BNDR December 2013 | Marktmacht by Ellen van den Manacker

DEC2013 Jouw agrarische jongerenblad

Extra :

RN KATE ische Agrar gen in opleid

Tim van Leeuwen brengt oranje minipaprikaâ&#x20AC;&#x2122;s aan de man Jan Kuks zit in de jongerenraad van FrieslandCampina Willemijn Jansen over haar opleiding Dier- en veehouderij

Marktmacht Thema :

“investeren in t e o m d i e h m a a z r duu ” ! n j i z l e b a d n e r l e w Voortdurend op zoek naar subsidiemogelijkheden.

Flynth is trots

Preferred Partner te zijn van het:

Nederlands

Agrarisch

Jongeren Kontakt

Als ondernemer ben je voortdurend bezig met de ontwikkeling van je bedrijf. Zo ook op het gebied van duurzaamheid: de overheid dringt aan op duurzamer en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit wordt aangemoedigd met diverse stimuleringsregelingen. Het subsidieteam van Flynth is gespecialiseerd in het regelen van alle subsidies voor onder andere nieuwbouw, renovatie, innovatie, energie en duurzaamheid. Het team werkt samen met de collega’s op het terrein van accountancy, fiscale en bedrijfskundige advisering om je optimaal te laten profiteren van de vele subsidiemogelijkheden. Meer informatie vind je op wwww.allesoversubsidie.nl. Meander 261, 6825 MC Arnhem, (026) 354 26 00, www.flynth.nl

Ondernemen inspireert

JOHN XXXXX

De veemarkt

Vroeger mocht ik samen met een vriend en zijn opa mee naar de veemarkt in Doetinchem. Vroeg uit de veren om een ronde te maken over het marktplein en door de hal. Honderden koeien, paarden, schapen en kalveren: ze wisselden allemaal van eigenaar op die dag. Het beste vee al vroeg, als gebruiks- en fokvee voor een leven op een ander bedrijf. Aan het eind van de dag werden de handen geklapt voor het vee dat minder in trek was, met eindbestemming waarschijnlijk het slachthuis. ‘Op de markt is je gulden een daalder waard’, luidt het eeuwenoude gezegde. Inmiddels betalen we met euro’s, maar dat doet niets af aan de kern van de boodschap. Voor een goede waardebepaling van een product of dienst, zijn meerdere aanbieders en meerdere vragers nodig. Beiden dienen goede toegang tot de marktinformatie te hebben. De markt in Doetinchem is inmiddels, net als vele andere veemarkten, gesloten. Dat is in deze tijd begrijpelijk: de tand des tijds brengt ons om verscheidene redenen dat dieren en producten beter direct naar hun nieuwe eigenaar vervoerd kunnen worden. Het is echter jammer dat de veemarkt niet vervangen is voor een digitale plaats, waar we onze dieren en producten, breed toegankelijk, met informatie en foto- of videomateriaal aanbieden. Huidige technieken bieden daar zoveel mogelijkheden toe. Kijk eens naar het effect van waardebepaling en waardebewustzijn van ‘gewone’ spullen op de bekende website ‘Marktplaats’. In onze huidige markt worden ook prijzen bepaald, maar die komen niet meer van de boerenhand. Hoe creëren we dan een vorm van bescherming tegen grilligheden op de markt? In deze Binder veel informatie over hoe dat zou kunnen. Bewustzijn van risico’s is een eerste stap, het afdekken van die risico’s een tweede. Hoe creëer jij marktmacht? Veel succes daarbij.

INHOUD

John Hilhorst, voorzitter NAJK

In dit decembernummer 4 Marktmacht versus marktkracht 6 NAJK in het nieuws 9 Het Eetcafé 10 Tim van Leeuwen: ‘Marktmacht: het telen van een uniek product?’ 13 In het hooi met… Marc Jansen van CBL 14 Grenzeloos Groeien 15 De Jonge Landbouwersregeling, ook na 2015? 16 Voor jouw AJK! 17 Rabobank en NAJK ondertekenen nieuwe samenwerkingsovereenkomst 19 Schrijf je nu in voor de MaïsChallenge 2014 20 Column Jan Breembroek: Je merk maakt je kwaliteit zichtbaar 21 Agrarische opleidingen katern 27 Wat weet jij van de wereld(markt)? 28 Oud&Nieuw: Wessel van Olst uit Ressen 30 Wereldmacht 32 Wat gaat de politiek in 2014 doen voor jonge boeren en tuinders? 35 Een kijkje achter de schermen van supermarktorganisatie Jumbo 36 Cursussen voor de bedrijfsopvolger 38 Jan Kuks zit in de jongerenraad van FrieslandCampina 40 Uit alle hoeken 43 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 21 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 5 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Redactie: Liesbeth Schuurman, lschuurman@najk.nl, Wolter Neutel, wneutel@najk Advertenties: PSH Media Sales, Bas van Deventer, 026-7501822, bas.van.deventer@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Willemijn Jansen, foto Colinda van Ekris

BNDR

De term ‘marktmacht’ wordt vertaald als de mate waarin een deelnemer in de keten een prijs kan vragen die beduidend boven eigen kosten ligt. In de agrarische sector wordt veel gesproken over dit fenomeen. Bij het zien van prijzen in het supermarktschap, voelen vele boeren zich tekort gedaan. Wie is de marktspeler in de voedselketen en hoe veranderen wij, boeren en tuinders, marktmacht in marktkracht? Deze vragen staan centraal in de discussie omtrent het thema ‘marktmacht’, welke NAJK in december en januari provinci-

versus aal organiseert.

Marktmacht Mark Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Inkoopmacht

Nederland telt bijna 69.000 landbouwbedrijven, 330 handelshuizen in de AGF-branche en 12 grote supermarktketens. Doordat er minder afnemers dan agrarische bedrijven zijn, heerst er een inkoopmacht. Dit geldt

niet alleen voor de voedselketen in Nederland, maar wereldwijd wordt dit geconstateerd. Het gevolg zijn vaak teleurstellende prijzen voor kwalitatieve producten die met liefde en passie worden geproduceerd.

Ongelijke verhoudingen Over die teleurstellende prijzen nemen boe-

Discussiestuk ‘Marktmacht’

In december en januari wordt het discussiestuk ‘Marktmacht’ behandeld in jouw provincie. Wil jij samen met collega-ondernemers sparren over het verwerven van een sterkere positie in de voedselketen, dan ben je van harte welkom bij de thema-avond die jouw provinciale AJK organiseert. Op basis van stellingen wordt de avond ingevuld. De resultaten van deze stellingen, en daarmee ook jouw mening, worden landelijk en Europees gebruikt door NAJK in de belangenbehartiging. Houd de agenda van jouw provinciale AJK in de gaten voor de discussieavond bij jou in de buurt.

BNDR

ren en tuinders geen blad voor hun mond. In 2009 werd de food- en agrisector door onderzoeksbureau Panteia/EIM aangemerkt als sector waaruit regelmatig klachten en signalen komen over een ongelijke verhouding tussen afnemer en leverancier, ten nadele van de leverancier.

Protestacties Deze klachten werden massaal geuit toen in september 2012 een grote supermarktketen twee procent extra betalingskorting van haar leveranciers eiste. Vakbonden en belangenbehartigingsorganisaties in de agrarische sector protesteerden landelijk tegen deze verschijning. Tot grote verbazing van Marc Jansen, directeur Centraal Bureau Levensmiddelenhandel: “Ik zag de boeren op deze actie springen. Het is gênant om te zien hoe ze steeds verder in de rol van slachtoffer kruipen. Maar dat gaat hen niet helpen. Ze

Huisverkoop

tkracht "Het is gênant om te zien hoe boeren steeds verder in de rol van slachtoffer kruipen"

Het inspelen op de behoefte van de consument wordt landelijk goed opgepakt door agrarische ondernemers die met huisverkoop inspelen op de vraag van de consument naar streekproducten. Ruim 6% van de landbouwbedrijven in Nederland verkoopt producten aan huis. De ene in een luxe ingerichte winkelruimte, de ander met een kistje langs de weg. Ook hierin is een vorm van marktkracht te herkennen: schakels uit de keten worden beperkt tot het eigen agrarische bedrijf. Volgens het onderzoeksbureau LEI hangt het succes van de boerderijverkoop samen met de versheid en smakelijkheid van de producten.

Termijnmarkt De termijnmarkt biedt uitkomsten voor boeren en tuinders die voor de vrije (bulk)markt produceren. Door de liberalisering van de agrarische markten verwezenlijken de agrarische termijnmarkten een essentiële functie in het risicomanagement van bedrijven. Door op lange termijn een inkoop- of verkoopprijs zeker te stellen wordt de continuïteit van het bedrijf beter gewaarborgd. DCA-Markt is een bekende naam onder de agrarische termijnmarkten in Nederland.

Marketing moeten ervoor zorgen dat ze zelf een marktpositie krijgen.”

Coöperaties Om een sterkere positie te krijgen als boer of tuinder, werd in de negentiende eeuw de coöperatie geboren. In alle sectoren gingen agrarische ondernemers de krachten bundelen om zo gezamenlijk doelen te bereiken, zoals een gezamenlijke verkoop of marketing van het product. NAJK-voorzitter John Hilhorst, als melkveehouder aangesloten bij Nederlands grootste zuivelcoöperatie FrieslandCampina, onderstreept het belang

van een coöperatie: “Veel coöperaties zijn opgericht door boeren die een eerlijke prijs wilden ontvangen voor hun producten. In bijvoorbeeld de discussie rondom supermarkten die hun leveranciers met 2% willen korten, zijn het nut en de waarde van een coöperatie al snel zichtbaar. Dat moeten we gebruiken.”

Wat wil de consument? Niet alleen een coöperatie kan de macht van een boer of tuinder vergroten in de voedselketen, volgens specialisten zijn er ook andere mogelijkheden. Zo opperde Cor

Iets waar een agrarische ondernemer niet gauw aan denkt bij het verwerven van een sterkere positie in de voedselketen, is marketing. Door middel van de juiste marketing kan er een positieve sfeerbeleving gecreëerd worden bij de consument. Op landelijke schaal uit zich dit door reclamespotjes waar weidegang of 100% fruit artikelen in gepromoot worden. Maar ook jij als agrarisch ondernemer kan bijdragen aan de positieve beleving van de consument. Laat bijvoorbeeld als aardappelteler jouw smakelijke ras eens proeven aan jouw omgeving en zet daarmee een ras als ‘bintje’ weer op de kaart. BNDR

THEMA

Hendriks, sectormanager akker- en tuinbouw bij Rabobank Nederland, tijdens een expertmeeting bij NAJK dat agrarische ondernemers meer moeten inspelen op rendement. “Veel ondernemers spelen door middel van schaalvergroting in op de kostprijsstrategie. Schaalvergroting is geen garantie voor rendement. Onderzoek als ondernemer waar de consument vraag naar heeft en speel daarop in.” Ook Marc Jansen leeft mee in deze gedachte: “Er moet gekeken worden naar producten waar de consument behoefte aan heeft en die onderscheidend zijn op de markt. Denk bijvoorbeeld aan duurzame, makkelijk te bereiden of biologische producten. Boeren en tuinders vinden het lastig om daarop in te spelen. Zij zijn producent van grondstoffen en vaak niet bezig met vraag en aanbod of marketing.”

NIEUWS

NAJK introduceert cursus voor

partners van bedrijfsovernemers

Bij een agrarische bedrijfsovername komt heel wat kijken. Voor de bedrijfsovernemer, maar ook voor zijn of haar partner. Wat houdt een bedrijfsovername in? Wat heeft jouw partner geregeld met de bedrijfspartners? Wat betekent dat voor jou en wat moet je regelen als jullie gaan trouwen? Allemaal vragen waar partners van bedrijfsovernemers mee zitten en waar NAJK in de nieuwe cursus ‘Jij, De Frisse Wind’ antwoord op gaat geven. De cursus ‘Jij, De Frisse Wind’ duurt 5 dagdelen (in overleg vastgesteld) en kost € 175,- voor NAJK-leden (niet-leden: € 225,-). Afhankelijk van het aantal opgaves wordt de cursus zo dicht mogelijk bij jou in de buurt verzorgd. Voor meer informatie of opgeven kun je contact opnemen met Liesbeth Schuurman (Lschuurman@najk.nl).

Lobby ‘Jonge

Landbouwersregeling’

De Europese Unie biedt in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) weer de mogelijkheid om jonge boeren te steunen via een investeringsregeling. Ditmaal spelen provincies een belangrijke rol: zij moeten het nieuwe plattelandslandsbeleid, waar de ‘Jonge Landbouwersregeling’ onder valt, vormgeven en uitvoeren. Om de provincies te overtuigen van een investeringsregeling voor jonge boeren, hebben NAJK en de tien provinciale afdelingen de krachten gebundeld om bij de provincies het belang van de ‘Jonge Landbouwersregeling’ ook na 2015 te onderstrepen. Op pagina 15 lees je meer over deze lobby.

NAJK in gesprek

met staatssecretaris

Dijksma

Op donderdag 30 oktober sprak het dagelijks bestuur van NAJK met staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken. NAJK heeft staatssecretaris Dijksma tijdens dit gesprek gevraagd om de mogelijkheden die de Europese Commissie biedt voor jonge boeren in de eerste pijler van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) maximaal te benutten. Daarnaast heeft NAJK de staatssecretaris gevraagd om zich volledig in te blijven zetten, ook bij de provincies, voor een landelijke investeringsregeling voor jonge boeren, zoals de ‘Jonge Landbouwersregeling’. Staatssecretaris Dijksma gaf aan haar best te doen voor jonge boeren in het GLB. Ook heeft NAJK gepleit om sloten- en slootrandenbeheer een plek te geven binnen de vergroening van het GLB als Ecological Focus Area (EFA). Daarnaast is er gesproken over de hervorming van het mestbeleid, waarin de, door NAJK voorgestelde, motie ‘1-op-1-regeling’ is aangenomen. NAJK heeft aangegeven bij staatssecretaris Dijksma graag actief betrokken te worden bij de precieze invulling van deze regeling. Lees het verslag van het gesprek en de reactie van staatssecretaris Dijksma terug op www.najk.nl, onder het kopje ‘nieuws’.

NAJK is op zoek naar jou! In juni 2014 neemt Ramon Klaassens afscheid als dagelijks bestuurder van NAJK. Heb jij interesse om zijn portefeuille bedrijfsovername over te nemen? Ben jij bevlogen, enthousiast, leergierig en betrokken? Maak dan van deze kans gebruik om het dagelijks bestuur van NAJK te versterken. Alle informatie over deze vacature vind je op www.najk.nl, onder het kopje ‘direct naar’. Bij interesse kun je contact opnemen met Kirsten Haanraads, secretaris NAJK, via khaanraads@najk.nl.

BNDR

NAJK blij met ‘1-op-1-relatie’ in mestbeleid Begin oktober werd er in de Tweede Kamer debat gevoerd over het nieuwe mestbeleid. NAJK heeft hierin gepleit voor een ‘1-op-1-relatie’. Een ‘1-op1-relatie’ geeft veehouders de mogelijkheid om het overschot aan mest op korte afstand van het bedrijf te plaatsen. De motie ‘1-op-1-relatie’ is ingediend door SP en SGP. De Tweede Kamer stemde in met deze motie. “NAJK heeft gepleit voor deze vrijstelling omdat het bijdraagt aan het sluiten van kringlopen, het bevorderen van de bodemvruchtbaarheid, een meer grondgebonden veehouderij en, zeker niet onbelangrijk, het werkbaar houden van het mestbeleid”, aldus Koen Bolscher, dagelijks bestuurder bij NAJK met portefeuille melkveehouderij.

Jonge boeren en burgers in gesprek over de toekomst van ons voedsel In november hebben NAJK en de Youth Food Movement (YFM) de online blogserie ‘De toekomst van ons voedsel’ op www.heteetcafeu. eu gelanceerd. In vier afleveringen wordt de kijker meegenomen naar het platteland. De varkenshouder, akkerbouwer, melkveehouder en tuinbouwer: binnen elke sector komt een kritische burger kijken. Gezamenlijk gaan de jonge boeren en burgers op zoek naar de uitdagingen waar de landbouw voor staat en de verbeteringen die de komende jaren noodzakelijk zijn in ons voedselsysteem. Bekijk de vierdelige online blogserie op www.heteetcafe. eu, onder het kopje ‘videoblog’.

NAJK partner in

Samen met Agriterra, LTO Nederland, Vrouwen van NU en de Nederlandse landen tuinbouwcoöperaties (NCR) werd tijdens Wereldvoedseldag op 16 oktober het startsein gegeven voor de ‘Coalitie voor voedselzekerheid’. De aan de Coalitie verbonden partijen maken zich sterk voor voedselzekerheid voor iedereen in 2030. Dit doen zij door zich in te spannen voor de vorming en ondersteuning van landbouworganisaties en –coöperaties in ontwikkelingslanden. Kijk voor meer informatie over de Coalitie op www.najk. nl, onder het kopje ‘nieuws’.

C‘ oalitie voor voedselzekerheid’

De week van….

Dagelijks Ramon Klabasessetunsurder is adviseur bij Val (25) Dairy en woonach aconScheemda (Gr)ti. g in Portefeuilles: bedrijfsovernam klimaat & mileieuen

Ramon Klaassens

Vanaf september 2010 ben ik lid van het dagelijks bestuur (DB) van NAJK. Ik ben vice-voorzitter en daarnaast verantwoordelijk voor de portefeuilles ‘bedrijfsovername’ en ‘klimaat & milieu’. Naast NAJK heb ik samen met drie collega’s een adviesbureau, Valacon-Dairy. Wij begeleiden door heel Nederland melkveehouders met als doel de levensproductie en leeftijd van de veestapel te verhogen. Ook heb ik een eigen bedrijf: Klaassens Advies.

Lobby

‘Vergroening in het GLB’ Voor akkerbouwers zal er in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid veel veranderen. Zo zullen zij 5% van hun akkerbouwland anders moeten invullen, namelijk als ecologisch aandachtsgebied (Ecological Focus Area, EFA). De Europese Unie heeft een lijst opgesteld met mogelijke EFA’s. Eric Pelleboer, dagelijks bestuurder bij NAJK met portefeuille akkerbouw, pleit namens NAJK voor sloten en slootranden als EFA. Volg zijn lobby via Twitter (@EricPelleboer).

Mijn week: Maandag: Ik begin de dag met het bijwerken van mijn mailboxen. In de middag vertrek ik met een collega van Valacon-Diary naar Emmeloord voor een presentatietraining. In de training leren we presenteren zonder Powerpoint. Een hele verandering, maar ook een uitdaging. In de avond bezoek ik nog een veehouder om door te spreken hoe we gezamenlijk een strategisch plan gaan opstellen voor zijn bedrijf. Dinsdag: De dinsdag blok ik altijd voor NAJK. Op het kantoor van NAJK in Drachten bespreek ik met Tom de Jong, regiocoördinator van Groningen, en Auke de Jong, projectleider ‘Bewust Ondernemen’, de mogelijkheden voor een onderzoek naar bedrijfsovername in Groningen. In de middag focus ik mij op ‘Boer zoekt Boer’. De ‘datingsite’ voor boeren zonder opvolgers en opvolgers zonder bedrijf. Ik leg contacten met potentiële partners en bereid de bijeenkomst voor donderdag voor. Woensdag: Normaliter is woensdag mijn thuiswerkdag voor Valacon-Dairy, maar vandaag zijn we met het dagelijks bestuur van NAJK uitgenodigd door Sharon Dijksma, de staatssecretaris van het ministerie van Economische Zaken. Het belang van jonge boeren in de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) willen wij als bestuur centraal zetten in het gesprek. Aan staatssecretaris Dijksma leggen we nogmaals nauwkeurig het belang van een goede regeling voor jonge landbouwers uit, ook in het nieuwe GLB na 2015. De staatssecretaris onderschrijft dit belang en geeft aan zich hiervoor in te zetten. Missie geslaagd voor deze middag. Nu aan ons als bestuur de taak om te zorgen dat deze woorden ook daadwerkelijk worden omgezet in beleid. Donderdag: In de ochtend betaal ik de stapel binnengekomen facturen. Daarna vertrek ik naar Amersfoort, waar een bijeenkomst met partners van NAJK’s initiatief ‘Boer zoekt Boer’ samenkomen. Onderweg pleeg ik de nodige telefoontjes voor Valacon-Dairy, om de reistijd zo nuttig mogelijk te besteden. Tijdens het ‘Boer zoekt Boer’-overleg kijk ik samen met de partners hoe we het huidige ‘Boer zoekt Boer’ kunnen uitbreiden. Met name het bieden van een goede begeleiding, om zo betere matches te krijgen tussen jong en oud wordt onderstreept door de partners. Vrijdag: Vandaag werk ik thuis. Ik heb een afspraak met de boekhouder om de huidige gang van zaken te bespreken. Daarnaast houd ik mij bezig met het ontwikkelen van een rekenprogramma, waarmee technische cijfers uit de melkveehouderij omgezet kunnen worden naar posten uit de boekhouding.

BNDR

Zeg pa, wil je niet eens

wat langer uitslapen?

Is het zo wel eerlijk

geregeld voor mijn zusje?

Hoe hebben jullie je pensioen eigenlijk gBedrijfsopvolging:

eregeld?

praat erover op de Agrifirm Jongerendag 2014 Wanneer

zullen

In de landen tuinbouw spelen specifieke vragen omtrent bedrijfsopvolging. Natuurlijk hebben ook wij te maken met financiële, juridische en fiscale aspecten. Meer dan in welke branche ook spelen er bovendien persoonlijke en ‘familiaire’ aspecten: juist deze zijn cruciaal voor het wel of niet slagen van een bedrijfsopvolging. Hoe dan ook: succesvolle bedrijfsopvolging begint altijd met een goed gesprek. Dus praat erover. Met je ouders, adviseurs, experts en collega’s. En kom luisteren naar verschillende interessante praters op de Agrifirm Jongerendag 2014!

Thema bedrijfsopvolging

we gaan

overnem

Woensdag 8 januari 2014, 09.45 - 15.30 uur, Schouwburg en Congrescentrum Orpheus, Churchillplein 1, 7314 BZ Apeldoorn.

Kijk voor het programma en je aanmelding op www.agrifirm.com/jongerendag

Praat met collega’s Ontdek en deel je ervaringen via #agrifirmjongerendag

Schakel in succes

Online videoblogserie ‘De toekomst van ons voedsel’ staat centraal in de online videoblogserie die NAJK en YFM samen hebben geproduceerd. In de vierdelige blogserie gaat een kritische burger langs bij een varkenshouder, een akkerbouwer, een melkveehouder en een tuinbouwer. Gezamenlijk gaan de jonge boeren en burgers op zoek naar de uitdagingen waar de landbouw voor staat en de verbeteringen die de komende jaren noodzakelijk zijn in ons voedselsysteem. Bekijk de indrukwekkende videoblogserie op www.heteetcafe.eu.

Het Eetcafé Live

Het Eetcafé

Paardenvlees wordt onder de naam ‘rundvlees’ verwerkt in onze kant-en-klare lasagne en de anus van een varken wordt gepresenteerd als smakelijke inktvisring. De schil van groente en fruit is besmet met landbouwgif en Nederland stikt van de plofkippen. De media duiken massaal op dergelijke voedselproblematieken. De samenleving blijft vragend achter en eist van de producenten dat zij transparanter produceren. Veel onwetendheden, veel vragen en zichtbaar nog te weinig antwoorden. NAJK en de Youth Food Movement (YFM) spelen hier op in met ‘Het Eetcafé’. Het on- en offline platform waar boeren en consumenten elkaar ontmoeten over het onderwerp wat hen verbindt: voedsel.

Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Burgers en boeren gaan in Het Eetcafé de dialoog aan over beladen onderwerpen als dierenwelzijn, milieu, gewasbescherming en subsidies. Het Eetcafé is een podium voor de boer om duidelijkheid te geven over de vele misverstanden in de samenleving over de agrarische sector. Tegelijkertijd biedt Het Eetcafé een mogelijkheid om vragen te stellen aan de consument: ‘Wat wil de consument zien in de agrarische sector?’ en ‘Welke prijs zijn ze bereid daarvoor te betalen?’

Website ‘www.heteetcafe.eu’ Op de website van Het Eetcafe, www.heteetcafe.eu, bloggen burgers en boeren er op los. Onduidelijkheden, dilemma’s, vragen en antwoorden over voedsel zijn verwerkt in inmiddels meer dan 100 blogs. Bij elke blog hebben

Het Eetcafé bestaat niet alleen online maar ook offline. In Het Eetcafé Live ontmoeten boeren en burgers elkaar in ‘real life’ en gaan zij in gesprek over diverse onderwerpen binnen ons voedselsysteem. Al zeven succesvolle bijeenkomsten zijn er georganiseerd door het hele land. Op donderdag 12 december staat het volgende Eetcafé Live gepland in Dronten. Lees alles over deze bijeenkomst in het kader op deze pagina of op www.heteetcafe.eu.

Volg ‘Het Eetcafé’ Wil jij op de hoogte blijven van nieuwe blogs, nog eens rustig kijken naar de videoblogserie ‘De toekomst van ons voedsel’ of meer informatie over Het Eetcafé Live ontvangen? Volg ‘Het Eetcafé’ dan via Facebook (/heteetcafé) en Twitter (@heteetcafe). Het project is medegefinancierd door de Europese Commissie, DG Landbouw en Plattelandsontwikkeling.

boeren en burgers de mogelijkheid om de dialoog aan te gaan. Vanuit NAJK gaan onder andere dagelijks bestuurders de dialoog aan

Het Eetcafé Live in Dronten: Wat zijn de kansen van streekproducten in de agribusiness?

Op donderdag 12 december organiseren NAJK en YFM in samenwerking met CAH Vilentum een Eetcafé Live dat inspeelt op de hype van streekproducten: wat wil de consument en hoe kunnen boeren hierop inspelen. Sprekers die binding hebben met de streekproductensector zullen deze avond aftrappen, waarna boeren en burgers in gesprek zullen gaan over de kansen en valkuilen omtrent streekproducten. Jij als NAJKlid bent van harte uitgenodigd om jouw mening over deze hype te laten horen en de dialoog aan te gaan met de burger. Meer informatie over dit Eetcafé Live is te vinden op www.heteetcafe.eu.

BNDR

PROJECT

over het bedrijfsleven, de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en items die spelen in de politiek zoals het mestbeleid. Heb jij ook een mening? Neem dan eens een kijkje op de website en discussieer mee.

Marktmacht: het telen van een uniek product? Tim van Leeuwen (29) brengt oranje minipaprika ’s aan de man Op zoek naar een stabiele financiële situatie, kozen veel tuinbouwbedrijven in het verleden voor schaalvergroting. Zuidgeest Growers, die van oudsher paprika’s teelt, zocht echter naar een situatie die meer bij het bedrijf paste: het telen van een uniek nicheproduct. De oranje snackpaprika werd acht jaar geleden geïntroduceerd als nieuwe teelt in de kassen van Zuidgeest Growers en ligt sindsdien onder de naam ‘Vitapep’ in Duitse en Nederlandse supermarkten. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Een sprong in het diepe “Op het moment dat wij de oranje minipaprika’s gingen telen was het product bijna nergens in Nederland verkrijgbaar”, vertelt Tim van Leeuwen, marketingspecialist bij Zuidgeest Growers. “We moesten helemaal vanaf nul beginnen: met het ontdekken van de teelt tot het creëren van een vraagmarkt.” Een

sprong in het diepe, zo beaamt Tim: “We wisten totaal niet welke kant het op zou gaan.”

Prijs Inmiddels is Zuidgeest Growers erachter gekomen dat het opzetten van een nieuwe teelt niet het moeilijkste was in het hele proces: “Vooral het overtuigen van de consument om ‘Vitapep’ te kopen, dat is lastig.” De prijs van minipaprika’s ligt aanzienlijk

Het idee achter Vitapep

Acht jaar geleden zocht Zuidgeest Growers naar een product waarbij meer invloed uitgeoefend kon worden op de verschillende schakels in de voedselketen. “Wij zagen een product voor ons dat de consument zou verrassen”, vertelt Tim. Door middel van consumentenpanels kwam Zuidgeest Growers uit bij de oranje minipaprika. “Deze minipaprika kwam uit de test als perfecte snack. Hij kenmerkt zich door de zoete smaak. De Brixwaarde ligt rond de 11, waar het bij een normale paprika rond de 7 ligt”, aldus Tim.

BNDR

hoger dan de normale paprika en dat is voor Zuidgeest Growers moeilijk te vertalen naar de consument: “De oranje snackpaprika kent een moeilijkere teelt dan de gangbare paprika, het is een arbeidsintensief product en het heeft een hoge zaadprijs. Daarnaast wil de retail ook een bepaalde marge over het product ontvangen. Allemaal facetten waardoor de prijs van een snackpaprika hoger is dan een gewone paprika.”

BEDRIJF

Tim van Leeuwen 29 ja Marketingsparecialist

“We moesten helemaal vanaf nul beginnen: met het ontdekken van de teelt tot het creëren van een vraagmarkt” Promotie Om de minipaprika’s toch aan de man te brengen, speelt Zuidgeest Growers in op de exclusiviteit van ‘Vitapep’: “We proberen onze oranje snackpaprika’s uit de anonimiteit te halen door te investeren in verschillende promotieacties”, legt Tim uit. “Wij moeten ons onderscheiden op de markt van tussendoortjes. Onze concurrenten zijn niet alleen snoeptomaatjes, maar ook de ontbijtkoek of een zakje chips”, vertelt Tim. “Vitapep steekt veel energie in marketing. Door heel Nederland laten wij de consumenten ons product proeven. Ook hebben we een productontwikkelaar ingeschakeld om recepten met onze minipaprika te ontwikkelen. Die recepten delen we uit tijdens promotieacties. Daarmee willen we de consument laten zien dat de snackpaprika’s ook goed verwerkt kunnen worden in heerlijke maaltijden.”

Macht Het gros van de ‘Vitapep’ snackpaprika’s gaat naar supermarkten in Duitsland, gevolgd

door Nederland en België. “De oppervlakte van de teelt wordt gebaseerd op de vraag in de markt”, legt Tim uit. Ondanks het aanbod van een uniek product, wil Tim niet spreken van een marktmacht. “Wij hebben pas macht als de vraag van de consument de productie overschreeuwt”, aldus Tim. “Daarnaast willen retailers het liefst de oranje minipaprika onder hun private label verkopen. Zo kunnen zij zich profi leren met een breder ‘eigen’ assortiment.”

Telen onder een merknaam “Wij hebben specifiek gekozen om de oranje minipaprika’s, waar mogelijk, onder ons eigen merk ‘Vitapep’ af te zetten”, aldus Tim. “Vitapep is dé gezonde oranje snack. Dat kunnen wij communiceren vanuit onze merknaam. Zo bouwen wij een relatie op met de consument en kunnen wij klanten aan ons binden.” Als marketeer bij Zuidgeest Growers vindt Tim het ook prettig om onder eigen merk te werken: “In de promotie van Vitapep werkt het makkelijker. Wij kunnen tijdens evenementen en

sponsoring verwijzen naar de supermarkten waar ons product te vinden is.”

Jaarrond leveren Bij het leveren van een eigen merk aan de retail, is het een must om het product het hele jaar door te kunnen leveren. “In de wintermaanden verhuist de teelt van de oranje minipaprika naar onze kas in Portugal. Hierdoor kunnen wij jaarrond leveren aan de retail. Dat is een pré voor ons, anders zijn we ons plekje in de schappen kwijt”, aldus Tim.

Toekomst “Wij steken verschrikkelijk veel tijd en energie in ons product, om de bekendheid en de verkoop te laten groeien. Toen we acht jaar geleden begonnen met de teelt van oranje minipaprika’s, hadden we verwacht dat de markt sneller zou groeien”, geeft Tim aan. “Maar we geven zeker niet op. We willen ons blijven profi leren op het gebied van nicheproducten. De markt verandert continu, daar willen wij in meegaan.” BNDR

LEER BIJ ONS ONDERNEMEN! CAH Vilentum in Dronten is één van de meest vooraanstaande hogescholen in Nederland op het gebied van ondernemerschap. Bij ons gaat het niet alleen om kennis. Het gaat er ook om dat je jezelf ontwikkelt tot een ondernemend persoon. Kies je bijvoorbeeld voor de studie Agrarisch ondernemerschap dan leer je uiteraard ook hoe een bedrijf teelttechnisch en financieel functioneert en hoe je een bedrijf succesvol kunt maken! Benieuwd hoe?

KOM NAAR ONZE OPEN DAG! Vrijdag 7 februari 2014 Zaterdag 8 maart 2014

Vrijdagmiddag en –avond 4 april 2014

Meer informatie? Kijk op WWW.CAHVILENTUM.NL

Hoger onderwijs dat er toe doet

Hogeschool

In het hooi met… Marc Jansen van

Hoofd Ellen van dreendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boer en bu agen. rgers. In het hooi.enGed re ve nheid, passie, bo Het komt aludleembeaaweringen. In het hooi ml etaa…n bod.

Centraal Bureau Levensmiddelenhandel Het afgelopen jaar brachten de media meerdere malen in het nieuws dat Nederlandse supermarktketens korting eisen van hun leveranciers. Deze berichten zorgden voor veel commotie onder boeren en tuinders. Zij vrezen dat deze eis uiteindelijk bij hen als voedselproducent wordt neergelegd. Dit terwijl de prijzen die zij krijgen, vaak al niet kostendekkend zijn. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) denkt daar anders over. In het hooi met… Marc Jansen, directeur van het CBL.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Liesbeth Schuurman Hoe kijkt u aan tegen de golf van verontwaardiging die supermarktketens met hun kortingsbrieven over zich heen kregen? “Die brieven zijn gestuurd naar de grote leveranciers, zoals Unilever, niet naar de producenten. Ik wil niet ingaan op de inhoud van die brieven, maar het is marktwerking. Leveranciers sturen ook berichten naar supermarktketens dat de prijs voor een product omhooggaat. Bij zo’n bericht hoor ik niemand klagen.” Dat komt omdat boeren en tuinders vrezen dat zij aan het eind van de streep de dupe worden… “Supermarkten bepalen de prijs van de producten die in de schappen liggen. Maar op de prijs die boeren en tuinders krijgen heeft een supermarkt geen invloed. Een groot deel van de Nederlandse landbouw wordt geëxporteerd. Zo’n 25% blijft in Nederland. De prijs die Nederlandse boeren en tuinders krijgen, wordt bepaald op de wereldmarkt. Ik vind dat leveranciers zich er gemakkelijk vanaf maken door supermarkten de schuld te geven van alles. Wij kunnen de schappen niet vol leggen met producten die niet gekocht worden.” Wat kunnen boeren en tuinders anders doen volgens u? “Boeren en tuinders kruipen gemakkelijk in een slachtofferrol. Er is altijd iets te mopperen: Europa die de subsidiekraan dichtdraait, de retail die de macht heeft en de maatschappij die te veel vraagt. Het tonen van die zwakte past niet bij agrarische ondernemers. Zij moeten juist met oplossingen komen. Kijken naar vraag en aanbod. Verliezers hebben een excuus, winnaars hebben een plan.”

meer aangeboden dan de Nederlandse markt vraagt. Bij zo’n overaanbod, daalt de prijs. Als er meer vraag naar een product is, dan stijgt de prijs. Zo simpel is het. Dat is een gezonde werking van de markt. De producent die het best op de wensen van een consument kan inspelen, die wint het in de markt.” Waar gaat het mis? “Er moet gekeken worden naar producten waar de consument behoefte aan heeft en die onderscheidend zijn op de markt. Denk bijvoorbeeld aan duurzame, makkelijk te bereiden of biologische producten. Boeren en tuinders vinden het lastig om daarop in te spelen. Zij zijn producent van grondstoffen en niet bezig met vraag en aanbod of marketing. Uit onderzoek kwam onlangs naar voren dat de vleesconsumptie onder 15- tot 18-jarigen met 6% is gedaald. Dat zijn trends die opkomen, omdat vleesvervangers betere reclame maken. Dat kunnen boeren ook doen.” Ik zie tegenwoordig in elk reclameblok een boer voorbij wandelen… “Er wordt ook steeds meer positieve reclame gemaakt voor boeren en tuinders. Neem bijvoorbeeld FrieslandCampina.

Die zet melkproductie als een droom neer en brengt de consument een positieve sfeerbeleving van melk. Dat werkt, iedereen kent het.” Klopt, maar het stopt de prijzenoorlog niet. “Of we het nou leuk vinden of niet, prijs blijft een belangrijk ding. In alles vergelijkt de consument de prijs. Bij universele producten, zoals CocaCola, kunnen supermarkten niet anders dan de consument lokken met de prijs. Daarmee willen we boeren en tuinders zeker niet voor het hoofd stoten. Zonder hen zijn de supermarkten leeg. Het is nodig om in de keten ook met elkaar samen te werken. Deels voor eigen belang, maar ook voor het ketenbelang. Er is meer dat ons bindt, dan dat ons scheidt in de keten.” Goed plan! Te beginnen met investeren in meer Nederlandse producten in de supermarkt? “Een supermarkt wil het hele jaar door producten aan kunnen bieden. Dat lukt de Nederlandse teler niet. Daarnaast kunnen niet alle producten in Nederland geteeld worden. Wat we ook niet moeten vergeten is als wij alleen Nederlandse producten in onze schappen leggen, andere landen ook hun eigen producten in de schappen leggen. Dat is zeker niet gunstig voor de export van de Nederlandse landbouwproducten.”

En dat plan is? “De consument is tegenwoordig allesbepalend. Het aanbod bepaalt niet meer wat een consument koopt, de vraag van de consument bepaalt wat de aanbieder moet leveren. Bij sommige producten wordt BNDR

zorg verzekeren

Bewust omgaan met De periode waarin Nederland een verzorgingsstaat was ligt alweer even achter ons. Toch denken veel Nederlanders nog steeds dat je het beste alles kunt verzekeren. Dan is alles gedekt en dat geeft een gerust gevoel. Interpolis vindt dat je alleen moet verzekeren wat je zelf niet kunt betalen. Want alleen zo houden we met zijn allen de zorg betaalbaar.

De zorgkosten stijgen nog steeds in ons land. Wist je dat een gemiddeld gezin, na woonlasten, aan ziektekosten het meeste geld uitgeeft? De toenemende zorgkosten kunnen we terugdringen door alleen de zorgkosten te verzekeren die je zelf niet kunt betalen. Dat is onze visie, gebaseerd op een analyse van de zorgbehoeften van onze klanten en van landelijke cijfers.

Sparen voor een bril in plaats van verzekeren

Verzekeren kan anders Hoe jij jezelf verzekert, dat is natuurlijk jouw eigen keuze. Je kunt alles verzekeren. Dan heb je weinig risico. Maar vaak ben je dan ook ver-

zekerd tegen kosten die je niet gaat maken, of die je zelf kunt dragen. Je kunt sparen voor kosten waarvan je nu al weet dat ze er, waarschijnlijk, aan komen. Komen die kosten niet, je koopt bijvoorbeeld toch geen nieuwe bril, dan heb je aan het einde van het jaar een spaarpotje. Daar kun je iets leuks van gaan doen, of je spaart verder. Net wat jij wilt. Afhankelijk van jouw situatie kun je natuurlijk ook geen aanvullende verzekering nemen of geld reserveren, maar direct afrekenen. Wil je weten welke zorgverzekering het beste bij je past? Doe dan de Zorgkeuzehulp op Interpolis.nl.

Is er te weinig kwalitatief landbouwgrond in de wereld?

Zijn de eisen voor onze producten gelijk aan de eisen van producten uit ontwikkelingslanden? Kunnen alle boeren en tuinders in de wereld het voedselvraagstuk van 2050 aan?

Moeten wij kennis delen met onze ‘collega’s’ in ontwikkelingslanden?

Wat is jouw macht in deze wereld?

Welke invloed heeft klimaatverandering op onze productie?

Wat is prijsvolatiliteit?

Waarom zijn er zoveel boerinnen in ontwikkelingslanden?

Hoe kijk jij aan tegen de wereldproductie?

Welke invloed hebben jouw keuzes op de boeren van ontwikkelingslanden?

Wat is de waarde van kleinschalige landbouw op de mondiale markt?

Op welke manier kan de agrarische sector bijdragen aan een stabiele voedselmarkt?

PROJECT

Maar wat verzeker je dan wel, en wat niet? Eigenlijk is het heel eenvoudig. Je verzekert jezelf tegen zorgkosten die je zelf niet kunt betalen. Een voorbeeld is de bril: een aanvullende verzekering biedt je geen volledige vergoeding, meestal € 150,- elke drie jaar, maar je

betaalt wel maandelijks een premie van € 4,- tot € 5, -. Voor een bril kun je dus beter sparen in plaats van die te verzekeren, vindt Interpolis.

Welke toegevoegde waarde heeft de tussenhandel?

De feiten

Welke rol moeten agrarische bedrijven en coöperaties spelen in de toekomst?

Wat is het gevolg van de Nederlandse schaalvergroting op de wereldmarkt?

Heb jij het antwoord op deze vragen?

Tot en met juni 2014 behandelt NAJK deze vragen onder de noemer ‘Grenzeloos Groeien’ in een avondvullend programma. Wil jij aankomend seizoen met jouw AJK nadenken en discussiëren over jouw rol als jonge boer of tuinder op de mondiale markt? Boek dan de avond ‘Grenzeloos Groeien’ bij NAJK. Jouw AJK kan zelf aangeven op welke thema’s deze avond toegespitst moet worden. NAJK brengt een discussieleider, leuke filmpjes en heftige discussiepunten mee om de avond te vullen. De avond is gratis te boeken via Wolter Neutel (wneutel@najk.nl). In overleg is het mogelijk om een bijdrage te krijgen voor zaalhuur en eventuele hapjes en drankjes.

BNDR

JANNY

FAIL

Marktmacht… Het woord alleen al. Als je macht hebt, heb je wat te zeggen. Toch spreek ik in ons geval liever van marktkracht. We zijn nu eenmaal met meer voedselproducenten in Nederland. En we werken nooit alleen. Aan de voorkant van het productieproces, maar zeker ook als het eindproduct richting de consument gaat. We werken altijd samen. Onlangs was ik bij het afscheid van BAJK-voorzitter Anne Huijbers. Hier hield professor dr. Paul Louis Iske, Hoogleraar ‘Open Innovation & Business Venturing’, een inspirerend betoog over innovatie. Want innoveren op je bedrijf, om voldoende macht (en kracht!) te houden, is volgens mij de sleutel tot succes. En innoveren is niet alleen vernieuwen, maar ook anders durven denken. ‘Business as unusual’ zoals Iske het noemde. Innovatie kun je niet afdwingen, maar er is overal kennis beschikbaar. De vraag is alleen, hoe je daar gebruik van maakt voor jouw eigen situatie. Het spel van de toekomst is volgens Iske het combineren van eigen kennis met die van anderen. Je hoeft en kunt niet meer alles zelf weten. ‘Investeer dus in samenwerking’, was zijn boodschap. Maar ook: ‘Stel jezelf eens de vraag, kan het ook anders?’ Zoek nieuwe verbindingen, want die bieden nieuwe perspectieven. Denk maar aan de twee totaal verschillende werelden die elkaar recent hebben gevonden binnen ‘Agri meets Design’. Het levert veel op om eens uit verschillende, onverwachte hoeken naar een product of onderneming te kijken. Mijn boodschap is dan ook: maak gebruik van inzichten en kennis van anderen. Het verruimt je blik, want je kunt het immers nooit allemaal zelf. En om te besluiten met de beste les die Iske ons leerde: je mag fouten maken om tot iets te komen! Het Engelse ‘fail’ staat niet voor niets voor ‘First Attempt In Learning’. Succes!

Janny Trouw (31) in de vollegrondstuis opgegroeid werkzaam als specinbouw, ialist vollegrondstu ZLTO en woontinbouw bij akkerbouwer en kesamen met Hubert Verschure rsenteler in Raamsdonk.

De Jonge Landbouwersregeling, ook na 2015?

De Europese Unie biedt in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) weer de mogelijkheid om jonge boeren te steunen via een investeringsregeling, momenteel bekend als de ‘Jonge Landbouwersregeling’. De provincies spelen hierin een belangrijke rol: zij moeten het nieuwe plattelandsbeleid, waar de ‘Jonge Landbouwersregeling’ onder valt, vormgeven en uitvoeren. Staatssecretaris Dijksma heeft aan de provincies gevraagd om een gezamenlijk plan voor de invulling van dit plattelandsbeleid op te stellen.

Tekst: Kirsten Haanraads / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Aan dit plan wordt momenteel gewerkt door de provincies. Zij lieten doorschemeren geen investeringsregeling voor jonge boeren op te nemen in hun plan. Dit is niet acceptabel. NAJK en de tien provinciale afdelingen hebben daarom de krachten gebundeld om bij de provincies het belang van de ‘Jonge Landbouwersregeling’ ook na 2015 te onderstrepen. De provinciale afdelingen hebben de afgelopen weken flink gelobbyd bij hun provincies. Maar ook NAJK heeft niet stilgezeten. Provincies hebben een belangrijke rol in het schrijven van het plan, maar het plan moet uiteindelijk goedgekeurd worden door de Tweede Kamer en staatssecretaris Dijksma. Daarom heeft NAJK de afgelopen weken op landelijk niveau gepleit voor het behoud van de ‘Jonge Landbouwersregeling’. Staatssecretaris

Dijksma en de Tweede Kamer hebben toegezegd achter NAJK te staan. Ook zij hebben de provincies nogmaals opgeroepen om in hun plan een sterke landelijke regeling voor jonge boeren op te nemen. Het plan zal in december een definitieve

vorm krijgen. Tot die tijd zullen NAJK en de provinciale afdelingen het onderwerp nauwlettend blijven volgen. Via de website van NAJK (www.najk.nl), Facebook (/dbnajk) en Twitter (@NAJKtweets) blijf je op de hoogte van de laatste stand van zaken. BNDR

Wil jouw AJK graag een avond over een specifiek thema in samenwerking met Flynth? Zoeken jullie bijvoorbeeld een spreker over alternatieve financieringen, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid of de melkveehouderij na 2015? De adviseurs van Flynth vertellen hier graag over. Heb jij interesse in zo'n avond? Kijk op de website van NAJK onder het kopje ‘partners’ voor een overzicht van verschillende onderwerpen waarover een adviseur van Flynth graag bij jouw AJK komt vertellen. Een onderwerp gevonden? Of zelf een suggestie voor een onderwerp? Benader dan een van de adviseurs in jouw omgeving.

Wat? Een avond met een specialist van Flynth Wie? Boek deze avond met jouw AJK/JAV Kosten? Geen Interesse? Kijk op www.najk.nl onder het kopje ‘partners’. Daar vind je een lijst met Flynth-adviseurs en telefoonnummers.

Jij, De Frisse Wind

se Wind is r F e D j, Ji ? Wat tners van Wie? Voor parvolgers bedrijfsop r NAJK,- voo Kosten? € 175,- voor niet-leden leden, € 225e? Mail naar Interess ajk.nl Lschuurman@n

Illustraties: Henk van Ruitenbeek

AJK

jouw AJK! Een avond met Flynth

Voor

Ben jij de partner van een agrarisch bedrijfsopvolger en wil jij weleens weten wat jouw rol is binnen de bedrijfsovername? Dan is de cursus ‘Jij, De Frisse Wind’ iets voor jou. Binnen deze cursus leer je over wat een bedrijfsovername inhoudt, wat jouw partner heeft geregeld met de bedrijfspartners en wat dit voor jou betekent. Maar ook wat er geregeld moet worden als jullie gaan trouwen. De cursus ‘Jij, De Frisse Wind’ duurt 5 dagdelen (in overleg vastgesteld) en kost € 175,- voor NAJK-leden (niet leden: € 225,-). Afhankelijk van het aantal opgaves wordt de cursus zo dicht mogelijk bij jou in de buurt verzorgd. Voor meer informatie of opgeven kun je contact opnemen met Liesbeth Schuurman (Lschuurman@najk.nl).

Een avond met ForFarmers Hendrix ForFarmers Hendrix is een ambitieuze voeronderneming die hoofdzakelijk actief is in NoordwestEuropa in de sectoren rundvee, varkens, pluimvee, akkerbouw en loonwerk. De productie en afzet van diervoeders en handelsartikelen (zoals akker- en weidebouwproducten) vormen de kernactiviteiten van de onderneming. Heeft jouw AJK behoefte aan een avond specifiek gericht op een thema in de veehouderij en zoeken jullie nog een spreker met ervaring in de sector? ForFarmers Hendrix heeft een breed scala aan adviseurs die tijdens jouw AJK-avond kunnen vertellen over onderwerpen als homemixing, de KringloopWijzer, bodemmanagement of het ruien van hennen. Op www.najk.nl onder het kopje ‘partners’ staat een lijst met onderwerpen en adviseurs van ForFarmers Hendrix die graag bij jouw AJK komen vertellen. 16

BNDR

Wat? Een avon dm van ForFarmeret een specialist Wie? Boek dez s Hendrix jouw AJK JAV e avond met Interesse? Kijk Kosten? Geen het kopje ‘partnerop www.najk.nl onder lijst met ForFars’. Daar vind je een onderwerpen en mers-adviseurs, telefoonnummer s.

Rabobank en NAJK ondertekenen nieuwe samenwerkingsovereenkomst Vier stellingen beantwoord door Ruud Huirne en John Hilhorst Eind november hebben Ruud Huirne, directeur Food & Agri bij Rabobank Nederland, en John Hilhorst, voorzitter van NAJK, hun handtekening gezet onder een nieuwe partnerovereenkomst tussen beide organisaties. De aankomende drie jaar zullen Rabobank en NAJK weer nauw met elkaar samenwerken, deze keer met een extra focus op kennisuitwisseling. Niet alleen op het gebied van kennis over de agrarische sector, maar ook op het bestuurlijke vlak. Om dat te verwezenlijken worden er samen meer activiteiten georganiseerd: van AJK-avonden met interessante Rabobanksprekers tot bestuurlijke bijeenkomsten. Hiervoor is het belangrijk dat Rabobank en NAJK op een lijn liggen. Vier stellingen werden voorgelegd aan Ruud Huirne en John Hilhorst.

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker Stelling 1: Rabobank vindt jonge boeren en tuinders een belangrijke speler in de voedselketen. John: “Agrarisch ondernemerschap gaat gepaard met kapitaal. De Rabobank is de bank van Nederland met diepe roots in de agrarische sector. Daarnaast is de Rabobank een organisatie met veel kennis en kunde in de sector. NAJK is er trots op dat Rabobank de aankomende drie jaar weer met ons wil samenwerken en ons financieel wil ondersteunen.” Ruud: “De jonge agrarische ondernemer is een belangrijke doelgroep voor ons: zij vormen de toekomst van de agrarische sector en daar willen we mee in gesprek zijn. Om kennis en ervaringen uit te wisselen maar ook om als klankbord te gebruiken voor onze toekomstige dienstverlening. Met de nieuwe samenwerkingsovereenkomst kunnen wij elkaar versterken op alles wat er zich binnen de agrarische sector afspeelt.” John: “We gaan samen werken aan de toekomst en daar is alle aanleiding voor: jonge agrarische ondernemers en de Rabobank staan voor zware uitdagingen. Om de landen tuinbouw op de kaart te houden, moeten we ons gezamenlijk inzetten en elkaar klankborden.” Ruud: “Ontwikkelingen in de sector zoals

Een Rabobankspreker tijdens jouw AJK-avond? Rabobank heeft veel kennis in huis, op verschillende facetten in de agrarische sector hebben zij veel kennis. Wil jouw AJK daar graag eens mee sparren? Nodig dan een van de specialisten van Rabobank uit. Op www.najk.nl staat een overzicht met sprekers die de Rabobank rijk is.

bedrijfsopvolging, innovatie, duurzaamheid, virtualisering en strategievorming, maar ook de aandacht voor voedselproductie en de positie van jonge boeren en tuinders in de voedselketen zijn onderwerpen die we gezamenlijk willen oppakken. Inhoudelijk hebben we elkaar veel te bieden. Wij kunnen veel leren van jonge boeren en tuinders en zij van ons. Stelling 2: Agrarische ondernemers moeten reageren op veranderingen in de omgeving en niet blind in dezelfde bedrijfsvoering door blijven produceren. John: “Dat klopt. Wij, agrarische ondernemers, kunnen onze ogen niet sluiten voor veranderingen in de sector. Verandering dwingt tot nadenken. Een ondernemer moet daar bewust mee bezig zijn en dat zeker niet links laten liggen.” Ruud: “Daar ben ik het mee eens. De omgeving verandert voortdurend. Daar moet je als boer of tuinder op in kunnen spelen. Daarbij moet een ondernemer uit zijn comfortzone stappen en dat is voor velen lastig. Ik zie veel boeren kijken naar nieuwe ontwikkelingen, maar ze weten niet hoe ze dit op hun eigen bedrijf moeten implementeren. Ze moeten leren een knop om te zetten en dat vergt ondernemerschapskwaliteiten. John: “Dat is ook iets waar NAJK en de Rabobank gezamenlijk op inspelen met het ‘Rabo Opvolgers Perspectief’. Daarbij dwingen we de jonge ondernemer om zichzelf een spiegel voor te houden. Waar staan ze nu en waar willen ze naartoe, zelf als ondernemer en met hun bedrijf. Dat trekt ze uit hun comfortzone, maar levert uiteindelijk veel nieuwe inzichten op.” Stelling 3: De detailhandel heeft de touwtjes van de voedselketen in handen. Ruud: “De detailhandel heeft een sterke positie. De boer is daarin een relatief kleine speler. Maar ik denk niet dat de detailhandel daar bewust misbruik van maakt. De strijd die

de detailhandel voert omtrent prijzen is vooral gericht op de consument en wordt gevoerd met andere supermarktketens.” John: “De detailhandel heeft een sterke invloed op het prijsbeleid. Tegelijkertijd heeft de boer of tuinder ook belangrijke touwtjes in handen. De supermarkten willen immers dat er goede kwaliteitsproducten in de schappen liggen. Die kwalitatief goede producten kunnen Nederlandse boeren en tuinders leveren.” Ruud: “Ik vind het belangrijk dat de detailhandel eerlijke prijzen voor inkoop hanteert, ook voor buitenlandse producten. Aan alles wat in de schappen ligt moeten dezelfde eisen gesteld worden. Alleen dan is er sprake van een eerlijke concurrentie voor Nederlandse boeren en tuinders.” Stelling 4: Als boeren meer macht willen hebben in de voedselketen, moeten ze hun mond open doen. John: “Dat is inderdaad zo en dat gebeurt al. In de vorm van belangenbehartiging en coöperaties kunnen boeren en tuinders hun stem laten horen. Door die collectieven worden boeren en tuinders op de kaart gezet.” Ruud: “Als het kan, dan moet je het gezamenlijk doen. Dat is precies wat bijvoorbeeld een coöperatie te bieden heeft. Uiteindelijk zijn alle schakels in de voedselketen nodig om een product te maken en te verkopen. Het gezamenlijke belang moet onderstreept worden, in plaats van een tegenstelling te creëren. Het is voor de toekomst belangrijk om te kijken waar schakels in de keten meer de handen ineen kunnen slaan om samen een goede boterham te verdienen.” BNDR

Wij hebben iets te vieren! Exclusief NAJK VIP-pakket

10 x G RATI NAJK S VIP-pa kket!

Met de verkoop van meer dan 10.000 VMSâ&#x20AC;&#x2122;en heeft DeLaval iets te vieren! Vandaar dat we exclusief voor NAJK-leden 10 x een NAJK VIP-pakket weg gaan geven. Dit pakket bestaat uit o.a. een iPpad, de MyFarm-app, een RFC-pakket en extra Performance Scans. Met dit pakket ter waarde van â&#x201A;Ź 3.000,- willen we 10 gebruikers van het VMS modeljaar 2014 nauwlettend volgen en coachen.

Omdat we waarde hechten aan de opgedane ervaringen en praktische verhalen gaan we met deze groep naar de fabriek in Zweden. Hier kan men zelf feedback geven aan de productontwikkeling.

Let wel, er zijn slechts 10 pakketten, dus op=op!

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

Schrijf je nu in voor de MaisChallenge 2014

Staat jouw ruwvoerteelt al in dienst van het nieuwe melken? In 2012 organiseerden NAJK en zaaizaad- en veredelingsbedrijf Limagrain de succesvolle MaïsChallenge 2012. Eenenveertig NAJK-leden, verspreid over heel Nederland, gingen de strijd aan om onder begeleiding van maïsteeltexperts het maximale uit hun maïsteelt te halen. Louter positieve reacties volgden, alle reden voor NAJK en Limagrain om in 2014 weer een MaïsChallenge te organiseren. De MaïsChallenge 2014 zal in het teken staan van de sleutelrol van de maïsteelt in de melkmarkt na 2015.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Limagrain

Twee hectare zaaigoed Exclusief voor de MaïsChallenge 2014 stelt Limagrain de allernieuwste, nog in beproeving zijnde, maïsrassengenetica beschikbaar. Deelnemers aan de MaïsChallenge 2014 krijgen voor minimaal twee hectare zaaigoed van dit nieuwe maïsras gratis uitgereikt om aankomend maïsseizoen hun land mee in te zaaien. De maïsteler die komend teeltseizoen de ruwvoerdoelstellingen in het kader van de voorspelde groei van de melkproductie het

best weet te realiseren, wordt bekroond tot winnaar.

Puntensysteem Dit jaar wordt de MaïsChallenge opgesplitst in twee regio’s: het noorden/westen en het zuiden/ oosten. Elke deelnemer moet online rapporteren over de voorbereiding en de voortgang van de teelt. Daarnaast zal een ruwvoerspecialist van Limagrain een aantal keer jouw perceel bezoeken en beoordelen. De deelnemers worden uitgenodigd voor de kick-off, masterclass en prijsuitreiking, waarbij kennisuitwisseling over

de maïsteelt in de melkmarkt na 2015 centraal zal staan. Ook wordt er getoetst welke maïsteler de beoogde ruwvoerdoelstelling aan het eind van de wedstrijd het best heeft behaald. Over alle bovengenoemde onderdelen zijn punten te behalen. Diegene die na de oogst van 2014 de meeste punten heeft behaald, maakt kans op fantastische prijzen waaronder de hoofdprijs: een geheel verzorgde studiereis naar de Limagne-streek, hét maïscentrum van Frankrijk.

Opgeven Ben jij bereid om minimaal twee hectare van Limagrains nog in beproeving zijnde ras te zaaien? Wil jij meer kennis en begeleiding omtrent jouw maïsteelt? Ben jij diegene die het maximale uit jouw maïsteelt wilt halen en daarmee ook nog eens kans wil maken op prachtige prijzen? Geef je dan op voor de MaïsChallenge 2014 via www.najk.nl. Aanmelden voor 17 januari 2014.

Winnaars Maischallenge 2012

In 2012 waren de gebroeders Bert en Guus Mensink uit het Overijsselse Dedemsvaart de winnaars van de MaïsChallenge. Zij realiseerden destijds de hoogste totaalscore met het ras LG 30.224 en wonnen daarmee een geheel verzorgde studiereis naar Clermont-Ferrand, hét maïsproductiecentrum van Frankrijk en de bakermat van Limagrain.

Links Guus; rechts Bert

Waarom deden jullie mee aan de MaïsChallenge? Bert: “Via AJK Ommen e.o. werden Guus en ik geattendeerd op de wedstrijd. De maïsteelt is erg belangrijk binnen ons bedrijf. Elk jaar zijn wij gericht op een zo hoog mogelijke zetmeelopbrengst. Het gratis maïszaad en de teeltbegeleiding gaven de doorslag om ons op te geven voor de MaïsChallenge. Het was een kans om nog meer uit onze maïsteelt te halen.” Hoe hebben jullie de MaïsChallenge ervaren? Bert: “Tijdens de MaïsChallenge hebben de teeltbegeleiders van Limagrain ons drie keer bezocht. Zij gaven waardevolle tips, waar we veel aan hadden. Daarnaast waren er nuttige bijeenkomsten met alle deelnemers, waar veel werd gespard met collega-melkveehouders over de maïsteelt. Wij hebben ons altijd al gefocust op onze maïsteelt. Door de MaïsChallenge hebben we heel bewust het teeltproces stap voor stap nog eens doorgelopen. Dat zette ons als teler extra scherp.” Hoe was de studiereis naar Clermont-Ferrand, hét maïsproductiecentrum van Frankrijk? Bert: “Dat was heel indrukwekkend. We hebben onder andere een bezoek gebracht aan het splinternieuwe hightech laboratorium van Limagrain waar aan merkertechnologie wordt gedaan. Maar we hebben ook gezien hoe de zaden geproduceerd, verwerkt, verpakt en opgeslagen worden. Ik ben blij dat ik dat als maïsteler een keer heb mogen bewonderen.” Doen jullie weer mee met de MaïsChallenge 2014? Bert: “Door het succes van de maïsopbrengst tijdens de MaïsChallenge, hebben we afgelopen jaar besloten weer hetzelfde ras, LG 30.224, te zaaien. Dit keer met nog betere resultaten: het zetmeelgehalte zat boven de 400. Naast de kennisuitwisseling en leuke prijzen, kan ik de MaïsChallenge ook aanraden voor het vooruitstrevende ras dat aangeboden wordt. Wij doen aankomend jaar zeker weer mee!”

De wedstrijdvoorwaarden > Je hebt of vertegenwoordigt een melkveebedrijf met snijmaisteelt in Nederland en bent lid van NAJK. > Je bent deelnemer van BEX (Bedrijfsspecifi eke Excretie) en je bent bereid tot het uitwisselen van deze cijfers. > Van enkel het wedstrijdperceel moet uiteindelijk een homogene kuil worden aangelegd. Limagrain zal hierbij de mogelijkheid bieden om meer eenheden van het betreffende ras tegen betaling bij te bestellen indien je een groter oppervlak wilt uitzaaien en inkuilen. > Pro-actieve medewerking aan teeltregistratie, veldbezoeken, monsteranalyses, bijeenkomsten en informatie-uitwisseling via verschillende media, dit alles in het belang van het uitdragen van de wedstrijd. Let op: bij grote belangstelling bestaat de mogelijkheid dat we tot loting over gaan.

BNDR

FLYNTH

Je merk

maakt

je kwaliteit zichtbaar Twaalf retailorganisaties in Europa domineren de inkoop van groente en fruit, tegenover alleen al in Nederland duizenden groente- en fruittelers. Doordat er maar weinig afnemers zijn, hebben de (ongeorganiseerde) telers geen sterke machtspositie. Wanneer aanbieders zich organiseren, denk aan de door melkveehouders opgerichte coöperatie FrieslandCampina, kunnen ze die positie al flink verstevigen. “We moeten onze focus leggen op marktkracht in plaats van marktmacht,” merkte Cor Hendriks van de Rabobank hierover op tijdens de expertmeeting van NAJK. Ik ben het met hem eens. Marktkracht krijg je door onderscheidend te zijn en de regie te pakken in de keten. Welke factoren maken het onderscheid? Belangrijke zijn kostprijs en kwaliteit. Kwaliteit in de zin van smaak, uiterlijk, voedselveiligheid en dierenwelzijn. Maar, die kwaliteit moet wel herkenbaar zijn en daar is ‘merkdenken’ voor nodig. Een merk maakt kwaliteit herkenbaar. Zodra de consument jouw merk (of ras) gaat waarderen en herkennen, groeit je marktkracht. Een appel is uitwisselbaar, maar een Elstar, Kanzi of Rubens is meer dan zomaar een appel. Enkele individuele ondernemers is het gelukt een sterk merk neer te zetten en daarmee een plekje te veroveren in de (super)markt of deli-

melkveehouders zien dat ze melk van hoge kwaliteit leveren met minimale gevolgen voor milieu en omgeving. Jan Breembroek (jan.breembroek@flynth.nl)

catessenwinkel. Denk aan Hoeksche chips, Zuivelhoeve en Coppert Cress. Prachtige merken, die niet zomaar uit de lucht zijn komen vallen. Daar hebben ondernemers en hun medewerkersteams jarenlang vol overgave aan gebouwd en dat moeten ze blijven doen om hun plek te behouden. De schapruimte is en blijft beperkt voor dit soort markparels. Door samenwerking, ketenintegratie, bijvoorbeeld via franchiseconstructies, en in coöperatieverband kun je als sector je marktkracht vergroten. Daar liggen veel kansen voor boeren en tuinders, net als met een herkenbaar merk voor kwaliteit. Daarom vind ik de KringloopWijzer zo waardevol: hiermee laten

Meer weten over onze opleidingen? Bezoek een open dag

Open dagen

www.wageningenuniversity.nl/opendag

Bachelor zaterdag 22 maart 2014 Master vrijdag 11 april 2014

BNDR

BIJLAGE

Agrarische opleidingen katern Een opleiding kiezen is niet makkelijk. Hoe gaat jouw toekomst eruit zien en wat wil je leren? Welke studie interesseert je en hoe ziet het verloop van die studie er dan uit? Wil je nog vier jaar studeren? Hoe is de sfeer op school en wil je op kamers? In het agrarische opleidingen katern staan verschillende jonge ondernemers die hun ervaring omtrent hun school, agrarische opleiding en studiestad graag met jou delen.

d“Als ik thuisikrostneeds loop, herken s die we meer item opleiding tijdens de hebben” behandeld

“In de pluimveesector is veel vraag naar mensen met een hbo-opleiding”

“Nu zie ik belangrijk marinkehtioe is, zelfs voor eenng agrarisch bedrijf ”

Inhoudsopgave 22 Wageningen University 24 CAH Vilentum 26 HAS Hogeschool Colofon Het agrarische opleidingen katern is een katern die jaarlijks terugkomt in de decembereditie van de BNDR, het ledenblad van NAJK. Redactie: Ellen van den Manacker, binder@najk.nl en Colinda van Ekris, binder@najk.nl. Contactpersoon: PSH Media Sales, Bas van Deventer, 026-750 18 22, bas.van.deventer@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Met dank aan: Wageningen University, CAH Vilentum en HAS Hogeschool

BNDR

> WAGENINGEN UNIVERSITY

Studeren in Wageningen: dat wilden Nella Sinke, Cornelis Cnossen en Pieter Winia er wel. Waarom? Omdat Wageningen een kleinschalige studentenstad is met boeiende studies, gezellige verenigingen en leuke studentenavonden. Dat natuurlijk. Maar de opleidingen Plantenwetenschappen, Animal Sciences en Biosystems Engineering waren voor Nella, Cornelis en Pieter doorslaggevend om uiteindelijk naar Wageningen te gaan.

BSc Plantenwetenschappen De 19-jarige Nella Sinke komt oorspronkelijk uit de Noordoostpolder: “Landbouw is altijd om mij heen en mijn omgeving is veel met landbouw bezig.” De ouders van Nella hebben een akkerbouwbedrijf met pootaardappelen, uien, graan, suikerbieten en wortels. Van jongs af aan is Nella geïnteresseerd in de landbouw. “Mijn buurmeisje studeert ook aan de Wageningen Universiteit en wees mij op de studie ‘Plantenwetenschappen’”, vertelt Nella. Inmiddels zit Nella in het tweede jaar van de Bachelor. Onlangs koos ze voor de major ‘Teelt en Ecologie’: “De major gaat over gewassen en het verbeteren hiervan. Plantenteelt zit in mijn genen. De teelt vind ik het mooiste van planten.” De ervaring die Nella van huis uit meeneemt werkt in haar voordeel: “De kennis over gewassen heb ik van mijn vader

inke Nella Schterberg NOP/1A9 jaar s BSc 2e-jaaertenschappesnity w r Planteenningen Unive Wag

geleerd. Deze opleiding maakt mij veel bewuster van de gewasteelt. Als ik thuis rondloop, herken ik steeds meer items die we tijdens de opleiding behandeld hebben. Ik begrijp steeds beter waarom mijn vader bepaalde keuzes maakt op het gebied van de teelt”, aldus Nella. De universiteit in Wageningen biedt als enige in Nederland de opleiding ‘Plantenwetenschappen’ aan. “Ik vind dat we interessante lessen krijgen. Mijn docenten hebben aan onderzoeken gewerkt die bijgedragen hebben aan een steeds betere plantenteelt. Ik voel me vereerd dat zij zelf die kennis aan ons over willen brengen.” Om deze opleiding te volgen hoef je, volgens Nella, niet per se uit een agrarische hoek te komen: “Het belangrijkste is dat je geïnteresseerd bent in de landbouw en je moet iets met planten of gewassen hebben.”

“Plantenteelt zit in mijn genen”

Studeren in Wageningen: voor ieder wat wils

Wageningen University is van oudsher een groene universiteit. Wij bieden 20 bachelor opleidingen en 32 masteropleidingen aan op het gebied van de Life Sciences. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor de bachelor opleiding Agrotechnologie, Dierwetenschappen of Plantenwetenschappen. Om aan een bachelor opleiding te beginnen moet je een vwodiploma hebben met het juiste profi el. Na het behalen van je bachelor diploma (op een universiteit of op het hbo) kun je een masteropleiding volgen bij Wageningen University, zoals Animal Sciences, Plant Sciences of Biosystems Engineering. Meer weten? Kom dan naar een van onze Open Dagen: • Bachelor Open Dag: zaterdag 22 maart 2014 • Master Open Dag: vrijdag 11 april 2014 Wil je ervaren hoe het is om student te zijn? Loop dan eens een dag mee met een student van Wageningen University tijdens een van onze meeloopdagen. Meer informatie vind je op www.wageningenur.nl.

BNDR

Het oplossen van problemen in de landbouw: dat leer je met de opleiding Biosystems Engineering. De 22-jarige Cornelis Cnossen zocht na het afronden van de hbo-opleiding ‘Elektrotechniek’ een vervolgopleiding die aansloot bij zijn interesse in melkvee en techniek. “Ik wil door middel van techniek de melkveehouderijsector efficiënter laten werken”, aldus Cornelis. Dus

koos Cornelis voor de master ‘Biosystems Engineering’ aan de Wageningen Universiteit. “Deze studie is zowel gericht op techniek, als op de landbouw. Met mijn interesse en achtergrond de perfecte combinatie.” Methodisch ontwerpen is volgens Cornelis het belangrijkste wat hij leert in deze studie. “Ik leer methodisch ontwerpen voor problemen in de landbouw, van akkerbouw tot de

Cornelis Cnossen Wageningen 22 jaar MSc Biosystems Engin Wageningen erUninivg er sity

“Ik wil door middel van techniek de melkveehouderijsector efﬁciënter laten werken” veehouderij, en kom zo tot innovatieve oplossingen. Dit kan zowel het ontstaan van een nieuwe machine, een methode of een aanpassing op een bestaand systeem zijn.” Cornelis begint binnenkort met een onderzoek naar het meten van methaangas bij individuele koeien. “Het doel van dit onderzoek is het opsporen van koeien met een lage methaanuitstoot. Deze koeien verliezen minder energie in methaan, maar gebruiken de energie voor een hogere melkopbrengst”, vertelt Cornelis. “Dit is momenteel een actueel onderwerp. De methaanuitstoot moet beperkt worden.” Voor dit onderzoek ontwerpt Cornelis een meetopstelling om de methaanuitstoot van een koe te meten. Deze opstelling wordt eerst getest op een simulatiekoe. “Als mijn meetopstelling werkt op de simulatiekoe, dan kan ik de opstelling installeren in een stal en kan mijn onderzoek beginnen”, aldus Cornelis. Studeren in Wageningen kan Cornelis aanraden: “Wageningen is een kleine stad. Daardoor ken ik veel mensen, dat maakt het gezellig. Ook wordt er genoeg georganiseerd om onze vrije tijd leuk in te vullen. Zo zit ik bij Heeren XVII, de studievereniging voor agrotechnologen. Hiermee zijn we onlangs naar de AGRITECHNICA in Hannover geweest.”

MSc Animal Sciences Voordat Pieter (22) naar Wageningen kwam om te studeren heeft hij verschillende paden bewandeld. Na twee jaar van de studies ‘Diergezondheid’ en ‘Diergeneeskunde’ geproefd te hebben, kwam Pieter erachter dat hij zich wilde richten op de preventieve gezondheidszorg van dieren. Hij rondde de Bachelor ‘Dierwetenschappen’ af en startte in september 2013 aan het vervolg van deze opleiding, de master ‘Animal Sciences’. “Het eerste jaar van de Bachelor is algemeen. Naast vakken over dierwetenschappen, kreeg ik ook basisvakken als wiskunde en scheikunde. De kennis van de basisvakken zijn zeker nodig, maar de vakken die specifiek gericht zijn op dieren trekken mij meer. Ik vind het interessant om te zien hoe processen in het lichaam van een dier gaan: Wat gebeurt er bijvoorbeeld als een koe bepaalde voeding eet? En hoe laat ik een dier zo optimaal mogelijk produceren? Door mij

te verdiepen in deze materie, wil ik het beste uit een veebedrijf halen”, aldus Pieter. Studeren in Wageningen heeft volgens Pieter veel voordelen: “Bij andere universiteiten ben je een nummer, op de universiteit in Wageningen kennen docenten mij. In kleine groepen krijgen wij college, daardoor krijgt iedereen meer aandacht. Die persoonlijke benadering vind ik erg belangrijk.” Pieter adviseert hbo’ers die geïnteresseerd zijn in dieren, om zeker eens een kijkje te nemen bij de opleiding ‘Dierwetenschappen’. “Deze universitaire studie gaat dieper in op stof die tijdens een hbo-opleiding behandeld is. Het is een goede aanvulling.” Ook heeft de opleiding een eigen studievereniging: “Studievereniging ‘De Veetelers’ is de schakel tussen studie en praktijk. De vereniging organiseert interessante excursies en discussieavonden, maar op zijn tijd ook een gezellige feestavond.”

Pieter Winia Bennekom/Follega 22 jaar BSc Dierwetenschappen/ MSc Animal Sciences Wageningen University

“Ik richt mij liever op de preventieve gezondheid van dieren!”

BNDR

BIJLAGE

Msc Biosystems Engineering

> CAH VILENTUM

Dronten staat onder vele agrarische jongeren bekend als de plek waar studeren en passie voor de agrarische sector samenkomen. De onderwijsinstelling CAH Vilentum, gevestigd in Dronten, geeft tal van mogelijkheden om jou als student te ontwikkelen in de agrarische sector. Van alle opleidingen die CAH Vilentum aanbiedt, kozen Nick en Willemijn voor de hbo-opleiding Dier- en veehouderij. Met deze opleiding beginnen zij hun toekomst in de intensieve veehouderij.

Opleiding: Dieren veehouderij

Nick Slagmnanten Notter/Droar 19 ja derij u Dier- en vileeenhotum CA H V

Van jongs af aan werkt Nick Slagman (19) uit Notter al mee op het bedrijf van zijn vader. 100.000 gangbare vleeskuikens en nog wat hobbyvee zorgen voor genoeg werk op de boerderij. Na de havo zocht Nick een goede opleiding waarbij hij kennis van de intensieve veehouderij kon opdoen, maar ook alle facetten van adviseren en voorlichten mee zou krijgen. Dat vond hij in de opleiding Dier- en veehouderij, richting intensieve veehouderij.

volger of adviseur. Daarbij is het ook belangrijk om bijvoorbeeld regels en wetten te kennen, of kennis te hebben van voeding.” Ook aan de algemene ontwikkeling wordt gewerkt: “We moeten regelmatig presentaties houden en hebben veel contact met mensen uit het werkveld. Als ondernemer is het belangrijk om voldoende kennis te hebben over de sector. Maar het kunnen overbrengen van die kennis, denk aan adviseren en presenteren, speelt ook een hele belangrijke rol.”

“Veel agrarische jongeren in mijn omgeving studeren in Dronten. Ik hoorde er goede verhalen over, dus besloot naar de open dag van CAH Vilentum te gaan”, aldus Nick. De opleiding Dier- en veehouderij sprak Nick aan. Drie jaar geleden startte hij met deze studie. In het tweede jaar van de opleiding moest hij een richting kiezen en koos voor de intensieve veehouderij. “Ik ben gestart met deze opleiding vanwege mijn interesse in de pluimveesector. Ik vond het altijd al mooi om thuis met vleeskuikens te werken. In deze opleiding maak ik kennis met verschillende facetten uit de pluimveesector: van verzorging tot verkoop, maar ook duurzaamheid en marketing komen aan bod. Die verschillende perspectieven maken de opleiding voor mij extra interessant.”

Praktijk

Meer dan kennis Tijdens de opleiding leer je niet alleen over pluimvee, er zijn veel meer competenties die ertoe doen. “Ik word opgeleid tot bedrijfsop-

“In het eerste jaar hadden we iedere woensdag een praktijkmiddag. Door bijvoorbeeld met een dierenarts een kip van binnen te bekijken, heb ik veel gezien en geleerd. Kennis is leuk, maar omdat ik de kennis in de praktijk breng, snap ik het pas echt.” CAH Vilentum heeft, volgens Nick, zelf goed door dat de praktijk meer aanslaat dan theorie: “We komen voor excursies en stages op verschillende bedrijven. De excursies sluiten aan op de lessen die worden gegeven.”

Toekomst De dieren veehouderijsector is volop in beweging. “Het is belangrijk dat ondernemers in de intensieve veehouderij op de hoogte zijn van ontwikkelingen in de sector”, aldus Nick. “Tijdens de opleiding doen wij regelmatig kwaliteitsen praktijkonderzoeken. Deze onderzoeken vergroten mijn kennis van pluimvee en houden mij scherp om te blijven zoeken naar oplossingen.”

“In de pluimveesector is veel vraag naar mensen met een hbo-opleiding”

BNDR

Gezelligheid op zijn tijd Nick woont in een studentenhuis in Dronten. “Ik wilde eerder nooit op kamers, maar het heen-en-weer reizen was ook niet ideaal. Omdat ik samenwoon met medestudenten kan ik veel overleggen. Dit helpt mij bij het studeren. Als ik thuis ben, zie ik altijd wel werk op de boerderij en dan ben ik snel afgeleid”, aldus Nick.

Aanrader! Nick kan deze opleiding zeker aanraden aan toekomstige studenten die interesse in de agrarische sector hebben. “Het is tegenwoordig belangrijk om een hbo-diploma te hebben, ook in de pluimveesector. Met de opeenvolgende veranderingen van wetten en regels moeten bedrijven mee veranderen. Daar kan ik straks, met mijn hbo-diploma op zak, een rol in spelen.”

Wat begon met het wassen van vrachtwagens bij een varkenshandel, groeide uit tot het werken in de primaire varkenshouderij. Dat heeft de 20-jarige Willemijn uit Dedemsvaart aan het denken gezet. De passie voor de intensieve sector, met name de varkenshouderij, groeide. Deze interesse was haar motivatie om te starten met de hbo-studie Dier- en veehouderij, richting intensieve veehouderij.

BIJLAGE

Opleiding: Dier- en veehouderij

Willemijn DedemsvaJansen a rt Dier- e2n0 jaar CA H Vilveenehouderij tum

Willemijn Jansen uit Dedemsvaart is in haar vrije uren vaak te vinden op een varkensbedrijf bij haar in de buurt. “Als vrouw in deze sector moet ik me echt bewijzen, dat gaat me tot nu toe goed af. Mijn interesse en passie voor het vak helpen hierbij”, aldus Willemijn.

Extra kennis Na de havo en een tweejarige mbo-studie Diermanagement wilde Willemijn het liefst aan het werk. Willemijn: “Ik wilde gaan werken, maar mensen in mijn omgeving zeiden dat ik er spijt van zou krijgen als ik niet verder zou leren. Een hbo-diploma zou ‘later’ meer mogelijkheden bieden in het werkveld. Nu kom ik er inderdaad achter dat ik zoveel meer kennis opdoe tijdens de opleiding. Deze studie verbreedt zeker mijn horizon.” Door haar vooropleiding kon Willemijn in het tweede jaar van de opleiding instromen “De overgang van mbo naar hbo is best lastig. Dat kost mij moeite. Docenten respecteren dat en nemen, als het moet, meer tijd om onderwerpen uit te leggen. Met de juiste inzet is het goed te doen.”

CVDB – Schoolbedrijf “Iedereen weet hoe het is om werknemer te zijn, maar het managen van een bedrijf of proces is een uitdaging. Omdat ik zelf niet van een agrarisch bedrijf kom, kende ik deze kant van ondernemen minder goed.” Op het schoolbedrijf, ook wel Coöperatief Veredelings- en Demonstratie Bedrijf genoemd, kan Willemijn deze ervaring opdoen. “Samen met medestudenten ‘run’ ik dit intensieve veehouderijbedrijf. Hierdoor leer ik niet alleen meer over diervoeding of dierenwelzijn, maar leer ik ook de managementkant van een bedrijf kennen”, aldus Willemijn.

Kansen grijpen CAH Vilentum biedt naast het schoolbedrijf tal van mogelijkheden voor een optimale ontwikkeling van zijn studenten. Willemijn: “Naast de gebaande paden binnen de opleiding, biedt

“Ik wilde eigenlijk gaan werken, maar ik doe nu extra kennis op die ik straks nodig heb!” CAH Vilentum de mogelijkheid om de studie veelzijdiger in te richten. Ik doe bijvoorbeeld veel ervaring op door verschillende bedrijven te benaderen voor opdrachten en mee te werken op het schoolbedrijf. Maar ook heb ik een meeloopstage gedaan bij een zeugenbedrijf in Spanje.”

Ervaring opdoen Na het afronden van de opleiding Dier- en vee-

houderij hoopt Willemijn eerst nog meer werkervaring op te doen in de varkenssector. “Ik merk nu dat ik het analyseren en zoeken naar verbeteringen bij een bedrijf erg leuk vind. Op dit moment laad ik veel vleesvarkens en dat blijf ik nog steeds mooi vinden, maar dat wil ik niet altijd blijven doen. De kennis die ik deze jaren opdoe, pakken ze me in ieder geval niet meer af!”

Kom naar onze open dagen! Vrijdagmiddag 7 februari 2014 Zaterdag 8 maart 2014 Vrijdagmiddag en -avond 4 april 2014 Zaterdag 14 juni 2014

En laat je informeren over onze studies: Dier- en veehouderij, Tuin- en akkerbouw, Agrotechniek & management, International Food Business, Hippische bedrijfskunde, Dier & gezondheidszorg, Financiële dienstverlening agrarisch, Bedrijfskunde & agribusiness, of toch (Ad) Agrarisch ondernemerschap? Bij CAH Vilentum leer je ondernemen! Ook een dagje meelopen bij één van de studies is mogelijk. Geef je op via www.cahvilentum.nl. Hier vind je nog veel meer informatie over CAH Vilentum en haar opleidingen.

BNDR

BIJLAGE

> HAS HOGESCHOOL

Opleiding: Horticulture & Business Management TeuKrun Liseelanndders Na de middelbare school besloot Teun Leenders (28) een aantal maanden op het biologische kleinfruitbedrijf van zijn broer te werken. Hij raakte gefascineerd door de landbouw en schreef zich in voor de ‘biologische mas’ in Engeland. Na zijn avontuur in Engeland zwoegde hij twee jaar in Italië. Teun hielp in Toscane bij het opzetten van een biologisch landbouwbedrijf op een herbestemd landgoed. In 2010 vertrok hij weer richting Nederland. Daar zocht hij naar verbreding, meer dan alleen de biologische landbouw. Deze verbreding vond hij in de internationale studie ‘Horticulture & Business Management’ bij HAS Hogeschool in Den Bosch. “Mijn broer is een biologische dynamische teler, dat boeide mij. Dus besloot ik destijds een biologische opleiding te volgen”, vertelt Teun. Toch had Teun het gevoel de kennis over de gangbare landbouw te missen. “Ik wilde verder kijken dan de biologische landbouw. Ik had behoefte aan een studie die mij meer inhoudelijke kennis over de tuinbouw zou geven.” De internationale studie ‘Horticulture & Business Management’ op de HAS Hogeschool was precies wat Teun zocht. “Ik ben heel internationaal gericht. Een internationale hbo-studie gericht op de tuinbouw is wat ik zocht”, aldus Teun. “HAS Hogeschool is de enige die deze internationale studie aanbiedt en de HAS staat heel goed aangeschreven binnen de tuinbouw.”

Internationale studiegenoten In de internationale studie ‘Horticulture & Business Management’ wordt Teun vergezeld door studiegenoten vanuit de hele wereld. “Ik vind het leerzaam om met verschillende culturen te werken. We wisselen ervaring en kennis uit”, vertelt Teun. Hij vindt de internationale setting een pluspunt van de opleiding: “Ik leer niet alleen veel van de studie, maar ook van mijn studiegenoten. Door hen steek ik meer op over de producten, teelten en teeltwijzen die aan de andere kant van de wereld gebruikelijk zijn”, aldus Teun.

Veelzijdige studie De studie ‘Horticulture & Business Management’ is een veelzijdige studie binnen de tuinbouw. De student leert alles over de keten en technische innovaties in de tuinbouw, maar ook over bedrijfsvoering, (internationale) handel,

“Ik had behoefte aan een studie die mij meer inhoudelijke kennis over de tuinbouw zou geven”

marketing en verkoop. “De variatie binnen de opleiding spreekt mij aan. De lessen sluiten goed aan bij de hedendaagse tuinbouw”, vertelt Teun. Zelf heeft Teun het meest geleerd in de modules plantfysiologie en marketing. “Binnen plantfysiologie wordt de relatie tussen plant, bodem, klimaat en voedingsstoffen behandeld”, legt Teun uit. De module marketing verbaasde Teun: “In het begin had ik niks met marketing. Maar nu zie ik in hoe belangrijk marketing is, zelfs voor een agrarisch bedrijf.”

Werken met het bedrijfsleven Om de slag te slaan naar het bedrijfsleven, werkt de studie ‘Horticulture & Business Management’ veel met projecten, welke bij bedrijven in de tuinbouwsector uitgevoerd kunnen worden. “Binnen elke module werken wij praktijkgericht met een groep aan een vraagstuk. Daarbij biedt de school de theorie en begeleiding”, vertelt Teun. “We worden aangemoedigd om binnen deze projecten bedrijven uit de sector te benaderen. Ik vind dit een pluspunt. Het versterkt mijn netwerk en dwingt mij om de telefoon te pakken. Daar is lef voor nodig. Uiteindelijk bereiden zulke opdrachten mij ook voor op de toekomst. Als ik straks ben afgestudeerd, worden opdrachten ook niet in mijn schoot gelegd.”

Stages Via de stagemogelijkheden die de opleiding verplicht, heeft Teun ook meer kunnen proeven van het werkveld. “Ik heb onder andere stage gelopen op de kleinfruit-afdeling bij coöperatie ‘The Greenery’. In die stage heb ik veel tuinbouwbedrijven bezocht, tuinders leren kennen en ervaring op kunnen doen binnen de sector”, vertelt Teun. “Stages zijn kansen binnen de opleiding om het werkveld te leren kennen. Als je de juiste stages regelt, dan gaat er een wereld voor je open.”

Adviesbureau Na zijn studie wil Teun een eigen adviesbureau

BNDR

28 4e-jaars Hortijacuarlt Business Managemure & HAS Hogeschool ent

in de tuinbouw starten, het liefst gericht op ontwikkelingslanden. “Het liefst wil ik na mijn studie parttime gaan werken met tuinbouwprojecten. De overige uren wil ik steken in het opbouwen van mijn eigen adviesbureau.”

Wil jij een studie doen waarbij je je hart en hoofd gebruikt om de wereld om je heen mooier en beter te maken? Dan zit je goed bij HAS Hogeschool! Met 13 opleidingen en 2 locaties is HAS Hogeschool hét opleidings- en kenniscentrum van Zuid-Nederland op het gebied van agro, food en groene ruimte. Studeren bij de HAS betekent dat je uitgedaagd wordt. We dagen je uit om grote, relevante thema’s op een innovatieve, ondernemende, creatieve manier aan te pakken. Vanzelfsprekend bieden we je de modernste faciliteiten, zoals een kassen-complex, voedingsmiddelenhal, milieuhal, food design centre, Geo-lab en diverse laboratoria. HAS Hogeschool is een hogeschool voor mensen met een grenzeloze nieuwsgierigheid. Je verplichte buitenlandstage is een mogelijke opstap naar een internationale carriere! Meer weten? Ga naar www.hashogeschool.nl.

TEST

Wat weet jij van de wereld(markt)?

Test jouw kennis hier!

Als boer of tuinder produceer jij voor de wereldmarkt, maar hoeveel weet jij eigenlijk van deze wereld(markt)? Zie jij klimaatverandering als probleem of juist als kans op de markt en hoeveel moet de huidige productie toenemen om in 2050 iedereen te kunnen voeden? Test jouw mondiale kennis hier! Illustratie: Henk van Ruitenbeek 1. Wat vind jij van klimaatverandering? A). Niets aan de hand! Klimaatverandering is een verzinsel. B). Het weer is wisselvalliger en de temperatuur hoger. Maar echt een grote impact? Nee, dat niet. C). Gunstig voor Nederland, goed voor de landbouw. Klimaatverandering is vooral in andere landen een probleem. Ik zie vooral kansen. De rest van de wereld zal, door klimaatverandering, onze landbouwproducten harder nodig hebben. D). Een wereldwijd probleem. We moeten maatregelen nemen om de klimaatverandering zo klein mogelijk te houden en we moeten andere landen helpen bij het opvangen van de gevolgen.

A) aan voedsel, een Keniaan zelfs 70%. (Antwoord 4. Een Nederlander besteedt 15% van zijn inkomen (Antwoord C) lopen jaren in buitenlandse handen gekomen. 3. 200 miljoen hectare landbouwgrond is de afge50-70% toenemen. (Antwoord C) zien, moet de huidige productie met maar liefst 2. Om in 2050 iedereen van voedsel te kunnen vooris geen ‘goed’ of ‘fout’ antwoord van toepassing. 1. In vraag 1 wordt gevraagd naar jouw mening, hier Antwoorden

5. Hoeveel procent van de vrouwen werkt in Afrika in de kleinschalige landbouw? A). 25% B). 50% C). 80%

schalige landbouw. (Antwoord C).

3. Het totale Nederlandse landbouwareaal bedraagt 1,9 miljoen hectare. Hoeveel landbouwgrond in met name Afrika en Zuid-Amerika is de afgelopen jaren in buitenlandse handen gekomen? A). 2 miljoen hectare B). 20 miljoen hectare C). 200 miljoen hectare

4. De laatste jaren stijgen de voedselprijzen. Hoeveel inkomen besteden respectievelijk een Nederlander en een Keniaan aan voedsel? A). 15% en 70% B). 25% en 50% C). 40% en 60%

5. 80% van de vrouwen werkt in Afrika in de klein-

2. De wereldbevolking groeit van 6 miljard mensen in 2000 naar 9,5 miljard mensen in 2050. De hoeveelheid beschikbare landbouwgrond zal juist dalen. Hoeveel moet de huidige productie toenemen om in 2050 iedereen te kunnen voeden? A). 10% tot 15% B). 30% tot 40% C). 50% tot 70%

BNDR

OUD

Bedrijfsgegevens Maatschap Van Olst Ressen 22 hectare Appels, peren en kersen Landwinkel ‘De Woerdt’ 6 parttimers www.dewoerdt.nl

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“De consument is bereid een hogere prijs te betalen voor de

kwalitatieve producten die wij aanbieden”

Al ruim 90 boeren in Nederland pronken met een Landwinkel op het erf en de coöperatie blijft volop in ontwikkeling. Een eigen gezicht, eigen producten en zichtbaar gedreven boeren, zijn onderdelen van de succesformule die in 2006 is ontstaan. Fruittelers Nico (56), Greet (59) en zoon Wessel (29) van Olst uit het Gelderse Ressen zijn, met hun boerderijwinkel, vanaf het begin betrokken bij de coöperatie Landwinkel. Fruitteelt Wessel: “De fruitteelt is het belangrijkst op ons bedrijf. Het grootste gedeelte van onze boomgaard bestaat uit Elstar en Conference. Daarnaast telen we meerdere rassen appels, peren en kersen, die onder andere via onze landwinkel worden verkocht.” Nico: “Ongeveer 15% van onze 22 hectare wordt afgezet in de landwinkel en via collegaboerderijwinkels. Het overige gedeelte vindt via andere kanalen, zoals de veiling, zijn weg naar de consument.” Wessel: “Ik vind het mooie van zo’n breed assortiment, dat we ook breed georiënteerd moeten zijn. Ik vind het leuk dat we ons niet alleen richten op een specifiek ras appels.”

Huisverkoop Greet: “Vroeger belden mensen aan met de vraag of ze wat appels of peren konden kopen. 28

BNDR

Zo ontstond langzaam de huisverkoop. Uiteindelijk zijn we een deel van de schuur gaan inrichten met boerderij- en streekproducten. In 2006 werden we, tijdens de fusie van drie boerderijwinkelketens tot Landwinkel, gevraagd of wij ons daarbij wilden aansluiten. Dat hebben wij gedaan en daar hebben we veel profi jt van. Het assortiment is uitgebreid en de coöperatie ‘Landwinkel’ biedt ons professionele handvatten. Inmiddels hebben we meer dan 1500 producten in de winkel liggen, bezoeken er elke week rond de 1000 klanten onze winkel en hebben we 6 parttimers in dienst.”

Rechtstreeks contact Wessel: “Ik vind het rechtstreekse contact met de klant een groot voordeel. Wij zijn ermee begonnen omdat het ons ding is. Onze deur staat altijd open, maar uiteindelijk moet het ook wat opleveren.”

Greet: “De consument is bereid een hogere prijs te betalen voor de kwalitatieve producten die wij aanbieden. Juist omdat er geen andere schakels tussen de oogst en verkoop zitten, kunnen wij het product vers afleveren.”

Landwinkel Wessel: “Ik voel me thuis binnen de coöperatie van Landwinkel. De coöperatie kent een open structuur met veel innovatie in marketing, productontwikkeling en samenwerking. Daar sta ik proactief in. Zo help ik nu bij de ontwikkeling van een nieuwe landelijke website voor Landwinkel.” Greet: “Landwinkel is bekend in heel Nederland. Mensen komen bewust onze kant op. Met lekker weer pakken ze met plezier de fiets. Wij zijn een leuk uitje en bieden een breed assortiment aan.”

NIEUW

Wessel van FruittelerOlst Ressen 29 jaar Lid van OverbetuAwJK e

rechtstreekse contact met de klant een groot

“Ik vind het

voordeel”

Blij verrast

Nieuwe producten Wessel: “Wij blijven op zoek naar nieuwe rassen en producten voor in de winkel. Zo hebben we onze eigen appelchips en zijn we nu bezig met de ontwikkeling van een eigen likeurlijn, gemaakt van diverse fruitsoorten.” Greet: “We bedenken producten waar ons fruit in verwerkt kan worden, maar we maken niets zelf. Daarbij zoeken we bewust naar samenwerking in de regio.” Wessel: “De producten die wij ontwikkelen liggen niet alleen in onze Landwinkel. Dat is het mooie van het Landwinkelconcept. De ondernemers die bij Landwinkel zijn aangesloten, hebben de mogelijkheid om zelf producten te ontwikkelen onder de naam van Landwinkel. Deze producten kunnen onder het label van de Landwinkel worden geproduceerd. Voorwaarde is dat de basisgrondstoffen van Landwinkeltelers afkomstig zijn. Wij hebben bijvoorbeeld ook de zelfgemaakte advocaat van de landwinkel uit Veenendaal in ons assortiment.”

Bedrijfsovername Wessel: “Ik was altijd graag in de buitenlucht aan het werk, maar ik heb pas later de vertaalslag gemaakt om het bedrijf op te volgen.” Greet: “Wij hebben bewust niet gesproken over een bedrijfsopvolging. We wilden onze jongens niet pushen om het bedrijf over te nemen, ze moesten zelf de keus maken om het bedrijf op te volgen of niet.”

Wessel: “Ik vind de fruitteelt erg leuk, maar de recreatiekant trekt mij ook. Het mooie is dat die combinatie te maken is op ons bedrijf. Zo bieden we, naast de Landwinkel, ook rondleidingen aan over ons bedrijf, organiseren wij elke zaterdag in september een appelplukdag en hebben we afgelopen zomer voor het eerst een grote zomerfair georganiseerd op het erf.” Greet: “Onze evenementen trekken veel bezoekers. Dit geldt ook voor de rondleidingen. Bijna elke week leidt Nico een leuke club mensen, van een bus vol ouderen tot een klas schoolkinderen, rond over ons bedrijf. Nico kan op een hele toegankelijke manier over het fruitbedrijf vertellen.” Wessel: “De passie om iets met mensen te doen, heb ik van mijn vader. Maar hoe meer ik in het bedrijf werk, hoe meer ik ook inzie dat fruitteelt altijd de basis zal blijven.”

Greet: “Wij zijn blij dat Wessel het bedrijf over wil nemen. Nico en ik hebben heel wat opgebouwd in de afgelopen jaren. Daarnaast moeten we onder de vlag van de Landwinkel blijven innoveren. Zo biedt Landwinkel cursussen, workshops en nieuwe producten aan. Daar willen wij in mee gaan. Het is prettiger en ook logischer om te investeren in het bedrijf, nu we weten dat er een opvolger staat te wachten.” Wessel: “Ik werk nog buitenshuis als rentmeester. Ik ben net vier dagen in de week gaan werken. Met een dag vrij in de week kan ik mij meer richten op het bedrijf thuis. Over een aantal jaar wil ik volledig thuis gaan werken.”

Toekomst Wessel: “Professioneel fruitteler zijn, daar wil ik mij op blijven richten in de toekomst. Een kwalitatief hoogwaardig product telen voor de Landwinkel en de wereldmarkt. Daarnaast is onze droom om in de toekomst nog meer met recreatie te doen.”

Fruitbedrijf Van Olst

In het Gelderse Ressen, tussen Arnhem en Nijmegen, is het moderne fruitbedrijf van de familie Van Olst gevestigd. Sinds 1977 telen zij voornamelijk appels, peren en kersen. Het bedrijf omvat 11 hectare appels, 11 hectare peren en 0,5 hectare kersen. Daarnaast telen zij op kleine schaal pruimen, kerstbomen, sierkalebassen en pompoenen. Zo’n 15% van de oogst wordt verkocht via Landwinkel ‘De Woerdt’, welke is te vinden op het erf van de familie Van Olst. Naast de verkoop van hun appels, peren en kersen, worden de producten van Nico, Greet en Wessel ook verwerkt tot jam, sap, bonbons, honing, likeur, vruchtensaus, appelchips en stroop. Voor de consument die een kijkje achter de schermen wil bij het fruitbedrijf van de familie Van Olst worden rondleidingen, proeverijen, workshops en appelplukdagen georganiseerd.

BNDR

THEMA

Wereldmacht Sinds de Tweede Wereldoorlog staat het thema voedselzekerheid op de Europese agenda. Lange tijd leek voedselzekerheid vanzelfsprekend, maar de laatste jaren staat dit thema door allerlei oorzaken weer nadrukkelijk in de belangstelling. Volgens de Verenigde Naties is er voedselzekerheid wanneer iedereen, te allen tijde, de fysieke en economische toegang tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel heeft, dat voldoet aan de dieeteisen en voorkeuren voor een actief en gezond leven. In 2007/2008 kende de wereld een heuse voedselcrisis, sindsdien is de rust op de voedselmarkten nooit meer teruggekeerd. Tekst: Kirsten Haanraads / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Recordprijzen In 2008 leidde een combinatie van verschillende oorzaken tot recordprijzen van verschillende agrarische producten en grote voedseltekorten in bijvoorbeeld Tunesië en andere Afrikaanse landen. Voorbeelden van oorzaken zijn: • Hoge prijzen voor inputs als diesel en kunstmest. • Veel grote beleggers die hun focus van aandelen naar grondstoffen verlegden. • Droogte in Australië en andere regio’s. • Beperkte voorraden van belangrijke landbouwproducten. • Sterke vraag naar biobrandstoffen. • De reactie van landen om hun export te beperken of import te bevorderen.

Het voedselsysteem in de wereld Deze mondiale ontwikkelingen laten zien hoe het voedselsysteem over de hele wereld verbonden is. Voedsel is een belangrijke macht die samenlevingen dus kan verbinden, maar ook kan ontwrichten. Hypotheken in de VS of bosbranden en droogte in Rusland blijken ook de voerprijs voor een jonge varkenshouder in Ootmarsum of de gierstprijs voor een boer in Kameroen te bepalen. NAJK vindt het van groot belang dat jonge agrarische ondernemers, overal ter wereld, perspectief hebben op een goede toekomst. Alleen dan kan in de toekomst voldoende voedsel geproduceerd worden.

Invloed op voedselprijzen Voor voedselzekerheid, nu en in de toekomst, speelt niet alleen de beschikbaarheid van voedsel een rol, maar ook de prijs. Gewone boeren en consumenten hebben weinig 30

BNDR

Voor veel boeren is de macht van de tussenhandel een doorn in het oog. invloed op de prijzen van voedsel. Het is een proces dat te groot is om te beïnvloeden. Alleen voor de echte grote spelers is het mogelijk om invloed uit te oefenen. In Europa staat de discussie over de macht van de tussenhandel en de verdeling van de marges in de keten hoog op de agenda. Bij iedere fusie wordt weer met knikkende knieën afgewacht wat de Autoriteit Consument & Markt (ACM, voorheen NMA) ervan vindt en in een tijd dat verwerkers en supermarkten fuseren, is het voor ondernemers erg lastig om een vuist te maken. Zo ook in ontwikkelingslanden. Het aantal kleine boeren is groot en doordat veel boeren nauwelijks georganiseerd zijn, is het lastig om eisen aan een afnemer te stellen, laat staan om een keer ‘nee’ te zeggen.

De macht van de tussenhandel Voor veel boeren, niet alleen in ontwikkelingslanden, maar ook in Europa, is de macht van de tussenhandel een doorn in het oog. In ontwikkelingslanden is een goede infrastructuur een belangrijke factor om de macht van de tussenhandel te beperken. Het gaat bijvoorbeeld om goede wegen, vervoers- of bewaarmogelijkheden. Voor deze zaken zijn veel boeren in ontwikkelingslanden afhankelijk van hun omgeving. Als je geen mogelijkheden hebt om je producten op te slaan, dan moet je deze wel direct bij de oogst verkopen. En als er maar één partij is aan wie je je product kunt verkopen, dan heb je helaas vaak het nakijken.

Investeren Ondanks het feit dat de hoge voedselprijs vaak niet bij de boeren en tuinders terechtkomt, is het wel belangrijk dat de prijs omhooggaat. Een hoger prijsniveau kan volgens veel deskundigen een motor zijn voor ondernemers om hun opslagmogelijkheden te vergroten en te investeren in zaken als een betere infrastructuur en innovatie.

Een betere margeverdeling Hoewel de verdeling van de marges in Europa een hot item is, lijkt de fysieke infrastructuur hier echter geen beperking. Veel Europese ondernemers beschikken over mogelijkheden om hun producten op te slaan en over goede afzetstructuren. Er is dus meer nodig voor een betere margeverdeling. Een aspect dat wellicht meer aandacht verdient is informatie en, daarmee samenhangend, transparantie. Macht in de voedselketen heeft veel te maken met informatie. Als je bijvoorbeeld weet hoeveel er geproduceerd en gevraagd wordt, dan kun je daarop inspelen. En als je eerder over informatie beschikt dan een ander, dan kun je die voorsprong gebruiken. Dit aspect speelt in Europa, maar is ook iets waar boeren in ontwikkelingslanden mee te maken hebben. Met de ontwikkeling van internet en telefonie kunnen lokale boeren en tuinders ook over informatie beschikken om betere beslissingen te

nemen. Maar het blijft lastig om actuele informatie beschikbaar te hebben. Grote bedrijven hebben de middelen om met ingewikkelde modellen en satellieten oogstvoorspellingen te maken, maar ze zullen deze informatie niet graag met anderen delen.

De rol van Westerse bedrijven in ontwikkelingslanden In ontwikkelingslanden zijn deze grote organisaties ook actief, denk aan de landbouwcoöperaties en multinationals. Het pootgoed van Agrico gaat de hele wereld over en FrieslandCampina is ook in Nigeria en Vietnam actief. De rol van Westerse bedrijven in ontwikkelingslanden heeft meerdere kanten. Als je de jaarverslagen leest, dan zorgen de bedrijven voor werkgelegenheid en investeringen in zaken als onderwijs. Toch hebben maatschappelijke organisaties, zoals bijvoorbeeld Oxfam Novib, daar een andere mening over. Wat doen onze coöperaties en multinationals voor de boeren in die landen? Agrarische bedrijven en coöperaties kunnen een rol spelen in het verbeteren van de positie van boeren wereldwijd. Maatschappelijke organisaties kijken over onze schouders mee. Ook een boer in Nederland kan hierin een belangrijke rol spelen. Veel

Voedsel is een belangrijke macht die samenlevingen kan verbinden, maar ook kan ontwrichten. Nederlandse boeren staan hier niet bij stil. Maar ook in Nederland kan je invloed uitoefenen, bijvoorbeeld via de ledenraad of binnen het bestuur. De macht van bijvoorbeeld de coöperatie ligt immers bij de boer. Welke verantwoordelijkheid neem jij?

BETER BEMEST EN NutriNorm: • Bemesting • Meststoffen • Strooien • Bodem • Berekeningen

MET DÉ

VERNIEU WDE KEN

NISSITE

NUTRINO RM.NL

MELD U AAN VIA DE SITE KANS O EN MA P EEN G AK EREEDS CHAPS KIST.

BNDR

Wat gaat de politiek i

voor jonge boeren en tui Foto: Joyce Schmeitz

Elbert Dijkgraaf SGP

Dion Graus PVV “Ik wens de jonge boeren en tuinders minder EU en meer PVV toe. Er ligt een aangenomen motie Graus die in 2014 wordt uitgevoerd ten behoeve van een beter verdienmodel voor (jonge) boeren en tuinders, wat mij betreft ten laste van de machtige en rijke retailers. Ik wil geen bemoeienissen of verstikkende weten regelgeving vanuit Brussel voor onze agrarische ondernemers. Belastingverlaging, administratieve lastenverlichting en accijnsverlaging zullen uiteindelijk leiden tot meer inkomen voor onze boeren en tuinders en zelfs tot meer inkomsten voor de staatskas. Voorts willen wij geen beperkingen aan het gebruik en de verwerking van ons ‘Bruine Goud’, ook wel mest genoemd. Tot slot strijd ik als geen ander tegen concurrentievervalsing en voor een gelijk speelveld in een volledig oneerlijke en verziekte markt.”

“Den Haag heeft regelmatig last van georganiseerd wantrouwen richting Nederlandse boeren en tuinders. Dat uit zich in bakken met kritiek, extra regels en weinig flexibiliteit. Dit helpt de ondernemende jonge boeren en tuinders niet vooruit. De SGP zet zich in voor een betere beeldvorming. Ook zet SGP zich in voor meer ruimte omtrent markten prijsafspraken. Investeringen moeten terugverdiend kunnen worden. We verzetten ons tegen rigide Natura 2000, mest- en ammoniakbeleid. SGP onderstreept het belang van bedrijfsovernames. Bedrijfsovernames zorgen voor continuïteit in de Nederlandse bedrijvigheid, binnen en buiten de agrarische sector. Dat verdient steun. De SGP vindt dat er meer mogelijkheden in de fiscaliteit moeten komen voor bedrijfsovernames.”

Helma Lodders VVD “Komend jaar ga ik door om mij in te zetten voor het verminderen, vereenvoudigen en schrappen van overbodige regelgeving voor jonge boeren en tuinders. Daarnaast wil ik mij ook in 2014 hard maken voor de ‘Jonge Landbouwersregeling’, zowel via de eerste als de tweede pijler in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Ook wil ik dat jonge boeren en tuinders gebruik kunnen maken van de (garantie)faciliteiten die het ministerie van Economische Zaken biedt. Tot slot zal ik provincies en gemeenten blijven oproepen om het traject van vergunningverlening te verkorten. Jonge boeren en tuinders lopen nu te vaak aan tegen de muren van lokale overheden waardoor ze niet verder kunnen.”

Carla Dik – Faber ChristenUnie

Foto: Anne Paul Roukema / ChristenUnie

“De ChristenUnie zal zich net als in voorgaande jaren blijven inzetten voor de ‘Jonge Landbouwersregeling’. Dit is een belangrijke regeling, waarmee we bedrijfsovernames kunnen ondersteunen en gezinsbedrijven toekomst bieden. Als zal blijken dat provincies geen budget willen en kunnen vrijmaken voor deze regeling, wil de ChristenUnie dat de regeling op nationaal niveau blijft. Daarnaast zal de ChristenUnie zich ervoor inzetten dat er voldoende geld beschikbaar blijft voor verduurzaming en innovatie van de landbouw. De ChristenUnie wil verder dat gezinsbedrijven gezonde toekomstperspectieven houden. We kiezen niet voor industrialisatie van de landbouw, maar voor kwaliteitslandbouw en –tuinbouw, waarbij jonge boeren en tuinders eerlijke prijzen krijgen voor hun producten.”

BNDR

Van D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren is helaas geen reactie ontvangen.

n 2014 doen

nders?

Henk van Gerven SP “Jonge boeren zijn essentieel voor het voortbestaan van de agrarische sector in Nederland. We moeten daarom de vergrijzing in de agrarische sector een halt toeroepen. Ik zal ervoor pleiten dat in 2014 in elke provincie een goede ‘Jonge Landbouwersregeling’ van de grond komt, die landelijk geharmoniseerd is. De landelijke investeringsregeling voor jonge boeren moet straks ook provinciaal de juiste prioriteit krijgen.”

“De PvdA gaat zich hard maken voor de ‘Jonge Landbouwersregeling’. Jonge boeren moeten immers toekomstgericht ondernemen, waarbij innovatie centraal staat. De PvdA zal zich daarom inzetten voor een goed innovatieklimaat. Ook wil PvdA het contact tussen boeren en burgers verbeteren.”

Foto Bas Stoffelsen / SP

Sjoera Dikkers PvdA

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag…

Jaco Geurts CDA “Bij de implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid wil het CDA dat er in de tweede pijler een investeringsregeling voor jonge boeren komt. We willen het maximale doen om meer jonge boeren in Nederland te krijgen. Het CDA wil dat er geen melkveerechten komen, in plaats van het huidige systeem van melkquota. Ook wil het CDA af van de varkens- en pluimveerechten. Zonder deze handel in lucht kunnen jonge boeren makkelijker een toekomstbestendig bedrijf opbouwen. Het CDA wil de fiscale landbouwvrijstelling behouden. De overnameregeling voor agrarische familiebedrijven moet er zijn om jonge boeren en tuinders het bedrijf van hun ouders te kunnen laten overnemen.”

Coöperatieve traditie: continuïteit en duurzame groei

FrieslandCampina voorziet mensen wereldwijd van al het goede van melk. Kindervoeding, zuiveldranken, kaas, melk, yoghurts, toetjes, boter, room, melkpoeder, zuivelingrediënten en vruchtendranken zijn producten die een belangrijke rol spelen in de voeding en het welzijn van mensen. Wij zijn samen met onze leden-melkveehouders expert in melk en breiden onze kennis over toepassingen ervan voortdurend uit; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde producten. Dat doen we op een duurzame manier.

Van gras tot glas: kwaliteit in de gehele keten geborgd

...voor een miljard mensen wereldwijd Melk: een bron van natuurlijke voedingsstoffen

www.frieslandcampina.com

BNDR

HANS KOLK DEELTIJDSTUDENT DIER- EN VEEHOUDERIJ

IK HAAL ENORM VEEL VOLDOENING UIT MIJN STUDIE “In mijn huidige baan ben ik verkoper en adviseur op het gebied van groen en tuinaanleg, maar ik haal hier niet meer de gewenste voldoening uit. Ook mijn doorgroeimogelijkheden zijn beperkt. Omdat ik weet waar mijn talenten liggen, heb ik besloten om dit te combineren met mijn passie veehouderij. Daarom koos ik voor deze deeltijdstudie. De studie bevalt erg goed, ik haal er veel voldoening uit. Vakken als diergezondheid, veevoeding en fokkerij zijn erg interessant. Voor mijn studie ben ik nu van een vijfdaagse werkweek terug gegaan naar een driedaagse. Ik ben ook één dag in de week bij

KOM NAAR EEN OPEN AVOND

MEER INFORMATIE

LOCATIE DRONTEN

Kijk voor meer informatie over ons studieaanbod op onze website www.cahvilentum/deeltijdstudies

Dinsdag 4 februari 2014 Dinsdag 17 juni 2014

een melkveehouder gaan werken om praktijkervaring op te doen en de overige tijd steek ik in mijn studie. Gemiddeld ben ik zo’n tien uur per week kwijt aan thuisstudie plus daarbovenop nog de bedrijfsbezoeken, excursies en open dagen van bedrijven. De kennis die ik tijdens mijn studie op doe kan ik direct inzetten in mijn werk bij de melkveehouder. Maar ook enkele management gerichte onderdelen kan ik in mijn huidige functie kwijt. Ik weet nu al dat ik in mijn toekomstige carrière veel van mijn opgedane kennis kan gebruiken om mijzelf een stabiele plek te geven in de sector.’’

Hoger onderwijs dat er toe doet

Hogeschool

Boeren met ambitie

ForFarmers Hendrix, producent en leverancier van diervoeders. Een no-nonsense organisatie met gedreven medewerkers en dealers, dicht bij het boerenbedrijf, die het verschil maakt in kennis en goede producten. Met de ambitie een maximale bijdrage te leveren aan het rendement op uw bedrijf. Dat is waar we voor staan! ForFarmers Hendrix Postbus 91 • 7240 AB Lochem • T +31 (0)573 28 88 00 • www.forfarmershendrix.nl

Boeren met ambitie

BNDR

DAJK

Een kijkje achter de schermen Jumbo van supermarktorganisatie Wat gebeurt er achter de schermen bij het immense complex, ter grootte van 18 voetbalvelden, van Jumbo in het Drentse Beilen? Leden van DAJK kregen tijdens de aftrap van het nieuwe activiteitenseizoen op 18 september de kans dit met eigen ogen te zien middels een bezoek aan het distributiecentrum van Jumbo. Meer dan 70 Drentse boeren en tuinders werden hartelijk ontvangen door Frans Popping (Teamleider Logistiek), Mark Boelens (Sitemanager Noord) en Leon Bosma (Commercieel support manager Slagerij).

Tekst: Marchien Ensing / Beeld: DAJK

Achter de schermen Een van de leden die deze avond bezocht, was melkveehouder Jacob Nijhoff (30) uit het Drentse Zwiggelte. “Ik vind het interessant om achter de schermen te kijken bij een grote supermarktorganisatie”, vertelt Jacob. “Tussen de supermarkten onderling is de concurrentie hevig, met winst als belangrijke doelstelling. In een zoektocht naar de laagste prijs, gecombineerd met een consument die -mogelijk onbewust- onvoldoende kritisch is, worden belangen soms anders gewogen dan wij als jonge boeren graag zien.”

Een ‘legaal spel’ Jacob weet dat supermarktketens graag met huismerken werken. “Het levert marge op en leveranciers van huismerken kunnen nagenoeg ongemerkt gewijzigd worden. Een ‘legaal spel’ met niet alleen maar voordelen”, vindt Jacob. “Consumenten hebben veel vertrouwen in de producten uit onze supermarkten en de verwachtingen zijn door onze weten regelgeving hoog. Terwijl er aan de andere kant juist veel producten toegelaten worden van over de grens, waar soms hele andere normen gelden. Het concurreren op een zo laag mogelijke prijs, kan de kwaliteit van het voedsel in gevaar brengen”, geeft Jacob aan.

Verliezers Jacob is er zeker van dat jonge boeren een missie hebben als het gaat om het vergroten

van hun marktpositie. “Al heb ik zelf weinig gevoel bij de discussie over marktmacht. Ik associeer de term met een heersende keten en dat gaat helaas gepaard met verliezers. Ik zie eerder een oplossing voor meer samenwerking in de keten op basis van gelijkwaardigheid.”

Transparante sector Jacob vindt het belangrijk om te laten zien en te vertellen wat jonge agrariërs doen. Door middel van open dagen of in samenwerking met bijvoorbeeld supermarkten, maar vooral ook op internet. “Wanneer ik zoek op termen als megastal, EHS of plofkip, kom ik terecht op de websites van Wakker Dier of de Die-

renbescherming. Hoe kan een onwetende consument zo een reëel beeld vormen? Wij als sector bieden nauwelijks uitleg aan burgers in dergelijke discussies. Ik zou graag zien dat bijvoorbeeld LTO hier op inspeelt. Zij moeten bovenaan staan in de zoekmachines bij zulke landbouwgerichte termen. Voor hen ligt er een kans om actuele thema’s in een begrijpelijke taal uit te leggen aan de burger.”

Bewust van je rol in de maatschappij Of NAJK een rol moet spelen in de missie om de marktpositie van jonge boeren te verbeteren vindt Jacob een lastige kwestie. “Het lijkt mij vooral belangrijk dat NAJK jonge agrariërs bewust maakt van hun rol in de maatschappij en duidt op wat zij zelf kunnen doen”, vertelt Jacob. “NAJK zou verbindingen aan kunnen gaan met jongerenafdelingen van bijvoorbeeld politieke partijen of studenten. Zij kunnen bijvoorbeeld faciliteren in lespakketen voor het vmbo en mbo, met daarbij jonge boeren als gastdocent.”

“Hoe kan een onwetende consument een reëel beeld vormen?”

DAJK op bezoek bij het distributiecentrum van Jumbo

Informatie Datum: 18 septeacmtiviteit ber Onderwerp: 2013 Distributiecentru m Ju Door: DAJK mbo Aanwezig: Ruim 70 leden

Een bezoek aan het distributiecentrum van Jumbo in Beilen stond al enige tijd op het ‘verlanglijstje’ van het bestuur van DAJK. In september was het zo ver. Het seizoen van DAJK werd afgetrapt met een bezoek aan dit gigantische centrum. Meer dan 70 DAJKleden werden deze avond bijgepraat over onder andere de geschiedenis en de huidige positie van Jumbo, de logistiek en het inkoopbeleid van de slagerijafdeling. Uiteraard mochten de leden deze avond ook een kijkje nemen in het distributiecentrum.

BNDR

bedrijfsopvolger

Cursussen voor de In het project ‘Bewust Ondernemen’ biedt

NAJK agrarische jongeren ondersteuning om tot een goede bedrijfsovername en een gezonde bedrijfsvoering op langere termijn te komen. Dit door cursussen aan te bieden die jou financi-

Welke cursus past bij jou?

Wil jij weten welke cursus bij jou past? Doorloop dan hiernaast het vragenschema. Ben je geïnteresseerd in één van de cursussen? Kijk voor meer informatie over een cursus op www.bedrijfsovernameportal.nl of neem contact op met Auke de Jong (adejong@najk.nl).

eel, juridisch, fiscaal en communicatief inzicht geven, wat van cruciaal belang is om tot een goede bedrijfsovername te komen.

Financieel Inzicht Een gezonde financiële basis is de motor van elke toekomstgerichte ontwikkeling. Maar hoe staan je financiën ervoor? Wat moet je absoluut weten voordat je je toekomst uit gaat stippelen? Aan het einde van deze cursus weet je wat er in het accountantsrapport staat, wat dat betekent voor je bedrijf en wat je financiële situatie is. In ‘Financieel Inzicht’ krijg je antwoord op de volgende vragen: > Hoe lees ik het accountantsrapport en wat betekenen alle teksten en termen? > Wat is de winst- en verliesrekening en hoe zit het met de eigen vermogensontwikkeling? > Hoe staat het met de liquiditeit en rentabiliteit van het bedrijf? > Hoe kan ik bepaalde kengetallen beoordelen, zoals vaste en variabele kosten en toegerekende en niet-toegerekende kosten? > Wat zijn vragen die ik een accountant absoluut moet stellen? > Wat kun jij met de cijfers uit de boekhouding van het bedrijf?

Duur: 5 dagdelen Waar: wij kijken waar we centraal in jouw regio een groep kunnen vormen. Kosten: € 175,- voor NAJK-leden, € 250,- voor niet-leden Opgeven: mail naar Lschuurman@najk.nl

BNDR

Bewust Op Weg naar Overname Hoe werk je naar een bedrijfsovername toe, zonder stappen over te slaan? Wanneer wil je het bedrijf overnemen, wat is de overnameprijs en welke regelingen moet je treffen? Welke bedrijfseconomische, fiscale en juridische aspecten spelen een rol? Aan het einde van deze cursus weet je hoe je het bedrijfsovernameproces moet inrichten. In ‘Bewust Op Weg naar Overname’ krijg je antwoord op de volgende vragen: > Welke wensen hebben alle betrokken partijen in de bedrijfsovername? > Welke zaken moet ik overwegen bij het opstellen van een maatschapsakte? > Wat zeggen cijfers als het bedrijfsresultaat, kosten, opbrengsten en eigen vermogen? > Hoe maak ik een eigen overnameplan? > Hoe is mijn financiële positie en die van mijn ouders na de overname? > Wat zijn mijn ondernemerskwaliteiten? > Hoe kan ik het beste communiceren met mijn bedrijfsovernamepartners?

Duur: 8 dagdelen Waar: wij kijken waar we centraal in jouw regio een groep kunnen vormen. Kosten: € 350,- voor NAJK-leden, € 425,- voor niet-leden Opgeven: mail naar Lschuurman@najk.nl

Rabo Opvolgers Perspectief Je zit een aantal jaren voor de daadwerkelijke overname, of hebt het bedrijf net overgenomen en je gaat bepalen wat jij met het bedrijf wilt gaan doen. Aan het einde van dit leertraject heb je een strategie voor je bedrijf ontwikkeld en weet je hoe je jouw doelstellingen kunt realiseren, wat financieel mogelijk is en welke investeringen je moet doen. De cursus ‘Rabo Opvolgers Perspectief’ wordt in samenwerking met Rabobank aangeboden. Het programma bestaat uit drie onderdelen: 1. Een individueel spiegelgesprek: In het spiegelgesprek krijg je antwoord op de vraag: Waar ligt mijn kracht? Je leert hoe je je kwaliteiten verder kunt ontwikkelen en valkuilen kunt vermijden. 2. De financiële scan: Met dit rekenprogramma toets je zelf de financiële haalbaarheid van de overname en je plannen. 3. De opvolgerstraining: Dit is een 5-daagse training met collega-opvolgers. Hierin koppel je jouw persoonlijke kwaliteiten en ambities aan de mogelijkheden van het bedrijf en de omgeving. Daarnaast ontwikkel je een strategie die bij jou en je bedrijf past en financieel haalbaar is. Ook maak je een actieplan om die strategie te realiseren.

Duur: 5 trainingsdagen verspreid over 10 weken. Waar: wij kijken waar we centraal in jouw regio een groep kunnen vormen. Kosten en opgeven: vraag bij jouw plaatselijke Rabobank naar de kosten en opgave.

BNDR

De coöperatie: van Melkveehouder Jan Kuks (30) zit in de jongerenraad van FrieslandCampina Het bundelen van krachten met anderen om iets te realiseren wat je alleen niet voor elkaar krijgt. Dat is het uitgangspunt van coöperaties. Samen sterk staan, geeft dat een bepaalde vorm van macht in de voedselketen? Melkveehouder Jan Kuks (30) zit sinds 2008 in de jongerenraad van Nederlands grootste zuivelcoöperatie: FrieslandCampina. Hij vertelt over zijn visie op het melkveebedrijf en de coöperatie. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Familiebedrijf In het Overijsselse Nutter melkt Jan samen met zijn ouders 70 melkkoeien en betelen zij 50 hectare met gras en maïs. Daarnaast verbouwen zij triticale op 7 hectare natuurland. De keuze om het bedrijf rendabel te houden voor een gezin, is bewust gemaakt door de familie Kuks: “Ik twijfelde of ik mijn volledige passie in het bedrijf kwijt kon. Na mijn studie ‘Agrarisch Ondernemerschap’ ben ik in een fulltime baan bij de Rabobank gerold”, vertelt Jan. “Het sociale aspect naast de melkveehouderij heb ik altijd opgezocht. Dus een baan naast het ouderlijk bedrijf, was voor mij een eyeopener om het bedrijf uiteindelijk wel voort te willen zetten.” In de avonduren en weekenden hielp Jan zijn ouders op het melkveebedrijf. “Ik ben iemand die gelooft in een familiebedrijf. Op grote schaal koeien melken past niet bij ons. Ik wil later als mijn ouders stoppen niet verplicht zijn om met vreemde arbeid te werken”, aldus Jan.

Verbredende blik Tijd vrijmaken om verder te kijken dan alleen het melken van koeien, is iets wat Jan ambieert. “Ik blijf zoeken naar verbreding. Het deelnemen in melkvee-gerelateerde projecten geeft mij plezier en voldoening in het werk. Door te communiceren of samen te werken met collega’s en mensen uit het werkveld deel ik kennis en ervaring, maar krijg ik het ook terug”, verklaart Jan. “Hierdoor raak ik niet 38

BNDR

vastgeroest op het bedrijf, maar kan ik het met een helicopterview bekijken.”

Bedrijfsgegevens Melkveebedrijf Kuks Deelnemer ‘Koeien & Kansen’ Agrarisch leerbedrijf voor jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt 70 koeien 50 hectare land 7 hectare natuurbeheer

Koeien & Kansen Een van die verbredende projecten is de deelname aan ‘Koeien & Kansen’. Binnen ‘Koeien & Kansen’ wordt de effectiviteit en uitvoerbaarheid van (voorgenomen) mest- en milieuwetgeving getoetst in de praktijk. “Wij zijn een van de zestien bedrijven in Nederland die deelnemen in dit project. Hiervoor wegen wij bijvoorbeeld elke maand een week lang het voer dat we aan de koeien voeren. Daarna kijken we hoe efficiënt de koeien daarmee omgaan. Wij toetsen de verliezen en proberen dat vervolgens te beperken”, legt Jan uit. “Zo’n project biedt ons bedrijf ook kansen: als we efficiënter met onze mineralen en voer kunnen omgaan, heeft dat economische voordelen in de vorm van bijvoorbeeld minder kunstmest en krachtvoer”, vertelt Jan. “Daarnaast staat ‘Koeien & Kansen’ aan de basis van de Kringloopwijzer. Ik vind het mooi om te zien dat dit instrument tegenwoordig in de hele sector wordt ingezet.”

Leerbedrijf Ook wilde de familie Kuks op het bedrijf iets doen voor mensen met een beperking. “Ik heb zelf twee zusjes met een verstandelijke beperking”, vertelt Jan. De stap en de kunde om daar iets mee te doen op het melkveebedrijf van de familie Kuks werd vorig jaar gerealiseerd in de vorm van een leerbedrijf

voor jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. “We hebben een leslokaal gerealiseerd en diverse lesmachines en gereedschappen aangeschaft.” Het doel van het leerbedrijf is deze jonge mensen op een praktische manier op te leiden, zodat ze uiteindelijk een plek kunnen krijgen in het reguliere arbeidsproces. “We willen talenten benutten, hen een gevoel geven dat ze een bijdrage leveren in de maatschappij. Op de boerderij leren ze de theorie en praktijk over het melkveebedrijf: van het verzorgen van de kalfjes tot het voeren van de koeien, maar ook kunnen ze hier hun trekkerrijbewijs halen”, vertelt Jan.

Jongerenraad FrieslandCampina Vijf jaar geleden werd Jan gevraagd voor de jongerenraad van FrieslandCampina. “In de jongerenraad wordt verwacht dat je kritisch bent. We mogen buiten gebaande paden onderzoek doen. Dat koppelen we elk jaar aan een thema.” Dit jaar is het thema ‘Invloed in de keten’. Omtrent dit thema doet de jongerenraad onderzoek binnnen FrieslandCampina en in andere ketens. “De resultaten uit het onderzoek leggen we als advies voor aan het hoofdbestuur van FrieslandCampina”, aldus Jan. “Het mooie van de jongerenraad vind ik dat ik iets kan doen met mijn bevindingen en

“Het mooie van de jongerenraad vind ik dat ik iets kan doen met mijn bevindingen en de geluiden die ik in mijn omgeving hoor” de geluiden die ik in mijn omgeving hoor. Dit brengt mij meer kennis, kunde en ervaring.”

Fundament van het bedrijf “Ik vind de coöperatie een belangrijk fundament voor ons bedrijf. Met een collectief van melkveehouders kunnen we ons product breed afzetten. De afzet van onze melk is gegarandeerd en FrieslandCampina verwerkt het tot een hoogwaardig zuivelproduct. Daarnaast is het, doordat we veel poten hebben onder de coöperatie, ook een stuk risicospreiding”, legt Jan uit. “FrieslandCampina geeft een grote meerwaarde aan ons product. Voor het maken van nieuwe producten zoals drinkyoghurt zonder vetten, moet kennis in huis zijn. Daarvoor kunnen we allemaal het wiel gaan uitvinden, of onze krachten bundelen.”

‘Wat is er met de rest van mijn kwartje gebeurd?’ “Als ik een liter melk zie in de supermarkt, dan denk ik wel eens ‘wat is er met de rest

van mijn kwartje gebeurd?’ Maar tegelijkertijd moeten we niet vergeten dat vanaf het moment dat de melk hier het erf verlaat en voordat het in de supermarkt ligt, er nog heel wat moet gebeuren. Ik geloof niet dat er een grote marge aan de stok blijft hangen van onze coöperatie”, aldus Jan. Een hoofdprijs voor melk binnen de coöperatie is ook niet realistisch volgens Jan: “FrieslandCampina kan geen steevaste prijs neerzetten. Wij zouden graag als boer aangeven welke prijs we graag ontvangen, maar dan wordt FrieslandCampina

Jan Kuks | 30 Melkveehouder in jaar Adviseur bedrijven Nutter Vice-voorzitter jo bij Rabobank FrieslandCamnpgeinreanraad Lid van AJK Jong Twente

BEDRIJF

jou, voor jou

van de markt weggeconcurreerd en dat brengt ons nergens.”

Toekomst Inmiddels werkt Jan parttime bij de Rabobank en stopt zijn bestuursfunctie bij de jongerenraad van FrieslandCampina per 2015. “Er gaat veel tijd zitten in een fulltime baan. Dat is leuk, maar soms ook lastig. Ik wil meedenken op het melkveebedrijf thuis, maar ik kan mijn ideeën, vanwege mijn fulltime baan, niet altijd uitvoeren. Dat is de reden dat ik me nu meer op het bedrijf thuis wil richten”, vertelt Jan. “Vanaf volgend jaar ga ik volledig op het melkveebedrijf aan de slag. Als het melkquotum eraf gaat willen we, afhankelijk van de nieuwe mestwetgeving, gaan opschalen naar 120 tot 140 koeien.”

Jongerendag ‘Innovation Challenge’

Op 18 januari organiseert de jongerenraad van FrieslandCampina een dag voor jonge melkveehouders waar het thema ‘The Innovation Challenge’ centraal staat. Met sprekers als André Kuipers en verschillende innovatieve kennisshops voor melkveehouders wordt deze dag voor jonge leden van FrieslandCampina gevuld. Via FrieslandCampina kun jij je aanmelden voor deze dag.

BNDR

BAJK organiseerde een geslaagde

‘Lekkere Trek’ Op maandag 21 oktober trokken jongeren van BAJK en Youth Food Movement Brabant met trekkers door Eindhoven om met mensen in gesprek te gaan over voedsel. Door middel van een traptrekkerrace werd de agrarische en voedselkennis van voorbijgangers op het stationsplein getest. Er werd fanatiek getrapt om de hoofdprijs, een kist appels, in ontvangst te mogen nemen. Ook de pers was aanwezig. Onder andere de NOS, Studio 040 en Omroep Brabant besteedden aandacht aan deze ‘Lekkere Trek’.

Europees Landbouwdebat in Drenthe

Op zaterdag 16 november waren Esther de Lange (CDA), Harm Evert Waalkens (PvdA) en Jan Huitema (VVD) te gast bij het Europese Landbouwdebat in Drenthe. De organisatoren (CDJA, NAJK en DAJK) waren blij verrast met de opkomst: 75 Drenten en andere geïnteresseerden waren aanwezig en debatteerden enthousiast met het panel, bestaande uit de drie genoemde politici, gedeputeerde Henk Brink (Drenthe), LTO Drenthe, Landschapsbeheer Drenthe en een afvaardiging van NAJK en DAJK, mee over het wereldvoedselvraagstuk, bedrijfsopvolging en het GLB. De organisatie kijkt terug op een zeer interessante en ‘vruchtbare’ politieke avond.

nieuwe voorzitter werkgroep ‘Dierlijk’ BAJK introduceert In september stelde varkenshouder Han van Kilsdonk zich voor als nieuwe voorzitter van de werkgroep ‘Dierlijk’ binnen BAJK. Heb jij interesse om ook eens met deze werkgroep ‘Dierlijk’ op stap te gaan? Neem dan contact op met Han via hanvk@hotmail.com.

AJF organiseert bijeenkomst

‘Vooruit boeren met open vizier’

Samen met de Friese Rabobanken en LTO Noord organiseert AJF op 11 december in het WTC Congrescentrum te Leeuwarden de bijeenkomst ‘Vooruit boeren met open vizier’. De bijeenkomst zal inspelen op de kansen en mogelijkheden voor agrarische ondernemers in sterk wisselende economische en maatschappelijke omstandigheden. Onder andere de nieuwe voorzitter van AJF, Rakesh de Vries, en dagelijks bestuurder van NAJK, Inge van SchieRameijer, zullen spreken tijdens deze avond. Houd www.ajfriesland.nl in de gaten voor meer informatie over deze bijeenkomst.

Inspiratiebijeenkomst g‘ eef kleur aan je vereniging’ in Gelderland

Op 17 december organiseert GAJK de inspiratiebijeenkomst ‘geef kleur aan je vereniging’. Tijdens deze bijeenkomst wordt, onder het motto ‘een beetje kleur kan verschil maken in een witte kamer’, ingegaan over hoe jij als bestuurder uniek en uitdagend overkomt op potentiële leden. Voor de inleiding is Marcel van Dijk van Comcept uitgenodigd. Kijk op www.gajk.nl over hoe jij je kan aanmelden voor dit evenement.

Jubileum JAV Mid-Fryslan

ZAJK biedt cursussen op maat aan In samenwerking met Edudelta biedt ZAJK de volgende cursussen aan: boerenlascursus, bedrijfshulpverlening (BHV), Veilig werken met de Motorkettingzaag, Veilig werken met de heftruck. Bij voldoende aanmeldingen, minimaal acht, worden de cursussen aangepast aan de wensen van de groep. Kijk voor meer informatie over de cursussen op www.zajk.nl of meld je aan voor een cursus via info@zajk.nl.

BNDR

Dit jaar viert JAV Mid-Fryslan haar vijf jarige jubileum. In de activiteiten van het aankomende seizoen zal dit feestelijke jubileum centraal staan. Zo heeft de groep vrouwen uit Friesland zichzelf in november getrakteerd op een kledingadvies bij modehuis Rinsema. In mei 2014 staat er een dagje uit op de agenda. Ben jij een jonge agrarische vrouw uit Friesland en lijkt het jou leuk om hierbij te zijn? Stuur dan een mail naar javmidfryslan@gmail.com.

BESTUUR

Het bestuur van…

AJK Dantumadeel Voor het bouwen van een nieuwe stal ben je bij Arjan Sinnige aan het juiste adres. Hij is projectleider rundveehouderij bij bouwen vergunningenadviesbureau Rombou. Van ontwerp tot ingebruikname begeleidt Arjan rundveehouders bij het realiseren van een nieuwe stal. In de toekomst wil Arjan samen met zijn twee jongere broers het melkveebedrijf van zijn ouders in het Friese Hardegarijp opvolgen. Hoe ben je in het bestuur van AJK Dantumadeel terechtgekomen? “Na het bijwonen van een aantal avonden, werd ik gevraagd om in het bestuur mee te draaien. Inmiddels zit ik zes seizoenen in het bestuur, van algemeen lid tot secretaris en nu zit ik al vier seizoenen op de stoel van de voorzitter.” Wat is het leuke van bestuurswerk? “Ik vind het leuk om met een heel bestuur activiteiten te organiseren waar onze leden enthousiast van worden. Als leden uiteindelijk hun waardering voor een activiteit uitspreken, dan is het een geslaagde activiteit geweest.” Wat doet AJK Dantumadeel voor zijn leden? “Begin november organiseerden we een avond over klimaatverandering. We hadden Piet

Paulusma uitgenodigd als spreker. Piet is een bekende Fries en klimaatdeskundige. Hij heeft een half uur zijn visie op klimaatverandering toegelicht. Vervolgens hebben onze leden nog twee uur met hem gediscussieerd. Op deze combinatie van een interessant onderwerp met een interessante spreker kwamen maar liefst 55 leden af, daar ben ik trots op.” Wat is jouw hoogtepunt als bestuurder? “Elk jaar gaan wij op excursie naar het buitenland. Twee jaar geleden hebben wij, tijdens de uitzendingen van ‘Boer zoekt Vrouw’, het bedrijf van boer Richard in Duitsland bezocht. Ik had verwacht dat hij de boot af zou houden, vanwege de vele publiciteit omtrent het programma. Maar hij ontving ons hartelijk en vond het zelfs jammer dat we na twee uur alweer moesten vertrekken.”

Doe mee met de

Zeeuwse akkerbouwers aan de slag met precisielandbouw

Om de doorontwikkeling van precisielandbouw te stimuleren, heeft ZAJK een bedrag ontvangen van de Economische Agenda van de Provincie Zeeland. Door middel van speciale luchtopnames in combinatie met GPS worden op zes proefpercelen metingen verricht om de bodemgesteldheid in kaart te brengen. Boeren kunnen hierdoor heel precies bepalen waar de grond behoefte aan heeft: bemesting, beregening of drainage. Dat zorgt voor hogere gewasopbrengsten en minder belasting van het milieu. Houd www.zajk.nl in de gaten voor de uitwerking van dit experiment.

Jullie gaan in december ook iets doen voor Serious Request, vertel! “In het weekend dat Serious Request op de radio is, gaan wij agrarische producten verkopen in het winkelcentrum van Damwoude. Niet alleen met het bestuur, maar met zoveel mogelijk leden van onze AJK. Dit is voor ons een mooie kans om, voor het goede doel, de agrarische sector op de kaart te zetten in onze streek.”

MaïsChallenge 2014!

Na het grote succes van de MaïsChallenge in 2012 slaan maïsveredelaar Limagrain en NAJK opnieuw de handen ineen: in 2014 start een nieuwe MaïsChallenge! De MaïsChallenge 2014 staat in het teken van de sleutelrol van de maïsteelt in de melkmarkt na 2015. Exclusief voor de MaïsChallenge 2014 stelt Limagrain de allernieuwste, nog in beproeving zijnde, maïsrassengenetica beschikbaar. Deelnemers aan de MaïsChallenge 2014 krijgen voor minimaal twee hectare zaaigoed van dit nieuwe maïsras gratis uitgereikt om aankomend maïsseizoen hun land mee in te zaaien. De maïsteler die komend teeltseizoen de ruwvoerdoelstellingen in het kader van de voorspelde groei van de melkproductie het best weet te realiseren, wordt bekroond tot winnaar. Natuurlijk zijn er weer leuke prijzen te winnen, waaronder een geheel verzorgde reis naar de Limagne-streek, hét maïscentrum van Frankrijk. Lees meer over de MaïsChallenge 2014 op pagina 19 en geef je voor 17 januari op via www.najk.nl.

Koop een overall voor

Serious Request

Van woensdag 18 december tot en met dinsdag 24 december 2013 staat het Glazen Huis van 3FM Serious Request op het Wilhelminaplein in Leeuwarden. Deze keer vraagt Serious Request aandacht voor kinderen die sterven door diarree. AJF heeft hiervoor een actie opgezet: voor € 40,- kun jij een zwarte overall met AJF-logo kopen. De opbrengst gaat volledig naar Serious Request. De overall kan besteld worden via www.ajfriesland.nl. Voor vragen of meer informatie over de overall kun je mailen naar ajfriesland@gmail.com. BNDR

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

B E U R S A G E N D A A G R A R I S C H E V A K B E U R Z E N

AgrarKontaktTage

26, 27 en 28 november 2013

AGRARKONTAKTTAGE BAD SALZUFLEN (D) Überregionaler Treffpunkt für die moderne Landwirtschaft

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

17,AgrarKontaktTage 18 en 19 december 2013

RUNDVEE & MECHANISATIE VAKDAGEN VENRAY Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Zuidoost Nederland, Duitsland, België en Luxemburg

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

25, 26 en 27 februari 2014

LIV VENRAY Dé vakbeurs voor de varkens-, kalveren pluimveehouderij

www.agrarischebeursagenda.nl Evenementenhal Hardenberg

Evenementenhal Gorinchem

Evenementenhal Venray

Messe Bad Salzuflen (D)

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 24 januari 2014 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Bart Stroomberg uit Lunteren puzzelde uit dat koe Jan de oplossing was van de vorige Sudokoe. Hij heeft daarmee de taart gewonnen.

Hans

Johan

Koen

Cor

Frank

Hielke

Peter

Dennis

Jeroen BNDR

Weten wat er in uw sector speelt

met ĂŠĂŠn druk op de knop.

De Rabo Kennis App: actuele kennis direct beschikbaar. Op de hoogte blijven van ontwikkelingen in uw sector is nu wel erg eenvoudig. Met de Rabo Kennis App heeft u relevante kennis snel bij de hand om uw visie te bepalen en te anticiperen op economische ontwikkelingen in uw branche.

Download nu de Rabo Kennis App via rabobank.nl/kennis Samen sterker.