European Expression - Issue 80 by European Expression

Section 0

Patients’Rights

D y

Graphic Design: Emiliana Colucci, Fabio Salamida

European

18 April

European

Patients’ Rights

Day

PATIENTS’ RIGHTS HAVE NO BORDERS W I T H T H E PAT R O N A G E O F

European Economic and Social Committee

WITH THE SUPPORT OF

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ E Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α

Ε Κ Δ Ο Σ Η

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ

Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ

έτος ιδρυσης: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 22 • ΤΕΥΧΟΣ 80 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ: "ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗΘΕΣΜΟΙ", Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Ομήρου 54 - Αθήνα - 106 72 Τηλ.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr ΚωδικΟς εντύπου: 1413 ΕΚΔΟΤΗΣ- ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Νίκος Γιαννής ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: Ελένη Κατσαμπούκα ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Κατερίνα Ανδρωνά Στο τεύχος αυτό συνεργάστηκαν:

Λυκούργος Αρεταίος Διονύσης Γουσέτης Λιάνα Γούτα Αθανάσιος Γραμμένος Ντίνα Καρύδη Δημήτριος Κορμάς Μαρία Λιανού Γιώργος Λιγνός Σταύρος Τσέτσης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ» ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ: iForce Communications Α.Ε.

44Eισαγωγικό σημείωμα.................................................................................................................5 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ 44Ελλάδα: Ένα κράτος – μέλος 30 χρόνων στο χείλος του γκρεμού!...................................6 Της Λιάνας Γούτα 44Andrea Palladio και Αντώνης Βασιλάκης (Aliense): Μια συνάντηση δημιουργίας στη Βενετία στα τέλη του 16ου αιώνα..............................................................8 Του Σταύρου Τσέτση 44Greece after the crisis: more or less European?................................................................. 12 44Του Αθ. Γραμμένου

44Αναζητώντας το νήμα της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας................................................. 14 Του Γιώργου Λιγνού 44Το 1821 και εμείς...................................................................................................................... 17 Του Διονύση Γουσέτη 44Συνέντευξη με τον Θάνο Βερέμη......................................................................................... 19 Συνέντευξη από τους Ν. Γιαννή, Γ. Λιγνό και Ντ. Καρύδη ΓΝΩΜΕΣ 44Πώς θα αποκατασταθεί η ηρεμία στην ΕΕ.......................................................................... 26 Του Φελίπε Γκονζάλες 44Οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ απάντηση στην κρίση. Πρώτα βήματα προς την ορθή κατεύθυνση;...................................................................... 28

44Illegal economic immigration in Greece. Is it really a national matter?....................... 30 Της Μαρίας Λιανού 44Μια διαφορετική προσέγγιση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στη βάση της συνεισφοράς στην οικονομική ανάπτυξη........................................................................... 32 Του Δημήτριου Κορμά

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ 44Τι τρέχει στην Ευρώπη............................................................................................................ 35

44Το Αμαλίειο Οικοτροφείο ..................................................................................................... 37 Του Λυκούργου Αρεταίου 44ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ . ................................................................................................ 42

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 44Λαδή Στέλλα - Νταλάκου Βασιλική: Ανάλυση Δημόσιας Πολιτικής............................. 45

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 79 • 4ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010

c o n t en t s

vropaiki EKraSsi E

q u a r t e r l y e d i t i o n o n e u r o pean iss u es

F i r s t P u b l is h e d : 1 9 8 9 • I S S N : 1 1 0 5 - 8 1 3 7 • E URO 5 • Y E A R 2 2 • VOL . 8 0 • J an u a r y - fe b r u a r y - m a r c h 2 0 1 1 PROPRIETOR - EDITION:

"European Society, Politics, Ex-

pression, Institutions", non Profit Making Company 54 Omirou St., Athens 106 72 Tel.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr EDITOR - PUBLISHER BY LAW: Nicos Yannis PUBLISHING DIRECTOR: Eleni Katsampouka DIRECTION: Katerina Androna CONTRIBUTORS:

Lycourgos Areteos Dionysis Gousetis Liana Gouta Thanasis Grammenos Ntina Karydi Dimitrios Kormas Maria Lianou Giorgos Lignos Stavros Tsetis TECHNICAL ADVISOR: Hliea

44Εditorial.........................................................................................................................................5 EUROPEAN IDENTITY – GREEK IDENTITY

44Greece: A state – member of 30 years on the edge of a cliff!... . .........................................6 Liana Gouta 44Andrea Palladio and Antonis Vasilakis(Aliense): A meating of creation in Venice at the end of the 16th century........................................................................................................8 Stavros Tsetsis

44Greece after the crisis: more or less European?................................................................. 12 Ath. Grammenos 44In search of a thread: Our European identity .................................................................... 14 Giorgos Lignos 441821 and us .............................................................................................................................. 17 Dionisis Gousetis 44Interview with Thanos Veremis ........................................................................................... 19 Interview taken by N. Yiannis, G. Lignos and Nt. Karydi OPINIONS 44How to restore calm in the EU.............................................................................................. 26 Felipe González 44The economic governance of the EU as a response to the crisis: First steps in the right direction?.......................................................................................... 28 Maria Lianou

44Illegal economic immigration in Greece. Is it really a national matter?....................... 30 Maria Lianou 44A different approach to European defense industry on the basis of its contribution to economic development . ................................................................. 32 Dimitrios Kormas

PERMANENT COLUMNS 44What's going in Europe........................................................................................................... 35

44Amalieo Ecotrofeo................................................................................................................... 37 By Lycourgos Aretaios 44EUROPEAN EXPRESSION NEWS .................................................................................... 42

BOOK PRESENATION PUBLIC RELATIONS iForce Communications SA

44Ladi Stella - Dalackou Vasiliki: Public Policy Analysis...................................................... 45 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

E D I TOR I A L

Το «και μαζί και μόνοι» τελείωσε.

Ήλθε η ώρα των αποφάσεων

ρχονται στιγμές που πρέπει να αποφασίσεις, χωρίς το πολυτελές δικαίωμα οποιασδήποτε αναβολής. Όπως κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα μεγάλο πρόβλημα που εγκυμονεί έναν τεράστιο κίνδυνο, το μόνο που δεν χωράει είναι η διστακτικότητα, η αμφιθυμία, το «βλέπουμε και κάνουμε», το να είσαι «και παπάς και ζευγάς». Ανάμεσα λοιπόν στο Ευρώ και στη δραχμή, η επιλογή μας είναι σαφής. Άρα, αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να «τραβήξουμε τις συνέπειες» του κοινού νομίσματος μέχρι τέλους. Υπό το φως της πτώσης του τείχους του Βερολίνου και της λήξης του διπολικού κόσμου, της γερμανικής ενοποίησης και του σχεδίου της ενιαίας αγοράς, αποφασίσαμε το 1991 στο Μάαστριχτ την υιοθέτηση ενός κοινού νομίσματος, ως πρώτο στάδιο μιας πολιτικής ενοποίησης, που μέχρι σήμερα όμως δεν έχει έλθει. Ένα κοινό νόμισμα και μια ενιαία αγορά, χωρίς μια κοινή φορολογική και δημοσιονομική πολιτική, μια κοινή μακροοικονομική πολιτική και μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας, δεν μπορεί να υπάρξουν επί μακρόν. Σήμερα, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και κάθε κράτος – μέλος ξεχωριστά, ακόμη και το πιο ισχυρό, είναι ανίσχυρα ως προς το μέγεθος της πρόκλησης. Επομένως αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι ένα συγκροτημένο σχέδιο για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης στο σύνολο της, ένα νέο ευρωπαϊκό όραμα για τον κόσμο κι αυτό δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη. Μόνον έτσι έχει πιθανότητα η Ευρώπη να διεκδικήσει έναν από τους πρώτους ρόλους παγκοσμίως και να διατηρήσει και ενισχύσει τις ευρωπαϊκές αξίες και τις επιμέρους εθνικές ταυτότητες. Στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία που θα δημιουργηθεί, η Ελλάδα θα πρέπει να βρει τον τρόπο, για τρίτη φορά 30 χρόνια μετά την ένταξη και 10 χρόνια μετά το Ευρώ, να είναι μέσα, παρά την αντιξοότητα της στιγμής, ή ίσως χάριν αυτής, προβαίνοντας στις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις όσο τολμηρές κι αν είναι, ανεξαρτήτως αν αυτές είναι επιβαλλόμενες υποχρεώσεις έναντι ενός αξιοπρεπούς προσωρινού δανεισμού. Τα «εθνικά επαγγέλματα» με πρώτο αυτό του πολιτικού των κρατών μελών της ΕΕ και των παρατρεχάμενων του, αλλά φυσικά και αυτά της δημόσιας γραφειοκρατίας, του επαγγελματία συνδικαλιστή, του διαπλεκόμενου εργολάβου και προμηθευτή, ακόμη και του μέρους εκείνου της ακαδημαϊκής και πνευματικής κοινότητας που είναι σε εθνικά διατεταγμένη ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

υπηρεσία παρά την επιστημονική του αποστολή, δεν μπορούν, εκτός εξαιρέσεων, να εκφέρουν έναν λόγο που βλέπει στο κοινό ευρωπαϊκό μέλλον, που στοχεύει στην υπερβατική όσο και πραγματική αντιμετώπιση του προβλήματος. Είναι καταδικασμένοι να δίνουν μια μάχη οπισθοφυλακής, προάσπισης των συμφερόντων της συντεχνίας, εγκλωβισμένοι σε έναν μικρόκοσμο που καταρρέει ταχύτατα. Τη στιγμή που το ποιοτικό άλμα είναι περισσότερο ώριμο από ποτέ, που οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι επιθυμούν έναν κοινό βηματισμό, οι πολιτικοί διαγωνίζονται σε λαϊκισμό και εξεγείρουν τα αισθήματα εθνικιστικής αναδίπλωσης έναντι της επανεκλογής των. Με λίγα λόγια, εκείνοι που βλέπουν τη θέση τους να υπονομεύεται στα βαθειά νερά του ευρωπαϊκού και διεθνούς ανταγωνισμού, της ελεύθερης ανοιχτής κοινωνίας, θα παραμείνουν μέχρι το αναπόφευκτο τέλος πατριώτες του γλυκού νερού ή πάντως θα επιχειρήσουν ν’ ανέβουν στο τρένο όταν όλα θα έχουν κριθεί. Η Ελλάδα δεν αποτελεί μόνη της το πρόβλημα, είναι μέρος ενός γενικότερου και μεγάλου προβλήματος. Φυσικά πρέπει να ελεγχθούν οι δημόσιες δαπάνες, τα ελλείμματα και το χρέος, να καμφθεί η διαφθορά, η φοροδιαφυγή, η σπατάλη. Αυτό όμως δεν αρκεί για να καλυφθεί το χάσμα ανταγωνιστικότητας μεταξύ του βορρά και του νότου της Ευρώπης που το Ευρώ διεύρυνε. Η λύση του προβλήματος δεν μπορεί να αναζητηθεί αλλού απ’ όπου και μόνον αυτή μπορεί να δοθεί, δηλαδή στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και με έναν δημοκρατικά ψηφισμένο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ικανό προϋπολογισμό. Η πολιτική ένωση δεν μπορεί παρά να είναι μια μορφή ομοσπονδίας, μια δημοκρατία δημοκρατιών, μια ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η στενή ερμηνεία της εθνικής κυριαρχίας δεν είναι η λύση, είναι το πρόβλημα, όχι μόνον όσον αφορά την οικονομία, αλλά τελικώς για την ανανέωση του δυναμισμού και την επίτευξη της συμπληρωματικότητας των ευρωπαϊκών εθνών στο απαιτητικό και πολύπλοκο νέο πλανητικό περιβάλλον. Η αραβική εξέγερση, η κλιματική αλλαγή, το περιβαλλοντικό κατεπείγον, το μεταναστευτικό ζήτημα, η ενεργειακή τροφοδοσία και το πρόβλημα του νερού, οι νέες απειλές, η οικονομική κρίση, ανοίγουν διάπλατα την πόρτα στη νέα ενωμένη Ευρώπη. Αυτό που χρειάζεται είναι η πολιτική βούληση. Η κοινωνία πολιτών έμπρακτα τη διαθέτει, η πολιτική ηγεσία; Όσο συντομότερα τόσο καλύτερα. Νίκος Γιαννής

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Ελλάδα: Ένα κράτος-μέλος 30 χρόνων στο χείλος του γκρεμού!…

Της Λιάνας Γούτα*

χρόνια πέρασαν από το σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Ένα σύνθημα που μας ταλαιπώρησε αρκετά, δημιούργησε εντάσεις, πάθη και εντυπώσεις, ωστόσο έθρεψε τις αριστερίστικες φιλαρέσκειες μας, χάιδεψε αυτιά και εξυπηρέτησε τα εσωτερικά πολιτικά ζητούμενα της εποχής. Ευτυχώς, επρόκειτο μόνο για σύνθημα, που στην ουσία δε σήμαινε τίποτα περισσότερο. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η ψυχραιμία επικράτησε και τα πλακάτ με το σύνθημα «Έξω από την ΕΟΚ» ακούμπησαν στην άκρη, καθώς άρχισε να γίνεται αντιληπτό, ότι πέρα από τις ιδεολογικοπολιτικές αντιρρήσεις, η είσοδος μας ως 10ο μέλος της τότε ΕΟΚ, σήμανε πολύ σύντομα το άνοιγμα της κάνουλας του ευρωπαϊκού χρήματος που άρχισε να εισρέει απλόχερα στα ελληνικά ταμεία, από τα Ταμεία του Ελληνικού Δημοσίου μέχρι και τις τσέπες του αγρότη της πιο απομακρυσμένης ακριτικής περιοχής, ξεχασμένου ως τότε από το ελληνικό κράτος, τιμούμενος όμως πλέον από τον νέο όρο της ΕΟΚ, την «επιδότηση» που προοριζόταν γι αυτόν και την παραγωγή του. * Χημικός μηχανικός που εργάζεται επί σειρά ετών στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Έχει διατελέσει Επιστημονική Σύμβουλος σε θέματα Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ το 2007 ήταν υποψήφια βουλευτής με τη ΝΔ στην Α’ Θεσσαλονίκης. Διετέλεσε αναπληρώτρια Γραμματέας Περιβάλλοντος της ΝΔ και τον Φεβρουάριο του 2010 ορίσθηκε Πρόεδρος Παραρτήματος Θεσσαλονίκης του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής.

χρόνια μετά όμως, φοβάμαι πως πραγματικά «δε πήραμε είδηση» για το τί ευκαιρίες ανοίγονταν μπροστά μας με τη συμμετοχή μας σε αυτή τη μεγάλη και δυνατή ευρωπαϊκή οικογένεια. Η πρώτη και πιο προφανής ευκαιρία ήταν η οικονομική ενίσχυση που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις χώρες μέλη που το έχουν ανάγκη, με έναν κυρίαρχο σκοπό: την σύγκλιση όλων των περιφερειών της Ευρώπης και την εξάλειψη των ανισοτήτων στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών, ως προϋπόθεση για κοινωνική συνοχή μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ. Αυτή η κεντρική ιδέα που καθορίζει όλη την πολιτική της Περιφερειακής Ανάπτυξης και τελικά την κατανομή της χρηματοδότησης προς τα κράτη μέλη, είναι το επιστέγασμα της αρχής της Αλληλεγγύης που χαρακτηρίζει την ύπαρξη και λειτουργία της ΕΕ από το ξεκίνημά της. Οι πλούσιες χώρες συνεισφέρουν στο κοινό ταμείο και όλοι μαζί συνδράμουν στην ανάπτυξη των πιο αδύναμων χωρών, με τελικό στόχο όλες οι περιφέρειες να φτάσουν στο ίδιο οικονομικό και αναπτυξιακό επίπεδο και στην ίδια ευημερία για τον πολίτη. Η Ελλάδα, στο ξεκίνημά της, ήταν ένας από τους πιο αδύναμους κρίκους, με μεγάλη απόσταση από τον κοινοτικό μέσο όρο και μεγάλες ανάγκες ανάπτυξης. Έτσι, έκανε χρήση των τεράστιων ποσών που της δίνονται όλα αυτά τα χρόνια ξεκινώντας από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, συνεχίζοντας με το 1ο, το 2ο και 3ο ΚΠΣ και τώρα με το ΕΣΠΑ. Η δεύτερη και ίσως σημαντικότερη,

αν και όχι τόσο προφανής, ήταν η ευκαιρία μας να αλλάξουμε ως χώρα και ως πολίτες, προσαρμόζοντας τις δομές μας, την οργάνωση, την αποτελεσματικότητά μας, προσλαμβάνοντας έτοιμη, συμπυκνωμένη εμπειρία από τις χώρες που ευημερούν, προκειμένου κι εμείς να γίνουμε μια σύγχρονη, μοντέρνα ευρωπαϊκή χώρα που υπηρετεί, σέβεται και βοηθάει τον πολίτη στην καθημερινότητά του, που αναπτύσσεται, που καινοτομεί, που πρωτοπορεί. Τί κάναμε από όλα αυτά; Τίποτα, δυστυχώς!

ήμερα, 30 χρόνια μετά, και ενώ η Ευρωπαϊκή Οικογένεια μεγάλωσε κατά πολύ και από τα 10 κράτη μέλη έφτασε στα 27, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ με τεράστια προβλήματα, παρόλα αυτά, η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ο αδύναμος κρίκος. Και μάλιστα ο πιο αδύναμος κρίκος από όλες τις 27 χώρες, με σοβαρά προβλήματα επιβίωσης, με ερωτηματικά που αφορούν τη συνέχιση και τους όρους συμμετοχής της στην ευρωπαϊκή οικογένεια, με μια φήμη που καταρρακώθηκε τα τελευταία δυο χρόνια, αν και τα αγκάθια στην εικόνα μας, είναι πολλά και διαπιστωμένα εδώ και χρόνια. Η τελευταία κρίση μας έδωσε απλώς το τελειωτικό χτύπημα. Χάσαμε λοιπόν την ευκαιρία της σύγκλισης και της συνοχής με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και περιφέρειες, μέσα από τα χρηματοδοτικά προγράμματα. Μετά από 30 χρόνια συνεχούς και απλόχερης χρηματοδότησης, δεν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ καταφέραμε να φτάσουμε στον κοινοτικό μέσο όρο. Είναι χαρακτηριστική η διαστρέβλωση του θέματος και η επικοινωνιακή διαχείριση που γινόταν στη χώρα μας από όλο το πολιτικό και δημοσιογραφικό δυναμικό. Πανηγυρίζαμε πάντα για το ύψος του ποσού που καταφέρναμε να δεσμεύσουμε στην αρχή κάθε χρηματοδοτικής περιόδου, λες και αυτό ήταν το ζητούμενο. Κανείς δεν μας μίλησε για το γεγονός πως 30 χρόνια μετά την ένταξή μας, συνεχίζουμε ακόμα να παίρνουμε πάνω από €20δις, δεν είναι επιτυχία, αλλά αντιθέτως δείχνει την παταγώδη αποτυχία μας ως χώρα, αφού δεν καταφέραμε να μπούμε στο κλαμπ των ισχυρών και πιο ανεπτυγμένων χωρών της ΕΕ, και αντιθέτως εξακολουθούμε να είμαστε σε τέτοιο χαμηλό οικονομικό και βιοτικό επίπεδο, που ακόμα μας δίνονται γενναίες ενισχύσεις, μήπως και αυτήν τη φορά τα καταφέρουμε καλύτερα. Η σημερινή μάλιστα πορεία του ΕΣΠΑ, δείχνει ότι «μυαλό δε βάλαμε», και τίποτα δεν άλλαξε. Θα τρέχουμε πάλι τελευταία στιγμή και λίγο πριν λήξουν οι προθεσμίες να εκλιπαρούμε για παρατάσεις, για να μην χάσουμε τα χρήματα που προοριζόταν για μας. Αλλά ακόμα κι αυτά που καταφέρνουμε να πάρουμε, τα λαμβάνουμε με εισπρακτική και καταναλωτική λογική και καθόλου αναπτυξιακή. Θυμάμαι πριν από αρκετά χρόνια σε ένα μικρό παρκάκι της Θεσσαλονίκης, 10 επί 10 μ περίπου, με έναν ανδριάντα στη μέση και λίγο πράσινο τριγύρω, μια τεράστια πινακίδα της ΕΕ να δηλώνει μεγαλόστομα ότι σε αυτό το παρκάκι των 100τμ. δόθηκαν χρήματα της ΕΈ για την πλακόστρωσή του, από ένα πρόγραμμα με τον βαρυσήμαντο τίτλο «Καταπολέμηση της Ανεργίας»! Βεβαίως όταν τελείωσε η πλακόστρωση η ανεργία επανήλθε εκεί όπου ήταν πριν το στήσιμο της μεγαλεπίβολης πινακίδας και το επίπεδο ανάπτυξης της περιοχής δεν είχε κάνει ούτε βήμα μπροστά, ως όφειλε! Γιατί το πρόβλημα ήταν πως η απορΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ρόφηση των κονδυλίων δεν γινόταν με προγραμματισμό, με στόχο, με όραμα, με προοπτική. Γιατί ως χώρα δεν είχαμε για στόχο αυτή η οικονομική βοήθεια να πιάσει τόπο και να δώσει ανάπτυξη, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, να κάνει την οικονομία μας ισχυρή, πλούσια και βιώσιμη, έτσι ώστε κάποια στιγμή να μην έχουμε ανάγκη από άλλη χρηματοδότηση.

έρα όμως από αυτήν την ευκαιρία, χάσαμε και τη δεύτερη και ίσως σημαντικότερη. Δεν εκσυγχρονιστήκαμε, δε κάναμε μεταρρυθμίσεις, δεν αλλάξαμε δομές, ιδέες και αντιλήψεις. Η ευθύνη μοιράζεται σε όλους….: Ο Έλληνας πολίτης δεν γνωρίζει τί συμβαίνει στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο και ούτε πολυενδιαφέρεται να μάθει. Δεν συνειδητοποιεί πόσο σημαντικές και κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται για τη δική του ζωή και καθημερινότητα, ούτε και πόσο η Ελλάδα θα μπορούσε να τις επηρεάσει προς όφελός του, είτε μέσω της κυβέρνησης είτε μέσω της συμμετοχής των ευρωβουλευτών μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είτε μέσω των λοιπών συμμετοχών μας σε όργανα και σε επιτροπές. Τα ΜΜΕ δε κάνουν τον κόπο να ασχοληθούν με τα όσα συμβαίνουν στην καρδιά της ΕΕ και τα οποία μας αφορούν, παρά μόνο όταν υπάρχει κάποια πρωθυπουργική επίσκεψη και συνάντηση. Αλλά και οι Έλληνες πολιτικοί, ελάχιστα ασχολούνται με όσα συμβαίνουν στην ΕΕ, παρόλο που εκεί αποφασίζονται και καθορίζονται οι πολιτικές και η νομοθεσία για όλες τις 27 χώρες. Παρόλο που δεν γίνεται να νομοθετείς στην ελληνική Βουλή, αν δεν γνωρίζεις τι συμβαίνει και τι σχεδιάζεται στην ΕΕ για το ίδιο θέμα. Ο χρόνος και το ενδιαφέρον αναλώνεται στα εγχώρια πολιτικά δρώμενα και ελάχιστα ή καθόλου στα ευρωπαϊκά. Ωστόσο η ευρωπαϊκή

νομοθεσία που ετοιμάζεται μέσα από μια μακρά τεχνοκρατική διαδικασία και με χρονοβόρες δημοκρατικές πολιτικές ζυμώσεις, αποτελούν απόσταγμα εμπειρίας, γνώσης, πολιτικής βούλησης, ακόμα και συμβιβασμών μεταξύ των κρατών μελών, με έναν όμως στόχο, να πάνε έστω κι ένα βήμα μπροστά τα πράγματα. Αυτήν τη νομοθεσία θα έπρεπε να τη βλέπουμε ως μεταρρυθμιστικό εργαλείο, το οποίο να αξιοποιούμε το ταχύτερο δυνατό και όχι να προσπαθούμε να «παίζουμε καθυστερήσεις», με συνεχείς παρατάσεις και ελιγμούς.

ευθύνη μοιράζεται λοιπόν σε όλους. Η Ελλάδα δεν συνειδητοποίησε ποτέ το πλεονέκτημα της να αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μέλη της ΕΕ. Δεν αξιοποίησε το πλεονέκτημά της να μπει και να παραμείνει στο…Top 10! Αντιθέτως, σε όλες τις έρευνες, σε όλες τις στατιστικές, κερδίζει κανείς χρόνο ανάγνωσης αν ξεκινήσει να αναζητά την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης. Γιατί η συνήθης κατάταξή μας σε όλους τους τομείς, είναι κάπου προς το τέλος. Απογοητευτικό και αποκαρδιωτικό. Μέσα από τη σημερινή κρίση, δεν έχουμε άλλο τρόπο από το να τα δούμε όλα από την αρχή και εκ του μηδενός. Η θέση μας στην ΕΕ πρέπει να επαναπροσδιοριστεί κατ’ αρχήν από εμάς τους ίδιους, πολίτες και πολιτικούς. Έχουμε πολλά να μάθουμε και να κερδίσουμε αν κάνουμε τη συμμετοχή μας ουσιαστική και αν διεκδικήσουμε ενεργό ρόλο, ισότιμου εταίρου που δεν βρίσκεται στην ευρωπαϊκή οικογένεια με στόχο να απομυζεί και να ξεγελά, αλλά βρίσκεται ως ισότιμος εταίρος, όχι μόνο για να παίρνει αλλά και για να δίνει, συντονισμένος με τους ευρωπαϊκούς στόχους της ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής και συντονισμένος με τις διαδικασίες και τις αρχές λειτουργίας της μεγάλης αυτής οικογένειας.

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Andrea Palladio & Αντώνιος Βασιλάκης (Aliense) Μια συνάντηση δημιουργίας στη Βενετία, στα τέλη του 16ου αιώνα

Tου Σταύρου Χρ. Τσέτση, Αρχιτέκτονα – Πολεοδόμου, IUA Venezia

Venetia quasi alterum Byzantium (*)

Βενετία, γράφει ο Giorgio Ravegnani στο βιβλίο του «Bisanzio e Venezia» -επιχειρώντας να ανα-

χισε να υποχωρεί, σταδιακά εγκαθιδρύθηκε μια άλλη, πάντοτε όμως στενή σχέση, προορισμένη να διαρκέσει, σε διαφορετικές μορφές. Η Βενε-

λύσει το πλέγμα των πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών της σχέσεων με τη μητέρα πόλη της βυζαντινής αυτοκρατορίας- «γεννιέται βυζαντινή στον VI αιώνα και ως τέτοια παραμένει στον ύστερο Μεσαίωνα, τουλάχιστον έως τον ΙΧ αιώνα». Όταν η πολιτική υποταγή της άρ-

τία από τον 12ο αιώνα, ακολουθώντας την ισχυρή εμπορική της προδιάθεση, προσανατολίστηκε ανατολικά και επιβεβαιώθηκε για αιώνες ως μεσογειακή δύναμη, ως ενδιάμεσος σταθμός των δύο κόσμων: Ανατολής και Δύσης

(*) Χαρακτηρισμός του Βησσαρίωνα για τη Βενετία.

πόλη της Λιμνοθάλασσας αντλεί ευρέως οφέλη από την προνομιακή σχέση με το

Βυζάντιο (Maurizio Zorzi), όχι μόνον από τα εμπορικά προνόμια που της αποδίδονται. Από το Βυζάντιο, φθάνουν πρότυπα οργάνωσης και κοινωνικής ζωής, αφού «… σε κάθε τομέα της τέχνης και της βιομηχανίας, οι Βυζαντινοί, κληρονόμοι των κλασσικών γνώσεων, διαπρέπουν… «Στο Βυζάντιο εμπνέονται η αρχιτεκτονική και οι τέχνες…» (Maurizio Zorzi). Το Βυζάντιο είναι δάσκαλος στην τεχνολογία, από τη ναυπηγική, έως τα όπλα. Κι όπως τονίζουν οι Sergio Bettini και Giandomenico Romanelli ο πρώτος επιμελήθηκε την μεγάλη έκθεση του 1974, με θέμα: Βενετία και Βυζάντιο -«… άλλοτε οικειοποιούμενη ακέραιη την ιδανική κληρονομιά του και άλλοτε αντιδρώντας προς αυτή, με ένα είδος πολύπλοκης και ενδιαφέρουσας άρνησης…».

ιστορία της σχέσης με τη Βενετία, δεν τελειώνει με την πτώση του Βυζαντίου - την εκχριστιανισμένη και εξελληνισμένη Ρωμαϊκή ανατολική αυτοκρατορία με έδρα την Κωνσταντινούπολη. (Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ). Η οποία εκτυλίΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ χθηκε αντίστροφα για ορισμένες εδαφικές ενότητες του, με επιτελικό ενδιαφέρον για τα συμφέροντα της Γαληνοτάτης. Πολλά στοιχεία του Βυζαντίου συνεχίζουν να επιβιώνουν στη Βενετία. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο αρκετοί κατατρεγμένοι Έλληνες μετά την Άλωση, οι οποίοι θα εισφέρουν αποφασιστικά στην αφύπνιση του ενδιαφέροντος για την κλασσική παιδεία, που έχει αρχίσει ήδη να συντελείται. Δημιουργείται με τον χρόνο μια ανθηρή κοινότητα, αναγνωρισμένη από τις ενετικές αρχές, με ισχυρή παρουσία.

Αντώνιος Βασιλάκης ο επιλεγόμενος Aliense: Μια ξεχωριστή παρουσία στην «Arte Venexiana» της Αναγέννησης

την Ανασσα της Αδριατικής, σε ένα κλίμα που προαναφέρθηκε, φθάνει και εγκαθίσταται ο γεννημένος στη Μήλο Αντώνιος Βασιλάκης (1556-1629) με τα δύο του αδέρφια, μετά την απώλεια του πατέρα τους. Ο δεκαπεντάχρονος Βασιλάκης, με μεγάλη κλίση στη ζωγραφική, εγγράφεται για τρία χρόνια στη Σχολή του φημισμένου Paolo Veronese, ο οποίος σύμφωνα με τον βιογράφο του διακεκριμένου Μήλιου και μαθητή του Carlo Ridolfi, τον φθόνησε και τον έδιωξε. Αργότερα συνεργάστηκε με τον άλλο κορυφαίο ζωγράφο της εποχής του, τον Tintoretto. Στη συνέχεια, δημιούργησε τη δική του Σχολή, την Scuola dell Aliense, προσωνύμιο που του αποδόθηκε λόγω της ξένης – ελληνικής - καταγωγής (από το λατινικό alienus = ξένος). Υπήρξε μέλος από το 1584 της Ελληνικής αδελφότητας της Βενετίας και της αδελφότητος των Βενετών ζωγράΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

φων και αργότερα «gastaldo» αυτής της συντεχνίας. Ο Aliense είχε μια μοναδική εξέλιξη στη Βενετσιάνικη Αναγέννηση. Ο Marco Boschini στο βιβλίο του “Ricche Miniere della Pittura Veneziana” (1674), τον κατατάσσει ανάμεσα στους μεγαλύτερους ζωγράφους της εποχής του: Palma il Giovane, Leonardo Corona, Andrea Vicentino, Sante Peranda, Antonio Aliense, Pietro Malombra και Girolamo Pilotto – συγκρινόμενος για ορισμένους, μόνον με τον Palma il Giovane. Η αποκατάσταση του Palazzo Ducale από την πυρκαγιά που αποτέφρωσε σημαντικό μέρος του Παλατιού των Δόγηδων το 1577 - είχε εξεταστεί και απορριφθεί η πρόταση του Palladio για πλήρη κατεδάφιση και οικοδόμηση ενός νέου κτιριακού συγκροτήματος - του έδωσε τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει τη δημιουργικότητα του: Κλήθηκε ως ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς, να φιλοτεχνήσει έναν μεγάλο αριθμό έργων - (από τα περισσότερα) σε σχέση με τους συναδέλφους του, - πλάι στον Tiziano, Longo, Montemezzano, Veronese, Tintoretto, Palma il Giovane, για να αναφερθούν οι χαρακτηριστικότεροι. Ο Βασιλάκης εργάστηκε, και έργα του κοσμούν και σήμερα τις μεγαλοπρεπέστερες εκκλησίες και μοναστηριακά συγκροτήματα της Βενετίας: Άγιος Μάρκος, Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων, San Zaccaria, San Giovanni e Paolo, San Marziale, San Vitale, San Giorgio Maggiore, Le Zitelle, San Francesco della Vigna, Angelo Raffaele, San Giovanni Elemosinario, San Pietro di Castello, San Teodoro και το συγκρότημα Seminario Patriarcale, του αρχιτέκτονα Baltassare Longhena. Έργα του βρίσκονται επίσης και στο Museo Civico Correr και στο Palazzo Loredan. Εντυπωσιακή είναι και η παραγωγή

του και εκτός Βενετίας. Νωπογραφίες και διακόσμηση στην έπαυλη Noventa Vicentina, στην Padova, στο Treviso, στον Duomo di Salo, στο San Pietro di Perugia, στο Belluno. Πίνακες του βρίσκονται στην Πινακοθήκη Uffici στη Φλωρεντία. Εκτός Ιταλίας διασώζονται έργα του στο Μουσείο Εικαστικών Τεχνών της Βουδαπέστης και στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου (βλ. εργογραφία της κας Εργίνας Ξυδού), αλλά και στη Ρωσία, όπου μεταφέρθηκαν μετά την κατάλυση του ενετικού κράτους, από τον Ναπολέοντα (Σίμος Συμεωνίδης).

Ο Andrea Palladio και οι καταβολές του θεωρητικού του υπόβαθρου

Palladio (1508 – 1580) – προσωνύμιο που προέρχεται από τη Θεά της Σοφίας Παλλάδα Αθήνα - γεννήθηκε στην Padova. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αndrea di Piero και έμελλε να είναι ένας από τους αρχιτέκτονες με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Η ιδέα να δημοσιεύσει τη δική του αρχιτεκτονική πραγματεία ωρίμασε, ενόσω εικονογραφούσε την έκδοση του Βιτρούβιου από τον Daniele Barbarο (1). Ο τελευταίος υπήρξε μεγάλος συλλέκτης από ελληνικούς κώδικες, και μελετητής μαθηματικών και αρχιτεκτονικής, μεταφραστής του Ρωμαίου μηχανικού και άξιος κληρονόμος της πολιτιστικής παράδοσης της οικογένειας του, που έδωσε ορισμένους από τους σημαντικότερους ελληνιστές της εποχής (Marino Zorzi). H έκδοση αυτή, που περιέχει μια σχολιασμένη μετάφραση των 10 βιβλίων στα ιταλικά, σηματοδοτεί «έναν επόμενο σταθμό στη δεσπόζουσα παρουσία του συγγραφέα στην παιδεία της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης» (Antonio Corso).

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Το σύγγραμμα του συμμετέχοντος στην εικονογραφία, Andrea Palladio, 14 χρόνια αργότερα στη Βενετία (1570), «I Quattro libri dell architettura», φέρει στη δομή και στο περιεχόμενο ανεξίτηλα το αποτύπωμα του Μάρκου Πoλλίωνα Βιτρούβιου. Eνός συγγραφέα και μηχανικού με βαθιά ελληνική παιδεία, μελετητή και γνώστη του Ερμογένη, που είχε εξαιρετική απήχηση στην Αναγέννηση (S. Ferri, S. Maggi)· και ο οποίος (ο Βιτρούβιος) «μεταφέρει ατόφια τα ελληνικά επιτεύγματα πλήθους οικοδομικών εφαρμογών, οι οποίες άλλωστε είναι και το κύριο αντικείμενό του» (Θ. Τάσιος) (2). Πριν από τον Daniele Barbaro, δύο άλλοι λόγιοι μέντορές του, του είχαν δείξει την πορεία στα κλασσικά πρότυπα (3): Ο Giangiorgio Trissino (14781550), που τον είχε ήδη μυήσει στον Vitruvius και ο Alvise Cornaro (14841566), υποστηρικτής των νέων αρχιτεκτονικών ρευμάτων στην Padova - ο Palladio επαινεί την κρίση του ως εξαιρετική (Ι Βιβλίο),- και οι οποίοι είχαν καταγράψει τις περί αρχιτεκτονικής θεωρίας και περί Βιτρούβιου απόψεις τους, σε μικρά δοκίμια.

Η διασταύρωση δύο δημιουργών

αρόλο που δεν προκύπτει φυσική συνάντηση των δύο – κάτι τέτοιο θα πρέπει να θεωρείται εξαιρετικά πιθανό - οι δημιουργικές τους πορείες διασταυρώθηκαν, τόσο εν ζωή του Palladio, όσο και μετά τον θάνατό του, με την φιλοτέχνηση έργων του Aliense, σε ναούς που φέρουν την υπογραφή του πρώτου: Το 1574, η Δημοκρατία της Βενετίας, εμπιστεύεται στον Palladio τα σχέδια μιας προσωρινής τιμητικής Αψίδας (α), επ’ ευκαιρία της επίσκεψης του Enrico Valois III στη Λιμνοθάλασσα. Η ζωγραφική είναι των Veronese και

Tintoretto και βοηθός τους ο νεαρός τότε Αliense. Η πρόχειρη κατασκευή – η απεικόνιση της οποίας σώζεται σε χαρακτικό (I) - θα καταστήσει τη Λεκάνη του Αγίου Μάρκου «την πρώτη και μοναδική υδάτινη πλατεία ή θέατρο του κόσμου» (V. Fontana).

(α) Το 1565 ανατέθηκε στον Palladio να σχεδιάσει τη νέα εκκλησία του Τάγματος των Βενεδικτίνων στο νησί του Αγίου Γεωργίου του Μείζονος (βΙ) (San Giorgio Maggiore), στη νότια Λεκάνη του Αγίου Μάρκου. Τόσο η εκκλησία όσο και το μοναστηριακό συγκρότημα του Τάγματος, είναι καθοριστικής σημασίας για το αστικό τοπίο της ενετικής πρωτεύουσας. Το 1580, ζητήθηκε στον Aliense, από τους Βενεδικτίνους μοναχούς να σχεδιάσει για τον κεντρικό βωμό του ναού, το αρχέτυπο ενός ορειχάλκινου συμπλέγματος (βΙΙ), που αντιπροσωπεύει την Αγία Τριάδα και τους Τέσσερις Ευαγγελιστές να στηρίζουν την Υδρόγειο. Στα σχέδια έδωσε μορφή ο Gerolamo Campagna, επιλογή του Μήλιου ζωγράφου.

βΙ

βΙΙ Ένα άλλο έργο του, όχι μακριά από το προηγούμενο, με πρόσοψη στο κανάλι της Giudecca, πάνω στο ομώνυμο νησί, αφορά στην εκκλησία Le Zitelle (γΙ). Η κατασκευή άρχισε το 1580 και ολοκληρώθηκε το 1586. Τόσο η ακριβής συνεισφορά του Palladio, όσο και στοιχεία για την κατασκευή του δεν είναι σαφής. Στο ναό, υπάρχει ο πίνακας του Βασιλάκη «Η Παρθένος, ο Άγιος Φραγκίσκος και ο Επίτροπος F. Contarini» (γΙΙ).

γΙΙγΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

δΙ δΙΙ δΙΙΙ

Η ανακαίνιση της όψης του ναού San Pietro di Castello στο ανατολικό άκρο της πόλης, πραγματοποιήθηκε πάνω σε αρχικά σχέδια του Palladio, από τον Francesco Smeraldi, ενώ το καμπαναριό είναι έργο του Mauro Codussi. Πάνω από την κύρια είσοδο υπάρχει πίνακας που συνυπογράφουν οι Pietro Malombra (1556-1618) και ο Βασιλάκης. Υπάρχει πλούσια συλλογή έργων του Aliense στην έπαυλη του γερουσιαστή Giovanni Barbarigo στη Noventa Vicentina – κτίριο, το οποίο είχε αποδοθεί αρχικά στον Andrea Palladio. Ο κατάλογος δεν έχει κλείσει (Scuola dei Mercanti κ.α.). Ένα κεφάλαιο με πολύπλευρο ενδιαφέρον, προς διερεύνηση. ------------------------------------------(1), (3) Αρχιτεκτονική Θεωρία. Από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα. Taschen/ Γνώση, 2006. (2) Από τον πρόλογο του Θεοδοσίου Τάσιου στο «Βιτρούβιου, Περί Αρχιτεκτονικής», εκδόσεις Πλέθρον, 1996. Μετάφραση-σχόλια: Παύλος Λέφας. Κατά τον Antonio Corso, τα βιβλία Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, «είναι πιο κοντά σε εκείνη την παράδοση της αρχιτεκτονικής που παραμένει ουσιαστικά ελληνιστική» ενώ τα βιβλία V, VI, VII «σε αυτή της πρώτης περιόδου του Αυγούστου».

Η Βενετία των Ελλήνων - η Ελλάδα των Βενετών. Σημάδια στο χώρο και το χρόνο. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Μάρτιος - Απρίλιος 1999. Μακρυκώστας Χάρης: Αντώνιος Βασιλάκης, ο επιλεγόμενος Aliense (1556 – 1629). Αθήνα & Μήλος 1993. Marton Paolo, Wundram Manfred, Pape Thomas. Palladio: The complete buildings, Taschen, 2008. Palladio Andrea. I Quattro libri dell’ Architettura. in Venezia. Domenico de Franceschi, 1570. Riproduzione in Fascimile Hoepli Editore SpA, 1990.

Puppi Liionello: Michele Sanmicheli, architetto di Verona. Marsilio Editori, 1971. Ravegnani Giorgio. Bizanzio e Venezia. Il Mulino, Bologna, 2006. Ridolfi Carlo. Le Maraviglie dell’Arte, ovvero le Vite degli illustri Pittori Veneti e dello Stato. Descritte da Carlo Ridolfi, 1648. Tafuri Manfredo. Jacopo Sansovino e l’architettura del’500 a Venezia. Marsilio Editori, Padova 1972. Vasari Giorgio: Le vite dei piu eccelenti pittori, scultori e architetti. Grandi Tascabili Economici Newton, 2007.

ακόμη πίνακας, που αποδίδεται στον Έλληνα ζωγράφο.

Η παρέμβαση του Andrea Palladio στην εκκλησία San Francesco della Vigna, εστιάστηκε στη διαμόρφωση της πρόσοψης του κτιρίου (μετά το 1562) (δΙ) (δΙΙ), η οποία οικοδομήθηκε με τροποποιήσεις, πάνω σε ένα μοντέλο του Jacopo Sansovino (1534). Το παρεκκλήσι Giustinian κοσμούν δύο πίνακες του Βασιλάκη, εν μέσω ενός Veronese: «Η Παρθένος του ναού, με το Θείο Βρέφος» και «Η Παρθένος, το Θείο Βρέφος και οι Ποιμένες» (δΙΙΙ), αρχές του XVII αιώνα, ενώ στο παρεκκλήσι S. Pasquale Baylon, υπάρχει ένας

Πηγές Βoschini Marco. La Carta del nagevar pittoresco, 1660. Γλύκατζη - Αρβελέρ. Γιατί το Βυζάντιο, Ελληνικά Γράμματα, 2009. Κατάλογοι εκθέσεων (εκθέσεις): Armeni, Ebrei, Greci Stampatori a Venezia, Venezia 11 Novembre 1989-30 Gennaio 1990. Από τον Χάνδακα στη Βενετία. Ελληνικές εικόνες στην Ιταλία, 15ος-16 ος αιώνας. Venezia, Museo Correr, 1993. Collezioni Veneziane di Codici Greci, dalle raccolte della Biblioteca Nazionale Marciana. Venezia, 1994. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Greece After The Crisis:

More Or Less European? by Athanasios Grammenos,

PhD Candidate - University of Macedonia, President of European Expression Youth

reece was founded in 1830, after a ten year war of independence against the Ottoman Empire. What is not well understood in the greek society is that within this period the Greeks fought two civil wars, they suffered the stifle of the rebellion in the Peloponnese under the Egyptian army, and the hostilities stopped only when the Great Powers interrupted with a naval battle in the Navarino Gulf, determined to establish a christian state in the Eastern Mediterranean. However, the official greek version claims that the rebels fought to glory against all odds and eventually they won. This introduction was made to sugWhen Greece technically bankgest that Greeks have a false percep- rupt, in May 2010, the IMF and the tion for both themselves and the other EU, no matter the false “greek” staworld. Today, the greek state does not tistics, the special privileges of some wage a war of independence; it fights professional categories, the partial imthough, a battle of survival. There are plementation of the European laws, many reasons for Greece to live such a and in principle the internal anarchy tragedy. Except for corruption, the on- which was a cacophony to the Euroly commonly accepted, others blame pean Union and a structural danger the politicians, the World Wars, the for the Eurozone, agreed to pay for Great Powers, even Germany for the greek debt, buying critical time. not having paid the war reparations. However, investing money in Greece All these excuses avoid to blame the is definitely not a safe project so they Greeks themselves. demanded changes that will modernThe Vice President of the govern- ize the greek economy and will make ment with his infamous comment it viable. These changes, radical as “we ate it together” (on the question they are, mean to cancel many benefits where has been the greek capital) con- of the “non-productive” classes1. fessed in actual fact that both politiOn the one hand, these classes and cians and the public did compromise a big part of the public opinion pera silent agreement to tolerate each oth- ceive the troika as a threat to their beer's behavior if they are all satisfied. longings and on the other hand, the Likewise, many MPs and Ministers opposition, from the extreme right to of both parties are engaged in severe the communist left perceive the situscandals whilst thousands of citizens ation as a foreign occupation. Indeed, were hired in the broader public sec- most of the newspapers give the imtor, or received several facilitations (see 1 see also http://news.kathimerini.gr/4dcgi/ _w_ also Korovinis 2008). articles_columns_2_20/01/2011_429383.

pression that Greece is not independent any more. The anti-IMF rhetoric and the euro-terror became obvious even in the local elections, when candidate mayors declared a ﬁght against the agreement between the government and the troika.

s Greece collapses steadily (the private sector remains frozen, the public sector huge and ponderous, the middle class trapped in the inﬂation and the most exquisite scientists and professionals emigrate), people protest and argue too much instead of producing. Neighboring Turkey, for instance, has an amazing development rate and presses for more “vital space” (Davutoglu 2010) which means that Greece is anyway in a very unpleasant situation. The question comes very naturally. Under these circumstances, how will Greece be when all this is over, pro or ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

anti-European? Of course immature political behavior along with a permanent syndrome to transfer responsibilities make the average Greek to blame Europe for his failure. Mistakes have been done from Brussels, Berlin or Paris. But, the chances given to Greece since 1981 were tremendous and they could have settled a sustainable economy and a prosperous social life.

University Halls by illegal immigrants or illegal natives. In addition, the populist extreme right and the church, stuck in an orthodox-nationalist rhetoric remains very

ut, one should not neglect the populist decade of the 80s or the contemporar y role of the radical left, which cultivates for years disrespect for the rule of Law, the State and Order, generally speaking. The political system has been a “hostage” to the ideology of deconstruction that the leftish wings declare, and also unprepared to reply even to actions of direct challenge to its authority, such as the insurgency of December 2008 or the occupation of public places and ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

suspicious of the so called “foreign factor”, promoting the religious phobias according to which Greece, “God's nation”, is alone surrounded by enemies. In this unique extreme right-extreme left anti-European alliance, the main opposition party of New Democracy has no ideological suggestion, still seeking its very own identity. Today, Greece is less European

than yesterday. The common identity, the political union, the infrastructure constructed with EU funds and so many other positive changes are neglected. Even Germany, the major contributor to the EU budget and to the greek rescue plan, is said to be responsible for that crisis2. If Greece is rescued, the painful memories of the rapid reforms as well as the loss of certain interests will challenge the european values, strong enough even if once upon a time everyone was happy when EU funding was ﬂowing to the country. If Greece fails, the exit will be unavoidable. The European family will not endanger its unity and prosperity in an unstable global environment for Greece's sake and in this case the disappointment will be oriented towards Europe again. Greece, isolated and poor3 will possibly become and orbit of Turkey, an emerging peripheral power.

bove all, Greece will become more and more autistic because people do not realize that prosperity and social justice are provided exclusively from the rule of Law and systematic work, without exceptions. Being practically heirs of the byzantine and ottoman tradition, it remains hard to adopt a western mentality. Unless Greece acquires a new constitution, separating de facto the three forms of power and the state from the church, and unless it makes a rigorous and honest review of its history and identity, becoming a Balkan district is one-way and along with this, less European. 2 (http://www.enet.gr/?i=news. el.article&id=230285 3 STRATFOR Report June 28, 2010.

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

ναζητώντας το νήμα της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας βρέθηκα να ξεφυλλίζω τα ηλεκτρονικά αρχεία του Πανεπιστημίου της Πάτρας και δή το «Κοσμόπολις» και «Πλειάς».1 Εκεί μπορεί κανείς να επισκεφθεί πάρα πολλά περιοδικά του 19ου αιώνα. Περιοδικά όπως το ημερολόγιο του Σκόκου που εκδίδεται απο το 1885 για 33 ολόκληρα χρόνια ή άλλα βραχύβια όπως ο Ευρωπαϊκός Ερανιστής που εκδίδεται απο το 1840 μέχρι 1843. Βλέποντας κανείς τον τίτλο Ευρωπαϊκός ερανιστής νομίζει πως θα του Γιώργου Λιγνού, βρεί άρθρα με ειδιΓεν. Γραμματέα Ευρωπαϊκής Έκφρασης κότερο ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Ο τίτλος του περιοδικού «Ευρωπαϊκός ερανιστής» με υπότιτλο «ήτοι συλλογή των εγκριτωτέρων άρθρων διαφόρων περιοδικών συγγραμμάτων εν μέρει δε και πρωτοτύπων συνθέσεων» παραπέμπει σε παράθεση κειμένων και άρθρων από ξενόγλωσσα περιοδικά της εποχής αλλά και πρωτότυπα κείμενα Ελλήνων συγγραφέων. Ο «Ευρωπαϊκός Ερανιστής» και το περιοδικό «Φιλολογία» είναι απο τα πρώτα περιοδικά που εκδίδονται, αλλά ο Ερανιστής είναι το πρώτο που δημοσιεύει άρθρα με απώτερο ίσως σκοπό να ενημερώσει για θεσμούς που υφίστανται στην

Αναζητώντας το νήμα της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας

1 http://www.lis.upatras.gr/eSources/pleias_EL.php και http://www.lis.upatras.gr/eSources/kosmopolis_ EL.php

Ευρώπη. Έτσι βλέπουμε στο πρώτο τεύχος να δημοσιεύεται το «Πολιτική ιστορία: περί των κομμάτων της Αγγλίας από του δεκάτου έκτου αιώνος μέχρι σήμερον», ενώ σε επόμενα τεύχη έχουμε τα πολύ ενδιαφέροντα άρθρα «Εκπαίδευσις: η εις τα διάφορα μέρη της Ευρώπης παρούσα στάσις της προκαταρκτικής (δημοτικής) εκπαιδεύσεως», το «Νομοθετική επιστήμη: περί δημοσιεύσεως και συντάξεως νόμων εις την Αγγλίαν» ή το «Περί ελευθεροτυπίας». Αξίζει να αναφερθούμε στο τελευταίο άρθρο όπου χαρακτηριστικά γράφεται: «Εις τας συνταγματικάς πολιτείας η βιβλιοκρισία είναι επονείδιστος ανωμαλία. Κραυγάζει αύτη ότι η πλειοψηφία μη δυνάμενη να κυβερνήσει δια του ορθού λόγου καταφεύγει υπό την σκέπη του αυθαιρέτου και επιβάλλουσα σιωπήν εις τους εχθρούς της οικειοποιείται το μονοπώλιον του λόγου, του ψεύδους και της συκοφαντίας, είδον τον λαόν λαμβάνοντα υπερηφάνως των καταδυνασεύσεων τούτων, είδεν η Ευρώπη ότι ελευθερία δεν υπάρχει όπου λείπει δημοσιότης.» Ευρωπαϊκός ερανιστής Τόμος 2, Αρ.1 (1840).

έβαια το άρθρο κάνει αναφορά στις συνταγματικές περιπέτειες της ελευθεροτυπίας σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη ενώ δεν παραλείπει να επισημάνει την ανάγκη αυστηρού και επακριβούς προσδιορισμού των δια του τύπου συντελούμενων αδικημάτων, ούτως ώστε να μην εναπόκειται στον δικαστή να ερμηνεύει κατα το δοκούν ή κατ’ εντολή μιας αυταρχικής εξουσίας τον νόμο. Η χρονολογία συγγραφής του άρθρου το 1840. Θυμίζουμε ότι η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου έγινε το 1843. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

“ Ευρώπη και πολιτισμός

Ο Ευρωπαϊκός Ερανιστής ανωνύμως σε άρθρο του το 1842 με τίτλο «Τι είναι η Ελλάς» απαντά: «Νομίζομεν ότι η Ελλάς κατα την φύσιν, κατά τον πολιτισμόν, κατά την ιστορικήν αυτής αποστολήν, είναι Δύσις και όχι Ανατολή».

ιάχυτη είναι η αίσθηση ότι η αναφορά στην Ευρώπη εις τα έντυπα του 19ου αιώνα έχει χαρακτήρα παραδείγματος. Η Ευρώπη είναι φορέας πολιτισμού. Η επιστήμη και οι σύγχρονες ιδέες από εκεί έρχονται. Εξ’ ου και ο γενικός εγκυκλοπαιδικός χαρακτήρας των περισσότερων εντύπων. Η πρόθεση ήταν να διευρυνθεί ο μορφωτικός ορίζοντας ενημερώνοντας τους αναγνώστες τους για επιστημονικά ζητήματα αλλά και επιστημονικές απόψεις και θεωρίες. Βέβαια παραβάλλοντας κανείς τα δύο έντυπα της περιόδου, (Ευρωπαϊκός Ερανιστής 1840-43 και Φιλολογία 1841-43) διαπιστώνει ότι εις μεν τον Ευρωπαϊκόν Ερανιστή υπάρχουν αρκετές αναφορές σε πολιτειακά και επιστημονικά ζητήματα εξ’ Ευρώπης ερχόμενα, ενώ στο περιοδικό Φιλολογία υπάρχει ένα άτυπος προσανατολισμός προς θέματα περί την αρχαία ελληνική γραμματεία και λιγότερο αλλά πάντως διακριτά στη ρωμαϊκή ιστορία. Είναι ως εάν η ταυτότης του νεοσύστατου κράτους να υφαίνεται από τις δύο συνιστώσες. Τη συνιστώσα της αρχαιογνωσίας και τη συνιστώσα της «πεπολιτισμένης» Ευρώπης στον βαθμό που αυτή είναι φορέας γνώσης και πολιτισμού. Τούτο δεν είναι δυσεξήγητο αν αναλογισθεί κανείς πως το ρεύμα του φιλελληνισμού στηρίχθηκε στην εξιδανικευμένη αναζήτηση της Αρχαίας Ελλάδας. Ασχέτως του ότι οι φιλέλληνες ήσαν εκτός από ιδαλγοί αρκετές φορές ευγενείς τυχοδιώκτες. Αυτά τα δύο συχνά εμφανίζονται μαζί. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ότι διατρέχοντας τα περισσότερα των εντύπων στα δύο αρχεία (Πλειάς 33 έντυπα και Κοσμόπολις 14 έντυπα), εντυπωσιάστηκα από τη σχεδόν παντελή αναφορά στο Βυζάντιο, αν και υπάρχουν αναφορές στην αγιογραφία και στην τέχνη των εικόνων κυρίως στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Μήπως λοιπόν το Βυζάντιο δεν αποτελεί στοιχείο αυτοσυνειδησίας στους κύκλους των πεπαιδευμένων και των λογίων του 19ου αιώνα; Οι αναφορές όμως στην Ευρώπη γίνονται πιο γλαφυρές όταν αφορούν ακραιφνή πολιτιστικά αγαθά, όπως η δυΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

”

τική μουσική. Διαβάζουμε σε χαρακτηριστικό άρθρο του 1886 δημοσιευμένο στο «Ημερολόγιο του Σκόκου» με τίτλο «Πού κείται η Ελλάς», σχετικά με τη διαπρεπή παρουσία του Σπύρου Σαμάρα στην Ευρώπη και τη μη διαφαινόμενη ακόμα επιστροφή του

Ο συντάκτης συνεχίζει παρακάτω στο ίδιο κείμενο αναφερόμενος στο θέατρο: Τις…

Και συνεχίζει στηλιτεύοντας τον «αρχοντοχωριατισμό», που όπως φαίνεται από τότε ίσχυε και καθόριζε τη στάση μας έναντι της Ευρώπης: «Και όμως υπάρχουσι πλείστοι όσοι πιστεύοντες, ότι αι Αθήναι είναι μικροί Παρίσιοι. Αλλ’ εάν αι Αθήναι ήσαν μικροί Παρίσιοι, τότε οι έξοχοι Έλληνες, ο Πανάς, ο Δαμασκηνός, ο γαμβρός του μεγάλου Ρενάν, ο Ψυχάρης, ο Σάθας, ο Βικέλας και τόσοι άλλοι, δεν θα ηδύναντο να εγκαταλείψωσι τους μεγάλους Παρισίους, ένθα διαπρέπουσι, δια να εγκαθιδρυθώσιν εις τους μικρούς, ένθα ηδύναντο να θεοποιώνται;»

Ευρώπη και διοικητικά πρότυπα

εν είναι λίγες οι αναφορές στις υφιστάμενες διοικητικές πρακτικές του ελληνικού κράτους εν αντιθέσει προς τα ισχύοντα στην Ευρώπη. Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το Ημερολόγιο του Σκόκου, τόμος 2, 1887, ο οποίος φιλοδόξησε να συνάξει στατιστικά στοιχεία για την κατάσταση των δημοσίων οικονομικών.

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Συνεχίζει δε αλλού κάνοντας την ευνόητη σύγκριση με την Ευρώπη.

Τα συμπεράσματα πολλαπλά. Προφανώς, ήδη κατά το τέλος του 19ου αιώνα η Ελλάδα αισθάνεται επαρκής και ο σεβασμός που υπάρχει τις πρώτες δεκαετίες για παν το Ευρωπαϊκόν και οι συνακόλουθες προσπάθειες για εισαγωγή τους στο ελληνικό στερέωμα αντικαθίστανται απο μία αυτοπεπιβεβαιούμενη και αυτοαναπαραγόμενη νοοτροπία που σκοπό έχει τη διατήρηση των οιωνδήποτε κεκτημένων. Παρακάτω περιγράφεται εύγλωτα η αδιαφορία των κρατικών υπαλλήλων.

Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, η περιπέτεια στην οποία βρισκόμαστε έχει βαθύτερες διαχρονικές ρίζες. Η ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας όπως σκιαγραφείται στο μικρό αυτό άρθρο, θέτει επί τάπητος το ερώτημα. Τι ήταν αυτό που εμπόδισε το νεαρό ελληνικό κράτος να ενταχθεί ουσιαστικά στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι; Πολιτισμική ασυμβατότητα; Πολιτιστική και κοινωνική αδράνεια; Άλλο τι; Το ερώτημα πάντως υπήρχε από τότε. Ο μεν Ευρωπαϊκός Ερανιστής ανωνύμως σε άρθρο του το 1842 με τίτλο «Τι είναι η Ελλάς» απαντά: «Νομίζομεν τα μέχρι τούδε εκτεθέντα ικανά προς λύσιν του ζητήματος το οποίον εξ αρχής εθέσαμεν νομίζομεν αρκούντως αποδεδειγμένον, ότι η Ελλάς κατα την φύσιν, κατά τον πολιτισμόν, κατά την ιστορικήν αυτής αποστολήν, είναι Δύσις και όχι Ανατολή.» Όμως 140 χρόνια αργότερα το ερώτημα επανέρχεται και απαιτεί απο όλους μια συνεπέστερη υποστήριξη της απάντησης που δόθηκε 170 χρόνια πριν. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει. Το ερώτημα της ταυτότητας διατρέχει ολόκληρη τη νεότερη ελληνική ιστορία. Το 1887 στο περιοδικό Εστία ο Τιμολέων Φιλήμων σε άρθρο του με τον ακριβώς ίδιο τίτλο γράφει προσπαθώντας να απαντήσει ταυτοχρόνως στο επί του πρακτέου ερώτημα: «Αλήθειαι πάντα ταύτα αίτινες όμως δυστυχώς παρωράθησαν και ημελήθησαν, ει και πικρά διδάγματα έπρεπε να ανοίξωσιν επι τέλει τους οφθαλμούς ημών, όπως διακρίνωμεν προς τινα σημεία οφείλομεν να στραφώμεν και επι τινα στοιχεία ν΄αναπτύξωμεν την δραστηριότητα, ήτις ευτυχώς δεν ελλείπει από του Έθνους των Ελλήνων, αλλ΄όμως δεν έτυχεν εισέτι διευθύνσεως νοήμονος. Τα Έθνη δεν ζώσιν ημέρας και έτη, αλλ΄επί αιώνας. Η Ελλάς αμελήσασα τα κύρια, μέχρι σήμερον, αν εξυπνήση, τουλάχιστον τώρα, και πάλιν καιρόν έχει ν΄αναδειχθή, οίαν η θέσις της και η διακόσμησις η φυσική αυτής υποδεικνύουσι τω σπουδαίω κριτή των ανθρωπίνων» Αυτό το «αν εξυπνήση» μας βασανίζει όλους. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

Το 1821 και εμείς

Tου Διονύση Γουσέτη

το βιβλίο του γνωστού φιλόσοφου Έρνεστ Γκέλλνερ «Conditions of Liberty»1 υπάρχει η εξής σύντομη περιγραφή των μουσουλμανικών χωρών: «Εκεί η κοινωνία [δεν κυβερνιέται από τους πολίτες]. Κυβερνιέται από κυκλώματα, οιονεί φυλές, συμμαχίες σφυρηλατημένες σύμφωνα με τη συγγένεια ή/και τις ανταλλασσόμενες εκδουλεύσεις [δηλαδή ρουσφέτια] ή/και την κοινή θρησκευτική προέλευση και την κοινή θεσμική εμπειρία. Ωστόσο, εξακολουθεί σε γενικές γραμμές να βασίζεται, κυρίως, στην προσωπική εμπιστοσύνη, παρά στις επίσημες σχέσεις, που επικρατούν σε μία καθορισμένη γραφειοκρατική δομή. Το περίεργο, όμως, είναι ότι σε τούτες τις κοινωνίες, το σύστημα αυτό δεν προκαλεί μεγάλη δυσαρέσκεια και είναι ευρέως αποδεκτό ως φυσιολογικό. Εκείνο που κάνει εντύπωση στους μελετητές είναι ο παράξενος συνδυασμός της [αυστηρής] θρησκευτικής ηθικής και των κυνικών πελατειακών σχέσεων». Διαβάζοντας αυτό το απόσπασμα, πολλοί θα σηκώσουν τους ώμους με αδιαφορία, θεωρώντας ότι δεν μας αφορά. Όμως οι οξυδερκέστεροι και όσοι ασχολήθηκαν λίγο με τη μελέτη της ελληνικής κοινωνίας αντιλαμβάνονται αμέσως ότι αυτή η περιγραφή μας ταιριάζει «γάντι». Όπως και οι μουσουλμανικές, είμαστε μια κοινωνία καθυστερημένη, που ο Γκέλλνερ αποκαλεί «κατακερματισμένη» (segmentary). Θα αναφερθώ σε τέσσερις εκδηλώσεις του κατακερματισμού μας: Η οικογένεια. Τα πάντα δίνουμε για την οικογένεια, αλλά έξω απ’ αυτήν δε μας νοιάζει τίποτα. Θυσιαζόμαστε οικονομικά να έχουμε πολυτελές σπίτι ή διαμέρισμα, αλλά αδιαφορούμε πλήρως για το πεζοδρόμιο της πολυκατοικίας. Είμαστε γνωστοί για την μέχρι υστερίας υπερπροστασία των παιδιών μας, αλλά είμαστε τελευταίοι στην Ευρώπη σε αιμοδότες και σε δωρητές σώματος. Ο τοπικισμός. Η φράση «έχει μπάρμπα στην Κορώνη» προσιδιάζει 1 Ελληνική μετάφραση: «Η κοινωνία των πολιτών και οι αντίπαλοί της», Παπαζήσης ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

εντελώς και αποκλειστικά στη χώρα μας. Σε ποια άλλη χώρα υπάρχει Σύλλογος των επαρχιωτών από κάθε σχεδόν πόλη ή χωριό που διαβιούν στην πρωτεύουσα; Φανταστήκατε Σύλλογο των Λιβερπουλιανών Λονδίνου ή των Σικαγιωτών Νέας Υόρκης; Αυτού του είδους η τοπικιστική «αλληλεγγύη» διαθέτει και βουλευτές που είναι οι κυρίως έμποροι των πελατειακών σχέσεων. Οι τοπικές κοινωνίες ενδιαφέρονται μόνο για το τοπικό συμφέρον τους, αδιαφορώντας πλήρως για τη γενική εξυπηρέτηση και ευημερία. Οι συντεχνίες. Η πρώτη, πρωτόγονη, επαγγελματική οργάνωση ήταν οι συντεχνίες. Το αφεντικό και ο εργάτης στην ίδια συντεχνία, ώστε να προωθήσουν μαζί τα συμφέροντα του επαγγέλματος, συνήθως ενάντια στα συμφέροντα των άλλων επαγγελμάτων. Στις προηγμένες χώρες οι συντεχνίες αντικαταστάθηκαν με ενώσεις σε ταξική βάση, τα συνδικάτα. Τα συνδικάτα υπεράσπιζαν και υπερασπίζουν τα συνολικά και μακροπρόθεσμα συμφέροντα των μελών τους, όχι σε τυφλή αντιπαράθεση με άλλα συνδικά-

τα, όπως γίνεται με τις συντεχνίες (π.χ. εκβιαστικές απεργίες), αλλά με γνώμονα τα ουσιαστικά συμφέροντα των μελών τους, που συμβαδίζουν με τα συμφέροντα όλης της κοινωνίας. Η ανασφάλεια. Είμαστε κοινωνία ανασφαλής και γι’ αυτό κλειστή. Είμαστε καχύποπτοι προς τον πλησίον μας, προς τον έμπορο που συναλλασσόμαστε (μήπως μας κλέβει), προς τους συμμάχους μας (ιμπεριαλιστές), προς τους Ευρωπαίους εταίρους μας (αιρετικοί), προς όλους χωρίς εξαίρεση τους γειτόνους μας (μας επιβουλεύονται). * οια είναι η ρίζα όλης αυτής της καθυστέρησης; Η σειρά «1821» που προβλήθηκε στο κανάλι ΣΚΑΪ, μας δίνει μια ιδέα. Μαθαίνουμε την κατάρρευση των μύθων που πλάστηκαν γύρω από την εθνική παλιγγενεσία, τόσο των δεξιών, όσο και των αριστερών. Των δεξιών μύθων για απέραντη σκλαβιά και πόνο 400 ετών κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό, για την Αγία Λαύρα και το λάβαρό της, για την αντίσταση του Γρηγορίου Ε΄ και της εκκλησίας (που αφόρισε την επανάσταση!), για το κρυφό σχολειό. Των μαρξογενών μύθων, που έπρεπε οπωσδήποτε να ανακαλύψουν κάποια αστική τάξη και κάποιες λαϊκές δυνάμεις που ηγούνταν του αγώνα. Ανακάλυψε τις τελευταίες στους κλέφτες, που δήθεν ήσαν οργανικό τμήμα του λαού και υπερασπιστές του και όχι ληστές έτοιμοι να διαγουμίσουν όποιο καραβάνι τους γυάλιζε, τουρκικό ή ελληνικό αδιακρίτως. Ανακάλυψε πως όταν οι κλέφτες προσκυνούσαν, ήσαν δήθεν θύματα ισχυρών κοτζαμπάσηδων ή πο-

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

λιτικών, με ξένη μάλιστα υποστήριξη (νάτος και ο ιμπεριαλισμός!), όπως του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου ή του Ιωάννη Κωλέττη και όχι άνθρωποι που το προσκύνημα ήταν μέσα στην κουλτούρα τους, αφού μόνο έτσι μπορούσαν να πάρουν το ζηλευτό τίτλο του αμειβόμενου αρματωλού. Ανακάλυψε τους μεγαλεμπόρους που -για να ταιριάζει στα όσα διαπίστωσε ο Μαρξ στη δυτική Ευρώπη- βαφτίστηκαν «επαναστατική δύναμη» ελλείψει άλλης αστικής τάξης.

άθαμε τις ρίζες της σημερινής ταυτότητάς: ήδη από το 1.300 οι δυτικές κοινωνίες αναπτύσσουν την έννοια της ατομικής ευθύνης, ενώ η καθ’ ημάς ανατολή παραμένει καθηλωμένη στην αναμονή της θείας επέμβασης και χάρης. Το σχίσμα και η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, βοήθησε στο μίσος που αναπτύχθηκε για τους δυτικούς. Και όταν ο Μωάμεθ ο κατακτητής βρισκόταν έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ο Νοταράς αποφαίνονταν: «κάλιο τουρκικόν φακιόλιον παρά παπική τιάρα». Συνεπώς, η τουρκοκρατία ήταν επιλογή και όχι η υπεύθυνη για τη διαμόρφωση της ταυτότητάς μας. Αυτό προκύπτει εξάλλου από την παρατήρηση των κατοίκων των νησιών του Ιονίου: δεν γνώρισαν οθωμανική κυριαρχία, όμως είναι όμοιοι με τους υπόλοιπους Έλληνες! Μάθαμε ότι η κοινωνία του ’21 ήταν κοινωνία ανομική και ότι οι νόμοι της οικογένειας ήσαν υπέρτεροι των νόμων του κράτους. Το δε πρώτο Σύνταγμα της επαναστατημένης Ελλάδας, το Σύνταγμα της Επιδαύρου (1822), συντάχτηκε χωρίς τους οπλαρχηγούς, που αποφάσισαν να μποϋκοτάρουν την εθνοσυνέλευση. Καμία πρόνοια δεν περιείχε το Σύνταγμα σχετικά με τις προσπάθειες των προκρίτων και των αρματωλών για επέκταση της εξουσίας τους. Τα ζητήματα αυτά τα άφησε στην τύ-

χη τους και η τύχη τους ήταν ο εμφύλιος. Φτιάχτηκε αντιγράφοντας ευρωπαϊκά συντάγματα (κυρίως το γαλλικό), για να ξεγελάσει τους κουτόφραγκους, από τους οποίους είχε ανάγκη πρώτον την αναγνώριση του νέου κράτους και δεύτερον -τι άλλο;- δανεικά (Finley). Τα πέτυχε και τα δυο. Μάθαμε να αμφισβητούμε αυτούς που μαϊμουδίζουν τις θεωρίες της Δύσης και προσπαθούν να τις μεταφέρουν μηχανιστικά στην Ελλάδα. Μάθαμε δηλαδή ότι ο αγώνας του 1821 δεν είχε χαρακτήρα ούτε αστικής επανάστασης, ούτε προλεταριακής. Το κύριο χαρακτηριστικό του δεν ήταν ταξικό. Επρόκειτο για μια σύγκρουση με τους Οθωμανούς, αλλά συγχρόνως για μια σύγκρουση μεταξύ των επαναστατημένων, με στόχο το πλιάτσικο ή -για τους άκληρους- ένα κλήρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συμπεριφορά του καπετάνιου Γώγου Μπακόλα στη μάχη του Πέτα. Ακόμα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αιτία της πτώσης του Μεσολογγίου.

αντιμέτωπη με προβλήματα που είχαν τεθεί στις αρχές το δέκατου ένατου αιώνα, με την πρώιμη εξαγγελία της αστικής επανάστασης, και τα οποία δεν ήταν σε θέση να λύσει». Αστική τάξη δεν υπήρξε ούτε στη συνέχεια της ιστορίας μας, ούτε και σήμερα. Απλούστατα, διότι δεν υπάρχει παραγωγή, που είναι το αντικείμενο της αστικής τάξης. Και η κυβέρνηση -όλες οι κυβερνήσεις- δεν είναι υπηρέτης του «μεγάλου κεφαλαίου», όπως θέλει ο Μαρξ για τη δυτική Ευρώπη. Είναι υπηρέτης του κράτους μεσίτη ή αλλιώς μεσολαβητή μεταξύ των τμημάτων της κατακερματισμένης κοινωνίας. Για παράδειγμα, το κράτος αρνείται να επιβάλει την τάξη στους ποικίλους καταληψίες κτιρίων και οδών. Αντ’ αυτού μεσιτεύει: διαπραγματεύεται με τους παράνομους, για να βρεθεί τρόπος συνύπαρξης και να λειτουργήσει η χώρα. Αυτό όμως σημαίνει πολιτική διακρίσεων απέναντι στους υπόλοιπους πολίτες. Συνεχίζεται η παράδοση του κλεφταρματωλισμού.

λα αυτά εθεωρούντο περίπου φυσιολογικά, αφού ήσαν η προέκταση της προεπαναστατικής ζωής. Βασικός εκπρόσωπος αυτής της παράδοσης ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η άλλη αντίληψη, της ίδρυσης μιας κεντρικής εξουσίας και ενός σύγχρονου νεωτερικού κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα, δεν υποστηριζόταν από την αστική τάξη, διότι αστική τάξη δεν υπήρχε. Την εκπροσωπούσε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ένας πολιτικός εντελώς ανιδιοτελής. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ο πολιτικός συκοφαντήθηκε όσο λίγοι. Τα παραπάνω ψέματα διαμόρφωσαν την εθνική ταυτότητα του νεοέλληνα και οι παραπάνω αλήθειες τη σύγχρονη κατακερματισμένη κοινωνία μας. Ο αριστερός διανοητής Φίλιππος Ηλιού αποφαίνεται ότι «η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να βρίσκεται

ο πραγματικό διακύβευμα, η πραγματική αμφισβήτηση στην Ελλάδα δεν είναι η αμφισβήτηση ούτε του «κεφαλαίου», ούτε του «κατεστημένου», ούτε του «ιμπεριαλισμού». Είναι η αμφισβήτηση της «καθ’ ημάς Ανατολής» και η ένταξη στις προηγμένες χώρες της Δύσης. Είναι, δηλαδή η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός. Εκσυγχρονιστικές δυνάμεις υπάρχουν σε όλα τα κόμματα, αλλά είναι μειοψηφικές και γι’ αυτό ηττώνται. Ίσως αυτή η κρίση δώσει την ευκαιρία να αναδειχτούν και, ως άλλοι Μαυροκορδάτοι, να μας οδηγήσουν σε μια ευνομούμενη, σύγχρονη δυτική κοινωνία. Αλλιώς, η μόνη πιθανότητα εκσυγχρονισμού είναι η -τόσο απίθανη για την ώρα- ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η παραχώρηση δηλαδή και των υπόλοιπων εθνικών εξουσιών στους κουτόφραγκους των Βρυξελλών.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ

ΘΑΝΟ ΒΕΡΕΜΗ

ταν αποφασίστηκε η έκδοση ενός τεύχους με θέμα την Ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν γνωρίζαμε ότι θα ξεκινούσε λίγους μήνες μετά η προβολή της σειράς του Σκάϊ 1821, όπως επίσης δεν ήταν γνωστό ότι θα προκαλούσε έντονες συζητήσεις. Η εμπλοκή των Ευρωπαϊκών εθνών στην δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους αναπόδραστα οδηγεί και στα ζητήματα της δημιουργίας της εθνικής συνείδησης σε σχέση με την αντίληψη της Ευρώπης. Η συνέντευξη με τον καθηγητή κ. Θάνο Βερέμη, εκ των επιστημονικών υπευθύνων της τηλεοπτικής σειράς, ήταν μια ενδιαφέρουσα προοπτική. Τον ευχαριστούμε για την παρακάτω συνέντευξη που δόθηκε χωρίς προϋποθέσεις και χρονικούς περιορισμούς. Παρά την μεγάλη της έκτασή σας την παραθέτουμε ολόκληρη χωρίς συντμήσεις ή αφαιρέσεις θεωρώντας πως κάτι τέτοιο θα ήταν ανεπίτρεπτο από ένα περιοδικό που με επιμονή υπερασπίζεται την ελευθερία της επιστημονικής γνώμης. Η διαμόρφωση ενός ελληνικού κράτους με ευρωπαϊκό προσανατολισμό το 19ο αιώνα. Λιγνός: Κύριε Βερέμη, με αφορμή το πρόγραμμα «ΙΜΕ: Ταυτότητες και Νεωτερικότητες στην Ευρώπη» του ΕΛΙΑΜΕΠ αλλά και την τρέχουσα σειρά του ΣΚΑΙ στην οποία έχετε σημαίνοντα ρόλο, προκύπτει το ερώτημα αν οικοδομείται στους Έλληνες παράλληλα με την ελληνική εθνική συνείδηση και η ευρωπαϊκή συνείδηση. Ας ξεκινήσουμε λίγο από την ιστορία πριν φτάσουμε στο σήμερα; ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Καρύδη:.. το 19ο αιώνα δηλαδή… Λιγνός: …κυρίως το 19ο αιώνα… Βερέμης: Το 19ο αιώνα δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι δημιουργοί του ελληνικού κράτους είναι στην ουσία αυτοί που θέλουν να ταυτιστεί η Ελλάδα με την Ευρώπη. Και οι δημιουργοί του Συντάγματος της Επιδαύρου ας πούμε, ο Μαυροκορδάτος, ο Νέγρης, αυτοί οι Φαναριώτες οι δυτικόφιλοι ας το πούμε έτσι, έχουν πλή-

ρη επίγνωση του τί γίνεται στη Γαλλία εκείνη την εποχή και το πρότυπο του ελληνικού κράτους του 1821 ας πούμε, είναι το συγκεντρωτικό γαλλικό κράτος. Ο άλλος μεγάλος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας, είναι ο Αδαμάντιος Κοραής. Υπάρχουν και οι αντίθετοι. Υπάρχουν οι συντηρητικοί παράγοντες της Εκκλησίας, ορισμένοι, όχι όλοι, οι οποίοι θεωρούν ότι η Ελλάδα έχει δικιά της ιστορία, ότι η θρησκεία της την απομονώνει από τη Δύση κ.λπ κ.λπ. Αλλά νομίζω ότι η επίσημη άποψη, η κρατική άποψη όλο το 19ο αιώνα, και τον 20ο βέβαια, είναι εκσυγχρονιστική, δυτικόφιλη και σε πλήρη ταύτιση με τις αξίες τις ευρωπαϊκές. Ποιές αξίες; Του φιλελευθερισμού, των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης, του Κράτους Δικαίου, της κοσμικής εξουσίας, όλα αυτά τα οποία προέρχονται από τη Δύση βέβαια και έρχονται και στην Ελλάδα.  Γιαννής: Γιατί ο Καποδίστριας αφήνει τα φεντεραλιστικά πιστεύω και υπερασπίζεται μία συγκεντρωτική αντίληψη; Βερέμης: Κοιτάξτε, η συγκεντρωτική αντίληψη είναι η μόνη που ισχύει

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

στην Ελλάδα και ισχύει για διάφορους λόγους. Πρώτον, γιατί όπως είπα, το πρότυπο το ελληνικό είναι το γαλλικό. Τί είναι η Γαλλία; Η Γαλλία είναι το παλαιότερο οργανωμένο κράτος της Ευρώπης. Η Απόλυτη Μοναρχία που αρχίζει νωρίς στη Γαλλία, την ενοποιεί Πώς την ενοποιεί; Με το να καταστρέφει σιγά σιγά τις τοπικές εξουσίες ώσπου γίνεται η Γαλλική Επανάσταση και εξαφανίζονται εντελώς και το κράτος γίνεται ένα θηρίο, κράτος συγκεντρωτικό. Γιατί; Γιατί το κράτος εξισώνει τους πολίτες. Η διαφοροποίηση της περιφέρειας, τους κρατάει όπως ήταν στο παλιό καθεστώς, δηλαδή με το βαρόνο από πάνω και το δουλοπάροικο από κάτω. Αυτή είναι η παλιά αντίληψη της εποχής. Δεν λέω ότι έτσι είναι, ούτε ότι το ομοσπονδιακό σύστημα είναι πάντα έτσι, Η παλαιά όμως διάσπαση ήταν το κακό. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στην Ελλάδα και ο Καποδίστριας το ζει στο πετσί του. Γιατί όταν έρχεται τί βρίσκει; Βρίσκει μια Ελλάδα κατακερματισμένη σε τοπικές εξουσίες. Οι Μανιάτες έχουν το δικό τους Θεό, οι Μεσσήνιοι το δικό τους, η Στερεά Ελλάδα η Δυτική το δικό της, η Ανατολική το δικό της…δηλαδή ό,τι παρέλαβε από την Επανάσταση, μία κατακερματισμένη χώρα. Και λέει βεβαίως ο Καποδίστριας, ότι μπορεί να είναι καλό το ομοσπονδιακό σύστημα για την Ελβετία, το οποίο και έφτιαξε, αλλά δεν είναι για την Ελλάδα. Χρειάζεται μία ενοποιούσα αρχή, ένα Κράτος Δικαίου, το οποίο να ενώσει όλους αυτούς και να τους εξισώσει πολιτικά. Γιαννής: Θα μπορούσε να κάνει αλλιώς ο Καποδίστριας; Βερέμης : Όχι, ούτε μπορούσε, αλλά είχε αρκετό μυαλό για να καταλαβαίνει ότι αυτό ήταν το ζητούμενο στην Ελλάδα και αυτό τον έφαγε. Η προσπάθειά του να φτιάξει ένα συγκεντρωτικό κράτος του κόστισε τη ζωή του. Διότι επαναστάτησαν οι

Υδραίοι που ήθελαν αποζημιώσεις, οι Μανιάτες που θέλαν δικό τους τελωνείο και δικό τους Θεό και στο τέλος τον έφαγαν εκείνοι γιατί πήγε να εφαρμόσει και το δίκαιον. Λιγνός: Παρόλα αυτά θα επιμείνουμε. Πιστεύετε ότι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός που υπήρξε σε μερίδα κυρίως των διανοουμένων, των μορφωμένων της εποχής, αφορούσε μία πορεία πολιτιστικής ένταξης με ό,τι αυτό σημαίνει, ακόμα και απώλεια παλαιών νοοτροπιών, ξερίζωμα παλαιότερων νοοτροπιών, ή είχε και ένα στοιχείο κοντόφθαλμης πολιτικής προσέγγισης που εξυπηρετούσε ανάγκες επιβίωσης του κράτους; Βερέμης : Κοιτάξτε, οι άνθρωποι που έφτιαξαν το νεότερο ελληνικό κράτος δεν είχαν τοπικές βάσεις εξουσίας, αυτό είναι το ενδιαφέρον. Αν πάρουμε το Μαυροκορδάτο και άλλους, ήταν Φαναριώτες εκπατρισμένοι. Δεν είχαν ούτε πατρίδα δικιά τους, ούτε βάση εξουσίας δικιά τους. Τί ήταν; Ήταν επιπλέον εκπρόσωποι του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στην Ελλάδα. Το ίδιο ισχύει και για τον Κοραή, το ίδιο ισχύει και για όλους αυτούς τους παράγοντες που επηρεάζουν το ελληνικό κράτος και για τον Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας είναι ένας Κορφιάτης βέβαια, αλλά κατά βάση είναι ένας άνθρωπος που έρχεται απ’ έξω και φέρνει τη μεγάλη πείρα του, την τεράστια πείρα του από το εξωτερικό. Και πρέπει να πούμε εδώ ότι ο Καποδίστριας ήταν μεν οπαδός της «πεφωτισμένης δεσποτείας» αλλά δεν ήταν ο ίδιος κοινοβουλευτικός. Δεν πίστευε στον Κοινοβουλευτισμό, ήταν άνθρωπος της Ρωσικής πολιτικής. Πίστευε σε ένα φωτισμένο κράτος αλλά όχι αναγκαστικά κοινοβουλευτικό και για αυτό ήρθε και σε σύγκρουση και με τον Κοραή και με το Μαυροκορδάτο και με όλους τους κοινοβουλευτικούς, ας πούμε, της εποχής του. Συνεπώς φέρει μερικές από τις ευρωπαϊκές

αξίες, όχι όμως το σύνολο των αξιών. Λιγνός: Αυτός ο επιμερισμός των ευρωπαϊκών αξιών που λέτε, ή η τμηματική πρόσληψη, η αντίληψη των ευρωπαϊκών αξιών, αποτυπώνεται και στην ύπαρξη των τριών κομμάτων, αγγλικό, γαλλικό, ρωσικό… Βερέμης : …αναμφίβολα, αναμφίβολα… Λιγνός: …και σε ποιό βαθμό αυτό επηρεάζει και τη διαμόρφωση μιας ενιαίας, κυρίαρχης αντίληψης για το τί είναι η Ευρώπη; Βερέμης : Αναμφίβολα. Το αγγλικό κόμμα αντιπροσωπεύει τις ιδέες του κοινοβουλευτισμού, του φιλελευθερισμού, των δικαιωμάτων του ανθρώπου…το γαλλικό σύστημα πιστεύει περισσότερο στο ενιαίο κράτος, το συγκεντρωτικό ενιαίο κράτος, το εξισωτικό κράτος. Ενώ το ρωσικό κόμμα βέβαια είναι το πιο συντηρητικό, απευθύνεται στις λαϊκές μάζες, στους θρησκευόμενους, στους φιλορθόδοξους…Και εκεί υπάρχει ένα πρόβλημα γιατί ο Καποδίστριας είναι λίγο διχασμένος. Είναι από τη μια μεριά οπαδός της φωτισμένης δεσποτείας, δεν πιστεύει στην παλινόρθωση της μοναρχίας όπως προκύπτει εκείνη την εποχή από το «κονσέρτο της Ευρώπης και το Συνέδριο της Βιέννης», που είναι μια παλινόρθωση στην ουσία, μια επιστροφή στα προ της γαλλικής επαναστάσεως. Βέβαια, επιστροφές δεν υπάρχουν πλέον, αλλά είναι μια προσπάθεια παλινόρθωσης ας το πούμε των παλαιών αξιών, του παλαιού καθεστώτος. Ο Καποδίστριας είναι και θύμα του Συνεδρίου της Βιέννης διότι τελικά στην μονομαχία του με το Μέτερνιχ είναι ο χαμένος και φεύγει και αναγκάζεται να εγκαταλείψει και τη θέση του στη Ρωσία. Κάνει μια γενναία προσπάθεια ομολογουμένως, την αναγνωρίζει και ο Χένρυ Κίσσινγκερ σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο το “The world restored” αλλά χάνει. Όμως, είναι οπαδός της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ πεφωτισμένη δεσποτείας. Πιστεύει σε ορισμένες αξίες που δεν μπορούν να πάνε πίσω πλέον στον «ελέω Θεού μονάρχη», Δεν πιστεύει στον «ελέω Θεού μονάρχη». Αν και ο ίδιος είναι ένας θρησκευόμενος άνθρωπος, πολύ θρησκευόμενος θα έλεγα, συντη-

ρητικός κατά βάση, δεν πιστεύει στο αντιπροσωπευτικό σύστημα και στον κοινοβουλευτισμό, αλλά πιστεύει στο κράτος δικαίου, πιστεύει στον εξισωτικό ρόλο της συγκεντρωτικής εξουσίας και αυτά πάει να ασκήσει στην Ελλάδα. Και καλώς προσπαθεί.

Η εικόνα της Ελλάδας στην Ευρώπη; Η Ελλάδα μέλος του Ευρωπαϊκού συστήματος; Λιγνός: Επιχειρώντας να πάμε στην άλλη πλευρά, στην Ευρώπη ένα ερώτημα που υπάρχει αφορά στο ποιά είναι η κυρίαρχη αντίληψη τον 19ο και τον 20ο αιώνα, παρόλο που είναι μεγάλο το διάστημα, στην υπόλοιπη Ευρώπη για την Ελλάδα. Τη θεωρούσαν μέρος της Ευρώπης; Ή μήπως υπήρχαν φαινόμενα ανάλογα με αυτά που βλέπουμε σήμερα και στον προβληματισμό για το αν η Τουρκία δικαιούται να είναι μέρος της Ευρώπης ή όχι; Έχουμε και το Ανατολικό ζήτημα, το οποίο σε μεγάλο βαθμό καθόρισε και την… Βερέμης: …την πολιτική… Λιγνός: Ναι αλλά εκτός από την κρατική πολιτική, υπήρχε και μια περιρρέουσα αντίληψη και πολύ γρήγορα ο φιλελληνισμός τελείωσε, τέλειωσαν οι καρποί του και έχουμε ένα ζήτημα πώς αντιμετωπίζουν πλέον οι Ευρωπαίοι την Ελλάδα το 1840, το 1850, το 1860, όταν έχει φύγει πλέον η γοητεία αν θέλετε της Επανάστασης. Βερέμης : Σωστά το θέτετε. Πράγματι, ο φιλελληνισμός είναι προϊόν της Επανάστασης όπου οι Έλληνες αγωνίζονται και τους βλέπουν όλοι σαν ήρωες βέβαια. Το Μεσολόγγι γίνεται το μεγάλο πρότυπο ας πούμε, του ηρωϊκού μικρού ανθρώπου που αγωνίζεται για την ελευθερία του. Πράγματι, όταν τελειώνει όμως αυτή η ηρωϊκή περίοδος και αρχίζει η περίοδος η πιο πεζή ας πούμε, της δημιουργίας κράτους, δημιουργείται και μια παλινδρόμηση. Όλοι αυτοί οι φιλέλληνες που εν τω μεταξύ έχουν απογοητευτεί, αρχίζουν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

να διαδίδουν την εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι ένα παλιοχώρι ληστοκρατούμενο, βλέπε το «Βασιλέα των Ορέων» του Αμπού, έρχονται εδώ πέρα κι άλλοι και βλέπουν τα χάλια μας και λένε εδώ αυτοί τί αρχαίοι Έλληνες, αυτοί είναι κλεφταρματωλοί κατσαπλιάδες. Υπάρχει η εντύπωση ότι στην Ελλάδα υπάρχει ένα καθεστώς ανομίας οπού καθένας κάνει ό,τι θέλει. Αυτή είναι η εντύπωση που επικρατεί προς τα έξω. Από την άλλη μεριά βέβαια, η Ελλάδα έχει μια αξία στρατηγική για τους ενδιαφερόμενους. Ο ανταγωνισμός Ρωσίας και Αγγλίας, τουλάχιστον ως τον Κριμαϊκό πόλεμο είναι πολύ ζωντανός, η Ελλάδα βρίσκεται υπό τη γοητεία της ρωσικής επιρροής λόγω θρησκείας, λόγω Ορθοδοξίας και ενός λαού αγροτικού ο οποίος βρίσκεται πιο κοντά στην ορθοδοξία από ότι σε οποιαδήποτε κοινοβουλευτική ιδέα. Μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο αλλάζουν τα πράγματα ριζικά. Πρώτον, οι Ρώσοι βγαίνουν από το παιχνίδι για καμιά εικοσαετία. Οι Βρετανοί είναι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, διώχνεται ο Όθων που θεωρείται φιλορώσος, και έρχεται ο φιλοβρεταννός, Άγγλος, Γεώργιος ο Α’. Και αλλάζει πλήρως η εικόνα της Ελλάδας, η Ελλάδα ταυτίζεται με τη βρετανική ζώνη επιρροής και η Αγγλία τη μεταχειρίζεται ως τοιαύτη. Όχι πάντα με απαξιωτικό τρόπο. Με φιλικό τρόπο θα έλεγα. Ο μεγάλος εκπρόσωπος αν θέλετε της βρετανικής επιρροής στη Ελλάδα, για καλό μας όμως, είναι ο Χαρίλαος Τρικούπης. Ο

οποίος πιστεύει εις το αγγλικό κοινοβουλευτικό σύστημα πάνω από όλα. Αυτή είναι η μεγάλη του προσφορά και το ενδιαφέρον του και το άλλο βέβαια είναι το εκσυγχρονιστικό του έργο στην οικονομία. Λιγνός: Μπορούμε όμως με βάση αυτά που είπατε τώρα να εντοπίσουμε μία χρονική στιγμή είτε με όρους γεγονότος είτε μίας χρονικής περιόδου όπου εμπεδώνεται η αντίληψη, αν όχι η συνείδηση, ότι η Ελλάδα είναι μέρος του ευρωπαϊκού συστήματος; Βερέμης : Ε, θα έλεγα ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι ο μεγάλος «εμπεδωτής» ας το πούμε έτσι. Λιγνός: Με όρους αποδοχής, ή έστω στοιχειώδους κατανόησης ή έστω αντίληψης από ευρύτερο κόσμο; Βερέμης : Κοιτάξτε, υπάρχει ένας διχασμός βέβαια ο διχασμός της περιόδου 1914-15, αναφέρομαι στον παλιό τον Βενιζελικό…αυτός υπάρχει με διάφορες περιόδους εκλείψεων και επιστροφών ως τον πόλεμο, ως το ’40 θα έλεγα. Μετά το ’40 αλλάζουν γιατί μπαίνει ο παράγων Αριστερά, Κομμουνισμός, ανατολικό μπλοκ, το σκηνικό αλλάζει πλήρως. Και γίνεται και ένα πάντρεμα στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, βασιλοφρόνων και φιλελευθέρων. Ποιος είναι ο πρωθυπουργός της τελευταίας φάσης, ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, ο διάδοχος του Βενιζέλου. Στην ουσία γίνεται εκεί η σύζευξη των δύο πλευρών, άρα έχει πεθάνει πλέον το ’40 ο διχασμός αυτός, ή έστω το 40κάτι. Αλλά ο διχασμός της εποχής του Βενιζέλου ο οποίος είναι ένας διχασμός 50-50 περίπου θα λέγαμε, έχει το κομμάτι το απολύτως φιλοδυτικό που είναι η άποψη του Βενιζέλου και το κομμάτι, δε θα έλεγα το αντιδυτικό αλλά του αυτοχθονισμού. Ότι εμείς είμαστε εδώ, καλά περνάμε, δεν θέλουμε έξω φασαρίες…ένας Δηληγιαννισμός παλαιού τύπου ή αυτοχθονισμός της περιόδου της μετεπαναστατικής, όπου οι αυτόχθονες λένε

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

«τί τους θέλουμε τους άλλους ετερόχθονες, τί τις θέλουμε τις περιπέτειες, εμείς καλά περνάμε εδώ, θα τρώμε ψωμί και ελιά και θα είμαστε καλά.» Λιγνός: Άρα το «μικρή και έντιμος Ελλάς» έχει μια διαχρονική παρουσία στο μυαλό του Έλληνα. Βερέμης : Αναμφίβολα. Και συνδέεται με όλα αυτά τα άλλα στοιχεία τα οποία περιοδικά αναρριπίζονται, της θρησκείας, του συντηρητισμού, της εκκλησίας…θυμάται η εκκλησία την ανθενωτική της ιδιότητα, είναι και αυτό… Λιγνός: Κάτι άλλο. Νομίζω ότι έχει ιστορική βάση έστω και λόγω παρανόησης η άποψη που βλέπει τους ευρωπαίους ως φιλικότερα διακείμενους έναντι της Τουρκίας. Θυμάμαι φερ ειπείν μαρτυρίες προσφύγων από τη Σμύρνη που είχα διαβάσει, που κατηγορούσαν του Ευρωπαίους για προδοσία και εκεί αρχίζει το σενάριο, πάμε στη σφαίρα της συνομωσιολογίας. Ότι η Ευρώπη παραδοσιακά… Βερέμης :...Πρώτον ποιά Ευρώπη; Η Ευρώπη αποτελείται από πάρα πολλά έθνη-κράτη και ως εκ τούτου, τώρα μιλάμε για το ’22 δηλαδή; Ε, το ’22 υπήρχαν διάφορες απόψεις περί Σμύρνης και περί Ελλήνων. Η βρετανική ήταν η φιλικότερη θα έλεγα, λόγω Loyd George, η γαλλική ήταν η λιγότερη φιλική, η ιταλική απολύτως εχθρική…θέλω να πω ποιά Ευρώπη και ποια εποχή τώρα, εκείνη την εποχή μιλάμε για διάφορες καταστάσεις. Οι δε πρόσφυγες, εντάξει, είχαν τον καημό τους οι άνθρωποι, τους πετάξαν από την πατρίδα τους, ήρθαν κακήν κακώς εδώ…ε, κάποιος έπρεπε να φταίει. Ποιός θα έφταιγε, έφταιγαν κάποιοι κακοί που τους έδιωξαν, οι Ευρωπαίοι βέβαια, γιατί οι Έλληνες δεν ήταν ικανοί να το κάνουν μόνοι τους, ενώ το έκαναν μόνοι τους τελικά…Αυτή τη βλακεία την κάναμε εμείς, δεν την έκανε ο Θεός και ως εκ τούτου κάποιος έπρεπε να χρεωθεί, όπως γίνεται πά-

ντα σε κάθε εθνική καταστροφή, χρεώνεται σε κάποιον κακό ξένο που μας επιβουλεύεται. Γιαννής: Είναι δηλαδή μέρος της εθνικής μυθολογίας η ισχυρή αντίληψη ότι οι Ευρωπαίοι, είτε κατά μόνας είτε από κοινού, δεν ήθελαν μία Ελλάδα που να ελέγχει τα Δαρδανέλια, που να είναι ας πούμε ένα κράτος-έθνος περίπου σε ισχύ και αριθμό ομόλογο με τα δικά τους, τα μεγάλα έθνη-κράτη λέμε. Γιατί αν η Ελλάδα έλεγχε τα Δαρδανέλια, την Κωνσταντινούπολη, την Κύπρο θα λειτουργούσε ως μέγεθος αντίστοιχο με τη Γαλλία.  Βερέμης: Η Κωνσταντινούπολη ήταν μήλον της Έριδος όλου του Ανατολικού ζητήματος επί έναν αιώνα περίπου, την οποία είχαν στο μάτι και οι Ρώσοι και οι Βρετανοί και οι Γάλλοι και οι Πορτογάλοι. Όλοι έβλεπαν την Κωνσταντινούπολη σαν ένα κέντρο που είτε έπρεπε να αλωθεί είτε να ελέγχεται. Ε, δεν άφηνε τώρα κανένας την Ελλάδα να παίζει στην Κωνσταντινούπολη, μη χειρότερα. Είναι σα να λέμε να παίζει η Ελλάδα στη Νέα Υόρκη…

Γιαννής: Η Ελλάδα γειτνίαζε… Βερέμης: Και το Πουέρτο-Ρίκο γειτνιάζει με τη Νέα Υόρκη, δεν θα τρέχει την αμερικανική οικονομία. Θέλω να πω, καταλαβαίνετε τι λέω; Είναι άλλα τα μεγέθη τώρα… Λιγνός: Φέρνετε στο προσκήνιο μία έννοια ρεαλιστικής ματιάς η οποία έχει και το ανάλογό της σε αυτό που λέμε Realpolitik για το οποίο πάρα πολλοί επικριτές θεωρούν ότι αυτές οι λογικές, όταν μιλάμε για θέματα συνείδησης, δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Βερέμης: Οι επικριτές επικαλούνται τη Realpolitik όταν τους συμφέρει και την απορρίπτουν όταν δεν τους συμφέρει. Ακούμε εσχάτως πως πρέπει να αφήσουμε τη Δύση και την Αμερική και την ΕΕ και να πάμε στη Ρωσία. Και μετά από τρεις ημέρες η Ρωσία μας σουτάρει, και μένουν άναυδοι όλοι αυτοί οι υποστηρικτές της Realpolitik. Και εγκαλούν άλλους ως μειοδότεςή προδότες. Τώρα, η Realpolitik είναι ευκαιριακή, άλλοτε την επικαλούνται έτσι, άλλοτε αλλιώς.

Η ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα και το διακύβευμα της εξουσίας Καρύδη: Κε. Βερέμη νομίζω σιγά σιγά φτάσαμε και στο σήμερα οπότε μπορείτε να μας πείτε, τι σημαίνει κατά την άποψή σας ‘Ευρώπη΄ για το μέσο Έλληνα στην Ελλάδα του σήμερα, της κρίσης, του ΔΝΤ… Βερέμης: Εγώ νομίζω ότι για το μέσο Έλληνα η Ευρώπη είναι μια βαθμίδα στη σκάλα της ελληνικής ιστορίας. Φτάσαμε στη βαθμίδα της Ευρώπης και είμαστε και Έλληνες και Ευρωπαίοι. Πάντα θέλαμε να είμαστε Ευρωπαίοι, ακόμα κι όταν λέγαμε ότι κάποιος πάει στην «Ευρώπη». Τότε ήταν ένα ιδανικό η Ευρώπη, μακρινό, και λέγαμε πήγε ταξίδι στην Ευρώπη. Τώρα δεν το λέμε πια αυτό, έχει εμπε-

δωθεί, είναι μέρος της Ευρώπης η Ελλάδα. Με τα προβλήματά της βέβαια, μια προβληματική σήμερα περιοχή αλλά εν πάσει περιπτώσει είναι Ευρώπη. Και υπάρχουν επάλληλοι κύκλοι αφοσίωσης. Ο πυρήνας της αφοσίωσης των Ελλήνων είναι η οικογένεια. Ο δεύτερος είναι η χώρα, ο τρίτος είναι η Ευρώπη. Είναι κύκλοι επάλληλοι, δεν είναι αντίθετοι δεν υπάρχει αντίθεση σε αυτές τις αφοσιώσεις. Μπορεί να είναι κανείς πολλά πράγματα στη ζωή του, να είναι και πολίτης μιας χώρας και να ανήκει και σε ένα ευρύτερο συνασπισμό, να ανήκει και στην ποδοσφαιρική του ομάδα… Λιγνός: Επιτρέψτε μου μία ερώΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ τηση, να κάνω λίγο το δικηγόρο του διαβόλου. Καλές οι πολλαπλές ταυτότητες, αλλά κάποια στιγμή υπάρχει ένα πιο κυρίαρχο διακύβευμα που είναι σε πoιό επίπεδο παίρνονται οι αποφάσεις εξουσίας. Σε επίπεδο οικογένειας, χωριού, πόλης, νομαρχίας, χώρας…εκεί είναι ένα ζήτημα γιατί υπάρχει η νομή της εξουσίας κατά την οποία θα χτιστεί και το αντίστοιχο σύστημα. Εκεί λοιπόν, μας βολεύει να λέμε για την πόλη-κράτος… Βερέμης: Ναι, όχι πάντα όμως. Σε περίοδο κρίσης μεγάλης όπως είναι η σημερινή νομίζω ότι οι περισσότεροι σοβαροί άνθρωποι είναι ευγνώμονες που οι αποφάσεις δεν παίρνονται από την Ελλάδα αλλά από αλλού… Λιγνός: αναμφίβολα… Βερέμης: …και όλοι λένε ευτυχώς που τουλάχιστον υπάρχει και η Ευρώπη που μπορεί να πάρει κάποιες αποφάσεις που είναι οδυνηρές μεν αλλά απαραίτητες. Γιαννής: Ξεπεράσαμε την περίοδο οπου πολιτισμικά, οι μέσοι Έλληνες, τα μεσαία στρώματα, αντιμετωπίζουν την Ευρώπη «με τη μισή καρδιά και το προτεταμένο χέρι»; Βερέμης: Κοιτάξτε, το προτεταμένο χέρι είναι προνόμιο των ατυχούντων ας το πούμε, άσχετα εάν η ατυχία είναι δικό τους έργο, στην περίπτωσή μας εγώ έτσι πιστεύω τουλάχιστον, αλλά, όπου φτώχια γκρίνια και επαιτεία. Εντάξει, αυτό είναι μέρος της εικόνας. Από την άλλη μεριά υπάρχει πιστεύω η άλλη αντίληψη του πολίτη που αντιλαμβάνεται τις συλλογικές και ατομικές ευθύνες για την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης… Λιγνός: Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Έκφρασης έχουμε αρχίσει μία έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας που έχει τα έντυπα του 19ου αιώνα. Σε ένα λοιπόν έντυπο το οποίο κυκλοφόρησε μέχρι το 1905, το «ημερολόγιο του Σκόκου» αναφέρεται και σε μια προσπάθεια που έχει κάνει το ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

“

Σε περίοδο κρίσης είναι απαραίτητη η αναθεώρηση της ιστορίας γιατί εκεί μπορούμε να βγάλουμε άκρη. Να βγάλουμε άκρη και να την ξαναγράψουμε με σωστότερες προθέσεις αυτή τη φορά. Η Ιστορία δε γράφεται άπαξ και διαπαντός. Στην κρίση αυτή χρειαζόμαστε ακριβώς μια αναθεώρηση.

”

έντυπο το 1870, να μαζέψει στατιστικά στοιχεία από τις δημόσιες υπηρεσίες. Εκεί λοιπόν είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί υπάρχει ένα κείμενο το οποίο, αφού λέει ότι ήταν αδύνατο να μαζέψουν στοιχεία, συγκρίνει την κατάσταση που υπήρχε στο ελληνικό δημόσιο με τις αντίστοιχες πρακτικές που υπήρχαν στις ευρωπαϊκές χώρες. Και εκεί πλέον θέτει το ζήτημα της αποδοχής άλλων μοντέλων διοίκησης, όχι σε επίπεδο ιδεολογίας, αλλά πρακτικά πράγματα, δηλαδή μοντέλο διοίκησης. Πόσο πιστεύετε ότι αυτό το πράγμα είναι κατανοητό σαν εργαλείο λειτουργικότητας, όχι ιδεολογίας, το θέμα ενός οργανωμένου συστήματος και πόσο αυτό το πράγμα αποδίδεται στην Ευρώπη; Γιαννής: …η σχέση του Έλληνα με την οργάνωση δηλαδή… Λιγνός: Ναι, ακριβώς, το κομμάτι της οργάνωσης που έχει σχέση πάλι με το διακύβευμα της εξουσίας η οποία αναδύεται αφού όπου υπάρχει οργάνωση, υπάρχει και εξουσία. Βερέμης: Έχω την αίσθηση ότι όσοι ασχολούνται με οργάνωση, πάσης μορφής, είτε είναι στον ιδιωτικό τομέα, είτε στο δημόσιο αλλά με σοβα-

ρότητα, βλέπουν ότι η πηγή των προτύπων είναι ευρωπαϊκή. Και το λέω αυτό γιατί ήδη από τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ο Μαυροκορδάτος και ο Νέγρης ανέτρεξαν στο γαλλικό πρότυπο Συντάγματος. Το ελληνικό Σύνταγμα της Επιδαύρου είναι πάρα πολύ επηρεασμένο. Είπα μάλιστα αντιγραμμένο και με διόρθωσε ο Νίκος Αλιβιζάτος στην εκπομπή και είπε όχι αντιγραμμένο αλλά επηρεασμένο, αλλά σε πολύ μεγάλο βαθμό. Συνεπώς, αυτό τι σημαίνει; Ότι ξέρεις πού είναι το καλό πράγμα. Και αναμφίβολα αυτό επηρεάζει και τη λογική αυτών που το κατασκευάζουν. Το πρόβλημα με την Ελλάδα δεν είναι η εισαγωγή καλών προτύπων. Τα πρότυπα είναι εξαιρετικά και τα Συντάγματα είναι πάρα πολύ καλά. Το Σύνταγμα του 1863 ήταν εξαιρετικό από κάθε άποψη. Η εφαρμογή των προτύπων αυτών είναι προβληματική γιατί η κοινωνία η ελληνική δεν είναι η κοινωνία η βρετανική της ίδιας εποχής ή της γαλλικής. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν έχει εμπεδώσει ο Έλληνας τα προστάγματα του Συντάγματος. Όταν πάει να γίνει μια κοινωνία πολιτών, δεν αισθάνεται μια κοινωνία πολιτών. Ο μέσος Έλληνας αισθάνεται μια κατακερματισμένη κοινωνία, είναι αυτό που λέει ο Gelner ‘segmentarist society’. Τι είναι η ‘segmentarist society’; Είναι η κοινωνία που αποτελείται από κομμάτια ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, αρματολίκια παλιά, οικογενειοκρατικές ομάδες, με φίλους μέσα, με γνωστούς και συγγενείς, η οποία όμως δεν είναι ταυτόσημη με τους απέναντι. Το έχει παρομοιάσει, δεν ξέρω αν το έκανε ο Gelner ή κάποιος άλλος, αλλά εγώ το λέω το ‘σύνδρομο του μπακλαβά’. Είναι ένας μπακλαβάς ο οποίος έχει πολλά στρώματα, αλλά τον κόβεις καθέτως σε κομμάτια. Βγάζεις ένα κομμάτι, το οποίο έχει όλα τα στρώματα μέσα αλλά είναι ξεχωριστό από τα

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ

άλλα κομμάτια. Ε, αυτή είναι η κατακερματισμένη κοινωνία μας. Η οποία δυσκολεύεται να εφαρμόσει αυτά τα πρότυπα. Λιγνός: Ναι, αλλά αυτό δεν μας φέρνει πάλι το πρόβλημα της ευρωπαϊκής συνείδησης, βρίσκει ένα βαθύ σκληρό πυρήνα μίας ανελαστικής κουλτούρας; Βερέμης: Αναμφίβολα. Δε λέω ότι είναι εύκολη υπόθεση, είναι δύσκολη αλλά… Λιγνός: …και εκεί αντιλαμβάνεται κανείς τα ελλείμματα μιας «ώριμης διαφωτιστικής διαδικασίας» την οποία στην Ελλάδα την περάσαμε λίγο…fast track… Γιαννής: Λέτε δυτικότροπα πάντα πρότυπα. Αλλά τα δυτικότροπα δεν είναι όμοια. Είμαστε πιο πολύ στο γαλλικό. Το γαλλικό, το συγκεντρωτικό, δεν έχει μία αναγωγή και στον κομφουκιανισμό και στην πυραμίδα την ανατολίτικη και στις απολυταρχίες…; Βερέμης: Κοιτάξτε, το πρότυπο της γαλλικής επανάστασης έχει μέσα σύμπαντα, κόσμους ολόκληρους. Δηλαδή είναι άλλο πράγμα οι Γιρονδίνοι, άλλο οι Ιακωβίνοι, άλλος ο Rousseau, άλλος ο John Lock που τον «ψώνισαν» στην αρχή οι Γάλλοι. Από εκεί βγαίνουν τα πάντα. Βγαίνει ο κοινοβουλευτισμός αγγλικού τύπου, έως και ο κομμουνισμός μπολσεβικού τύπου. Βγαίνει από το ίδιο προϊόν που λέγεται Γαλλική Επανάσταση. Ο Rousseau δρέπει πολλές θύελλες, μέχρι και τον Karl Schmitt που τον έχουν κάνει τώρα Θεό πάλι. o οποίος από οπαδούς του ναζισμού μετά τον πόλεμο έγινε επικριτής του φιλελευθερισμού. Καρύδη: Κε Βερέμη για να μιλήσουμε για την εκπαίδευση λίγο, για την ευρωπαϊκή διάσταση δηλαδή στην ελληνική εκπαίδευση. Εάν δεχτούμε ότι η διδασκαλία της ιστορίας στο σχολείο παίζει ένα ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας, ο τρό-

πος που διδάσκεται η ιστορία σήμερα στην Ελλάδα, καταρχήν έχει κάποια διάσταση ‘ευρωπαϊκή’ ας το πούμε έτσι. Πώς προσεγγίζεται δηλαδή στην εκπαίδευση η έννοια της ‘Ευρώπης’, στην Ελλάδα; Βερέμης: Κοιτάχτε, η εκπαίδευση η ελληνική κάνει αυτό που έκαναν όλες οι εκπαιδεύσεις οι ευρωπαϊκές, ίσως μέχρι πρόσφατα οι ευρωπαϊκές γιατί αλλάζουν πιο γρήγορα από την ελληνική, κατασκευάζει όπως πάλαι ποτέ τα περισσότερα έθνη-κράτη της Ευρώπης, εθνικούς μύθους. Οι Γάλλοι για να θυμούνται τα μεγαλεία της δικιάς τους ιστορίας, η Γερμανοί για τα δικά τους, καλά οι Γερμανοί οι φουκαράδες επί χρόνια ήταν μεταξύ σφύρας και άκμονος. Αν δείτε τα ελληνικά βιβλία ιστορίας, είναι άλλη η αντίληψη που δίνεται στα παιδιά του σχολείου και άλλη αυτή που ξέρουμε εμείς. Καρύδη: Άρα σε αυτό το χτίσιμο του εθνικού μύθου, τι ρόλο έχει ας πούμε μία ομοσπονδιακή Ευρώπη, στη νέα γενιά; Πώς μπορείς να συνδέσεις τα δύο; Βερέμης: Μπορείς. Εδώ έχουν γίνει άλλες συζεύξεις πολύ λιγότερο συμβατές. Αυτή είναι μία συμβατή σύζευξη γιατί όπως είπε ο Μάνος Χατζηδάκις στο Τρίτο πρόγραμμα, όταν ρωτήθηκε «εσείς πώς αισθάνεστε ως Ευρωπαίοι;». «Αισθανόμαστε ότι πρέπει να καλλιεργήσουμε τον ελληνισμό μας πάρα πολύ συστηματικά, ώστε να μπούμε στην Ευρώπη με μπαγκάζια. Εάν εξαθλιωθούμε και μπούμε σαν εξαθλιωμένοι πρόσφυγες δεν θα έχουμε να προσφέρουμε τίποτα στην Ευρώπη. Εάν μπούμε όμως με την παράδοσή μας έχουμε και σε εσάς να φέρουμε δώρα από τη δικιά μας παράδοση». Πολύ ωραία κουβέντα, αυτή είναι η σύζευξη. Λιγνός: Άρα εδώ μου δίνεται μια αφορμή να σας ρωτήσω για το θέμα της διδασκαλίας της ιστορίας και επειδή είπατε ότι στην Ευρώπη γίνε-

ται μία επανεγγραφή… Βερέμης: …τουλάχιστον στη Γαλλία. Με την ευκαιρία αυτή να σας πω, έχετε δει ποτέ τα περιοδικά αυτά τα παιδικά που βγάζει η Καθολική Εκκλησία της Γαλλίας, το «Αστραπή»; Η παρουσίαση της Γαλλικής Επανάστασης σε αυτά τα βιβλία ήταν άλλο πράγμα από αυτό που εμείς παθαίνουμε και άλλο από αυτό που μαθαίνουν τα παιδιά στα γαλλικά σχολεία. Η άλλη άποψη, οι σφαγείς, οι καταστροφείς της εκκλησίας, το αίμα που ρέει, η γκιλοτίνα… Λιγνός: Ακριβώς αυτό που είπατε πριν, παρόλαυτα με αυτή τη φράση του μακαρίτη του Χατζηδάκι, είναι ότι σε αυτή την μεταβατική διαδικασία αντίληψης των πραγμάτων και όσον αφορά τα σχολικά εγχειρίδια, θα λέγατε ότι το ζητούμενο είναι η καλύτερη γνώση αλλά με πραγματικά δεδομένα, της ελληνικής ιστορίας, γλώσσας και κουλτούρας προκειμένου να μπορούμε να συμμετέχουμε στο Ευρωπαϊκό εγχείρημα; Βερέμης: Αναμφίβολα. Κοιτάξτε, πρέπει να ξεπεράσουμε και κάποιες αγκυλώσεις. Την περασμένη Τρίτη, στα πλαίσια των συζητήσεων που κάνουμε κατά τη διάρκεια της προβολής των επεισοδίων του 1821 στο Σκάι, ήταν ο Νίκος Αλιβιζάτος, ο Στέλιος Ράμφος και ο Σωτήρης Ριζάς. Και μου έκανε μεγάλη εντύπωση ως ιδέα αυτό που ο Ράμφος λέει και το είπε και στην εκπομπή, ότι οι Έλληνες και η Ελλάδα είναι παγιδευμένοι σε ένα ακινητοποιημένο χρόνο, σε μία ακινητοποιημένη αντίληψη του χρόνου. Η οποία βέβαια πάει πίσω στο Βυζάντιο… Λιγνός: Στο 13ο αιώνα την τοποθετεί ο Ράμφος… Βερέμης: Ωραία…αυτή η αίσθηση του χρόνου, ότι δεν αλλάζει τίποτα και ότι έγινε θα ξαναγίνει, και ότι είναι παρόν και μέλλον δεν μας αφήνει να μπούμε στην παράδοση της προόδου ας το πούμε έτσι. Δεν υπάρχει ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ – Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΤΑΥ ΤΟ Τ Η ΤΑ στην πρόσληψη, υπάρχει μια ανακύκλωση συνεχής. Λιγνός: Ναι αλλά η έννοια της προόδου προϋποθέτει και μια κινητοποίηση. Ο Ράμφος μιλάει για την άπρακτη εξατομίκευση, προσπαθεί να εντοπίσει τις αγκυλώσεις της νοοτροπίας στο μυαλό του Έλληνα που τον εμποδίζει να δει τον εαυτό του σαν άτομο, σαν entrepreneur… (πράγμα με το οποίο βέβαια οι Έλληνες βγαίνοντας από τα όρια της οθωμανο-κρατούμενης Ελλάδας έρχονταν αντιμέτωποι με την άλλη αντίληψη). Βερέμης: Ακριβώς, όπως ο Κοραής. Η ελπίδα μου είναι να, εκπομπές σαν αυτή, γιατί τα σχολικά βιβλία δυστυχώς είναι δέσμια ενός κοινού που καταγγέλλει το κράτος όταν εκείνο, με δικούς τους πόρους, των φορολογουμένων, φτιάχνει βιβλία προσπαθώντας να φτιάξει άλλα εκπαιδευτικά πρότυπα. Το βιβλίο τελικά αποσύρεται και επαναφέρεται ένα παλαιότερο το οποίο ουδείς ασχολήθηκε να διαβάσει. Αξίζει να το διαβάσετε, να δείτε τι λέει το βιβλίο που επανήλθε. Ουδείς ενοχλήθηκε από αυτό.  Γιαννής: Για να τελειώσουμε. Επειδή είμαστε ένα φεντεραλιστικό περιοδικό εξαρχής και φέρνουμε το φεντεραλισμό στην Ελλάδα, όχι σαν ευρωπαϊκό αλλά σαν κίνημα. Comparative federalism, αμερικανικό φεντεραλισμό, ευρωπαϊκό φεντεραλισμό και λοιπά. Επειδή η θεωρία του φεντεραλισμού είναι μια δημοκρατία των δημοκρατιών, το ερώτημα είναι αν στην ευρωπαϊκή περίπτωση ο φεντεραλισμός μπορεί να είναι μία ομοσπονδία ομοσπονδιών.. Βερέμης: Όχι, είναι χώρες που στο παρελθόν τους και στην παράδοσή τους δεν υπάρχει ομοσπονδία, όπως δεν υπάρχει στη Γαλλία ομοσπονδία. Η Γαλλία δεν μπορεί να γίνει ομοσπονδιακή χώρα ποτέ, κακώς ίσως αλλά δεν μπορεί. Η Ελλάδα επίσης δεν μπορεί. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Γιαννής: Ισότητα μέσα από τη διαφορετικότητα, μέσα από την ισότιμη διαφορετικότητα. Μπορεί να υπάρχει στην Ελλάδα; Βερέμης: Κοιτάξτε, οι περισσότεροι Έλληνες είναι υπέρ την Ευρωπαϊκής ομοσπονδίας γιατί σημαίνει ισχυρότερη Ευρώπη στην ουσία. Το να φτιάξουμε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη σημαίνει ότι επιτέλους η Ευρώπη θα γίνει κάτι σαν την Αμερική, σα μια μεγάλη δύναμη που είναι. Γιαννής: Το οποίο πολέμησαν οι anti-federalists στην Αμερική όμως, γιατί όριζαν ως φεντεραλισμό το αντίθετο. Οι anti-federalists στα papers θεωρούσαν ως φεντεραλισμό τη συνομοσπονδία, όχι τη μετέπειτα ομοσπονδία. Βερέμης: Καλά εκεί μετέπειτα τα πράγματα είναι πολύ μπερδεμένα διότι, αυτό είναι αν θέλετε κ. Γιαννή ένα πρόβλημα του αναχρονισμού. Όταν μιλάμε στην ιστορία για φεντεραλισμό το 19ο αιώνα δε μιλάμε για το σημερινό φεντεραλισμό. Είναι μια άλλη κατάσταση. Αυτό δεν μου λέγατε πριν, πώς η Ελλάδα είχε συγκεντρωτικό καθεστώς τότε; Μα δεν υπάρχει ομοσπονδιακό πρότυπο στην Ελλάδα το 1821. Ενώ αντίθετα υπήρχε αμέσως στη Γερμανία του Βίσμαρκ. Γιατί; Γιατί η Γερμανία του Βίσμαρκ ήταν πάντα κατακερματισμένη πολιτικά. Δεν υπήρχε μια ενιαία Γερμανία. Η μόνη ενιαία Γερμανία ήταν η Πρωσία η οποία εδώ που τα λέμε ήταν και μια χώρα εξόχως προβληματική για την υπόλοιπη Γερμανία και αυτό φάνηκε στη συνέχεια. Γιαννής: Τότε γιατί να μην ευδοκιμήσει η φεντεραλιστική ιδέα σε μια κερματισμένη χώρα όπως η Ελλάδα; Κερματισμένη όχι μόνο με την έννοια του μπακλαβά αλλά με την έννοια της περιφέρειας… Βερέμης: Μα γι’ αυτό δεν είναι ομοσπονδιακή Ελλάδα, επειδή είναι κατακερματισμένη. Η κοινωνία της

είναι κατακερματισμένη, όχι πολιτικά κατακερματισμένη. Γιαννής: Γεωγραφικά όμως είναι χωρισμένη σε διάφορες ιστορικές φέτες… Άλλη κουλτούρα οι Πελλοπονήσιοι, άλλοι οι Κρήτες, άλλοι οι Ηπειρώτες.. Βερέμης: Όχι πλέον, όχι πλέον. Λιγνός: Τη Βαβυλωνία δηλαδή την ξεπεράσαμε πολύ γρήγορα. Βερέμης: Τη Βαβυλωνία τη νίκησε το σχολείο το ελληνικό. Το οποίο έφτιαξε μια ενιαία εκπαίδευση. Ο Κοραής νίκησε τη Βαβυλωνία τελικά. Έφτιαξε μια ενιαία εκπαίδευση και κόλλησε όχι μόνο τους Έλληνες της Πελλοπονήσου, (ποιοι ήταν Έλληνες και ποιοι δεν ήταν), αλλά και τους Αρβανίτες, τους Βλάχους, τους Λατίνους…τους έκανε τσιμέντο. Ποιος λέει σήμερα ότι δε θέλει να είναι μέλος… γιατί; Γιατί το προϊόν που πούλησε το ελληνικό σχολείο ήταν προϊόν πάρα πολύ επιθυμητό. Λιγνός: Ίσα-ίσα πάνε να αποδείξουν πως ήταν Έλληνες…  Γιαννής: Υπάρχει ανασύσταση όμως της Αρβανίτικης ή της Βλάχικης ταυτότητας. Βερέμης: Ταυτότητας, ναι, αλλά πείτε σε ένα Αρβανίτη ότι δεν είναι Έλληνας και θα δείτε. Λιγνός: Μια τελευταία ερώτηση. Τι απαντάτε σε αυτούς οι οποίοι διατείνονται ότι δεν είναι τυχαία η επαναδιατύπωση ιστορικών αληθειών εν μέσω κρίσης; Βερέμης: Αντίθετα, θεωρώ ότι σε περίοδο κρίσης είναι απαραίτητη η αναθεώρηση της ιστορίας γιατί εκεί μπορούμε να βγάλουμε άκρη. Να βγάλουμε άκρη και να την ξαναγράψουμε με σωστότερες προθέσεις αυτή τη φορά. Η Ιστορία δε γράφεται άπαξ και διαπαντός. Γράφεται κάθε τόσο γιατί τα ερωτήματα που τίθενται δεν είναι τα ερωτήματα του 1821 ούτε του 18ου αιώνα. Και στην κρίση αυτή χρειαζόμαστε ακριβώς μια αναθεώρηση.

ΓΝΩΜΕΣ

Πώς θα αποκατασταθεί η ηρεμία στην ΕΕ

ρία χρόνια μετά το ξέσπασμα της σοβαρότερης οικονομικής κρίσης από το 1929, κι ένα χρόνο μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λισαβόνας που υποτίθεται πως θα σταθεροποιούσε την Ευρώπη, η οικονομική αναταραχή εξακολουθεί να σαρώνει την ήπειρο. Το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», η «Επιτροπή» ή η «Κεντρική Τράπεζα» μοιάζουν ανίκανοι να την σταματήσουν. Τα μεμονωμένα κράτημέλη είναι ανήμποροι εύκολοι στόχοι για τους κερδοσκόπους, που προς το παρόν εξακολουθούν να εκλαμβάνουν τα δειλά μέτρα που λαμβάνονται ως «πράσινο φως» για τη συνέχιση των επιθέσεών τους. Κοντολογίς, η οικονομική κρίση των αρχών του 21ου αιώνα έφερε στο φως την κρίση διακυβέρνησης που βρίσκεται στον πυρήνα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) βρίσκεται παγιδευμένη στην αντίφαση μιας νομισματικής ένωσης που της λείπει η δυνατότητα να συντονίζει την οικονομική και δημοσιονομική της πολιτική. Για να είμαι σαφής, η διαιώνιση της εφαρμογής πολύ διαφορετικών πολιτικών στα διαφορετικά κράτη-μέλη μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς με * Ο Felipe González είναι πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας

του Φελίπε Γκονζάλες* κοινό νόμισμα, δεν είναι βιώσιμη. Άρα η Ευρώπη βρίσκεται σε ιστορικό σταυροδρόμι. Έχει τρεις επιλογές:

α συνεχίσουμε όπως σήμερα. Αυτό σημαίνει τη διαχείριση της θυελλώδους κρίσης μέρα με τη μέρα, κολλώντας στα αλληλοσυγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα που τροφοδοτούν εθνικιστικές αντιδράσεις και υποδαυλίζουν τον ευρωσκεπτικισμό. Να συνεχίσουμε να ασθμαίνουμε πίσω από τους κερδοσκόπους, επαναλαμβάνοντας βαρύγδουπα πως κανένα κράτος-μέλος δε θα αφεθεί στην τύχη του. Με δειλά βήματα να επιχειρούνται τροπολογίες στις συνθήκες, ώστε να υπερπηδηθούν τα πιο σημαντικά εμπόδια. Η κοινή γνώμη θα στρέφεται κατά των διαρθρωτικών αλλαγών που θα δίνεται η εντύπωση πως «επιβάλλονται από το εξωτερικό ως αντίτιμο για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών». Να αυξηθεί η πίεση όσων επιθυμούν να επιστρέψουμε σε έναν απλό ενιαίο οικονομικό χώρο, χωρίς ενιαίο νόμισμα ή εσωτερική αγορά. Αυτό σημαίνει πως όλα τα κράτη-μέλη θα επιστρέψουν στα εθνικά τους νομίσματα και θα εφαρμόσουν ανταγωνιστικές υποτιμήσεις για να ανακουφιστούν προσωρινά, αντί να επιχειρούν πολιτικές τομές που θα τις κάνουν αντα-

γωνιστικές στην παγκόσμια οικονομία. Τη στιγμή ακριβώς που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ μια Ενωμένη Ευρώπη για να παραμείνουμε σημαντικοί στην παγκόσμια οικονομία, να παραδοθούμε έρμαια στους δαίμονες της ιστορίας. Να προχωρήσουμε αποφασιστικά προς την «ομοσπονδιοποίηση» των οικονομικών και δημοσιονομικών μας πολιτικών. Κατά την άποψή μου αυτή είναι η σωστή πορεία, αφού μόνο έτσι μπορεί η Ευρώπη να αναδυθεί από τη σημερινή οικονομική κρίση ως ανταγωνιστική οικονομική δύναμη, που θα κρατάει στα χέρια της τις τύχες της στην παγκόσμια οικονομία.

ογικά, αυτή η οικονομική ομοσπονδοποίηση θα πρέπει να συνοδευτεί από κοινή πολιτική εξωτερικών και άμυνας, που την προβλέπει ήδη με επάρκεια η ισχύουσα συνθήκη. Αλλά κι εδώ υφίστανται διαφοροποιήσεις, που υπονομεύουν την ισχυρή ευρωπαϊκή παρουσία στην παγκόσμια σκηνή. Την ώρα που οι δημοσκοπήσεις μας διαβεβαιώνουν πως το κοινό επιθυμεί να έχουμε μια φωνή, οι φιλόδοξοι πολιτικοί σπανίως αντιστέκονται στον πειρασμό να ρίχνουν λάδι στη φωτιά των εθνικιστικών παθών. Το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο» θα πρέπει να ηγηθεί αυτής της προσπάΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΓΝΩΜΕΣ θειας προς την ομοσπονδοποίηση και την ομοφωνία, προτείνοντας τις απαραίτητες αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες, έστω κι αν γνωρίζει πως μερικά κράτη-μέλη δε θα θελήσουν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις. Οι αναστολές μερικών κρατών δεν μπορεί να αποτρέπουν όσους θέλουν να ακολουθήσουν αυτό το δρόμο.

έξοδος από τη σημερινή κρίση και η πορεία προς τα εμπρός προϋποθέτουν την εφαρμογή των ακόλουθων πολιτικών: Ομογενοποίηση του κανονισμού λειτουργίας και των τρόπων ελέγχου των χρηματοπιστωτικών οργανισμών που επιχειρούν στην ΕΕ. Είναι γελοίο να διατηρούν τα κράτημέλη διαφορετικούς κανόνες λειτουργίας για χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που λειτουργούν ελεύθερα σε ενιαίο χώρο. Η απουσία ομοιογένειας σπέρνει την επόμενη κρίση, καθώς τις δεκαετίες που έρχονται η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει νέες ανταγωνιστικές προκλήσεις στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Ο σχεδιασμός του νέου αυτού πλαισίου λειτουργίας θα πρέπει να συμφωνηθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη σύνοδο του G20. Η διακυβέρνηση των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών οργανισμών χρειάζεται να εξομοιωθεί σε όλες τις σημαντικές πολιτικές οντότητες. Ενίσχυση αντικυκλικών δημοσιονομικών πολιτικών, ώστε να εξασφαλιστεί η ανάκαμψη. Τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πολύ νωρίς να εγκαταλείψουμε πολιτικές ενίσχυσης της πραγματικής-παραγωγικής οικονομίας. Όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με την απελπιστικά αργή ανάκαμψη, η κυβέρνηση Ομπάμα (Obama) αποφάσισε να επιμείνει σε αντικυκλικές πολιτικές. Η Ευρώπη πρέπει να τη μιμηθεί. Αν και υπάρχουν χώρες, σαν την Ελλάδα και την ΙσπαΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

νία, που έχουν εξαντλήσει τις δημοσιονομικές τους δυνατότητες και ως εκ τούτου είναι αναγκασμένες να προχωρήσουν σε δρακόντειες δημοσιονομικές περικοπές, άλλες χώρες, σαν τη Γερμανία, έχουν ακόμα πολλές δυνατότητες και οφείλουν να ηγηθούν σε αυτήν την πορεία. Η «ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων» (EIB) και το «ευρωπαϊκό ταμείο επενδύσεων» (EIF) χρειάζεται να αναμειχθούν σε αυτή την προσπάθεια τόνωσης της οικονομίας, αναπτύσσοντας ορισμένες βασικές υποδομές, όπως στην ενέργεια και τις τεχνολογίες πληροφόρησης, ώστε να δημιουργηθούν δουλειές, να ελαφρύνουν υπερφορτωμένοι τομείς και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.

μοσπονδοποίηση οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών. Τα κράτη-μέλη χρειάζεται να συμφωνήσουν σε κοινούς δημοσιονομικούς στόχους και να εναρμονίσουν την ελάχιστη φορολογία τους. Από μόνο του κάτι τέτοιο θα καθιστούσε αυτονόητη την ανάγκη υιοθέτησης βαθιών διαρθρωτικών αλλαγών (π.χ. την ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας) σε κάθε χώρα, ώστε να προ-

27 ωθηθεί η ανταγωνιστικότητα. Είμαι πεπεισμένος πως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δε θα αντιταχθούν στην έννοια της μεταφοράς μέρους της εθνικής κυριαρχίας στο ομοσπονδιακό επίπεδο. Αυτό που θεωρούν απαράδεκτο είναι να υφίστανται μεταρρυθμίσεις που μοιάζει να αμφισβητούν κεκτημένα κοινωνικά δικαιώματα ως βραχυπρόθεσμη απάντηση σε μια οικονομική κρίση που δεν προκάλεσαν. Οι Ευρωπαίοι πολίτες θέλουν και αξίζουν μακροπρόθεσμες λύσεις στα πραγματικά τους προβλήματα, όχι «χαράτσια» στο βωμό αγορών που μοιάζει να επιβάλουν τη θέλησή τους στις εκλεγμένες κυβερνήσεις τους. Όσον αφορά το ασφαλιστικό και τα συστήματα υγείας του γηράσκοντος πληθυσμού, το χαλάρωμα των συντεχνιακών ακαμψιών του συστήματος σχέσεων της βιομηχανικής εποχής, την απαλλαγή από τη βιομηχανική εξάρτηση και τις βαθιές μεταρρυθμίσεις, δύο είναι οι εκ των ων ουκ άνευ όροι. Πρώτον, χρειάζεται να είναι σαφές πως στόχος είναι η διατήρηση και όχι η διάλυση του ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικής συνοχής.

εύτερον, ο χρηματοοικονομικός τομέας πρέπει να διακυβερνάται ούτως ώστε να υπηρετεί την παραγωγική οικονομία, όχι τις αισχροκερδείς νοοτροπίες. Η διαιώνιση της σημερινής κρίσης υπονομεύει τη ενεργητικότητα της Ευρώπης, κλονίζει την εμπιστοσύνη της μεταψυχροπολεμικής εποχής και επισκιάζει το ευρωπαϊκό όραμα. Η ιστορία μας εγκαλεί να προχωρήσουμε αποφασιστικά προς τα εμπρός. Αν δεν ακούσουμε την έκκλησή της, ο ταχέως μεταβαλλόμενος κόσμος θα μας προσπεράσει αδιάφορα. Πηγή: http://europeanbusinessreview. blogspot.com/2011/01/blogpost_1430.html

ΓΝΩΜΕΣ

Η οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ η απάντηση στην κρίση Πρώτα βήματα προς την ορθή κατεύθυνση;

Της Μαρίας Λιανού, Υποψηφίας διδάκτωρος Παντείου Πανεπιστημίου

παγκόσμια οικονομική κρίση κατέδειξε την ανάγκη για μια νέα ουσιαστική οικονομική διακυβέρνηση στην Ευρώπη. Οι τριγμοί στο οικοδόμημα της Ευρωζώνης αποκάλυψαν τα λειτουργικά και δομικά της προβλήματα. Η ΟΝΕ έφερε νομισματική ένωση, όχι όμως και οικονομική ένωση. Η Συνθήκη της Λισαβόνας δεν ενίσχυσε την πολιτική ένωση της Ευρώπης. Η δημοσιονομική πολιτική παραμένει στην αρμοδιότητα των κρατών-μελών, υπάγεται όμως σε κοινούς κανόνες που θεσπίζονται από τη Συνθήκη της ΕΕ και από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), το οποίο προβλέπει δημοσιονομική πειθαρχία και ένα σύστημα αμοιβαίας επιτήρησης ώστε να μην υπερβαίνει το έλλειμμα του προϋπολογισμού των κρατώνμελών το όριο του 3% του ΑΕΠ. Η νέα όμως οικονομική πραγματικότητα ουσιαστικά απαιτεί την τροποποίηση/χαλάρωση του ΣΣΑ, αφού τα κράτη-μέλη της Ένωσης αδυνατούν να υπαχθούν στα όσα το Σύμφωνο ορίζει. Η οικονομική κρίση υπενθύμισε σε όλους μας ότι η θεσμική αρχιτεκτονική της ΕΕ και της ΟΝΕ σχεδιάστηκε για ευνοϊκές χρηματοοικονομικές συνθήκες, συνεπώς δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει μια κρίση τέτοιων διαστάσεων. Η αρχιτεκτονική της ΟΝΕ σχεδιάστηκε με στόχο την εξασφάλιση της σταθερότητας των τιμών στην Ευρωζώνη, αφήνοντας στην άκρη τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Τόσο το ρυθμιστικό όσο και το εποπτικό status quo της ΕΕ είναι αδύναμο σε περιπτώσεις πρόληψης αλλά και διαχείρισης κρίσεων. Η δομή της χρηματοοικονομικής εποπτείας στην Ευρώπη δεν είναι ανάλογη με το βαθμό της ολοκλήρωσης της αγοράς. Έτσι, αποτυγχάνει να διασφα-

λίσει την επιθυμητή αποτελεσματικότητα και σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος. Συνεπώς, η Ένωση πρέπει τώρα να στραφεί προς την κατεύθυνση της πρόληψης κρίσεων και να προβεί σε επανασχεδιασμό των ρυθμίσεών της.

ε ένα ομοσπονδιακό σύστημα υπάρχουν μηχανισμοί που συνδυάζουν τη βοήθεια με τις θυσίες προκειμένου να προλάβουν ή/και να διαχειριστούν τις παραλείψεις, κάτι που μπορεί να εγγυηθεί τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Η απουσία τέτοιων μηχανισμών στην Ευρωζώνη καθιστά το ευρώ (αλλά και τα χρέη των κρατών-μελών) στόχο για κερδοσκοπικές επιθέσεις. Οι εναλλακτικές για

το πληττόμενο κράτος είναι ή η διέξοδος προς ένα εξωτερικό μηχανισμό βοήθειας, δηλαδή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), εξασθενώντας έτσι την ολοκλήρωση του ευρώ, ή η εθελούσια έξοδος από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην περίπτωση του ελληνικού δημοσιονομικού προβλήματος συστήθηκε ένας ad hoc μηχανισμός στήριξης (ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθεροποίησης), ο οποίος περιλαμβάνει δάνειο 110 δις ευρώ, ήτοι 30 δις ευρώ από το ΔΝΤ και 80 δις ευρώ από την Ευρωζώνη (συντονιζόμενο από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Σε κάθε περίπτωση όμως, η κινητοποίηση κατά περίπτωση δεν είναι αρκετή. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι «περισσότερη Ευρώπη» με χρηματοοικονομικές και εποπτικές ρυθμίσεις, που θα εδράζονται σε στενότερο συντονισμό και ολοκλήρωση. Με τον τρόπο αυτό, η Ευρώπη θα μπορέσει να προσφέρει ένα βιώσιμο χρηματοοικονομικό μοντέλο, το οποίο θα εξαχθεί, διεκδικώντας έτσι το ρόλο που της αξίζει στο παγκόσμιο επίπεδο. Έχει έρθει πλέον η ώρα για την Ευρώπη, ή έστω για τη ζώνη του ευρώ, να προβεί σε αποφασιστικά βήματα για να αποκτήσει ενιαία εκπροσώπηση στους διεθνείς χρηματοοικονομικούς θεσμούς και, παράλληλα, να μπορεί να έχει ενιΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΓΝΩΜΕΣ αία εκπροσώπηση στα άτυπα διεθνή φόρα. Είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να αποτελέσει ενεργό παίκτη στο παγκόσμιο διάλογο. Η δυνατότητα να μιλάει με ενιαία φωνή σε νομισματικά και χρηματοοικονομικά θέματα, αλλά και σε θέματα που αφορούν το εμπόριο, όχι μόνο θα εφοδίαζε την Ευρώπη με περισσότερη επιρροή, αλλά επίσης θα την ωθούσε να καθορίσει τα συμφέροντά της στο διεθνές σύστημα και να μελετήσει τις κινήσεις που πρέπει να κάνει για να τα προάγει.

την Ευρωζώνη έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης. Η ατζέντα της συζήτησης περιλαμβάνει την ενδυνάμωση της δημοσιονομικής εξουσίας του EUROGROUP, την έκδοση Ευρωομολόγων (που θα ανακούφιζε την πίεση από τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις), το υποστηριζόμενο από το γαλλογερμανικό άξονα Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, και τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, στο πρότυπο του ΔΝΤ, που θα έδινε την απαραίτητη στήριξη στις οικονομίες σε ύφεση (παρέχοντας για παράδειγμα χαμηλότοκα δάνεια υπό αυστηρές προϋποθέσεις, ώστε να διασφαλίζεται η επιστροφή των πληττομένων χωρών στη δημοσιονομική ισορροπία και στη χρηματοοικονομική σταθερότητα). Οι ανωτέρω κινήσεις αποτελούν την πρώτη απάντηση της ΕΕ στην οικονομική κρίση, η οποία απείλησε το ευρώ και κατ’ επέκταση την ίδια την Ένωση. Ωστόσο, πρόκειται ουσιαστικά για προτάσεις εδραζόμενες στη λογική της πειθαρχίας των κρατών-μελών και των ποινών. Η δημοσιονομική πειθαρχία, καίτοι είναι αναγκαία, δεν δύναται από μόνη της να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις και να μειώσει τις ανισορροπίες της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, οι προτάσεις που έχουν παρουσιασθεί ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

δεν αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες της κρίσης, συνεπώς δεν οδηγούν στην οικονομική ένωση. Η λύση είναι η ομογενοποίηση της οικονομικής πολιτικής. Η οικονομική κρίση πρέπει να γίνει η ευκαιρία για την εμβάθυνση της ενοποίησης, για «περισσότερη Ευρώπη». Οικονομική διακυβέρνηση και πολιτική ένωση της ΕΕ είναι αλληλένδετα ζητήματα. Και Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σημαίνει Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πρέπει να προχωρήσει. Η μελλοντική προοπτική της επιτάσσει την απόκτηση ισχυρής πολιτικής οντότητας.

διαχείριση του ευρώ είναι κρίσιμο θέμα που απαιτεί τολμηρές πολιτικές επιλογές, από τις οποίες θα επηρεαστεί καθοριστικά το μέλλον της Ευρώπης αλλά και η καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών. Ο καλύτερος συντονισμός των οικονομικών πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο με ταυτόχρονο περιορισμό στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής των επιμέρους χωρών-μελών, η αποτελεσματικότερη διαχείριση του ευρώ και η αύξηση του κοινοτικού

29 προϋπολογισμού θα εξαρτηθούν από τις μεγάλες πολιτικές επιλογές για το μέλλον Ευρώπης. Και οι επιλογές αυτές πρέπει να διέπονται από το πνεύμα του υπερεθνικού και όχι να παραμένουν προσκολλημένες στις αγκυλώσεις των καθαρά εθνικών συμφερόντων. Η κατάρρευση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος δεν συμφέρει κανένα, πολύ δε περισσότερο τις μικρότερες και πιο αδύναμες χώρες. Χρειάζονται νέοι θεσμοί και όραμα. Χρειάζεται θετική ολοκλήρωση στη βάση της εμπιστοσύνης και της οικοδόμησης ενός καλύτερου μέλλοντος που θα ενισχύσει την ΕΕ, όχι μόνο στο εσωτερικό, αλλά και στο διεθνές επίπεδο. Η Ένωση χρειάζεται ένα αληθινά δημοκρατικό σύνταγμα, στο οποίο οι πολίτες θα κατέχουν την κεντρική θέση. Η ομόσπονδη Ευρώπη μπορεί και πρέπει να είναι χωρίς αμφιβολία ο τελικός προορισμός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Πηγές De Grauwe Paul, Τα Οικονομικά της Νομισματικής Ένωσης, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 62008 Glöckler Gabriel, «Euro area governance and the financial crisis: new quality or flash-in-the-pan?» στο An EU “fit for purpose” in the global age, After the crisis: A new socio-economic settlement for the EU, Roger Liddle (edt), Policy Network, London 2009 Hodson Dermot, «EMU and political union: what, if anything, have we learned from the euro’s first decade?», Journal of European Public Policy, Vol. 16, No. 4, 2009, p.p. 508-526 Ιωακειμίδης Π.Κ., Η Συνθήκη της Λισσαβώνας, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2008 Liddle Roger, «From crisis to opportunity: Europe’s economic choices», στο An EU “fit for purpose” in the global age, After the crisis: A new socio-economic settlement for the EU, Roger Liddle (edt), Policy Network, London 2009 Tsoukalis Loukas, «We can’t go on like this: Greek debt crisis and the euro», ELIAMEP Special Paper, March 2010

ΓΝΩΜΕΣ

Illegal Economic Immigration In Greece Is It Really a National Matter? By Maria Lianou*

reece, due to its geographic location, is the front line for migration to the European Union. Illegal economic immigrants come to the country and stay permanently or temporarily until they manage to go to another European country. Greece is a “gate” for asylum seekers and migrants travelling overland through Turkey from the Middle East or South Asia into EU. Africans immigrants arrive in the country in increasing numbers through the sea via Egypt. It is estimated, through arrests, that every year 250.000 illegal immigrants enter the country.

The majority of illegal economic immigrants comes to Greece legal* PhD Candidate, Panteion University of Social and Political Science, Faculty of Social Policy MA in “European and International Studies”, School of Law, Economic and Political Sciences, Faculty of “Political Science and Public Administration”, National and Kapodistrian University of Athens, Greece Administrative employee for the Supreme Council for Personnel Selection (ASEP)

ly and afterwards violates the duration for their visas. Some enter the country with fake papers. Many arrive in Greece with the help of smugglers belonging to organized crime. There are two main ways for illegal immigrants to come to Greece; by land crossing the Greek-Turkish border and by sea to the islands of the Eastern Aegean. Crossing the Evros River at the Greek-Turkish border is an extremely perilous route and many have drowned in the river. Another hazard is the existence of a border minefield that is badly sign-posted. However, not all the illegal immigrants can afford a smuggler. Many cross the river on their own. Sea passage is the second option. Many come from Turkey to Greece by

boat. The sea route is dangerous too. Many persons have drowned in their effort to enter Greece. Those who manage to enter the country and then want to go to Western Europe usually use smuggling service by plane -that is using fake passports, by road-hiding in trucks usually through Albania, or by boat-hiding in the ferries going from Patras to Italy.

llegal economic immigrants who enter EU through Greece and then move into the Union face the risk of forced return to Greece under the Dublin system. The state of destination can transfer an asylum seeker to the state of his or her first entry, because, according to the Dublin system, the latter is responsible for examining asylum claims. Transfer is not mandatory. According to Dublin II regulation (article 3 paragraph 2), the sovereignty clause permits a state to be responsible for an asylum application, even if the person could be transferred elsewhere. But being the host country for increasing numbers of migrants and asylum seekers does not excuse Greece’s abusive treatment of illegal migrants, including children and potential refugees. Migrants are often denied the opportunity to seek protection when they fall into the hands of Greek authorities near the country’s border ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΓΝΩΜΕΣ with Turkey. Police in the northern region of Evros as well as in and around the Greek islands off the coast of Turkey do not make any distinction between people seeking asylum and others. Greece recognizes less than 1 per cent of asylum claims. Refugees often are treated as illegal immigrants liable to detention and deportation. Only in some cases the country gives them the required international protection. Even after being granted asylum, recognized refugees do not have many changes to integrate into the Greek society.

llegal economic immigrants living in Greece do not have cards or residence permits, so they are subject to arrest and deportation. Most of them have previously been arrested, fingerprinted, detained and ordered to leave Greece, often multiple times. But they stay, sometimes for many years. They cannot go to another European country because they know they would be returned to Greece and be detained again. Many of these fear returning to their origin countries because of the extremely dangerous situations in their homeland. People who do not have documents face many social problems in Greece. Many are unemployed or are obliged to work in exploitative situations. They often live in poverty with inadequate food, health care, and shelter. Many do not speak Greek and do not have any social contact with Greek people. Greece, as a European and democratic country, is obliged to respect immigrants’ human rights. The new Greek government had adopted a more liberal administration of the immigration issue. In March 2010, the Greek government voted the Law 3838/2010 according to which integration is supported by addressing nationality rights

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

“

The flow of illegal economic immigrants in EU and Greece is constant and is immovably increasing every year. The combat of this phenomenon is a real challenge for the EU-27, since it involves many sensitive sectors such as human rights, political asylum grants, social cohesion, xenophobia, third market, labor market and, of course, the national security of the country.

”

of second generation immigrants.1 This issue has been tormenting the immigrant community for years. However, this move is not the outcome of a holistic migration policy. Therefore, it is not expected to lead to the structural improvement of the manner in which immigrants are treated in the Greek society. As an effect of the economic crisis that has hit the country, this phenomenon will probably escalate threatening the already bad economic and social structures with severe austerity measures. The flow of illegal economic immigrants in EU and Greece is constant and is immovably increasing every year. The combat of this phenomenon is a real challenge for the EU-27, since it involves many sensitive sectors such as human rights, political asylum grants, social cohesion, xenophobia, third market, labor market and, of course, the national security of the country. In Greece, illegal immigrants are a significant percentage 1. Law 3838/2010 “Contemporary provisions for the Greek citizenship and the political participation of homogenous people and legal immigrants” published in the official government gazette in 24 March 2010 (No. 49/2010). According to this law, homogenous people and legal immigrants have the right to vote and be elected in the municipal elections.

of the total immigrants living in the country. The inadequate and difficult border control, because of the vast sea border line, but also the inefficient national immigration policy, permits the increase of the illegal economic immigration.

mmigration is a priority for the EU and if it develops properly it can form a factor of economic and social development for all the EU-27 countries. Immigration flows must be administrated under the assumption that the EU needs immigrations in order to face its economic and demographic needs. There must be measures for the controlling acceptance and integration of immigrants. Strict borders controls cannot reduce the determination of the citizens of non-EU countries to enter EU territory. If there are no legal means for them to enter the EU, the immigrants will find other, usually risky, ways to enter it in an illegal way.

References Baldwin-Edwards Martin (2008), “Immigrants in Greece: Characteristics and Issues of Regional Distribution”, Mediterranean Migration Observatory Working Paper No. 10, January 2008 European Union (2010), A Chance and a Challenge, Immigration in the European Union (in Greek) Eurostat, 110/2010, 27 July 2010 IMEPO (2008), “Estimate of the multitude of immigrants who stay illegally in Greece”, Institute of Migration Policy, April 2008, Athens IOM International Organization for Migration (2008), Migration in Greece: A Country Profile 2008 Law 3838/2010, “contemporary provisions for the Greek citizenship and the political participation of homogenous people and legal immigrants” published in the official government gazette in 24 March 2010 (No. 49/2010) Papadopoulou-Kourkoula Aspasia (2008), “Illegal Immigration: Myths and Realities”, in Immigration in Greece: Experiences-PoliciesPerspectives, IMEPO 2008, Vol. A (in Greek) Roubanis Ilia (2008), “Challenges for the social inclusion of the migrant population in Greece”, in Ethnicity & Migration, a Greek Story, Martin Baldwin-Edwards (Coordinator)

ΓΝΩΜΕΣ

Μια διαφορετική προσέγγιση της

Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας Στη βάση της συνεισφοράς στην οικονομική ανάπτυξη Του Δημήτριου Θ. Κορμά, Υποψηφίου Διδάκτωρος ΕΜΠ Το κεντρικό νόημα του άρθρου, είναι ότι θα μπορούσαμε να δούμε την Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από τον σημερινό, δηλαδή ως μία Βιομηχανία, η οποία δύναται να βοηθήσει την συνολική Ευρωπαϊκή οικονομία όχι μόνο μέσω εξαγωγών, αλλά και με ουσιαστική συνδρομή στην ανάπτυξη, στην αύξηση της απασχόλησης και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

ιαχρονικά, σε ολόκληρο τον κόσμο, οι άνθρωποι ανταγωνίζονται για την εξασφάλιση των μέσων επιβίωσης. Σύμφωνα με τον Hirshleifer (1995, σελ 167), ο ανταγωνισμός αυτός παίρνει τη μορφή που ονομάζουμε σύγκρουση, όταν αντί να γίνεται χρήση των διατιθέμενων πόρων για σκοπούς παραγωγής ή κατανάλωσης, οι συναγωνιζόμενοι προσπαθούν να παρακωλύσουν, να εξουδετερώσουν ή να καταστρέψουν τους αντιπάλους τους. Κάτω από τη σκιά της σύγκρουσης, λαμβάνουν χώρα οι όποιοι συμβιβασμοί, οι κάθε λογής συνεργασίες αλλά και οι διάφορες συναλλαγές. Οι οικονομολόγοι, για παράδειγμα, από τους πολλούς διαφορετικούς τύπους των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, ξεχωρίζουν και δίνουν έμφαση στις εμπορικές-οικονομικές συναλλαγές.1 (Cooter, Marks and Mnookin, 1982). 1. Hirshleifer, J., 1995, Theorizing about Conflict, Handbook of Defence Economics, Elsevier Science B. V, England.

Όπως όλοι γνωρίζουμε, ο υγιής και ιδανικός ανταγωνισμός προϋποθέτει πολλούς αγοραστές αλλά και πολλούς πωλητές. Στην αντίθετη άκρη βρίσκεται το μονοπώλιο/ μονοψώνιο: Εκεί υπάρχει μόνο ένας αγοραστής και μόνο ένας πωλητής. Συνηθέστερη βέβαια είναι η μορφή του μονοπωλίου όπου εκεί απαντάται ένας πωλητής με πολλούς αγοραστές. Οι ενδιάμεσες μορφές αυτού του μοντέλου είναι σε όλους μας γνωστές: Δύο μόνον (ή δύο κύριοι) πωλητές με πολλούς αγοραστές με παράλληλη ύπαρξη περισσοτέρων μικρών πωλητών, κλπ. Τα παραπάνω μας κάνουν να ανακαλούμε στη μνήμη μας εικόνες από την Ευρωπαϊκή (αλλά και από τη διεθνή) αμυντική πραγματικότητα, όπου απαντώνται λίγοι αγοραστές και ακόμα λιγότεροι κατασκευαστές (η πωλητές), οι οποίοι αποτελούν ουσιαστικά και τους ‘’παίκτες’’ στην εξοπλιστική αμυντική διαδικασία. Αναμφισβήτητα όπως σημειώνει ο Sandler (1993), όπου υπάρχουν δύο ή περισσότεροι στρατη-

γικοί παίκτες, είναι πιθανή η εμφάνιση συμμαχιών.

ήμερα, εκτός από τις συμμαχίες για τις οποίες μπορούμε να αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο, μέσω των εξαγορών και των συγχωνεύσεων που έχουν συντελεσθεί, οι Ευρωπαϊκές βιομηχανίες δείχνουν να επιδιώκουν ένα ιδιότυπο καθεστώς «αυτονομίας». Με μία σύντομη χρήση της μεθοδολογίας της STEP ανάλυσης, διαπιστώνουμε ότι τα κίνητρα για τις συμμαχίες ή τις εξαγορές μπορούν να κατανεμηθούν στις παρακάτω κατηγορίες:  Οικονομικά κίνητρα: Προστασία των επενδύσεων με ταυτόχρονη μείωση του κόστους των επενδύσεων (αφού συμμετέχουν περισσότεροι) και διατήρηση ανοιχτών αγορών σε διάφορα κράτη του κόσμου.  Τεχνολογικά κίνητρα: Συμμετοχή βιομηχανιών σε τεχνολογίες που δεν κατείχαν προηγουμένως, δημιουργία υποδομών.  Πολιτικά κίνητρα: Τα διάφορα Κράτη – μέλη επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στις τεχνολογίες αυτές και συνεπώς να καταστούν σημαντικοί «παίκτες» στην εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας.  Κοινωνικά κίνητρα: Ο έλεγχος ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΓΝΩΜΕΣ

σημαντικών Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων (έστω και αν υλοποιείται μερικώς) δημιουργεί οικονομική ανάπτυξη και συνεπώς δίνει ελπίδες για καλύτερη κατανομή εισοδήματος, αύξηση θέσεων εργασίας κλπ.

να συμπέρασμα που εξάγεται άμεσα από την παραπάνω εφαρμογή της STEP ανάλυσης, είναι ότι οι εξαγορές αμυντικών βιομηχανιών σχετίζονται με την προστασία, αλλά και τη μείωση του κόστους των επενδύσεων, με την πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες, με τη δημιουργία υποδομών, με την πραγματοποίηση μεγαλύτερου όγκου εξαγωγών και τέλος με την ίδια την οικονομική ανάπτυξη. Οι εξαγορές όμως με τη σειρά τους προϋποθέτουν παράλληλη αύξηση των δαπανούμενων ποσών για την άμυνα ή μεγαλύτερους αμυντικούς προϋπολογισμούς. Διαπιστώνεται λοιπόν, ότι αυτή η αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών μπορεί να οδηγήσει σε εξαγωγές, αύξηση θέσεων εργασίας, καλύτερη κατανομή εισοδήματος κλπ. Μετά από τα παραπάνω, τα ερωτήματα που τίθενται, είναι: ποιός ακριβώς είναι ο συσχετισμός μεταξύ αύξησης (ή μείωσης) των αμυντικών δαπανών και οικονομικής ανάπτυξης; Με ποιούς τρόπους οι αμυντικές δαπάνες συνεισφέρουν στον οικονομικό μηχανισμό; Είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε επαρκώς τους κανόνες εκείνους που διέπουν τη σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και των δαπανών για την άμυνα; Σε προηγούμενο άρθρο στο ίδιο περιοδικό2 , είχαμε μιλήσει για την αδήριτη ανάγκη ύπαρξης της κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς Αµυντικού Εξοπλισµού (EDEM - European Defense 2. Κορμάς, Δ., Σύντομες σκέψεις για το σχεδιασμό στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία για τη βελτίωση της τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης, Ευρωπαϊκή Έκφραση Νο. 72, 2010, Αθήνα. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Equipment Market), προαπαιτούμενο της οποίας είναι η καλώς εδρασμένη Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση (EDTIΒ - European Defence Technological and Industrial Base). Ως EDTIB είχαμε ορίσει την ικανότητα, την υποδομή τη δομημένη διαδικασία ή γενικότερα την τεχνολογία που απαιτείται για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την παραγωγή, την επισκευή, τη συντήρηση ή τον αποχαρακτηρισμό (διάλυση) του εξοπλισμού που χρησιμοποιείται από τις ένοπλες δυνάμεις.

ύμφωνα με τον Ram (1995, σελ 253), η επίδραση των δαπανών που αφορούν στην άμυνα και στην ασφάλεια είναι σημαντική για τα συνολικά οικονομικά μεγέθη. Παρά την μείωσή τους κατά τα τελευταία έτη, οι αμυντικές δαπάνες παραμένουν σε υψηλό επίπεδο στα πε-

ρισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, αν και η οικονομική ανάπτυξη είναι σήμερα ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για όλα τα κράτη. Η δημιουργία καλύτερων και φθηνότερων αμυντικών δομών που είναι σήμερα το ζητούμενο, φαίνεται πως θα επιτευχθεί πολύ δύσκολα, εξαιτίας του σύνθετου αμυντικού περιβάλλοντος στο οποίο βρισκόμαστε. Προς επιβεβαίωση των παραπάνω, παραθέτουμε μία ΄΄πλούσια εικόνα’’ της EDTIB, των Κ-Μ της ΕΕ, η οποία κατά κοινή παραδοχή αποτυπώνει την πραγματικότητα, σχετικά με την πολυπλοκότητα του σημερινού αμυντικού περιβάλλοντος.

πως είναι φυσικό, η Εθνική άμυνα, παρέχει προστασία στα Κράτη (επομένως και στην παραγωγική διαδικασία) έναντι των «εξωτερικών» εχθρών και συ-

νεπώς μπορεί να θεωρηθεί ότι με τον τρόπο αυτόν συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην ζητούμενη οικονομική ανάπτυξη. Ακόμα και όταν οι αμυντικές δαπάνες είναι υψηλές, δεν είναι αναγκαίο να θεωρούμε ότι είναι επιζήμιες για τη συνολική οικονομική κατάσταση. Ο Benoit (1973, 1978), κατασκεύασε και δοκίμασε ένα θεωρητικό μοντέλο το οποίο συσχέτισε την οικονομική ανάπτυξη με τις αμυντικές δαπάνες. Αν και θεωρητικώς το μοντέλο προέβλεπε αρνητική σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και εξόδων για την άμυνα, εντούτοις για την περίοδο 1955 έως 1960, προέκυψε ότι οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά αμυντικών δαπανών παρουσίαζαν αλματώδη οικονομική ανάπτυξη, ενώ αντίθετα οι χώρες εκείνες που είχαν χαμηλό αμυντικό προϋπολογισμό, παρουσίαζαν και χαμηλή οικονομική ανάπτυξη. Οι κυριότεροι λόγοι για την εξήγηση του φαινομένου αυτού είναι ότι:  Η εναλλακτική χρήση πόρων για την άμυνα δεν είναι πάντοτε απαραίτητο να διοχετεύεται σε παραγωγικές δραστηριότητες,  Η συνολική χρήση των πόρων μίας χώρας πιθανότατα συμβάλλει σε μεγαλύτερο ποσοστό αμυντικών δαπανών και τέλος

ΓΝΩΜΕΣ

 Είναι πιθανόν να προκύψουν σημαντικά οφέλη, από το στρατιωτικό τομέα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τα συνολικά οικονομικά αποτελέσματα μίας χώρας. Τα αποτελέσματα αυτά προκάλεσαν μεγάλο αριθμό μελετών και θεωριών σχετικών με το θέμα. Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι έχουν δημοσιευθεί περίπου τριάντα μελέτες και έχουν παρουσιασθεί ισάριθμα μοντέλα σχετικά με την αλληλεπίδραση αμυντικών δαπανών και οικονομικής ανάπτυξης. Σήμερα, οι περισσότεροι που ασχολούνται με το ζήτημα, έχουν υιοθετήσει την άποψη ότι ένας παράγοντας που επηρεάζει τις δαπάνες που σχετίζονται με την άμυνα ενός Κράτους είναι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ, στο κράτος αυτό. Σε ένα από τα συμπεράσματα τους, οι Deger και Sen (1995, σελ 288), σημειώνουν ότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των ασχολούμενων με την άμυνα, τόσο μεγαλύτερο ποσοστό εργατικού δυναμικού μίας χώρας μετακινείται από τον μη στρατιωτικό, στον στρατιωτικό τομέα. Η επίδραση αυτή, δεν φαίνεται να είναι σημαντική στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου τα ποσοστά ανεργίας είναι αυξημένα. 3 Στο ίδιο κείμενο, οι συγ-

γραφείς συσχετίζουν την επιδιωκόμενη οικονομική ανάπτυξη και τα στρατιωτικά έξοδα με τους καταβαλλόμενους φόρους και δείχνουν ότι οι αμυντικές δαπάνες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας μέχρι ένα όριο των φόρων, ενώ από αυτό το όριο και μετά συμβαίνει το αντίθετο. Οι μελέτες στις οποίες αναφερθήκαμε παραπάνω, δεν κατάφεραν να αποδείξουν ότι όσο περισσότερο αυξάνονται οι αμυντικές δαπάνες, τόσο μεγαλύτερη είναι και η οικονομική ανάπτυξη, αλλά πλέον είναι εξαιρετικά δύσκολο να ισχυρισθεί κάποιος ότι οι αμυντικές δαπάνες έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία. Όπως είναι φυσικό, πιθανώς το όλο θέμα θα αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω μελλοντικής έρευνας. Αν θέλει κάποιος να βγάλει ένα συμπέρασμα από όσα εκτέθηκαν παραπάνω θα πρέπει να συμφωνήσει με τις απόψεις του Barro (1991, p. 430), ο οποίος ισχυρίσθηκε ότι η άμυνα (όπως και η εκπαίδευση) είναι πιο πολύ δημόσια επένδυση παρά δημόσια ανάλωση. Τα αμυντικά έξοδα επιδρούν στην παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα καθώς και στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, παράγοντες που σαφώς επηρεάζουν την ιδιωτική επένδυση και ανάπτυξη. Στο τέλος του παρόντος άρθρου, θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι πλέον προφανής η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, ώστε αυτή να μπορέσει τόσο μέσω της ανταγωνιστικότητας της όσο και της ακόλουθης ανάπτυξης του μη αμυντικού τομέα, να εξασφαλίσει θέσεις εργασίας και να συνεισφέρει στις τόσο στις οικονομίες των κρατών-μελών, όσο και στην συνολική Ευρωπαϊκή οικονομία, ακόμα και αν η ακριβής σχέση της άμυνας με την οικονομική άνοδο δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί επαρκώς.

3. Deger, S., αnd Sen, S., 1995, Military Expenditure and Developing Countries,

Handbook of Defence Economics, Elsevier Science B.V, England. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Kevin Boyle

Internationally respected human rights lawyer and academic

evin Boyle, who has died of cancer aged 67, was an internationally respected human rights lawyer, activist and academic. He had recently become emeritus professor of law at the University of Essex after more than two decades there as one of its leading scholars. From 1990 to 2003 and again in 2006-07, Kevin was director of the university’s Human Rights Centre, developing it into a multidisciplinary powerhouse. At the same time, as a practising barrister (he was called to the bars of Northern Ireland, the Irish Republic and England and Wales, and from 1992 was associated with Doughty Street Chambers in London), Kevin brought many human rights cases before the European commission and court of human rights. The numerous cases against Turkey that he and his Essex colleague Françoise Hampson took on behalf of the Kurdish Human Rights Project concerned the gravest violations: torture, murder and enforced disappearances. In recognition of this work, the two colleagues were named lawyers of the year in 1998, an award made by Liberty and the Law Society Gazette to mark the 50th anniversary of the UN declaration of human rights. Such successful prosecutions became the raw material for scholars and practitioners to trace a fast-evolving field of international human rights law. They also laid a strong foundation of precedent which helped the European court of human rights to address similar atrocities perpetrated by Russian forces in Chechnya. Kevin took a year away from teaching when, in 2001, the then UN high ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

commissioner for human rights, Mary Robinson, the former president of Ireland, asked him to join her in Geneva as her senior adviser and speechwriter. His first day in office was 11 September 2001, when, after consulting colleagues around the world, he advised Robinson to denounce the attacks on the World Trade Centre as a crime against humanity, rather than simply a violation of human rights. After his return to Essex, Kevin became chair of Minority Rights Group International, an office he reluctantly had to give up when his health declined. Kevin was born in Newry, County Down, one of nine children of a Northern Irish Catholic taxi driver, Louis Boyle, and his wife Elizabeth. His upbringing was traditional, strict Cath-

Kevin Boyle was active in the Northern Ireland civil rights movement during the 1960s. olic: he was educated by the Christian Brothers and served as an altar boy, but when in 1961 he went to study law at Queen’s University Belfast, the sectarian outlook gave place to broader humanitarianism. After graduation in 1965 and a diploma in criminology from Cambridge in 1966, Kevin became a lecturer at Queen’s and by 1968 was active in the Northern Ireland civil rights movement. He was a spokesman for the People’s Democracy group, formed by students protesting at the repression of civil rights’ demonstrations, and later centred his activities on the Northern Ireland Civil Rights Association, of which he became an executive board member. Together with his colleague and friend Professor Tom Hadden, Kevin spent his time during the Troubles exploring avenues for the peaceful resolution of the conflict, presenting some of their ideas in their book, co-authored with Paddy Hillyard, Law and State: The Case of Northern Ireland (1975). In 1972 Kevin went to Yale University for a year of intellectual renewal, returning first to Queen’s and then in 1978 becoming the first full-time staff member of the

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

36 law school of University College Galway (now the National University of Ireland, Galway). In 1976 he had married Joan Smyth, a language teacher, and both came to regard their years in Galway, raising their two sons, as a magical time. There, Kevin founded the Irish Centre for Human Rights in 1980, bringing in new full-time staff and enticing his many friends in the field to visit Galway and share their experience with the students. He also became active in international human rights work, going on several missions for Amnesty International, including a trial observation in the Gambia and a major two-year study of South Africa’s pass laws. In this context, observation was sometimes complemented by practical humanitarianism: shocked by the oppressive system and its impact on poor migrant labour, Kevin himself paid the fines of poor

women he witnessed on trial in a magistrates court for breaching the pass laws by travelling in search of their husbands. In 1986 Kevin was appointed founding director of Article 19, the international non-governmental organisation promoting freedom of expression and of the press, which he led to prominence and stability. In this capacity he initiated a high-profile campaign on behalf of Salman Rushdie, whose novel The Satanic Verses had provoked a fatwa from the Iranian leader Ayatollah Khomeini. Kevin formed and chaired a special international committee in 1989 that developed a “world statement” in support of Rushdie with some 12,000 signatures, 2,500 those of writers, many of them famous names in world literature. That year Kevin became professor of law at the University of Essex, with its already prestigious Human Rights

Law Centre established by Professor Malcolm Shaw. None of his high-profile activity on the international stage diminished Kevin’s commitment to his students, many of whom now work in institutions concerned with human rights throughout the world, and who hold Kevin in affectionate esteem as teacher and mentor. Approaching retirement brought a spate of honours, but he counted as his most cherished accolade a festschrift with contributions from students and colleagues presented to him in September last year. He is survived by Joan, sons Mark and Stephen, four brothers and three sisters. • Christopher Kevin Boyle, legal scholar and barrister, born 23 May 1943; died 25 December 2010. Πηγή: http://www.guardian.co.uk/ law/2011/jan/02/kevin-boyle-obituary

Εκατό χρόνια δικαιώματα γυναικών: Ο αγώνας συνεχίζεται

ηματοδοτώντας την 100η επέτειο της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, το ΕΚ έθεσε σε συζήτηση δύο ψηφίσματα της επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών. Το ένα ψήφισμα αφορά την ισότητα των δύο φύλων και το δεύτερο τη μείωση της γυναικείας φτώχειας. Υιοθετήθηκε, ακόμη, ένα τρίτο ψήφισμα για τις ανισότητες στον τομέα της υγείας. Ο Πρόεδρος του ΕΚ, Jerzy Buzek, δήλωσε, κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής για τον εορτασμό των εκατό ετών αγώνων για τα δικαιώματα των γυναικών, τα εξής: "Υπάρχουν πολύ λίγες γυναίκες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 35%, δεν είναι αρκετό αλλά εντούτοις (το ποσοστό) είναι υψηλότερο σε σύγκριση με τα εθνικά Κοινοβούλια. Είναι ευθύνη των εθνικών Κοινοβουλίων να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση στο ΕΚ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τις σχετικές αποφάσεις και να θεσπίσουν το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο προκειμένου να δώσουν ώθηση στην παρουσία των γυναικών στο ΕΚ".

Αντιμετώπιση των ανισοτήτων: Στο ψήφισμα αναφορικά με την ετήσια έκθεση 2010 για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών στην ΕΕ, με εισηγήτρια την Maria Nedelcheva (ΕΛΚ, Βουλγαρία), το οποίο υιοθετήθηκε με 366 ψήφους υπέρ, 200 κατά και 32 αποχές, επισημαίνεται η ανάγκη για τη μείωση του χάσματος μεταξύ των αμοιβών των δύο φύλων, την αύξηση της παρουσίας των γυναικών σε θέσεις ευθύνης και τη βελτίωση της γυναικείας απασχόλησης. Τονίζεται, ακόμη, η ανάγκη να υπάρξει βελτίωση των υποδομών υποδοχής για τα παιδιά και των αδειών που αφορούν τα παιδιά (γονικές άδειες κτλ). Ισότητα στις αμοιβές: Το χάσμα μεταξύ των αμοιβών ανδρών και γυναικών είναι ακόμη κατά μέσο όρο 18% στην ΕΕ, ενώ μάλιστα σε ένα κράτος μέλος υπερβαίνει ακόμη και το 30%. Το ΕΚ καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν σωστά τη νομοθεσία σχετικά με την ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία και καλεί την Επιτροπή να επιβάλει κυρώσεις στα κράτη μέλη που δε συμμορ-

φώνονται. Εξάλειψη της φτώχειας: Το 2008, σχεδόν 85 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, και το 17% όλων των γυναικών στην ΕΕ εντάσσονταν στην κατηγορία των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Αυτό υπογραμμίζεται στο δεύτερο ψήφισμα για το πρόσωπο της γυναικείας φτώχειας, με εισηγήτρια την Rovana Plumb (Σοσιαλιστές, Ρουμανία), το οποίο υιοθετήθηκε με ανάταση χειρός. Η οικονομική κρίση μπορεί να διευρύνει τις ανισότητες στον τομέα της υγείας: Όλοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στα συστήματα υγείας και σε οικονομικά προσιτή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αυτό τονίζεται στο τρίτο ψήφισμα με εισηγήτρια την Edite Estrela (Σοσιαλιστές, Πορτογαλία), το οποίο υιοθέτησε το ΕΚ. Θα πρέπει να ληφθούν καλύτερα υπόψη οι ιδιαίτερες ανάγκες των πιο ευάλωτων ομάδων, όπως είναι οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι ασθενείς, οι μετανάστες και οι εθνοτικές μειονότητες.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Π Α Ρ Ο ΥΣ Ι Α Σ Η Μ Κ Ο

Ο βασιλεύς Όθων, που υπέγραψε το διάταγμα για την ίδρυση του Αμαλίειου.

Η βασίλισσα Αμαλία, το όνομα της οποίας φέρει το Ίδρυμα.

Αμαλιείο Οικοτροφείο Θηλέων 156 χρόνια προσφοράς

ο καλοκαίρι του 1854 ξέσπασε στον Πειραιά, στην Αθήνα και αλλού φονική επιδημία χολέρας, εξ αιτίας του γαλλικού στρατού κατοχής που αποβιβάστηκε στον Πειραιά τον Μάιο του ιδίου έτους για να πιέσει τον Όθωνα να μείνει ουδέτερος κατά τον Πόλεμο της Κριμαίας. Η επιδημία αυτή προκάλεσε τον αποδεκατισμό του Ελληνικού πληθυσμού: στην Αθήνα βρήκαν τον θάνατο 3.000 άτομα, δηλαδή το 1/10 του πληθυσμού της, η οποία είχε τότε 30.000 κατοίκους. Πολλά ανήλικα ορφανά έμειναν στους δρόμους. Τότε η πριγκίπισσα Μαρία Υψηλάντη, σύΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

του Λυκούργου Αρεταίου ζυγος του Γεωργίου Υψηλάντη εμπνεόμενη από φιλάνθρωπα Χριστιανικά αισθήματα μετέβαλε την κατοικία της σε ορφανοτροφείο για να περιθάλψει ορφανά κορίτσια. Και επιπλέον με άλλες κυρίες της Αθηναϊκής κοινωνίας αποφάσισαν να ιδρύσουν μόνιμο ορφανοτροφείο υπό την προστασία της βασίλισσας Αμαλίας. Έτσι, τον Ιούνιο του 1855 ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα που υπεγρά-

φη από τον Όθωνα και τον τότε Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ορφανοτροφείο υπό την επωνυμία «Αμαλιείον Ορφανοτροφείον Κορασίων». Το Αμαλιείον είναι το αρχαιότερο ορφανοτροφείο της Ελλάδας, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα και το οποίο έχει μακρά ιστορία αξιόλογης κοινωνικής και εθνικής προσφοράς στη χώρα μας.

Η ίδρυση του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου Κορασίων (1855)

τη σκληρή ανάγκη της δεινής εκείνης περιστάσεως τα ορφανά βρήκαν στοργικό κατα-

φύγιο και μητρική προστασία στις οικογένειες των φιλάνθρωπων κυριών της Αθηναϊκής κοινωνίας. Το ευγενι-

κό παράδειγμα της Χριστιανικής φιλανθρωπίας έδωσε τότε πρώτη η πριγκίπισσα Μαρία Υψηλάντη. Η Μαρία υπήρξε σύζυγος του Γεωργίου Υψηλάντη, αδελφού των ηρώων της επαναστάσεως του 1821, Αλέξανδρου και Δημητρίου Υψηλάντη. Η Μαρία Υψηλάντη κατήγετο από την ηγεμονική οικογένεια του Φαναρίου, Μουρούζη και είχε τεράστια κτηματική περιουσία που είχε κληρονομήσει από τον παππού της Αλέξανδρο Μουρούζη ηγεμόνα της Βλαχίας. Η Μαρία το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων της που προέρχονταν από τα κτήματά της στη Βλαχία, διέθετε σε αγαθοεργούς, φιλανθρωπικούς και εθνικούς σκοπούς. Μεταξύ των πολλών εθνικών ευεργεσιών της περιλαμβάνεται και το δημοτικό νοσοκομείο «Ελπίς», του οποίου πλήρωσε την αξία του οικοπέδου και της οικοδομής. Η Μαρία Υψηλάντη λοιπόν μετέβαλε την κατοικία της σε πραγματικό ορφανοτροφείο. Εκεί η φιλάνθρωπος Ελληνίδα περιέθαλπε επί μακρό διάστημα κορίτσια ορφανά, που είχαν χάσει τους γονείς και συγγενείς τους, σαν δικά της παιδιά. Γυναίκα που είχε ευγενικά αισθήματα και εμπνεόμενη από τις παραδόσεις των οικογενει-

Π Α Ρ Ο ΥΣ Ι Α Σ Η Μ Κ Ο

ών Μουρούζη και Υψηλάντη συνέλαβε την εξόχως Χριστιανική ιδέα να ιδρύσει ένα μόνιμο ορφανοτροφείο κοριτσιών. Τη σκέψη της αυτή ανακοίνωσε αμέσως και σε άλλες διακεκριμένες και φιλάνθρωπες κυρίες της Αθηναϊκής κοινωνίας, οι οποίες συμφώνησαν με ενθουσιασμό στην υποστήριξη και πραγματοποίηση του φιλανθρωπικού αυτού έργου. Οι κυρίες εκείνες ήταν η Ζωή Σούτσου, η Κυριακούλα Κριεζή, η Ανδρομάχη Ρενιέρη και η Λουκία Ρίζου. Ονόματα άξια εθνικής ευγνωμοσύνης. Το έργο όμως αυτό όσο και αν ήταν μεγαλειώδες και τιμητικό για τις ενθουσιώδεις εκείνες κυρίες, ήταν συγχρόνως ανώτερο από τις υλικές δυνάμεις της μικρής τότε κοινωνίας της

Αθήνας. Το σπουδαιότερο και πρώτιστο ζήτημα ήταν να βρει και τους μόνιμους χρηματικούς πόρους για την κανονική και συνεχή λειτουργία του. Επειδή δε κατά κανόνα, όταν τα έργα υποστηρίζονται από πρόσωπα που κατέχουν ανώτατη κοινωνική θέση και υψηλό αξίωμα, τότε αφυπνίζονται και τα φιλανθρωπικά αισθήματα των πολλών και εξεγείρεται η φιλοτιμία τους για αγαθοεργούς πράξεις, σκέφθηκαν πολύ φρόνιμα οι αείμνηστες εκείνες Ελληνίδες ότι για να αποκτήσει την κοινή αγάπη και υποστήριξη το έργο τους έπρεπε να τεθεί υπό την προστασία της βασίλισσας Αμαλίας. Η φιλανθρωπία, η ισχυρή θέληση και η ενεργητικότητά της Αμαλίας ήταν πασίγνωστες. Στις 8 Ιουνίου 1855 υπογράφηκε και την 25η του ιδίου μήνα δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Βασιλικό Διάταγμα με το οποίο ιδρυόταν το «Αμαλιείον Ορφανοτροφείον Κορασίων» που εσυντηρείτο από Φιλανθρωπική Εταιρία κυριών και ετίθετο υπό την προστασία της βασίλισσας Αμαλίας. Έτσι ιδρύθηκε το «Αμαλιείον», που υπήρξε το πρώτο ορφανοτροφείο της Ελλάδας. Και μαζί με το ιδρυτικό Διάταγμα δημοσιεύθηκε στο ίδιο φύλλο της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και ο «Κανονισμός της Φιλανθρωπικής Εταιρίας» ο οποίος ψηφίσθηκε την 1η Ιουνίου και υπογράφηκε από τις κυρίες που μνημονεύονταν στο Διάταγμα.

Το αρχικό Καταστατικό και οι σκοποί του Αμαλιείου

ην πρώτη Διοικούσα Επιτροπή αποτέλεσαν η Μαρία Υψηλάντη ως Πρόεδρος, και η Ζωή Σούτσου, η Κυριακούλα Κριεζή, η Ανδρομάχη Ρενιέρη ως μέλη και ο γερουσιαστής Γεώργιος Κοζάκης Τυπάλδος ως οικονομικός Έφορος. Σύμφωνα με τον Κανονισμό η Αμαλία διόριζε απευθείας τα μέλη της Δι-

οικούσας Επιτροπής (Δ.Ε.) από τα ήδη εγγεγραμμένα μέλη της Εταιρίας. Η θητεία της Δ.Ε. ήταν τριετής. Και κατά τις επόμενες τριετίες η Αμαλία είχε απόλυτο δικαίωμα στην εκλογή των μελών της Δ.Ε. Σύμφωνα με το άρθρο 33 η Γενική Συνέλευση της Φιλανθρωπικής Εταιρίας εξέλεγε κατά πλειοψηφία 4 μέλη και άλλα 4 όριζε η Δ.Ε. η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Π Α Ρ Ο ΥΣ Ι Α Σ Η Μ Κ Ο οποία και υπέβαλλε στη βασίλισσα τον κατάλογο των 8 εκλέξιμων μελών. Η βασίλισσα με την σειρά της πρόσθετε και τα εν ενεργεία μέλη της Δ.Ε. και από τα 12 πρόσωπα όριζε κατά βούληση τη νέα Δ.Ε. Όσο για τον οικονομικό Έφορο, σύμφωνα με τον Κανονισμό, η Δ.Ε. υπέβαλλε στην βασίλισσα κατάλογο 3 εκλέξιμων από τους λεγόμενους «συντηρητές» και «συνδρομητές» του Αμαλιείου, η δε τελευταία όριζε τον ένα. Σκοπός του Αμαλιείου δεν ήταν μόνον να δέχεται και να προστατεύει ορφανά αλλά και να τα διαπαιδαγωγεί από όλες τις απόψεις. Κατά τον Κανονισμό προορισμός του ιδρύματος ήταν «να μορφώνει κόσμιες και φρόνιμες παρθένους, χρηστές νοικοκυρές και χρήσιμες στην κοινωνία γυναίκες». Επειδή δε η κυριότερη χριστιανική αρετή είναι η αγάπη προς τον πλησίον, για τον λόγο αυτό οι μεγαλύτερες μαθήτριες ήταν υποχρεωμένες να έχουν η κάθε μία υπό την επίβλεψή της έναν ορισμένο αριθμό μικρότερων οικοτρόφων τις οποίες έπρεπε να προσέχουν, να περιποιούνται και να φροντίζουν σαν αδελφές. Επίσης επέβλεπαν τη σωματική εμφάνιση, την ενδυμασία και την καθαριότητα των οικοτρόφων. Ήταν υπεύθυνες και για την εκμάθηση των μαθημάτων και του εργόχειρου. Οι μεγαλύτερες λοιπόν αυτές οικότροφοι ήταν οι λεγόμενες «μητέρες». Για την πνευματική μόρφωση των οικοτρόφων οι ιδρυτές του Αμαλιείου όρισαν με το άρθρο 15 του Κανονισμού να διδάσκονται τα κορίτσια

ελεύθερη γραφή και ανάγνωση, ορθογραφία και ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας, προφορική και γραπτή έκθεση ιδεών, πρακτική αριθμητική, γεωγραφία, ιστορία, θρησκευτική ιστορία, κατήχηση και τις καθημερινές προσευχές της Εκκλησίας. Επειδή δε στοιχείο απαραίτητο της γυναικείας μόρφωσης είναι και η επαγγελματική εκπαίδευση, οριζόταν να μαθαίνουν τα κορίτσια όλα τα γυναικεία έργα που χαρακτηρίζουν την καλή νοικοκυρά της μεσαίας κοινωνικής τάξεως της εποχής, δηλαδή ραπτική, υφαντουργία, χειροτεχνήματα, μαγειρική και πλύση. Για να γίνει στο Αμαλιείο δεκτό ένα κορίτσι έπρεπε να είναι ορφανό και από τους δύο γονείς και η ηλικία του να είναι από πέντε έως δώδεκα ετών. Στο ζήτημα της ορφάνιας γίνονται σήμερα κάποιες εξαιρέσεις: Κατά προτίμηση βέβαια γίνονται δεκτά ορφανά και από πατέρα και από μητέρα, αλλά όταν συντρέχουν σοβαροί οικογενειακοί λόγοι, η Δ.Ε. δέχεται κατά την κρίση της και ορφανά μόνον από τον ένα γονέα. Σύμφωνα με τον πρώτο Κανονισμό ορίσθηκε ότι η Δ.Ε. θα μπορούσε να αποφασίσει αν συμφέρει να γίνονται δεκτά και ορφανά είτε από τους δύο γονείς είτε και από τον ένα με πληρωμή. Σήμερα επιτρέπεται να δέχεται το ίδρυμα ορφανά και από τον ένα και μόνο γονέα χωρίς καμία πληρωμή τροφείων, αλλά τελείως δωρεάν. Επιτρέπεται δε ακόμα και η εισαγωγή κοριτσιών μέχρι την τρίτη τάξη του λυκείου.

Η αρχική περιουσία του Αμαλιείου και το πρώτο του κτίριο

πρώτη περιουσία του Αμαλιείου αποτελέσθηκε από τις συνδρομές των μελών της Φιλανθρωπικής Εταιρίας. Κάθε μέλος επλήρωνε χρυσές δραχμές τουλάχιστον 50 ως δικαίωμα εγγραφής και ετήσια συνδρομή 36 δραχμών. Κατά ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

το πρώτο ήδη έτος το ορφανοτροφείο απέκτησε το όχι ευκαταφρόνητο ποσό των 61.000 δραχμών. Αλλά και οι ιδιαίτερες εκκλήσεις της Δ.Ε. είχαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η τελευταία με την προστασία και την εμψύχωση της βασίλισσας Αμαλίας απευθύνθηκε

Ο μέγας εθνικός ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός, χάρη στην ενίσχυση του οποίου το Ίδρυμα μπόρεσε να συνεχίσει απρόσκοπτα τη μεγαλειώδη δράση του.

Η Ιφιγένεια Συγγρού, η σπουδαία Ελληνίδα στην οποία τόσα οφείλει το Αμαλίειο.

κυρίως στου πλούσιους ομογενείς του εξωτερικού οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις αυτές με πατριωτικό ενθουσιασμό. Ενώ στο τέλος του 1855 η περιουσία του ιδρύματος ανερχόταν σε 120.296 δρχ, το 1859 η όλη περιουσία του ανήλθε σε 443.888 δρχ. Στις 6 Ιουλίου του 1856 το Αμαλιείο απέκτησε δικό του οικόπεδο στη θέση Καλλιρρόη επί της οδού Παλαιού Σταδίου (σήμερα Στησιχόρου στο κέντρο της Αθήνας πλησίον του Προεδρικού Μεγάρου). Το οικόπεδο αυτό

40 αποτελείτο αρχικά από 5.440 πήχεις (ή 3.046τμ) και αγοράσθηκε αντί 13.600 δρχ. Κατά τα επόμενα έτη επεκτάθηκε με την αγορά γειτονικών οικοπέδων. Επί του αρχικού οικοπέδου ανεγέρθηκε το πρώτο ιδιόκτητο κτίριο του Αμαλιείου, το οποίο ήταν από άποψη αρχιτεκτονικού ρυθμού και στερεότητας το καλύτερο της εποχής εκείνης. Η οικοδομή άρχισε το 1856 και τελείωσε το 1859, κόστισε δε 400.000 δρχ. και είχε τη δυνατότητα να στεγάζει 300 περίπου οικοτρόφους. Συγχρόνως δε με το κτίριο κτίστηκε παραπλεύρως, με χρήματα που προσέφερε στο Αμαλιεί-

Π Α Ρ Ο ΥΣ Ι Α Σ Η Μ Κ Ο ον Ορφανοτροφείον Κορασίων η Ελένη Τοσίτσα σύζυγος του μεγάλου εθνικού ευεργέτου Μιχαήλ Τοσίτσα, και μικρή εκκλησία. Ο ναός αυτός ετιμήθηκε με το όνομα των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, σύμφωνα με επιθυμία της Μ. Υψηλάντη, διότι την ημέρα της γιορτής τους, 8 Νοεμβρίου, έγινε ο γάμος της με τον Γ. Υψηλάντη. Ο ναός αυτός υπάρχει και σήμερα και λειτουργεί κανονικά. Μέσα δε στο ιερό βήμα του ναού υπάρχουν δύο χρυσές θήκες, που περιέχουν τις καρδιές των δύο ηρώων της Επαναστάσεως του 1821 Αλέξανδρου και Δημητρίου Υψηλάντη.

Οι ευεργέτες του Αμαλιείου – Ανδρέας και Ιφιγένεια Συγγρού

ο Αμαλιείο, υπήρξε για την εποχή του, πρότυπη Επαγγελματική Σχολή Θηλέων, πρωτοπόρος στα Βαλκάνια. Μεγάλοι ευεργέτες του Έθνους, παρείχαν στο Ίδρυμα την οικονομική δυνατότητα να εξασφαλίζει στις αποφοίτους μαθήτριές του ερείσματα ολόκληρης ζωής. Εκατοντάδες κορίτσια προικοδοτήθηκαν και ποικιλοτρόπως ενισχύθηκαν μέσω των Ειδικών Κληροδοτημάτων του Αμαλιείου.

Ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Αμαλιείου υπήρξε ο Εθνικός ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός και η σύζυγός του Ιφιγένεια οι οποίοι διαπνεόμενοι από μεγάλη κοινωνική ευαισθησία προίκισαν το ίδρυμα με σημαντική αστική και κτηματική περιουσία από την οποία αντλεί το Οικοτροφείο τους πόρους και τα εισοδήματά του ώστε να μην έχει καμία εξάρτηση από το κράτος.

Η προσφορά του Αμαλιείου στις εθνικές και ανθρωπιστικές κρίσεις

πό την ίδρυσή του μέχρι σήμερα το Αμαλιείο λειτουργεί αδιαλείπτως προσφέροντας τεράστιες εθνικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής παρείχε τροφή σε καθημερινή βάση, σε εκατοντάδες παιδιά. Το 1974, με τα τραγικά γεγονότα στην Κύπρο, φιλοξένησε περισσότερα από 100 Κυπριόπου-

λα. Στη διάρκεια των μεγάλων σεισμών του 1953 στα Επτάνησα και του 1999 στην Αττική προσέφερε στέγη σε σεισμόπληκτους και εκπαιδευτικές υπηρεσίες στους μαθητές του δημοτικού σχολείου Αμαρουσίου. Η προσφορά του Αμαλιείου επεκτάθηκε και σε παιδιά που προέρχονταν από πληττόμενες περιοχές της Αφρικής και της Ασίας.

Το νέο κτίριο του Αμαλιείου στο Αμαρούσιο (1958) – Ανακαίνισή του (2004)

λειτουργία του Αμαλιείου μεταφέρθηκε από το αρχικό κτίριο της οδού Στησιχόρου σε νέο κτίριο που ανεγέρθηκε το 1958

επί Εφόρου Κλεάρχου Μανέα στο Μαρούσι σε μεγάλο οικόπεδο επί της Λ. Κηφισίας αριθ. 219. Κατά το 2004 το Αμαλιείο εκσυγχρόνισε και αναβάθμι-

σε το νέο αυτό κτίριο. Δύσκολα θα βρει κανένας σήμερα σε ολόκληρη την Ελλάδα εγκαταστάσεις τόσο άνετες όσο αυτές του Αμαλιείου: δίκλινα και μονόκλινα δωμάτια με ατομικό λουτρό για κάθε κλίνη, καθιστικά ανάπαυσης και ψυχαγωγίας, θέατρο υψηλών προδιαγραφών, χώροι μελέτης και διδασκαλίας, σύγχρονο μαγειρείο και εστιατόριο, πλήρεις βοηθητικοί χώροι, κεντρική θέρμανση, σύγχρονο σύστημα πυρασφάλειας, πρόσβαση στο διαδίκτυο, κ.λπ. Το υπέροχο αυτό κτίριο, το οποίο άλλωστε έχει κηρυχθεί ως διατηρητέο λόγω της αισθητικής & αρχιτεκτονικής του αξίας, προβάλλεται περισσότερο με τη διακόσμησή του. Πορτρέτα ευεργετών μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, έπιπλα αντίκες, εικόνες, κ.λπ. Να σημειωθεί ότι ο χώρος αυτός έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της αισθητικής των παιδιών του ιδρύματος με αποτέλεσμα να σέβονται τον χώρο κατά τρόπο συγκινητικό. Το κτίριο αυτό δίνει επίσης τη δυνατότητα στη Δ.Ε. να προσφέρει πρόσθετο φιλανθρωπικό έργο. Φιλοξενεί το βιωματικό σεμινάριο της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών κάθε χρόνο· φιλοξενεί επίσης φοιτήτριες πολλών πανεπιστημίων των Βαλκανίων που παρακολουθούν ταχύρρυθμα προγράμματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας· εκπαιδευτικές ομάδες από όλο τον πλανήτη· τον κύκλο σπουδών παραδοσιακών χορών του Λυκείου των Ελληνίδων και πολιτιστικές εκδηλώσεις ευρύτερου ενδιαφέροντος του Δήμου Αμαρουσίου.

Το Αμαλιείο σήμερα

ο έτος 1999 με τροποποίηση του Καταστατικού άλλαξε η ονομασία του ιδρύματος σε «Αμαλιείον Οικοτροφείον Θηλέων» και προστέθηκε στους σκοπούς του και η δυνατότητα φιλοξενίας σπουδαστριών από πολύτεκνες οικογένειες της επαρχίας. Έτσι σήμερα λειτουρΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

Π Α Ρ Ο ΥΣ Ι Α Σ Η Μ Κ Ο γούν στο Αμαλιείον δύο τμήματα: το μαθητικό τμήμα το οποίο φιλοξενεί κορίτσια από την α’ δημοτικού μέχρι τη γ’ τάξη λυκείου και το σπουδαστικό τμήμα το οποίο φιλοξενεί φοιτήτριες από την περιφέρεια. Το σπουδαστικό τμήμα λειτουργεί πλέον και είναι περιζήτητο με πληρότητα 100%. Από το 2007 εφαρμόζεται και πρόγραμμα μεταπτυχιακών υποτροφιών. Στο οικοτροφείο φιλοξενούνται σήμερα 140 περίπου νέες κοπέλες που ζουν και χαίρονται τη ζωή με συλλογικότητα, αλληλεγγύη και δημιουργικότητα. Το ΑΜΑΛΙΕΙΟΝ προσφέρει πρόσθετη εκπαίδευση, πολιτισμό και ψυχαγωγία. Το τμήμα ξένων γλωσσών εξυπηρετεί παιδιά τόσο του σπουδαστικού όσο και του μαθητικού τμήματος. Παράλληλα προσφέρεται δωρεάν ενισχυτική διδασκαλία για την προετοιμασία των μαθητριών στις πανελλήνιες εξετάσεις. Πρόσθετη διδακτική στήριξη παρέχεται και στις μικρότερες μαθήτριες για να θέσουν τις βάσεις για την εξέλιξή τους. Η αίθουσα Η/Υ έχει σύγχρονους υπολογιστές με 24ωρη σύνδεση. Η βιβλιοθήκη του ιδρύματος, με ιδιαίτερη έμφαση στην αρχαία ελληνική γραμματεία και στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία ανοίγει δρόμους ουσιαστικότερης μόρφωσης και καλλιέργειας. Υπάρχει σύγχρονο γυμναστήριο. Ιδιαίτερη σημασία δίνει η Διοίκηση του ΑΜΑΛΙΕΙΟΥ στην ποΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

λιτιστική επιμόρφωση αλλά και στην ψυχαγωγία των κοριτσιών. Ενδεικτικά αναφέρεται η γιορτή αποφοίτησης και απονομής μεταπτυχιακών υποτροφιών, παραδοσιακές εκδηλώσεις, επισκέψεις σε μουσεία, θεατρικές παραστάσεις και επιστημονικά συνέδρια, εκδρομές πολιτιστικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Στις 3.2.2007 οργανώθηκε στον Ναό του Αμαλιείου των Παμμεγίστων Ταξιαρχών επί της οδού Στησιχόρου εκδήλωση στη μνήμη των Αλέξανδρου και Δημητρίου Υψηλάντη.

Η Διοίκηση του Αμαλιείου σήμερα

ο Αμαλιείον που σημειωτέον δεν επιχορηγείται από το κράτος διοικείται από 11μελή Δ.Ε. που εκλέγεται από τη Γ.Σ. των μελών του Σωματείου. Οι τέως Πρωθυπουργοί Δημ. Μάξιμος, Θρ. Ζαΐμης, Εμμ. Τσουδερός, Στεφ. Στρείτ ήταν μέλη της διοίκησης. Επίσης ο Κλ. Μανέας, ο Θεμ. Σοφούλης κ.α. διετέλεσαν κατά καιρούς έφοροι του ΑΜΑΛΙΕΙ-

ΟΥ. Μεγάλες κυρίες της Αθηναϊκής κοινωνίας υπήρξαν πρόεδροι όπως η Ιφιγένεια Συγγρού, η Έδλα Νάζου, η Ελένη Δημαρά, η Ειρήνη Γουλιμή, η Θεοδώρα Κλαδά. Σήμερα Πρόεδρος της Διοικούσης Επιτροπής είναι η κα Δέσποινα Μανέα, Έφορος ο κ. Λυκούργος Αρεταίος, Αντιπρόεδρος η κα Ευαγγελία Μόσχου, Γ.Γ. ο κ. Σταύρος Μαγγίνας και σύμβουλοι η κα Παναγιώτα Παληού, η κα Αγγελική Αλευρογιάννη, η κα Έφη Ζαμπίκου, η κα Ευανθία Γεωργακοπούλου, ο κ. Γεώργιος Βλάχος, ο κ. Χαράλαμπος Κινάτος, και ο κ. Εμμανουήλ Τσουδερός. Η Δ.Ε. με σύμπνοια, ενότητα και έμπνευση και σε εξαιρετική συνεργασία με το προσωπικό καθοδηγεί το Αμαλιείον προς την πραγματοποίηση μεγάλων στόχων. Η προσπάθεια αυτή είναι ανάγκη να στηριχθεί από αγάπη, ανιδιοτέλεια και βοήθεια όσο περισσότερων ευαίσθητων πολιτών που εκτιμούν το προσφερόμενο έργο του ιστορικού αυτού Ιδρύματος.

ΤΑ Ν Ε Α ΤΗ Σ ΕΚΦΡΑ Σ Η Σ

ΝΕΑΤΗΣΕΚΦΡΑΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, 30 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ, ΩΡΑΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΕΣ - ΑΙΓΛΗ ΖΑΠΠΕΙΟΥ

ε επιτυχία πραγματοποίησε την καθιερωμένη ετήσια εκδήλωση του o Όμιλος Ευρωπαϊκή Έκφραση την Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011 (για 24η χρονιά!), στην Αίγλη Ζαππείου, σε δείπνο που παράθεσε στους 90 παρευρισκόμενους, μέλη, φίλους και υποστηρικτές της οργάνωσης, καθώς και ηγετικά στελέχη άλλων ΜΚΟ και της κοινωνίας πολιτών, κατά τη διάρκεια μιας πολύ ωραίας βραδιάς. Το δυναμικό παρών έδωσαν αρκετά μέλη της Νεολαίας Ευρωπαϊκή Έκφραση. Στην εκδήλωση έγινε παρουσίαση των δράσεων της οργάνωσης από τον Αθανάσιο Γραμμένο, Πρόεδρο της Νεολαίας Ευρωπαϊκή Έκφραση, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο Γιώργος Λιγνός, Γεν. Γραμματέας του Ομίλου Ευρωπαϊκή Έκφραση, εκθέτοντας τις συνθήκες κρισιμότητας για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, διατυπώνοντας σκέψεις σχετικώς με την ευρωπαϊκή ταυτότητα

και προοπτική τη Ελλάδας και επισημαίνοντας το ιδιαίτερο καθήκον της Ευρωπαϊκής Έκφρασης κατά την προσεχή περίοδο, προσαγορεύοντας τελικώς τον τιμώμενο της βραδιάς. Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Ραφαήλ Παπαδόπουλος, ο πρώτος επιτυχών των Πανελληνίων εξετάσεων για το 2010 (με βαθμό 19.952 μόρια) που ήλθε από τη Θεσσαλονίκη ειδικώς για την εκδήλωση μας αυτή, ο οποίος εκφώνησε ομιλία υπό τον τίτλο «Νεολαία και πολιτικός ακτιβισμός στην Ευρώπη». Όπως κατέληξε ο Ραφαήλ: «η απαξίωση από πολλούς νέους της ενασχόλησης με τα κοινά που παρατηρείται έντονα λόγω της απογοήτευσης από την παραδοσιακή πολιτική, οδηγεί σε μία επικίνδυνη παραίτηση που υπονομεύει τα θεμέλια της ίδιας της δημοκρατίας, που είναι η συμμετοχή και η αντιπροσώπευση. Αν εμείς οι ίδιοι ως ενεργοί πολίτες της Ελλάδας και της Ευρώπης, δεν κινητοποιη-

θούμε για να στηλιτεύσουμε και να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα, τότε κινδυνεύουμε να αποφασίζουν άλλοι για εμάς χωρίς εμάς. Γιατί με τη συμμετοχή μας ίσως να αναγκάσουμε τους σπιθαμιαίους, όπως έχουν αποκληθεί, Ευρωπαίους ηγέτες να διευρύνουν την κοντόθωρη πολιτική τους και να σταματήσουν επενδύοντας στο βραχυπρόθεσμο συμφέρον τους να υπονομεύουν το μέλλον μιας ολόκληρης ηπείρου.

Στη νέα μας πορεία ως φύσει πολιτικά όντα, θα πρέπει να έχουμε ως οδηγό την φράση του Γκάντι: «Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να φέρεις στον κόσμο». Στη διάρκεια της εκδήλωσης μοιράστηκε επίσης το 79ο τεύχος του περιοδικού «Ευρωπαϊκή Έκφραση» που μόλις εκδόθηκε με σημαντικά πρωτότυπα κείμενα και θέματα με αφορμή το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού και το Ευρωπαϊκό Έτος για την Καταπολέμηση της Φτώχειας, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η Ομιλία του Ραφαήλ Παπαδόπουλου

ΝΕΟΛΑΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΚΤΙΒΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ε μία εποχή, όπου η Ευρώπη και ο κόσμος αλλάζει με πολύ γρήγορους ρυθμούς, είναι πολύ σημαντικό το ότι έχει ξεκινήσει μια ευρεία συζήτηση παγκοσμίως σχετικά με τους ποιους στόχους και ποιών τις ανάγκες θα υπηρετεί η Ενωμένη Ευρώπη μετά την κρίση. Η Ευρώπη που αναγεννάτε οφείλει να θέσει στις προτεραιό-

τητές της την ικανοποίηση των αναγκών των Ευρωπαϊκών πολιτών, και ιδιαίτερα των οικονομικά ασθενέστερων, που πλήττονται περισσότερο από την ύφεση, και όχι τους αριθμούς και τα οικονομικά μεγέθη, όπως φαίνεται ότι επιχειρείται σήμερα υπό την καθοδήγηση της Γερμανίας και άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού βορρά. Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει οι-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΤΑ Ν Ε Α ΤΗ Σ ΕΚΦΡΑ Σ Η Σ

κονομική ανάπτυξη και ευημερία με την ποιότητα ζωής των απλών ανθρώπων τόσο υποβαθμισμένη ώστε πολλές φορές να αδυνατούν να καλύψουν ακόμα και τις Βασικές τους ανάγκες. Την Ευρώπη αυτή μπορούμε να τη διαμορφώσουμε μόνο εμείς οι νέοι με την ενεργό συμμετοχή μας στα πολιτικά πράγματα σε εθνικό και κατ’ επέκταση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάνοντας γνωστά τα προβλήματα και τις ανησυχίες μας και διατυπώνοντας συγκεκριμένες προτάσεις για την επίλυσή τους. Η αυριανή Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρξει αν εμείς δεν ενδιαφερθούμε να κάνουμε καλύτερο τον κόσμο που μας παραδίδεται. Αυτό μπορεί να γίνει στην πράξη με τη συμμετοχή μας όχι απαραίτητα στα συμβατικά όργανα λήψης αποφάσεων (εθνικά κοινοβούλια, ευρωκοινοβούλιο κ.λπ.) που είναι σε μεγάλο βαθμό απαξιωμένα λόγω του τρόπου που χειρίζονται την κρίση, αλλά σε διάφορες ΜΚΟ τοπικής, εθνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας εμβέλειας που δραστηριοποιούνται σε δύο κυρί-

ως τομείς. Πρώτον, στην προστασία του περιβάλλοντος και του φυσικού πλούτου των χωρών μας, κάτι που συμβάλλει καθοριστικά στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής εντός και εκτός των πόλεων (ιδιαίτερα στην Ελλάδα ο φυσικός πλούτος είναι και πηγή οικονομικής ανάπτυξης μέσω του τουρισμού). Αυτές οι οργανώσεις περιλαμβάνουν περιπτώσεις από την Greenpeace μέχρι τοπικά κινήματα πολιτών για τη βελτίωση της εικόνας και της ζωής στις πόλεις όπως οι Atenistas. Δεύτερον στην εξάλειψη των διάφορων κοινωνικών προβλημάτων που μαστίζουν εκατομμύρια συνανθρώπους μας σ’ όλο τον κόσμο (π.χ. φτώχεια, ανεργία, παιδική θνησιμότητα και εργασία, παράνομη μετανάστευση κλπ) στην οποία αποσκοπούν οργανώσεις όπως η Actionaid και η Unicef. Επιπλέον πολύ μεγάλη σημασία έχει η ενεργός κινητοποίηση των πολιτών με στόχο την βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών για την προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων που πολλές φορές υφί-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

στανται, με ευθύνη τόσο της πολιτείας όσο και δική μας ως πολιτών, κοινωνικό αποκλεισμό (ναρκομανείς, αποφυλακισμένοι, ΑΜΕΑ, μετανάστες κ.α.) Όλα αυτά βέβαια μπορούν να γίνουν πιο αποτελεσματικά και συντονισμένα με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, με τις οποίες η νέα γενιά είμαστε ιδιαίτερα εξοικειωμένοι και κυρίως του διαδικτύου και των τεράστιων δυνατοτήτων που προσφέρει σε επίπεδο πηγών και πληροφόρησης. Μάλιστα η συνεργασία νέων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να αναδείξει τον οικουμενικό χαρακτήρα των προβλημάτων αυτών, να αναπτύξει τη συλλογικότητα ταυτοχρόνως με την ατομική ευθύνη και τον εθελοντισμό και κυρίως να καλλιεργήσει μια ευρωπαϊκή συνείδηση καταπολεμώντας τον ρατσισμό και την μισαλλοδοξία που έχει αρχίσει να εξαπλώνεται επικίνδυνα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της έλλειψης κράτους πρόνοιας σε πολλές χώρες του κόσμου. Κλείνοντας θέλω να το-

νίσω ότι η απαξίωση από πολλούς νέους της ενασχόλησης με τα κοινά που παρατηρείται έντονα λόγω της απογοήτευσης από την παραδοσιακή πολιτική, οδηγεί σε μία επικίνδυνη παραίτηση που υπονομεύει τα θεμέλια της ίδιας της δημοκρατίας, που είναι η συμμετοχή και η αντιπροσώπευση. Αν εμείς οι ίδιοι ως ενεργοί πολίτες της Ελλάδας και της Ευρώπης, δεν κινητοποιηθούμε για να στηλιτεύσουμε και να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα, τότε κινδυνεύουμε να αποφασίζουν άλλοι για εμάς χωρίς εμάς. Γιατί με τη συμμετοχή μας ίσως να αναγκάσουμε τους σπιθαμιαίους, όπως έχουν αποκληθεί, Ευρωπαίους ηγέτες να διευρύνουν την κοντόθωρη πολιτική τους και να σταματήσουν επενδύοντας στο βραχυπρόθεσμο συμφέρον τους να υπονομεύουν το μέλλον μιας ολόκληρης ηπείρου. Στη νέα μας πορεία ως φύσει πολιτικά όντα, θα πρέπει να έχουμε ως οδηγό την φράση του Γκάντι:

«Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να φέρεις στον κόσμο».

ΤΑ Ν Ε Α ΤΗ Σ ΕΚΦΡΑ Σ Η Σ

Εκδήλωση για την «Ευρωπαϊκή Δράση κατά των Ναρκωτικών» με πρωτοβουλία του Ιστιτούτου «Κοινόν Ωρωπίων»

ε επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 1η Φεβρουαρίου η εκδήλωση για την Ευρωπαϊκή Δράση κατά των Nαρκωτικών

Δημοτικού Συμβουλίου, με τη συμμετοχή των μαθητών του Λυκείου Ωρωπού και γονέων. Ο Δήμαρχος Ωρωπού Γιάννης Οικονομάκος,

(European Action on DrugsEAD). H εκδήλωση ήταν μια πρωτοβουλία του Ινστιτούτου “Κοινόν Ωρωπίων” σε συνεργασία με το Λύκειο Ωρωπού και την Ευρωπαϊκή Έκφραση και πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του

στον εναρκτήριο χαιρετισμό του απευθήνθηκε στους μαθητές του Λυκείου πρώτα ως γιατρός, λέγοντας ότι έχει κληθεί να αντιμετωπίσει περιστατικά χρήσης ναρκωτικών ουσιών στο παρελθόν, βλέποντας τις καταστρο-

φικές συνέπειες που έχουν στον άνθρωπο. Είπε ακόμη, ότι μία αιτία για την χρήση ναρκωτικών είναι ο κοινωνικός αποκλεισμός και κάλεσε τα παιδιά να στηρίζουν όλους τους συμμαθητές τους και να βοηθουν όποιον φαίνεται ότι αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα. Από την άλλη, μιλώντας ως Δήμαρχος, είπε ότι είναι πάντα δίπλα στην νεολαία του Ωρωπού για να στηρίξει την δημιουργική της ορμή και να προσφέρει στους νέους ευκαιρίες για να αξιοποιήσουν τη ζωή στο έπακρο, πάντα μακριά από την μάστιγα των ναρκωτικών. Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, Καθηγητής κ. Γιαννής, ο οποίος ανέπτυξε τις βασικές αρχές του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τόνισε ότι τέτοιες δράσεις έχουν με-

γάλη χρησιμότητα διότι η ενημέρωση λειτουργεί ως μια καλή πρόληψη. Η κύρια εισήγηση έγινε από την Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια κα Χριστοφιδέλλη (MSc), συνεργάτιδα της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Νοσ. Παίδων “Αγλαΐα Κυριακού”. Σε μια διαδραστική συζήτηση με όλους τους μαθητές, η κα Χριστοφιδέλλη εξήγησε ποιά είναι τα αίτια που οδηγούν στην χρήση ναρκωτικών, ποιά είναι τα συμπτώματα και με ποιό τρόπο μπορούν να ξεπεραστούν. Με παραδειγματική μέθοδο και τη χρήση εμπειρικών αναλύσεων, ανέδειξε το πρόβλημα στη βάση του και εξήγησε ότι οι εξαρτήσεις (ανάμεσα τους το αλκοόλ, ο τζόγος, το κάπνισμα, το διαδίκτυο κ.α.) είναι νόσοι και πρέπει να αντιμετωπίζονται ανάλογα. Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με τον απολογισμό του προγράμματος από τον Διευθυντή του “Κοινού Ωρωπίων” κ. Αθ. Γραμμένο.

η Ευρωπαϊκή Έκφραση στην Περιοδεία του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού 2011 στην Αθήνα

ε επιτυχία συμμετείχε η Ευρωπαϊκή Έκφραση στην Περιοδεία του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού 2011 στην Αθήνα. Η Περιοδεία ήταν μια επταήμερη ευχάριστη, δυναμική και διαδραστική εκδήλωση προβολής του εθελοντι-

σμού από τις 17-23 Μαρτίου 2011, στην «Τεχνόπολη» στο Γκάζι. Μετά την έναρξη του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού στις Βρυξέλλες το Δεκέμβριο του 2010, η Ελλάδα ήταν η έβδομη χώρα στο χάρτη της Περιοδείας του ΕΕΕ 2011. Ο εθνικός συντονιστικός φορέας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Λαδή Στέλλα - Νταλάκου Βασιλική

του ΕΕΕ 2011 στην Ελλάδα ήταν η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς. Η Περιοδεία του ΕΕΕ 2011, η οποία θα ταξιδεύσει σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, έχει σχεδιαστεί ώστε να φέρει την εκστρατεία του ΕΕΕ πιο κοντά στο κοινό. Η επταήμερη εκδήλωση έδωσε στους εθελοντές και στις οργανώσεις που χρησιμοποιούν εθελοντές την ευκαιρία να παρουσιάσουν τα επιτεύγματά τους, να κάνουν ζωντανές παρουσιάσεις, να γνωριστούν μεταξύ τους και ευαισθητοποιήσουν τους επισκέπτες στο θέμα του εθελοντισμού. Η Ευρωπαϊκή Περιοδεία Εθελοντισμού 2011 περιλάμβανε: Συζητήσεις με ειδικούς, παρουσιάσεις σχετικά με: τι σημαίνει να κάνει κανείς εθελοντική εργασία; Ποιοι είναι οι Έλληνες εθελοντές; Πώς μπορώ να συμμετάσχω; Ιστορίες σχετικά με τις εμπειρίες των εθελοντών και γνωριμία με τους εθελοντές Ψυχαγωγία με μουσικές παραστάσεις, παιχνίδια και ζωγραφική Η Ευρωπαϊκή Έκφραση είχε την ευκαιρία να ενημερώσει το κοινό για τις δράσεις της, με ειδικό stand της οργάνωσης στο χώρο, την 3η μέρα Παρασκευή 18 Μαρτίου, η οποία είχε ως θεματική: «Εθελοντισμός και ενεργοί πολίτες σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο».

Ανάλυση Δημόσιας Πολιτικής Εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα, Δεκέμβριος 2010 ISBN: 978-960-02-2505-1

ώς, με ποιό σκοπό και με τι αποτέλεσμα δρουν ή αδρανούν οι κυβερνήσεις σε σχέση με τα δημόσια προβλήματα; Τι χαρακτηρίζεται ως δημόσιο πρόβλημα και πώς συγκροτείται η κυβερνητική ατζέντα; Ποιοί είναι οι φορείς της δημόσιας πολιτικής; Ποιοί είναι οι εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν τις διαδικασίες αυτές; Ποιές είναι οι πιο συνηθισμένες πρακτικές διοικητικής μεταρρύθμισης και ποιές αξίες τις διέπουν; Αυτά είναι μερικά από τα κεντρικά ερωτήματα που επιχειρεί να απαντήσει το βιβλίο αυτό, αξιοποιώντας τη διεθνή βιβλιογραφία περί δημόσιας πολιτικής και δημόσιας διοίκησης. Το χαρακτηριστικό του νέου αυτού επιστημονικού κλάδου είναι ότι συνδέει παραδοσιακά επιστημονικά πεδία όπως η νομική και η πολιτική επιστήμη και τα συνδυάζει με εργαλεία που δεν περιορίζονται από αυστηρά επιστημονικά σύνορα. Για παράδειγμα χρησιμοποιεί έννοιες και τεχνικές από την οικονομική επιστήμη και τη διοίκηση επιχειρήσεων. Σκοπός του βιβλίου είναι να θέσει τις βάσεις για την κατανόηση των θεωρητικών πλαισίων και των εμπειρικών πρακτικών στο πεδίο της Δημόσιας Διοίκησης και Πολιτικής. Ουσιαστικά αποτελεί ένα σημείο αναφοράς: παρουσιάζει τις κυριότερες τάσεις της σχετικής θεωρίας και αποφεύγει τη μονολιθική υιοθέτηση μιας συγκεκριμένης σχολής σκέψης, ενώ κάθε θέμα εμπλουτίζεται με εμπειρικά παραδείγματα. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται ο πλούτος των μοντέλων που έχουν αναπτυχθεί στο σχε-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 80 • 1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

45 τικό επιστημονικό πεδίο, ώστε να αποτυπωθεί μια ευρεία εικόνα των ερευνητικών και θεωρητικών ανησυχιών που το διέπουν. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε φοιτητές και ερευνητές της δημόσιας πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης αλλά και σε όσους επιθυμούν μια εισαγωγή στο σύγχρονο αυτό επιστημονικό πεδίο. Η Στέλλα Λαδή είναι λέκτορας με αντικείμενο Εξευρωπαϊσμό και Δημόσια Πολιτική στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είναι Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του York. Έχει εργαστεί ως λέκτορας στα Πανεπιστήμια του Sheffield και του Exeter και ως ερευνήτρια στο Institut Barcelona d’ Estudis Internacionals και στο Πανεπιστήμιο Leeds Metropolitan. Εργάσθηκε επίσης ως επιστημονική συνεργάτης στο Υπουργείο Εσωτερικών και στο Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. Από το 2003 ανήκει στο Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς στα αγγλικά και στα ελληνικά. Η Βασιλική Νταλάκου έχει σπουδάσει Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είναι Διδάκτωρ Επιστημών του Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου με εξειδίκευση στη θεωρία της δημόσιας πολιτικής για την προστασία του περιβάλλοντος. Έχει διδάξει θέματα δημόσιας διοίκησης και δημόσιας πολιτικής στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο Α.Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου, στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και από το 2001 ανήκει στο Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Έχει διατελέσει Βοηθός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη και είναι Νομικός Συνεργάτης στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής διακυβέρνησης..

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Δημοσιεύσεις στην Ευρωπαϊκή Εκφραση Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή την σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

✂ Ανανεώστε τη συνδρομή σας στην Ευρωπαϊκή Έκφραση ΔΕΛΤIΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΟΥ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

ΕΚΦΡΑΣΗ

Όνομα........................................................................................

Έτος ίδρυσης: 1989 Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα, τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό “Ευρωπαϊκή Έκφραση” Ετήσια Διετής Τακτικός Συνδρομητής Δημόσιοι Οργανισμοί, Τράπεζες, Βιβλιοθήκες, ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες, Σύλλογοι Ευρώπη Άλλες ήπειροι Φοιτητής, σπουδαστής, στρατιώτης Συνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης

20 Ευρώ

35 Ευρώ

Επώνυμο.................................................................................... Διεύθυνση.................................................................................. Ταχ. Κώδικας............................................................................. Πόλη........................................................................................... Τηλέφωνο:.................................................................................

50 Ευρώ 25 Ευρώ 30 Ευρώ

100 Ευρώ 45 Ευρώ 55 Ευρώ

15 Ευρώ 50 Ευρώ

25 Ευρώ 90 Ευρώ

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης 9π.μ. - 5 μ.μ.,

με ταχυδρομική επιταγή, ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287)

E-mail:........................................................................................ Επάγγελμα:...............................................................................

Ημερομηνία Υπογραφή

Δελτίο Τύπου

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ευρωπαϊκή δράση προσιτή σε όλους Η πρόληψη της νεανικής εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά θα αποτελέσει το κύριο θέμα της ετήσιας εκδήλωσης της Ευρωπαϊκής Δράσης για τα Ναρκωτικά (EAD), η οποία θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 25 Ιουνίου 2010, στο κτήριο Charlemagne της Επιτροπής (Αίθουσα Lord Jenkins/170, rue de la Loi, 1049 Βρυξέλλες, στις 9:30 π.μ.), υπό την αιγίδα της Viviane Reding, αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά, μια πρωτοβουλία που εγκαινιάστηκε πέρυσι στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας των Ηνωμένων Εθνών κατά των Ναρκωτικών (26 Ιουνίου), στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους της χρήσης ναρκωτικών. Η ετήσια εκδήλωση συγκεντρώνει στις Βρυξέλλες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και επώνυμοι, οι οποίοι αναλαμβάνουν μια συγκεκριμένη δέσμευση για δράση κατά των ναρκωτικών στο δικό τους περιβάλλον. Οι συμμετέχοντες θα συζητήσουν προγράμματα ενημέρωσης του κοινού, και ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων, σχετικά με τους κινδύνους εμπλοκής σε παράνομες δραστηριότητες. Κατά την εκδήλωση της EAD, προσωπικότητες από τους χώρους του παγκόσμιου αθλητισμού, της ψυχαγωγίας και των μέσων ενημέρωσης θα μοιραστούν τις εμπειρίες τους πάνω στα ναρκωτικά και θα δεσμευτούν ενυπόγραφα να αναλάβουν συγκεκριμένη δράση για την πρόληψη της εγκληματικότητας που συνδέεται με τα ναρκωτικά. Ο Ιταλός τραγουδιστής της ραπ Alessandro While θα παρουσιάσει ένα τραγούδι που έχει γράψει ειδικά για την περίσταση. Ο τραγουδιστής αποτελεί δραστήριο μέλος της εκστρατείας κατά των ναρκωτικών, αγωνιζόμενος να πείσει τους νέους από φτωχές γειτονιές της Ρώμης να μη γίνουν χρήστες. Ο Πολωνός δημοσιογράφος και πρώην χρήστης ναρκωτικών Max Cegielski, o Ρουμάνος πολλάκις πρωταθλητής Ευρώπης και κόσμου στη χειροπάλη Ion Vlad Oncescu, και ο Λουξεμβούργιος τραγουδιστής Daniel Depienne θα καταθέσουν επίσης τις δικές τους μαρτυρίες και θα υπογράψουν δεσμεύσεις για δράση. Χαιρετίζοντας την εκδήλωση και τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι υπογράφοντες της EAD, η Viviane Reding θα υπογραμμίσει σε βιντεομήνυμά της ότι «με έως και 2 εκατομμύρια προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι απαραίτητο να ευαισθητοποιήσουμε τα μέλη των ευάλωτων ομάδων, ειδικά τους νέους, για τους κινδύνους της χρήσης ναρκωτικών». Όπως τονίζει, «η ιδιότητα του Ευρωπαίου σημαίνει μια ζωή σε καθεστώς ελευθερίας, όμως η ελευθερία έχει το τίμημά της: ονομάζεται προσωπική ευθύνη. Η Ευρώπη λέει όχι στα ναρκωτικά και εσείς είστε οι πρεσβευτές που υποστηρίζετε αυτό το μήνυμα με θετικό πνεύμα, χωρίς ηθικολογίες, στιγματισμούς και δημιουργία ενοχών». Δώδεκα συμμετέχοντες θα υπογράψουν νέες δεσμεύσεις για την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων σε κοινότητες που διατρέχουν κίνδυνο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η Responsible Young Drivers (Υπεύθυνοι Νέοι Οδηγοί) από το Βέλγιο, η σχολή Ernst-Schering του Βερολίνου από τη Γερμανία, η Υπηρεσία πρόληψης εξαρτήσεων για τους εργαζομένους στους γαλλικούς σιδηροδρόμους SNCF, το Κέντρο Νεολαίας Sjakket από τη Δανία, και η Βρετανίδα Elizabeth Burton, καθηγήτρια και συγγραφέας του βιβλίου «Mum, Can You Lend Me Twenty Quid?», στο οποίο αφηγείται την ιστορία του γιου της, που πέθανε από χρήση ναρκωτικών τον Φεβρουάριο του 2004. Εκτός των παραπάνω, περυσινοί υπογράφοντες θα παρουσιάσουν τον απολογισμό τους σχετικά με τις δράσεις που ανέλαβαν τιμώντας τις δεσμεύσεις τους. Την εκδήλωση θα κλείσει ο Jonathan Faull, γενικός διευθυντής Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ιστορικό Η Ευρωπαϊκή Δράση για τα Ναρκωτικά, η οποία εγκαινιάστηκε στις 26 Ιουνίου 2009 (Παγκόσμια Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών κατά των Ναρκωτικών) από τη Γενική Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δικαιοσύνη, την Ελευθερία και την Ασφάλεια, παρέχει μια πλατφόρμα (ιστότοπος της EAD) και δυνατότητες δικτύωσης (εθνικές εκδηλώσεις της EAD) σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη της ΕΕ, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει το κοινό, και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, αναφορικά με τα ναρκωτικά. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, σχεδόν 700 δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, ενώσεις και ιδιώτες από ολόκληρη την ΕΕ έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για να περιληφθούν στους υπογράφοντες της EAD – και ο αριθμός τους μεγαλώνει ημέρα με την ημέρα. Η Ιταλία, η Πολωνία και η Ρουμανία αποτελούν μέχρι στιγμής τις πιο δραστήριες μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Η EAD υλοποιεί έναν από τους στόχους του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για τα Ναρκωτικά 20092012, που αποσκοπεί στην ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας στον τομέα των ναρκωτικών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, ώστε οι πολιτικές για τα ναρκωτικά να αποκτήσουν σημασία για τους επαγγελματίες του τομέα και την κοινωνία των πολιτών, παρέχοντάς τους συγχρόνως τη δυνατότητα να συμβάλουν στη διαμόρφωσή τους. Η EAD θεμελιώνεται στις εθελοντικές δεσμεύσεις επαγγελματιών, ιδιωτών, ενώσεων και φορέων για δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού για τα ναρκωτικά σε τοπικό επίπεδο. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την EAD, παρακαλούμε επισκεφθείτε το www.action-drugs.eu ή επικοινωνήστε με το info@action-drugs.eu

Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) / Eurostat • Τάσεις και χαρακτηριστικά των προβλημάτων από τη χρήση ναρκωτικών ανά χώρα (περιλαμβανομένης της χρήσης ναρκωτικών από νέους) • Νέοι και ναρκωτικά • Στατιστικό δελτίο 2009: Νεολαία και μαθητικός πληθυσμός • Εξέλιξη της εγκληματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση / Σύνδεσμοι για εθνικές στατιστικές υπηρεσίες

ΠΟΛΙΣ ΑΚΙΝΗΤΑ Oι άνθρωποί σας εάν σκέπτεστε να αγοράσετε ή να πουλήσετε ακίνητο Το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Μεσιτικών Υπηρεσιών EN15733 ήρθε και στην Ελλάδα. Η δημιουργία και εφαρμογή του Προτύπου έχει χαρακτηρισθεί «το σημαντικότερο γεγονός της σύγχρονης εποχής στο επάγγελμα των μεσιτών ακινήτων στην Ευρώπη». Συμμετείχαμε στη διαδικασία τυποποίησης του Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) και του Συνδέσμου Ελλήνων Κτηματομεσιτών (ΣΕΚ), ως ένα από τα τρία μέλη της Ομάδας Έργου από τον κλάδο των μεσιτών. Τώρα, πάμε ένα βήμα μπροστά, προχωρώντας στην εθελοντική προσαρμογή στις απαιτήσεις του Προτύπου. Το Πόλις Ακίνητα – Κοσμάς Θεοδωρίδης και Συνεργάτες, ξεκινά την υιοθέτηση διαδικασιών και μεθόδων, ώστε να επιτύχουν πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Προτύπου, κάτι που θα προσφέρει: • Ακόμη καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών • Ταχύτερη και ακόμη πιο αξιόπιστη εξυπηρέτηση των πελατών • Ακόμη μεγαλύτερη παραγωγικότητα των συνεργατών • Μηχανισμό καταγραφής και χειρισμού γραπτών παραπόνων • Αξιόπιστη και γρήγορη συνεργασία με χιλιάδες πιστοποιημένα γραφεία της Ευρώπης

Π ΕΜ

Ε ΤΟΥΣ ΤΕΙΤ Υ Ε ΙΣΤ

ΕΙΔΙΚΟΥΣ

ΠΟΛΙΣ ΑΚΙΝΗΤΑ ΚΟΣΜΑΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Κανάρη 19, Πλατεία Κολωνακίου, Τ.Κ. 106 74, Αθήνα, Τηλ. 210 3626.726, Fax: 210 3626.734 www.HPolis.gr, e-mail: eupolis@otenet.gr