European Expression - Issue 89 by European Expression

Ι. Μεμετάη:

Ο εξευρωπαϊσμός της Αλβανίας και η ενταξιακή πορεία V. Sukup:

Austria & Europe, an ambivalent relationship

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ E Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α

Ε Κ Δ Ο Σ Η

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ

Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ

έτος ιδρ υ σ η ς: 1989 • I SSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • Χ Ρ ΟΝ ΟΣ 22 • ΤΕΥ ΧΟΣ 89 • Α ΠΡΙ Λ Ι ΟΣ - Μ Α Ι ΟΣ- Ι ΟΥ Ν Ι ΟΣ 2013

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ: «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕΣΜΟΙ», Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο Ομήρου 54 - Αθήνα - 106 72 Τηλ.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr ΚωδικΟς εντύπου: 1413 ΕΚΔΟΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ: Νίκος Γιαννής ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: Ελένη Κατσαμπούκα Βικτώρια Λαμπροπούλου ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Κατερίνα Ανδρωνά Στο τεύχος αυτό συνεργάσθηκαν:

Π. Γκάτζιος Π. Δρακόπουλος Ηλ. Κατσούλης Δ. Κιούκιας Ι. Μεμετάη Γ. Παρίσης Ο. Τσάπαλος V. Sukup

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ» ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ: iForce Communications Α.Ε.

Σας ενημερώνουμε ότι από το επόμενο τεύχος 89 το περιοδικό «Ευρωπαϊκή Έκφραση» θα αποστέλλεται ταχυδρομικώς μόνον σε όσους έχουν καταβάλλει την ετήσια συνδρομή τους. 44Εισαγωγικό σημείωμα εκδότη…...............................................................................................5 Σχέσεις κρατών – Ε.Ε. 44Ο εξευρωπαισμός της Αλβανίας και η ενταξιακή πορεία...................................................7 του Ι. Μεμετάη

44Austria and Europe – An ambivalent relationship............................................................ 11 Του V. Sukup

44Σχέση Μεγάλης Βρετανίας-Ε.Ε.: ένα έντονο παρελθόν με ένα αβέβαιο μέλλον....... 18 Του Ο. Τσάπαλου

44Λιτότητα και ανάπτυξη, η κατάσταση στην Ουγγαρία................................................... 21 44ΠΓΔΜ και Βοσνία-Ερζεγοβίνη: άνισες προοπτικές ένταξης στην ΕΕ......................... 23

επικαιροτητα 44Σύνοδος Κορυφής Ιουνίου 2013: η ελληνική κυβερνητική ατζέντα

προς την προεδρία της χώρας το επόμενο εξάμηνο ........................................................ 24 του Π. Γκάτζιου

αποψεις 44Να κάνουμε την ανάγκη αρετή............................................................................................. 27 Του Ηλ. Κατσούλη

44Τι χρωστάει η Ελλάδα στη Γερμανία.................................................................................... 30 του Π. Δρακόπουλου

44Τα πάθη της ψυχής.................................................................................................................. 31 Του Δ. Κιούκια

44Ευρωπαϊκές Αμυντικές Δομές στην Μεσογειακή Περιοχή............................................. 33 Του Γ. Παρίση

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ 44Τί τρέχει στην Ευρώπη............................................................................................................ 38 44Τα Νέα της Έκφρασης............................................................................................................. 45

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

c o n t en t s

vropaiki EKFraSsi E q u a r t e r l y e d i t i o n o n e u r o p ean iss u es

F i r s t P u b l is h e d : 1 9 8 9 • I S S N : 1 1 0 5 - 8 1 3 7 • E URO 5 • Y E A R 2 2 • VOL . 8 9 • A PR I L - M A Y - J U N E 2 0 1 3 PROPRIETOR - EDITION: "European Society, Politics,

Expression, Institutions", non Profit Making Company 54 Omirou St., Athens 106 72 Tel.: +30 210 3643224 Fax: +30 210 3646953 E-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr http://www.ekfrasi.gr EDITOR-PUBLISHER BY LAW:

44Editorial…......................................................................................................................................5

Member Relations - EU 44The Europeanisation of Albania and EU accession process................................................7 By I. Memetai

44Austria and Europe – An ambivalent relationship............................................................ 11 By V. Sukup

44Relationship Great Britain-EU.: An intense past with an uncertain future.................. 18 By O. Tsapalos

Nicos Yannis

44Austerity and growth, the situation in Hungary................................................................ 21

PUBLISHING DIRECTOR:

44Macedonia and Bosnia-Herzegovina: unequal EU membership prospects................. 23

Eleni Katsampouka Victoria Lampropoulou DIRECTION: Katerina Androna CONTRIBUTORS: P. Drakopoulos P. Gatzios Il. Katsoulis D. Koukias I. Memetai G. Parisi V. Sukup O. Tsapalos TECHNICAL ADVISOR: Hliea PUBLIC RELATIONS iForce Communications SA

ACTUALITY

44Summit June 2013: The Greek government agenda to the presidency of the country in the next semester...................................................... 24 By P. Gatzios OPINIONS

44Let's make our need a virtue.................................................................................................. 27 By Il. Katsoulis

44What Greece owes Germany................................................................................................. 30 By P. Drakopoulos

44The passions of the soul.......................................................................................................... 31 By D. Koukias

44European Defence Structures in the Mediterranean Region.......................................... 33 By G. Parisi PERMANENT COLUMNS 44What’s going on in Europe..................................................................................................... 38 44European Expression News................................................................................................... 45 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

E D I TOR I A L

Το μέλλον της Ευρώπης: ελευθερία, συμμετοχικότητα, φεντεραλισμός του Νίκου Γιαννή

Μπορεί να υπάρξει δημοκρατία άλλη από αυτή που ξέρουμε; Το κράτος – έθνος επικάθησε σε επιμέρους ιδιαιτερότητες και στις περισσότερες περιπτώσεις συνέτριψε στο όνομα της εθνικής ενότητας τις μειοψηφικές ιδιοπροσωπείες, δημιουργώντας μια δημοκρατία, επί τη βάσει μη προϋφιστάμενων κριτηρίων-προϋποθέσεων. Η ευρωπαϊκή δημοκρατία χωρίς να συντρίψει δια της ενότητας την εθνική διαφορετικότητα, όπως έκαναν τα έθνη στο εσωτερικό τους, οικοδομείται ομοίως επί τη βάσει μη προϋφισταμένων κριτηρίων, δηλαδή όχι κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωση της δημοκρατίας όπως τη δημιουργήσαμε και βιώσαμε στο εθνικό πλαίσιο. Η εθνική δημοκρατία δεν είναι το τέλος της ιστορίας της δημοκρατίας αλλά μόνον η αρχή της. Είναι μόνον η γέννηση της δημοκρατίας ως μιας πορείας όλων των ανθρωπίνων κοινοτήτων του κόσμου, ξεχωριστά και μαζί, προς τη μη βια, τη μέγιστη ευημερία και την ελευθερία για όλους.

Πως θα αποφύγουμε ένα ολοκληρωτικό υπερ-κράτος και μια συγκεντρωτική γραφειοκρατία των Βρυξελλών; Πιο ισχυρή Ευρώπη δεν σημαίνει μια τεράστια Ευρώπη. Από τη φύση του ο φεντεραλισμός είναι αντισυγκεντρωτικός, αποδυναμώνει την ισχύ και κατευνάζει την ανισότητα χωρίς να ισοπεδώνει την ετερότητα. Ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα. Σε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, η αυτοδιοίκηση, το κράτος και η ΕΕ θα έχουν διακριτές αρμοδιότητες και με βάση της αρχή της επικουρικότητας η επιδίωξη θα είναι οι αποφάσεις να λαμβάνονται όσο πιο κοντά στους πολίτες. Τέλος, τα διαφορετικά πολιτικά κόμματα, αριστερά, δεξιά, φιλελεύθερα και πράσινα, αναλόγως της εκλογικής τους δύναμης και της πολιτκής διελκυστίνδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα επηρεάζουν την ποιότητα, την ένταση, ενδεχομένως και το εύρος των ευρωπαϊκών πολιτικών αποφάσεων.

Δεν θα ήταν καλύτερα να επιστρέφαμε στη θαλπωρή του έθνους μας;

Υπάρχουν ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα; Πως εκλέγεται η Επιτροπή;

Προ κρατικής οργάνωσης (200-250 χρόνια πριν) υπήρχαν χιλιάδες πόλεις, δουκάτα, φυλές, φέουδα, φάρες, επικυριαρχίες κ.λπ. Σήμερα αν θελήσουμε να ξετυλίξουμε προς τα πίσω το κουβάρι και η ΕΕ έθνησκε, πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω θα έθνησκαν και τα κράτη και θα είχαμε εν έτει 2014, περίπου 5.000 έθνη, όσα έχουν καταγράψει οι εθνολόγοι σήμερα, δηλαδή 25 φορές περισσότερα από τα σχεδόν 200 κράτη του ΟΗΕ.

Όχι. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες συγκροτούνται από το άθροισμα των εθνικών πολιτικών κομμάτων, τα οποία ανταγωνίζονται για την εθνική πολιτική εξουσία κι αυτό είναι παράλογο. Παράλογη είναι και η αντίληψη των Ευρωεκλογών ως δημοσκόπησης των εθνικών κομμάτων. Είναι σαν να ψηφίζεις για τη Βουλή με κριτήριο τι ψηφίζεις στον Δήμο της Αθήνας. Ενώπιον των Ευρωεκλογών του 2014, οι πολιτικές ομάδες,

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

Αυτά πο?????????

E D I TOR I A L πρέπει για πρώτη φορά να προτείνουν υποψηφίους Προέδρους για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι οποίοι θα έχουν τύχη ανάλογη με την εκλογική τους απήχηση. ‘Έτσι για πρώτη φορά τίθενται τα θεμέλια της δημιουργίας ευρωπαϊκών κομμάτων. Το επόμενο βήμα κατ’ ελάχιστον θα είναι η σειρά των υποψηφίων να διαμορφωθεί με εσωτερικές εκλογικές διαδικασίες στα εθνικά κόμματα ώστε οι Ευρωβουλευτές να είναι εντολοδόχοι των (κομματικοποιημένων έστω) πολιτών και όχι των εθνικών αρχηγών. Θα ήταν ακόμη καλύτερο τα εθνικά κόμματα να μην ασκούσαν καθόλου επιρροή, αλλά οι πολίτες πρωτογενώς να διαμόρφωναν το εκλογικό πρόγραμμα και τους συνδυασμούς των υποψηφίων, φυσικά ανά ιδεολογική και πολιτική οικογένεια., ως εθνική έκφανση της αντίστοιχης ευρωπαϊκής. Τέλος για την εκλογή του Προέδρου της Επιτροπής απαιτείται τελική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ευρωπαϊκά κόμματα και ευρωπαϊκή κυβέρνηση σημαίνουν ύπαρξη ευρωπαϊκού δήμου. Υπάρχει; Πως μπορεί να δημιουργηθεί; Ας μην υποτιμούμε τους εαυτούς μας. Ένα πρωτόλειο ευρωπαϊκού δήμου υπάρχει ήδη. Όμως, ένα είδος υποχρεωτικής ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας, ανάλογο του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus για τους φοιτητές, θα πρέπει να επιβληθεί κατά κάποιον τρόπο σε όλους, φαναρτζήδες, δικαστές, οδοντιάτρους, μεσίτες, δημοτ. συμβούλους, παραγωγούς, φοροφυγάδες και «με τον σταυρό στο χέρι», ράθυμους κι εργατικούς. Μόνον αν περνούμε ένα μέρος του χρόνου μας σε άλλη χώρα της ΕΈ θα αποκτήσουμε ισχυρότερη συνείδηση κοινότητας. Στην Ευρώπη σήμερα, το 16% δεν έχει ταξιδέψει σε άλλη χώρα της ΕΕ, το 25% μόνο 1-2 φορές και το 59% αρκετές φορές. Η Ελλάδα, όπου οι αριθμοί αυτοί είναι σχεδόν ανάποδα, επειδή είναι περιφερειακή χώρα και κάπως απομονωμένη από γεωγραφική άποψη ως προς την ΕΕ, αλλά και με διαφορετική ιστορική διαδρομή, χρειάζεται επιπλέον ενέσεις κινητικότητας.

Είναι ο φεντεραλισμός το όχημα του γερμανικού ηγεμονισμού στον ευρωπαϊκό χώρο; Αν η επίσημη Γερμανία προβάλλει ένα τέτοιο σχέδιο για την Ευρώπη οι εθνικιστικές, λαϊκιστικές και οπισθοδρομικές δυνάμεις εντός αυτής θα προβάλλουν σθεναρές αντιστάσεις προτιμώντας τον απομονωτισμό και την αποστροφή προς τη διευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Ο φεντεραλισμός είναι αντιηγεμονικός κι αντιεραρχικός, διασπείρει την εξουσία. Είναι προτιμότερο η γερμανική ισχύς να κατευνάζεται και διυλίζεται διαμέσου των μηχανισμών και προϋπολογισμού της ΕΕ παρά να τη διαπραγματεύεται και να την επιβάλλει η Γερμανία διμερώς με την Ελλάδα και κάθε άλλο κράτος. Η πρώτη περίπτωση στην ιστορία, μιας πολύ περιορισμένης έστω, αλλά οικειοθελούς υποστολής του εθνικού εγωϊσμού και συμφέροντος είναι η ευρωπαϊκή ενοποίηση εδώ και 64 χρόνια, την οποία η Γερμανία στηρίζει σταθερώς και σθεναρώς. Ούτε τα δημογραφικά δεδομένα της Γερμανίας, ούτε η προοπτική μαζικής αντισυσπείρωσης σε ενδεχόμενες γερμανικές ηγεμονικές τάσεις, αλλά ούτε και η μέση γερμανική κουλτούρα και συλλογική μνήμη ευνοούν μια τέτοια ηγεμονική προοπτική.

Είναι ρεαλιστικό να ελπίζουμε σε μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη; Η συγκυρία των Ευρωεκλογών του 2014, εν μέσω βαρύτατης και κατεσπαρμένης σχεδόν παντού κρίσης όλων των ειδών και αξιοπρόσεκτων θεσμικών αλλαγών στο ευρωπαϊκό σύστημα που τώρα τίθενται σε ισχύ, είναι σαν όλα να συνωμοτούν ώστε το 2014-2016 να εξελιχθούν σε καμπή για την ευρωπαϊκή ιστορία. Ο ρεαλισμός είναι η προσφιλής μέθοδος όσων δεν θέλουν να διακινδυνεύουν προσωπικά παρά να κατασπεύδουν όταν όλα έχουν κριθεί, χωρίς η ιστορία τελικώς να τους χρωστάει τίποτα. Όμως αυτό που συμβαίνει στη ζωή δεν είναι αυτό που προβλέψαμε, αλλά αυτό που θελήσαμε. Η λύση δεν είναι η συγκεντρωτική εξουσία, ο εθνικισμός και ο σπάταλος δημόσιος τομέας, αλλά η ελευθερία και η δημιουργία, η συμμετοχική δημοκρατία και ηγεσία και ο φεντεραλισμός.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Ο εξευρωπαϊσμός της Αλβανίας και η ενταξιακή πορεία του Ιουλιανού Μεμετάη*

Εισαγωγή

τις 28 Νοεμβρίου του 2012 η Αλβανία γιόρτασε τα εκατό χρόνια της ανεξαρτησίας της από την οθωμανική αυτοκρατορία, με το τελευταίο 1/5 της ανεξάρτητης ζωής της να βρίσκεται σ’ένα πρώτο, μεταβατικό στάδιο εκδημοκρατισμού. Αν εξαιρέσουμε το «λαμπρό εξάμηνο» της κυβέρνησης Νόλι το 1924 και την τελευταία εικοσαετία του εκδημοκρατισμού, τα υπόλοιπα χρόνια της ανεξάρτητης Αλβανίας κύλησαν με αυταρχική κυβέρνηση1, με αποκορύφωση το κόμμα-κράτος επί εποχής Χότζα. 1 Από την ίδρυση του σύγχρονου αλβανικού κράτους μέχρι και το τέλος του Β΄ ΠΠ, οι στρατιωτικές δυνάμεις έχουν χρησιμοποιηθεί για να εκβιάσουν τους πολιτικούς και τις κεντρικές κυβερνήσεις. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα κατεγράφησαν πέντε πραξικοπήματα. Τέσσερα από αυτά έλαβαν χώρα μεταξύ του 1922 έως το 1924, ενώ το πέμπτο έλαβε χώρα δύο χρόνια πριν από την έναρξη του Β’ ΠΠ.

Στην καρδιά του προβλήματος είναι το κράτος. Στο επίκεντρο της λύσης είναι η δημοκρατία. Rosa Balfour και Corina Stratulat, EPC Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου ξεχώρισαν δύο ανεπιτυχείς απόπειρες στρατιωτικών ομάδων να παρέμβουν στις εσωτερικές υποθέσεις. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 1961 με επικεφαλής τον ναύαρχο Teme Sejko, ενώ η δεύτερη έγινε το 1974 με επικεφαλής τον υπουργό Άμυνας

Beqir Balluku. Οι προσπάθειες αυτές όμως δεν έφεραν κανένα απολύτως αποτέλεσμα – μάλιστα αρκετοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο ότι οι πράξεις των «αποστατών» έγιναν εν γνώσει του κόμματος στην προσπάθεια του να εφεύρει αυτό που ο Καρλ Σμιτ ονομάζει «εσωτερικό εχθρό». Μέχρι και την πτώση του καθεστώτος το 1991 η Αλβανία ζούσε σε

«κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Η επίκληση της διαρκούς εξωτερικής απειλής και ο ψυχρός πόλεμος (δηλαδή η σχέση φίλου-εχθρού), πέτυχε την ομογενοποίηση και ομοθυμία της λαϊκής ή εθνικής κοινότητας, έχοντας ως απώτερο στόχο τη διατήρηση του status quo. Επιπλέον, η προσωπολατρία στον «φυσικό ηγέτη», η τυφλή υπακοή στο κόμμα-κράτος, οι μηχανισμοί καταστολής και ελέγχου (π.χ. μυστική αστυνομία), και η εξωτερική πολιτική της απομόνωσης, επέδρασαν καταλυτικά στην «διανοητική στενότητα» πεφωτισμένων ελίτ που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη μοίρα της χώρας. Στην μετά-κομμουνιστική περίοδο, η Αλβανία εξακολουθεί να βασανίζεται από τις παθογένειες του παρελθόντος. Η διάχυτη ευφορία των πρώτων μηνών του 1991 αποκαλύπτει συγχρόνως και την απειρία εφαρμογής του δημοκρατικού μοντέλου. Oπως παρατηρεί ο Pettifer και η Vickers, «η άναρχη επιφανειακή μετα-κομμουνιστική οικονομική ανάπτυξη και η έλλειψη εφαρμογής

* Διεθνολόγος, συνεργάτης Ευρωβουλευτή Ν.Χρυσόγελου, μέλος Δ.Σ. Ευρωπαϊκού Δήμου - Ευρ. Έκφραση Βελγίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

8 πολιτικών και δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών οδηγούν στην εξέγερση του 1997 λόγω του σκανδάλου των πυραμίδων».

H «πορεία προς τα εμπρός»

γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των κομμάτων – συνέπεια της βαριάς πολιτικής κληρονομιάς όπως διαβάσαμε πιο πάνω – μοιάζει ακόμα και σήμερα να είναι το μεγάλο στοίχημα της χώρας για την «πορεία προς τα εμπρός». Όπως συνέβη και μ’ άλλες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, έτσι και στην Αλβανία, οι αλλαγές κατανοούνται ευκολότερα απ΄ό,τι εφαρμόζονται. Σε αντίθεση με το παρελθόν, ο κομματικός πλουραλισμός έχει αποκτήσει μια σταθερή θεσμική βάση, η νομενκλατούρα όμως του παρελθόντος παραμένει η ίδια βασιζόμενη σ’ έναν «πολιτικό χαμαιλεοντισμό». Ο πολιτικός αλτρουισμός είναι απών και «αντισυμβατικός» απέναντι στις νεοδημιουργηθείσες κομματικές αγκυλώσεις, ενώ οι εκπρόσωποι της νεολαίας που ξεκίνησαν από bottomup κινήματα (π.χ. Mjaft), φτάνοντας μάλιστα και στη δημιουργία πολιτικού κόμματος (βλέπε, G99), κρίνονται ακατάλληλοι να μετουσιώσουν τις ιδέες τους σε πολιτικές θέσεις διαφυλάσσοντας παράλληλα την δική τους ανεξαρτησία απέναντι στα κυρίαρχα κόμματα. Τον Ιανουάριο του 2011, έπειτα από 18 μήνες πολιτικής διαμάχης για την καταγγελλόμενη εκλογική νοθεία υπέρ του Δημοκρατικού Κόμματος (Partia Demokratike), σε μια σειρά από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην πόλη των Τιράνων, η φρουρά του Πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα τέσσερεις Αλβανοί πολίτες να χάσουν την ζωή τους. Στην Αλβανία, οι πολιτικοί δεν λειτουργούν σαν εκπαιδευτές για την

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . κοινωνία, σαν γεφυροποιοί που θα ενώσουν την εμπειρία με τις μελλοντικές προσδοκίες της χώρας δημιουργώντας ένα κράτος που θα βασίζεται σε αρχές οι οποίες καλλιεργούν και θωρακίζουν την εσωτερική συνοχή, την αρμονική συνύπαρξη καθώς και την περιφερειακή συνεργασία. Αντ’ αυτού, κοινή είναι η διαπίστωση πως οι άρχουσες ελίτ της χώρας επιλέγουν τη μετωπική πόλωση και την κοινωνική όξυνση αντί του πολιτικού διαλόγου που θα οδηγήσει τη χώρα σε ευρωπαϊκή τροχιά.

Το παιχνίδι του εθνικισμού και το ζήτημα της διεύρυνσης

εμφάνιση του εθνικισμού, γράφει ο Έρνεστ Γκέλνερ και ο Μπένεντικτ Άντερσον, αποτελεί ένα φαινόμενο στενά συνδεδεμένο με τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, τη βιομηχανοποίηση, τον ορθολογισμό και κυρίως τη διάδοση της γραφής και του τύπου. Η Αλβανία είναι πλήρως προσαρμοσμένη στην οικονομία αγοράς – πράγμα το οποίο αποτελεί κι έναν από τους βασικούς πυλώνες που έχει θέσει η ΕΕ σύμφωνα με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης. Η οικονομική κρίση όμως που ταλανίζει τις χώρες του Νότου (για παράδειγμα, Ελλάδα και Ιταλία, που είναι βασικοί επενδυτές στην Αλβανία) έχει προφανείς αρνητικές επιπτώσεις και στην οικονομία της γείτονος χώρας Με αφορμή την παρούσα οικονομική συγκυρία, το ζήτημα της διεύρυνσης και της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει εγείρει μια σειρά από συζητήσεις μεταξύ εκείνων που θέλουν περισσότερη Ευρώπη και εκείνων που θέλουν λιγότερη. Οι ευρωσκεπτικιστές αναγνωρίζουν ότι η Ευρώπη πρέπει να επεκταθεί για δημογραφικούς και οικονομικούς λόγους (βλ. πιο κάτω την ελευθέρωση των θεωρήσεων εισόδου) – τονίζουν

όμως ότι η γραφειοκρατική αυτή διαδικασία δεν αποτελεί και ενοποίηση per se. Υπογραμμίζουν ότι η διεύρυνση της ΕΕ συγκρούεται αναπόφευκτα με την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Επιπλέον, μια Ευρώπη των 27 ή και περισσότερων κρατών δεν είναι αποτελεσματική και λειτουργική. Αντίθετα όμως με τους ευρωσκεπτικιστές, εκείνοι που θέλουν περισσότερη Ευρώπη τονίζουν ότι η κρίση του ευρώ δεν έχει σκοτώσει τη διεύρυνση. Μετά την ένταξη της Κροατίας, το Μαυροβούνιο άνοιξε επίσης τις ενταξιακές συνομιλίες και ευελπιστεί να ενταχθεί μέσα σε μια δεκαετία. Ακόμη και η Σερβία αναβαθμίστηκε σε υποψήφια χώρα ως αναγνώριση της εξομάλυνσης των σχέσεων της με το Κόσσοβο. Για την Αλβανία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να δοθεί το καθεστώς υποψήφιας χώρας της ΕΕ υπό τον όρο ότι θα ολοκληρώσει τις βασικές μεταρρυθμίσεις στις δικαστικές και τις δημόσιες υπηρεσίες της. Είναι σαφές ότι η διεύρυνση δεν αποτελεί πανάκεια για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, είναι σίγουρα όμως η πιο πετυχημένη πολιτική που έχει εφαρμοστεί έως τώρα. Όπως τόνισε και ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα Διεύρυνσης, Στέφαν Φούλε: «είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει μεταρρυθμιστική κόπωση». Στην αντίπερα όχθη, το Freedom House χαρακτηρίζει τον αλβανικό τύπο ως ημιελεύθερο. Είναι γεγονός, πως, αντί για μια ειδησεογραφία των επαγγελματιών και των αξιών που διέπουν την παρρησία του τύπου, στην Αλβανία έχει δημιουργηθεί μια πολιτικοποιημένη υπαλληλική δημοσιογραφία που είναι απολύτως προσκείμενη στις επιταγές των δύο μεγάλων κόμματων. Όταν το 2007 ο τηλεοπτικός σταθμός «Top Channel» επέκρινε την κυβέρνηση για αδυναμία στην ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . αντιμετώπιση της διαφθοράς, το Δημοκρατικό Κόμμα επέβαλε το πρωτοφανές για την εποχή πρόστιμο των 12 εκ. ευρώ για απλήρωτους φόρους – με τον ευρωπαϊκό οργανισμό για τα μέσα ενημέρωσης να κάνει λόγο για υπονόμευση της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης. Η Ένωση δίνει μεγάλη έμφαση στη σωστή λειτουργία των μέσων ενημέρωσης. Μάλιστα, στη Σύνοδο για θέματα Διεύρυνσης που έλαβε χώρα στις 11 Δεκεμβρίου του 2012, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διοργανώσει το πρώτο εξάμηνο του 2013 με την συμμετοχή των ΜΜΕ και της κοινωνίας των πολιτών συνέδριο με την ονομασία «Speak up». Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η αμοιβαία αρμονία των θρησκειών στην Αλβανία αποτελεί παράγοντα σταθερότητας σε μια ζώνη που είναι εθνοτικά και θρησκευτικά διαιρεμένη. Η εργαλειοποίηση όμως αυτού του πλεονεκτήματος δεν έτυχε της κατάλληλης πολιτικής διεργασίας εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας που θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μια διαπραγματευτική πλατφόρμα επικοινωνίας με την ΕΕ. Τουναντίον, οι πρόσφατες εθνικιστικές δηλώσεις του Πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα, αποδεικνύουν ότι επιδεικτικά αγνοεί την πραγματικότητα στη χώρα για χάρη των βραχυπρόθεσμων στόχων. Το Δημοκρατικό Κόμμα υπολογίζει να συσπειρώσει το εκλογικό του σώμα στις προσεχείς εκλογές (23 Ιουνίου 2013) φοβούμενο πιθανή εκροή ψηφοφόρων προς την Ευρυθρόμαυρη Συμμαχία η οποία έχει σαν κύριο προεκλογικό της σύνθημα την εθνοτική ένωση της Αλβανίας. Η άποψη ότι η εθνικιστική αυτή ρητορεία αποσκοπεί στο να ασκήσει πίεση στις Βρυξέλλες κατά τα πρότυπα της Σερβίας δεν φαίνεται πειστική – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

Η Αλβανία μπορεί να είναι υποψήφιο μέλος στην Ευρωπαϊκή ένωση δηλώνει ο νέος Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα. Πηγή neurope.eu

όπως εξηγεί ο Gledis Gjepali, Εκτελεστικός Διευθυντής στη ΜΚΟ Ευρωπαϊκό Κίνημα Αλβανίας. Όσο για τους πολυπληθείς Αλβανούς μετανάστες δεν φαίνεται ότι μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις, αν και η μετανάστευση2 , σύμφωνα με τον Άντερσον, αποτελεί προνομιακό πεδίο καλλιέργειας του εθνικισμού Οπωσδήποτε, οι «τυμπανοκρουσίες» περί μεγαλοϊδεατισμού, τονώνουν την εθνική αυτοπεποίθηση και περηφάνια των μεταναστών, παρόλα αυτά ο αγώνας για την καθημερινή επιβίωση, η διαφάνεια στη διαδικασία έκδοσης δικαιωμάτων νόμιμης παραμονής και εργασίας, η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης, το μέλλον των παιδιών τους, και τέλος η μακροπρόθεσμη ένταξη και αφομοίωση τους στην χώρα που τους φιλοξενεί βρίσκονται ψηλότερα από κάθε άλλο ζήτημα. Τέλος, οι κυοφορούμενες ιδέες περί μεγαλοϊδεατισμού, μάλλον, αντιμετωπίζονται με ένα αίσθημα καχυποψίας και παθητικότητας από τις αλβανικές κοινότητες των αποδήμων. Η πλειοψηφία των Αλβανών επιθυμούν μια 2

Σχεδόν το ¼ του αλβανικού πληθυσμού βρίσκεται εκτός συνόρων

πολιτισμική επαφή με τους ομοεθνείς τους που ζουν εκτός της αλβανικής επικράτειας, παρά έναν επαναπροσδιορισμό και επανακαθορισμό των υπαρχουσών συνόρων με εξαίρεση ίσως το ζήτημα του Κοσσόβου.

Η ένταξη στο ΝΑΤΟ

Αλβανία διαθέτει μια σημαντική γεωστρατηγική θέση καθώς αποτελεί σημαντική γέφυρα μεταξύ της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής – δεδομένου ότι είναι συγχρόνως μια χώρα των Βαλκανίων, της Μεσογείου και μια ευρωπαϊκή χώρα. Τα χαρακτηριστικά αυτά απετέλεσαν σημείο αιχμής ώστε η χώρα να γίνει μέλος της μεγαλύτερης πολιτικοστρατιωτικής συμμαχίας τον Απρίλιο του 2009. Η συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ, βοήθησε στον περαιτέρω εκδημοκρατισμό και πολιτικοποίηση των ένοπλων δυνάμεων. Επιπλέον, ενίσχυσε τον περιφερειακό της ρόλο για κοινές δράσεις και ανταλλαγή τεχνογνωσίας υπό την ομπρέλα μιας συλλογικής ασφάλειας. Η συμμέτοχη της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ όμως δεν συνεπάγεται και αυτόματη ένταξη της χώρας στα όργανα της ΕΕ πράγμα που δεν είναι και τόσο σαφές εντός των αλβανικών συνόρων.

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Έχει ειπωθεί ότι το να ζεις στα Βαλκάνια σημαίνει ότι γεωγραφικά είσαι Ευρωπαίος, χωρίς όμως να ανήκεις πραγματικά στην Ευρώπη. Μια σύγχρονη ανάλυση οφείλει να επανερμηνεύσει την ιστορική σημασία των Βαλκανίων. Η διαιώνιση των στερεοτύπων περισσότερο βλάπτει παρά ωφελεί το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών.

Ευρωπαϊκή πορεία

ια την Αλβανία, η ελευθέρωση των θεωρήσεων εισόδου προς κράτη της ΕΕ το 2010 εξισορρόπησε κατά κάποιο τρόπο το φαινόμενο του push-pull factor. Παρόλα αυτά, ο μέσος πολίτης αναζητά τρόπο3 για να μεταναστεύσει σε χώρες με υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Η ελεύθερη διακίνηση πολιτών είναι πλέον γεγονός, η εξασφάλιση όμως του αγαθού αυτού επαφίεται αποκλειστικά στην συνείδηση των ίδιων των πολιτών που θα το κάνουν πράξη. Τον Δεκέμβριο του 2012, στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Αλβανία δεν έλαβε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ένταξης. Είναι η τρίτη συνεχομένη φορά (2010 EC Opinion; 2011 Progress Report) που η Αλβανία δεν λαμβάνει το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Σταχυολογώντας τα ουσιώδη αίτια που οδήγησαν στην παραπάνω απόφαση, μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά: i) την έλλειψη πολιτικής βούλησης μιας συστηματικής προ3

Σύμφωνα με το European Stability Initiative, δεδομένου ότι η υποχρέωση για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να ταξιδέψουν χωρίς visa ήρθη το 2009, υπήρξε μια απότομη αύξηση στις αιτήσεις πολιτικού ασύλου από τους πολίτες της περιοχής, με ελάχιστο αριθμό αιτούντων να πληροί τις προϋποθέσεις για άσυλο.

Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας, αλλά δεν μπορεί να αναλάβει την αποστολή διάσωσης τη χώρας τονίζουν ο Gjergji Vurmo και η Corina Stratulat. σπάθειας για την αντιμετώπιση της διαφθοράς, ii) την αδυναμία για μια νοικοκυρεμένη και αποτελεσματική κρατική μηχανή, iii) την μεμπτή λειτουργία του κράτος δικαίου, και iv) την ανευθυνότητα των πολιτικών κομμάτων απέναντι στο λαό. Τα προαναφερθέντα σημεία συνοψίζουν και τις 12 κεντρικές προτεραιότητες που πρέπει να εκπληρώσει η χώρα προκειμένου να χρισθεί υποψήφια χώρα. Πολύ σημαντικό ζήτημα είναι και η επίλυση και η απονομή των τίτλων ιδιοκτησίας γης στους νόμιμους κατόχους. Η δολοφονία του δικαστή Skerdilajd Konomi το Σεπτέμβριο του 2011 ανάδειξε με το πλέον θλιβερό τρόπο το χρόνιο αυτό πρόβλημα που αγγίζει άμεσα ή έμμεσα κάθε οικογένεια.

Η μετεξέλιξη της αλβανικής κοινωνίας έχει αναδείξει νέες σημαντικές εξελίξεις που θα μας απασχολήσουν αρκετά στο άμεσο μέλλον. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε: i) την προστασία του περιβάλλοντος, ii) την διαχείριση των αποβλήτων και iii) την προστασία των μειονοτικών ομάδων και όχι μόνο των εθνοτικών ομάδων. Η διεξαγωγή και ο τρόπος των βουλευτικών εκλογών του 2013 – τονίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – θα είναι σημαντικό τεστ για την ωριμότητα της αλβανικής δημοκρατίας και την ικανότητα όλων των πολιτικών δυνάμεων να δρομολογήσουν μια «ευρωπαϊκή ατζέντα» για τη χώρα. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας, αλλά δεν μπορεί να αναλάβει την αποστολή διάσωσης τη χώρας τονίζουν ο Gjergji Vurmo και η Corina Stratulat. Οι home-made επιλογές σε συνδυασμό με μια ισχυρή κοινωνία των πολιτών ενδέχεται να είναι πιο εύκολα αποδεκτές από το ευρύ κοινό επιδρώντας ευεργετικά στην ομαλοποίηση του πολιτικού συστήματος – καταλήγουν ο Gjergji Vurmo και η Corina Stratulat. Η απόφαση να ενταχτούν τα Δυτικά Βαλκάνια στην ΕΕ ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη το 2003. Το 2014 συμπληρώνονται εκατό χρόνιο από την έναρξη του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Η ένταξη όλων των Δυτικών Βαλκανίων μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο όπως επιθυμούσε η Επιτροπή Δράσης για την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία δεν είναι εφικτή. Αυτό που είναι ευχής έργο είναι να πραγματοποιηθεί το 2018 καθώς η ημερομηνία αυτή συμβολίζει το τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Από το Σαράγιεβο στο Σαράγιεβο λοιπόν! ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Austria and Europe

An Ambivalent Relationship by Viktor Sukup (*)

ustria, in its different geographical extensions, has always been at the physical center of Europe and in some important periods it was also quite central to European history. Twice -in 1529 and 1683- its capital Vienna was the bulwark of European resistance to the then seemingly unstoppable west- and northward expansion of the Ottoman Empire which had occupied the entire Balkan region. After Napoleon’s downfall its chancellor Metternich was one of the leaders who organized until 1848 the conservative-reactionary Europe of the reestablished monarchies. Three centuries before, Charles V had become emperor of the “Holy Empire” and therefore of a substantial part of Europe, especially of Austria, Spain, Southern Italy and the Netherlands, and, as one of his 20th century’s descendants says, a kind of an “Emperor for Europe”1. In more recent times, the progressively -and mostly peacefully2- estabOtto de HABSBURG - Charles Quint, un empereur pour l’Europe, éd. Racine, Brussels, 1999. 2 Largely by marriages between royal 1

lished Austrian-Hungarian empire was one of the great powers of Europe, with a political, demographic and military weight comparable to that of the others but relatively backward in terms of industrial development, at least if its Eastern parts are taken into and other high-ranking aristocratic families which brought dynastic heritages assembling increasingly, since the 16th century, the German speaking Austrians, Hungarians and several other ethno-linguistic groups, mainly those speaking Slavic languages like Czech and Slovenian.

account3. Its German speaking part was also for centuries the dominating power of the confederation of the 3

György RÁNKI - On the Economic Development of the Habsburg Monarchy, in Paul BAIROCH and Maurice LÉVY -LEBOYER (eds.) - Disparities in Economic Development since the Industrial Revolution, The Macmillan Press, London and Basingstoke, 1981, pp. 165-74. The author indicates that, if there was an obvious West-East divide in the Empire, globally there was a clear tendency to convergence between more agrarian Hungary and considerably more industrialized Austria and Bohemia, which were “on a par if not with German, at least with most Western technology”. With Austria’s per capita GDP in 1913 = 100, he adds (and the Czech areas roughly at the same level), Italy’s was at 66, Russia’s at 32 and Japan’s at 30, and it was nearly equal to those of Holland and Sweden, 25% below that of Germany and Switzerland and 40-50% short of those of England and the United States (p. 172).

Economist and politologist born in Vienna, specialized in European affairs. Professor of international economy at the University of Buenos Aires in the 90s and European Commission official from 2000 to 2012. Author of half a dozen books on Europe, Latin America and the Caribbean. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

12 dozens of independent German states, among which rising Prussia, after defeating Austria, became finally the undisputed leader around 1870. The Empire itself had some obvious weaknesses in a period of rising nationalism among its eleven national groups and therefore split up in several new states after losing, alongside with Germany, World War I, of which it had been the starting point in Sarajevo. The First Republic, originally called DeutschÖsterreich (German Austria), was a homogeneous country of German speakers with very small linguistic minorities and a large capital city in

❙

a small country. As French President Clemenceau famously said in these years, it was “what was left over” after the establishment of Czechoslovakia, Hungary and Yugoslavia, and it finished absorbed 20 years later in Hitler’s Germany. Among famous Austrians of that time there were Sigmund Freud, Fritz Lang, Stefan Zweig, half a dozen of Nobel Prize winners in sciences, in proportion of the population more than in Germany -practically all of those personalities emigrated in order to escape Nazism-, and … Adolf Hitler himself, born in 1889 in Austria on the Bavarian border.

The Second Republic, a success story with some important weak points …

hile the First Republic was a period of acute political tensions, unresolved social problems and considerable economic difficulties related to the disintegration of the Empire, hyper-inflation and the world economic crisis, the Second Republic born in the ruins of World War II can be largely seen as an extraordinary success story, at least in economic terms. It succeeded remarkably well in compensating its inherited structural weaknesses -after World War I it had been cut off its industrialized Czech and agrarian Hungarian hinterlands and become a landlocked country by losing its only large harbor of Trieste- and its geographically marginal position close to the Iron Curtain. From still quite below the Western European average in the 50s and 60s4, its per capita in-

come rose to well above that average in the following decades. If Germany had its post-war “economic miracle”, Austria’s was not less, maybe even more impressive. Interestingly, the west of the country, closer to Western European core countries, had become more prosperous than the eastern part, despite the large capital city being located there, but those regional differences were smaller than in most other European countries. Politically and socially, a remarkable stability -known as Sozialpartnerschaft, social partnershipbenefited the country which developed an advanced welfare state and showed relatively moderate income inequalities. Austria also became a frontrunner in ecological practices and concerns and decided, in a 1978 referendum, to reject totally the production of nuclear energy5. In world politics, Austria’s

Still in the 60s Austria figured, in a comparative economic analysis, as one of the two poor or backward countries of the European Free Trade Association (EFTA), the other one being Portugal. Today, in GDP per capita ranking, it

comes before its former EFTA partners, except Norway, Switzerland, Iceland and tiny Liechtenstein, which are all on the very top of the richest European -but not EU- countries. 5 A nuclear power station was already built

internationally guaranteed neutrality6 made Vienna an adequate place for becoming the third UN city alongside New York and Geneva. Just one international conflict existed, with Italy, about South Tyrol/Alto Adige, and it was resolved peacefully7. Chancellor Kreisky’s (1970-83) foreign policy also made a serious effort to bring Israelis and Palestinians to a better mutual understanding. After the end of the Cold War and the implosion of the Soviet Union, the geopolitical obstacle to an accession to the European Community was lifted, and what most Austrians wished became a reality in a few years. But there were some weak points and contradictions. For four decades, the center-right Austrian Popular Party (ÖVP) and center-left Socialist Party (SPÖ) -“Blacks” and “Reds”, as they are known- had dominated but never used. As in Germany and in other countries, a Green Party became quite an influential actor in national politics; it gets around 10% of national votes and is since 2012 associated with the social democrats in the Viennese local government. 6 Not formally obliged, but politically in fact imposed by the international context and also increasingly popular among Austrians themselves: Austria, as part of Nazi Germany, was occupied in 1945 by the four victorious powers but they withdrew from the country in 1955, in the Cold War détente years after Stalin’s death. In compensation for its internationally guaranteed new-found independent statehood Austria included in its new Constitution the principle of a “permanent neutrality” which prevented it from joining NATO and also, later on, the European Community established in 1958. 7 In 1918, this predominantly Germanspeaking region was given to Italy, and Hitler himself refrained from reclaiming it back because of his alliance with Mussolini. In the 60s, there was some local terrorism, without casualties, but Rome and Vienna found a far-reaching autonomy formula which satisfied the local population. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . completely the country’s politics with around 95% of the votes at every election, and therefore also its partially nationalized economy and the vast public sector employment. The rest used to go essentially to the Liberal Party (FPÖ), which represented some liberal and also other votes. Among those, especially an important proportion of unrepentant former Nazis, even if many of them had also joined the other parties. On the other hand, if we look at the personalities, Jewish8 and others, who had fled the Nazi delirium in the 30s - only a small minority of them returned after 1945-, and of the many who fell victims of it, one can imagine the immense loss of scientific and artistic quality of Austria’s Second Republic relative to the First one or to the years around 1900, when Vienna was one of the cultural capitals of Europe … There was a ÖVP-SPÖ “big coalition” from 1945 to 1966, then a brief ÖVP government until 1970 followed by a long period of SPÖ governments. With their very popular Chancellor (Prime Minister) Bruno Kreisky, the socialists won a relative majority in 1970 and an absolute one in 1971, 1975 and 1979. In 1983, the socialists won again only a relative majority and decided to form a “small coalition” with the tiny FPÖ, whose leader, a liberal, became vice-chancellor. Kreisky, then 8

In the second half of the 19th century, the proportion of Jewish population jumped from about 1 to more than 10% in Vienna (more than in Berlin), where it became a very essential part of cultural and scientific life of Austria, then a country with large cultural and intellectual prestige. Personalities of Jewish origin were also most of the Nobel Prize winners of the inter-war decades and of the Social Democratic leaders, from founders Victor Adler and Otto Bauer to Bruno Kreisky, who was exceptionally popular despite lasting anti-Semitism in post-World War II Austria.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

aged 72, retired from active politics. But in 1986, the very right-wing 36-years-old Jörg Haider became the new party leader. He gave it a notably more rightist orientation -making impossible the continuation of the SPÖ -FPÖ -coalition- and also, with his charismatic leadership, a growing popularity confronting the now newly formed SPÖ -ÖVP “Big Coalition”. From 5-6%, its score all along the decades since World War II, the party rapidly jumped to around 10, later 15 and 20% of the votes, and in 1999 it even arrived slightly ahead of the old conservative party with around 27%. Were so many Austrians old unrepentant Nazis or Neonazis? Many people thought so. But the correct answer is certainly much more differentiated than a clear “yes”. Among the factors which explain Haider’s success, his personal charisma and populist rhetoric were certainly important, as was the absence of any serious Vergangenheitsbewältigung in Austria: contrary to Germany, no official effort had been made to clarify the Austrians’ important responsibilities in Nazi war and holocaust crimes, and few Austrians felt guilty of having been, in their majority, more or less active, or passive, collaborators of Hitler’s regime9. Only later was there some official excuse for Austria’s role in the 1938-45 period. Haider’s rejection of any change of mind in this field was certainly a point which gained him sympathies. The Waldheim affair 9

The World War II Allies were coresponsible of that attitude of collective denial as they had proclaimed, in their 1943 Moscow Declaration, that Austria had been “the first victim of Nazi Germany’s aggressive expansionism”. This was not completely untrue but an over-simplification, as very numerous Austrians welcomed Hitler in 1938 and were convinced Nazis even before and later during the war.

13 also showed, in 1986, this attitude of many Austrians relative to their recent past …10 But there were of course other factors, mainly the growing dissatisfaction with both traditional parties once more forming a big coalition, with no major opposition party, the rejection of a rapidly growing immigrant population -principally from disintegrating neighboring Yugoslavia and more particularly its Muslim regions, as well as from Turkey- and also the question of the relations with the European Community. In this field both dominant parties were, after the end of the Cold War, essentially or very favorable to a rapid accession11, while the growing third party moved from its originally clear pro-EC stance to an increasingly vociferous right-wing populist anti-EC position12 . There must also be mentioned the contradictory “typical Austrian” twin habits 10 Former UN Secretary General Kurt

Waldheim was candidate for President in 1986, when his controversial war years as a young lieutenant, especially in Thessaloniki, became public. In fact, it was never proved he had actively participated in war crimes or the deportation of Jews, but he had had knowledge of these and “forgotten” them in his memoirs. Finally, he won as many Austrians rejected foreign criticism against Waldheim who said that he had just “accomplished his duties” … 11 In these attitudes, the socialists, now renamed social-democrats, moved from a rather critical to a very favorable position, while the conservatives went in the opposite direction. S. John FITZMAURICE - L‘Autriche, in Mario TELÒ (ed.) - L’Union Européenne et les défis de l’élargissement, Université Libre de Bruxelles, 1994, pp. 109-27. 12 EU-critical voices were also heard, but in a quite different perspective, from the Greens who opposed European policies for its real or perceived deficits in the environmental field or the weakness of democratic mechanisms at the European level.

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

14 of liking to criticize everything, rather superficially -“raunzen” in Austrian German- and of submitting oneself quite easily to an established authority, all this combined with a strong tendency to personal and political opportunism. So the rapidly rising right-populist party managed with great success to capitalize on the pre-existing right-wing mentalities of many Austrians, including an often uncritical attitude towards the Nazi regime, and different frustrations

❙

with government and immigration as well as on diffuse concerns with the European Community to which the country was heading …

From euphoria to deception: why and how many Austrians turned Europhobic

n 1994, 66% of Austrians voted for accession, while only 57% of Finns and 52% of Swedes said also yes and 52% of Norwegians rejected again -as in 1972- EU membership. Interestingly, in Austria two provinces showed quite different scores: Tyrol in the west, where only around 55% voted yes, and the eastern Burgenland, where the yes arrived at 75%. In the first case, it was because of widespread and not unjustified concerns of future rising heavy lorry traffic flows through the beautiful and environmentally fragile Alpine landscape connecting Bavaria with Italy, and in the second, the poorest province on the Hungarian border, the also justified expected future funds from the EU regional policy. Generally Austrians felt that, if neutrality was still, even after the end of the Soviet Union, a useful part of their international status, their full integration into the Western European bloc, which was going to enlarge itself by absorbing the former Soviet bloc countries like neighboring Hungary and Czechoslovakia (now divided into two countries), was certainly a basically good step forwards. Austria was now once more a country in the

center of Europe, also in geographical terms13, and its economic perspectives were very promising in the context of some kind of reconstitution of the historic Danube-Mitteleuropa-space … Just before accession, Austria’s per capita GDP was only very marginally lower than that of reunified Germany -which it later surpassed- and besides that country only Denmark and Luxemburg had a higher one14 . But as French economist, Green party leader and future member of the European Parliament Alain Lipietz observed in 1988, Austria, Switzerland and other European countries which had remained outside the Community showed, like Japan, much better eco13 While the 1995 enlargement had moved

the EU’s geographical center from France to Belgium, that of 2004 moved it to Germany, where the capital was displaced from the Rhine valley, close to Belgium, to Berlin, very near the Polish border. 14 19.453 ECU against 20.097, 22.253 and 26.859 respectively according to Eurostat figures for 1993. Francisco GRANELL - The European Union’s Enlargement Negotiations with Austria, Finland, Norway and Sweden, Journal of Common Market Studies 33 (1), March 1995, p. 135.

nomic indicators like growth and unemployment during the 80s, partially at least because they had maintained more instruments for an autonomous economic policy: less than a “euro-sclerosis”, as many said there existed in those years, there was in fact rather a “EC-sclerosis” 15. In any case, Chancellor Kreisky’s progressive policies from 1970 to 1983, the Second Republic’s welfare institutions, beneficial commercial relations with the neighboring Soviet bloc countries -and later the newly established “market economies” at its borders-, as well as some other factors had allowed Austria to become one of the most prosperous countries of the world. Its largest enterprise VÖEST-Alpine had made a successful mutation from a simple steelmaking to a technology group producing not only special steels but also high-value industrial equipment, and many high-tech companies found convenient “niches” in European and world markets; even the automotive branch became, without any national carmaker brand since several decades, a small net foreign exchange earner. An all-year-round tourism continued to bring close to 10% of GDP. Vienna, once the melting pot of the Empire, had become a very attractive city not only for tourists and congress organizers but also for numerous immigrants, today more than 10% of its population, and arrives now in all international ratings first or second in the list of “cities of the world with the best quality of life”. But an increasingly important proportion of the citizens began to fear, not without some reason and just as in Switzerland or in the Scandinavian 15 Alain LIPIETZ - L’Acte unique contre

l’Europe, L’Expansion, 1988, Paris.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

countries16, that EC membership could bring also elements endangering social progress, democratic institutions and environmental measures. Of course, the accelerated integration into Western Europe, with a strongly enhanced influence of the main commercial partner Germany17, the opening of the Eastern neighbor countries, “Americanization” and globalization altogether combined to bring important new dependency mechanisms and many uncertainties for a small country of just over eight millions inhabitants, maybe even for the very existence of the country as such, says a well-known Austrian politologist18.

hese concerns, far from disappearing in the years after EU accession, continued to be a central factor of Austrian-EU 16 During World War II, Kreisky was an

emigrant in Sweden and he became later, together with Swedish social democratic Prime Minister Olof Palme and German leader Willy Brandt (who had spent those years in Norway) one of the three main proponents of a Scandinaviainspired social model very different of course of Soviet-style “real socialism” but also quite critical of Anglo-Saxonstyle liberalism. Notoriously, the Scandinavian model appears today still as very superior, with more social progress and less unemployment, more economic efficiency and technological advance. Sweden and Denmark stayed out of the euro-zone and are quite “euroskeptical”, while Norway rejected twice accession in its referenda of 1972 and 1994. 17 More than 40% of imports use to come from there and nearly the same proportion of exports takes this direction, far more than the commerce with the following partners Italy and Switzerland. German capital has also made very important inroads into Austrian enterprises, dominating today largely i.a. its banks, supermarket chains and mass media. 18 Peter PELINKA – Wozu noch Österreich? Bestandsaufnahme eines Kleinstaates, Überreuter, Vienna, 2001. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

relations, as the rising right-populist movement became a highly influential actor of the country’s politics. The very populist main daily Kronenzeitung, similar to Germany’s right-populist “Bild” and read by around three million inhabitants, nearly half of Austrian newspaper readers, efficiently promoted the impression that the EU was essentially a source of widespread c or r upt ion , i r re s p on s i bi l it y, inefficiency and undeserved privileges, and that the country, far from benefiting from it, was losing a lot of money and independence through its membership. In 2000, after long but inconclusive “Red-Black” negotiations for continuing the “Big Coalition” reestablished in 1986, a “Black-Blue” ÖVP-FPÖ government was formed to join the traditional right-center party with that “Blue” one, both representing now around 27% of the votes19 … 19 Haider himself stayed outside the

government, to avoid more internal and international criticism, and became again governor of the southern province on Carinthia, where his party was particularly strong.

European institutions and governments like those of France and Belgium, themselves confronted with rising right-populist movements, marginalized the new Austrian government, reinforcing thus the antiEU -feelings of many Austrians who felt quite undeserved these rather ineffective”sanctions”, which were soon again lifted. The “Black-Blue” government showed that the FPÖ ministers were certainly not more efficient nor less corrupt than those of the traditional parties, but the contrary20. So the party lost many votes, but facing the new Red-Black “Big Coalition” -now only representing some 60-65% of the total votes, with the SPÖ a few points over the ÖVP- rebuilt in 2006, 20 But the general problem seems to be

growing worse also in the mainstream parties, with heavy corruption scandals surrounding the recent privatization policies. According to an editorial, Austria might be still “quite far away from systems like those of Greece, Cyprus or even Italy, but we are approaching them …”, Wache Bürger gegen Korruption, Der Standard, 2 Jan. 2013.

16 even if it suffered a split and the accidental death21 of its leader Haider, it once more became a threatening voteattracting machine which appears, in 2013, as not less powerful in electoral terms than around 2000. Exactly as similar parties like the French Front National and Flemish Vlaams Belang did in recent years, the FPÖ turned increasingly anti-immigrant and specifically anti-Muslim, as well as radically and demagogically Europhobic, while putting its original anti-Semitism on a backburner.

rom the economic point of view, EU membership was certainly a factor contributing to boost Austrian economy which continues to be at the top of member states, with one of the most dynamic industries and lowest unemployment rates. The eastern EU enlargement to countries like Hungary, Slovakia and Slovenia, where Austrian capital inflows were important, was very beneficial for neighboring Austria, but it constituted also a dangerous temptation for its banks: their unleashed financial speculation led to big profits in these newcomer “market economies” and later to important losses22. Some scandals, 21 While some of his followers found

motives to consider that somebody had had interest in killing him, others suspect it was in fact a suicide, as there were soon very heavy financial scandals discovered in his management of the provincial government, and as a later consequence his party lost nearly two thirds of its vote in provincial elections in March 2013. 22 Despite all well-known negative aspects and failures of the former regimes, it was often a somewhat mixed blessing, at least in social and sometimes even in economic terms, for these countries to abandon “real socialism”. For a critical analysis of their conversion to “real capitalism” and EU-integration, which gives some useful hints on the structural and political reasons behind

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . like in Haider’s Carinthia province, showed, in fact, that there was hardly less financial irresponsibility there than in the Mediterranean countries. And like in Germany, the relatively low euro exchange rate gave without doubt a big advantage to Austrian exports relative to a hypothetically maintained own currency which would have considerably appreciated and therefore reduced the export boom. Austria also benefited, like Germany, from the extremely low interest rates for “virtuous” Eurozone countries, partially as a result of the very problems of the EU Southern countries. Finally, its close connection with neighboring countries, where Austrian investments are important, gives the country a big advantage in its competition with other EU countries … But general feelings turned more and more critical anti-EU, especially when the world crisis began and was later exacerbated by Greek and others’ financial breakdowns. Already in 2004, the very popular anti-EU daily Kronenzeitung ran a successful campaign for a dissident ex socialist member of the European Parliament, Hans-Peter Martin, who created ex nihilo a new party and obtained, thanks to this strong media coverage, around 14% on a purely EU-critical program. Martin targeted real or supposed corruption scandals and was later himself accused of corruption, but anyway, with still the support of the Kronenzeitung, he won a new MEP term in 2009 with even more votes, nearly 18% in that year’s European liberal Czech President Klaus’ notorious anti-EU attitudes and the Hungarian or Romanian crisis of the latest years, s. Hannes HOFBAUER – Osterweiterung. Vom Drang nach Osten zur peripheren EU-Integration, Promedia, Vienna, 2010. All these often contradictory evolutions have of course an important impact on Austrian economy and politics, too.

elections. The open Schengen borders are of course particularly sensitive in Vienna, at just around 60 kilometers of three former Soviet bloc countries’ frontiers, and they were increasingly made responsible for a slightly rising -even if still very low- criminality rate in Austria. The country is hesitating more than ever, in its complicated and ambivalent relationship with ten times more populous Germany23 and the EU- of which it represents slightly more than 1.5%-, between its old tendencies to feel superior to all others and to suffer at the same time from a serious inferiority complex. And the mostly neoliberal ideology predominant at the EU level also tends clearly to reinforce identical thinking and practice in Austria, with consequences often contrary to the social progress obtained during the decades following World War II. At the same time some more surrender of national sovereignty to a kind of “federal” government at EU level will be necessary if the Eurozone system and even the EU are to survive, as warns rightly, among others, the

23 Contrary to the times of the First

Republic and of the beginnings of the Second, few Austrians today deny that there exists something like an “Austrian nation” distinct of the German one. But the bilateral relation is still not an easy one, quite ambivalent and with different prejudices in both ways. As once the great Viennese humorist Karl Kraus said, “the common language is what most separates Austrians and Germans”; more recently, former Austrian Consul in Berlin and Ambassador Gabriele Matzner-Holzer wrote a book on the subject with the untranslatable title Verfreundete Nachbarn, which means more or less “Neighbors who are simultaneously friends and enemies”. Incidentally, in the post-World War II years, in Austrian schools its was not “Deutsch” (German) but “Deutsche Unterrichtssprache” (German, instruction language) which was to be studied by the pupils …

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . former EU foreign policy chief 24. One of these elements is the bank secrecy which still exists in Austria; it has come under increasing fire from the EU and also the USA, and that pressure contributes probably to Europhobic tendencies in the country25, even if its government can rightly point to other places in Western Europe which disserve much more the label of “fiscal paradise” … All these are the main elements which encourage right-populist parties, of which there are now existing not less than three in Austria 26 , especially as the traditional parties don’t know how to formulate adequate answers to present challenges. Today -despite its globally successful EU membership and general relative wellbeing- Austria is now one of the most “Europhobic” countries, and those three parties together are credited in pre-elections polls of around 30% of the votes, without doubt the highest proportion for any such political op24 Kemal DERVIS and Javier SOLANA

- Could the euro destroy the EU? Our verdict: Only “more Europe” can avoid a deeper crisis, Europe’s World, summer 2012, Brussels, pp. 8-15. 25 Austria tries to cling on to bank secrecy despite EU pressure, Financial Times, 24-4-13. 26 Due to the existence of a small FPÖ splinter group called BZÖ and the recent creation of a new party by AustroCanadian billionaire Frank Stronach, who also likes very much to hit out, mostly quite demagogically, at EU institutions and politics and proposes, among other things, to abandon the euro. This party obtained around 10% of the votes in two important regional elections in March 2013 and is expected to do so in national legislative elections in next autumn, taking around that percentage from the FPÖ which even so is still credited at close to 20% some months before the election date, while the small BZÖ is expected to stay below the threshold necessary to enter the Parliament.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

17 World War I started around Austria, and the main responsible of World War II was born and raised in Austria. Today, a hypothetical third one would certainly not start from here. But the rise of extremism, as embodied in Austria’s FPÖ with around one fifth of the votes, contributes to disintegrate the fragile and rudderless European Union, with possibly far-reaching catastrophic consequences for all of the Old World.

tion in Europe, at least if we exclude its neighbor and historic partner Hungary. According to opinion polls the next government must possibly include the Greens or another party as both “Big Two” might fail to reach together an absolute majority27. 27 Here is one of the big differences

with German politics: the now nearly “disappeared” FDP is liberalconservative rather than right-populist or even close to neonazi and antiSemitic concepts like the Austrian FPÖ, which has been excluded from the Liberal International, while on the other hand, the Austrian Greens show today better electoral results than their German counterparts. But decisive for government is, for the time being, mainly the score of the “Big Two” parties: now at around two thirds of all votes in Germany (more than in 2009, then under 60%) and, after repeated losses, only one half in Austria, but in this case with the Social Democrats somewhat ahead over the Conservatives for most of the last four decades now.

reece and Austria are certainly quite comparable only in a few points like territorial extension, population, mountainous landscape, past glories, importance of tourism in their balance of payments and large capital city. But it is also often said that the Balkans begin in Vienna, which was in a relatively marginal geopolitical situation during the Cold War, different of course of that of Athens … There might be some more similarities, among them two decades-long dominating political parties which won a well-deserved reputation of bureaucratic inefficiency, endemic corruption, exacerbated clientelism and ever-growing distance from the average citizen. A comparison, not only between Greece and Austria, is possible concerning the new political alignment, which tends to be less left-right than pro- and anti-EU-mainstream, in Austria the latter one essentially a vociferously xenophobic right-populist party. But Austria managed to get and to stay on the top of EU “virtuous” countries and to liberalize without too much social damage its large public sector, while Greece is still expected -and firmly “invited”- to reform its economy and administration within an overall policy which is supposed to be conducive to a more efficient economy, a coherent society and a better future…

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Σχέση Μεγάλης Βρετανίας-Ε.Ε.: Ένα έντονο παρελθόν με ένα αβέβαιο μέλλον

του Ο. Τσάπαλου*

ο Ηνωμένο Βασίλειο καθίσταται μια ιδιαίτερη περίπτωση ευρωσκεπτικισμού ήδη από τα πρώτα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Για να καταλάβουμε το γιατί θα πρέπει να εξετάσουμε τόσο τα ταυτολογικά-ιστορικά χαρακτηριστικά της Βρετανικής κοινωνίας όσο και τα αμιγώς πολιτικοοικονομικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών.

Το έντονο παρελθόν…

πό την πρώτη στιγμή, η πολιτική ελίτ της χώρας αντιμετώπισε την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ένα προνομιακό πεδίο προώθησης των βρετανικών συμφερόντων αλλά και επανατοποθέτησης της χώρας στον παγκόσμιο χάρτη των διεθνών συσχετισμών. Η σημασία που έδιναν διαχρονικά οι Βρετανοί πολιτικοί στην Ευρώπη ήταν τεράστια, αν και σκοπίμως δίδεται η εντύπωση για το αντί* Πολιτικός Επιστήμονας, Ειδικός Επιστημονικός Συνεργάτης Υπουργού Εξωτερικών, μέλος Νεολαίας Ευρωπαϊκή Έκφραση

θετο. Κάθε φορά που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα διήρχετο μια φάση κρίσης ή περαιτέρω εμβάθυνσης/ενοποίησης, οι ευρωσκεπτικιστική ρητορική στην Βρετανία δυνάμωνε σε τέτοιο βαθμό όπου καθίστατο ακόμα και κυρίαρχος πολιτικός λόγος της εκάστοτε Κυβέρνησης. Και αυτό γιατί ανέκαθεν η Βρετανική πλευρά χρησιμοποιούσε τις θεσμικές και οικονομικές κρίσεις, την απειλή εξόδου ή μπλοκαρίσματος μεταρρυθμίσεων και αναμορφώσεων των Συνθηκών, ως διαπραγματευτικό χαρτί για την εκπλήρωση των εθνικών της επιδιώξεων. Αυτή η στρατηγική εδράζεται περισσότερο στην ταυτότητα, την πολιτική κουλτούρα και στον τρόπο σκέψης του Βρετανού παρά σε μια sui generis απέχθεια προς κάθε τι

το ευρωπαϊκό. Ο τρόπος σκέψης του Βρετανού εξηγείται από το παρελθόν του. Μια χώρα με ηγεμονικές και αυτοκρατορικές καταβολές, με ιδιαίτερη πολιτισμική και εθνική ταυτότητα, με παγκοσμιοποιημένα εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα και σημαίνουσα θεσμική παράδοση σε επίπεδο αρχών και ελευθεριών, αποδέχεται να ενταχθεί σε ένα ημιτελές ευρωπαϊκό οικοδόμημα, με δεδομένο δημοκρατικό και θεσμικό έλλειμμα, απουσία μακροπρόθεσμου στρατηγικού πλάνου αλλά τεράστιας οικονομικής και εμπορικής δυναμικής. Στα πλαίσια αυτού του οικοδομήματος, ναι μεν εξυπηρετούνται καλύτερα οι αμιγώς πολιτικοοικονομικές της επιδιώξεις, από την άλλη όμως υποσκελίζεται η μακραίωνη ηγεμονική της θέση από άλλες χώρες όπως η Γερμανία και μέχρι πρότινος η Γαλλία. Αυτή η κατάσταση, με όρους κόστους-ζημίας, από την πρώτη στιγμή δημιούργησε προβλήΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . ματα μεταξύ των δυο πλευρών. Είναι πάγια δε η εντύπωση των Βρετανών ότι όσο η Ευρώπη «γερμανοποιείται» και όσο αποφεύγει να προχωρήσει στις αναγκαίες θεσμικές κατοχυρώσεις φιλελεύθερων πολιτικών και αρχών τόσο απομακρύνεται και το ενδεχόμενο η Βρετανία να θεωρηθεί πραγματικό κομμάτι της Ένωσης χωρίς τάσεις φυγής ή αποστασιοποίησης. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επιδιώξει συστηματικά να εξαιρεθεί από ευρωπαϊκές πολιτικές ενοποίησης που δεν εξυπηρετούν τα άμεσα συμφέροντα και τους στόχους του. Τέτοιες χαρακτηριστικές εξαιρέσεις αποτελούν η ΟΝΕ, η Συνθήκη Σένγκεν, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και το πρόσφατο Δημοσιονομικό Σύμφωνο. Ωστόσο, επιδεικνύει αξιοσημείωτο ζήλο σε θέματα που άπτονται της ενιαίας αγοράς, καθώς το 48% των προϊόντων του απορροφώνται από την Ε.Ε.[1] των 500 εκατομμυρίων καταναλωτών και των 13,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ ΑΕΠ. Επίσης, το Ηνωμένο Βασίλειο καθίσταται πρώτο στην Ευρώπη σε προσέλκυση ευρωπαίων φοιτητών (132.550 φοιτητές για το 2011-2012) [2], και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Επιπλέον, δεδομένης της ηγετικής του θέσης ως παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου, η συμμετοχή του στην Ενιαία Αγορά θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ. Μόνο για το 2011 παρήγαγε το 23% του χρηματοοικονομικού αποτελέσματος της ΕΕ των 27[3]. Τέλος, 1 Αλεξόπουλος, Χ., «Βρετανικός Ευρωσκεπτικισμός», Μεταρρύθμιση, 27.01.2013 που είναι δημοσιευμένο στο: www.metarithmisi.gr/el/sx_ printText.asp?textID=15952 2 “International students in UK higher education: key statistics”,που είναι δημοσιευμένο στο: http://www.ukcisa. org.uk/about/statistics_he.php 3 “Το «μπαϊράκι» του Cameron και το νησί των hedge funds!” που είναι δηΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

Πηγή: http://www.presseurop.eu

όπως αναφέρει και ο Υφυπουργός Εξωτερικών για ευρωπαϊκά θέματα, David Lidington, η Ε.Ε. «αποτελεί την βάση της συνεργασίας μας με τους πιο στενούς εταίρους μας σε διασυνοριακά θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η διεθνής ανάπτυξη, η μετανάστευση και το διεθνές έγκλημα»[4]. Θέματα δηλαδή που απασχολούν καθημερινά την βρετανική κοινωνία και που δεν άπτονται αποκλειστικά της εθνικής οικονομίας. Έτσι λοιπόν, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει καταφέρει μέσω μιας σκληρής «in-out» διαπραγματευτικής τακτικής, πολλαπλά πολιτικοοικονομικά οφέλη, που αποσκοπούν τόσο στην εξυπηρέτηση των εθνικών του συμφερόντων όσο και στην προστασία του χρηματοπιστωτικού του κέντρου. Ενδεικτικά, ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει η χώρα κατά τη διαπραγμάτευση της κατανομής πόρων στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Ταμείων, έχει ως αποτέλεσμα την μεταφορά σημαντικών κεφαλαίων σε τομείς που μεγιστοποιούν το οικονομικό της όφελός. Η μεγάλη σημασία της συμμετοχής του Ηνωμένου Βασιλείου στον πυρήνα μοσιευμένο στο: http://www.inews. gr/155/to-bairaki-tou-Cameron-kaito-nisi-ton-hedge-funds.htm 4 David Lidington, «Αναλύοντας τον ρόλο της Ευρώπης στην ζωή μας», εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 13-07-2012

του καταμερισμού των ευρωπαϊκών κονδυλίων δικαιολογεί και τις δηλώσεις ευρωπαίων αξιωματούχων ότι μία ενδεχόμενη έξοδος αυτομάτως θα συνεπάγετο αποδυνάμωση και σταδιακό απομονωτισμό. Ακόμα και η ένταξή του σε ένα άλλο οικονομικό μόρφωμα (π.χ. ΕΟΧ), δεν θα ισοστάθμιζε τα πλεονεκτήματα της παραμονής του στην Ένωση, καθότι η τελευταία συνιστά ισχυρό πολιτικό και οικονομικό παίκτη στο διεθνές σύστημα [5].

Και το αβέβαιο μέλλον…

αρά λοιπόν την θεωρητική βεβαιότητα παραμονής στην Ε.Ε. που δημιουργούν τα εμπορικά, οικονομικά και πολιτικά στοιχεία που προαναφέρθηκαν, η δημόσια συζήτηση στην χώρα για το ενδεχόμενο εξόδου έχει μετεξελιχθεί σε καθημερινότητα για τον Βρετανό πολίτη. Και αυτό γιατί ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας, David Cameron, μίλησε πριν από μερικούς μήνες ανοικτά για την ανάγκη διενέργειας δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ένωση, σε περίπτωση βέβαια που επανεκλεγεί. 5

Κείμενο Συμπερασμάτων της ομάδας για τον Βρετανικό Ευρωσκεπτικισμό κατά τη διάρκεια των εργασιών του 17ου Πανελλήνιου Κοινοβουλίου Νέων, Αθήνα, Απρίλιος 2013.

20 Είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι ο Βρετανός Πρωθυπουργός χρησιμοποιεί το χαρτί του δημοψηφίσματος α) ως τρόπο κατευνασμού των συντηρητικών βουλευτών του που επιθυμούν διακαώς έναν επανασχεδιασμό της σχέσης Ηνωμένου Βασιλείου-Ε.Ε. και πιέζουν ασφυκτικά τον Πρωθυπουργό προς αυτήν την κατεύθυνση, και β) ως τρόπο συσπείρωσης των συντηρητικών ψηφοφόρων γύρω από το κόμμα του, το οποίο δείχνει να φυλλορροεί προς την κατεύθυνση του εθνικιστικού κόμματος της Βρετανίας (UKIP), του Nigel Farage. Μάλιστα, σε πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρίας YouGov, το 60% όσων δηλώνουν σήμερα υποστηρικτές του UKIP ψήφισε το Συντηρητικό Κόμμα στις τελευταίες εκλογές του 2010 [6]. Στις πρόσφατες δε εκλογές του Μαΐου για τη ανάδειξη τοπικών συμβούλων, ο Farage κατάφερε να φέρει το κόμμα του τόσο ψηλά (στο 13% των ψήφων) ώστε να μιλάμε για τον ουσιαστικό νικητή των εκλογών… Αυτά τα δυο στοιχεία είναι που εξηγούν και την ανακίνηση του θέματος, με τις διαστάσεις που έχει πάρει, τον τελευταίο καιρό. Η κοινή γνώμη αμφιταλαντεύεται προς ένα τέτοιο ενδεχόμενο καθώς σε πρόσφατη έρευνα το 46% των πολιτών δήλωσε ότι επιθυμεί έξοδο από την Ε.Ε. έναντι 35% που επιθυμεί την παραμονή. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να μιλάμε για την συγκρότηση ενός μαζικού ρεύματος εναντίωσης στην παραμονή της χώρας στην Ε.Ε., ούτε τα κόμματα που υποστηρίζουν αυτήν την προοπτική έχουν πλειοψηφικό ρεύμα. Η μετριοπάθεια στο συγκεκριμένο ζήτημα πλειοψηφεί. Ακόμα και στην οριακή περίπτωση διενέργειας δημοψηφίσματος, το αποτέλεσμα μπορεί επίσης να προβλεφθεί με βάση την μέχρι πρότινος πρακτική. 6

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, «Υπέρ της εξόδου από Ε.Ε. το 36% των Βρετανών», 6-052013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε . Η εκτίμηση σε μια τέτοια περίπτωση είναι πως η ιστορία θα επαναληφθεί. Όπως και στο δημοψήφισμα του 1975 για το ίδιο ερώτημα, όπου η επικρατούσα γνώμη φαινόταν να είναι η αποχώρηση, έτσι και τώρα όταν έρθει η στιγμή της τελικής κρίσης ο μεταβαλλόμενης έντασης σκεπτικισμός θα υποχωρήσει έναντι του πάγιου φόβου της -πιθανόν αρνητικής- αλλαγής. Οι πολίτες επιζητούν την κάρπωση των όποιων πλεονεκτημάτων από την συμμετοχή τους στην Ενιαία Αγορά, χωρίς όμως να απειλούνται βασικοί πυλώνες της βρετανικής οικονομίας. Για αυτόν τον λόγο, ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας μιλάει για επανακαθορισμό των σχέσεων Λονδίνου-Βρυξελλών προτού παρθεί οποιαδήποτε απόφαση για δημοψήφισμα καθώς πιστεύει ότι η διαπραγμάτευση θα αλλάξει τα δεδομένα υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε.. Επιπλέον, είναι επίσης σημαντικό ότι κόμματα και πολίτες στην Σκωτία είναι ανοικτά υπέρ της παραμονής στην Ένωση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τελική έκβαση του δημοψηφίσματος.

α περιθώρια να προκριθεί η έξοδος εις βάρος της παραμονής είναι λίγα και τα πλεονεκτήματα πενιχρά μπροστά στο κόστος που θα επέλθει σε όλα τα επίπεδα. Ακόμα και για την ίδια την Ε.Ε. μια πιθανή έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από το θεσμικό της οικοδόμημα θα είχε τεράστιες αρνητικές συνέπειες σε οικονομικό, πολιτικό, διαπραγματευτικό και φυσικά συμβολικό επίπεδο. Από πλευράς της, το πιθανότερο θα ήταν να προκριθεί η λογική του επαναπατρισμού εξουσιών και αρμοδιοτήτων πίσω στην χώρα. Ενδεχομένως να υπάρξει και μια συμφωνία στο πλαίσιο της οποίας η Ευρώπη θα δεσμεύεται για την υιοθέτηση συγκεκριμένων πολιτικών που θα ικανοποιήσουν τα βρετανικά συμφέροντα, όπως η συνέχιση προστασίας του χρηματοπιστωτι-

κού κέντρου του Λονδίνου ή η επένδυση στις νέες τεχνολογίες μέσα από την αύξηση των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων. Ο επαναπατρισμός αρμοδιοτήτων και ενδεχομένως η ισχυροποίηση του βρετανικού δικαίου έναντι του ευρωπαϊκού, ίσως και να είναι μια λύση. Μια λύση που θα διευκολύνει τον David Cameron να πει λίγο πριν από τις εκλογές του 2015 ότι κατάφερε να ενδυναμώσει τις εθνικές αρμοδιότητες της χώρας, να νικήσει «το κέντρο των Βρυξελλών» και τελικώς να διενεργήσει ένα δημοψήφισμα δυο χρόνια μετά, με τους Βρετανούς πολίτες να επιλέγουν την παραμονή τους στην Ένωση.

ίναι όμως αυτή η προσφορότερη λύση και για την ίδια την Ευρώπη; Είναι προφανές ότι η Ε.Ε. διέρχεται μια βαθιά θεσμική, οικονομική και πολιτική κρίση. Φωνές που εναντιώνονται στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα βρίσκονται στο επίκεντρο και αυτό είναι εν πολλοίς δικαιολογημένο. Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν η Ευρώπη θα επιλέξει να ακολουθήσει την πορεία που προτείνουν οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις ή αν θα επιλέξει τον δρόμο της εμβάθυνσης και της περαιτέρω ενοποίησης. Η Βρετανία βρίσκεται ακριβώς στο μεταίχμιο της επιλογής, όπως και όλη η Ευρώπη άλλωστε. Και η μόνη λύση με προοπτική δεν μπορεί να είναι άλλη από την περαιτέρω εμβάθυνση σεβόμενη τις ιδιαιτερότητες, τα εθνικά χαρακτηριστικά και τις εθνικές επιδιώξεις της κάθε χώρας-μέλους, επιδιώξεις όμως που δεν θα πρέπει να αντιβαίνουν και στον συλλογικό ευρωπαϊκό στόχο της πολιτικής ενοποίησης. Ενοποίησης που με βάση τις διεθνείς εξελίξεις, την διαρκώς μεταβαλλόμενη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα και την ανάγκη της Ευρώπης να ανταγωνιστεί επάξια τις άλλες μεγάλες δυνάμεις σε όλα τα επίπεδα, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αργήσει…

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Λιτότητα και ανάπτυξη, η κατάσταση στην Ουγγαρία Πηγή: http://www.europarl.europa.eu/news/el

υπερβολική λιτότητα πνίγει την ανάπτυξη, αλλά ο δρόμος για την έξοδο από την κρίση είναι δύσκολος, παραδέχθηκαν οι ευρωβουλευτές σε συζήτηση σχετικά με τις προσπάθειες για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, που πραγματοποιήθηκε ενόψει του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Αρκετές πολιτικές ομάδες επέκριναν επίσης τις πρόσφατες αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα της Ουγγαρίας και κάλεσαν το Συμβούλιο να προσθέσει το ζήτημα αυτό στην ημερήσια διάταξή του. Οι συνταγματικές αλλαγές που εγκρίθηκαν από το Ουγγρικό Κοινοβούλιο στις 11 Μαρτίου, οι τέταρτες κατά σειρά από την έναρξη ισχύος του νέου Συντάγματος τον Ιανουάριο του 2012, επηρεάζουν ζητήματα όπως οι αρμοδιότητες του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών, η αναγνώριση θρησκευτικών ομάδων και το νομικό καθεστώς των αστέγων. Ο επικεφαλής του ΕΛΚ Joseph Daul (Γαλλία) τάχθηκε υπέρ της επιτάχυνσης των επενδύσεων στην έρευνα, την καινοτομία και την απασχόληση, αλλά προειδοποίησε ότι θα ήταν αφελές να πούμε ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ «μπορεί να τα διορθώσει όλα». Επικρότησε τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως τώρα για την οικονομική διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του πακέτου των έξι νομοθετημάτων, του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του «διπλού πακέτου» νομοθετημάτων, ενώ υποστήριξε ότι η Ευρώπη χρειάζεται μεγαλύτερη δημοσιονομική και κοινωνική εναρμόνιση, καθώς και ένα ανώτατο όριο για τα μπόνους των τραπεζιτών. Ο Επίτροπος Ολι Ρεν θα πρέπει να αντικατασταθεί, καθώς οι οικονομικές του προβλέψεις ήταν «συνεχώς εκτός στόχου», δήλωσε ο Stephen Hughes (Σοσιαλιστές, Ηνωμένο Βασίλειο), προσθέτοντας ότι οι υπερβολικά αισιόδοξες οικονομικές προβλέψεις οδήγησαν την Επιτροπή να προτείνει πολιτικές λιτότητας που αποδείχθηκαν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

πιο επιζήμιες από ό, τι αναμενόταν. Είναι καιρός να γίνουμε ρεαλιστές σε ότι αφορά τη δημοσιονομική εξυγίανση της και να αλλάξουμε τακτική. «Δεν χρειαζόμαστε λιγότερη δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά χρειαζόμαστε και ένα δεύτερο στόχο για αλληλεγγύη, ανάπτυξη, επενδύσεις, ευρωγραμμάτια και ένα ταμείο εξαγοράς χρέους», δήλωσε ο επικεφαλής της ομάδας των Φιλελευθέρων Guy Verhofstadt (Βέλγιο), προσθέτοντας ότι «η Ελλάδα και η Ισπανία πληρώνουν 5% ή 6% επιτόκιο πράγμα που σημαίνει ότι το ήμισυ των προσπαθειών τους πάει τώρα σε ομολογιούχους, αντί να δώσει μια ώθηση στην οικονομία». Ο κ. Verhofstadt κάλεσε επίσης τον Πρόεδρο της Επιτροπής Barroso και την ιρλανδική Προεδρία του Συμβουλίου να θέσουν στη σύνοδο κορυφής το ζήτημα των συνταγματικών αλλαγών στην Ουγγαρία. Ο προτεινόμενος μακροχρόνιος προϋπολογισμός της ΕΕ δεν είναι τέλειος, αλλά θα πρέπει παρόλα αυτά να γίνει αποδεκτός, δήλωσε ο Βρετανός

Συντηρητικός Martin Callanan. Αναφερόμενος στην οικονομική πολιτική, τόνισε ότι «τα βασικά προβλήματα υπάρχουν ακόμη και η λιτότητα δεν μπορεί να αποφευχθεί».

επικεφαλής της ομάδας των Πρασίνων Daniel Cohn Bendit (Γαλλία) προειδοποίησε ότι η υπερβολική δημοσιονομική πειθαρχία μπορεί να πνίξει την οικονομία και να οδηγήσει τους πολίτες στη φτώχεια. Αναφερόμενος στο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, προειδοποίησε ότι η ΕΕ δεν θα είναι πλέον σε θέση από το φθινόπωρο να πληρώσει τους λογαριασμούς του τρέχοντος έτους και επέκρινε τις περικοπές στους προϋπολογισμούς της εκπαίδευσης και της καινοτομίας. Προέτρεψε επίσης το Συμβούλιο να προσθέσει τις συνταγματικές αλλαγές της Ουγγαρίας στην ημερήσια διάταξη της συνόδου κορυφής. Ο Nigel Farrage (ΕΕΔ, Ηνωμένο Βασίλειο) δήλωσε ότι το ευρώ ήταν μια «ολοκληρωτική καταστροφή» και ήρθε η ώρα να το αναγνωρίσουμε αυτό. Στη συνέχεια πραγματοποίησε έκκληση για κλείσιμο των συνόρων του Ηνωμένου Βασιλείου για τους Βούλγαρους και Ρουμάνους πολίτες. Η Gabriele Zimmer (Γερμανία, Ευρ. Εν.Αριστ) επέκρινε την πρόταση για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, λέγοντας ότι «κάθε κράτος μέλος δίνει τη δική του μάχη». «Πώς μπορεί η Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων να χρηματοδοτηθεί, εάν δεν υπάρχουν επαρκείς πόροι στον προϋπολογισμό;» ρώτησε η ίδια.

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

Η Ουγγαρία πρέπει να συμμορφωθεί με τις αξίες της ΕΕ, δηλώνουν οι ευρωβουλευτές

ι ουγγρικές αρχές πρέπει να αντιμετωπίσουν τάχιστα όλες τις παραβιάσεις των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ, υποστήριξαν οι ευρωβουλευτές. Εάν δεν το κάνουν, τότε οι επικεφαλής του ΕΚ θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν από το Συμβούλιο να αποφασίσει, σύμφωνα με το άρθρο 7.1 της Συνθήκης για την ΕΕ, αν υφίσταται σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης. Το ΕΚ ζήτησε επίσης να υπάρξει μία ομάδα υψηλών αξιωματούχων που θα παρακολουθεί κατά πόσο όλα τα κράτη μέλη συμμορφώνονται με τις αξίες της ΕΕ. Στο ψήφισμα που υιοθετήθηκε με 370 ψήφους υπέρ, 249 κατά και 82 αποχές, το Κοινοβούλιο τονίζει ότι η ΕΕ είναι δομημένη σε βασικές αξίες όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα και το κράτος δικαίου, κάτι που κατοχυρώνεται με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την ΕΕ. “Οι συνταγματικές αλλαγές στην Ουγγαρία ήταν συστηματικές και έχουν μια γενική τάση που κινείται μακριά από τις αξίες της ΕΕ οι οποίες κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την ΕΕ», δήλωσε ο εισηγητής Rui Tavares (Πράσινοι, Πορτογαλία) στη συζήτηση. Το Κοινοβούλιο εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η διαδικασία καταρτισμού και υιοθέτησης του συντάγματος της Ουγγαρίας «δεν είχε διαφάνεια, άνοιγμα, συμμετοχικότητα και, σε τελευταία ανάλυση, τη συναινετική βάση που θα μπορούσε κανείς να αναμένει από μια σύγχρονη δημοκρατική συνταγματική διεργασία», και καταδικάζει το γεγονός ότι οι συνταγματικές αναθεωρήσεις «οδήγησαν σε σαφή αποδυνάμωση του συστήματος ελέγχων και ισορροπιών».

“αναλάβουν επιτέλους τις ευθύνες τους απέναντι στους αστέγους”, να υιοθετήσουν έναν ευρύτερο ορισμό της “οικογένειας” και να κάνουν περισσότερα για την κοινωνική ένταξη των Ρομά.

Η προσφυγή στο Άρθρο 7.1

Συστάσεις προς τις ουγγρικές αρχές

ο Κοινοβούλιο προτρέπει τις ουγγρικές αρχές να αποσύρουν από το σύνταγμα τις διατάξεις που ήδη έχουν κηρυχθεί αντισυνταγματικές από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, να περιορίσουν την εκτεταμένη χρήση των βασικών νόμων, να εφαρμόσουν τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, να διασφαλίσουν τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή όλων των κομμάτων στη συνταγματική διαδικασία και να εγγυηθούν πλήρως την ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών. Για τη νομοθεσία που διέπει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης το Κοινοβούλιο ζητά από την Ουγγαρία να ορίσει αντικειμενικές, νομοθετικά δεσμευτικές διαδικασίες για το διορισμό των επικεφαλής των δημόσιων ΜΜΕ και των ρυθμιστικών οργάνων. Οι ευρωβουλευτές επίσης ζητούν από τις ουγγρικές αρχές να

ο ψήφισμα ζητά από τη Διάσκεψη των Προέδρων του ΕΚ (αποτελούμενη από τον Πρόεδρο και τους επικεφαλής των πολιτικών ομάδων) να αξιολογήσει κατά πόσον είναι σκόπιμο να γίνει χρήση των μηχανισμών που προβλέπει η Συνθήκη, περιλαμβανομένου του άρθρου 7 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την ΕΕ, σε περίπτωση που οι απαντήσεις των ουγγρικών αρχών στις ανωτέρω συστάσεις δεν είναι σύμφωνες προς τις αξίες της ΕΕ. Το Άρθρο 7.1 της Συνθήκης θα δώσει τη δυνατότητα στο Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΕ να αποφασίσει αν υπάρχει σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης των αξιών της ΕΕ.

Ο μηχανισμός της Κοπεγχάγης

ροκειμένου να αποτρέψουν παραβιάσεις των αξιών της ΕΕ στο μέλλον, οι ευρωβουλευτές ζητούν τη σύσταση ενός “μηχανισμού της Κοπεγχάγης” που θα διασφαλίζει τη συμμόρφωση με τις κοινές αξίες της ΕΕ και τη συνέχιση της ισχύος των κριτηρίων ένταξης της εκάστοτε χώρας. Αυτός ο μηχανισμός, ο οποίος θα μπορούσε να λάβει τη μορφή μίας “επιτροπής της Κοπεγχάγης” ή μίας ομάδας υψηλόβαθμων αξιωματούχων, θα είναι ανεξάρτητος από κάθε πολιτική επιρροή. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΣΧΕΣ ΕΙ Σ Κ ΡΑΤΩΝ – Ε .Ε .

ΠΓΔΜ και Βοσνία-Ερζεγοβίνη: άνισες προοπτικές ένταξης στην ΕΕ

νώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη απέχει ακόμη από το να εκπληρώσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την εδραίωση της διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης με την ΕΕ, η ΠΓΔΜ είναι έτοιμη να ξεκινήσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, αποφάνθηκαν οι ευρωβουλευτές με δύο ξεχωριστά ψηφίσματα που υιοθέτησαν. Επέμειναν ότι όλες οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες στην ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή περίπτωση.

ΠΓΔΜ

«Η

ΕΕ χαιρετίζει την πρόο-

δο που έχει επιτευχθεί μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Οι ηγέτες τους επέδειξαν κουράγιο αντίστοιχο με αυτό που πρέπει να δείξουν και οι κυβερνήσεις των Σκοπίων και της Αθήνας. Αντίστοιχα ζητώ από την Ευρωπαϊκή

Επιτροπή να καταλάβει ότι όταν είσαι στην ουρά και περιμένεις και συνεχώς σε σπρώχνουν πιο πίσω, κάποια στιγμή θα φύγεις εγκαταλείποντας την ουρά», δήλωσε ο εισηγητής Richard Hewitt (Σοσιαλιστές, Ηνωμένο Βασίλειο) ζητώντας από τα κράτη μέλη να ξεκινήσουν άμεσα τις ενταξιακές συνομιλίες με τα Σκόπια χωρίς καθυστέρηση. Η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων θα μπορούσε από μόνη της να αλλάξει την υπάρχουσα κατάσταση, δίνοντας ώθηση σε περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και σε καλύτερες σχέσεις της χώρας με τους γείτονές ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

της, υποστηρίζει το κείμενο του ψηφίσματος. Τονίζεται ακόμη πως το ζήτημα της ονομασίας πρέπει να λυθεί χωρίς καθυστερήσεις και πως όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας πρέπει να σεβαστούν το κοινοβούλιο ως τον πιο σημαντικό δημοκρατικό θεσμό.

Βοσνία και Ερζεγοβίνημένοντας ακόμη πιο πίσω

«Η

Βοσνία και Ερζεγοβίνη δυστυχώς εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες στην περιοχή. Για να αλλάξει αυτό, πρέπει να δούμε ισχυρότερη δέσμευση και θέληση των πολιτικών ελίτ να ενώσουν τις δυνάμεις τους κάτω από ένα κοινό όραμα σχετικά με τη συνολική κατεύθυνση της χώρας», υπογράμμισε η εισηγήτρια Doris Pack (ΕΛΚ, Γερμανία) προσθέτοντας ότι «προς όφελος των πολιτών θα πρέπει αυτή η καρκινική διαφθορά να καταπολεμηθεί με ακόμη μεγαλύτερο σθένος». Στο ψήφισμά τους οι ευρωβουλευτές τονίζουν πως απαιτείται επειγόντως μία ουσιώδης συνταγματική μεταρρύθμιση, τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε τοπικό επίπεδο, ώστε να καταστεί η χώρα μία πλήρως λειτουργική δημοκρατία. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη πρέπει επίσης να εφαρμόσει την απόφαση του 2009 του Ευρωπαϊκού Δι-

καστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τα ίσα δικαιώματα των πολιτών να θέτουν υποψηφιότητα στις εκλογές. Η ενίσχυση των γυναικών και των νέων, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και η καλύτερη προετοιμασία για την ένταξη της Κροατίας στην ΕΕ συγκαταλέγονται στις προτεραιότητες που επεσήμαναν οι ευρωβουλευτές.

E Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο ΤΗΤ Α

Σύνοδος Κορυφής Ιουνίου 2013:

Η ελληνική κυβερνητική ατζέντα προς την προεδρία της χώρας το επόμενο εξάμηνο του Π. Γκάτζιου*

κριβώς ένα χρόνο πριν, η Ελλάδα επιχειρούσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μεταξύ άλλων, την αναθεώρηση των κοινοτικών πολιτικών για την καταπολέμηση της ανεργίας και τον επανασχεδιασμό της ευρωπαϊκής πολιτικής επανένταξης των ανέργων, καθώς και την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για την επιχειρηματικότητα και την υιοθέτηση ομολόγων έργων. Ένα χρόνο μετά, το ΕΣ, σε συνδυασμό με τη συμφωνία για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020 ήταν πραγματικά, ένα Συμβούλιο για την ανάπτυξη και την απασχόληση και κινήθηκε σε γενικές γραμμές στην περσινή ελληνική επιχειρηματολογία: Συμφώνησε για μια συνολική προσέγγιση για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων, συζήτησε τους τρόπους με τους οποίους θα τονωθούν οι επενδύσεις και θα βελτιωθεί η πρόσβαση στις πιστώσεις, ζήτησε την κινητοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων- μεταξύ των οποίων και εκείνων της ΕΤΕπ-, δρομολόγησε ένα νέο «Επενδυτικό σχέδιο» για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και τη χρηματοδότηση της οικονομίας και τόνισε την επιτακτικότητα να σπάσει ο φαύλος κύκλος μεταξύ τραπεζών και κρατών. Επί της ουσίας, προετοίμασε το έδαφος για την εφαρμογή όλων των παραπάνω επί ελληνικής Προεδρίας. Τι εννοούμε: Πρώτον, για την ανεργία των νέων, οι περισσότερες προτάσεις ξεκινούν αρχές του 2014 («Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων», «Επένδυση στις δεξιότητες», «Erasmus +» και «Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις * Ειδικού επιστήμονα σε θέματα ΕΕ , μέλος Ευρωπαϊκής 'Εκφρασης

μαθητείας»). Δεύτερον, η πρόοδος σχετικά με το «Σύμφωνο Ανάπτυξης και Απασχόλησης» που συμφωνήθηκε τον Ιούνιο του 2012, θα παρουσιαστεί το Δεκέμβριο του 2013, άρα επί ελληνικής Προεδρίας θα έχουμε την εξέλιξή του (υπενθυμίζουμε πως απο πέρυσι η ελληνική κυβέρνηση τασσόταν

υπέρ των προτάσεων ανάπτυξης και ανάκαμψης σε συνδυασμό με τη δημοσιονομική πειθαρχία). Τρίτον, ετοιμάστηκε το έδαφος για το ΕΣ του Φεβρουαρίου 2014, όπου θα εξεταστεί η ανταγωνιστικότητα και η πολιτική αναφορικά με τη βιομηχανία, θέμα που μας αφορά άμεσα, ενώ χαιρετίζονται και οι πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της πολιτικής του Χάλυβα, επίσης σπουδαίας εθνικής σημασίας. Τέταρτον, θα κινητοποιηθούν ευρωπαϊκοί πόροι και αδιάθετα κεφάλαια άμεσα απο το 2014. Πέμπτον, θα δοθούν 150 δις ευρώ από την ΕτΕπ για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων σε συγκεκριμένους τομείς, ώστε ήδη απο τον Ιανουάριο του 2014 να μπορούν να διατίθενται. Έκτον, η διαδικασία ολοκλήρωσης της ΟΝΕ, με έμφαση στην Τραπεζική Ένωση για την εγκαθίδρυση ενιαίων κανόνων θωράκισης και λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων, θα ολοκληρωθεί εκτός απροόπτου το Δεκέμβριο του 2013 με έγκριση απο την ευρωβουλή την άνοιξη του 2014 επί ελληνικής Προεδρίας. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

E Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο ΤΗΤ Α Αναλυτικότερα: – Σε ό,τι αφορά τα διαρθρωτικά ταμεία, θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην απασχόληση των νέων, μεταξύ άλλων με τον αναπρογραμματισμό, κατά περίπτωση, των κονδυλίων που δεν έχουν διατεθεί. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες που προσφέρει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο1 (ΕΚΤ), το οποίο αποτελεί ένα από τα βασικά χρηματοδοτικά εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ για το σκοπό αυτό, μεταξύ άλλων μέσω της στήριξης της δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης για νέους εργαζόμενους. – θα γίνουν όλες οι απαραίτητες προετοιμασίες ώστε η «Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων» (ΥΕΙ) ύψους 6 δις ευρώ (και μαζί με το ΠΔΠ άλλα 2 δις ευρώ επιπλέον στο σύνολο) να είναι πλήρως λειτουργική τον Ιανουάριο του 2014, επιτρέποντας τη διενέργεια των πρώτων εκταμιεύσεων προς δικαιούχους σε περιοχές της ΕΕ που πλήττονται από ποσοστά ανεργίας νέων άνω του 25%2. Προκειμένου η ΥΕΙ να διαδραματίσει στο ακέραιο το ρόλο της, η 1 Με προϋπολογισμό άνω των 4 δισ. € και 4 επιχειρησιακά προγράμματα, το ΕΚΤ αποτελεί το κύριο μέσο στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία για επενδύσεις υπέρ της απασχόλησης, της εκπαίδευσης / δια βίου μάθησης και της κοινωνικής συνοχής. Η Ελλάδα δύναται να χρηματοδοτηθεί μέσω των εξής τεσσάρων επιχειρησιακών προγραμμάτων: «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» (ΕΠ ΑΝΑΔ), Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εθνικό Αποθεματικό Απροβλέπτων», Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση». 2 Με την ανεργία των νέων «απο 15 έως 24» στο 58,3% και 34,6% «απο 25 έως 34» τον Μάρτιο του 2013 (ΕΛΣΤΑΤ), καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό για τη χώρα μας. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

εκταμίευση των διαθέσιμων έξι δις ευρώ θα πρέπει να λάβει χώρα εντός των δύο πρώτων ετών του προσεχούς ΠΔΠ. Περαιτέρω, τα περιθώρια που έχουν παραμείνει διαθέσιμα κάτω από τα ανώτατα όρια του ΠΔΠ για τα έτη 2014-2016 θα χρησιμοποιηθούν για τη σύσταση ενός συνολικού περιθωρίου ανάληψης υποχρεώσεων που θα χρηματοδοτήσει συγκεκριμένα μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. – Η ΕΤΕπ θα συμβάλλει στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων μέσω της πρωτοβουλίας της «Απασχόληση για τους νέους» και του προγράμματος «Επένδυση στις δεξιότητες». – Θα καταβληθούν νέες προσπάθειες για προώθηση της κινητικότητας των νέων που αναζητούν εργασία, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση του προγράμματος «Η πρώτη σου εργασία μέσω του EURES». Τα κράτη μέλη προτρέπονται να χρησιμοποιήσουν ένα μέρος των πόρων που χορηγεί το ΕΚΤ για να στηρίξουν προγράμματα διασυνοριακής κινητικότητας. Το πρόγραμμα «Erasmus +», το οποίο προωθεί τη διασυνοριακή επαγγελματική κατάρτιση, πρέπει να έχει καταστεί πλήρως λειτουργικό τον Ιανουάριο του 2014. – θα προωθηθούν οι «μαθητείες υψηλής ποιότητας» και η «μάθηση στο χώρο εργασίας», ιδίως μέσω της «Ευρωπαϊκής συμμαχίας για θέσεις μαθητείας», η οποία θα δρομολογηθεί αυτόν τον Ιούλιο. Στις αρχές του 2014 θα τεθεί σε εφαρμογή το ποιοτικό πλαίσιο για τις περιόδους πρακτικής άσκησης. Προκειμένου να βοηθηθούν τα κράτη μέλη, η Ευρ. Επιτροπή θα αναπτύξει παράλληλα μια σειρά εργαλείων σε επίπεδο ΕΕ , όπως «η ενωσιακή συμμαχία για θέσεις μαθητείας», «ο συνασπισμός για την ψηφιακή απασχόληση», «το EURES» και η πρωτοβουλία «η πρώτη σου ερ-

25 γασία μέσω του EURES», καθώς και η παροχή βοήθειας στις επιχειρήσεις για την πρόσληψη νέων.

ημειώνεται πως το ΕΣ , αναγνωρίζοντας τις αρμοδιότητες των κρατών μελών στον τομέα της απασχόλησης, υπενθύμισε τη σημασία της φορολογικής ελάφρυνσης της εργασίας, μεταξύ άλλων μειώνοντας τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, κατά περίπτωση, ως μέσου για την αύξηση της απασχολησιμότητας και την τόνωση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ανταγωνιστικότητας. Το ΕΣ, ζήτησε επίσης να αυξηθεί η ανταλλαγή βέλτιστων εθνικών πρακτικών, και εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη σύγκλιση της Διάσκεψης του Βερολίνου για το θέμα στις 3 Ιουλίου 2013. Απο την άλλη, έγινε επιτέλους αντιληπτό, πως στις παρούσες οικονομικές συνθήκες, είναι πολύ σημαντικό να αποκατασταθεί η κανονική δανειακή ροή στην οικονομία και να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των επενδύσεων, ειδικότερα για τις ΜΜΕ και να προαχθεί παράλληλα η επιχειρηματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΣ εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις συμφωνίες που επετεύχθησαν επί νέων προγραμμάτων όπως τα «ERASMUS» (κινητικότητα νέων), « COSME » (ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των ΜΜΕ), «Ορίζοντας 2020» (έρευνα και καινοτομία) και το «πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία», ενώ ζήτησε την επίσπευση της εφαρμογής της πιλοτικής φάσης των ομολογιακών δανείων για τη χρηματοδότηση των έργων που συμφωνήθηκε πέρυσι. Αναφορικά με την ΕΤΕπ το ΕΣ ζήτησε: – Ενίσχυση των προσπαθειών για τη στήριξη της δανειακής ροής στην οικονομία, αξιοποιώντας πλήρως την

26 πρόσφατη αύξηση του κεφαλαίου της κατά 10 δισεκατομμύρια ευρώ, καλώντας την να εφαρμόσει το πρόγραμμά της για αύξηση των πιστωτικών της δραστηριοτήτων στην ΕΕ κατά τουλάχιστον 40% για το διάστημα 20132015. Προς το σκοπό αυτό, η ΕΤΕπ έχει ήδη εντοπίσει νέες δυνατότητες δανειοδότησης ποσού άνω των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που καλύπτει μια δέσμη κρίσιμων προτεραιοτήτων όπως η καινοτομία και οι δεξιότητες, η πρόσβαση των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση, η αποδοτικότητα των πόρων και οι στρατηγικές υποδομές. – Επέκταση των κοινών μέσων χρηματοδότησης με επιμερισμό των κινδύνων μεταξύ της Ευρ. Επιτροπής και της ΕΤΕπ για τη μόχλευση του ιδιωτικού τομέα και των επενδύσεων των κεφαλαιαγορών στις ΜΜΕ . Οι πρωτοβουλίες αυτές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι διευρύνεται ο όγκος των νέων δανείων προς τις ΜΜΕ σε όλη την ΕΕ, τηρώντας τις αρχές της χρηματοπιστωτικής ευρωστίας και διαφάνειας καθώς και τα ανώτατα όρια του ΠΔΠ . Το Συμβούλιο, σε διαβούλευση με την Επιτροπή και την ΕΤΕπ, θα διευκρινίσει χωρίς καθυστέρηση, τις παραμέτρους για το σχεδιασμό των μέσων αυτών που συγχρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία για την πραγματοποίηση ισχυρού αποτελέσματος μόχλευσης. Θα διεξαχθούν επίσης οι απαραίτητες προετοιμασίες ώστε τα μέσα αυτά να τεθούν σε εφαρμογή τον Ιανουάριο του 2014. – Αύξηση της ικανότητας πιστωτικής ενίσχυσης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. – Σταδιακή επέκταση των προγραμμάτων της ΕΤΕπ για τη χρηματοδότηση του εμπορίου που θα διευκολύνουν τον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε ολόκληρη την Ένωση, ιδίως στις χώρες υπό καθεστώς προγράμματος όπως

E Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο ΤΗΤ Α η χώρα μας, – Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ εθνικών τραπεζών ανάπτυξης και της ΕΤΕπ, για την βελτίωση των ευκαιριών κοινού δανεισμού και των ανταλλαγών βέλτιστων πρακτικών. – Ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης3 σε στενή συνεργασία με κράτη μέλη.

ημειώνεται πως πριν από ένα χρόνο, το ΕΣ ενέκρινε το «Σύμφωνο Ανάπτυξης και Απασχόλησης», μια δέσμη αναπτυξιακών μέτρων άμεσου αποτελέσματος υποστηριζόμενων από χρηματοδότηση 120 δις ευρώ. Μολονότι έχει σημειωθεί ήδη ικανοποιητική πρόοδος στην εφαρμογή αυτών των μέτρων, το ΕΣ προσβλέπει στην επικαιροποιημένη έκθεση προόδου το Δεκέμβριο του 2013. Στο ΕΣ έγινε και μια πρώτη ανταλλαγή απόψεων για δύο επίσης σημαντικά θέματα. Πρώτον, της ζωτικής σημασίας που έχει μια ισχυρή ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση ως ουσιαστικό συστατικό στοιχείο του θεματολογίου ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας της ΕΕ . Δεύτερον, στην πρόταση της Επιτροπής για τη σύσταση ενιαίου μηχανισμού εξυγίανσης, ώστε να επιτευχθεί συμφωνία στο Συμβούλιο μέχρι το τέλος του έτους και η πρόταση να μπορέσει να εγκριθεί πριν από το τέλος της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου της ευρωβουλής την άνοιξη του 2014. Αναφορικά με τη βιομηχανία, ενόψει της Συνόδου του το Φεβρουάριο του 2014, το ΕΣ ζήτησε μια ευρεία 3 Όπως π.χ. το καθεστώς χρηματοδότησης του εμπορίου για την Ελλάδα που αποφασίστηκε πρόσφατα, τα προγράμματα εγγυήσεων για τις ΜΜΕ και την πρωτοβουλία για τα ομόλογα έργων που βρίσκονται σε πιλοτική φάση εισαγωγής στις αγορές.

οριζόντια και συνεκτική προσέγγιση για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, η οποία θα συνοδεύει τις διαρθρωτικές αλλαγές και την οικονομική ανάκαμψη. Δέχθηκε επίσης με ικανοποίηση το «Σχέδιο Δράσης της Ευρ. Επιτροπής για μια ανταγωνιστική και βιώσιμη βιομηχανία χάλυβα». Υπενθυμίζουμε πως η Ευρ. Επιτροπή υποστηρίζει πως η βιομηχανία γενικά και η μεταποίηση ειδικά, είναι το κλειδί για την ανάκαμψη στην ΕΕ , καθώς 3,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έχουν χαθεί από την έναρξη της οικονομικής κρίσης, ενώ και η παραγωγή έχει πέσει 12% σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Στόχος από τον περασμένο Δεκέμβριο όπου και εγκρίθηκε η σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής από το αντίστοιχο Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, είναι η αύξηση της συμβολής της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της Ένωσης στο 20% έως το 2020, από 15,4% που είναι σήμερα. Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό φθάνει μόλις το 8,5%.

το δια ταύτα, η ελληνική κυβέρνηση πορεύεται στην προεδρία της ΕΕ ενισχυμένη σε σχέση με το τι ίσχυε ένα χρόνο πριν, και με τα απαραίτητα εφόδια για την πλήρη επανένταξή της στον πυρήνα των κρατών της ΕΕ . Με όραμα και πρόγραμμα (ρεαλιστικά επιχειρήματα, σύσταση «Γραφείου ελληνικής Προεδρίας», εκπαίδευση στελεχών, σταδιακή ενδυνάμωση της Μόνιμης Αντιπροσωπείας μας στις Βρυξέλλες, περισσότερη συνεργασια μεταξύ των εμπλεκόμενων Υπουργείων) που συμπεριλαμβάνονται πλέον στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας, είναι περισσότερο πιθανό να βγει η Ελλάδα απο την κρίση, νωρίτερα απο ότι αναμενόταν, για το καλό της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης των 28 πλέον συνολικά. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ

Να κάνουμε την

ανάγκη αρετή του Ηλία Κατσούλη*

πως το 2007 με το ξέσπασμα της κρίσης στην αγορά των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ ο δυτικός -τουλάχιστον- κόσμος φάνηκε να αφήνει πίσω του μια μακρά περίοδο σχετικής ευημερίας, κάπως έτσι και στην Ελλάδα με την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου τον Μάιο 2010 συνειδητοποιήσαμε ότι η περίοδος της Μεταπολίτευσης με τη συνεχή βελτίωση των όρων ζωής είχε φτάσει στα όριά της. Πέρα από αυτά κάθε διεκδίκηση συνοδευόταν από κινδύνους που μπορούσαν να μας οδηγήσουν στη χρεοκοπία. Η συμφωνία που η ελληνική κυβέρνηση υποχρεώθηκε τότε να υπογράψει με τους εταίρους μας, την Τρόικα όπως συνηθίσαμε να την αποκαλούμε, όχι μόνο έθεσε τέρμα στο καθεστώς των διαρκών διεκδικήσεων και της ικανοποίησής τους, αλλά δρομολόγησε μια αντίστροφη διαδικασία απωλειών οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα που συρρίκνωσαν δραματικά το γενικό επίπεδο και την ποιότητα της ζωής μας. Ιδιαίτερα επώδυνες οι απώλειες αυτές ήταν για τα ασθενέστερα στρώματα, τα οποία σε ελάχιστο χρονικό διάστημα φτωχοποιήθηκαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε η ολική τους περιθωριοποίηση να καθίσταται ένας υπαρκτός κίνδυνος.

το διάστημα των έξι τελευταίων χρόνων και στο πλαίσιο των μέτρων, τα οποία οι ελληνικές κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν να εφαρμόσουν, η οικονομική δραστηριότητα συρρικνώθηκε σε ένα ποσοστό που υπερβαίνει το 25% του ΑΕΠ, ενώ η επίσημη ανεργία ξεπέρασε το 27% του ενεργού πληθυσμού, για να γίνει καταστροφική για τους νέους/ες έως 26 ετών, στις τάξεις των οποίων ξεπέρασε το 60%. Όλες αυτές οι απώλειες, και άλλες πολλές, ανάγονται στο τεράστιο δημόσιο χρέος, το οποίο στην εποχή * Καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας ikatsoulis@hol.gr ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

την «ευημερίας» (1982-2008) οι κυβερνήσεις, και υπό την πίεση οργανωμένων συμφερόντων, των πολυθρύλητων συντεχνιών, το έφτασαν περίπου στο 120% του ΑΕΠ. Από το σημείο αυτό και πέρα η εξυπηρέτησή του κατέστη αδύνατη, αφού η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας εξαφάνισε τα αναγκαία πλεονάσματα για την αποπληρωμή των τόκων, ενώ τα ελλείμματα που δημιουργούνταν αύξαναν τις ανάγκες δανεισμού και αυτές με τη σειρά τους το δημόσιο χρέος. Ενώπιον αυτού του φαύλου κύκλου η δραστική παρέμβαση της Τρόικας με την παροχή δανείων στην Ελλάδα ύψους περίπου 350 δισεκατομμυρίων Ευρώ συνοδεύτηκε

από όρους, οι οποίοι επιδεινώνονταν για να καταντήσουν επαχθείς όσο τα πολιτικά κόμματα αρνιόνταν πεισματικά στην πράξη να τους εφαρμόσουν, παρά το γεγονός ότι τυπικά τους είχαν αποδεχθεί.

ε αυτό ακριβώς το σημείο, στην αδυναμία δηλαδή του πολιτικού κόσμου στο σύνολό του (αλλά και της ελληνικής κοινωνίας) να αποδεχθεί μέτρα ριζοσπαστικού χαρακτήρα, θα πρέπει τελικά να αναζητηθούν οι αιτίες της βαθειάς κρίσης στην οποία έχουμε οδηγηθεί και στην αδυναμία μας μέχρι στιγμής να την ξεπεράσουμε. Στη συνείδηση ενός μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος έχει καταγραφεί η βεβαιότητα ότι στη σημερινή κατάσταση οδηγηθήκαμε από πράξεις και παραλείψεις των πολιτικών, σε κάθε περίπτωση των κομμάτων εξουσίας (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ), και ότι τα οδυνηρά οριζόντια μέτρα που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση της κρίσης μας έχουν επιβληθεί από τους δανειστές μας που κερδοσκοπούν σε βάρος μας. Το ότι αυτή η εξήγηση γίνεται σταδιακά αποδεκτή από την πλειονότητα του εκλογικού σώματος φαίνεται όχι μόνο από τη σύνθεση της τωρινής βουλής, στην οποία τα λεγόμενα «αντιμνημονιακά κόμματα» ποσοτικά υπερτερούν, αλλά και από τις

ΑΠΟΨΕΙΣ

28 συνεχείς δημοσκοπήσεις, στις οποίες καταγράφεται αύξηση των ποσοστών των αντιδημοκρατικών και αντισυστημικών δυνάμεων, με προεξάρχουσα τη φιλοναζιστική Χρυσή Αυγή.

πό την άλλη μεριά καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες της δημοσιοποίησης ντροπιαστικών περιπτώσεων διαφθοράς από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, ιδιαίτερα εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Το θέμα της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, γενικά της άρνησης ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού να εκπληρώσει τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του έναντι της κοινωνίας, μας απασχολεί καθημερινά, ενώ σε περιόδους σαν και αυτή που ζούμε τώρα βλέπουμε ομάδες πολιτών που αποδεδειγμένα κινούνται και δρουν εκτός των νόμων να προκαλούν με την σπάταλη και άνομη συμπεριφορά τους. Εάν κάτι μας έχει γίνει συνείδηση τα τελευταία χρόνια είναι το οδυνηρό γεγονός ότι ζούμε σε καταστάσεις παρατεταμένης ανομίας. Μιας κατάστασης που έχει διεισδύσει σε τέτοιο βαθμό στο συλλογικό μας ασυνείδητο, ώστε πολλές φορές να μας φαίνεται δικαιολογημένη και αναγκαία, αφού έτσι «κλέβουμε τους κλέφτες». Όμως σχετικά δικαιολογημένα θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς ότι όλα αυτά τα θλιβερά φαινόμενα δεν αποτελούν τις πραγματικές αιτίες της υπαρξιακής κρίσης στην οποία έχουμε περιέλθει. Αυτό είναι σωστό και εν συντομία θα ήθελα να δείξω τι σημαίνει και ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτών των φαινομένων.

ε ανύποπτο χρόνο και αξιοποιώντας την επιστημονική βιβλιογραφία είχα καταλήξει

στη διαπίστωση ότι μακρυά από τα φώτα της δημοσιότητας στην ελληνική κοινωνία συγκρούνται αφανείς συμμαχίες, τις οποίες είχα ονομάσει «διανεμητικές συσπειρώσεις». Μικρές στην αρχή ομάδες κατακτούσαν στην πολιτική, στη διοίκηση, στην οικονομία ή όπου αλλού μια αποφασιστική θέση που τους επέτρεπε να επηρεάζουν και να ελέγχουν προς όφελός τους τις εξελίξεις που τους ενδιέφεραν. Με την πάροδο του χρόνου αυτές οι συσπειρώσεις εξελίχθηκαν σε οργανωμένες και πολλές φορές πολυπληθείς ομάδες που απέκτησαν τέτοια δύναμη ώστε να καταστεί αδύνατη η λήψη οποιασδήποτε απόφασης ή μέτρων της κυβέρνησης ή ενός άλλου θεσμού που δεν θα τις εξυπηρετούσε. Αυτές οι ομάδες αργότερα ονομάστηκαν «συντεχνίες» και απέκτησαν μια τόσο ισχυρή θέση ώστε να εξελιχθούν σε ομάδες αρνησικυρίας. Τίποτα δεν μπορούσε να γίνει στον τομέα τους χωρίς τη συγκατάθεσή τους και έτσι γινόταν συνήθως αυτό που οι ίδιες ήθελαν και το προκαλούσαν. Σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου, ιδιαίτερα στην περίοδο της λαϊκιστικής κυριαρχίας (δεκαετία 1980) η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της, προπάντων όμως ο δημόσιος τομέας, διαβρώθηκε σε τέτοιο βαθμό από τις συντεχνίες, ώστε κάθε ιδέα διαρθρωτικής μεταρρύθμισης να ακυρώνεται εν τη γενέσει της. Αν υπάρχει κάτι το χειροπιαστό που αποτρέπει την εφαρμογή μέτρων

τα οποία δρομολογούν διαδικασίες που ανοίγουν την αγορά στον ανταγωνισμό, εξορθολογίζουν τις συναλλαγές, επιβάλλουν αξιοκρατικές επιλογές, αυξάνουν την εισπρακτική ικανότητα του κράτους και άλλα πολλά αναγκαία, είναι αυτές οι συντεχνίες που αντιστέκονται και πολλές φορές, μέχρι τώρα με επιτυχία, ακυρώνουν όλα τα προαναφερθέντα. Το ελληνικό κράτος δεν είναι σε θέση ούτε και από τους αποδεδειγμένα ακατάλληλους, τους απατεώνες, τους κατ’ευφημισμό «επιόρκους» να απαλλαγεί. Το κράτος είναι δέσμιο τόσο πολλών «ακυρωτικών» διαδικασιών τις οποίες οι συντεχνίες στη διάρκεια δεκαετιών επέβαλαν, ώστε να αδυνατεί να αλλάξει «κεκτημένα συμφέροντα» και να επιβάλλει το νόμο. Από την άλλη μεριά είναι οι πολιτικοί, είναι η ίδια η διοίκηση, που ελέγχονται από τις συντεχνίες αυτές και καθυστερούν, διστάζουν, ολιγωρούν, αφού είναι αυτοί, πολιτικοί και διοίκηση, που συνέβαλαν στη δημιουργία όλων αυτών των καταστάσεων και τώρα αδρανούν σκεπτόμενοι το «πολιτικό κόστος». Η πολιτική τάξη στην Ελλάδα στερείται της αναγκαίας τόλμης λήψης των κατάλληλων μέτρων και για το λόγο ότι από τη στιγμή που θα αποφασίσει να τα λάβει και να τα επιβάλει θα είναι τα άλλα κόμματα: της μείζονος και της ελάσσονος αντιπολίτευσης που θα αντισταθούν, θα συμπαρασταθούν στις συντεχνίες και θα υποσχεθούν να επαναφέρουν τα πράγματα στην προτέρα κατάσταση, να επανορθώσουν τις «αδικίες», ελπίζοντας στην προσέλκυση ψήφων για την κατάκτηση της εξουσίας. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο κινείται, τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια, η ελληνική πολιτική και από αυτόν τον φαύλο κύκλο πρέπει να βγούμε εάν θέλουμε η χώρα ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ

Όσο επώδυνα κι αν αποδείχθηκαν τα μέτρα που συμφωνήσαμε να αποδεχθούμε, θα πρέπει να τα εφαρμόσουμε μέχρι τέλους. Ανεξάρτητα από την επιτυχία (μερική ή ολική) που θα έχουν ένα νομίζω ότι θα μας βοηθήσει να δρομολογήσουμε: να απαλλαγούμε από αυτόν τον κυκεώνα των συμφερόντων μικρών και μεγάλων ομάδων που έχουν καταντήσει βρόχος στο λαιμό της ελληνικής κοινωνίας και την εμποδίζουν να πάρει τις αναγκαίες αποφάσεις που ευνοούν τους πολλούς και βλάπτουν τις συντεχνίες. μας να μπει σε έναν ευρωπαϊκό δρόμο ανάπτυξης απαλλαγμένη από τις αμαρτίες του παρελθόντος.

ίναι αλήθεια ότι τα Μνημόνια, το πρώτο και το δεύτερο, επέβαλαν μέτρα τα οποία δεν βοηθούν τη γρήγορη έξοδο από την κρίση. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις επιδεινώνουν την κρίση και καθυστερούν την έξοδο από αυτήν, όπως δείχνουν οι δείκτες μείωσης της παραγωγικής δραστηριότητας και της απασχόλησης. Οι Τροϊκανοί έχουν παραδεχθεί ότι έκαναν λάθη. Αλλά πώς προέκυψαν αυτά τα λάθη; Ο Πρόεδρος της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι ομολόγησε ότι από την πλευρά της Τρόικας έγιναν μεν λάθη, αυτά όμως οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό σε έλλειψη έγκυρης πληροφόρησης και των απαραίτητων στοιχείων από τη μεριά των ελληνικών κυβερνήσεων. Είπε μάλιστα ότι «ορισμένες αποφάσεις είχαν ληφθεί τότε στη βάση πληροφοριών, οι οποίες ήταν είτε ελλιπείς είτε εσφαλμένες είτε παραπλανητικές» (εφημ. Καθημερινή, 9 Ιουλίου 2013). Και εδώ θα πρέπει να σταθούμε και να σκεφτούμε τις ευθύνες μας ως κράτος, ως κοινωνία, ως πολίτες. Στη διεθνή γλώσσα χρησιμοποιούν από καιρό την απαξιωτική μεταφορά «Greek statistics» όταν θέλουν να παραπέμψουν στην ανεπίτρεπτη απόκρυψη ή αλλοίωση στοιχείων που αφορούν στις οικονομικές δραστηριότητες κράτους και οργανισμών. Οι ελληνικές υπηρεσίες διέπρεψαν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

στο παρελθόν στην απόκρυψη τέτοιων στοιχείων. Στην περίπτωση της προετοιμασίας των Μνημονίων και από ελληνικής πλευράς έχει καταγγελθεί το γεγονός ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις απέφευγαν να δώσουν στην Τρόικα τις απαιτούμενες πληροφορίες, ενώ επιπλέον απείχαν από την κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων στη σύνταξη του πρώτου Μνημονίου επειδή στερούνταν ιδεών. Όταν δεν προτείνεις τίποτα, γράφει ο καθηγητής και πρώην υπουργός Τ. Γιαννίτσης, “πρέπει να αποδεχθείς τα πάντα”.

ώρα πια έχουμε φθάσει στα άκρα. Η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της έχει χωριστεί σε δύο ετερόκλητα και αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Ανομολόγητα ή ομολογημένα ορισμένοι προσβλέπουν σε ένα άλλο σύστημα, με κοκκινωπές ή φαιές αποχρώσεις. Άλλοι αλληθωρίζουν προς εξωπραγματικές λύσεις που κάπου αλλού είδαν προσωρινά να εφαρμόζονται και άλλοι ονειρεύονται την Ελλάδα επικεφαλής μιας διεθνούς αντικαπιταλιστικής συμμαχίας! Και ενώ στη μια πλευρά, την αντιμνημονιακή, συνωστίζονται ιδέες και δυνάμεις των οποίων το μόνο κοινό στοιχείο είναι η αντίθεσή τους στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία και στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς, στην άλλη πλευρά στην οποία βρίσκονται τα κυβερνητικά κόμματα και εκεί οι διαθεσεις απέναντι στις λύσεις που η Τρόικα χωρίς εμάς μας έχει

επιβάλει μάλλον αμφίσημες είναι. Οι περισσότεροι υπουργοί των τελευταίων κυβερνήσεων αρνούνται στην πράξη να εφαρμόσουν τα συμφωνηθέντα, ενώ πολλές φορές λύσεις που και αυτοί οι ίδιοι υιοθετούν προσπαθούν να τις φορτώσουν στην Τρόικα εντείνοντας με τον τρόπο αυτό τη δυσπιστία του ελληνικού λαού σε λύσεις που οι εκπρόσωποί του δεν έχουν το θάρρος να υποστηρίξουν δημόσια.

ρισκόμαστε σε μια κατάσταση που μας επιβάλλει να κάνουμε ρήξεις, να κάνουμε την ανάγκη αρετή. Εδώ που είμαστε φτάσαμε κυρίως με δικές μας πράξεις και παραλείψεις· από την αδυναμία μας να συνδυάσουμε ορθολογικά παραγωγή και κατανάλωση, από μια άπληστη διάθεση του “εδώ και τώρα”, με αποτέλεσμα την επικράτηση συντεχνιακών συμφερόντων και την έξαρση της διαφθοράς. Όσο επώδυνα κι αν αποδείχθηκαν τα μέτρα που συμφωνήσαμε να αποδεχθούμε, θα πρέπει να τα εφαρμόσουμε μέχρι τέλους. Ανεξάρτητα από την επιτυχία (μερική ή ολική) που θα έχουν ένα νομίζω ότι θα μας βοηθήσει να δρομολογήσουμε: να απαλλαγούμε από αυτόν τον κυκεώνα των συμφερόντων μικρών και μεγάλων ομάδων που έχουν καταντήσει βρόχος στο λαιμό της ελληνικής κοινωνίας και την εμποδίζουν να πάρει τις αναγκαίες αποφάσεις που ευνοούν τους πολλούς και βλάπτουν τις συντεχνίες.

ΑΠΟΨΕΙΣ

Τι χρωστάει η Ελλάδα στη Γερμανία; Του Παναγιώτη Δρακόπουλου

ποιος ταυτίζει ένα ολόκληρο έθνος με την εκάστοτε πολιτική και πολιτειακή ηγεσία του,είναι απλώς ανόητος και αναλφάβητος στα ιστορικά θέματα. Στις εκλογές, ένα έθνος αποφασίζει μόνον ποιος πολιτικός είναι σε θέση να λύσει τα καυτά προβλήματα αυτή την ώρα. Κανείς ποτέ δεν εξέλεξε έναν πολιτικό για την ικανότητά του να ενσαρκώνει το έθνος. Αν δεχθούμε τη συλλογιστική που θέλει την εκάστοτε πολιτική ηγεσία να εκφράζει το πνεύμα του λαού, τότε το ιταλικό έθνος εκφράζει ο Μπερλουσκόνι κι όχι ο Καβούρ, εκφράζει ο Μπέπε Γκρίλο κι όχι ο Στρέλερ. Και την Ελλάδα, ποιος την εξέφρασε άραγε; Ο Γιωργάκης Παπανδρέου; Η ταύτιση της Γερμανίας με την πολιτική Μέρκελ/Σόϊμπλε, δεν είναι μόνο απαράδεκτη. Είναι επικίνδυνη για τους Έλληνες και τους Ευρωπαίους, επειδή δηλητηριάζει την ενότητα της Ευρώπης δίνοντας σε μια διαφορά αντιλήψεων την ευκαιρία αναγέννησης του εθνικισμού. Δεν θα υπερασπιστώ εδώ την πολιτική της παρούσης γερμανικής κυβέρνησης. Θέλω μόνο να τονίσω ότι πάντως όποια πολιτικο/ οικονομική αντίληψη και να ακολουθεί η κυβέρνηση της Γερμανίας, δεν μπορεί να εκφράζει το πνεύμα του γερμανικού έθνους, όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα στην ιστορία. Εδώ δεν μιλάμε για χρεώσεις και πιστώσεις με τη Γερμανία, τα οποία θα πρέπει να απασχολούν τους αρμοδίους επί των οικονομικών. Μιλάμε για τα δάνεια πολιτισμού. Και γιατί τίθεται αυτό το θέμα τώρα; Διότι αυξάνεται σταθερά ο αντιγερμανισμός, ως η μοναδική ψυχολογική διέξοδος του λαού μας που αρνείται να κατανοήσει το πρόβλημά του και να το αντιμετωπίσει. Υπάρχουν έγκριτοι αναλυτές που μας εξηγούν ποιο το οικονομικο/κοινωνικό έγκλημα κατά της χώρας μας

που διαπράττουμε εμείς οι ίδιοι επί δεκαετίες, και δεν θέλουμε να το συνειδητοποιήσουμε. Αυτοί που μας δείχνουν με πειστικό και ψύχραιμο λόγο πόσο ανίκανη στάθηκε η πολιτική ηγεσία του τόπου μας να δει το επερχόμενο χάος και να αναλάβει τις ευθύνες της. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η σιωπή, η ένοχη σιωπή, αυτών που ξέρουν τι χρωστάει ο Ελληνισμός στη Γερμανία. Κανείς δεν μιλάει γι αυτά. Θέλω εδώ να θυμήσω ότι υπάρχουν Γερμανοί που το αίμα τους χύθηκε στο Μεσολόγγι, την Αράχωβα και αλλού, όχι γιατί τους έστειλε εδώ ο στρατός τους αλλά διότι θέλησαν μόνοι να έλθουν στην Ελλάδα και να πολεμήσουν για την ελευθερία της. Ασφαλώς πρέπει να θυμόμαστε τους ναζί. Γιατί όμως πρέπει να ξεχνάμε και τους εντελώς αντίθετους, τους αγωνιστές της ελευθερίας μας; Γιατί πρέπει η Ευρώπη να ξεχνάει ότι ανάμεσα στους θεμελιωτές της σύγχρονης πνευματικής μας υπόστασης βρίσκονται και μεγάλοι Γερμανοί, στη λογοτεχνία, τη μουσική, τη φιλοσοφία, τις εικαστικές τέχνες, την αρχιτεκτονική, την επιστήμη αλλά και στην οικονομία και την πολιτική; Γιατί πρέπει η Ελλάδα να ξεχνάει τα λαμπρά Πανεπιστήμια της Γερμανίας που έθεσαν τη σπουδή της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας ως βάση των σπουδών; Γιατί να ξεχνάμε ότι Γερμανοί φιλόλογοι απεκατέστησαν τα αρχαία κείμενα και μας τα παρέδωσαν για να τα επικαλούμεθα σήμερα ως κληρο-

νομιά μας; Γιατί ξεχνάμε ότι πλήθος καθηγητών των Πανεπιστημίων μας σπούδασαν στη Γερμανία, συχνά με υποτροφίες γερμανικών ιδρυμάτων; Είναι βέβαιο ότι την εποχή των Κανελλόπουλου, Τσάτσου, Παπανούτσου δεν θα καίγονταν η γερμανική σημαία από έξαλλα όσο και αγράμματα πλήθη στο Σύνταγμα, χωρίς την έντονη παρέμβαση της πνευματικής ηγεσίας. Δεν θα ταυτιζόταν η Καγκελάριος με τον Χίτλερ χωρίς κανείς Έλληνας να φωνάξει «ντροπή!» στους ημίονους που ούτε γνωρίζουν τι σήμαινε Χίτλερ και για μας αλλά και για τους ίδιους τους Γερμανούς. Σήμερα, αναρωτιέται κανείς πού είναι οι διαμαρτυρίες των υποτρόφων Χούμπολντ που διδάσκουν στα ελληνικά Πανεπιστήμια, που είναι οι παρεμβάσεις των Ελλήνων της Γερμανίας και ιδίως αυτών που σπουδάζουν εκεί με γερμανικές υποτροφίες, ποιοί προάσπισαν την προσφορά των αρχαιολόγων και άλλων Γερμανών που εργάζονται στην Ελλάδα αναδεικνύοντας σε όλο τον κόσμο τον ελληνικό πολιτισμό; Και ένα σχόλιο για τους Γερμανούς που κορόϊδευαν τους Έλληνες δείχνοντας την Αφροδίτη ή την Ακρόπολη να βυθίζονται στο έλος των δανείων. Η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που παράγει ξεκαπίστρωτα γαϊδούρια. Με αυτούς τους τρόπους κάποιοι Γερμανοί δημοσιογράφοι νόμισαν πως θίγουν τους Έλληνες, ενώ στην πραγματικότητα πρόσβαλαν βαρύτατα τον Γκαίτε, τον Έγελο, τον Νίτσε, και τόσους άλλους. Καημένη Δημοκρατία. Δεν γενιέσαι από το δικαίωμα του καθενός να λέει και να κάνει ό,τι θέλει, αλλά από το δικαίωμα του καθενός να χτίζει πολιτισμό. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ

Τα πάθη της ψυχής

Του Δημήτρη Κιούκια

γνωστός Γάλλος φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτ, ή Καρτέσιος εξελληνισμένα, έγραψε τα «πάθη της ψυχής» περι το 1650. Αποτελεί δείγμα της φιλοσοφικής του κοσμοθεωρίας, που έγινε γνωστή από το περίφημο δόγμα «σκέπτομαι, άρα υπάρχω», και την επιστημονική «μηχανοκρατική» αντίληψη για την ερμηνεία των ανθρώπινων. Κατ’αυτό εντάσσεται από τους ειδικούς σε μια ορθολογική ή λογοκρατική σχολή σκέψης, ή εν πάση περιπτώσει σ’ένα είδος ρεαλισμού, ανάλογου εκείνου που προέβαλε ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χόμπς-με τα «πάθη της ψυχής» να μπορούν να παραβληθούν με το αντίστοιχο κομμάτι για την ανθρώπινη φύση στον «Λεβιάθαν».

ηλώνεται (και από τον ίδιο το συγγραφέα στην έναρξη του έργου) ότι έρχεται να κλονίσει τις κοσμοθεωρίες του αρχαίου κόσμου που επικρατούσαν για αιώνες. Οι ταξινομήσεις της ιστορίας της γνώσης βλέπουν, και σ’αυτή την περίπτωση, νέες τομές και περιοδολογήσεις. Κάτι που δεν είναι πάντα ανώφελο, εκτός κι αν συμπράξουμε ολότελα σε μια αντίληψη συσσωρευτικής προοδευτικής ιστορικής εξέλιξης, ανεβαίνοντας σ’ένα τραίνο χωρίς σηματοδοτημένους σταθμούς (κάτι που όμως θα αποτελούσε κατ’εξαίρεση ενδιαφέρουσα άσκηση). Είναι κατα πώς θέλουμε να το βλέπουμε: αν θέλουμε να επιμένουμε στις διαφορές, ή, αντίστοιχα, στις ομοιότητες. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί να έχουμε πιο έντονο το πάθος του «θαυμασμού», κατά την έννοια που δίνει ο Ντεκάρτ, να νιώθουμε κατάπληξη πιο συχνά (αποφεύγοντας ωστόσο να γινόμαστε σαν τα παιδιά, όπως σωστά επισημαίνει), στη δεύτερη μπορεί να γινόμαστε λίγο γηραιότεροι, κουνώντας το κεφάλι σαν να λέμε «well, same old story». Και στην περίπτωση αυτή μπορεί να μην το αποφύγουμε. Θα πρέπει * Δρ. Πολιτικών Επιστημών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

βέβαια πρώτα να ελέγξουμε τον εαυτό μας για πιθανό μπλοκάρισμα του εαυτού μας από το ενδεχόμενο του πάθους της στενομυαλιάς-μια μορφή πάθους που δεν αναφέρεται στις ταξινομήσεις των παθών της ψυχής, αν και περιγράφονται εκεί αρκετά πρωταρχικά και παράγωγα πάθη, στα οποία μπορεί να αναχθεί. «Κολάζοντας» λοιπόν το πάθος μας, κατά την προτροπή των αρχαίων Ελλήνων, «ίνα μη υπ’αυτού κολασθούμε», ας πάρουμε τον εαυτό μας σε μια κατάσταση που μπορεί να σκέφτεται και να υπάρχει απερίσπαστος. Ξέρουμε βέβαια πώς αυτό θα απαιτήσει δύναμη ψυχής, στα σύνορα της καλοσύνης (πω πω πόσο φοβερή λέξη! μήπως είναι κι αυτή ένα πάθος; μήπως δεν είναι παρα μια υποχώρηση υπαγορευόμενη από το πάθος του φόβου μας κλπ., κλπ.), κι αφού περάσουμε όλες τις αμφιβολίες που εγείρει ο νούς μας, όλους τους πειρασμούς (στους οποίους ενδεχομένως μας ενέβαλαν άλλοι), ας παραλάβουμε τον εαυτό μας καθαρά απερίσπαστο για να μπορέσει να ερωτήσει καλά και ευγενικά.

πορεί λοιπόν «τα πάθη της ψυχής» να είναι μια παλιά ιστορία, ή έστω μια που κτίζει πάνω σε προϋπάρχοντα (άρα συσ-

σωρευτική); Ο επιμελήτης της ελληνικής μετάφρασης του έργου1 δείχνει να συναινεί κατά μια έννοια. Έστω σε λίγες γραμμές, επισημαίνει την οφειλή του Ντεκάρτ στην αρχαία Ελληνική σκέψη2. Βέβαια ο στοχαστής διαφοροποιείται και επεκτείνει, προσθέτουμε εμείς, αλλά η μέθοδος και τα γλωσσοεννοιολογικά εργαλεία είναι αυτά των κλασικών κοινωνικών στοχαστών και του Ιπποκράτη. Συνδυάζοντας την μέχρι τότε γνωστή ιατρική διάλεκτο (με λέξεις όπως «χυμοί», «μόρια», «χολή», «πνεύματα», κ.α.), την επίσης γνωστή γνωσιοθεωρία για την εσωτερική κίνηση του οργανισμού και την αλληλεξάρτηση των οργάνων και μελών του σώματος, την αριστοτελική πραγματεία για την ψυχή και την παραδεδομένη ηθική φιλοσοφία, μπορεί και διατυπώνει μια τροποποιημένη θεωρία.

πορεί τότε να διαφωνεί, π.χ., για τη διάκριση των Ελλήνων για «ανώτερο» και «κατώτερο» μέρη της ψυχής-από τα οποία εκπήγαζαν ευγενή αισθήματα ή αντίστοιχα ταπεινά-κατώτερα-αλλά η διαφωνίες του βρίσκονται μέσα στο ίδιο γλωσσικό σχήμα. Άλλωστε ο ίδιος, παρα την ρεαλιστική κλινική στάση που υιοθετεί, δεν αποφεύγει τη διάκριση ανάμεσα σε ευγενή συναισθήματα και μη λειτουργικά ή και ποταπά πάθη3. Γ. Πρελορέντζος. 2 Θα θέλαμε να σημειώσουμε πάντως ότι, προτού τοποθετηθούμε σ’αυτό, ελέγξαμε τον εαυτό μας για πιθανό πάθος ελληνοκεντρισμού κι ότι κινηθήκαμε από επιστημονικά και μόνο ελατήρια. 3 Θα πρέπει να πούμε πώς υπάρχουν διάφορες κλίμακες και αξιολογήσεις των 1

ΑΠΟΨΕΙΣ

δώ πρέπει να πούμε πώς τα «πάθη της ψυχής» τα ανατέμνει ένας που επιλέγει να είναι κάτι σαν ιατροφιλόσοφος. Ιατρική ορολογία συνδυάζεται και εναλλάσσεται με την ορολογία της κλασικής φιλοσοφίας. Τα πάθη είναι λειτουργίες ή και δυσλειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, προκαλούν φερ’ειπείν διοχέτευση μεγάλης ποσότητας αίματος και διεγείρουν το νευρικό σύστημα, ή αντίθετα το όλο σύστημα κυκλοφορίας μπορεί να ψύχεται (αναλυτικά ζεύγη όπως θερμό-ψυχρό χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα από τους κλασσικούς αναλυτές πρέπει να πούμε). Νευραλγικό ρόλο παίζει ένα σημείο του εγκεφάλου, που δέχεται μηνύματα μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένες οπές, ενώ το όλο σύστημα διατρέχουν αέρια «πνεύματα». Ισχυρές εντυπώσεις, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, από εμπειρίες των σχέσεων και του περιβάλλοντος, εγχαράσσονται στον εγκέφαλο δημιουργώντας προγενέστερα άβατα ή βατά, προσδιοριστικά συχνά μελλοντικών συναισθηματικών αντιδράσεων (παθών). Αυτή η κλινική εικόνα πάντως, που δρά απομυθοποιητικά ή και κατευναστικά, συμπορεύεται με την κλασική άποψη περι δυνατότητας ηθικής επιλογής και δεν λείπουν ορισμένα ηθικολογικά σχόλια. Και δεν λείπει βέβαια η κλασική παρότρυνση για έλεγχο, των χειρότερων τουλάχιστον, παθών, ή της υπερβολής τους (ο Ντεκάρτ έχει ενσωματώσει στη λογική του και χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο εξήγησης τις ποσοτικές έννοιες των αρχαίων).

αγάπη βέβαια δεν αναδεικνύεται σε κορωνίδα του καρτεσιανού οικοδομήμα-

παθών, ανάλογα με το ηθικό σύστημα που κάθε φορά αξιολογεί. Συχνά αυτές αποτυπώνονται στο εκάστοτε ισχύον δικαιικό σύστημα.

τος. Εμφανίζεται σαν ένα επι μέρους πάθος και εξηγείται με απλούς επιστημονικούς όρους, κατα το ανωτέρω υπόδειγμα. Προβάλλεται δηλαδή μια φυσιολογία της αγάπης, που θυμίζει εκείνη την πραγματεία του… καθηγητή Αλέκου Αλεξανδράκη «έρως πράγμα ανύπαρκτον» στη γνωστή στο ελληνικό κοινό κινηματογραφική κομεντί της δεκαετίας του ‘60. Στις ταινίες βέβαια αυτές υποβιβάζονταν κάπως orismenoi ρόλοι. Παρότι το στερεότυπο δεν ανταποκρινόταν πάντα στην πραγματικότητα και παρόλο που οι κωμωδιογράφοι δεν παρέλειπαν να σκιτσάρουν ανάλογα και άλλους χαρακτήρες, αυτό που ενδιαφέρει εδώ είναι η ίδια η προσπάθεια με μια μέθοδο να δώσεις ολοκληρωμένη απάντηση σ’ ένα τέτοιο φαινόμενο. Οπότε σ’αυτές τις περιπτώσεις είναι προτιμώτερο να χρησιμοποιούμε κάποιον υπότιτλο, όπως: η ανάλυση της αγάπης από τη σκοπιά της φυσιολογίας4.

να άλλο σχετικό παράδειγμα δίνει η κατάκτηση της Σελήνης από τον άνθρωπο. Δημιουργήθηκε τότε μια σχεδόν εσχατολογική φιλολογία κατα την οποία έληγε δια παντός ο ρομαντικός έρωτας και εν τέλει ο ίδιος ο ρομαντισμός. Αλλά και πάλι μάλλον σημειωνόταν ένα είδος σύγχυσης εξουσιών και υποκατάστασης μεθόδων. Στις επόμενες δεκαετίες η τεχνολογική πρόοδος συνεχίστηκε, αλλά και μια σειρά από ωραιότατα τραγούδια αγάπης παρήχθησαν. Η γνώση, για να κλείσουμε έτσι την πρώτη αυτή προσέγγισή μας στο θέμα που επιλέξαμε, έχει τη γενεαλογία της και τα «πάθη» τη φυσιολογία 4

Το ζήτημα της επιλογής της κατάλληλης μεθόδου για το κατάλληλο θέμα έχουμε συζητήσει πρόσφατα σε ένα δοκίμιο για τους «κριτικούς του Διαφωτισμού» (βλ. σε τόμο της «Ευρωπαϊκής Έκφρασης»).

και τον ρεαλισμό τους, όπως και την ηθική τους διάσταση.

μελέτη του Ντεκάρτ άνοιξε ένα πεδίο έρευνας που και σήμερα μας αφορά. Άλλοι θα εξακολουθήσουν να μελετούν τις χημικές διεργασίες του εγκεφάλου και άλλοι θα αναρωτιούνται για τις κοινωνικές συνέπειες και αιτιότητες μερικών κυρίαρχων παθών, όπως είναι ο κυνισμός και η απόλυτη διαφάνεια. Η πορεία της απομυθοποίησης δεν θα πρέπει να αναχαιτίσει αυτή την προσπάθεια για νέα εξερεύνηση και νέα κατάθεση απόψεων πάνω σ’αυτή τη βάση5. Η μελέτη των παθών οδηγεί στη μελέτη των συλλογικών παθών και, όπως μας έδειξαν οι αρχαίοι, στην πολιτική επιστήμη.

κολουθώντας τη σκέψη τους, αναγνωρίζουμε πως τα πάθη είναι είτε υπερβολές, είτε ελλείψεις, ελαττώματα, όχι μόνο στην αφαίρεση, αλλά και στην υπερβολική πρόσθεση. Τα πάθη βέβαια δεν είναι η αφαίρεση των δυνατοτήτων-μια τέτοια εμμονή συνιστά ένα ιδιαίτερο πάθος, από το οποίο δεν μπόρεσε να απαλλαγεί ούτε η αρχαία ελληνική πολιτεία. Κι αυτό, κατα τη διδασκαλία του Ντεκάρτ, φαίνεται παράγωγο του πάθους par excellence, αυτού που ο Χόμπς αναγόρευσε σε αφετηριακή αρχή της θεωρίας του για τον άνθρωπο και την πολιτεία: του πάθους για τη δύναμη. Είναι αυτό που και σήμερα κατακλύζει τον κόσμο, κυρίως με τη μορφή της «ήπιας δύναμης», αν μπορούμε να μιλήσουμε έτσι για το πάθος του έμμεσου ελέγχου.

Παρ’ότι δεν υπάρχει εμφανώς μια νέα πραγματεία με ανάλογο τίτλο αυτής του Ντεκάρτ, το θέμα θίγεται έμμεσα από τις συζητήσεις για τον «μεταμοντερνισμό», στις οποίες έχει συνεισφέρει και ο γράφων.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ

Ευρωπαϊκές Αμυντικές Δομές στην Μεσογειακή Περιοχή του Γιάννη Παρίση

κατάσταση στη Μεσόγειο μπορεί να αποδοθεί με δύο λέξεις: ετερότητα και αλληλεξάρτηση. Ετερότητα μεταξύ της βόρειας και της νότιας ακτής, στους τομείς της οικονομίας, της ανάπτυξης, του εισοδήματος, της δημογραφικής αύξησης, της βιομηχανίας, της κοινωνίας, της κουλτούρας και της θρησκείας, με ένα αυξανόμενο αίσθημα εθνικισμού, αντιδυτικισμού και ισλαμισμού, στη νότια ακτή, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων γενεών. Αλληλεξάρτηση, από την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών που συμβαίνουν σε αμφότερες τις ακτές της Μεσογείου, οι οποίες εκ των πραγμάτων αποτελούν περιοχές αδιαχώριστες.

Στο πλαίσιο αυτό υφίστανται εντάσεις –συχνά μη εμφανείς– που οφείλονται στην οικονομική, δημογραφική, τεχνολογική και στρατιωτική διαφορά μεταξύ Bορρά και Nότου. Εντάσεις επίσης δημιουργούνται από τη μεταναστευτική πολιτική και την πολιτική απασχόλησης της ΕΕ, καθώς και από τα μέτρα περιφρούρησης στην περίμετρο της Συνθήκης Σένγκεν, η οποία εξελήφθη αρχικά από τους μεσογειακούς εταίρους ως προάγγελος μιας «Ευρώπης-φρουρίου». Καμία, ωστόσο, χώρα της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής στη Μεσόγειο δεν θα είχε αντικειμενικά τη δυνατότητα να διεξαγάγει στρατιωτική επίθεση κατά ευρωπαϊκών χωρών και, στην πραγματικότητα, τέτοια απειλή δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν στο Βορρά της Μεσογείου. Οι μόνες στρατιωτικές προκλήσεις και η εξ αυτών αίσθηση κινδύνου και ανησυχίας στο Βορρά προέρχονται από τη διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής (WMD) και των μέσων εκτόξευσής τους. Τα σημαντικότερα θέματα ανησυχίας για την ΕΕ αποτελούν η μεταΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

νάστευση, η οποία συνδέεται με την οικονομική υπανάπτυξη και τα συναφή κοινωνικά προβλήματα, η τρομοκρατία και το διεθνώς οργανωμένο έγκλημα. Τα θέματα αυτά είναι μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο ορατά στην καθημερινή πολιτική και κοινωνική ζωή στις χώρες-μέλη της ΕΕ.

Ευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες

ι ευρωπαϊκές χώρες προσεγγίζουν τα θέματα ασφάλειας και άμυνας μέσα από τρεις διαφορετικές αλλά ωστόσο αλληλοεξαρτώμενες οπτικές: • Την άμυνα του εθνικού εδάφους, η οποία συνεχίζει να καταλαμβάνει τον πρώτο ρόλο στην πολιτική ασφάλειας και άμυνας των κρατών-μελών. • Τη συλλογική ασφάλεια μέσω του ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι 21 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ είναι παράλληλα και μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας. • Την ανάπτυξη και την υλοποίηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας και κοινής πολιτικής

ασφάλειας και άμυνας, μέσω των οποίων επιδιώκεται η ενίσχυση της αμυντικής αυτονομίας της Ευρώπης. Κάθε μία από τις τρεις αυτές προσεγγίσεις επιζητεί όλο και περισσότερο τεχνολογικές λύσεις, προκειμένου να επιτύχει όσο γίνεται πιο αξιόπιστη και αποτελεσματική υλοποίηση των αντιστοίχων πολιτικών.

ατά τη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον Ιούνιο του 1999 στην Κολωνία και στην επόμενη, του Δεκεμβρίου 1999 στο Ελσίνκι, οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να δώσουν στην Ένωση «τα αναγκαία μέσα και δυνατότητες, ώστε να αναλάβει τις ευθύνες της αναφορικά με την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στα πεδία της ασφάλειας και της άμυνας. Προς το σκοπό αυτό, η Ένωση πρέπει να έχει τη δυνατότητα αυτόνομης δράσης, υποστηριζόμενη από αξιόπιστες δυνάμεις και μέσα για να αποφασίζει τη χρησιμοποίησή τους». Η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ενίσχυση της παρουσίας της ΕΕ στο διεθνές σύστημα. Η στρατιωτική ισχύς της ΕΕ εκφράζεται τόσο μέσω της KΠΑΑ όσο και μέσω του ΝΑΤΟ. Οι δύο αυτοί πυλώνες της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας, λειτουργώντας συμπληρωματικά και συντονιζόμενοι σε ικανοποιητικό βαθμό, δημιουργούν τις προϋποθέσεις απόλυτης κυριαρχίας της Ευρώπης στη μεσογειακή λεκάνη και στο ευρύτερο

ΑΠΟΨΕΙΣ

34 περιβάλλον της. Ωστόσο οι προκλήσεις και οι απειλές, πολυσύνθετες, πολυμέτωπες και ασύμμετρες, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν πάντοτε με τη χρήση της στρατιωτικής ισχύος ή μόνο με αυτήν. Οι χώρες της βόρειας ακτής και ειδικότερα οι χώρες της ΕΕ, παρά τη σημαντική μείωση των προϋπολογισμών άμυνας και των οροφών προσωπικού που ακολούθησε τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, διατηρούν αξιόλογες ένοπλες δυνάμεις, με υψηλού τεχνολογικού επιπέδου οπλικά συστήματα, συστήματα διοίκησης και ελέγχου, δυνατότητες δορυφορικής επιτήρησης του συνόλου της μεσογειακής περιοχής και πέραν αυτής, καθώς επίσης και δυνατότητες επέμβασης σε περιοχές εκτός του ευρωπαϊκού εδάφους. Παράλληλα, μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία αεροδιαστημικής, υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων και συστημάτων υψηλής τεχνολογίας υποστηρίζει τις δυνάμεις αυτές. Κάποιες χώρες της ΕΕ εξάγουν τέτοια συστήματα ακόμη και σε αραβικές χώρες, με τις ανάλογες οικονομικές επιπτώσεις και εξαρτήσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία του SIPRI, 32 από τις 100 μεγαλύτερες εταιρίες παραγωγούς όπλων στον κόσμο εδρεύουν στην ΕΕ, ενώ τα κράτη-μέλη της ΕΕ πραγματοποιούν περίπου το 30-35% των παγκόσμιων εξαγωγών κυρίων συμβατικών οπλικών συστημάτων. Ένα σημαντικό στοιχείο για τα θέματα της άμυνας και της ασφάλειας της Ευρώπης αποτελεί η σταδιακή μετατόπιση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ προς άλλες περιοχές του πλανήτη και κατά συνέπεια η ανάγκη αναπλήρωσης του ρόλου τους από τους Ευρωπαίους. Αυτό σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ θα κληθούν στο μέλλον να αναλάβουν σημαντικότερο ηγετικό ρόλο στη Συμμαχία και να υλοποιήσουν την αντίληψη της «Έξυπνης Άμυνας» που εξαγγέλθηκε κατά τη Σύνοδο

Κορυφής στο Σικάγο, τον Μάιο του 2012. Το μέγεθος του ΝΑΤΟ και ο παγκόσμιος ρόλος που ήδη αναλαμβάνει θα προσφέρουν μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή φωνή στα παγκόσμια ζητήματα ασφάλειας, ενισχυμένη από το βάθος και το εύρος των υποδομών διοίκησης και ελέγχου της Συμμαχίας και των κοινών επιχειρησιακών δογμάτων που έχουν διαμορφωθεί και αναπτυχθεί στη διάρκεια δεκαετιών.

συνεχής εξέλιξη της διαστημικής τεχνολογίας μεταβάλλει σημαντικά τη φύση του πολέμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξαν πρωτοπόροι στη στρατηγική χρήση της διαστημικής τεχνολογίας. Στον ευρωπαϊκό χώρο, επίσης, υπάρχουν, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, πολλές δράσεις προς την κατεύθυνση χρησιμοποίησης των διαστημικών δυνατοτήτων για αμυντικούς-στρατιωτικούς σκοπούς. Η διαστημική υποδομή, που είναι αναγκαία για εμπορικές και άλλες εφαρμογές του δημόσιου τομέα, κινείται παράλληλα με εκείνες που είναι αναγκαίες για διάφορες αμυντικές ανάγκες. Οι υποδομές αυτές αναφέρονται στην επισκόπηση της Γης – με κύριο εκπρόσωπο στον ευρωπαϊκό χώρο το πρόγραμμα GMES –, τις τηλεπικοινωνίες και την πλοήγηση. Η τελευταία περίπτωση θα καλυφθεί με το υπό ανάπτυξη σύστημα Galileo, το οποίο θα αποτελείται από 30 συνολικά δορυφόρους. Σημαντικός είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος – European Space Agency (ESA) – καθώς και του Διαστημικού Κέντρου της ΕΕ – EU Satellite Centre (EUSC). Στο πλαίσιο του GMES, εκτός από τα θέματα που αναφέρονται στην ασφάλεια και στην άμυνα, αναπτύσσονται επίσης οι εξής θεματικές ενότητες: διαχείριση εδάφους για εφαρμογή αγροτικών πολιτικών, επιτήρηση ωκεανών για τη βελτίωση της κατανόησης

των κλιματολογικών αλλαγών και της υποστήριξης της διαχείρισης πόρων (π.χ. αλιεία), θαλάσσιες μεταφορές που απαιτούν κατάλληλη ανίχνευση για τη βελτίωση της ασφάλειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, κλιματολογικές αλλαγές μέσω παρατήρησης της ατμόσφαιρας, ανάλυσης των καιρικών φαινομένων και μέτρησης των μολύνσεων, διαχείριση των υδάτινων πόρων (μόλυνση ποταμών και λιμνών κ.λπ.), διαχείριση κινδύνων από φυσικές και βιομηχανικές ζημιές που απειλούν τις ανθρώπινες ζωές και έχουν επιπτώσεις στις υποδομές, ανθρωπιστική βοήθεια και πολιτικές ασφάλειας.

πιπλέον οι ευρωπαϊκές χώρες αναπτύσσουν και αποκτούν αφενός συστήματα υψηλής τεχνολογίας δικτυο-κεντρικού πολέμου (Network-Centric Warfare - NCW), αφετέρου οπλικά συστήματα για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων, εκκένωσης αμάχων, υποστήριξης αποβάσεων κ.λπ., σε αντίθεση προς τα βαριά οπλικά συστήματα του παρελθόντος. Προκειμένου η ΕΕ να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις και απαιτήσεις του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και τη διεξαγωγή επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων, αναπτύσσει δυνάμεις με διαφορετική οργάνωση και επιχειρησιακή αντίληψη από ό,τι στις προηγούμενες δεκαετίες. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ένοπλες δυνάμεις των ευρωπαϊκών χωρών προετοιμάζονταν για την αντιμετώπιση του ενδεχομένου ενός πολέμου μέσα στην ίδια την Ευρώπη. Η οργάνωση, η εκπαίδευση και το επιχειρησιακό τους δόγμα ήταν προσαρμοσμένα προς αυτό το ενδεχόμενο. Αντιθέτως, οι ένοπλες δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών προετοιμάζονταν πάντοτε για επιχειρήσεις εκτός του εδάφους τους, οργανώνοντας κατάλληλες προς τούτο δυνάμεις –

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ αεροναυτικές και αερομεταφερόμενες. Τα Battlegroups, τα οποία αποτελούν ειδικής σύνθεσης δυνάμεις ταχείας αντίδρασης της ΕΕ, οργανώθηκαν ως συγκροτήματα συνδυασμένων όπλων και τμημάτων υποστήριξης, ενσωματωμένων σε ένα διαδικτυωμένο (networked) περιβάλλον δυνάμεων, μέσων και οπλικών συστημάτων. Διαφοροποιήθηκαν επίσης τα δόγματα για την ανάπτυξη και τη χρησιμοποίηση των δυνάμεων στο χώρο μάχης (battlespace), δεδομένου ότι αυτές δεν έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένο εχθρό επί συγκεκριμένου μετώπου, αλλά απρόβλεπτες καταστάσεις και ασύμμετρες απειλές προερχόμενες από διαφορετικές και μη αναμενόμενες διευθύνσεις.

λα αυτά δημιουργούν την ανάγκη ώστε οι ταχείας αντίδρασης δυνάμεις να έχουν δυνατότητα υψηλού επιπέδου προστασίας, ευκινησίας, ασφαλών επικοινωνιών, γνώσης της κατάστασης και υψηλής ακρίβειας οπλικών συστημάτων. Οι απαιτήσεις αυτές οδηγούν σε εξοπλισμούς διαφορετικής μορφής και αντίληψης, όπως τα όπλα υψηλής ακρίβειας, τα πυραυλικά συστήματα, τα συστήματα C4ISR (Computerized, Command, Control, Communications, I ntel l igence, Su r vei l la nce & Reconnaissance), μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η «πληροφοριακή υπεροχή» (information superiority) κατά τη διεξαγωγή των αποκαλούμενων «διαδικτυακών επιχειρήσεων» (network-centric operations - NCW). Το Διάστημα παίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και των επιχειρήσεων που αναλαμβάνει η ΕΕ στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ. Το Διαστημικό Κέντρο της ΕΕ (EUSC) έχει δυνατότητες εκμετάλλευσης και παραγωγής πληροφοριών που προέρχονται κυρίως από την ανάλυση της δορυφορικής επισκόΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

πησης της γήινης επιφάνειας. Επίσης, αναπτύσσει Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) σε περιοχές επιχειρησιακού ενδιαφέροντος, για την κάλυψη των αναγκών των δυνάμεων της ΕΕ που αναπτύσσονται για την πραγματοποίηση επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων, των χωρών-μελών της ΕΕ, του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ και του ΟΑΣΕ.

Κύριοι διεθνείς παίκτες στη Μεσόγειο

στρατηγική αξία της Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής που την περιβάλλει εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα σε πολύ υψηλό βαθμό, γεγονός που αποδεικνύεται από το έντονο ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και την παρουσία τους, κυρίως με αεροναυτικές δυνάμεις και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Φυσικά η κύρια παρουσία προέρχεται από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια και η Μεσόγειος αποτελεί χώρο άμεσων στρατηγικών συμφερόντων της.

Η ΚΠΑΑ στο μεσογειακό περιβάλλον

πό την ίδρυση της ΕΜΕΣ τον Νοέμβριο του 1995, η μεσογειακή πολιτική της ΕΕ ενισχύθηκε τόσο από πλευράς στρατηγικής σημασίας όσο και εσωτερικής συνοχής. Μια πρόσθετη διάσταση της μεσογειακής πολιτικής της Ένωσης είναι εκείνη που συνδέεται με την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), καθώς και με τις θέσεις και τις αντιλήψεις επί των θεμάτων ασφαλείας των χωρών που βρίσκονται στη νότια και στην ανατολική ακτή της Μεσογείου. Η ΚΠΑΑ απέκτησε μεσογειακή διάσταση, χάρις στην πρωτοβουλία που ανέλαβε η ισπανική Προεδρία τον Μάιο του 2002. Η προσπάθεια

35 αυτή συνεχίστηκε από την ελληνική Προεδρία, η οποία οργάνωσε σεμινάριο στη Ρόδο, στις 1-2 Νοεμβρίου 2002, με στόχο την ενημέρωση των μεσογειακών εταίρων επί των θεμάτων της ΚΠΑΑ. Σε τι συνίσταται αυτή η μεσογειακή διάσταση της ΚΠΑΑ; Κατ’ αρχήν, αποτελεί ένα πρόσθετο πλεονέκτημα για την ΕΕ , η οποία, λειτουργώντας στο πλαίσιο της ΕΜΕΣ, έχει παράλληλα τη δυνατότητα να φέρει εις πέρας αποστολές διαχείρισης κρίσεων και να δημιουργήσει ένα συμπληρωματικό πλαίσιο για αμοιβαίως επωφελή συνεργασία.

Η ευρωπαϊκή ισχύς στο Νότο

τη νότια πλευρά της ΕΕ υπάρχουν οκτώ κράτη-μέλη: Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Σλοβενία, Ελλάδα, Μάλτα και Κύπρος, ενώ από τα μέσα του 2013 προστίθεται και η Κροατία. Tα κράτη-μέλη της ΕΕ στη Μεσόγειο που έχουν αξιόλογες ένοπλες δυνάμεις, δυνατότητα προβολής ισχύος – ιδίως αεροναυτικής – και ουσιαστικής συνεισφοράς σε όλο το φάσμα των απαιτήσεων ασφάλειας και άμυνας είναι τα πέντε παλαιότερα μεσογειακά κράτη-μέλη της Ένωσης (Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία). Αξίζει να επισημανθεί ότι τα κράτη αυτά ανήκουν σε εκείνα τα μέλη της ΕΕ που υποστηρίζουν με θέρμη την ανάπτυξη της ΚΠΑΑ. Κανένα δεν ανήκει στα λεγόμενα «ουδέτερα» και κανένα δεν έχει εκφράσει ποτέ την επιθυμία να εξαιρεθεί από τα θέματα της ασφάλειας και της άμυνας, όπως συμβαίνει με κάποιους Βόρειους Ευρωπαίους εταίρους. Αντιθέτως, συμμετέχουν, πρωταγωνιστικά θα λέγαμε, σε όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της ΚΠΑΑ και των συναφών δυνατοτήτων της ΕΕ. Ωστόσο, και μεταξύ των χωρών

ΑΠΟΨΕΙΣ

36 αυτών υφίστανται σημαντικές διαφορές στη στρατιωτική τους ισχύ, που φυσικά οφείλονται αφενός στη διαφορά μεγέθους και οικονομικής ισχύος, αφετέρου στα διαφορετικά προβλήματα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν και κατά συνέπεια στις αμυντικές τους προτεραιότητες. Ως παράδειγμα σημειώνεται ότι η Ελλάδα διατηρεί περισσότερα και σε αρκετές περιπτώσεις πιο σύγχρονα κύρια οπλικά συστήματα από την τετραπλάσια σε έκταση, πληθυσμό και ΑΕΠ Ισπανία. Σήμερα, η ΕΕ διαθέτει, εκτός των άλλων, πολυεθνικές δυνάμεις που συγκροτούνται από τα μεσογειακά κράτη-μέλη της, οι οποίες έχουν δυνατότητες ταχείας αντίδρασης και επέμβασης στο πλαίσιο επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων.1 Οι δυνάμεις αυτές είναι οι εξής: • Οι Eurofor (European Rapid Operational Force) και Euromarfor (European Operational Maritime Force), συγκροτούμενες από χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές μονάδες της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας. Οι Eurofor και Eu roma rfor συστήθηκαν το 1995 και τέθηκαν στη διάθεση της τότε ΔΕΕ, ενώ ταυτόχρονα οι τέσσερις χώρες τόνισαν ότι οι ευρωδυνάμεις αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ως υποστήριξη του ευρωπαϊκού αμυντικού του πυλώνα.Οι δύο αυτές δυνάμεις δίνουν τη δυνατότητα στην ΕΕ να επιβεβαιώνει τη βούλησή της να είναι παρούσα στη Μεσόγειο σε πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο. Η Eurofor είναι μεγάλη πολυεθνική 1 Για ευρύτερη ανάλυση στο: Ι. Παρίσης, Η Ευρώπη της Άμυνας, Εκδόσεις Έκφραση Πολιτισμού, Αθήνα, 2010.

δύναμη, επιπέδου μεραρχίας, με τέσσερις ταξιαρχίες, από τις συμμετέχουσες χώρες (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία). Συγκροτείται από ελαφρές δυνάμεις –καταδρομών, αλεξιπτωτιστών, αερομεταφερόμενες–, εύκολα και γρήγορα αναπτυσσόμενες. Έχει δυνατότητα χερσαίας ταχείας αντίδρασης και μπορεί να ενεργεί μόνη ή από κοινού με τη Euromarfor. Κατά την ειρηνική περίοδο διαθέτει μόνιμο πολυεθνικό στρατηγείο στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Ο διοικητής είναι υποστράτηγος, που προέρχεται, με περιοδική εναλλαγή, από τις τέσσερις χώρες.

Euromarfor είναι πολυεθνική ναυτική δύναμη, συγκροτούμενη από αεροναυτικές μονάδες των τεσσάρων χωρών, με αεροναυτική και αμφίβια ικανότητα. Μπορεί να ενεργεί μόνη ή από κοινού με τη Eurofor. Η διοίκηση αναλαμβάνεται περιοδικά, ανά διετία, από τις συμμετέχουσες χώρες. Επικεφαλής είναι ο αντίστοιχος Αρχηγός Στόλου. Ως αρχηγείο χρησιμοποιείται το Αρχηγείο του Στόλου της χώρας που ασκεί τη διοίκηση. Το Battlegroup είναι ο μικρότερος αυτάρκης στρατιωτικός επιχειρησιακός σχηματισμός της ΕΕ που μπορεί να αναπτυχθεί και να συντηρηθεί στο θέατρο επιχειρήσεων, με ικανότητα ταχείας ανάπτυξης, κατάλληλος για να φέρει εις πέρας επιχειρήσεις μόνος ή για να χρησιμοποιείται ως «δύναμη εισόδου» (”entry force”) κατά την αρχική φάση μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Πρόκειται για μια ειδικής δομής ευρω-

παϊκή δύναμη ταχείας αντίδρασης, με προσωπικό 1.500-2.200 ατόμων, βασιζόμενη σε συνδυασμό όπλων, ενισχυμένων με στοιχεία υποστήριξης μάχης. Τα κράτη-μέλη έχουν συγκροτήσει περισσότερα από 15 Battlegroups. • Tα τρία εθνικά Battlegroups, που συγκρότησαν, ανά ένα, η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία. • Το πολυεθνικό Battlegroup (SIAFBG), που συγκροτήθηκε με βάση τη SIAF (Spanish-Italian Amphibious Force), με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας. • Το πολυεθνικό Battlegroup (HELBROC-BG), που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία της Ελλάδας (η οποία είναι το επικεφαλής κράτος) και με τη συμμετοχή πέντε κρατών: Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Κύπρου και Ουκρανίας. • Το πολυεθνικό Battlegroup που οργανώθηκε με βάση τη Eurofor (EUROFOR-BG), με τη συμμετοχή των τεσσάρων χωρών που συγκροτούν τη δύναμη. • Τα πολυεθνικά ναυτικά συγκροτήματα (Maritime Naval Groups) της ΕΕ, που συγκροτούνται κατά περίπτωση. Στις παραπάνω δυνάμεις θα πρέπει να συνυπολογιστούν και οι στολίσκοι του ΝΑΤΟ –όπως οι STANAVFORMED και STANAVFORLAND –, οι οποίοι αναλαμβάνουν αποστολές στη Μεσόγειο, όπως, για παράδειγμα, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων κατά της τρομοκρατίας.

υσικά θα πρέπει να συνυπολογιστεί επίσης το σύνολο των αεροναυτικών και χερσαίων δυνάμεων των μεσογειακών κρατών-μελών της ΕΕ, ειδικά των πέντε σημαντικότερων, από πλευράς στρατιωτικής ισχύος, χωρών που αναφέρθηκαν ανωτέρω. Κύρια ναυτική δύναμη εν προκειμένω θεωρείται ο Γαλλικός Στόλος της Μεσογείου, που έχει τη βάση του στην Τουλόν και στον οποίο

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΑΠΟΨΕΙΣ ανήκει το αεροπλανοφόρο Σαρλ Ντε Γκολ (Charles de Gaulle), το οποίο η Γαλλία έχει διαθέσει για τις αποστολές της ΚΠΑΑ.

Επιχειρήσεις διαχείρισης κρίσεων

το πλαίσιο της ΚΠΑΑ η ΕΕ έχει αναπτύξει αριθμό επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων –στρατιωτικών, μη στρατιωτικών και μικτών– στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και στην Υποσαχάρια Αφρική, μερικές από τις οποίες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Συγκεκριμένα, τέτοιες επιχειρήσεις αναπτύχθηκαν στα Βαλκάνια (Βοσνία & Ερζεγοβίνη, FYROM, Κόσοβο), στην Παλαιστίνη, στο Ιράκ, στη Γεωργία, στο Τσαντ, στο Σουδάν.2 Κατά τη διάρκεια της κρίσης στη Λιβύη, και ειδικώς τον Απρίλιο του 2011, έπειτα από σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το Συμβούλιο της ΕΕ αποφάσισε τη διεξαγωγή, εάν εζητείτο από το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (Office for the Coordination of Humanitarian Affairs - OCHA) των Ηνωμένων Εθνών, στρατιωτικής επιχείρησης, στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ, με την ονομασία EUFOR Libya, για την υποστήριξη της ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή.3 Για το σκοπό αυτό η ΕΕ ενεργοποίησε το Ιταλικό Επιχειρησιακό Στρατηγείο (OpsHQs) της, στη Ρώμη.4 Τελικά, δεν απαιτή2 United Nations Security Council Resolutions 1970 and 1973 (2011). 3 COUNCIL DECISION 2011/210/CFSP of 1 April 2011 on a European Union military operation in support of humanitarian assistance operations in response to the crisis situation in Libya (EUFOR Libya). 4 Η ΕΕ διατηρεί πέντε επιχειρησιακά στρατηγεία (σε Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο). Περισσότερα στο: Ι. Παρίσης, Η Ευρώπη της Άμυνας, Εκδόσεις ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

θηκε η υλοποίηση της επιχείρησης στη Λιβύη. Η Κύπρος στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ. Είναι ευνόητο ότι η Κύπρος, ως μέλος της ΕΕ, επεκτείνει τα όρια της Ένωσης στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, πολύ εγγύς της Μέσης Ανατολής, δίνοντας τη δυνατότητα υποστήριξης αποστολών ΚΠΑΑ για διαχείριση κρίσεων στην εν λόγω περιοχή. Στo πλαίσιο της συνεισφοράς δυνάμεων στην ΚΠΑΑ, η Κύπρος έχει διαθέσει στρατιωτικές μονάδες, καθώς επίσης και τη χρήση του αεροδρομίου της Πάφου. Παράλληλα, μετέχει στο Battlegroup HELBROC . Ωστόσο, οι συνεισφορές αυτές, καίτοι θα μπορούσαν να θεωρηθούν σημαντικές, σε σχέση προς το μέγεθος της χώρας και των ενόπλων δυνάμεών της, κινδυνεύουν να παραμείνουν, σε κάποιες περιπτώσεις, άνευ αξίας, λόγω της τουρκικής αντίδρασης και του γεγονότος ότι η Κύπρος δεν έχει καμία σχέση συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Η μη συμμετοχή της Κύπρου έστω στη Συνεργασία για την Ειρήνη (PfP) έχει ως αποτέλεσμα τη μη αποδοχή των συνεισφορών της στην ΚΠΑΑ, στις περιπτώσεις που η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργεί στο πλαίσιο των ρυθμίσεων Berlin plus (των συμφωνιών δηλαδή που ρυθμίζουν τις σχέσεις ΕΕ-ΝΑΤΟ) κάνοντας χρήση μέσων και/ή δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, η Κύπρος μπορεί να συμμετέχει στις αυτόνομες επιχειρήσεις ΚΠΑΑ καθώς Έκφραση Πολιτισμού, Αθήνα, 2010.

37 και στις μη στρατιωτικές επιχειρήσεις. Είναι προφανές ότι η κατάσταση αυτή περιορίζει την ενεργό συμμετοχή της στους αμυντικούς θεσμούς της ΕΕ . Οι Τούρκοι αρνούνται, στην πράξη, να αποδεχθούν τη συμμετοχή της Κύπρου στις κοινές συσκέψεις των δύο οργανισμών. Η επίσημη αιτιολόγηση που δίδεται από αυτούς είναι η μη ύπαρξη συμφωνίας ασφαλείας της Κύπρου με το ΝΑΤΟ. Από την άλλη, η Κύπρος προβάλλει βέτο στη συνεργασία της Τουρκίας με τον Ευρωπαϊκό Αμυντικό Οργανισμό (EDA), μια συνεργασία που θα επιθυμούσε η Τουρκία. Η Κύπρος, μη μετέχοντας σε καμία από τις πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ, στις οποίες είναι μέλη ακόμη και οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, βρίσκεται έξω από κάθε κοινό όργανο και συνεργασία των δύο Οργανισμών (ΕΕ και ΝΑΤΟ). Προκειμένου να ξεπεραστεί το πρόβλημα του τουρκικού βέτο και να αρθεί το εμπόδιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε, με απόφαση που ελήφθη στις 19 Φεβρουαρίου 2009, με ψήφους 293-283, να ενταχθεί η Κύπρος στην πρωτοβουλία PfP, αναθεωρώντας τη μέχρι τώρα στάση της. Ωστόσο, ο Κύπριος Πρόεδρος απέρριψε αμέσως κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Οι συνέπειες της κατάστασης αυτής μπορεί να οδηγούν στη θεσμική και πολιτική αποδυνάμωση της Κύπρου, ειδικώς σε σχέση με τους τομείς της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΤΙΤΡΕΧΕΙΣΤΗΝΕΥΡΩΠΗ  ΒΡΑΒΕΙΟ LUX 2013: ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ

ι ταινίες «Miele» (ιταλική και γαλλική συμπαραγωγή), «The Broken Circle Breakdown» (Βέλγιο) και «The Selfish Giant» (Ηνωμένο Βασίλειο) επιλέχθηκαν για την τελική φάση του διαγωνισμού του Κινηματογραφικού Βραβείου LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι τρεις υποψηφιότητες ανακοινώθηκαν στη 10η έκδοση των «Ημερών Βενετίας» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Οι τρεις ταινίες θα προβληθούν σε όλα τα κράτη μέλη από τα μέσα Οκτωβρίου έως το Δεκέμβριο. Οι ταινίες που επιλέχθηκαν, κατά βοήθειά της. Η συνάντηση αυτή θα την παράδοση των προηγούμενων δημιουργήσει αμφιβολίες στην Ιρένε χρόνων, προσεγγίζουν διαφορετικά για τις μέχρι τώρα πεποιθήσεις της. κοινωνικά θέματα με πρωτοτυπία και The Selfish Giant, της Clio ευαισθησία. Για πρώτη φορά οι δύο Barnard - Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόαπό τις τρεις ταινίες έχουν σκηνοθε- κειται για ένα σύγχρονο παραμύθι με τηθεί από γυναίκες. πρωταγωνιστές δύο φίλους, ο ένας από τους οποίους γίνεται άπληστος Λίγα λόγια για τις ταινίες και εκμεταλλευτής όσο προχωράει Miele, της Valeria Golino - Γαλ- η πλοκή, γεγονός που οδηγεί σε ένα λία, Ιταλία. Πρόκειται για την ιστορία τραγικό συμβάν. της Ιρένε, η οποία με το ψευδώνυμο The Broken Circle Breakdown, «Miele» βοηθά ασθενείς που υποφέ- του Felix Van Groeningen - Βέλγιο. Η ρουν να δώσουν τέλος στην ζωή τους ταινία αφηγείται την απίθανη ιστορία και να λυτρωθούν, διατηρώντας την αγάπης μεταξύ της Elise και του Didier, αξιοπρέπειά τους. Μια μέρα γνωρίζει οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τη έναν υγιή άνδρα, ο οποίος ζητά την σοβαρή ασθένεια της κόρης τους.

 Νικητές Βραβείου Καρλομάγνου

για τη Νεολαία 2013

νακοινώθηκαν οι νικητές του Βραβείου Καρλομάγνου για τη Νεολαία για το 2013, σε μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Άαχεν στις 7 Μαΐου. Πρώτος νικητής αναδείχθηκε το «Europe on Track» από την Ισπανία. Δεύτερο αναδείχθηκε το «Discover Europe « από την Πολωνία και τρίτο το «The Story of My Life» από την Εσθονία. Ο Πρόεδρος του ΕΚ Martin Schulz, των νέων σε πολλά κράτη μέλη». δήλωσε: «Το ισπανικό σχέδιο αποTo «Europe on Track» συνδέει τους σκοπεί σε εποικοδομητικές λύσεις στα νέους σε όλη την Ευρώπη, τόσο offline σημερινά προβλήματα, την απώλεια όσο και online, δίνοντάς τους την ευτης εμπιστοσύνης στην ΕΕ και το ανη- καιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους συχητικά υψηλό ποσοστό ανεργίας και κάνοντας μια πρωτότυπη συμβολή

στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ιδίως στην ανάπτυξη ενός αισθήματος των νέων ότι «εμείς είμαστε η Ευρώπη». To «Europe on Track» επινοήθηκε από τα μέλη του Φόρουμ Ευρωπαίων Φοιτητών» AEGEE -Europe ως απάντηση στην απώλεια της πίστης στην ευρωπαϊκή ιδέα στην τρέχουσα χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Στόχος του είναι να συλλάβει το όραμα των νέων για την Ευρώπη το 2020, μέσω βίντεο, φωτογραφιών, συνεντεύξεων και blogs, και να καταρτίσει ένα σύντομο ντοκιμαντέρ που να παρουσιάζει τις απόψεις τους. To «Europe on Track» δίνει στους νέους μια πλατφόρμα για να μοιραστούν τις ιδέες τους και να παρουσιάσουν τα πρόσωπα πίσω από την έρευνα για τη νεολαία, καθώς και στατιστικά δεδομένα. Στην πρώτη έκδοση του 2012, έξι πρεσβευτές ταξίδεψαν σχεδόν 10.000 χιλιόμετρα με το τρένο σε ένα μήνα, θέτοντας σε περισσότερους από 400 νέους τα ακόλουθα ερωτήματα: Πού βαδίζει η Ευρώπη; Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε το παρόν μας και να προστατέψουμε το μέλλον μας; Τι αναμένουν οι νέοι από την Ευρώπη του αύριο; Στην ομιλία του για τον δεύτερο νικητή, το «Discover Europe» από την Πολωνία, o Γερμανός ευρωβουλευτής και πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Hans-Gert Pöttering, δήλωσε: «Με το «Discover Europe» μπορείς να επικεντρωθείς στη νεανική δημιουργικότητα και τη φαντασία στην ενωμένη Ευρώπη μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζεται ως το σπίτι μας και διαφαίνεται ότι μέσα στη διαφορετικότητα, είναι αξίες αυτές που μας ενώνουν». Το «Discover Europe» είναι η 10η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ έκδοση του φωτογραφικού διαγωνισμού που έχει ως στόχο να επιλεχθούν οι καλύτερες φωτογραφίες που υποβάλλονται από σπουδαστές από χώρες της Ευρώπης. Η κύρια ιδέα του διαγωνισμού είναι να δείξει, μέσω της φωτογραφίας, την ομορφιά της Ευρώπης, τον πολιτισμό, τις παραδόσεις, τα έθιμα και τους πολίτες. Το «The Story of My Life», το οποίο κέρδισε το τρίτο βραβείο, ξεκίνησε ως εορτασμός και υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Έτους Ενεργής Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών. Έφερε νέους από την Εσθονία, τη Φινλανδία, την Αυστρία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Σλοβενία και τη Γερμανία, κοντά με ενεργούς ηλικιωμένους ανθρώπους από δύο κινήματα βάσης στην Εσθονία. Στην απονομή του τρίτου βραβείου, ο Δήμαρχος του Άαχεν, Marcel Philipp, δήλωσε ότι οι συμμετέχοντες «έχουν αναπτύξει μια βαθύτερη κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών και ομοιοτήτων στην Ευρώπη, και έχουν μάθει να ξεπερνούν τις προκαταλήψεις, προς άλλες γενιές και προς άλλους λαούς και πολιτισμούς. Τα τρία βραβευμένα έργα θα λάβουν χρηματοδότηση ύψους 5.000 €, € 3.000 και € 2.000 αντίστοιχα. Οι εκπρόσωποί τους θα προσκληθούν επίσης να επισκεφθούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τους προσεχείς μήνες. Εκπρόσωποι από τα 27 έργα που έλαβαν μέρος προσκλήθηκαν στην τελετή απονομής των βραβείων της 7ης Μαΐου στο Άαχεν και τους απονεμήθηκε δίπλωμα και μετάλλιο. Η τελετή απονομής των βραβείων διοργανώθηκε από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Ίδρυμα του Διεθνούς Βραβείου Καρλομάγνου. Η εκδήλωση φιλοξενήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Aachen. Κεντρικές ομιλίες δόθηκαν από τον Πρόεδρο του ΕΚ Martin Schulz, τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Διεθνούς ΒραΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

βείου Καρλομάγνου Michael Jansen και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου του Aachen Ernst Schmachtenberg. Tο Ευρωπαϊκό Βραβείο Καρλομάγνου για τη Νεολαία απευθύνεται σε νέους που έχουν εμπλακεί σε προγράμματα που προάγουν την κατανόηση μεταξύ των λαών των Ευρωπαϊκών κρατών. Διοργανώνεται από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ίδρυμα του Διεθνούς Βραβείου Καρλομάγνου του Άαχεν, χορηγείται σε προγράμματα ή έργα που πραγματοποιούνται από άτομα μεταξύ 16 και 30 ετών. Τα βραβευμένα προγράμματα ή έργα θα πρέπει να χρησιμεύουν ως πρότυπα για τους νέους που ζουν στην

39 Ευρώπη και προσφέρουν πρακτικά παραδείγματα Ευρωπαίων που ζουν μαζί ως μία κοινότητα. Δραστηριότητες που έχουν σχέση με ανταλλαγές νέων, καλλιτεχνικά ή διαδικτυακά έργα με Ευρωπαϊκή διάσταση είναι μεταξύ των προγραμμάτων που επιλέγονται. Ο Πρόεδρος Schulz προκηρύσσοντας το Βραβείο Καρλομάγνου για τη Νεολαία 2013 δήλωσε: «Το Ευρωπαϊκό Βραβείο Νεολαίας Καρλομάγνος είναι η ευκαιρία σας για να παρουσιάσετε τη δική σας ιδέα για την Ευρώπη, να συνεισφέρετε στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση… Πάρτε μέρος στη διαμόρφωση της Ευρώπης με τον τρόπο που εσείς θέλετε!».

Οι 27 εθνικοί νικητές είναι: AUSTRIA - Ride for your Rights! - www.rideforyourrights.org

BELGIUM - Mission Europe³ - yeuth.eu/about-mission-europe BULGARIA - Student International Week - www.iw-co.org CYPRUS - Let’s research - www.letsresearch.eu

CZECH REPUBLIC - Academic Course 2013 - best.vutbr.cz/?p=801 DENMARK - Result to be communicated

ESTONIA - The Story of My Life - www.headest.ee

FINLAND - Leo Europa Forum 2013 - www.lef2013.org FRANCE - Eurodéputé à l’école - europe-ecole.fr DEUTSCHLAND - Plan B - www.dw.de/planb GREECE - Faceurope - www.faceurope.com

HUNGARY - Life is Plastic! It’s Fantastic! - bestveszprem.drupalgardens.com IRELAND - European Cook Book - www.gdys.ie

ITALY - 1000 and 1 realities - www.goethe.de/ins/eg/prj/cin/prj/enindex.htm#top LATVIA - CROSSBO ACTIVE - www.crossboactive.net

LITHUANIA - International conference of theatre arts students LUXEMBOURG - Our Voice 2012 - www.ourvoice2012.eu

MALTA - National Student Travel Foundation Mini European Assembly (NSTF MEA) 2012-2013 - www.nsts.org/Default.aspx?tabid=1733

POLAND - Discover Europe - www.discovereurope.esn.pl PORTUGAL - Gap Year Portugal - gapyear.pt

ROMANIA - Debate@Europe - europe.idebate.org

SLOVAKIA - European Dialogue of perspective attitude - europskydialog.eu SLOVENIA - Youth Vote - www.pina.si

SPAIN - Europe on Track - aegee.org/europeontrack

SWEDEN - - Young Scientists United - http://karlstad.se/alvkullegymnasiet/

utbildningar/forskar-na

THE NETHERLANDS - EU on the Road - www.ontheeuroad.com

UNITED KINGDOM - Learn ENG - www.sifesouthampton.com/socproj/proj4.html

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

 Το ΕΚ ζητά δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο

για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής

α κράτη μέλη θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους, ώστε να μειώσουν κατά το ήμισυ μέχρι το 2020 το «φορολογικό κενό» από φόρους που δεν έχουν εισπραχθεί και ανέρχονται σε ένα τρισεκατομμύριο ευρώ, υποστήριξε το ΕΚ με ψήφισμα που ενέκρινε την Τρίτη. Οι ευρωβουλευτές ζητούν από τις κυβερνήσεις να συμφωνήσουν σε μέτρα για την πάταξη των φορολογικών παραδείσων και την κάλυψη των νομικών κενών. Σε ξεχωριστό ψήφισμα που υιοθέ- ταξύ δύο ή περισσοτέρων φορολογικών τησε το ΕΚ απαριθμούνται οι τρόποι συστημάτων, με σκοπό τη μείωση της με τους οποίους οι χώρες της ΕΕ θα φορολογικής υποχρέωσης. Η απώλεια μπορούσαν να επωφεληθούν από τον αυτών των φορολογικών εσόδων κοστίκαλύτερο συντονισμό των φορολογικών ζει στον κάθε Ευρωπαίο πολίτη 2.000 τους συστημάτων. ευρώ ετησίως. «Η έκταση της διασυνοριακής φορολογικής απάτης είναι σκανδαλώδης Μαύρη λίστα με τους φορολογικούς και δεν αρκούν για τον περιορισμό της παραδείσους μόνο τα μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο», δήλωσε η εισηγήτρια Για την καταπολέμηση της φοροδιMojca Kleva Kekuš (Σοσιαλιστές, Σλο- αφυγής και της φοροαποφυγής, τα δύο βενία). εγκριθέντα ψηφίσματα ζητούν από τα «Χρειαζόμαστε μία κοινή πλατφόρ- κράτη μέλη να συμφωνήσουν σε έναν μα για την ανταλλαγή πληροφοριών σαφή πανευρωπαϊκό ορισμό της έννοιπου αφορούν τη φορολογία και τα ας «φορολογικός παράδεισος» και να φορολογικά συστήματα που ενισχύουν καταρτίσουν μια κοινή μαύρη λίστα με την ανάπτυξη. Αυτό που χρειαζόμαστε όλους τους φορολογικούς παραδείσους. δεν είναι περισσότερους φόρους αλλά περισσότερους ανθρώπους και επιχειρή- Καμία δημόσια χρηματοδότηση για σεις που πληρώνουν τους φόρους που αυτούς που συνδέονται με φορολογικά τους αναλογούν», δήλωσε ο εισηγητής αδικήματα Ildiko Gall-Pelcz (ΕΛΚ, Ουγγαρία). Η υποχρέωση που επιβάλλεται Μειώστε το «φορολογικό κενό» στα κράτη μέλη που ζητούν οικονοΒασική προτεραιότητα είναι να μική βοήθεια να εφαρμόζουν μέτρα μειωθεί το «φορολογικό κενό», δηλαδή που αποσκοπούν στην ενίσχυση και η απώλεια εσόδων λόγω φορολογικής βελτίωση της ικανότητάς τους για απάτης και φοροδιαφυγής, οι οποίες συλλογή φόρων και την αντιμετώπιση αποτελούν παράνομες δραστηριότη- της φορολογικής απάτης θα πρέπει να τες αλλά και λόγω φοροαποφυγής η επεκταθεί και σε μέτρα που αφορούν οποία αποτελεί νόμιμη αλλά αθέμιτη την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης αξιοποίηση του φορολογικού καθε- εσόδων από παράνομη δραστηριότητα, στώτος για περιορισμό ή αποφυγή των της φοροαποφυγής και του επιθετικού φορολογικών υποχρεώσεων, και του φορολογικού σχεδιασμού. επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού ο Καμία ευρωπαϊκή χρηματοδότηση οποίος συνίσταται στην αξιοποίηση τε- ή κρατική ενίσχυση δεν θα πρέπει να χνικών λεπτομερειών του φορολογικού παρέχεται σε επιχειρήσεις που παρασυστήματος ή των αναντιστοιχιών με- βιάζουν τα φορολογικά πρότυπα της

ΕΕ , ενώ κάθε εταιρεία που υποβάλει

προσφορά για δημόσια σύμβαση θα πρέπει να αποκαλύπτει όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με ενδεχόμενες κυρώσεις ή καταδίκες για αδικήματα φορολογικού χαρακτήρα. Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει επίσης να δικαιούνται να καταγγείλουν τη σύμβαση, εάν ένας προμηθευτής παραβιάσει υποχρεώσεις φορολογικής συμμόρφωσης. Τέλος, για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρησιμοποιούν βάσεις δεδομένων για οχήματα, οικόπεδα και σκάφη, καθώς και πληροφοριοδότες που θα προστατεύονται και δημοσιογραφικές πηγές.

Τελωνεία και ΦΠΑ Δεδομένου ότι η διαχείριση των φόρων δεν γίνεται σε κοινοτικό επίπεδο, εναπόκειται κυρίως στα κράτη μέλη να εντείνουν τον αγώνα κατά της φοροδιαφυγής. Οι ευρωβουλευτές παροτρύνουν τα ευρωπαϊκά κράτη να συνεργαστούν προκειμένου να εναρμονίσουν τις φορολογικές τους βάσεις, να επιβάλουν μέτρα για την πρόληψη αθέμιτων πρακτικών των επιχειρήσεων που οδηγούν τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους και να βελτιώσουν τη διασταύρωση των τελωνειακών και φορολογικών τους δεδομένων, ώστε να μειωθεί η απάτη με τον ΦΠΑ. Οι ευρωβουλευτές ζητούν από την ΕΕ να ηγηθεί των προσπαθειών των πολυεθνικών φόρουμ για τη βελτίωση της φορολογικής διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών. Σημειώνουν δε ότι «η μεταβιβαστική τιμολόγηση ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ που έχει ως αποτέλεσμα φοροαποφυγή πλήττει τους προϋπολογισμούς των αναπτυσσόμενων χωρών, επιφέροντας εκτιμώμενη απώλεια περίπου 125 δισεκατομμυρίων ευρώ σε φορολογικά έσοδα ετησίως, που αντιπροσωπεύει σχεδόν το διπλάσιο του ποσού που εισπράττουν οι χώρες αυτές υπό μορφή διεθνούς βοήθειας». Για να ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ και να κρατήσουν τον επιζήμιο φορολο-

γικό ανταγωνισμό στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο, οι ευρωβουλευτές προτείνουν με δεύτερο ψήφισμα που υιοθέτησαν τη δημιουργία ενός κοινοτικού συστήματος πληροφοριών φορολογικής φύσεως για τη διευκόλυνση του συντονισμού της ΕΕ, την παροχή φορολογικών στοιχείων και την παρακολούθηση των περικοπών και αυξήσεων που επήλθαν στο εσωτερικό φορολογικό σύστημα της κάθε χώρας.

 Ελευθερία του Τύπου: το ΕΚ ζητά παρακολούθηση του εθνικού δικαίου των ΜΜΕ

ι αλλαγές στην εθνική νομοθεσία των κρατών μελών για τα ΜΜΕ που διευκολύνουν την παρέμβαση των κυβερνήσεων στον Τύπο πρέπει να παρακολουθούνται κάθε χρόνο σε επίπεδο ΕΕ, υποστηρίζει το ψήφισμα που εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο την Τρίτη. Προσθέτει, δε, ότι προκειμένου να διαφυλαχθούν η ελευθερία του Τύπου και η πολυφωνία θα πρέπει να επικαιροποιηθεί η Οδηγία για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών ΜΜΕ και να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων. Η ελευθερία του Τύπου και η πολυ- αποτρέπουν τους ιδιοκτήτες, τις κυβερφωνία θα πρέπει να παρακολουθούνται νήσεις ή άλλους από το να εμπλακούν σε όλα τα κράτη μέλη και τα ευρήματα με το περιεχόμενο των ΜΜΕ. να δημοσιεύονται σε ετήσιες εκθέσεις Οι ευρωβουλευτές προτρέπουν που θα συνοδεύονται από προτάσεις την ΕΕ και τα κράτη για δράση, υπογραμμίζει το ψήφισμα μέλη της να υποστητης εισηγήτριας Renate Weber (Φιλε- ρίξουν την ερευνητική λεύθεροι, Ρουμανία), προσθέτοντας ότι δημοσιογραφία, η αυτό θα είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής οποία παρακολουθεί Επιτροπής, του Οργανισμού Θεμελιω- τη δημοκρατία και δών Δικαιωμάτων ή/και του Κέντρου για αποκαλύπτει εγκλητην ελευθερία και την πολυφωνία των ματικές παραβάσεις. Η μέσων ενημέρωσης του Ευρωπαϊκού ηθική δημοσιογραφία θα πρέπει επίσης Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου. να προωθείται στην ΕΕ, όμως οι ρυθμιστικές αρχές για τα ΜΜΕ πρέπει να Προστασία των δημοσιογράφων είναι πάντα ανεξάρτητες και να έχουν Το Κοινοβούλιο επιθυμεί να προ- δημιουργηθεί από τον ίδιο τον κλάδο στατεύσει την ανεξαρτησία των δημοσι- των ΜΜΕ. ογράφων τόσο απέναντι σε εσωτερικές πιέσεις από εκδότες ή ιδιοκτήτες όσο Επικαιροποίηση της Οδηγίας για τις και απέναντι σε εξωτερικές πιέσεις, Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών ΜΜΕ προερχόμενες από πολιτικά ή οικονομικά λόμπι. Για τους δημοσιογράφους, Το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας οι συντακτικοί χάρτες και οι «κώδικες για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών δεοντολογίας» είναι καθοριστικής ση- ΜΜΕ θα πρέπει να διευρυνθεί ώστε να μασίας για την ανεξαρτησία τους, αφού καθιερώσει ελάχιστα κριτήρια για την ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

41 προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης, της ελευθερίας του Τύπου και της πολυφωνίας, επισημαίνει το κείμενο. Η επικαιροποιημένη οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει κανόνες για τη διαφάνεια στην ιδιοκτησία των ΜΜΕ, στη συγκέντρωση των ΜΜΕ και για τη σύγκρουση συμφερόντων. Κανόνες επίσης επιβάλλεται να διέπουν την παροχή πολιτικής πληροφόρησης μέσω των οπτικοακουστικών ΜΜΕ ούτως ώστε να εγγυάται η δίκαιη πρόσβαση σε όλους τους διαφορετικούς πολιτικούς παίκτες, σε όλες τις γνώμες και σε όλες τις οπτικές γωνίες, «ιδιαίτερα στην περίπτωση εκλογών και δημοψηφισμάτων», υποστηρίζουν οι ευρωβουλευτές.

Ανεξαρτησία των διευθυντών των δημόσιων ΜΜΕ Οι διευθυντές των δημόσιων ΜΜΕ, τα διοικητικά συμβούλια, τα συμβούλια των ΜΜΕ και οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να επιλέγονται με αξιοκρατικά κριτήρια και με βάση την εμπειρία και όχι με πολιτικά και κομματικά κριτήρια, επισημαίνει το Κοινοβούλιο, το οποίο καλεί τα κράτη μέλη να καθιερώσουν εγγυήσεις που θα προστατεύουν την ανεξαρτησία αυτών των φορέων απέναντι σε πολιτικές επιρροές.

Επισφαλείς συνθήκες εργασίας Το Κοινοβούλιο ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει πώς η κρίση και η εργασιακή ανασφάλεια επηρεάζουν τη δημοσιογραφική κοινότητα, επιδιώκοντας να αντιμετωπίσει τις καταστροφικές επιπτώσεις τους στην ελευθερία του Τύπου. Το ψήφισμα υιοθετήθηκε με 539 ψήφους υπέρ, 70 κατά και 78 αποχές.

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

 Η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων του ΕΚ

ζητάει οι Ευρωπαϊκές εκλογές να καταστούν πιο Ευρωπαϊκές.

α ψηφοδέλτια των Ευρωπαϊκών εκλογών του 2014 θα πρέπει να αναφέρουν τα Ευρωπαϊκά όπως και τα εθνικά πολιτικά κόμματα, υποστήριξε η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων την Τρίτη. Τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα θα πρέπει να προτείνουν τους υποψήφιούς τους για την Προεδρία της Επιτροπής αρκετά πριν τις εκλογές, ώστε να πραγματοποιηθεί μια πανευρωπαϊκή προεκλογική εκστρατεία για ευρωπαϊκά θέματα. Τα εθνικά πολιτικά κόμματα θα πρέπει να γνωστοποιήσουν το ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα στο οποίο ανήκουν και ποιόν θα υποστηρίξουν για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. τις προηγούμενες εκλογές. Ελπίζω ότι τα πολιτικά κόμματα, οι υποψήφιοι και τα ΜΜΕ να παίξουν το ρόλο τους, ώστε οι ψηφοφόροι να κάνουν σοβαρές επιλογές για τα σημαντικά πολιτικά ζητήματα που χειρίζεται πλέον το ΕΚ», δήλωσε ο Andrew Duff.

Μνεία των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων στα ψηφοδέλτια Η έκθεση που συνέταξε ο Andrew Duff (ALDE , UK) και εγκρίθηκε με 20 ψήφους υπέρ και 4 κατά, προβαίνει σε συστάσεις προς τα κράτη μέλη και τα εθνικά πολιτικά κόμματα σχετικά με τη βελτίωση της διοργάνωσης των επόμενων Ευρωπαϊκών εκλογών. Η έκθεση αποτελεί συνέχεια των πρόσφατων αποφάσεων να επισπευσθεί η ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών και να προταθούν οι υποψήφιοι για το αξίωμα του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα. «Το ΕΚ προτίθεται να χρησιμοποιήσει τις νέες αρμοδιότητές του βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας για τη διαμόρφωση της νέας Επιτροπής. Θα έχουμε αποφασιστικό λόγο στην επιλογή του επικεφαλής της Επιτροπής, καθώς και στο πολιτικό του/της πρόγραμμα. Η προεκλογική εκστρατεία του 2014 θα είναι πιο ενδιαφέρουσα, πιο Ευρωπαϊκή και πιο πολιτική από

Τα εθνικά πολιτικά κόμματα πρέπει να ενημερώσουν τους πολίτες - πριν και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας - σχετικά με τον πολιτικό δεσμό που έχουν με μία συγκεκριμένη πολιτικής ομάδα του ΕΚ, καθώς και για τον υποψήφιο που στηρίζουν για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και για το πρόγραμμά του/της. Η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων συνιστά στα κράτη μέλη να προβλέψουν ότι η ονομασία και ενδεχομένως το έμβλημα των Ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων θα εμφανίζονται στα ψηφοδέλτια. Προς το παρόν αυτό δεν εφαρμόζεται σε κανένα κράτος μέλος.

Υποψήφιοι ευρωβουλευτές Τα πολιτικά κόμματα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα ονόματα των υποψηφίων που διεκδικούν την εκλο-

γή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα δημοσιευτούν τουλάχιστον έξι εβδομάδες πριν από τις Ευρωπαϊκές εκλογές. Τα κόμματα θα πρέπει, επίσης, να αυξήσουν την εκπροσώπηση των γυναικών στα ψηφοδέλτια και εφόσον είναι δυνατό να ενθαρρυνθούν την ίση εκπροσώπηση. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να δεσμευθούν ότι εάν εκλεγούν ως ευρωβουλευτές θα υπηρετήσουν πράγματι την θητεία τους, εκτός εάν εν τω μεταξύ διοριστούν σε αξίωμα που τους καθιστά μη εκλέξιμους (για παράδειγμα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή την εθνική κυβέρνηση).

Υποψήφιοι για το αξίωμα του Προέδρου της Επιτροπής Σύμφωνα με την Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων, τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα πρέπει να χρήσουν τους υποψηφίους τους για την Προεδρία της Επιτροπής «αρκετά πιο πριν από τις εκλογές» προκειμένου να καταστεί δυνατό να οργανωθεί μια ουσιαστική προεκλογική εκστρατεία πάνω σε ευρωπαϊκά θέματα, βασισμένη στην ιδεολογική πλατφόρμα του κόμματος και στο πρόγραμμα του υποψηφίου τους. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να επιλεγούν με διαφανή και δημοκρατικά μέσα. Οι υποψήφιοι για το αξίωμα του Προέδρου της Επιτροπής θα πρέπει να παρουσιάσουν αυτοπροσώπως το πολιτικό τους πρόγραμμα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, υποστηρίζουν οι ευρωβουλευτές. Συνιστούν, επίσης, στα πολιτικά κόμματα του ΕΚ να διοργανώσουν σειρά δημοσίων συζητήσεων μεταξύ των υποψηφίων. «Λεπτομερείς ρυθμίσεις αναφορικά με τις διαβουλεύσεις μεταξύ ΕΚ και Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την εκλογή του νέου Προέδρου της Επιτροπής θα πρέπει να καθοριστούν ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ βάσει κοινής συμφωνίας σε εύλογο διάστημα πριν τη διεξαγωγή των εκλογών», επισημαίνουν τα Μέλη της κοινοβουλευτικής Επιτροπής. Υποστηρίζουν, επίσης, ότι «ο υποψήφιος για Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα που κέρδισε τις περισσότερες έδρες στο ΕΚ θα πρέπει να έχει προτεραιότητα» ως προς «τη δυνατότητα να διερευνήσει την εξασφάλιση της απαιτούμενης απόλυτης πλειοψηφίας στο ΕΚ.

Πολίτες από άλλες χώρες μέλη στις εθνικές λίστες Τα εθνικά πολιτικά κόμματα ενθαρρύνονται να συμπεριλάβουν στις λίστες με τους υποψηφίους τους Ευρωπαίους πολίτες που κατοικούν και ψηφίζουν σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.

Δημοσίευση των αποτελεσμάτων Κανένα επίσημο εκλογικό αποτέλεσμα δεν πρέπει να δημοσιευτεί σε κανένα κράτος μέλος έως ότου κλείσουν οι κάλπες σε όλα τα κράτη μέλη που θα διεξαγάγουν εκλογές την Κυριακή, 25 Μαΐου 2014.

Ενίσχυση της συμμετοχής στις εκλογές

 Τ ο ΕΚ στηρίζει τη μεταρρύθμιση του συστήματος Σένγκεν

ελεύθερη κυκλοφορία εντός του χώρου Σένγκεν θα προστατεύεται καλύτερα χάρη στους νέους κανόνες διακυβέρνησης Σένγκεν τους οποίους υπερψήφισαν οι ευρωβουλευτές. Ομάδες επιθεωρητών θα έχουν στο μέλλον το δικαίωμα να επισκέπτονται απροειδοποίητα τα εσωτερικά σύνορα προκειμένου να αποτρέπουν παράνομους συνοριακούς ελέγχους από τις εθνικές αρχές. Η ελεύθερη μετακίνηση είναι το πιο θετικό αποτέλεσμα στα 50 χρόνια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σύμφωνα με το 62% των ερωτηθέντων σε πρόσφατη έρευνα του ευρωβαρόμετρου. Το νομοθετικό πακέτο για τη διακυβέρνηση του χώρου Σένγκεν, το οποίο έχει ήδη συμφωνηθεί άτυπα από το ΕΚ και το Συμβούλιο, εγκρίθηκε από την ολομέλεια του Κοινοβουλίου την Τετάρτη και περιλαμβάνει δύο κανονισμούς. Ο ένας θεσπίζει ένα νέο ευρωπαϊκό μηχανισμό αξιολόγησης του Σένγκεν για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων ενώ ο δεύτερος τροποποιεί τον κώδικα συνόρων του Σένγκεν θεσπίζοντας κοινούς κανόνες για την προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων καλεί τα κράτη μέλη να διοργανώσουν εκστρατεία με στόχο Αιφνιδιαστικές επισκέψεις να ενθαρρύνουν τους πολίτες να στα εσωτερικά σύνορα συμμετάσχουν και να ψηφίσουν. Η Επιτροπή, επίσης, «ενθαρρύνει Για πρώτη φορά, θα δοθεί η δυόλα τα ΜΜΕ να αντιμετωπίσουν τις νατότητα σε ομάδες επιθεώρησης εκλογές με τη μέγιστη προσοχή». να πραγματοποιούν αιφνιδιαστικές επισκέψεις προκειμένου να παρακοΤα επόμενα βήματα λουθούν την οιαδήποτε προσπάθεια Το εν λόγω ψήφισμα μη- εισαγωγής παράνομων ελέγχων στα νομοθετικού περιεχομένου θα τεθεί εσωτερικά σύνορα. Όταν οι ομάδες σε ψηφοφορία στην Ολομέλεια τον επισκέπτονται τα εξωτερικά σύνορα, Ιούλιο. το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος θα πρέπει να ενημερώνεται τουλάχιστον ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

24 ώρες νωρίτερα. Οι ομάδες επιθεώρησης θα αποτελούνται από ειδικούς εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών.

Επαναφορά των ελέγχων στα σύνορα μόνο ως έσχατη λύση Ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν

επιτρέπει ήδη την προσωρινή επαναφορά ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιπτώσεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια. Στον τροποποιημένο κώδικα τονίζεται ότι οποιαδήποτε επαναφορά των συνοριακών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα πρέπει να αποτελεί εξαίρεση και να πραγματοποιείται μόνο ως έσχατο μέτρο, σε ένα αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο και χρονικό διάστημα,

ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

44 με βάση συγκεκριμένα αντικειμενικά κριτήρια και ειδική αξιολόγηση της αναγκαιότητάς τους, η οποία θα παρακολουθείται σε επίπεδο ΕΕ. Σε περίπτωση σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια, η επαναφορά των ελέγχων θα μπορεί να γίνεται για 30 ημέρες, ενώ θα δύναται να δοθεί παράταση για διάστημα έως έξι μηνών. Σε περιπτώσεις απρόβλεπτων γεγονότων που απαιτούν άμεση δράση (π.χ. τρομοκρατικές επιθέσεις), τα κράτη μέλη θα μπορούν να επαναφέρουν τους ελέγχους στα σύνορα μονομερώς για διάστημα μέχρι 10 ημερών. Η οποιαδήποτε παράταση πέρα των 10 ημερών θα πρέπει να ελέγχεται σε

ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η μετανάστευση από μόνη της δεν αποτελεί απειλή για την ασφάλεια «Η μετανάστευση και η διέλευση των εξωτερικών συνόρων από μεγάλο αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών δεν θα πρέπει per se να θεωρείται απειλή για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια», αναφέρει το νομοθετικό κείμενο. Επόμενα βήματα Το νομοθετικό πακέτο για τη διακυβέρνηση του χώρου Σένγκεν αναμένεται να εγκριθεί επισήμως από το Συμβούλιο μέσα στο φθινόπωρο.

 Κ ινητοποίηση της ΕΕ για την αντιμετώπιση

της ανεργίας των νέων

ο ΕΚ υποστήριξε σήμερα πως σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων, η ΕΕ δεν μπορεί να αρκεστεί μόνο στα προγράμματα εγγυήσεων για τη νεολαία. Οι ευρωβουλευτές ζήτησαν με τα δύο ψηφίσματα που ενέκριναν τη λήψη μέτρων που θα ενισχύσουν, μεταξύ άλλων, την κινητικότητα των νέων και την εισαγωγή ενός ευρωπαϊκού ποιοτικού πλαισίου για τις περιόδους πρακτικής άσκησης. Εισηγητής του ψηφίσματος της επιτροπής Πολιτισμού ήταν ο ευρωβουλευτής κ. Γεώργιος Παπανικολάου (ΕΛΚ). «Οφείλουμε να αναστρέψουμε για την επόμενη περίοδο, οι τίτλοι της στρατηγικής αυτής συνοψίζονται στις εξής λέξεις: εκπαίδευση, απασχόληση, καινοτομία, επιχειρηματικότητα, χρηματοδότηση, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και συμμετοχή’, υπογράμμισε ο εισηγητής του ψηφίσματος της επιτροπής Πολιτισμού, κ. Γεώργιος Παπανικολάου (ΕΛΚ). «Πέρα από τις εγγυήσεις για τη νεολαία, η καταπολέμηση της ανεργίας των νέων θα πρέπει να βασίζετη σημερινή πραγματικότητα που ται σε μια συνολική στρατηγική που θα τα υπερβολικά ποσοστά ανεργίας σε περιλαμβάνει μέτρα όπως η στήριξη ορισμένα κράτη μέλη υποχρεώνουν τη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νεολαία να μεταναστεύει συντελώντας της επιχειρηματικότητας των νέων», στην απώλεια του παραγωγικότερου δήλωσε η εισηγήτρια του ψηφίσματος ιστού μιας χώρας. (…) Οι βασικές αρχές της επιτροπής Απασχόλησης, Joanna

Katarzyna Skrydlewska (ΕΛΚ, Πολωνία). Τα προγράμματα εγγυήσεων για τη νεολαία, τα οποία αποσκοπούν στη διασφάλιση μιας θέσης εργασίας, επαγγελματικής κατάρτισης ή μιας περιόδου πρακτικής άσκησης μετά από διάστημα τεσσάρων μηνών ανεργίας, δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο σε νέους κάτω των 25 ετών. Θα πρέπει να επεκταθούν και σε πτυχιούχους κάτω των 30 ετών, υποστήριξαν οι ευρωβουλευτές. Τόνισαν επίσης την ανάγκη να υπάρξει καλύτερη προσαρμογή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ενώ κάλεσαν τα κράτη μέλη να αναπτύξουν συστήματα που αναγνωρίζουν τις ικανότητες που αποκτούνται μέσω της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, του εθελοντικού έργου, της μαθητείας και του κοινωνικού έργου. Ευρωπαϊκό ποιοτικό πλαίσιο για τις περιόδους πρακτικής άσκησης Στο ψήφισμα της επιτροπής Πολιτισμού, οι ευρωβουλευτές καλούν τα κράτη μέλη να εξαλείψουν όλα τα εμπόδια, προκειμένου να μπορέσουν να προσφέρουν τις καλύτερες ευκαιρίες διασυνοριακής πρακτικής άσκησης στους νέους. Η ΕΕ πρέπει να στηρίξει τις πρωτοβουλίες που αυξάνουν τις ποιοτικές συμβάσεις για περιόδους πρακτικής άσκησης και προωθούν την κινητικότητα και απασχολησιμότητα των νέων. Τέλος στην εκμετάλλευση των ασκούμενων Για να αποφευχθεί η εκμετάλλευση των νέων ασκούμενων, η επιτροπή Απασχόλησης του ΕΚ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει ένα ευρωπαϊκό ποιοτικό πλαίσιο για τις περιόδους πρακτικής άσκησης, το οποίο θα περιλαμβάνει κριτήρια όσον αφορά την κατάλληλη αμοιβή, τις συνθήκες εργασίας και την υγεία και ασφάλεια. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

ΝΕ Α ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

ΝΕΑΤΗΣΕΚΦΡΑΣΗΣ › 11 η Γιορτή για τον Εθελοντισμό «Be the change you want to see in the world» ε το μήνυμα αυτό, 40 εθελοντικοί οργανισμοί με τους εκατοντάδες εθελοντές τους συμμετείχαν για 11η συνεχή χρονιά σε μια ανοιχτή γιορτή για τον Εθελοντισμό και την ανιδιοτελή προσφορά, το Σάββατο 8 Ιουνίου, από τις 10.00 π.μ. έως τις 17.00 μ.μ., στην «ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ» του Δ.Α., Πειραιώς 100, Γκάζι στην αίθουσα «Νέοι Φούρνοι». Οι ιδέες του Εθελοντισμού και της Αλληλεγγύης αποδεικνύονται, πλέον, ως απαραίτητο στοιχείο για µία κοινωνία ζωντανή, υγιή και εξελισσόμενη. Η Γιορτή Εθελοντισμού ήταν ανοιχτή προς όλους! Οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν το έργο των εθελοντικών οργανισμών, σε ανοιχτή έκθεση ενημερωτικού υλικού. Θέατρο δρόμου, χορευτικά δρώμενα, διαδραστικά παιχνίδια γέμισαν με ρυθμό και ενέργεια τη Γιορτή του Εθελοντισμού. Τη διοργάνωση της γιορτής είχαν αναλάβει οι οργανισμοί «Μέριμνα

› Εκδήλωση για τον εορτασμό της

«Ημέρας της Ευρώπης» (9η Μαΐου)

Όμιλος «Ευρωπαϊκή Έκφραση» με αφορμή τον εορτασμό της 9ης Μαΐου, για την ‘Ημέρα της Ευρώπης’, διοργάνωσε εκδήλωση με θέμα: «Οι Ανεξάρτητες Αρχές στην Αρχιτεκτονική μιας σύγχρονης Δημοκρατίας» Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 18 Μαΐου 2013 και ώρα 18.00 στο Ξενοδοχείο Amarilia, Αγ. Νικολάου 13, στη Βουλιαγμένη (Καβούρι) Στην εκδήλωση, κεντρικός ομιλητής ήταν o κ. Τάκης Βιδάλης, Συνταγματολόγος & Εμπειρογνώμονας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε Θέματα Δικαίου και Ηθικής. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης παρουσιάστηκε η οργάνωση του θεσμού των

Ανεξάρτητων Αρχών στην Ελλάδα, η σημασία που έχουν για την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος, η επιρροή που ασκούν αλλά και οι επιδράσεις που δέχονται από την κοινωνία των πολιτών, καθώς και η ανάδειξη πρωτοβουλιών ή γεγονότων που ενθαρρύνουν ή περιορίζουν, αντίστοιχα, την άσκηση των καθηκόντων τους. Η θωράκιση του θεσμού των Ανεξάρτητων Αρχών και η εμπέδωση της καθημερινής σημασίας τους στην αρχιτεκτονική μιας σύγχρονης δημοκρατίας αλλά και η κριτική την οποία δέχονται ήταν το αντικείμενο της συζήτησης η οποία έλαβε χώρα στο ευρύτερο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους των Πολιτών (2013).

› Συνάντηση του Ελληνικού Εθνικού Δικτύου ALF

Ευρωπαϊκή Έκφραση εκπροσωπήθηκε μέσω του προέδρου της Δημήτρη Λεμονάκη, στην συνάντηση του Ελληνικού Εθνικού

Δικτύου ALF, που πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουνίου 2013, στο Παλιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013

Ζωής Μ.Κ.Ο», «Νέα Ακρόπολη», PRAKSIS , AIESEC , AEGEE Αθήνα, Ε.Κ. ΠΟΙ . ΖΩ. ΕΔΡΑ, Ευρωπαϊκή Έκφραση, Πανελλήνιος Σύλλογος Προσαρμοσμένων Δραστηριοτήτων «ALMA», ΚεΠΕΝΕΤ. Φορείς όπως: UNICEF, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Φλόγα, Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας, Κέντρο Ζωής, Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού, «Μείνε Δυνατός» ΚΕΘΕΑ Διάβαση, Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος, ΣΠΑΖ , Σύλλογος ΝΟΣΗΛΕΙΑ, ήταν μόνο μερικοί από τους τοπικούς και διεθνείς συμμετέχοντες.

› 25/6/2013 Πρακτικές & Εργαλεία Project Management: Διαχειριστείτε αποτελεσματικά την ομάδα σας Η Ευρωπαϊκή Έκφραση συμμετείχε με 2 στελέχη της στο 2o workshop εκπαίδευσης με θέμα: Πρακτικές & Εργαλεία Project Management: Διαχειριστείτε αποτελεσματικά την ομάδα σας που διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία το Volunteer4Greece, στις 25 Ιουνίου 2013, στο Alba.

› Σύντομη Ενημέρωση Συνεχίζονται το φθινόπωρο 2013 τα σεμινάρια πολιτικής σκέψης της Ευρωπαϊκής Έκφρασης - Β' Κύκλος στο ξενοδοχείο Σεμίραμις στην Κηφισιά. Μεταξύ των ομιλητών τα μέλη της Ευρωπαϊκής Έκφρασης Καθηγητές, Άρης Χατζής και Γ. Παγουλάτος, καθώς και οι Βλ. Αγτζίδης, Δ. Καιρίδης και Στ. Τσακυράκης. Η Θεώνη Δρυμάλα έκανε την έναρξη από πλευράς της Νεολαίας Ευρωπαϊκή Έκφραση, ενώ από το Δ.Σ. συμμετέχει ενεργά ο Αντιπρόεδρος Γ. Λιγνός, καθώς και το μέλος Μανώλης Πολυχρονίδης.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Δημοσιεύσεις στην Ευρωπαϊκή Εκφραση Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή τη σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα. Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

Αγαπάς την Ευρωπαϊκή Έκφραση;

Μην ξεχάσεις τη συνδρομή σου!!!

✂

Ανανεώστε τη συνδρομή σας στην Ευρωπαϊκή Έκφραση ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

ΔΕΛΤIΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΕΚΦΡΑΣΗ

Όνομα:

Έτος ίδρυσης: 1989, Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα, τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό Ευρωπαϊκή Έκφραση. Ετήσια Διετής Τακτικός Συνδρομητής Δημόσιοι Οργανισμοί, Τράπεζες, Βιβλιοθήκες, ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες, Σύλλογοι Ευρώπη Υπόλοιπες ήπειροι Φοιτητής, σπουδαστής, στρατιώτης Συνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης

20 ευρώ

Επώνυμο: Διεύθυνση: Ταχ. Κώδικας:

35 ευρώ

Πόλη: Τηλέφωνο:

50 ευρώ 25 ευρώ 30 ευρώ

100 ευρώ 45 ευρώ 55 ευρώ

15 ευρώ 50 ευρώ

25 ευρώ 90 ευρώ

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης, 9 π.μ. - 5 μ.μ., με ταχυδρομική επιταγή ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287).

E-mail: Επάγγελμα: Ημερομηνία ……………………………………… Υπογραφή

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

ΑΦΙΣΑ

ΒΙΝΤΕΟ

. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Μετανάστες

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

M KO

Η Δήλωση του Σάλτσμπουργκ για μια Νέα Διακυβέρνηση για τη Βιωσιμότητα*

Πεπερασμένος Πλανήτης, Άπειρες Δυνατότητες

μείς, πολίτες διαφόρων χωρών και πολίτες του κόσμου, μοιραζόμαστε τον ένα και μοναδικό πλανήτη μας μαζί με περισσότερους από άλλους επτά δισεκατομμύρια ανθρώπους. Κάνουμε έκκληση για ηγεσία, δικαιοσύνη και φαντασία σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να βρούμε τρόπους να προστατεύσουμε τη Γη και να ενισχύσουμε την ευημερία και ευδαιμονία όλων των ανθρώπων. Αντιμετωπίζουμε ένα πολύ δύσκολο μέλλον. Αν δεν αλλάξουμε πορεία θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά και τα εγγόνια μας έναν μη κατοικήσιμο πλανήτη. Πρέπει να κινηθούμε επειγόντως, εμπνεόμενοι από προσωπική και συλλογική σοφία, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε κρίσιμες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η πληθυσμιακή έκρηξη και η απώλεια βιοποικιλότητας. Πρέπει να υποστηρίξουμε και να διατηρήσουμε τη ζωή, τώρα και στο μέλλον. Χρειαζόμαστε καινοτόμες προσεγγίσεις στη διακυβέρνηση που να αντανακλούν την πολυπλοκότητα και την αλληλεξάρτηση των προκλήσεων της βιωσιμότητας και να διαφυλάσσουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ισοτιμία των φύλων και το κοινό καλό. Αυτή η Δήλωση απευθύνεται σε ηγέτες κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, επιχειρήσεων, θρησκειών, από το χώρο της κοινωνίας πολιτών, της επιστήμης, της εκπαίδευσης και των μέσων ενημέρωσης, καθώς και σε ιδιώτες. Οι ακόλουθες δέκα δράσεις προτεραιότητας μπορούν να βελτιώσουν δραστικά τις ευκαιρίες ζωής και τις δυνατότητες που διανοίγονται για τρέχουσες και μελλοντικές γενιές σε όλον τον κόσμο: ■■

■■

Ξεπεράστε τον βραχυπρόθεσμο τρόπο του σκέπτεσθαι και τα στενά κατεστημένα συμφέροντα, ιδιαίτερα για αποφάσεις σχετικές με την εξασφάλιση διατροφής, νερού και ενέργειας. Ενθαρρύνετε και ανταμοίψετε κοινωνικές και τεχνολογικές καινοτομίες για μια χαμηλού-άνθρακα οικονομία που καλύπτει τις ανάγκες όλων. Υποστηρίξτε και ακολουθήστε ως παραδείγματα εκείνες τις δυναμικές και συμμετοχικές πρωτοβουλίες πόλεων και τοπικών κοινοτήτων που αποδεδειγμένα δουλεύουν.

■■

Συμπεριλάβετε την κοινωνία πολιτών, τον επιχειρηματικό κόσμο και τις τοπικές αρχές στη λήψη αποφάσεων και σε κοινοπραξίες δράσης. Σταματήστε τις επιδοτήσεις σε αυτούς που μολύνουν, εισάγετε μια τιμή ή φόρο για τον άνθρακα, και διασφαλίστε ότι οι αγορές αποδίδουν αξία στο φυσικό κεφάλαιο. Χρησιμοποιήστε τα οικονομικά, χρηματοπιστωτικά και εμπορικά συστήματα με καινοτόμους τρόπους ώστε να συσσωρεύουν αντί να μειώνουν τις μελλοντικές αξίες, να ενθαρρύνουν βιώσιμους τρόπους ζωής, και να ενισχύουν την παγκόσμια ευημερία, ισοτιμία και ανθεκτικότητα. Συμπεριλάβετε εκτιμήσεις των κινδύνων από το κλίμα και τις φυσικές καταστροφές, καθώς και τη βιωσιμότητα των αλυσίδων προμηθειών, στο σχεδιασμό επενδύσεων για υποδομές και άλλες επενδύσεις. Συμφωνήστε σε κοινούς στόχους και δείκτες για την επιτάχυνση και καταμέτρηση της προόδου. Επενδύσετε στην ανταλλαγή γνώσεως και καλών πρακτικών, και στην εκπαίδευση για τη βιωσιμότητα σε όλα τα επίπεδα. Ενσωματώσετε το κράτος δικαίου και την υπευθυνότητα σε κάθε διαδικασία λήψης και εκτέλεσης αποφάσεων, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Μαζί, γυναίκες και άντρες όλων των εθνών, φυλών και πεποιθήσεων, έχουμε τη γνώση και τα μέσα να αποτρέψουμε τις σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Η παγκόσμια μεταμόρφωση που απαιτείται μπορεί να μην είναι γρήγορη, εύκολη, απλή ή φτηνή -- αλλά είναι απολύτως εφικτή.

Κάνουμε δυο προτάσεις για επείγουσα εξέταση: Δημιουργήστε καινοτόμες, ανεξάρτητες και ισχυρές εκπροσωπήσεις για τις μελλοντικές γενιές για να ευθυγραμμίσουν τις πολιτικές και δράσεις του σήμερα με το μακροπρόθεσμο κοινό καλό. Συγκαλείτε ανοιχτές και εμπνευσμένες ανταλλαγές απόψεων σε ουδέτερους τόπους συνάντησης, όπως το Salzburg Global Seminar, για να οικοδομήσετε σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ αυτών που παίρνουν αποφάσεις σε υψηλό επίπεδο και μεταξύ ομάδων κοινωνικών εταίρων, και αναζητείτε νέους τρόπους σκέψης και καινοτόμες ιδέες. Σάλτσμπουργκ, Ιούνιος 2013.

* Αυτή η δήλωση προέκυψε από τις συζητήσεις των 50 συμμετεχόντων από 26 χώρες με διαφορετικά προφίλ που συναντήθηκαν στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας στο πλαίσιο του σεμιναρίου με τον τίτλο “A Climate for Change: New Thinking on Governance for Sustainability”, το οποίο διοργανώθηκε από το Salzburg Global Seminar (βλέπε www.salzburgglobal.org/go/515). Oι απόψεις που εκφράζονται σε αυτήν την Δήλωση είναι προσωπικές απόψεις των συμμετεχόντων στο σεμινάριο και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως αντιπροσωπευτικές των απόψεων οργανισμών με τους οποίους σχετίζονται οι συμμετέχοντες. Salzburg Global Seminar is an independent non-profit organization founded in 1947 whose mission is to challenge present and future leaders to solve issues of global concern. We design and facilitate international strategic convening to drive progress based on Imagination, Sustainability and Justice. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 88 • 1o ΤΡΙΜΗΝΟ 2013