European Expression - Issue 63 by European Expression

ΔΙΕΥΘ. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ: ΟΜΗΡΟΥ 54 • 106 72 ΑΘΗΝΑ ΚωδικΟς εντΥπου: 1413

Οικουμενικότητα και παγκόσμια διακυβέρνηση

e c n ? a a n t r i e n v g o o g c n a i r r Te Terra ή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ E Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α

Ε Κ Δ Ο Σ Η

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ

Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ

έτος ιδρυσης: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 17 • ΤΕΥΧΟΣ 63 • OKTΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ: "ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕΣΜΟΙ", Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο

4 Terra governance ή terra incognita?..........................................................................................5 Του Νίκου Γιαννή

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

ΚωδικΟς εντύπου: 1413

4 Συνευθύνη για την εξασφάλιση της παγκόσμιας αλληλεγγύης..........................................6 Του Κόφι Ανάν 4 Η πρόκληση της οικουμενικότητας και της παγκοσμιοποίησης για την Ελλάδα..........11 Συνέντευξη με τον Υφυπουργό Εξωτερικών κ. Θόδωρο Κασίμη 4 Η Παγκοσμιοποίηση γιατρεύει την φτώχεια Οι ελεύθερες αγορές μειώνουν την εξαθλίωση,ωστόσο το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών μεγαλώνει! ................13 Του Jan Cienski 4 Η Ευρώπη απέναντι στην Παγκοσμιοποίηση........................................................................15 Ομιλία του Ευρωπαίου Επίτροπου Εμπορίου Pascal Lamy 4 Συνέντευξη & σχολιασμός δυο διαφορετικών Ακαδημαϊκών Στάσεων ..........................18

ΕΚΔΟΤΗΣ- ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Ομήρου 54 - Αθήνα - 106 72 Τηλ.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Νίκος Γιαννής ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: Ντένια Μόρφη ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Κατερίνα Ανδρωνά ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Robert Castel, Jan Cienski, Χρήστος Αλεξόπουλος, Ευρυνόμη Ζάβρα, Jurgen Habermas, Ronald de Heer, Ελένη Καββαδία, Θόδωρος Κασσίμης, Νίκος Λαζαρίδης, Bασίλης Τζεβελέκος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ» ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ: iForce Επικοινωνίες Α.Ε.

4 Το χτίσιμο μιας ενεργού πολιτικά Ευρώπης...........................................................................21 Του Jürgen Habermas 4 Επανεξέταση της Κοινωνικής Προστασίας................................................................................ Του Robert Castel 4 Τowards a “parliamentarisation” of the EU?..........................................................................25 Του Vassili P. Tzevelekou 4 Οι δραστηριότητες της Ευρ. Τρ. Επενδύσεων στις μεσογειακές χώρες εταίρους...........31 Της Ελένης Καββαδία 4 Πολιτική σε συνθήκες σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και πολυπλοκότητας..............35 Του Χρίστου Σ. Αλεξόπουλου

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ 4 Το ζήτημα της διεύρυνσης και η ικανότητα απορρόφησης της Ε.Ε................................. 36 Του Νικόλαου Γ. Λαζαρίδη

ΙΣΤΟΡΙΑ 4 Από την “εμφύλια” διαμάχη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση (1940-1950).............................39 Της Ευρυνόμης Ζάβρα

ΕΙΠΑΝ 4 The History of the Future...........................................................................................................44 4 Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ.............................................................................................................44

ΜΚΟ access2democracy: . .........................................................................................................................45 50 χρόνια Ευρωπαϊκή Ένωση: η Ελλάδα στην Ευρώπη η Ευρώπη στον κόσμο....................46 Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ ΜΕ ΠΟΔΗΛΑΤΟ...............................................................................................48 Τα νέα της «Έκφρασης»...................................................................................................................49

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

contents

vropaiki EkfraSsi E q u a rter l y e d ition on euro p e a n issues

First Published: 1989 • ISSN: 1105-8137 • EURO 5 • YEAR 17 • VOL. 63 • OCTOBER - NOVEMBER - DECEMBER 2006 PROPRIETOR - EDITION:

"European Society, Politics, Ex-

pression, Institutions", non Profit Making Company 54 Omirou St., Athens 106 72 Tel.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr EDITOR - PUBLISHER BY LAW: Nicos Yannis PUBLISHING DIRECTOR: Denia Morfi DIRECTION: Katerina Androna CONTRIBUTORS in this issue: Robert Castel, Jan Cienski, Christos Alexopoulos, Evrinomi Zavras, Jurgen Habermas, Ronald de Heer, Helen Kavvadia, Theodoros Kassimis, Nicos Lazarides, Vassilis P. Tzevelekos TECHNICAL ADVISOR: Hilieha PUBLIC RELATIONS iForce Epikinonies SA

4 Terra governance ή terra incognita?..........................................................................................5 Nicos Yannis

UNIVERSALITY AND GLOBAL GOVERNANCE 4 Co-responsibility to guarantee global solidarity,.....................................................................6 Cofi Annan 4 The challenge of universality and globalization for Greece.................................................11 4 Theodoros Kassimis 4 The activity of the European Investment Bank (EIB) and its Facility for Euro-Globalisation cures poverty.......................................................................................13 Jan Cienski 4 Europe in front of globalisation................................................................................................15 Pascal Lamy 4 Two different academic attitudes about globalisation..........................................................18

EUROPE AND GLOBAL GOVERNANCE 4 Building a politically active Europe..........................................................................................21 Jürgen Habermas 4 Social security revisited.................................................................................................................. Robert Castel 4 Τowards a “parliamentarisation” of the EU?..........................................................................25 Vassili P. Tzevelekos 4 Mediterrannean Investment and Partnership (FEMIP) in 2006........................................31 Helen Kavvadia 4 Politics in the era of globalization and complexity................................................................35 Christos Alexopoulos

THE ENLARGEMENT PROCESS 4 The enlargement process and EU’s capacity to absorb new candidates........................... 36 Nicos Lazarides

HISTORY 4 From the “civil war” towards the European integration (1940-1950)................................39 Evrinomi Zavras

EXEPTS 4 The History of the Future...........................................................................................................44 4 The world and ourselves.............................................................................................................44

NCO access2democracy: . .........................................................................................................................45 50 years European Union, Greece in Europe, Europe in the world.........................................46 Come with us on a ride in the city of Marathon.........................................................................48 Evropaiki Ekfrassi news...................................................................................................................49 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Terra governance ή Terra incognita?

αταρχήν να συνειδητοποιήσουμε τη νέα δικαιώματα, το κράτος δικαίου και η παγκόσμια ασφάλεια πραγματικότητα: όλοι οι άνθρωποι και αναρριχώνται όλο και ψηλότερα στις προτεραιότητες της οιόλες οι κοινωνίες του κόσμου τελούν πλέ- κουμενικής κοινής γνώμης. Η ανεκτικότητα, η ελευθερία και ον σε τέτοιο βαθμό όχι μόνο αλληλεπίδρα- η ισοτιμία πρέπει να γίνουν κατευθυντήριες αρχές ώστε οι σης αλλά και αλληλεξάρτησης, ώστε είναι παραπάνω στόχοι να πάρουν σάρκα και οστά. αναπόφευκτη μια ελάχιστη κοινή ευθύνη για ότι συμβαίνει οπουδήποτε στον κόσμο. Ωστόσο η συζήτηυτή η κοινωνία πολιτών χωρίζεται σε δύο κατηγοση σχετικώς με τη δημιουργία μιας παγκόσμιας δημοκρατίας, ρίες: σε εκείνους που αρνούνται διαρρήδην την παδεν έχει ακόμη καλά - καλά ξεκινήσει. Η πολιτική οργάνωγκοσμιοποίηση και διαδηλώνουν εναντίον των διεση της παγκοσμιοποίησης θεωρείται από τους «ρεαλιστές» θνών οργανισμών, κυρίως των οικονομικών και σε εκείνους των εθνικών πολιτικών ως εξωπραγματική ή ουτοπική ανα- που διεκδικούν την άσκηση επιρροής επί των αποφάσεων ζήτηση ρομαντικών ιδεολόγων ή αφελών που λαμβάνονται επιδιώκοντας την ένταυπερευαίσθητων ανθρωπιστών. Εδώ και 40 ξη τους στο πολύπλοκο διεθνές σύστημα Η ελληνική χρόνια υπό τον γενικό όσο και περιοριστιπου, αν και ατελέσφορο προς το παρόν, συνεισφορά στη νέα κό τίτλο «Ανάπτυξη» (Development) –δύσυνιστά το πρωτόλειο μιας παγκόσμιας διοικουμενικότητα, σληπτου νοήματος όρος για τους περισσοακυβέρνησης, όχι βέβαια ακόμη μιας παη στηριγμένη στην τέρους– εκδηλώνεται διεθνώς η όποια αλγκόσμιας δημοκρατίας, μιας παγκόσμιας κλασσική παράδοση ληλεγγύη των ανεπτυγμένων κρατών προς ομοσπονδίας. τις αναπτυσσόμενες χώρες (πραγματικός και όχι μόνον, είναι το ευφημισμός, χρησιμοποιούμενος αντί του άν λοιπόν εμφορούμαστε από μια διακύβευμα της γενιάς πολιτικώς ανορθόγραφου όρου Τρίτος Κότέτοια εποικοδομητική διάθεση μας, με στόχο όχι μόνον σμος), όπου και εξαντλείται η κοινή ευθύπρέπει να είμαστε έτοιμοι να συμια ισχυρή Ελλάδα νη. Γι’ αυτό ακριβώς η παγκοσμιοποίηση γκρουστούμε με προκαταλήψεις και να αλλά και έναν κόσμο δεν θεωρείται ακόμη μια θετική δύναμη προβούμε σε δυσάρεστες παραδοχές. Οι αναπροσανατολισμένο προς το καλό όλων, αλλά μια τουλάχιστον φυσικοί πόροι εξαντλούνται και θα πρέπει περισσότερο προς τις αμφίβολη διεργασία που αφήνει στο πενα καταβάλλουμε χρόνο και χρήμα για τη ανθρωπιστικές αξίες, ριθώριο πολλούς ανθρώπους, τόσο εντός διατήρηση της ποιότητας της ζωής μας. Διτην άμεση δημοκρατία όσο και κυρίως εκτός των ανεπτυγμένων αλογή των απορριμμάτων στην πηγή σηκοινωνιών. Κινητήρια δύναμη, μάλλον πεμαίνει να γίνει ο καθένας μας σκουπιδιάκαι την αρμονία του ρισσότερο από κάθε άλλη αντίστοιχη περίρης των σκουπιδιών που παράγει. Η εξοισυνόλου. σταση στον ρου της ιστορίας, είναι η ανακονόμηση ενέργειας και νερού σημαίνει δυόμενη παγκόσμια κοινωνία πολιτών. ξεβόλεμα και μια επιπλέον σκοτούρα. Αν Αυτή δεν αντιπροσωπεύει ψηφοφόρους, εκπροσωπεί όμως μέχρι το 2040 διαθέτουμε οποιοδήποτε «ανταλλακτικό» του αξίες, αυτή είναι η ύψιστη νομιμοποίηση. Μια φιλική προς το οργανισμού μας σειρά προβλημάτων βιοηθικού χαρακτήρα περιβάλλον και κοινωνικά δίκαιη παγκόσμια διακυβέρνηση πρέπει στο μεταξύ να απαντηθούν. Οι αποφάσεις δεν μποφαίνεται πως γίνεται πλέον κοινή απαίτηση. Τα ανθρώπινα ρούν να λαμβάνονται στη βάση της ομοφωνίας και του επα-

“

”

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

πειλούμενου βέτο, καθώς αυτό δεν είναι ούτε δημοκρατικό ούτε αποτελεσματικό, ειδικώς σε σχέση με επείγοντα και σοβαρά προβλήματα. Να περάσουμε από τα διεθνή συνέδρια, στις διασκέψεις και από εκεί στις διεθνείς συνελεύσεις, δίνοντας νέους ορισμούς και εφευρίσκοντας νέους συμβιβασμούς ανάμεσα στην αντιπροσωπευτικότητα, τη συναίνεση, τον πειθαναγκασμό, τη δημοκρατική λογοδοσία, τη νομιμότητα και την οικουμενικά κοινωφελή αποτελεσματικότητα. Η κοινωνική δικαιοσύνη δεν αφορά μόνο τη διανομή του παραγόμενου πλούτου αλλά και τη συμμετοχή στην παραγωγή του, καθώς και τις ασθένειες –βιολογικές και κοινωνικές– που συνδέονται με την ένταση και την αναπόφευκτη ανασφάλεια της εργασίας. Να οικοδομήσουμε μια ηθική επιχειρηματικότητα. Τα κεκτημένα δικαιώματα τόσο του τζίτζικα όσο και του μέρμηγκα θα παραμείνουν αναφαίρετα, η παγκόσμια κοινωνία όμως θα πρέπει να βρίσκει διεξόδους όλο και πιο πολύ ανεξαρτήτως εθνικών συνόρων, ανακαλύπτοντας πάλι τον Αίσωπο και προάγοντας τον ίσως σε global ethical stakeholder.

ι’ αυτό πρέπει ν’ αλλάξει η φυσιογνωμία των διεθνών οικονομικών οργανισμών όπως της Διεθνούς Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου κ.λπ. ενσωματώνοντας αυτή τη νέα πολιτική ευθύνη. Να ισχυροποιηθεί η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και να δοθούν δικαιώματα τόσο στους κοινοβουλευτικούς όσο και στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, σε όλες τις βαθμίδες του οργανισμού. Να δημιουργηθούν ή ενισχυθούν περιφερειακοί οργανισμοί με γνώμονα την κατίσχυση της ειρήνης δια του δικαίου και της οικονομικής συνεργασίας, όπως συνέβη με τα ευρωπαϊκά κράτη. Η ΕΕ να αναλάβει τις ιστορικές της ευθύνες στην πορεία αυτή.

ελληνική συνεισφορά στη νέα οικουμενικότητα, η στηριγμένη στην κλασσική παράδοση και όχι μόνον, είναι το διακύβευμα της γενιάς μας, με στόχο όχι μόνον μια ισχυρή Ελλάδα αλλά και έναν κόσμο αναπροσανατολισμένο περισσότερο προς τις ανθρωπιστικές αξίες, την άμεση δημοκρατία και την αρμονία του συνόλου. Νίκος Γιαννής

Συνευθύνη Το κείμενο που ακολουθεί είναι ο λόγος που απηύθυνε στις 11 Δεκεμβρίου 2006, ο γ.γ. του Ο.Η.Ε. Κόφι Ανάν στο Προεδρικό Μουσείο και Ανεξάρτητη Βιβλιοθήκη Τρούμαν, στο Μισούρι. Επιμέλεια - Μετάφραση:

Διονυσία Ρηγάτου

Νεολαία Ευρωπαϊκή Έκφραση

ας ευχαριστώ πολύ, κ. γερουσιαστά (Χάγκελ) για την υπέροχη εισαγωγή. Είναι τιμή μου να με παρουσιάζει ένας τόσο διακεκριμένος νομοθέτης από τον οποίο είχα πάντα μεγάλο σεβασμό. Ευχαριστώ επίσης και εσας, κ. Ντεβίν, και όλο το προσωπικό σας, και το υπέροχο UNA τμήμα του Κάνσας Σίτι, για όσα κάνατε ώστε να είναι δυνατή η σημερινή εκδήλωση. Είναι χαρά και τιμή μου, να βρίσκομαι στο Μισούρι. Είναι σαν επιστροφή στο σπίτι για μένα, όπως ακούσατε και από τον κ. Γερουσιαστή. Πριν σχεδόν μισό αιώνα, ήμουν φοιτητής 400 μίλια βόρεια από εδώ, στη Μινεσσότα. Εφτασα εκεί κατευθείαν από την Αφρική, και μπορώ να σας πώ ότι η Μινεσσότα γρήγορα μου έμαθε την αξία ενός παλτού χοντρού παλτού, ενός ζεστού κασκόλ … ακόμα και των περίεργων, για τα μάτια ενός αφρικανού, καλυμμάτων αυτιών! Όταν αφήνεις μια πατρίδα για μια άλλη, υπάρχουν πάντα μαθήματα που θα πάρεις. Και εγώ είχα περισσότερα να μάθω όταν προχώρησα από τη Μινεσσότα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών – το σπουδαίο κοινό σπίτι ολόκληρης της ανθρώπινης οικογένειας, το οποίο υπήρξε κύριο σπίτι για μένα τα τελευταία 44 έτη. Σήμερα, θα ήθελα να σας μιλήσω ιδιαιτέρως για 5 μαθήματα που πήρα τα τελευταία 10 χρόνια, κατά τα οποία είχα το δύσκολο αλλά και ευχάριστο καθήκον να είμαι Γενικός Γραμματέας. Πιστεύω ότι αρμόζει στην περίσταση, να το κάνω εδώ στον οίκο που τιμά την κληρονομιά του Χάρυ Σ. Τρούμαν. Αν ο Φρανκλίνος Ρούζβελτ ήταν ο αρχιτέκτονας των Ηνωμένων Εθνών, τότε ο Πρόεδρος Τρούμαν ήταν ο εργολάβος και ο πιστός υπέρμαχος του Οργανισμού στα πρώτα χρόνια, όταν είχε να αντιμετωπίσει αρκετά διαφορετικά προβλήματα από τα εκείνα που ο Ρούζβελτ περίμενε. Το όνομα του Τρούμαν θα είναι για πάντα συνδεδεμένο με την ανάμνηση μιας διορατικής αμερικανικής ηγεσίας σε μια σπουδαία παγκόσμια προσπάθεια. Και θα δείτε ότι ένα από τα 5 μαθήματά μου με φέρνει στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια ηγεσία είναι αναγκαία σήμερα όσο ήταν και πριν 60 χρόνια.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

για την εξασφάλιση της παγκόσμιας αλληλεγγύης

ο πρώτο μου μάθημα είναι ότι, στον σημερινό κόσμο, η ασφάλεια του καθενός από μας είναι συνδεδεμένη με εκείνη όλων των υπολοίπων. Αυτό ήταν ήδη μια πραγματικότητα από τον καιρό του Τρούμαν. Οι άνθρωποι που το 1945 έδωσαν τη διαταγή να χρησιμοποιηθούν τα πυρηνικά όπλα, για την πρώτη και ας ελπίσουμε την τελευταία φορά στην ιστορία, αντιλήφθηκαν ότι η ασφάλεια για μερικούς δεν θα μπορούσε πια ποτέ να εξασφαλιστεί με τίμημα (εις βάρος) την ασφάλεια των άλλων. Ήταν αποφασισμένος, όπως είχε δηλώσει στην ιδρυτική διάσκεψη του ΟΗΕ στο Σαν Φρανσισκο, «να αποτρέψει, αν ένα ανθρώπινο μυαλό και μια καρδιά μπορούν να αποτρέψουν, την επανάληψη της καταστροφής (εννοώντας τον παγκόσμιο πόλεμο) από τον οποίο ολόκληρος ο κόσμος θα υποφέρει για αρκετά ακόμα χρόνια». Πίστευε σθεναρά, ότι, εφεξής, η ασφάλεια πρέπει να είναι συλλογική και αδιαίρετη. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, επέμενε, όταν έπρεπε να αντιμετωπίσει την επίθεση της Βόρειας εναντίον της Νότιας Κορέας το 1950, να φέρει το θέμα στον ΟΗΕ και να θέσει τους αμερικανούς στρατιώτες υπό την σημαία του ΟΗΕ, στην ηγεσία της πολυεθνικής δύναμη. Όμως πόσο πιο πολύ αληθινό είναι στο ανοικτό κόσμο του σήμερα, ένα κόσμο όπου θανατηφόρα όπλα μπορούν να αποκτηθούν όχι μόνο από κράτη «άξονα του κακού» αλλά και από εξτρεμιστικές ομάδες, έναν κόσμο όπου το SARS ή η γρίπη των πουλεριΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

κών μπορεί να μεταφερθεί όχι μόνο πέρα από τα εθνικά σύνορα αλλά και πέρα από τους ωκεανούς, μέσα σε διάστημα ωρών, ένα κόσμο όπου κράτη αποτυχημένα (failed states) στην καρδιά της Ασίας ή της Αφρικής μπορούν να αποτελέσουν παράδεισο για τρομοκράτες, έναν κόσμο όπου ακόμα και το κλίμα αλλάζει επηρεάζοντας τις ζωές όλων όσων κατοικούν σε αυτό το πλανήτη. Ενάντια σε απειλές όπως αυτές, κανένα έθνοςκράτος δεν μπορεί να εξασφαλίσει ασφάλεια για τον εαυτό του μέσω της υπεροχής του πάνω σε όλους τους άλλους. Όλοι μοιραζόμαστε την ευθύνη για την ασφάλεια μας και μόνο δουλεύοντας για να κάνουμε ο ένας τον άλλο ασφαλή μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα κτίσουμε μια διαρκή ασφάλεια για εμάς. Και θα πρόσθετα ότι αυτή η ευθύνη δεν αφορά μόνο την ετοιμότητα των κρατών να έρθουν μεταξύ τους προς βοήθεια όταν δεχθούν επίθεση, όσο σημαντικό και αν είναι αυτό. Περιλαμβάνει επίσης την αμοιβαία ευθύ-

νη μας να προστατεύουμε πληθυσμούς από γενοκτονίες, εγκλήματα πολέμου, εθνικές καθάρσεις και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μια ευθύνη επίσημα αποδεκτή από όλα τα έθνη στην περσινή παγκόσμια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό σημαίνει ότι ο σεβασμός στην εθνική κυριαρχία δεν μπορεί πια να χρησιμοποιείται σαν ασπίδα από τις κυβερνήσεις που σκοπεύουν να σφαγιάσουν τους δικούς τους πολίτες, ή σαν δικαιολογία για τους υπολοίπους να μην κάνουν τίποτα όταν τα απεχθή εγκλήματα διαπράττονται. Αλλά όπως έλεγε ο Τρούμαν, «Αν

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

είναι μόνο να ομολογήσουμε πίστη στα ιδανικά στα λόγια μόνο και αργότερα να προσβάλλουμε την δικαιοσύνη, τότε θα φέρουμε πάνω μας την πικρή οργή των αγέννητων ακόμα γενεών». Και όταν κοιτώ τους φόνους, τους βιασμούς και την πείνα στην οποία υποβάλλεται ο λαός του Ναρτφούρ, φοβάμαι πως τελικά μείναμε στα λόγια. Το μάθημα εδώ είναι ότι τα ηχηρά δόγματα όπως «η ευθύνη να προστατέψουμε» τα παραμείνουν καθαρά ρητορικές εκτός εάν και μέχρις ότου οι έχοντες την εξουσία να παρέμβουν αποτελεσματικά, ασκώντας πολιτική, οικονομική ή ως τελικό μέσο στρατιωτική δύναμη, ετοιμαστούν αν αναλάβουν τα ηνία. Και πιστεύω ότι φέρουμε ευθύνη όχι μόνο απέναντι στους συγχρόνους μας αλλά και απέναντι στις μελλοντικές γενιές, μια ευθύνη να διατηρήσουμε τους πόρους που ανήκουν τόσο σε εκείνους όσο και σε μας, και χωρίς τους οποίους κανένας μας δεν μπορεί να επιβιώσει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε πολύ περισσότερα και άμεσα ώστε να εμποδίσουμε ή να καθυστερήσουμε την αλλαγή του κλίματος. Κάθε μέρα που δεν κάνουμε κάτι, ή κάνουμε πολύ λίγα, επιβάλλει υψηλότερο κόστος στα παιδιά μας και στα παιδιά των παιδιών μας. Φυσικά, μου θυμίζει μια αμερικάνικη παροιμία, ότι η Γη δεν μας ανήκει αλλά είναι στην φύλαξή μας για τις επόμενες γενιές. Ελπίζω η γενιά μου να φανεί αντάξια αυτής της ευθύνης.

ο δεύτερο μάθημά μου είναι ότι δεν είμαστε μόνο όλοι υπεύθυνοι για την ασφάλεια ο ένας του άλλου. Είμαστε επίσης, σε ένα μέτρο, υπεύθυνοι για την ευημερία ο ένας του άλλου. Η παγκόσμια αλληλεγγύη είναι και αναγκαία και δυνατή. Αναγκαία διότι χωρίς ένα μέτρο αλληλεγγύης καμία κοινωνία δεν μπορεί

να είναι πραγματικά σταθερή και κανενός η ευημερία δεν είναι πραγματικά εξασφαλισμένη. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τις κοινωνίες των κρατών, όπως όλες οι μεγάλες βιομηχανικές δημοκρατίες έμαθαν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, αλλά και για την ολοένα και πιο ολοκληρωμένη παγκόσμια οικονομία της αγοράς στην οποία ζούμε σήμερα. Δεν είναι ρεαλιστικό να σκεφτόμαστε ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να αποκομίζουν μεγάλα οφέλη από την παγκοσμιοποίηση όταν δισεκατομμύρια συνάνθρωποί τους είναι εγκαταλελειμμένοι ή ακόμα τους σπρώχνουν στην απόλυτη φτώχεια. Οφείλουμε να δώσουμε στους συμπολίτες μας, όχι μόνο μέσα σε κάθε κράτος αλλά στην παγκόσμια κοινότητα, τουλάχιστον μια ευκαιρία να μοιραστούμε την ευημερία μας. Αυτός είναι ο λόγος που πριν από 5 χρόνια στη Διάσκεψη της Χιλιετίας υιοθετήθηκαν μια σειρά από στόχους, «οι Στόχοι Ανάπτυξης της Χιλιετίας», που πρέπει να υλοποιηθούν ως το 2015. Στόχοι όπως η μείωση κατά 50% της αναλογίας ανθρώπων στον κόσμο που δεν έχουν καθαρό πόσιμο νερό, η εξασφάλιση βασικής εκπαίδευσης για όλα τα αγόρια και κορίτσια, η μείωση της βρεφικής και μητρικής θνησιμότητας και το σταμάτημα της εξάπλωσης του HIV/AIDS. Πολλά από αυτά μπορούν να γίνουν μόνο από κυβερνήσεις και άτομα στις ίδιες τις φτωχές χώρες. Όμως και οι πλουσιότερες χώρες μπορούν να παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Και εδώ ο Τρούμαν αποδείχθηκε πρωτοπόρος, προτείνοντας στον εναρκτήριο λόγο του 1949 ένα πρόγραμμα το οποίο έμεινε γνωστό ως αναπτυξιακή βοήθεια. Η επιτυχία μας στην κινητοποίηση δοτριών χωρών να υποστηρίξουν τους “Αναπτυξιακούς στόχους της Χιλιετίας”, μέσω ανακούφισης χρεών και αύξησης της ξένης βοήθειας, με πείθει ότι η παγκόσμια αλληλεγγύη

δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά και δυνατή. Φυσικά, η ξένη βοήθεια από μόνη της δεν αρκεί. Σήμερα συνειδητοποιούμε ότι η πρόσβαση στην αγορά, οι δίκαιοι όροι εμπορίου, και ένα οικονομικό σύστημα χωρίς διακρίσεις είναι εξίσου σημαντικά για τις φτωχές χώρες. Ακόμα και στις επόμενες εβδομάδες και μήνες, εσείς Αμερικανοί μπορείτε να κάνετε ουσιώδη διαφορά για εκατομμύρια ανθρώπους αν είστε διατεθειμένοι να γλιτώσετε τον Γύρο της Ντόχας από τις διαπραγματεύσεις για το εμπόριο. Αυτό μπορεί να γίνει με το να βάλετε τα ευρύτερα εθνικά συμφέροντα πάνω από μερικά ισχυρά τοπικά λόμπι, ενώ ταυτόχρονα να παρακινήσετε την Ευρώπη και τις μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες να κάνουν το ίδιο.

ο τρίτο μου μάθημα είναι ότι και η ασφάλεια και η ανάπτυξη εξαρτώνται στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Παρόλο που ο κόσμος μας γίνεται όλο και περισσότερο αλληλεξαρτώμενος εξακολουθεί να διχάζεται όχι μόνο από οικονομικές διαφορές αλλά και από τη θρησκεία και την κουλτούρα. Αυτό από μόνο του δεν αποτελεί πρόβλημα. Στη διάρκεια της ιστορίας, η ανθρώπινη ζωή εμπλουτίστηκε με τη διαφορετικότητα και οι διαφορετικές κοινότητες έμαθαν η μια από την άλλη. ‘Όμως για να συμβιώσουν ειρηνικά οι διαφορετικές μας κοινότητες πρέπει να τονίσουμε τα στοιχεία που μας ενώνουν: την κοινή ανθρώπινη φύση μας και την κοινή μας πίστη ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να προστατεύονται από το νόμο. Αυτό είναι καίριο και για την ανάπτυξη. Και οι ξένοι επενδυτές, αλλά και οι πολίτες της ίδιας της χώρας είναι πιθανότερα να εμπλακούν σε παραγωΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η γική διαδικασία όταν τα βασικά τους δικαιώματα προστατεύονται και μπορούν να είναι σίγουροι για δίκαιη μεταχείριση ενώπιον των νόμων. Επιπλέον και οι πολιτικές που πραγματικά ευνοούν την οικονομική ανάπτυξη είναι πιο πιθανό να υιοθετηθούν αν οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη την ανάπτυξη κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί. Εν συντομία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου είναι σημαντικά για την παγκόσμια ασφάλεια και ευημερία. Όπως είπε ο Τρούμαν «πρέπει, μια και καλή, να αποδείξουμε με τις πράξεις μας ότι τα Δικαιώματα έχουν Δύναμη». Γι’ αυτό αυτή η χώρα βρισκόταν πάντα στη πρώτη γραμμή του παγκόσμιου κινήματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως αυτή η πρωτοπορία μπορεί να διατηρηθεί μόνο αν η Αμερική παραμείνει πιστή στις αρχές της, συμπεριλαμβανομένου του αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Όταν φαίνεται να εγκαταλείπει τα ιδανικά της και τους στόχους της, οι φίλοι της είναι φυσικό να ανησυχούν και να προβληματίζονται. Αλλά και οι ΗΠΑ πρέπει να παίζουν σύμφωνα με τους κανόνες απέναντι σε όλους, καθώς και απέναντι στους ίδιους τους πολίτες της. Αυτό πολλές φορές μπορεί να είναι ενοχλητικό, όμως τελικά αυτό που μετρά δεν είναι η ενόχληση, είναι το να κάνεις το σωστό. Κανένα κράτος δεν μπορεί να κάνεις τις πράξεις του νόμιμες στα μάτια των άλλων. Όταν η δύναμη και ειδικά η στρατιωτική ισχύ, χρησιμοποιούνται, ο κόσμος τη θεωρεί νόμιμή μόνο όταν είναι πεπεισμένος ότι χρησιμοποιείται για καλό σκοπό, για ευρέως αποδεκτούς στόχους, σε συμφωνία με τις ευρέως αποδεκτές νόρμες. Καμία κοινωνία στο κόσμο δεν υποφέρει από υπερβολικό κράτος δικαίου, πολλοί υποφέρουν από υπερβολικά λιγοστό κράτος δικαίου και η διεθνής κοινωνία είναι ανάμεσα σε αυτούς. Αυτό πρέπει να αλλάξει. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

“

Πρέπει όλοι να αναγνωρίσουμε, ασχέτως το πόσο μεγάλη είναι η δύναμή μας, ότι πρέπει να στερήσουμε από τον εαυτό μας την άδεια να κάνουμε ότι μας αρέσει.

”

u Χάρυ Τρούμαν

Οι ΗΠΑ έδωσε στο κόσμο ένα παράδειγμα δημοκρατίας στην οποία όλοι, περιλαμβανομένου και των πιο ισχυρών, υπόκεινται σε νομικούς περιορισμούς. Ανεκτίμητη ευκαιρία να προωθήσει τις ίδιες αρχές σε παγκόσμιο επίπεδο δίνει και η δεδομένη στιγμή της παγκόσμιας κυριαρχίας τους. Όπως έλεγε ο Χάρυ Τρούμαν «πρέπει όλοι να αναγνωρίσουμε, ασχέτως το πόσο μεγάλη είναι η δύναμή μας, ότι πρέπει να στερήσουμε από τον εαυτό μας την άδεια να κάνουμε ότι μας αρέσει».

ο τέταρτο μάθημα, που συνδέεται στενά με το προηγούμενο, είναι ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να υπόλογες για τις πράξεις τους τόσο στη διεθνή σκηνή όσο και σε τοπικό επίπεδο. Σήμερα, οι πράξεις ενός κράτους μπορούν συχνά να επηρεάσουν τις ζωές ανθρώπων από άλλες χώρες. Έτσι λοιπόν δεν οφείλουν εξηγήσεις σε αυτές τις χώρες και τους κατοίκους τους όπως και στους δική τους; Εγώ πιστεύω πως οφείλει. Όπως έχουν τα πράγματα, η ευθύνη των κρατών είναι εξαιρετικά ασύμμετρη. Χώρες φτωχές και αδύναμες εύκολα καθίστανται υπόλογα, διότι χρειάζονται ξένη βοήθεια. Ενώ μεγάλα και ισχυρά κράτη των οποίων οι πράξεις έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση σε άλ-

λα κράτη, μπορούν να περιοριστούν μόνο από τους ανθρώπους τους, μέσω των τοπικών θεσμών. Αυτό δίνει στο κόσμο και τους θεσμούς τόσο ισχυρών κρατών μια ειδική ευθύνη να υπολογίζουν τόσο τις παγκόσμιες όσο και τις τοπικές οπτικές και συμφέροντα. Και σήμερα οφείλουν να υπολογίζουν ακόμα και τις απόψεις, αυτών που ονομάζουμε στη διάλεκτο του ΟΗΕ, των μη-κρατικών δρώντων. Εννοώ εμπορικές εταιρείες, ομάδες πίεσης, συνδικάτα, φιλανθρωπικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και think tanks, όλες οι αναρίθμητες μορφές με τις οποίες οι άνθρωποι εθελοντικά έρχονται κοντά για να σκεφτούν ή να προσπαθήσουν να αλλάξουν τον κόσμο. Κανένα από τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να του επιτραπεί να αντικαταστήσει τον εαυτό του για το κράτος ή για τη δημοκρατική διαδικασία από την οποία πολίτες επιλέγουν τις κυβερνήσεις και αποφασίζουν πολιτικές. Όμως, όλα έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν πολιτικές διαδικασίες τόσο στο διεθνές όσο και στο εθνικό επίπεδο. Κράτη που προσπαθούν να το αγνοήσουν τότε κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο. Το θέμα είναι ότι τα κράτη δεν μπορούν πια, αν μπορούσαν ποτέ, να αντιμετωπίσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις μόνα. Όλο και περισσότερο, έχουμε ανάγκη να περιλάβουμε τη βοήθεια αυτών των άλλων δρώντων και για να υπολογίσουν παγκόσμιες στρατηγικές και για να τις εφαρμόσουν μόλις συμφωνηθούν. Υπήρξε μια από τις κατευθυντήριες αρχές μου ως γενικός γραμματέας, να τους πίσω να βοηθήσουν τον ΟΗΕ να πραγματοποιήσει τους στόχους του, για παράδειγμα μέσω του Παγκόσμιου Συμβολαίου με διεθνείς επιχειρήσεις, που εγκαινίασα του 1999, ή στη παγκόσμια μάχη κατά της πολιομυελίτιδας, που ελπίζω ότι τώρα βρίσκεται στο τελικό της στάδιο, χάρη σε μια υπέροχη συνεργασία ανάμεσα στην

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

οικογένεια του ΟΗΕ, το Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών των ΗΠΑ και κυρίως τη Rotary International. Αυτά είναι τέσσερα μαθήματα. Να σας τα υπενθυμίσω σύντομα. Πρώτων, Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για την ασφάλεια ο ενός του άλλου. Δεύτερον, μπορούμε και πρέπει να δίνουμε σε όλους την ευκαιρία να κερδίσουν από την παγκόσμια οικονομική άνθιση. Τρίτον, και η ασφάλεια και η οικονομική άνθιση εξαρτώνται από τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Τέταρτον, τα κράτη πρέπει να είναι υπόλογά το ένα στο άλλο και σε ένα ευρύτερο πεδίο μη κρατικών δρώντων στη διεθνή τους συμπεριφορά.

ο πέμπτο και τελευταίο μάθημα πηγάζει αναπόφευκτα από τα προηγούμενα τέσσερα. Μπορούμε να κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα μόνο εργαζόμενοι μαζί μέσω ενός πολυμερούς συστήματος και κάνοντας την καλύτερη δυνατή χρήση του μοναδικού οργάνου που μας κληροδοτήθηκε από τον Τρούμαν και τους συγχρόνούς του, δηλαδή τον ΟΗΕ. Στην πραγματικότητα, μόνο μέσω πολυμερών οργανισμών τα κράτη μπορούν να θέτουν τα άλλα υπόλογα. Και αυτό κάνει πολύ σημαντικό το να οργανώσεις τέτοιους οργανισμούς με τρόπο δίκαιο και δημοκρατικό, δίνοντας στους φτωχούς και τους αδυνάτους κάποια επιρροή στις πράξεις των πλούσιων και δυνατών. Αυτό ισχύει κυρίως στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, όπως την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να έχουν μια πιο δυνατή φωνή στους οργανισμούς αυτόυς, των οποίων οι αποφάσεις μπορούν να έχουν σχεδόν βαρύτητα ζωής ή θανάτου για αυτές. Ισχύει επίσης και

για το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, του οποίου τα μέλη απεικονίζουν την πραγματικότητα του 1945 και όχι την πραγματικότητα του σημερινού κόσμου. Γι’αυτό συνεχίζω να πιέζω για την μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Όμως η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει δυο ξεχωριστά θέματα. Το ένα είναι ότι νέα μέλη πρέπει να προστεθούν , σε μια μόνιμη ή μακροπρόθεσμη βάση, ώστε να δώσουν μεγαλύτερη αντιπροσώπευση σε μέρη της γης τα οποία έχουν περιορισμένη εκφραση σήμερα. Το άλλο, ίσως και πιο σημαντικό, είναι ότι όλα τα μέλη του Συμβουλίου, και κυρίως οι μεγάλες δυνάμεις, που είναι μόνιμα μέλη, πρέπει να αποδεχθούν την ειδική ευθύνη που συνοδεύει αυτό τους το προνόμιο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν είναι άλλη μια σκηνή στην οποία προωθούνται τα εθνικά συμφέροντα. Είναι η επιτροπή διαχείρισης, αν μπορούμε να το ονομάσουμε έτσι, του νέου συλλογικού μας συστήματος ασφαλείας. Όπως είπε ο πρόεδρος Τρούμαν «η ευθύνη των ισχυρών κρατών είναι να υπηρετούν και όχι να κυριαρχούν στους ανθρώπους του κόσμου». Μας έδειξε τι μπορει να γίνει και τι μπορεί να επιτευχθεί όταν οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν αυτή την ευθύνη. Και ακόμα και σήμερα κανένας από τους παγκόσμιους οργανισμούς δεν μπορεί να καταφέρει πολλά όταν οι ΗΠΑ παραμένουν επιφυλακτικές. Όταν όμως εμπλέκεται πλήρως, τότε ο ουρανός είναι το όριο. Αυτά τα πέντε μαθήματα μπορούν να συνοψιστούν και ως πέντε αρχές, οι οποίες πιστεύω είναι απαραίτητες για τη μελλοντική διεξαγωγή των διεθνών σχέσεων. Η συλλογική ευθύνη, η παγκόσμια αλληλεγγύη, το κράτος δικαίου, αμοιβαία υπευθυνότητα (accountability) και πολυμέρεια. Τα αφήνω μαζί σας, καλή τη πίστη, καθώς παραδίδω τη θέση μου στο νέο γενικό γραμματέα σε τρεις εβδομάδες.

Φίλοι μου, Κατορθώσαμε πολλά από το 1945, όταν ο ΟΗΕ ιδρύθηκε. Όμως, μένουν ακόμα πολλά να γίνουν ώστε να μπουν αυτές οι πέντε αρχές σε εφαρμογή. Στεκούμενος εδώ, θυμάμαι την τελευταία επίσκεψη του Ουίνστον Τσόρτσιλ στο Λευκό Οίκο, λίγο πριν ο Τρούμαν αφήσει την προεδρία το 1953. Ο Τσόρτσιλ θυμόταν τη μοναδική προηγούμενη συνάντησή τους, στη διάσκεψη του Πότσδαμ το 1945. «πρέπει να ομολογήσω» είπε τολμηρά, «ότι δεν σας είχα σε μεγάλη εκτίμηση τότε. Σας απεχθανόμουν που πήρατε τη θέση του Φρανκλίνου Ρούζβελτ». Έπειτα σταμάτησε για μια στιγμή και συνέχισε «σας έκρινα πολύ λάθος. Από τότε, εσείς, περισσότερο από κάθε άλλον, σώσατε τον δυτικό πολιτισμό». Φίλοι μου, H πρόκληση των καιρών μας δεν είναι να σώσουμε τον δυτικό πολιτισμό, ή τον ανατολικό. Όλοι οι πολιτισμοί κινδυνεύουν και εμείς μπορούμε να τους σώσουμε μόνο αν όλοι οι άνθρωποι γίνουν μέρη σε αυτό το έργο. Εσείς οι Αμερικάνοι κάνατε τόσα πολλά, τον τελευταίο αιώνα, για να χτίσετε ένα λειτουργικό πολυμερές σύστημα, με τα Ηνωμένα Έθνη στο κέντρο του. Το χρειάζεστε σήμερα και σας χρειάζεται λιγότερο από ότι πριν 60 χρόνια; Σίγουρα όχι. Σήμερα παρά ποτέ, οι Αμερικανοί όπως και η υπόλοιπη ανθρωπότητα, έχουν την ανάγκη ενός λειτουργικού παγκόσμιου συστήματος μέσω του οποίου οι άνθρωπου του κόσμου θα μπορούν να αντιμετωπίζουν μαζί τις προκλήσεις. Και για λειτουργεί αποτελεσματικά το σύστημα πάλι έχει την ανάγκη μιας διορατικής αμερικανικής ηγεσίας, σύμφωνα με την παράδοση του Τρούμαν. Εύχομαι και προσεύχομαι ότι οι αμερικανοί ηγέτες του σήμερα και του αύριο να το αποδείξουν. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

Η πρόκληση της οικουμενικότητας και της παγκοσμιοποίησης για την Ελλάδα Συνέντευξη με τον Υφυπουργό Εξωτερικών κ. Θόδωρο Κασίμη ΕΡ: Πιστεύετε ότι υπάρχει ένα Ελληνικό όραμα για την οργάνωση της Οικουμενικότητας; Τι προσφέρουν οι κλασικές αξίες του ελληνικού πνεύματος προς αυτή την κατεύθυνση; ΑΠ: Οι Έλληνες βίωσαν την οικουμενικότητα στη διάρκεια της ιστορικής τους διαδρομής. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η «παγκοσμιοποίηση» αποτελούσε μια πραγματικότητα για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, είτε αυτή εκφραζόταν με την κατάργηση των οικονομικών συνόρων, είτε με το σεβασμό της ιδιαιτερότητας των άλλων. Η υιοθέτηση των κλασσικών αξιών του ελληνικού πνεύματος μπορεί να προσφέρει το ιδεολογικό υπόβαθρο της οικουμενικότητας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια τόσο οι ελληνιστικές σπουδές όσο και η ελληνική γλώσσα έχουν αρχίσει να «ζητιούνται» στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όταν προσπάθησα, με ακαδημαϊκούς στις ΗΠΑ, να διερευνήσω την αιτία η απάντηση ήταν ότι «μας βοηθούν να βιώσουμε καλύτερα τη νέα πραγματικότητα». ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΡ: Πρωτοβουλίες όπως είναι: η σύσταση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης, η υπογραφή της Συμφωνίας του Κιότο ή η συμφωνία για την 40χρονη εξασφάλιση ενέργειας μέσω θερμοπυρηνικής σύντηξης, θεωρείτε ότι αποτελούν ενδείξεις του ότι μια «παγκόσμια ομοσπονδία είναι εν τω γενέσθαι»; ΑΠ: Υπάρχει σειρά πρωτοβουλιών, σε παγκόσμιο επίπεδο, που φανερώνει τη θέληση των οργανωμένων κρατών να αντιμετωπίσουν από κοινού τα μεγάλα προβλήματα. Η συνειδητοποίηση ότι στην ατμόσφαιρα δεν υπάρχουν σύνορα, ότι η «γειτονιά» μας είναι πλέον παγκόσμια, ότι η επανάσταση στην διακίνηση των πληροφοριών μηδένισε τις αποστάσεις άρα και την επιρροή που έχει ένα γεγονός όπου κι αν αυτό συμβαίνει μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη για κοινές δράσεις, Φυσικά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί διότι πολλές φορές δίνουμε στις κοινωνίες την εντύπωση ότι δεν ενδιαφερόμαστε για μία «παγκόσμια κοινωνία» αλλά για την ηγεμονία στον πλανήτη. Κάτι τέτοιο χρησιμοποιείται

πολλές φορές από επιτήδειους για την κινητοποίηση μαζών εναντίον ενός υποτιθέμενου εχθρού και στην ουσία εναντίον μια παγκόσμιας ανθρωποκεντρικής κοινωνίας. ΕΡ: Κατά την γνώμη σας ποιός είναι ο σύγχρονος ορισμός του έθνους, μέσα στα πλαίσια της νέας ‘παγκοσμιοποιημένης’ τάξης πραγμάτων; ΑΠ: Θα είναι λάθος να επιδιώξουμε την κατάργηση της εθνικής υπόστασης στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Άλλο θέμα η κατάργηση των κρατικών συνόρων για μια σειρά από δράσεις και η συμφωνία μεταξύ των οργανωμένων κρατών για αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων και επιδιώξεων, με βάση οικουμενικά αποδεκτών ανθρωποκεντρικών αρχών και άλλο η ομογενοποίηση των κοινωνιών. Το έθνος αποτελείται από άτομα που έχουν κοινή καταγωγή, κοινή ιστορική διαδρομή, κοινές παραδόσεις και ενιαία κοινωνική συμπεριφορά. Αυτά δεν είναι δυνατόν να διαγραφούν. Αντίθετα ο σεβασμός τους και η ενίσχυση της παιδείας με κοινωνικά αποδεκτές αξίες βασισμέ-

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

νες στην ανθρωποκεντρική θεώρηση της παγκόσμιας κοινωνίας μπορούν να οδηγήσουν σιγά-σιγά στην εξάλειψη των όποιων αναχρονιστικών ιδεολογημάτων από τις τοπικές κοινωνίες. Δεν είναι εύκολο, αλλά μονάχα έτσι το εθνικό συναίσθημα θα οδηγήσει τους λαούς σε παραγωγικές δράσεις, για τους ίδιους και την παγκόσμια κοινωνία και θα τους απομακρύνει από καταστροφικούς για την ανθρωπότητα εθνικούς ανταγωνισμούς. ΕΡ: Πώς κρίνετε την πορεία της Ελλάδας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό; Θα μπορεί ή θα πρέπει να επιμείνει στον συγκεντρωτικό μοντέλο πολιτικής - διοικητικής οργάνωσης, μέσα τα πλαίσια της ‘Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας’; ΑΠ: Στη χώρα μας γίνεται σήμερα μία προσπάθεια να ξεφύγουμε από στείρα ιδεολογήματα του παρελθόντος που μας κράτησαν στο τέλμα και οδήγησαν σε οικονομική, διοικητική και κοινωνική παρακμή. Το αισιόδοξο είναι ότι η κοινωνία βρίσκεται μπροστά από την πολιτική πρακτική. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, άσχετα μέσα από ποιόν πολιτικό σχηματισμό εκφράζεται, έχει απορρίψει τα μοντέλα και τις πρακτικές του παρελθόντος. Δυστυχώς συνεχίζουν να υπάρχουν πολιτικοί οι οποίοι επιμένουν να ερεθίζουν τα χαμηλά ένστικτα και να καλλιεργούν κάποια συμπλέγματα συγκεκριμένων κοινωνικών ή συντεχνιακών ομάδων αδιαφορώντας ότι αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη και την ευημερία του λαού μας. Ευτυχώς ο πρωθυπουργός κ. Κώστας Καραμανλής και ‘ένας σημαντικός αριθμός στελεχών της ΝΔ –μέσα και έξω από την κυβέρνηση- είναι αποφασισμένοι να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εποχής και τα οράματα των πολιτών, αδιαφορώντας για το εφήμερο χειροκρότημα, πιστεύοντας στην ωριμότητα του σημερινού Έλληνα και να συνεχίσουν μέχρι τέλους το εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα που έχει

ανάγκη η χώρα. ΕΡ: Δεδομένης της νέας τάξης πραγμάτων, μπορεί ή επιβάλλεται ως αναγκαία συνθήκη, μια γλώσσα ν’ αποτελεί Lingua Franca; Ποιά είναι η θέση της ελληνικής γλώσσας αναφορικά με τον συγκεκριμένο προβληματισμό; ΑΠ: Το θέμα της γλώσσας δεν μπορεί να αναλυθεί με λίγες λέξεις. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάποιες απλές παρατηρήσεις. Η ελληνική γλώσσα διαθέτει την πλέον λογική σύνταξη γι’ αυτό άλλωστε στηρίζεται σ’ αυτήν η γλώσσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η ανάπτυξη της φιλοσοφίας και των επιστημών στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν άσχετη από την πληρότητα των νοημάτων και των εννοιών της ελληνικής γλώσσας, Αλλοίμονο αν σκοτώσουμε ένα τόσο σημαντικό και πλήρες όπλο για την οικουμενική πορεία της ανθρωπότητας. Άλλο είναι η ανάγκη μιας γλώσσας για καθημερινή, απλή επικοινωνία και άλλο η γλώσσα για τον προβληματισμό, τη σκέψη, την τέχνη και την επιστήμη και την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας. ΕΡ: Ποιά είναι η άποψή σας σχετικά με το συμβιβασμό απέναντι στις πολιτισμικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες; Οφείλει η διεθνής κοινότητα να δείχνει ανοχή σε πρακτικές τις οποίες δεν εγκρίνει, όμως αποτελούν μέρος του τοπικού θρησκευτικού, κοινωνικού, ιδεολογικού φάσματος (π.χ. η επίσημη επικράτηση του νόμου της ‘σαρίας’ σε πολλές μουσουλμανικές χώρες); ΑΠ: Η διεθνής κοινότητα οφείλει να δείχνει σεβασμό απέναντι στις πολιτιστικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να ενισχύει φωτισμένες πολιτικές και πνευματικές ηγεσίες, αλλά και δράσεις οι οποίες θα απεγκλωβίσουν κάποιες κοινωνίες από ιδεολογήματα και πρακτικές που προσβάλουν την ανθρώπινη ύπαρξη και τις πανανθρώπινες αξίες. ΕΡ: Ποιές είναι οι προβλέψεις σας σχετικά με την ανέγερση του Τζαμιού στην περιοχή της Αττικής;

Πότε και πού νομίζετε τελικά ότι θα υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο; Κρίνετε αναγκαία την δημιουργία του; ΑΠ: Ήδη η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απόφαση της να προχωρήσει στην ανέγερση τζαμιού στην περιοχή του Ελαιώνα. Ήταν κάτι που έπρεπε να είχε γίνει από καιρό για να καλύψει τις θρησκευτικές ανάγκες των μουσουλμάνων που βρίσκονται στην περιοχή της Αττικής. Κι αυτό είναι υποχρέωση της πολιτείας την οποία και θα υλοποιήσει σύντομα. Σε καμία περίπτωση όμως το ιερό αυτό τέμενος δεν πρέπει να ξεφύγει από τον προορισμό του, που είναι η ελεύθερη άσκηση της λατρείας και να μετατραπεί σε χώρο θρησκευτικού φανατισμού και αντιπαράθεσης μεταξύ ομάδων που οι διαφορές τους δεν έχουν καμία σχέση με την ίδια τη θρησκεία και τις αξίες της. ΕΡ: Η Παγκόσμια Κοινωνία Πολιτών, πέρα από φορέα διαβούλευσης ή άσκησης πίεσης, έχει την δυνατότητα ν’ αναλάβει περισσότερο ενεργό ρόλο στο παγκόσμιο πολιτικό προσκήνιο; ΑΠ: Η ενεργός δράση ατόμων που ζουν σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη αλλά εμφορούνται από κοινές ιδέες για το μέλλον της ανθρωπότητας και πιστεύουν στην ειρηνική συμβίωση και ευημερία των πολιτών της παγκόσμιας κοινωνίας είναι απαραίτητη. Ο καθένας υποχρεούται να κάνει τις παρεμβάσεις του σε πνευματικό, κοινωνικό, οικονομικό αλλά και πολιτικό επίπεδο τόσο στο δικό του κοινωνικό χώρο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παγκόσμια κοινωνία δεν επιβάλλεται. Όσοι πιστεύουν πράγματι σ’ αυτήν έχουν υποχρέωση με τις δράσεις, τη συμπεριφορά και τη συνεργασία να καταστήσουν αξιόπιστες τις οικουμενικές αξίες ώστε αυτές να υιοθετηθούν από την πλειοψηφία των πολιτών. Είναι κάτι που θέλει πολύ δουλειά, αλλά πάνω απ’ όλα βαθειά πίστη στην πανανθρώπινη αξία ενός τέτοιου στόχου. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

Η Παγκοσμιοποίηση γιατρεύει την φτώχεια Οι ελεύθερες αγορές μειώνουν την εξαθλίωση, ωστόσο το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών μεγαλώνει! Του Jan Cienski

Επιμέλεια – Μετάφραση: Ντένια Μόρφη

παγκοσμιοποίηση ευθύνεται για την δραματική μείωση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες έσχατης ένδειας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που έρχεται σε αντιδιαστολή με τους ισχυρισμούς των όσων εναντιώνονται σε αυτή και υποστηρίζουν ότι έχει συντελέσει στην εξάπλωση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο. «Κατά μέσο όρο η οικονομική ανάπτυξη είναι ωφέλιμη για τους φτωχούς, και το εμπόριο είναι ωφέλιμο για την ανάπτυξη,» αναφέρει η μελέτη του βασισμένου στο Λονδίνο Centre for Economic Policy Research. Η μελέτη που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από μια ομάδα επιφανών οικονομολόγων, οι οποίοι παρακολούθησαν τις υπάρχουσες πηγές και μελέτες σχετικά με την παγκοσμιοποίηση, ήταν ξεκάθαρη , δηλώνοντας ότι σχεδόν κάθε κριτική προερχόμενη από τους σκεπτικιστές του ελεύθερου εμπορίου είναι λανθασμένη. Πολλοί από αυτούς που κρατούν κριτική στάση απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, «δεν είναι επαρκώς πληροφορημένοι σχετικά με τα ιστορικά δεδομένα και φαίνεται ότι δεν έχουν υπ’ όψιν τους το μέγεθος της συνεισφοράς της παγκοσμιοποίησης στον ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

αγώνα καταπολέμησης της φτώχειας», δηλώνουν οι συγγραφείς της μελέτης. Προσθέτουν ότι όσο πιο στενοί είναι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ των χωρών, τόσο μειώνονται οι δασμοί, ενώ η μεγαλύτερη εισροή επενδύσεων έχει μεγάλο αντίκτυπο στην μείωση της παγκόσμιας φτώχειας. Παρ’ όλο το γεγονός ότι συνηγορούν στο ότι ο αριθμός των φτωχών στον κόσμο παραμένει «ανησυχητικά υψηλός», η μελέτη αναφέρει ότι το 1950 το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε με λιγότερο από $1 την ημέρα. Μέχρι το 1992, μονάχα το 24% ήταν αναγκασμένο να τα φέρει πέρας με το αυτό το ελάχιστο ποσό.

ατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, ο αριθμός των φτωχών παρέμεινε σταθερός, στα περίπου 1.3 δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός σημείωσε σημαντική αύξηση. «Το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει κάτω από συνθήκες απόλυτης ένδειας είναι μικρότερο από ποτέ» αναφέρει η μελέτη. Η μελέτη συνηγορεί με μια πρόσφατη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας όπου παρατηρείται ότι ο βαθμός ανοίγματος της οικονομίας σε μια χώρα συνδέεται άμεσα με το επίπεδο της ζωής.

Η υποστήριξη της συχνά αντιφατικής θέσης υπέρ της συνεχούς μείωσης των δασμών και επέκτασης του ελεύθερου εμπορίου κατά κάποιο τρόπο παραήταν τολμηρή για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αντιπροσωπεύει κυβερνήσεις διαφορετικών κατευθύνσεων και η οποία έσπευσε να κάνει σαφές ότι η μελέτη δεν εκπροσωπεί την επίσημη θέση της. «Από πολλές απόψεις, τα αποτελέσματα μπορεί ν’ αποδειχθούν αντιφατικά, τουλάχιστον σε όσους βρίσκονται εκτός του κύκλου των οικονομολόγων, καθώς έρχονται να καταρρίψουν ορισμένα βαθιά πιστεύω σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης», έγραψε ο Romano Prodi, τότε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

μελέτη σημειώνει ότι ενώ, πλέον είναι λιγότεροι οι άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, το χάσμα μεταξύ των μέσων εισοδημάτων σε πλούσιες και φτωχές χώρες έχει διευρυνθεί. Η βελτίωση των μέσων επικοινωνίας είχε το αντίθετο αποτέλεσμα , υπονομεύοντας τρόπο τινά την παγκοσμιοποίηση, δεδομένου ότι «παρ’ όλο που το ποσοστό που αντιπροσωπεύει τους εναπομείναντες φτωχούς διαρκώς μειώνεται, αυτοί συνειδη-

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

τοποιούν περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τον σχετικό τους αποκλεισμό». Η τεχνολογία επίσης καθιστά ακόμη πιο αντιληπτό το χάσμα των εισοδημάτων ανά τον κόσμο. Η μελέτη κάνει λόγο για τα συνθήματα των διαδηλωτών στις πορείες ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, όπως στο Calgary κατά την διάρκεια της συνόδου Κορυφής της ομάδας G8.

ι κριτικοί επιρρίπτουν στην παγκοσμιοποίηση την ευθύνη για την αύξηση της ανισότητας, την μόλυνση του περιβάλλοντος, την εκμετάλλευση των εργαζομένων, την ανικανότητα των κυβερνήσεων ν’ αυξήσουν την φορολογία για την παροχή υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας και την επικράτηση οικονομικής αστάθειας. Τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι αλήθεια, σύμφωνα με την μελέτη. «Πολλές από τις κατηγορίες ενάντια στην παγκοσμιοποίηση είναι αποπροσανατολιστικές», δηλώνεται στην μελέτη, όπου υποστηρίζεται ότι ενώ η παγκοσμιοποίηση έχει ορισμένο κόστος, οι θετικές επιπτώσεις εν τέλει υπερτερούν. Οι τυμπανοκρουσίες των διαδηλώσεων ενάντια σε βιομηχανίες όπως η Nike και το Gap, που χρησιμοποιούν εργοστάσια του Τρίτου Κόσμου, όπου επικρατούν άθλιες συνθήκες εργασίας, για την κατασκευή των προϊόντων τους, στην ουσία βλάπτουν όσους εργάζονται σε αυτές Παρ’ όλο που ένας μισθός της τάξης των $5 την ημέρα μπορεί να φαντάζει «σοκαριστικά μικρός» στους διαδηλωτές των πλούσιων χωρών, το ποσό αυτό συχνά είναι μέχρι και πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτό που θα λάμβαναν οι εργάτες, ενασχολούμενοι με παραδοσιακού τύπου εργασίες, όπως για παράδειγμα με την γε-

ωργία, αναφέρει η μελέτη. Αν και υπάρχει κάποια αλήθεια στο ότι οι χώρες οι οποίες εξαγάγουν ενέργεια και φυσικούς πόρους, όπως π.χ ξυλεία, συχνά υποτιμούν αυτά τα προϊόντα, ζημιώνοντας το περιβάλλον, δεν υπάρχουν αποδείξεις ολίσθησης αναφορικά με τους μισθούς ή τα περιβαλλοντικά στάνταρνς. Πολλοί επικριτές ισχυρίζονται ότι οι όμιλοι εταιρειών θα επιδοθούν σε ανελέητο κυνήγι για την εξασφάλιση του φθηνότερου μέρους για την διεξαγωγή των συναλλαγών τους, αναγκάζοντας τις πλουσιότερες χώρες να περιορίσουν τα κοινωνικά δίκτυα ασφάλειας και τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς προκειμένου να εναρμονιστούν με τις χαμηλότερου κόστους χώρες. «Αν η μείωση των μισθών από μόνη της αποτελούσε ικανή συνθήκη, περισσότερες (επενδύσεις) θα είχαν πραγματοποιηθεί στις φτωχότερες χώρες της Αφρικής, παράς στις μέσου- εισοδήματος χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής» αναφέρει η μελέτη.

την πραγματικότητα, στην Αφρική η μελέτη εντοπίζει τις πιο ασθενείς επιδόσεις και τις πιο αποτυχημένες οικονομίες, οι οποίες παρασύρουν τα ποσοστά για τον υπόλοιπο κόσμο. Αναγνωρίζοντας ότι οι σκεπτικιστές συχνά έχουν μεγαλύτερη απήχηση από αυτούς που προτείνουν ακόμη βαθύτερη παγκοσμιοποίηση, η μελέτη συμβουλεύει τις πλούσιες χώρες να εξηγήσουν καλύτερα τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος αντιδράσεων, παρόμοιων με αυτών που έληξαν το τελευταίο ξέσπασμα για την απελευθέρωση του εμπορίου, που διήρκησε μεταξύ 18 70 – 1913. Η μελέτη επίσης προτείνει στα πλουσιότερα κράτη να δεσμευτούν

ότι θα μειώσουν τους δασμούς και τις επιδοτήσεις για την γεωργία και την υφαντουργία, κάτι το οποίο ενδεχόμενα να τόνωνε το εισόδημα των φτωχότερων εργατών και των αγροτών και ν’ αυξήσουν το ποσοστό της παροχής διεθνούς βοήθειας στο 0.7% του ΕΑΠ. Σήμερα μόνο οι Σκανδιναβοί, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία δίνουν τόσα. Ο Καναδάς προσφέρει μόλις το 0.24% του ΑΕΠ σε βοήθεια, ενώ οι ΗΠΑ μονάχα το 0.1% του ΑΕΠ.

α αισιόδοξα πορίσματα της μελέτης δεν έγιναν αποδεκτά από τους σκεπτικιστές της παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι είδαν σε αυτή μια ακόμη προκατειλημμένη μελέτη που αποσκοπεί στην επιβεβαίωση του κυρίαρχου δόγματος. «Κατά την διάρκεια των τελευταίων 25 χρόνων, η παγκοσμιοποίηση έγερνε σαφώς υπέρ των τραπεζών και των επενδυτών και ενάντια στο συμφέρον των εργαζομένων», δήλωσε ο Robert Scott, οικονομολόγος στο βασισμένο στην Ουάσιγκτον αριστερών καταβολών think-tank ‘Economic Policy Institute’. Επέκρινε ότι οι αριθμοί που αποδεικνύουν την μείωση της φτώχειας ήταν αποπροσανατολιστικοί εξαιτίας των ειδικών περιπτώσεων της Ινδίας και της Κίνας. Εξαιρουμένων των παραδειγμάτων των δυο αυτών τεράστιων εθνών, δημιουργείται μια πολύ πιο ασαφής εικόνα σχετικά με τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και διαφαίνεται η δραματική αύξηση της παγκόσμιας ανισότητας, δήλωσε ο Δρ. Scott. «Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η ανεξέλεγκτη κίνηση κεφαλαίων και εμπορίου συντελεί στην αύξηση της ανισότητας και εμποδίζει την μείωση της φτώχειας», σύμφωνα με μια νέα μελέτη του ‘Economic Policy Institute’. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

Η Ευρώπη απέναντι στην Παγκοσμιοποίηση Ομιλία κατά την παραχώρηση του τίτλου του Επίτιμου Διδάκτορα από το Καθολικό Πανεπιστήμιο της Louvain στον Ευρωπαίο Επίτροπο Εμπορίου

Pascal Lamy Μετάφραση – Επιμέλεια: Ντένια Μόρφη Κύριε Πρύτανη, ΚύριοιΚαθηγητές, Κυρίες και Κύριοι,

’ ευχαριστεί ο διάλογος...και κατά συνέπεια είναι πολύ μεγάλη η χαρά παραχωρείται ο Επίτιμος Διδακτορικός Τίτλος σε μία προσωπικότητα οι οποία, αναφέρω, «σχετίζεται με πολιτικές που έχουν συνεισφέρει και θα συνεισφέρουν αληθοφανώς, στον περιορισμό των καταχρήσεων και των συναφών με την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση απορροιών», κάτι που επιτέλους αφυπνά την ενασχόληση με θέματα, τα οποία, ενώ με μια πρώτη ματιά μπορεί να μοιάζουν αφηρημένα, είναι ωστόσο μεγάλης σημασίας για το μέλλον των κοινωνιών μας και την ανάπτυξη του Νότου, όπως καλά αντιλαμβάνονται όλοι οι εισηγητές. Οι υπάρχουσες διεθνείς εντάσεις αποδίδουν δυστυχώς ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα στο ζήτημα, που θα ήθελα να εξετάσω σε βάθος μαζί σας: Ποιός είναι ο ρόλος της Ευρώπης απέναντι στην παγκοσμιοποίηση; Κατ’ αρχήν θα πρέπει να υπογραμμιστεί το εξής: Η Ευρώπη συνιστά το επίκεντρο της επαγγελματικής και προσωπικής μου ενασχόλησης. Και μέσω αυτής της ενασχολήσης έχω καταλήξει στις εξής τρεις πεποιθήσεις: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

Με την παγκοσμιοποίηση, η κεφα-

Πρώτη πεποίθηση: Η παγκοσμιοποί- λαιοποίηση της αγοράς -την οποία οι ηση θα πρέπει να βιώνεται ως ένα σχέδιο οικουμενικότητας. Δεν πρέπει να οδηγεί στον αποκλεισμό, αλλά στην ενσωμάτωση. Δεν πρέπει να διαιρεί, αλλά να ενώνει όλο τον πλανήτη! Και γι αυτό τον λόγο θα πρέπει να την χειραγωγήσουμε.

Δεύτερη πεποίθηση: η χειραγώγηση αυτή της παγκοσμιοποίησης αποτελεί πλέον το στοίχημα για την (διασφάλιση) του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Είναι στο χέρι της γενιάς μας, της δικής μου και της δικής σας, να εξασφαλίσουμε την εξάπλωση σε όλο τον πλανήτη του σχεδίου ειρήνης που πριν από 50 χρόνια θεμελίωσαν οι πατέρες μας, για την ήπειρό μας.

Τρίτη πεποίθηση: το μέλλον του σχε-

δίου αυτού εξαρτάται σήμερα, κατ’ αρχήν από τα πλαίσια στην Συνθήκης που επεξεργάζεται το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Εξ’ αρχής η παγκοσμιοποίηση δεν συνιστά ένα σχέδιο. Αποτελεί ένα κίνημα, το προϊόν συγκυρίας τεχνολογικών, οικονομικών και πολιτικών διαδικασιών, των οποίων το φάσμα διαφαίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρα: δεν υπάρχει κάποια συνομωσία πίσω από την παγκοσμιοποίηση αλλά η λογική της κεφαλαιοποίησης της αγοράς.

χώρες μας είχαν καταφέρει να ρυθμίσουν κατά την διάρκεια της Ένδοξης Τριανταετίας-, απαλλάσσεται από τα εθνικά ρυθμιστικά πλαίσια, εισαγάγοντας τον ανταγωνισμό, μέσω των μετατοπίσεων και της πίεσης των χρηματιστηριακών αγορών, προκειμένου να επιτευχθούν μέγιστα δυνατά κέρδη με την μικρότερη δυνατή φορολογία. Κατ’ αυτό τον τρόπο, τα κέρδη της αποδοτικότητας που προκύπτουν και η παγκόσμια ανάπτυξη που επιτυγχάνεται, είναι προς όφελος όσων ήδη έχουν αρκετά, όσων ελέγχουν δηλαδή τις σπάνιες πλουτοπαραγωγικές πηγές, που είναι η αποταμίευση, η γνώση, η τεχνολογία, το know-how, οι πολύ εξειδικευμένες δεξιότητες, και όσων έχουν ήδη μια προνομιακή πρόσβαση στα διεθνή δίκτυα πληροφόρησης. Όλων αυτών, τους οποίους ο Bob Reich αποκαλεί, «γητευτές των συμβόλων»..... Παρά την τεχνολογική πρόοδο και την παγκόσμια ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, ορισμένοι αγνοούν ότι η αστάθεια και η αδικία συνιστούν επίσης συνέπειες της εδραίωσης του καπιταλισμού. Εξαιτίας όμως των ρυθμίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και των αντίστοιχων εθνικών πολιτικών, αυτές κάνουν την επανεμφάνισή τους σήμερα, οξύνοντας τις ανισότητες και δι-

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

ευρύνοντας το χάσμα μεταξύ Βορρά – Νότου, απειλώντας παράλληλα το περιβάλλον. Το στοίχημα είναι σαφές: Σε όσους θέλουν να μας εξαναγκάσουν να επιλέξουμε μεταξύ της ανάπτυξης και της δικαιοσύνης, μεταξύ του ανταγωνισμού και της αλληλεγγύης, θα πρέπει να πούμε: ΟΧΙ! Έχουμε ανάγκη και από τα δυο.

ς αποδεχθούμε την παγκοσμιοποίηση, σε σχέση με τις αγορές, δεδομένου ότι μέσω αυτής προκύπτει μια τεράστια δυνατότητα ανάπτυξης. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να προσδιορίσουμε ένα παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη αυτή θα είναι δίκαια και θα έχει διάρκεια. Σε αυτά τα πλαίσια η πολυμερής διαπραγμάτευση που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2001 στην Ντόχα, στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου, εντάσσεται σε αυτή την διττή προοπτική για ισορροπημένο άνοιγμα των αγορών βάσει κανονισμών και ενσωμάτωση των χωρών του Νότου, διευκολύνοντας το εμπόριο μεταξύ τους και εξασφαλίζοντας προνόμια αποτελεσματικής πρόσβασης στις αγορές των χωρών του Βορρά. Η συγκεκριμένη παγκόσμια ρύθμιση έχει σκιαγραφηθεί, αλλά καθυστερεί η υλοποίησης της για τρεις κυρίων λόγους Κατ’ αρχήν διότι προσβάλει ισχυρά συμφέροντα, όπως αποδεικνύεται από την μάχη που λαμβάνει χώρα στην Γενεύη αυτή την στιγμή, σχετικά με την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στα βασικά φάρμακα. Δεν είναι εφικτή καμία ρύθμιση χωρίς να προηγηθεί πολιτική αντιπαράθεση! Έπειτα για τον λόγο ότι η ρύθμιση προϋποθέτει την ευθυγράμμιση των

συλλογικών προτιμήσεων σχετικά με το περιβάλλον, την υγεία, τα δικαιώματα των εργαζομένων, την θέση των δημόσιων υπηρεσιών ή της πολύ- πολιτισμικότητας. Ή αλλιώς, η επίτευξη της συμφωνίας σε διεθνές επίπεδο πάνω στα θέματα αυτά συνιστά ένα χρονοβόρο εγχείρημα, το οποίο βασίζεται στον διάλογο και όχι σε διάταγμα, στην διαπραγμάτευση και όχι στην ηγεμονία. Δεν είναι εφικτή καμία παγκόσμια συμφωνία χωρίς πολύπλευρη διαπραγμάτευση! Είναι καθήκον του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων, και των διαφόρων επιτροπών κανονισμού σε θέματα περιβάλλοντος, υγείας και πολύ-πολιτισμικότητας να συμφιλιώσουν την ελευθερία των συναλλαγών, απαραίτητη συνθήκη αποτελεσματικότητας, με τον σεβασμό κάποιων βασικών κανόνων. Οι ανταλλαγές και οι κανονισμοί συνιστούν εξάλλου τις δυο όψεις του δημοκρατικού βίου, τον οποίο πρέπει να προωθήσουμε, παραμερίζοντας το πολιτισμικό σοκ. Αυτό δηλαδή που ο Kont αποκαλούσε «κοσμοπολίτικο μοντέλο». Για να γίνουμε κατανοητοί. Η εναρμόνιση δεν σημαίνει εξομοίωση. Απαιτείται βέβαια ένας πυρήνας κοινών αρχών και αξιών. Αυτό που έχει όμως σημασία είναι το πολυμερές σύστημα να επιτρέπει διαφορετικές προσεγγίσεις στην κεφαλαιοποίηση της αγοράς κατά τρόπο ώστε οι αναπτυσσόμενες χώρες να καταφέρουν να κατευθύνουν αποτελεσματικές και ενδεχόμενα ετερόδοξες πολιτικές (οικονομικής) ανέλιξης, ενώ οι πιο προηγμένες οικονομίες να επιτύχουν γρηγορότερα την πρόοδο σε συνάρτηση με την κοινωνική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος, για να ρυθμίσουμε την πραγματική σφαίρα, θα πρέπει να ρυθμίσουμε με τον ίδιο τρόπο την χρηματι-

στηριακή σφαίρα, όπως αποδεικνύεται και πάλι από τις φούσκες στο χρηματιστήριο, τις λογιστικές απάτες και τα κύματα αισχροκέρδειας που αποσταθεροποιούν τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Είναι πλέον ώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση ν’ αντιδράσει συντονισμένα με μια φωνή, απέναντι στις χρηματιστηριακές εταιρείες των Bretton Woods, προκειμένου να αποσαφηνιστούν οι όροι της παραχώρησης δανείων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Είναι πλέον ώρα επίσης, η πολιτική συμφωνία σχετικά με την φορολογική εναρμόνιση των αποταμιεύσεων, να λειτουργήσει ως βάση προκειμένου οι ‘φορολογικοί παράδεισοι’ να τεθούν κάτω από αυστηρή επιτήρηση και με αυτό τον τρόπο να περιοριστεί η παράνομη αιμορραγία κεφαλαίων από τον Νότο προς τον Βορρά. Θα περάσω επομένως στην δεύτερη πεποίθηση μου: Η Ευρώπη η οποία έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός εξισορροπημένου αναπτυξιακού μοντέλου, θα πρέπει να βεβαιώσει την μοναδική αυτή οδό στην παγκόσμια οικονομική διαχείριση. Διότι ο αγώνας χειραγώγησης της παγκοσμιοποίηση ξεκινάει κατ’ αρχήν εδώ, στην Ευρώπη. Η Ευρώπη σήμερα έχει το περιθώριο επιλογής, αλλά διχάζεται απέναντι σε αυτή την επιλογή! Κανέναν δεν συμφέρει μια κατάσταση η οποία με πέντε λόγια θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: μια μεγάλη αγορά και ένα ενιαίο νόμισμα, αλλά χωρίς οικονομική πολιτική διακυβέρνηση, ούτε κοινή εξωτερική ή αμυντική πολιτική. Από την εμπειρία των τελευταίων χρόνων διαφαίνεται ότι είναι αξιέπαινη η σύγκλιση που επιτεύχθηκε μέσω κανονισμών και εν τέλει κατέστησε δυνατή την επικράτηση της ενιαίας αγοράς και του ενιαίου νομίσματος. Ορισμένοι ξεχνούν ωστόσο ότι προκειμένου να ευοδώσουν οι κατακτήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί και να επιτευχθούν νέες θα πρέπει να καταΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η στήσουμε ένα κοινό σχέδιο πολιτικής δράσης. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος, η ευρωπαϊκή φιλοδοξία να περιοριστεί στην απλή διαχείριση μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, ενώ η κοινωνική Ευρώπη να καταστεί όμηρος της φορολογικής μη-Ευρώπης, αφήνοντας άλλους να παίρνουν αποφάσεις γι εμάς, παραμένοντας διχασμένοι απέναντι στο παγκόσμιο προσκήνιο, με άλλα λόγια, ν’ απαρνηθούμε κάθε πολιτική διάσταση της Ευρώπης. Άλλοι πάλι,- ανάμεσα στους οποίους τοποθετώ και τον εαυτό μου- αντιλαμβάνονται το ευρωπαϊκό σχέδιο σε συνάρτηση με την ανθρωπιστική διάσταση την Ευρώπης, η οποία, αποτέλεσμα πολιτικών και κοινωνικών αγώνων, μας δίνει την δυνατότητα δημιουργίας ενός κοινωνικού-οικονομικού μοντέλου της αγοράς, όπου η έννοια της ευημερίας είναι σε συνάρτηση με την δικαιοσύνη, ενώ τα πάντα στην κοινωνία δεν θυσιάζονται στο όνομα των εμπορικών συναλλαγών, αλλά η ιδιωτική ζωή, ο πολιτισμός, ο αθλητισμός, η εκπαίδευση, η υγεία διαφυλάσσονται και η έννοια του ‘πολίτη’ βιώνεται τόσο καθήκον όσο και ως δικαίωμα. Αυτή η εμπειρία της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στους κόλπους της, αποδίδει στην Ευρώπη την απαραίτητη αξιοπιστία προκειμένου να προωθήσει την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελώντας την μόνη πραγματική εναλλακτική απέναντι στην προστατευτική προσέγγιση, την οποία ενίοτε εφαρμόζούν τις ΗΠΑ, και στο μέλλον ενδεχόμενα και άλλες ήπειροι. Αυτό μοντέλο και ο σχεδιασμός της κοινωνίας που υποστηρίζει, απειλούνται στην Ευρώπη. Αυτό όμως δεν οφείλεται μονάχα στην παγκοσμιοποίηση. Κατ’ αρχήν συμβαίνει εξαιτίας των δικών μας αδυναμιών: έλλειψη στοχασμού και προσωπικής αφοσίωσης για την τροφοδόΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

τηση του κοινού σχεδίου, εξασθένιση του πολιτικού διαλόγου στο έλεος της άμετρης προβολής της δημόσιας ζωής μέσω των ΜΜΕ που επιβάλουν συχνά την πολιτική-θέαμα, κυνισμός των πλουσιότερων που επιδιώκουν τον σφετερισμό όλων των κερδών, αποδυνάμωση της αλληλεγγύης και της συλλογικής δράσης με αποτέλεσμα ν’ ανοίγει η πόρτα στον λαϊκισμό. Αυτό που με οδηγεί στην τρίτη μου πεποίθηση, και που αποτελεί άμεση αναγκαιότητα είναι το Σύνταγμα, πάνω στο οποίο επιπλέει η Συνθήκη η οποία πρέπει να δώσει στην Ευρώπη τα μέσα για την υλοποίηση αυτής της φιλοδοξίας. Η εποχή που η Ευρώπη συνιστούσε ένα μικρό κοινωνικό παράδεισο, καλά βολεμένο μεταξύ του εξουδετερωμένου από την Ατλαντική Συμφωνία, Σοβιετικού μπλοκ και των παλαιών αποικιών της ή προτεκτοράτων στην Μεσόγειο και την Αφρική, που προσέφεραν πρώτες ύλες αλλά και αποκλειστικές αγορές, έχει περάσει προ πολλού. Σήμερα ο κόσμος έχει απαλλαγεί από τους περιορισμούς του ψυχρού πολέμου και της αποικιοκρατίας, και αναζητά την ενότητα μέσω οικονομικών μοντέλων και πολιτικών που βασίζονται σε κοινές αξίες και αρχές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει ν’ αναλογιστεί κατά συνέπεια το δικό της μοντέλο, απέναντι στο άνοιγμα της προς τον κόσμο και την αλληλεξάρτηση. Ως εκ τούτου το ευρωπαϊκό μοντέλο θα πρέπει να στηρίζεται στους εξής τρεις πυλώνες: στην ανταγωνιστικότητα, έννοια κλειδί για την κατάκτηση της ευημερίας, στην αλληλεγγύη η οποία εξασφαλίζει την εσωτερική ισορροπία των ανοικτών μας κοινωνιών, και στην γενναιοδωρία που αποτελεί καθήκον των πλουσιότερων χωρών. Η Συνθήκη συνιστά τον τόπο όπου εν τέλει ο διάλογος σχετικά με την διάρθρωση του ευρωπαϊκού μοντέλου, των θεσμών και της προβολής της ευ-

ρωπαϊκής δύναμης στην διεθνή διακυβέρνηση, παίρνει σάρκα και οστά. Είναι το χωνευτήριο απ’ όπου μπορεί να γεννηθεί μια αυθεντική ενωμένη Ευρώπη, έχοντας ξεπεράσει τις παλαιές διαμάχες και συσπειρωθεί γύρω από ένα κοινό σχέδιο. Το μέλλον της Ηπείρου για το επόμενο μισό του αιώνα, θα καθοριστεί μόλις λίγα χιλιόμετρα από την Louvain-la-Neuve, μέσα στους επόμενους τρεις μήνες. Και η τύχη θέλησε η κατάσταση στον Μεσαίωνα να δίνει σε ‘μας και στους Συνταγματικούς, ένα μάθημα που μπορεί να αποδειχθεί σκληρό για την Ευρώπη. Ποιά θα είναι η θέση του Πανεπιστημίου σε αυτό το διάλογο; Μπορεί και πρέπει να είναι σημαντική. Είναι υπερβολικό ν’ ανησυχεί κανείς για την σχετική σιωπή της πνευματικής ελίτ γύρω από τα υπάρχοντα ζητήματα που απασχολούν την Ευρώπη; Δυστυχώς όχι. Το Πανεπιστήμιο θα πρέπει να πάρει θέση απέναντι σε αμφισβητήσεις σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης και της δυνατότητάς της να διατηρεί βαρύτητα σε παγκόσμια κλίμακα. Κύριε Πρύτανη, Κυρίες και Κύριοι Καθηγητές, είναι μεγάλη η τιμή που μου κάνατε να μου παραχωρήσατε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιό σας. Αυτό αντικατοπτρίζει για μένα περίπου δεκαπέντε χρόνια ενασχόλησης με την Ευρώπη και ζωής στην χώρα σας. Επίσης ενισχύει την πεποίθησή μου ότι η δράση δεν έχει νόημα παρά μόνο όταν βασίζεται σε ιδέες που ανταλλάζει και μοιράζεται κάποιος με τους συμπολίτες του. Καθηγητές, ερευνητές, φοιτητές και φοιτήτριες της Louvain-La-Neuve, οι πρόγονοί σας κατέκτησαν τα πανεπιστημιακά προνόμια κατά τον Μεσαίωνα. Σας έδωσαν το δικαίωμα της αμφισβήτησης. Αλλά επίσης και το καθήκον της αντιπρότασης. Χάριν σε σας, ανάμεσα σας, αισθάνομαι και εγώ ότι κατέχω τα δυο αυτά προνόμια!

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

Συνέντευξη & σχολιασμός δυο διαφορετικών Ακαδημαϊκών Στάσεων Επιμέλεια: Ντένια Μόρφη

την συνέντευξη που ακολουθεί ο Καθηγητής Johnson δίνει ένα καλό μάθημα σε όλους τους αγράμματους σε σχέση με την οικονομία της παγκοσμιοποίησης. Από την συζήτηση προκύπτει πόσο διεφθαρμένη είναι η ρητορική των προοδευτικών διανοούμενων, όταν μιλούν για τα μεγάλα θέματα των καιρών μας. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν κατανοούν τί ακριβώς συμβαίνει και πώς μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν τα υπάρχοντα προβλήματα Ο Δρ. Gale Johnson, Επίτιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Eliakim Hastings Moore Distinguished Service, έχει αφιερώσει στη μελέτη της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, το μεγαλύτερο διάστημα της 50χρονης ακαδημαϊκής του καριέρας στο Chicago. Τα τελευταία χρόνια ο Johnson, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα της κινέζικης οικονομίας, παρατηρεί την γοργή ανάπτυξη κινημάτων ενάντια την παγκοσμιοποίηση και τις βίαιες διαμαρτυρίες ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Έχει ακούσει να κατηγορείται η ‘παγκοσμιοποίηση’ ολοένα και περισσότερο ως υπαίτια για μια μεγάλης γκάμα των δεινών του κόσμου – από την απώλεια θέσεων εργασίας σε εθνικό επίπεδο και τα περιβαλλοντικά προβλήματα, μέχρι την εξάπλωση των σε πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου των βιομηχανιών όπου επικρατούν άθλιες συνθήκες εργασίας.

ον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Johnson εξέδωσε το έργο του «Παγκοσμιοποίηση: Τί σημαίνει και Ποιόν ωφελεί;» ως απάντηση σε όσους εναντιώνονται στην σε αυτή. ΕΡ. Πολλοί επικριτές της παγκοσμιοποίησης φοβούνται ότι οι πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου θα οδηγήσουν σε μαζική απώλεια θέσεων εργασίας. Υποστηρίζουν ότι οι αμερικανικοί επιχειρηματικοί όμιλοι, απλά θα μετακομίσουν σε τρίτες χώρες προκειμένου να μειώσουν δραστικά το κόστος εργασίας. Εσείς υποστηρίζετε ωστόσο ότι ως προϊόν

του ελεύθερου εμπορίου, η απώλεια θέσεων εργασίας συνιστά φορέα ανάπτυξης. Θα σας παρακαλούσα να αναλύσετε περαιτέρω αυτό καθώς και την περίπτωση απώλειας θέσης εργασίας με σκοπό την ανάπτυξη. ΑΠ: Δεν θα ήθελα να επιμείνω στο ότι οι εισαγωγές ποτέ δεν οδηγούν σε μείωση των ευκαιριών εργασίας σε μια χώρα. Εφ’ όσων οι απαραίτητες δεξιότητες μπορούν άμεσα να διδαχθούν και το απαιτούμενο κεφάλαιο δεν είναι υπέρογκο, τότε η παραγωγή, η οποία αρχικά γινόταν στις βιομηχανοποιημένες χώρες, θα

αντικατασταθεί από τις εισαγωγές. Καθώς, μακροπρόθεσμα, οι εξαγωγές θα ισοδυναμούν περίπου σε αξία με τις εισαγωγές, η βιομηχανική οικονομία θα επεκτείνει τις εξαγωγές και κατά συνέπεια θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας στους συγκεκριμένους εμπλεκόμενους τομείς. Πράγματι κάτι τέτοιο επιφέρει βραχυπρόθεσμη αναπροσαρμογή και δυσχέρεια για τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζομένους, οι οποίοι ενδεχόμενα να συναντούν δυσκολία στο να μεταβούν σε άλλους εργασιακούς τομείς. Ωστόσο αυτές οι αλλαγές ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η στην εργασία είναι μικρής εμβέλειας σε σχέση με αυτές που απαιτούνται για την οικονομική ανάπτυξη, εξαιτίας των διαφορών στις εισοδηματικές ελαστικότητες της ζήτησης ανάμεσα στα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Πριν από περισσότερα από 100 χρόνια, το 50% του εργατικού δυναμικού ασχολούνταν με την γεωργία, ενώ σήμερα το ποσοστό αντιστοιχεί σε ελάχιστα παραπάνω από το 2%. Αυτή η τεράστια προσαρμογή προκλήθηκε εξαιτίας της οικονομικής ανάπτυξης και όχι της παγκοσμιοποίησης – η εισοδηματική ελαστικότητα σχετικά με την ζήτηση γεωργικών προϊόντων είναι πολύ μικρή. Μάλιστα, χωρίς την παγκοσμιοποίηση, μικρότερο ποσοστό του 2% θα αντιστοιχούσε στη γεωργία. ΕΡ: Πέρα από τις ανησυχίες σχετικά με την αντικατάσταση εργαζομένων, ορισμένοι που εναντιώνονται στην παγκοσμιοποίηση κατηγορούν ότι το αδέσμευτο εμπόριο θα δώσει την δυνατότητα στους επιχειρηματικούς ομίλους να εκμεταλλευτούν τους εργάτες στις φτωχιές χώρες. Στις χώρες αυτές, όπου δεν υπάρχουν συνδικάτα ή εξασφαλίσεις για τους εργαζόμενους , υποστηρίζουν ότι οι όμιλοι θα πληρώνουν ελάχιστα τους υπαλλήλους τους. Τί πιστεύετε σχετικά με την οικονομική λογική που εντοπίζεται πίσω από αυτή την κατηγορία; ΑΠ: Σαφώς οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται οι περισσότεροι άνθρωποι σε μία υψηλού εισοδήματος βιομηχανική χώρα είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που επικρατούν σε μια χαμηλού εισοδήματος, αναπτυσσόμενη χώρα. Αληθεύει επίσης ότι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται σήμερα οι άνθρωποι στις βιομηχανικές χώρες είναι εντελώς διαφορετικές απ’ ό,τι ίσχυε πριν από 100 ή 200 χρόνια –τότε η πλειονότητα των βιομηχανιΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

κών ιδρυμάτων χαρακτηριζόταν από άθλιες συνθήκες εργασίας, είτε αυτά έδρευαν στην Αγγλία, είτε στην Γερμανία, είτε στις ΗΠΑ. Οι άνθρωποι οι οποίοι εργάζονται για $10 ή $20 την ώρα, απλά δεν εργάζονται επί ίσοις όροις με όσους πληρώνονται $1 ή $2 την ώρα. Και πράγματι, με τα δικά μας δεδομένα, τα τελευταία μεγέθη είναι σοκαριστικά χαμηλά. Αλλά αυτός ο συσχετισμός δεν είναι δόκιμος. Ο σωστός συσχετισμός θα ήταν με βάσει το πόσο κερδίζουν οι άλλοι εργαζόμενοι σε αντίστοιχες εταιρείες μέσα στην ίδια χώρα. Στην Κίνα ο μέσος γεωργός κερδίζει κατά προσέγγιση $420 το χρόνο. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε $35 το μήνα ή 22 λεπτά την ώρα, στην βάση της 40ωρης εργασίας ανά εβδομάδα. Στην Κίνα, οι ξένες εταιρείες πληρώνουν περισσότερο, αρκετά μάλιστα περισσότερο από τις εγχώριες. Εταιρείες από το Χονγκ-Κονγκ, την Ταϊβάν, το Μακάο πληρώνουν 25% περισσότερο από τις κρατικές εταιρείες. ‘Άλλες ξένες εταιρείες πληρώνουν 50% περισσότερο. Στην αποτίμηση των μισθών που πληρώνουν οι ξένες εταιρείες ο δόκιμος συσχετισμός δεν είναι συγκριτικά με το τους μισθούς που πληρώνουν στην χώρα προέλευσής τους, αλλά με τους άλλους μισθούς που ισχύουν στην αναπτυσσόμενη χώρα. Στην περίπτωση που ισοδυναμούν μαζί τους ή τους υπερβαίνουν, δεν κρίνω ότι η εταιρεία θα πρέπει να κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύεται τους ντόπιους εργάτες. ΕΡ: Η βασική κατηγορία όσων εναντιώνονται στην παγκοσμιοποίηση είναι ότι οι πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου λειτουργούν μονάχα προς όφελος των επιχειρηματικών ομίλων που εδρεύουν στις πλούσιες χώρες. ΑΠ: Η Παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο εκθέτουν την αγο-

ρά μιας χώρας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Ρωτήστε την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία ή την βιομηχανία σιδήρου αν έχουν λάβει σημαντικά οφέλη από το άνοιγμα της αγοράς των ΗΠΑ. Η αυτοκινητοβιομηχανία απάντησε στις νέες συνθήκες, με την βελτίωση της ποιότητας των αυτοκινήτων και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παραγωγής, ενώ συνεχίζει να πληρώνει σχεδόν τους υψηλότερους μισθούς στις ΗΠΑ. Οι εταιρείες σιδήρου όμως, δεν αύξησαν αρκετά την αποτελεσματικότητα στην παραγωγή τους και τώρα είναι αντιμέτωπες με την πτώχευση. Οι μεγάλοι νικητές της παγκοσμιοποίησης είναι οι καταναλωτές, όχι οι επιχειρήσεις, ούτε οι εργαζόμενοι. ΟΙ καταναλωτές βγαίνουν κερδισμένοι διότι η παγκοσμιοποίηση σημαίνει μεγαλύτερη ποικιλία αγαθών σε χαμηλότερο κόστος. Στις αυστηρά προστατευόμενες αγορές, όπως είναι η αγορά τροφίμων της Ιαπωνία, οι καταναλωτές πληρώνουν πολλαπλάσιά χρήματα, ανά θερμίδα, απ’ ότι στην Αμερική ή ακόμη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενώ, οι Ιάπωνες αγρότες δεν έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από τους Ιάπωνες βιομηχανικούς εργάτες. Είναι απλά ακριβοί παραγωγοί. ΕΡ: Όσοι εναντιώνονται στην παγκοσμιοποίηση κατηγορούν ότι το ελεύθερο εμπόριο θα οξύνει την ήδη αυξανόμενη ανισότητα εισοδήματος στον κόσμο. Έχετε γράψει ότι αυτή η ανισότητα δεν είναι κάτι κακό, δεδομένου ότι ενώ οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, οι φτωχοί δεν γίνονται φτωχότεροι. Μπορείτε ν’ αναπτύξετε περαιτέρω αυτή την ιδέα – πώς είναι δυνατόν η αυξανόμενη ανισότητα να μην αποτελεί κάτι κακό; ΑΠ: Το να δηλώσει κάποιος ότι η ανισότητα δεν είναι κάτι κακό δεν ισοδυναμεί αυτόματα με το ότι αποτελεί κάτι καλό. Η ανισότητα θα απο-

ΟΙΚΟΥΜΕ Ν ΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Π ΑΓΚΟΣΜΙ Α ΔΙ ΑΚ ΥΒΕΡΝ Η Σ Η

τελούσε κάτι κακό μονάχα εφόσον οι πλούσιοι, πλούτιζαν εκμεταλλευόμενοι τους φτωχούς. Οι πλούσιες χώρες καταφεύγουν σε ορισμένες ενέργειες επιβλαβείς για τις φτωχές, αλλά ό,τι έχουν κάνει (αρνητικό) είναι ό,τι ακριβώς υποστηρίζουν όσοι εναντιώνονται στην παγκοσμιοποίηση για τις πλούσιες χώρες. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ προστατεύουν μέρος της υψηλού κόστους βιομηχανίας τους, όπως είναι η υφαντουργία, τα εσπεριδοειδή, η ζάχαρη, το βούτυρο , προκειμένου να εξασφαλίσουν θέσεις εργασίας στις χώρες τους, με άλλα λόγια να τις προστατεύσουν από την παγκοσμιοποίηση. Οι περιορισμοί στο εμπόριο που είναι αναγκαίοι προκειμένου να προστατευθούν οι συγκεκριμένοι τομείς, λειτουργούν εις βάρος των παραγωγών και των εργαζομένων στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίοι έχουν πολύ μικρότερο εισόδημα σε σύγκριση με τους εργαζομένους των οποίων οι θέσεις εργασίας προστατεύονται. Η ανισότητα έχει αυξηθεί ανάμεσα στα έθνη όταν η μέτρηση γίνεται με πραγματική μονάδα μέτρησης το κατά κεφαλήν εισόδημα, αλλά αυτό είναι άραγε κάτι κακό; Αν συνοδεύεται με την παράλληλη μείωση του εισοδήματος των πιο φτωχών, τότε θα συμφωνούσα ότι είναι κάτι κακό. Δεν συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο. ΕΡ: Οι ενάντιοι στην παγκοσμιοποίηση συχνά εκφράζουν το φόβο ότι οι επιχειρηματικοί όμιλοι, εφόσον έχουν το περιθώριο της επιλογής, θα εγκαταλείψουν χώρες με αυστηρή και πολυέξοδη περιβαλλοντική νομοθεσία. Τι πιστεύετε σχετικά; ΑΠ: Η κατανομή των άμεσων ξένων επενδύσεων στον κόσμο δεν οδηγεί αυτόματα στο συμπέρασμα ότι οι επενδυτές επιλέγουν μικρούεισοδήματος χώρες επειδή αυτές διαθέτουν ελαστική νομοθεσία σχετικά με την προστασία του περιβάλ-

λοντος. Το 1999, για παράδειγμα, οι μικρού εισοδήματος χώρες οι οποίες αντιπροσώπευαν το 41% του παγκόσμιου πληθυσμού, έλαβαν μόλις το 1% των άμεσων ξένων επενδύσεων, και οι μέσου εισοδήματος χώρες που αντιπροσώπευαν το 44% του παγκόσμιου πληθυσμού έλαβαν το 19% των άμεσων ξένων επενδύσεων. Ποιός έλαβε το μεγαλύτερο μέρος; Οι ΗΠΑ, που έλαβαν συνολικά το 30% . Την δεύτερη, την τρίτη και την τέταρτη μεγαλύτερη μερίδα έλαβαν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία. Θα προτιμούσα μεγαλύτερο μέρος των άμεσων επενδύσεων να προοριζόταν για τις χώρες με χαμηλό εισόδημα, αλλά προφανώς η δυνατότητα του να έχουν ελάχιστους περιβαλλοντικούς περιορισμούς, αν την εκλάβουμε ως αληθή, δεν είναι ικανή να εξασφαλίσει επενδύσεις ανταγωνιστικές αναφορικά με τα κέρδη σε άλλες περιοχές. ΕΡ: Η προθέσεις όσων εναντιώνονται στις πρακτικές του ελεύθερου εμπορίου έχουν να κάνουν με τα ιδανικά που υποστηρίζουν, όπως είναι η καταπολέμηση της φτώχειας, η εξάλειψη της πείνας, και η θεραπεία των αρρωστιών που μαστίζουν τις υποανάπτυκτες χώρες. Το να δεχθούμε, όπως εξηγήσατε, το γεγονός ότι η προσέγγισή τους είναι αποπροσανατολιστική και εν δυνάμει ζημιογόνα ως προς την κατάκτηση των ιδεαλιστικών αυτών στόχων, ποιά θα ήταν η εναλλακτική λύση που εσείς προτείνετε; Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε την φτώχεια, τις αρρώστιες και να συντελέσουμε στην ανάπτυξη των φτωχών χωρών; ΑΠ: Μια αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας, του περασμένου χρόνου, είναι ενδεικτική: Αν διαιρέσει κάποιος τις χώρες σε «περισσότερο ή λιγότερο παγκοσμιοποιημένες» -εκλαμβάνοντας ως μέτρο για το βαθμό παγκοσμιοποίησης την αύξηση του ποσοστού του εμπορίου

στο εθνικό εισόδημα- θα διαπιστώσει ότι οι «περισσότερο παγκοσμιοποιημένες» φτωχές χώρες έχουν μεγαλύτερο βαθμό ανάπτυξης, ακόμη και σε σύγκριση με πλούσιες χώρες, ενώ στις «λιγότερο παγκοσμιοποιημένες» φτωχές χώρες, το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει μειωθεί. Το ΑΕΠ στις «περισσότερο παγκοσμιοποιημένες» φτωχές χώρες έχει αυξηθεί κατά 5% από το 1990. Στις «λιγότερο παγκοσμιοποιημένες» φτωχές χώρες το ΑΕΠ έχει μειωθεί μεταξύ 0 και 1%. Επιπλέον η ιδέα ότι η αύξηση της εμπορικής δραστηριότητας βοηθάει τις φτωχές χώρες , επιβεβαιώνεται και από ιστορικά γεγονότα. Πριν από λιγότερο από 200 χρόνια, το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε με λιγότερο από 1$ την ημέρα. Σήμερα το ίδιο ποσοστό αντιστοιχεί στο 20%. Η οικονομική ανάπτυξη απομάκρυνε το μεγάλη πλειοψηφία από καταστάσεις απόλυτης φτώχειας. Ακόμη μεγαλύτερες κατακτήσεις θα πρέπει και είναι δυνατό να επιτευχθούν, εφόσον οι χώρες καταφέρουν να διατηρήσουν την οικονομική τους ανάπτυξη. Στη Νότιο Κορέα, για παράδειγμα, η οποία το 1950 ήταν μια πολύ φτωχή χώρα, σήμερα, λιγότερο από το 1% του πληθυσμού της ζει με 1$ την ημέρα. Στην Ζιμπάμπουε, όπου επικρατεί τις τελευταίες δεκαετίες αρνητική οικονομική ανάπτυξη , το 35% του πληθυσμού ζει με λιγότερο από 1$ την ημέρα. Μια ακόμη πιο κραυγαλέα απόδειξη του γεγονότος ότι οι φτωχοί έχουν ευνοηθεί από την παγκοσμιοποίηση είναι η αύξηση του προσδοκώμενου χρόνου ζωής από τα 30 στα 64 χρόνια, στις αναπτυσσόμενες χώρες, μέσα στον περασμένο αιώνα. Αυτή η αύξηση οφείλεται κυρίως σε ιδέες και προϊόντα που αναπτύχθηκαν στις βιομηχανικές χώρες και στην αύξηση του εισοδήματος που σημειώθηκε στις αναπτυσσόμενες χώρες. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Jürgen Habermas

Το χτίσιμο μιας ενεργής πολιτικά Ευρώπης

Η δημιουργία μιας κοινής ταυτότητας, ανοιχτής στον κόσμο είναι δυνατή, κάτω από ορισμένες συνθήκες, εξηγεί ο γερμανός φιλόσοφος, κατά την ομιλία του, στην τελετή βράβευσής του με το βραβείο της Χώρας της Ρηνανίας. Επιμέλεια –Μετάφραση: Ντένια Μόρφη

άντα ήμουν περήφανος για την πατρίδα μου την Ρηνανία και για όσα την χαρακτηρίζουν: το πνεύμα ευπρέπειας που την διακατέχει, την ορισμένη ρηνανοπρωσική απόσταση που έχει καταφέρει να κρατήσει απέναντι στο Βερολίνο, το άνοιγμά της προς την Δύση και την φιλελεύθερη επιρροή της Γαλλικής Δημοκρατίας. Εδώ ήταν όπου η ομοσπονδιακή Δημοκρατία πέτυχε τον στόχο της για αυτοδυναμία – κάτι το οποίο δεν θα ήταν δυνατό παρά μόνο σε άμεση σχέση με την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, όπως επίσης ουσιαστικά χάρη στο ευρωπαϊκό πλαίσιο καταφέραμε να ξαναβρούμε την εθνική μας ταυτότητα. Επιπλέον το ίδιο το πνεύμα του τόπου είναι αυτό που μας καλεί ν’ αναλογιστούμε σχετικά με την ακόλουθη θλιβερή παρατήρηση: η ευρωπαϊκή δυναμική, παρόλα τα ευεργετήματά της, είναι στις μέρες μας υπό εξάντληση. Η αναδίπλωση του εθνικού κράτους καλλιεργεί σε πολλές χώρες την εσωστρέφεια: τα ευρωπαϊκά ζητήματα δεν χαίρουν απήχησης και προτιμάται η επικέντρωση στο εθνικό ημερήσιο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

καταστατικό. Μέσα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου ανταγωνισμού, η βεβαιότητα των υγιών εθνικών καταβολών πρέπει να καταστήσει «ικανό μέλλοντος» τον μαλθακοποιημένο, ως συνέπεια του Κράτους-Προστάτη, πληθυσμό. Ορίστε λοιπόν μια ρητορική η οποία συμφωνεί με την τωρινή κατάσταση μιας παγκόσμιας πολιτικής η οποία προωθεί τον κοινωνικό δαρβινισμό προκειμένου ν’ αποποιηθεί κάθε ευθύνης. Αντιτάσσεται, σε όλους εμάς τους ευρω-υπερασπιστές, ότι η εμβάθυνση των ευρωπαϊκών θεσμών δεν θα είναι ούτε απαραίτητη ούτε δυνατή. Η τάση προς την ευρωπαϊκή ενότητα θα εξαντληθεί κατά κύριο λόγο, μόλις κατακτηθούν οι στόχοι, από την μια πλευρά της ειρήνης ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης και από την άλλη της εδραίωσης της κοινής αγοράς. Επιπλέον, η επιμονή στις εθνικές αντιπαλότητες θα καθιστούσε αδύνατη μια πολιτική κοινότητα πέρα από τα εθνικά σύνορα. Λαμβάνω και τις δυο αυτές αντιρρήσεις ως λανθασμένες. Επιτρέψτε μου να επισημάνω τα προβλήματα τα οποία θα παραμείνουν άλυτα καθόσον βρισκόμαστε κολλημένοι

στα μισά της διαδρομής που μας χωρίζει από μια δημοκρατικά δομημένη Ευρώπη, προικισμένη με ικανότητες πολιτικής δράσης.

ο πρώτο, γνωστό εδώ και καιρό, είναι η συνέπεια αυτού του μισοάδειου ποτηριού: τα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ χτιζόταν η Ευρώπη, έκαναν υποχωρήσεις σε δημοκρατική ουσία. Οι πολιτικές αποφάσεις που επιστρέφουν στις Βρυξέλλες και δεν εντάσσονται στα διάφορα εθνικά δίκαια παρά μόνο «μεταλλαγμένες», είναι ολοένα περισσότερες και πιο σημαντικές. Το σύνολο της διαδικασίας εξαρτάται από το δημόσιο και πολιτικό χώρο των Κρατών –Μελών, ενώ οι ευρωπαίοι πολίτες δεν μπορούν παρά να εκφράσουν την γνώμη τους – δεδομένου ότι δεν υπάρχει δημόσιος ευρωπαϊκός χώρος. Αυτό το δημοκρατικό έλλειμμα οφείλεται στην έλλειψη μιας εσωτερικής πολιτικής συγκρότησης στην Ευρώπη. Το επόμενο πρόβλημα έγκειται στην ανικανότητα των Ευρωπαίων να παρουσιάσουν προς τα έξω ένα κοινό μέτωπο. Κάθε φορά που η αμερι-

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

κανική διοίκηση επιβάλει την ηθική της ανωτερότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση εγείρει απαιτήσεις, εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας, οι οποίες όμως δεν μπορούν να ικανοποιηθούν χωρίς μια κοινή εξωτερική πολιτική. Το τρίτο πρόβλημα, η απόσχιση από τα κοινωνικά δεδομένα σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, οι εθνικές κυβερνήσεις αδυνατούν, πλέον τα το λύσουν από μόνες τους. Η μάλλον, ενάντια σε κάτι τέτοιο δεν μπορούμε να καταφέρουμε πολλά πράγματα εκ των έσω, διότι σε παγκόσμιο επίπεδο η σχέση μεταξύ πολιτικής και αγοράς είναι ανισόρροπη. Μονάχα μια Ευρωπαϊκή Ένωση, προικισμένη με ικανότητα εξωτερικής πολιτικής δράσης , θα ήταν ικανή να επηρεάσει την πορείας της παγκόσμιας οικονομικής πολιτικής. Υπάρχει τέλος ένα τέταρτο πρόβλημα το οποίο μας πιέζει περισσότερο από ποτέ και είναι η φονταμενταλιστική στροφή που παρατηρείται, παρά την τον πολιτισμικό πλουραλισμό που επικρατεί στο εσωτερικό των κοινωνιών μας. Σε πρώτη ματιά, το πρόβλημα της ένταξης δεν σχετίζεται καθόλου με το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι ο τρόπος με τον οποίο θα διευθετηθεί, αποτελεί εσωτερικό ζήτημα για την κάθε εθνική κοινωνία. Ενδεχόμενα όμως σε αυτό ακριβώς το σημείο να βρίσκεται το κλειδί που θα βοηθούσε να ξεπεραστεί αυτή η δυσκολία, κατά τρόπο εντελώς διαφορετικό.

αντίρρηση των ευρω-σκεπτικιστών βασίζεται στην δήλωση ότι δεν θα είναι ποτέ δυνατό να υπάρξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, διότι λείπει ουσιαστικά το θεμέλιο του κοινού ευρωπαϊκού λαού, για ένα ανάλογο οικοδόμημα. Στην πραγματικότητα, το ζήτημα είναι να μάθουμε αν είναι δυνατή σε ευρωπαϊκή κλίμακα η δι-εθνική δι-

εύρυνση της κοινωνικής αλληλεγγύης συνολικά. Με άλλα λόγια, η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν θα είναι δυνατό να επιτευχθεί παρά μόνο εφ’ όσων, το κάθε Κράτος ξεχωριστά στο εσωτερικό του, επιδιώξει το άνοιγμα του συμπαγούς εθνικού πολιτιστικού ιστού με σκοπό την ένταξη συμπολιτών με διαφορετική πολιτιστική ή θρησκευτική καταγωγή. Η ένταξη δεν συνιστά μονόδρομο. Άπαξ και τεθεί σε λειτουργία, κλυδωνίζει τις σθεναρές εθνικές κουλτούρες, τις καθιστά πορώδεις, διορατικές, ευαίσθητες προς τις δυο κατευθύνσεις: προς τα μέσα και προς τα έξω. Μόλις οι εσωστρεφείς κουλτούρες προχωρούν σε ανοίγματα στο εσωτερικό τους, ταυτόχρονα ανοίγουν και απέναντι σε άλλες αντίστοιχες.

ίτε πρόκειται για την ένταξη οικογενειών ξένων εργατών, είτε συμπολιτών προερχόμενων από τις παλιές αποικίες, το μάθημα παραμένει το ίδιο: δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ένταξη χωρίς την διεύρυνση των οριζόντων μας, χωρίς την διάθεση ανοίγματος προς ένα πιο ευρύ φάσμα αρωμάτων και ιδεών, την βλέψη για κατανόηση των μαθησιακών ανομοιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και όσων μας φαίνονται δυσάρεστες. Πάνω σε αυτό ας προσθέσουμε ότι για τις κοσμικές κοινωνίες τις Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, η επαφή με την ζωτικότητα ξένων θρησκειών, προσδίδει στις αυτόχθονες πεποιθήσεις μια νέα απήχηση. Για να επιτύχουμε, η ένταξη θα πρέπει να αποτελεί μια διαδικασία μάθησης με βάση την αμοιβαιότητα. Στην χώρα μας, οι μουσουλμάνοι υποβάλλονται σε ακραίες πιέσεις. Όχι μόνο υποχρεούνται να προσαρμοστούν, αλλά πρέπει να το κάνουν το συντομότερο δυνατόν. Το φιλελεύθερο κράτος απαιτεί απ’ όλες τις θρησκευτικές κοινότητες ανεξαιρέτως ν’ αναγνωρί-

σουν εξ’ αρχής τον θρησκευτικό πλουραλισμό ως δεδομένο, την αρμοδιότητα και την αρχή των θεσμοθετημένων επιστημών σε ό,τι αφορά τα εγκόσμια, και, τέλος, τα πανανθρώπινα θεμέλια του σύγχρονου δικαίου. Εξασφαλίζει τα βασικά δικαιώματα εξίσου και μέσα στους κόλπους της οικογένειας. Αντιτάσσεται στη βία, ακόμη και σε αυτήν που ασκείται υπό μορφή ηθικών πιέσεων, στις οποίες ενδεχόμενα να υποπέσει κάποιο από τα μέλη τους. Η αλλαγή αντίληψης ωστόσο, απαραίτητη συνθήκη προκειμένου να ενστερνιστούμε αυτούς τους κανόνες, απαιτεί ταυτόχρονα οι δικές μας μορφές ζωής να μπουν σε μια διαδικασία αυτοκριτικής.

ο ν’ αντιλαμβάνεται κάποιος αυτή την διαδικασία ως «άνευ όρων παράδοση της Δύσης», είναι σαν να πέφτει στην παγίδα των φιλελεύθερων γερακιών και να συντάσσεται με τις ανόητες πολεμόχαρες κραυγές τους. Η πρόφαση του «ισλαμικού φασισμού» δεν συνιστά περισσότερο ένα απτό εχθρό απ’ ότι ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας δεν αποτελεί «πόλεμο». Σε μας, στην Ευρώπη η επικράτηση των συνταγματικών κανόνων συνιστά απαραίτητη συνθήκη για την συμβίωση, η οποία ελάχιστα αναγνωρίζεται, σε σχέση με τις υστερικές κραυγές για την υπεράσπιση των «αξιών» μας, οι οποίες μοιάζουν να μην είναι τίποτε άλλο παρά ένα σημειολογικό κάλεσμα στα όπλα ενάντια ‘σενα εσωτερικό απροσδιόριστο εχθρό. Το να τιμωρηθεί η βία και να καταπολεμηθεί το μίσος προϋποθέτουν την επικράτηση μιας φιλειρηνικής αυτοσυνείδησης και όχι την πυροδότηση των εντάσεων με υπερβολικές δηλώσεις. Δεν πρέπει να ευθυγραμμιστούμε με τον George W. Bush, κυρίως σε ό,τι αφορά στην στρατικοποίηση της Δύσης. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Robert Castel

Επανεξέταση της Κοινωνικής Προστασίας Ο θρυμματισμός της “κοινωνίας μισθωτών” Μετάφραση: Ρέα Παπανικολάου-Φραγκίστα

χει ενδιαφέρον να δει κανείς την ανάπτυξη και την εδραίωση αυτού που θα μπορούσε να ονομασθεί «κοινωνία μισθωτών», για να χρησιμοποιηθεί ο όρος του οικονομολόγου Michel Aglietta, κοινωνιολογοποιώντας ελαφρώς. Αυτός ο τύπος κοινωνικής εκπαίδευσης, ο οποίος γνώρισε την δόξα του στα μέσα της δεκαετίας του 1970, χαρακτηρίζεται από σταθερές συνθήκες απασχόλησης στις οποίες είναι συνυφασμένα σταθερά δικαιώματα: δικαίωμα στην εργασία, κοινωνική προστασία... Μπορεί να γίνεται λόγος για «κοινωνία μισθωτών» διότι οι ρυθμίσεις αυτές, οι οποίες δημιουργήθηκαν έχοντας ως βάση την εργασία κάλυψαν πρακτικά το σύνολο του πληθυσμού. Παρά ταύτα, έχει διαπιστωθεί ότι μετά την κρίση της δεκαετίας του 70’ υποσκάπτεται η δομή αυτή. Χρησιμοποιώ τον όρο ‘θρυμματισμός’ και όχι κατάρρευση, σε αντίθεση με ορισμένες απαισιόδοξες και καταστροφικές θεωρίες περί «οικονομικής φρίκης» και τέλους της εργασίας. Δεν βρισκόμαστε σε ζούγκλα αλλά σε μια κοινωνία η οποία είναι περικυκλωμένη, ως επί το πλείστον, από προστατευτικά μέτρα. Οι προστασίες όμως αυτές εξα* Αποσπάσματα από συνέντευξη του Robert Castel στον Xavier Molenat που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Sciences Humaines Νο 168/Φεβρουάριος 2006. Ο Robert Castel είναι γάλλος κοινωνιολόγος, Δ/ντής σπουδών στην EHESS και μέλος του Κέντρου Ερευνών για τα Κοινωνικά Κινήματα. Συγγραφέας πολλών βιβλίων όπως “Les Metamorphoses de la question sociale” Fayard 1995, “Propriete privee, propriete sociale, propriete de soi” Fayard 2001, “L’ Insecurite sociale” Seuil 2003. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

σθενούν. Πίσω από το φαινόμενο αυτό κρύβεται μια μετάλλαξη του καπιταλισμού. Φεύγουμε λοιπόν από τον βιομηχανικό καπιταλισμό, που μέσα από πλήθος συγκρούσεων κατάφερε να οικοδομήσει στέρεους συμβιβασμούς ανάμεσα στην οικονομική δραστηριότητα και την προστασία των μισθωτών, και περνάμε σε έναν πιο επιθετικό, πιο ανταγωνιστικό, παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό. Αυτό έχει επιπτώσεις κυρίως στη θέση του ατόμου, που συχνά μετατρέπεται σε «υποκείμενο» το οποίο δεν διαθέτει ούτε το ελάχιστο των πόρων, της στήριξης και των δικαιωμάτων, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει την κοινωνική του ύπαρξη με λίγη ανεξαρτησία. Τι είναι η “κοινωνική ιδιοκτησία” Για να είναι κανείς ολοκληρωμένο άτομο, με την θετική έννοια της λέξης, δηλαδή ικανός να ζει με έστω και λίγη αυτονομία, πρέπει να βασίζεται σε πόρους και σε στήριξη. Για παράδειγμα, εδώ και αρκετό καιρό ο φιλελευθερισμός έχει εγκωμιάσει το μοντέλο του ατόμου-ιδιοκτήτη, στον οποίο η ιδιοκτησία παρέχει υλικούς πόρους που αφενός τον εξασφαλίζουν στις δυσκολίες της ζωής και αφετέρου του προσφέρουν μια αναγνώριση. Προφανώς, ο φιλελευθερισμός αυτός υπήρξε αρκετά περιοριστικός, εφόσον έβαλε στο περιθώριο όλους όσους στηρίζονταν μόνο στη δουλειά τους για να ζήσουν ή να επιζήσουν. Παραδείγματος χάριν, ο εργαζόμενος του 19ου αιώνα όταν δεν μπορούσε πλέον να εργαστεί λόγω ηλικίας βρισκόταν σε άθλια κατάσταση: διακινδύνευε είτε να πεθάνει σε κάποιο

άσυλο είτε να παραδοθεί στη φροντίδα των παιδιών του – στη περίπτωση που είχε παιδιά και στην περίπτωση που αυτά είχαν τα μέσα να τον συντηρούν. «Κοινωνική ιδιοκτησία» θεωρώ τους πόρους και τα δικαιώματα που έχουμε σταδιακά συνδέσει με την εργασία (κοινωνική ασφάλιση, δικαίωμα εργασίας...) και τα οποία είναι είδος ιδιοκτησίας για όσους δεν έχουν ιδιοκτησία, ασφάλεια που απευθύνεται σε όλους. Το δικαίωμα της σύνταξης, για παράδειγμα, δεν είναι ατομική ιδιοκτησία, με τη στενή σημασία της έννοιας, αλλά μια παροχή δημιουργημένη από την εργασία, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της κοινωνικής ανεξαρτησίας. Με τη σύνταξη αυτή ο εργαζόμενος μπορεί να μη μετατρέπεται σε πλούσιο ιδιοκτήτη αλλά, σε ότι αφορά την ασφάλεια και την προστασία, μπορεί να συγκριθεί με μικρό ενοικιαστή. Είναι σε θέση να αυτοδιαχειρίζεται την ζωή του. Αυτονομία και ευθύνη χωρίς κοινωνική υποστήριξη Η κοινωνική ιδιοκτησία ήταν ο καρπός ενός συμβιβασμού που δομήθηκε στο πλαίσιο της βιομηχανικής ανάπτυξης. Στηριζόταν σε συλλογικότητες: βαριά βιομηχανία και παντοδύναμα συνδικαλιστικά όργανα τα οποία αντιπροσώπευαν τα συμφέροντα μεγάλων ομοιογενών κοινωνικών κατηγοριών. Υπήρχε ένα είδος συνέργειας εγκαθιδρυμένης μεταξύ των συλλογικών οργανώσεων του τομέα της παραγωγής και εκείνων του δημόσιου τομέα υπό την εγγύηση του κράτους. Με λίγα λόγια, η συλλογικότητα είναι αυτή που προστατεύει: με την ένταξη σε

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

μία από αυτές (συνδικάτα, συλλογικές συμβάσεις, συλλογικά δικαιώματα και ασφάλεια), το άτομο - προλετάριος , πλήρως αφημένος στη δυστυχία του κατά την έναρξη της εκβιομηχάνισης - έγινε μισθωτός πλήρους κάλυψης. Εκείνο το οποίο είδαμε στην πράξη από την δεκαετία του ’70 και έπειτα, είναι μια διαδικασία μείωσης των συλλογικών ρυθμίσεων και επανιδιωτικοποίησης της ίδιας της οργάνωσης της εργασίας, γεγονός που δημιουργεί νέες απαιτήσεις: ευθύνη, αυτονομία, πρωτοβουλία, ανάγκη καθοδήγησης της σταδιοδρομίας από το ίδιο το άτομο... Στο νέο αυτό σύστημα ορισμένοι πάνε καλά. Επιπλέον, σ’αυτό στηρίζεται η θεωρία του νεοφιλελευθερισμού: διαμέσου αυτής της νέας δυνατότητας για πρωτοβουλία, οι εργαζόμενοι μπορούν να μεγιστοποιήσουν το δυναμικό τους. Υπάρχουν όμως άνθρωποι και άνθρωποι. Ορισμένοι έχουν τους πόρους και την στήριξη ώστε να οδηγούνται ομαλά και θετικά ως άτομα, σε ότι αφορά την εκπαίδευση για παράδειγμα, υποθέτοντας τις αλλαγές και κρατώντας τα οφέλη. Οι υπόλοιποι είναι ολοκληρωτικά χαμένοι, ο μακροχρόνια άνεργος ή ο ακαθοδήγητος νέος δεν καταφέρνουν να ενταχθούν κατά τρόπο σταθερό και διαρκή σε αυτά τα προστατευτικά συστήματα και έτσι παραμένουν σε καταστάσεις συνεχούς αστάθειας. Στην περίπτωση που χάσουν την προστασία αυτή ή δεν καταφέρουν να την εξασφαλίσουν, είναι κατεστραμμένοι. Κοινωνική προστασία ως λεπτό Δίχτυ προστασίας Έχουν υπάρξει πολλές απόπειρες λύσεων για τις καταστάσεις αυτές: πολιτικές ένταξης και χορήγηση παροχών υπό τη μορφή πόρων για τους ανθρώπους που στερούνται της προστασίας στον τομέα της εργασίας. Όμως η εξέλιξη αυτή καταλήγει και στην διχοτόμηση των συστημάτων προστασίας: Αφενός, θα υπάρχουν ισχυρά προστατευτικά συστήματα τα οποία αντιστοιχούν σε εργασιακά δικαιώματα, παρόλο που και αυτά θα απειλούνται. Αφετέρου, θα σημειωθεί μια ανάπτυ-

ξη των κοινωνικών κατώτατων ορίων σε ιδιαίτερες κατηγορίες του πληθυσμού οι οποίες γνωρίζουν συγκεκριμένες δυσκολίες που προσπαθούμε να αντισταθμίσουμε μερικώς. Είναι φυσικά απαραίτητο να υπερασπίσουμε τα προστατευτικά εκείνα μέτρα που προφυλάσσουν τους ανθρώπους από το να βυθιστούν οριστικά. Εντούτοις, δεν έχουν τις ίδιες συνέπειες, την ίδια ποιότητα με τη πρώτη. Στην περίπτωση αυτή, η κοινωνική προστασία συνιστά ένα πολύ λεπτό δίχτυ προστασίας για τους ανθρώπους σε κατάσταση ανάγκης, ώστε να αποτραπεί η κοινωνική τους κατάπτωση. Η αδυναμία προγραμματισμού του Βίου σε καθεστώς ανασφάλειας Βρισκόμαστε σήμερα σε μια κατάσταση ασάφειας. Αυτό θα μπορούσε να έχει μια θετική πλευρά, είναι όμως και εξαιρετικά επικίνδυνο, καθώς απαιτεί να ζητάμε πολλά από αυτούς που έχουν λίγα. Το να απαιτούμε από κάποιον με περιορισμένους πόρους και πολλαπλές δυσκολίες - που ζει δηλαδή με το κατώτατο εγγυημένο εισόδημα - αυξάνει το ρίσκο να δημιουργηθούν ενοχές ως αντάλλαγμα. Περιορίζουμε δηλαδή το κοινωνικό έργο σε ένα είδος «συνοδευτικού διαλόγου» των ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη. Ενώ αν υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση είναι ακριβώς η έλλειψη πόρων και δικαιωμάτων. Για να τεθεί το μέλλον υπό έλεγχο, πρέπει να είναι σταθερό το παρόν. Τα δικαιώματα της κοινωνικής ιδιοκτησίας μας δίνουν τη δυνατότητα να προγραμματίσουμε τη ζωή μας. Εάν μας τα στερούσαν, θα βασανιζόμασταν από το παρόν δίχως να γνωρίζαμε τι μας επιφυλάσσει το αύριο. Η αύξηση της κοινωνικής ανασφάλειας συνοδεύεται από την επιστροφή της ζωής μέρα με τη μέρα, η οποία εξέφραζε το μεγαλύτερο μέρος του λαού τον 19ο αιώνα. Η σύλληψη, εδώ και 30 χρόνια, της έννοιας ότι υπάρχει μέλλον, σε συνδυασμό με τη γενική πεποίθηση ότι το αύριο θα είναι καλύτερο από το σήμε-

ρα, μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε. Ο μισθωτός είχε, για παράδειγμα, πρόσβαση στην ιδιοκτησία: μπορούσε να πάρει δεκαετή δάνεια, καθώς είχε την οιονεί βεβαιότητα ότι δέκα χρόνια αργότερα θα δούλευε ακόμη και ότι ο μισθός του θα είχε αυξηθεί... Μπορούσε λοιπόν να διαχειριστεί το μέλλον του. Πως είναι δυνατόν ο μισθωτός του σήμερα, ο οποίος παίρνει μια σύμβαση νέας πρόσληψης και ο οποίος μπορεί ανα πάσα στιγμή να απολυθεί, να φανταστεί τη ζωή του σε τρία χρόνια από τώρα, σε δέκα μήνες ή ακόμη και σε δεκαπέντε μέρες; Είναι και αυτό μορφή προσωρινότητας. Ένας νέος συμβιβασμός ανάμεσα στην κινητικότητα και την ασφάλεια Είναι πια πολύ δύσκολο να γυρίσουμε πίσω. Δεν θα ξαναχτίσουμε το βιομηχανικό καπιταλιστικό σύστημα ούτε το σύστημα πρόνοιας με το οποίο αυτό ήταν συνδεδεμένο. Μου φαίνεται πως υπάρχει μια αμετάκλητη κίνηση προς τη μείωση των συλλογικών ρυθμίσεων και της αύξησης της κινητικότητας του κόσμου της εργασίας. Συνεπώς, η δυσκολία έγκειται στο να συνδέσουμε νέα μέτρα προστασίας στις νέες αυτές καταστάσεις. Στον τομέα της εργασίας, για παράδειγμα, δεδομένου ότι η εργασία εφ’όρου ζωής πλέον δεν είναι, και δίχως αμφιβολία δεν θα είναι ξανά, ο κανόνας, πρέπει να δημιουργήσουμε συστήματα ασφάλειας και προστασίας που θα ταίριαζαν στις περιπτώσεις αυτές της κινητικότητας. της εναλλαγής ανάμεσα σε δυο απασχολήσεις, της αλλαγής επαγγέλματος, της ανακύκλωσης... Παρόμοιες ιδέες υποστηρίζονται από ερευνητές όπως ο Alain Supiot και ο Bernard Gazier, και αρχίζουν να αποκτούν κοινό μέσα σε ορισμένα συνδικάτα: να μεταδώσουν μια επαγγελματική κοινωνική ασφάλεια πέρα από την υποβάθμιση του καταστατικού της απασχόλησης. Έχουν ως κοινό τη σύνδεση της προστασίας, της κοινωνικής ασφάλειας στην ευελιξία, εν ολίγοις να βρούνε ένα νέο συμβιβασμό ανάμεσα στην κινητικότητα και την ασφάλεια. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Towards a “parliamentarisation” of the EU? Vassilis P. Tzevelekos

Lawyer at the Athens’ Bar, DEA Droit International et Organisations Internationales, MA in European Political and Administrative Studies, MRes in Legal Theory.

orn in 1979, the European Parliament (EP) is a young political institution. 27 years old today, it is still going through, in comparison both with the other EU institutions, as well as with the traditional national parliaments, a period of continuous evolution. The discussion on the role and the need for such an institution inside the EU’s political system is directly related to the latter’s sui generis nature. An EU of states and peoples, “armed” with supranational institutions and the competence to adopt legislative acts, providing for legal rights and obligations of its citizens, directly applicable at the national level, certainly had to be in want of a parliament. This is also proven by the fact that, over the last 20 years -without any exception, every single intergovernmental treaty on the structure and functioning of the European construction, provides for an increased institutional role of the EP. The latest steps towards the European integration render co-decision the standard decision-making procedure. If one examined thoroughly the institutional system of what used to be the European Communities and is nowadays called the 1st EU pillar and tried to draw the main lines of its historical evolution, a reference to the EP competences would be unavoidable. A first fundamental distinction is based on the transformation of the “European Assembly” to a “real” parliament, which, even with an initially limited number of competences, was composed by representatives directly elected by the EU citizens. This “real” EP, through the “creative” use of its first powers, managed to increase its competences over the last 26 years, to be transformed into a de jure co-legislator next to the European Council, and succeeded in postulating for a more “equilibrated” interinstitutional dialogue. Recently, it demonstrated also its intentions for a political control over the “executive”. A lot has changed since the original institutional structuring of the European Communities; changes that can be described as the result of the so called “parliamentarisation” procedure. Nevertheless, this term shouldn’t be used just for describing the raise of EP powers. ParliamentarisaΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

tion mainly refers to a still unfinished procedure towards a concrete system of EU governance… However the result of this on-going procedure shouldn’t be taken for granted. There is no one-way path!

1. The parliamentary model

he main characteristic of a parliamentary political system is the accountability of the executive to the majority of the members of parliament (MP), as well as the possibility to drive the government out of office, through the withdrawal of the parliamentary majority’s confidence . This system of governance can only be applied in a political system where a “settle separation of powers” exists and reflects the idea of “two powers and three organs” . In other words, there is an “overlap of executive and legislative leaders”, a kind of “intrinsic interconnectedness”, a “fusion” of their roles . Following a more descriptive approach, a parliamentary system could be defined in three levels: it requires a parliament representing the society, voting for legislation and controlling the executive; a government defining the internal and external policy orientations, vested with the legislative initiative, executing the legislation adopted by the parliament and administrating the public sector; a government responsible before the parliament . Swenden W., Federalism and Second Chambers. Regional Representation in Parliamentary Federations: the Australian Senate and German Bundesrat Compared., P.I.E. – Peter Lang, Brussels, Bern, 2004, p. 47. The parliamentary model opposes to the “presidential” or “regulatory” one, where the executive and legislature are mutually independent and the President (or Chief of State) is only responsible to the Constitution and to the people who directly elects him. Lauvaux P., Le parlementarisme, Que sais je ?, PUF, Paris, 1987, p. 4. According to the famous phrase of G. Burdeau, borrowed by Lauvaux P., op. cit., p. 43. The two powers are the legislative end the executive and the three organs, the Parliament, the Chief of State and the Government. Judge D., Earnshaw D., The European Parliament, The European Union Series, Palgrave Macmillan, Houndmills, 2003, p.p. 15 – 16, where the authors provide also a rich bibliography. For these three levels as minimum requirements for a parliamentary political system see Costa O., « Le parlementarisme au-delà de l’État : le cas de l’Union européenne », in Costa O., Kerrouche E., Magnette P.

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

It becomes clear through the definitions provided that the parliamentary model of governance can only be applied in political systems based on the separation of powers. A non rigid but rather settle separation of powers is required, offering the necessary level of interconnectedness between the still remaining separate powers. However, the only known political systems founded on the principle of any type of separation of powers are still the states. And more specifically, the democratic states. The parliamentary model has so far grown and developed constitutionally only at a national level and inside the frame of political systems of balance of powers. It is therefore adapted to the needs of democratic societies, organized politically at a national level and “stems from a vision of democratic legitimacy in which institutional arrangements are essential” . A parliamentary model is always the result of political traditions of direct legitimacy. Given those last remarks, it is perfectly understandable why a part of the theory considers that “the parliamentarian model of the EU is seen to be a vital necessity for the identification and development of the direct legitimacy of the EU itself” . The increase of democratic activity in a parliamentary model could also be considered as a contribution to the democratic deficit imputed to the EU . Therefore, the question to be raised is to what extent did the “parliamentarisation” procedure inside the EU lead to a proper parliamentary model?

2. How “parliamentary” is in fact the EU?

dmitting that EU is “parliamentary” would open the discussion on analogies or divergences with national parliamentary models and, consequently, analogies between the EU itself and national political systems. In other words, if the EU is settled on the basis of a parliamentary system of governance, one more argument will be offered to those who are already supporting that its supranational (eds.), Vers un renouveau du parlementarisme en Europe ?, éditions de l’Université de Bruxelles, Brussels, 2004, p. 279. Dehousse R., European Institutional Architecture after Amsterdam: Parliamentary System or Regulatory Structure, EUI Working Paper, RSC No. 98/11, 1998, p. 3. Muntean A., «The European Parliament’s Political Legitimacy and the Commission’s “Misleading Management”: Towards a “Parliamentarian” European Union?», European Integration online Papers (EIoP), vol. 4, No 5, 2000, eiop.or.at/eiop/texte/2000-005a.htm, p. 16.. See also the approach of Lord C. and Beetham D. («Legitimizing the EU: Is There a “Post-Parliamentary Basis” for its legitimacy?», Journal of Common Market Studies, vol. 39, no 3, 2001, pp. 443-462) who argue that the public control and the political equality -that the EP is offering to the EU system- are the key attributes of democratic legitimacy that cannot be substituted by any other means. (pp. 453-455). Muntean A., op. cit..

character corresponds more in reality to a “supra-state”. Respectively, for those denying any similarity of the EU with national political systems, the parliamentary model is just incompatible with its institutional structure. The parliamentary model turns finally into a philosopher’s stone, testing to what measure EU can adopt itself to a traditional national political system or how much analogies with national models of governance hold. For the establishment of a parliamentary model, the need for a parliament is self-evident. By creating an EP at a supranational level, “international diplomacy (was) replaced -or at least complemented by- trans-national democracy” . Nevertheless, a “real” parliamentary model requires -as proven by the definitions provided- much more than an institution directly elected by the people. The discussion is also directed towards the parliament’s competences, as well as its not only direct but also indirect interconnection with the executive. 2.1. EP’s legislative competences inside a “parliamentary system”

oncerning the first question on EP’s competences, the distance covered so far is more or less known. From the initial powers on budgetary approval -and through it- EP turned into a real “legislator”. Nevertheless, once an initiative is launched by the Commission, responsibility for the legislative procedure leading to the adoption or rejection of the proposed act is not exclusively attributed to EP. How can a parliamentary system exist without a parliament’s control over the outcomes of the legislative procedure? 2.1.1. EP and Council of Ministers as co-legislators: a bicameral system?

efore trying to examine whether EU’s law making is in reality founded on a bicameral parliamentary system, it is important to underline the fact that “federalism and bicameralism are strongly related”10. In federal states (just like in a supranational system) the second chambers’ role is considered to be “states house” representation of the “intra-state” federative units. In other words, the second chambers’ role is the regional interests’ representation in federal (or supranational) level. Given that not all federations function under a parliamentary system, it is easy to understand that the position of the second chamber inside a national governance system differs significantly from one model to the other. In most parliamentary federal regimes we can find a “clear bicameral power asymmetry”11, at least as far as the Corbett R., Jacobs F., Shackleton M., The European Parliament, 5th edition, John Harper Publishing, London, 2003, p. 2. 10 Lauvaux P., op. cit., p. 45 and 48, as well as Swenden W., op. cit., p. 25. 11 Swenden W., op. cit., p. 47. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ accountability of the executive and the competences over budgetary approval and general law making are concerned. Different federal systems vary on the “asymmetrical”12 competences assigned to each assembly. The idea of creating a bicameral decision-making system inside EU is rather old. The proof of a perfect understanding of the European Communities’ sui generis supranational nature is not only given by the establishment since the very first moment- of the “High Authority”. The European Assembly’s proposal in 1953, in its famous draft treaty for a “European Political Community”, for the creation of a second chamber13, though condemned to failure, constitutes a further proof of the overall supranational concept of the European construction. More recently, during the last 5 years, voices calling for the instauration of a clear bicameral EP increased14. The second chamber could be composed of national MPs15. Among those voices, special reference should be made to that of the German ex Minister of Foreign Affairs, Joschka Fischer, arguing, in the context of his general idea for “full parliamentarisation of the EU as a European Federation, with its own Parliament and a European government which (will exercise) real legislative and executive power”16, that such a bicameral system would reflect “a Europe of nation states and a Europe of citizens”17. However, EU’s political system already includes an institution aiming at member states’ (MS) interest representation. Its composition of MS representatives reflects the idea of a multilevel political system. In such a system, the democratically elected MS’s governments at the national level have the responsibility of co-legislation, together with the directly elected -by the EU’s peoples- Members of the European Parliament (MEP). The so-called EU’s “dual legitimacy”18 is obvious. Arguing that the Council of Ministers constitutes a sui generis second camera in status nascendi is certainly quite “venturous’. Such an approach overlooks the pure intergovernmental nature of the institution, as well as the fact that its members, sitting in more than 15 different formations, dispose only of a “weak” indirect legitimacy. Furthermore, the Council is also part of the executive, responsible at the same time for the implementation of the legislative acts it adopts19. Notwithstanding those remarks, it is important to ac12 See more on what the author qualifies as “bicaméralisme inégalitaire” in Lauvaux P., op. cit., p.p. 46 – 47. 13 For further details see Judge D., Earnshaw D., op. cit., p. 303. 14 Ibid., p.p. 303 – 305, and Agostini M.V., «The role of National Parliaments in the Future EU», The International Spectator, vol. XXXVI, No 4, 2001, www.iai.it/pdf/articles/agostini.pdf, p.p. 35 – 37. 15 Agostini M.V., op. cit., p.p. 35 – 37. 16 http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/806078.stm 17 Judge D., Earnshaw D., op. cit., p. 303. 18 Ibid., p. 293 and 295 – 296. 19 Ibid., p. 308. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

knowledge the existence of different approaches, supporting that the Council of Ministers actually consists of a real second chamber, as long as a co-decision procedure under a qualified majority is applied20. According to this point of view, the Council of Ministers, while acting under these conditions, is considered to be a federal second chamber, following the model of Bundesrat21. In case that these two preconditions are not satisfied (co-decision procedure and vote under a qualified majority), EP’s powers are considered to be inferior to those of the Council of Ministers, which in that case is acting in a purely intergovernmental way22. Without prejudging the validity of this approach, it is important to remind that, when (and if ) a «Constitutional Treaty» ever comes into force, co-decision will be set as the standard legislative procedure. 2.1.2. EP and national parliaments

hough the idea of “dual legitimacy” at the EU level has been so far used in connection with the legitimacy of national government members participating in the Council of Ministers, legitimacy at the national level stems directly from the representative parliaments. Therefore, in a multilevel governance system an important role is attributed to the directly elected national parliaments, providing authorization, representation and accountability to the EU 23. If, thereupon, it is to recognize the Council of Ministers under circumstances- as a second chamber, its legitimacy will be deriving from national parliaments. This idea explains the reasons why one part of the theory warmly welcomed the idea launched by the French ex Minister for European Affairs, Alain Lamassoure, who proposed the inclusion of “one or more members of parliament in the national delegations to the Council of Ministers”24. Nevertheless, even if national MPs cannot formally participate in the Council of Ministers sessions or directly set a second chamber at EU level, EU’s procedure of parliamentarisation could never evolve without the effective exercise of parliamentary control over national governments. A dual legitimacy of a multilevel governance requires a dual parliamentary control25. Therefore, national 20 Conne A., Le bicaméralisme communautaire – fiction ou réalité ?, Mémoire en droit, Collège d’Europe, Bruges, 2004, p. 50. 21 Ibid., p. 7. Nevertheless, better expressed seems the approach of O. Costa (op. cit., p. 278), who claims that the Council of Ministers, can be assimilated to a second chamber -even though with some reservations, given the fact that it also has executive functions- only if it decides under qualified majority. The extension of application of qualified majority voting in decision making constitutes a step of further “parliamentarisation”. 22 Ibid.. 23 Judge D., Earnshaw D., op. cit., p. 293. 24 Agostini M.V., op. cit., p. 38. 25 See the art. I-46 of the Constitutional Treaty for Europe providing that “Citizens are directly represented at Union level in the European Parlia-

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

parliaments can rightfully be considered as an integral part of the broader “parliamentary model” established little by little at the EU level. Close cooperation26 between national parliaments and EP constitutes a conditio sine qua non towards this “broader parliamentary control” over the executive. The Constitutional Treaty for Europe, by attributing to the national parliaments the competence to ensure that the proposals and legislative initiatives submitted by the Commission comply with the principle of subsidiarity27, was recognising their role -within this “broader” sui generis European parliamentary system- in controlling directly the “executive” at the EU level. Such a direct control requires a close cooperation with the EP. 2.2. A loose interconnectedness between EP and the “executive”

he second and most decisive condition for qualifying a governance model as parliamentary is the interconnection between the parliament and the executive. Even if the votaries of legal preciseness insist that under the actual regime the executive power belongs to the Council of Ministers, which attributes it when necessary- to the Commission, in fact no one denies that it is the latter’s role that seems indeed more close to what at the national level is called “the executive”. A “real” parliamentary model requires therefore a decisive participation of parliament -ex ante or ex post- in the procedures bringing the executive in power or obliging it to abandon it. 2.2.1 EP’s ex ante role on the nomination of the “executive”

nlike what is happening to national parliamentary systems, the parliamentary majority of a party in the EP does not have the power to establish in the executive a group of people of the same political “color”. In an effort to compare EU’s political system with the presidential one of U.S., it has been argued that “like the US Congress, but unlike the national parliaments of all the EU Member States, no government emerges directly from a majority in Parliament and elections to it are not therefore about keeping and changing an executive”28. Nevertheless, it is important to underline the relativity of this approach. The fact that EU treaties do not recognize ment. Member States are represented in the European Council by their Heads of State or Government and in the Council by their governments, themselves democratically accountable either to their national Parliaments, or to their citizens.”. 26 Concerning the forms of cooperation between national parliaments and EP see Judge D., Earnshaw D., op. cit., p.p. 296 – 303. Among those forms, the “Conference of European Affairs Committees” (COSAC), offers the opportunity for regular meetings and sets a framework of cooperation between MPs and MEPs. 27 Treaty establishing a Constitution for Europe, art. III-259. 28 Corbett R., Jacobs F., Shackleton M., op. cit., p. 2.

to the parliamentary majority the ability to set up a “government”, does not presume that the EU’s model is a presidential one. What could be generally argued is that actually EU Treaties do not “allow to voters to determine who holds (or does not hold) executive office in EU”29. The fact that EU does not have a “pure” parliamentary system doesn’t presume the existence of a presidential one. The “problem” is broader and stems from the EU’s sui generis nature, which -to that point of development- does not provide for a “partisanized executive”. The College of Commissioners is expected to be, while executing its competences, as “uncolored” and neutral as possible and results mainly from the Council of Ministers’ intergovernmental choice. We are undoubtedly before the more general problem of Commission’s democratic legitimacy deficit. Nevertheless, EP is not completely dissociated from the procedure leading to the nomination of the College of Commissioners and its President. EP’s institutional role (approval of the President of the Commission, interviews with each member of the College of the Commission and vote of approval of the Commission as a body), guarantees a minimum of interference, a limited but still decisive participation in the nomination of the “executive”. As it has been argued, “the vote of approval has something of the character of an election and it confers a higher political profile on the Commission”30. The Commission’s political profile does not depend exclusively on its “parliamentary approval”, meaning from the indirect approbation by EU’s citizens. What also offers a “clear political profile” to the Commission is the fact that it has been approved from a parliamentary majority, structured on the various European parties. EP is a “partisanised” parliament and the MS’ choice of José Manuel Durao Barroso as a candidate for the presidency of the Commission -on Juin 2004- proves that appertaining to the party that won the European elections is an important element to be taken into account31. Yet, during the second phase of the nomination of Barroso’s Commission before EP, the parliamentary majority provided ideological and political reasons rendering the Commission’s approval as a body impossible. The presentation of a new synthesis of the Collegium seeking for EP’s approval has been considered as a victory of the parliamentary majority. From a broader point of view it could be argued that this “victory” goes beyond the actual par29 Judge D., Earnshaw D., op. cit., p. 310. 30 The phrase belongs to Noël E.. See Dehousse R., op. cit., p. 12. The Constitutional Treaty for Europe, though it was not changing in essence the double nomination procedure, was using the symbolic term “elect”. EP “elects” the President of the Commission (art. I-27), who is proposed by the European Council, after taking into account the elections to the EP! 31 Costa O., op. cit., p. 276. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ tisan majority. It constitutes the “victory” of a “trans-national democratic parliament” against intergovernmentalism, a further step towards a parliamentary model32 and a clear proof of EU’s “politicization”33. Finally, “colours” and ideas count. 2.2.2. EP’s ex post role in controlling the “executive”

more skeptical approach to Commission’s responsibility towards the EP would argue that, as long as it cannot be applied against individual members of the Commission, it remains quite restricted. Nevertheless, not all national parliamentary models recognize the parliament’s competence to enforce the resignation of a single government member. Most of the times the withdrawal of the majority’s confidence drives the government out of office in block. Even though the outcome of the censure process against the Santer’s Commission, when some of its members were deemed culpable of mismanagement and fraud, didn’t lead directly to its resignation, the final result, with the Collegium demitting in block, (when allegations where confirmed), comes as a consequence of EP’s pressure34. As it has been argued, the 1999 censure vote against the Santer’s Commission and the forces applied for its resignation “represent the most serious blow to the credibility of the institutional architecture of the Community since as early as 1958”35, since they demonstrate “an increased accountability of the Commission to the EP and, ultimately, to the European public, directly representing the latter on the EU level”36. According to the same author, “the resignation of the European Commission and serious steps towards an increased accountability of the Commission to the EP demonstrate that the European political system is evolving towards a parliamentarian model of supranational governance”37. 32 It’s EP’s active interference in the election of a “European government”, who will finally determine EU’s clear parliamentary nature. Till the moment that EU’s political parties will intervene ex ante to the procedure leading to Commission’s election, by proposing their own candidate for President, there will be arguments like the one of Dann, supporting that “Understood as a working parliament (in a Presidential model) in this environment, the EP is separated from the executive and not involved in the parliamentary logic of supporting a government”. See Dann P., «European Parliament and Executive Federalism: Approaching a Parliament in a Semi-Parliamentary Democracy», European Law Journal, vol. 9, No 5, 2003, p. 572. 33 Nevertheless, see Majone’s point of view, concerning the “disadvantages” of further politicization on Commissions’ credibility. Majone G., «The European Commission: The Limits of Centralization and the Perils of Parliamentarization», Governance, vol. 15, No 3, 2002, p.p. 384 – 385. 34 Muntean A., op. cit., p.p. 11 – 12. 35 Ibid., p. 10. Contra see Majone G., op. cit., p. 375 and p.p. 384 – 385. 36 Muntean A., op. cit., p. 10. 37 Ibid., p. 14. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

A further step towards the parliamentarisation of the responsibility of the “executive” to the EP was taken the very next day of the “Santer’s Commission crisis” of 1999. The “Framework Agreement on Relations between the EP and the Commission” raised the issue of individual responsibility of members of the Collegium, providing (in art. 10) that if the EP expresses lack of confidence in a member of the Commission, its President will seriously examine whether he should request that member to resign38. However, the legal value of that kind of interinstitutional agreements is doubtful and the Constitutional Treaty for Europe was preserving the principle according to which, if the EP votes on a censure motion, the members of the Commission shall resign as a body39. Yet, this wording does not exclude the possibility that the President of the Commission asks from a single member of the Collegium to resign, maintaining the Commission in power as a body40.

3. The European Parliament: a non consociational institution at the service of a partially consociational polity

voiding any reference to the so called consociational model of democracy while trying to conceptualise EU’s system of governance seems to be almost impossible. Consociationalism, inspired by an outright counter-logic to the majoritarian one, consists traditionally of the four following elements: representation of all the significant constitutive parts of a pluralistic society; recognition of autonomy -to a certain extent- to each of these parts in running its domestic affairs; proportionality in political representation, civil service appointments and allocation of public funds; as well as respect of the mutual veto or “concurrent majority” rule, serving as a guarantee of any vital minority interest. Obviously EP’s composition, structure and functions can hardly satisfy only the first of those elements. Despite the fact that its members are elected at the national level, representing a “European demos” that is primarily in its substance a Greek, French or Polish one -therefore highly fragmented-, this representation is far from being proportionate41, while the MEPs are organised in political parties which reflect opposing political ideologies. In reality, even though the sense of partisan discipline is not yet that much 38 Judge D., Earnshaw D., op. cit., p. 313. 39 Treaty establishing a Constitution for Europe, art. I-26 par. 8. 40 Even Majone recognises that “Henceforth, (after the 1999 crisis) it will be virtually impossible for an individual commissioner to remain in office against the wish of the majority in the EP”. Majone G., op. cit., p. 384. 41 The phenomenon of overrepresentation of the small states is a rather broad one within the EU’s institutions and does not regard exclusively the EP.

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

developed at European level, a vote motivated by purely national criteria remains an exception and can be “morally” justified only if the issue at stake touches upon what may be qualified as a vital national interest42. EP is consequently a partisanised parliament based on the principle of majoritarianism. Nevertheless, the simple fact that the EP has never been a fully inspired by the principles and the logic of consociational democracy institution, does not suffice to qualify it as a “different drummer” whose acoustic results turn the whole “European symphony” into a “cacophony”. This is first of all due to the fact that neither the -qualified as sui generis- EU does not fit soundly on the whole with all the features of consociationalism. Furthermore, it can be argued that, as far as EU’s model corresponds to the consociational one -and it does so partially, if we think of the nationality rule concerning the Commissioners, of the MS’ representation inside the Council of Ministers, of the sectors of policy which require unanimity within this last institution, of the extent of decentralisation, or of the autonomy recognised to the national parliaments-, EP’s “different drummer” approach creates no problem at all. Quite to the contrary, by putting the emphasis on the common interest of the European demos, as a single body who opposes to the national interest of every single Member State, within the frame of a highly consociational lawmaking procedure (like the co-decision, which requires at the end of the day a consensus between the two “legislative bodies”, without need to resort to majoritarianism), it tends to equilibrate the whole system. In that sense it corresponds to an institutional counter-balance inside consociationalism, while, due to its partisan structure, it politicises the decision making and offers more direct legitimacy to it. At the end of the day, the EP “different drummer” enriches EU’s pluralism of institutions and political models. It is nothing more than a sui generis institution within a sui generis system…

4. EU’s parliamentarisation: a sui generis parliamentary model in a sui generis political system

executive under the control of the legislature. Even if in the European level the Commission could be assimilated to an executive, this function is shared with the Council of Ministers, which in the same time acts as a legislature in cooperation with EP. EU’s institutional structure reflects more the idea of a multilevel governance than that of a separation of powers. The Commission represents the EC’s interest and the Council of Ministers that of MS, while EP “talks” on behalf of EU citizens. Furthermore, the sui generis nature of EU contains a 1st supranational pillar and 2 others comprising common policies that can only be implemented through intergovernmental cooperation. This last remark implies an EP’s limited or inexistent role in EU’s intergovernmental sectors of action. Even if it is to admit the existence -to a certain extent- of a kind of parliamentary model in the 1st pillar’s communitarised policies, this conclusion wouldn’t apply for JHA and CFSP domains43. Contrary to the 2nd and 3d pillar structure, in the 1st supranational one, EU’s integration has already reached quite satisfactory levels of realisation. Decision-making and execution of the adopted legislation have many things in common with traditional national federal models. Therefore, authors have already qualified the 1st pillar’s political model as a “federal entity”. To the extent that this qualification is valid, we can also diagnose the development of an “embryonic” parliamentary model. Nevertheless, the procedure is still going on and its result cannot be prejudged as long as the decision-making on EU’s institutional structure remains to the MS’s competence. EU’s intergovernmental nature, even in the 1st pillar, is still “clear-sighted” and opposes strongly to a “real” and complete parliamentary system. A sui generis “parliamentary model” is the only possible one for such a sui generis political system. Though comparable to traditional national “parliamentary models”, the one of EU is de facto incomplete, adapted to its special nature and under shaping. During this procedure, it is the EU affairs’ step by step further politicisation, the exigency of the European “demos” for transparency, accountability, legitimacy and direct democracy, as well as the EP’s partisan structure, which represent its “best friends”!

he traditional parliamentary model is a system of governance developed and tested exclusively at the national level. It requires a settle but substantial separation of powers and places the

42 See Hix S., Noury A. AND Roland G., «Power to the Parties: Cohesion and Competition in the European Parliament, 1979-2001», B.J.Pol.S., vol, 35, 2005, pp. 209-234. The data collected by the authors proves the existence of a clear growing party cohesion despite national diversity. The increased party cohesion leads to an increased power of the EP within the EU system.

43 However, it seems that there are certain tendencies on the part of EP, which is trying to extend its impact on domains other than the 1st pillar as well. See Maurer A., Kietz D., Völkel C., Interinstitutional Agreements in CFSP: Parliamentarisation through the Backdoor?, Institute for European Integration Research Working Paper Series, No 5, www. swp-berlin.org/common/get_document.php?id=1105. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Οι δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στις μεσογειακές χώρες εταίρους

Ο Μηχανισμός Ευρωμεσογειακών Επενδύσεων και Εταιρικής Σχέσης (FEMIP) το 2006 Από την Ελένη Καββαδία, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, Διεύθυνση Επικοινωνίας Προαγωγή των στόχων της κοινοτικής πολιτικής

Μηχανισμός Ευρωμεσογειακών Επενδύσεων και Εταιρικής Σχέσης (FEMIP) συγκεντρώνει το πλήρες φάσμα των μέσων που διαθέτει η ΕΤΕπ για να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη των μεσογειακών χωρών εταίρων της ΕΕ . Με χρημα Αλγερία, Αίγυπτος, Γάζα/Δυτική Όχθη, Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανος, Μαρόκο, Συρία και Τυνησία. Αφότου η Τουρκία ανακηρύχθηκε υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ, οι δραστηριότητες της Τράπεζας στη χώρα αυτή καλύπτονται από την Υπηρεσία ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

τοδοτήσεις συνολικού ύψους σχεδόν 7,2 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 20022005, η ΕΤΕπ έχει καταστεί ο κύριος χρηματοδοτικός εταίρος της περιοχής της Μεσογείου. Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Βαρκελώνης, ο FEMIP διευκολύνει τον εκσυγχρονισμό και το άνοιγμα προς τα έξω των οικονομιών των μεσογειακών χωρών εταίρων. Οι δραστηριότητες του FEMIP εστιάζονται σε δύο στόχους προτεραιότητας: Χρηματοδοτήσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αν και η Τουρκία εξακολουθεί να συμμετέχει στον ευρωμεσογειακό διάλογο.

Υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα, και ■ Δημιουργία περιβάλλοντος ευνοϊκού για τις επενδύσεις. Ο FEMIP, επιπλέον των χρηματοδοτικών του δραστηριοτήτων, εφαρμόζει πολιτική στενού διαλόγου με όλους τους συμμετέχοντες στη ευρωμεσογειακή χρηματοδοτική εταιρική σχέση. Ο διάλογος αυτός διεξάγεται σε θεσμικό επίπεδο – μέσω των ετήσιων συνεδριάσεων της Υπουργικής Επιτροπής και των τακτικών συνεδριάσεων της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων – καθώς και με τους εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών. ■

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Γενικό πλαίσιο

ι δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στις μεσογειακές χώρες εταίρους έχουν συγκεντρωθεί στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ευρωμεσογειακών Επενδύσεων και Εταιρικής Σχέσης (FEMIP) από τον Οκτώβριο 2002. Ο FEMIP αποτελεί ορόσημο στη χρηματοδοτική συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των γειτόνων της στη Μεσόγειο, συνεργασία που άρχισε εδώ και περισσότερα από τριάντα χρόνια και εντάθηκε στη δεκαετία του ‘90 για να στηρίξει τη διαδικασία της Βαρκελώνης. Σύμφωνα με την ευρύτερη Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας, ο FEMIP έχει σκοπό να βοηθήσει τις μεσογειακές χώρες εταίρους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του οικονομικού και κοινωνικού εκσυγχρονισμού και να προαγάγουν την περιφερειακή ολοκλήρωση, ιδίως εν όψει της δημιουργίας ευρωμεσογειακής ζώνης ελευθέρων συναλλαγών μέχρι το 2010. Τάσεις, κύρια στοιχεία, νέες εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους και/ή αναμένονται

ατά τη διάρκεια του έτους ο FEMIP συνέβαλε στη διεξαγωγή διαλόγου και αναλύσεων σχετικά με το θέμα της ενέργειας στην περιοχή της Μεσογείου, με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και στην προστασία του περιβάλλοντος. Οι συμμετέχοντες στην 4η συνεδρίαση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του FEMIP, που πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη το Μάρτιο 2006, υπογράμμισαν την ανάγκη διασφάλισης ισορροπίας μεταξύ αειφόρου ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και ασφάλειας του εφοδιασμού, σύμφωνα με την Πράσινη Βίβλο της ΕΕ για την ενέργεια, και συμφώνησαν ότι εί-

ναι απαραίτητο να προωθηθεί ταχέως η μεταρρύθμιση του ενεργειακού τομέα στις μεσογειακές χώρες. Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μεσογειακές χώρες εταίρους θα προαχθεί μέσω των οργανισμών «Agence de l’Environnement et de la Maîtrise d’Energie» (ADEME) και «Agence Française de Développement» (AFD) με τους οποίους η ΕΤΕπ, με την υποστήριξη του FEMIP Trust Fund, έχει ενώσει τις δυνάμεις της. Το FEMIP Trust Fund (χρηματοδοτικό ταμείο του FEMIP) χρηματοδοτεί μία μελέτη, η οποία διερευνά τις δυνατότητες για δραστηριότητες χρηματοδότησης της μείωσης των εκπομπών άνθρακα και δημιουργίας πιστωτικών μορίων εκπομπών στην περιοχή της Μεσογείου, εντοπίζει τομείς προτεραιότητας και καταρτίζει ένα κατάλογο συγκεκριμένων σχεδίων βασιζόμενων στον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, στων οποίων την υλοποίηση και χρηματοδότηση θα μπορούσε να συμβάλει η ΕΤΕπ τα ερχόμενα χρόνια. Στις 26 Ιουνίου 2006 πραγματοποιήθηκε στην Τύνιδα η 6η Υπουργική Διάσκεψη του FEMIP, κατά την οποία εξετάστηκαν οι μελλοντικές προοπτικές και αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα του ενισχυμένου FEMIP. Κατά τη διάσκεψη αυτή, οι 35 υπουργοί οικονομικών των χωρών της ευρωμεσογειακής συνεργασίας συζήτησαν εκ νέου σχετικά με την εναρμόνιση των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων έργων, και των πολιτικών μεταξύ των χρηματοδοτικών οργανισμών και των μεσογειακών χωρών εταίρων, σε συνέχεια του εργαστηρίου που είχε διοργανωθεί στο Λουξεμβούργο το Νοέμβριο 2005. Πρόκειται για τη δεύτερη σύνοδο υπουργών του FEMIP που πραγματοποιείται σε συνδυασμό με το Ευρωμεσογειακό Συμβούλιο ECOFIN. Κατά τη διάσκεψη εξετάστηκαν επίσης οι συστάσεις που διατύπωσε η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του

FEMIP στη συνεδρίαση της στη Βιέννη, στις 20-21 Μαρτίου 2006, με κύριο αντικείμενο τους τρόπους με τους οποίους ο FEMIP μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στην περιοχή της Μεσογείου, καθώς και τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης των μεσογειακών ενεργειακών αγορών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα θέματα των ανανεούμενων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής αποδοτικότητας. Το Δεκέμβριο 2006, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν να καθοριστεί σε 8,7 δισ. ευρώ το ανώτατο όριο για τις χρηματοδοτήσεις της ΕΤΕπ στις μεσογειακές χώρες κατά την περίοδο 2007-2013. Αυτό σημαίνει διπλασιασμό των δανειακών πόρων που διατίθενται στις μεσογειακές χώρες, σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο. Στο πλαίσιο αυτό, οι ενισχύσεις υπέρ του ιδιωτικού τομέα – οι οποίες τριπλασιάστηκαν σε απόλυτους όρους κατά την περίοδο 2003-2005 έναντι της περιόδου 2000-2002 –, θα παραμείνουν η κύρια προτεραιότητα του FEMIP. Ο FEMIP θα υποστηρίξει επίσης τις χώρες εταίρους, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν επιχειρηματικό περιβάλλον ευνοϊκό για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα μέσω επενδύσεων σε υποδομές. Προς το σκοπό αυτό θα χορηγηθούν ενισχύσεις για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων δικτύων μεταφορών, ενέργειας και τηλεπικοινωνιών – συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των διευρωπαϊκών δικτύων στην περιοχή της Μεσογείου – και για επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Ποσοτικά αποτελέσματα στη διάρκεια του έτους

πογραφές χρηματοδοτικών συμβάσεων κατά τομέα στις χώρες του FEMIP το 2006:

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ενέργεια Αίγυπτος

310.0

Μαρόκο

170.0

Περιβάλλον

Συρία Τυνησία

114.0

Ισραήλ

Βιομηχανία

Παιδεία, Υγεία

200.0 40.0

10.0

να δάνειο, ύψους 70 εκατ. ευρώ, για τη μεταρρύθμιση του νοσοκομειακού τομέα στο Μαρόκο, πρωτοβουλία του Υπουργείου Υγείας του Μαρόκου, με σκοπό τη βελτίωση του τομέα της υγείας στη χώρα. Πρόκειται ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

40.0

550.0 290.0 45.0

40.0

154.0

10.05

Κύρια παραδείγματα χρηματοδοτήσεων

Σύνολο

45.0

Περιφερειακή κλίμακα

Όσον αφορά την κατανομή κατά τομέα, το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων αφορούσε τον τομέα των ενεργειακών υποδομών (594 εκατ. ευρώ ή 44%). Ο τομέας του περιβάλλοντος απορρόφησε 325 εκατ. ευρώ (24%), ενώ 200 εκατ. ευρώ (15%) χορηγήθηκαν στη βιομηχανία και 115 εκατ. ευρώ (8%) υπό μορφή «συνολικών» δανείων. Στον τομέα της υγείας διατέθηκαν 70 εκατ. ευρώ (5%). Τέλος, 50 εκατ. ευρώ (4%) αφορούσαν πράξεις με επιχειρηματικά κεφάλαια. Σε όρους γεωγραφικής κατανομής, το 64% του συνολικού όγκου των χρηματοδοτήσεων χορηγήθηκε για επενδυτικά σχέδια στην Εγγύς Ανατολή (7 σχέδια, σύνολο 870 εκατ. ευρώ), το 33% στο Μαγκρέμπ (6 σχέδια, σύνολο 444 εκατ. ευρώ) και το 3% για σχέδια περιφερειακής κλίμακας (4 σχέδια, σύνολο 40 εκατ. ευρώ).

Συνολικά δάνεια

70.0

200

549.0

325.0

220.05

70.0

για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανασυγκρότησης, αποκατάστασης και εξοπλισμού νοσοκομείων, το οποίο περιλαμβάνει επενδύσεις σε 17 υφιστάμενες νοσοκομειακές μονάδες. Σκοπός του προγράμματος είναι η βελτίωση της ποιότητας των κτηρίων και του εξοπλισμού και η αναβάθμιση των νοσοκομειακών υπηρεσιών στο σύνολο της χώρας. Στην Αίγυπτο, ένα δάνειο ύψους 260 εκατ. ευρώ για την κατασκευή δύο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου που λειτουργούν με φυσικό αέριο στις τοποθεσίες El Atf και Sidi Krir, και ένα δάνειο ύψους 50 εκατ. ευρώ για την κατασκευή ενός αγωγού μεταφοράς αερίου μεταξύ Abu Qurqas και Asyut, στα νότια της χώρας. Ένα δάνειο ύψους 40 εκατ. ευρώ στο Office National de l’Assainissement (ONAS) για την ενίσχυση του δυναμικού επεξεργασίας λυμάτων στην Τυνησία, ώστε να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες απαιτήσεις για καθαρό νερό και για διαχείριση των ακαθάρτων υδάτων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την αναβάθμιση του πρωτεύοντος και δευτερεύοντος δικτύου ύδρευσης στην Τύνιδα, την επέκταση και αποκατάσταση των αποχετευτικών

75.0

275.0

30.0

40.05

145.0

1 354.05

δικτύων στις πόλεις Μοναστίρ, Μαχντία, Γκαμπές, Μεντενίν, Τατουίν και Γκάφσα, και την επέκταση ή κατασκευή μονάδων επεξεργασίας λυμάτων στις πόλεις Χαμαμέτ, Enfidha, Menzel Temime και Tazarka/Somâa/ Mâamoura. Σκοπός του προγράμματος είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, ο περιορισμός των υγειονομικών κινδύνων και η πρόληψη της ρύπανσης των επιφανειακών, υπόγειων και θαλάσσιων υδάτων. Η ΕΤΕπ χορήγησε επίσης στην Τυνησία την πρώτη της χρηματοδότηση στον τομέα των μικροπιστώσεων, από πόρους του FEMIP υπό μορφή επιχειρηματικών κεφαλαίων. Η χρηματοδότηση χορηγήθηκε στην Enda Interarabe, μία μη κυβερνητική οργάνωση που παρέχει υπηρεσίες στον τομέα των μικροπιστώσεων από το 1995 και έχει μέχρι σήμερα ενισχύσει περίπου 30 000 μικροεπιχειρηματίες – άνω του 85% γυναίκες – με ποσοστό ανάκτησης 99,6%. Στόχος αυτής της χρηματοδότησης του FEMIP είναι να ενισχύσει το κεφάλαιο της Enda Interarabe και να της επιτρέψει να επεκτείνει τις δραστηριότητές της στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της χώρας. Η Enda Interarabe είναι ένας από τους λίγους οργανισμούς παροχής μικροπιστώσεων που

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

έχουν επιτύχει οικονομική αυτάρκεια και, ως εκ τούτου, δεν εξαρτάται από επιχορηγήσεις. Το δάνειο της ΕΤΕπ συνοδεύεται από τεχνική βοήθεια, η οποία χρηματοδοτείται από δημοσιονομικούς πόρους και επιτρέπει στην Enda Interarabe να βελτιώσει την οργάνωσή της και να διαχειριστεί αποδοτικά την ανάπτυξή της. Το χρηματοδοτικό πακέτο της ΕΤΕπ έχει σκοπό να μεταφέρει στις τοπικές τράπεζες – οι οποίες μέχρι στιγμής συμβάλλουν ελάχιστα στη χρηματοδότηση της Enda Interarabe – ένα μήνυμα εμπιστοσύνης στις προοπτικές και την ευρωστία των ΜΚΟ. Μία επένδυση επιχειρηματικών κεφαλαίων ύψους 5,6 εκατ. ευρώ στην Beltone Capital, αιγυπτιακή εταιρεία επενδύσεων, η οποία θα επενδύσει σε αναπτυσσόμενες ιδιωτικές εταιρείες, κυρίως στην Αίγυπτο, παρέχοντάς τους στρατηγική καθοδήγηση και επιχειρησιακή τεχνογνωσία. Η ΕΤΕπ, η οποία εκπροσωπείται στο Διοικητικό Συμβούλιο της Beltone Capital, υποστηρίζει την ανάπτυξη του τομέα του κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών (private equity) στην Αίγυπτο και διευρύνει τις πηγές χρηματοδότησης για τις εγχώριες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μία συμμετοχή, ύψους 5,7 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ, στην Attijari Invest, με σκοπό τη δημιουργία μίας εταιρείας επενδύσεων σε έργα υποδομής. Το σχέδιο αυτό θα επιτρέψει τη βελτίωση σημαντικών υποδομών στο Μαρόκο, οι οποίες θεωρούνται καίριας σημασίας για τη συνολική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της μαροκινής οικονομίας. Άλλες αξιόλογες χρηματοδοτήσεις

στερα από τη σύρραξη στον Λίβανο τον Ιούλιο-Αύγουστο 2006, ο Πρόεδρος της

ΕΤΕπ, κ. Maystadt, επιβεβαίωσε ότι η Τράπεζα είναι έτοιμη να συνεχίσει τις δραστηριότητές της στη χώρα με όλα τα μέσα και εργαλεία που παρέχει ο FEMIP. Η ΕΤΕπ, μακροχρόνιος εταίρος του Λιβάνου, με χρηματοδοτική συνεργασία άνω των 30 ετών, θα στραφεί κατά προτεραιότητα στις εκτεταμένες καταστροφές που έχει υποστεί η χώρα, και στους τομείς των υπηρεσιών που εξυπηρετούν την περιφερειακή αγορά – τουρισμός, παιδεία, υγεία και χρηματοπιστωτικός τομέας – και οι οποίοι έχουν υποστεί άμεσες και έμμεσες ζημίες. H Τράπεζα θα εξακολουθήσει να ενισχύει τα έργα υποδομής στο Λίβανο, με νέες χρηματοδοτήσεις που θα στηρίξουν τομεακές μεταρρυθμίσεις στο χώρο των υποδομών, και ιδίως στον ενεργειακό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται η παροχή τεχνικής βοήθειας για την προετοιμασία της αναδιοργάνωσης/αναδιάρθρωσης της εταιρείας ηλεκτρισμού του Λιβάνου. Για να συμβάλει στην ανάκαμψη του ιδιωτικού τομέα η ΕΤΕπ θα χρησιμοποιήσει τα υπάρχοντα μέσα, ενώ θα εξετάσει επίσης τη δυνατότητα εφαρμογής νέων χρηματοδοτικών μηχανισμών. Μία γραμμή πιστώσεων, που έχει ήδη ανοιχτεί από την Τράπεζα σε ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, θα χρησιμοποιηθεί από τους φορείς αυτούς για τη χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων στους τομείς της βιομηχανίας, της αγροτοβιομηχανίας, της τεχνολογίας πληροφορικής, των υπηρεσιών, της υγείας και της παιδείας. Η ΕΤΕπ θα χορηγήσει επίσης 7,5 εκατ. ευρώ στην εταιρεία επενδύσεων Byblos Ventures, η οποία εστιάζεται κυρίως στις επενδύσεις σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο Λίβανο.

Συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και άλλους εταίρους Το 2006, η ΕΤΕπ ανέπτυξε στενή συνεργασία με τους εταίρους της οργανισμούς παροχής αναπτυξιακών χρηματοδοτήσεων, με βάση μνημόνια συνεργασίας και επιστολές προθέσεων που υπεγράφησαν μεταξύ τους κατά την τελευταία διετία. Η συνεργασία αυτή έλαβε απτή μορφή μέσα από συγχρηματοδοτήσεις, κυρίως περιβαλλοντικών επενδύσεων, στην Αίγυπτο, το Μαρόκο, τη Συρία και την Τυνησία. Επιπλέον, διοργανώθηκε μια σειρά συναντήσεων για τη συντονισμένη παροχή τεχνικής βοήθειας, όπως π.χ.: ■

■

συνάντηση με την Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, στις αρχές του 2006 (βλ. Ετήσια έκθεση του FEMIP 2005)· στρογγυλή τράπεζα με θέμα τη διαχείριση και το συντονισμό του Trust Fund, τον Φεβρουάριο 2006· συνεδρίαση ομάδας εργασίας ΕΤΕπ-AfD-KfW με αντικείμενο την εφαρμογή κοινών διαδικασιών αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων, στις 18 Δεκεμβρίου 2006.

Στο πλαίσιο της νέας χρηματοδοτικής εντολής που ανατέθηκε στην ΕΤΕπ, για την περίοδο 2007-2013, ο FEMIP θα εξακολουθήσει να εργάζεται με βάση τις διάφορες συμφωνίες που έχουν συναφθεί τα τελευταία χρόνια. Τα δάνειά του θα χορηγούνται σε στενή συνεργασία με τους άλλους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ευρωπαϊκοί εθνικοί οργανισμοί, Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, Όμιλος της Διεθνούς Τράπεζας κ.λπ.). ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑΣ Του Χρίστου Σ. Αλεξόπουλου

ύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου μόνο το 54% των Ελλήνων εμπιστεύεται την Ελληνική Βουλή, ενώ τα πολιτικά κόμματα μόνο το 23%. Εάν μάλιστα ανατρέξουμε στα στοιχεία άλλης έρευνας, την οποία διενήργησε το Πάντειο Πανεπιστήμιο κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους το ποσοστό των νέων που εμπιστεύεται τα κόμματα είναι σχεδόν μηδενικό (περίπου 2%). Από το άλλο μέρος σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο οι Έλληνες εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μεγαλύτερο ποσοστό ακόμη και από την Ελληνική Βουλή, το οποίο αγγίζει το 65%. Τα στοιχεία αυτά πιστοποιούν πανηγυρικά ότι το πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει όχι μόνο μεγάλα προβλήματα, αλλά η απαξίωση στη συνείδηση των πολιτών αρχίζει να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις. Παραλλήλως βεβαίως αναδεικνύεται με επιτακτικό τρόπο η ανάγκη δομικών αλλαγών σε ό,τι αφορά το πολιτικό σύστημα, οι οποίες θα πρέπει να προκύψουν μέσα από κοινωνικές διεργασίες χωρίς τη χειραγώγηση των κομμάτων. Οι διεργασίες αυτές επείγουν. Ήδη η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει προβλήματα σε ό,τι αφορά την πολιτισμική της ταυτότητα. Δεν είναι παραγωγική κοινωνία και στον τομέα της κουλτούρας δεν παράγει αξίες. Έμαθε πλέον μόνο να καταναλώνει πρότυπα που διακινούνται σε παγκόσμιο επίπεδο στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος.

νώ στην Ελλάδα διαπιστώνεται στασιμότητα και χαρακτηριστικά μη παραγωγικής περιφερειακής κοινωνίας, μετά την κατάρρευση του ‘Υπαρκτού Σοσιαλισμού’ κυριαρχεί σε διεθνές επίπεδο η έννοια της παγκοσμιοποίησης, η οποία χαρακτηρίζει τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, που κυριαρχεί ακόμη και σε χώρες με κομμουνιστικές ηγεσίες, όπως η Κίνα, ενώ ο νεοφιλελευθερισμός υιοθετεί τον όρο και το μήνυμα της παγκοσμιοποίησης σε απόλυτο βαθμό. Σε αυτό το πλαίσιο η παγκοσμιοποίηση μπορεί να οριοθετηθεί ως η απελευθέρωση της οικονομίας από τις χωροχρονικές συντεταγμένες της φύσης και της κοινωνίας, αλλά και τις δεσμεύσεις των πολιτικών κανόνων και νόμων. Η οικονομία σε αυτήν την φάση πλέον κυριαρχεί πάνω από την κοινωνία και την πολιτική, ο νεοφιλελευθερισμός δε ορίζει την κοινωνία της αγοράς ως το τελικό σημείο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας. Το μέλλον θα μορφοποιείται, θα αποκτά δηλαδή πραγματική αναφορά ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

μόνο ως μία κατάσταση συνεχούς εκσυγχρονισμού. Στο πλαίσιο αυτής της θεώρησης της πραγματικότητας οι κοινωνίες επιτυγχάνουν πολύ υψηλό βαθμό διαφοροποίησης, ώστε γίνονται πολύπλοκες και σε ό,τι αφορά τις δομές τους και σε ό,τι αφορά το γνωστικό και τεχνολογικό τους φορτίο, ενώ παραλλήλως ο χρόνος γίνεται πολύ περιεκτικός σε περιεχόμενο.

o αποτέλεσμα αυτής της δυναμικής είναι η αδυναμία του ατόμου να λειτουργεί ως πολίτης, ενώ μετατρέπεται σε καταναλωτή της πολιτικής, όπως αυτό γίνεται και στους άλλους τομείς που αναπτύσσει δραστηριότητα, από την οικονομία μέχρι τον πολιτισμό. Ο υψηλός βαθμός διαφοροποίησης και πολυπλοκότητας βιώνεται από το άτομο στο επίπεδο των κοινωνικών ρόλων με τρόπο, ο οποίος τον μετατρέπει σε απλό καταναλωτή μηνυμάτων και αγαθών, διότι αδυνατεί να τα επεξεργασθεί νοητικά όλα, επειδή διεκπεραιώνει ποσοτικά πολύ περισσότερους ρόλους και δεν είναι σε θέση να ερμηνεύει τα φαινόμενα λόγω της ανεπάρκειας του διαθέσιμου χρόνου και της έλλειψης μεθοδολογικών εργαλείων ανάλυσης της σύνθετης πλέον πραγματικότητας. Αυτό είναι εφικτό στην εποχή μας μόνο στο πλαίσιο διεπιστημονικής προσέγγισης της πραγματικότητας. Ο απλός πολίτης δεν διαθέτει αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά λόγω χρόνου και ρόλων που διεκπεραιώνει στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της γνώσης και εξαιτίας του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης στις περιφερειακές κοινωνίες. Η πολιτική προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας είναι πλέον προνόμιο μηχανισμών τεχνοκρατικού-επιστημονικού χαρακτήρα, οι οποίοι λειτουργούν στο πλαίσιο του οικονομικού συστήματος. Σε ατομικό επίπεδο η όποια προσπάθεια πολιτικής λειτουργίας εξαντλείται στη συμμετοχή σε εκλογικές διαδικασίες είτε ως εκλέγων είτε ως εκλεγόμενος. Βεβαίως η έννοια της πολιτικής λειτουργίας στην προκειμένη περίπτωση εκλαμβάνεται ως ουσιαστική και σε βάθος προσέγγιση της εξέλιξης των κοινωνικών συστημάτων από την οικονομία μέχρι τον πολιτισμό και την ίδια την πολιτική και η συμμετοχή τουλάχιστον στο σχεδιασμό της δυναμικής πορείας προς το μέλλον. Στην πράξη εξαιτίας όλων αυτών των παραγόντων η πολιτική λειτουργία εκφυλίζεται σε νομιμο-

ποιητική παράμετρο των επιλογών του οικονομικού συστήματος. Όμως και οι συλλογικές μορφές πολιτικής έκφρασης και λειτουργίας, τα κόμματα, είναι ανεπαρκή σε ό,τι αφορά την δυνατότητα τους να επεξεργάζονται πολιτικές προτάσεις και να προσδίδουν με τον πολιτικό σχεδιασμό και την λήψη αποφάσεων προοπτική στο μέλλον. Ουσιαστικά δυσκολεύονται να ξεπεράσουν το επίπεδο του απλού μηχανισμού διαχείρισης εξουσίας, ενώ δεν διαθέτουν ιδεολογικό φορτίο. Οι διαφορές των κομμάτων περιορίζονται στις διαφορετικές προτεραιότητες που θέτουν σε ό,τι αφορά την ισορροπία των κοινωνικών συστημάτων, η οποία είναι κυρίως αποτέλεσμα εσωτερικών αντιπαραθέσεων για την κατάκτηση της κομματικής εξουσίας και προϊόν συμβιβασμών για την αποφυγή του πολιτικού κόστους στην πορεία προς τις εκλογικές διαδικασίες. Η λογική αυτή, η οποία εγγυάται τον μεγαλύτερο βαθμό κοινωνικής συναίνεσης στις πολιτικές επιλογές, τυπικά μεν ‘διασφαλίζει’ τη δημοκρατική λειτουργία, ουσιαστικά όμως είναι δυνατόν να παρεμποδίζει τη δυναμική της κοινωνίας να στοχεύει στο μέλλον ανοίγοντας την προοπτική αναγκαίων υπερβάσεων, οι οποίες μπορεί να προκύπτουν από τις εσωτερικές αντιφάσεις του κοινωνικού συστήματος λόγω των ορίων της γνώσης που διαθέτει ο άνθρωπος στα διάφορα χρονικά σημεία της ιστορικής του διαδρομής. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αρνητικών επιπτώσεων στο οικοσύστημα και ιδιαιτέρως στο κλίμα εξαιτίας της άκριτης και χωρίς φραγμούς ανάπτυξης. Η υλική ευημερία, η οποία βασίζεται στην κατανάλωση χωρίς κρίση και ανταπόκριση στις πραγματικές ανάγκες, δεν διασφαλίζει το μέλλον.

κοινωνική συναίνεση συμβαδίζει με την δυναμική της κοινωνικής εξέλιξης, μόνο όταν βασίζεται στη γνώση των δεδομένων και την δυνατότητα του πολίτη να εξάγει μετά από συστηματική ανάλυση τα ανάλογα συμπεράσματα. Σε αυτή την περίπτωση ο πολίτης λειτουργεί συνειδητά και με γνώση των επιπτώσεων των επιλογών του. Στην εποχή όμως της πληροφορίας και της γνώσης ο ενημερωμένος σε βάθος πολίτης είναι ανέφικτος στόχος στο πλαίσιο του υπάρχοντος συστήματος πολιτικής επικοινωνίας. Είναι ανάγκη να επαναπροσδιορισθούν τόσο η έννοια της πολιτικής όσο και της πολιτικής επικοινωνίας.

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ

Το ζήτημα της διεύρυνσης

και η ικανότητα απορρόφησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κύριες διαστάσεις και προβληματισμοί Του Νικόλαου Γ. Λαζαρίδη*

να από τα πλέον αντικρουόμενα ζητήματα το οποίο αναμένεται να κυριαρχήσει στην προβληματική για την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδιαίτερα σε ότι αφορά την πτυχή των μελλοντικών της διευρύνσεων, αλλά των θεσμικών της διαστάσεων, αποτελεί η ικανότητα απορρόφησης νέων περισσοτέρων μελών στους κόλπους της. Το ζήτημα αυτό τέθηκε με έντονο τρόπο, συνιστώντας εστία διχογνωμιών και αντικρουόμενων απόψεων, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ε.Σ.) στις Βρυξέλλες στις 15 και 16 Ιουνίου 2006. Ωστόσο, το ζήτημα της ικανότητας απορρόφησης της ΕΕ σε ότι αφορά τις μελλοντικές της διευρύνσεις ανατρέχει από πολύ παλιά, όταν θεσπίστηκαν τα επονομαζόμενα κριτήρια της Κοπεγχάγης, στο Ε.Σ. στις 21-22 Ιουνίου 1993, για τη συμμετοχή μιας * Ο Νικόλαος Γ. Λαζαρίδης είναι ειδικευμένος (μεταπτ.)σε θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διοίκησης, στέλεχος του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτος, μέλος της ομάδας Team Europe της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές.

συνδεδεμένης χώρας στην ΕΕ από τη στη στιγμή που αυτή θα είναι ικανή να αναλάβει τις υποχρεώσεις του μέλους, δηλαδή εφόσον πληροί τις απαιτούμενες οικονομικές και πολιτικές προϋποθέσεις.

α κριτήρια που είχαν τεθεί αφορούσαν: α) στη σταθερότητα θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων, β) τη λειτουργία οικονομίας της αγοράς και την ικανότητα αντιμετώπισης της ανταγωνιστικής πίεσης και των δυνάμεων της αγοράς στα πλαίσια της Ένωσης και γ) την ικανότητα των υποψηφίων να αναλάβουν τις υποχρεώσεις του μέλους, μεταξύ των οποίων και την υιοθέτηση των στόχων της πολιτικής, οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Εκτός των ανωτέρω κριτηρίων σε ξεχωριστή παράγραφο είχε καταγραφεί πως «η ικανότητα της Ένωσης να απορροφήσει νέα μέλη χωρίς να επιβραθυνθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελεί ένα άλλο σημαντικό θέμα που αφορά τόσο την Ένωση όσο και τις υποψήφιες χώρες». Το ζήτημα αυτό όμως δεν εξετάσθηκε ουσιαστικά στην πορεία των

ενατξιακών διαπραγματεύσεων και της προσχώρησης των δέκα νέων κρατών το 2004. Ο όρος, «ικανότητα απορρόφησης» εισήχθη στη συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ έπειτα από την απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης της ΕΕ από τη Γαλλία και την Ολλανδία και δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά συμπεριλήφθηκε σε κείμενο-πρόταση της Γαλλίας. Ουσιαστικά το ζήτημα τίθεται τώρα με έντονο τρόπο, εξαιτίας κυρίως της προοπτικής της προσχώρησης της Τουρκίας και των αντιδράσεων που συναντά μια τέτοια προοπτική από την πλειοψηφία των πολιτών των κρατών μελών της ΕΕ, όπως τουλάχιστον καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις αλλά και στις έρευνες του Ευρωβαρομέτρου. Τα θέμα που έχει ανακύψει στους κόλπους της ΕΕ είναι το κατά πόσον η ικανότητα απορρόφησης αποτελεί ή θα πρέπει να αποτελέσει ένα επιπλέον κριτήριο όπως αυτά που εκτέθηκαν ή εάν συνιστά μια απλή πτυχή ή παράμετρο ή παράγοντα που θα λαμβάνεται υπόψη καθώς και το πώς ορίζεται και τι συμπεριλαμβάνει εάν επρόκειτο να εφαρμοσθεί. Το Νοέμβριο του 2005 η Ευρ. Επιτροπή λαμβάνοντας προφανώς υπόψη και το γαλλικό κείμενο, και έπειΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ τα από την απόφαση για την εκκίνηση ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία και την Κροατία, τόνιζε στο έγγραφο στρατηγικής της για τη διεύρυνση τα εξής: Δεν προβλέπεται νέα ταυτόχρονη διεύρυνση με μεγάλο αριθμό χωρών. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία αποτελούν μακρόπνοη διαδικασία. Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων περιλαμβάνει μικρότερες χώρες που βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο η κάθε μια στην πορεία προς την ΕΕ. Ο ρυθμός των μελλοντικών διευρύνσεων θα εξαρτηθεί από τις επιδόσεις κάθε χώρας σε ότι αφορά την τήρηση των αυστηρών προτύπων ώστε να διασφαλισθεί η ομαλή απορρόφηση των νέων κμ.

ια το ρυθμό διεύρυνσης, τόνιζε η Επιτροπή πρέπει να ληφθεί υπόψη η ικανότητα απορρόφησης της ΕΕ. Ο σκοπός της διεύρυνσης συνίσταται στην από κοινού υλοποίηση ενός οράματος που βασίζεται σε κοινές αρχές, πολιτικές και θεσμούς. Η Ένωση πρέπει να εξασφαλίσει ότι μπορεί να διατηρήσει την ικανότητα δράσης και λήψης των αποφάσεων με τη δέουσα ισορροπία στο πλαίσιο των οργάνων της, με την τήρηση των δημοσιονομικών ορίων και με την εφαρμογή κοινών πολιτικών που λειτουργούν ικανοποιητικά και επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Τα ανωτέρω στοιχεία και η μη επιβράδυνση της ενοποίησης φαίνεται συνεπώς ότι συνιστούν τις κύριες διαστάσεις που συνθέτουν την ικανότητα απορρόφησης και η υπέρβαση των οποίων θα έθετε σε κίνδυνο την ικανότητα της Ένωσης να προχωρά με ορισμένους ρυθμούς και να εφαρμόζει πολιτικές στην επίτευξη των κοινών στόχων που τίθενται, στην κατεύθυνση μιας διαρκώς στενότερης ενώσεως των ευρωπαϊκών λαών, απώτερος σκοπός ο οποίος δηλώνεται και στο προΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

οίμιο της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην περίπτωση της Τουρκίας, μια πρόσφατη ανάλυση υπολογίζει ότι σε μια ΕΕ των 28 κμ το 2015, η Τουρκία ως πλήρες μέλος θα έχει σταθμισμένες ψήφους, σύμφωνα με τον πληθυσμό της που θα αντιστοιχεί στο 14,4% του συνολικού, ενώ η Γερμανία 14,5% και η Γαλλία 11,0% .

παρέμβαση επίσης της ΕΕ για μια στοιχειώδη άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων στο εσωτερικό της χώρας και τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε υποδομές τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε φυσικό κεφάλαιο, στο πλαίσιο της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, θα απαιτούσε πολλαπλάσιους πόρους σε σχέση με αυτούς που κατευθύνονται για τους ίδιους σκοπούς σε όλα τα 10 νέα κμ, από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, με συνέπεια να είναι ανέφικτη οποιαδήποτε τήρηση των δημοσιονομικών ορίων λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα δημοσιονομικής πειθαρχίας και το γεγονός ότι η εκτέλεση του κοινοτικού προϋπολογισμού σε ετήσια βάση δεν υπερβαίνει το 1% του συνολικού Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος της ΕΕ. Χωρίς να παραγνωρίζονται και άλλοι παράγοντες, όπως για παράδειγμα η προβληματική της μετανάστευσης, το κυριότερο στοιχείο, στην περίπτωση της Τουρκίας και στην προοπτική προσχωρήσεως της με άμεση αναφορά στα κριτήρια της Κοπεγχάγης και στο ζήτημα της ικανότητας απορρόφησης αφορά στην παραβίαση , επί του παρόντος τουλάχιστον, του άρθρου 49 της Συνθήκης ΕΕ, το οποίο ορίζει ότι, «Κάθε ευρωπαϊκό κράτος, το οποίο σέβεται τις αρχές που καθορίζονται στο άρθρο 6, παράγραφος 1, μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ένωσης». Το άρθρο 6 περιγράφει τις αξίες της Ένωσης, ορίζοντας ότι η τε-

37 λευταία «βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, οι οποίες είναι κοινές στα κράτη μέλη». Βέβαια η απόφαση για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία στηρίζεται στην υπόθεση ότι η διαδικασία αυτή θα επιτρέψει τον βαθμιαίο εκδημοκρατισμό της και τη σύμπλευση της με τις αρχές και τις αξίες που ασπάζεται η ΕΕ, ωστόσο το άρθρο 49 αναφέρεται στην απαίτηση σεβασμού των αρχών και αξιών της ΕΕ από το υποψήφιο κράτος, ήδη κατά το χρόνο έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων-«και όχι να παρέχει απλώς ελπίδες ή υποσχέσεις ότι θα σεβασθεί σε μεταγενέστερο στάδιο», όπως έχει επισημανθεί. Η πολιτική βούληση και σκοπιμότητα συνεπώς φαίνεται να προσδιορίζει κάθε φορά την απάντηση στο ερώτημα μέχρι που τελειώνουν τα ευρωπαϊκά σύνορα αλλά και την ερμηνεία που ενδεχομένως δοθεί στην έννοια της ικανότητας απορρόφησης.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τονίσει ότι από την ικανότητα απορρόφησης της ΕΕ θα εξαρτηθεί εάν θα είναι σε θέση να υποδεχθεί νέα κμ χωρίς να παύσει λειτουργεί αποτελεσματικά. Η ικανότητα απορρόφησης αποτελεί έννοια λειτουργική και όχι γεωγραφική, ενώ αναφερόμενη στο άρθρο 49 έχει επισημάνει, ότι αυτό δεν σημαίνει ότι οφείλουν να υποβάλλουν αίτηση όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, ή ότι η ΕΕ είναι υποχρεωμένη να κάνει δεκτές όλες τις αιτήσεις. Δεν πρόκειται για μια διαδικασία αυτόματη, αλλά για μια διαδικασία στην οποία αποφασιστικό ρόλο διαδραματίζει η τήρηση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί: Τα σύνορα της ΕΕ καθορίζονται με αποφάσεις που έχουν ληφθεί ομόφωνα σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο.

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ

38 Εν κατακλείδι, σύμφωνα με την Επιτροπή, η ΕΕ αποτελεί πολιτικό όραμα, και τα σύνορα της είναι πολιτικά και δεν ταυτίζονται με την Ευρώπη ως φυσική και γεωγραφική έννοια. Βέβαια η συζήτηση ουσιαστικά μόλις έχει ξεκινήσει. Στο πλαίσιο του Ευρ. Συμβουλίου του Ιουνίου η Μ. Βρετανία και τα κεντρικό-ευρωπαϊκά κράτη αντέδρασαν ιδιαίτερα έντονα στην έμφαση που τείνει να αποδοθεί στον όρο ικανότητα απορρόφησης αμφισβητώντας το κατά πόσον αυτός αποτελεί κριτήριο για την λήψη απόφασης για την εισδοχή νέων κμ.

ρόσφατα ο πρωθυπουργός της Φινλανδίας η οποία ασκούσε την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ το β΄ εξάμηνο του 2006, τόνισε μεταξύ άλλων ότι εφόσον υπάρχουν διαπραγματεύσεις απώτερος στόχος είναι η ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση, προσθέτοντας βέβαια ότι όλα εξαρτώνται από την ικανότητα της να σεβαστεί τα κριτήρια ένταξης. Το ΕΣ του Ιουνίου στα συμπεράσματα του τον Ιούνιο του 2006 υπογράμμισε ότι προέχει να εξασφαλισθεί ότι η Ένωση θα είναι ικανή στο μέλλον να λειτουργεί πολιτικά, δημοσιονομικά και θεσμικά καθώς θα διευρύνεται και να εμπεδώνει περισσότερο το κοινό όραμα της Ευρώπης. Για τον λόγο αυτό το ΕΣ ζήτησε από την Επιτροπή την προετοιμασία ειδικής έκθεσης σχετικά με όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με την απορροφητική ικανότητα της Ένωσης, ταυτόχρονα με τις ετήσιες εκθέσεις προόδου που διαβιβάζει σχετικά με τη διεύρυνση και τις προενταξιακές διαδικασίες. Η ειδική αυτή ανάλυση θα έπρεπε επίσης να καλύπτει το ζήτημα των σημερινών και των μελλοντικών αντιλήψεων των πολιτών για την διεύρυνση, καθώς και να συνυπολογίζει την ανάγκη να εξηγηθεί επαρκώς η διαδικασία διεύρυνσης στο κοινό της Ένωσης.

Πράγματι η Ευρ. Επιτροπή, στις 8 Νοεμβρίου 2006, υπέβαλλε την ανακοίνωσή της προς το Ευρ. Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη στρατηγική της διεύρυνσης για το διάστημα 2006-2007, η οποία περιλαμβάνει και ειδική έκθεση σχετικά με την ικανότητα της ΕΕ να εντάξει νέα κμ, χωρίς ωστόσο να προσθέτει νέα στοιχεία στον ανωτέρω προβληματισμό για την εξειδίκευση των κύριων διαστάσεων που συγκροτούν την έννοια της ικανότητας απορρόφησης, στοιχείο το οποίο επισημάνθηκε και από το Ευρ. Κοινοβούλιο. Η Επιτροπή επιβεβαιώνει ότι η απορροφητική ικανότητα, ή όπως τονίζει η ενταξιακή ικανότητα της ΕΕ συνιστά πάνω απ΄ όλα μια λειτουργική έννοια και ότι η ικανότητα της Ένωσης να διατηρήσει το ρυθμό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με παράλληλε διευρύνσεις βασίζεται σε τρεις κύριες συνιστώσες: τους θεσμούς, τις κοινές πολιτικές και τον προϋπολογισμό. Η Επιτροπή, επίσης επισημαίνει την ανάγκη της θεσμικής μεταρρύθμισης προκειμένου η Ένωση να διασφαλίσει την ικανότητα διατήρησης και εμβάθυνσης της ανάπτυξης της και παράλληλα να συνεχίζει το πρόγραμμα διεύρυνσης.

ο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, τόνισε είναι ότι είναι απαραίτητο η ΕΕ να ενεργεί με βάση την αναπότρεπτη προσήλωση της στη δημοκρατία και τη γνώση ότι η δημοκρατία λειτουργεί μόνον εάν ο δήμος-ήτοι οι πολίτες της Ένωσης- αναγνωρίζει και στηρίζει τη διεύρυνση της μέσω της ένταξης νέων κμ και των πολιτών της και ότι δεν θα πρέπει η διεύρυνση να υπονομεύει την πολιτική φύση του σχεδίου ολοκλήρωσης. Αντιθέτως, θα πρέπει-όπως ορίζεται στη Συνθήκη- να συμβάλλει στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στην επίτευξη ακόμη στενότερης ένωσης μεταξύ των

λαών της Ευρώπης, ενώ θα πρέπει επίσης να προωθεί την ειρήνη, την ασφάλεια, τη δημοκρατία και την ευημερία στην Ευρώπη. Υιοθέτησε την άποψη ότι η «ικανότητα ολοκλήρωσης» δεν αποτελεί νέο κριτήριο για τις υποψήφιες χώρες αλλά προϋπόθεση για την επιτυχία της διεύρυνσης και την εμβάθυνση της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ενώ επέκρινε την Επιτροπή για την αδυναμία της να παράσχει εμπεριστατωμένη ανάλυση των ζητημάτων που χρήζουν επίλυσης προκειμένου η Ενωση να είναι σε θέση να προβεί σε περαιτέρω διευρύνσεις. Το Ευρ. Κοινοβούλιο τέλος υποστήριξε ότι η συνθήκη της Νίκαιας δεν παρέχει επαρκή βάση για τις επόμενες διευρύνσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματα της Προεδρίας στις 14/15 Δεκεμβρίου 2006 τόνισε ότι ο ρυθμός των διευρύνσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ικανότητα της Ένωσης να εντάσσει νέα κμ και κάλεσε την Επιτροπή να παρουσιάζει αξιολογήσεις αντίκτυπου για τους βασικούς τομείς πολιτικής στην γνώμη της που συνοδεύει τόσο την αίτηση προσχώρησης μιας χώρας όσο και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προσχώρησης.

ίναι σαφές ότι τόσο η μελλοντική δομή και αρχιτεκτονική της ΕΕ όσο και η προσέγγιση και ταύτιση των πολιτών, σύμφωνα με τα υφιστάμενα δεδομένα, με το ευρωπαϊκό εγχείρημα, που αποτελεί το κύριο ζητούμενο, συνδέονται άρρηκτα με τις απαντήσεις που θα κληθεί να δώσει η ΕΕ το επόμενο διάστημα και τις κατευθυντήριες γραμμές που θα χαράξει σχετικά με το ζήτημα της ικανότητας απορρόφησης της ΕΕ και την πορεία των διευρύνσεων της μελλοντικά, κυρίως σε ότι αφορά την προοπτική προσχώρησης της Τουρκίας. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΙΣΤΟΡΙΑ

Από την “εμφύλια” διαμάχη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση (1940-1950) Της Ευρυνόμης Ζάβρα*

ο να πραγματευτεί κανείς την ενοποίηση των Ευρωπαϊκών κρατών δεν είναι τόσο απλό όσο ίσως φαίνεται με μια πρώτη ματιά καθώς σ’ αυτή συνέβαλαν ποικίλοι παράγοντες. Κατά συνέπεια η προσέγγιση του θέματος θα εξελιχθεί σύμφωνα με τους κυριότερους από αυτούς. Στο πρώτο μέρος της εργασίας παρατίθενται τα στοιχεία που οδήγησαν στον κατακερματισμό της Ευρώπης. Η παρουσίαση αυτή κρίνεται αναγκαία τόσο για την κατανόηση της συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας, όσο και των διεργασιών που ακολούθησαν. Στο δεύτερο τμήμα γίνεται λόγος για τις διαδικασίες οι οποίες έβγαλαν την Ευρώπη από τη μεταπολεμική κατάσταση «αμηχανίας» στην οποία είχε περιέλθει. Η αποδοχή της αμερικανικής βοήθειας (σχέδιο Μάρσαλ), διασκέψεις, ιδρυτικές υπογραφές οργανισμών καθώς και η επίλυση του γερμανικού προβλήματος, είναι γεγονότα σταθμοί στην ευρωπαϊκή σύγκλιση και στο παρόν δοκίμιο αντίστοιχα. Στην τρίτη ενότητα τέλος, εν είδει επιλόγου, δίνεται μια συνολική εικόνα του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, που αντιπροσωπεύει την άποψη του γράφοντος, έπειτα από τη μελέτη των παρατιθέμενων στην βιβλιογραφία έργων. * Το άρθρο αυτό βασίζεται σε μελέτη της συγγραφέως που έγινε στο πλαίσιο του Τμήματος Ευρωπαϊκού Πολιτισμού του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

Ο εθνικισμός στον ευρωπαϊκό χώρο – διάσπαση της Ευρώπης

20ος αιώνας ανέτειλε με τις πιο δυσοίωνες προοπτικές για την Ευρώπη. Μέσα στο πρώτο μισό, ο ευρωπαϊκός χώρος βίωσε τη φρίκη του πολέμου δύο φορές. Τόσο η «κοινωνία των εθνών» όσο και διάφορες διεθνείς συνθήκες δεν κατάφεραν να ανακόψουν την άκρατη επιθετικότητα της Γερμανίας, μια επιθετικότητα που έχει τις ρίζες της στον εθνικισμό. «Εμείς» και «οι άλλοι» είναι λέξεις που σφράγισαν τη μοίρα αυτού του κόσμου. Στην ατέρμονη μάχη της υπεροχής - θρησκευτικής, οικονομικής, κοινωνικής – το κύριο μέλημα όλων είναι η προστασία του «εμείς». Συντεχνίες, θρησκευτικά δόγματα, φεουδαρχία, αριστοκρατία, αποικιοκρατία, είναι μερικά «κλειστά» συστήματα που δρουν έχοντας σαν στόχο την επικράτησή τους με κάθε μέσο. Στην πορεία τα σύνολα αυτά ενσωματώθηκαν σε έναν πιο περίπλοκο θεσμό, το έθνος-κράτος, μια από τις «βασικές πολιτικές οντότητες της γεωγραφικής οργάνωσης του σύγχρονου κόσμου» . Τα ήθη, τα έθιμα, οι κοινωνικές και οικονομικές δομές και πλήθος άλλων παραγόντων που παγιώθηκαν χρονικά, συνετέλεσαν στην ταυτοποίηση της συγκεκριμένης εδα D. Massey-J. Allen, μτφ. Κατερίνα Παυλογεωργάτου, Η Γεωγραφία έχει σημασία, Πάτρα 2001, σελ. 193

φικής και πληθυσμιακής περιφέρειας, δημιουργώντας την αίσθηση του συνανοίκειν σε μια ομάδα. Ο όρος «έθνος» είναι στην ουσία ένα “res facta” (τεχνητό κατασκεύασμα) που τροποποιείται σύμφωνα με την καθοδήγηση του πνεύματος και της συνείδησης. Όμως, τόσο το πνεύμα όσο και η συνείδηση, είναι απόντα από τον επιθετικό επεκτατισμό της Γερμανίας. Σχεδόν μισό αιώνα μετά το θάνατό του, τα λόγια του Φρίντιχ Νίτσε που ονοματίζουν το κράτος σαν «το πιο παγερό από τα παγερά τέρατα της εποχής» ηχούν σαν προφητεία. Ο Evelyn Waugh στην πολιτική του σάτιρα σκιαγραφεί το κλίμα της εποχής: «Μπορείτε να μου πείτε ποιος πολεμά ποιον; ■ Πιστεύω ότι είναι οι πατριώτες που μάχονται τους προδότες. ■ Ναι αλλά ποιοι είναι; ■ Ω, αυτό δεν το ξέρω. Είναι δουλειά της πολιτικής» . Το απόσπασμα αυτό αποδεικνύει την ανεπάρκεια των συνθηκών που υπογράφηκαν στην Ευρώπη μετά τη λαίλαπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το γεωπολιτικό καθεστώς που προέκυψε από τις ρυθμίσεις των Συνθηκών του Παρισιού, δημιούργησε ένα κλίμα Ευρωπαϊκά Γράμματα, Διεύθυνση έκδοσης Annick Benoit-Dusau Soy και Guy Fontaine, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, τόμος Γ’, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1999, σελ. 184

ΙΣΤΟΡΙΑ

40 αντιπαλότητας και εχθρότητας μεταξύ των χωρών που ήταν ικανοποιημένες από τη νέα κατανομή και αυτών που δεν ήταν. Η εμφάνιση αυταρχικών καθεστώτων στη νότια, την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη και η απήχηση του ναζισμού και του φασισμού στις λαϊκές μάζες προδίκασαν τα μελλούμενα. Ένας φανατισμένος κόσμος διψούσε για κυριαρχία. Η πανίσχυρη γερμανική κρατική μηχανή χρησιμοποιώντας τον πατριωτισμό σαν Δούρειο ίππο, εισέβαλε στον νου των πολιτών της, πυρπολώντας κάθε έλλογη σκέψη . Η φυλετική «εκκαθάριση» που εφάρμοσε το τρίτο Ράϊχ απείχε παρασάγκας από ότι έως τότε συνέβη στον Ευρωπαϊκό χώρο. Και παρόλο που πολλοί προτιμούσαν μια ναζιστική από μια κομμουνιστική Ευρώπη κανείς δεν φαντάστηκε την έκταση του χιτλερικού σχεδίου. «… Η αγάπη για το έθνος…» όπως αναφέρει ο αβάς Βarruel «… πήρε τη θέση της αγάπης για την ανθρωπότητα γενικά».

Τα αποτελέσματα του πολέμου

ο τέλος του πολέμου βρίσκει την Ευρώπη αποδιοργανωμένη. Ο απολογισμός των κατα-

Η πρόταση δεν αναφέρεται στο σύνολο των πολιτών του γερμανικού κράτους, αλλά σε μια μεγάλη μερίδα του. Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα και στη Γερμανία υπήρξαν αντιστασιακές οργανώσεις αλλά και άνθρωποι του πνεύματος όπως ο C.F. Geordeler που αντιτίθενται στα εγκλήματα του Χίτλερ και οραματίζονται την οικιοθελή πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης (Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα Ασέρ- Μαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999, σελ. 40) ο κομμουνισμός ήταν εξ άλλου ο εφιάλτης του μεσοπολέμου Κ. Λάβδας, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β’ μισό του 20ου αιώνα και τη Μετα-σοβιετική περίοδο, Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τόμος Β’, ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ, 21

στροφών αναφέρει: ■ Κατάρρευση της αγροτικής παραγωγής με 50% μείωσή της στην Ανατολική Ευρώπη και εσοδείες μικρότερες κατά 1/3 σε σύγκριση με το 1939, σε Γερμανία-Ιταλία. ■ Καταστροφή του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η επικοινωνία μεταξύ των γαλλικών πόλεων άρχισε να αποκαθίσταται μισό σχεδόν χρόνο μετά την λήξη του πολέμου ■ Ισοπέδωση πολλών ευρωπαϊκών πόλεων τόσο από βομβαρδισμούς των επιτιθέμενων όσο και των συμμάχων. ■ Πολιτιστική και επιστημονική «νάρκη» από την παύση των εχθροπραξιών και για διάστημα μιας πενταετίας περίπου (εκτός από την Αγγλία και τη Γερμανία) . ■ Εμφανής απειλή κατάρρευσης των οικονομιών λόγω των αποκλίσεων του ισοζυγίου πληρωμών Πέρα όμως από τις υλικής φύσεως ζημιές, αυτό που σημάδεψε τους πληθυσμούς των κρατών ήταν οι απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 42 εκατομμύρια 1. στα πεδία των μαχών 2. από αεροπορικές επιδρομές 3. από τη γενοκτονία μεγάλων φυλετικών ομάδων 4. από αρρώστιες και 5. υποσιτισμό . Την επαύριο του Β’ παγκοσμίου πολέμου νικητές και νικημένοι βρίσκονται στην ίδια μοίρα . Η προ αιώνων F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990, σελ. 165 F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990, σελ. 166 Neil Nugent, μτφ Ιουλία Τσολακίδου, Αλεξάνδρα Τριανταφύλλου, Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2004, σελ. 40 ό.π. σελ. 41

πολυσυζητημένη ενοποίηση της Ευρώπης είναι γεγονός. Η ενιαία Ευρώπη είναι «η Ευρώπη των ερειπίων»10.

Διαδικασία ενοποίησης της ηπείρου Δ.Ν.Τ.11 - Παγκόσμια Τράπεζα

κόμα μια προσπάθεια ενοποίησης υπό την εξουσία του ενός απέτυχε12. Το διάστημα αυτό κατέστη σαφές ότι η ομοσπονδίωση της Ευρώπης είναι πλέον αναγκαία με ειρηνικά όμως μέσα. Η ιδέα αυτή αν και διατυπώθηκε επανειλημμένα ακόμα και κατά την περίοδο της κατοχής με το μανιφέστο του Vendotene13, άρχισε να υλοποιείται με την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών το 1954. Την περίοδο αυτή δημιουργήθηκαν δύο οργανισμοί που θα συνέβαλαν στην ομαλοποίηση της οικονομίας: Ι. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ΙΙ η Παγκόσμια Τράπεζα. Και οι δύο είχαν σαν στόχο την εξισορρόπηση του ισοζυγίου πληρωμών των πιο ευάλωτων οικονομικά κρατών, με χορήγηση πιστωτικών δανείων μικρής και μεγάλης περιόδου αποπληρωμής αντίστοιχα. 10 Θ. Χριστοδουλίδης, Από την ευρωπαϊκή ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2004, σελ. 39 11 Διεθνές Νομισματικό Ταμείο 12 Τόσο η «Pax Romana» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η επικράτεια του Καρόλου του Μέγα, όσο και οι τελωνιακά ενωμένες ναπολεόντιες κτήσεις και η γερμανική εξάπλωση του ‘40 είχαν σαν στόχο τη δημιουργία μιας νέας τάξης πραγμάτων, μιας «περιφερειακής οικονομίας» με επίκεντρο το εκάστοτε φιλόδοξο κράτος 13 Οι αντιστασιακοί αναγνώρισαν τον κίνδυνο της ακραίας έκφρασης του έθνους-κράτους για τη διατάραξη της ειρήνης και πρότειναν τον υπερκερασμό του έθνους-κράτους προς όφελος μιας Ευρώπης δομημένης σε ομοσπονδιακή βάση (Θ. Χριστοδουλίδης, Από την ευρωπαϊκή ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2004, σελ. 36, Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα ΑσέρΜαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999 σελ. 26,39) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΙΣΤΟΡΙΑ Η κίνηση αυτή έδωσε μια μάλλον προσωρινή απάντηση στα προβλήματα οικονομικής φύσης. Τα Ευρωπαϊκά κράτη έπρεπε να βγουν από το μεταπολεμικό αδιέξοδο. Για το λόγο αυτό αναζητήθηκαν λύσεις για την εφαρμογή μιας «διαρκούς ειρήνης». Από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην ενοποίηση, ο σημαντικότερος ήταν η αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Μέλημα των κρατών, η έξοδος από το πλατωνικό «σπήλαιο» και η ατένιση της πραγματικότητας: η διαφορετικότητα δεν αντιπροσωπεύει κατ’ ανάγκη κάτι το εχθρικό. Απεναντίας, ο πλουραλισμός βοηθά στην καλύτερη προσέγγιση από διαφορετικές οπτικές γωνίες, επιμέρους τομέων, όπως η κοινωνία, η οικονομία, ο πολιτισμός. Η κατανόηση της πολύ-πραγματικότητας και η εξάλειψη της καχυποψίας μεταξύ των κρατών, θα οδηγούσε σε μια συνεργασία μέσα από κοινούς οργανισμούς και προγράμματα με στόχο την ευημερία του ευρωπαϊκού χώρου σε επίπεδο υπερ-εθνικών ενοποιήσεων.

Η διάσκεψη της Χάγης

ο σχέδιο αυτό που τέθηκε το 1948 στη Διάσκεψη της Χάγης έκανε έκκληση για πολιτική και οικονομική ενοποίηση. Συνάντησε όμως αρκετά εμπόδια κυρίως εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας14, που επιθυμούσε μια ενωσιακή (με λιγότερες παραχωρήσεις στο συλλογικό όργανο) παρά μια ομοσπονδιακή ένωση. Μολαταύτα, τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, η Ευρώπη δεν είχε την πολυτέλεια να αναλωθεί σε τάσεις σκεπτικισμού. 14 Η Αγγλία έπειτα από την ανεξαρτητοποίηση των αποικιών της και την εξάλειψη του οικονομικού βάρους που αυτές συνεπάγονταν, είχε κάθε λόγω να επιζητεί την αυτονομία της δεδομένης θέσης ισχύος που κατείχε ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

Με τη λήξη του πολέμου έγινε φανερή η διπλωματική απουσία της στον κόσμο. Στην Τεχεράνη, τη Γιάλτα, το Πότσδαμ, αλλά και στην υπογραφή της ανακωχής στο Βερολίνο το Μάιο του ’45, επισφραγίστηκε ο διαχωρισμός του κόσμου σε αμερικανική ή ρωσική επικράτεια επιρροής15. Τα θεμέλια του διπολισμού έχουν πλέον τεθεί. Κυβερνήσεις ελεγχόμενες από ή προσκείμενες στο Σοβιετικό καθεστώς είχαν δημιουργηθεί στην κεντρική, ανατολική και νότια Ευρώπη. Το δυτικό τμήμα της ηπείρου από την άλλη πλευρά επεξεργαζόταν τη θεωρητική σύμπλευση των χωρών του.

Σχέδιο Marshall

η διαδικασία συνεργασίας επιταχύνουν οι ΗΠΑ , οι οποίες προκειμένου να ανακόψουν τις ρωσικές βλέψεις, εξαγγέλλουν το 1947 το «Δόγμα Τρούμαν» και συνεισφέρουν δια στόματος του Υπουργού Εξωτερικών Τζωρτζ Μάρσαλ (1948) χρηματική βοήθεια ύψους 13 εκατομμυρίων δολαρίων υπό κάποιους όρους: • περιστολή των τελεωνιακών φραγμών • κατάρτιση ενός κοινού ανορθωτικού σχεδίου • σύσταση διεθνών οργάνων που θα επιφορτίζονται με τον καταμερισμό και τη διαχείριση της βοήθειας16. Λόγω της μη χορήγησης του πακέτου Marshall με διμερείς διαδικασίες ανά κράτος ξεχωριστά, τέθηκε σε λει15 F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990, σελ. 163 16 S. Bernstein-P. Milza, μτφ Μιχάλης Κοκολάκης, Ιστορία της Ευρώπης, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, από το 1919 έως σήμερα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα , σελ. 181

41 τουργία ο ΟΕΟΣ17 που θα αποτελούσε τον αποδέκτη της αμερικανικής βοήθειας. Ο Οργανισμός αυτός δρα σαν εμπορική τράπεζα και εξυπηρετεί τους εξής σκοπούς: I. Διαχειρίζεται τις πληρωμές των κρατών βάσει ορισμένων κριτηρίων. ΙΙ. Σχεδιάζει μια κοινή οικονομική πολιτική για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής ανάπτυξης των μελών του. ΙΙΙ. Οργανώνει ένα εργασιακό πρόγραμμα των ευρωπαϊκών κρατών, με τη δημιουργία ακατάλυτων δεσμών και οικονομικής αλληλεξάρτησης τους με απώτερο στόχο την πολιτική τους ενοποίηση18. Η αποδοχή του οικονομικού πακέτου έθεσε τις βάσεις της ολοκλήρωσης, ενώ ταυτόχρονα απομάκρυνε την απειλή που αντιπροσώπευε ο κομμουνισμός και εκφράστηκε (σύμφωνα με την θεωρία του Ζντάνωφ19) στη δια του πραξικοπήματος ανάληψη της εξουσίας στην Τσεχοσλοβακία, στη Γιουγκοσλαβική κρίση του ’4820 και στον αποκλεισμό του Βερολίνου την ίδια χρονιά. Το τελευταίο γεγονός οριοθετεί ιστορικά την αρχή του «ψυχρού πολέμου»21. Με τα γεγονότα αυτά έγινε φανερό ότι μια οικονομικής φύσης 17 Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας 18 Λάβδας σελ. 35, S. Bernstein-P. Milza σελ. 181, Henig σελ. 29, Χριστοδουλίδης σελ. 42, Nugent σελ. 52, F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin σελ. 236 19 Ο θεωρητικός του Σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος (F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990, σελ.176) 20 ό.π., σελ. 185 21 Ο κόσμος χωρίστηκε από «ένα παραπέτασμα σιδήρου και σιωπής» (Λάβδας σελ. 34) κατά τον Τσώρτσιλ ενώ ο Ζντάνωφ περιγράφει τη διαίρεση αυτή ως εξής: «Το στρατόπεδο της Δημοκρατίας και της ειρήνης με προεξάρχουσα την ΕΣΣΔ και το ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο με βασική κατευθυντήρια δύναμη τις Ηνωμένες Πολιτείες», S. Bernstein-P. Milza, σελ. 182

ΙΣΤΟΡΙΑ

42 ενοποίηση δεν αρκεί. Κατά συνέπεια η θεσμοθέτηση ενός αμυντικού φορέα ως προστατευτικό πλαίσιο συνάγει στην υπογραφή της συνθήκης των Βρυξελλών το 194822 και την ίδρυση του ΝΑΤΟ ένα χρόνο αργότερα, που με την διεύρυνση των μελών του, τόσο από την Ευρώπη όσο και από την Αμερική και τον Καναδά, προσέδωσε στο Όργανο μεγαλύτερη δύναμη. Ένας Βρετανός διπλωμάτης, ο λόρδος Ismay δίνει το στίγμα του ΝΑΤΟ ως εξής: «to keep the Americans in, the Russians out, and the Germans down”23.

Η «επανένταξη» της Γερμανίας στη μεταπολεμική Ευρώπη

πως πολύ εύστοχα σχολιάζει ο Κ. Ismay, ο μόνος τρόπος να αποσβεστεί ο κίνδυνος εκ νέου βλέψεων της Γερμανίας είναι η στενή «παρακολούθηση της» μέσα σε έναν ενιαίο Φορέα. Αυτό άλλωστε ελήφθη σοβαρά υπόψη στη συνθήκη της «Δυτικής Ένωσης»24. Αναφέρεται συγκεκριμένα η δυνατότητα της πρόσκλησης – έπειτα από κοινή απόφαση των μελών – άλλων κρατών «να προσχωρήσουν σε αυτή»25. Ιδιαίτερα δε μετά τη διχοτόμηση της γερμανικής επικράτειας σε Ανατολική 26 και Δυτική Γερμανία το 1949, η εγκόλποση του δυτικού τμήματος στο συνασπισμό της Δυτικής Ευρώπης είναι απαραίτητη και όχι μόνο. Από τον Σιτζάνσκι αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «η Γερμανία πρέπει να ενταχθεί 22 Κ. Λάβδας, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β’ μισό του 20ου αιώνα και τη Μετα-σοβιετική περίοδο, Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τόμος Β’, ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ. 32 23 ό.π. 33 24 Πρόδρομο της συνθήκης των Βρυξελλών 25 Θ. Χριστοδουλίδης, Από την ευρωπαϊκή ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2004, σελ. 44 26 Η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας

στην Ομοσπονδιακή Ένωση με κάθε τρόπο ακόμα «και αν χρειαστεί να υποχρεωθεί»27. Η ένταξή της αποτελεί «καθοριστικό παράγοντα στη διαδικασία της δυτικοευρωπαϊκής ολοκλήρωσης28 γιατί: - η χώρα ήταν ευάλωτη και κατά συνέπεια ήταν πιθανή η υπερίσχυση του κομμουνιστικού καθεστώτος και στα δύο τμήματά της. Κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για την αντιστοιχία δυνάμεων, καθώς η ΕΣΣΔ αντιπροσώπευε έναν επικίνδυνο εχθρό κατά της δημοκρατίας. - Η ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γερμανίας είχε τη δυνατότητα να βοηθήσει σημαντικά στην ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής άμυνας τόσο σε έμψυχο υλικό29 (λόγω του ότι ήταν από τις πολυπληθέστερες χώρες) όσο και σε χρηματικές εισφορές επειδή: - είχε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη (7,5% ετησίως) και ένα υγιές, σύγχρονο οικονομικό σύστημα, υψηλή τεχνολογία και πλουτοπαραγωγικές πηγές.

Ίδρυση της Ε.Κ.A.X.

ξαιτίας αυτών και ειδικά της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα τέθηκε ένα σημαίνον ζήτημα. Αφενός οι ύλες αυτές αποτελούν ένα εν δυνάμει οπλοστάσιο λόγω της χρήσης τους στην πολεμική βιομηχανία. Αφετέρου και δεδομένης της εύθραυστης κατάστασης στην Ευρώπη, δε θα ήταν δυνατή η εφαρμογή μιας πολιτικής περιοριστικών μέτρων όσον 27 Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα ΑσέρΜαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999, σελ. 42 28 S. Henig, μτφ Δέσποινα Λάμπρου, Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ. 43 29 Παράλληλα κείμενα για τη θεματική ενότητα Δημιουργία και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ΕΠΟ 33, Πάτρα 2006 , (E. Burns 393)

αφορά στην εκμετάλλευσή τους από το γερμανικό κράτος, μιας και κάτι τέτοιο θα είχε αντίκτυπο στην συνενωτική διαδικασία. Η εξεύρεση της λύσης αποτέλεσε ένα διπλό πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή ειρήνη. Το σχέδιο που πρότεινε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Robert Schuman για την από κοινού διαχείριση (Γαλλίας-Γερμανίας) της αγοράς άνθρακα-χάλυβα30, συνέτεινε στην ιδρυτική πράξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα Χάλυβα το 1951. Ο οργανισμός αυτός, ανοιχτός σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, ουσιαστικά γεφυρώνει το χάσμα των γερμανο-γαλλικών διαφορών και αποτελεί εκτός από συνθήκη οικονομικού ενδιαφέροντος μια πράξη «πολιτικής σημασίας»31.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης

έρα όμως από τις συνεργασίες σε οικονομικό επίπεδο, η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης, το Μάιο του 1949, αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα στην περαιτέρω εξέλιξη της ενωσιακής διαδικασίας. Με δύο όργανα που αντιπροσωπεύουν * τα κράτη σε κοινοβουλευτική και υπουργική βάση, αλλά και * αντικατοπτρίζουν τη διαφορετική πολιτική θέση των κρατών (ενωσιακή ή ομοσπονδιακή αντίληψη), ο ρόλος του Συμβουλίου, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων όπως: τη νομική συνεργασία των κρατών, τις επιστήμες, τον εμπορικό τομέα, τις τέχνες, τη βιομηχανία, τη διοίκηση. Κύριος σκοπός του όμως, ήταν να περιφρουρήσει τα ιδεώδη και 30 Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα ΑσέρΜαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999, σελ 126, 297 31 Κ. Λάβδας, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β’ μισό του 20ου αιώνα και τη Μετα-σοβιετική περίοδο, Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τόμος Β’, ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ. 60 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΙΣΤΟΡΙΑ τις αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού καθώς και να προασπίσει τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Επίλογος

νατρέχοντας την ιστορία, είναι φανερό ότι η έννοια της ενότητας της Ευρώπης αποτελούσε πάντοτε ένα όραμα. Από το μεσαίωνα και έπειτα, ειδικά με τη συμβολή του Ουμανισμού και του Διαφωτισμού η ιδέα αυτή εμφανίζεται με όλο και πιο σύνθετες μορφές οι οποίες όμως έμειναν απραγματοποίητες. Το διάστημα του μεσοπολέμου οι οργανώσεις «πανευρωπαϊκή ένωση» και «ευρωπαϊκή ομοσπονδιακή ένωση» και προσωπικότητες όπως ο R. Coudenhove-Kalergi και ο Aristid Briand πραγματεύονται την υλοποίηση της ιδέας. Ονόματα όπως ο Winston Churchill, ο Robert Schumman, ο Jean Monnet32 σχεδίασαν και δρομολόγησαν την ενοποίηση κατά την διάρκεια της δεκαετίας ‘40-50. Ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας προσέγγισε τη διαδικασία αυτή (λειτουργισμός, φεντεραλισμός) έχει τις ρίζες του στις εθνικές καταβολές κάθε έθνους πράγμα που κατά συνθήκη δυσκόλεψε την πορεία αυτή. Ο κοινός στόχος όμως κατηύθυνε τις πράξεις τους και ο στόχος αυτός δεν ήταν παρά η επανάκτηση της θέσης της Ευρώπης στον κόσμο. Οι εθνικές διαφορές παραμερίστηκαν, οι κοινές καταβολές όμως διατηρήθηκαν, ενισχύθηκαν και αποτέλεσαν τη βάση του οικοδομήματος. Η παρουσία των ΗΠΑ και η αρχή της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού που αντιπροσωπεύουν, εξασφάλισαν ως ένα σημείο τη λειτουργία των 32 Τα ονόματα αυτά αναφέρονται ενδεικτικά και σε καμία περίπτωση ο μακρύς κατάλογος εκείνων που συνεισέφεραν στην ευρωπαϊκή ιδέα δεν αναλίσκεται στους προαναφερόμενους ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

χρηματοοικονομικών εργασιών. Στην πορεία όμως κατέστη σαφές ότι η εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης ήταν ευρωπαϊκό ζήτημα. Και αυτό γιατί η «ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων33 είναι όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γκι Βέρχοφσταϊν ένα «σύστημα ομόκεντρων κύκλων» με σημείο αναφοράς τις συγκεκριμένες χωρικές και κοινωνικές διαστρωματώσεις. «Ενωμένη στην πολυμορφία» δεν είναι απλά μια φράση, αλλά μια ολόκληρη ιδεολογία που διατρέχει τη σκέψη και τις πράξεις αυτών που εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται για την ολοκλήρωση. Ο δρόμος αυτός εξ άλλου δεν έχει πισωγυρίσματα. Το μέλλον είναι οι όλο και πιο σύνθετες δομές, η αλληλεξάρτηση και η αλληλεπίδραση. Για άλλη μια φορά το «η ισχύς εν τη ενώσει» επιβεβαιώνεται μέσα από μια ειρηνική επανάσταση «που γίνεται με κάθε ελευθερία από έθνη που παραχωρούν ένα μέρος της κυριαρχίας τους σε κοινούς θεσμούς που θα τους εξασκούν για λογαριασμό τους»34. Jean Monnet.

Βιβλιογραφία

43 Ευρωπαϊκή Ένωση, Εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2004 - Κ. Λάβδας, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β’ μισό του 20ου αιώνα και τη Μετα-σοβιετική περίοδο, Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τόμος Β’, ΕΑΠ, Πάτρα 2002 - Ευρωπαϊκά Γράμματα, Διεύθυνση έκδοσης Annick Benoit-Dusau Soy και Guy Fontaine, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, τόμος Γ’, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1999. - Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα ΑσέρΜαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999 - F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990 - S. Bernstein-P. Milza, μτφ Μιχάλης Κοκολάκης, Ιστορία της Ευρώπης, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, από το 1919 έως σήμερα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα - D. Massey-J. Allen, μτφ. Κατερίνα Παυλογεωργάτου, Η Γεωγραφία έχει σημασία, Πάτρα 2001

- Θ. Χριστοδουλίδης, Από την ευρωπαϊκή ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2004

- Έντυπη έκδοση του Συντάγματος της Ευρώπης «Παρουσίαση στον πολίτη»

- S. Henig, μτφ Δέσποινα Λάμπρου, Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2002

- CENTRE EUROPEEN D’ ETUDES DE POPULATION EDITIONS DE L’ INSTITUT NATIONAL, D’ ETUDES DEMOGRAPHIAQES ETUDES

- Neil Nugent, μτφ Ιουλία Τσολακίδου, Αλεξάνδρα Τριανταφύλλου, Πολιτική και διακυβέρνηση στην 33 Dusan Sidjanski, μτφ Αριέλλα ΑσέρΜαριάντα Κοσίνα, Η ομοσπονδίωση της Ευρώπης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1999, σελ. 293 34 F. G. Dreyfous, Roland Marx, Raymond Poidevin, μτφ Θεοδωρόπουλος, Π. Παπαδόπουλος, Α. Ιωαννίδου, Παράρτημα ΕΟΚ, Π. Ιωακειμίδης Παράρτημα ΕΟΚ, Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1990, σελ. 254

- EUROPEENNES DE POPULA TION - Παράλληλα κείμενα για τη θεματική ενότητα Δημιουργία και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ΕΠΟ 33, Πάτρα 2006 - Ευρωπαϊκή Έκφραση, τεύχος 59, 4ο τρίμηνο 2005 - http://europa.eu/abc/history.

ΕΙΠΑΝ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ The History of the Future

rriving 5 years ago in Greece, wanting to adapt to my newly found home, I started to pay close attention to the Greek habits and behaviours. Fallen into one surprise after the other, I realized that the Greeks have something to be very proud of. They seem to have the ability to love their country as no other countries patriots ever did and at the same time to hate the soil on which they stand. With extreme efforts, they embrace the Greek heritage when it comes to being Greek born, and with the same force, neglect all that has survived the past. In no other country you will ever see such a heritage in the form of buildings, castles, fortresses, ancient structures that are so vandalized as in Greece. As you ask your average colleague what he has seen and visited in Greece, you will find that many Greeks still have to discover their own country. As we all know, Greece has nice weather, good beaches and nice islands, but if we only pay attention to such a small part of our surroundings what will be left over to the generations to follow the footsteps of the people that now define the attitude and the visions of our children. Educating future minds is not only done in school. Attitude is a main factor of success and can only be addressed at home. As well for our children as for the future of a country like Greece, with so much history to be proud of, isn’t it time to make sure that the history of the future, our current present time, will also be history to be proud of. Ronald de Heer. European Citizen

Αν

περιορίζαμε ολόκληρη την ανθρωπότητα σε ένα χωριό εκατό κατοίκων, αλλά διατηρούσαμε τις αναλογίες όλων των λαών τότε αυτό το χωριό θα αποτελείτο από: · 57 Aσιάτες · 21 Ευρωπαίους · 14 Αμερικανούς · 8 Αφρικανούς · 52 γυναίκες · 48 άνδρες · 70 μη άσπρους · 30 άσπρους · 70 μη Χριστιανούς · 30 Χριστιανούς · 89 ετεροφυλόφυλους · 11 ομοφυλόφυλους 6 πρόσωπα θα κατείχαν το 59% του παγκόσμιου πλούτου. Και τα έξι θα προέρχονταν από την Αμερική. 80 θα είχαν μη ικανοποιητικές συνθήκες κατοικίας 70 θα ήταν αναλφάβητοι 50 θα ήταν υποσιτισμένοι 1 θα πέθαινε 2 θα γεννιόνταν 1 θα είχε κομπιούτερ 1 (μόνο ένας) θα είχε πτυχίο Πανεπιστημίου - Αν κάποιος παρατηρήσει τον κόσμο από αυτή την πλευρά, τότε γίνεται φανερό στον καθένα ότι η ανάγκη για συναδέλφωση, κατανόηση, αποδοχή και μόρφωση είναι πολύ μεγάλη.

Σκεφτείτε τα ακόλουθα: - Αν σήμερα το πρωί ξυπνήσατε υγιείς και όχι άρρωστοι τότε είστε πιο τυχεροί από 1 εκατομμύριο ανθρώπους οι οποίοι δεν πρόκειται να ζουν την επόμενη βδομάδα. Αν δεν ζήσατε ποτέ ένα πόλεμο, ούτε νοιώσα-

τε την μοναξιά της αιχμαλωσίας, την αγωνία του τραυματισμού και την πείνα τότε είστε τυχερότεροι από 500 εκατομμύρια ανθρώπους του κόσμου. - Αν μπορείτε να πηγαίνετε στην εκκλησία χωρίς τον φόβο ότι θα σας απειλήσουν, θα συλλάβουν ή θα σας σκοτώσουν, τότε είστε τυχερότεροι από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους του κόσμου. - Αν έχετε φαγητό μέσα στο ψυγείο σας, αν είστε ντυμένοι, αν έχετε μια στέγη πάνω από το κεφάλι σας και ένα κρεβάτι, τότε είστε πλουσιότεροι από το 75% των κατοίκων αυτού του κόσμου. - Αν έχετε λογαριασμό στην τράπεζα, λίγα λεφτά στο πορτοφόλι και λίγα ψιλά σε ένα κουμπαρά, τότε ανήκετε στο 8% των εύπορων ανθρώπων αυτού του κόσμου. - Aν διαβάζετε αυτή την είδηση είστε διπλά ευλογημένος γιατί: 1. Κάποιος σας έχει σκεφτεί. 2. Δεν ανήκετε στα δύο δισεκατομμύρια ανθρώπων που δεν ξέρουν να διαβάζουν. 3. Έχετε ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Κάποιος είπε κάποτε: Nα δουλεύεις σαν να μην σου χρειάζονταν χρήματα. Να αγαπάς σαν να μην σε έχουν πληγώσει ποτέ. Να χορεύεις σαν να μην σε παρακολουθούσε κανείς. Να τραγουδάς σαν να μην σε άκουγε κανείς. Να ζεις σαν να ήταν ο παράδεισος πάνω στη γη.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

MKO

access2democracy: Ένας οργανισμός του 21ου αιώνα για την ηλεκτρονική δημοκρατία

access2democracy (μτφρ: «Πρόσβαση στη Δημοκρατία») είναι μία μη-κυβερνητική οργάνωση που ιδρύθηκε το 2003 με σκοπό την προώθηση των αρχών και της πρακτικής της ηλεκτρονικής δημοκρατίας σε διεθνές επίπεδο. Με άλλα λόγια, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών για διάλογο & διαβούλευση και για ενδυνάμωση πολιτών και ΜΚΟ με στόχο την εμβάθυνση των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών διεθνώς. Η οργάνωση έχει σαν στόχο να «χτίσει» πάνω στην εμπειρία από το διαδικτυακό έργο «e-Vote: Vote for the Europe YOU want” που η ελληνική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υλοποίησε το 2003, εξασφαλίζοντας πάνω από 180.000 συμμετοχές από όλη την Ευρώπη, όπως και από το “Οnline Global Poll’ που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο 2002 στο πλαίσιο της «Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για την Βιώσιμη Ανάπτυξη» στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η οργάνωση τιμάται με την παρουσία και υποστήριξη διεθνών προσωπικοτήτων, όπως (ενδεικτικά): ■ Nicholas Negroponte (MIT Media Lab & One Laptop per Child - the $100 PC initiative) ■ Lawrence Lessig (Professor, Harvard Law School, Chair of Creative Commons) ■ Kumi Naidoo (Secretary General of CIVICUS) ■ Amartya Sen (Nobel Laureate) ■ Maria Livanos – Cattaui (former Secretary-General of the International Chamber of ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

Commerce and World Economic Forum) ■ Stephen Coleman (Professor, Leeds University, Oxford Internet Institute) Η οργάνωση ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία της στα πλαίσια του διεθνούς συνεδρίου WCIT (“World Congress of Information Technology”) τον Μάιο 2004 στην Αθήνα.

Χαιρετισμός του Nicholas Negroponte για την ίδρυση της οργάνωσης στο συνέδριο WCIT 2004.

Έχει υλοποιήσει αρκετά σημαντικά έργα μεταξύ των οποίων είναι: ■ το “e-Voices Cyprus: Ας μιλήσουμε” ένα δικοινοτικό διαδικτυακό φόρουμ στην Κύπρο με στόχο τη διευκόλυνση του διαλόγου μεταξύ των δύο κοινοτήτων. ■ την Έρευνα για την κοινωνία πολιτών CIVICUS (CSI-SAT) που έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και αποτελεί μέρος της διεθνούς έρευνας που υλοποιείται σε πάνω από 50 χώρες για λογαριασμό της Civicus. ■ ο e-dialogos: Το 1ο ολοκληρωμένο πρόγραμμα μαζικής Ηλεκτρονικής Διαβούλευσης σε τοπικό επίπεδο στην Ελλάδα - στο Δήμο Τρικκαίων - που βρίσκεται σε τελική φάση υλοποίησης. Μία πλατφόρμα που ενοποιεί όλα σχεδόν τα διαθέσιμα εργαλεία διαλόγου (φόρουμς, e-ψηφοφορίες, webcasts, e-petitions) κάτω από μία πρωτότυπη και αυστηρά σειριακή διαδικασία, βάσει μίας μεθοδολογίας που αναπτύχθηκε από την access2democracy και υλοποι-

45 είται τεχνικά από την εταιρία πληροφορικής IMC στο πλαίσιο του προγράμματος «Πολιτεία». Συμμετέχει ενεργά σε διεθνή συνέδρια και φόρα ηλεκτρονικής δημοκρατίας & διακυβέρνησης όπως του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Information Society, Communications) , του EFC (European Foundation Centre), του ΟΗΕ (UNDP, UNECE κλπ), του ICELE (International Centre of Excellence on Local e-democracy-UK), του LSE, του Oxford Internet Institute, της ΕΕΤΤ, του Δήμου Issy-les Moulineaux κ.ά. Είναι μέλος σημαντικών διεθνών δικτύων και οργανισμών όπως του “One World” και της “CIVICUS-World Alliance for Citizen Participation”, που είναι η μεγαλύτερη και πλέον έγκυρη συμμαχία οργανώσεων διεθνώς, εκπροσωπώντας πάνω από 1.000 οργανισμούς. Σε αναγνώριση της προσφοράς και της εξειδίκευσης της οργάνωσης, είναι επίσημος “Partner of the Council of Europe ” (Συνεργάτης του Συμβουλίου της Ευρώπης) για θέματα ηλεκτρονικής δημοκρατίας και κοινωνίας της πληροφορίας.

Η οργάνωση εκδίδει επίσης το αγγλόφωνο ηλεκτρονικό περιοδικό “a2d On-Line Newsletter” που ενημερώνει για θέματα ηλεκτρονικής δημοκρατίας και κοινωνίας της πληροφορίας ευρύτερα και είναι διαθέσιμο σε όσους εγγράφονται σαν παραλήπτες από την ιστοσελίδα της. Περισσότερες πληροφορίες, πηγές, εκθέσεις και ομιλίες υπάρχουν στην ιστοσελίδα της οργάνωσης (προς το παρόν μόνο στην Αγγλική γλώσσα): www.access2democracy.org

ΣΕΒ - ΑΝΟΙΚΤΟ ΦΟΡΟΥΜ

50 χρόνια Ευρωπαϊκή Ένωση: η Ελλάδα στην Ευρώπη η Ευρώπη στον κόσμο

ία από τις σημαντικότερες προσπάθειες που με συνέπεια υλοποιεί ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών είναι η οργάνωση του «Ανοικτού Φόρουμ», μίας πρωτοβουλίας που έχει αρχίσει και αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός ζωντανού θεσμού. Το «Ανοικτό Φόρουμ», δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτελέσει πεδίο δημιουργικού προβληματισμού, αμφίδρομης ενημέρωσης και διασταύρωσης ιδεών για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, την ενίσχυση της ανάπτυξης και τη διεύρυνση της κοινωνικής συνοχής, βασικών προϋποθέσεων για μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ελλάδα. Η προσπάθεια αυτή βασίζεται κάθε φορά κυρίως σε δύο άξονες: Στη λειτουργία ειδικής ιστοσελίδας στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.anoiktoforum.gr, όπου ο επισκέπτης μπορεί αφενός να ενημερωθεί για τα δρώμενα του «Ανοικτού Φόρουμ» και αφετέρου να συμμετάσχει στον δημόσιο διάλογο που διεξάγεται και με τη μέθοδο της ηλεκτρονικής διαβούλευσης (e-forum). Σε συναντήσεις με τη μορφή Στρογγυλών Τραπεζιών σε τακτά χρονικά διαστήματα, επιλέγοντας κάθε φορά σημαντικά και επίκαιρα θέματα που αφορούν τον κάθε πολίτη και την κοινωνία στο σύνολό της.

1. 2.

Ειδικότερα, μέχρι σήμερα, διοργανώθηκαν: Το Ανοικτό Φόρουμ ’05, το οποίο υποστηρίχθηκε με την ευγενική χορηγία της Ε.Τ.Ε., για την Ανταγωνιστικότητα και την Ανάπτυξη, τον Δεκέμβριο του 2005. Το Ανοικτό Φόρουμ ’06 για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, για ένα νέο Συνταγματικό Χάρτη που θα προωθεί την ανάπτυξη και την ευημερία, που πραγματοποιήθηκε στις 11 Ιουλίου 2006.

Φέτος, και με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από τη συνθήκη της Ρώμης με την οποία δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ΣΕΒ προχωρά στη διοργάνωση ενός νέου, διήμερου αυτή τη φορά, Φόρουμ, με τίτλο: Ανοικτό Φόρουμ ’07 «50 χρόνια Ευρωπαϊκή Ένωση: η Ελλάδα στην Ευρώπη – η Ευρώπη στον κόσμο»

το οποίο πρόκειται να διεξαχθεί στον, συμβολικά ταυτισμένο με το γεγονός, χώρο του Ζαππείου Μεγάρου, στις 2829 Μαρτίου 2007. Η διεξαγωγή αυτού του Ανοικτού Φόρουμ συμπίπτει με το χρονικό διάστημα του εορτασμού της μεγάλης επετείου της ίδρυσης της Ε.Ε., γεγονός το οποίο πρόκειται να αποκτήσει ιδιαίτερη δημοσιότητα και να προκαλέσει υψηλό ενδιαφέρον γύρω από τη διοργάνωσή του. Στο Ανοικτό Φόρουμ 2007 έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν εξέχουσες προσωπικότητες των Ευρωπαϊκών Θεσμικών Οργάνων. Βασική επιδίωξη του Φόρουμ είναι να συζητηθούν θέματα που απασχολούν την κοινωνία σχετικά με τον ρόλο της Ελλάδας στην ΕΕ και της ΕΕ στον κόσμο, κάτω από τις νέες συνθήκες της Παγκοσμιοποίησης.

ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΦΟΡΟΥΜ ‘07:

ην 1η ημέρα εργασιών θα πραγματοποιηθούν 2 «Στρογγυλά Τραπέζια Εργασίας», διάρκειας 3 ωρών περίπου το καθένα, με τη συμμετοχή διακεκριμένων προσωπικοτήτων. Τα θέματα που θα αναπτυχθούν στα δύο τραπέζια είναι: «Η Ελλάδα στην Ευρώπη» και «Η Ευρώπη στον Κόσμο». Τη 2η ημέρα εργασιών το «Ανοικτό Φόρουμ» θα λειτουργήσει με βάση το ακόλουθο πλαίσιο προγράμματος: ■ Χαιρετισμός από τον Πρόεδρο του ΣΕΒ και Πρόεδρο του Ανοικτού Φόρουμ 07.

Καταθέστε την άποψή σας στη δημόσια συζήτηση που διεξάγεται στο e-forum, στη ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΣΕΒ - ΑΝΟΙΚΤΟ ΦΟΡΟΥΜ ■

■

Κεντρικές Ομιλίες: - Margot Wallstrom, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – Επίτροπος αρμόδια για τις διοργανικές σχέσεις και την επικοινωνιακή στρατηγική. - Σταύρος Δήμας, Επίτροπος αρμόδιος για το περιβάλλον. - Ρόδη Κράτσα, Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Παρουσίαση αποτελεσμάτων σχετικής έρευνας κοινού για την Ε.Ε. και σχολιασμός από ομάδα δημοσιογράφων. Παρουσίαση – συζήτηση των συμπερασμάτων των Ομάδων Εργασίας της προηγούμενης ημέρας. Τηλεδιάσκεψη με συμμετοχή συνομιλητών-πολιτών από 5 ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Απονομή βραβείων διαγωνισμού πολυμέσων σχετικά με την προώθηση της ιδέας της Ευρώπης.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΩΝ ΜΕ ΠΟΛΥΜΕΣΑ «ΕΥΡΩΠΗ: PROJECT EUROPE»

το πλαίσιο του Ανοικτού Φόρουμ 07 διεξάγεται Διαγωνισμός Δημιουργιών με Πολυμέσα (Multimedia), ο οποίος απευθύνεται σε μαθητές, φοιτητές, καλλιτέχνες και γενικότερα ανθρώπους που ασχολούνται με τις νέες τεχνολογίες και οι οποίοι καλούνται να υποβάλουν έργα τους με θέμα: «Ευρώπη: Project Future». Ο διαγωνισμός αφορά δύο ομάδες διαγωνιζομένων: η πρώτη ομάδα είναι νέοι έως 20 ετών, ενώ η δεύτερη ομάδα αφορά άτομα άνω των 20 ετών. Καλούμε να στηρίξετε την πρωτοβουλία αυτή του ΣΕΒ, μέσω της παρακίνησης για συμμετοχή στελεχών και εργαζομένων σας στη δημόσια συζήτηση που διεξάγεται τώρα στο εξελίσσεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www. anoiktoforum.gr Με την πεποίθηση ότι ο ΣΕΒ με την πρωτοβουλία του αυτή, συμβάλλει στην προσπάθεια για τη διαμόρφωση ενός ανοικτού, δημόσιου διαλόγου που αφορά στο κοινό μας μέλλον, προσβλέπουμε στη θετική ανταπόκριση και ενεργή συμμετοχή σας.

διεύθυνση www.anoiktoforum.gr ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

Χαιρετισμός Προέδρου

ο 2007 συμπληρώνεται μισός αιώνας από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα χρόνια αυτά ο κόσμος άλλαξε δραματικά και μαζί του άλλαξε η Ευρώπη: από μια μικρή αρχική ομάδα κρατών περιλαμβάνει σήμερα 27 χώρες και αποτελεί έναν από τους 2-3 σημαντικότερους παίκτες στη διεθνή σκηνή. Το Ανοικτό Φόρουμ, μια πρωτοβουλία του ΣΕΒ που πραγματοποιείται με την ευκαιρία αυτής της ιστορικής επετείου, επιδιώκει να συμβάλει δημιουργικά, με τον ίδιο τρόπο που προσέγγισε ανάλογα σοβαρά θέματα, όπως η ανταγωνιστικότητα και η συνταγματική αναθεώρηση. Κι αυτός ο τρόπος είναι ένας: η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή, η παράθεση απόψεων και προβληματισμών, η ανταλλαγή απόψεων και η συνθετική απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα: ■ Τι πέτυχε η Ευρώπη στα 50 χρόνια της ζωής της και, κυρίως, ποιο είναι το μέλλον της αύριο; Και το σημαντικότερο για εμάς τους Έλληνες: ■ Τι προσφέραμε στη μεγάλη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ποια ήταν τα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα αυτής της ιστορικής επιλογής μας και, το κυριότερο, πώς θα πορευθούμε στο μέλλον μέσα σε μια Ευρώπη που αλλάζει; Τα κρίσιμα αυτά ερωτήματα θα τεθούν και θα συζητηθούν στο Ανοικτό Φόρουμ, με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή κοινωνικών ομάδων, κοινωνικών φορέων και ενεργών πολιτών. Το Ανοικτό Φόρουμ δίνει βήμα σε όλους και ζητάει να καταγράψει και να συνθέσει απόψεις και προτάσεις. Η πορεία μας στην Ευρώπη του αύριο θα καθορισθεί αποφασιστικά από το πόσο όλοι εμείς συμμετέχουμε, προβληματιζόμαστε και προτείνουμε, έτσι ώστε η χώρα μας να γίνει ενεργός συνδιαμορφωτής της νέας Ευρώπης. Αν συμμερίζεσθε αυτόν τον προβληματισμό, αν θεωρείτε ότι δεν πρέπει να μείνουμε απλοί, παθητικοί δέκτες των ευρωπαϊκών εξελίξεων, ελάτε μαζί μας.

ΤΑ Ν Ε Α ΤΗ Σ ΕΚΦΡΑ Σ Η Σ

Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ ΜΕ ΠΟΔΗΛΑΤΟ

κτώ Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) από όλη την Ελλάδα (ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ “anthropos.gr”, ΑΡΣΙΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ, ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤ ΥΞΗ «ΔΗΜΗΤΡΑ», PRAKSIS, ΠΕΕΠ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, ΣυνΠΟΛΙΤΙΣ), σε συνεργασία και με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς δημιούργησαν ένα Δίκτυο, το οποίο υλοποιεί ταυτόχρονα σε 13 Πόλεις όλης της Χώρας την πρωτοβουλία «Η Πόλη μου με Ποδήλατο». Η Πρωτοβουλία αποτελεί ένα μοναδικό μηχανισμό που παρέχει ομαδικές διαδρομές με ποδήλατο τόσο στους Δημότες, όσο και στους επισκέπτες των πόλεων, έτσι ώστε να γνωρίσουν από κοντά τα περιβαλλοντικά, πολιτιστικά και ιστορικά αξιοθέατά τους. Το κύριο μέσο μεταφοράς των συμμετεχόντων είναι το ποδήλατο, ένα οικολογικό και ευέλικτο μέσο μεταφοράς. Οι οδηγοί των ομαδικών διαδρομών είναι εκπαιδευμένοι εθελοντές και εθελόντριες, μέλη

των ΜΚΟ και από ένα σημείο αφετηρίας αναλαμβάνουν να ξεναγήσουν τους συμμετέχοντες στην κάθε πόλη, σε μια διαδρομή περίπου μιάμισης ώρας. Η συμμετοχή είναι ΔΩΡΕΑΝ για όλους τους πολίτες. Η πρωτοβουλία αναδεικνύει τη μεγάλη σημασία του εθελοντισμού και της ανιδιοτελούς προσφοράς, όπως επίσης και τη δύναμη της συνεργασίας για να επιτευχθεί ένας μεγαλύτερος στόχος. Η χώρα μας έχει ευλογηθεί με μια πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, αλλά και με μεγάλο περιβαλλοντικό πλούτο. «Η Πόλη μου με Ποδήλατο» δίνει τη δυνατότητα στους Δημότες 13 πόλεων να γνωρίσουν την πόλη τους από την αρχή, αλλά και οι επισκέπτες θα έχουν μια μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουν τον τοπικό πλούτο της κάθε περιοχής με τον πλέον ευχάριστο τρόπο, καθώς το ποδήλατο αποτελεί το πλέον οικολογικό μέσο μεταφοράς και δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. H Πρωτοβουλία αποσκοπεί στο να ενισχύσει την οικολογική συνείδηση των συμμετεχόντων και να τους προτρέψει να χρησιμοποιήσουν το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς στην πόλη. Με τον τρόπο αυτό θα νιώσουν την ευεξία και τη χαρά της άθλησης, αλλά θα ενισχυθεί

και η περιβαλλοντική τους συνείδηση. Με τη δράση μας αυτή θέλουμε να δείξουμε πώς μπορεί η δραστηριότητα μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης και των εθελοντών της να βελτιώσει έμπρακτα την ποιότητα της καθημερινής μας ζωής. Σας προσκαλούμε να γνωρίσετε την πολιτιστική και περιβαλλοντική ταυτότητα των πόλεων μας, να ξανανιώσετε τη χαρά και την ευεξία που προσφέρει η μετακίνηση με ποδήλατο. Επίσης να προσδώσετε έναν γιορτινό χαρακτήρα και να ενθαρρύνετε τη χρήση του ποδηλάτου ως κυρίαρχου μέσου μετακίνησης στην πόλη μας. Τέλος, να κληροδοτήσετε στη νέα γενιά μια διαφορετική, περισσότερο φιλική στο περιβάλλον φιλοσοφία μετακίνησης. Βοηθήστε τις πόλεις μας να αποκτήσουν ένα καινούριο πρόσωπο και να μείνουν αλησμόνητες στους επισκέπτες τους! Τα σημεία εκκίνησης στην κάθε πόλη είναι: ■

■

Στην Αθήνα – στο Θησείο (στο παρκάκι πάνω στο σταθμό του ΗΣΑΠ) Στο Βόλο – στο Δημαρχείο Βόλου Στην Ελευσίνα – στο Κτίριο Ελαιουργικής Στη Θεσσαλονίκη – στην Πλατεία Δικαστηρίων (Άγαλμα Βενιζέλου)

Στην Καρδίτσα – στο Πάρκο Παυσίλυπο – Πλατεία Πλαστήρα ■ Στην Κηφισιά – στο Ζηρίνειο Γυμναστήριο ■ Στην Κω – στον Ιστορικό Πλάτανο του Ιπποκράτη ■ Στη Λάρισα – στην Κεντρική Πλατεία (απέναντι από το Δικαστικό Μέγαρο) ■ Στο Λαύριο – στο Παλαιό Πρώτο Δημοτικό Σχολείο ■ Στο Μαραθώνα – στο Κέντρο Προβολής Μαραθωνίου Δρόμου ■ Στο Μαρούσι – στο Άλσος Συγγρού (δίπλα στο πάρκινγκ στάθμευσης) ■ Στη Νέα Ιωνία – στο σταθμό ΗΣΑΠ ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ ■ Στα Χανιά – στην Πλατεία Δημοτικής Αγοράς Στα σημεία εκκίνησης συναντιόμαστε κάθε Σάββατο και Κυριακή όλο το χρόνο (εκτός από της βροχερές ημέρες!) από τις 10.0015.00 μ.μ. Για οποιαδήποτε συμπληρωματική πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας από τη Δευτέρα έως και την Παρασκευή στο τηλ.: 210 3643224 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση ekfrasi@ekfrasi.gr καθώς και στο www.polipodilato.gr ■

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

ΤΑ Ν Ε Α ΤΗ Σ ΕΚΦΡΑ Σ Η Σ «Όλοι Μαζί», «1ο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Τραγουδιού Νέων Καλλιτεχνών και Καλλιτέχνών με Αναπηρία». Παγκόσμια ημέρα Εθελοντισμού. 5 Δεκεμβρίου 2006

πεσε η αυλαία για το 1ο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Τραγουδιού για Νέους Καλλιτέχνες και Καλλιτέχνες με Αναπηρία, το οποίο διοργάνωσε στις 5 Δεκεμβρίου 2006 στο Στάδιο Ειρήνης & Φιλίας - Αίθουσα Μελίνα Μερκούρη, το Ευρωπαϊκό Forum Εθελοντικών Οργανώσεων με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, σηκώνοντας παράλληλα μια θύελλα από πρωτόγνωρα συναισθήματα. Σε μία κατάμεστη αίθουσα, να σείεται από χειροκροτήματα και επευφημίες, το Φεστιβάλ έδωσε το στίγμα του για το μέλλον, υποσχόμενο την επόμενη χρονιά ν’ ανοίξει την αγκαλιά του για ακόμα περισσότερους καλλιτέχνες, από ακόμα περισσότερες χώρες. Mε πλήθος επισήμων από τα Υπουργεία, υπό την αιγίδα των οποίων τελούσε η εκδήλωση, το παρόν έδωσαν ακόμα εκπρόσωποι της Εκκλησίας, των Δήμων Αθηναίων και Πειραιά, των Χορηγών, Πρόεδροι από τα μικτά Επιμελητήρια των χωρών που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ αλλά και δεκάδες Εθελοντικές Οργανώσεις και Κοινότητες Μεταναστών οι οποίες σε ειδικά περίπτερα ενημέρωναν το κοινό για την δράση τους. Οι Καλλιτέχνες που έλαβαν μέρος από 16 χώρες, δίνοντας τον καλύτερο τους εαυτό, μας ταξίδεψαν σε μο-

νοπάτια όπου η μελωδία συναντά την τέχνη κι αυτή με τη σειρά της παραδίδει την σκυτάλη στον πολιτισμό και στην αγωγή της ψυχής. Αφού ολοκληρώθηκαν οι εμφανίσεις των συμμετεχόντων και μέχρι το κοινό και η Καλλιτεχνική Επιτροπή να ψηφίσει τα τραγούδια που τελικά διακρίθηκαν, η Καίτη Γαρμπή και οι Μάγκες του Ψυρρή, σε μια φιλική συμμετοχή, ερμήνευσαν επιτυχίες τους αλλά και παλιά αγαπημένα κομμάτια, παρασύροντας το κοινό με το κέφι τους. Οι 6 πρώτες χώρες που διακρίθηκαν και παρέλαβαν τα ισόποσα χρηματικά βραβεία / υποτροφίες ήταν οι: Ουγγαρία, Αρμενία και Πολωνία από το κοινό και αντίστοιχα οι: Αλβανία, Μεγ. Βρετανία και Ελλάδα από την Καλλιτεχνική Επιτροπή. Την παρουσίαση της βραδιάς ανέλαβαν οι Θανάσης Πάτρας και Δήμητρα Ρουμπέση. Η νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου, λαμπερή και όμορφη, φώτισε τις καρδιές όλων μας με αγάπη, φέρνοντας τα όνειρα μας στο φως. Έδωσε μαθήματα ανθρωπιάς και μιας δίδαξε ότι ο Εθελοντισμός είναι γιορτή. Μια γιορτή με καλεσμένους όλους εκείνους που πιστεύουν ότι ζωή σημαίνει ευθύνη κι ελπίδα χωρίς όρια, που επιμένει, αγωνίζεται, νικάει. Το Φεστιβάλ ήταν υπό την αιγίδα των: Υπουργείο Εξωτερικών, Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Υπουργείο Μεταφορών, Υπουργείο Τουριστ. Ανάπτυξης , ΕΟΤ. *Συμμετέχουσες χώρες: Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Μεγ. Βρε-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 63 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2006

τανία, Τουρκία, Κύπρος, Αρμενία, Σουηδία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Ρωσία, Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Αλβανία. Διακρίθηκαν: Eirini Pat se a – Ο υ γ γαρία, Arshalouis Sapritchian – Αρμενία, Agnieszka Szajner – Πολωνία, Andrea Nasto Αλβανία, Κerry Mcgregor Μεγ. Βρετανία, Χρύσανθος Θεόδωρο και Ρωμανό Mουζακίτης - Ελλάδα. Τα έσοδα από την πώληση των εισιτηρίων δόθηκαν στις εθελοντικές οργανώσεις και στις Κοινότητες Μεταναστών που τα διέθεσαν, για την αυτοχρηματοδότησή τους.

EΡΓΟ ΑΛΚΗΣΤΙΣ

το πλαίσιο της ∆ράσης 14 του έργου ΑΛΚΗΣΤΙΣ, της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Equal, στο οποίο συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Έκφραση δημιουργήθηκε το Ηλεκτρονικό Μητρώο Εθελοντών Κοινωνικής Εργασίας (Η.Μ.Ε.Κ.Ε.). Στο εν λόγω Μητρώο καταχωρούνται τα μέλη του ∆ικτύου Εθελοντών των ΚΕ.Σ.Ο., καθώς και επαγγελματίες και λοιποί φορείς που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο χώρο της κοινωνικής παρέμβασης. Στην παρούσα φάση έχουν ήδη καταχωρηθεί στο ΗΜΕΚΕ 42 εθελοντές/ντριες, οι οποίοι/ες θα παρακολουθήσουν τα προγράμματα κατάρτισης των εθελοντών/ντριων του έργου που θα υλοποιήσει το ΚΕΚ ΑΚΜΗ. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.alkistisequal.gr

49 ΝΕΟ Δ.Σ. ΟΜΙΛΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

ξελέγη το νέο Δ.Σ. του Ομίλου Ευρωπαϊκή Έκφραση, η σύνθεση και συγκρότηση του οποίου έχει ως εξής: 1. Χάρης Παπασωτηρίου, Πρόεδρος, Καθηγητής διεθνών σχέσεων Παντείου 2. Νικήτας Λιοναράκης, Αντιπρόεδρος, σύμβουλος ΜΚΟ, Καθηγητής ΕΣΔΔ, Δημοσιογράφος 3. Κέλλυ Νομικού, Γενικός Γραμματέας, δικηγόρος 4. Χρήστος Αλεξόπουλος, Ταμίας, κοινωνιολόγος Τακτικά μέλη: 1. Γεωργία Αστρακά, πολιτική επιστήμων, υπεύθυνη διεθνών και ευρωπαϊκών προγρaμμάτων Πανεπιστημίου Αθηνών 2. Στάθης Καμπουρίδης, Δημόσιος Υπάλληλος, Μεταναστευτική πολιτική- Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ε.Σ.Τ.Α) 3. Νίκος Κουλούρης, Αντιπρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, δικηγόρος 4. Άγγελος Μπενόπουλος, πολιτικός μηχανικός, επιχειρηματίας 5. Βασίλης Τσίρμπας, δικηγόρος Αναπληρωματικά μέλη: 1. Φώτης Αθανασόπουλος, Νομικός, Πολιτικός επιστήμων, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Ειδικών Προγραμμάτων-Διεθνών Υποτροφιών τού Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών 2. Ελένη Ατσίκμπασης, παραγωγός κινηματογράφου 3. Γιώργος Παγουλάτος, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών 4. Μαρίνα Γαλατσινού, σύμβουλος Σχολής Επιμόρφωσης Υπουργείου Οικονομικών 5. Πέτρος Αρβανίτης, ηλεκτρολόγος μηχανικός 6. Λίνα Χριστοφόρου, μεταφράστρια.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Δημοσιεύσεις στην Ευρωπαϊκή Εκφραση Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή την σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

✂

ΕΚΦΡΑΣΗ

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

Όνομα........................................................................................

Έτος ίδρυσης: 1989 Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα, τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό “Ευρωπαϊκή Έκφραση” Ετήσια Διετής 20 Ευρώ

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

ΔΕΛΤIΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΟΥ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

Τακτικός Συνδρομητής Δημόσιοι Οργανισμοί, Τράπεζες, Βιβλιοθήκες, ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες, Σύλλογοι Ευρώπη Άλλες ήπειροι Φοιτητής, σπουδαστής, στρατιώτης Συνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

35 Ευρώ

Επώνυμο.................................................................................... Διεύθυνση.................................................................................. Ταχ. Κώδικας............................................................................. Πόλη........................................................................................... Τηλέφωνο:.................................................................................

50 Ευρώ 25 Ευρώ 30 Ευρώ

100 Ευρώ 45 Ευρώ 55 Ευρώ

15 Ευρώ 50 Ευρώ

25 Ευρώ 90 Ευρώ

E-mail:........................................................................................ Επάγγελμα:...............................................................................

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης 9 π.μ. - 5 μ.μ., με ταχυδρομική επιταγή, ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287)

Ημερομηνία Υπογραφή