κλάδοι υψηλής τεχνολογίας των βίντεο-παιχνιδιών και των οπτικών εφέ. Την ίδια στιγμή, οι νέοι και οι εκπαιδευτικοί τους πρέπει να γνωρίζουν καλύτερα τις επαγγελματικές προοπτικές σε αυτούς τους κλάδους και τα προσόντα που μπορούν να τους ανοίξουν τις πόρτες εκεί. Τα αντικείμενα STEM – θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικής και μαθηματικά – καθώς και οι καλές τέχνες αποτελούν κλειδί για την επιτυχία». Η έκθεση κατόπιν συστήνει να αποδίδεται ίση σημασία στην επιστήμη των υπολογιστών με όση αποδίδεται σε άλλες επιστήμες, όπως τη φυσική και τα μαθηματικά, που διδάσκονται από την ηλικία των έντεκα και ύστερα στο πλαίσιο

28

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

του γενικού βασικού αναλυτικού προγράμματος στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ως αποτέλεσμα της έκκλησης για δράση, η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας προέβη στην αντικατάσταση των παραδοσιακών μαθημάτων στις ΤΠΕ (που στοχεύουν στην καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων) με την επιστήμη των υπολογιστών, επικεντρώνοντας στον προγραμματισμό, το σχεδιασμό ιστοσελίδων και την ανάπτυξη εφαρμογών για κινητές συσκευές.

Από τα μαθηματικά και τη φυσική στον προγραμματισμό Σημαντική πρόκληση για τη μετάβαση από βασικές δεξιότητες στις ΤΠΕ σε ψηφιακές δεξιότητες είναι η ανάγκη για καλές επιδόσεις στα μαθηματικά και τη φυσική. Καλές μαθηματικές δεξιότητες – ιδιαίτερα γνώσεις άλγεβρας και αλγορίθμων - είναι ουσιώδεις για την περαιτέρω ανάπτυξη προγραμματιστικών και υπολογιστικών δεξιοτήτων. Έρευνα της Microsoft Teaching and Learning επισημαίνει ότι τα μαθηματικά αποτελούν κατά κανόνα ένα πεδίο κατά τη διδασκαλία του οποίου χρησιμοποιούνται λιγότερο καινοτόμες μέθοδοι. Παρομοίως, οι γνώσεις και δεξιότητες φυσικής είναι σημαντικές για εφαρμογές δικτύωσης και πληροφορικής. Το σχετικά χαμηλό επίπεδο επιδόσεων και ενδιαφέροντος για τα αντικείμενα αυτά εκ μέρους των μαθητών δημιουργούν ανησυχία σχετικά με την κατάκτηση υψηλότερου επιπέδου ψηφιακών δεξιοτήτων. Έρευνα της Eurydice για τα θέματα αυτά υπογραμμίζει την απουσία εθνικής πολιτικής σε πολλές χώρες της Ευρώπης για την υποστήριξη των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις. Οι χώρες που αποσπούν υψηλή βαθμολογία για τις επιδόσεις στις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά από το Πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για τη Διεθνή Αξιολόγηση Μαθητών (PISA) κατά κανόνα διαθέτουν εύρωστα συστήματα που διασφαλίζουν την επαρκή στήριξη των μαθητών που δυσκολεύονται στα αντικείμενα αυτά, ώστε να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Επιπλέον, μια έρευνα Eurydice επισημαίνει ότι ο ειδικός ρόλος των ΤΠΕ στα μαθηματικά συχνά αγνοείται: «Η χρήση των ΤΠΕ στα μαθηματικά συστήνεται στην πλειοψηφία των χωρών. Ωστόσο, παρότι υπάρχουν υπολογιστές, σπάνια χρησιμοποιούνται κατά τη διδασκαλία των μαθηματικών. Η αντίφαση αυτή καταδεικνύει την αδυναμία ενεργοποίησης του ενδιαφέροντος των μαθητών, μέσω του συσχετισμού των μαθηματικών με ένα τεχνολογικό επίτευγμα που οι μαθητές χρησιμοποιούν καθημερινά». Τέλος, το ενδιαφέρον για τα μαθηματικά και τη φυσική είναι εξαιρετικά χαμηλό μεταξύ των κοριτσιών. Τα παραδείγματα και τα πρότυπα που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα αντικείμενα κατά κανόνα αρέσουν περισσότερο στα αγόρια παρά στις συμμαθήτριές τους. Αυτό συχνά αποθαρρύνει τα κορίτσια από την επιλογή μαθηματικών και φυσικής σε επίπεδο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, γεγονός που παρεμποδίζει τις σπουδές πληροφορικής σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και συνακόλουθα την επαγγελματική τους σταδιοδρόμηση στον κλάδο των ΤΠΕ. Μείζονα παράγοντα για το πρόβλημα αυτό αποτελεί το γεγονός

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

29

ότι, κατά την κατάρτιση των εκπαιδευτικών πριν αναλάβουν καθήκοντα, η προσοχή δεν επικεντρώνεται σε θέματα που αφορούν στις διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, όπως διαπιστώνει η Eurydice: «Η αντιμετώπιση της διαφορετικότητας – δηλαδή, η διδασκαλία ενός ετερόκλητου συνόλου μαθητών, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά ενδιαφέροντα αγοριών και κοριτσιών – και η αποφυγή στερεοτύπων που σχετίζονται με τα δύο φύλα κατά την αλληλεπίδραση με τους μαθητές είναι τα θέματα που συχνά τυγχάνουν της λιγότερης προσοχής σε αυτά τα προγράμματα». Οι ανησυχίες αυτές καθιστούν εμφανή την ανάγκη να βελτιωθεί η ποιότητα της διδασκαλίας και της μάθησης για τα αντικείμενα των μαθηματικών και της φυσικής, με την εφαρμογή πιο καινοτόμων μεθόδων, βασισμένων στις σύγχρονες τεχνολογίες, οι οποίες αποδίδουν μεγαλύτερη προσοχή σε ζητήματα ισότητας των φύλων.

Η επιστήμη της πληροφορικής ως διδακτικό αντικείμενο Για το ρόλο της επιστήμης της πληροφορικής, σαν ειδικό διδακτικό αντικείμενο στο αναλυτικό πρόγραμμα των Ευρωπαικών πανεπιστημίων, δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα επαρκή δεδομένα. Πρόσφατα μια από τις εκθέσεις χωρών του Insight πραγματεύεται το θέμα μόνο όπου σχετίζεται με τον ευρύτερο τομέα των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική πολιτική. Από αυτές τις εκθέσεις χωρών, καθίσταται εμφανές ότι η επιστήμη των υπολογιστών – όταν περιλαμβάνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα – είναι σχεδόν πάντα προαιρετική. Σπάνια εξαίρεση αποτελεί η Ελβετία, όπου θεσπίστηκε υποχρεωτικό μάθημα το 2008 και οι τεχνικές γνώσεις στις ΤΠΕ αναφέρεται ρητά ότι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η Αυστρία, όπου οι ΤΠΕ για ορισμένα επαγγελματικά περιγράμματα, συμπεριλαμβάνονται ρητά στους εθνικούς στόχους, όπως επίσης οι «ψηφιακές δεξιότητες» πέραν των βασικών ψηφιακών ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της «πρακτικής πληροφορικής». Η πληροφορική αποτελεί ανεξάρτητο αντικείμενο από την πρώιμη επιστήμης της δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι κατακτηθείσες ικανότητες και θεμελιώδεις τεχνικές δεξιότητες επικυρώνονται μέσω πιστοποιητικών που εκδίδουν τρίτα μέρη, όπως το ECDL αλλά επίσης πιστοποιούνται από εταιρείες του κλάδου, όπως η Cisco, η Microsoft, η SAP, η Novell και η Oracle. Κατευθύνονται ιδιαίτερα μέσω ενός συγκεκριμένου τμήματος για σχολεία του «eLearning Cluster». Η Κύπρος επίσης ενσωματώνει την επιστήμη των υπολογιστών στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ως υποχρεωτική εισαγωγή στο θέμα κατά το πρώτο έτος του λυκείου. Στις επόμενες δύο τάξεις του λυκείου οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μαθήματα στην επιστήμη των υπολογιστών, τις εφαρμογές και τα δίκτυα (το τελευταίο υποστηρίζεται από τη Cisco Networking Academy).

30

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Σε αποκλειστικά τεχνικά σχολεία, προσφέρεται ένα τριετές τεχνικό πρόγραμμα μηχανικής υπολογιστών, όπου οι μαθητές επιλέγουν μαθήματα και το οποίο καλύπτει όλο το φάσμα της επιστήμης των υπολογιστών. Αρκετές χώρες παρέχουν ανάλογες επιλογές μέσω του συστήματος δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης – ωστόσο ο αριθμός των μαθητών στα προαιρετικά αυτά μαθήματα είναι συχνά χαμηλός και πάσχουν από την εξαιρετικά χαμηλή συμμετοχή γυναικών. Είναι προφανές ότι η εμβάθυνση σε θέματα πληροφορικής – από τους αλγορίθμους μέχρι τον προγραμματισμό και τη δικτύωση υπολογιστών – προσφέρει πιο χρήσιμη προετοιμασία για τη συνέχιση σπουδών σε τεχνικά αντικείμενα σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είτε πρόκειται για ακαδημαϊκές σπουδές είτε για επαγγελματική εκπαίδευση. Υπάρχουν παραδείγματα μεθόδων ενσωμάτωσης της υπολογιστικής επιστήμης και τεχνολογίας στη σχολική πράξη σε χαμηλότερες βαθμίδες της εκπαίδευσης: Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) έχει αναπτύξει το «Scratch», μια γλώσσα προγραμματισμού για παιδιά μικρής ηλικίας. Παιδιά από το δημοτικό και ύστερα τη χρησιμοποιούν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι κοινότητες «Scratch» είναι ιδιαίτερα εύρωστες, όπως, στη Μεγάλη Βρετανία και την Πορτογαλία. Στις Κάτω Χώρες, η συνεργασία SURFNET/Kennisnet που ξεκίνησε το 2004 εισήγαγε διάφορα εργαλεία πληροφορικής στα σχολεία (π.χ. διαγωνισμό για τη δημιουργία παιχνιδιού). Μια άλλη ενδιαφέρουσα μέθοδος εφαρμόζεται σε εθελοντικό επίπεδο από τα επαγγελματικά σχολεία ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου πιστοποίηση από φορείς του κλάδου, π.χ. πιστοποιητικά του IC3, του ECDL, και της Microsoft μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συγκέντρωση πόντων πιστοποίησης που απαιτούνται για την αποφοίτηση από το σχολείο. Η έρευνα «Innovative Teaching and Learning» (Καινοτόμα Διδασκαλία και Μάθηση) που χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Συνεργάτες στη μάθηση» της Microsoft εξετάζει το επιτακτικό αίτημα να προετοιμαστούν οι νέοι για τον 21ο αιώνα, στόχο που πολλοί θεωρούν ότι προαπαιτεί το θεμελιώδη μετασχηματισμό των εκπαιδευτικών ευκαιριών παράλληλα με την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη διδασκαλία και τη μάθηση. Η έρευνα ITL εστιάζει στις διδακτικές πρακτικές που έχει αποδειχθεί ότι σχετίζονται στενά με τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα του 21ου αιώνα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η πλειοψηφία των μαθητών είναι ακόμα παγιδευμένοι στον παραδοσιακό ρόλο των καταναλωτών πληροφοριών και δεν αναλαμβάνουν το ρόλο εκείνου που επιλύει προβλήματα, που καινοτομεί και παράγει. Ενώ η χρήση των ΤΠΕ κατά τη διδασκαλία γίνεται συχνότερη, η χρήση των ΤΠΕ από τους μαθητές κατά τη διαδικασία μάθησης αποτελεί ακόμα εξαίρεση σε πολλά από αυτά τα σχολεία.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

31

Έχει έρθει επίσης η ώρα να μεταβούμε από τις «μεμονωμένες περιπτώσεις» σε μια πιο καθολική διδασκαλία και μάθηση της επιστήμης των υπολογιστών. Τα εκπαιδευτικά συστήματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εξετάσουν την ανάγκη ενίσχυσης της επιστήμης των υπολογιστών και της ένταξης πιο εκλεπτυσμένων δεξιοτήτων στις ΤΠΕ στο αναλυτικό πρόγραμμα. Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουμε να φτάσει ο μαθητής στη δευτεροβάθμια ή ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για να εισαχθούν στη διδακτέα ύλη θέματα που άπτονται της επιστήμης των υπολογιστών – υπάρχουν απλές μέθοδοι που επιτρέπουν τη διδασκαλία τους από την πλέον νεαρή σχολική ηλικία.

Τα πρότυπα τους νέους αποτρέπουν από την ενασχόληση με τις ΤΠΕ Καθώς οι μαθητές μεγαλώνουν, πρότυπα όπως οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς, σύμβουλοι καριέρας και πρόσωπα που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης είναι καίριας σημασίας, καθώς ενθαρρύνουν προς συγκεκριμένες επαγγελματικές επιλογές. Ιδιαίτερα οι μαθήτριες επαφίενται στην υποστήριξη ηλικιακά μεγαλύτερων προτύπων για τη λήψη αποφάσεων αναφορικά με το μελλοντικό τους επάγγελμα και συνεπώς το είδος των σπουδών που θα ακολουθήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το παρακάτω γράφημα συγκρίνει τις απόψεις μαθητριών, εργαζομένων στον τομέα των ΤΠΕ στη Cisco, γονιών και εκπαιδευτικών. Τι περιλαμβάνουν τα επαγγέλματα ψηφιακής δικτύωσης 100 %

50 %

0%

ανάπτυξη λογισμικού

συνάντηση με πελάτες

βοήθεια προς άλλους ανθρώπους

βελτίωση του κόσμου

Ποσοστό επαγγελμάτων ψηφιακής δικτύωσης που περιλαμβάνουν κάθε δραστηριοτητα σύμφωνα με τη Cisco Μαθήτριες/φοιτήτριες που πιστεύουν ότι τα περισσότερα επαγγέλματα ψηφιακής δικτύωσης περιλαμβάνουν κάθε δραστηριότητα Γονείς/εκπαιδευτικοί που πιστεύουν ότι τα περισσότερα επαγγέλματα ψηφιακής δικτύωσης περιλαμβάνουν κάθε δραστηριότητα Πηγή: WHITE PAPER Women and ICT: Why are girls still not attracted to ICT studies and careers? European Schoolnet, 2009

Από το διάγραμμα καθίσταται σαφές ότι η αντίληψη γονιών και εκπαιδευτικών είναι ιδιαίτερα ανεδαφική, όσον αφορά στα επαγγέλματα στον τομέα των ΤΠΕ: λιγότεροι από 35% πιστεύουν ότι τα επαγγέλματα ψηφιακής δικτύωσης επιδρούν θετικά στον κόσμο και η συντριπτική πλειοψηφία πιστεύει ότι οι εργαζόμενοι στις

32

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

ΤΠΕ δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο συναλλασσόμενοι με συνανθρώπους, όπως οι πελάτες. Κατ’ επέκταση θα μεταφέρουν αβάσιμες πληροφορίες στους νέους, οι οποίοι ενδέχεται να βασίσουν την απόφασή τους αναφορικά με την επαγγελματική τους σταδιοδρομία σε ανάλογες πληροφορίες. Είναι, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη να συμβάλουμε στη βελτίωση των πληροφοριών που λαμβάνουν εκπαιδευτικοί και γονείς σχετικά με τα επαγγέλματα στις ΤΠΕ, αν θέλουμε να αυξηθεί ο αριθμός των νέων που διοχετεύεται στον τομέα αυτό.

Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης Μια ακόμα μείζονα πρόκληση για τις ψηφιακές δεξιότητες είναι να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Η αναμόρφωση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συχνά κατευθύνεται από την ανάγκη η κοινωνία να εφοδιάζει τα παιδιά με έναν όγκο γνώσεων που θα τους επιτρέψει να λειτουργούν ως πεπαιδευμένοι πολίτες στη μετέπειτα ζωή τους. Σε πολλές χώρες, η ανάγκη εμπλοκής της αγοράς και ο υπολογισμός των αναγκών της βιομηχανίας για την ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσιμων για την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, λόγω της πεποίθησης ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν πρέπει να αποτελεί απλά έναν προθάλαμο για την επίτευξη μελλοντικών επαγγελματικών στόχων. Αναμφίβολα, αληθεύει ότι οι νέοι πρέπει να κατακτούν γνώσεις χωρίς να αποβλέπουν σε άλλο όφελος και να μελετούν ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων ωφέλιμο όχι μόνο γιατί αυξάνει τις επαγγελματικές τους ευκαιρίες αλλά και γιατί βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους. Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τη διαδρομή που είναι απαραίτητη, σύμφωνα με φορείς της βιομηχανίας, για την αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας μεταξύ δεξιοτήτων και ζήτησης. Έκθεση των Livingstone-Hope αναφορικά με τις δεξιότητες για τους κλάδους των βιντεοπαιχνιδιών και των οπτικών εφέ: Στόχοι, επαναπροσδιορισμός της στρατηγικής διαχείρισης ταλέντων (talent pipeline) και ερευνητικό πρόγραμμα

Στόχοι

Η διασφάλιση σταθερής ροής ταλέντων υψηλής ποιότητας απο την εκπαίδευση στη βιομηχανία

Η διασφάλιση πρόσβασης σε προγράμματα κατάρτισης υψηλής ποιότητας για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού

Πάροχοι κατάρτισης

Μέσα επίτευξης στόχου

Σχολεία

Κολλέγια μετεδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Πανεπιστήμια

Βιομηχανία

Πηγή: The Livingstone-Hope Skills Review of Video Games and Special Effects, 2011

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

33

Ωστόσο, η ισορροπία μάλλον έχει ανατραπεί υπέρ αυτής της κατεύθυνσης – οι νέοι πλήττονται ιδιαίτερα από τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης – και συνεπώς πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στις δεξιότητες που θα αυξήσουν τις ευκαιρίες απασχόλησής τους. Οι χώρες που επλήγησαν λιγότερο από την κρίση – όπως οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και η Αυστρία – επίσης δίνουν τη μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση μεταξύ μέτρων που ενισχύουν τη νεανική απασχολησιμότητα, όπως το θεσμό των μαθητειών, και την εμπλοκή των εργοδοτών στη σχολική διαδικασία. Αυτό προβάλλεται στην πρόσφατη έρευνα του Dr. Anthony Mann, του Education and Employers Taskforce στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος παρατηρεί ότι «η ανάλυση του ΟΟΣΑ φανερώνει πως οι χώρες με εκπαιδευτικά συστήματα τα οποία προσφέρουν σε συνδυασμό μάθηση σε σχολική τάξη με έκθεση σε εργασιακό χώρο που σχετίζεται με επαγγελματικές οδούς (όπως στο Γερμανικού στιλ σύστημα μαθητείας) κατά κανόνα αντιμετωπίζουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά νεανικής ανεργίας».

Η έκθεσή του συνεχίζει ως εξής: «Βρετανικά στοιχεία δείχνουν στατιστικά ότι σημαντικά θετικές σχέσεις υφίστανται μεταξύ του αριθμού των επαφών με εργοδότες (όπως ομιλίες για επαγγέλματα ή επαγγελματική εμπειρία) που βιώνει ο νέος στο σχολείο (μεταξύ δεκατεσσάρων και δεκαεννιά ετών) και της προόδου προς τους τελικούς επαγγελματικούς στόχους». Οι ΤΠΕ και άλλοι παίκτες της βιομηχανίας πρέπει να συσπειρωθούν με τα εκπαιδευτικά συστήματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι η συμμετοχή των εργοδοτών και η καθοδήγηση σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού είναι ρεαλιστική και συχνή. Σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως η Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων και το InGenious προσπαθούν να γεφυρώσουν το χάσμα στην Ευρώπη με συστημικό τρόπο. Η Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα συνενώσει όλους τους ενδιαφερομένους, με στόχο την ενημέρωση για τα επαγγέλματα στις ΤΠΕ και την προσφορά ευκαιριών κατάρτισης και εκπαίδευσης σε νέους, μεταξύ άλλων στόχων που αφορούν σε επαγγελματίες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αυτή η συσπειρωμένη δράση προκαλεί έναν αντίκτυπο μεγαλύτερο από το άθροισμα των επιμέρους μερών του – και πρέπει να υποστηριχτεί μακροπρόθεσμα για να αποφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Απέναντι στην ευρύτερη πρόκληση της επιστήμης και τεχνολογίας, χρηματοδοτούμενο κατά 50% από το ερευνητικό πρόγραμμα FP7 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατά 50% από τη βιομηχανία, το inGenious

34

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

αποτελεί μια κοινή πρωτοβουλία που ξεκίνησε το European Schoolnet και το European Roundtable of Industrialists (Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα Βιομηχάνων) με στόχο να τονώσουν το ενδιαφέρον των νέων Ευρωπαίων για την εκπαίδευση και την επαγγελματική σταδιοδρομία στις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία, αντιμετωπίζοντας έτσι το μελλοντικό χάσμα δεξιοτήτων. Όλες οι δράσεις που αναλαμβάνονται στο inGenious διασφαλίζουν ότι πρωτοβουλίες συνεργασίας εκπαίδευσης/βιομηχανίας βελτιώνουν την εικόνα που έχουν οι νέοι για τα επαγγέλματα στα αντικείμενα STEM (φυσικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανικής και μαθηματικά) και τους ενθαρρύνουν να εξετάσουν το ευρύ φάσμα των ευκαιριών που τα STEM μπορούν να φέρουν στη ζωή τους μελλοντικά».

Συστάσεις Εν συντομία, παρότι έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος, μένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στα παρακάτω ζητήματα: • Τη βελτίωση της πρακτικής εφαρμογής της ψηφιακής παιδείας σε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα. Πρέπει να βελτιωθεί το επίπεδο της επάρκειας των εκπαιδευτικών στον τομέα των ΤΠΕ με την θέσπιση ενός Πλαισίου Ικανοτήτων στις ΤΠΕ (e-Competence) και την πιστοποίηση των εκπαιδευτικών, ώστε να διασφαλιστεί πως μαθητές και σχολεία επωφελούνται πλήρως από τις επενδύσεις σε υποδομή ΤΠΕ.

• Τη διασφάλιση ότι οι ψηφιακές δεξιότητες αναπτύσσονται καθ’ όλη την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ξεπερνώντας την κατάκτηση ψηφιακών ικανοτήτων και φτάνοντας μέχρι την επιστήμη της πληροφορικής. Σπουδές πληροφορικής που οδηγούν σε ένα υψηλότερο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων αλλά και η βασική ψηφιακή επάρκεια πρέπει να ενισχυθούν στα επιμέρους εκπαιδευτικά συστήματα.

• Τη βελτίωση της διδασκαλίας θετικών επιστημών – ειδικά των μαθηματικών και της φυσικής – με περισσότερη έμφαση στην ισότητα των φύλων και την υποστήριξη των μαθητών που δυσκολεύονται, καθώς επίσης με την εφαρμογή πιο καινοτόμων μεθόδων.

• Την αντιμετώπιση του προβλήματος που αφορά στην ενημέρωση σχετικά με τις επαγγελματικές επιλογές, εξασφαλίζοντας την εμπλοκή των εργοδοτών στη λήψη της απόφασης περί επιλογής επαγγέλματος –τα προγράμματα αυτά πρέπει να απευθύνονται τόσο σε γονείς και εκπαιδευτικούς όσο και στους ίδιους τους μαθητές.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΚΑΙΝΟΤΌΜΑ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

35

• Την αύξηση του αριθμού των πολυεταιρικών συνεργασιών που συνενώνουν φορείς της βιομηχανίας και της εκπαίδευσης, ώστε να αντιμετωπιστεί συλλογικά η πρόκληση τόσο της επαγγελματικής σταδιοδρομίας όσο και της κατάκτησης δεξιοτήτων στην επιστήμη των υπολογιστών.

• Οι ψηφιακές δεξιότητες πρέπει να αποτελέσουν σταθερή προτεραιότητα κάθε πολιτικής περιλαμβάνοντας υποστηρικτικά μέτρα που θα εγγυώνται μακροπρόθεσμη δράση ενώ θα επιφέρουν τις απαιτούμενες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα.

36

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Κεφάλαιο 2: Ανακαλύπτοντας και Αξιοποιώντας το ταλέντο Το έλλειμμα ταλέντου είναι παγκόσμιο. Η έλλειψη αυτή θα οξυνθεί στο πέρασμα του χρόνου. Δύο μείζονα ζητήματα επηρεάζουν αυτήν την κατάσταση: Πολλοί Ευρωπαίοι δεν συμμετέχουν ενεργά στην ψηφιακή οικονομία – αΗ απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων θα μπορούσε να αυξήσει με τη σειρά της την προσφορά εξειδικευμένων εργαζομένων. Με μια θαρραλέα πανευρωπαϊκή πολιτική, η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει ένα βήμα μπροστά για να αντιμετωπίσει το έλλειμα αυτό.. Σε αυτούς τους ανθρώπους περιλαμβάνονται γυναίκες, ηλικιωμένοι, άτομα με αναπηρίες και οι ψηφιακά αποκλεισμένοι. Οι υπάρχοντες εξειδικευμένοι εργαζόμενοι δεν αξιοποιούνται στο έπακρο των δυνατοτήτων τους. Τα μισθολογικά επίπεδα των εξειδικευμένων επαγγελματιών είναι υψηλά και ο πολύ συγκεκριμένος τομέας δράσης των επιχειρήσεων συχνά απαιτεί επανεκπαίδευση, κυρίως για την αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση των νέων υπαλλήλων. Χρειάζεται εω εκ τούτου η εφαρμογή στρατηγικές και τεχνικές διοίκησης που θα εγγυηθούν την πλήρη αξιοποίηση των ψηφιακών δεξιοτήτων για τη βελτίωση της Ευρωπαϊκής παραγωγικότητας και τη διευκόλυνση της αποτελεσματικής καινοτομίας βασισμένες σε ΤΠΕ.

Μεριμνώντας για τους αποκλεισμένους Η επικέντρωση των μέτρων στους ψηφιακά αποκλεισμένους θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος – επιμορφωτικά προγράμματα για παραδοσιακά αποκλεισμένες ομάδες επηρεάζουν αποδεδειγμένα την ικανότητά τους να βρίσκουν καινούργια δουλειά. Η ομάδα των ψηφιακά αποκλεισμένων είναι ακόμα πολυάριθμη στην Ευρώπη και σε ορισμένες περιπτώσεις, νιώθουν μέχρι και ευτυχείς που δεν έχουν υποκύψει στις πιέσεις της σύγχρονης ζωής, την οποία υποψιάζονται ότι θα φέρει η τεχνολογία. Μια ανάλογη θέωρηση, ωστόσο, παρεμποδίζει τη συμμετοχή σε μια όλο και πιο ψηφιακή κοινωνία. Οι ψηφιακές δεξιότητες και η ενασχόληση με την τεχνολογία αποτελούν προϋπόθεση της οικονομικής και κοινωνικής προόδου, καθώς επίσης των μαθησιακών ευκαιριών. Απαιτείται μια πιο σθεναρή δράση για την αποκατάσταση αυτών των ψηφιακά αποκλεισμένων ατόμων – και την παράλληλη αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ευρύτερου πληθυσμού, ο οποίος παρότι «ενταγμένος» δεν νιώθει αρκετά σίγουρος και επαρκής να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία προς όφελός του στην καθημερινή προσωπική και επαγγελματική του ζωή.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

37

Σύμφωνα με την Ευρωβουλευτή, Edit Herczog: «Η έλλειψη γυναικών στα πεδία της επιστήμης και της έρευνας αποτελεί γεγονός γνωστό εδώ και καιρό. Ο αριθμός εκείνων που διατυπώνουν δημόσια τις ανησυχίες τους αναφορικά με το θέμα και προτρέπουν στην άμεση λήψη μέτρων αυξάνεται κάθε λεπτό που περνάει. Όσο επιτακτική κι αν είναι η αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού, ένα άλλο σχετικό (ή ειδικότερο) θέμα έχει αγνοηθεί ιδιαίτερα. Η έλλειψη γυναικών στον τομέα των ΤΠΕ απασχολεί από ελάχιστα έως καθόλου. Η συναφής βιβλιογραφία και η έρευνα της ΕΕ αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα είναι περιορισμένες. Αν μισοί από τα 500 εκατομμύρια Ευρωπαίων δεν εντάσσονται στην ψηφιακή κοινωνία και δεν επωφελούνται από αυτήν, τότε θα προκύψουν μεγάλης κλίμακας ανισότητες βάσει φύλου, ηλικίας αλλά και κοινωνικής ομάδας. Εμείς, ως υπεύθυνοι των πολιτικών που εφαρμόζονται, έχουμε χρέος να λάβουμε κάθε δυνατό μέτρο για την αντιμετώπιση του προβλήματος». Το ζήτημα του στερεοτύπου που θέλει τις ΤΠΕ προνόμιο των ανδρών, ιδιαίτερα των νεότερων, αποτελεί πρόκληση για τον κλάδο των ΤΠΕ. Επιφέρει ανισορροπία στον κλάδο, την ευρύτερη οικονομία, ακόμα και την κοινωνία. Σε όλους ανεξαιρέτως θα παρουσιαστούν ευκαιρίες να απασχοληθούν στον τομέα, αν κατακτήσουν ψηφιακές δεξιότητες. Επίσης, ιδιαίτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα των ΤΠΕ, όπου μικρή ποικιλομορφία χαρακτηρίζει τα άτομα που ηγούνται μικρομεσαίων επιχειρήσεων που βασίζονται στις ΤΠΕ.

Καλές προθέσεις Μπορεί, όμως, η κατάσταση να αποτελεί ζήτημα παρακίνησης παρά αποκλεισμού; Υπάρχουν σημαντικές ασυμφωνίες μεταξύ αυτού που περιγράφουν οι εργαζόμενοι στον τομέα και των αντιλήψεων που φέρουν πρότυπα – ιδιαίτερα γονείς και εκπαιδευτικοί. Εικάζουν εσφαλμένα ότι οι εργαζόμενοι στις ΤΠΕ εργάζονται απομονωμένοι, γράφοντας γραμμές κώδικα προγραμματισμού σε κάποιο κακοφωτισμένο γραφείο χωρίς ευκαιρίες αυτόνομης και δημιουργικής εργασίας. Μεταφέρουν την αρνητική αυτή αντίληψη στους νέους και άλλα άτομα που δεν σχετίζονται με πραγματικούς εργαζομένους στον τομέα των ΤΠΕ. Οι ιθύνοντες για το σχεδιασμό πολιτικών και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος. «Το σημείο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο για την εκκίνηση δράσεων με στόχο την ανάπτυξη πολιτικών για την εμπλοκή άλλων γενεών και ηλικιακών ομάδων επίσης, αλλά σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, αντί των ψηφιακών δεξιοτήτων, αρκεί η θετική διάθεση και ο ενθουσιασμός απέναντι στην τεχνολογία και τον κλάδο», λέει η Ευρωβουλευτής Edit Herczog. Η έρευνα επίσης επισημαίνει ότι η γενικότερη απουσία θετικών προτύπων από τα μέσα και την κουλτούρα των σύγχρονων κοινωνιών αποθαρρύνει

38

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

τα κορίτσια να εξετάσουν το ενδεχόμενο επαγγελματικής σταδιοδρομίας στον τομέα των ΤΠΕ. Οι προγραμματιστές και οι ειδικοί στις ΤΠΕ από το χώρο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης – μυθοπλαστικού ή μη περιεχομένου – σπανίως εκπροσωπούν και τα δύο φύλα. Το γεγονός διαιωνίζει την αντίληψη ότι οι ΤΠΕ προσφέρουν «δουλειές ανδρικές» και ότι οι γυναίκες και άλλες αποκλεισμένες ομάδες δεν έχουν θέση στον κλάδο. Ως προς τους ηλικιωμένους πολίτες, η Edit Herczog κάνει λόγο για ψηφιακούς μετανάστες ˙ για ανθρώπους που δεν είχαν γεννηθεί στον κόσμο που διαμορφώνει το διαδίκτυο. Υπογραμμίζει: «Οι ΤΠΕ αποτελούν συνήθως θέμα-μυστήριο που προκαλεί σάστισμα σε ενήλικες και ηλικιωμένους, εξ ου το «ψηφιακοί μετανάστες». Προγράμματα και εργαστήρια πρέπει να διοργανώνονται συνεχώς για να τους υποστηρίξουν και να τους βοηθήσουν να κατανοήσουν ότι πρόκειται για εργαλείο που τους βοηθάει στην κατάκτηση και ανταλλαγή πληροφοριών, το οποίο δεν διαφέρει πολύ από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση. Η βασική διαφορά είναι πως πρόκειται για μέσο ταχύτερο και πλουσιότερο από κάθε άλλο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Προσφέρει ευκαιρίες για όλες τις ηλικιακές ομάδες: από πράγματα ήσσονος σημασίας ευκαιρίες, όπως την ανάγνωση της ειδησεογραφίας, την εύρεση μιας συνταγής ή την κράτηση εισιτηρίων για το θέατρο, έως την επικοινωνία με αγαπημένα άτομα, την ανταλλαγή φωτογραφιών ή την διοργάνωση οικογενειακών διακοπών σε λίγα μόλις λεπτά. Η δυνατότητα αξιοποίησης ψηφιακών δεξιοτήτων στην καθημερινή ζωή για την αρχειοθέτηση και εύρεση αρχείων, μεταξύ των οποίων και ιατρικοί φάκελοι, καθώς επίσης η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή έκτακτης ανάγκης μέσω των ΤΠΕ μπορούν να αμβλύνουν το αίσθημα τρωτότητας και να το μετατρέψουν σε μακροπρόθεσμη ανεξαρτησία». Από τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας είναι αναμενόμενη η αντίσταση σε εργαλεία των ΤΠΕ, καθώς νιώθουν ότι στη ζωή τα κατάφεραν και πέτυχαν χωρίς αυτές. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες γενιές μπορούν οπωσδήποτε να ωφεληθούν από την κατάκτηση περισσότερων ψηφιακών δεξιοτήτων – είτε για επαγγελματικούς είτε για προσωπικούς λόγους. Καθώς η ηλικία του εργατικού δυναμικού της Ευρώπης αυξάνει ταχύτατα, οι ψηφιακές δεξιότητες μπορούν να συμπληρώσουν εξαιρετικά το προφίλ ενός έμπειρου εργαζομένου, καθιστώντας πιο επίκαιρες τις υπόλοιπες δεξιότητές του, σε μια αγορά εργασίας διαρκώς μεταβαλλόμενη. Άλλες αποκλεισμένες ομάδες σε κοινότητες μπορούν να ωφεληθούν από τα μοντέλα άτυπης εκπαίδευσης. Ψηφιακές πλατφόρμες που λειτουργούν βάσει των ΤΠΕ αποτελούν εξαιρετικό μέσο για την ψηφιακή εκπαίδευση και εκπαίδευση των ενηλίκων που ανήκουν σε μη-προνομιούχες ομάδες, σε όλη την Ευρώπη. Αρχίζουν με βασικές ψηφιακές δεξιότητες που αποσκοπούν στην προσωπική εξέλιξη, την ενεργό συμμετοχή στα κοινά, την κοινωνική ένταξη και – λόγω της διογκούμενης οικονομικής ύφεσης – προχωρούν στις δεξιότητες που βελτιώνουν τις προοπτικές απασχόλησης.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

39

Οι ψηφιακές αυτές πλατφόρμες είναι συνήθως δωρεάν, προσβάσιμες σε όλους, και τοπικά – προσφέροντας άτυπη εκπαίδευση και ευκαιρίες δικτύωσης, ωφέλιμες για τους ψηφιακά αποκλεισμένους. Το πλησίασμα αυτών των ομάδων με τις ψηφιακές τεχνολογίες συμβάλλει σημαντικά στην επαναφορά των αποκλεισμένων αυτών ομάδων στην ευρύτερη κοινωνία. Κρίσιμο σημείο είναι η απασχολησιμότητα. Οι βασικές δεξιότητες που χρειάζεται ένας υποψήφιος επαγγελματίας, θα περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο τις ψηφιακές δεξιότητες. Αν αυτό αγνοηθεί, σε βάθος χρόνου, μια διογκούμενη ψηφιακά κατώτατη κοινωνική τάξη θα σημαδέψει δια παντός την κοινωνία. Ψηφιακές πλατφόρμες κατά κανόνα βρίσκονται σε δημοτικές βιβλιοθήκες, σχολεία και κοινοτικά κέντρα και συχνά λειτουργούν με τη συνδρομή εθελοντών ή κοινοτικών οργανισμών – μέρη στα οποία έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό και τα οποία βοηθούν τους ενδιαφερόμενους να αποκτήσουν πρόσβαση σε υπολογιστές, στο διαδίκτυο και άλλες ψηφιακές τεχνολογίες που τους επιτρέπουν να συγκεντρώσουν πληροφορίες, να δημιουργήσουν, να μάθουν και να επικοινωνήσουν με άλλους. Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 100.000 ανάλογες ψηφιακές πλατφόρμες σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, οι επιμέρους εθνικές πρωτοβουλίες πρέπει να συντονιστούν και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Με αυτό το στόχο, δημιουργήθηκε το Telecentre-Europe για να συντονίζει τις εθνικές πρωτοβουλίες – κράτη που έχουν συντονίσει τις προσπάθειές τους διαχειρίζονται με μεγαλύτερη επιτυχία τους πόρους των κυβερνήσεών τους. Το Telecentre-Europe διαδραματίζει ρόλο μεσάζοντα για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών , επιτρέποντας έτσι στην Ευρώπη να ανταποκριθεί ως ενιαίο σύνολο στις εξελισσόμενες ανάγκες της σε ΤΠΕ.

Θέματα παραγωγικότητας Προχωρώντας στο ζήτημα στην καλύτερης αξιοποίησης των ταλέντων που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες, έρευνα του London School of Economics επεσήμανε πολυάριθμες προκλήσεις. Η αξιοποίηση εξειδικευμένων εργαζομένων στις ΤΠΕ είναι δύσκολη, καθώς είναι ακριβοί, και λόγω της εξειδικευμένης φύσης πολλών εταιρειών απαιτείται πάραυτα επανα-κατάρτιση κατά την πρόσληψη. Επίσης, ενδέχεται να είναι δύσκολη η ενσωμάτωσή τους στην ιεραρχία της εταιρείας, κάτι που προκαλεί προβλήματα οργανωσιακού χαρακτήρα. Σήμερα, όμως, καμιά επιχείρηση δεν μπορεί να ανταπεξέλθει χωρίς ψηφιακές δεξιότητες, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής τους λειτουργίας. Οι δείκτες υποδηλώνουν ότι στην Ευρώπη οι εταιρείες είναι λιγότερο ικανές να αξιοποιήσουν τις ψηφιακές δεξιότητες για να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους. Τα στοιχεία είναι συχνά ενδεικτικά: για παράδειγμα, τα μισθολογικά επίπεδα των εργαζομένων με ψηφιακές δεξιότητες δεν είναι

40

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

τόσο υψηλά όσο θα περίμενε κανείς, δεδομένων των ευρύτατων ισχυρισμών ότι οι υποψήφιοι αυτοί σπανίζουν στην αγορά εργασίας. Πραγματικά παραδείγματα δείχνουν ότι εταιρείες με έδρα την Αμερική που βρίσκονται στην Ευρώπη εξασφαλίζουν πιο αποτελεσματικά οφέλη παραγωγικότητας μέσω των ΤΠΕ από ό,τι εγχώριες εταιρείες – ανεξάρτητα από το αν εξασφαλίζουν ταλαντούχους εργαζομένους από την Ευρωπαϊκή χώρα όπου εγκαθίστανται ή από το εξωτερικό. Το γεγονός υποδεικνύει ότι η διαφορά οφείλεται στις οργανωτικές και διοικητικές πρακτικές και ικανότητες. Επίσης, παρατηρείται μια εμφανής ανομοιογένεια μεταξύ Ευρωπαϊκών εταιρειών. Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν επίγνωση της ανάγκης να προβούν σε καινούργιες προσλήψεις κατόχων ψηφιακών δεξιοτήτων, ενώ στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις η ανάγκη γίνεται λιγότερο αντιληπτή – παρότι υπάρχουν ισχυρά στοιχεία ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να ωφεληθούν τα μέγιστα από την αποτελεσματική χρήση των ΤΠΕ. Εν τω μεταξύ, ο δημόσιος τομέας απαιτεί ψηφιακές δεξιότητες. Παρά το γεγονός αυτό, η παραδοχή ότι ο αριθμός ταλαντούχων ατόμων με ψηφιακές δεξιότητες είναι ανεπαρκής για την κάλυψη των κοινωνικοοικονομικών στόχων της Ευρωπαϊκής ένωσης - με τους επιχειρηματίες, τις κυβερνήσεις και τους αναλυτές να εκπέμπουν σήματα κινδύνου αναφορικά με το ζήτημα. Μεταξύ 41% και 56% των εταιρειών σε όλους τους τομείς αναφέρουν ότι συχνά προσλαμβάνουν ειδικούς στις ΤΠΕ και αφήνουν να εννοηθεί ότι πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας «καλύπτονται με δυσκολία». Εμπειρική μελέτη του ΟΟΣΑ και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για τις Ψηφιακές δεξιότητες (European e-Skills Forum) υποστηρίζουν αυτήν την άποψη. Δύο μέτρα θα μπορούσαν να εξαλείψουν το έλλειμμα: η αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης (ή η ενίσχυση του εργατικού δυναμικού μέσω της μετανάστευσης ή μέσω της πρόσληψης εργαζομένων από το εξωτερικό) και της καλύτερης αξιοποίησης καταρτισμένου προσωπικού ή προσωπικού που επιδέχεται κατάρτιση. Εν ολίγοις, η Ευρώπη προς το παρόν εστιάζει στην αύξηση του αριθμού ταλαντούχων υποψηφίων – αλλά επίσης πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα προκειμένου να αξιοποιηθούν αυτά τα ταλέντα.

Από την σχολική τάξη στο χώρο εργασίας Οι καινοτόμες τεχνολογικές εφευρέσεις διαμορφώνουν το μέλλον της εργασίας. Αναγνωρίζουμε, ωστόσο, ότι δημιουργείται χάσμα μεταξύ εκείνων που έχουν πρόσβαση σε αυτές και διαθέτουν τις δεξιότητες και τις ευκαιρίες να πετύχουν στην καινούργια αγορά εργασίας και εκείνων που δεν έχουν.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

41

Οι ψηφιακές δεξιότητες είναι κρίσιμης σημασίας για την επαγγελματική ετοιμότητα και επιτυχία για ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων. Εξετάζοντας την πηγή αυτής της ζήτησης, η απάντηση μερικώς δίνεται αν ερμηνεύσουμε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η τεχνολογία σήμερα για επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας. Από μια παγκόσμια μελέτη που διεξήγαγε ο Vanson Bourne, 60% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αναγνώρισαν τη χρήση της τεχνολογίας των υπολογιστών ως τον πλέον αποφασιστικό παράγοντα για την ευημερία της επιχείρησής τους ή απλά την επιβίωσή της. Επιπλέον, το 73% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων πιστεύουν ότι η τεχνολογία πρέπει να βοηθάει το προσωπικό τους να εργάζεται οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Οι ψηφιακές δεξιότητες για τη νέα οικονομία αποτελούν, λοιπόν, προτεραιότητα των κυβερνήσεων, της βιομηχανίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ο κόσμος των ΤΠΕ μεταβάλλεται ραγδαία. Εκείνοι που θα ανακαλύψουν και θα κατακτήσουν τις δεξιότητες για τη γεφύρωση του χάσματος θα ασφαλίσουν το μέλλον τους και το μέλλον των εταιρειών τους. Αυτές οι παγκόσμιες τάσεις στην τεχνολογία και την καινοτομία πρέπει να καθρεφτίζονται στην παρεχόμενη εκπαίδευση, μέσω ευέλικτων μαθησιακών λύσεων για σχολεία και εκπαιδευτικούς, οι οποίες βοηθούν τη συμμετοχή και επανεμπλοκή νέων και ανθρώπων που αναζητούν τη δια βίου μάθηση, προκειμένου να εφοδιαστούν με τις δεξιότητες που χρειάζεται η νέα οικονομία. Μελετώντας το παράδειγμα της μετάβασης στο Cloud computing, οι περισσότερες εταιρείες θα πρέπει να εκπαιδεύσουν τους εξειδικευμένους στις ΤΠΕ υπαλλήλους τους, ώστε να αναπτύξουν ικανότητες και δεξιότητες πριν επέλθει η αλλαγή. Επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφορικής που επιθυμούν να δημιουργήσουν περισσότερη αξία από τις ΤΠΕ πρέπει υποχρεωτικά να βρεθούν στις πρώτες γραμμές της εκπαίδευσης για δεξιότητες σε Cloud computing - τόσο για τους ίδιους όσο και το υπόλοιπο προσωπικό στο τμήμα των ΤΠΕ. Η φύση της εργασίας μεταβάλλεται. Η εξέλιξη νέων επαγγελματικών ευκαιριών που σχετίζονται με τις τεχνολογίες cloud και οι συναφείς δεξιότητες σκιαγραφούνται λεπτομερώς σε μια έκθεση της Microsoft για τη μάθηση με τίτλο «Cloud computing: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι επαγγελματίες στις ΤΠΕ». Το νέο περιβάλλον Cloud προσφέρει σε εκείνους με τις ικανότητες και τις κατάλληλες δεξιότητες την ευκαιρία να οικοδομήσουν και να μεγαλώσουν την επιχείρησή τους. Η κατάκτηση δεξιοτήτων για το μέλλον και οι αλλαγές στην αγορά εργασίας αποτελούν επίσης έννοιες που διατρέχουν την πρόσφατη έκθεση του London School of Economics, «Πλάθοντας το «Σύννεφο» - Η απασχόληση επηρεάζει δύο υποδειγματικούς τομείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ» (Modelling the Cloud - Employment effects in two exemplary sectors in the UK, Germany, Italy & the US). Η μελέτη αποκαλύπτει ότι το Cloud computing θα επιφέρει διοικητικές μεταβολές σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας και ότι οι μάνατζερ καλούνται

42

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

να υιοθετήσουν ένα πιο υβριδικό επαγγελματικό προφίλ με ικανότητες επιχειρηματικές και τεχνολογικές, προκειμένου να κατακτήσουν την επιτυχία. Η δυνατότητα ανάπτυξης που σχετίζεται με τις νέες τεχνολογίες προβλέπει ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα, από το 2010 έως το 2014, ο ρυθμός αύξησης επαγγελμάτων που σχετίζονται με το cloud computing στον τομέα υπηρεσιών των έξυπνων τηλεφώνων θα είναι 349%. Οι δεξιότητες στις ΤΠΕ καθίστανται πιο σημαντικές για όλη την αγορά εργασίας και οι σχετικές επιπτώσεις στο μάνατζμεντ είναι προφανείς. Η αδιάκοπη ενημέρωση για τις τάσεις αυτές και η κατάκτηση δεξιοτήτων του 21ου αιώνα προβάλλει ιδιαίτερα επιτακτική για τους νέους στη σημερινή Ευρώπη, οι οποίοι αντιμετωπίζουν πραγματικές ανισότητες ευκαιριών. Με επίπεδα ανεργίας ρεκόρ στις τάξεις των νέων της Ευρώπης, η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και η πιστοποίησή τους θα είναι κρίσιμες, ώστε οι νέοι να ανταποκριθούν στα νέα αιτήματα της αγοράς εργασίας και να επωφεληθούν από τις νέες επαγγελματικές ευκαιρίες. Ο κλάδος των ΤΠΕ μπορεί να διαδραματίσει ρόλο σε όλα τα επίπεδα σε συνεργασία με άλλες ομάδες ενδιαφερομένων, ώστε να διασφαλιστεί πως τόσο υψηλές όσο και πιο βασικές δεξιότητες στις ΤΠΕ θα ανοίξουν το δρόμο προς επαγγελματικές ευκαιρίες. Η πρωτοβουλία του Ηνωμένου Βασιλείου «Η Βρετανία Εργάζεται» ( ‘Britain Works’) αποτελεί παράδειγμα μιας κλιμακούμενης συνεργασίας δημόσιου/ιδιωτικού τομέα που ανταποκρίνεται στην επιτακτική ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων. Μέσω μιας σειράς συνεργασιών με μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), κοινοτικά κέντρα μάθησης και δημόσιες αρχές, το πρόγραμμα επιδιώκει να βοηθήσει μισό εκατομμύριο ανθρώπους να βρουν δουλειά σε τρία χρόνια σε τομείς της οικονομίας που θα οδηγήσουν στην ανάκαμψη. Το πρόγραμμα έχει ήδη βοηθήσει 300.000 ανθρώπους να βρουν εργασία σε ένα ευρύ φάσμα κλάδων, από τη μεταποίηση έως τις υπηρεσίες και τον ίδιο τον κλάδο των ΤΠΕ, μέσω της εκπαίδευσης τους και μαθητειών για την κατάκτηση δεξιοτήτων στις ΤΠΕ.

Ασθενές μάνατζμεντ Η διάδοση της αυτοδιδασκαλίας των εργαζομένων και δείκτες αποκαλυπτικοί του βαθμού στον οποίο η κατάρτιση συντελείται στο χώρο του οργανισμού καταδεικνύουν μια ανάγκη κατάρτισης η οποία εκτείνεται πέραν του συνηθισμένου φάσματος που καλύπτουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι επιμορφωτικοί φορείς. Πρόσφατη οικονομετρική έρευνα του Κέντρου για την Οικονομική Απόδοση του London School of Economics έχει δείξει ότι οι διοικητικές πρακτικές διαφοροποιούνται σημαντικά σε ό,τι αφορά τη χρήση των ΤΠΕ, με τις Ευρωπαϊκές εταιρείες να εμφανίζουν μειωμένη αποδοτικότητα, ακόμα και στις ίδιες ακριβώς αγορές, σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους στις ΗΠΑ.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

43

Ως επί τω πλείστον, αυτές οι εταιρείες χρησιμοποιούν πανομοιότυπες τεχνολογίες και αντλούν το ανθρώπινο δυναμικό τους από την ίδια δεξαμενή. Καθώς πρόκειται για συγκεντρωτικές μελέτες που χρησιμοποιούν διαχρονικά και διαστρωματικά δεδομένα (panel data) από ένα μεγάλο αριθμό εταιρειών, οι συσχετισμοί είναι εξαιρετικά σημαντικοί, αλλά η εξήγηση αυτών των διαφορών ασαφής. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνες που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα από το London School of Economics (LSE) και διερευνούσαν τις διοικητικές πρακτικές μικρών και μεγάλων εταιρειών στον τομέα της αεροδιαστημικής, καταδεικνύοντας ποιες διοικητικές πρακτικές διαφοροποιούνται, μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε καλύτερα πώς διοικούνται οι εργαζόμενοι που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι οι μισθοί και άλλα κίνητρα είναι μεγαλύτερα στις ΗΠΑ τόσο για τους χρήστες με υψηλές όσο και με μέτριες ψηφιακές δεξιότητες και μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα είδη των εργασιών που συνήθως αναλαμβάνουν αξιοποιούν καλύτερα εκείνες τις δεξιότητες. Το γεγονός είναι μάλλον θλιβερό. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη όσον αφορά στις ψηφιακές δεξιότητες είναι τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές. Η αποκάλυψη αυτή φωτίζει ξεκάθαρα ένα έως τώρα άγνωστο ρήγμα στην αλυσίδα αξίας της Ευρώπης. Οι χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις έχουν ένα πολύ μικρότερο ποσοστό εταιρειών αναποτελεσματικά διοικούμενων. Όσο για τις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά κακώς διοικούμενων εταιρειών, υπάρχει διάχυτη η αντίληψη ότι η ποιότητα του μάνατζμεντ δεν αποτελεί υψηλή προτεραιότητα. Η βελτίωση των διοικητικών πρακτικών θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις επιδόσεις, βελτιώνοντάς τις. Ακόμα, σε μεγάλο αριθμό μάνατζερ παρατηρείται μια εντυπωσιακή έλλειψη αυτογνωσίας σε ό,τι αφορά τα διοικητικά χαρακτηριστικά. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν ότι οι μάνατζερ δεν επιχειρούν να συγκρίνουν τις διοικητικές πρακτικές τους με αυτές άλλων εταιρειών, ακόμα και στον ίδιο τον κλάδο τους. Ενώ απαιτείται βελτίωση του συνολικού επιπέδου δεξιοτήτων στην οικονομία, ιδιαίτερα σε χώρες της ΕΕ με γενικότερα χαμηλά επίπεδα δεξιοτήτων, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα και την Πορτογαλία, η σημαντικότερη διαφορά αφορά στους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ. Τα μισθολογικά επίπεδα και η παραγωγικότητα σχετίζονται αμεσότερα με τον αριθμό των καθηκόντων για τα οποία χρησιμοποιούνται οι υπολογιστές στην εργασία παρά την παρουσία και μόνο υπολογιστών στο χώρο εργασίας ή το βασικό επίπεδο δεξιοτήτων των εργαζομένων. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη σε επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί συνάμα μια πρόκληση για την αξιοποίηση ψηφιακών δεξιοτήτων που αξιοποιούνται για το μάνατζμεντ. Άρα, θα πρέπει να μεταθέσουμε το επίκεντρο του ενδιαφέροντος από την επιστήμη των ΤΠΕ στη διοικητική εκπαίδευση. Οι ιθύνοντες για το σχεδιασμό πολιτικών πρέπει να το λάβουν αυτό υπόψη, ώστε να αποφύγουν την κακοδιαχείριση των πόρων.

44

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Η καινοτομία χρειάζεται το μάνατζμεντ Οι προκλήσεις που σχετίζονται με το μάνατζμεντ επιδεινώνονται από τον πολιτισμικό αντίκτυπο που έχει η ενσωμάτωση της καινοτομίας στις επιχειρηματικές διαδικασίες. Ενώ οι δεξιότητες ενσαρκώνονται στα άτομα, αποκτούν νόημα μόνο εντός των λειτουργιών της επιχείρησης. Πραγματικά, εκτός από τις εργασίες ρουτίνας που σχετίζονται με την τυποποιημένη διαχείριση μεγάλου όγκου πληροφοριών, οι καινοτόμες δραστηριότητες κατά τη χρήση των ΤΠΕ είναι συνήθεις και συχνές και απαιτούν ευελιξία εκ μέρους του οργανισμού όσο και του ατόμου. Όπως το θέτει μια ομάδα αναλυτών σε θέματα οικονομικών και διοίκησης των ΤΠΕ η οποία εκτιμά ότι: «Οι εταιρείες δεν αρκεί να βάλουν απλά στην πρίζα υπολογιστές ή τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό για να εξασφαλίσουν ποιότητα υπηρεσιών ή οφέλη σε επίπεδο αποδοτικότητας. Αντίθετα, διέρχονται μια συχνά χρονοβόρα και δύσκολη διαδικασία συν-εφεύρεσης. Οι εταιρείες που πωλούν ΤΠΕ επινοούν τεχνολογίες˙ δεν εφαρμόζουν, αλλά μόνο καθιστούν δυνατή, την εφαρμογή τους. Οι χρήστες των ΤΠΕ πρέπει να συν-επινοήσουν τις εφαρμογές. Η συν-εφεύρεση, όπως και σε κάθε εφεύρεση, φέρει στοιχεία διαδικασίας και προϊόντος. Από την πλευρά της διαδικασίας, η αποτελεσματική χρήση των ΤΠΕ συχνά επιφέρει αλλαγές στους οργανισμούς».

Ο τέλειος συνδυασμός: το καλύτερο ταλέντο των καλύτερων επιχειρήσεων Το καλύτερο ταλέντο αναζητεί τους καλύτερους οργανισμούς. Τα κίνητρα που ωθούν τα άτομα στην κατάκτηση δεξιοτήτων προκύπτουν μεταξύ άλλων από τις ευκαιρίες που τους προσφέρονται να εργαστούν σε ευέλικτους οργανισμούς που εκτιμούν τις δεξιότητες αυτές. Πίσω από τα πιο επιφανειακά φαινόμενα που επιδέχονται μέτρηση υποβόσκει αυτή η σχέση μεταξύ των ικανοτήτων των οργανισμών και των κινήτρων των ατόμων: οι αριθμοί των εξειδικευμένων εργαζομένων και οι πρακτικές πρόσληψης των εταιρειών. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο οι άνθρωποι θα επιθυμούν να κατακτήσουν καταλληλότερες και υψηλότερου επιπέδου δεξιότητες, αν υπάρχουν προοπτικές να απασχοληθούν σε έναν τέτοιο οργανισμό, αλλά και ότι οι εταιρείες που μπορούν να αξιοποιήσουν καλύτερα αυτές τις δεξιότητες θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρουν υψηλότερους μισθούς και καλύτερα κίνητρα για καινοτόμα εργασία. Πρόκειται για κάτι που προκύπτει αρκετά καθαρά από τα δεδομένα σχετικά με συγκρίσιμα μισθολογικά επίπεδα. Σε μια όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη αγορά, οι ταλαντούχοι Ευρωπαίοι που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες θα επιδιώξουν την απασχόληση σε οργανισμούς που παρέχουν τις μεγαλύτερες ευκαιρίες. Ελλοχεύει πραγματικά

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

45

ο κίνδυνος αυτές οι ευκαιρίες να βρίσκονται πέραν των ορίων της Ευρώπης. Έτσι, καθώς η Ευρώπη εξελίσσει τις διαδικασίες καλλιέργειας ψηφιακών δεξιοτήτων, γίνεται περισσότερο εξαγωγέας ψηφιακών δεξιοτήτων παρά περιφερειακό κέντρο για καινοτομία υψηλής αξίας. Πρόκειται για αποτέλεσμα δυστυχές, αλλά πραγματικό.

Από τα λόγια στις πράξεις Οι ΤΠΕ πλέον διέπουν κάθε πτυχή της ζωής μας. Είναι αδιάρρηκτα συνυφασμένες με την επιθυμία μας για μια ευημερούσα και ανταγωνιστική οικονομία, για την προστασία του περιβάλλοντος και μια πιο δημοκρατική κοινωνία ίσως ευκαιριών για όλους. Ωστόσο, η επιθυμία αυτή θα πραγματοποιηθεί μόνο αν όλοι οι πολίτες δραστηριοποιηθούν και ενδυναμωθούν, ώστε να κατευθύνουν και να συμμετέχουν πλήρως στη νέα ψηφιακή κοινωνία. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να συνεχίσουμε να λειτουργούμε όπως πριν. Δεν έχουμε, ως συνήθως την επιλογή να κάνουμε παζάρια. Η ενδυνάμωση των ανθρώπων στο σημερινό ψηφιακό κόσμο σημαίνει αρκετά θεμελιώδη πράγματα. Σημαίνει ότι διαθέτουμε έναν συγκεκριμένο αριθμό δικαιωμάτων ως χρήστες και καταναλωτές στο νέο διαδικτυακό περιβάλλον. Ενδυνάμωση επίσης σημαίνει ότι έχουμε πρόσβαση σε ευέλικτα και αξιόπιστα καλωδιακά και ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα. Κυρίως όμως, ενδυνάμωση σημαίνει ψηφιακές δεξιότητες, δηλαδή ότι όλοι κατέχουν τις δεξιότητες και ικανότητες προκειμένου να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιακή εποχή. Λαμβάνοντας υπόψη την ολιστική προσέγγιση που απαιτείται προκειμένου να εφοδιαστούν αποτελεσματικά με ψηφιακές δεξιότητες όλοι οι Ευρωπαίοι χρειάζεται να σχεδιαστεί μια στρατηγική ατζέντα που επιτρέπει την τακτική θεώρηση της προόδου που συντελείται. Συνεπώς, φαίνεται πως χρειάζεται να τεθούν συγκεκριμένοι πολιτικοί στόχοι που θα μας επιτρέψουν να παρακολουθούμε αδιάλειπτα και να αξιολογούμε την καταλληλότητα των δράσεων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο κάθε πολιτικής για την κατάκτηση των προαναφερθέντων στόχων που αυτή θέτει. Στο πλαίσιο αυτό, η Ψηφιακή Ατζέντα για την Ευρώπη προτείνει μια σειρά στόχων για την ψηφιακή ένταξη όλων των πολιτών, όπως την αύξηση της χρήσης του διαδικτύου από 60% σε 75% έως το 2015 (και από 41% έως 60% για τους μη προνομιούχους) και της μείωσης του ποσοστού του πληθυσμού που δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο στο μισό μέχρι το 2015 (σε 15%). Όλοι οι ενήλικες πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση σε ευκαιρίες κατάρτισης στις ΤΠΕ. Από αυτήν την άποψη, η προτεινόμενη δράση πολιτικής που θα επιτρέψει την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων θα ήταν να δημιουργηθεί ένα Σχέδιο Δράσης για την Ψηφιακή Αγωγή και Ικανότητες. Η πρωτοβουλία

46

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

αυτή θα αποσκοπούσε στην ανάπτυξη συγκεκριμένων εκπαιδευτικών δράσεων με στόχο την τον ψηφιακό αλφαβητισμό ομάδων που κινδυνεύουν με αποκλεισμό, την προώθηση πολυεταιρικών συνεργασιών και κινήτρων σε πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα για την κατάρτιση όλων των εργαζομένων. Τα παραπάνω πρέπει να συμπληρώσουν ολιστικά τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται στο χώρο της εκπαίδευσης. Οι δυνατότητες ανάπτυξης της Ευρώπης έγκεινται στις δεξιότητες του πληθυσμού της, το εργατικό δυναμικό και τους οργανισμούς της. Χωρίς διεισδυτική υποδομή δεν μπορεί να υπάρξει παρά περιορισμένη χρήση των ΤΠΕ και χωρίς δεξιότητες η χρήση τους δεν μπορεί να έχει παρά περιορισμένη οικονομική και κοινωνική αξία. Αν αγνοηθεί, η έλλειψη δεξιοτήτων στις ΤΠΕ θα εμποδίσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία. Όσον αφορά στις προκλήσεις της παραγωγικότητας και της μέγιστης αξιοποίησης των επενδύσεων σε τεχνολογικά ταλέντα, καίριες είναι οι παρακάτω ενέργειες: • Χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στη διαχείριση της τεχνολογίας και στη συνειδητοποίηση της αξίας καλών γενικών διοικητικών πρακτικών εκ μέρους των μάνατζερ. Οι μάνατζερ πρέπει να εκπαιδεύονται καλύτερα, ώστε να κατακτήσουν αυτή τη συνειδητοποίηση και να εφαρμόζουν τις γνώσεις τους συστηματικά, ενώ οι κυβερνήσεις πρέπει να ενθαρρύνουν τις αναποτελεσματικά διοικούμενες εταιρείες να κατακτήσουν καλύτερες δεξιότητες. Αυτό περικλείει δύο στοιχεία: αφενός περισσότεροι μάνατζερ χρειάζονται ανώτερη εκπαίδευση και αφετέρου η διοικητική εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει ενημέρωση για τη φύση της τεχνολογίας και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να αξιοποιούνται στο έπακρο οι εργαζόμενοι με δεξιότητες ΤΠΕ.

• Οι εργαζόμενοι με δεξιότητες πρέπει να ενθαρρύνονται, ώστε να νιώθουν ένα με τον οργανισμό, να μοιράζονται τους στόχους του και να είναι σε θέση να συμμετέχουν στις λειτουργίες του. Πολύ συχνά, προσωπικό με δεξιότητες περιορίζεται σε δραστηριότητες στενού τεχνικού χαρακτήρα και δεν του δίνεται η ευκαιρία να χρησιμοποιήσει ευρύτερα τις ικανότητές του με καινοτόμους τρόπους οι οποίοι θα τόνωναν την παραγωγικότητα.

• Πρέπει να εξασφαλιστεί η βελτίωση των συνθηκών εργασίας εργαζομένων με ψηφιακές δεξιότητες, κατ’ αναλογία με τα προσόντα τους. Ο μισθός και τα επιδόματα, ιδιαίτερα οι διαφορές εις βάρος των εργαζομένων με δεξιότητες και υπέρ εκείνων με περισσότερα χρόνια εργασίας, αποδεικνύεται ότι δεν ενθαρρύνουν τους νέους να επιδιώξουν την

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΏΝΤΑΣ ΤΟ ΤΑΛΈΝΤΟ

47

αναβάθμιση του επιπέδου δεξιοτήτων τους. Ενώ οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι η προσφορά είναι άνευ προηγουμένου, λίγα είναι τα στοιχεία που πιστοποιούν ότι η ζήτηση αυξάνει τα μισθολογικά επίπεδα στην Ευρώπη για εργαζομένους με ψηφιακές δεξιότητες.

• Πρέπει να αλλάξουν οι επαγγελματικές προοπτικές για τους υποψηφίους με ψηφιακές δεξιότητες: οι ΤΠΕ έχουν ενσωματωθεί βαθιά στους πιο επιτυχημένους οργανισμούς. Ωστόσο, το προσωπικό που κατέχει ψηφιακές δεξιότητες σπάνια είναι σε θέση, και ακόμα πιο σπάνια ενθαρρύνεται, να επιδιώξει τη σταδιοδρόμηση στις πλέον θελκτικές θέσεις Ευρωπαϊκών εταιρειών.

• Οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίζουν ότι χρησιμοποιούν με τρόπο υποδειγματικό ψηφιακές δεξιότητες, ότι οι λειτουργίες υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι άριστης ποιότητας και ότι επενδύουν σε πρωτοποριακά έργα και πρότυπα βέλτιστης πρακτικής που μπορούν να επηρεάσουν ευρύτερα τις οργανωσιακές πρακτικές στην οικονομία.

• Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι βασικές δεξιότητες είναι συγκρίσιμες σε όλες τις αγορές εργασίας, έτσι ώστε οι εργοδότες να γνωρίζουν καλύτερα τις ικανότητες των υποψηφίων. Οι εργαζόμενοι μπορούν επίσης να ωφεληθούν από τη σαφέστερη κατανόηση των προσδοκιών που ενέχονται σε μια θέση εργασίας μέσω συντονισμένων πιστοποιήσεων και περιγραφών καθηκόντων.

• Η ανάπτυξη της παραγωγικότητας μέσω των ψηφιακών δεξιοτήτων εκδηλώνεται με δύο βασικές μορφές: μέσω της ευελιξίας προσαρμογής σε νέες πρακτικές γρήγορα και φτηνά, και μέσω της καινοτομίας. Η μελλοντική ατζέντα για τις ψηφιακές δεξιότητες πρέπει να εστιάσει σε αυτές τις ικανότητες και να ενσταλάξει τον ενθουσιασμό για τις ικανότητες αυτές στην εκπαίδευση, τις κυβερνητικές υπηρεσίες και τα προγράμματα επιμόρφωσης του κοινού. Τα γεγονότα και οι επιπτώσεις τους είναι σαφή. Υπεύθυνοι πολιτικών, ειδικοί από το χώρο της βιομηχανίας και των ανθρωπίνων πόρων, ακαδημαϊκοί και ηγέτες οργανισμών ενθαρρύνονται σθεναρά να λάβουν υπόψη τους αυτές τις πραγματοποιήσιμες συμβουλές.

48

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Κεφάλαιο 3: Το τμήμα Πληρφορικής μιας επιχείρησης μέρος της προστιθέμενης αξίας της Το τμήμα πληροφορικής αποτελεί κρίσιμο κρίκο που συνδέει τις ΤΠΕ με τις άλλες επειχιρηματικές δραστηριότητες που υπηρετεί – και αποτελεί μια πολύτιμη πηγή καινοτομίας. Το τμήμα των ΤΠΕ προσφέρει ένα σύνδεσμο και μια πλατφόρμα εφαρμογής στην αλυσίδα αξίας των οργανισμών, λειτουργώντας ως βάση για την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Υποστηρίζει τους οργανισμούς ώστε να συνδυάσουν ανθρώπους, διαδικασίες και τεχνολογίες για την αυτοματοποίηση των επιχειρηματικών διαδικασιών και παράγουν λύσεις που επιτρέπουν στους οργανισμούς και στους χρήστες να αποδίδουν αποτελεσματικά και καινοτόμα. Ο απώτερος στόχος του τμήματος των ΤΠΕ είναι να μετουσιώσει τις επενδύσεις που έχουν γίνει σε ΤΠΕ, σε επίπεδο ανθρώπων, διαδικασιών και τεχνολογιών, σε επιχειρηματική αξία, με τη βοήθεια των χρηστών που κατέχουν ψηφιακές γνώσεις. Κάθε ευρώ που ξοδεύεται στις ΤΠΕ πρέπει να αποφέρει περισσότερα από ένα ευρώ σε επιχειρηματική αξία. Το κάνει όμως; Μάλιστα, γνωρίζουμε πώς να το υπολογίσουμε; Γενικότερα, το τμήμα πληροφορικής πασχίζει να δώσει απάντηση στις ερωτήσεις αυτές. Επικεφαλής των τμημάτων πληροφορικής (CIOs) σε πολλούς οργανισμούς αδυνατούν να υπολογίσουν με ακρίβεια και να παρουσιάσουν την επιχειρηματική αξία που αποφέρουν οι ΤΠΕ. Αυτό συχνά περιγράφεται ως το Παράδοξο της Παραγωγικότητας των ΤΠΕ, φαινόμενο που ορίστηκε από τον Robert Solow όταν είπε: «Βλέπω υπολογιστές παντού εκτός από τις στατιστικές παραγωγικότητας». Το γεγονός αυτό ενοχλεί την διοίκησ μιας επιχείρησης και δημιουργεί δυσπιστία μεταξύ του διοικητικού συμβουλίου και του τμήματος ΤΠΕ. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υποβιβάσει το τμήμα των ΤΠΕ στο ρόλο απλά της υποστήριξης της επιχείρησης, αντί να έχει τον ρόλο ενός στρατηγικού συνεργάτη. Αν το τμήμα των ΤΠΕ μπορέσει να αντιμετωπίσει με επιτυχία το πρόβλημα αυτό, υπάρχει μια ευκαιρία οι ΤΠΕ να περάσουν από το μικρό αθέατο δωματιάκι στην αίθουσα συσκέψεων. Εκτός από κακή εντύπωση εις βάρος των ΤΠΕ στους οργανισμούς, εξίσου ανησυχητικά, λειτουργεί και η αρνητική αντίληψη για για τον ρόλο του επαγγελματία των ΤΠΕ.. Εκφραστές του κλάδου των ΤΠΕ συχνά εκφράζουν τη θλίψη τους για τις ισχνές ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης, την εικόνα

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

49

του «σπασίκλα» κομπιουτερά, τη μυωπική επικέντρωση στην τεχνολογία, την αυξανόμενη τυποποίηση και τη φθίνουσα στρατηγική σημασία των ΤΠΕ στους οργανισμούς. Δεδομένου ενός τέτοιου σεναρίου, είναι ευνόητο γιατί ο αριθμός των φοιτητών που σπουδάζουν ΤΠΕ στην Ευρώπη είναι ανεπαρκής. Ενώ, μάλιστα, σύμφωνα με το νόμο του Moore, οι ΤΠΕ είναι πιθανώς ο πιο ανθηρός επιχειρηματικός πόρος που διαθέτουν σήμερα η βιομηχανία και οι οργανισμοί. Οι συνέπειες της κακής φήμης των ΤΠΕ, τόσο στο πλαίσιο των οργανισμών όσο και της κοινωνίας, είναι προφανείς: ανεπαρκείς αριθμοί επαρκώς ειδικευμένων ατόμων ακολουθούν και παραμένουν στο επάγγελμα, και συνεπώς, οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να ωφεληθούν από τις δυνατότητες καινοτομίας που προσφέρουν οι ΤΠΕ. Συνακόλουθα, επηρεάζεται αρνητικά η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην παγκόσμια σκηνή. Στο σημείο αυτό έχει δημιουργηθεί πιθανώς ένας φαύλος κύκλος. Η αδυναμία των ΤΠΕ να δημιουργήσουν επιχειρηματική αξία υπονομεύει τη στρατηγική τους σημασία στους οργανισμούς και άρα το επίπεδο επενδύσεων σε αυτές. Όσο χαμηλότερη θεωρείται η επιχειρηματική τους σημασία, τόσο λιγότερα χρήματα επενδύονται σε αυτές και τόσο λιγότερες οι επαγγελματικές ευκαιρίες που προσφέρουν. Με τη σειρά του, αυτό έχει σαν αντίκτυπο στον αριθμό των ατόμων που επιθυμούν να σταδιοδρομήσουν στον τομέα αυτό, γεγονός που τελικά συρρικνώνει τη δεξαμενή δεξιοτήτων από την οποία οι εταιρείες μπορούν να αντλήσουν για να αποκομίσουν αυξημένη αξία. Ωστόσο, η κατάσταση δεν είναι ολότελα αρνητική. Ορισμένες μεγάλες Ευρωπαϊκές εταιρείες αγκαλιάζουν με επιτυχία τις ΤΠΕ σε όλες τις πτυχές των επιχειρηματικών τους δράσεων. Το κεφάλαιο αυτό θα παρουσιάσει αρκετά τέτοια παραδείγματα και επίσης θα πραγματευτεί τις πρακτικές και τις δεξιότητες που απαιτούνται, προκειμένου να καταστεί δυνατή μια τέτοια επιτυχία. Στο τέλος του κεφαλαίου, θα επισημάνουμε συστάσεις και μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να επιταχυνθεί το παράδειγμα αυτό στο ευρύτερο Ευρωπαϊκό τοπίο.

Έχουν σημασία οι ΤΠΕ; Ο Martin Curley, Διευθυντής του Intel Labs Europe και συν-διευθυντής του Innovation Value Institute (IVI), αναγνωρίζει την πρόκληση και λέει: «Οι ΤΠΕ αναδεικνύονται σε μια από τις κυρίαρχες δυνάμεις που αλλάζουν τις επιχειρήσεις και την κοινωνία του σήμερα. Όλο και περισσότερο, βλέπουμε να επαληθεύεται ο νόμος του Moore σε όλων των ειδών τις επιχειρήσεις, κάτι που δημιουργεί τεράστιες επιχειρηματικές ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις».

50

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Παρότι η τεχνολογία, ακολουθώντας το νόμο του Moore, προοδεύει ραγδαία, οι πρακτικές που χρησιμοποιούνται για τη διαχείρισή και την εφαρμογή των ΤΠΕ φαίνεται πώς είναι σημαντικά πιο παρωχημένες. Το γεγονός αυτό πιστοποιείται από τις ανησυχίες που συχνά διατυπώνουν πολλοί CEO καθώς και άρθρα στα οποία γίνεται συχνή παραπομπή και τα οποία επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα «Έχουν σημασία οι ΤΠΕ;» Είναι ξεκάθαρο ότι υφίσταται ακόμα η ανάγκη να γνωστοποιηθεί αποτελεσματικότερα η σχέση μεταξύ επενδύσεων στις ΤΠΕ και του αποτελέσματος της επιχειρηματικής αξίας.

Ένας φαύλος κύκλος Το Innovation Value Institute επεσήμανε ότι σε πολλές εταιρείες, οι επιδόσεις των τμημάτων ΤΠΕ είναι υποδεέστερες του προσδοκώμενου και ότι η διοίκηση των εταιρειών δεν προτίθεται να χρηματοδοτήσει την καινοτομία. Σε τέτοιους οργανισμούς, το επίκεντρο ενδιαφέροντος του τμήματος ΤΠΕ είναι απόλυτα λειτουργικό και οι δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες παραγνωρίζονται. Για παράδειγμα, σε επιχειρήσεις του τύπου αυτού, μοναδικός στόχος εισαγωγής του cloud computing θεωρείται η ικανότητά του να επιτρέψει την καλύτερη διαχείριση συνηθισμένων λειτουργιών TΠ, έναντι των δυνατοτήτων που προσφέρει για καινοτομία. Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης και την ανακοπή της αρνητικής αντίληψης για τον ρόλο των ΤΠΕ, οι CIO πρέπει να προβάλλουν καλύτερα τη δυνητική αξία των ΤΠΕ. Επιπλέον, πρέπει να αναζητούν άτομα με τον κατάλληλο συνδυασμό δεξιοτήτων και γνώσεων για την εφαρμογή του οράματος αυτού.

Αποκαθιστώντας τις εσφαλμένες εντυπώσεις αναφορικά με τις ΤΠΕ Το κλειδί για την απόκτηση των κατάλληλων ανθρώπων είναι η προσφορά επαρκώς ειδικευμένων ατόμων, γεγονός που συνιστά πρόκληση στο σημερινό βιομηχανικό τοπίο. Οι νέοι πιστεύουν εσφαλμένα μερικές φορές ότι οι εργαζόμενοι στις ΤΠΕ εργάζονται αποκλειστικά σε εταιρείες πληροφορικής. Γεγονός είναι, όμως, ότι λιγότερο από 50% του συνόλου των εργαζομένων στις ΤΠΕ απασχολούνται σε εταιρείες ΤΠΕ. Οι περισσότεροι εργάζονται σε τμήματα ΤΠΕ οργανισμών που αποτελούν τελικούς χρήστες. Μια άλλη παρανόηση είναι ότι η σταδιοδρομία στις ΤΠΕ προσανατολίζεται προς την τεχνολογία. Όταν όμως εξετάσουμε τις ΤΠΕ από μια ευρύτερη οπτική, όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι ασχολούνται αποκλειστικά με την τεχνολογία. Η τάση είναι να συγχωνεύονται οι τεχνολογικές και άλλες επιχειρηματικές δεξιότητες. Με απλά λόγια, η αποκλειστική εστίαση στην τεχνολογία συρρικνώνεται.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

51

Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι μεγάλοι οργανισμοί είναι ικανότεροι να καινοτομήσουν, όπου συναντούνται η επιχειρηματική δράση και οι ΤΠΕ. Οι ΤΠΕ αποτελούν κυρίως το μέσο υλοποίησης (enabler) και οι δυνατότητές τους ως πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος συνειδητοποιούνται καλύτερα όπου συνδυάζονται με την επιχειρηματική καινοτομία, παρά όταν εξετάζονται απομονωμένες. Προκειμένου να διευκολυνθεί μια τέτοια καινοτομία, προκύπτει μια διογκούμενη ανάγκη για άτομα που συνδυάζουν δεξιότητες επιχειρηματικές και δεξιότητες πληροφορικής. Ωστόσο, προς το παρόν, η προσφορά εργαζομένων με τα χαρακτηριστικά αυτά δεν ικανοποιεί τη ζήτηση στην αγορά, με αποτέλεσμα να χάνονται ευκαιρίες και ανταγωνιστικότητα. Αυτό επηρεάζει μακροπρόθεσμα την οικονομία, και εξίσου σημαντικά, την ευημερία της κοινωνίας. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν μείωση στον αριθμό των φοιτητών που σπουδάζουν τεχνολογίες πληροφορικής. Οι φοιτητές των ΤΠΕ αποτελούν μόνο μια δυνητική πηγή ατόμων με ψηφιακές δεξιότητες˙ αυτό καθρεφτίζει τις ανησυχίες σχετικά με την ευρύτερη αντίληψη περί των ΤΠΕ. Η τάση αυτή πρέπει να αντιστραφεί. Ο ρόλος των ΤΠΕ στους μεγαλύτερους οργανισμούς της Ευρώπης μεταβάλλεται ραγδαία. Όλο και πιο σημαντικοί γίνονται οι εργαζόμενοι που δεν ασχολούνται αποκλειστικά με την τεχνολογία. Επιπλέον, καθώς νέες τεχνολογίες, όπως το Cloud computing διευκολύνουν τον εκδημοκρατισμό των ΤΠΕ, αναμένεται ότι θα αυξηθεί σημαντικά τα ερχόμενα χρόνια η ικανότητα των ατόμων να αξιοποιούν τις ΤΠΕ σε κάθε τομέα μιας επιχείρησης. Για παράδειγμα, η αυξανόμενη εξέλιξη και η ευκολία στη χρήση των πλατφορμών ως υπηρεσία (platforms-as-a-service) θα διευκολύνουν τη δημιουργία καινοτόμων λύσεων ΤΠΕ σε περιβάλλοντα εκτός του παραδοσιακού ΤΠΕ περιβάλλοντος. Κάτι τέτοιο, όμως, προϋποθέτει επαρκώς ειδικευμένους εργαζομένους με τον κατάλληλο συνδυασμό γνώσεων πληροφορικής και επιχειρήσεων. Ένα σημαντικό χάσμα που πρέπει να γεφυρωθεί είναι αυτό της εκπαίδευσης στις ΤΠΕ και της διαχείρισης της καινοτομίας που σχετίζεται με τις ΤΠΕ, η οποία πρέπει να ενσωματωθεί στα προγράμματα MBA που προσφέρουν κορυφαίες επιχειρηματικές σχολές.

Η σημασία των ΤΠΕ Ο Michael Gorriz, πρόεδρος του EuroCIO, του Ευρωπαϊκού συνδέσμου CIO και CIO της Daimler εξηγεί: «Σε μεγαλύτερους οργανισμούς, οι ΤΠΕ καθώς και η διαχείριση πληροφοριών (Information Management) διαδραματίζουν έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο. Η πραγματικότητα αυτή ίσως δεν γίνεται καλά κατανοητή από τον έξω κόσμο. Οι μεγάλοι οργανισμοί θα σταματούσαν να λειτουργούν αν έπαυαν να λειτουργούν τα ΤΠΕ συστήματα τους. Παρατεταμένη διακοπή τους θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε επιχειρηματικές απώλειες. Σε μεγάλους

52

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

οργανισμούς οι επιπτώσεις ενός τέτοιου γεγονότος στους εταίρους τους θα ήταν συνταρακτικές». Ο Michael Gorriz σκιαγραφεί μια θετική εικόνα για το πώς οι ΤΠΕ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με καινοτόμο τρόπο, όπως στην Daimler: «Η Daimler δεν διαφέρει από την άποψη αυτή. Οι ΤΠΕ αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής οργανωσιακής δομής και εμπλέκονται σε όλες τις πρωταρχικές και δευτερεύουσες επιχειρηματικές διαδικασίες. Ακόμα και πριν χρησιμοποιηθεί το πρώτο κομμάτι μετάλλου, μια καινούργια Mercedes-Benz έχει ήδη τρέξει εκατομμύρια χιλιόμετρα στον υπολογιστή. Τα αυτοκίνητά μας σχεδιάζονται τρισδιάστατα, κατασκευάζονται και βελτιώνονται στον υπολογιστή. Αυτό περιλαμβάνει τεστ σύγκρουσης και αντοχής, καθώς και προσομοιώσεις οδήγησης. Μόνο μέσω αυτών των προσομοιώσεων μπορούμε να προβλέψουμε τη συμπεριφορά του νέου μας μοντέλου». Η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται στην γραμμή παραγωγής της Mercedes-Benz – όλα μοντελοποιούνται σε 3D. Συνεπώς, οι απροσχεδίαστες αλλαγές στην κατασκευή περιορίζονται στο ελάχιστο. Οι ΤΠΕ εμπλέκονται στην παράδοση, την ανακύκλωση, τη διαχείριση ανταλλακτικών, το εμπόριο, το μάρκετινγκ, τις υπηρεσίες πελατών και τον τομέα των επισκευών. Στην πραγματικότητα, οι ΤΠΕ τονώνουν την επιχειρηματική απόδοση. Όλο και περισσότεροι πελάτες επιθυμούν εξατομικευμένα αυτοκίνητα και ζητούν οικονομικές προσφορές ή κανονίζουν να οδηγήσουν δοκιμαστικά κάποιο αυτοκίνητο μέσω διαδικτύου. Έτσι η σημασία των ψηφιακών δεξιοτήτων αναδεικνύεται κρίσιμη για την αποδοτικότητα του οργανισμού. Οι ψηφιακές δεξιότητες θα είναι όλο και πιο ουσιώδεις για την καινοτομία, δεδομένου ότι οι ΤΠΕ αναδεικνύονται σε καθοριστικό διαφοροποιητικό παράγοντα όσον αφορά στα νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Παρομοίως στην Intel, η τεχνολογία της πληροφορικής αποτελεί το κεντρικό «νευρικό» σύστημα της εταιρείας, ενώ αποκτά ολοένα και περισσότερο το ρόλο και του μυϊκού συστήματος, καθώς τα αυτοματοποιημένα συστήματα ΤΠΕ βοηθούν, ώστε τα εργοστάσια της Intel ανά τον κόσμο να κατασκευάζουν και να αποστέλλουν περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο εξαρτήματα υψηλής ποιότητας ετησίως. Ο ρυθμός καινοτομίας σε εταιρείες όπως την Intel, όπου ολόκληρα χαρτοφυλάκια προϊόντων επανασχεδιάζονται σχεδόν σε ετήσια βάση, εξασφαλίζεται κατά κύριο λόγο χάρη στις ΤΠΕ. Παγκόσμιες σχεδιαστικές ομάδες σε όλο τον κόσμο συνδεδεμένες μέσω των ΤΠΕ συμβάλλουν ώστε η Intel και άλλες εταιρείες σε όλους τους τομείς της οικονομίας να καινοτομούν διαρκώς. Η Daimler προσφέρει άλλο ένα καλό παράδειγμα όπου οι ΤΠΕ επιτρέπουν την επιχειρηματική καινοτομία. Με το car2go, η μεταφορά των ατόμων στις αστικές περιοχές επαναπροσδιορίζεται. Για πρώτη φορά, οι πελάτες μπορούν

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

53

να νοικιάσουν αυτοκίνητα ‘Smart Fortwo’ από οποιοδήποτε σημείο της πόλης, οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και σε συμφέρουσες τιμές με χρέωση ανά λεπτό. Μέσω κινητών τηλεφώνων ή του διαδικτύου, μπορεί να εντοπιστεί η τοποθεσία διαθέσιμων αυτοκινήτων, να ολοκληρωθεί στη στιγμή η ενοικίασή τους– ακόμα και για διαδρομές μιας κατεύθυνσης χωρίς επιστροφή - ή να γίνει κράτηση. Η τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων συμπληρωμένη με τις πιο σύγχρονες ΤΠΕ επιτρέπει να πραγματοποιηθεί εξαιρετικά εύκολα μια μοναδική και απλή διαδικασία ενοικίασης. Οι καινοτόμες λύσεις ΤΠΕ σε αυτή την περίπτωση δίνουν ώθηση σε μια ολοκληρωτικά νέα σύλληψη της κινητικότητας και συνηγορούν υπέρ μιας ανάλογης επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ο οργανισμός IT Organisation της Intel, από κοινού με την Intel Corporate Affairs Group, δημιούργησαν μια παγκόσμια πλατφόρμα για την παροχή πλούσιου εκπαιδευτικού μιντιακού υλικού για τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά στα παιδιά όλου του κόσμου. Όχι μόνο ο οργανισμός IT Organisation δημιούργησε μια πλούσια πλατφόρμα (www.skool.com) που εξυπηρετεί περισσότερες από είκοσι χώρες παγκοσμίως, αλλά επίσης δημιουργήθηκε ένα επιχειρηματικό μοντέλο βασισμένο στη συνεργασία δημόσιων φορέων και ιδιωτών που εξασφάλισε τη βιωσιμότητα της πλατφόρμας. Η πρώιμη εισαγωγή της ψηφιακής φωτογραφίας στα θεματικά πάρκα της Disney, στην οποία αρχικά ο κλάδος αντιστάθηκε, αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο τομέας των ΤΠΕ μπορεί να προβλέπει τις εξελίξεις και να βοηθήσει μια επιχείρηση όχι απλά να επιβιώσει, αλλά να ακμάσει. Η χρήση της ψηφιακής φωτογραφίας στα θεματικά πάρκα έδωσε στη Disney την ευκαιρία να αντλήσει πρόσθετα έσοδα από τους επισκέπτες του πάρκου, ενώ ταυτόχρονα βελτίωσε την εμπειρία των επισκεπτών τους. Είναι ενθαρρυντικό και ενδιαφέρον να διαβάζει κάποιος για ανάλογες καινοτόμες χρήσεις των ΤΠΕ. Ωστόσο, η Daimler, η Intel και η Disney δεν είναι οι μόνες που αξιοποίησαν τις ΤΠΕ σε όλη την έκταση των οργανισμών τους, για να εξασφαλίσουν επιχειρηματική αξία και να καταστήσουν δυνατή την καινοτομία. Άλλοι κορυφαίοι οργανισμοί στην Ευρώπη υιοθετούν ανάλογες στρατηγικές. Όλοι, όμως, αυτοί οι οργανισμοί αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα, καθώς αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα με μια τόσο σοβαρή έλλειψη κατάλληλα ειδικευμένων εργαζομένων.

Οι Ψηφιακές δεξιότητες σε εταιρείες - τελικούς χρήστες Ποια, λοιπόν, είναι η άποψη οργανισμών που περιστρέφονται γύρω από τις ΤΠΕ για τις ψηφιακές δεξιότητες; Ο Michael Gorriz εξηγεί:

54

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

«Έχουμε τρεις κατηγορίες ανθρώπων η εργασία των οποίων περιλαμβάνει τις ΤΠΕ. Πρώτα, έχουμε αυτούς που παραδοσιακά αποκαλούνται «ειδικοί των ΤΠΕ» και οι οποίοι εργάζονται στο τμήμα των ΤΠΕ. Στην περίπτωση της Daimler, η κατηγορία αυτή συνιστά το 2% των εργαζομένων. Σε άλλους οργανισμούς βλέπουμε υψηλότερα νούμερα, μέχρι και περισσότερο από 10% στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Δεύτερον, υπάρχει μια ευρύτερη ομάδα που αποτελεί τους «βαρείς» χρήστες των συστημάτων ΤΠΕ. Πρόκειται για ανθρώπους που εργάζονται στους τομείς της μηχανολογίας, των logistics, στο χρηματοπιστωτικό χώρο και τη διοίκηση. Όλοι χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ ως ουσιαστικό μέρος της εργασίας τους. Η τελευταία ομάδα αποτελείται από όλους όσους χρησιμοποιούν συνηθισμένα συστήματα ΤΠΕ, όπως το εσωτερικό δίκτυο (intranet), το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, συστήματα υποστήριξης διαδικασιών και πληροφόρησης. Χρειάζονται γενικές ψηφιακές δεξιότητες ή εξειδικευμένη εκπαίδευση στα συστήματα που χρησιμοποιούν. Είναι προφανές ότι σε όλα τα μέρη του οργανισμού σήμερα προκύπτει η ανάγκη για εργαζομένους με προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες». Για τους επαγγελματίες των ΤΠΕ, έχουν προσδιοριστεί κοινές ψηφιακές δεξιότητες από πολυεταιρικές συνεργασίες σε όλη την Ευρώπη. Εν τω μεταξύ σχεδιάζονται προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών. Αλλά προκειμένου να εδραιωθεί περαιτέρω αυτό το μοντέλο των ψηφιακών δεξιοτήτων, χρειάζεται να εμπλακούν και να το υποστηρίξουν περισσότερες εταιρείες και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Δυστυχώς, και στις τρεις κατηγορίες, είναι έκδηλη η έλλειψη εργαζομένων, ή ακριβέστερα εργαζομένων με τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες. Βέβαια, όλοι οι νέοι μπορούν να παίξουν παιχνίδια στον υπολογιστή ή να χρησιμοποιούν εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, πολλοί δυσκολεύονται όταν, εντασσόμενοι στην αγορά εργασίας, καλούνται να χειριστούν ένα κλασικό σύστημα ΤΠΕ. Στο επίπεδο αυτό, η προώθηση και χρήση ενός πιστοποιητικού εισαγωγικού επιπέδου, κατά το πρότυπο του European Computer Drivers Licence (ECDL) θα ήταν ένα τεράστιο βήμα προόδου. Θα ωφελούσε φοιτητές, οργανισμούς και την ευρύτερη κοινωνία, αν όλοι οι άνθρωποι κατακτούσαν αυτές τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Εκτός της επεξεργασίας κειμένων και της διαχείρισης λογιστικών φύλλων, πρέπει να οραματιζόμαστε ότι στα εφόδια των ατόμων θα ενσωματωθούν βασικές γνώσεις για τη χρήση διοικητικών επιχειρηματικών συστημάτων. Αυτό θα βοηθούσε τόσο τον επαγγελματισμό όσο και την επαγγελματική κινητικότητα. Όσο για τους επαγγελματίες των ΤΠΕ, επίσης παρατηρούνται κάποια προβλήματα. Όχι μόνο υπάρχει έλλειψη στον αριθμό εκείνων που σπουδάζουν πληροφορική, διαχείριση πληροφοριών και συναφείς κλάδους (αναμένεται

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

55

έλλειψη 10-15%, ανάλογα με το οικονομικό σενάριο, το 2015). Επιπλέον, παρατηρείται ότι ελάχιστη προσοχή αποδίδουν άλλοι κλάδοι σπουδών στις ΤΠΕ. Σε όλα τα παραδοσιακά αντικείμενα σπουδών, απαιτούνται γνώσεις ΤΠΕ προκειμένου να εξασφαλίζεται επαγγελματισμός, ιδιαίτερα όπου εμπλέκεται η καινοτομία. Αυτό καταδεικνύει μια αναντιστοιχία μεταξύ αυτού που παρέχουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αυτού που χρειάζονται οι εργοδότες. Παρότι τα πανεπιστήμια προάγουν τις ψηφιακές δεξιότητες ποικιλοτρόπως, πρέπει να φροντίσουμε ώστε το αναλυτικό πρόγραμμα να συμβαδίζει με το ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον των ΤΠΕ. Τα κοινωνικά δίκτυα και το Cloud computing αποτελούν πραγματικότητα εδώ και πολύ λίγο καιρό, αλλά ήδη επηρεάζουν τη ζωή μας καταλυτικά. Πρέπει να συμπεριλάβουμε τις ψηφιακές δεξιότητες στο σχέδιο για δια βίου εκπαίδευση. Ένας μεγάλος οργανισμός, όπως η Daimler, έχει το πλεονέκτημα της άμεσης συνεργασίας με τα πανεπιστήμια. Η θέσπιση εκπαίδευσης ή μαθημάτων για εργαζομένους αποτελεί έναν μόνο τρόπο να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της Daimler. Όμως, η Daimler πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα πράγματα. «Έχουμε ανάγκη η κοινωνία να εφοδιάζει τους εργαζομένους με τις απαιτούμενες ψηφιακές δεξιότητες είτε πρόκειται για «έμπειρους χρήστες» είτε για επαγγελματίες των ΤΠΕ», υπογραμμίζει ο Michael Gorriz. «Δεν είναι απλά αίτημα μιας μεγάλης εταιρείας, αλλά προϋπόθεση για τη μετάβαση σε μια κοινωνία της γνώσης». Επίσης, τίθεται ένα ζήτημα σχετικά με τον τομέα της έρευνας στα συστήματα πληροφορικής. Το μεγαλύτερο μέρος της διεξάγεται στα πανεπιστήμια, ενώ τα τμήματα έρευνας των συστημάτων πληροφορικής υιοθετούν την οπτική της συμπεριφορικής επιστήμης. Παρότι η έρευνα αυτή είναι πολύτιμη, δεν επαρκεί. Η επιστήμη σχεδιασμού (Design Science) αναδεικνύεται ως ερευνητικό υπόδειγμα το οποίο μπορεί να παρέχει νέα εργαλεία και τεχνικές που θα βοηθήσουν τους εργαζόμενους στις ΤΠΕ και τα στελέχη επιχειρήσεων να διαχειρίζονται πιο συστηματικά και να δημιουργούν αξία από τις ΤΠΕ. Το Innovation Value Institute στηρίζει τον πυρήνα της ερευνητικής του δραστηριότητας στην επιστήμη σχεδιασμού και δημιουργεί εργαλεία και εκπαιδευτικά προγράμματα για εν ενεργεία στελέχη των ΤΠΕ. Μια μοναδική πτυχή αυτής της ερευνητικής δραστηριότητας είναι ότι σε αυτήν συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό εν ενεργεία στελέχη των ΤΠΕ από πολυάριθμες εταιρείες τα οποία συνενώνουν τις γνώσεις τους προκειμένου να προοδεύσει το επάγγελμα των ειδικών στην πληροφορική. Αυτή η συγκεντρωμένη γνώση είναι κωδικοποιημένη και περικλείεται σε ένα ζωντανό, εξελισσόμενο πλαίσιο και αποθήκη που ονομάζεται IT Capability Maturity Framework

56

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

(IT-CMF). Λόγω της ζωντανής φύσης της αποθήκης γνώσεων, μπορεί αυτόματα να ανακληθεί από αυτήν εκπαιδευτικό υλικό, ώστε η εκπαίδευση και η επιμόρφωση να συμβαδίζουν με τον επιταχυνόμενο ρυθμό της τεχνολογικής αλλαγής. Αυτή η σύγχυση των ορίων μεταξύ του ακαδημαϊκού χώρου και της βιομηχανίας αποτελεί τάση που πιθανώς θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια, καθώς διευκολύνει την καλύτερη ευθυγράμμιση των απαιτήσεων της βιομηχανίας και των ερευνητικών αποτελεσμάτων, με στόχο τη δημιουργία επαγγελματιών στις ΤΠΕ με τις συναφείς ψηφιακές δεξιότητες, οι οποίοι με τη σειρά τους θα αποφέρουν αυξημένη επιχειρηματική αξία.

Ψηφιακή επάρκεια (e-Competency) Εκτός από τις ελλείψεις σε επίπεδο δεξιοτήτων που συζητήθηκαν νωρίτερα, υπάρχουν ακόμα πλήθος ενδείξεων που υποδηλώνουν την ελλιπή ευθυγράμμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων που προσφέρει το εκπαιδευτικό σύστημα και των απαιτήσεων της βιομηχανίας. Επιπλέον, η ανώριμη ακόμα φύση του επαγγέλματος της πληροφορικής σημαίνει ότι σε οργανωσιακό επίπεδο – πόσο μάλλον σε Ευρωπαϊκό - δεν συνάδουν οι διάφορες ικανότητες στις ΤΠΕ με τις αντίστοιχες γνώσεις των επαγγελματιών στις ΤΠΕ. Η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη. Οι κίνδυνοι για την κοινωνία από τις διαφορετικές ερμηνείες περί επάρκειας στις ΤΠΕ πολλαπλασιάζονται καθώς οι ΤΠΕ διεισδύουν όλο και περισσότερο σε κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής. Βασικό βήμα για την αντιστροφή αυτής της κατάστασης είναι η εισαγωγή ενός πλαισίου το οποίο θα καθορίζει με συνέπεια τις ψηφιακές δεξιότητες για όλη την Ευρώπη. Αυτό θα επέτρεπε σε σχολεία, ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εργοδότες, εργαζομένους και γραφεία ευρέσεως εργασίας να λειτουργούν με έναν πιο ενιαίο τρόπο. Εφαρμόζοντας μια τέτοια προσέγγιση, οι οργανισμοί θα μπορούσαν να καθορίσουν τους επαγγελματικούς ρόλους στο πλαίσιο των απαιτούμενων συναφών ικανοτήτων στις ΤΠΕ. Οι επαγγελματίες θα μπορούσαν μόνοι τους να προσδιορίσουν τις ψηφιακές δεξιότητες που κατέχουν και οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να φωτίσουν καλύτερα τις ικανότητες που καλλιεργούν τα προσφερόμενα μαθήματα, διευκολύνοντας έτσι την εκπαίδευση και το σχεδιασμό της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Οι αρχικές παραλλαγές του Ευρωπαϊκού Πλαισίου για τις Ψηφιακές Ικανότητες (eCF) έχουν αποδείξει τη δυνατότητά του να λειτουργήσει ως στήλη της Ρωζέτας για τις ψηφιακές δεξιότητες σε όλη την Ευρώπη. Η διευκόλυνση της κινητικότητας των επαγγελματιών θα αποτελέσει το απώτατο αποτέλεσμα, καθώς θα επιτραπεί η ενιαία, ομοιόμορφη γνώση από όλους τους οργανισμούς και χώρες. Προκειμένου να αποδώσει τα μέγιστα, όλοι οι μεγάλοι εταίροι – βιομηχανία (οργανισμοί πληροφορικής και εταιρείες- χρήστες), οι εκπαιδευτικοί φορείς (δημόσιοι και ιδιωτικοί) και οι κυβερνήσεις (Ευρωπαϊκή, εθνικές και τοπικές) – πρέπει επειγόντως να

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

57

υιοθετήσουν τα βασικά του μέτρα. Πρέπει μάλιστα να δοθεί προτεραιότητα σε πρόσθετες ενέργειες αποκατάστασης. Χωρίς ανάλογη συνοχή, είναι πιθανό ότι τα οργανωσιακά, τοπικά, εθνικά και Ευρωπαϊκά μοντέλα θα προκύψουν χωρίς ευθυγράμμιση και συνεπώς θα παρεμποδίσουν την κινητικότητα και την επαγγελματική πρόοδο των εργαζομένων στην Ευρώπη. Η πρόσφατη έρευνα της ΓΔ Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας αναφορικά με τον Επαγγελματισμό στις ΤΠΕ, η οποία διεξήχθη από το IVI και το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Ενώσεων των Επαγγελματιών Πληροφορικής, υποστήριξε την υιοθέτηση του eCF. Επίσης συστήνεται η συσχέτιση ατομικών δεξιοτήτων και οργανωσιακών ικανοτήτων, θέμα που αναλύεται στην επόμενη ενότητα.

Καινοτομία και αξία Η αξία και το κόστος είναι ασφαλώς δύο διαφορετικές έννοιες. Όπως δήλωσε ο Oscar Wilde: «Κυνικός είναι ο οποίος γνωρίζει γνωρίζει την τιμή του κάθε πράγματος, αλλά και την αξία του «τίποτα»». Πολλοί CIO θα αναλογιστούν κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο όταν συλλογιστούν την παραπάνω ρήση. Παρατηρείται μια υπερβάλλουσα επικέντρωση στο κόστος αναφορικά με τις ΤΠΕ, γεγονός που δεν συσχετίζεται με την οικονομική κατάσταση καθώς αποτελεί μόνιμο φαινόμενο. Πρέπει, όμως, το βάρος να μετατοπιστεί στην αξία, προκειμένου να γευτούμε τα επιχειρηματικά πλεονεκτήματα μιας καινοτομίας την οποία τροφοδοτούν οι ΤΠΕ. Η παροχή καινοτομίας μέσω των ΤΠΕ δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις ψηφιακές δεξιότητες˙ πρέπει να επιλυθεί ένας ευρύτερος γρίφος. Η λύση πρέπει να αγκαλιάζει ανθρώπους, διαδικασίες και τεχνολογίες. Με άλλα λόγια, οι CIO και οι CEO πρέπει να εξετάζουν την ευρύτερη εικόνα, αντί για το άθροισμα των επιμέρους ικανοτήτων των εργαζομένων. Η κατανόηση της ωριμότητας του οργανισμού υπό αυτό το πρίσμα προσφέρει διεισδυτικές γνώσεις για την εφαρμογή στρατηγικών και τακτικών προκειμένου να αυξηθεί η επιχειρηματική αξία των ΤΠΕ, η οποία προκύπτει από τα έμψυχα, τεχνικά και λειτουργικά περιουσιακά στοιχεία του οργανισμού. Τα πλαίσια αξιολόγησης των ικανοτήτων στις ΤΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για να εντοπιστούν χάσματα στην οργανωσιακή ικανότητα τους ΤΠΕ. Ένα δυνητικό αποτέλεσμα μιας τέτοιας διαδικασίας αξιολόγησης ενδέχεται να υποδείξει την ανάγκη τελειοποίησης συγκεκριμένων επαγγελματικών ικανοτήτων – που πρέπει να αποκτηθούν μέσω της στοχευμένης εκπαίδευσης των εργαζομένων ή μέσω δραστηριοτήτων πρόσληψης προσωπικού/ανάθεσης εργασιών από τρίτους.. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα πλαίσια αξιολόγησης ικανοτήτων και επάρκειας στις ΤΠΕ μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται στην εντέλεια για να παράγουν αυξημένη επιχειρηματική αξία για τους οργανισμούς.

58

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Για το λόγο αυτό, αναπτύσσεται μια στενή συμβιωτική σχέση μεταξύ των πλαισίων αξιολόγησης της οργανωσιακής ικανότητας, όπως το IT-CMF, και επιμέρους πλαισίων για τις ψηφιακές δεξιότητες, όπως το e-CF.

Καινούργιες υποχρεώσεις Το τμήμα των ΤΠΕ αποτελεί σημαντικό κομβικό σημείο. Η σύγκλιση σημαντικών τάσεων του κλάδου, όπως του Cloud computing, του εκδημοκρατισμού των ΤΠΕ και της καινοτομίας υπηρεσιών επηρεάζουν το ρόλο του CIO (επικεφαλής του τμήματος πληροφορικής). Σημαντικές αλλαγές απαιτούνται, προκειμένου ο ρόλος αυτός να έχει σκοπό ύπαρξης στις επιχειρήσεις του αύριο. Ανεξάρτητα από το επίπεδο ωρίμανσης του οργανισμού, ο ζωτικός ρόλος των ΤΠΕ στους οργανισμούς επιβάλλει το πρωταρχικό ενδιαφέρον του CIO να επικεντρώνεται στην δημιουργία μιας βάσης στέρεης συμμόρφωσης και αποτελεσματικής παροχής των υπηρεσιών. Χωρίς την ικανότητα παροχής υπηρεσιών που ανταποκρίνονται σταθερά σε συγκεκριμένο επίπεδο ποιότητας, ο CIO δεν θα μπορέσει να ανέβει στην αλυσίδα αξίας. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο ο CIO διαχειρίζεται την βασική λειτουργική ικανότητα των ΤΠΕ (δηλ. εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία των συστημάτων) πιθανώς θα μεταβληθεί σημαντικά, καθώς μεταβαίνουμε σε ένα μοντέλο χρήσης υπηρεσιών Cloud. Θα δοθεί μεγάλη έμφαση στη διαχείριση σχέσεων με τρίτα μέρη έναντι της διαχείρισης πόρων εσωτερικά για την παροχή της υπηρεσίας. Στην πραγματικότητα, φαίνεται πως πολλοί οργανισμοί θα υιοθετήσουν ένα υβριδικό πρότυπο Cloud, διατηρώντας τις εσωτερικές ικανότητες παροχής για τις πιο ευαίσθητες διαδικασίες και δραστηριότητες και χρησιμοποιώντας παράλληλα ένα οικοσύστημα εξωτερικών παρόχων για επιχειρηματικές διαδικασίες όπου πραγματοποιούνται συναλλαγές με πελάτες. Η διαχείριση αυτής της μετάβασης θα απαιτήσει αλλαγές στις συνολικές δεξιότητες τόσο των CIO όσο και των επαγγελματιών πληροφορικής που εργάζονται στο τμήμα των ΤΠΕ. Με τον καιρό, καθώς όλο και περισσότερες εργασίες που αφορούν στα λειτουργικά συστήματα ανατίθενται σε εξωτερικούς παρόχους, οι CIO πιθανώς θα εστιάσουν περισσότερο σε δραστηριότητες πληροφορικής που προσθέτουν αξία – χρησιμοποιώντας τις ΤΠΕ ως μοχλό για τη διευκόλυνση της καινοτομίας στον οργανισμό. Ωστόσο, ανεξαρτήτως του τρόπου που δημιουργείται η καινοτομία, ο τρόπος με τον οποίο αυτή διαχέεται και διαχερίζεται, αναμένεται να διαφοροποιηθεί σημαντικά. Για παράδειγμα, αντί η καινοτομία που εξασφαλίζεται μέσω ΤΠΕ να αναμένεται να διευκολύνει από το τμήμα πληροφορικής, η αυξανόμενη τελειοποίηση και εύκολη χρήση λύσεων τύπου platform-as-a-service αναμένεται να διευκολύνει το σχεδιασμό και τη δημιουργία λύσεων εκτός του τμήματος της πληροφορικής. Για τη διασφάλιση της συνέπειας, της ποιότητας και της συνοχής, καθώς και την

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

59

αλληλεπίδραση με βασικά επιχειρηματικά συστήματα πληροφορικής, οι CIO καλούνται να ενθαρρύνουν και να διαχειρίζονται την ανάπτυξη ανάλογων λύσεων στην επιχείρηση. Αυτό προϋποθέτει σημαντική μεταβολή του ρόλου των CIO. Εκτιμάται ότι προς το παρόν υπάρχουν τέσσερις τύποι τελικών χρηστών για κάθε επαγγελματία των ΤΠΕ. Καθώς αναδεικνύεται η δυνητική ισχύς των νέων πλατφορμών, ο ρόλος του CIO πρέπει να εξελιχθεί για να ενστερνιστεί και να εκμεταλλευτεί αυτή τη δυνητική δεξαμενή πόρων, αφού η εγγύτητά τους με την επιχείρηση και οι σχετικοί αριθμοί τους δείχνουν ότι αντιπροσωπεύουν μια τεράστια ευκαιρία για νέες πηγές καινοτομίας. Προφανώς, αυτό θα επιβάλλει τη μεταβολή των ψηφιακών δεξιοτήτων που κατέχουν οι CIOs, οι επαγγελματίες στις ΤΠΕ, και αυτοί οι «προγραμματιστές – τελικοί χρήστες». Κυριότερα, αναμένεται ότι θα αυξηθεί καταλυτικά η ανάγκη για «διττούς στοχαστές», οι οποίοι θα συνδυάζουν καλές γνώσεις τόσο στις ΤΠΕ όσο και στις επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτής της εξέλιξης στον εργασιακό χώρο, οι πάροχοι εκπαίδευσης αναλαμβάνουν έναν σημαντικό ρόλο, ώστε να εξασφαλίσουν τις αναγκαίες αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας της ερχόμενης γενιάς, αν θέλουμε να υπάρξει επαρκής προσφορά κατάλληλα ειδικευμένων ατόμων για την ικανοποίηση αυτής της αυξανόμενης ζήτησης. Η πρόκληση έγκειται στον τρόπο εκπαίδευσης των φοιτητών πληροφορικής, καθώς και τον εφοδιασμό φοιτητών άλλων κλάδων με συναφείς δεξιότητες ΤΠΕ. Δίχως αυτές τις αλλαγές, οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, τόσο μεγάλες όσο και μικρές, δεν θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν την καινοτόμα δυναμική ανάλογων τεχνολογιών, περιστέλλοντας την ικανότητα της Ευρώπης να μετέχει στον ανταγωνισμό ως παγκόσμια οικονομία εντατικής γνώσης.

Ο CIO κατέχει θέση-κλειδί Ο CIO διαδραματίζει καίριο ρόλο στην υλοποίηση κάθε αναγκαίας αλλαγής στον οργανισμό, αλλά πρόκειται για ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις. Οι ΤΠΕ δεν χαίρουν πάντα της απαιτούμενης αναγνώρισης σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου για τη δυνητική τους συνεισφορά, συχνά λόγω της έλλειψης γνώσεων πληροφορικής των μελών του. Παρομοίως, συχνά τα υψηλόβαθμα στελέχη επικεντρώνουν αποκλειστικά στις περικοπές των δαπανών σε ΤΠΕ, αντί της καινοτομίας που εξασφαλίζεται από τις ΤΠΕ. Αυτό οφείλεται στην αδυναμία των διοικούντων του τμήματος των ΤΠΕ να επικοινωνήσουν την αξία που παράγουν οι τεχνολογίες πληροφορικής και επιδεινώνεται από την έλλειψη συναφών επιχειρηματικών δεξιοτήτων που χαρακτηρίζει τη διοικητική ομάδα του τμήματος των ΤΠΕ. Η δυνητική συμβολή των ΤΠΕ συχνά παραγνωρίζεται από το διοικητικό συμβούλιο λόγω της ελλιπούς εξοικείωσής τους με τις ΤΠΕ. Από τη μια πλευρά, οι CIO καλούνται να εκπαιδεύσουν τα, κατά κάποιο τρόπο, αδαή μέλη του διοικητικού

60

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

συμβουλίου, ώστε να αντιληφθούν καλύτερα την αξία των ΤΠΕ για την εταιρεία τους. Οι επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών πρέπει να κατανοήσουν ότι η περικοπή δαπανών δεν αποτελεί τη μοναδική λύση για ένα καινοτόμο τμήμα πληροφορικής. Από την άλλη, οι CIO καλούνται στα επόμενα χρόνια (παρά το τεράστιο έλλειμμα κατάλληλα ειδικευμένων ατόμων) να προβάλουν την προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ για την αναζωογόνηση της επιχείρησης. Φαίνεται πως η κοινότητα των CIO κατανοεί την ανάγκη αυτή και έχει αρχίσει να εφαρμόζει πρωτοβουλίες με στόχο τη διαχείριση της κατάστασης. Εν πρώτοις, το IVI (που περιλαμβάνει πολλές μεγάλες εταιρείες πληροφορικής και άλλες που χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ) έχει αναπτύξει ένα πλαίσιο και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με στόχο την υποστήριξη της διοίκησης του τμήματος πληροφορικής, προκειμένου να αναδείξει την αξία που εξασφαλίζουν οι ΤΠΕ. Περισσότερα από 500 στελέχη ΤΠΕ παγκοσμίως έχουν παρακολουθήσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ενώ λειτουργεί και ένα νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, το IT Management for Value. Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος των CIO έχει αρχίσει να αναπτύσσει το δικό του εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο εστιάζει άμεσα στις απαιτήσεις από την πλευρά της ζήτησης, σε μια προσπάθεια να καλυφθούν επειγόντως ορισμένα κενά σε αρκετά καίριας σημασίας τμήματα. Η συμμετοχή της πρώτης δέσμης φοιτητών στα προγράμματα έχει ήδη ξεκινήσει και η κοινότητα των CIO κατάφερε να πείσει αρκετές φημισμένες Ευρωπαϊκές επιχειρηματικές σχολές και τεχνικά πανεπιστήμια να συνεργαστούν με το πρόγραμμα αυτό. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διαστάσεις του προγράμματος είναι ότι οι φοιτητές μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτό παραμένοντας σε οποιοδήποτε από τα συμμετέχοντα ιδρύματα σε διαφορετικές χώρες – όλοι όμως αποκτούν το ίδιο πιστοποιητικό. Έχει, επίσης, ληφθεί η απόφαση ευθυγράμμισης του προγράμματος με το e-CF οδηγώντας ίσως στις πρώτες e-CF πιστοποιημένες εξετάσεις στην Ευρώπη. Ενώ οι πρωτοβουλίες αυτές αποτελούν σημαντικά βήματα για τη βελτίωση του μάνατζμεντ πληροφορικής, καμιά δεν φαίνεται ότι θα μπορέσει να επιτύχει σημαντική αύξηση του αριθμού των φοιτητών πληροφορικής ούτε να βοηθήσει επαγγελματίες άλλων κλάδων να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις ΤΠΕ. Πρόσθετα μέτρα είναι απαραίτητα, ώστε να επέλθει μια λύση ικανοποιητική για την Ευρώπη.

Συστάσεις Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος CIO και το Ίδρυμα Innovation Value Institute συστήνουν τα ακόλουθα: Αυξημένη υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου για τις Ψηφιακές Ικανότητες (European e-Competence Framework). Το e-CF (και τα συναφή έργα που προσδιορίζουν λεπτομερέστερα τα προφίλ ρόλων στις

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

61

ΤΠΕ) πρέπει να προαχθούν σε όλη την έκταση του κλάδου των ΤΠΕ και των κλάδων που χρησιμοποιούν ΤΠΕ, καθώς επίσης σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και κυβερνήσεις. Όσο ευρύτερη η υιοθέτηση του e-CF, τόσο μεγαλύτερη και η δυνητική του ισχύς για την προτυποποίηση των ικανοτήτων, των προφίλ για κάθε ρόλο και της εκπαίδευσης, υποστηρίζοντας έτσι τη διαρκή επίτευξη μεγαλύτερου επαγγελματισμού στις ΤΠΕ. Παράλληλα, θα πρέπει σε συνεργασία με μείζονες εταίρους που απασχολούν εργαζομένους ΤΠΕ να προσδιοριστούν λεπτομερέστερα τα προφίλ ρόλου στις ΤΠΕ. Οι οδηγίες περί ψηφιακού αναλυτικού προγράμματος (e-curriculum) πρέπει να αναβαθμιστούν και να υποστηριχτούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλη την Ευρώπη, προκειμένου να δημιουργήσουν εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά προγράμματα ευθυγραμμισμένα με το e-CF. Είναι σημαντικό να διευκολυνθεί μια κοινή εκπαιδευτική πλατφόρμα για όσους εργάζονται στις ΤΠΕ. Για την ώρα, είναι εξίσου δύσκολο για εργοδότες και επαγγελματίες να κατανοήσουν τις δεξιότητες που καλλιεργούν τα διάφορα μαθήματα που προσφέρονται στις επιμέρους χώρες. Η ευθυγράμμισή τους με το e-CF θα διευκόλυνε εξαιρετικά τη διαφάνεια από αυτή την άποψη. Αναβάθμιση της εκπαίδευσης ΤΠΕ για επαγγελματίες που δεν είναι ειδικοί σε αυτές. Οι ΤΠΕ διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο σε σχεδόν κάθε επάγγελμα και η γνώση των συστημάτων πληροφορικής στον αντίστοιχο τομέα είναι πραγματικά ουσιώδης για την αποτελεσματική εργασία των απασχολουμένων. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα αναλυτικά τους προγράμματα δεν ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις της βιομηχανίας και χρειάζεται περαιτέρω προσπάθεια, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι φοιτητές διδάσκονται, για παράδειγμα, τον τρόπο που οι ΤΠΕ εφαρμόζονται στα δικά τους επαγγέλματα, τα υπάρχοντα συστήματα και το πώς μπορούν να βοηθήσουν το τμήμα πληροφορικής να τα βελτιώσει. Οι ΤΠΕ αποτελούν σήμερα ένα τόσο ουσιώδες συστατικό πλήθους ρόλων που οι σπουδαστές πρέπει να διδάσκονται συναφείς δεξιότητες ΤΠΕ, για να καθιστούν δυνατή την ταχεία απορρόφησή τους στην αγορά εργασίας. Η μετάβαση στο cloud computing πιθανότατα θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο τη σημασία της τάσης, καθώς οι προγραμματιστές-τελικοί χρήστες θα συνειδητοποιήσουν τη δυνητική ισχύ των νέων τεχνολογιών που εμφανίζονται (π.χ. μέσω περιβαλλόντων πλατφόρμας ως υπηρεσίας). Ανάπτυξη στενότερων δεσμών μεταξύ βιομηχανίας και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η βιομηχανία και οι πάροχοι εκπαίδευσης πρέπει να συνεργαστούν στενότερα. Πρόκειται για έναν τομέα όπου ήδη έχουν γίνει σημαντικά βήματα, αλλά εμφανίζει ακόμα πολλές ελλείψεις. Για παράδειγμα, το ίδρυμα Innovation Value Institute υιοθέτησε ένα ανοικτό μοντέλο καινοτομίας κατασκευάζοντας μια ζωντανή, εξελισσόμενη και επεκτεινόμενη, αποθήκη γνώσεων και ένα ενσωματωμένο αναλυτικό πρόγραμμα, που στηρίζεται στη συνεχή συμμετοχή πλήθους εταιρειών, πανεπιστημίων και

62

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

κυβερνητικών φορέων για τη δημιουργία του. Παρομοίως, τα εκπαιδευτικά προγράμματα που αναπτύσσονται από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο των CIO εμπλέκουν από κοινού CIO και άλλους μετέχοντες στη βιομηχανία στα συναφή συμβούλια σχεδιασμού προγραμμάτων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα σπουδών αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες της βιομηχανίας. Δυστυχώς, δεν πρόκειται για πρακτική που αναπαράγεται ευρέως. Οι αυθεντίες στις ΤΠΕ σπάνια γίνονται αποδεκτοί ως καθηγητές πληροφορικής σε πανεπιστήμια κύρους και σπάνια εμπλέκονται στο σχεδιασμό συναφών προγραμμάτων σπουδών. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλα επαγγέλματα, όπως στη νομική, την ιατρική και τη μηχανολογία, όπου έμπειροι επαγγελματίες του κλάδου καλούνται να αναλάβουν ανάλογους ρόλους. Βέβαια, και αυτά τα επαγγέλματα θα μπορούσαν να ωφεληθούν ακόμα περισσότερο από τη συμμετοχή συναφών ειδικών στις ΤΠΕ στο σχεδιασμό του προγράμματος σπουδών τους, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η καλλιέργεια συναφών δεξιοτήτων πληροφορικής μέσω του αναλυτικού προγράμματος. Βελτίωση των σχέσεων και της κατανόησης μεταξύ της διοίκησης και του τμήματος πληροφορικής. Πολλοί οργανισμοί πλήττονται από τις κακές σχέσεις μεταξύ του τμήματος πληροφορικής και της ανώτερης διοικητικής ομάδας. Αυτό περιστέλλει την παραγωγικότητα και την καινοτομία, αλλά ενδέχεται επίσης να εγκυμονήσει κινδύνους (αν, για παράδειγμα, η ανώτερη διοίκηση δημιουργήσει προηγούμενα για την υποστήριξη του τελευταίου γκάτζετ υψηλής τεχνολογίας στο εσωτερικό δίκτυο). Μια σειρά πολιτικών σε επίπεδο επικοινωνίας και παρόμοιων πρωτοβουλιών που απευθύνονται σε ανώτερους μάνατζερ και διεξάγονται ή υποστηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ίσως διευκολύνουν την καλύτερη ενημέρωση και κατανόηση της σημασίας των ΤΠΕ για την παραγωγή αξίας και την καινοτομία. Ο δυνητικός ρόλος των ΤΠΕ έχει μεταβληθεί καταλυτικά, αλλά οι ανώτεροι μάνατζερ ορισμένων οργανισμών εξακολουθούν να εστιάζουν στην παραγωγικότητα και το κόστος των ΤΠΕ και όχι στην ικανότητά τους να παράγουν καινοτομία. Η υποστήριξη της Επιτροπής στον τομέα αυτό ίσως συμβάλει σε μια καλύτερη αναγνώριση του σημαντικότατου ρόλου των ΤΠΕ για τις Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εκ μέρους των υψηλόβαθμων στελεχών. Αυτές οι επικοινωνιακές πολιτικές μπορούν επίσης να ανταποκριθούν σε άλλα καίρια θέματα, όπως την διακυβέρνηση της πληροφορίας, την περιβαλλοντική στρατηγική ανάλυση των ΤΠΕ και των σχέσεων διοικητικού συμβουλίου ΤΠΕ, στρέφοντας έτσι την προσοχή ανώτερων επιχειρηματικών μάνατζερ σε αυτά τα θέματα τα οποία απασχολούν όλο και περισσότερο κάθε είδους επιχείρηση και όχι μόνο όσες δραστηριοποιούνται στον τομέα των ΤΠΕ. Προώθηση των ΤΠΕ στους νέους. Το επίπεδο ενδιαφέροντος για μαθήματα ΤΠΕ στα σχολεία εξασθενεί. Πρόκειται για μια ανησυχητική τάση που πρέπει να ανακοπεί. Επιπλέον, προκύπτει επιτακτική η ανάγκη ενημέρωσης και εκπαίδευσης

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: ΤΟ ΤΜΉΜΑ ΠΛΗΡΦΟΡΙΚΉΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...

63

των νέων αναφορικά με τον ολοένα και σημαντικότερο ρόλο των ΤΠΕ σε όλους τους κλάδους και όχι μόνο στον κλάδο των ΤΠΕ. Πρόσφατες δραστηριότητες που διεξήχθησαν από την κοινότητα των CIO σε σχολεία επεσήμαναν σοβαρές παρανοήσεις αναφορικά με τον ρόλο που διαδραματίζουν οι ΤΠΕ. Χωρίς μια ακριβή γνώση των πολλών και ετερόκλητων επαγγελματικών ευκαιριών που προσφέρει ο τομέας των ΤΠΕ, το ενδιαφέρον πολλών νέων για αυτές θα μειωθεί, γεγονός που αποτελεί πραγματική απειλή για την ανταγωνιστική ικανότητα της Ευρώπης μακροπρόθεσμα. Για μια ουσιαστική αλλαγή, οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στα σχολεία δευτεροβάθμιας και, ει δυνατόν, πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων παίζει ήδη ζωτικό ρόλο στη μεταβολή των αντιλήψεων. Πρόσθετη συντονισμένη δράση με τη συμμετοχή της βιομηχανίας, των κυβερνήσεων και στοχευμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων θα συμβάλει προς αυτήν την κατεύθυνση και θα υποστηρίξει τους κύριους στόχους της Ψηφιακής Ατζέντας για την Ευρώπη. Οι παραπάνω συστάσεις συνάδουν σε μεγάλο βαθμό με τα σημεία δράσης που επισημάνθηκαν σε πρόσφατο ερευνητικό έργο που διεξήχθη από το IVI και το CEPIS, τα οποία εξουσιοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού πλαισίου για τον επαγγελματισμό στις ΤΠΕ. Ενώ το έργο αυτό εστίασε αποκλειστικά στους επαγγελματίες των ΤΠΕ, η σημασία ανάπτυξης συναφών ψηφιακών δεξιοτήτων αποτέλεσε ενισχυτικό παράγοντα για την ανάπτυξη του προτεινόμενου πλαισίου. Από την προοπτική του κλάδου των ΤΠΕ, σημαντικά θετικά βήματα έχουν γίνει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο τομέας των ΤΠΕ αναγνωρίζει τη σημασία της συνέχισης και ενδυνάμωσης των στρατηγικών αυτών στην πάροδο του χρόνου, δεδομένης μάλιστα της δυνητικής αξίας που θα αποφέρουν στον κλάδο. Το έργο της ευθυγράμμισης και κινητοποίησης της βιομηχανίας, των κυβερνήσεων και της ακαδημαϊκής κοινότητας αποτελεί μια σημαντική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί, και σε αυτό ακριβώς το σημείο πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη οι αντίστοιχες ομάδες ενδιαφερομένων. Οι έρευνες υποδεικνύουν ένα έλλειμμα δεξιοτήτων της τάξης του 10-15% επαγγελματιών στις ΤΠΕ το 2015 και μια διογκούμενη απομάκρυνση των νέων από το αντικείμενο των ΤΠΕ. Αυτό σε συνδυασμό με την αυξανόμενη αναντιστοιχία μεταξύ της εκπαίδευσης και της εφαρμογής των ΤΠΕ καθώς και της έλλειψης ψηφιακών δεξιοτήτων που χαρακτηρίζει επαγγελματίες εκτός του κλάδου των ΤΠΕ, καθιστά σαφές ότι η κλίμακα του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι τρομακτική. Αν θέλουμε να αποτρέψουμε περαιτέρω απώλεια της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να πάρουν στα σοβαρά την έκκληση για δράση και να ενεργήσουν άμεσα.

64

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Κεφάλαιο 4: Απελευθερώνοντας τις πλήρεις δυνατότητες των γυναικών στην Ευρώπη «Ξεχάστε την Κίνα, την Ινδία και το διαδίκτυο: ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη θα δώσουν οι γυναίκες» The Economist, 15 Απριλίου 2006 Σύμφωνα με το εξηγητικό υπόμνημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με τη γήρανση του εργατικού δυναμικού, «από το 2012 ο εν ενεργεία πληθυσμός της Ευρώπης θα αρχίσει να συρρικνώνεται, ενώ ο πληθυσμός με ηλικία άνω των εξήντα θα εξακολουθήσει να αυξάνεται κατά περίπου δύο εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, σύμφωνα με ένα σενάριο που λαμβάνει υπόψη πιθανές αυξήσεις στη μετανάστευση και τους ρυθμούς γεννήσεων». Θα χρειαστεί περισσότερο προσωπικό πολλαπλώς ειδικευμένο, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του εταιρικού κόσμου, εφόσον ένας μικρότερος αριθμός εργαζομένων θα κληθεί να καλύψει τον ίδιο αριθμό επαγγελματικών θέσεων, και ο μόνος συνοχικός τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι μέσω της αποτελεσματικής χρήσης των ΤΠΕ. Όμως, πρέπει να τεθούν σημαντικά ερωτήματα: πού βρίσκονται οι γυναίκες; Πώς αποδίδουν; Ποιος θα είναι ο μελλοντικός τους ρόλος στις ΤΠΕ. Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστούν ορισμένα σημαντικά δεδομένα, θα κοιτάξουμε πίσω από τους αριθμούς και θα αποσαφηνίσουμε γιατί ήρθε η στιγμή ο κόσμος να οδηγηθεί προς μια μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των φύλων. Ολοκληρώνοντας το κεφάλαιο, θα παρουσιαστούν κάποιες συστάσεις αναφορικά με τον καλύτερο τρόπο διασφάλισης της συμμετοχής των γυναικών και αναγνώρισης της πλήρους αξίας της συμβολής τους στην ψηφιακή οικονομία.

Στατιστικές, έργα και πρωτοβουλίες Οι στατιστικές αποκαλύπτουν ότι το χάσμα των φύλων ξεκινάει νωρίς στο σύστημα εκπαίδευσης στις ΤΠΕ. Το χάσμα διογκώνεται στις μεγαλύτερες τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, βαθαίνει ακόμα περισσότερο στην ανώτερη εκπαίδευση και συνεχίζει να υφίσταται στον επαγγελματικό στίβο. Η πρώτη συγκεντρωτική μελέτη αναφορικά με τα ενδιαφέροντα, τις στάσεις, τις αξίες και τα σχέδια των νέων ως προς τις επιστήμες και την τεχνολογία, από την οπτική του μαθητή – η οποία ρίχνει φως σε σημαντικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εκπαίδευση στους τομείς των θετικών επιστημών και

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

65

της τεχνολογίας – διεξήχθη κατά το 2003-2006 από το Νορβηγικό κέντρο για την Επιστημονική Αγωγή στο πανεπιστήμιο του Όσλο, στη Νορβηγία. Το ROSE – The Relevance of Science Education (Η συνάφεια της Επιστημονικής Αγωγής) – συγκέντρωσε δεδομένα από περισσότερους από 40.000 δεκαπεντάχρονους μαθητές σε σαράντα χώρες. Η Συνάφεια της Εκπαίδευσης στις θετικές Επιστήμες Τουρκία Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία Πολωνία Δημ. Τσεχίας Λετονία Εσθονία Σλοβενία Αυστρία Γερμανία Ιρλανδία Σκοτία Β. Ιρλανδία Αγγλία Φινλανδία Ισλανδία Σουηδία Δανία Νορβηγία 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Κορίτσια που θέλουν να απασχοληθούν επαγγελματικά στον τομέα της τεχνολογίας Αγόρια που θέλουν να απασχοληθούν επαγγελματικά στον τομέα της τεχνολογίας Πηγή: The Relevance of Science Education, 2010

Αυτή η διεθνής συγκριτική μελέτη αποκάλυψε ότι στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, εξαιρετικά λίγα κορίτσια σκέφτονταν να γίνουν επιστήμονες. Στην πραγματικότητα, πολύ λίγα κορίτσια από τις Ευρωπαϊκές χώρες ενδιαφέρονται να απασχοληθούν επαγγελματικά στον τομέα της τεχνολογίας. Αυτή η στάση επιβεβαιώνεται από τα χαμηλά ποσοστά εγγραφών κοριτσιών σε σχολές προπτυχιακού επιπέδου. Τα κορίτσια ανέρχονται σε μόλις 10% έως 30% των μαθητών σε σχολές ΤΠΕ και σε λιγότερο από 20% του συνολικού αριθμού απασχολουμένων σε θέσεις σχετικές με ΤΠΕ. Στην έρευνα επιστημών και μηχανικής, οι τάσεις είναι παρόμοιες όσον αφορά στους αριθμούς των γυναικών στην Ευρώπη: η αναλογία των γυναικών που αποφοιτούν από σχολές πληροφορικής σε όλη την Ευρώπη έπεσαν από 25% το 1998 σε 22% το 2006 – αριθμοί που υπολείπονται των ποσοστών σε Καναδά (27%), ΗΠΑ (28%) και Νότια Κορέα, όπου το 38% των αποφοίτων ΤΠΕ είναι γυναίκες. Αυτές οι ανησυχητικές τάσεις στην Ευρώπη συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία των γυναικών εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από έντονο κάθετο διαχωρισμό. Το ποσοστό των γυναικών αυξάνει από μόλις 31% του συνόλου των σπουδαστών στην πρώτη βαθμίδα και φτάνει στο 36%

66

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

διδακτορικών φοιτητών και αποφοίτων, αλλά στη συνέχεια ξαναπέφτει στο 33% του ακαδημαϊκού προσωπικού στη Βαθμίδα Γ, 22% στη βαθμίδα Β και μόλις 11% στη βαθμίδα Α (το αποκαλούμενο «ψαλιδωτό διάγραμμα»).

100 %

Ποσοστά ανδρών και γυναικών που ακολουθούν μια τυπική ακαδημαϊκή καριέρα στις φυσικές επιστήμες και τη μηχανική, φοιτητές και ακαδημαϊκό προσωπικό, EΕ-27, 2002/2006 Άνδρες 2006

50 %

0%

Γυναίκες 2006 ISCED 5A Φοιτητές

ISCED 5A Απόφοιτοι

ISCED 6 Φοιτητές

ISCED 6 Απόφοιτοι

Βαθμίδα Γ

Βαθμίδα B

Βαθμίδα A

Πηγή: Εκπαιδευτικά Στατιστικά (Eurostat): βάση δεδομένων WIS (ΓΔ Έρευνας) Ορισμός βαθμίδων: A: Η ανώτατη βαθμίδα/θέση όπου κανονικά διεξάγεται έρευνα.

B: Ερευνητές απασχολούμενοι σε θέσεις όχι τόσο υψηλές όσο της βαθμίδας Α, αλλά υψηλότερες από τις θέσεις που καταλαμβάνουν όσοι πρόσφατα ολοκλήρωσαν το διδακτορικό τους ( PhD). Γ: Η πρώτη βαθμίδα/θέση την οποία κατά κανόνα καταλαμβάνουν νέοι κάτοχοι διδακτορικού.

ISCED 5A: Προγράμματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που παρέχουν επαρκή προσόντα για την εισαγωγή σε προχωρημένα ερευνητικά προγράμματα και επαγγέλματα με απαιτήσεις για δεξιότητες υψηλού επιπέδου.

ISCED 6: Προγράμματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που οδηγούν σε πτυχίο προχωρημένης έρευνας (PhD). Παιδεία εκπαίδευσης SET = 400 Φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και υπολογιστική + 500 Μηχανική, μεταποίηση και κατασκευές Πεδία επιστημών SET = Μηχανική και Τεχνολογία + Φυσικές Επιστήμες.

Οι πέντε Ευρωπαϊκές χώρες με το υψηλότερο μερίδιο γυναικών στο ακαδημαϊκό προσωπικό Α’ βαθμίδας είναι: η Ρουμανία, η Λετονία, η Βουλγαρία, η Φινλανδία και η Πορτογαλία. Αντίθετα, η Μάλτα, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος, η Ιρλανδία, το Βέλγιο, η Ελλάδα και οι Κάτω Χώρες εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά. Οι αναλογίες κυμαίνονταν από 32% στη Ρουμανία έως 2% στη Μάλτα. Αυτή η υπο- εκπροσώπηση των γυναικών σε σπουδές και θέσεις ΤΠΕ επιφέρει ένα τεράστιο χάσμα ταλέντων στις εταιρείες και οικονομίες ΤΠΕ. Στο πλαίσιο του γεωγραφικού ανταγωνισμού μεταξύ των ηπείρων, το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στην επιστήμη και τη μηχανική εντοπίζεται στην Κεντρική/Ανατολική Ευρώπη, τη Νότια Αμερική και την Ωκεανία. Η Δυτική Ευρώπη ακολουθεί στην πέμπτη θέση.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

67

Αναλογικά ποσοστά γυναικών έναντι των ανδρών σε θετικές επιστήμες και μηχανολογία το 2008 Φυσικές Επιστήμες & Μηχανική 2008 1 2 3 4 5 6 7 8

Παγκοσμίως Βόρεια/Κεντρική Αμερική Κεντρική/Ανατολική Ευρώπη Νότια Αμερική Ωκεανία Δυτική Ευρώπη Μέση Ανατολή Ασία Αφρική

Γυναίκες Αρ. % 1.058.156 39,4 296.894 48,2 92.228 46,9 62.298 44,7 21.909 43,0 268.182 41,8 85.572 40,3 226.337 28,0 4.736 24,5

Άνδρες Αρ. % 1.625.546 60,6 318.714 51,8 53,1 104.391 55,3 77.082 29.003 57,0 373.963 58,2 126.983 59,7 580.850 72,0 14.560 75,5

Συνολικός αριθμός 2.683.702 615.608 196.619 139.380 50.912 642.145 212.555 807.187 19.296

Πηγή: NSF Science and Engineering Indicators, 2008

Η Δυτική Ευρώπη βρίσκεται σε καλύτερη θέση αν εστιάσουμε στον αριθμό των μηχανικών. Αναφορικά με το ποσοστό των γυναικών στο συνολικό εργατικό δυναμικό, η Δυτική Ευρώπη έρχεται τέταρτη μετά την Κεντρική/ Ανατολική Ευρώπη, την Νότια Αμερική και την Ωκεανία. Ο ελλιπής αριθμός γυναικών που επιζητούν να κατακτήσουν προσόντα σχετικά με τις ΤΠΕ επηρεάζει άμεσα το ποσοστό των γυναικών που απασχολούνται σήμερα ως επαγγελματίες στις ΤΠΕ. Παρότι ο αριθμός των γυναικών που παρακολουθούν μαθήματα σχετικά με τις ΤΠΕ σε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι μικρός – όπως καταδεικνύουν παρατηρήσεις της Μεγάλης Βρετανίας - οι επιδόσεις τους ξεπερνούν σταθερά αυτές των ανδρών ομολόγων τους. Είναι, λοιπόν, λογικό να εικάσουμε ότι αν οι γυναίκες επιθυμούσαν περισσότερο να σταδιοδρομήσουν στις ΤΠΕ, η ποιότητα και το μέγεθος της δεξαμενής ταλέντων από την οποία θα μπορούν να αντλούν οι εργοδότες θα βελτιωνόταν σημαντικά. Τα τελευταία χρόνια, η Accenture έχει διεξάγει μια σειρά μελετών για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας που υπογραμμίζει τον αυξανόμενο ρόλο που διαδραματίζουν οι ΤΠΕ για την επιτυχημένη ηγεσία των γυναικών, καθώς και την αυξανόμενη σημασία της γυναικείας ηγεσίας για τις εταιρείες. Κατά μέσο όρο, περίπου 4000 γυναίκες που είναι στελέχη επιχειρήσεων σε μεσαίες και μεγάλες εταιρείες από περίπου είκοσι χώρες συμμετείχαν στις ετήσιες διαδικτυακές έρευνες. Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι γυναίκες είναι πιο ευπροσάρμοστες και «στον σημερινό κόσμο της οικονομικής αβεβαιότητας και έντονου ανταγωνισμού, οι οργανισμοί που εγκολπώνουν την προσαρμοστικότητα στην ανερχόμενη ηγεσία θα έχουν σαφές πλεονέκτημα».

68

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Περισσότερες από οχτώ στις δέκα γυναίκες είπαν ότι θέλουν να μάθουν και να χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες, όπως τα ιστολόγια και τα κοινωνικά δίκτυα, ως μέσο επίτευξης μελλοντικής επιτυχίας. Περισσότερο από 76% των γυναικών προέβλεψαν ότι η εκμετάλλευση αυτών των τεχνολογιών θα αποκτήσει εξαιρετική σημασία. 68% των γυναικών είπαν ότι πιστεύουν πως οι σχέσεις τις οποίες διαχειριζόμαστε μέσω της τεχνολογίας θα μεταβληθούν σημαντικά στο μέλλον. Όταν εξετάσουμε την κατάσταση του ποσοστού των γυναικών σε σχέση με το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης (EU 27), 31.6% όσων απασχολούνται στον τομέα των ΤΠΕ είναι γυναίκες. Ποσοστό γυναικών στις ΤΠΕ στην ΕΕ-27, 2010 Υψηλότερο

Χαμηλότερο

Λιθουανία

45.1%

Αυστρία

30%

Βουλγαρία

43.9%

Ιρλανδία

30%

Λετονία

37.8%

Σλοβακία

29.3%

Ρουμανία

36.2%

Ελβετία

29.1%

Κροατία

35.4%

Ηνωμένο Βασίλειο

28.5%

Κύπρος

35.5%

Δανία

28.2%

Γερμανία

34.3%

Δημοκρατία της Τσεχίας

26.5%

Πολωνία

34.2%

Τουρκία

25.1%

34%

Ισλανδία

24.6%

Κάτω χώρες

23.4%

Φινλανδία Ελλάδα

33.7%

Πηγή: Γαλλία, 2012, βασισμένο στον ΟΟΣΑ, τη EuroStat και το IESF

Το υψηλότερο μερίδιο γυναικών στις ΤΠΕ (> 35%) στην ΕΕ 27 το 2010 διαπιστώθηκε στις εξής χώρες: • Λιθουανία : 45.1% • Βουλγαρία : 43.9% • Λετονία : 37.8% Το χαμηλότερο μερίδιο γυναικών στις ΤΠΕ στην ΕΕ 27 το 2010 εντοπίστηκε στις εξής χώρες: • Δανία : 28.3% • Δημοκρατία της Τσεχίας : 26.5% • Κάτω Χώρες : 23.4%

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

69

Μια ανησυχητική τάση για τους λήπτες αποφάσεων είναι το γεγονός ότι ο αριθμός των γυναικών στις ΤΠΕ μειώθηκε στην Ευρώπη (EΕ 27) από 32.7% το 2008 σε 31.6% το 2010. Σε κάποια κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως το Λουξεμβούργο και την Ιταλία, παρατηρήθηκε αύξηση των γυναικών που εργάζονται στις ΤΠΕ κατά 5,2% και 1,8% αντίστοιχα, ενώ σε άλλες χώρες όπως τη Λετονία, την Πορτογαλία και τη Δανία ο αριθμός των γυναικών στις ΤΠΕ μειώθηκε σημαντικά κατά 6,1%, 5% και 3,2% αντίστοιχα. Αυτή η σοβαρή διαφορά πρέπει να εξεταστεί λεπτομερέστερα προκειμένου να κατανοηθούν οι λόγοι που την προκαλούν. Στη συνέχεια θα πρέπει να γίνουν ενημερωμένες προτάσεις και να εφαρμοστούν κατάλληλα μέτρα για την ελαχιστοποίηση του χάσματος μεταξύ των υψηλότερων και χαμηλότερων ποσοστών. Η μελέτη για την Ευρωπαϊκή Επαγγελματική Ψηφιακή Επάρκεια, η οποία διεξήχθη από το CEPIS σε 2000 επαγγελματίες στις ΤΠΕ σε εικοσιοχτώ χώρες της ευρύτερης Ευρώπης το 2011, επιβεβαίωσε τις παραπάνω τάσεις και την ανεπαρκή εκπροσώπηση των γυναικών στις ΤΠΕ. Υπάρχουν δύο μόνο προφίλ όπου οι γυναίκες εκπροσωπούνται με περισσότερο από 20%: Μάνατζερ ποιότητας ΤΠΕ και Επιθεωρητής: 30% και Εκπαιδευτής σε ΤΠΕ: 41%. Επιπλέον, το ποσοστό των γυναικών επαγγελματιών στις ΤΠΕ είναι χαμηλότερο του 10% σε αρκετά προφίλ: Υπεύθυνος Ασφάλειας ΤΠΕ, Μάνατζερ Δικτύου και Μηχανικός Συστημάτων ΤΠΕ.

CEPIS - Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Επαγγελματιών Πληροφορικής (Council of European Professional Informatics Societies) Ευρώπη (μέσος όρος) Υπεύθυνος τμήματος πληροφορικής Διευθυντής ποιότητας και ελέγχου πληροφορικής Υπεύθυνος έργων πληροφορικής Μηχανικός ανάπτυξης λογισμικού Αρχιτέκτονας συστημάτων πληροφορικής Υπεύθυνος ασφάλειας πληροφορικής Υπεύθυνος δικτύων Μηχανικός πληροφοριακών συστημάτων 0%

50%

100%

Γυναίκες Άνδρες Πηγή: Μελέτη του CEPIS για την ηλεκτρονική επάρκεια επαγγελματιών στην Ευρώπη. Ευρωπαϊκή Έκθεση 2011

Όσον αφορά στις συστάσεις για το μέλλον, το CEPIS διατυπώνει χωρίς περιστροφές την ανάγκη για επείγοντα μέτρα, ώστε να αποκατασταθεί η ανισορροπία μεταξύ των δύο φύλων σε όλες τις χώρες και να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στα επαγγέλματα ΤΠΕ. Πρέπει να συνεχιστούν και

70

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

να επεκταθούν οι υπάρχουσες πρωτοβουλίες που εστιάζουν στην άρση της ανισορροποίας του ρόλου των γυναικών και την αναβάθμηση τους.. Τα κράτημέλη πρέπει να παρέχουν οικονομικά κίνητρα στις εταιρείες που υιοθετούν την ισότητα των φύλων ως μέρος της οργανωσιακής τους κουλτούρας, των πρακτικών πρόσληψης και των προγραμμάτων επαγγελματικής ανέλιξης». Αναφορικά με την ανύψωση του επιπέδου των ψηφιακών δεξιοτήτων στην Ευρώπη, οι ενέργειες πρέπει να κατευθύνονται από την διαδικασία αξιολόγησης που σκιαγραφείται παρακάτω, η οποία επιβεβαιώνει πως για τις γυναίκες η άτυπη μάθηση είναι ακόμα η βασική πηγή κατάκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων, ενώ η προσωπική και τα επίσημα εκπαιδευτικά ιδρύματα ακολουθούν στη δεύτερη και τρίτη θέση. Οι άνδρες προτάσσουν την ατομική μελέτη έναντι της άτυπης μάθησης και της τυπικής εκπαίδευσης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, τόσο δημόσιοι όσο και ιδιωτικοί φορείς, ακαδημαϊκοί και ΜΚΟ έχουν αναλάβει ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες για την υποστήριξη δράσεων και έργων με στόχο την παρακίνηση κοριτσιών και γυναικών να βελτιώσουν και να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους: Το εξαιρετικά πετυχημένο έργο του Fraunhofer IAIS «Roberta – τα κορίτσια ανακαλύπτουν τα ρομπότ» που χρηματοδοτείται από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας της Γερμανίας (20022006) έχει δημιουργήσει είκοσι τρία κέντρα Roberta στη Γερμανία από το 2005 έως το 2008. Μέσω του «Roberta-Goes-EU» (Η Ρομπέρτα πάει στην Ευρώπη), 12 Περιφερειακά κέντρα Roberta δημιουργήθηκαν στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Σουηδία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αρκετές εκατοντάδες εκπαιδευτικοί και περίπου 5.000 παιδιά εκπαιδεύτηκαν στη Γερμανία και περίπου 5.000 κορίτσια συμμετείχαν σε όλη την Ευρώπη. Τα μαθήματα Roberta συχνά λειτούργησαν ως αφετηρία για τη συγκρότηση ρομποτικών ομάδων κοριτσιών οι οποίες συμμετείχαν σε διαγωνισμούς ρομποτικής, όπως το RoboCupJunior ή το ΠΡΩΤΟ πρωτάθλημα Lego League. Στο πλαίσιο της ανατροφοδότησης, 94% των συμμετεχόντων στο Roberta είπαν ότι απόλαυσαν τα μαθήματα, 88% ότι θα το συνέστηναν σε φίλους και το 74% ότι θα παρακολουθούσε κι άλλα μαθήματα. Το Fraunhofer IAIS και το ECWT επεξεργάζονται λύσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη και επέκταση του δικτύου ρομποτικής για κορίτσια σε όλη την Ευρώπη. Σε εθνικό επίπεδο, το έργο με την μεγαλύτερη απήχηση και τεκμηριωμένη επιτυχία είναι το Computer Clubs for Girls (CC4G) στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο απευθύνεται σε κορίτσια ηλικίας από δέκα ως δεκατεσσάρων ετών να εξετάσουν ένα μέλλον που σχετίζεται με τις ΤΠΕ, ζωντανεύοντας την τεχνολογία μέσω ενός project που περιστρέφονται γύρω από τη μουσική, τη

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

71

μόδα και τη διασημότητα. Με την ενσωμάτωση διαδικτυακών πόρων αιχμής, η τελευταία έκδοση έχει αναπτυχθεί από τα στούντιο Aardman, διάσημα για την παραγωγή του Wallace and Gromit. Περισσότερα από 135.000 κορίτσια σε 3.800 σχολεία έχουν βιώσει το CC4G από το 2005. 84% αναφέρουν ότι ως αποτέλεσμα αυτού είναι πιθανότερο να εξετάσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω σπουδών στις ΤΠΕ ή σταδιοδρομίας στον τομέα. Με χορηγία €600, ένα σχολείο μπορεί να λειτουργήσει ένα διαδικτυακό εξω-σχολικό σύλλογο για ένα χρόνο. Οι χορηγοί συχνά υποστηρίζουν ένα τοπικό σύλλογο, έτσι ώστε κάποιες φορές παρεμβαίνουν ενθαρρύνοντας τα κορίτσια στη δουλειά τους. Δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις ΤΠΕ και μπορούν να εμπλακούν όλων των ειδών οι οργανισμοί. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το Ηλεκτρονικό Συμβούλιο Επαγγελματιών Πληροφορικής (CEPIS) από κοινού με την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων 2010 θέσπισαν ένα καινούργιο Βραβείο CEPIS για τις Γυναίκες στις ΤΠΕ, ώστε να ενθαρρύνουν νέες γυναίκες να ακολουθήσουν σπουδές και καριέρα στον κλάδο αυτό. Το βραβείο βασίζεται σε έναν Πανευρωπαϊκό διαγωνισμό ψηφιακών δεξιοτήτων για γυναίκες. Το 2010, η δεκατετράχρονη Anna Voríšková από τη Δημοκρατία της Τσεχίας κέρδισε την εκπαιδευτική επιχορήγηση των €1000 για την εργασία της που αφορούσε την κατασκευή της ιστοσελίδα της (http://www.folmici.cz/) και του ιστολόγιού της. Επιλαχούσα ήταν η Louisa Luciani από τη Σουηδία για τη δημιουργία συλλόγων υπολογιστών και τη δράση της ως πρότυπο για την εμπλοκή των γυναικών στις ΤΠΕ. Το 2012 νικήτριες του βραβείου ήταν η Αφροδίτη Γκέρτση, Ειρήνη Κοκκίνου και Αναστασία Ζαραφίδου από την Ελλάδα για το «Beat Robotics» και επιλαχούσα η Sarka Vavrova από τη Δημοκρατία της Τσεχίας με το «Timekeeper». Για πιο περιθωριοποιημένες ομάδες γυναικών, γίνονται επίσης κάποιες φιλόδοξες προσπάθειες. Οι γυναίκες αντιστοιχούν σε περισσότερο από τους μισούς μετανάστες της Ευρώπης. Η μελέτη «Μετανάστριες, Ψηφιακές Δεξιότητες και Απασχολησιμότητα στην Ευρώπη», που διεξήχθη από το TASCHA, και χρηματοδοτείται από τη Microsoft, εξέτασε τον αντίκτυπο εκπαιδευτικών προγραμμάτων που διοργάνωσαν ΜΚΟ στην απασχολησιμότητα και την κοινωνική ένταξη μεταναστριών στην Ουγγαρία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Η έρευνα διεξήχθη ως μέρος της μακρόχρονης δέσμευσης του Microsoft Unlimited Potential να επενδύσει στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων στην Ευρώπη μέσω συνεργασιών με ΜΚΟ και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών της κοινότητας που απευθύνονται σε όσους δεν υπηρετούνται επαρκώς από την τεχνολογία. Η μελέτη εξέτασε 530 μετανάστριες και επεσήμανε πώς η πρόσβαση στις ΤΠΕ ήταν κρίσιμης σημασίας για τη βελτίωση του κοινωνικοοικονομικού

72

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

τους επιπέδου και την εύρεση εργασίας. Περίπου το ένα τρίτο των μεταναστριών διέθεταν στοιχειώδεις δεξιότητες υπολογιστών και διαδικτύου.

32% κατείχαν δεξιότητες υπολογιστή μέσου επιπέδου και 22% διαδικτυακές δεξιότητες μέσου επιπέδου. Λίγο περισσότερο από 20% των γυναικών ανέφεραν παντελή έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων. Η μελέτη συνάγει ότι οι μετανάστριες αντιμετωπίζουν ένα «διπλό μειονέκτημα» στην αγορά εργασίας, πρώτα ως γυναίκες και δεύτερον ως μετανάστριες. Για την υπέρβαση τόσο σημαντικών εμποδίων για την επαγγελματική απασχόληση απαιτούνται: εκμάθηση της γλώσσας, γνώση των ζητημάτων που σχετίζονται με την απασχόληση, βοήθεια για τη διεύρυνση των κοινωνικών τους δικτύων και ευκαιρίες εκπαίδευσης. Ένα άλλο καλό παράδειγμα αποτελεί η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για τις Δεξιότητες και την Απασχολησιμότητα – και των συνεργατών της Microsoft, Adecco Group και State Street - το Βραβείο Δεξιοτήτων που ευνοούν την Απασχολησιμότητα 2011. Παράλληλα με τα βραβεία «Youth Empowerment through Skills» (Νεανική Ενδυνάμωση μέσω Δεξιοτήτων) και «Ενεργή Γήρανση μέσω Μάθησης ΤΠΕ» θεσπίστηκε ένα ακόμα, το «Ενδυναμώνοντας τις Γυναίκες μέσω της Τεχνολογίας», για να γιορτάσει τις ξεχωριστές και αποτελεσματικές χρήσεις προγραμμάτων για την εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων στις ΤΠΕ από τις ΜΚΟ, ώστε να αυξηθούν οι προοπτικές απασχόλησης και να βελτιωθεί η ψηφιακή και κοινωνική ενσωμάτωση. Το πρώτο βραβείο και €5.000 πήγαν στον Λιθουανικό οργανισμό Langas į ateitį - «Παράθυρα στο Μέλλον» -για το επιτυχημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης στην πληροφορική κοριτσιών και γυναικών με συνδέσμους σε επιχειρήσεις και την κοινότητα Langas į ateitį, υπό την ηγεσία της Διευθύντριας Loreta Križinauskienė, που κατήρτισε 45.000 άτομα τα τελευταία πέντε χρόνια.

Το οριακό σημείο για την ισότητα των φύλων είναι τώρα Προκειμένου να γίνει κατανοητή η αυξανόμενη σημασία που έχουν νέες δεξιότητες τον 21ο αιώνα, έναντι εκείνων που επικράτησαν τον 20ο αιώνα, πρέπει να καταλάβουμε ότι μια σημαντική μεταβολή έχει συντελεστεί στον κόσμο: έχουμε μεταβεί από μια κατεξοχήν αναλογική ύπαρξη σε μια απόλυτα ψηφιακή. Η Josephine Green, Ανώτερη Διευθύντρια του τμήματος Τάσεων και Στρατηγικών στη Philips Design από το 1997, μας ζήτησε να στοχαστούμε ότι περνάμε από την τεχνολογία ως παράγοντα που δίνει ώθηση σε παράγοντα που καθιστά εφικτό κάτι, με άλλα λόγια από έναν κόσμο πυραμίδα σε έναν κόσμο σαν τηγανίτα. Τον 20ο αιώνα, η οικονομία βασιζόταν σε μαζικές αγορές, οικονομίες κλίμακας και μαζική παραγωγή που κατηύθυναν την ανάπτυξη. Ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της κοινωνικής καινοτομίας.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

73

Η τεχνολογία δίνει σήμερα στους ανθρώπους τη δυνατότητα να γίνουν οι δημιουργοί της δικής τους ζωής και σχεδιαστές του δικού τους τρόπου ζωής. Ο Παγκόσμιος Ιστός επιτρέπει στους ανθρώπους την πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα καινοτομίας. Δεν αφορά στην κατανάλωση, αλλά τη συν-ύπαρξη. Ο κόσμος μας προσδιορίζεται από διαπολιτισμικό μάνατζμεντ και επικοινωνία, τα οποία βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις Κοινότητες Πρακτικής (Communities of Practice- CoP) και τη χρήση των ΤΠΕ. Πρόκειται για ένα οικοσύστημα στο οποίο η εξατομικευμένη προσωποποίηση είναι θεμελιώδης παράγοντας. Από τη στιγμή που η «Γενιά του Διαδικτύου» (επίσης γνωστή ως Γενιά Υ, Πρώτη Ψηφιακή Γενιά ή Γενιά της Χιλιετίας) αρχίζει να καταλαμβάνει διοικητικές θέσεις, τα χαρακτηριστικά τους καθώς και το στιλ μάθησής τους πρέπει να ληφθούν υπόψη, αν το φαινόμενο της ελάχιστης γυναικείας εκπροσώπησης πρόκειται να καταπολεμηθεί με επιτυχία. Πρόκειται για τη γενιά των MP3 players, των στιγμιαίων μηνυμάτων, των online παιχνιδιών και του διαμοιρασμού αρχείων (peer to peer file sharing). Αυτή είναι η γενιά που πιστεύει με σθένος ότι «ο πολιτισμός διδάσκεται» και επιδοκιμάζει περισσότερο τα μοντέλα Ανθρωπίνων Πόρων με προσανατολισμό προς τους ανθρώπους παρά τα προϊόντα. Οι κύριες πτυχές ανάλογων μοντέλων είναι οι θεωρίες παρακίνησης και προόδου στο πλαίσιο του οργανισμού. Ο κόσμος μας σήμερα εκτιμάει την ετερογένεια, την κοινωνική ενσωμάτωση (ίσες ευκαιρίες) και την ισότητα των φύλων περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν. Ενώ οι άνδρες ήταν οι φορείς της αλλαγής κατά τη βιομηχανική εποχή, στον σημερινό κόσμο οι γυναίκες μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην καινοτομία. Ο John Hagel III, συν-πρόεδρος του Deloitte Center for the Edge με έδρα το Silicon Valley, ο οποίος διεξάγει πρωτότυπη έρευνα και αναπτύσσει ουσιώδεις οπτικές γωνίες για τη νέα εταιρική ανάπτυξη, εκφράζει την άποψη αυτή: «Στην ψηφιακή οικονομία της γνώσης, το ανθρώπινο κεφάλαιο αντικαθιστά τους φυσικούς πόρους ως βάση της ανάπτυξης. Οι επιχειρήσεις και οι χώρες που θα ηγηθούν του 21ου αιώνα θα είναι εκείνες που μπορούν καλύτερα να αξιοποιήσουν την καινοτομία και δημιουργικότητα του λαού τους. Οι γυναίκες αποτελούν αναμφίβολα μια δύναμη που μεγαλώνει την δεξαμενή ταλέντων». Νέες έννοιες, όπως η Κοινωνική Επιστροφή της Επένδυσης, εισάγονται και διαφορετικού τύπου δεξιότητες χρειάζονται. Στον «κόσμο της πυραμίδας», οι απαιτούμενες δεξιότητες περιλαμβάνουν: δεξιότητες μάνατζμεντ, σχεδιασμού, σύνταξης προϋπολογισμού, αξιολόγησης, οργάνωσης, δόμησης και ελέγχου. Στο «κόσμο της τηγανίτας», οι απαιτούμενες δεξιότητες περικλείουν: δεξιότητες καινοτομίας, αμφισβήτησης, πρόκλησης, σύλληψης

74

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

οράματος, ενεργοποίησης της φαντασίας, πειραματισμού, μάθησης και ανάληψης πρωτοβουλιών. Μια Κοινωνία Της Πράσινης Γνώσης – μια ατζέντα πολιτικής για τις ΤΠΕ ως το 2015 για την μελλοντική Ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης - που παρουσιάστηκε από τη Σουηδική κυβέρνηση κατά τη Σουηδική Προεδρία της ΕΕ το έτος 2009, προέβαλε ως μια από τις δέκα καίριες προϋποθέσεις για το μέλλον την επένδυση σε μια πολιτική «ήπιας υποδομής» για την Ευρώπη – την επένδυση στο κοινωνικό κεφάλαιο. Η μετάθεση του επικέντρου συνάδει σε μεγάλο βαθμό με την εκπεφρασμένη επιθυμία των γυναικών να εργαστούν σε τομείς και επαγγέλματα που ωφελούν άμεσα την κοινωνία και/ή άλλα άτομα και θα συμβάλει στη συγκράτηση γυναικών στον τομέα της μηχανικής Σήμερα, αναγνωρίζεται απερίφραστα η ανάγκη των επιχειρήσεων για ετερογένεια. Το 2009 η μελέτη της McKinsey «Women Matter» και το 2010 η έρευνα επίσης της McKinsey «Centered Leadership» διαπίστωσαν ότι κύριοι παράγοντες της ηγεσίας που αντιπροσωπεύουν οι γυναίκες διανοητική διέγερση, έμπνευση, συμμετοχική λήψη αποφάσεων, διατύπωση προσδοκιών και θέσπιση επιβραβεύσεων – ήταν ουσιώδεις για την έξοδο από την ύφεση και την επιτυχία στη σημερινή σύνθετη χρηματοπιστωτική κρίση. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ αποκαλύπτει ότι εκείνες οι χώρες που αποτελούν πρότυπα για τον ισότιμο καταμερισμό των πόρων μεταξύ γυναικών και ανδρών, ανεξαρτήτως του επιπέδου των πόρων τους, αποδίδουν καλύτερα από εκείνες που δεν ενεργούν ανάλογα. Στην έρευνα του 2011, το Catalyst διαπίστωσε διαφορά 26% στην επιστροφή επί του επενδεδυμένου κεφαλαίου μεταξύ των κορυφαίων δέκα εταιρειών με 19-44% γυναικών σε ηγετικές θέσεις και της χαμηλότερης τετράδας εταιρειών στις οποίες καμιά γυναίκα δεν μετείχε στο διοικητικό συμβούλιο. Ο Dr Erkki Ormala, Αντιπρόεδρος του τμήματος Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος στη Nokia Corporation και Πρόεδρος του DIGITALEUROPE επεσήμανε στο Συνέδριο Ψηφιακών Δεξιοτήτων 2011 κατά την ομιλία του για την Ανάπτυξη του Ανταγωνισμού και τα Επαγγέλματα στις 13 Δεκεμβρίου 2011 ότι «η συμμετοχή περισσότερων γυναικών στην τεχνολογία αποτελεί πραγματική πηγή καινοτομίας».

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

75

Η Nokia θέτει τρεις στόχους συναφείς με την αύξηση της γυναικείας συμμετοχής: • Να ηγηθεί - Να χρησιμοποιηθούν ταλέντα τα οποία να ηγηθούν του μετασχηματισμού στην ψηφιακή αγορά.

• Να αναπτύξει τις οργανωσιακές ικανότητες, μέσω ταλέντων με γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες, ικανά να εξασφαλίσουν ανταγωνιστική διαφοροποίηση υπέρ της Nokia.

• Να προσφέρει μια διαφορετική εμπειρία για το χρήστη με βάση μια «φυλική διεπαφή» για να προσφέρει θελκτικές λύσεις στην αγορά.

Mέσα κοινωνικής δικτύωσης Οι γυναίκες σήμερα κυριαρχούν απόλυτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: σε κάθε ηλικιακή κατηγορία ο αριθμός των γυναικών υπερβαίνει αυτόν των ανδρών στη χρήση της τεχνολογίας κοινωνικής δικτύωσης. Όσον αφορά στο χρόνο χρήσης, οι γυναίκες κυριαρχούν στο χώρο των κοινωνικών μέσων. Αν το Facebook ήταν χώρα, θα ήταν η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο. Το ταχύτερα αναπτυσσόμενο τμήμα στο Facebook είναι αυτό των γυναικών 55-65 ετών. 57% των χρηστών του Facebook και του Twitter είναι γυναίκες.

86% των γυναικών στις ΗΠΑ έχουν τη δική τους σελίδα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και 72% συνδέονται καθημερινά ενώ το. 80% των γυναικών που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει οπαδοί προϊόντων και επωνυμιών. Όταν δημιουργήθηκε η σελίδα EU Women στο Facebook σε συνεργασία με το εργαστήριο της Συνόδου της Ψηφιακής Ατζέντας στο Ιούνιο 2011, Women for Smart Growth, ο αριθμός των ατόμων που είδαν τη δημοσίευση την επόμενη μέρα ανήλθε σε περισσότερα από 14.500 και έγιναν ενενήντα πέντε «likes» σε ένα μήνα. Την ίδια στιγμή, το LinkedIn κέρδισε περισσότερα από 100 μέλη ομάδων και δεκαπέντε συζητήσεις σε ένα μήνα και το Twitter @EUWomen προσήλκυσε 158 «tweet» και ενενήντα έναν «followers» σε έναν μήνα μετά την Σύνοδο της Ψηφιακής Ατζέντας. Στη μεσοπρόθεσμη πρόβλεψή του έως το 2020, το Cedefop (Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ) επισημαίνει ότι, καθώς τα επαγγέλματα απαιτούν περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες, πρέπει να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του ανενεργού πληθυσμού, ειδικότερα των γυναικών, των οποίων τα προσόντα υπερβαίνουν των ανδρών. Γενικότερα, τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι πολύ χαμηλότερα από των ανδρών. Ωστόσο, αυξάνονται καθώς βελτιώνεται

76

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

το επίπεδο των προσόντων τους, ενώ τα ποσοστά συμμετοχής των ανδρών μειώνονται. Η ιεραρχία σε όλα τα επίπεδα προσόντων είναι κοινή και για τα δύο φύλα. Ωστόσο, τα ποσοστά αύξησης είναι κατά κανόνα υψηλότερα για τις γυναίκες, κάτι που πιθανώς αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι οι γυναίκες θα κατέχουν (επίσημα) περισσότερα προσόντα από τους άνδρες στο μέλλον, εκτός από το μέσο επίπεδο προσόντων, όπου τα ποσοστά αύξησης είναι υψηλότερα για τους άνδρες από ό,τι για τις γυναίκες. Από την άλλη, το ποσοστό του εργατικού δυναμικού με χαμηλού επιπέδου προσόντα προβλέπεται ότι θα μειωθεί στην Ευρώπη. Η μείωση θα είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Αυτές οι γενικές τάσεις παρατηρούνται σε σχεδόν όλες τις χώρες. Μια τομεακή μεταβολή που υποδεικνύει την ανάγκη να αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών που συμμετέχουν στο εργατικό δυναμικό είναι η συνεχιζόμενη τάση προς επαγγέλματα στον τομέα υπηρεσιών, ιδιαίτερα σε υπηρεσίες πωλήσεων. Αναμένεται ότι οι θέσεις εργασίας στις επιχειρήσεις και άλλες υπηρεσίες θα αυξηθούν κατά επτά εκατομμύρια περίπου. Σημαντικές αυξήσεις αναμένονται, επίσης, στον τομέα των διανομών και των μεταφορών. Η προβλεπόμενη ήπια αύξηση της απασχόλησης σε υπηρεσίες που δεν σχετίζονται με πωλήσεις απορρέει από τη δημιουργία μεγάλου αριθμού θέσεων εργασίας στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης που, ωστόσο, θα εκμηδενιστούν από τη μείωση της ζήτησης εργαζομένων στη δημόσια διοίκηση λόγω αναμενόμενων περιορισμών στον προϋπολογισμό.

Καινοτομίες βάσει φύλου Τα τελευταία χρόνια, κατανοήθηκε καλύτερα η προστιθέμενη αξία της διάστασης του φύλου στην έρευνα. Ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνητών χρησιμοποιεί το φύλο πιθανολογικά ως πόρο για την δημιουργία νέων γνώσεων και τεχνολογιών. Το έργο «Gendered Innovations» που βρίσκεται σε εξέλιξη ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο του Stanford σε συνεργασία με μια ομάδα ειδικών του «Καινοτομία μέσω Φύλου», που εδραιώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνοντας ειδικούς από τα είκοσι κράτη-μέλη της Ευρώπης υπό την ηγεσία του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Βερολίνου και το Fraunhofer Gesellschaft. Το έργο αναπτύσσει μεθόδους ανάλυσης ως προς το φύλο (gender analysis) για επιστήμονες και μηχανικούς και προσφέρει μελέτες συγκεκριμένων περιπτώσεων ως συγκεκριμένα παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η ανάλυση ως προς το φύλο οδηγεί στην καινοτομία σε τρεις τομείς: την επιστήμη, την υγεία και ιατρική, και τη μηχανική.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

77

Συστάσεις Η ώρα έφτασε για να παραχωρήσουμε περισσότερο χώρο και να αφιερώσουμε περισσότερους πόρους για τη βελτίωση της διάστασης του φύλου στις ΤΠΕ στην Ευρώπη. Η επιτυχία της σύνταξης της Ψηφιακής Ατζέντας για την Ευρώπη και η Στρατηγική 2020 της Ευρώπης θα εξαρτηθούν, σε μεγάλο βαθμό, από το αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ομάδες ενδιαφερομένων θα βρουν τρόπους και μέσα ενσωμάτωσης, μέσω κοινής πολυεταιρικής συνεργασίας, ενός κρίσιμου αριθμού γυναικών της Ευρώπης στην απόκτηση πρόσβασης, το σχεδιασμό, την καινοτομία, την παραγωγή και χρήση των ΤΠΕ από το 2011-2010. Το σύνολο των επαγγελματιών στις ΤΠΕ πρέπει να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός αγωγού που μελλοντικά θα προσφέρει στον κλάδο γυναίκες οι οποίες θα αναδειχθούν σαν ταλέντα στις ΤΠΕ, λαμβάνοντας υπόψη όλο τον κύκλο ζωής. Την ίδια στιγμή, πρέπει να επικεντρωθούμε στην ενθάρρυνση των γυναικών που ήδη εργάζονται στον κλάδο, ώστε να παραμείνουν και να κατακτήσουν την επιτυχία. Τα θεμέλια για αυτή τη συνεργατική δουλειά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο τέθηκαν στο Συνέδριο για τις Γυναίκες στην Επιστήμη, την Καινοτομία και την Τεχνολογία στην Ψηφιακή Εποχή που διοργανώθηκε από τη ΓΔ της Κοινωνίας της Πληροφορίας, την Ουγγρική Προεδρία της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τις Γυναίκες και την Τεχνολογία (ECWT) στις 7-8 Μαρτίου 2011 στη Βουδαπέστη, που παρουσιάστηκε από την Αντιπρόεδρο Neelie Kroes, Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υπεύθυνη για την Ψηφιακή Ατζέντα, με την υιοθέτηση της Διακήρυξης της Βουδαπέστης («Budapest International Women’s Day Centenary Declaration») του 2011. Η διακήρυξη της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας βασίζεται στη δήλωση του ECWT που ευθυγραμμίζεται με την Ψηφιακή Ατζέντα και την επακόλουθη διαδικασία συμβουλευτικής που διήρκησε από το Φεβρουάριο ως το τέλος Ιουνίου 2011. Δίνει έμφαση στην υλοποίηση μιας βιώσιμης πολυεταιρικής Ευρωπαϊκής υποδομής και την ευθυγράμμιση καίριων Ευρωπαϊκών δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, ακαδημαϊκών και ΜΚΟ για ένα Σχέδιο Δράσης για τα Δύο Φύλα στο πλαίσιο της Ψηφιακής Ατζέντας. Η Διακήρυξη της Βουδαπέστης επικυρώθηκε από τη Σύνοδο για την Ψηφιακή Ατζέντα στις 16-17 Ιουνίου 2011 στις Βρυξέλλες όπου υπογραμμίστηκε ότι «η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και η ενσωμάτωση του γυναικείου ταλέντου σε όλες τις δραστηριότητες που απαιτούν ψηφιακές δεξιότητες πρέπει να αποτελέσει πυλώνα της Ψηφιακής Ατζέντας».

78

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Σύνοδος για την Ψηφιακή Ατζέντα

- Επιδιωκόμενα αποτελέσματα - Πρώιμη επένδυση στους νέους και ειδικότερα τα κορίτσια - Υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών και προτύπων για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές - Προώθηση μιας Ψηφιακής Ατζέντας ευαίσθητης σε θέματα φύλου - Προώθηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και επένδυση σε γυναίκες - Επιβολή καλύτερου μάνατζμεντ βάσει δεικτών διαφορετικότητας

ΤΠΕ για Κοινωνικές Προκλήσεις

Βελτίωση Ψηφιακών Δεξιοτήτων

Έρευνα & Καινοτομία

Πολύ Γρήγορο Διαδίκτυο

Εμπιστοσύνη & Ασφάλεια

Διαλειτουργικότητα & Κριτήρια

Ενιαία Ψηφιακή Αγορά

Πυλώνες της Ψηφιακής Ατζέντας

Ψηφιακό Μέλλον

Πηγή: Έκθεση. Σύνοδος για την Ψηφιακή Ατζέντα. 2011 Workshop 22 Women 4 Smart Growth (Γυναίκες για έξυπνη ανάπτυξη)

Το τελικό βήμα προς την αποτελεσματική εφαρμογή της Διακήρυξης της Βουδαπέστης είναι να ληφθεί υποστήριξη για τη Διακήρυξη κατά την προγραμματισμένη ακρόαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το φθινόπωρο του 2012 και η υιοθέτηση μιας απόφασης για την ενσωμάτωσή της στο πρόγραμμα HORIZON 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τα έτη 2014 – 2020. Συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τις Γυναίκες και την Τεχνολογία, περιλαμβάνουν τα ακόλουθα μέτρα: • Δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου Ευρωπαϊκού πλαισίου δράσης με τη συμμετοχή και δέσμευση των εταίρων, για την προώθηση των γυναικών και της ψηφιακής ατζέντας Η συγκριτική αξιολόγηση και ο ετήσιος έλεγχος πρέπει να αποτελέσουν αναπόσπαστο κομμάτι του σχεδίου.

• Επέκταση της Ευρωπαϊκής Διεύθυνσης Γυναικών και ΤΠΕ – που υπερθεματίστηκε από το European e-Skills Association τον Ιανουάριο 2010, για να εξυπηρετήσει ως σημείο πρόσβασης αναφορικά με τις γυναίκες και τις ηλεκτρονικές δεξιότητες στην Ευρώπη (εθνικές πολιτικές, καλύτερες πρακτικές, έρευνα, από στρατολόγηση ως επιβράβευση, από την κατάκτηση δεξιοτήτων ως τη χρήση τους κ.ά.).

• Προώθηση μιας μελέτης σχετικά με τις καλύτερες πρακτικές ΜΚΟ που παρέχουν εκπαίδευση σε ψηφιακές δεξιότητες στην Ευρώπη και διασφάλιση ότι πολυεταιρικές συνεργασίες που έχουν συναφθεί για τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της συμμετοχής των νέων στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά εστιάζουν επαρκώς στο ζήτημα του χάσματος μεταξύ των δύο φύλων.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 4: ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΏΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΉΡΕΙΣ ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ...

79

Κεφάλαιο 5: Όραμα για το μέλλον Το 2012, η Ευρώπη εξακολουθεί να χρήζει άμεσης αύξησης της παραγωγικότητας. Παρότι τα οξεία συμπτώματα της οικονομικής κρίσης έχουν υποχωρήσει προς το παρόν, οι υποβόσκουσες ασθένειες δεν έχουν ιαθεί. Κρίσιμο παράδειγμα αυτού αποτελούν τα ποσοστά της νεανικής ανεργίας που αυξήθηκαν σταθερά τα τελευταία χρόνια. Οι πιο σοβαροί αριθμοί νεανικής ανεργίας αφορούν νέους κάτω των 25 ετών. Στην Ελλάδα, η ανεργία έχει εκτιναχθεί στο 47,2% και στην Ισπανία, έχει φτάσει στο 48,3% σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα της Eurostat. Αυτή η ανησυχητική τάση επηρεάζει πολλούς νεαρούς Ευρωπαίους με καλή εκπαίδευση. Οι αριθμοί αυτοί αποτελούν επίσης συνέπεια του μεταβαλλόμενου εργασιακού και επαγγελματικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη, της επιταχυνόμενης παγκόσμιας μεταβολής και της μερικής πτωτικής πορείας πολλών παραδοσιακών κλάδων. Η λιτότητα και οι περικοπές στο δημόσιο, ημι-δημόσιο και ιδιωτικό τομέα θα είναι απαραίτητες αλλά σε καμιά περίπτωση επαρκείς για τη δημιουργία ενός μέλλοντος ευημερίας για την Ευρώπη. Η ανάπτυξη θα γεννηθεί από την καινοτομία και την επιχειρηματική πρωτοβουλία. Την ίδια στιγμή, οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες αντιμετωπίζουν αρκετές θεμελιώδεις μακροπρόθεσμες προκλήσεις, όπως την προσαρμογή σε μια γηράσκουσα κοινωνία και τη διαμόρφωση ενός πιο έξυπνου και αποτελεσματικότερου συστήματος υγείας. Άλλες προκλήσεις περιλαμβάνουν μηχανισμούς για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και κατανάλωσης και τη διαχείριση της κίνησης και της μόλυνσης σε διογκούμενα αστικά κέντρα. Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) ορθά λογίζονται, στο πλαίσιο αυτό, ως παράγοντας αλλαγής της οικονομίας και της κοινωνίας. Συνεπώς η ερώτηση διαμορφώνεται ως εξής: πώς μπορεί η Ευρώπη να προάγει τις κατάλληλες ψηφισκές δεξιότητες στην Ευρώπη όχι μόνο για να επιτρέψει την εφαρμογή των ΤΠΕ, αλλά και για να δημιουργήσει καινοτομία βάσει των ΤΠΕ, καινούργιους κλάδους ανάπτυξης και αγορές; «Η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η εξέλιξη του εργατικού δυναμικού αποτελούν το νόμισμα για το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης», υπογραμμίζει ο Jan Muehlfeit της Microsoft και Συν-πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις Ψηφιακές Δεξιότητες. «Σε μια παγκόσμια πλατφόρμα, οι ιθύνοντες των πολιτικών θεωρούν την τεχνολογική καινοτομία καίρια για το ξεδίπλωμα των δυνατοτήτων των ανθρώπων. Επίσης, θεωρούν τις νέες τεχνολογίες ουσιώδεις για την προώθηση εθνικών προτεραιοτήτων, από την υγεία και την εκπαίδευση ως την ενεργειακή αυτονομία και την κλιματική αλλαγή», όπως πολύ σωστά δηλώνει.

80

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στην ίδια την καινοτομία. Η καινοτομία δεν αφορά στην επινόηση κάποιου νέου αντικειμένου, αλλά τη δημιουργία νέας αξίας. Όπως το έθεσε ο Peter F. Drucker, πατέρας του σύγχρονου μάνατζμεντ, πρόκειται για την ενέργεια κατά την οποία νέες ικανότητες προσδίδονται σε πόρους για τη δημιουργία αξίας (Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα, 1985). Ένα προσδιοριστικό γνώρισμα των ΤΠΕ είναι η διαρκώς μεγαλύτερη συνδεσιμότητα, η παραγωγή δεδομένων με εκθετική αύξηση και η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των τεχνικών τους στοιχείων – ανεξαρτήτως αν πρόκειται για λογισμικό, υπηρεσίες, δεδομένα ή συσκευές. Η καινοτομία των ΤΠΕ έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που καθορίζουν τη ζήτηση για δεξιότητες: Ταχείς ρυθμοί: Δεν υπάρχει άλλος κλάδος με συγκρίσιμους σύντομους κύκλους καινοτομίας. Παρότι ο τομέας των ΤΠΕ εξαρτάται από μακροπρόθεσμες εξελίξεις, όπως τα νέα πρότυπα κινητών δικτύων ή θεμελιώδεις έρευνες στις τεχνολογίες αποθήκευσης ή τη σχεδίαση επεξεργαστή, η αγορά των ΤΠΕ προχωράει ταχύτατα, ιδιαίτερα όσον αφορά τα καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό οδηγεί σε μια μόνιμη ζήτηση για δεξιότητες, ιδιαίτερα τις τεχνικές δεξιότητες, που παρακολουθούν τις εξελίξεις και σε έναν περιορισμένο κύκλο ζωής ανάλογων δεξιοτήτων. Αλληλεξάρτηση: Οι ΤΠΕ είναι βαθιά αλληλοεξαρτώμενες. Η καινοτομία στις ΤΠΕ σπάνια λαμβάνει χώρα σε απομόνωση. Έννοιες όπως οι στρατηγικές πλατφόρμας είναι ουσιώδεις για τον κλάδο. Όμως, η ζήτηση για δεξιότητες δεν καθορίζεται μόνο από τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις, αλλά σε μεγάλο βαθμό και από τις δυναμικές της αγοράς. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη για δεξιότητες στρατηγικής που σχετίζονται με την τεχνολογία. Κοινωνικός χαρακτήρας: Oι ΤΠΕ έχουν προκαλέσει κοινωνικά φαινόμενα όπως τη συνεργατική ανάπτυξη, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το «crowdsourcing» και πολλά άλλα. Καθώς οι ΤΠΕ αποτελούν αλληλοεξαρτώμενη τεχνολογία, μεταβάλλουν όλο και περισσότερο την κοινωνική αλληλεπίδραση, τους οργανισμούς και τις εργασιακές διαδικασίες. Όμως, οι ΤΠΕ έχουν επίσης δημιουργήσει ζήτηση για δεξιότητες στο σταυροδρόμι που οι ΤΠΕ συναντούν την κοινωνία, το θεσμικό περιβάλλον και το εσωτερικό περιβάλλον των οργανισμών, ιδιαίτερα όσον αφορά στο σύστημα σχεδιασμού που βασίζεται σε ΤΠΕ, τη συμμετοχή του χρήστη ή τη νομική του συμμόρφωση. Πραγματικά παγκόσμιες: Ο κλάδος των ΤΠΕ συγκαταλέγεται στους πρώτους πραγματικά παγκοσμιοποιημένους κλάδους, ενώ ταυτόχρονα κατευθύνει την παγκοσμιοποίηση, όπως σημείωσε ο πρώην CEO της ΙΒΜ, Sam Palmisano, στο άρθρο του το 2006 στο Foreign Affairs «The globally integrated enterprise» (Η παγκόσμια ενσωματωμένη επιχείρηση).

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5: ΌΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

81

Οι ΤΠΕ έχουν καταστήσει δυνατές, σε πραγματικό χρόνο, την παγκόσμια συνεργασία και την αλληλεπίδραση των υπηρεσιών. Σε αντάλλαγμα, έχουν επίσης επιτρέψει την εξεύρεση ταλέντων παγκοσμίως και την κατανομή δραστηριοτήτων παγκοσμίως. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου ορισμένες πτυχές των ΤΠΕ είναι τοπικές – ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται στο σταυροδρόμι που συναντούνται κοινωνίες, χρήστες και οργανισμοί – και σε κάποιες άλλες οι οποίες είναι όλο και περισσότερο συγκεντρωμένες και γεωγραφικά ανεξάρτητες. Για παράδειγμα: οι υπηρεσίες του Google σε περισσότερες από 100 χώρες προσφέρονται από μόλις δέκα κέντρα δεδομένων μεγάλης κλίμακας με έδρα μέρη σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει για τη συγκέντρωση της ανάπτυξης και έρευνας στις ΤΠΕ. Είναι σημαντικό για την Ευρώπη να διατηρήσει το προβάδισμα στις δεξιότητες ΤΠΕ που έχουν τη μεγαλύτερη αξία στον παγκόσμιο αυτό ανταγωνισμό. Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας: Ο κλάδος των ΤΠΕ πάντα κατευθυνόταν από την ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης. Παγκόσμιοι παίκτες όπως το Facebook ή το Google μόλις ξεκίναγαν πριν από μια δεκαετία. Η καινοτομία στις ΤΠΕ κατευθύνεται όλο και περισσότερο από την ανοιχτή καινοτομία, και διαδικασίες όπως η διαχείριση επιχειρήσεων με καινοτόμες δραστηριότητες και spin outs, καθώς επίσης και η ανάπτυξη μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών αποτελούν κοινό τόπο στον κλάδο. Άλλοι κλάδοι υιοθετούν όλο και συχνότερα το μοντέλο αυτό. Ένα καλό παράδειγμα προέρχεται από την Ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Η Daimler και η BMW ηγούνται της καινοτομίας στις υπηρεσίες κινητικότητας σε επενδύσεις στο εξωτερικό και επίσης υποστηρίζουν τα start ups. Μετασχηματιστικές και αποδιοργανωτικές: Καμιά άλλη τεχνολογία δεν είχε ποτέ τόσο μεγάλο αντίκτυπο στη βιομηχανία και τον τομέα των υπηρεσιών. Επιτρέπει κύματα καινοτομίας, όχι μόνο με νέα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά επίσης με τη δημιουργία ενός νέου κεντρικού συστήματος εντός της επιχείρησης για το μετασχηματισμό των διαδικασιών και των οργανωσιακών μοντέλων. Παρέχοντας τα θεμέλια για απόλυτα καινούργια επιχειρηματικά μοντέλα, οι ΤΠΕ έχουν τη δυνατότητα να αποδιοργανώνουν και να επαναπροσδιορίσουν κλάδους. Βάσει αυτών των σημαντικών παραγόντων, μια στενή αντίληψη των ψηφιακών δεξιοτήτων μόνο από το πρίσμα της τεχνολογίας δεν είναι κατάλληλη. Η IBM, για παράδειγμα, το έχει εκφράσει με τον όρο SSME (Service Science Management & Engineering – Επιστήμη, Διαχείριση και Μηχανική των Υπηρεσιών), επισημαίνοντας ότι απαιτούνται διοικητικές, τεχνικές και μηχανικές δεξιότητες για το σχεδιασμό των συστημάτων υπηρεσιών του μέλλοντος που βασίζονται στις ΤΠΕ. Ως τεχνολογία που προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις, οι ΤΠΕ πρέπει να υποστηρίζονται από άτομα που κατέχουν ένα σύνολο ολοκληρωμένων δεξιοτήτων.

82

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια από όλους τους εμπλεκομένους για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Η εκπαίδευση βρίσκεται στην καρδιά της λύσης. Είναι προφανές ότι ο ακαδημαϊκός κλάδος της επιστήμης των υπολογιστών είναι ουσιώδης, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις περιγραφόμενες προκλήσεις παρά μόνο μερικώς. Επίσης, πρέπει να ενσωματώσουμε τις ψηφιακές δεξιότητες και την εκπαίδευση βάσει των ΤΠΕ πιο βαθιά και πιο ολιστικά στα εκπαιδευτικά μας συστήματα και τη δια βίου μάθηση, συμπεριλαμβανομένων των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων στο μάνατζμεντ και τις επιχειρήσεις. Δεν πρόκειται για μεμονωμένη πρόκληση για την εκπαίδευση, αλλά πρόκληση που αφορά κάθε επαγγελματία τον οποίο απασχολούν οι ΤΠΕ καθ’ όλη την επαγγελματική του/της ζωή, όπως παρατηρεί ο Michael Gorriz CIO της Daimler: «Η πιθανότητα κατάκτησης και περαιτέρω εξέλιξης των κατάλληλων δεξιοτήτων για τους επαγγελματίες στις ΤΠΕ, καθώς επίσης για τους εργαζόμενους σε δομημένες εργασίες, πρέπει να αποτελέσει το φυσικό μοτίβο στην κοινωνία μας. Αυτό δεν χρειάζεται μόνο στους μεγαλύτερους οργανισμούς˙ χρειάζεται για την οικοδόμηση και ανάπτυξη της Ευρώπης βήμα-βήμα προς μια καινοτόμο κοινωνία ή αυτό που μερικές φορές αποκαλείται «κοινωνία της γνώσης».

Έσω ενήμερος Υπάρχουν σημαντικοί οικονομικοί λόγοι - παράλληλα με τις κοινωνικές δυσκολίες - που ασκούν πίεση στην Ευρώπη να επιληφθεί της ανάπτυξης των ψηφιακών δεξιοτήτων και του ρόλου των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Ένας παράγοντας επιρροής εδώ είναι η δυσκολία προσέλκυσης ευρύτερων ομάδων σπουδαστών – ιδιαίτερα γυναικών – σε σπουδές ΤΠΕ και σε επαγγελματικά μονοπάτια που βασίζονται στις ΤΠΕ. Επίσης, είναι δύσκολο να πεισθούν οι πιθανοί σπουδαστές για την ευρεία απήχηση των ΤΠΕ και των ολοκληρωμένων δεξιοτήτων που θα καθορίσουν το μέλλον του επαγγέλματος στις ΤΠΕ, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι νέοι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούν εργαλεία ΤΠΕ καθημερινά σε πολλούς τομείς της ζωής τους. Όπως έχουν τα πράγματα, η Ευρώπη διακινδυνεύει να μην έχει έναν αποδοτικό αγωγό που θα παράγει μελλοντικά ταλέντα για αυτό το καίριο επιστημονικό αντικείμενο και κλάδο του 21ου αιώνα. Αυτό μπορεί να προκληθεί για πολλούς λόγους. Πρώτον, η εκμάθηση των ΤΠΕ δεν έχει ενσωματωθεί επαρκώς στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σε αυτή τη φάση της ανάπτυξήσς του είναι που το άτομο παρακινείται προς μελλοντικές σπουδές και που κατακτώνται οι πρώτες δεξιότητες. Η δυνητική χρήση των ΤΠΕ στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και ενσωματωμένη στο αναλυτικό πρόγραμμα παραμένει ανεκμετάλλευτη σε μεγάλο βαθμό. Οι ΤΠΕ θα μπορούσαν να προσφέρουν πολλές ευκαιρίες στους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν καινοτόμα

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5: ΌΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

83

εκπαιδευτικά μοντέλα, ιδιαίτερα φέρνοντας το εκπαιδευτικό περιβάλλον πλησιέστερα σε προβλήματα του πραγματικού κόσμου. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθούν ανοιχτά, ζωντανά δεδομένα που αφορούν σε περιβαλλοντικές πληροφορίες ή στην κίνηση στους δρόμους σε ένα μάθημα γεωγραφίας, να αποκτήσουν οι μαθητές πρόσβαση σε ιστορικά ντοκουμέντα στο μάθημα της ιστορίας ή να αναλυθούν δεδομένα βάσει ευρείας κλίμακας ρεαλιστικών δεδομένων στα μαθηματικά. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η επιστήμη των υπολογιστών αποτελεί ένα παραδοσιακά αυστηρά μαθηματικό και τεχνικό μάθημα στο σύστημα της ανώτερης εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Η μελέτη του αντικειμένου αποκλείει κρίσιμες ψηφιακές δεξιότητες που προαναφέρθηκαν, όπως αυτές που σχετίζονται με την κοινωνική διάσταση των ΤΠΕ, την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία, καθώς και γενικές επιχειρηματικές δεξιότητες. Οι δεξιότητες αυτές κατά κανόνα κατακτώνται μετά την αποφοίτηση, κατά την επαγγελματική ζωή. Ορισμένα πανεπιστήμια, ωστόσο, αναγνωρίζουν την πρόκληση. Για παράδειγμα, το University of Warwick δίνει στους φοιτητές την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ένα σύντομο πρόγραμμα «Βασικών Δεξιοτήτων». Αυτό το έλλειμμα στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση της Ευρώπης είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνο για την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών στις ΤΠΕ και έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον στην αγορά εργασίας των ΤΠΕ όπου οι ακαδημαϊκές πιστοποιήσεις έχουν περιορισμένη αξία για την πρόσληψη. Στην πραγματικότητα, πολλοί επαγγελματίες των ΤΠΕ διαθέτουν ακαδημαϊκά πτυχία σε άλλους τομείς. Οι δεξιότητες στις ΤΠΕ προβάλλονται μέσω των επιτευγμάτων στη δουλειά, το επαγγελματικό ιστορικό ή απλά οι υποψήφιοι διατείνονται ότι τις κατέχουν, χωρίς να υπάρχει επισήμως η δυνατότητα αξιολόγησης και επαλήθευσής τους.

Τώρα είναι η ώρα να γίνει Σε αυτό το Μανιφέστο, κορυφαίοι ειδικοί στον τομέα τους προτείνουν έναν αριθμό συγκεκριμένων ενεργειών για να αντιμετωπιστεί το θέμα και να δημιουργηθεί ένας αγωγός παραγωγής επαγγελματιών στις ΤΠΕ, που με τη σειρά του θα συμβάλλει στην ανανέωση και υποστήριξη ενός υγιούς τομέα ΤΠΕ και ενός ευρύτερου εργατικού δυναμικού με ψηφιακές δεξιότητες: Ξεκίνημα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση Η κατάκτηση των ψηφιακών δεξιοτήτων νωρίς στη ζωή του ατόμου, ξεκινώντας από το δημοτικό σχολείο έως την ολοκλήρωση της ακαδημαϊκής καριέρας του ατόμου, έχει τη δύναμη να το μεταμορφώσει. Οι μαθητές γίνονται πιο ικανοί στη διαχείριση και αξιοποίηση πληροφοριών. Έτσι αναπτύσσεται

84

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

ένας καινοτόμος τρόπος σκέψης ο οποίος θα αποτελεί σημαντικό προσόν για το νέο όταν θα εισέλθει στην αγορά εργασίας. Οι πρωτοβουλίες του κλάδου σε σχολεία και ακαδημαϊκά ιδρύματα για εκπαιδευτικούς και μαθητές/σπουδαστές, όπως το Imagine Cup της Microsoft, το World Ahead Program της Intel ή το Science Fair του Google υπογραμμίζουν την υποστήριξη του κλάδου των ΤΠΕ, καθώς και το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν μαθητές και φοιτητές. Για παράδειγμα, περισσότεροι από 300.000 φοιτητές από 142 χώρες συμμετείχαν στο διαγωνισμό Imagine Cup 2009-2010. Καθοριστικό στοιχείο σε ανάλογες πρωτοβουλίες είναι η χρήση δημιουργικότητας και επιχειρηματικού πνεύματος από τους μαθητές, ενώ εκτίθενται σε προβλήματα που μπορούν να επιλυθούν με τη βοήθεια των ΤΠΕ. Ένα πρόσθετο εξελικτικό βήμα θα ήταν η ενσωμάτωση ανάλογων μαθησιακών στοιχείων στα αναλυτικά προγράμματα για την υποστήριξη της οργανωσιακής καινοτομίας σε εκπαιδευτικά ιδρύματα (π.χ. τη διερεύνηση νέων μαθησιακών χώρων και θεμάτων), προάγοντας στην πραγματικότητα την καινοτομία στην εκπαίδευση με τη βοήθεια των ΤΠΕ. Αύξηση της ελκυστικότητας της επαγγελματικής σταδιοδρομίας στις ΤΠΕ Συνυφασμένη με τη δράση για την αναμόρφωση της εκπαίδευσης, την οποία και επεκτείνει, είναι η θελκτικότητα των ΤΠΕ, ως γενικό πεδίο επαγγελματικής δραστηριότητας και επαγγελματικής επιλογής. Πρέπει να εξασφαλιστεί μια πιο σαφής χαρτογράφηση των τεράστιων ευκαιριών και της επαγγελματικής προόδου στο πεδίο των ΤΠΕ, προκειμένου οι Ευρωπαίοι πολίτες να νιώθουν πρόθυμοι να εντάξουν τις ηλεκτρονικές δεξιότητες στη σταδιοδρομία τους. Ένα τέτοιο μέτρο ήταν η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Πύλης για τα Επαγγέλματα και τις Ψηφιακές Δεξιότητες (European e-Skills Career Portal) με στόχο τη διευκόλυνση της αντιστοίχησης των κατάλληλων δεξιοτήτων με τα κατάλληλα επαγγέλματα, καταρρίπτοντας παράλληλα κάποιες από τις προκαταλήψεις για τα επαγγέλματα των ΤΠΕ. Στο ίδιο πνεύμα, ένα βήμα που χρειάζεται για να επέλθει η αλλαγή αφορά στην αντίληψη που τρέφουν οι νέοι, οι γυναίκες και το γηράσκον εργατικό δυναμικό για τις ΤΠΕ και τις ψηφιακές δεξιότητες. Μια συγκεκριμένη μέθοδος θα ήταν να εμπλακούν και να προβληθεί το προφίλ ψηφιακών πρεσβευτών στην Ευρώπη ως ενεργών προτύπων στον τομέα των ΤΠΕ, καθώς και ατόμων από συναφείς κοινότητες, όπως CIO, ψηφιακοί επιχειρηματίες και κορυφαίοι επιστήμονες. Αν δεν εφαρμόσουμε στρατηγικές σαν αυτήν, τα καλύτερα ταλέντα μας θα χαθούν με βεβαιότητα σε εναλλακτικούς τομείς ή άλλες περιοχές του κόσμου. Τα υφιστάμενα στερεότυπα που αφορούν στους επιτηδευματίες των ΤΠΕ, αν δεν καταπολεμηθούν, θα παρεμποδίσουν την ανάπτυξη του τομέα υπηρεσιών των ΤΠΕ και θα ανακόψουν την καινοτομία των επιχειρήσεων σε σχεδόν όλους τους οργανισμούς. Τα βήματα που θα γίνουν πρέπει να λάβουν υπόψη τον ενεργό ρόλο που οι γυναίκες μπορούν να διαδραματίσουν στις ΤΠΕ. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ο Κώδικας Καλύτερων Πρακτικών Γυναικών στις ΤΠΕ (Code of Best Practices of

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5: ΌΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

85

Women in ICT), μια πρωτοβουλία της Neelie Kroes, Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υπεύθυνης Επιτρόπου για την Ψηφιακή Ατζέντα, η οποία προσφέρει ένα σύνολο πρακτικών πρωτοβουλιών για την αναβάθμιση της επαγγελματικής εμπειρίας των γυναικών στις ΤΠΕ. Πολλοί ακαδημαϊκοί και συνεργάτες από τη βιομηχανία έχουν δηλώσει ότι θα λάβουν μέρος. Αύξηση και διεύρυνση της συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών και του κλάδου των ΤΠΕ Στον ταχέως εξελισσόμενο κόσμο των ΤΠΕ που καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη δραστηριότητα των επιχειρηματιών και της αγοράς, οι ακαδημαϊκοί πρέπει να διατηρήσουν ένα στενό δεσμό με τη βιομηχανία. Προγράμματα που κατευθύνονται από τη βιομηχανία, όπως η Ακαδημαϊκή Πρωτοβουλία της ΙΒΜ ή η Ακαδημαϊκή Συμμαχία της Microsoft αποτελούν σπουδαία εργαλεία στο πλαίσιο αυτό. Ένα πρώτο στοιχείο είναι η παροχή δωρεάν ή μειωμένου κόστους προϊόντων και υπηρεσιών στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Νέες εξελίξεις περιλαμβάνουν την παροχή κέντρων δεδομένων βιομηχανικής κλίμακας και περιβαλλόντων για την ανάλυση δεδομένων μεγάλου όγκου, όπως στην περίπτωση της κοινής πρωτοβουλίας Cloud Computing University Initiative που ανέλαβαν οι ΙΒΜ και Google. Επιπλέον, ο κλάδος των ΤΠΕ έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά κέντρα στο χώρο πανεπιστημίων, στην ανταλλαγή προσωπικού και νέες μορφές συνεργασίας. Ένα παράδειγμα αυτού αποτελεί η πρωτοβουλία του Φινλαδικού Πανεπιστημίου του Aalto που θέσπισε και προσφέρει, σε συνεργασία με τη Nokia Corporation και άλλους συνεργάτες από τη βιομηχανία, κοινά «Εργαστήρια Σχεδιασμού και Υπηρεσιών» για την υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας των σπουδαστών και την συμμετοχή τους σε έργα καινοτομίας. Ο κλάδος των ΤΠΕ επίσης προσφέρει συμβουλευτική στην ακαδημαϊκή κοινότητα αναφορικά με τρόπους βελτίωσης και επέκτασης των κλάδων που σχετίζονται με την επιστήμη των υπολογιστών και τα συναφή αναλυτικά προγράμματα. Ένα παράδειγμα αυτού είναι η πρωτοβουλία Service Science της ΙΒΜ που προωθεί αναλυτικά προγράμματα τα οποία αφορούν σε σύνθετα συστήματα υπηρεσιών, όπως υγείας ή ενέργειας, με στόχο την καινοτομία στις ΤΠΕ. Πρόσφατες συζητήσεις διεξάγονται στο πλαίσιο των Ακαδημαϊκών Ημερών της ΙΒΜ (Academic Days) αναφορικά με τρόπους εισαγωγής της ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων στον ακαδημαϊκό χώρο. Πέρα από τις συνεργασίες μεταξύ του ακαδημαϊκού χώρου και του κλάδου σε τομείς όπως την επιστήμη και την επιχειρηματικότητα, υφίσταται ακόμα η ανάγκη για καλύτερη συνεργασία μεταξύ των ιδιωτικών φορέων που παρέχουν εκπαίδευση στις ΤΠΕ με τον κλάδο και τον ακαδημαϊκό χώρο, κάτι που άπτεται του προαναφερθέντος θέματος περί πιστοποίησης η οποία θα έπρεπε να προσφέρεται συμπληρωματικά προς τα ακαδημαϊκά πτυχία. Δεξιότητες που κυρίως υπόκεινται σε πιστοποίηση είναι εκείνες που

86

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

σχετίζονται με τις απαιτήσεις μιας συγκεκριμένης αγοράς, για παράδειγμα την ωριμότητα μεθόδων ανάπτυξης λογισμικού, την εκπαίδευση προϊόντων ή συγκεκριμένες γλώσσες προγραμματισμού. Η πιστοποίηση μπορεί να συμπληρώσει την ευρύτερη ακαδημαϊκή εκπαίδευση με συγκεκριμένα στοιχεία που επιτρέπουν στον εργοδότη να εκτιμήσει την ωριμότητα του επιτηδευματία για μια δεδομένη εργασία με ΤΠΕ, τεχνολογία ή εργαλείο. Η πιστοποίηση, όπως περιγράφεται εδώ, επίσης αντιμετωπίζει τα προβλήματα της διαχείρισης ποιότητας και την ταχέως μεταβαλλόμενη αγορά των ΤΠΕ, στην οποία συγκεκριμένα προσόντα έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής. Προώθηση Ευρωπαϊκών κριτηρίων για πιστοποίηση Η ανύψωση του προφίλ του επαγγελματισμού στις ΤΠΕ προσθέτει ένα νέο κίνητρο και δυναμισμό στην κατάκτηση προηγμένων δεξιοτήτων στις ΤΠΕ. Όταν εξετάζεται η επένδυση σε μαθησιακές δεξιότητες για έναν συγκεκριμένο τομέα, η πιστοποίηση είναι εξαιρετικά σημαντικό σημείο αναφοράς, επειδή προάγει την κινητικότητα των επαγγελματιών και παρέχει τις βάσεις για την ανάπτυξη δομών που χαρακτηρίζουν μια ελκυστική επαγγελματική σταδιοδρομία. Η ανάπτυξη του Πλαισίου για τις ηλεκτρονικές ικανότητες (eCF) παρέχει με τρόπο μοναδικό ένα μοναδικό πλαίσιο αναφοράς στο οποίο συναινούν όλοι οι Ευρωπαίοι εμπλεκόμενοι από όλα τα κράτη-μέλη και όλους τους τομείς της βιομηχανίας. Το πλαίσιο έχει τις δυνατότητες να αναδειχθεί σε πολύτιμο αγαθό για την Ευρώπη. Παρέχει ένα βασικό, σαφή και ορθό προσανατολισμό για εταιρείες που καλούνται να λάβουν αποφάσεις σχετικά με θέματα διαχείρισης ταλέντου, όπως την πρόσληψη νέων εργαζομένων, το σχεδιασμό της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, την εκπαίδευση και την αξιολόγηση του προσωπικού. Διατυπώνει ευκρινώς τις γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες όπως χρειάζονται και εφαρμόζονται στο εργασιακό περιβάλλον των ΤΠΕ, τόσο στον ιδιωτικό όσο και το δημόσιο τομέα. Η φιλόδοξη εργασία πίσω από τη σύνταξη των οδηγιών του Ευρωπαϊκού Αναλυτικού Προγράμματος για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (European e-Competence Curriculum) εκ μέρους του INSEAD, που ευθυγραμμίζονται με το eCF, αναγνωρίζει τους επαγγελματίες στις ΤΠΕ μέσω ενός τυποποιημένου αναλυτικού προγράμματος. Αυτό ενδυναμώνει το ρόλο των Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων κατά την εκκόλαψη επαγγελματιών στις ΤΠΕ και μάνατζερ επαρκώς καταρτισμένων ψηφιακά στην Ευρώπη. Πραγματικά, πρόκειται για ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ευθυγράμμιση της παροχής και της ζήτησης Κυβερνήσεις, βιομηχανία και ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να συνεργαστούν στενά για να διασφαλίσουν πως η Ευρώπη διαθέτει τις απαιτούμενες προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες σε αναδυόμενους τομείς, όπως το Cloud computing, το Green IT (πράσινες ΤΠΕ), την κυβερνοασφάλεια, τη διαλειτουργικότητα και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας (e-Health).

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5: ΌΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

87

Δεξιότητες για την επιτυχία στον κλάδο των ΤΠΕ θα πρέπει να εξελιχθούν και να ευθυγραμμιστούν με νέες οδούς ανάπτυξης. Ο αντίκτυπος των ψηφιακών δεξιοτήτων σε τομείς όπως την υγεία θα μεταβάλουν και θα βελτιώσουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της κοινωνίας.

Προώθηση της συνεργασίας για την Καινοτομία στην Ευρωπαϊκή Εκπαίδευση στις ΤΠΕ και την Ανάπτυξη Ψηφιακών Δεξιοτήτων Όπως έχουμε δει, σημαντικές είναι οι προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσει το Όραμα περί Ψηφιακών Δεξιοτήτων για το μέλλον. Αυτές μπορούμε να τις συνοψίσουμε ως εξής: 1. Να δημιουργηθούν οι απαιτούμενες ετερόκλητες ψηφιακές δεξιότητες για τα επαγγέλματα των ΤΠΕ στο μέλλον.

2. Να προαχθεί ο ρόλος των ΤΠΕ και της μάθησης με τη βοήθεια των ΤΠΕ στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, για την πρόκληση μεγαλύτερου ενδιαφέροντος και τη μεγαλύτερη παρακίνηση για επαγγελματική σταδιοδρομία στις ΤΠΕ.

3. Να διευρυνθεί και να ανανεωθεί το ακαδημαϊκό αναλυτικό πρόγραμμα των ΤΠΕ επιστημών και των σχετικών επιστημονικών κλάδων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που εγκυμονεί το μέλλον για τις ΤΠΕ ˙ αυτό σημαίνει την υπέρβαση της κυρίαρχης άποψης για εστίαση σε τεχνικά ζητήματα στο αντικείμενο των ΤΠΕ.

4. Να δημιουργηθούν μοντέλα συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, ιδιαίτερα για την προώθηση της συμμετοχής των φοιτητών σε καινοτομία βασισμένη στις ΤΠΕ και την υποστήριξη της επιχειρηματικής εκπαίδευσης.

5. Να συμπληρωθούν τα ακαδημαϊκά προσόντα με μη-τυπικά προσόντα που υπαγορεύει η βιομηχανία, ακολουθώντας κριτήρια και συστήματα πιστοποίησης αποδεκτά σε όλη την Ευρώπη. Αρκετοί Ευρωπαϊκοί οργανισμοί ενδιαφέρονται να προάγουν την εκπαίδευση στις ΤΠΕ και τις ψηφιακές δεξιότητες από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ειδικότερα, στους οργανισμούς αυτούς συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων: Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Καινοτομίας (EIT) – ICT Labs, o Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (EeSA), το European

88

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Learning Industry Group (ELIG), το Ευρωπαϊκό ίδρυμα Ανάπτυξης του Μάνατζμεντ (European Foundation for Management Development) (EFMD), το European Schoolnet (Ευρωπαϊκό Σχολικό Δίκτυο) (EUN) και το DIGITALEUROPE. Όλοι αυτοί οι οργανισμοί έχουν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, όπως: την τυποποίηση και πιστοποίηση των ψηφιακών δεξιοτήτων (EeSA), τεχνολογίες καινοτομίας και μάθησης για την κατάκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων, (ELIG), πτυχές μάνατζμεντ και επιχειρηματικότητας στις ψηφιακές δεξιότητες (EFMD), σχολικά προγράμματα για τις ψηφιακές δεξιότητες (EUN), επιστημονική αριστεία στην εκπαίδευση των ΤΠΕ (EIT) και συνολική εκπροσώπηση του κλάδου των ΤΠΕ (DIGITALEUROPE). Κάθε ένας από τους οργανισμούς αυτούς συμβάλλουν στους ευρύτερους στόχους που διατυπώθηκαν σε αυτό το μανιφέστο και δίνουν μεγάλη ώθηση στη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Ψηφιακές Δεξιότητες σε ένα θεμελιώδες επίπεδο. Σε ετοιμότητα για τα επόμενα βήματα, η Ευρώπη και τα κράτη-μέλη πρέπει τώρα να ενεργήσουν με βάση τις συστάσεις που παρατίθενται εδώ. Η συνεργασία για την καινοτομία στην εκπαίδευση στις ΤΠΕ στην Ευρώπη επιβάλλεται. Όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να επενδύσουν σε μεγάλη κλίμακα και συντονισμένα, ώστε να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη μπορεί να ωφεληθεί πλήρως από την ενισχυμένη ανταγωνιστικότητα, την ισχυρότερη ανάπτυξη και τις περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Για την επίτευξη του φιλόδοξου αυτού στόχου, οι οργανισμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω πρέπει να ενεργήσουν. Τώρα είναι η στιγμή να ταιριάξουμε τα κομμάτια. Η Ευρώπη του 2020 είναι ο επόμενος ορίζοντας. Σε αυτό το μανιφέστο, εμείς οι εταίροι και υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (European e-Skills Strategy) δηλώνουμε έτοιμοι να διαδραματίσουμε το ρόλο που μας αναλογεί για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής συνεργασίας για την καινοτομία και την εκπαίδευση – ανταποκρινόμενοι στην έκκληση που απηύθυνε η Επίτροπος για τη Ψηφιακή Ατζέντα Neelie Kroes στο Βερολίνο, το Δεκέμβριο του 2011 στο διαδικτυακό συνέδριο Educa. Η καινοτομία στην εκπαίδευση των ΤΠΕ και την ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στόχο στο μέλλον. Το συνέδριο που διοργανώθηκε από τη Δανική Προεδρία στις 27-28 Φεβρουαρίου 2012, ίσως προσέγγισε καλύτερα τις δύο λέξεις που περιέχουν συνοπτικά όλο το παραπάνω όραμα: «Digital mindsets» (Ψηφιακές νοοτροπίες) ή «Thinking Digital» (Ψηφιακή Σκέψη) είναι πράγματι ό,τι χρειάζεται για την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη σε αυτή τη κρίσιμη καμπή.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5: ΌΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ

89

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ Pilar del Castillo Vera

Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η Pilar del Castillo είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από την Ισπανία. Πρώην Υπουργός Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2000 ως το 2004, η Dr. del Castillo Vera εξελέγη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για πρώτη φορά το 2004. Είναι μέλος του Partido Popular (Λαϊκού Κόμματος), που με τη σειρά του είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Είναι συντονίστρια του ΕΛΚ στην Επιτροπή για τη Βιομηχανία, την Έρευνα και την Ενέργεια (ITRE), αναπληρώτρια της Επιτροπής Οικονομικών και μέλος της Αποστολής για τις σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Ινδίας και τις Νομισματικές Υποθέσεις και αναπληρώτρια της Αποστολής της Μικτής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής ΕΕ-Κροατίας. Από τον Ιούνιο του 2009, είναι Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για το Διαδίκτυο και μέλος του Δικτύου Διατλαντικής Πολιτικής (TPN) και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ενέργεια (EEE). Η Pilar del Castillo είναι επίσης μέλος του Φόρουμ Knowledge4Innovation (K4I) και Πρόεδρος της Μόνιμης Ομάδας Εργασίας για την Ενέργεια του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ιδεών.

90

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Professor Martin Curley

Επικεφαλής Μηχανικός, Διευθυντής, Intel Labs Europe, Intel Corporation Ο Martin Curley είναι Διευθυντής του Intel Labs Europe και ανώτερος επικεφαλής μηχανικός στην Intel Corporation. Το Intel Labs Europe είναι ένας οργανισμός – δίκτυο είκοσι τεσσάρων εργαστηρίων της Intel και περισσότερων από χιλίων ερευνητών/ developer στην Ευρώπη, με αποστολή να βοηθήσει στην πρόοδο τόσο της έρευνας της Intel όσο και της Ευρωπαϊκής Ανταγωνιστικότητας/ Κοινωνίας. Πιο πρόσφατα, ο Martin ήταν Παγκόσμιος Διευθυντής για την Καινοτομία στις ΤΠΕ στην Intel Corporation. Προηγουμένως, είχε θητεύσει σε αρκετές ανώτερες θέσεις Διαχείρισης ΤΠΕ και Αυτοματισμού, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη και κατείχε διοικητικές και ερευνητικές θέσεις στη General Electric (Ιρλανδία) και τη Philips (Ολλανδία). Ο Martin είναι συγγραφέας ή συμμετείχε στη συγγραφή τριών βιβλίων για τη διαχείριση της τεχνολογίας ώστε αυτή να αποφέρει αξία, καινοτομία και επιχειρηματικότητα. Ο Martin είναι επίσης Καθηγητής Τεχνολογικής και Επιχειρηματικής Καινοτομίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, στο Maynooth και επισκέπτης-ερευνητής στο MIT. Είναι ο συν-ιδρυτής/ Διευθυντής του Innovation Value Institute (Ίδρυμα για την Αξία της Καινοτομίας). Ο Martin είναι νυν πρόεδρος του EU Open Innovation Strategy and Policy Group, ενώ παράλληλα είναι μέλος του υψηλού επιπέδου πάνελ της ΕΕ για τον υπολογισμό της καινοτομίας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

91

Eva Fabry

Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τις Γυναίκες και την Τεχνολογία (ECWT) Η Eva Fabry είναι ιδρυτικό μέλος του ECWT και νυν διευθύντριά του. Είναι επίσης Πρόεδρος του Παγκόσμιου Δικτύου για τις Γυναίκες και την Τεχνολογία (GWT) και Υπεύθυνη Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Περιφερειακό Κέντρο Καινοτομίας Papirbredden Innovasjon. Από το 2000, η Eva συμμετέχει εντατικά στη δημιουργία του διεθνούς δικτύου της Σουηδικής Εθνικής Ομοσπονδίας Κέντρων Πηγών για Γυναίκες (Μέλος του Συμβουλίου 2000-2007) και του WINNET Europe Association (2006-2007). Από το 2005 η Eva είναι μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του International Taskforce for Women and ICTs (ITF – Διεθνής ομάδα δράσης για τις γυναίκες και τις ΤΠΕ) και αναγνωρίζεται ως ηγέτιδα στην Κοινότητα Εμπειρογνωμόνων από την Παγκόσμια Συμμαχία των Ηνωμένων Εθνών για τις ΤΠΕ και την Ανάπτυξη (GAID). Η Eva διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην ίδρυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τις Γυναίκες και την Τεχνολογία (ECWT) και εξελέγη Διευθύντρια τον Ιούλιο του 2008. Η Eva είναι επίσης υπεύθυνη έργου στην Ευρωπαϊκή Διεύθυνση για τις Γυναίκες και τις ΤΠΕ που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2009.

92

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Dr. Michael Gorriz

Διευθυντής Πληροφοριακών Συστημάτων και Επικεφαλής Διαχείρισης Τεχνολογίας, Daimler AG Τον Ιανουάριο του 2008, ο Dr. Michael Gorriz ανέλαβε τη θέση του Διευθυντή Πληροφοριακών Συστημάτων (CIO) και του Επικεφαλής της Διαχείρισης της Τεχνολογίας Πληροφοριών (ITM) στην Daimler AG. Είναι υπεύθυνος για τη στρατηγική, το σχεδιασμό και την ανάπτυξη όλων των συστημάτων πληροφορικής, καθώς επίσης τη λειτουργία όλων των κέντρων δεδομένων και των δικτύων επικοινωνίας στην Daimler AG. Ο Dr. Gorriz δίνει απευθείας αναφορά στον Wilfried Porth, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Daimler για τους ανθρώπινους πόρους. Ο Dr. Michael Gorriz ξεκίνησε την καριέρα του στην Γερμανική αεροναυτική εταιρεία Messerschmitt-Bölkow-Blohm GmbH, αργότερα γνωστή ως η θυγατρική της Daimler-Benz, DASA, που πρόσφατα συγχωνεύτηκε με την EADS. Στις αρχές του 2000, ο Dr. Gorriz μετακινήθηκε στον τομέα της Διοίκησης Τεχνολογιών Πληροφορικής ως Αντιπρόεδρος των Επιχειρηματικών Συστημάτων Πληροφορικής, όπου επίσης προήχθη σε CIO της MercedesBenz Cars and Vans το 2005. Σε αυτή τη θέση, ο Dr. Gorriz ήταν υπεύθυνος των συστημάτων πληροφορικής παγκοσμίως στο τμήμα Mercedes-Benz Cars and Vans στην Daimler AG. Το 2009, τα Γερμανικά περιοδικά CIO και Computerwoche αναγόρευσαν τον Dr. Michael Gorriz «CIO της χρονιάς» για μεγάλες επιχειρήσεις.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

93

Peter Hagedoorn

Γενικός Γραμματέας, EuroCIO Ο Peter Hagedoorn έγινε Διευθυντής Πληροφοριακών Συστημάτων και Αντιπρόεδρος της Hagemeyer (μιας Ολλανδικής πολυεθνικής εμπορικής εταιρείας) και κατόπιν Διευθυντής Πληροφοριακών Συστημάτων και Ανώτερος Αντιπρόεδρος της Océ NV. Το 2004, ο Peter, μαζί με αρκετούς Ολλανδούς CIO έφτιαξε την Ολλανδική Πλατφόρμα των CIO, του οργανισμού για τους CIO, και διατέλεσε Πρόεδρος του οργανισμού για πέντε χρόνια. Επίσης, ήταν μέλος του Συμβουλευτικού Συμβουλίου του EuroCIO την ίδια περίοδο. Το 2005, ο Peter έλαβε το Βραβείο «CIO της χρονιάς» σε αναγνώριση της σημαίνουσας προσφοράς του. Από το 2008 ο Peter έχει διατελέσει σύμβουλος σε αρκετούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, όπου ανέλαβε ρόλους, όπως: Διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβουλευτικής σε θέματα διοίκησης 3Align και συν-πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τις ηλεκτρονικές δεξιότητες. Το Νοέμβριο του 2011 ο Peter Hagedoorn διορίστηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο ως ο πρώτος Γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού CIO (διάδοχος του EuroCIO).

94

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Edit Herczog

Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η Edit έγινε μέλος του MSZP (Ουγγρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος) το 1989. Από το 1998 ως το 2004, ήταν μέλος της Ουγγρικής Εθνικής Συνέλευσης. Από το 2007, η Edit είναι μέλος της Προεδρίας του Ουγγρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η Edit Herczog εξελέγη μέλος του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου το 2004 και ακολούθως έγινε πλήρες μέλος της επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή και αναπληρωματικό μέλος των Επιτροπών για τη Βιομηχανία, την Έρευνα και την Ενέργεια και τον Δημοσιονομικό Έλεγχο. Η Edit κατέχει τώρα θέση πλήρους μέλους στην Επιτροπή για τη Βιομηχανία, την Έρευνα και την Ενέργεια και θέσεις αναπληρωματικού μέλους στις Επιτροπές Δημοσιονομικού Ελέγχου και Προϋπολογισμού. Επίσης, είναι ταμίας της Ομάδας της Προοδευτικής Συμμαχίας Σοσιαλιστών και Δημοκρατικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επιπλέον, η Edit είναι μέλος της προεδρίας του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ενέργεια, του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Διαδίκτυο, του Kangaroo Group, του Φόρουμ για το Μέλλον της Πυρηνικής Ενέργειας και του Δικτύου Διατλαντικής Πολιτικής.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

95

John Higgins, CBE

Γενικός Διευθυντής DIGITALEUROPE Ο John Higgins διορίστηκε Γενικός Διευθυντής του DIGITALEUROPE, του συνδέσμου για τον κλάδο της ψηφιακής τεχνολογίας στην Ευρώπη, το Νοέμβριο του 2011, μετά από εννιά χρόνια στην ηγεσία του Βρετανικού μέλους του συνδέσμου, Intellect.

O John απασχολείται επαγγελματικά στον τομέα των ΤΠΕ για περισσότερο από 20 χρόνια. Το 1995, διορίστηκε CEO της Rocket Networks, μιας εταιρείας dot.com με έδρα την Καλιφόρνια, η οποία δημιούργησε τα πρώτα διαδικτυακά στούντιο ηχογράφησης στον κόσμο. Επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1998 και ανέλαβε Γενικός Διευθυντής του Computing Services and Software Association, έναν από τους προπάτορες της Intellect. Ο John είναι μέλος του διοικητικού σώματος του Πανεπιστημίου Warwick και πρόεδρος της επιτροπής ελέγχου του. Είναι, επίσης, πρόεδρος της επιτροπής για τις παγκόσμιες πολιτικές δράσεις του World IT Services Association, WITSA και μέλος του διοικητικού συμβουλίου για τις ηλεκτρονικές δεξιότητες, στο Βρετανικό συμβούλιο για τις δεξιότητες στον ψηφιακό τομέα. Έχει λάβει δύο προσωπικά βραβεία για την ξεχωριστή προσφορά του, πρώτα στον τομέα συνδέσμων το 2004 και κατόπιν στον κλάδο των τεχνολογιών πληροφοριών το 2008. Η βασίλισσα του απένειμε το μετάλλιο «Commander of the British Empire» (CBE – Διοικητικής της Βρετανική Αυτοκρατορίας) το 2005 για τις υπηρεσίες του στον κλάδο των ΤΠΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο.

96

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Alexa Joyce

Ανώτερη Υπεύθυνος Εταιρικής Ανάπτυξης European Schoolnet (Ευρωπαϊκό Σχολικό Δίκτυο) Η Alexa Joyce είναι Ανώτερη Υπεύθυνος Εταιρικής Ανάπτυξης στο European Schoolnet, το δίκτυο των Υπουργείων Παιδείας 30 Ευρωπαϊκών χωρών, όπου έχει αναλάβει να συνάπτει νέες μείζονες συνεργασίες και να ηγείται μιας σημαντικής πρωτοβουλίας έρευνας και ανάπτυξης στην εκπαίδευση των αντικειμένων STEM που ονομάζεται InGenious (www.ingenious-science.eu). Εργάζεται στο χώρο της εκπαίδευσης 13 χρόνια, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην εκπαίδευση των επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανολογίας και των μαθηματικών, καθώς και στο ρόλο της τεχνολογίας για την υποστήριξη της αναμόρφωσης των διδακτικών και μαθησιακών διαδικασιών. Επίσης, είναι Εκτελεστικός Σύμβουλος στο πρόγραμμα Hewlett-Packard STEM+ Catalyst, και είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις ψηφιακές Δεξιότητες (European e-Skills Association). Έχει επιμεληθεί και συντάξει σημαντικά κείμενα περί πολιτικών, όπως, μεταξύ άλλων, το Μανιφέστο των Ψηφιακών Δεξιοτήτων και τη λευκή βίβλο της Cisco για τις Γυναίκες και τις ΤΠΕ. Κυρίως επικεντρώνεται σε Ευρωπαϊκά ερευνητικά εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά έχει επίσης προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες στον ΟΟΣΑ, το IUPAC και την UNESCO (Παρίσι, Γαλλία και Μπανγκόκ, Ταϊλάνδη) αναφορικά με την παγκόσμια εκπαίδευση, καθώς επίσης την εκπαίδευση στην περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

97

Werner Korte

Διευθυντής, empirica Ο Werner B. Korte έχει αναλάβει τη διεύθυνση του empirica (www.empirica.com) από κοινού με τον Simon Robinson και είναι υπεύθυνος για τη διοίκηση πολλών από τα μεγαλύτερα ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα σε σχέση με τις ψηφιακές δεξιότητες και την αξιολόγηση πολιτικών, νέων μορφών εργασίας, την κοινωνία της πληροφορίας, στατιστικούς δείκτες για την συγκριτική αξιολόγηση των ψηφιακών δεξιοτήτων και άλλους τομείς. Πρόσφατα συναφή έργα των οποίων είχε την ευθύνη περιλαμβάνουν το «δεξιότητες στις ΤΠΕ», τη μελέτη αναφορικά με τον «Έλεγχο της προσφοράς και ζήτησης ψηφιακών δεξιοτήτων στην Ευρώπη» (2009-2010), και τη μελέτη eSkills21 αναφορικά με την «Αξιολόγηση της υλοποίησης της ανακοίνωσης για τις ψηφιακές δεξιότητες του 21ου αιώνα» για τη ΓΔ ΕΠΙΧ.

(2010). Ο Werner έχει επίσης ολοκληρώσει μελέτες σχετικές με τα «Προφίλ χωρών σε επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων» και τις «Στατιστικές Δεξιοτήτων» για τη Cisco Systems και – από το 2012 – θα αξιοποιηθεί ως συντονιστής έργου για τις μελέτες της ΓΔ ΕΠΙΧ. αναφορικά με «Το όραμα των ψηφιακών δεξιοτήτων, πλάνο πορείας και προβλεπτικά σενάρια» και τις «Ταμπέλες ποιότητας για την εκπαίδευση που προάγει τις ψηφιακές δεξιότητες».

98

Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Dr Bruno Lanvin

Εκτελεστικός Διευθυντής, INSEAD eLab Ο Dr Bruno Lanvin είναι πρώην ανώτερο στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Ηνωμένων Εθνών και νυν Εκτελεστικός Διευθυντής του INSEAD’s eLab. Το έργο του επικεντρώνει στην ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία, τις δεξιότητες και την κυβερνητική αναμόρφωση. Η συμμετοχή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει υπάρξει μακρόχρονη (συμμετέχοντας ειδικότερα στη δημιουργία και την ετήσια παραγωγή του Δείκτη Δικτυακής Ετοιμότητας (Networked Readiness Index) και της έκθεσης για την παγκόσμια κατάταξη τεχνολογικής ετοιμότητας «Global Information Technology Report» από το 2001). Διαδραματίζει ηγετικούς ρόλους στο έργο του INSEAD για την καινοτομία (ανάπτυξη του Προτύπου για την Ετοιμότητα Καινοτομίας (IRM), παραμετροποίηση του Δείκτη Παγκόσμιας Καινοτομίας (GII), παραγωγή δεξιοτήτων για καινοτομία – εργασία για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις Ευρωπαϊκές Επιχειρηματικές Συνόδους από το 2009). Στα είκοσι χρόνια του στα Ηνωμένα Έθνη, έχει αναλάβει ποικίλες ανώτερες θέσεις, μεταξύ των οποίων επικεφαλής επιτελείου (Chief of Cabinet) της Γενικής Διεύθυνσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, Επικεφαλής του Στρατηγικού Σχεδιασμού και αργότερα Επικεφαλής της Μονάδας για την Εμπορική Ανταγωνιστικότητα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων του UNCTAD/ SITE. Συχνός κεντρικός ομιλητής σε υψηλού επιπέδου συσκέψεις, ο Dr Lanvin προσφέρει τις συμβουλές του για στρατηγικά ζητήματα σε παγκόσμιες εταιρείες και κυβερνήσεις.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

99

Andrea Parola

Γενικός Υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (EeSA) Ο Andrea Parola είναι σύμβουλος με έδρα τις Βρυξέλλες. Είναι ο Γενικός Υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις Ψηφιακές Δεξιότητες (EeSA), μια πολυεταιρική πλατφόρμα με έδρα τις Βρυξέλλες. Ο EeSA ενεργεί ως πλατφόρμα αναφοράς της Ευρώπης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στις ΤΠΕ και ικανοτήτων για επαγγελματίες, επιτηδευματίες και πολίτες σε όλους τους τομείς και την κοινωνία, με στόχο τη διαμόρφωση μιας πιο ανταγωνιστικής και καινοτόμας Ευρώπης ίσων ευκαιριών. Ο Andrea προωθεί την ανταλλαγή ιδεών, την αφύπνιση και τις καλές πρακτικές στην Ευρώπη και υποστηρίζει την ανάπτυξη εργαλείων και μεθοδολογιών για τη διακυβέρνηση των ψηφιακών δεξιοτήτων. Ο Andrea ηγείται, επίσης, ως Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας που δημιούργησε το 2009, EU Strategy sprl, η οποία συμμετέχει σε έργα δημοσίου ενδιαφέροντος και δραστηριοποιείται επίσης στην παροχή νομικής υποστήριξης.

100 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Dr. Richard Straub

Γενικός Γραμματέας, European Learning Industry Group Στα τριάντα δύο χρόνια που υπηρετεί στην IBM, ο Dr. Richard Straub έχει αναλάβει καίριες διεθνείς θέσεις όπως του Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή της PC Europe και του Global Chief Learning Officer. Από το 2006, ξεκίνησε μια νέα καριέρα συνεργαζόμενος με μηκυβερνητικούς οργανισμούς ως στέλεχος μερικής απασχόλησης και κοινωνικός επιχειρηματίας. Είναι νυν μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Εξέλιξη του Μάνατζμεντ (EFMD) και Γενικός Διευθυντής του European Learning Industry Group (ELIG). Επιπλέον, διατήρησε το στρατηγικό ρόλο του συμβούλου στην IBM Global Education Industry. Ως κοινωνικός επιχειρηματίας, ο Richard ίδρυσε το 2008 την Peter Drucker Society of Austria και το 2010 την Peter Drucker Society Europe. Είναι πρόεδρος και των δύο. Αποστολή της Peter Drucker Society είναι να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη βελτίωση του μάνατζμεντ ως έχοντος ζωτικό ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία. Η Drucker Society διοργανώνει ετησίως το Φόρουμ Global Peter Drucker στη Βιέννη – η τέταρτη έκδοση θα πραγματοποιηθεί το Νοέμβριο του 2012.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

101

Don Tapscott Ο Don είναι μια από τις κορυφαίες αυθεντίες στον κόσμο σε θέματα καινοτομίας, μέσων και οικονομικής και κοινωνικής επίδρασης της τεχνολογίας και συμβουλεύει επιχειρηματικούς και κυβερνητικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο. Έχει συγγράψει ή συμμετάσχει στη συγγραφή 14 πολυδιαβασμένων βιβλίων, στα οποία συγκαταλέγεται το μπεστ σέλερ του 1992 Paradigm Shift. Η επιτυχία του 1995 The Digital Economy (Η ψηφιακή Οικονομία) μετέβαλε τη σκέψη αναφορικά με τη μετασχηματιστική φύση του διαδικτύου σε όλο τον κόσμο και δύο χρόνια αργότερα, όρισε τη Γενιά του Διαδικτύου (Net Generation) και το «ψηφιακό χάσμα» στο Growing Up Digital (Μεγαλώνοντας ψηφιακά). Το έργο του 2000, Digital Capital (Ψηφιακή πρωτεύουσα), εισήγαγε σημαίνουσες έννοιες, όπως του «επιχειρηματικού ιστού» και περιγράφηκε από το BusinessWeek ως «απόλυτα διαφωτιστικό». Το Wikinomics: How Mass Collaboration Changes Everything (Wikinomics: Πώς η μαζική συνεργασία αλλάζει τα πάντα) ήταν το βιβλίο μάνατζμεντ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2007 και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 25 γλώσσες. Το Economist αποκάλεσε το πιο πρόσφατο έργο του, Macrowikinomics: Rebooting Business and the World (Macrowikinomics: Επανεκκίνηση των Επιχειρήσεων και του Κόσμου) μια «κατά τον Schumpeter ιστορία δημιουργικής καταστροφής» και είπε ότι το βιβλίο «είναι ένα σχέδιο παιχνιδιού για την αποκατάσταση ενός διαλυμένου κόσμου». Επί 30 χρόνια, ο Don εισήγαγε πολλές θεμελιώδεις ριζοσπαστικές έννοιες που είναι κομμάτι της σύγχρονης γνώσης. Το 2011, το όνομα του Don πέρασε από τη λίστα Thinkers50 των 50 πιο σημαντικών στοχαστών του μάνατζμεντ στη λίστα των 50 κορυφαίων στοχαστών στον επιχειρηματικό κόσμο παγκοσμίως, κερδίζοντας την πέμπτη θέση στη λίστα. Υπήρξε, επίσης, επιλαχών ως ο Κορυφαίος Στοχαστής του Κόσμου για την Παγκοσμιοποίηση και το Macrowikinomics ήταν επιλαχόν για τον τίτλο του καλύτερου επιχειρηματικού βιβλίου των τελευταίων δύο ετών. Είναι μέλος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και εντεταλμένος καθηγητής του μάνατζμεντ στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς κάποια πιο παραγωγική και διεισδυτική προσωπικότητα που να έχει επηρεάσει τόσο πολύ την ερμηνεία της ψηφιακής επανάστασης και της επίδρασής της στον κόσμο.

102 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

John Vassallo

Αντιπρόεδρος Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Αναπληρωτής Γενικός Σύμβουλος, Microsoft Europe Ο John Vassallo ηγείται του τμήματος Εταιρικών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Microsoft και της Ρυθμιστικής ομάδας στις Βρυξέλλες. Η θέση του δημιουργήθηκε για να προάγει το διάλογο της εταιρείας με την ρυθμιστική κοινότητα που είναι υπεύθυνη για τις πολιτικές της ΕΕ. Ο John Vassallo είναι πρώην Πρόεδρος του AmCham EU, του οργανισμού που αντιπροσωπεύει 140 εταιρείες Αμερικανικής καταγωγής στα Ευρωπαϊκά Ιδρύματα και κυβερνήσεις της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Από το 1993 ως το 1997, ο John ήταν Πρεσβευτής της Μάλτας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και το Βέλγιο, όπου διαπραγματεύτηκε τη χρονική στιγμή ένταξης της χώρας του στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Κατόπιν, έγινε Ανώτερος Σύμβουλος και Διευθυντής του Γραφείου Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της General Electric, με έδρα τις Βρυξέλλες, θέση την οποία κατείχε μέχρι την ένταξή του στη Microsoft το 2008.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΣΥΝΕΡΓΑΤΏΝ

103

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΈΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ Accenture. (2008). One step ahead of 2011. A new horizon for working women. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Accenture: http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments/Local_ Germany/PDF/2008_ANewHorizonforWorkingWomen.pdf Accenture. (2010). Women Leaders and Resilience – Perspectives from the C-Suite. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Accenture: http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments/PDF/ Accenture_Womens_Research_Women_Leaders_and_Resilience3.pdf Ala-Mutka, K., Punieand, Y., & Redecker, C. (2008). Digital Competence for Lifelong Learning. Σύνοψη πολιτικής. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. JRC Technical Notes ( JRC48708). Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του JRC: http://ftp.jrc.es/EURdoc/JRC48708.TN.pdf Andersson, T., Curley, M., & Formica, P. (2010). Knowledge driven entrepreneurship. The key to social and economic transformation.

(Innovation, Technology, and Knowledge Management). New York: Springer.

BERR, BCS, e-Skills UK, & Intellect. (2008). Women in IT Scorecard.

A definitive up to date evidence base for data and commentary on women in IT employment and education. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα Εθνικών Αρχείων του ΗΒ: http://webarchive.nationalarchives.gov. uk/20100421065100/e-skills.com/research-and-policy/2535 Britain Works Program: http://www.microsoft.com/uk/britainworks/ britainworks.aspx Cattaneo, G., Husing, T., Kolding, Korte, W.B., & M., Lifonti, R. (2009).

Monitoring e-Skills demand and supply in Europe. Current situation, scenarios, and future development forecasts until 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου από την ιστοσελίδα ελέγχου του eSkills: http://www.eskillsmonitor.eu/documents/e-Skills%20Monitor2010_brochure.pdf Cedefop. Skill supply and demand in Europe. Medium Term forecast up to 2020. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Cedefop. http://www.cedefop.europa.eu/EN/Files/3052_en.pdf

104 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Επιχειρηματική Αρχή της Δανίας και Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012).

European High Level Conference: A Single Digital Market by 2015 A driver for economic growth and jobs. Ανακτήθηκε από την Δανέζικη Προεδρία της ιστοσελίδας του Συμβουλίου της ΕΕ. Βλέπε επίσης στα πρακτικά την πρόταση του πρώην πρωθυπουργού της Φινλανδίας, Esko Aho, για την ανακατανομή των Ευρωπαϊκών Δομικών Κονδυλίων στον τομέα των ΤΠΕ http://eu2012.dk/en/Meetings/Conferences/ Feb/A-Single-Digital-Market-by-2015 Devillard, S., Desvaux, G., & Baumgartner, P. (2007). Women Matter.

Gender diversity, a corporate performance driver. McKinsey & Company. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της εταιρείας McKinsey & Company DIGITALEUROPE: http://www.digitaleurope.org/ Dolton, P., & Pelkonen, P. (2008) The wage effects of computer use.

Journal of Industrial Relations, 46 (4), 587-630.

EU Women: https://www.facebook.com/euwomen http://linkd.in/euwomen; @EUWomen Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση για την Εκπαίδευση και τον Πολιτισμό, (2007). Οι καίριες ικανότητες για τη δια βίου μάθηση – Ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο, Επίσημη εφημερίδα, L 394. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/dgs/ education_culture/publ/pdf/ll-learning/keycomp_en.pdf Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Ερευνών. (2009). She figures 2009, Statistics and Indicators on Gender Equality in Science. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/research/ science-society/document_library/pdf_06/she_figures_2009_en.pdf Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Demography Report 2008: Meeting Social Needs in an Ageing Society. Brussels: SEC (2008) 2911. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/social/ BlobServlet?docId=709&langId=en Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γενική Διεύθυνση για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και τις Ίσες Ευκαιρίες. (2012). European Vacancy Monitor. (Τεύχος αρ.5/Ιανουάριος 2012). Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docI d=7314&langId=en

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΈΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ

105

Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γενική Διεύθυνση για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και τις Ίσες Ευκαιρίες. (2011). Employment and Social Developments in Europe 2011. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId= 7294&langId=en Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γενική Διεύθυνση για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και τις Ίσες Ευκαιρίες. Πρωτοβουλία για Νέες Δεξιότητες για Νέα Επαγγέλματα. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=568 Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων: http://eskills-week.ec.europa.eu European Foundation for Management Development (EFMD): http://efmd.org/ European Institute of Innovation & Technology (EIT). EIT ICT Labs -Knowledge and Innovation Communities (KICs): http://eit.ictlabs.eu/ European Learning Industry Group (ELIG): http://elig.org/ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο. (2004). Απόφαση αρ. 2241/2004/ ec του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στις 15 Δεκεμβρίου 2004 αναφορικά με ένα ενιαίο κοινοτικό πλαίσιο για τη διαφάνεια των προσόντων και των ικανοτήτων (Europass). Επίσημη Εφημερίδα, L 390/6 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο. (2006). Σύσταση 2006/962/ EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στις 18 Δεκεμβρίου 2006 αναφορικά με τις καίριες ικανότητες για τη δια βίου εκπαίδευση. Επίσημη Εφημερίδα, L 394. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ. do?uri=CELEX:32006H0962:EN:NOT European Schoolnet (EUN): http://www.eun.org Eurostat (2012). Ποσοστά ανεργίας στην EΕ-27, EA -17, ΗΠΑ και Ιαπωνία, προσαρμοσμένα ανά εποχή, Ιανουάριος 2000 Ιανουάριος 2012. Ανακτήθηκαν από την ιστοσελίδα της Eurostat: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index. php?title=File:Unemployment_rates_EU-27,_EA-17,_US_and_Japan,_ seasonally_adjusted,_January_2000_-_January_2012.PNG&fi%20 letimestamp=20120301094746

106 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Eurostat. (2012). Ποσοστά νεανικής ανεργίας, EΕ-27 και EA -17, προσαρμοσμένα ανά εποχή, Ιανουάριος 2000 - Ιανουάριος 2012. Ανακτήθηκαν από την ιστοσελίδα βιβλιογραφικών αναφορών της Eurostat: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index. php?title=File:Youth_unemployment_rates,_EU-27_and_EA-17,_ seasonally_adjusted,_January_2000_-_January_2012.PNG&fi%20 letimestamp=20120301094915 FDM Group. (2011). Dedicated to Women in IT. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του ομίλου FDM Group. http://www.fdmgroup.com/us-about_us-women_in_it Forge, S., Blackman, C., Bohlin, E., & Cave, M. (2009). A Green Knowledge Society. An ICT policy agenda to 2015 for Europe’s future knowledge society. SCF Associates Ltd. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/information_society/ eeurope/i2010/docs/i2010_high_level_group/green_knowledge_ society.pdf Green, J. (2007). Democratizing the Future. Towards a new era of creativity and growth. Philips Design. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Philips Design: http://www.design.philips.com/philips/shared/assets/ Downloadablefile/democratizing-the-future-14324.pdf Hagel, J., Brown, J. S., & Davidson, L.. (2009). Measuring the Forces of Long Term Change: The 2009 Shift Index, Deloitte Center for the Edge. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του Deloitte: http://www.deloitte.com/view/en_EC/ec/ca2c68c3dc794210VgnVC M200000bb42f00aRCRD.htm Hasebrink, U., Görzig, A., Haddon, L., Kalmus, V., Livingstone, S., & members of the EU Kids Online network. (2011). Μοτίβα κινδύνου και ασφάλειας στο διαδίκτυο. Εις βάθος αναλύσεις από την Έρευνα περί Παιδιών στο Διαδίκτυο της ΕΕ, σε νέους ηλικίας 9 έως 16 ετών και τους γονείς τους σε 25 Ευρωπαϊκές χώρες. Πρόγραμμα Ασφαλέστερου Διαδικτύου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του London School of Economics: http://www2.lse.ac.uk/media@lse/research/ EUKidsOnline/D5%20Patterns%20of%20risk.pdf Hausmann, R., Tyson, L. D. & Zahidi, S. (2011). Global Gender Gap report 2011. World Economic Forum (WEF ). Έκθεση Insight. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της WEF: http://www3.weforum.org/ docs/WEF_GenderGap_Report_2011.pdf

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΈΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ

107

i2010. High Level Group. (2009) Benchmarking Digital Europe. 20112015 a conceptual framework. i2010 Information Space. Innovation & investment in R&D. Inclusion (issue no: 27, October, 2009), 16-19. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/i2010/docs/ benchmarking/benchmarking_digital_europe_2011-2015.pdf ITL Research. Innovative Teaching and Learning: http://www.itlresearch.com/ Kolding, M., Robinson, C., & Ahorlu, M. (2009) Post Crisis: e-Skills are needed to Drive Europe’s Innovation Society. ICD White Paper. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2012 από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/ idc_wp_november_2009_en.pdf Lanvin, B. & Fonstad, N. (2009). Who cares? Who dares? Providing the skills for an innovative and sustainable Europe. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου, 2012, από την ιστοσελίδα του INSEAD: http://www.insead.edu/elab Lanvin, B. & Fonstad, N. (2010). Strengthening e-Skills for Innovation in Europe. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου, 2012, από την ιστοσελίδα του INSEAD: http://www.insead.edu/elab Le Monde. (2005). L’Europe est la dernière utopie réaliste (Η Ευρώπη είναι η τελευταία ρεαλιστική ουτοπία), (Συνέντευξη με τον Mario Vargas Llosa), Παρίσι, 2005.

Livingstone, I., & Hope, A. (2011) Next Gen. Transforming the UK into the world’s leading talent hub for the video games and visual effects industries. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου, 2012, από την ιστοσελίδα της Nesta: http://www.nesta.org.uk/library/documents/NextGenv32.pdf Livingstone, S., & WanMedia, Y. (2011). Literacy and the Communications Act. What has been achieved and what should be done.

LSE Media Policy Project: Media policy brief 2. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του LSE: http://eprints.lse.ac.uk/38613/1/LSEMPPBrief2.pdf http://blogs.lse.ac.uk/mediapolicyproject/2011/06/13/media-literacy/ Mann, A. (2012). It’s who you meet: why employer contacts at school make a difference to the employment prospects of young adults. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου, 2012, από την ιστοσελίδα της Ομάδας Εργασίας για την Εκπαίδευση και του Εργοδότες: http://www.educationandemployers.org/ media/15052/its_who_you_meet_final_report.pdf

108 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

McKinsey & Company. (2008). Women Matter. Female leadership, a competitive edge for the future. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της εταιρείας McKinsey & Company Molinsky, A., Davenport, D., Iyer, B. & Davidson, C. (2012). Three skills every 21st century manager needs. Harvard Business Review, 90 (1/2), pages 139-143.

Nef consulting. Social Return On Investment (SROI ). Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του νέου ιδρύματος οικονομικών: http://neweconomics. org/projects/social-return-investment Renkin, T. (2012). The global race for excellence and skilled labour.

Current Issues. Technology and innovation. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου, 2012, από την ιστοσελίδα της Deutsche Bank/DB Research: http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-PROD/ PROD0000000000285883.pdf?kid=dbr.inter_ghpen.headline ROSE – The Relevance of Science Education. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου του Όσλο: http://www.uv.uio.no/ils/english/ research/projects/rose/ Schiebinger, L. & Schraudner, M. (2011). Interdisciplinary Approaches to Achieving Gendered Innovations in Science, Medicine and Engineering. Interdisciplinary Science Reviews, 36 (2), 154-67. Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου του Στάφορντ: http://genderedinnovations.stanford.edu/ISR_07_Schiebinger.pdf The Budapest IWD Centenary Declaration 2011 Σε υποστήριξη ενός Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων για την Ψηφιακή Ατζέντα. Κοινό υψηλού επιπέδου συνέδριο «Γυναίκες στις θετικές επιστήμες, την καινοτομία και την τεχνολογία στην ψηφιακή εποχή» της Γενικής Διεύθυνσης για την Κοινωνία της Πληροφορίας και των Μέσων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ουγγρικής Προεδρίας της ΕΕ. Ανακτήθηκε από το http://www.asszisztencia.hu/ntit/index.php?menu=9 The Economist Intelligence Unit 2008. (2008). How technology sectors grow - Benchmarking IT industry competitiveness 2008. Έκθεση, Σεπτέμβριος 2008

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΈΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ

109

Το μανιφέστο αυτό συνετάχθη από το European Schoolnet και το DIGITALEUROPE στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Ψηφιακών Δεξιοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψηφιακών Δεξιοτήτων αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και χρηματοδοτείται από το ΠρόγραμμαΠλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία (CIP), το οποίο επιδιώκει να προάγει την ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

Εκδότης

European Schoolnet (EUN Partnership AISBL), Rue de Trèves 61, Βρυξέλλες, 1040, Βέλγιο Επιμελητές Caroline Bergaud, Natalia Kurop, Alexa Joyce και Colleen Wood Σχεδιασμός, Ηλεκτρονική Έκδοση και Εκτύπωση Josworld, Βέλγιο και Hofi Studio, Δημοκρατία της Τσεχίας Συντονισμός μετάφρασης Danosh Nasrollahi

110 Το μανιφέστο των ψηφιακών δεξιοτήτων

Συνεργάτες Pilar del Castillo Vera Martin Curley Eva Fabry Michael Gorriz Peter Hagedoorn Edit Herczog John Higgins CBE Alexa Joyce Werner Korte Bruno Lanvin Andrea Parola Richard Straub Don Tapscott John Vassallo ISBN 9789490477301 - EAN: 9789490477301 αριθμός εκτυπωθέντων αντιτύπων 14.000

Δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο 2012. Οι απόψεις που διατυπώνονται στο παρόν δημοσίευμα είναι των συντακτών και όχι απαραιτήτως του European Schoolnet, του DIGITALEUROPE, του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τις ηλεκτρονικές δεξιότητες ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το βιβλίο αυτό δημοσιεύτηκε υπό τους όρους και προϋποθέσεις που ορίζει η άδεια χρήσης Creative Commons Attribution 3.0 Unported licence (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/).

111

ΤΟ ΜΑΝΙΦΈΣΤΟ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΔΕΞΙΟΤΉΤΩΝ Όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον κόσμο, η βιομηχανική οικονομία και πολλοί από τους θεσμούς της αρχίζουν να αποτυγχάνουν. Την ίδια στιγμή, τα περιγράμματα νέων επιχειρήσεων, κλάδων και ενός νέου πολιτισμού αρχίζουν να διαφαίνονται καθαρά. Για το λόγο αυτό, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα διογκούμενο χάσμα ψηφιακών ικανοτήτων μεταξύ των απαιτήσεων για ψηφιακό μετασχηματισμό από τη μια, και των δεξιοτήτων, πρακτικών γνώσεων και ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού από την άλλη. Για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η ψηφιακή επανάσταση και την παρακολούθηση του παγκόσμιου ανταγωνισμού, η Ευρώπη καλείται επειγόντως να διαμορφώσει ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Συνεργαζόμενα, η βιομηχανία, το εκπαιδευτικό σύστημα και οι κυβερνήσεις έχουν τη δύναμη να διασφαλίσουν μακρόχρονη δράση και επιτυχία που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, θα παράγουν ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη. Το Μανιφέστο αυτό αποτελεί προσχέδιο για την υλοποίηση αυτού. Βασίζεται σε απόψεις που αφορούν σε ένα ευρύ φάσμα τομέων και η ανάγνωσή του επιβάλλεται για όσους ενδιαφέρονται για την κατάκτηση, καλλιέργεια και διατήρηση ταλέντων που κατέχουν ψηφιακές δεξιότητες τον 21ο αιώνα. «Το χάσμα των ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί πρόβλημα επικών διαστάσεων. Οι αγορές εργασίας είναι πλέον παγκόσμιες και δεδομένων των δικτυωμένων επιχειρηματικών μοντέλων, οι εργαζόμενοι της γνώσης αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό σε πραγματικό χρόνο. Εργαζόμενοι και διοικούντες πρέπει να μαθαίνουν, να προσαρμόζονται και να αποδίδουν όπως ποτέ στο παρελθόν».

Don Tapscott O Don Tapscott είναι μια παγκοσμίως ηγετική αυθεντία σε θέματα καινοτομίας, μέσων, και της οικονομικής και κοινωνικής επίδρασης της τεχνολογίας, ενώ προσφέρει συμβουλευτική σε επιχειρηματικούς και κυβερνητικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο. Ο Don είναι ο συγγραφέας 14 βιβλίων με πολυάριθμες πωλήσεις που πραγματεύονται την τεχνολογία στις επιχειρήσεις και την κοινωνία, με πιο πρόσφατο (σε συνεργασία με τον D. Williams) το Macrowikinomics, το οποίο το The Economist αποκάλεσε ως μια «κατά τον Schumpeter ιστορία δημιουργικής καταστροφής» και το Huffington Post είπε ότι το βιβλίο «δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα σχέδιο παιχνιδιού για την αποκατάσταση ενός σπασμένου κόσμου». Ο Don διευθύνει μια έρευνα επί νέων μοντέλων για την επίλυση προβλημάτων και διακυβέρνηση σε παγκόσμιο επίπεδο.