European Expression - Issue 78 by European Expression

Οι ταξιδιωτικές μετακινήσεις είναι δικαίωμα όλων Τα δικαιώματα των

επιβατών

στη διάθεσή σας

Άτομο με ειδικές ανάγκες; Μειωμένη κινητικότητα; Υποστήκατε διακρίσεις σε κάποιο ταξίδι σας με τρένο ή αεροπλάνο; Δεν σας παρασχέθηκε βοήθεια πριν ή/και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας;

Τα αεροδρόμια, οι αερομεταφορείς και οι σιδηροδρομικοί μεταφορείς έχουν νομική υποχρέωση να σας βοηθούν και να σας ενημερώνουν σχετικά με

τα δικαιώματά σας ως επιβάτη και το πού μπορείτε να υποβάλλετε τα παράπονά σας*

Η νομοθεσία της ΕΕ προστατεύει τα συμφέροντά σας για τα ταξίδια σας εντός Ευρώπης ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση

ec.europa.eu/passenger-rights ή στο Europe Direct

00 800 6 7 8 9 10 11**

* Για τις αεροπορικές μεταφορές που διέπονται από την εθνική νομοθεσία. ** Ορισμένες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στους αριθμούς 00 800 ή μπορεί να χρεώνουν την κλήση.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ E Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α

Ε Κ Δ Ο Σ Η

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ

Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ

έτος ιδρυσης: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 21 • ΤΕΥΧΟΣ 78 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ: "ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕΣΜΟΙ", Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Ομήρου 54 - Αθήνα - 106 72 Τηλ.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr ΚωδικΟς εντύπου: 1413 ΕΚΔΟΤΗΣ- ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Νίκος Γιαννής ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: Νίκος Παπαναστασόπουλος Ελένη Κατσαμπούκα ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Κατερίνα Ανδρωνά Στο τεύχος αυτό συνεργάστηκαν:

Σπύρος Βλιάμος Νίκος Δεπούντης Ντίνα Καρύδη Μιχάλης Πουλάκης Βασίλης Τακτικός Ντίνα Τουλάκη-Χάρακα Χ. Xάρακας Γιώργος Χατζημαρκάκης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ» ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ: iForce Communications Α.Ε.

44Εισαγωγικό σημείωμα του Νίκου Γιαννή.................................................................................5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

44Ιδεολογικαί Συνεταιριστικαί Οργανώσεις..............................................................................7 44Πρόταση πολιτικής για την κοινωνική οικονομία.................................................................9

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 44Κοινωνική Επιχειρηματικότητα............................................................................................ 12 Του Σπύρου Βλιάμου 44Ο ρόλος των κοινωνικών επιχειρήσεων.............................................................................. 14 Του Βασίλη Τακτικού 44Here comes the citizen co-producer.................................................................................... 15 Του Victor Pestoff ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

44Τρίτος τομέας και “Καλλικράτης”........................................................................................ 18 Του Μιχάλη Πουλάκη 44Καινοτομία, γνώση, τρίτος τομέας στην υπηρεσία των Δήμων του Καλλικράτη....... 21 Του Νίκου Δεπούντη

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

44Οράτιος Πλάνκετ, ο πρωτοπόρος Ιρλανδός του τρίτου τομέα εκατό χρόνια μετά .. 24 Του Νίκου Γιαννή 44Εd Miliband, Oμιλία, Μετάφραση: Ελένη Κατσαμπούκα.............................................. .27 44Εd Miliband, Εργατικό Μανιφέστο..................................................................................... .31 Του Αndy Ricketts, Μετάφραση: Ελένη Κατσαμπούκα 44O τρίτος τομέας στο Ην. Βασίλειο........................................................................................ 32 Της Ντίνας Καρύδη 44Bernand Kouchner................................................................................................................... 34 Του Νίκου Παπαναστασόπουλου ΓΝΩΜΕΣ

442500 χρόνια από τη μάχη του Μαραθώνα.......................................................................... 34 Του Γιώργου Χατζημαρκάκη 44Με την άνοδο του εθνικισμού θα επέλθη κατάρρευση της Ευρωπαικής Ένωσης; .... 36 Του Charles Kupchan, Μετάφραση: Ντίνα Τουλάκη-Χάρακα 44Σχόλια επί του άρθρου............................................................................................................ 38 Του Χ. Xάρακα ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

44Τι τρέχει στην Ευρώπη............................................................................................................ 39 44Τα Νέα της Έκφρασης . .......................................................................................................... 44

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

con t en t s

vropaiki EkfraSsi E q u a r t e r l y e d i t ion on e u r o p e a n iss u es

F i r s t P u b l ishe d : 1 9 8 9 • I S S N : 1 1 0 5 - 8 1 3 7 • E UR O 5 • Y E AR 2 1 • V O L . 7 8 • J ULY - AU G U S T - S E PT E M B E R 2 0 1 0 PROPRIETOR - EDITION:

"European Society, Politics, Ex-

pression, Institutions", non Profit Making Company 54 Omirou St., Athens 106 72 Tel.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr EDITOR - PUBLISHER BY LAW: Nicos Yannis PUBLISHING DIRECTOR: N. Papanastasopoulos Eleni Katsampouka DIRECTION: Katerina Androna CONTRIBUTORS:

S. Vliamos N. Depountis Nt. Karydi M.Poulakis V. Taktikos Nt. Toulaki-Haraka H. Harakas Y. Hatzimarkakis TECHNICAL ADVISOR: Hliea

44Editorial, N.Yannis.......................................................................................................................5

SOCIAL ECONOMY

44Ideological Cooperative Organizations...................................................................................7 44Policy proposal on social economy..........................................................................................9 SOCIAL ENTEPRISES

44Social Entrepreneurship......................................................................................................... 12 S. Vliamos 44The role of social enterprises................................................................................................. 14 V. Taktikos 44Here comes the citizen co-producer.................................................................................... 15 V.Pestoff THIRD SECTOR AND THE LOCAL GOVERNMENT, “KALLIKRATIS”

44Third sector and “Kallikratis”................................................................................................ 18 M.Poulakis 44Innovation, knowledge, third sector in service of the Municipalities of Kalikratis.... 21 N. Depountis PEOPLE FROM THE THIRD SECTOR 44Horace Plunkett, the Irish pioneer of the third sector 100 years later.......................... 24 N. Yiannis 44Ed Miliband, Speech, Translation: Eleni Katsampouka................................................... 27 44Ed Miliband, Labour Manifest............................................................................................. 31 Andy Ricketts, Translation: Eleni Katsampouka 44The third sector in the UK...................................................................................................... 32 Nt. Karydi 44Bernand Kouchner................................................................................................................... 34 N. Papanastasopoulos OPINIONS 442500 years from the battle of Marathon.............................................................................. 34 Y. Hatzimarkakis 44As nationalism rises will the EU fall?................................................................................... 36 Charles Kupchan, Translation: Nt. Toulaki-Haraka 44Comments on the article........................................................................................................ 38 H. Harakas PERMANENT COLUMNS

PUBLIC RELATIONS iForce Communications SA

44 What's going on in Europe?...................................................................................................................... 39

44 “European Expression” News.................................................................................................................. 44 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

E D I T O R I AL

Τρίτος τομέας, αυτός ο εν Ελλάδι άγνωστος Η κοινωνία πολιτών ως κοινωνική επιχειρηματικότητα Γράφει στα απομνημονεύματά του ο Ανδρέας Συγγρός όταν ο Χαρίλαος Τρικούπης προσπαθούσε να τον πείσει να κατέβει στην πολιτική για να υπηρετήσει τη χώρα:

“Αλλ’ εγώ τω αντέταξα ότι δια να κάμω τι επί του προκειμένου, αν ποτέ παρουσιασθεί ανάγκη, δεν είναι χρεία να είμαι εν ενεργεία πολιτευόμενος. Εις τούτο μοι απάντησε αυτολεξεί: Απατάσθε. Εν Ελλάδι χωρίς να πολιτεύηται τις ουδέν δύναται να πράξει, με όσην και να έχη καλήν θέλησιν. Αν ούτως έχη το πράγμα, τω απεκρίθην, τόσω το χειρότερον δια την Ελλάδα”.

πρόσφατη εκλογή του Εντ Μίλιμπαντ στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος στο Ην. Βασίλειο, ο οποίος ήταν ο πρώτος Υπουργός Τρίτου Τομέα το 2005 και σφράγισε το πρόγραμμα του Εργατικού Κόμματος στις πρόσφατες βρετανικές εκλογές, διακηρύσσοντας πως «δεν θέλουμε άλλες πολιτικές, παρά υποσχόμαστε να επενδύσουμε στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και να υποστηρίξουμε τους μη κερδοσκοπικούς φορείς στον συναγωνισμό τους για προσφορά στη δημόσια σφαίρα», διάβημα σχεδόν επαναστατικού εν δημοκρατία χαρακτήρα, ενδεχομένως ανάλογης εμβέλειας με τη νεοφιλελεύθερη επανάσταση της Μ.Θάτσερ των αρχών της δεκαετίας του 1980, – η ευδόκιμη θητεία του Μπερνάρ

Κουσνέρ ως Υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας, ενός ανθρώπου που οφείλει την πολιτική του ανάδειξη, όχι στα πολιτικά κόμματα αλλά στην κοινωνία πολιτών και στις ΜΚΟ, ειδικώς δε στον χώρο της διεθνούς ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής αλληλεγγύης, – η αντίστοιχη επιτυχημένη θητεία μερικά χρόνια πριν του Γιόσκα Φίσερ στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, στρατηγικής σημασίας τόσο για τη γερμανική πολιτική όσο και για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ενός ανθρώπου που προέρχεται από το διεθνοποιημένο οικολογικό κίνημα, – η έντονη πολιτική παρουσία του Τζιοβάνι Μόρο στην Ιταλία, Υπουργού του Ρομάνο Πρόντι και γιου του πρ. Πρωθυπουργού Αλντο Μόρο, με μια διαδρομή στην καρδιά των ΜΚΟ υγείας, πρόνοιας, καταναΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

λωτών, δικαιωμάτων του πολίτη και ευρωπαϊκής συνείδησης και συνεργάτη επί μακρόν της Ευρωπαϊκής Έκφρασης σε κοινωφελείς δράσεις – αλλά και η παρουσία στα ύπατα πολιτικά αξιώματα κρατών της κεντρικής Ευρώπης ανθρώπων που προέρχονται από την κοινωνία πολιτών, όπως ο σημερινός Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτωρ Ορμπαν, εκ των ιδρυτών του κόμματος FIDESZ αμέσως μετά την κατάρρευση του σοσιαλισμού το 1990 για τη συμμετοχή στο οποίο είχε τεθεί τότε το όριο ηλικίας των 40 ετών (!), ο οποίος διανύει σήμερα τη δεύτερη θητεία του ως Πρωθυπουργός (μετά την πρώτη 1998-2002), ο Πολωνός Λεχ Βαλέσα ή ο Τσέχος Βάκλαβ Χάβελ, – τέλος η σχεδόν αυτονόητη πλέον «προϋπηρεσία» των πολιτικών ηγετών στις σκανδιναυϊκές χώρες και την Ολλανδία, στον χώρο του εθε-

λοντικού κινήματος, της κοινωνικής και περιβαλλοντικής προσφοράς, στον χώρο δηλαδή της πολιτικής κινητοποίησης χωρίς οικονομικά ανταλλάγματα και πολιτική εξαργύρωση, που δεν χαρίζει όμως τους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και την πολιτική στους επαγγελματίες πολιτικούς και συνδικαλιστές, στους γόνους πολιτικών οικογενειών και στους διακεκριμένους του επαγγελματικούεπιστημονικού στίβου αδιάφορους ωστόσο μέχρι τούδε για τα κοινά, πόσο μάλλον δε στους πρωταγωνιστές της τηλεοπτικής και λοιπής τηλεθέασης per se, αθλητές, τραγουδιστές, ηθοποιούς, παρουσιαστές κ.λπ. σηματοδοτούν μια βαθειά αλλαγή στην εσωτερική δομή της δημοκρατίας στον δυτικό κόσμο:

τα πολιτικά κόμματα δεν διαθέτουν .το μονοπώλιο στην παραγωγή πολιτικής και το κράτος δεν είναι ο μοναδικός πάροχος υπηρεσιών προς τον πολίτη, η πρόοδος μιας κοινωνίας και δημοκρατίας συντελείται εξίσου «από πάνω» δια της πολιτικής και «από κάτω» διαμέσου της καθημερινής συμπεριφοράς, άμεσης συμμετοχής και αλλαγής της νοοτροπίας των πολιτών, που όπως δικαιούνται

E D I T O R I AL

6 των δικαιωμάτων τους άλλο τόσο ενσυνείδητα και με συνέπεια υποχρεούνται των υποχρεώσεων τους,

η κοινωνία πολιτών και ο τρίτος τομέας ευρύτερα είναι πλέον μια αναμφισβήτητη συνιστώσα στην κοινωνική, οικονομική, άρα και στην πολιτική σφαίρα, σε στιγμές δε οικονομικής κρίσης ο ρόλος αφενός του εθελοντισμού και της φιλανθρωπίας, αφετέρου της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και οικονομίας, των συνεταιριστικών και άλλων μορφών παραγωγής οικονομικού προϊόντος και απασχόλησης με κοινωνικό προορισμό, είναι σε θέση να αναδειχθούν στον κρυφό στυλοβάτη του παραγωγικού και αναπτυξιακού ιστού και της κοινωνικής συνοχής

η πολιτική ως πολιτικό προσωπικό αιμοδοτείται ολοένα και περισσότερο από λειτουργούς του εθελοντικού κινήματος στο πλέον πλουραλιστικό του εύρος και όχι από αδιάφορους ιδιώτες, ιδιοτελείς, φιλοδόξους ή ματαιόδοξους ή έστω από κατ’ επίφαση έχοντες συμμετάσχει στο πλαίσιο Συλλόγων υποψηφίους προς εκλογή, τέλος δε,

η ολοένα και πιο ισχυρή φωνή της κοινωνίας πολιτών στην πολιτική, συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του γεγονότος πως πολλά από τα προβλήματα ξεπερνούν πλέον τα εθνικά σύνορα, προσλαμβάνουν διεθνείς ή και οικουμενικές διαστάσεις και ακριβώς εκεί είναι που πρέπει να αναζητήσουμε λύσεις και να οικοδομήσουμε θεσμούς, υπερεθνικούς και όχι απλώς διακυβερνητικούς.

τρέχουσα οικονομική κρίση φυσικά δεν είναι μόνον οικονομική, αλλά πολύπλευρη κρίση και τελικώς κρίση αναπτυξιακού προτύπου, προσδοκιών και τρόπου ζωής των ανθρώπων, επομέ-

νως αξιών. Ασφαλώς η κρίση αυτή δεν αποτελεί ελληνικό «προνόμιο», αλλά διατρέχει μεγάλο μέρος του σύγχρονου κόσμου, επιταχύνει την κατάρρευση των πολιτικών σταθερών μέσα στα κράτη και στη διεθνική τους συνεργασία, διαβρώνει την νομιμοποίηση των ηγεσιών, παραλλάσσει το νόημα και περιεχόμενο της δημοκρατίας και οδηγεί στη μερική αυτονόμηση ομάδων αλλά και την ανάδυση νέων πολιτικών υποκειμένων, κερματίζει αλλά και ανασυνθέτει. Τα νέα υποκείμενα ενώ από τη μια δεν υπακούουν στους κατεστημένους κανόνες της τυπικής δημοκρατίας, διαθέτουν ευελιξία, επιδιώκουν και επιτυγχάνουν το αποτέλεσμα και δεν ασκούνται στον πρωταθλητισμό επανεκλογής των επαγγελματιών της πολιτικής που αποστρέφεται το πολιτικό κόστος και «χαϊδεύει» τις ανθρώπινες αδυναμίες, από την άλλη απολαμβάνουν δικαιολογημένα υψηλής εκτίμησης από την κοινωνία. Μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και εν γένει ανεξάρτητοι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί (ΑΜΚΟ), κοινωφελείς και μη, με διάφορες νομικές μορφές, τυπικές ή άτυπες ενώσεις προσώπων, καθώς και κοινωνικές επιχειρήσεις κάθε είδους είναι σε θέση να συμμετάσχουν ειδικώς σε περίοδο κρίσης σε αυτήν την αναδιαμόρφωση της επιδίωξης του συλλογικού καλού επί τη βάσει μιας νέας ισορροπίας δημοσίου και ιδιωτικού.

την Ελλάδα, το κράτος που οφείλει πολλά στους ευεργέτες του, όπου το εγχείρημα των συνεταιρισμών σε μεγάλο βαθμό αστόχησε, όπου η κοινωνία πολιτών παραμένει αδύναμη και ακόμη εκκρεμεί η δημιουργία θεσμικού πλαισίου ως προς τις σχέσεις πολιτείας και οργανώσεων και η κανονιστική ρύθμιση θεμάτων εθελοντισμού, ενώ πολλοί άνθρωποι με ποιότητα και δυνητικά χρήσιμοι έχουν αποσυρθεί, ο τρίτος τομέας κρύβει ίσως τη μεγάλη δύ-

ναμη που μπορεί να δώσει μια αποφασιστική ώθηση. Ετσι λοιπόν η πρόσφατη πρωτοβουλία της κυβέρνησης να αξιοποιήσει πόρους της ΕΕ για την ανάδειξη και συστράτευση της κοινωνικής επιχείρησης, αποτελεί μια θετική εξέλιξη, υπό την προϋπόθεση της σοβαρής και μακροπρόθεσμα σχεδιασμένης προσπάθειας για τη δημιουργία μιας ανοιχτής, ευημερούσας και αλληλοσυμπληρούμενης δημοκρατίας και κοινωνίας χωρίς ανεδαφικά ή γραφειοκρατικά και αντιφιλελεύθερα συμπλέγματα, ώστε να μην είναι μια ακόμη κακή στόχευση των όχι απεριόριστων πόρων και ευκαιριών που μας προσφέρει η ισότιμη παρουσία στην ενωμένη Ευρώπη και με στόχο τη απελευθέρωση των υγιών και δημιουργικών δυνάμεων που αναμφισβήτητα υπάρχουν στην Ελλάδα, όπου προς το παρόν –και προς το αρκετό παρελθόν- κυριαρχεί η ραστώνη, το ευκαιριακό και το χαμερπές.

ο ανά χείρας τεύχος έχει στόχο να θέσει βασικά σημεία της σχετικής συζήτησης τεκμηριώνοντας την, η οποία πρέπει να διεξαχθεί το συντομότερο. Δεν εξαντλεί ωστόσο το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Εκφρασης, η οποία θα συνεχίσει να πραγματεύεται το αντικείμενο αυτό, όπως έκανε επί πολλά χρόνια, τώρα όμως με μεγαλύτερη ορμή και ευρύτητα. Γιατί το μέλλον δεν μπορεί να περιμένει και σε αντίθεση με τους επαγγελματίες της ατομικής μακροημέρευσης σε βάρος του συνόλου και της εξέλιξης, που θα οικειοποιηθούν εκ του ασφαλούς την αλλαγή όταν αυτή θα είναι αναπόδραστη, εμείς είμαστε εδώ για να το επισπεύδουμε ανεξαρτήτως τιμήματος. Ο τρίτος τομέας, αυτός ο εν Ελλάδι άγνωστος, είναι εδώ. Αφού η Ελλάδα είναι μέρος του ευρωπαϊκού ονείρου. Νίκος Γιαννής Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Εκφρασης

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΗΣ / LE COOPERATEUR Mηνιαίον Συνεταριστικόν Περιοδικόν • Ετος Β΄. Έν Αθήναις τη 15 Ιανουαρίου 1929. Αριθ. 1

ίναι απολύτως ευχάριστοι και λίαν ενθαρρυντικαί δια την πρόοδον των συνεταιριστικών μας πραγμάτων αι εις άλλην στήλην του Συνετάιριστού αναγγελλόμεναι ιδρύσεις συνεταιριστικών οργανώσεων με σκοπούς καθαρώς ιδεολογικούς και ηθικούς. Πρόκειται, ως εκ των καταστατικών των εξάγεται, περί σωματείων αποτελουμένων αλλού μεν εκ Συνεταιρισμών, άλλου δε εκ φυσικών προσώπων «Συνεταιριστών». Αμφότερα τα είδη των σωματείων τούτων έχουν περίπου τους αυτούς σκοπούς. Επιδιώκουν την διάδοσιν των συνεταιριστικών αρχών, την ανάπτυξιν συνεταιριστικής συνειδήσεως μεταξύ των συνεταιρισμένων παραγωγών, την καθοδήγησιν των Συνεταιρισμών, την εποπτείαν αυτών, την μελέτην και παρακολούθησα των αφορώντων την συνεταιρικήν οργάνωσιν ζητημάτων, την εκπροσώπησιν των συμφερόντων των Συνεταιρισμών και την διαφώτισιν της κοινής γνώμης επ’ αυτών.

σπούδαιότης των σκοπών των επιδιωκομένων εκ μέρους των συνεταιριστικών τούτων οργανώσεων, ως ούτοι περιληπτικώς ανωτέρω εκτίθενται, δεν δύναται να αμφισβητηθεί παρ’ ουδενός γνωστού των συνεταιριστικών μας πραγμάτων. Οσαιδήποτε σοβαραί και αξιόλογοι και αν είναι αι επιτυχίαι των Συνεταιρισμών μας επί του οικονομικού πεδίου δεν είναι μόναι ικαναί να προσελκύσουν εις τας συνεταιριστικάς τάξεις το πλήθος των ασυνεταιρίστων ακόμη παραγωγών και, ιδία, δεν είναι μόναι ίκαναι να συγκρατήσουν σταθερώς εις αύτας τους ήδη προσχωρήσαντας. Η παραμικρά αποτυχία, και η πλέον επουσιώδης κακή διαχείρισις αποτρέπει τους πρώτους και απομακρύνει τους δεύτερους, αν προς την οικονομικήν οργάνωσιν των Συνεταιρισμών δεν δρα εκ παραλλήλου αρτίως και ιδεολογική τοιαύτη, εντεταλμένη αφενός μεν να παγίωση ταξιν εις τους Συνεταιρισμούς εμπνέουσαν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

εμπιστοσύνην εις τας μάζας και αφ’ ετέρου να ανάπτυξη καί να τονώση εις αύτας το συνεταιριστικόν ιδεώδες, την πίστιν προς τον Συνεταιρισμόν, ως μέσον οικονομικής, ηθικής και κοινωνικής ανυψώσεως των πτωχών πα ραγωγών. Μόνον μία τοιαύτη πίστις δύναται να τους συγκράτηση πιστούς και φανατικούς οπαδούς της ιδέας.

συνεταιριστική κίνησις, αν θέλη πράγματι να ευδοκίμηση καί να παγιωθή, δεν δύναται να περιορισθή μόνον εις την επιδίωξιν τούτου δια των οικονομικών της επιτυχιών. Δεν υποτιμώμεν την σημασίαν των, εξ εναντίας αναγνωρίζομεν εις αύτας μεγαλυτέραν αποτελεσματικότητα παντός άλλου μέσου δια την πρόοδον της κινήσεως εις τα πρώτα της βήματα. Αλλ’ όμως μόναι δεν είναι επαρκείς να την παγιώσουν. Επέρχονται πολλάκις δυσμενή περιστατικά ή παρουσιάζονται κακοί χειρισταί οι όποιοι ματαιώνουν ή εμποδίζουν

την πραγματοποίησιν των ή και οδηγούν εις αποτυχίας. Και τότε με τί μέσα θα πολεμήση η κίνησις την δυσπιστίαν των μελών της, την αντίδρασιν των εχθρών της καί την αποκαρδίωσιν των φίλων της; Μέ τί θα καταπολέμηση εις τα μέλη της την αμφιβολίαν προς τον αποτυχόντα Συνεταιρισμόν, τί θα αντιτάξη εις την εκ της αποτυχίας της ενισχυομένην αντίδρασιν και με τί θα ζήτηση να ενθουσίαση τους φίλους της; Μόνον μία ιδεολογική οργάνωσις εκ παραλλήλου προς την οικονομικήν δρώσα είναι ικανή να υπεράσπιση την κίνησιν εις τοιαύτας περιστάσεις. Αύιη θα έχη φροντίση ώστε να καταστήση ικανά τα μέλη να δέχωνται με υπομονήν τας αναπόφευκτους αποτυχίας και να μη λιποψυχούν. Αύτη θα έχη όπλα αρκετά ισχυρά να καταπολέμηση την κακοπίστως εκμεταλλευομένην τας αποτυχίας της άντίδρασιν. Αύτη θα έχη τα μέσα να ενθαρρύνη τους φίλους του Συνεταιρισμού εις περαιτέρω υπέρ αυτού προσπάθειαν παρά τα μεταβατικά και ξένα προς την φύσιν αυτού ατυχήματα.

λλά δεν είναι μόνη αποστολή της ιδεολογικής οργανώσεως εις την συνεταιριστικήν Κίνησιν η ενίσχυσις καί υπεράσπισις αυτής εις τας δύσκολους στιγμάς. Η ιδεολογική οργάνωσις έχει καί μίαν άλλην αποστολήν προληπτικήν πολύ σοβαρωτέραν. Προσπαθεί δια της παρακολουθήσεως των ενεργειών των Συνεταιρισμών και δια του ελέγχου και της

8 εποπτείας αυτών να συγκράτηση την κίνησιν εντός των ανεγνωρισμένων συνεταιριστικών αρχών, η τήρησις των οποίων περιορίζει.εις το ελάχιστον, αν δεν εξουδετερώνη ολοσχερώς τας αποτυχίας των Συνεταιρισμών. Εχει παρατηρηθεί άλλως τε ότι όσαι αποτυχίαι των Συνεταιρισμών εσημειώθησαν είτε παρ’ ημίν είτε αλλαχού, ζημιώσασαι τους συνεταίρους,αύται οφείλονται κατά κανόνα εις την παράβασι.ν των συνεταιριστικών αρχών ή κακήν εφαρμογήν αυτών.

σημασία της διπλής αυτής λειτουργίας της ιδεολογικής οργανώσεως εις την συνεταιριστικήν Κίνησιν έχει ήδη άναγνωρισθή απο καιρού εις την χώραν μας. Απόδειξις ότι πάσαι σχεδόν αι Ενώσεις Συνεταιρισμών έχουν προβλέψει δια των καταστατικών των εις την δημιουργίαν ειδικής παρ’ αύταίς υπηρεσίας επιφορτισμένης με τους σκοπούς μιας καθαρώς ιδεολογικής οργανώσεως. Τελευταίως όμως ανεγνωρίσθη, ιδίως εις τας μάλλον προηγμένας συνεταιριστικούς περιφερείας, την Μακεδονίαν και την Πελοπόννησον, ότι εξυπηρετικώτερον δια την συνεταιριστικήν Κίνησιν ήθελεν είναι αν όλαι αι λειτουργίαι της ιδεολογικής οργανώσεως συνεκεντρούντο εις ειδικά συνεταιριστικά σωματεία ανεξάρτητα των οικονομικών οργανώσεων, αποτελούμενα από αυτάς ταύτας τας Ενώσεις ή τους Συνεταιρισμούς, τα οποία ελευθέρα πάσης οικονομικής απασχολήσεως θα ανελάμβανον μόνα όλόκληρον την ιδεολογικήν κίνησιν προς επίτευξιν των ανωτέρω σκοπών. Ούτω επέρχονται αι εξής ωφέλειαι: Αφ’ ενός μεν αι Ενώσεις θα δυνηθούν να επιδοθούν απερίσπαστοι εις το οικονομικόν των έργον αφ’ ετέρου δε τα συνεταιριστικά σωματεία, τα οποία προς διάκρισιν από των Ενώσεων ονομάζονται συνήθως Σύνδεσμοι, θα δυνηθούν καλύτερον των Ενώσεων, ειδικοποιού-

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ μενα, να αναπτύξουν την ιδεολογικήν κίνησιν και να την καταστήσουν αποτελεσματικωτέραν. Αλλ’ εκτός τούτου, θα αποφύγουν του λοιπού αι Ενώσεις να αναμιγνύωνται εις αγώνας επαγγελματικο-συνεταιριστικούς, πράγμα που αντίκειται εις την λεπτήν θέσιν των ως οικονομικών οργανώσεων. Οι συνεταιριστικοί αγώνες, οι οποίοι ως κάθε αγών είναι φυσική συνέπεια πάσης δράσεως, θα αποτελούν του λοιπού αντικείμενον μερίμνης των Συνδέσμων. Είναι ανάγκη όμως να λεχθή ότι η γνώμη περί αναθέσεως των ιδεολογικών λειτουργιών της Κινήσεως εις ειδικάς οργανώσεις, εντελώς χωριστός από τας οικονομικάς, η οποία όπως φαίνεται εκ της ιδρύσεως των Συνδέσμων κατακτά οσημέραι έδαφος μεταξύ των Συνεταιρισμών, δεν ευρίσκει πάντας σύμφωνους. Υπάρχουν ακόμη τινές οπαδοί και φίλοι της συνεταιριστικής Ιδέας τόσον πρακτικοί όσον και θεωρητικοί οι οποίοι υποστηρίξουν ότι η ειδικοποίησις αύτη είναι όχι μόνον περιττή πολυτέλεια αλλά και άστοχος απασχόλησις ικανού μέρους των πολυτίμων συνεταιριστικών στελεχών. Κατ’ αυτούς αι εις τους Συνδέσμους ανατιθέμενοι εργασίαι δύνανται να διεξαχθούν υπό των οικονομικών συνεταιριστικών οργανώσεων ιδίως των Ενώσεων Συνεταιρισμών κατά τρόπον εξ ίσου αποτελεσματικόν αν μη αποτελεσματικώτερον. Κύριον επιχείρημα τους είναι ότι ενώ αι Ενώσεις ως οικονομικαί οργανώσεις έχουν την δύναμιν να επιβάλλουν εις τους απείθαρχους Συνεταιρισμούς και συνεταίρους τας υγιείς συνεταιριστικάς αρχάς δια της αρνήσεως, εν περιπτώσει ανυπακοής, της παροχής ενισχύσεως, οι Σύνδεσμοι μη έχοντες την ευχέρειαν ταύ-την περιορίζονται εις απλάς συμβουλάς και συστάσεις προς τους Συνεταιρισμούς, οι οποίοι και αν δεν συμμορφωθούν προς αύτας ουδένα κίνδυνον διατρέχουν. Το επιχείρημα τούτο δεν είναι ορθόν διότι με το να μην ασκούν αι Ενώσεις τας ιδεολογικάς λειτουργίας

δεν σημαίνει ότι θα αρνηθούν την ενίσχυσίν των εις το έργον των Συνδέσμων. Εξ’ εναντίας συνήθως αναλαμβάνουν και καταστατικώς αύται την ύποχρέωσιν ταύτην. Η έμμεσος δε αύτη και όχι άμεσος επέμβασις των Ενώσεων έχει και τούτο τό αγαθόν αποτέλεσμα δι’ αύτας ότι η δυσφορία των ελεγχομένων και τιμωρουμένων δεν στρέφεται κατ’ αυτών, πράγμα δυσάρεστον δια την λεπτήν των θέσιν ως οικονομικών οργανώσεων, αλλά κατά των Συνδέσμων. Οπωσδήποτε η γνώμη αύτη χάνει καθημερινώς έδαφος. Ο συνεταιρισμένος κόσμος κατενόησε την ανάγκην της χωριστής ιδεολογικής του οργανώσεως δι’ όσους λόγους ανωτέρω συνοπτικώς αναφέραμεν και προσπαθεί να την επιτύχη. Ούτω αρχίζει κάπως βραδέως μεν, αλλ’ ασφαλώς να αναπτύσσεται και ο δεύτερος κλάδος της συνεταιριστικής οργανώσεως ο ιδεολογικός. Η καθυστέρησις της αναπτύξεως του οφείλεται προφανώς εις το ότι παρ’ ημίν η συνεταιριστική κίνησις, καίτοι υπήρχον αι δια την ανάπτυξιν της προϋποθέσεις, δεν εβλάστησεν εκ των κάτω, ως άλλαχού, αλλ’ εξεμαιεύθη άνωθεν, υπό της Πολιτείας και ενισχύθη υπό της Εθνικής Τραπέζης. Τοιούτους έχουσα προστάτας η Κίνησις, ήτο φυσικόν να άμελήσει κάπως να οργανωθή ιδεολογικώς. Περιωρίσθη να αναπτυχθή μόνον οικονομικώς. Σήμερον όμως ότε ή Κίνησις λαμβάνει διαστάσεις, είναι απαραίτητον να επιζήτηση και τήν ιδεολογικήν της οργάνωσιν, την οποίαν και πράγματι επιδιώκει ως εκ της αθρόας ιδρύσεως Συνδέσμων εξάγεται. Ο Συνεταιριστής ανέκαθεν κεκηρυγμένος και υπέρ της οργανώσεως ταύτης αποβλέπει μετά ιδιαιτέρας συμπαθείας εις τας καταβαλλόμενας προσπάθειας, τας οποίας θα παρακολουθή αδιαλείπτως, πρόθυμος να ενίσχυση τους Συνεταιρισμούς εις ό,τι δύναται, δια την ταχυτέραν επιτυχίαν των προσπαθειών των προς ολοκλήρωσιν της συνεταιριστικής οργανώσεως της υπαίθρου. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ

Πρόταση πολιτικής για την κοινωνική οικονομία και τη διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων Α. Γενικό πλαίσιο

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

κοινωνική οικονομία συνιστά ζήτημα υψηλής προτεραιότητας για την ελληνική κυβέρνηση. Στο κυβερνητικό πρόγραμμα έχει γίνει ρητή αναφορά για την προώθηση της κοινωνικής εργασίας και της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. Με βάση την προγραμματική αυτή δέσμευση, υπήρξε πολιτική εντολή από τον Υπουργό, Ανδρέα Λοβέρδο, για την προώθηση δράσεων της κοινωνικής οικονομίας. Η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων που έχει επιφέρει η παγκόσμια οικονομική κρίση παράλληλα με την αύξηση και επιμονή των φαινομένων της ανεργίας, του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας θέτει στο επίκεντρο της πολιτικής την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της κοινωνικής οικονομίας. Η κοινωνική οικονομία αποτελεί καινοτόμο πεδίο προώθησης της απασχόλησης σε μή κερδοσκοπικές δραστηριότητες κοινωφελούς χαρακτήρα για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (νέους μακροχρόνια ανέργους, ανέργους σε προσυνταξιοδοτικά στάδιο, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΑμεΑ κλπ) προς καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, και ενδυνάμωση της τοπικής ανάπτυξης.

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

κτιμάται ότι στην Ευρώπη η κοινωνική οικονομία αντιπροσωπεύει το 10% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων απασχολώντας 11 εκατ. εργαζομένους και αντιπροσωπεύοντας ποσοστό 5,9% της συνολικής απασχόλησης και 6,7% της μισθωτής απασχόλησης1.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

αμβάνοντας υπόψη την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της χώρας: Την πρωτοφανή οικονομική και διαβρωτική κρίση και τις επιπτώσεις της στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης Την υψηλή και αυξανόμενη ανεργία (11,7% α΄ τρίμηνο 2010 έναντι 9,1% Φεβρουάριος 2009 και 11,3% Ιανουάριος 2010) κυρίως των νέων (22,3%) και των γυναικών (15,5%)2. Τα υψηλά ποσοστά φτώχειας με το 21% των πολιτών να ζει στα όρια της φτώχειας έχοντας εισόδημα κατώτερο του 60% του μέσου εθνικού εισοδήμα-

τος και αναγνωρίζοντας βάσει της μέχρι σήμερα ευρωπαϊκής εμπειρίας: • Τη δυνατότητα της κοινωνικής οικονομίας να παίξει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης ατόμων που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες πρόσβασης στην αγορά εργασίας με τη δημιουργία βιώσιμων και ποιοτικών θέσεων εργασίας, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης θέτει ως θέμα υψηλής προτεραιότητας τη διαμόρφωση συνεκτικής, πολυεπίπεδης πολιτικής για την ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας επιχειρηματικότητας, η οποία θα διασφαλίσει τις κατάλληλες πολιτικές, νομοθετικές και επιχειρησιακές συνθήκες και προϋποθέσεις για μια βιώσιμη και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

Β. Η πρόταση

Στοχοι πολιτικής

πολιτική ενίσχυσης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας έχει ως στόχο την εργασιακή και κοινωνική ένταξη ευάλωτων ομάδων, οι οποίες, αν δε δραστηριοποιηθούν μέσα σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, δεν έχουν την δυνατότητα να εργαστούν παραγωγικά και βιώσιμα.

10 Οι προσεγγίσεις της κοινωνικής επιχειρηματικότητας αποβλέπουν στην ενίσχυση επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από ευπαθείς ομάδες, οι οποίες δεν είναι εύκολα απασχολήσιμες σε πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον λόγω χαμηλής παραγωγικότητας ή/και λόγω δυσχερειών πρόσβασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στην κατεύθυνση αυτή αντιμετωπίζονται προβλήματα περιορισμένης ανταγωνιστικότητας που συνδέονται με τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που επιχειρούν (π.χ νέοι άνεργοι χωρίς άμεση πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα), με την «ρύση των δραστηριοτήτων (πχ προνοιακές δράσεις, παραδοσιακά επαγγέλματα), ή με όρους γεωγραφικούς (πχ απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές). Υπό αυτό το πρίσμα το πεδίο της κοινωνικής οικονομίας καθίσταται ευρύτερο αποβλέποντας όχι μόνο στην κοινωνική ένταξη συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων, αλλά και στη δημιουργία προϋποθέσεων βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης για το σύνολο των τοπικών κοινωνιών. Η πρόταση πολιτικής περιλαμβάνει δύο διακριτά επίπεδα: Θέσπιση νέος νομικής μορφής επιχειρήσεων κοινωνικού σκοπού Ανάπτυξη υποστηρικτικών μηχανισμών και χρηματοδοτικών εργαλείων ενίσχυσης κοινωνικής επιχειρηματικότητας σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς.

Σχέδιο νόμου για την ίδρυση επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας

ο Σχέδιο Νόμου αντιμετωπίζει την κοινωνική επιχειρηματικότητα ως μηχανισμό εργασιακής και κοινωνικής ένταξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων, αλλά και διαμόρφωσης προϋποθέσεων βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης για το σύνολο των τοπικών κοινωνιών.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Συνεπώς, προβλέπεται η ένταξη στα σχήματα του τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας κάθε είδους παραγωγικών δραστηριοτήτων, οι οποίες καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες. Επιπλέον προβλέπεται η διασφάλιση θέσεων εργασίας για ομάδες οι οποίες κρίνονται ως ευπαθείς και δεν διασφαλίζουν βιωσιμότητα σε ένα πλήρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Κάθε τέτοιου είδους δραστηριότητα λοιπόν, η οποία παράγει κοινωνικό όφελος όπως π.χ. το να παρέχονται υπηρεσίες προνοιακού χαρακτήρα, να γίνεται συντήρηση δημοσίων κτιρίων, το να διατηρηθεί ένα παραδοσιακό επάγγελμα κλπ, ενώ παράλληλα δημιουργεί θέσεις εργασίας για ευπαθείς ομάδες, αποτελεί αντικείμενο δραστηριότητας των επιχειρήσεων της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Ως βασικά χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας ορίζονται τα ακόλουθα: – Ανάληψη παραγωγικών δραστηριοτήτων σε κοινωφελείς τομείς. – Εφαρμογή της αρχής «κάθε εταίρος είναι ταυτόχρονα και εργαζόμενος και διαθέτει μία ψήφο». Παρέχεται η δυνατότητα ύπαρξης εταίρων μη αμειβόμενων και μη εργαζόμενων υπό προϋποθέσεις, καθώς και δυνατότητα ύπαρξης εργαζόμενων, οι οποίοι δεν είναι εταίροι. – Εθελοντική συμμετοχή στο εταιρικό σχήμα νομικών προσώπων, ή φυσικών προσώπων. – Συστηματική οργάνωση, κανονιστική τυποποίηση και έλεγχος της λειτουργίας των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας με δημιουργία Μητρώου Κοινωνικών Επιχειρήσεων. – Δεν διανέμονται κέρδη. Προβλέπεται αποκλειστική αμοιβή των εταίρων για την παρεχόμενη εργασία με όριο έως το τριπλάσιο της κατώτατης αμοιβής της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας.

– Δυνατότητα επανεπένδυσης πλεονάσματος σε νέες υποδομές, επέκταση δραστηριοτήτων, νέες θέσεις εργασίας. – Δέσμευση κατάθεσης του ενδεχόμενου πλεονάσματος σε Λογαριασμό Αλληλοβοήθειας για χρηματοδότηση νέων επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας. – Κλιμάκωση ωφελειών και ευνοϊκών ρυθμίσεων ανάλογα με το βαθμό ευάλωτου χαρακτήρα, ώστε να αποφευχθούν ρυθμίσεις που αντιτίθενται στον υγιή ανταγωνισμό. Το ζήτημα της κλιμάκωσης του βαθμού προστασίας αντιμετωπίζεται με ένα μείγμα μέτρων ευνοϊκής μεταχείρισης, που αφορά: – διευκολύνσεις στην χρηματοδότηση, – απαλλαγές από επιβαρύνσεις, – εξαιρέσεις στις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών, υπηρεσιών. Στόχος του Σχεδίου Νόμου είναι να διασφαλίσει τις ευνοϊκότερες εφικτές ρυθμίσεις, προκειμένου να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, ιδίως κατά τα πρώτα έτη λειτουργίας τους, αλλά και να θέσει θεσμικούς περιορισμούς - δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες θα προστατεύουν τις προσπάθειες της κοινωνικής επιχειρηματικότητας από πιθανές απόπειρες κερδοσκοπικής χειραγώγησης. Ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ των σχημάτων αυτών, συνίστανται στη: – θέσπιση φορολογικών ελαφρύνσεων υπό προϋποθέσεις, – υιοθέτηση ειδικής πρόβλεψης για απαλλαγή, ή μείωση ΦΠΑ, – απαλλαγή ασφαλιστικών εισφορών για εταίρους, ή εργαζόμενους με αναπηρίες, κλιμακούμενη επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών, – διατήρηση των επιδομάτων συμμετεχόντων και εργαζομένων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ρύθμιση σε σχέση με τη διατήρηση της ιδιότητας του ανέργου από τη συμμετοχή στην κοινωνική επιχείρηση, ιδίως ως προς τους άνεργους εθελοντές, ειδική πρόβλεψη για τον κίνδυνο ατυχημάτων και για τους εθελοντές.

Ανάπτυξη Υποστηρικτικών Μηχανισμών και εργαλείων ενίσχυσης κοινωνικής επιχειρηματικότητας

ι δυσχέρειες χρηματοδότησης επίσης αποτελούν κοινό στοιχείο των εμπειριών κοινωνικής επιχειρηματικότητας διεθνώς. Χαρακτηριστική είναι η δυσκολία πολλών κατηγοριών πολιτών, δυνητικών νέων επιχειρηματιών, να διασφαλίσουν πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Υφίσταται ένας ελάχιστος κοινός παρονομαστής δυσχερειών χρηματοδότησης, είτε πρόκειται για νέους χωρίς εργασιακή εμπειρία, είτε για άτομα με ειδικές ανάγκες, είτε για απεξαρτημένα άτομα, είτε για μετανάστες. Αντιμετωπίζονται συνολικά με επιφυλακτικότητα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα ως προς το ρίσκο, το οποίο η επένδυση στην επιχείρηση κοινωνικής οικονομίας δημιουργεί για το χρηματοδότη. Η επιφύλαξη των πιστωτικών ιδρυμάτων έγκειται στο ότι οι φορείς δεν είναι σε θέση να διαθέτουν Ιδια κεφάλαια, για να υπάρχει δυνατότητα απρόσκοπτης χρηματορροής, ή είναι μη κερδοσκοπικοί και εξ» ορισμού δε διανέμουν κέρδη. Λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες δυσκολίες, ιδίως στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία, βασικό ζήτημα, το οποίο επιλύεται κατά προτεραιότητα είναι η διευκόλυνση πρόσβασης των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας σε χρηματοδοτήσεις. Σχεδιάζονται, ως εκ τούτου χρηματοδοτήσεις με ευνοϊκούς όρους όπως: – άτοκα δάνεια με μακρό περίοδο αποπληρωμής – εγγυοδοσία του συνόλου των κεΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Η κοινωνική οικονομία αποτελεί καινοτόμο πεδίο προώθησης της απασχόλησης σε μή κερδοσκοπικές δραστηριότητες κοινωφελούς χαρακτήρα για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (νέους μακροχρόνια ανέργους, ανέργους σε προσυνταξιοδοτικά στάδιο, ΑμεΑ κλπ) προς καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, και ενδυνάμωση της τοπικής ανάπτυξης. φαλαίων που τα πιστωτικά ιδρύματα θα δανείζουν στις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας κλπ. Έμφαση επίσης δίνεται στην ενίσχυση των προγραμματικών συνεργασιών των κοινωνικών επιχειρήσεων, τόσο σε κάθετο επίπεδο με: – το Δημόσιο, – τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης – τους κοινωνικούς / οικονομικούς εταίρους, όσο και σε οριζόντιο επίπεδο με την οργάνωση και λειτουργία – δικτύου συνεργασίας επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, – λογαριασμού αλληλοβοήθειας κοινωνικών επιχειρήσεων – δομών συμβουλευτικής και επιχειρηματικής υποστήριξης κοινωνικής επιχειρηματικότητας κλπ με στόχο, αφ» ενός την ενίσχυση της δραστηριότητας των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας και αφ» ετέρου την αύξηση της αναγνωρισιμότητας και της αποδοχής τους και από την υπόλοιπη παραγωγική και κοινωνική βάση. Ειδικότερα στην κατεύθυνση συνεργασιών των κοινωνικών επιχειρήσεων με φορείς του δημόσιου, ή / και ευρύτερου τομέα, καθώς και τους ΟΤΑ προβλέπεται η δυνατότητα σύναψης προγραμματικών συμφωνιών για την υλοποίηση δράσεων που αναφέρονται στους καταστατικούς σκοπούς των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, καθώς και η συμμετοχή τους σε δημόσιες συμβάσεις έργων, υπηρεσιών, προμηθειών και με-

λετών με απευθείας ανάθεση για ποσά, τα οποία δεν υπερβαίνουν τα αντίστοιχα της οδηγίας 2004/18/ΕΕ.

Χρηματοδοτικοί Πόροι

πό το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» μπορούν να χρησιμοποιηθούν για χρηματοδότηση κοινωνικών επιχειρήσεων πόροι από τις παρακάτω δράσεις: 1. «Προώθηση κοινωνικής οικονομίας και διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων»» ενδεικτικού προϋπολογισμού 60.000.000€ 2. «Ενίσχυση κοινωνικής επιχειρηματικότητας των νέων» για νέους ανέργους κάτω των 40 ετών, ενδεικτικού προϋπολογισμού 20.000.000 ευρώ 3. Μέρος των χρηματοδοτήσεων από τα Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα για την απασχόληση χρηματοδοτούμενο από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» συνολικού προϋπολογισμού 130.000.000€. Πόρους επίσης διαθέτει το ΥΠΟΙΑΝ μέσω της δράσης «Ενισχύσεις για στήριξη κοινωνικής οικονομίας» Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανταγωνιστικότητας - Επιχειρηματικότητας 2007-2013» προϋπολογισμού 50.000.000 ευρώ. Υποσημειώσεις 1 Στοιχείο CIRIEC 2000,2007 2 Στοιχεία της ΕΛΛ.ΣΤΑΤ Πηγή: http://www.ypakp.gr/

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Κοινωνική Επιχειρηματικότητα ΤουΣπύρου Βλιάμου

Καθηγητή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

πως κάθε κοινωνική αλλαγή έτσι και η κοινωνική επιχειρηματικότητα δεν προέκυψε σε κενό αέρος, αλλά αναπτύχθηκε σε ένα μάλλον σύνθετο πλαίσιο που καθορίζεται από δυνάμεις οι οποίες βρίσκονται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας μας. Μερικές από αυτές τις δυνάμεις είναι παγκόσμιες. Στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, υπάρχει η ανάγκη για περισσότερο καινοτόμες λύσεις που να οδηγούν σε διαρκείς βελτιώσεις της κοινωνίας μας. Χωρίς αμφιβολία, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 αυτές οι καινοτόμες εξελίξεις, έκαναν τα όρια μεταξύ των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας πολύ δυσδιάκριτα. Η δράση του επιχειρηματία της αγοράς τώρα πλέον διευρύνθηκε ώστε να περιλαμβάνει κι εκείνους που κινούνται εκτός «αγοράς» και δεν αποσκοπούν στο κέρδος, εκείνους δηλαδή, που προάγουν την κοινωνική καινοτομία μέσα από τις επιχειρηματικές τους δράσεις. Αυτή η διεύρυνση της σχέσης μεταξύ επιχειρηματικότητας και κοινωνίας δημιουργεί την ανάγκη να προσεγγίσουμε και περιγράψουμε τον ορισμό και τα όρια δράσης της «κοινωνικής επιχειρηματικότητας».

ολλοί όροι έχουν προταθεί για την επιχειρηματικότητα που βρίσκεται εκτός αγοράς και δεν αποσκοπεί στο κέρδος. «Κοινωνική Επιχειρηματικότητα» είναι ο όρος που επεκράτησε. Ο ορισμός της όμως δεν είναι εύκολη υπόθεση. Και τούτο γιατί αφ’ ενός η έννοια είναι σύνθετη και αφ’ ετέρου γιατί η βιβλιογραφία για το θέμα είναι πολύ μικρή ακόμη, ώστε να καθιερώσει μια καινούρια έννοια. Επί πλέον αυτή η μικρή βιβλιογραφία αντιμετωπίζει την κοινωνική επιχειρηματικότητα ως κάτι που περιλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων, γεγονός που δεν επιτρέπει τη συγκεκριμενοποίηση του αντικειμένου. Ασφαλώς όμως η συνισταμένη των δραστηριοτήτων που περικλείει η έννοια θα πρέπει να αφορά «δράσεις που προκαλούν βελτιώσεις και αλλαγές στην κοινωνία» δηλαδή «δράσεις που στοχεύουν στη δημιουργία και διατή-

ρηση κοινωνικής αξίας». Κι αυτός είναι ο πυρήνας που διακρίνει την κοινωνική επιχειρηματικότητα από την «αγοραία» επιχειρηματικότητα, ακόμα και από την «εταιρική κοινωνική ευθύνη». Έτσι, κοινωνική επιχειρηματικότητα αποτελούν δράσεις που περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία ενεργειών που ξεκινούν από την παραγωγή ειδών διατροφής, ένδυσης και στέγης, μέχρι την πρόβλεψη για νέες θέσεις απασχόλησης και παροχή φροντίδας και υγείας, ως επίσης και την οργάνωση και ανάπτυξη αθλητικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Με άλλους λόγους αυτό που καθιστά την κοινωνική επιχειρηματικότητα κοινωνική, είναι ότι η δημιουργία κοινωνικής αξίας είναι προγραμματισμένη και σχεδιασμένη ως το τελικό «προϊόν» της δράσης και όχι απλά το υπο-προϊόν της. Σωστά λοιπόν ο κοινωνικός επιχειρηματίας χαρακτηρίζεται ως κοινωνική δύναμη. Οι διαφορές μεταξύ της κοινωνικής

και «αγοραίας» επιχειρηματικότητας εντοπίζονται κυρίως στη μακροχρόνια αντί της βραχυχρόνιας προοπτικής. Στο κέρδος ως μέσον, αντί του κέρδους ως σκοπό. Στην χρήση του κέρδους για την εξυπηρέτηση κοινωνικών στόχων, αντί του κέρδους που θα φέρει το επί πλέον κέρδος. Εδώ όμως θα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της κοινωνικής και της δημόσιας επιχειρηματικότητας. Στην «αγοραία» επιχειρηματικότητα συναντάμε άτομα που λειτουργούν στις οικονομικές αγορές. Στην «δημόσια» επιχειρηματικότητα τα άτομα λειτουργούν στον δημόσιο τομέα, δηλαδή σε δημόσια ιδρύματα όπως νοσοκομεία, σχολεία, πολιτικούς οργανισμούς, κ.ά. Σε αυτούς τους τύπους της επιχειρηματικότητας η διαφορά έγκειται στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Στην κοινωνική επιχειρηματικότητα τούτο δεν είναι καθοριστικός παράγων για την είσοδο νέων ανθρώπων στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα δεν έχει τίποτα να κάνει με την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Οι περισσότερες κοινωνικές επιχειρηματικές δραστηριότητες σήμερα αφορούν την παροχή υπηρεσιών που απευθύνονται κυρίως στις τοπικές κοινωνίες, κάνοντας χρήση τοπικών πόρων. Σ’ αυτού του είδους τις υπηρεσίες η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι ήσσονος σημασίας σε σύγκριση με την «αγοραία» και «δημόσια» επιχειρηματικότητα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η «δημόσια» επιχειρηματικότητα είναι μέρος της «κοινωνικής» επιχειρηματικότητας. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Εν τούτοις, η κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορεί να ιδωθεί ως μια εφεύρεση που σκοπεύει να κάνει ορατά τα ειδικά προβλήματα που σχετίζονται με την ανισότητα και τη φτώχεια ιδίως στην κοινωνία και όπου η συμμετοχή των πολιτών είναι απόλυτα αναγκαία. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα σχετίζεται επομένως άμεσα με το επίπεδο παιδείας των πολιτών προς την εθελοντική προσφορά δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των προσφερομένων υπηρεσιών προϋποθέτει την εθελοντική συμμετοχή κάτω από τον συντονισμό του κοινωνικού επιχειρηματία. Μόνο έτσι μπορεί να διορθώσει τη μη ικανοποιητική κατάσταση των πραγμάτων στην κοινωνία. Βέβαια και η «δημόσια» επιχειρηματικότητα πιθανότατα να οδηγεί σε τέτοιες διορθώσεις, αλλά οδηγεί σε κοινωνική συμπεριφορά που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «επαρκής» και «κανονική», κάτι που συνήθως λείπει σε τοπικές κοινότητες προς τις οποίες, όπως ειπώθηκε, απευθύνεται η κοινωνική επιχειρηματικότητα. Η «επάρκεια» και «κανονικότητα» απαιτεί την ύπαρξη μιας διοικητικής (ή διαχειριστικής) συμπεριφοράς, δηλαδή την διαχείριση συγκεκριμένης ποσότητας διαθεσίμων πόρων, που απαιτεί τον καθορισμό της δράσης μέσα στις υπάρχουσες δυνατότητες. Αντίθετα, η κοινωνική επιχειρηματική συμπεριφορά περιορίζεται πολύ λιγότερο από τους υπάρχοντες και τους προσδοκώμενους πόρους και δημιουργεί νέους πόρους καθώς η συγκεκριμένη δραστηριότητα καθιερώνεται και αναπτύσσεται. Εδώ η έννοια των πόρων διευρύνεται πέρα από τους οικονομικούς και χρονικούς και περιλαμβάνει δράσεις που προκαλούν χαρά, συντροφικότητα, εθελοντική και μη αμειβόμενη εργασία, δηλαδή οτιδήποτε μας προάγει ως ανθρώπινα όντα. Επομένως, η κοινωνική επιχειρηματικότητα συζητείται σήμερα σε σχέση με την «ρύθμιση» προβλημάτων που αφορούν το κράτος ευημερίας. Οι κοιΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Αυτό που καθιστά την κοινωνική επιχειρηματικότητα κοινωνική, είναι ότι η δημιουργία κοινωνικής αξίας είναι προγραμματισμένη και σχεδιασμένη ως το τελικό «προϊόν» της δράσης και όχι απλά το υποπροϊόν της.

νωνικοί επιχειρηματίες δεν προσπαθούν να υποκαταστήσουν την αγορά στις δράσεις τους, δεν είναι managers σε οργανισμούς ή παραγωγοί προϊόντων ή υπηρεσιών όπου οι νόμοι της προσφοράς και ζήτησης ισχύουν και λειτουργούν, αλλά πολίτες που προκαλούν, προσκαλούν και εμπλέκουν άλλους πολίτες σε δράσεις αναδεικνύοντας τα οριακά φαινόμενα των τοπικών κοινωνιών τους, τα οποία καθιστούν περισσότερο κεντρικά για την κοινωνία. Έτσι, οι κοινωνικοί επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονται πρωταρχικά στο να αποκαταστήσουν τα ελαττώματα της κοινωνίας αλλά να εμπλέξουν άλλους πολίτες στην ανάπτυξη του «πολιτιστικού» κεφαλαίου (αδελφοποίηση και δημοκρατία) ώστε να δημιουργήσουν κάτι περισσότερο «ολοκληρωμένο» και «περιεκτικό» για την κοινωνία.

άσκηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας προϋποθέτει την ύπαρξη της «κοινωνικής επιχείρησης». Η Κοινωνική Επιχείρηση είναι πολύ καινούρια έννοια. Όπως κάθε επιχείρηση παράγει αγαθά και υπηρεσίες, διαθέτει μεγάλο βαθμό αυτονομίας και αναλαμβάνει μεγάλου βαθμού οικονομικό κίνδυνο. Διαθέτει όμως κι άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Αποτελεί πρωτοβουλία που ξεκίνησε από ομάδα πολιτών, είναι δηλαδή μια συλλογική δραστηριότητα με ρητό σκοπό το όφελος της κοινωνίας, που για την επίτευξη του δεσμεύει ελάχιστο αριθμό αμειβόμενης εργασίας, στην οποία συμμετέχουν τα άτομα που επηρεάζονται από τη δράση της.

Διαθέτει δύναμη λήψης αποφάσεων που δεν βασίζεται όμως στην συμμετοχή στο κεφάλαιο. Τέλος προβαίνει σε περιορισμένη διανομή κερδών, εφ’ όσον υπάρχουν, σε όσους συμμετέχουν. Σχετικά παλαιά (2001) μελέτη για την Ε.Ε. (15) ταξινομεί τις δραστηριότητες των κοινωνικών επιχειρήσεων σε δυο κυρίως πεδία: εύρεση εργασίας για τα «μη-ενταγμένα» μέλη της κοινωνίας, και παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας. Άλλη πολύ πρόσφατη μελέτη (2009) για τις Σκανδιναβικές χώρες (κυρίως Σουηδία) βρήκε ότι οι σκοποί της κοινωνικής επιχείρησης είναι πολύ ευρύτεροι. Η κοινωνική επιχείρηση επί πλέον στοχεύει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο για τους «μη-ενταγμένους», επιδιώκει τη δημιουργία ασφαλέστερου και πιο υγιεινού περιβάλλοντος ζωής και προκαλεί την κοινωνική αφύπνιση και κινητικότητα καθώς και τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειας των γυναικών. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα διεξάγεται στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Τα μοντέλα όμως αυτής που αναπτύχθηκαν στις δύο πλευρές του Ατλαντικού διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους: Στις ΗΠΑ κυριαρχεί εκείνο κατά το οποίο πρώην ιδιοκτήτες επιχειρήσεων οι οποίοι κατάφεραν να τις πουλήσουν σε υψηλές τιμές, ή νεαροί απόφοιτοι επιχειρησιακών σχολών με κοινωνικές ευαισθησίες, δραστηριοποιούνται στον «μηδενικών-κερδών-επιχειρηματικό τομέα» μεταφέροντες την επιτυχημένη επιχει-

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ρηματική εμπειρία και γνώση τους στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Η διαφορά τους από την προηγούμενη επαγγελματική τους κατάστασή είναι ότι τώρα αντί να επιλύουν προβλήματα των επιχειρήσεων τους, χρησιμοποιούν το ταλέντο τους για την επίλυση προβλημάτων μεγαλύτερης κλίμακας που αφορούν το σύνολο της κοινότητας. Με άλλους λόγους, η κοινωνική επιχειρηματικότητα στις ΗΠΑ θέτει μεν κοινωνικούς στόχους, αναμιγνύει δε κοινωνικές με εμπορικές μεθόδους επιχειρείν. Αντίστοιχες μελέτες στην Ευρώπη διαπιστώνουν ένα διαφορετικό προφίλ κοινωνικού επιχειρηματία: Αντίθετα με τους αγοραίους επιχειρηματίες οι κοινωνικοί επιχειρηματίες δεν διορίζονται ποτέ από μετόχους ή άλλους φορείς, αλλά η δράση τους, πάνω και πέρα από μια συνήθη καθημερινή δραστηριότητα, υπαγορεύεται από την ελεύθερη βούληση τους και δεν περιγράφεται σε επαγγελματικά περιγράμματα. 1. Είναι μέλη κοινωνικών ομάδων και θεωρούν τους συνεργάτες τους ως τους κύριους συντελεστές της επιτυχίας τους. 2. Δεν προχωρούν με βάση επίσημο σχέδιο δράσης και δεν εφαρμόζουν ή εφαρμόζουν πολύ λίγο «επιστημονικές» μεθόδους διοίκησης και προώθησης του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παράγουν. Συνήθως δεν μελετούν και δεν προσχεδιάζουν τις πράξεις τους. Γι αυτό και έχουν προβλήματα στο να περιγράψουν με λεπτομέρειες πως και γιατί ενήργησαν με τον συγκεκριμένο τρόπο. 3. Θα ένιωθαν πολύ άσχημα αν εργάζονταν σε «τυπικούς» οργανισμούς. Θεωρούν τη δράση στην οποία έχουν εμπλακεί ότι είναι το πλέον φυσικό πράγμα που μπορούν να κάνουν για την κοινωνία σήμερα και εκπλήσσονται γιατί περισσότεροι άνθρωποι δεν εμπλέκονται στην δράση αυτή.

Ο ρόλος των κοινωνικών επιχειρήσεων Του Βασίλη Τακτικού 1. Ο ρόλος των κοινωνικών επιχειρήσεων απαιτεί ξεκάθαρο προσανατολισμό και βάθος υπηρεσιών. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως η Κοινωνική Οικονομία πρέπει να αποκτήσει στρατηγικό προσανατολισμό ώστε όλες οι κοινωνικές επιχειρήσεις να εμφανίζουν κοινή προοπτική, πρακτική, στόχους και απόψεις. 2. Το ενδιαφέρον των πολιτικών απασχόλησης στον τρίτο τομέα πρέπει να στραφεί στην ανάδειξη ενός εντελώς νέου τύπου επιχειρηματικότητας, εστιασμένης στις δραστηριότητες των κοινωνικών επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο νέος αυτός τύπος σύμφωνα με τον Badelt (1997) πρέπει να συνδυάζει τις ακόλουθες επιμέρους κατευθύνσεις: Νέα προϊόντα, νέες υπηρεσίες και ποιοτικές προδιαγραφές Νέες μεθόδους οργάνωσης και παράγωγής Νέους συντελεστές παραγωγής Νέες μορφές επιχειρείν 3. Η κάθετη και οριζόντια ολοκλήρωση των δράσεων των κοινωνικών επιχειρήσεων είναι σε μεγάλο βαθμό απούσα τόσο μεταξύ των διαφόρων κλάδων όσο και σε τοπικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη η ανταλλαγή απόψεων και θέσεων γύρω από τους τρόπους κάθετης και οριζόντιας ολοκλήρωσης των επιμέρους δράσεων για να καλυφθούν τυχόν κενά και αδυναμίες και να οδηγηθούμε σε μια μορφή στρατηγικής συνεργασίας και σχεδιασμού της κοινωνικής οικονομίας. 4. Η εξεύρεση ανεξάρτητων χρηματοοικονομικών πόρων είναι επίσης σημαντικός παράγων για την ενίσχυση των δραστηριοτήτων του τρίτου τομέα. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν σαφώς προσδιορισμένες χρηματοοικονομικές ανάγκες και η ανάπτυξη καινοτόμων μορφών χρηματοοικονομικής ενίσχυσης τους είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Το κενό που παρουσιάζεται στην κάλυψη της παραπάνω ανάγκης οφείλεται σαφέστατα στο γεγονός ότι στις περισσότερες χώρες είναι πολύ περιορισμένοι οι χρηματοοικονομικοί πόροι που προορίζονταν για την Κοινωνική Οικονομία και τούτο αποτελεί βασικό ανασταλτικό παράγοντα στην ανάπτυξη του τρίτου φορέα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 5. Η εκπαίδευση και η απόκτηση δεξιοτήτων από ανθρώπους που προτίθενται να απασχοληθούν στον τομέα είναι απαραίτητες. Το μείζον αυτό ζήτημα της εκπαίδευσης γύρω από την Κοινωνική Οικονομία θα πρέπει να ενταχθεί στον γενικότερο στρατηγικό σχεδιασμό και προγραμματισμό που αφορά στις κοινωνικές επιχειρήσεις και την επέκταση του ρόλου και της συνεισφοράς τους στο κοινωνικό σύνολο. 6. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα έχει εξέχουσα θέση στην δυναμική της Κοινωνικής Οικονομίας και ως εκ τούτου η αναγνώριση της σημασίας, του ρόλου και της συμβολής της είναι σημαντική. Η ανάπτυξη Κέντρων Κοινωνικής επιχειρησιακής ανάπτυξης κερδίζει συνεχώς έδαφος και συζητείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με ανεπτυγμένη Κοινωνική Οικονομία.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Here comes the

citizen co-producer ΒyVictor Pestoff

Subjects: welfare system

he austere public budgets that will come out of the financial crisis offer, as a silver lining, a renaissance in cooperative citizen engagement in the supply of welfare services Many countries in Europe are searching for new ways to involve citizens and the third sector in the provision and governance of social services. At a general level, the reasons are similar throughout Europe. They include the challenge of an aging population, the growing democracy deficit at all levels, local, regional, national and European, and the semi-permanent austerity in public finances, prior to the recent worldwide financial melt-down. While the impact of this last is yet to be seen on public services, there is a silver lining: now may be the time for expanding the role of civil society and cooperative production of welfare services.

In any given EU member state, the reasons for promoting greater citizen and third sector participation will vary. However, taken together, they imply a continued legitimacy crisis for both the public sector and the market as providers of welfare services. Hence citizens and the third sector are appearing as serious providers of public services in welfare states where they traditionally did not have a major role; in those where they did, their role has been changing. The concept of co-production brings together studies of third sector provision of public services and citizen participation in the production process. So, research on co-production becomes increasingly intertwined with public management research, as witnessed by various publications on these topics in the relevant journals and book series. The Swedish Nobel Committee awarded the 2009 Nobel Prize in Economics to two prominent American Professors, Elinor Ostrom and Oliver Williamson. However, Prof. Ostrom is ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

no stranger to Sweden or Swedes. Already in 1999 she received the distinguished Johan Skytte Prize in Political Science from the University of Uppsala. Some refer to it as a Nobel Prize in political science, but Alfred Nobel’s testament didn’t include that subject. Her acceptance speech in 1999, Crowding out Citizenship [subscription required], is well worth reading. She is not only the first woman to receive a Nobel Prize in Economics, but also the first person to earn both of these prestigious Swedish academic honors. Ostrom’s research has always maintained a strong emphasis on citizen participation and influence in the decisions that affect their daily life, both in developing and developed countries. Co-production is one of the two main areas of interest of Elinor Ostrom, while the other is governing the commons. Already in the early 1970s she and her colleagues studied urban reform in major cities in the USA. After completing their research on urban services and summarizing their results, they

concluded that most public services are not delivered by a single public authority, but rather by several different actors, both public and private. Moreover, many public services depend heavily on the contribution of time and effort by the very persons who consume these services, i.e., the clients and citizens. They coined the term co-production to describe the potential relationship that could exist between «regular producers’, like street-level police, schoolteachers or health workers, and their «clients» who want to be transformed by the services into safer, better educated and/or healthier persons. Then, they defined co-production as «…the mix of activities that both public service agents and citizens contribute to the provision of public services. The former are involved as professionals, or «regular producers’, while «citizen production» is based on voluntary efforts by individuals and groups to enhance the quality and/or quantity of the services they use». Interest in co-production was perhaps originally motivated by potential cost reduction and higher quality services, but more recently it has gained renewed attention due to growing democratic opportunities for direct citizen participation in the provision of important services [subscription required] for their daily life. Initially, co-production generated a flurry of interest, particularly among American scholars, but it lay fallow for many years until researchers in different parts of the world rediscovered it at the turn of the Century. The

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

growing interest in this phenomenon came together in recent years under the auspices of the European Group for Public Administration (EGPA) and the International Research Society for Public Management (IRSPM). In 2006 the Public Management Review [subscription required] published a special issue on co-production, called Co-Production. The Third Sector and the Delivery of Public Services.

Individual citizen participation or collective action?

strom and her colleagues noted that co-production can either involve individual or collective participation in the provision of public services and it can also vary in terms of the formality of relations between different actors. Often different types of participation go hand-in-hand and usually involve the same persons. Services as different as local safety and security matters, childcare and health care help to illustrate the two diverse roles citizens can play. Starting with local safety and security matters, as individual citizens they can mark their most valuable possessions, keep a record of them at home and they can also report suspicious persons and activities to the local police. The police, in turn, can inform concerned individuals and groups of citizens about what efforts are most effective for discouraging theft and burglary. Citizens can install better safety and security devices, make sure to close and lock all their doors and windows, both at home and in their vehicles. But neighbors can also set up a neighborhood watch group, organize their schedules and routes, keep an eye on each others houses, report unknown or undesirable persons in the neighborhood to the police, etc. They can meet regularly to discuss

additional steps necessary to increase their safety and security and invite the police to attend such discussions. Turning to childcare, in many EU countries it is financed by public funds regardless of the service provider. But there is a clear difference concerning participation in municipal or private for-profit services and those run by the parents themselves. In municipal services and private firms providing childcare, individual parents can contribute used or new toys to the childcare center and their time and efforts to planning and arranging the Christmas or Spring party. They can also participate in the fall and spring cleaning and maintenance of the premises, make ad hoc suggestions about daily activities and outings, and they can even sit on a committee of parents to promote a dialogue with the staff. The staff can provide parents with individual and group information concerning activities and developments in the childcare center. Parents who want more insights and influence on their children’s daily activities can join together to form a parent co-op or parent association to run the facility. If so, they are responsible for all aspects of managing the childcare center. A work obligation is a normal part of this kind of childcare. The parents» responsibilities include hiring the staff, managing all aspects of the center, maintaining and keeping up the premises both inside and out, all the cleaning, keeping the books, etc. They also make all the decisions concerning the running of the childcare center, so they actively participate in the decision-making. They may even be required to take an occasional day off work to be present at the childcare center when one of the staff is sick or attending a training course, etc. However, they usually don’t have responsibility for the day-to-day pedagogical activities nor the pedagogical development of the services. The core competencies for

the pedagogical activities remain with the staff, even when the parents employ them. This pattern of collective responsibility for providing childcare is widespread in some EU countries, like France, Germany, Sweden, etc. But, it is financed by public funds, usually on an equal footing with public services. Finally, turning to healthcare once again we find notable differences between individual and collective participation in the provision of such services. At the individual level citizens can be more or less health conscious, eat more or less healthy nutritional foods, exercise regularly or not, have regular checkups or only go to the doctor when they are seriously ill, etc. Doctors and nurses can discuss these aspects of health care with their individual patients, they can give lectures on such topics, or they can write a book about such matters to reach a broader audience. On the other hand, citizens can become more active in their own healthcare together with other like-minded persons. Typically, a patient group can play an important role in organizing and motivating persons with special diseases, like diabetes, cancer, HIV/AIDS, etc., to play a more active role in their own healthcare. Many such patient organizations are found in various countries around the world. In addition, healthy citizens can actively promote their own healthcare by joining a health co-op, regularly monitor their own blood pressure, inform the nurse or doctor about it when they have a check-up and keep a record of other elementary aspects of their health, like the salt content in their urine, etc. In addition, they can regularly discuss these basic health facts together with other healthy citizens in relation to their nutrition, life-style and exercise patterns. Japanese healthcare co-ops actively promote these types of activities among their over two million members. Thus, co-production is the mix of ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ activities that both public service agents and citizens contribute to the provision of public services. In complex societies there is a division of labor and most persons are engaged in full-time production of goods and services as regular producers. However, individual consumers or groups of consumers may also contribute to the production of goods and services, as consumer-producers. The collective participation of citizens in the provision of welfare services also has the potential to create a clear political value added not found in the passive consumption of public services or in individual co-production. This is particularly notable for third sector service providers, but not usually associated with either public services or private for-profit firms.

The potential political value added by co-production

n addition to the individual and collective aspects of co-production, it also implies different types of citizen participation in service provision, e.g., economic, social, political and service specific participation. Moreover, comparative European research on childcare in eight EU countries shows that the degree of participation not only varies between countries, but also with different types of providers of publically financed services. Recent Swedish research on childcare also demonstrates clear differences in citizen participation when public services, private forprofit firms and social enterprises are compared. It studied the influence of both parents and the staff in four types of childcare service providers: parent coops, worker co-ops, municipal services and small private for-profit firms. Both the parents and staff of parent and worker co-ops appear to have more influence than those of either the municipal services or for-profit firms. However, neither the state nor market ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

allow for more than marginal or ad hoc participation by parents in the childcare services. More substantial participation in economic or political terms can only be achieved when parents organize themselves collectively to obtain better quality or different kinds of childcare services than either the state or market can provide. In addition, worker coops seem to provide parents with greater influence than either municipal childcare or small private for-profit firms can do, and the staff at worker co-ops obtains maximum influence, resulting in more democratic work places. Thus, both public services and small for-profit firms demonstrate the existence of a glass ceiling for the participation of citizens as consumers of welfare services. Evidence also suggests similar limits for staff participation in the public and private for-profit forms of providing welfare services. Only social enterprises, like the small consumer and worker co-ops, appear to develop the necessary mechanisms to breach these limits by empowering the consumers and/or staff with democratic rights and influence. But, it is necessary to have a realistic assessment of the range of diverse interests and varying motives for engaging in co-production from the perspective of various stake-holders, i.e., the municipal authorities, professional staff and user/citizens. The authorities and staff will have various economic, political and professional motives, while citizens» motives are primarily based on economic, social, political and quality considerations. It is also important to understand these differences and try to bridge the gap between them in order for co-production to be sustainable. In particular, long-term or enduring welfare services require repeated and frequent interaction between the professional staff and user/consumers, often on a daily basis. This promotes a formal dialogue between them, something that can help both these groups

to mutually adjust their expectations of each other and of the service provided in a way that is beneficial for both. Their dialogue also helps to reduces the transaction costs for providing the services compared to other ways of providing them that do not require a continuous dialogue between the providers and consumers of a welfare service. These findings can contribute to the development of a policy of democratic governance, both at the macro and micro-levels, one that will not crowd out citizens, but rather may promote greater participatory democracy and empowered citizenship. However, it is important to emphasize the interface between the government, citizens and the third sector and to note that co-production normally takes place in a political context. An individual’s cost/benefit analysis and the decision to cooperate with voluntary efforts are conditioned by the structure of political institutions and the facilitation provided by politicians. Centralized or highly standardized service delivery tends to make articulation of demands more costly for citizens and to inhibit governmental responsiveness, while citizen participation seems to fare better in decentralized and less standardized service delivery. However, one-sided emphasis by many European governments on either the state maintaining most responsibility for providing welfare services or turning most of them over to the market will hamper the development of co-production and democratic governance. As Ostrom emphasizes the state can «crowdout» certain behaviors and «crowd-in» others in the population. A favorable regime and favorable legislation are necessary for promoting greater co-production and third sector provision of welfare services. Only co-production and greater welfare pluralism can promote democratic governance of welfare services and the welfare state.

18 Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ

Τρίτος τομέας & «Καλλικράτης» Μιχάλης Θ. Πουλάκης Aρχιτέκτων-Mηχανικός, Επικεφαλής του τμήματος Προγραμματισμού και Μελετών του Κρατικού Οργανισμού Εθελοντισμού «ΕΡΓΟ ΠΟΛΙΤΩΝ»

ι σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των Οργανώσεων του τρίτου τομέα και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παίρνουν σήμερα μία ξεχωριστή διάσταση, ενόψει της εφαρμογής της σημαντικής πρόκλησης για την Ελλάδα, που συνιστά η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση «πρόγραμμα Καλλικράτης». Το «άνοιγμα» των ΟΤΑ σε συνεργασίες με τις συλλογικότητες των πολιτών αποτελεί μια διεθνή πραγματικότητα και κυρίως μία σύγχρονη καλή πρακτική στον τρόπο σύλληψης και υλοποίησης κοινωνικών προγραμμάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και όχι μόνο.

πειδή το παρεχόμενο έργο από εθελοντικές οργανώσεις, ΜΚΟ, συνεταιρισμούς, κοινωνικές επιχειρήσεις κ.λπ., κατά κανόνα βασίζεται στην ανταπόκριση πραγματικών κοινωνικών προβλημάτων και στην ανάγκη συλλογικών παρεμβάσεων, κυρίως τοπικού ή πε-

ριφερειακού χαρακτήρα, οι ΟΤΑ, αρχίζουν σταδιακά να αντιλαμβάνονται τα οφέλη που τους προσφέρει η συνεργασία στα κοινωνικά προγράμματα με τον τρίτο τομέα όπως: καινοτομία, ευρύτερη κοινωνική αποδοχή, επάρκεια εξειδίκευσης, γνώση από πρώτο χέρι των τοπικών ιδιαι-

τεροτήτων και προβλημάτων, ταχύτερη υλοποίηση και χαμηλότερο κόστος. Έτσι δεν είναι λίγοι και σήμερα, οι οργανισμοί κοινωνικής οικονομίας, οι οποίοι παρά το θολό θεσμικό τοπίο, συνάπτουν συμφωνίες με Κοινότητες, Δήμους και Νομαρχίες, ως εταίροι και κυρίως ως φορείς υλοποίησης κοινωνικών προγραμμάτων.

«Η πρόταση»

το πλαίσιο της διαβούλευσης για το «πρόγραμμα Καλλικράτης», κατατέθηκε σχετική πρόταση, η οποία συνίσταται στην προώθηση Τοπικών Στρατηγικών Συμμα-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ19 χιών μέσω ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου, όπως η νέα αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση, που θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα με πολλαπλά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες. Στόχος αυτών των συμμαχιών είναι η συγκρότηση Τοπικών Δικτύων Διαβούλευσης και Συνεργασίας, στα οποία θα μετέχουν: οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι τοπικές επιχειρήσεις του κερδοσκοπικού τομέα και οι τοπικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, (Civil Society Organizations, όπως καθορίζονται στην ΕΕ), με σκοπό την από κοινού ανάληψη κοινωνικών δράσεων. Αποτέλεσμα αυτών των δικτύων συνεννόησης θα είναι η υπογραφή Τοπικών Συμφώνων από όλα τα μέρη, υπό τη μορφή προγραμματικών συμφωνιών, με τρόπο που να καθορίζονται επακριβώς για κάθε εταίρο, υποχρεώσεις και δικαιώματα, τόσο μεταξύ τους, όσο και έναντι ενδεχομένων τρίτων. Τα αποτελέσματα αυτών των Τοπικών Συμφώνων, στο μέτρο που εξυπηρετούν αμοιβαία τους στόχους των εταίρων, δηλαδή: (α) την εκπλήρωση του κοινωνικού σκοπού των οργανώσεων του τρίτου τομέα, (β) την ανάδειξη της κοινωνικής υπευθυνότητας για τις επιχειρήσεις και (γ) την υλοποίηση της κοινωνικής πολιτικής για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας επωφελούς συνεργασίας, με τα συνεπαγόμενα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες. Εξειδικεύοντας την πρόταση σε θεσμικό επίπεδο, στην διάταξη περί Συμβουλίου Διαβούλευσης Περιφέρειας, γινόταν στο προσχέδιο μνεία για τη δημιουργία ενός οργάνου στα πρότυπα της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, δηλαδή μίας Περιφερειακής ΟΚΕ και αντιστοίχως στους Δήμους. Σε κανένα σημείο όμως δεν υπήρχε θεσμική πρόβλεψη για τη συνεργασία των ΟΤΑ με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, με στόχο την υλοποίηση τοπικών κοινωνικών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Η πολυμορφία των κοινωνικών τομέων και των αντίστοιχων διοικητικών δομών που καλείται να συνδυάσει λειτουργικά και επιχειρησιακά ο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» είναι ένα αρκετά πολύπλοκο ζήτημα και ως εκ τούτου, τόσο η διαβούλευση όσο και συνεργασία των υπηρεσιών αυτών με τις διάφορες συλλογικότητες των πολιτών, θα γίνεται κάτω από μια εξαιρετική πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και δράσεων.

προγραμμάτων. Επίσης υπήρχε – και υπάρχει στον νόμο – πρόβλεψη για εκπροσώπηση της κοινωνίας πολιτών και των οργανώσεων της σε Συμβούλια, ίσως χωρίς να γνωρίζει ο νομοθέτης ότι στο πεδίο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή νόμιμη Εκπροσώπηση, που αποτελεί χρόνιο πρόβλημα του πεδίου, το οποίο ακολούθως απαντάται, τόσο στην σύνθεση της εθνικής ΟΚΕ, όσο και της ευρωπαϊκής. Για τους λόγους αυτούς προτάθηκε επιπροσθέτως στους νέους οργανισμούς των πρωτοβαθμίων ΟΤΑ να συμπεριληφθούν υπηρεσίες αρμόδιες για τη διαβούλευση και τη συνεργασία με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών (εθελοντικές, ΜΚΟ κ.λπ.) και όχι γραφεία εθελοντισμού, τα οποία ενδέχεται να αποτελούν «γραφεία πολιτικής στρατολόγησης μεμονωμένων εθελοντών», ή να συκοφαντούνται ως τέτοια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο σε επίπεδο διαβούλευσης όσο και συνεργασίας, μάλιστα όταν οι ΟΤΑ αποτελούν κρατικές δομές και ως εκ τούτου δεν μπορούν να δρουν ως ακτιβιστές ή ως εθελοντικές οργανώσεις ή ΜΚΟ. Οι προτεινόμενες υπηρεσίες/γραφεία πρέπει να αποτελέσουν όχι μόνο στρατηγικούς κόμβους συνεργασίας με τις οργανώσεις, αλλά να διατηρούν ένα Δημοτικό Μητρώο Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, το οποίο θα απαρτίζεται από όσες οργανώσεις επιθυμούν να συνεργαστούν με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είτε σε επίπεδο διαβού-

λευσης, είτε σε επίπεδο συνεργασίας. Οι οργανώσεις του Μητρώου, με δημοκρατικές διαδικασίες να εκλέγουν εκπροσώπους τόσο για το πρωτοβάθμιο δημοτικό όργανο, όσο και για το δευτεροβάθμιο περιφερειακό όργανο, που με βάση την πρόταση, θα μετατραπούν σε Συμβούλια Διαβούλευσης και Συνεργασίας. Συνοψίζοντας η πρόταση συνίσταται στα εξής: 1. Θεσμική πρόβλεψη για την ίδρυση Γραφείων της Κοινωνίας Πολιτών ή Τρίτου Τομέα, που θα λειτουργούν ως δομές στήριξης και κόμβοι συνεννόησης και συνεργασίας. 2. Τη δημιουργία και τήρηση Μητρώου των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών (εθελοντικές, ΜΚΟ, Σύλλογοι, ΑΜΚΕ, κοινωφελή Ιδρύματα, άτυπες ομάδες κ.λπ.), σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. 3. Τη μετατροπή των Συμβουλίων Διαβούλευσης σε Συμβούλια Διαβούλευσης & Συνεργασίας. 4. Την Εκπροσώπηση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, η οποία θα γίνεται μέσα από εκλογές των οργανώσεων, που απαρτίζουν το κάθε Δημοτικό Μητρώο. Με την πρωτοβουλία αυτή διανοίγεται η προοπτική δημιουργίας ενός Εθνικού Συμβουλίου των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, από τους εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών στα νέα Περιφερειακά Συμβούλια Διαβούλευσης και Συνεργασίας.

20 Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ

Ο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»

ο σχέδιο το οποίο τελικά ψηφίστηκε, προσεγγίζει έμμεσα τις προτάσεις που παρουσιάστηκαν ανωτέρω. Η νέα αρχιτεκτονική, σε ό,τι αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση α' βαθμού, δηλαδή στους Δήμους, προβλέπει ρητώς όργανα που συστήνονται με τη συμμετοχή, οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και γενικότερα του τρίτου τομέα. Σε επίπεδο Δήμου, στην παρ. 1 του άρθρου 76, προδιαγράφεται πλέον η σύσταση Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, που έχει όμως καθαρά γνωμοδοτικό χαρακτήρα και χαρακτήρα παρατηρητηρίου, χωρίς να προδιαγράφεται θεσμικά η δυνατότητα συντεταγμένης συνεργασίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών. Στις διοικητικές υποδιαιρέσεις της δημοτικής δομής, τις Δημοτικές Κοινότητες της παραγράφου 3 του άρθρου 83, όπου καθορίζονται οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου Δημοτικής Κοινότητας, σημειώνεται ρητώς ότι: το Συμβούλιο προωθεί τον εθελοντισμό και συνεργάζεται με ομάδες εθελοντών για την εξυπηρέτηση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας. Το αυτό ισχύει και για τις διοικητικές υποδιαιρέσεις των Δημοτικών Κοινοτήτων, τις Τοπικές Κοινότητες της παραγράφου 5 του άρθρου 84. Σε αυτές λοιπόν τις διοικητικές υποδιαιρέσεις του Δήμου, αναφέρεται ρητώς το ζήτημα της συνεργασίας της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις του τρίτου τομέα. Σε ό,τι αφορά το δευτεροβάθμιο όργανο, την Περιφέρεια, στο άρθρο 178 προβλέπεται η σύσταση Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης κατά αντιστοιχία με τη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης. Στην παράγραφο 1 στ,

προβλέπεται η εκπροσώπηση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στο όργανο αυτό, που έχει εισηγητικό, γνωμοδοτικό και εξεταστικό χαρακτήρα, αλλά όπως και στο αντίστοιχο πρωτοβάθμιο, δεν περιλαμβάνεται, πέραν της διαβούλευσης, η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών.

υμπερασματικά, θα λέγαμε ότι από την πρόταση μας, τα ζητήματα ουσιαστικής συνεργασίας, αναφέρονται ρητώς, μόνο στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄βαθμού, δηλαδή στους Δήμους και μάλιστα μόνο στις αρμοδιότητες των διοικητικών τους υποδιαιρέσεων, δηλαδή των Συμβουλίων των Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων. Στο άρθρο 97 και στο άρθρο 103, προδιαγράφονται υπηρεσιακές μονάδες για: την κοινωνική πολιτική και τις πολιτικές ισότητας των φύλων, για το περιβάλλον και την πολιτική προστασία, για την παιδεία, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και τη νέα γενιά. Εξ όλων αυτών γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πολυμορφία των κοινωνικών τομέων και των αντίστοιχων διοικητικών δομών που καλείται να συνδυάσει λειτουργικά και επιχειρησιακά ο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» είναι ένα αρκετά πολύπλοκο ζήτημα και ως εκ τούτου, τόσο η διαβούλευση όσο και συνεργασία των υπηρεσιών αυτών με τις διάφορες συλλογικότητες των πολιτών, θα γίνεται κάτω από μια εξαιρετική πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και δράσεων. Όσον δε αφορά την συνεργασία στο επίπεδο των διοικητικών υποδιαιρέσεων των δήμων είναι σχεδόν βέβαιος ο κατακερματισμός πόρων και δράσεων και η ανυπαρξία δομών από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που να στηρίξουν οποιοδήποτε συνεργασία με σχέδιο, συγκεκριμένους στόχους και διαφάνεια. Η ανάσχεση του κατακερματισμού των κοινωνικών δράσεων και των αντί-

στοιχων οικονομικών πόρων, η δυνατότητα δημιουργίας υλοποιήσιμου επιτελικού κοινωνικού σχεδιασμού, η ευχερής υλοποίηση των επιμέρους δράσεών του και η προσαρμογή τους στις τοπικές ανάγκες, η χρηστή διαχείριση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων και η αποτελεσματικότητα στη διαβούλευση και στη συνεργασία, είναι μόνο κάποια από τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει η σύσταση ενός κεντρικού συντονιστικού οργάνου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όπως το προτεινόμενο γραφείο της κοινωνίας πολιτών ή του τρίτου τομέα. Σε συνδυασμό δε με την επίλυση του ζητήματος της εκπροσώπησης οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, θεωρούμε ότι οι προτάσεις αυτές όχι μόνο είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αποτελούν στοιχειώδη εργαλεία διαφάνειας για την πάταξη της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων, στις σχέσεις μεταξύ κράτους – πολίτη.

έλος πρέπει να αναγνωρισθεί, ότι γενικότερα η όλη αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση αποπνέει πνεύμα διαβούλευσης και συνεργασίας με τις κατά τόπους συλλογικότητες, σε διάφορους τομείς της κοινωνικής πολιτικής, ειδικότερα στις παραγράφους που αφορούν τόσο στις αρμοδιότητες των Δήμων, του άρθρου 94, όσον και στις αρμοδιότητες των Περιφερειών, του άρθρου 186, χωρίς όμως να προδιαγράφεται ο τρόπος της συνεργασίας αυτής. Ωστόσο το όλο πνεύμα του νόμου ενισχύει βάσιμα τις προσδοκίες του πεδίου, για μια θεσμικά αποτελεσματικότερη συνεργασία, μεταξύ Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τρίτου τομέα, που μπορεί να ρυθμιστεί μέσω Υπουργικών Αποφάσεων και των Εσωτερικών Οργανισμών, με την ελπίδα να δώσουν την απαιτούμενη ώθηση σύμπραξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με όλο το φάσμα της σύγχρονης πραγματικότητας των οργανισμών κοινωνικής οικονομίας.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ21

έρασε πλέον ανεπιστρεπτί η εποχή κατά την οποία οι βασικοί συντελεστές της παραγωγής ήταν το κεφάλαιο, η χειρωνακτική εργασία και οι πρώτες ύλες. Οι σύγχρονοι οργανισμοί πλέον οριοθετούνται και αναπτύσσονται στο βαθμό που διαχειρίζονται αποτελεσματικά και αποδοτικά την οργανωσιακή γνώση που έχουν αποκτήσει. Η μετάβαση στην οικονομία της γνώσης έχει τρεις συνιστώσες. Την καινοτομία, την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη και την προώθηση των τεχνολογιών αιχμής. Οι δύο τελευταίες συνιστώσες αποτελούν ουσιαστικά εργαλεία της πρώτης. Η καινοτομία συνδέεται άμεσα με την Έρευνα και την Ανάπτυξη. (R&D, Research and Development). Σύμφωνα με τον ορισμό της καινοτομίας, που προτείνει ο ΟΟΣΑ στο «εγχειρίδιο Frascati», πρόκειται για την μετατροπή μιας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν ή υπηρεσία, λειτουργική μέθοδο παραγωγής ή διανομής - νέα ή βελτιωμένη - ή ακόμα σε νέα μέθοδο παροχής κοινωνικής υπηρεσίας. Με τον τρόπο αυτόν ο όρος αναφέρεται στην διαδικασία. Καινοτομία για έναν οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι να λειτουργήσει με τρόπο διαφορετικό. Πιο αποτελεσματικό, πιο γρήγορο, πιο έξυπνο και πιο πράσινο. Η καινοτομία μπορεί να αφορά από τις εγκαταστάσεις και τον τρόπο λειτουργίας ενός οργανισμού μέχρι την εμφάνιση και την παροχή των υπηρεσιών του στο κοινωΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Καινοτομία, γνώση, τρίτος τομέας στην υπηρεσία των Δήμων του Καλλικράτη Του Νίκου Δεπούντη νικό σύνολο. Η καινοτομία συνδέεται άμεσα με τη προστασία του περιβάλλοντος και την πράσινη ανάπτυξη. Η καινοτομία δεν είναι απλά ένα εξωτερικό πρόβλημα που αγγίζει μονάχα τις επιχειρήσεις και την ανταγωνιστικότητα. Είναι και πρόβλημα των οργανισμών που προσφέρουν στην κοινωνία γιατί μεταφέρουν την δημιουργική σκέψη τόσο στα εσωτερικά τους μοντέλα και λειτουργίες, όσο και στην παροχή των υπηρεσιών τους. Η δημιουργική σκέψη είναι ευκολότερη σε οργανισμούς που είναι ανοικτοί σε νέες ιδέες και απόψεις και δεν παραμένουν προσκολλημένοι σε παραδοσιακούς μηχανισμούς και δομές. Τα χρίσματα και οι στηρίξεις που προσφέρουν τα κόμματα σε διάφορους τοπικούς συνεταιρισμούς συμφερόντων, συνεισφέρουν όμως προς αυτή την κατεύθυνση; Ποιοι εν τέλει είναι οι ωφελούμενοι, η τοπική κοινωνία ή τα κόμματα; Η αποδοχή από τους Δήμους ενός ευρύτερου κύκλου συμμετόχων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ, των εργαζομένων, των δημοτών, των τοπι-

κών επιχειρηματιών, μπορεί να ανοίξει σε έναν ΟΤΑ νέες προοπτικές που θα ενισχύσουν την καινοτομία και θα τους οδηγήσουν μακριά από το θανάσιμο εναγκαλισμό των κομμάτων εξουσίας ή μη και κάποιων αρτηριοσκληρωτικών λογικών του παρελθόντος. Καινοτομία δεν είναι μόνο μια καινούρια συσκευασία που αναβαθμίζει την εικόνα ενός προϊόντος, αλλά για τη Τοπική αυτοδιοίκηση είναι: η χρήση των νέων τεχνολογιών Νέες Τεχνικές για τη Συντήρηση Χρησιμοποίηση Υλικών για τη μείωση των θορύβων Τεχνικές που προάγουν και προστατεύουν το Περιβάλλον (έξυπνες λύσεις για το κυκλοφοριακό, τη κατανάλωση ενέργειας κλπ.) Συστήματα Διαχείρισης (ISO 9000, 14000, 18000, ΕΛΟΤ 1429) Η ολική ποιότητα και η Επιχειρηματική αριστεία (διεθνές μοντέλο EFQM, Ελληνικό μοντέλο «ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ», μοντέλο ΚΠΑ για Δημόσιους οργανισμούς) Το project management (Πιστοποιήσεις προσώπων, Διεθνές και Ελληνικό μοντέλο αριστείας «ΕΡΓΑΝΗ») Η κοινωνική οικονομία Η Απασχόληση Η μέριμνα για τα Άτομα με ειδικές Ανάγκες Η Μέριμνα για τις μειονοτικές ομάδες και τους μετανάστες Η καλλιέργεια της δια βίου μάθησης στη τοπική κοινωνία. (Σεμινάρια θεωρητικά και εφαρμογών)

22 Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ Το ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα και το Διαδίκτυο (αμφίδρομη επικοινωνία πολιτών-Δήμου, εξυπηρέτηση δημοτών, κοινωνική συμμετοχή, διαχείριση πληροφορίας) Ηλεκτρονική διαχείριση των παραπόνων και των προτάσεων των δημοτών Τα ευρυζωνικά δίκτυα Τα έργα ΣΔΙΤ Το commissioning Υιοθέτηση εφευρέσεων και εφαρμογή τους εφόσον προκύπτει προστιθέμενη αξία στο Δήμο. Καθορισμός μετρήσιμων στόχων και αξιολόγηση τους με βάση δείκτες που έχουν καθοριστεί εκ των προτέρων. Επεξεργάσιμα στατιστικά στοιχεία Χρησιμοποίηση εργαλείων για τη σωστή αξιοποίηση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων του προσωπικού του Δήμου. Ανάπτυξη εργαλείων για τη διαχείριση κινδύνων Η καινοτομία πρέπει να διαχέεται στην εκπαίδευση, στους οργανισμούς και την καθημερινότητα μας. Πλην όμως πολλοί παράγοντες όπως η γραφειοκρατία, η έλλειψη υποδομών και κινήτρων η έλλειψη οικονομικής στήριξης, η αδιαφορία της εξουσίας, τα διαφορετικά και πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα και η έλλειψη πειθαρχίας εντός του Οργανισμού αναστέλλουν την παραγωγή καινοτομίας. Μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες της Αυτοδιοίκησης η κυρία Σιτόνεν, Δήμαρχος του Ελσίνκι εκλεγόμενη συνεχώς για 32 χρόνια σε μία ομιλία της παρέθεσε την πολιτική της υποθήκη για την πόλη της, λέγοντας τα εξής περίπου. Βάλαμε έναν στόχο, να επενδύσουμε στην καινοτομία και στην κοινωνία της γνώσης. Για τον σκοπό αυτό πρώτον, δημιουργήσαμε ένα ελκυστικό περιβάλλον για επιχειρήσεις και ανθρώπους που δραστηριοποιούνται σε αυτούς τους τομείς. Δεύτερον, αναπρο

σαρμόσαμε το σύνολο των προγραμμάτων σπουδών από την Πρωτοβάθμια μέχρι την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, των οποίων εμείς έχουμε την ευθύνη, για να είναι πλήρως προσαρμοσμένη σε αυτό το όραμά μας. Τρίτον, επειδή οι έρευνές μας λένε ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός σε ό,τι έχει σχέση με την νέα τεχνολογία και την ψηφιακή εποχή δεν έχει την παραμικρή ομοιότητα με την κλασική φτώχεια, έχουμε ξεκινήσει προγράμματα στους Παιδικούς Σταθμούς γιατί οι ειδικοί μας έπεισαν ότι μετά τα τέσσερα χρόνια το παιδί που έχει ενδεχόμενη δυσκολία πρόσβασης, αλίμονο του αύριο. Αυτές είναι οι τρεις μεγάλες ενέργειες που κάνει σήμερα το Ελσίνκι. Αυτό το μοντέλο που οραματίσθηκε και εφάρμοσε η κα Σιτόνεν εντάσσεται στο γενικότερο μοντέλο των κοινωνιών της Σκανδιναβίας, όπου έγιναν αναπτυξιακά άλματα, όπου αναγνώρισαν ότι, για το μέλλον της ανθρωπότητας και της κοινωνίας τους και της οικονομίας τους χρειάζεται να προχωρήσουν σε καινοτομία, σε επένδυση στη γνώση, σε επένδυση σε νέες τεχνολογίες και σε δεξιότητες. Η καινοτομία διαφυλάσσει τις κοινωνικές αλλαγές και ταυτόχρονα επεκτείνει το κοινωνικό κράτος. Ένα κοινωνικό κράτος διαφορετικό, όχι στατικό, αλλά ένα κοινωνικό κράτος που δημιουργεί και εμπεδώνει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στους πολίτες. Στη χώρα μας έχουμε ευτυχώς κάποια φωτεινά δείγματα ελάχιστα προς το παρόν τοπικοαυτοδιοικητικών οργανισμών που δείχνουν δείγματα υιοθέτησης αρχών ολικής ποιότητας. Αναφέρω ενδεικτικά: Το Δημοτικό κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου (ΔΗΚΙ) με Committed to Excellence in Europe (πρώτο επίπεδο EFQM), το Δήμο Νέας Ιωνίας Μαγνησίας με ευρωπαϊκό βραβείο στο ΚΠΑ και την Αναπτυξιακή επιχείρηση Δυτικής Μακεδονίας ΑΝΚΟ (πρώην αναπτυξιακή Κοζάνης) με πιστοποίηση στο επίπεδο 3 (level

3) του μοντέλου P1M3 για το Project Management H αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να είναι πια μια απλή διοικητική υποδιαίρεση ενός συγκεντρωτικού κράτους. Οι ανάγκες της ανάπτυξης της χώρας που θα πρέπει να στηριχθεί στην ποιότητα, στην καινοτομία και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών περιγράφουν το νέο δημιουργικό και παραγωγικό ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Μεταξύ των άλλων η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να υποστηρίζει: Υποδομές και δράσεις υποστήριξης της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας Ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας - βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος (ΜΜΕ - Βιομηχανική πολιτική, εμπόριο, τουρισμός, υπηρεσίες) - ενσωμάτωση της καινοτομίας στην τοπική οικονομική δραστηριότητα. Υπάρχει πλήθος προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προωθούν την καινοτομία με τελικούς αποδέκτες την αυτοδιοίκηση. Πολλοί Δήμοι της χώρας μας έχουν ενταχθεί σε αυτά. Ο Δήμος Χολαργού τί αλήθεια έχει κάνει; Ποιός τελικά είναι ο ρόλος της Αναπτυξιακής Επιχείρησης; Για τον πρώην Δήμο Παπάγου είναι αλήθεια ότι δεν ξέρω τίποτα. Μεταξύ των προγραμμάτων αυτών που εντάσσονται στην Περιφερειακή Στρατηγική για την καινοτομία περιλαμβάνονται: Οι αστικές μεταφορές Η υγειονομική περίθαλψη Η προστασία περιβάλλοντος Η συμμετοχική δημοκρατία Οικονομικοί κλάδοι για την τοπική οικονομία. Πρόγραμμα EQUAL που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και στοχεύει στην πειραματική εφαρμογή και διάδοση νέων τρόπων καταπολέμησης των διακρίΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Τ Ρ Ι Τ Ο Σ Τ Ο Μ Ε Α Σ & Τ Ο Π Ι Κ Η Α Υ Τ Ο Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η , Σ Χ Ε Δ Ι Ο Κ Α Λ Λ Ι Κ Ρ Α Τ Η Σ23 σεων και της ανισότητας στον τομέα της απασχόλησης. Η «Ψηφιακή Αυτοδιοίκηση» που χρηματοδοτείται από εθνικούς και κοινοτικούς (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) πόρους που αφορά ψηφιακές υπηρεσίες στους ΟΤΑ και η εξοικείωση των πολιτών στην Περιφέρεια με τις νέες τεχνολογίες «Αριστεία» - Επιβράβευση. Οι πιο δραστήριοι ΟΤΑ ως «οδηγός» Οι επιμέρους στόχοι που μπορεί να προωθήσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι οι ακόλουθοι: Διευκόλυνση της καινοτομίας και προώθηση της επιχειρηματικότητας σε τοπικό επίπεδο. Δημιουργία επιχειρηματικού και οικονομικού Παρατηρητηρίου με τη συμβολή των τοπικών επαγγελματοβιοτεχνικών οργανώσεων Προσέλκυση επενδύσεων και υποστήριξη των επιχειρήσεων, ιδίως των Μ.Μ.Ε. Αξιοποίηση των τουριστικών πλεονεκτημάτων της ευρύτερης περιοχής. Ανάπτυξη και αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων του Δήμου Δημιουργία των αναγκαίων τοπικών τεχνικών υποδομών. Αξιοποίηση δημοτικών ακινήτων και τοπικών πλουτοπαραγωγικών πόρων για τη δημιουργία επιχειρήσεων. Έκδοση κανονιστικών αποφάσεων, λήψη διοικητικών μέτρων για τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων. Ανάδειξη της κοινωνικής αξίας του «επιχειρείν». Δημιουργία ή ανάπτυξη των θεσμών διαβούλευσης οικονομίας – κοινωνίας. Υιοθέτηση κάποιου ή κάποιων μοντέλων επιχειρηματικής αριστείας για την οργανωτική βελτίωση των υπηρεσιών του Δήμου. Ενίσχυση της συμμετοχής της Κοινωνίας των Πολιτών και των οργανώσεων της. Ενθάρρυνση δημιουργίας οργανιΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

σμών που θα στηρίζονται στο τρίτο τομέα, αυτόν της Κοινωνικής Οικονομίας και άμεση συνεργασία μεταξύ τους. Παραθέτω ενδεικτικά στη συνέχεια κάποια μέτρα για την επίτευξη των στόχων αυτών: Ενσωμάτωση της ανάγκης για την καινοτομία στη πολιτική και στρατηγική του Δήμου Εκπόνηση επιχειρησιακού προγράμματος με έμφαση στις καινοτόμες δράσεις. Ολοκληρωμένα δημοτικά προγράμματα υποστήριξης των επιχειρήσεων, ιδίως των Μ.Μ.Ε. (έργα τεχνικής υποδομής, έργα ανάπλασης κοινοχρήστων χώρων εμπορικών κέντρων, καλύτερη οργάνωση στη διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων των επιχειρήσεων, λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του παραεμπορίου, επιτάχυνση των αδειοδοτήσεων.) Ολοκληρωμένα δημοτικά προγράμματα κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων (πρόγραμμα ανάδειξης και προβολής κλάδου στον οποίο εμφανίζεται συγκέντρωση επιχειρήσεων στην περιοχή του Δήμου) Κατασκευή και διαχείριση αθλητικών και πολιτιστικών υποδομών. Ολοκληρωμένα προγράμματα τουριστικής ανάπτυξης. Αξιοποίηση δημοτικών ακινήτων για τη δημιουργία επιχειρήσεων (με ενοικίαση, σύμβαση παραχώρησης, αντιπαροχή κλπ.). Αξιοποίηση τοπικών πλουτοπαραγωγικών πόρων για τη δημιουργία μικτών επιχειρήσεων. Ολοκληρωμένα προγράμματα Αναπτυξιακών Εταιρειών (ΑΝ.ΕΤ.) της Αυτοδιοίκησης για την υποστήριξη Μ.Μ.Ε (γραφείο ενημέρωσης και συμβουλευτικής υποστήριξης, ιδίως για την πρόσβαση των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, διάχυση της καινοτομίας και προβολή της επιχειρηματικότητας, διαχείριση ενισχύσε-

ων προς Μ.Μ.Ε.) Αξιοποίηση της διπλωματίας των πόλεων για την προώθηση των ελληνικών επιχειρήσεων. Χρήση φωτοβολταϊκών στοιχείων για το Δημοτικό φωτισμό και τα δημοτικά κτίρια ή άλλων ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Διαχείριση στόλου οχημάτων με τη χρήση των νέων τεχνολογιών (συντήρηση, διαχείριση κ.λπ.). Εκχώρηση χώρων και αρμοδιοτήτων για την ανάπτυξη και λειτουργία κοινωνικών επιχειρήσεων τρίτου τομέα. Ηλεκτρονική συμμετοχή των δημοτών με αλληλεπιδραστική επικοινωνία και ηλεκτρονικές συναλλαγές (διαδίκτυο, SMS) στα τεκταινόμενα του Δήμου Παροχή ολοκληρωμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων στις τεχνολογίες αιχμής και ενίσχυση των δεξιοτήτων των δημοτών. Θέσπιση βραβείων για την ανάπτυξη καινοτόμων ιδεών από τους δημότες και αξιοποίηση αυτών που μπορούν να εφαρμοστούν στη λειτουργία του Δήμου. Χρησιμοποίηση ελεύθερου λογισμικού ανοιχτού κώδικα στο μηχανογραφικό σύστημα των υπηρεσιών του Δήμου. Δημιουργία Ιατροκοινωνικού κέντρου φροντίδας για τους μειονοτικούς δημότες. Αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμός των δημοτικών νομικών προσώπων Ενίσχυση του εθελοντισμού. Δημιουργία Παρατηρητηρίου Περιβάλλοντος. Εφαρμογή στην εσωτερική λειτουργία του Δήμου των διαδικασιών που προβλέπει το πρότυπο ΕΛΟΤ 1429. (Διαχειριστική επάρκεια οργανισμών) και πιστοποίηση. Τα είδη που επιβιώνουν δεν είναι τα πιο δυνατά, ούτε τα πιο έξυπνα. Είναι αυτά που ανταποκρίνονται περισσότερο στην Αλλαγή. (Δαρβίνος)

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

Οράτιος Πλάνκετ, ο πρωτοπόρος Ιρλανδός του τρίτου τομέα εκατό χρόνια μετά μια παρουσίαση από τον Νίκο Γιαννή Η ΖΩΗ ΤΟΥ

Ναύαρχος και μεγαλοκτηματίας Λόρδος Ντούνσανυ, ήταν απόγονος μιας παλιάς ιρλανδικής οικογένειας, οι ρίζες της οποίας φτάνουν στους πρώτους Δανούς και Νορμανδούς που κατέκτησαν, εποίκισαν και κατοίκησαν την Ιρλανδία. Ο γενναίος Ντούνσανυ είχε πολεμήσει τους πειρατές μέχρι το Αιγαίο το 1837-’38. Το τρίτο από τα έξι παιδιά του ήταν ο Οράτιος Πλάνκετ που γεννήθηκε στο Σέρμπορν της Αγγλίας στις 24 Οκτωβρίου 1854. Ο Πλάνκετ ήταν Ιρλανδός αλλά αισθανόταν και Αγγλος, ήταν και λίγο Αμερικανός -όπου είχε μείνει δέκα χρόνια ως κτηνοτρόφος, μεσίτης, με οικοδομικές και εποικιστικές εταιρείες-, ένας αναμφισβήτητος κοσμοπολίτης της εποχής του που είχε αναπτύξει σχέσεις συνεργασίας, φιλίας και εκτίμησης με τα σημαντικότερα πολιτικά πρόσωπα και στις τρεις αυτές χώρες, χωρίς ο ίδιος ποτέ να αναλάβει ψηλές πολιτικές θέσεις. Είχε στενή σχέση με τον Θεόδωρο Ρούσβελτ ενώ άσκησε επιρροή στον Γ.Ουίλσων στον Λόυδ Τζώρτζ και άλλους. Σπούδασε στο κολέγιο του Ητον και στην Οξφόρδη. Ο Πλάνκετ προέβλεψε το μεγάλο πρόβλημα που θα είχε η αγροτική Ευρώπη όταν θα απελευθερώνονταν οι αμερικανικές εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, επηρεάστηκε από τη συνεταιριστική καταναλωτική κίνηση της Αγγλίας, δημιούργησε έναν καταναλωτικό

συνεταιρισμό στο κτήμα του πατέρα του υπέρ των εργατών και γεωργών και εμπνεύσθηκε τον συνεργατισμό. Σε ηλικία 38 ετών αποφάσισε να πολιτευθεί παρά την εσωτερική αντιπάθεια που έτρεφε προς την πολιτική και την υποκρισία της, γιατί αντιλήφθηκε ότι η συνεταιριστική κίνηση και εκπαίδευση θα μπορούσαν να γενικευθούν και να βοηθήσουν αποφασιστικά με αρωγό το κράτος και τους πόρους του. Θα ήταν δύσκολο εκ χαρακτήρος να αναρριχηθεί στα ύπατα αξιώματα της πολιτικής, όμως παρά τα εμπόδια που συνάντησε από τις κατεστημένες πολιτικές αντιλήψεις αξιοποίησε το πολιτικό βήμα για να προωθήσει δυναμικά και ισορροπημένα τις ιδέες του. Σύστησε και προήδρευσε της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη νέα διοίκηση της γεωργίας το 1895-’96. Στη μνημειώδη έκθεση που εκπόνησε καθορίζονται οι σχέσεις μεταξύ αυτοβοήθειας και κρατικής βοήθειας, μεταξύ εθελοντικών και κρατικών σωμάτων και ο ουσιαστικά αλληλοσυμπληρούμενος συνεργατικός και όχι ανταγωνιστικός τους χαρακτήρας.

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ

ερί το γύρισμα από τον 19ο στον 20ο αιώ-

να έπρεπε πλέον να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της αγροτικής μεταρρύθμισης στην Ιρλανδία που επί 50 χρόνια ταλάνιζε διαΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ κομματικά την αγγλική πολιτική. Μετά την αποκατάσταση των ακτημόνων με τον νόμο του Wyndham το 1903, το θέμα ήταν πως θα χτιστεί μια υγιής γεωργική οικονομία, άρα και μια υγιής εθνική οικονομία. Ιδιοκτήτης τώρα ή ενοικιαστής πριν ο Ιρλανδός αγρότης έπρεπε να αποδεσμευθεί από τα χρέη του και να συγχρονίσει την παραγωγή του με τα κελεύσματα των καιρών της διεθνούς αγοράς, να μορφωθεί, να αποκτήσει πόρους, να μειώσει την εξάρτηση του από τον έμπορο να σταθεί στα πόδια του. Ο Πλάνκετ κατάλαβε ότι ο δρόμος για την επίλυση του προβλήματος περνούσε μόνον μέσα από τον συνεταιρισμό των αγροτών, που θα αποδέσμευε τον αγρότη από τον τοπικό έμπορο καθιστώντας τον έναν δραστήριο «παίκτη» μέσα σε μια ευρύτερη οργάνωση που ενώ δεν θα του εξαφάνιζε την ελευθερία και την προσωπικότητα, ταυτόχρονα θα τον καθιστούσε κινητήρια δύναμη μέσα στην ομάδα με στόχο το κοινό συμφέρον και τελικώς και την ατομική του ευδοκίμηση. Επρόκειτο για μια άλλη εκδοχή γόνιμης κινητοποίησης του ανθρώπινου ατομικισμού δια της υπαγωγής του στην αρχή «η ισχύς εν τη ενώσει». Τόσο το άτομο όσο και η ομάδα εξέρχονται ωφελημένοι, ενόσω ταυτόχρονα υποχρεωτικά εμπεδώνεται ο αυτοδεσμευτικός σεβασμός στους κανόνες του συνόλου, που αποτελεί όρο της συνύπαρξης. Κατάλαβε όμως επίσης ο Πλάνκετ τον κίνδυνο απομείωσης της προσωπικής σφαίρας και του εθελοντισμούαυτοβοήθειας από την ανερχόμενη δύναμη των πόρων του κράτους και από την υπέρτερη οργάνωση του που μπορούσε να επιβάλλεται χάριν του νόμιμου καταναγκασμού. Έτσι συμπέραινε ότι «η ποιότητα της κοινότητας εξαρτάται από τον χαρακτήρα, την ηθική δύναμη και την οικονομική υπόσταση των μελών της. Και η κρατική δράση κρίνεται από την επίδραση που μπορεί να έχει στην ανάπτυξη της αυτοβοήθειας και των κοινωνικών προτερημάτων των πολιτών» (Δ.Θ.Πάνου). Να λοιπόν πως και πότε, μεταξύ άλλων, τίθενται οι βάσεις της αγγλοσαξωνικής επιφυλακτικότητας προς τον κρατισμό και σε αντίστιξη υπέρ της ανάπτυξης της κοινωνίας πολιτών και του πολιτικού φιλελευθερισμού, που φτάνουν μέχρι τις μέρες μας στον βρετανικό ευρωσκεπτικισμό προς την απρόσωπη υπερ-ρυθμιστική γιγαντο-γεραφειοκρατία των Βρυξελλών, τη σοσιαλιστική ψυχοδομή που ενέπνευσε και παρήγαγε υπό τη γαλλική ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία την κοινή αγροτική πολιτική της ΕΕ και στις περιβόητες ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

επιστροφές από τον κοινοτικό προϋπολογισμό προς το Ην. Βασίλειο «χάριν» της γεωργίας. Από την άλλη ο Πλάνκετ έτρεφε συμπάθεια προς τους Φαβιανούς σοσιαλιστές και ιδιαίτερα προς τον επιφανέστερο θεωρητικό τους τον Σίντνευ Γουέμπ, οι οποίοι προσέβλεπαν στην επικράτηση του σοσιαλισμού, ως κοινωνικο-οικονομικού συστήματος διαμέσου της πολιτειακής παιδείας και της δημοκρατικής αγωγής του πολίτη, της εκπαίδευσης και της ανόδου του μορφωτικού επιπέδου και της οργάνωσης των εργαζομένων και των πολιτών γενικότερα σε σωματειακές ενώσεις και συνεταιρισμούς. Ηταν μετριοπαθείς Αγγλοι διανοούμενοι οργανωμένοι σε μια εταιρεία που ιδρύθηκε το 1883 από τον Μπέρναρ Σω και συγκέραζαν τον μαρξιστικό σοσιαλισμό με τον πολιτικό φιλελευθερισμό, ενώ είχαν πάρει το όνομα τους από τον Fabius Cunctator, πολιτικό αντίπαλο του Αννίβα, ο οποίος επεδίωκε να εφαρμόσει μια καλά σταθμισμένη επί τη βάσει των περιστάσεων μεταρρύθμιση. Ο Πλάνκετ ήταν διαπρύσιος υποστηρικτής της μη βίας, κλασσικό παράδειγμα προτεραιότητας στον πειθαναγκασμό παρά στον εξαναγκασμό, μαχητικός οπαδός της ειρήνης ως σκοπό αλλά κυρίως ως μέσον. Εργαζόταν πάντοτε θεωρώντας ότι είναι δυνατόν να φέρει κοντά τους Ιρλανδούς μεταξύ τους και την Ιρλανδία με την Αγγλία, κάτι που φάνταζε για τους πολλούς σε μεγάλο βαθμό ανέφικτο. Ο Πλάνκετ απέδωσε τόση σημασία στη συνεταιριστική εκπαίδευση όση και στον συνεταιρισμό ως κίνημα. Ηθελε να παρακινήσει και να εμπιστευθεί τον κόσμο ν» αναλάβει την προσωπική του ευθύνη για τον βιοπορισμό του, η οποία περνούσε μέσα από το ν» αναλάβει την πολιτική του ευθύνη, που με τη σειρά της περνούσε μέσα από το συνεταιρίζεσθαι. Θεωρούσε ότι η τοπική αυτοδιοίκηση και η εθελοντική αυτοβοήθεια με μέσο τον συνεταιρισμό είναι οι πιο στέρεες βάσεις για μια εθνικής εμβέλειας αυτοδιοίκηση. Η γραμματέας του Ιδρύματος Πλάνκετ στο Λονδίνο Μάργκαρετ Ντίγκμπυ, έγραψε ένα μοναδικό βιβλίο, συναρπαστική βιογραφία για τον Πλάνκετ το 1919 που εκδόθηκε στην Οξφόρδη: Ενας Αγγλοαμερικανός Ιρλανδός. Όπως αναφέρεται σε αυτό «ο Πλάνκετ δεν φοβόταν τον θάνατο. Τρόμαζε όμως στην ιδέα ότι δεν θα είχε τελειώσει το έργο του». Όπως ο ίδιος γράφει προς το τέλος της ζωής του «Ολη μου τη ζωή την έζησα κατά έναν τρόπο για τους άλλους», επρόκειτο για

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

ένα σπάνιο είδος αλτρουιστή, η πίστη του στον συνεργατισμό συνιστούσε στη συνείδηση του ουσιαστική βοήθεια προς τους άλλους. Ο συνδυασμός εθελοντισμού και κρατικής αρωγής που πρέσβευε ήταν μια πρωτότυπη αντίληψη, πρωτοποριακή θα λέγαμε για την εποχή της, πραγματικός πρόδρομος της κοινωνίας πολιτών και του εθελοντικού κινήματος, πληρέστερα του τρίτου τομέα. Κράτος και εθελοντισμός-αυτοβοήθεια χρειάζονται αμφότερα, πίστευε ότι «η εθελοντική δράση είναι γόνιμη, αλλά και περιορισμένη και ότι η κρατική δράση είναι δυνατή, αλλά κινδυνεύει να δημιουργήσει ακαμψία στην Αρχή που διοικεί και να προκαλέσει την ταπεινωτική αποδοχή από μέρους εκείνων που διοικούνται. Λίγο πριν αφήσει τον κόσμο ετούτο κι ενώ όδευε πλέον προς το τελικό επέκεινα, αφού στα εγκόσμια επέκεινα είχε αναλώσει τη ζωή του, σπάνιος αγωνιστής παρά τη φυματική και ασθενική του κράση, σε μια ομιλία του προς μια ομάδα παιδαγωγών του Λονδίνου, συνόψισε ο ίδιος την ταραχώδη αλλά και πλουσιότατη συναισθημάτων, εμπειριών και μοναδικών επιτευγμάτων ζωή του, οι οποίες ξεπερνούν τα συνήθη ανθρώπινα μέτρα, επικαλούμενος τον τελευταίο στίχο του Houghton On again, the virtue lies in the struggle; not the prize Την αρετή τη βρίσκεις πάντοτε στον αγώνα, όχι στο βραβείο. Αυτή ακριβώς ήταν η στάση του Πλάνκετ απέναντι στη ζωή, ενός από τους εμπνευσμένους πρωτοπόρους του συνεταιριστικού κινήματος, του τρίτου τομέα όπως λέμε σήμερα, που ενέπνευσε χιλιάδες συνοδοιπόρων του και μεταλαμπάδευσε έκτοτε την ιδέα του συνεταιρίζεσθαι σε όλα τα μήκη και πλάτη του δημοκρατικού κόσμου και των ανοιχτών κοινωνιών. Μαζί με τον Γερμανό Ράιφφαϊζεν και τον Δανό Γκρούντβιχ θεωρούνται οι σημαντικότεροι σκαπανείς της διεθνούς συνεταιριστικής κίνησης. Για τον Πλάνκετ και τους άλλους πρωτοπόρους ο συνεργατισμός είναι ευγενής εθνική κίνηση με τα μέτρα της εποχής του, οικουμενική θα λέγαμε σήμερα και όχι τοπικιστική, συνδικαλιστική, ωφελιμιστική ή ταπεινών ελατηρίων μετρίων δυνατοτήτων ανθρώπων κίνηση. Μήπως η μονοσήμαντη προσήλωση στην απόκτηση του ατομικού βραβείου αντί του τίμιου αγώνα είναι μια από τις κύριες αιτίες της ελληνικής

δεισιδαιμονίας και μήπως γι» αυτό στη σύγχρονη Ελλάδα είναι αδύναμη η κοινωνία πολιτών; Ο Πλάνκετ άφησε έναν κόσμο τελείως διαφορετικό από αυτόν που βρήκε, στις 26 Μαρτίου 1932, στο μεταξύ η Ιρλανδία έγινε ανεξάρτητη χώρα, η γεωργία της εκσυγχρονίστηκε και ευημερούσε, η Αμερική εξελίχθηκε στη σημαντικότερη παγκόσμια δύναμη και η Αγγλία αναπροσδιόρισε τον ηγεμονικό της ρόλο, οδηγήθηκε σε μια μακροχρόνια στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ που διαρκεί όπως παρατηρούμε μέχρι τις μέρες μας και αναθεώρησε τη στάση της απέναντι στη σχέση βιομηχανίας και γεωργίας θέτοντας σε αμφισβήτηση την κοινωνική αξία του ατομικισμού. Ο β» παγκόσμιος πόλεμος που ακολούθησε σφράγισε τις εξελίξεις αυτές και τη νέα πραγματικότητα, οδήγησε δε στον καταλυτικής σημασίας για την παγκόσμια ιστορία οικειοθελή συνεταιρισμό των αλληλο-σπαρασσόμενων μέχρι τότε ευρωπαϊκών κρατών. Πολλοί συνέβαλαν σε αυτήν την κοσμογονία και ένας από εκείνους που άφησαν το αποτύπωμα τους ήταν ο Πλάνκετ. Αγρότες, λογοτέχνες, πολιτικοί, μεταλλωρύχοι, αεροπόροι, άνθρωποι της πρόνοιας, ξένοι διπλωμάτες τον συνόδευσαν στην εξόδιο ακολουθία. Συνήθως οι πραγματικοί αγωνιστές θυσιάζουν τη θέση τους για τον κοινωφελή στόχο που επιδιώκουν, ενώ οι άλλοι θυσιάζουν τον στόχο για τη θέση, ενδίδοντας στην ψευδαίσθηση πως για να επιτύχεις σημαντικούς στόχους πρέπει να διαθέτεις πολιτική δύναμη, την οποία όμως για να αποκτήσεις κατά κανόνα έχεις αποπροσανατολισθεί από τον κοινωφελή στόχο. Οι πολιτικά δυνατοί που καταφέρνουν να στοχεύσουν με επιτυχία τον κοινωφελή στόχο είναι εκείνοι που συνήθως αρκετά χρόνια μετά κατακτούν τη βαθειά και ανεξίτηλη αναγνώριση. Αυτοί όμως, μόνον εκ των υστέρων διαγιγνώσκεται με ασφάλεια, τις κρίσιμες στιγμές που ήταν να επιλέξουν ανάμεσα στον εαυτό τους και στο δημόσιο καθήκον επέλεξαν το δεύτερο. Από τους πράγματι πολλούς που επιλέγουν το δεύτερο, αυτούς που προέρχονται και αμετακίνητοι εσαεί υπηρετούν και αγωνίζονται στην κοινωνία πολιτών και στο συνεταιριστικό αυτοβοηθητικό και αυτοδιοικητικό κίνημα, ελάχιστοι είναι εκείνοι που φτάνουν στο ουσιώδες βραβείο κι ακόμη πιο λίγοι εκείνοι που ευτυχούν στις μέρες τους να το χαρούν. Ενας τέτοιος αγωνιστής ήταν ο Οράτιος Πλάνκετ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

ED MILIBAND Ομιλία στην εναρκτήρια εκδήλωση της ετήσιας Διάσκεψης 15η Μαΐου 2010 Μετάφραση της Ελένης Κατσαμπούκα, τελειόφοιτης Φοιτήτριας Νομικής

έλω να αρχίσω λέγοντας πόσο ευτυχής είμαι που βρίσκομαι σήμερα εδώ ως υπουργός του τρίτου τομέα. Και επ’ ευκαιρία των παρατηρήσεών μου θέλω να πω πώς βλέπω το ρόλο μου, να μιλήσω για το νέο Υπουργείο Τρίτου Τομέα που θα βασίζεται στο Υπουργικό Συμβούλιο, όπου θα συνεργαστώ με την Hilary Armstrong, την καγκελάριο του Δουκάτου του Λάνκαστερ, και θα ασχοληθώ με αυτά που κρίνω ότι αποτελούν τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε από κοινού, συμπεριλαμβάνοντας αυτό τον απολογισμό. Θέλω όμως επίσης να τονίσω ότι βρίσκομαι εδώ –όπως αρμόζει σε κάποιον που έχει αναλάβει τα καθήκοντά του εδώ και μια εβδομάδα– κυρίως για να ακούσω και να μάθω από όλους εσάς που έχετε συγκεντρωθεί εδώ. Πράγματι, αυτό είναι το όλο πνεύμα της σημερινής εκδήλωσης με τα σεμινάρια σε τόσες πολλές διαφορετικές πτυχές του έργου του τρίτου τομέα. Μετά από ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στη θέση μου, δεν είμαι σήμερα εδώ για να σας πω τί είναι αυτό που πρέπει να γίνει. Αντ’ αυτού θέλω να προβληματιστούμε σχετικά με τους λόγους για τους οποίους είμαι τόσο χαρούμενος που μου δόθηκε μια τόσο σημαντική θέση και να δούμε ποιές από τις προκλήσεις μπορούμε να αντιμετωπίσουμε από κοινού. Όπως ίσως κάποιοι από εσάς έχεΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

τε συμπεράνει, μεγάλωσα σε μια αρκετά πολιτικοποιημένη οικογένεια. Πολιτικοποιημένη όχι απλώς με την έννοια ότι η πολιτική θεωρούνταν σημαντική, αλλά με την έννοια ότι διδάχτηκα ότι η αδικία της κοινωνίας δεν ήταν αναπόφευκτη –και θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την πολιτική. Επιπλέον, η ατμόσφαιρα της οικογένειάς μας ήταν τέτοια που υπήρχε μια αίσθηση ευθύνης για την αντιμετώπιση αυτών των

αδικιών. Όχι απαραίτητα με τη μετάβαση στην πολιτική άμεσα --- αν και αυτό ακριβώς έχω κάνει – αλλά και με άλλους τρόπους. Είμαι ενθουσιασμένος που κάνω αυτή τη δουλειά καθώς μου φαίνεται ότι αυτό που ενοποιεί τον τρίτο τομέα, τις εκατοντάδες χιλιάδες διαφορετικών οργανώσεων, είναι ακριβώς το ότι το ήθος που τους καθοδηγεί έχει ως στόχο τη δημιουργία μιας δικαιότερης και πιο συνεκτικής κοινωνίας. Στην πρώτη μου εβδομάδα στη δουλειά, δυο διαφορετικά γεγονότα με βοήθησαν να το δω ξεκάθαρα αυτό. Την περασμένη Δευτέρα, παρακολούθησα την έναρξη του V, η οποία ακολουθώντας την Επιτροπή Russell, θα επιδιώξει να προάγει περαιτέρω την κουλτούρα του εθελοντισμού των νέων. Μαζί με τον καγκελάριο του Υπουργείου Οικονομικών, πήρα μέρος σε μια εκπληκτική εναρκτήρια εκδήλωση. Εκπληκτική επειδή διοργανώθηκε και παρουσιάστηκε από τους λαμπρούς νέ-

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

ους της V20, της Συμβουλευτικής Επιτροπής Νέων, η οποία τόνωσε τον ενθουσιασμό και το πάθος τους για το V και τους έδωσε να καταλάβουν τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή των νέων εθελοντών και των κοινοτήτων τους. Στη συνέχεια, την Τετάρτη το βράδυ, είχα την τύχη να παρουσιάζω τα βραβεία Edge/New Statesman για την κοινωνική επιχείρηση. Οι αξιόλογοι κοινωνικοί επιχειρηματίες που συγκεντρώθηκαν στην εκδήλωση αποτέλεσαν έμπνευση. Τιμήσαμε ποικίλες οργανώσεις όπως την Hoxton Apprenctice, που αλλάζει τις ζωές των νέων ανέργων στη Βρετανία και την Amy Carter της οποίας η κοινωνική επιχείρηση οικο-τουρισμού βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων στη Μοζαμβίκη και διαφυλάσσει το περιβάλλον. Έτσι, από τον εθελοντισμό στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών, από την υπεράσπιση του μέσα από την κοινωνική επιχείρηση, από τις μεγαλύτερες φιλανθρωπικές οργανώσεις ως τις μικρότερες ομάδες της κοινότητας, πιστεύω ότι ο τρίτος τομέας αντιπροσωπεύει ένα σύνολο βαθιά ριζωμένων και σημαντικών αξιών. Αξιών που ομολογούν ότι είμαστε μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας και ότι έχουμε την ευθύνη να αφήσουμε τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος από ό, τι τον βρήκαμε. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο σήμερα, που είμαστε συγκεντρωμένοι εδώ, σε σύγκριση με πριν από είκοσι ή ακόμη και πριν από δέκα χρόνια. Ενώ παρατηρείται μια νέα τάση ατομικισμού που ήρθε για να μείνει από τη δεκαετία του 1980, παρατηρείται επίσης και μια νέα αίσθηση αλτρουισμού που συνυπάρχει παράλληλα με αυτήν. Τα άτομα που συνάντησα την περασμένη εβδομάδα μπορεί να είναι εξαιρετικά, αλλά υπάρχουν εκατομμύρια τέτοιων ατόμων σε όλη τη χώρα, που αποτελούν τμήμα οργανώσεων του τρίτου τομέα. Από τα 20 εκατομμύρια εθελοντών,

που κάνουν κάτι για την κοινότητά τους κάθε χρόνο έως το αξιόλογο «Κάντε τη φτώχεια παρελθόν» και τις αναδυόμενες μάζες περιβαλλοντικών κινημάτων, έως τους κοινωνικούς επιχειρηματίες και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα και τις ηρωικές εθελοντικές οργανώσεις, η παρατήρηση μου θα ήταν ότι οι αξίες των μεγάλων οργανώσεων του τρίτου τομέα γίνονται και και πάλι οι αξίες που αποτελούν τον κορμό της κοινωνίας μας. Η αίσθηση ότι χρωστάμε ο ένας στον άλλο, ότι πρέπει να δώσουμε κάτι πίσω στην κοινωνία, ότι δεν είμαστε απομονωμένα άτομα. Εδώ όμως είναι το παράδοξο. Παράλληλα με αυτή την αίσθηση αισιοδοξίας και αλτρουισμού που διαπερνά πολλές κοινότητες και ανθρώπους στη χώρα μας, υπάρχει επίσης, μεταξύ άλλων, μια αίσθηση αποξένωσης, απελπισίας και εξατομίκευσης. Μια άποψη κατά την οποία η πολιτική δεν έχει ενδιαφέρον, αλλά και ότι η ζωή μπορεί να μην έχει σκοπό ή νόημα. Καθημερινά με κάθε τρόπο, οργανώσεις του τρίτου τομέα παλεύουν ενάντια σε αυτή την αίσθηση αποξένωσης και απελπισίας με το πνεύμα της ελπίδας και της δικαιοσύνης. Αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε πως η μάχη και μέρος της δουλειάς μου είναι να ρωτήσω τί μπορεί να πράξει η κυβέρνηση για να υποστηρίξει εσάς, τους φορείς ελπίδας. Η εταιρική συνεργασία είναι μια λέξη που έχει χρησιμοποιηθεί πολύ, αλλά στον τομέα αυτό, συμβαίνει να είναι αληθινή. Ο τρίτος τομέας μπορεί να κάνει τη διαφορά με τρόπους που η κυβέρνηση δεν μπορεί: προσεγγίζοντας αποκλεισμένες κοινότητες, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τις ικανότητες αυτών που εργάζονται εθελοντικά και προσφέροντας καινοτόμες λύσεις στα νέα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία. Και σε αυτή τη διαδικασία, ο τρίτος τομέας μπορεί να χτίσει κοινωνικό κεφάλαιο και να δώσει φωνή στις κοινότητες του με τρόπους που

η κυβέρνηση συχνά δεν μπορεί. H κυβέρνηση από την πλευρά της έχει την ευθύνη για την κατασκευή δίκαιων, άριστων και υπεύθυνων υπηρεσιών και μιας πιο σωστής, πιο δίκαιης κοινωνίας. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει μόνη της και πρέπει να δουλέψει στενά σε συνεργασία με τον τρίτο τομέα, μεταξύ άλλων εξασφαλίζοντας ότι έχετε τις προϋποθέσεις και τη στήριξη για να κάνετε τη διαφορά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως μπορείτε. Εκείνο το οποίο δεν σημαίνει τούτο κατά την άποψή μου είναι μια κυβέρνηση που αρνείται τις ευθύνες της να χρηματοδοτήσει σωστά τις υπηρεσίες και να προσπαθεί να κάνει τον τρίτο τομέα να αναστηλωθεί. Πραγματική συνεργασία σημαίνει τόσο η κυβέρνηση όσο και ο τρίτος τομέας να αναλαμβάνουν σοβαρές αρμοδιότητες. Αυτό που ελπίζω είναι ότι τόσο οι αλλαγές που ανακοινώθηκαν λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα πριν όσο και ο απολογισμός που κάνουμε σήμερα προσφέρουν μια ευκαιρία στην κυβέρνηση και στον τρίτο τομέα να συνεργαστούν πιο αποτελεσματικά και να παλέψουν ενάντια στις κοινές προκλήσεις που η κοινωνία μας αντιμετωπίζει. Έτσι, επιτρέψτε μου να πω κάτι σχετικά με τις αλλαγές που ανακοινώθηκαν στις ευθύνες εντός της κυβέρνησης. Το νέο Υπουργείο Τρίτου Τομέα θα συγκεντρώσει τις τρέχουσες εργασίες από όλη την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της Διεύθυνσης Ενεργών Κοινοτήτων του Υπουργείου Εσωτερικών και της Μονάδας Κοινωνικών Επιχειρήσεων του Υπουργείου Εμπορίου και Βιομηχανίας. Η ευκαιρία που αυτό αντιπροσωπεύει είναι ότι για πρώτη φορά, θα υπάρξει ένα υπουργείο αφιερωμένο στο συντονισμό των εργασιών που γίνονται στον τρίτο τομέα και ένας υπουργός τρίτου τομέα, του οποίου οι πρωταρχικές ευθύνες άπτονται της συνεργασίας με τον τομέα. Επιπλέον, με το να ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ γίνονται τώρα οι εργασίες του τρίτου τομέα στο κέντρο της κυβέρνησης, το έργο σας τίθεται στην καρδιά της κυβέρνησης, αντανακλώντας τον τρόπο με τον οποίο ο τομέας έχει τόσο μεγάλη επίδραση σε τόσα πολλά κομμάτια της εθνικής μας ζωής. Η δημιουργία ενός Υπουργείου Τρίτου Τομέα συνάδει με την αναγνώριση του πόσο διαφορετικές είναι οι ανάγκες και τα συμφέροντα του τομέα. Γνωρίζουμε ότι τα προβλήματα και οι προτεραιότητες που αντιμετωπίζει μια μεγάλη κοινωνική επιχείρηση είναι δραματικά διαφορετικά από εκείνα που αντιμετωπίζει μια μικρή οργάνωση της κοινότητας. Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι αυτό θα αντικατοπτρίζεται πλήρως στην προσέγγιση του νέου υπουργείου και ότι θα συμμετέχουν άτομα με γνώσεις και εμπειρία στα διάφορα τμήματα του τομέα σε όλες τις πτυχές του έργου μας. Θέλω επίσης να τονίσω ότι η δημιουργία του νέου υπουργείου, δεν σημαίνει ότι κατά κάποιον τρόπο μόνο το Υπουργείο θα είναι πλέον υπεύθυνο για την συνεργασία μαζί σας. Ακριβώς το αντίθετο. Κάθε τμήμα είναι και πρέπει να είναι ένα τμήμα του «τρίτου τομέα». Εμείς, στο Υπουργείο θα είμαστε συντονιστές, αλλά με τον ενισχυμένο ρόλο που ο τρίτος τομέας παίζει σε τόσο πολλούς τομείς, κάθε τμήμα σχετίζεται άμεσα με τον τρίτο τομέα. Το Υπουργείο Οικονομικών, λόγω του ρόλου του στη φορολογία και τις δημόσιες δαπάνες, εργαζόμενο μέσω της νέας του Μονάδας για τη Φιλανθρωπία και τη Χρηματοδότηση του Τρίτου Τομέα. Η νέα υπηρεσία Κοινοτήτων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση για να ενσωματώσει το ρόλο των οργανώσεων του τρίτου τομέα σε κοινότητες και τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Το Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας με τις οργανώσεις επιχειρήσεων και καταναλωτών, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

που εξυπηρετούν κοινωνικές επιχειρήσεις και που συνεργάζονται με άλλες οργανώσεις του τρίτου τομέα. Και πολλοί άλλοι μέσα από κάθε κυβερνητική υπηρεσία. Συνεπώς, στο Υπουργείο μία από τις ευθύνες μας θα είναι να συνεργαστούμε με συναδέλφους σε κάθε κυβερνητική υπηρεσία για θέματα του τρίτου τομέα. Κάθε κυβερνητική υπηρεσία πρέπει να σταθμίσει μια σειρά θεμάτων κατά τη λήψη αποφάσεων. Βλέπω ως τμήμα της δουλειάς μου, να προσπαθήσω να διασφαλίσω ότι τα συμφέροντα και οι ανάγκες του τρίτου τομέα --- ως μέρος μιας συνολικής προσέγγισης--είναι κεντρικά σε αυτές τις αποφάσεις. Ο στόχος μου: να αποτελέσω μια φωνή στην κυβέρνηση για τον τρίτο τομέα. Για να γίνω αυτή η φωνή, θα πρέπει να κατανοήσω σωστά τα συμφέροντα και τις απαιτήσεις του πολυποίκιλου τομέα που εκπροσωπείτε. Γι αυτό τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες θέλω να συναντήσω και να ακούσω όσο το δυνατό περισσότερους και διαφορετικούς εκπροσώπους του τομέα και όχι μόνο να συζητήσω τα βασικά ζητήματα που αντιμετωπίζετε, αλλά και το πώς το Υπουργείο μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα για την κάλυψη των αναγκών σας. Θέλω επίσης να τονίσω ότι το σημαντικό έργο της κυβέρνησης σχετικά με τα ζητήματα που σας αφορούν θα αποτελέσει προτεραιότητα. Στόχος μας είναι να επαναφέρουμε το Φιλανθρωπικό Πρόγραμμα στη Βουλή των Κοινοτήτων το ταχύτερο δυνατόν, έτσι ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να γίνει νόμος, μετά από μακρά διαδικασία του ελέγχου και εξέτασης. Θα συνεχίσουμε την πορεία προς την επένδυση στην ανάπτυξη του τομέα, μεταξύ άλλων μέσω των Futurebuilders και των Capacity Builders. Θα δημοσιευτούν σχέδια παροχής δημόσιων υπηρεσιών και κοινωνικής δράσης των επιχειρήσεων. Ο απολογισμός προσφέρει επίσης

την ευκαιρία όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε τα άμεσα προβλήματα, αλλά να εργαστούμε από κοινού για τον καθορισμό και, στη συνέχεια, την εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου οράματος για το ρόλο που ο τομέας μπορεί να διαδραματίσει στην κοινωνία μας. Σήμερα το απόγευμα, συνάδελφοι από το Υπουργείο Οικονομικών θα μιλήσουν λίγο περισσότερο σχετικά με το πώς ο απολογισμός θα ενταχθεί στην συνολική διαδικασία αναθεώρησης των δαπανών. Αλλά θέλω να ξεχωρίσω ορισμένα από τα βασικά θέματα που πιστεύω ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Πολλές από τις διάφορες προκλήσεις αντικατοπτρίζονται στα σεμινάρια τα οποία διεξάγουμε σήμερα. Επιτρέψτε μου να ξεχωρίσω πέντε που φαίνεται να δεσπόζουν. Πρώτον, η συμμετοχή των πολιτών. Αυτό αφορά ακριβώς στο ζήτημα που έθεσα για την αποξένωση και την εξατομίκευση. Όταν κοιτάζω τη δική μου εκλογική περιφέρεια του Βορείου Doncaster, ξέρω ότι μέρος του προβλήματος είναι ότι σε θέματα μεγάλα και μικρά οι άνθρωποι νιώθουν μια αίσθηση αδυναμίας και ματαιότητας. Μερικές φορές αυτό απαιτεί πιο εξυπηρετικές δημόσιες υπηρεσίες, αλλά συχνά πολλά μπορούν να επιτευχθούν από οργανώσεις του τρίτου τομέα επιδιώκοντας την προσέγγιση και τη συνεργασία με άτομα που νιώθουν ευάλωτα και ανίσχυρα. Αλλά πώς μπορούμε να διευκολύνουμε τη διάδοση των ορθών πρακτικών ευρύτερα; Είτε πρόκειται για νέους ανθρώπους που θέλουν ένα καλύτερο χώρο για τη νεολαία και διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια είτε για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που επιθυμούν καλύτερες μεταφορές στην κοινότητα ώστε να τους μεταφέρουν, όπου θέλουν να πάνε, πώς μπορούν να ενδυναμωθούν; Πολλά από αυτά θα εξαρτηθούν από την ύπαρξη σωστών σχέσεων σε τοπικό επίπεδο, όπου το έργο μας

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

με το νέο Τμήμα Κοινοτήτων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα είναι σημαντικό. Δεύτερον, η παροχή δημοσίων υπηρεσιών. Πιστεύω ότι θα πρέπει να είμαστε σαφείς σχετικά με τους λόγους για τη χρήση του τρίτου τομέα σε θέματα παροχής: αφορά στη βελτίωση των υπηρεσιών καθώς και στη διάδοση ορθών και καινοτόμων πρακτικών. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου η καινοτομία του τρίτου τομέα, η εμπλοκή των χρηστών και η ικανότητα τους να προσεγγίσουν άτομα απέδειξε την αξία του, για παράδειγμα μέσω του New Deal και σε συνεργασία με ανήλικους παραβάτες. Η κυβέρνηση έχει ήδη λάβει ορισμένα σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση των εμποδίων στο έργο των οργανώσεων του τρίτου τομέα, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν περισσότερα που μπορούμε να κάνουμε. Τρίτον, ο εθελοντισμός. Ο εθελοντισμός δημιουργεί μια σχέση μεταξύ ατόμων και των κοινοτήτων που συχνά δε θα συναντούσαν ο ένας τον άλλο. Εκατομμύρια άνθρωποι είναι εθελοντές στη χώρα μας αλλά πώς μπορούμε να επεκτείνουμε το εύρος του εθελοντισμού σε κοινότητες, τομείς και ομάδες ηλικιών; Πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε την κοινωνική συνοχή και την κοινότητα μεταξύ νέων και ηλικιωμένων, ατόμων με διαφορετικές θρησκείες, από διαφορετικές τάξεις μέσω του εθελοντισμού και της καθοδήγησης; Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την αίσθηση της ευθύνης σε όλους όσους έχουν επιτύχει στη ζωή και πρέπει να δώσουν κάτι πίσω; Τέταρτον, επιχειρηματικό πνεύμα και καινοτομία. Η Βρετανία έχει φανταστικούς κοινωνικούς επιχειρηματίες – που ενεργούν, με τη συμμετοχή ποικίλου εργατικού δυναμικού, εισάγοντας σε επιχειρήσεις όσους μπορεί να μην σκέφτηκαν ποτέ τον εαυτό τους ως επιχειρηματίες, με χιλιάδες επιχειρήσεις, με εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένων, προσφέροντας δισεκατομμύρια στο ΑΕΠ. Αλλά πώς μπορούμε να

προχωρήσουμε στο επόμενο επίπεδο, από τις εργασίες στην κοινωνική επιχειρηματική εκπαίδευση στα σχολεία για τα θέματα της χρηματοδότησης και το άνοιγμα νέων αγορών για τις κοινωνικές επιχειρήσεις; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε αυτές τις κοινωνικές επιχειρήσεις που έχουν μεγάλη επιτυχία στη φάση εκκίνησης να διευρύνουν το πεδίο τους και να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους με ένα ευρύτερο φάσμα ανθρώπων και τόπων; Και σε όλο το φάσμα του τρίτου τομέα, τί μπορούμε να κάνουμε για να συμβάλλουμε στην προώθηση της καινοτομίας και του δυναμισμού που υπάρχει σε τόσα πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα και σε εθελοντικές και κοινοτικές οργανώσεις; Αυτές οι τέσσερις πρώτες προκλήσεις καλύπτουν ορισμένα από τα σημαντικά αποτελέσματα που επιδιώκουμε να επιτύχουμε μαζί. Αλλά γνωρίζω επίσης ότι η επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων εν μέρει στηρίζεται στην επίτευξη προόδου όσον αφορά σε μια πέμπτη πρόκληση- τη βελτίωση της βάσης των πόρων του τομέα. Νομίζω ότι είναι ευρέως αποδεκτό ότι το Μνημόνιο (Compact) αποτέλεσε σημαντικό βήμα προς τη βελτίωση της βεβαιότητας και της σαφήνειας για το τι ο τρίτος τομέας θα μπορούσε να αναμένει από την άποψη της χρηματοδότησης. Αλλά ξέρω ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν γύρω από την πλήρη ανάκτηση του κόστους και γύρω από τις πολλές πηγές από τις οποίες προκύπτει η χρηματοδότηση. Σήμερα κάνουμε ένα βήμα προς τα εμπρός με τη δημοσίευση αναθεωρημένων κατευθυντήριων γραμμών για εκ του νόμου χρηματοδότες. Δεν υπόσχομαι μαγικές λύσεις, αλλά γνωρίζω ότι αυτό πρέπει να συνεχίσει να εξετάζεται, με βάση το Μνημόνιο (Compact). Αυτές είναι κάποιες πρώτες εντυπώσεις που θα εξελιχθούν μέσα στις επόμενες εβδομάδες και στους επόμε-

νους μήνες. Αυτό που ξέρω με βεβαιότητα είναι ότι οι απαντήσεις στις προκλήσεις πρέπει να προέρχονται από εσάς σε αυτή την αίθουσα και από τις εκατοντάδες χιλιάδες ατόμων του τρίτου τομέα σε όλη τη χώρα. Γι’ αυτό ξεκινάμε αυτό τον απολογισμό με τις περισσότερες μέχρι σήμερα διαβουλεύσεις με τον Τομέα: περιφερειακές εκδηλώσεις, ανεπίσημες συζητήσεις, λεπτομερής συνεργασία με οργανώσεις του κλάδου. Αυτό θα περιλαμβάνει συμμετοχή σε επίπεδο βάσης, ώστε να ακουστεί η φωνή των μικρότερων οργανισμών - τόσο για να ακούσουμε τις σκέψεις τους, καθώς επίσης και για να τους κάνουμε να συμμετέχουν περισσότερο στο πώς βλέπουμε το μέλλον.

Συμπέρασμα

πιτρέψτε μου να τελειώσω με αυτή τη σκέψη. Μπορεί να μην συμφωνούμε πάντοτε καθώς δουλεύουμε μαζί. Μπορεί να μην είμαι σε θέση να παράσχω ό, τι θέλετε. Αυτό που υπόσχομαι είναι να καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να ακούσω και να μάθω από εσάς, τους ειδικούς. Παρόλα αυτά, θα νιώσετε κάποιες φορές την ανάγκη να επισημάνετε πού πηγαίνουμε στραβά. Αυτό είναι φυσικό, υγιές και μέρος της ανεξαρτησίας που δικαίως έχετε. Θα προσπαθήσω όσο μπορώ και εγώ ώστε να την έχετε. Ειλικρινά πιστεύω ότι έχουμε ένα κοινό αγώνα, μια κοινή αποστολή. Με την κυβέρνηση να διαδραματίζει το ρόλο της, τον τρίτο τομέα να κάνει αυτό που κάνει καλύτερα, μπορούμε να αλλάξουμε πραγματικά τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων κατά τα επόμενα έτη και να συμβάλλουμε στην εκπλήρωση του οράματος για μια διαφορετική, πιο ευαισθητοποιημένη, πιο δίκαιη κοινωνία. Αυτή είναι μια τεράστια αποστολή, στην οποία έχω την τιμή να συμμετέχω. Ανυπομονώ να συνεργαστώ μαζί σας για να το πετύχουμε.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

Εργατικό Μανιφέστο - Εκτιμούμε τον Εθελοντικό Τομέα του Andy Ricketts, πηγή Third Sector Online, 12 April 2010 Μετάφραση της Ελένης Κατσαμπούκα, τελειόφοιτης Φοιτήτριας Νομικής

Περίληψη προεκλογικού προγράμματος των Εργατικών για τις εκλογές του Μαΐου 2010 στη Αγγλία

Εργατικό Μανιφέστο Δεν υπάρχουν νέες πολιτικές, αλλά υποσχέσεις για ανάπτυξη των επενδύσεων στον τομέα της κοινωνικής επιχείρησης και για αυξημένη υποστήριξη στις φιλανθρωπικές οργανώσεις που ανταγωνίζονται για συμβάσεις του δημόσιου τομέα. Μια επανεκλεγείσα κυβέρνηση των Εργατικών θα δώσει μεγαλύτερη υποστήριξη στις οργανώσεις του τρίτου τομέα ώστε να παράσχουν δημόσιες υπηρεσίες και να προσφέρουν 75 εκατ. £ σε μια τράπεζα κοινωνικών επενδύσεων, σύμφωνα με το μανιφέστο του κόμματος. Το έγγραφο, που γράφτηκε από τον πρώην υπουργό τρίτου τομέα Εντ Μίλιμπαντ και ξεκίνησε από τον πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν στις δυτικές κεντρικές κομητείες σήμερα, επιβεβαιώνει και πάλι τη στήριξη στον τομέα από διάφορες απόψεις, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιχειρήσεων, αλλά δεν δίνει εχέγγυα για καμία νέα πολιτική. Το κόμμα υπόσχεται να διεξάγει διαβουλεύσεις για να προσδώσει ένα νόμιμο έρεισμα στο Σύμφωνο της Επιτροπής, υποστηρίζοντας την υποβολή των κτιρίων σε κοινοτικό έλεγχο και ιδρύοντας μια Εθνική Υπηρεσία για την Κοινότητα των Νέων, στην οποία οι νέοι θα προσφέρουν εργασία τουλάχιστον 50 ωρών στην κοινότητά τους ως την ηλικία των 19. Το μανιφέστο αναφέρει ότι το Εργατικό Κόμμα εκτιμά σθεναρά την ανεξαρτησία του εθελοντικού και του κοινωνικού τομέα, με τις εκδηλώσεις του. Μεταρρύθμιση του συστήματος Gift Aid δεν αναφέρεται. Παροχή δημόσιων υπηρεσιών: Το μανιφέστο αναφέρει ότι το κόμμα θα παράσχει «μεγαλύτερη υποστήριξη στις οργανώσεις του τρίτου τομέα όσον αφορά τον ανταγωνισμό για τις συμβάσεις του δημοσίου τομέα, διασφαλίζοντας ότι υπάρχουν ίσοι όροι ανταγωνισμού στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα», παρά το γεγονός ότι δεν συμπεριλαμβάνει στέρεΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ες δεσμεύσεις. Αναφέρει ότι το κόμμα θα υποστηρίξει ένα ρόλο για τον «ανεξάρτητο τομέα» - χωρίς να διακρίνει μεταξύ του εθελοντικού και του ιδιωτικού τομέα - στην παροχή υπηρεσιών του ΕΣΥ που παρουσιάζουν χαμηλή απόδοση αλλά μόνο αφού δοθεί στο προσωπικό του ΕΣΥ η ευκαιρία να βελτιωθεί. Τράπεζα Κοινωνικών Επενδύσεων: Το έγγραφο αναφέρει ότι η σχεδιαζόμενη τράπεζα κοινωνικών επενδύσεων θα λάβει £ 75 εκατ. από τα έσοδα των αδρανών τραπεζικών λογαριασμών. Προγενέστερα τεκμήρια των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων που κυκλοφόρησαν στον προϋπολογισμό του περασμένου μήνα, ανέφεραν ότι θα λάβει «μέχρι και £ 75 εκατ.» Εθνικό Λαχείο: Υπόσχεται, επίσης, να προωθήσει «την μεγαλύτερη συμμετοχή του κοινού στον τρόπο με τον οποίο τα έσοδα από το Εθνικό Λαχείο δαπανώνται για καλούς σκοπούς». Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2012, η χρηματοδότηση του λαχείου που έχει εκτραπεί για να στηρίξει το έργο θα επιστρέψει, αναφέρει. Κοινωνική Επιχείρηση: Το έγγραφο αναφέρει ότι η Κυβέρνηση θα στηρίξει την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχείρησης μέσω της «δημιουργίας περισσότερων κοινωνικών κέντρων επιχειρήσεων σε κά-

θε κοινότητα - βοηθώντας περισσότερο να εισέλθει στο στάδιο πραγματοποίησης». «Θα επεκτείνουμε το δικαίωμα των εργαζόμενων του δημόσιου τομέα να ζητήσουν να παρέχουν υπηρεσίες πρώτης γραμμής μέσα από μια κοινωνική επιχείρηση,» αναφέρει. «Εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, σήμερα, απολαμβάνουν το δικαίωμα αυτό. Θα το επεκτείνουμε σε περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής πρόνοιας, με μεγαλύτερη συμμετοχή των κοινοτήτων στη διοίκησή τους» Συνεργασία και αμοιβαιότητα: Υπόσχεται, επίσης, «μια νέα αλληλοβοήθεια», λέγοντας ότι το κόμμα θέλει να δει περισσότερες τοπικές οργανώσεις να λειτουργούν σε συνεργασία μέσω της επέκτασης του αριθμού των εταιρειών με ενδιαφέρον για την κοινότητα και των αμοιβαίων οργανώσεων. Υπόσχεται να προωθήσει τη χρήση των μετοχών της κοινότητας ώστε να επιτρέψει στον κόσμο να αγοράσει ένα μερίδιο σε τοπικές επενδύσεις όπως ποδοσφαιρικούς συλλόγους, παμπ και καταστήματα. Η British Waterways θα γίνει ένας συνεταιρισμός συνεργασίας, λέει. Δεσμεύεται επίσης να προωθήσει αμοιβαίες ομοσπονδίες τοπικών κέντρων για τα παιδιά για το καλό της κοινότητας. Κοινωνικά Ομόλογα: Το έγγραφο δεσμεύεται επίσης να προωθήσει τα κοινωνικά ομόλογα, τα οποία επιτρέπουν στις οργανώσεις του τρίτου τομέα να προσελκύσουν χρηματοδότηση για έργα που υποστηρίζονται από την υπόσχεση κυβερνητικών πληρωμών στους κατόχους ομολόγων με βάση τη σειρά τους. Το μοντέλο ήδη εφαρμόζεται πειραματικά στο Peterborough.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

Ο Τρίτος Τομέας στο Ην. Βασίλειο της Ντίνας Καρύδη μέλους Δ.Σ. Ευρωπαϊκή Εκφραση, Junior Research Fellow, ΕΛΙΑΜΕΠ

Τρίτος Τομέας στην Αγγλία αποτελεί παραδοσιακά κατά την τελευταία εικοσαετία, βασικό άξονα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας και αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Παρ’όλο που υπάρχει πληθώρα ορισμών για τη σημασία του όρου, σύμφωνα με τον ορισμό της βρετανικής κυβέρνησης ο Τρίτος Τομέας αποτελείται από το σύνολο των Μη Κυβερνητικών Οργανισμών που διέπονται από μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και επενδύουν το πλεόνασμά τους κατά κύριο λόγο στην υλοποίηση κοινωνικών, πολιτιστικών ή περιβαλλοντολογικών στόχων. Περιλαμβάνει εθελοντικούς και κοινοτικούς οργανισμούς, φιλανθρωπίες, κοινωνικές οργανώσεις, συνεταιρισμούς και κοινωνικές επιχειρήσεις. Το πολιτικό ενδιαφέρον στηρίζεται σε δύο άξονες: Πρώτον, ο Τρίτος Τομέας στην παροχή υπηρεσιών και δεύτερον, ο Τρίτος Τομέας σαν όργανο για την ανανέωση της δημοκρατίας και την προώθηση της ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά. Το Εργατικό κόμμα (New Labour) κατά τη διάρκεια της κυβερνητικής του θητείας από το 1997 μέχρι και τον Μάιο του 2010 προώθησε ενεργά τη «σύσφιξη» των σχέσεων Τρίτου Τομέα και κράτους καθώς και την ανεξάρτητη ανάπτυξη του χώρου, διαδικασία η οποία ξεκίνησε με εντονότερους ρυθμούς από τον Μάιο του 2006, οπότε δημιουργήθηκε το Υπουργείο για τον Τρίτο Τομέα (Office of the Third Sector). Η κυβέρνηση συνασπισμού του Συντηρητικού και του Φιλελεύθερου κόμματος με Πρωθυπουργό τον David Cameron που εκλέχτηκε στις 7 Μαΐου 2010 συνέχισε την πολιτική αυτή, μετονομάζοντας όμως το Υπουργείο τον Μάιο του 2010 σε Γραμματεία της Κοινωνίας Πολιτών (Office for Civil Society) και υλοποιώντας από τον Ιούλιο του 2010 την πολιτική του «Big Society», η οποία εναποθέτει ιδιαίτερο βάρος στον ρόλο του Τομέα στην παροχή υπηρεσιών. Η πολιτική για τον Τρίτο Τομέα αποτελεί ουσιαστικό σημείο διαφοροποίησης μεταξύ του Εργατικού και του Συντηριτικού κόμματος, καθώς το τε-

λευταίο τόσο ως Αντιπολίτευση όσο και ως Κυβέρνηση επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην κοινωνική οικονομία και την παροχή υπηρεσιών. Από την άλλη πλευρά το Εργατικό κόμμα είχε αναδείξει τον Τρίτο Τομέα ως κλειδί για την ανανέωση της σχέσης μεταξύ κράτους και πολίτη και της εμπιστοσύνης στο πολίτευμα.

Ο Ανάπτυξη της πολιτικής για τον Τρίτο Τομέα υπό την Κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος (New Labour)

πολιτική που ακολούθησε το Εργατικό Κόμμα στηρίχτηκε στην παραδοχή ότι το κομματικό σύστημα διακυβέρνησης βρίσκεται σε κρίση και στην αρχή ότι πρέπει να ανανεωθεί η σχέση κράτους-πολίτη με την προώθηση του τελευταίου στην ενεργό συμμετοχή. Ο Τρίτος Τομέας, όρος που εισήγαγε και εδραίωσε η κυβέρνηση Blair αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.

Τον Ιούλιο του 2007 δημοσιεύτηκε η ολοκληρωμένη κυβερνητική αναφορά με τίτλο «Το μέλλον του Τρίτου Τομέα στην κοινωνική και οικονομική αναγέννηση», την οποία προλόγισε ο τότε πρωθυπουργός, Gordon Brown, παραθέτοντας τα σημεία - κλειδιά για την πολιτική της τότε κυβέρνησης με βάση τις αρχές της ανεξαρτησίας του χώρου, της υποχρέωσης ενίσχυσής του από την κυβέρνηση και τη στήριξη του ρόλου του Τομέα στην προάσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και στην εκπροσώπηση αδύνατων ομάδων. Ο πολιτικός σχεδιασμός της κυβέρνησης του Εργατικού κόμματος επικεντρώθηκε σε έξι σημεία: 1. Ισχυρότερη φωνή και θέση για τον τρίτο τομέα 2. Ενδυνάμωση των κοινοτήτων 3. Αναμόρφωση των δημόσιων υπηρεσιών 4. Προώθηση κοινωνικών επιχειρήσεων 5. Δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για την υγιή ανάπτυξη του τρίτου τομέα 6. Κυβερνητικές δράσεις για την επιστασία της εφαρμογής των προηγουμένων. Στα πλαίσια της εφαρμογής της στρατηγικής αυτής δημιουργήθηκε το ταμείο «FutureBuilders» με προϋπολογισμό £215 εκ με στόχο την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο και την εξεύρεση νέων τρόπων για τη βελτίωση της σχέσης μεταξύ καινοτόμων στον Τρίτο Τομέα, αναληφθέντων δημοσίων έργων και κοινωνικών επενδυτών. Η ανάπτυξη του ρόλου των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην ανάληψη κρατικών έργων αποτέλεσε καίρια πολιτική της εργατικής κυβέρνησης. ΧαρακτηΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ ριστικά κατά την περίοδο 2000-2008 η αξία των κρατικών συμβολαίων αυξήθηκε κατά £4 εκ. Παράλληλα ενισχύθηκε η συνεργασία στην παραγωγή πολιτικής και η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά μέσω της υιοθέτησης του επονομαζόμενου «National Contract», ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων κοινωνίας πολιτών και της κυβέρνησης το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε και ως μοντέλο για την ανάπτυξη αντίστοιχων «μνημονίων» σε τοπικό επίπεδο. Παρότι μη δεσμευτικό λειτούργησε κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του εργατικού κόμματος ως καθοδηγητικό πλαίσιο για τη διαχείριση πολλαπλών ζητημάτων συμπεριλαμβανομένων της ανάληψης δημόσιων έργων και της διαβούλευσης, με τη δημιουργία ανεξάρτητης επιτροπής ως τοποτηρητή της εφαρμογής των αρχών αυτών.

Η πολιτική του Συντηρητικού Κόμματος (Conservative Party) και το μέλλον του χώρου

ο Συντηρητικό κόμμα ως κυβέρνηση συνασπισμού με το κόμμα των Φιλελεύθερων Δημοκρατικών (Liberal Democrarts), αν και προωθεί ενεργά τον ρόλο του Τρίτου Τομέα, επικεντρώνεται περισσότερο στον ρόλο που αυτός μπορεί να παίξει στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα τόσο στο προεκλογικό μανιφέστο του κόμματος όσο και στην υλοποίηση της στρατηγικής «Big Society» που αφορά την κοινωνία πολιτών και κινείται γύρω από τις αρχές της παροχής υπηρεσιών, της απλοποίησης του διαχειριστικού μοντέλου των οργανώσεων και την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του χώρου. Ο χώρος της κοινωνίας πολιτών προωθείται από τους συντηρητικούς ως εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της παροχής υπηρεσιών εφόσον διαθέτει δύο βασικά χαρακτηριστικά. Προσαρμοστικότητα στις ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Το Εργατικό κόμμα είχε αναδείξει τον Τρίτο Τομέα ως κλειδί για την ανανέωση της σχέσης μεταξύ κράτους και πολίτη και της εμπιστοσύνης στο πολίτευμα. ανάγκες των χρηστών και διείσδυση στις τοπικές κοινότητες. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να προσφέρουν μία ποιοτική λύση στο θέμα της παροχής υπηρεσιών. Τόσο το κόμμα των Συντηρητικών όσο και των Φιλελεύθερων φαίνεται να αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας του χώρου και την ενίσχυση της οικονομικής σταθερότητας, συνδυάζοντας τη δράση των οργανώσεων σε τοπικό επίπεδο με τον στόχο της συρρίκνωσης του γραφειοκρατικού κράτους, που αποτελεί πάγια πολιτική των δύο κομμάτων. Στην εφαρμογή της πολιτικής αυτής εγκυμονείται όμως ο κίνδυνος της αμφισβήτησης της ανεξαρτησίας του Τρίτου Τομέα, καθώς θα κινείται σε περιοχές που μέχρι πρότινος αποτελούσαν ξεκάθαρα κρατικό μονοπώλιο. Η διαφύλαξη της ανεξαρτησίας πρέπει να συνδυαστεί με τη διαφάνεια και τον αυστηρό έλεγχο της διαχείρισης των χρημάτων, που αποτελεί ίσως τη βασική λύση στο πρόβλημα που προκύπτει. Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης αποτέλεσε επίσης, εφαλτήριο αλλαγής πλεύσης για την πολιτική προς τον Τρίτο Τομέα, κυρίως με τη μείωση του προϋπολογισμού των κρατικών ταμείων για τον Τρίτο Τομέα όσο και με το κλείσιμο αντίστοιχων υπηρεσιών, όπως οι «Capacitybuilders» που είχαν δημιουργηθεί από το Εργατικό κόμμα. Ως μέτρο αντιμετώπισης της μείωσης των εσόδων για τον χώρο προωθείται η δημιουργία της «Big Society Bank» σε συνέχεια της πρότασης για τη «Social Investment Bank» των Εργατικών, πρόταση που αποσκοπεί στη διαχείριση του περιεχομένου των αδρανών λογαριασμών (η εκτίμηση είναι ότι αγγί-

ζει τις £60 για τη χρηματοδότηση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών). Από τη ρητορική του Συντηρητικού Κόμματος και της πολιτικής του για την κοινωνία πολιτών, «Big Society», απουσιάζει η διαλεκτική για τον ρόλο του Τρίτου Τομέα στη χάραξη πολιτικής. Χαρακτηριστικό της αλλαγής κατεύθυνσης είναι η υποβάθμιση του Υπουργείου για τον Τρίτο Τομέα σε Γραμματεία και η μετονομασία σε «Γραμματεία για την Κοινωνία Πολιτών», διαγράφοντας ετυμολογικά μία σημαντική τομή από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η συμμετοχή των πολιτών αποτελεί μεν για τους Συντηρητικούς σημαντικό σημείο αναφοράς, επικεντρώνεται όμως όχι στη συμμετοχή των οργανώσεων στον σχεδιασμό πολιτικής αλλά στην ατομική δράση του πολίτη σε κοινοτικό επίπεδο. Ενώ λοιπόν η πολιτική ρητορική για τον Τρίτο Τομέα στην Αγγλία παραμένει σε υψηλά επίπεδα, επί της ουσίας έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές στον χώρο, τόσο υπό την επίδραση της χρηματοπιστωτικής κρίσης που αναπόφευκτα συρρίκνωσε την κρατική χρηματοδότηση, όσο και με τη συνειδητή αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης με την επικέντρωση στην παροχή υπηρεσιών και στην ενίσχυση της διαχειριστικής ικανότητας οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών σε τοπικό επίπεδο. Καθότι βρισκόμαστε στην αρχή των μεταρρυθμίσεων αυτών, το αποτέλεσμα της αλλαγής αυτής θα φανεί στο μέλλον, ίσως όμως να μην είναι υπερβολή εάν πει κανείς πως η εποχή της ακμής της ανάπτυξης των σχέσεων κράτους και Τρίτου Τομέα στην Αγγλία σε επίπεδο πολιτικής. έχει μάλλον παρέλθει.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΤΟΜΕΑ

2500 χρόνια Bernard Kouchner Του Νίκου Παπαναστασόπουλου Ένα είδος γαλλικούα ντιστοίχου του Ed Miliband νέου αρχηγού του Εργατικού Κόμματος είναι ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Bernard Kouchner. Και οι δύο, κατά το μάλλον ή ήττον, θεσμικά και κοινωνικά, αποτελούν εκφράσεις της κοινωνίας των πολιτών και δη του Τρίτου Τομέα, θεματική που άπτεται των ενδιαφερόντων του περιοδικού. Ο Bernard Kouchner, ιατρός, διπλωμάτης και πολιτικός, γεννήθηκε το 1939 στην Αβινιόν και ενεργοποιήθηκε στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, ενώ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο Μάη του 68. Πέρα από την πολιτική του δράση και την ανάληψη υπουργικών καθηκόντων, στεκόμαστε ακριβώς στη διάσταση της προσωπικότητάς του που έχει άμεση σχέση με την κοινωνία των πολιτών και τον Τρίτο Τομέα, καθώς ήταν ο ιδρυτής των «Γιατρών χωρίς Σύνορα» και των «Γιατρών του Κόσμου». Συνάμα, ήταν υποψήφιος για την προεδρία της «Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας» (ενώ είναι και πρόεδρος του «Ιδρύματος Μιττεράν»). Η δράση του στις πτυχές του Τρίτου Τομέα είναι πολυδιάστατη και σε πολλά σημεία του κόσμου. Είναι υπέρμαχος της ανθρωπιστικής επέμβασης και θεωρεί ότι η καταφυγή στη βία θα πρέπει να είναι το έσχατο μέσο, από πλευράς των Ηνωμένων Εθνών. Όντας υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Σαρκοζί, δεν ξέχασε την ανθρωπιστική του δράση, αναφερόμενος στο θέμα των Ρομά, χωρίς, ωστόσο, να αποστεί από την επίσημη κυβερνητική γραμμή, όσον αφορά στο θέμα. Η περίπτωση του Bernard Kouchner, πέρα και πάνω από ιδεολογικούς χρωματισμούς και θεωρήσεις, είναι μια σπάνια περίπτωση ενός ανθρώπου που συνδυάζει τις πολιτικές ανησυχίες με τα αιτήματα της κοινωνίας των πολιτών και του Τρίτου Τομέα. Ο δυισμός αυτός, καίτοι αμφιλεγόμενος, αντανακλά την αγωνία ενός ενεργού πολίτη για την ανάληψη δράσης που δεν διστάζει να περάσει στην άλλη όχθη, στο να αναλάβει πολιτική δράση, μέσα από συγκεκριμένα υπουργικά και άλλα καθήκοντα.

από τη μάχη του Μαραθώνα του Γιώργου Χατζημαρκάκη, Ευρωβουλευτή,

εκλεγμένου με το Φιλελεύθερο Κόμμα της Γερμανίας και ιστορικού στελέχους της Ευρωπαϊκής Εκφρασης και του Guy Féaux de la Croix, ο οποίος ζει κι εργάζεται στην Αθήνα ως Διπλωμάτης

πόλη, βυθισμένη στα ερείπια που άφησαν οι Πέρσες κατά το πέρασμα τους δεν θυμίζει πια κάτι από τις περίφημες Σάρδεις. Η Μίλητος, τυλιγμένη σε καπνό και αιθάλη, φαίνεται σαν σκιά περικυκλωμένη από μαυρισμένα τείχη. Οι κάτοικοι άστεγοι, εξόριστοι, άφαντοι. Είναι η εικόνα που μας μεταφέρει ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της Ιστορίας. Οι ελληνικές αποικίες στα παράλια της Μ. Ασίας πλήρωσαν ακριβά την εξέγερση τους ενάντια στον ισχυρό εχθρό το 499 π.Χ.. Μόνο η Αθήνα είχε δυνάμεις να προβάλει αντίσταση, ενισχύοντας παράλληλα των αγώνα των αδελφών πόλεων κατά του περσικού ζυγού. Έτσι, το καλοκαίρι του 490 π.Χ. ο «ο Μέγας Βασιλεύς» Δαρείος έστειλε τα περσικά στρατεύματά του προς την Αθήνα για να κατακτήσει τους Έλληνες και να υποτάξει στην αυτοκρατορία του και τα δυτικά παράλια του Αιγαίου. Τότε, για τους Αθηναίους διακυβεύονταν τα πάντα. Ο Ηρόδοτος περιγράφει την περσική αυτοκρατορία ως υπερδύναμη της εποχής και τους Πέρσες ως σκληρούς δυνάστες. Η σύγκρουση μεταξύ της περσικής βαρβαρότητας και της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν αποφασιστική για την τύχη του δυτικού πολιτισμού μας. Αν οι Πέρσες είχαν συντρίψει την αθηναϊκή αντίσταση, τότε η Ευρώπη ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΓΝΩΜΕΣ δε θα ήταν αυτή που ξέρουμε και βιώνουμε σήμερα. Ο θρίαμβος των Ελλήνων αποτελεί τεκμήριο της δημοκρατικής ισχύος. Ο περσικός στρατός των χιλιάδων μικτών μισθοφόρων δεν μπόρεσε τελικά να επικρατήσει έναντι των Ελλήνων πολεμιστών, οι οποίοι ως ελεύθεροι πολίτες, μάχονταν ο ένας δίπλα στον άλλον, πλούσιος δίπλα στο φτωχό, για τα ιδεώδη τους. Βασικό πλεονέκτημα των Ελλήνων ήταν αναμφίβολα η σωματική τους δύναμη καθώς και οι δεξιότητες τους με τα όπλα χάρη στη μακροχρόνια εκπαίδευσή τους στα γυμνάσια. Η εκπαίδευση ήταν αναγκαία για τους Αθηναίους ώστε να αντιμετωπίσουν την αριθμητική υπεροχή των Περσών, η οποία ήταν συντριπτική. 30.000 Πέρσες πολεμιστές συμπεριλαμβανομένου ενός ισχυρού ιππικού κινήθηκαν 42 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Μαραθώνα για να καταλάβουν την Αθήνα. Ανάλογα με το ημερολόγιο η ακριβής ημερομηνία της κρίσιμης μάχης διαφέρει. Σίγουρο όμως είναι ότι η σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Περσών πραγματοποιήθηκε τον μήνα Σεπτέμβριο. Ενάντια στην περσική δύναμη όρμησαν περίπου 7.000 Αθηναίοι και Πλαταιείς πολεμιστές. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η αρχιστρατηγία στην παράταξη των Αθηναίων άλλαζε καθημερινά από τον έναν στρατηγό στον επόμενο. Όταν ο στρατηγός Μιλτιάδης ανέλαβε τη διοίκηση του στρατού διέταξε την ελληνική φάλαγγα να προχωρήσει σε μια αιφνιδιαστική επίθεση εφαρμόζοντας την τακτική πύκνωσης της δεξιάς και αριστερής πτέρυγας της μαχητικής γραμμής και αραίωση του κέντρου. Σαν μια λαβίδα υπερφαλάγγισαν οι Έλληνες τον εχθρό και κατάφεραν να υπερισχύσουν κυνηγώντας τους ηττημένους Πέρσες προς τη θάλασσα. 6.400 Πέρσες σκοτώθηκαν στο Μαραθώνα έναντι μόλις 192 Ελλήνων πολεμιστών. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Αμέσως μετά τη νικηφόρα μάχη, όπως μας διδάσκει η ιστορία, ένας Αθηναίος στρατιώτης έτρεξε 42 χιλιόμετρα μέχρι την Αθήνα για να μεταφέρει την καλή είδηση στην αγορά. Εξαντλημένος από την κούραση σωριάστηκε νεκρός αφού πρόλαβε πρώτα να φωνάξει το θρυλικό Νενικήκαμεν!» και να εμπνεύσει τις ερχόμενες γενιές με το πνεύμα των αρχαίων μας προγόνων. Έτσι εμπνεύστηκε και ο σύγχρονος πολιτισμός έναν ρομαντικό μύθο του 19ου αιώνα, τον Μαραθώνιο Δρόμο, που καθιερώθηκε ως Ολυμπιακό αγώνισμα το 1896. Η μάχη του Μαραθώνα όμως απολαμβάνει αποδοχή και αναγνώριση, μόνο αν εκτιμάται πλήρως η σημασία και η σπουδαιότητα των γεγονότων της εποχής. Γιατί η Μάχη του Μαραθώνα δεν υποδηλώνει μόνον τη γενναιότητα των Ελλήνων που αποτρέπει τον κίνδυνο της υποταγής σε έναν βάρβαρο λαό, αλλά αποτελεί σύμβολο της ιστορίας του Δυτικού και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Είναι δύσκολο να διανοηθεί κανείς την ανάπτυξη του Ελληνικού Κλασικισμού χωρίς την επικράτηση των Ελλήνων στον Μαραθώνα και τις νίκες που ακολούθησαν στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές. Θα είχε άραγε χτίσει ο μέγας Περικλής την Ακρόπολή του; Τα μεγάλα έργα των κλασικών δραματουργών, όπως του Αισχύλου, ο οποίος αγωνίστηκε στον Μαραθώνα, θα είχαν γραφτεί ποτέ; Χωρίς τον Μαραθώνα δεν θα ήμασταν στην Ευρώπη, αυτοί που είμαστε.

35 Εδώ και πολλά χρόνια μελετητές ερίζουν αν οι ευρωπαϊκές αξίες οφείλονται περισσότερο στους αρχαίους Έλληνες ή στους Ρωμαίους. Το γεγονός ότι η ταυτότητα των Ευρωπαίων τρέφεται από πολλές πηγές είναι μια αυταπόδεικτη αλήθεια. Ωστόσο, οι Ρωμαίοι δεν θα ήταν οι Ρωμαίοι, αν δεν είχαν κάνει δική τους την κλασσική ελληνική πολιτιστική κληρονομιά. Όμως, αν οι Αθηναίοι έχαναν τη μάχη του Μαραθώνα, η Κλασσική Περίοδος δεν θα γεννιόταν και μαζί με αυτήν δεν θα υπήρχε και η Αναγέννηση. Συνεπώς, δεν θα υπήρχε ούτε η σύγχρονη δημοκρατία με τη μορφή που ξέρουμε και βιώνουμε σήμερα. Γιατί η δημοκρατία δεν είναι μια απλά «αναπόφευκτη» ιστορική εξέλιξη, που θα προέκυπτε από την εκβιομηχάνιση. Παρομοίως με το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνα, η άνοδος της αστικής τάξης συνέβαλε κυριολεκτικά στη δημιουργία της νεότερης αστικής κοινωνίας, η οποία έχει κύριο χαρακτηριστικό το δημοκρατικό καθεστώς. Είναι γεγονός ότι η εκβιομηχάνιση δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί χωρίς την κινητήρια δύναμη του διαφωτισμού. Η φιλοσοφική κληρονομιά ως μέσο της ουμανιστικής απελευθέρωσης από τα μεσαιωνικά δεσμά, καθώς επίσης και η χρήση της κλασσικής γνωστικής κληρονομιάς επιτάχυναν τουλάχιστον το ξέσπασμα της Ευρωπαϊκής Επανάστασης. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι οι μοναρχικές αυτοκρατορίες που καταγράφηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας διαμορφώθηκαν και υπήρξαν παντού στον κόσμο. Στα πλαίσια του κοινωνικού γίγνεσθαι ο Μοναρχισμός υφίσταται ως φυσιολογικό καθεστώς. Αντιθέτως, η δημοκρατία ως πολίτευμα αποτελεί μια ανωμαλία στην παγκόσμια ιστορία. Μια εξαίρεση, η οποία έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα, χάριν της Ελλάδας.

ΓΝΩΜΕΣ

Μέ την άνοδο του εθνικισμού θα επέλθη κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Του Charles Kupchan (*) Μετάφραση της Ντίνας Τουλάκη-Χάρακα

Ευρωπαϊκή Ένωση πεθαίνει – όχι έναν δραματικό ή ξαφνικό θάνατο, αλλά έναν τόσο αργό και σταθερό, πού κάποια μέρα σύντομα θα ατενίσουμε πέραν του Ατλαντικού και θα συνειδητοποιήσουμε ότι το σχέδιο της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πού το θεωρούσαμε δεδομένο πάνω από μισό αιώνα τώρα, δεν υφίσταται πλέον. Η παρακμή της Ευρώπης είναι εν μέρει οικονομική. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει οδυνηρά πολλά μέλη της Ε.Ε. και τά υψηλά εθνικά χρέη και η αβέβαιη ευρωστία των ευρωπαϊκών τραπεζών, μπορεί να σημαίνουν περισσότερη ταλαιπωρία στο μέλλον. Αλλά, αυτές οι συμφορές ωχριούν σε σύγκριση με μια σοβαρή ασθένεια: Απ’ το Λονδίνο ως το Βερολίνο και την Βαρσοβία, η Ευρώπη βιώνει έναν «επανεθνικισμό» της πολιτικής ζωής, με χώρες να επανακτούν την εθνική κυριαρχία, την οποία κάποτε εκούσια θυσίασαν στην επιδίωξη ενός συλλογικού ιδεώδους.

Για πολλούς Ευρωπαίους, αυτό το υπέρτατο αγαθό μοιάζει να μην έχει πλέον σημασία. Αναρωτώνται τι τους προσφέρει η ένωση και ρωτούν αν αξίζει τον κόπο. Αν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις, θα μπορούσε να διακυβευτεί ένα από τά πλέον σημαντικά και απίθανα κατορθώματα του 20ού αιώνα: μια ενωμένη Ευρώπη, σε αρμονία με τον εαυτό της, επιδιώκουσα να προβάλλει δύναμη ως συνεκτικό σύνολο. Το αποτέλεσμα θα ήταν, χωριστά έθνη παραδομένα σε γεωπολιτική ασυμβατότητα – και τις Ηνωμένες Πολιτείες αποστερημένες από έναν εταίρο με διάθεση ή ικανό να επωμιστεί παγκόσμια βάρη. Η διάβρωση της υποστήριξης της ιδέας για μιά ενωμένη Ευρώπη μολύνει ακόμη και την Γερμανία, η οποία, παθιασμένη για την απάλειψη των εθνι* Ο Charles Kupchan είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown και παλαιό μέλος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Είναι ο συγγραφέας του «Πώς οι Εχθροί Γίνονται Φίλοι: Οι Πηγές Σταθερής Ειρήνης». (How Enemies Become Friends: The Sources of Stable Peace)

κών αντιζηλιών που επί μακρόν εξέθεσαν την ήπειρο σε πολέμους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων κάποτε, υπήρξε πρωτεργάτρια της ένωσης. Η πρόσφατη απροθυμία του Βερολίνου για διάσωση της Ελλάδος κατά την οικονομική της κατακόρυφη περιδίνηση – η Καγκελλάριος Angela Merkel αντέδρασε για μήνες στην εγγύηση – διατάραξε το κοινό πνεύμα πρόνοιας, πού είναι η εγγύηση μιας ενωμένης Ευρώπης. Μόνον αφού η Ελληνική κρίση απείλησε να καταποντίσει την ευρωζώνη, αγνόησε η Merkel την λαϊκή αντίδραση και ενέκρινε το δάνειο. Οι ψηφοφόροι στις τοπικές εκλογές στην Βόρεια Ρηνανία – Βεστφαλία, τιμώρησαν άμεσα το κόμμα της, καταφέροντας στους Χριστιανοδημοκράτες την πιο σοβαρή τους ήττα στην μεταπολεμική εποχή. Τέτοια φειδώ, «τσιγγουνιά» θα λέγαμε, αντικατοπτρίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα: η επιδίωξη εκ μέρους της Γερμανίας του εθνικού της συμφέρο-

ντος, υπερβαίνει τον ενθουσιασμό της για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σ’ ένα απ’ τα λίγα ζωντανά δείγματα του Ευρωπαϊκού σχεδίου, τά κράτη μέλη το περασμένο φθινόπωρο αγκάλιασαν την Συνθήκη της Λισσαβόνας, προικίζοντας την ένωση μ’ ένα προεδρικό αξίωμα, έναν τσάρο εξωτερικής πολιτικής και μια διπλωματική υπηρεσία. Όμως τότε, το Βερολίνο βοήθησε να εκλεγή ως πρόεδρος της Ε.Ε. και αρχηγός εξωτερικής πολιτικής ο Herman van Rompuy και η Catherine Ashton, αντιστοίχως, άτομα χαμηλών τόνων, που δεν θα απειλούσαν την εξουσία των εθνικών ηγετών. Ακόμη και τα Γερμανικά δικαστήρια φρενάρουν την Ε.Ε., εκδίδοντας πέρυσι μια απόφαση η οποία κατέστησε την εξουσία του εθνικού Κοινοβουλίου ανώτερη από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αυτός ο «επανεθνικισμός» της πολιτικής συμβαίνει σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Ένα απ’ τά καθαρότερα ενοχλητικά δείγματα υπήρξε εκείνο του 2005, όταν Ολλανδοί και Γάλλοι ψηφοφόροι απέρριψαν μια συνταγματική συνθήκη, η οποία θα παγίωνε τον νομικό και πολιτικό χαρακτήρα της Ε.Ε. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας, ο αποδυνατισμένος της διάδοχος, απερρίφθη από τους Ιρλανδούς το 2008. Άλλαξαν γνώμη το 2009, αλλά μόνον αφού σιγουρεύτηκαν ότι από την συνθήκη δεν θα διακινδύνευαν η εθνική επιβολή φορολογίας και η στρατιωτική ουδετερότητα. Και στην Βρεττανία, οι εκλογές του Μαΐου έφεραν στην εξουσία έναν συνασπισμό στον οποίον επικρατεί το ΣυΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΓΝΩΜΕΣ ντηρητικό Κόμμα, το οποίο είναι πασίγνωστο για την Ευρωφοβία του. Κάπου αλλού, δεξιάς πτέρυγας λαϊκισμός είναι σε άνοδο – ένα προϊόν, βασικά, μιάς αντίδρασης κατά της μετανάστευσης. Αυτός ο σκληρός και ακραίος εθνικισμός στοχεύει όχι μόνον κατά των μειονοτήτων, αλλά επίσης στην απώλεια της αυτονομίας που συνοδεύει την πολιτική ένωση. Για παράδειγμα, το Κόμμα Jobbik της Ουγγαρίας, το οποίο βρίσκεται στα όρια του ξενοφοβικού, κέρδισε 47 έδρες στις φετεινές εκλογές – από καμμία των αντίστοιχων του 2006. Ακόμη και στις ιστορικά ανεκτικές Κάτω Χώρες, το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας προσφάτως κέρδισε περισσότερο από 15% τών ψήφων, πράγμα που του έδωσε μόλις 7 λιγότερες έδρες από το ηγετικό κόμμα. Εάν αυτά τα εμπόδια για μια σταθερή ένωση δεν ήταν αρκετά σοβαρά, τον Ιούλιο, η εναλλασσόμενη προεδρία της Ε.Ε. ανετέθη στο Βέλγιο – μια χώρα της οποίας οι ομιλούντες Ολλανδικά Φλαμανδοί υπήκοοι και οι Γαλλόφωνοι Βαλλόνοι, είναι τόσο χωρισμένοι που, αρκετό χρόνο μετά τις εκλογές του Ιουνίου, μια πράγματι λειτουργική κυβερνητική συμμαχία αναμένεται ακόμη να αναδυθεί! Αυτό λέει πολλά για την χώρα πού τώρα κατευθύνει το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα και υποφέρει ακριβώς από το είδος του εθνικιστικού ανταγωνισμού, για το οποίο η Ε.Ε. είχε δημιουργηθεί για να εξαλείψει. Ο επανεθνικισμός της Ευρωπαϊκής πολιτικής είναι ένα προϊόν, πρώτον και καλύτερον, μιας αλλαγής γενεών. Για τους Ευρωπαίους που ενηλικιώθηκαν κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ή κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η Ε.Ε. είναι ένας δρόμος διαφυγής από ένα αιματοβαμμένο παρελθόν. Όχι όμως το ίδιο για τους νεώτερους Ευρωπαίους: Μια πρόσφατη σφυγμομέτρηση απεκάλυψε ότι οι Γάλλοι υπήκοοι άνω των 55 είναι σχεΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

δόν διπλά πιθανόν να βλέπουν την Ε.Ε. ως εγγυήτρια ειρήνης, απ’ ότι εκείνοι κάτω των 36. Δεν είναι απορίας άξιον ότι οι νέοι Ευρωπαίοι ηγέτες εξετάζουν την αξία της Ε.Ε. μέσω ψυχρών υπολογισμών «κόστους-οφέλους» και όχι ως αντικείμενο πίστης. Εν τώ μεταξύ, οι απαιτήσεις της παγκόσμιας αγοράς, συνδυαζόμενες με την οικονομική κρίση, καταπονούν το Ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας. Όσο μεγαλώνει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης και τα οφέλη φθίνουν, η Ε.Ε. συχνά εμφανίζεται ως ο αποδιοπομπαίος τράγος για νέες ταλαιπωρίες. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, αντιευρωπαϊκές εκστρατείες έχουν εστιάσει την οργή τους στην «Άγγλο-Σαξονική» επίθεση της Ε.Ε. κατά της κοινωνικής πρόνοιας και στον «Πολωνό υδραυλικό» ο οποίος παίρνει τις τοπικές δουλειές, εξ’ αιτίας του Ευρωπαϊκού ανοίγματος της αγοράς εργασίας. Η ταχεία επέκταση της Ε.Ε. προς ανατολή και νότο, έχει υποσκάψει περαιτέρω την ύπαρξή της. Απουσιάζει η ευχάριστη αίσθηση που είχε η μικρότερη ένωση πριν την πτώση του Τοίχους του Βερολίνου και τα αρχικά της μέλη έχουν στραφεί στην εσωστρέφεια. Τά νεώτερα μέλη της Κεντρικής Ευρώπης, που έχουν απολαύσει πλήρη κυριαρχία μόνο μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, δεν είναι πρόθυμα να την αποποιηθούν. Όπως το έθεσε ο τελευταίος πρόεδρος της Πολωνίας, ο Lech Kaczynski, μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2005, «Εκείνο πού ενδιαφέρει τους Πολωνούς είναι το μέλλον της Πολωνίας και όχι εκείνο της Ε.Ε.». Η Ευρωπαϊκή συμμετοχή στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν, προσέθεσε στην κούραση. Στην Γερμανία, περίπου τα δύο τρίτα του λαού αντιτίθενται στην παρουσία Γερμανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν – όχι καλά νέα για μια Ε.Ε. πού προτίθεται να προβάλλει μια ενωμένη φωνή στην πα-

37 γκόσμια σκηνή. Αν και η ανάληψη γεωπολιτικού βάρους είναι ένας λόγος υπάρξεως της ένωσης, αυτό το αντικείμενο δεν έχει οπαδούς. Αυτοί οι μακρινοί πόλεμοι, συνδυασμένοι με μεγάλες εξοπλιστικές δαπάνες κυρίως λόγω της οικονομικής ύφεσης, μετριάζουν την όρεξη για νέα βάρη. «Η Ε.Ε. τώρα προσπαθεί να κρατήσει την μηχανή εν λειτουργία», μου είπε τελευταία ένα μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Ελπίζουμε να εξοικονομήσουμε αρκετό χρόνο ώστε να αναδυθούν νέοι ηγέτες, οι οποίοι θα αξιοποιήσουν το σχέδιο». Η εξοικονόμηση χρόνου, μπορεί να είναι το καλύτερο πού μπορεί να κάνει η Ε.Ε. αυτή την στιγμή, αλλά το ολίσθημά της μοιάζει να συνεχίζεται, με κόστος ακόμη και για τους εκτός Ευρώπης. Η διοίκηση Ομπάμα έχει ήδη εκφράσει την απογοήτευσή της για την Ε.Ε. της οποίας το γεωπολιτικό προφίλ εξασθενίζει. Όπως είπε ο Υπουργός Άμυνας Robert Gates παραπονούμενος τον Φεβρουάριο σε μια συνάντηση αξιωματούχων του ΝΑΤΟ, «Η αποστρατικοποίηση της Ευρώπης – όπου μεγάλα κομμάτια του γενικού πληθυσμού και της πολιτικής τάξης είναι αντίθετα στην στρατιωτική δύναμη και στους κινδύνους πού αυτή συνεπάγεται - έχει γίνει από ευλογία κατά τον 20 ο αιώνα σε εμπόδιο τού να επιτευχθεί πραγματική ασφάλεια και διαρκής ειρήνη κατά τον 21ο αιώνα». Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να βγουν από το χρέος και να δώσουν στις στρατιωτικές τους δυνάμεις μια ανάσα, θα κρίνουν τους συμμάχους τους όλο και περισσότερο από το τι θα προσφέρουν. Στην περίπτωση της Ευρώπης, η προσφορά είναι μικρή και συρικνούται. Η Ευρώπη δύσκολα θα ξαναγυρίσει σε πόλεμο. Τα έθνη της έχουν χάσει την διάθεση για πολεμικές αντιπαραθέσεις. Αντ’ αυτού, λιγότερο δραματικά αλλά όχι λιγότερο οριστικά, οι Ευρωπαϊκές πολιτικές θα γίνουν λιγότερο Ευ-

ΓΝΩΜΕΣ

38 ρωπαϊκές και περισσότερο εθνικές, μέχρις ότου η Ε.Ε. γίνει μια ένωση μόνο κατ’ όνομα. Αυτό μπορεί να μην θεωρείται μεγάλη απώλεια για κάποιους, αλλά σ’ έναν κόσμο που σοβαρά χρειάζεται την συνολική θέληση της Ε.Ε., τον πλούτο και

την δύναμη, μια διασπασμένη και εσωστρεφής Ευρώπη θα σήμαινε μια ιστορική οπισθοδρόμηση. Εξήντα χρόνια πριν, οι Jean Monnet, Robert Schuman και Konrad Adenauer, ήταν οι ιδρυτικοί πατέρες της Ευρώπης. Σήμερα, η Ε.Ε. χρειάζεται μια νέα γε-

νιά ηγετών που θα μπορέσουν να εμφυσήσουν ζωή σ’ ένα έργο το οποίο βρίσκεται επικίνδυνα κοντά στην λήξη του. Αυτή την στιγμή, δεν φαίνεται να βρίσκονται πουθενά. Πηγή: Αναρτήθηκε από το Daemon στις 15 Σεπτεμβρίου, 2010

ΣΧΟΛΙΑ επί του άρθρου του Charles Kupchan

Του Δρ. Χαρίλαου Χάρακα

ο άρθρο αποδίδει σε μεγάλο βαθμό πραγματικότητες. Κι’ αυτό, γιατί αν στην έννοια του «εθνικισμού» εντάξουμε και το δικαιολογημένο «εθνικό γόητρο» το οποίο έχουν μερικές ευρωπαϊκές χώρες όπως Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ισπανία, Ιταλία και Ολλανδία, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι η ομοσπονδοποίηση της Ε.Ε. ως το ωριμότερο στάδιο της Ε.Ε., είναι ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί στις ομοσπονδοποιήσεις, όπου έγιναν – Γερμανία, Ελβετία, Η.Π.Α. – τα κρατίδια πού τις συγκρότησαν ήταν μικρές οντότητες που δεν θυσίασαν καθιερωμένα κυριαρχικά δικαιώματα και δεν υπέστειλαν την σημαία του εθνικού τους γοήτρου, ενώ μια ομοσπονδοποίηση στην Ευρώπη θα ήταν μια «παγκόσμια πρεμιέρα» «αυθυπέρβασης», εθνικής και πολιτιστικής εκ μέρους κοινωνιών καί κρατών με αδιαφιλονίκητη παγκόσμιας εμβέλειας ιστορία. Έτσι, ο υπ’ αυτή την έννοια εθνικισμός, ήταν αρχήθεν ένα εμπόδιο για την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ένα ιδιαίτερο είδος εθνικισμού στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης, είναι ο ελληνικός εθνικισμός κινούμενος μεταξύ ενός «γενικού ελληνοκεντρικού προτάγματος» και μιας μόνιμης αμηχανίας μπροστά στο επίσης μόνιμο δίλημμα «ανήκουμε στην Δύση ή κάνουμε ότι μας αρέσει». Ο «νεώτερος» εθνικισμός αντιπροσωπεύεται από τά νεώτερα μέλη της Ε.Ε. πού προήλθαν, εξ’ αιτίας της «διεύρυνσης», από τά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, πού ανήκαν πρό της κατάρρευσης της σοβιετίας, στον κύκλο του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Οι χώρες αυτές θέλουν πράγματι να απολαύσουν την νεοαποκτηθείσα τους «ανεξαρτησία» και παρ’ όλον ότι εζήτησαν επίμονα την είσοδό τους στην Ε.Ε., δεν βοηθούν προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μάλιστα, για μερικές απ’ αυτές (π.χ. Πολωνία), η διπλή δυσπιστία προς Γερμανία και Ρωσία, τις οδηγεί σε μια ερωτοτροπία με τις Η.Π.Α., που έρχεται τουλάχιστον σε δυσαρμονία με το εξυπακουόμενο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση κλίμα. Ενώ όμως μας βρίσκει σύμφωνους η εκφραζόμενη από

το άρθρο κριτική του εθνικισμού στην Ε.Ε., σ’ ότι αφορά την απόκτηση Συντάγματος (Γαλλία-Ολλανδία, αλλά και Ιρλανδία), θεωρούμε ότι δεν συνιστά εθνικισμό η δυσφορία των κρατών μελών, πού έχει γεννηθεί από την ανεξέλεγκτα έρπουσα και αυξανόμενη μετανάστευση πού ενδημεί στην Ε.Ε. και η απροθυμία της Ε.Ε. για παρουσία της στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Διότι η μετανάστευση στην Ε.Ε. απειλεί την δημογραφική της ισορροπία, την αγορά εργασίας, την οικονομία της και την ασφάλειά της. Εξ’ άλλου, το γεωπολιτικό γόητρο της Ε.Ε., δεν μεγενθύνεται αν ακολουθεί την γραμμή των Η.Π.Α. ανά την υφήλιο, αλλά καθ’ ο μέτρο μπορεί να επηρεάζει την διεθνή προσπάθεια για ειρηνική πλανητική ισορροπία. Είναι αφελές να υποστηρίζεται ότι η προσπάθεια αποστρατικοποίησης της Ε.Ε. και η εφεκτικότητά της σ’ εμπλοκές στην παγκόσμια πολεμική σκηνή, είναι δείγμα νοσηρής εσωστρέφειας και εθνικισμού. Μετά τις οδυνηρές της περιπέτειες, δεν μπορεί επιτέλους η Ευρώπη να συμβάλλει στην παγκόσμια ειρήνη, με το πνευματικό και οικονομικό της κύρος; Πρέπει οπωσδήποτε να είναι τμήμα μιάς παγκόσμιας στρατιωτικής μηχανής; Η Ε.Ε. προχώρησε σε αποφασιστικό βήμα ενοποίησης, με την καθιέρωση του ΕΥΡΩ. Ήταν μια υπέρβαση των εθνικών νομισμάτων, μια υποστολή της σημαίας του εθνικού γοήτρου, στον «εμβληματικό» τομέα του νομίσματος. Το ενιαίο νόμισμα όμως δεν είναι αρκετό για να κρατήσει την οικονομική συνοχή, όταν δεν υπάρχει ενιαία δημοσιονομική πολιτική και ενιαίος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός. Δεν μπορεί να διατηρηθή η ισορροπία μέσω της αλληλεγγύης των κρατών μελών, όταν δεν υπάρχει κεντρική δημοσιονομική πολιτική. Σ’ αυτόν τον τομέα, πρέπει να υπερνικηθή ο εθνικισμός. Χρειάζεται ακόμη ρωμαλεότερη εξωτερική πολιτική, οριοθέτηση και υποστήριξη ευρωπαϊκών συνόρων και βαθμιαία αλλά σημαντική διαδικασία ομοσπονδοποίησης. Όχι επιδίωξη ευρωπαϊκού γεωπολιτικού κύρους, μέσω βίαιης, άκριτης και επί εσφαλμένων πληροφοριών βασιζομένης αστυνομεύσεως περιοχών ενδιαφέροντος των Η.Π.Α. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΤΙΤΡΕΧΕΙΣΤΗΝΕΥΡΩΠΗ Πηγή: Europarl.europa.eu

 Εξομάλυνση του εμπορίου με τη βόρεια Κύπρο,

λέει η επιτροπή Νομικών Θεμάτων

ο εμπόριο της ΕΕ με τη βόρεια Κύπρο πρέπει να βασιστεί στους κανόνες που διέπουν την ενιαία αγορά της και την τελωνειακή ένωση, και όχι στην κοινή εμπορική πολιτική της, καθώς αυτό θα υπονοούσε, εσφαλμένα, ότι η περιοχή δεν αποτελεί τμήμα της ΕΕ. Αυτό υποστήριξε η επιτροπή Νομικών τη Δευτέρα. Η εφαρμογή αυτών των κανόνων στη βόρεια Κύπρο «ανεστάλη προσωρινά» όταν η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004, καθώς η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν εξασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στην περιοχή αυτή. Οι ευρωβουλευτές της επιτροπής Νομικών Θεμάτων ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να άρει αυτήν την αναστολή, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα να εφαρμοστούν άμεσα στη βόρεια Κύπρο οι κανόνες της ΕΕ που διέπουν την εσωτερική αγορά, την τελωνειακή ένωση και την ελεύθερη διακίνηση των αγαθών στην περιοχή αυτή. Ωστόσο, για να επιτευχθεί μία τέτοια άρση απαιτείται η ομόφωνη συμφωνία του Συμβουλίου.

Η γραμμή που χωρίζει το έδαφος της Κύπρου δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο της ΕΕ

επιτροπή Νομικών Θεμάτων του ΕΚ υιοθέτησε τη γνωμοδότηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΕΚ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

η οποία δηλώνει ότι η εδαφική επικράτεια της Κύπρου αποτελεί στο σύνολο της μέρος της τελωνειακής ένωσης της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές υπενθύμισαν ότι η Ένωση δεν πρέπει να ρυθμίσει το εσωτερικό καθεστώς σε ότι αφορά την ελεύθερη διακίνηση των αγαθών μεταξύ των κρατών μελών στη βάση της κοινής εμπορικής πολιτικής, όπως είχε προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004, γιατί κάτι τέτοιο «θα υπονοούσε de facto ότι η γραμμή που χωρίζει το έδαφος της Κύπρου θα ήταν ταυτόσημη με τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης». Ο εισηγητής για το θέμα αυτό, Kurt Lechner (ΕΛΚ, Γερμανία) εξήγησε ότι: «Πρέπει να κρατήσουμε τη διαδικασία όσο γίνεται πιο απλή. Είναι δύσκολο να σχεδιάσουμε κανονισμό στη βάση της εξωτερικής δράσης και εμπορίου, γιατί η Κύπρος είναι ήδη στο σύνολό της μέλος της ΕΕ» και προσέθεσε: «ας δούμε την υπόθεση αυτή ως έχει και ας μη χρησιμοποιούμε άλλα παραδείγματα τα οποία δεν ταιριάζουν». Τα μέλη της επιτροπής υιοθέτησαν τη γνωμοδότηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΕΚ με 18 ψήφους υπέρ, 5 κατά και μία αποχή.

Κατά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, δεν υπήρξε καμία συμφωνία με την Κυπριακή Δημοκρατία για εξαίρεση από την τελωνειακή πολιτική της ΕΕ. Ωστόσο, υπήρξε αναστολή της εφαρμογής της στη βόρεια Κύπρο, καθώς η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν εξασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στην περιοχή αυτή. Τα μέλη της επιτροπής ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να άρει μερικώς αυτήν την αναστολή, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα να εφαρμοστούν οι κανόνες της ΕΕ που διέπουν την εσωτερική αγορά, την τελωνειακή ένωση και την ελεύθερη διακίνηση των αγαθών στην περιοχή αυτή. Παρόλα αυτά μία τέτοια άρση απαιτεί την κατάθεση νέας πρότασης μέσα σε νέο νομικό πλαίσιο (αυτό του Πρωτοκόλλου 10 για την Κύπρο, Άρθρο 1, Παράγραφος 2) η οποία μπορεί να υιοθετηθεί μόνο εάν το Συμβούλιο συμφωνήσει ομόφωνα επί του θέματος αυτού.

Επόμενα βήματα

Η γνωμοδότηση της επιτροπής Νομικών Θεμάτων θα τεθεί τώρα στη διάθεση της επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου, η οποία είναι υπεύθυνη για το θέμα αυτό. Η επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου θα ετοιμάσει έκθεση για το εάν η νομική βάση της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να αλλάξει. Αυτή η έκθεση θα τεθεί στη συνέχεια σε Τέλος στην «προσωρινή αναστολή» ψηφοφορία στην ολομέλεια.

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

 Το Βραβείο Δημοσιογραφίας του ΕΚ: Νικητές

από Πολωνία, Σουηδία, Ουγγαρία και ΗΒ

ο Βραβείο Δημοσιογραφίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο του ΕΚ Jerzy Buzek σε δημοσιογράφους από την Πολωνία, τη Σουηδία, την Ουγγαρία και το ΗΒ στις τέσσερις κατηγορίες γραπτού Τύπου, ραδιοφώνου, τηλεόρασης και διαδικτύου. Ο νικητής σε κάθε κατηγορία βραβεύθηκε με €5000. Ο Witold Szabłowski από την πολωνική εφημερίδα «Gazeta Wyborcz» κέρδισε το βραβείο δημοσιογραφίας στην κατηγορία γραπτού Τύπου για το άρθρο του «Σήμερα δύο σώματα θα ξεβραστούν στη στεριά». Στο άρθρο του αυτό ο δημοσιογράφος παρουσιάζει το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κριτική επιτροπή περιέγραψε το άρθρο ως «κατατοπιστικό, ζωντανό και αυθεντικό». Μάλιστα, ένα μέλος της επιτροπής, επαινώντας τις συγγραφικές ικανότητες του δημοσιογράφου, δήλωσε ότι διαβάζοντας το άρθρο ήταν σαν να διάβαζε ένα «λογοτεχνικό έργο». Οι Kajsa Norell και Nuri Kino από το σουηδικό ραδιόφωνο «Sveriges Radio Ekot»

κέρδισαν το βραβείο στην κατηγορία ραδιοφώνου για το πρόγραμμά τους με θέμα την παροχή οικονομικής ενίσχυσης από την ΕΕ προς την Τουρκία. Όπως καταδεικνύεται στην έρευνα τους, η χρηματοδότηση της ΕΕ δεν φθάνει στον απλό αγρότη της Τουρκίας. Η έρευνα τους διεξήχθη τόσο στην τουρκική ύπαιθρο όσο και στην Άγκυρα. Η κριτική επιτροπή περιέγραψε το πρόγραμμα ως μία «έξοχη ερευνητική εργασία», το οποίο είναι παράλληλα «εξαιρετικά επίκαιρο». Ο Zsolt Németh από το τηλεοπτικό κανάλι της Ουγγαρίας «MTV Hungary» κέρδισε το βραβείο στην κατηγορία τηλεόρασης για το πρόγραμμα του «Ευφορία», το οποίο παρουσιάζει την ιστορία της ΕΕ με έναν κατανοητό και διασκεδαστικό τρόπο για τις νεότερες γενιές, καθώς και για αυτούς που δεν είναι τόσο εξοικειωμένοι με τα ευρωπαϊκά θέματα. Η κριτική επιτροπή επαίνεσε το δημοσιογράφο για την υψηλή ποιότητα του προγράμματος του, καθώς και για τη φαντασία που χρησιμοποίησε σε αυτό, η οποία συχνά απουσιάζει από τα προγράμματα που ασχολούνται με θέματα της ΕΕ. Το κυριότερο επίτευγμα του προγράμματος αυτού ήταν ότι κατάφερε να είναι «ενδιαφέρον, διασκεδαστικό και επιμορφωτικό ταυτόχρονα». Ο James Clive-Matthews από το ΗΒ κέρδισε το βραβείο στην κατηγορία του διαδικτύου για το άρθρο του «EUtopia - Τι ποσοστό της νομοθεσίας προέρχεται από την ΕΕ», που αναρτήθηκε σε ιστολόγιο (blog). Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, ο δημοσιογράφος έχει κάνει μία «εκπληκτική ερευνητική δουλειά» και το άρθρο του είναι

όχι μόνο «κατατοπιστικό και ενδιαφέρον», αλλά και πολύ «κατανοητό, πειστικό και με μία δόση χιούμορ». Ο δημοσιογράφος, ο οποίος είναι «ένας από τους λίγους «’μπλόγκερς’» που ασχολούνται σοβαρά με την κάλυψη θεμάτων της ΕΕ», έκανε μία πολύ σοβαρή στατιστική και συγκριτική εργασία, η οποία όμως παράλληλα «διαβάζεται πολύ ευχάριστα». Απονέμοντας το βραβείο, ο Πρόεδρος του ΕΚ Jerzy Buzek, δήλωσε: «Το ΕΚ, με την απόφαση του να δημιουργήσει αυτό το βραβείο, θέλει να προωθήσει την κριτική και αμερόληπτη δημοσιογραφία. Γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι να προσπαθεί κανείς να εξηγήσει τί κάνει η Ευρώπη, τις πολιτικές και τις αποφάσεις της. Εντούτοις, αυτό είναι ζωτικής σημασίας». «Προέρχομαι από μία χώρα όπου για περίπου πενήντα χρόνια οι δημοσιογράφοι δεν είχαν το δικαίωμα να δημοσιοποιήσουν αυτά που έβλεπαν, να γράψουν αυτά που σκέφτονταν και να μιλήσουν ανοικτά για αυτά που ένιωθαν. Γνωρίζω πόσο πολύτιμες είναι αυτές οι αξίεςαυτές οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες. Πιστεύω ότι είναι ακόμη πιο σημαντικό να ακούμε αυτούς που εκφράζονται με κριτικό τρόπο, γιατί αυτοί πραγματοποιούν ένα είδος ελέγχου και μας αναγκάζουν να εξηγήσουμε τις πολιτικές μας καλύτερα και ορισμένες φορές βοηθούν στο να αναγνωριστούν κάποια λάθη που ίσως να έχουμε κάνει». Μετά την τελετή απονομής ακολούθησε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Δημοσιογράφοι - απειλούμενο είδος;». Σχεδόν όλοι οι εθνικοί νικητές από τα κράτη μέλη συμμετείχαν στην εκδήλωση, καθώς και 50 νέοι δημοσιογράφοι που συμμετείχαν σε ένα εργαστήριο (workshop) που φιλοξενήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

 Δημοσκόπηση για την

οικονομική κρίση

Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε συνεργασία με τον συμβεβλημένο με το Ευρωβαρό-

μετρο οργανισμό TNS Opinion πραγματοποίησε πρόσφατα μία δημοσκόπηση σχετικά με «τους Ευρωπαίους και την κρίση». Πρόκειται για τη δεύτερη έρευνα που κάνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επί του θέματος. Η πρώτη έγινε τον Ιανουάριο/Φεβρουάριο του 2009. Η τελευταία έγινε από τις 26 Αυγούστου έως τις 16 Σεπτεμβρίου 2010. Είχε ως αφετηρία τις συζητήσεις και τα ψηφίσματα που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της χρηματοπιστωτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Ήτοι, του πακέτου για τη χρηματοπιστωτική εποπτεία, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, την οικονομική διακυβέρνηση, τη στρατηγική για το 2020, κλπ. Η δημοσίευση της έρευνας συμπίπτει με τη συζήτηση, την ερχόμενη εβδομάδα στο Στρασβούργο, της ενδιάμεσης έκθεσης Pervenche BERÈS σχετικά με τις συστάσεις της προσωρινής επιτροπής για την οικονομική κρίση ως προς τα μέτρα και τις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν και της έκθεσης Diogo FEIO για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης και του πλαισίου σταθερότητας της Ένωσης, ιδίως της ευρωζώνης. Οι Ευρωπαίοι ερωτήθηκαν για το πως βλέπουν τις ενέργειες που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

κρατών μελών, τι σκέπτονται για την οικονομική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών, ποιοι είναι γι’αυτούς οι πιο αποτελεσματικοί παράγοντες για να αντιμετωπιστεί η κρίση, ποιες θα ήταν κατ’αυτούς οι πολιτικές που θα έπρεπε κατά προτεραιότητα να εφαρμοστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ποιο δρόμο θα έπρεπε να ακολουθήσει η ΕΕ με ορίζοντα το 2020; Στην έρευνα πήραν μέρος 26.635 πολίτες. Γενικά επιβεβαιώνεται η έντονη ανησυχία των Ευρωπαίων απέναντι στην κρίση. Ήταν εξίσου μεγάλη και κατά την πρώτη δημοσκόπηση. Συνοπτικά τα αποτελέσματα είναι τα εξής: Οι Ευρωπαίοι, 1. Είναι σαφώς υπέρ μιας πιο συντονισμένης αντίδρασης των κρατών μελών σε σύγκριση με αυτό που γίνεται τώρα. Η προτίμηση αυτή πάντως είναι σε πτώση σε σχέση με την πρώτη δημοσκόπηση. 2. Είναι ξεκάθαρα υπέρ του να παίξουν τα κράτη μέλη έναν πιο ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης. 3. Στο πλαίσιο ενός αυξημένου αισθήματος αβεβαιότητας, επιθυμούν σαφώς να δουν την Ένωση να αναπτύσσει πολιτικές που να τους προστατεύουν άμεσα, όπως για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ή την προστασία των καταναλωτών. Προτιμούν τέτοιου είδους παρεμβάσεις σε σχέση με πιο γενικές πολιτικές, όπως για παράδειγμα αυτή για την κλιματική αλλαγή. 4. Έχουν διιστάμενες απόψεις ως προς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την έξοδο από την κρίση. Ποιο δρόμο να ακολουθήσουμε μεταξύ της μείωσης των δημόσιων δαπανών και της στήριξης της ανάπτυξης; 5. Υποστηρίζουν μαζικά τα μέτρα εποπτείας και χρηματοπιστω-

τικής ρύθμισης, καθώς και τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος. 6. Υποστηρίζουν σαφώς την οικονομική αλληλεγγύη απέναντι στα κράτη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. 7. Στηρίζουν τη σύγκλιση των οικονομικών, δημοσιονομικών και χρηματοπιστωτικών πολιτικών όλων των κρατών μελών. 8. Δηλώνουν, σε μεγάλο ποσοστό, ότι δεν είναι σε θέση να απαντήσουν σε ερωτήσεις μακροοικονομικού χαρακτήρα. 9. Εκφράζουν ενίοτε έντονα αποκλίνουσες εθνικές τάσεις λόγω ακριβώς της διαφορετικής κατάστασης σε κάθε χώρα. Υπενθυμίζεται ότι ο μέσος όρος σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπολογίζεται σε συνάρτηση με δημογραφικά κριτήρια και με τον πληθυσμό του κάθε κράτους μέλους. 10. Είναι αβέβαιοι ως προς τον ρόλο του ευρώ, ως «μαξιλαριού», στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Έναρξη της συνόδου: Ελευθερία της έκφρασης,

φτώχεια και εμπορία ανθρώπων

ατά την έναρξη της Συνόδου, ο Πρόεδρος του ΕΚ Jerzy Buzek χαιρέτησε τη βράβευση του Κινέζου διαφωνούντα Liu Xiaobo με το βραβείο Νόμπελ Ειρή-

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

42 νης για το 2010. Η ανάγκη περισσότερης δράσης για την καταπολέμηση της φτώχειας και της εμπορίας ανθρώπων ήταν μεταξύ των άλλων θεμάτων που βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη της ολομέλειας και τα οποία υπογράμμισε ο Πρόεδρος, ο οποίος αναφέρθηκε, ακόμη, στην ενδιάμεση έκθεση που θα παρουσιάσει στα πλαίσια πανηγυρικής. Ο κ. Buzek επικρότησε την απονομή του φετινού βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στον Κινέζο φυλακισμένο διαφωνούντα Liu Xiaobo, τονίζοντας ότι ο ίδιος βρίσκεται ακόμα στη φυλακή, καθώς “πολέμησε ειρηνικά για την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης”. Ο Liu Xiaobo καταδικάστηκε το Δεκέμβριο του 2009 σε έντεκα χρόνια φυλάκισης και δύο χρόνια στέρησης των πολιτικών του δικαιωμάτων. Ο κ. Buzek έκανε έκκληση προς την Κίνα να απελευθερώσει τον Liu Xiaobo και τους άλλους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη της Φτώχειας και με αφορμή το Ευρωπαϊκό Έτος κατά της φτώχειας (2010), ο Πρόεδρος Buzek ανακοίνωσε ότι το ΕΚ θα πραγματοποιήσει σειρά εκδηλώσεων αυτήν την εβδομά-

δα, προκειμένου να υπογραμμίσει το πρόβλημα της φτώχειας. Ο κ. Buzek και άλλοι ευρωβουλευτές φορούσαν μία μπλε κορδέλα, σύμβολο της εκστρατείας για την καταπολέμηση της φτώχειας. Ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών, Ban Ki-Moon, αναμένεται να αναφερθεί στο θέμα κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο ΕΚ, αμέσως μετά τη συζήτηση της ολομέλειας για το θέμα της εξάλειψης της φτώχειας. Ο κ. Buzek κάλεσε τους ευρωβουλευτές να παραστούν στην ειδική τελετή με τον κ. Ban Ki-Moon, που θα λάβει χώρα στην Geremek Agora, στο Στρασβουργο. Ο Πρόεδρος Buzek υπενθύμισε, στη συνέχεια, ότι: “Γιορτάζουμε για τέταρτη φορά την Ευρωπαϊκή Ημέρα κατά της εμπορίας ανθρώπων” και δήλωσε ότι η ΕΕ προβλέπει τη θέσπιση νομοθεσίας για την εξάλειψη του προβλήματος αυτού. Τέλος, ο κ. Buzek αναφέρθηκε στην ενδιάμεση έκθεση που θα παρουσιάσει στα πλαίσια της προεδρίας του. Η έκθεση αυτή θα αποτελέσει μία αποτίμηση των πεπραγμένων, προκειμένου να γίνουν γνωστά αυτά που έχει επιτύχει το ΕΚ τους τελευταίους δεκαπέντε μήνες. Ο κ. Buzek εξελέγη Πρόεδρος του ΕΚ τον Ιούλιο 2009 και η θητεία του λήγει τον Ιανουάριο 2012.

 Επέκταση της Άδειας μητρότητας

σε 20 εβδομάδες με πλήρεις αποδοχές

ο ΕΚ αποφάσισε την επέκταση της άδειας μητρότητας στην ΕΕ από δεκατέσσερις σε είκοσι εβδομάδες με πλήρεις αποδοχές. Θα υπάρχει, ωστόσο, ευελιξία για τις χώρες στις οποίες ισχύουν ήδη άδειες για οικογενειακούς λόγους. Υιοθετήθηκε, επίσης, από την πλειοψηφία των ευρωβουλευτών, το δικαίωμα σε άδεια πατρότητας δύο εβδομάδων με πλήρεις αποδοχές.

Η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών ψήφισε υπέρ της επέκτασης του ελάχιστου ορίου άδειας μητρότητας από δεκατέσσερις σε είκοσι εβδομάδες, προχωρώντας ακόμη περισσότερο σε σχέση με την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία αναφερόταν σε επέκταση στις δεκαοκτώ εβδομάδες. Το ψήφισμα με εισηγήτρια την Edite Estrela (Σοσιαλιστές, Πορτογαλία) υιοθετήθηκε με 390 ψήφους

υπέρ, 192 κατά και 59 αποχές. Ωστόσο, τα μέλη του ΕΚ υιοθέτησαν τροπολογίες προσθέτοντας ότι όταν προβλέπεται σε κάποια χώρα ήδη άδεια για οικογενειακούς λόγους, οι τελευταίες τέσσερις εβδομάδες μπορούν να θεωρηθούν ως άδεια μητρότητας, με αποδοχές τουλάχιστον 75%. Τον Οκτώβριο 2008 η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της τρέ-

χουσας νομοθεσίας (οδηγία 92/85) ως μέρος του “πακέτου” για την επίτευξη “ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής”, βάση του Συνεδρίου ILO για την προστασία της μητρότητας (2000). Οι ευρωβουλευτές συμφώνησαν με την πρόταση της Επιτροπής να χορηγούνται μετά τον τοκετό οι έξι εβδομάδες από την άδεια μητρότητας. Το σχέδιο νομοθετικής πρότασης θέτει κανόνες για τα ελάχιστα όρια σε επίπεδο ΕΕ. Τα κράτη μέλη μπορούν να εισάγουν ή να διατηρήσουν τους κανόνες που ισχύουν ήδη στην επικράτεια τους και οι οποίοι είναι πιο ευνοϊκοί σε σχέση με αυτούς που προβλέπονται από την οδηγία. “Η μητρότητα δε μπορεί να αντιμετωπίζεται ως επιβάρυνση για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, η μητρότητα αποτελεί επένδυση για το μέλλον μας”, δήλωσε η εισηγήτρια Edite Estrela κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην ολομέλεια τη Δευτέρα. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Άδεια πατρότητας

Στο εγκριθέν ψήφισμα ζητείται από τα κράτη μέλη να χορηγούν άδεια πατρότητας δύο εβδομάδων, με πλήρεις αποδοχές, κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας. Οι ευρωβουλευτές που αντιτάχθηκαν σε αυτήν την πρόταση υποστήριξαν ότι η άδεια πατρότητας δε συνάδει με το στόχο αυτής της νομοθεσίας που είναι “η υγεία και η ασφάλεια των εγκύων γυναικών”.

Δικαιώματα εργαζομένων

Το ΕΚ υιοθέτησε, επίσης, τροπολογίες για την απαγόρευση της δυνατότητας απόλυσης των εγκύων εργαζομένων γυναικών από την αρχή της εγκυμοσύνης τους και έως έξι μήνες μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας.

Υποστήριξε, ακόμη, ότι πρέπει να δίνεται το δικαίωμα στις γυναίκες να επιστρέφουν μετά το πέρας της άδειας μητρότητας στις θέσεις εργασίας τους ή σε “ισότιμες θέσεις”, δηλαδή σε θέσεις με ίδιες αποδοχές, στην ίδια επαγγελματική κατηγορία και με τα ίδια καθήκοντα. Το ΕΚ προσθέτει ότι δε θα πρέπει οι εργαζόμενες να υποχρεώνονται να δουλεύουν σε νυκτερινές βάρδιες ή να πραγματοποιούν υπερωρίες κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα εβδομάδων πριν τον τοκετό, κατά τη διάρκεια του υπολοίπου της εγκυμοσύνης σε περιπτώσεις ασθένειας της εγκύου ή του αγέννητου παιδιού, καθώς και κατά τη διάρκεια ολόκληρης της περιόδου θηλασμού.

 Συστήματα ελαχίστου εισοδήματος

για την καταπολέμηση της φτώχειας

ι ευρωβουλευτές προτείνουν, με ψήφισμα τους, την εισαγωγή συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος σε όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να καταπολεμηθεί η φτώχεια. Το 2010 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Καταπολέμησης της φτώχειας. Η φτώχεια επηρεάζει το 17% του πληθυσμού της ΕΕ, δηλαδή περίπου 85 εκατομμύρια άτομα. Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας είναι μεγαλύτερο για τα παιδιά και τους νέους ηλικίας μέχρι 17 ετών (20%) από ότι για το σύνολο του πληθυσμού. Οι ηλικιωμένοι (19%) εκτίθενται, επίσης, σε υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας. Αυτά τονίζονται στο εγκριθέν ψήφισμα με εισηγήτρια την Ilda Figueiredo (Ευρ.Εν.Αριστερά, Πορτογαλία).

Ελάχιστα εισοδήματα Η θέσπιση συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος σε όλα τα κράτη μέλη – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

άμεσου εισοδήματος του εκάστοτε κράτους. Αυτά αναφέρονται στο κείμενο που υιοθετήθηκε και στο οποίο γίνεται, επίσης, έκκληση προς την Επιτροπή να παρουσιάσει πρωτοβουλία επί του θέματος αυτού, η οποία πρέπει να καταλήξει στην εκπόνηση σχεδίου δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, τα εναλλακτικά ψηφίσματα που κατέθεσαν οι Σοσιαλιστές, οι Πράσινοι και η Ευρ.Εν.Αριστερά και τα οποία ζητούσαν τη θέσπιση νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ για τα ελάχιστα εισοδήματα δεν υιοθετήθηκε από την πλειοψηφία των μελών της ολομέλειας.

Οι φτωχοί εργαζόμενοι

που θα αποτελούνται από συγκεκριμένα μέτρα για τη στήριξη των ατόμων που διαθέτουν ανεπαρκές εισόδημα με οικονομικές παροχές και διευκόλυνση της πρόσβασής τους στις υπηρεσίες – αποτελεί ένα από τα πλέον αποτελεσματικά μέτρα καταπολέμησης της φτώχειας, εγγύησης ενός επαρκούς βιοτικού επιπέδου και ενθάρρυνσης της κοινωνικής ένταξης. Τα συστήματα επαρκούς ελάχιστου εισοδήματος πρέπει να οριστούν στο 60% του δι-

Στο ψήφισμα οι ευρωβουλευτές εγείρουν την προσοχή και στο ζήτημα του ολοένα αυξανόμενου αριθμού των φτωχών εργαζομένων. Τονίζουν επίσης ότι οι ελάχιστες αποδοχές διαβίωσης πρέπει να υπερβαίνουν πάντα το όριο της φτώχειας και οι εργαζόμενοι οι οποίοι παραμένουν κάτω από το όριο της φτώχειας πρέπει να λαμβάνουν ενισχύσεις χωρίς όρους. Ζητείται, ακόμη, στο ψήφισμα να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στις αμοιβές και στα ελάχιστα επίπεδα μισθών, καθώς η φτώχεια η οποία πλήττει εκείνους που ήδη απασχολούνται, υποδηλώνει άδικες συνθήκες εργασίας.

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΝΕΑΤΗΣΕΚΦΡΑΣΗΣ 12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΔΙΑΒΑΣΗ ΧΑΡΑΔΡΑΣ ΤΟΥ ΒΙΚΟΥ ΑΠΟ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

ε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 12 Αυγούστου 2010 η διάβαση της χαράδρας του Βίκου από μέλη της Η Ευρωπαϊκή Εκφραση στην επέκεινα χώρα διάβαση χαράδρας Βίκου 12 Αυγούστου 2010 beliefs divide people, doubt unites them Τριανταπέντε άτομα εκ των οποίων 11 παιδιά 6-15 ετών και ένα μωρό 16 μηνών, ο Λούκα, συμμετείχαν στην πρωτοποριακή δράση «επέκεινα χώρα» που έγινε για πρώτη φορά την Πέμπτη 12 Αυγούστου 2010 και είχε ως κεντρικό θέμα τη διάβαση της χαράδρας του Βίκου με αφετηρία τη Βίτσα Ζαγορίου στην Ηπειρο. Η επέκεινα χώρα είναι το όραμα μας για έναν κόσμο επέκεινα του σημερινού κόσμου. Πράττοντας κατά συνείδηση το καθήκον μας σε αυτόν εδώ τον κόσμο, εγκόσμιο επέκεινα όχι μεταφυσικό επέκεινα. Η επέκεινα χώρα βρίσκεται στο χωριό με τα πέτρινα σπίτια τη Βίτσα, στο Ζαγόρι που στα σλαύϊκα σημαίνει «η χώρα πέρα από τα βουνά», από τις ομορφότερες, μακρινές αλλά και πλέον υστερούσες περιοχές της Ευρώπης, που τώρα όμως παρουσιάζει σημεία εξόδου από την απομόνωση. Το βιβλικό «επέκεινα» θα αποδιδόταν ως πέρα από ορισμένο τόπο,

χρόνο, ποσό, μεταφορικά ως «επέκεινα», αυτό που είναι προηγούμενο ή σε έναν βαθμό μεγαλύτερο από τη γνώση ή την εμπειρία, το άγνωστο που προσπαθούμε συνεχώς να κατακτήσουμε. Τα «πέκεινα βοσκοτόπια ήταν κάποτε εκείνα που δεν ήταν τα τοπικά βοσκοτόπια, που τελικώς ανήκαν σε όλους, χάριν του κακοτράχαλου και αφιλόξενου εδάφους, του μεγάλου υψομέτρου, των μακρινών αποστάσεων που ήταν ανυπότακτα στον Τούρκο και σε όλους, δεν γνώριζαν τις γραπτές συμβάσεις, μόνον εκείνους που τα πατούσαν τιμώντας τα έτσι κάθε φορά. Με ένα ελαφρύ ατομικό σακίδιο, ένα μικρό μπουκάλι νερό, λίγη ξηρά τροφή και 1-2 φρούτα, μια στεγνή φανέλα μια μικρή πετσέτα, ένα καπέλο και μια γκλίτσα και οργανωτή – εμψυχωτή τον Νίκο Γιαννή η ομάδα «επέκεινα χώρα» εισήλθε από τη Σκάλα του Μονοδενδρίου και πορεύτηκε στο επιβλητικό Φαράγγι του Βίκου, αυτό το μοναδικό μαγευτικό δημιούργημα της φύσης, το οποίο διαθέτει μεγάλη οικολογική αξία και τεράστια βιοποικιλότητα. Το Φαράγγι του Βίκου έχει προ πολλού κατακτήσει τη θέση του στο βιβλίο Γκίνες ως το φαράγγι με το μικρότερο άνοιγμα, μόλις 1100 μέτρα στο στενότερο σημείο του και ταυτόχρονα βάθος που ξεπερνά τα 900 μέτρα. Με μήκος

12 χλμ. είναι ένα από τα βαθύτερα φαράγγια του κόσμου και οι πλαγιές του είναι κατάφυτες από σπάνια λουλούδια και βότανα. Στις πηγές του Βοϊδομάτη, λίγο πριν την έξοδο του φαραγγιού και πριν την ανάβαση στον προορισμό στο χωριό Βίκος, μετά από 6 ώρες ήρεμο περπάτημα, περιήγηση και στάσεις, οι τολμηροί βούτηξαν στο νερό. Ανάμεσα στ’ άλλα, η ομάδα περιηγήθηκε την επέκεινα χώρα, επισκέφθηκε το Κέντρο Πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου (NATURA 2000) στην πεδιάδα Ασπραγγέλων καθώς και άλλα χωριά, έκανε μπάνιο στις φυσικές πισίνες και μικρούς καταρράκτες στο Πάπιγκο, συμμετείχε στα εγκαίνια της έκθεσης αντικειμένων από ξύλο και συλλογής μανιταριών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βίτσας, μανιτάρια που γεύθηκε κιόλας μαζί με άλλα τοπικά προϊόντα, ορισμένοι άντεξαν να χορεύουν μέχρι το πρωί στο φημισμένο πανηγύρι της Βίτσας του δεκαπενταύγουστου της Παναγίας και φυσικά όσοι συμμετείχαν στην αποστολή επέστρεψαν με το αναμνηστικό μπλουζάκι T-shirt «Η Ευρωπαϊκή Εκφραση στην επέκεινα χώρα», το οποίο δημιουργήσαμε γι» αυτήν την πρώτη διάβαση Βίκου. Για τους ανθρώπους της πόλης, για όσους δεν είναι μαθημένοι να περπατούν στη φύση, η διάβαση του Βίκου στα «αιώνια δάση» του Ζαγορίου, είναι ένα ατομικό κατόρθωμα και το ξεκίνημα μιας νέας ζωής, πλούσιας σε εμπειρίες, ανοχή και σεβασμό, σε ευρύτητα πνεύματος, μεγαθυμία και αλτρουισμό, σε ευεξία, ψυχική και σωματική υγεία. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΣΤΟ 4ο YOUTH ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΟΝΝΕΔ Η Ευρωπαϊκή Έκφραση συμμετείχε με περίπτερο στο φεστιβάλ που διοργάνωσε η ΟΝΝΕΔ σε 4 πόλεις της Ελλάδας, στις 24 Σεπτεμβρίου στη Λάρισα, 25-26 Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, 1 Οκτωβρίου στη Πάτρα και 2-3 Οκτωβρίου στην Αθήνα. Στο πλαίσιο του φεστιβάλ πραγματοποιήθηκαν δράσεις όπως συναυλίες, διαδραστικά δρώμενα, fun park, stand up comedy,

ΣΤΗΝ ΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Η Ευρωπαϊκή Έκφραση με εκπροσώπους της την Διονυσία Ρηγάτου & τη Ράνια Παπασταυροπούλου συμμετείχαν την Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010 στην τακτική συνέλευση του συμβουλίου μελών του ΕΣΥΝ, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Σώματος Ελληνίδων Προσκόπων. Τα θέματα που συζητήθηκαν αφορούσαν το τακτικό εκλογοαπολογιστικό συνέδριο ΕΣΥΝ 2010 (11ο συνέδριο), τον απολογισμό δραστηριοτήτων και τρέχοντα θέματα, την πολιτική για τη νεολαία (δομημένος διάλογος, συμμετοχή των νέων, εθελοντισμός, ανεργία, Τοπικά Συμβούλια Νέων και Καλλικράτης), το δομημένο Διάλογος του Ανανεωμένου Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Συνεργασίας στον Τομέα της Νεολαίας, το ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού 2011 και την ανεργία των νέων.

σης να παρουσιαστούν νέες δεσμεύσεις που θα προγραμματιστούν το τρέχον έτος. Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά (EAD) στοχεύει να δώσει στην ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών τη δυνατότητα για περισσότερη ευαισθητοποίηση και δέσμευση των πολιτών της σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά και τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση τους και να προωθήσει το διάλογο και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρ-

ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

ζωγραφική, ραδιοφωνικές εκπομπές βάσει θεματικών όπως τα ναρκωτικά, η μετανάστευση, η παιδεία, το περιβάλλον κ.α. Η Ευρωπαϊκή Έκφραση με τη συμμετοχή των εθελοντών της ενημέρωσε το πολυπληθές κοινό που επισκέφτηκε το φεστιβάλ για τις δράσεις της. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 78 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

Ο Θανάσης Γραμμένος και η Σταυρούλα Νικολινάκου έλαβαν μέρος στην ετήσια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου στις Βρυξέλλες στο πλαίσιο της καμπάνιας «Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά» της οποίας εθνικός συντονιστής για την Ελλάδα είναι η Ευρωπαϊκή Έκφραση. Στην εκδήλωση έλαβαν μέρος περισσότεροι από 100 συμμετέχοντες από όλα τα κράτη μέλη της Ευρώπης. Σκοπός της εκδήλωσης ήταν να παρουσιαστούν μια σειρά από δράσεις- δεσμεύσεις που διεξήχθησαν σε όλα τα κράτη μέλη κατά το προηγούμενο έτος που υλοποιούνταν η καμπάνια καθώς και επί-

κωτικά βασίζεται σε μια απλή ιδέα: δεδομένου ότι ένας τεράστιος αριθμός οργανώσεων και μεμονωμένων ατόμων συμμετέχουν στις προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση ναρκωτικών, κυρίως για τους νέους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να δεσμευτούν όλοι όσοι έχουν κάποιας μορφής επίσημη αρμοδιότητα, εξουσία λήψης αποφάσεων ή εντολή εκπροσώπησης ή ασκούν κοινωνική ή οικονομική εξουσία, να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση. Για περισσότερες πληροφορίες http://ec.europa.eu/ead/html/index. jsp?lang=5&sufix=el

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Δημοσιεύσεις στην Ευρωπαϊκή Εκφραση Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή την σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

✂

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

ΕΚΦΡΑΣΗ

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

Όνομα........................................................................................

Έτος ίδρυσης: 1989 Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα, τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό “Ευρωπαϊκή Έκφραση” Ετήσια Διετής 20 Ευρώ

ΔΕΛΤIΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΟΥ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

Τακτικός Συνδρομητής Δημόσιοι Οργανισμοί, Τράπεζες, Βιβλιοθήκες, ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες, Σύλλογοι Ευρώπη Άλλες ήπειροι Φοιτητής, σπουδαστής, στρατιώτης Συνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

35 Ευρώ

Επώνυμο.................................................................................... Διεύθυνση.................................................................................. Ταχ. Κώδικας............................................................................. Πόλη........................................................................................... Τηλέφωνο:.................................................................................

50 Ευρώ 25 Ευρώ 30 Ευρώ

100 Ευρώ 45 Ευρώ 55 Ευρώ

15 Ευρώ 50 Ευρώ

25 Ευρώ 90 Ευρώ

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης 9π.μ. - 5 μ.μ., με ταχυδρομική επιταγή, ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287)

E-mail:........................................................................................ Επάγγελμα:...............................................................................

Ημερομηνία Υπογραφή

Δελτίο Τύπου

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ευρωπαϊκή δράση προσιτή σε όλους Η πρόληψη της νεανικής εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά θα αποτελέσει το κύριο θέμα της ετήσιας εκδήλωσης της Ευρωπαϊκής Δράσης για τα Ναρκωτικά (EAD), η οποία θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 25 Ιουνίου 2010, στο κτήριο Charlemagne της Επιτροπής (Αίθουσα Lord Jenkins/170, rue de la Loi, 1049 Βρυξέλλες, στις 9:30 π.μ.), υπό την αιγίδα της Viviane Reding, αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά, μια πρωτοβουλία που εγκαινιάστηκε πέρυσι στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας των Ηνωμένων Εθνών κατά των Ναρκωτικών (26 Ιουνίου), στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους της χρήσης ναρκωτικών. Η ετήσια εκδήλωση συγκεντρώνει στις Βρυξέλλες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και επώνυμοι, οι οποίοι αναλαμβάνουν μια συγκεκριμένη δέσμευση για δράση κατά των ναρκωτικών στο δικό τους περιβάλλον. Οι συμμετέχοντες θα συζητήσουν προγράμματα ενημέρωσης του κοινού, και ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων, σχετικά με τους κινδύνους εμπλοκής σε παράνομες δραστηριότητες. Κατά την εκδήλωση της EAD, προσωπικότητες από τους χώρους του παγκόσμιου αθλητισμού, της ψυχαγωγίας και των μέσων ενημέρωσης θα μοιραστούν τις εμπειρίες τους πάνω στα ναρκωτικά και θα δεσμευτούν ενυπόγραφα να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση για την πρόληψη της εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά. Ο Ιταλός τραγουδιστής της ραπ Alessandro While θα παρουσιάσει ένα τραγούδι που έχει γράψει ειδικά για την περίσταση. Ο τραγουδιστής αποτελεί δραστήριο μέλος της εκστρατείας κατά των ναρκωτικών, αγωνιζόμενος να πείσει τους νέους από φτωχές γειτονιές της Ρώμης να μη γίνουν χρήστες. Ο Πολωνός δημοσιογράφος και πρώην χρήστης ναρκωτικών Max Cegielski, o Ρουμάνος πολλάκις πρωταθλητής Ευρώπης και κόσμου στη χειροπάλη Ion Vlad Oncescu, και ο Λουξεμβούργιος τραγουδιστής Daniel Depienne θα καταθέσουν επίσης τις δικές τους μαρτυρίες και θα υπογράψουν δεσμεύσεις για δράση. Χαιρετίζοντας την εκδήλωση και τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι υπογράφοντες της EAD, η Viviane Reding θα υπογραμμίσει σε βιντεομήνυμά της ότι «με έως και 2 εκατομμύρια προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι απαραίτητο να ευαισθητοποιήσουμε τα μέλη των ευάλωτων ομάδων, ειδικά τους νέους, για τους κινδύνους της χρήσης ναρκωτικών». Όπως τονίζει, «η ιδιότητα του Ευρωπαίου σημαίνει μια ζωή σε καθεστώς ελευθερίας, όμως η ελευθερία έχει το τίμημά της: ονομάζεται προσωπική ευθύνη. Η Ευρώπη λέει όχι στα ναρκωτικά και εσείς είστε οι πρεσβευτές που υποστηρίζετε αυτό το μήνυμα με θετικό πνεύμα, χωρίς ηθικολογίες, στιγματισμούς και δημιουργία ενοχών». Δώδεκα συμμετέχοντες θα υπογράψουν νέες δεσμεύσεις για την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων σε κοινότητες που διατρέχουν κίνδυνο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η Responsible Young Drivers (Υπεύθυνοι Νέοι Οδηγοί) από το Βέλγιο, η σχολή Ernst-Schering του Βερολίνου από τη Γερμανία, η Υπηρεσία πρόληψης εξαρτήσεων για τους εργαζομένους στους γαλλικούς σιδηροδρόμους SNCF, το Κέντρο Νεολαίας Sjakket από τη Δανία, και η Βρετανίδα Elizabeth Burton, καθηγήτρια και συγγραφέας του βιβλίου «Mum, Can You Lend Me Twenty Quid?», στο οποίο αφηγείται την ιστορία του γιου της, που πέθανε από χρήση ναρκωτικών τον Φεβρουάριο του 2004. Εκτός των παραπάνω, περυσινοί υπογράφοντες θα παρουσιάσουν τον απολογισμό τους σχετικά με τις δράσεις που ανέλαβαν τιμώντας τις δεσμεύσεις τους. Την εκδήλωση θα κλείσει ο Jonathan Faull, γενικός διευθυντής Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ιστορικό Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά, η οποία εγκαινιάστηκε στις 26 Ιουνίου 2009 (Παγκόσμια Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών κατά των Ναρκωτικών) από τη Γενική Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δικαιοσύνη, την Ελευθερία και την Ασφάλεια, παρέχει μια πλατφόρμα (ιστότοπος της EAD) και δυνατότητες δικτύωσης (εθνικές εκδηλώσεις της EAD) σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη της ΕΕ, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει το κοινό, και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, αναφορικά με τα ναρκωτικά. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, σχεδόν 700 δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, ενώσεις και ιδιώτες από ολόκληρη την ΕΕ έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για να περιληφθούν στους υπογράφοντες της EAD – και ο αριθμός τους μεγαλώνει ημέρα με την ημέρα. Η Ιταλία, η Πολωνία και η Ρουμανία αποτελούν μέχρι στιγμής τις πιο δραστήριες μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Η EAD υλοποιεί έναν από τους στόχους του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για τα Ναρκωτικά 20092012, που αποσκοπεί στην ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας στον τομέα των ναρκωτικών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, ώστε οι πολιτικές για τα ναρκωτικά να αποκτήσουν σημασία για τους επαγγελματίες του τομέα και την κοινωνία των πολιτών, παρέχοντάς τους συγχρόνως τη δυνατότητα να συμβάλουν στη διαμόρφωσή τους. Η EAD θεμελιώνεται στις εθελοντικές δεσμεύσεις επαγγελματιών, ιδιωτών, ενώσεων και φορέων για δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού για τα ναρκωτικά σε τοπικό επίπεδο. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την EAD, παρακαλούμε επισκεφθείτε το www.action-drugs.eu ή επικοινωνήστε με το info@action-drugs.eu

Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) / Eurostat • Τάσεις και χαρακτηριστικά των προβλημάτων από τη χρήση ναρκωτικών ανά χώρα (περιλαμβανομένης της χρήσης ναρκωτικών από νέους) • Νέοι και ναρκωτικά • Στατιστικό δελτίο 2009: Νεολαία και μαθητικός πληθυσμός • Εξέλιξη της εγκληματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση / Σύνδεσμοι για εθνικές στατιστικές υπηρεσίες

Ακυρώθηκε η πτήση σας; Τα δικαιώματα

Είχε καθυστέρηση ή ακυρώθηκε η πτήση σας; Χάσατε τις αποσκευές σας; Σας απαγόρευσαν να επιβιβαστείτε;

επιβατών

Οι αερομεταφορείς έχουν νομική υποχρέωση να σας ενημερώνουν σχετικά με

των

στη διάθεσή σας

τα δικαιώματά σας ως επιβάτη και το πού μπορείτε να υποβάλλετε τα παράπονά σας Αντιμετωπίσατε ποτέ κάποιο από αυτά τα προβλήματα; Η νομοθεσία της ΕΕ προστατεύει τα συμφέροντά σας για τα ταξίδια σας εντός Ευρώπης

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση

ec.europa.eu/passenger-rights ή στο Europe Direct

00 800 6 7 8 9 10 11*

* Ορισμένες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στους αριθμούς 00 800 ή μπορεί να χρεώνουν την κλήση.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ