BNDR December 2012

DEC2012 Jouw agrarische jongerenblad

Extra :

RN KATE ische Agrar gen in opleid

Oud&Nieuw Theo en Marijn Uitdewilligen Crowdfunding ‘Uit je eigen stad’ Nieuwe voorzitter John Hilhorst

Thema :

Alternatieve financieringsvormen

“Wat komt er op mijn bordje?�

Thema

A world to feed 16 januari 2013 van 10.00 - 15.30 uur Locatie: Schouwburg en Congrescentrum Orpheus Churchillplein 1, 7314 BZ Apeldoorn

Welkom op de Agrifirm Jongerendag 2013

Op de agenda van 2050 staat dat maar liefst 9 miljard wereldburgers goed willen eten. En ook al lijkt 2050 nog ver weg, het is goed om daar nu al over na te denken. Want dat er vele uitdagingen en kansen op ons bordje komen is zeker. Kijk samen met de Agrifirm Jongerenraad naar de toekomst en meld je aan op www.agrifirm.com/jongerendag

schakel in succes

john xxxxx

Doen wat je leuk vindt

Vanaf 27 september jl. heb ik de voorzittershamer van Wilco de Jong overgenomen. Veel taken neem ik daarbij van hem over: deze column, maar bijvoorbeeld ook zijn bestuursfunctie bij Agriterra. Nu ik in zijn voetsporen treed, ervaar ik de tomeloze en enthousiaste inzet die Wilco altijd heeft gehad. Daarvoor wil ik hem hartelijk danken. Maar ondanks alle mooie dingen die ik in mijn nieuwe functie zie, speelt in mijn hoofd ook een grote verslagenheid.

Onlangs kwam ik terug van mijn eerste vergadering van Agriterra. Bij deze, mede door ons opgerichte, organisatie is de daar werkzame Marjolijn Hondebrink plotsklaps uit het leven gerukt. Enkel 33 lentes jong. Een longembolie is haar fataal geworden. Vanaf deze plaats nogmaals mijn medeleven. Tegelijkertijd raast het leven door. Het is een drukke tijd. Het bestuurswerk kent een gigantische veelzijdigheid en die ben ik steeds meer aan het ontdekken. Alles bij elkaar is het welhaast acrobatiek: het bedrijf thuis runnen, het bestuurswerk voor NAJK en mijn baan in de accountancy. Maar het is leuk en dat is de beste drijfveer die er is.

In deze dagen, waarin we bij onze collega-organisatie geconfronteerd worden met zo’n plotseling verlies, sta ik steeds meer stil bij kwaliteit van het leven. Voor iedereen die zoekende is, kan ik dan ook aanbevelen om de dingen te doen die je echt leuk vindt. Dat zijn de zaken die je vol kunt houden en die je tot een succes kunt maken. Uiteraard kan niet alles leuk zijn, maar ik hoop dat als er een moment komt dat je terug gaat kijken op je leven, je in ieder geval kan zeggen dat je genoten hebt.

12

26

inhoud

John Hilhorst, voorzitter NAJK

28

In dit decembernummer 4 Alternatieve financieringsvormen 6 NAJK in het nieuws 9 AgroEnergiek 11 Adopteer een appelboom 12 Buitengewone varkens 13 Loverendale 14 Uit je eigen stad 15 Veld en Beek 17 In het hooi met… Peter de Vreede van Flynth 18 Bedrijfsovername 19 Agrarisch opleidingen katern 26 Oud&Nieuw: Marijn Uitdewilligen uit Sint Kruis 28 John Hilhorst over zijn bedrijf, baan en NAJK 31 Future Food Farmers 32 Flexibiliteit in de agrarische sector: dubbelinterview Ruud Huirne en Kees Maas 34 Jongveeopfok voor vrouwen 35 Missie Oeganda 36 Uit alle hoeken 39 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vijf keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 21 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 5 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Redactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Marco Jansen, 026-7501845, marco.jansen@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Theo en Marijn Uitdewilligen, foto Ellen van den Manacker

BNDR

3

thema

In tijden van economische crisis valt het niet altijd mee om financiering voor je plannen te krijgen. Dit wordt ook steeds zichtbaarder in de landbouw. Banken verwachten meer van agrarische ondernemers en zijn kritischer geworden.

Hierdoor is de aandacht voor alternatieve financieringsvormen flink gegroeid. Alternatieve financieringsvormen worden veelal ingezet als financiering bij een bank niet mogelijk is of omdat de ondernemer maatschappelijk draagvlak wil creëren. In dit artikel worden verschillende alternatieve financieringsvormen die aangewend kunnen worden in de agrarische sector, omschreven.

Nieuwe financiers op het boerenerf

Alternatieve finan Tekst: Tom de Jong / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Financiering door familie Een veelgebruikte financieringsvorm in de agrarische sector is de familielening: ouders die geld lenen aan hun opvolger. De familie stelt vaak minder hoge eisen dan de bank.

Zo is er bij familielening veelal een lage rentevergoeding, omdat de lening gegund wordt aan het familielid. Omdat de rentevergoeding hoger is dan de spaarrente van de bank, is het verstrekken van een familielening financieel aantrekkelijk voor de geldschieter. Voor het aangaan van een familielening kan een commanditaire vennootschap worden opgericht.

Hiermee verkleint de geldverstrekker de risico’s die kleven aan het uitlenen van zijn geld.

Financiering door burgers Crowdfunding Een eigentijdse manier van een financiering zoeken is crowdfunding. Bij crowdfunding maakt een ondernemer een investeringsplan en biedt dit aan op een crowdfundplatform op internet. Het benodigde bedrag wordt erbij vermeld. Als het plan aanspreekt, kunnen bezoekers van dit digitale platform investeren 4

BNDR

in het project. Het idee achter crowdfunding is dat veel particulieren een ondernemersplan ondersteunen door een klein bedrag te investeren en zo samen het plan volledig financieren. De afspraken bij crowdfunding variëren van een simpele lening tot het uitgeven van aandelen. Een voorbeeld van crowdfunding is BoerzoektBuur, waarbij ‘buren’ aandelen kunnen kopen om zonnepanelen op het dak van boerderijen te bekostigen.

Adopteer een…

Door burgers iets van jouw bedrijf te laten adopteren, creëert de burger een band met de ondernemer en mag deze bijvoorbeeld eieren rapen of appels oogsten. Adoptie is een goed middel om meer betrokkenheid van burgers te krijgen. De ondernemer moet bij deze vorm veel tijd steken in communicatie. Adoptie zorgt voor een stuk afzetzekerheid, maar het financiële voordeel is vaak niet groot.

Abonnementen Met het afsluiten van een abonnement betaalt de burger op voorhand voor een aankoop die zij in de toekomst wil doen. Een voorbeeld is het groenteabonnement, waarbij de klant enkele maanden of zelfs een jaar vooruitbetaalt. De teler kan hiermee de zaden inkopen en andere investeringen doen. Bij een abon-

nement wordt afgesproken dat de ondernemer op een bepaald moment het product levert als tegenprestatie. Het voordeel van deze financieringsvorm is dat de ondernemer verzekerd is van afzet.

Pergolabedrijf Bij een pergolabedrijf wordt de consument deelnemer van het bedrijf. In een contract wordt vastgelegd dat de deelnemers van het pergolabedrijf een deel van de oogst afnemen, ongeacht de grootte en zonder daar de kosten voor te dragen. De boer ontvangt een vast bedrag en daarmee een gegarandeerd inkomen. De basisgedachte hierbij is wederzijdse zorg: de ondernemer zorgt voor het voedsel, de geldschieter belooft het af te nemen en zorgt zo voor een inkomen. Deelnemers aan het pergolabedrijf hebben ook inzicht in de financiële en technische bedrijfsvoering en praten mee over verdere bedrijfsontwikkeling. De directe en financiële betrokkenheid van burgers maakt het mogelijk om de leden te vragen ook grotere investeringen mee te dragen, zoals in gebouwen of grond.

Pacht en erfpacht Pacht Een alternatieve financieringsvorm die zich inmiddels heeft bewezen is het pachten of

ncieringsvormen huren van grond en gebouwen. Pachten is goedkoper dan het kopen van grond of gebouwen. Voordeel van deze financieringsvorm is dat het bedrijf zo stap voor stap kan worden opgebouwd, in plaats van het in een keer te kopen. Ook biedt pacht de mogelijkheid om snel in areaal te kunnen uitbreiden, mits je de jaarlijkse pachtvergoeding kunt opbrengen.

Erfpacht Erfpacht is een mengvorm tussen eigendom en pacht. Volgens deskundigen zijn jaarlijkse lasten van erfpacht 30% tot 40% lager dan bij het afsluiten van een bancaire hypotheek voor de aankoop van grond. Voor veel beleggers is het aankopen van grond en vervolgens uitgifte

in erfpacht een veilige investering. Voor hen is zekerheid op dit moment belangrijker dan rendement, daarom kan het financieel aantrekkelijk zijn voor boeren om een erfpachtovereenkomst aan te gaan. Wel moeten er goede afspraken worden gemaakt over de jaarlijkse erfpachtvergoeding. Volgens het ministerie van EZ moeten we in Nederland leren leven met hoge grondprijzen. Voor groeiende agrarische ondernemingen zijn langjarige erfpacht en pacht daarom een goed alternatief naast eigendom.

mogende leden geld inleggen. De coöperatie financiert er ledenondernemers mee die geld nodig hebben. De ene ondernemer financiert dus de andere ondernemer. Kredietunies zorgen ervoor dat er nieuwe kredietverstrekkers opstaan die bedrijven uit de eigen bedrijfstak kunnen ondersteunen. Een kredietunie voor bakkers wordt dan bijvoorbeeld geleid door een gepensioneerde bakker. Voordeel van deze manier is dat een oude rot in het vak het bedrijfsplan van een kredietaanvrager goed kan inschatten.

Vermogende investeerders

Gangbare financiering Toch zullen banken de komende jaren nog steeds de hoofdfinancier blijven van de agrarische sector, zo spreekt Peter de Vreede, bedrijfsadviseur Tuinbouw bij Flynth, zijn verwachting uit op pagina ….Ook Jan van Beekhuizen van de Rabobank wil een financiering bij de bank nog niet uitsluiten: “Bedrijven worden groter en kapitaalintensiever. Maatschappelijke aspecten en thema’s als mest en ammoniak komen daar nog eens bovenop”, geeft Jan aan. “Er wordt veel van een ondernemer gevraagd en het is belangrijk om na te gaan of de ondernemer wel geschikt is. De uitgangspunten bij de Rabobank zijn niet veranderd, maar de omgeving wel. Dit maakt een financieringsaanvraag complexer.”

Kredietunie Een kredietunie is een coöperatie waarbij ver-

NAJK en financieringsvormen

De afgelopen maand is het onderwerp ‘alternatieve financieringsvormen’ bij jouw AJK bediscussieerd. Stellingen als ‘op dit moment is er te weinig aandacht voor de risico’s die familieleden lopen bij familieleningen’ en ‘alternatieve financiering is het einde van je bedrijf’ zijn hierbij behandeld. De uitkomst van deze en zeven andere stellingen zijn gevormd tot een standpunt die NAJK verdedigt in haar contacten met landelijke en Europese politiek. Op www.najk.nl vind je de gevormde standpunten over alternatieve financieringsvormen terug.

BNDR

5

nieuws

Budget voor jonge boeren gaat in 2013 omhoog

NAJK is tevreden met het voornemen van staatssecretaris Verdaas om het budget voor de Jonge Landbouwersregeling te verhogen voor 2013 naar 5,3 miljoen euro.

“NAJK is blij met deze toezegging van de staatssecretaris. Hierdoor wordt het voor honderden jonge boeren mogelijk om net na de bedrijfsovername al te investeren in hun bedrijf. Extra budget voor de Jonge Landbouwersregeling stimuleert echter niet alleen bedrijfsontwikkeling, maar ook bedrijfsovername”, geeft vicevoorzitter en portefeuillehouder bedrijfsovername Ramon Klaassens aan. “Dat is noodzakelijk in een vergrijzende en krimpende sector, zoals de land- en tuinbouw.” Lees meer over de Jonge Landbouwersregeling op pagina 18.

Ontknoping

MaïsChallenge nadert De MaïsChallenge nadert zijn ontknoping. Na de laatste veldbeoordeling zal de kwaliteitsanalyse van het geoogste product doorslaggevend zijn voor de einduitslag. Alle maïs zit in de kuil en vrijwel alle deelnemers melden bovengemiddelde opbrengsten met nieuwkomer LG 30.224.

Op 29 oktober jl. zijn alle, direct na de oogst genomen en diepgevroren, versmonsters van de maïs bij alle deelnemers opgehaald. Deze versmonsters worden de komende tijd op het kwaliteitslaboratorium van Limagrains researchbedrijf in Rilland onderworpen aan een reeks analyses en bepalingen met het doel drogestofgehalte, VEM, zetmeel, DF-verteerbaarheid en VCOS in kaart te brengen. De resultaten van dit onderzoek, aangevuld met de laatste data uit het satellietmonitoringsysteem ‘MijnAkker’ geven de finale input voor de eindbeoordeling van de MaïsChallenge. Op 10 januari 2013 vindt de prijsuitreiking plaats. De winnaar gaat naar huis met een studiereis voor twee personen naar de Limagne, het hart van Frankrijks maïsproductie. Houd www.najk.nl in de gaten voor meer informatie rondom de prijsuitreiking.

6

BNDR

Nick Pinkert Nationaal Kampioen Veebeoordelen 2012

Op 29 september vond het jaarlijkse NK Veebeoordelen plaats in het centrum van Venray.

Op het Schouwburgplein kwamen 62 afgevaardigde jonge koeienkenners uit alle provincies van Nederland bij elkaar om zwartbonte en roodbonte koeien te keuren op frame, robuustheid, uier, beenwerk en algemeen voorkomen.

Nick Pinkert uit Overijssel ging er dit jaar met de eer vandoor, hij werd bekroond tot Nationaal Kampioen Veebeoordelen 2012.

John Hilhorst NAJK en LTO nieuwe voorzitter NAJK in gesprek met Tijdens de ALV in september is John Hilhorst unaniem gekozen als nieuwe voorzitter van NAJK. Daarmee heeft John de voorzittershamer van Wilco de Jong overgenomen. De 27-jarige John runt samen met zijn ouders in Laag Keppel een melkveebedrijf met 100 koeien. Daarnaast is hij werkzaam als assistent accountant bij een adviseurs- en accountantsbureau.

John start zijn voorzitterschap bij NAJK met een duidelijke ambitie: “Weten wat onze leden willen én zorgen dat onze leden weten wat NAJK voor hen doet.”

Meer over John en zijn ambitie kun je teruglezen op pagina 28.

directie Albert Heijn

In september zijn de toenmalige NAJKvoorzitter Wilco de Jong en LTO-voorzitter Albert Jan Maat op bezoek geweest bij de directie Albert Heijn om te praten over het voornemen van Albert Heijn om haar leveranciers 2% minder te betalen voor de geleverde producten. Dit bericht zorgde voor veel commotie bij boeren en tuinders, die voorzagen dat de pijn van de 2% korting uiteindelijk bij hen als voedselproducent gelegd zou worden. Tijdens de gesprekken hebben de belangenorganisaties met Albert Heijn afgesproken om een ronde tafelgesprek te organiseren met relevante stakeholders om te spreken over de verhoudingen tussen supermarkten, boeren en telers.

Daarnaast wordt er opdracht gegeven aan een onafhankelijk onderzoeksinstituut om een analyse te maken van de relatie tussen Nederlandse boeren en tuinders en de supermarkt. Vanuit deze analyse wordt een agenda vastgesteld voor de ronde tafelgesprekken. LTO en NAJK zijn blij met de uitkomst van het gesprek.

NAJK over het regeerakkoord Op 29 oktober jl. werd het regeerakkoord gepresenteerd door Mark Rutte en Diederik Samson. NAJK werd enthousiast van het eerste deel van het regeerakkoord. Hierin stond aangegeven dat de agrarische sector een belangrijke economische motor is voor Nederland en dat Nederland de tweede exporteur is van agrarische producten ter wereld, waardoor boeren en tuinders de ruimte verdienen om te ondernemen en recht hebben op een fatsoenlijke beloning voor hun bijdragen aan het cultuurlandschap en de natuur. Maar halverwege sloeg de stemming om. Door verlaging van landbouw- en cohesiebudgetten zal de Europese begroting worden gemoderniseerd ten gunste van investeringen in innovatie en duurzaamheid. Nu weet NAJK dat overal op gekort wordt, maar vindt NAJK de ‘ten gunste van’ onbegrijpelijk. Ook verder in het regeerakkoord werd NAJK niet blijer: de vruchtbare gronden van de Hedwigepolder worden onder water gezet, landbouw krijgt geen plek meer in de naam van ons ministerie, de accijns op diesel wordt verhoogd en productschappen worden opgeheven.

NAJK start

Begin november is NAJK gestart met zijn jaarlijkse ‘ronde politiek’. Dagelijks bestuurders John Hilhorst en Ramon Klaassens trapten af met een bezoek aan politicus Henk van Gerven van de SP. In dit bezoek heeft NAJK gepleit voor een verhoging van het budget van de Jonge Landbouwersregeling in 2013. Ook is er tijdens dit gesprek gesproken over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid na 2013 en de productschappen. Het gesprek tussen SP en NAJK was de eerste uit een reeks van de jaarlijkse ‘ronde politiek’. Tijdens deze ‘ronde politiek’ spreken dagelijks bestuurders van NAJK met alle politieke partijen over onderwerpen die van belang zijn voor jonge boeren en tuinders. Houd www.najk.nl in de gaten voor de verslagen van de ‘ronde politiek’.

35 jaar

NajK bestaat NAJK viert dit jaar het 35-jarige bestaan van de vereniging. NAJK ontstond in 1977, na een bewogen decennium en nachtenlange bijeenkomsten, uit het agrarisch samenwerkingsverband van drie plattelandsorganisaties (CJO’s). Vanaf dat moment werd via een transparante structuur inhoudelijk gediscussieerd over thema’s die voor jonge boeren van belang waren. Nu 35 jaar later blijft NAJK ook kritisch op zijn eigen bestaansrecht. “Ook NAJK heeft in 35 jaar de agrarische sector kleiner zien worden, met een dalend ledenaantal tot gevolg. We blijven ons steeds afvragen of de noodzaak er nog is om te blijven vechten voor de belangen van de jonge boeren en tuinders”, aldus NAJK-voorzitter John Hilhorst. “Het antwoord op die vraag is iedere keer weer stellig ‘ja’. Ons ledenaantal blijft inmiddels stabiel, ondanks uitstroom en een verdere daling van het aantal agrariërs. Dat, en het grote animo voor onze trainingen, cursussen en discussiebijeenkomsten, honderden per jaar, bewijzen dat. Daarnaast hebben we een vaste plek aan de politieke onderhandelingstafel op landelijk én Europees niveau. Over alle landbouwonderwerpen praten wij mee. Maar, en dat is het belangrijkste, er is nog steeds genoeg te doen om de positie van de jonge boeren en tuinders, de ondernemers van de toekomst, te versterken.”

DB

r‘ onde politiek’

De week van….

joris Baecke

Dagelijks b tuurd er Joris Baeckees(3 4 ) akkerbouwer is en woonac in Nieuw-Namhentig (Z )

Sinds september 2004 ben ik dagelijks bestuurder van NAJK. Daarnaast ben ik sinds april 2009 voorzitter van CEJA, de Europese organisatie voor jonge boeren en tuinders. Ik combineer deze bestuursfuncties met een akkerbouwbedrijf in Nieuw-Namen, die ik samen run met mijn ouders.

Mijn week: Maandag: Als voorzitter van CEJA ben ik uitgenodigd door de Poolse organisatie van jonge boeren die, net als NAJK, lid is van CEJA. Zij hebben hun jaarlijkse congres met als gastsprekers de Minister van Landbouw Stanislawa Kalemba, de Marshal van Lodz, leden van het Poolse Parlement en Poolse Europarlementariërs. Ik ben gevraagd een inleiding te geven over hoe we als CEJA actief zijn in de onderhandelingen over de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid dat op 1 januari 2014 moet ingaan. Aansluitend aan het congres is er een feestelijk diner. De Poolse gastvrijheid is indrukwekkend.

Dinsdag: In de ochtend bezoeken we een aantal bedrijven in de Lodz-regio, waar ik word bijgepraat over de situatie van de Poolse landbouw en de overnameproblematiek. Daarna terug naar Warschau waar ik ‘s avonds een vlucht naar Berlijn heb.

Woensdag: De landbouwcommissie van het Duitse Parlement heeft me uitgenodigd om de visie van CEJA over de hervorming van het GLB te komen presenteren tijdens een hoorzitting in de Bundestag in Berlijn. Een interessante discussie die veel inzicht geeft voor alle partijen. Na de hoorzitting een vlucht naar Brussel, vanwaar ik terugrijd naar mijn akkerbouwbedrijf in Nieuw-Namen.

Donderdag: Ik begin vandaag met een ritje naar de gewasbeschermingsmiddelenhandel voor kiemremmingsmiddel voor de aardappelen. Door middel van koud vernevelen worden de aardappelen in kiemrust gehouden. ‘s Middags word ik telefonisch geïnterviewd door Boerenbusiness over de toekomst van de landbouw en landbouworganisaties in Nederland. Daarna komt een uienhandelaar langs om de uien te bekijken. Er is vertrouwen in de markt, dus we nemen nog geen afscheid van de uien.

Vrijdag: Inspectie van de eerst gezaaide percelen wintertarwe, de stand en dichtheid zijn goed. Er is wel ganzenschade waar te nemen. Ons bedrijf ligt in een fourageergebied dus taxatie volgt automatisch. Door de vele werkzaamheden onder natte omstandigheden zit alles onder de klei, dus de middag bestaat uit machines schoonpuiten. In de namiddag richting het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht voor de afscheidsreceptie van Piet van de Port. Piet was de contactpersoon voor NAJK bij Rabobank Nederland, wij willen hem bedanken voor de prettige samenwerking.

BNDR

7

LEER BIJ ONS ONDERNEMEN! CAH Vilentum in Dronten is ĂŠĂŠn van de meest vooraanstaande hogescholen in Nederland op het gebied van ondernemerschap. Bij ons gaat het niet alleen om kennis. Het gaat er ook om dat je jezelf ontwikkelt tot een ondernemend persoon. Kies je bijvoorbeeld voor de studie Agrarisch ondernemerschap dan leer je uiteraard ook hoe een bedrijf teelttechnisch en financieel functioneert en hoe je een bedrijf succesvol kunt maken! Benieuwd hoe?

KOM NAAR ONZE OPEN DAGEN! Vrijdagmiddag 8 februari 2013 Dinsdagavond 23 april 2013

Zaterdag 9 maart 2013 Zaterdag 8 juni 2013

Kijk voor meer informatie over de studies en de open dagen op WWW.CAHVILENTUM.NL

Hoger onderwijs dat er toe doet CAH Dronten en CAH Almere zijn met ingang van de zomer 2012 een hogeschoolfaculteit van de Vilentum Hogeschool.

pRojeCt

agroenergiek Op naar een beter boerenklimaat

Energie besparen, energie opwekken en duurzaam produceren: vaak goed voor de portemonnee en altijd goed voor toekomstige generaties. De afgelopen jaren zijn er talloze initiatieven gelanceerd die ondernemers aansporen bewust om te gaan met energie en de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Door al deze initiatieven zie je als ondernemer vaak door de bomen het bos niet meer. Daarom zijn alle initiatieven en maatregelen nu overzichtelijk gebundeld op een online platform: AgroEnergiek.

Tekst: Matilde Thomin / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Online kennisbank AgroEnergiek is een online kennisbank voor maatregelen op het gebied van energiebesparing, energieopwekking en vermindering van de klimaatbelasting. De informatie die op de website www.AgroEnergiek.nl wordt gebundeld, is specifiek bedoeld voor ondernemers in de agrarische sector. Naast toepasbare kennis, maatregelen en verwijzingen naar praktijkvoorbeelden, rekentools en praktijkervaringen van ondernemers, voorbeeldprojecten en andere websites, organiseren de partners van AgroEnergiek ook diverse bijeenkomsten en excursies.

Praktijkervaringen Door heel Nederland zijn al veel agrarische ondernemers te vinden die maatregelen binnen hun bedrijf hebben geïmplementeerd.

Op het online platform www.AgroEnergiek.nl delen zij als ambassadeur hun ervaring met de websitebezoekers en geven ze objectieve informatie over de voor- en nadelen.

Bijeenkomsten en excursies De initiatiefnemers van AgroEnergiek organiseren ook interessante excursies en bijeenkomsten. Tijdens deze excursies, naar bijvoorbeeld een proefboerderij of een voorbeeldbedrijf,

kunnen ondernemers uit de melkveehouderij, intensieve veehouderij en open teelten kennismaken met maatregelen op het gebied van energieproductie, energiebesparing en klimaat.

Alleen maatregelen die bewezen en direct toe te passen zijn, komen in aanmerking. Op de website www.AgroEnergiek.nl staat een overzicht van deze maatregelen en van excursies en bijeenkomsten waar je aan kunt deelnemen.

NAJK en AgroEnergiek Ook NAJK biedt dit winterseizoen activiteiten voor jouw afdeling aan die te maken hebben met deze onderwerpen. Zoals de interactieve game ‘Remmen met Gassen’ waarin melkveehouders letterlijk aan de knoppen van een fictief melkveebedrijf draaien om te zien waar uitstoot bespaard kan worden. Vanuit

AgroEnergiek weken Tot eind december 2012 organiseert AgroEnergiek de ‘AgroEnergiek weken’.

Landelijk zijn er voor alle agrarische sectoren tours, open dagen en informatiebijeenkomsten rondom het thema energie & klimaat. Op de agenda op www.

AgroEnergiek.nl is actuele informatie te vinden over locaties en data.

AgroEnergiek kunnen ook eigen initiatieven van afdelingen ondersteund worden met professionele begeleiding. Heeft jouw AJK een AgroEnergiek-idee? Neem dan contact op met Matilde Thomin (mthomin@najk.nl).

Volg AgroEnergiek Volg het project via Twitter: @AgroEnergiek en Facebook: facebook.com/AgroEnergiek.

Het project is een samenwerking tussen Projecten LTO Noord, ZLTO, Arvalis, CLM, Wageningen UR, ACRRES en NAJK, in opdracht van het ministerie van EZ.

Wat biedt AgroEnergiek.nl?

1. Objectieve, betrouwbare en praktische informatie over technieken en maatregelen op het gebied van energieproductie, energiebesparing en klimaat. Rendement en duurzaamheid zijn leidend.

2. Interessante projecten over energie & klimaat voor ondernemers.

3. Een up-to-date kalender met relevante bijeenkomsten, open dagen en evenementen over energie & klimaat bij ondernemers in de regio, zowel vanuit AgroEnergiek als in samenwerking met partners.

BNDR

9

Onderneem het!

Wil je ondernemen in de agrarische sector? Heb je een MAS/mbo-opleiding (niveau 4) en daarna minimaal drie jaar werkervaring in een ondernemende omgeving opgedaan? Dan is het nu tijd voor de volgende stap. De wereld om het bedrijf heen verandert snel. Dit vraagt om visie en strategische keuzes. Kies voor Associatie Degree Ondernemerschap en haal je diploma in twee jaar.

AD ondernemerschap is een korte, krachtige opleiding die je naast je werk kunt volgen. Gedurende twee jaar ga je een dag in de week naar school om jezelf en je bedrijf verder te ontwikkelen.

Wat kies jij?

Op het gebied van landbouw en management bieden we ook de volgende hbo-opleidingen: Dier- en veehouderij, Bedrijfskunde en agribusiness, Tuin- en akkerbouw of de één- of tweejarige AD Melkveehouderij. Van Hall Larenstein werkt samen met de Dairy Campus.

Kijk voor meer informatie op www.vanhall-larenstein.nl of mail naar info@vanhall-larenstein.nl.

23 en 24 januari 2013

Van boer tot winkelvloer Vakbeurs voor duurzame biologische landbouw, natuur, voedselkwaliteit, verantwoord ondernemen en ondernemers met smaak!

BioVak

Ontmoeting, innovatie en vertrouwen op eigen kracht.

Locatie BioVak IJsselhallencomplex Rieteweg 4 8011 AB Zwolle Openingstijden Woensdag 23 januari 2013 van 14.00 tot 22.00 uur.

Donderdag 24 januari 2013 van 10.30 tot 20.00 uur.

ICEM BV • ‘s Gravenweg 44 2911 CG • Nieuwerkerk a/d IJssel Holland • t +31 (0)180 31.46.62 f +31 (0)8.42.29.12.31 • info@icem.nl

10

BNDR

www.BioVak.nl

thema

over geld gesproken…

Vijf ondernemers vertellen over hun alternatieve financiering Er zijn meerdere wegen die tot een financiering leiden. Maar als jouw ondernemingsplan niet past in het plaatje van de bank, welke wegen zijn er dan nog meer? En welke wegen zijn haalbaar en betrouwbaar? Op de komende vijf pagina’s vertellen vijf ondernemers over hun agrarische onderneming en de ‘alternatieve’ financiering die hun geholpen heeft om hun droom te verwezenlijken.

Tekst: Ellen van den Manacker

Wat: Adopteer ee Financieringsnvorapmpelboom Adopteer een… : Bedrag: € 39,50 appelboom per jaarper In atie: www.adoptefoerrm eenappelboom.nl

adopteer een appelboom Financieringsvorm: adopteer een…

Zelf oogsten

Al acht jaar kun je bij Hans Levels in het Limburgse Meijel een appelboom adopteren. Voor € 39,50 per jaar verzorgen zij gedurende het jaar jouw boom en mag je in de oogsttijd met vrienden en familie de boom leegplukken. “Een initiatief van Bionext”, vertelt Hans. Hans heeft een biologisch fruitteeltbedrijf. “Op 15 hectare teel ik appels, peren en pruimen.”

Aandacht Acht jaar geleden besloot Hans mee te doen aan het ‘adopteer een appelboom’-initiatief.

Niet voor het geld, maar voor de aandacht. “Ik

zie het niet als een vorm van financiering. Ik krijg van Bionext € 15,- per boom. Met alle bijkomende administratie en de organisatie van de plukdagen is dat geen topopbrengst”, vertelt Hans. “Maar ik kan hierdoor wel laten zien wat de biologische landbouw inhoudt.”

Vaste prijs Een vorm van financiële zekerheid geeft het ook, al is die met 150 geadopteerde bomen bij Hans niet heel groot. “Ik weet zeker dat de appels van de 150 bomen voor een vaste prijs verkocht worden. Afgelopen jaar hadden we minder appels omdat dit voorjaar de bloesem

bevroren was. Aan de adoptanten vertellen we waarom er minder appels aan de boom hangen.

Zij hebben daar vrede mee en gaan voor hetzelfde bedrag met 10 kilo minder appels naar huis.”

Stabiel Het aantal adoptanten blijft elk jaar stabiel: “Ieder jaar vallen er een aantal adoptanten af en komen er een paar nieuwe bij”, aldus Hans.

“Van de zeven fruittelers die meedoen aan dit initiatief heb ik de minste adoptanten. Mijn boomgaard heeft geen centrale ligging en er komen toch veel mensen uit de stad op af. Voor hen zijn de plukdagen echt een dagje uit.”

BNDR

11

Buitengewone varkens Financieringsvorm: pergolabedrijf Exclusief vlees

Een nieuwe vorm van varkenshouderij, dat wil ‘Buitengewone varkens’ met haar concept bereiken. “Een concept met exclusief smaakvol, gezond, transparant en eerlijk vlees van varkens die hun hele leven buiten lopen, met een goede prijs voor de boer”, vertelt initiatiefnemer Wim Meulenkamp. Hij werd geïnspireerd door overheerlijk varkensvlees in Portugal, verdiepte zich in de herkomst en kwam erachter dat zijn stuk vlees alleen maar buiten had gelopen.

In de wei In juni 2011 startte Wim in het Overijsselse Ambt Delden met zijn eigen Casconvarkens en Bonte Bentheimers in de wei. Met hulp van de consument: “Wij hadden een idee om buiten varkens te houden. Met dat idee zijn we naar de bank gegaan, zonder succes. We bouwen geen stal, dus we hebben geen onderpand. Daar gaat de bank geen geld in stoppen”, vertelt Wim.

Gouden formule “Toen kwamen we op het idee om het vlees te verkopen voordat het varken wordt geslacht.”

12

BNDR

Een gouden formule, zo bleek al snel. “Van ons eigen geld hebben we de eerste varkens gekocht. Daarmee hebben we op een groot eetevenement in Enschede gestaan”, aldus Wim. Zo begon het balletje te rollen: er kwam landelijke media-aandacht en een jaar later heeft 'Buitengewone varkens’ meer dan 1000 afnemers uit heel Nederland.

Veel regelwerk “Een voordeel van deze financieringsvorm is dat wij zeker weten dat ons vlees wordt afgenomen”, vertelt Wim. “Maar er komt ook veel regelwerk bij kijken. We hebben nu 1200 afnemers. Onze afnemers krijgen allemaal een vleespakket, zij worden geïnformeerd over alles wat we meemaken en twee keer per jaar organiseren we een evenement. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat we consumenten binden aan ons concept”, vertelt Wim. “Het is een keus die je maakt als ondernemer, maar voor mij is dit een leuke uitdaging.”

Het merk Inmiddels heeft ‘Buitengewone varkens’ 200 varkens lopen op 30 hectare land. “De fokkerij doen we zelf. We hebben nu 30 zeugen waar

one varkens w ge n e it u B : at W m: Financierinbgsedvroijrf Pergola per 3 jaar 0,Bedrag: €In10 formatie: arkens.nl onev www.buitengew

een beer bij loopt, voor ons is kunstmatige inseminatie niet te doen”, aldus Wim. Biologisch willen ze zichzelf (nog) niet noemen: “Voor ons is ‘Buitengewone varkens’ een merk dat staat voor smaakvolle kwalitatieve producten, een goed dierenwelzijn en het contact met de burger.”

Geïnteresseerde boeren Ondertussen hebben meer boeren aangegeven geïnteresseerd te zijn in het doorvoeren van het ‘Buitengewone varkens’-concept. “We moeten nog veel dingen uitvinden. Als we alles op een rij hebben, dan willen we afspraken maken met geïnteresseerde boeren”, vertelt Wim.

Groei De vraag naar producten van ‘Buitengewone varkens’ blijft groeien: “De vraag stijgt harder dan de groei van ons bedrijf. Ook restaurants benaderen ons voor het vlees. Maar voorlopig leveren we alleen aan onze investeerders, die gaan voor. Vanaf volgend voorjaar gaan we ook aan restaurants leveren. Als alles zo door blijft gaan willen we binnen drie jaar 100 zeugen buiten hebben lopen.”

Loverendale Financieringsvorm: grondbank Biologisch-dynamisch

In 1926 werd Loverendale als een van de eerste biologisch-dynamische landbouwbedrijven in Nederland opgericht door Maria Tak van Poortvliet. Door de jaren heen ontwikkelde Loverendale zich naast de biologischdynamische landbouw ook als merk van biologisch-dynamische producten. In 1992 trok Loverendale zich terug als landbouwbedrijf en ging zich uitsluitend richten op het financieel ondersteunen van biologisch-dynamische landbouwbedrijven.

ven, een melkveebedrijf plus kaasmakerij en een recreatiebedrijf.

Wat Financierings: Lvorovmerendale Inkomsten: Verko: Goprondbank eigen biologisch-dyn van producten, winst amische agrarisch ondernem van het schenkingen en leergaschap en Informatie: www ten .loverendale.nl

Aandeelhouder “Mensen die de biologisch-dynamische landbouw willen steunen kunnen geld schenken of lenen aan de stichting, maar men kan ook aandeelhouder worden. Als ondernemers bijvoorbeeld een biologisch-dynamisch bedrijf hebben, maar geen opvolger, dan kunnen ze hun boerderij aan ons ‘verkopen’ in ruil voor aandelen in de bv”, vertelt Jos.

Geen geld, wel boeren

Oorsprong

De stichting Loverendale geeft agrarische ondernemers sinds 1992 de kans om zonder eigen vermogen wel biologisch-dynamisch te kunnen boeren. “De stichting koopt biologisch-dynamische grond of krijgt deze via allerlei mogelijkheden”, vertelt Jos Pelgrom, directeur Loverendale. “De agrarische ondernemer kan zich aansluiten bij een bv die onder de stichting valt, en zo door middel van een ‘gebruik en genot’-regeling gebruik maken van de gebouwen en de grond.” Stichting Loverendale bezit nu biologisch-dynamische bedrijven in Zeeland met daarop twee akkerbouwbedrij-

De biologisch-dynamische oorsprong geeft eigenheid aan de stichting: “Oprichtster Maria Tak van Poortvliet heeft veel mensen geïnspireerd om bij te dragen aan de biologischdynamische landbouw. Zo kon Loverendale een biologisch-dynamische boerderij voor een leuke prijs overnemen.”

Producten Ook produceert Loverendale nog steeds biologisch-dynamische producten onder haar eigen naam, die verkocht worden in natuurvoedingswinkels in binnen- en buitenland.

“Door het kopen van Loverendale-producten wordt het initiatief gesteund door consumenten. Twee procent van de winst van de producten wordt volledig geïnvesteerd in de ontwikkeling van biologisch-dynamische landbouw”, aldus Jos. “Daarnaast haalt Loverendale haar inkomsten uit het winstaandeel van het agrarisch ondernemerschap en uit schenkingen en legaten.”

Ontwikkeling In de toekomst ziet Jos de stichting gestaag groeien. “We merken dat de vraag naar biologische producten toeneemt en dat onze manier van financieren van belang is om bedrijfsovernames in de biologischdynamische landbouw te realiseren”, vertelt Jos. “Het blijft voor ons belangrijk om met deze constructie boeren die een biologischdynamisch bedrijf willen overnemen en geen kapitaal hebben, te helpen en zo de biologisch-dynamische landbouw tot ontwikkeling te brengen.”

BNDR

13

uit je eigen stad Financieringsvorm: crowdfunding Stadslandbouw

Door de crisis is het uit Amerika overgewaaide fenomeen ‘stadslandbouw’ ook in Nederland toepasbaar. Een fenomeen waarbij braakliggende terreinen heringericht worden als landbouwgebied. De drie ondernemers Bas de Groot, Johan Bosman en Huibert de Leede werden geïnspireerd door de Amerikaanse versie van stadslandbouw en gingen op zoek naar een mogelijkheid om dit in Nederland te realiseren.

Benodigdheden Benodigdheden: twee hectare grond midden in de stad, minimaal 10 jaar beschikbaar en 1,1 miljoen euro om het project ‘Uit je eigen stad’ te financieren. “In Rotterdam werd ons een braakliggend terrein aangeboden. Een lap grond met een oude loods die al 20 jaar niet werd gebruikt”, vertelt initiatiefnemer Huibert.

Investering “We hebben € 1,1 miljoen geïnvesteerd: 2 ton om 1,3 hectare grond aan te brengen, 5 ton om de loods te verbouwen, 1 ton om een kas te bouwen en 3 ton voor de inrichting.” Woningcoöperatie Havenstede was een van de grote 14

BNDR

investeerders in ‘Uit je eigen stad’. “Door ons project wordt de grond meer waard en krijgt de ‘slechte’ woonwijk, waar wij telen, weer een goede naam”, aldus Huibert. Ook Stichting DOEN en Rabobank leenden geld voor het nieuwe initiatief in Rotterdam.

wproject u o b d an sl d a t S : Wat je eigen stad ’ ‘Uit m: Financierinfugsnvdoinrg Crowd nmalig Bedrag: Ee 00,€ 60.0 ie: Informat stad.nl www.uitjeeigen

Crowdfunding

Breed assortiment

Via crowdfunding haalden de drie ondernemers de laatste € 60.000 bij elkaar. “Door crowdfunding wordt er een soort van coöperatie gevormd. Via een website stelden we ons businessplan open. Mensen konden dat lezen en besluiten om in ons te investeren. De een geeft € 20,- en de ander € 1000,-”, aldus Huibert. “Uiteindelijk hebben we het beoogde bedrag bij elkaar gekregen. Maar het was vijf maanden trekken met veel PR-acties.”

Inmiddels loopt het stadslandbouwproject in Rotterdam erg goed. “We telen groente, fruit, paddenstoelen en we hebben vleeskippen, legkippen en vis. We hebben een zo breed mogelijk assortiment nodig om mensen naar ons toe te lokken. Wat niet in de stad kan, zoals schapen en koeien, halen we net buiten de stad.” Alle geteelde producten worden afgezet in het bijbehorende restaurant en in hun eigen winkel. “Veel mensen komen eten en veel bedrijven komen voor een borrel of vergadering”, vertelt Huibert.

Wennen Ook voor Rotterdam was een landbouwplek middenin de stad even wennen: “Ambtenaren wisten geen raad met ons. We moesten ons houden aan wetgeving van buiten de stad, zoals de mestwetgeving, terwijl wij in vergelijking met reguliere boeren maar een klein beetje stront hebben”, vertelt Huibert.

Rendabel Binnen vijf jaar willen de drie ondernemers het concept uitbreiden naar vier andere steden om het echt rendabel te maken. “Het is moeilijk om je geld te verdienen met eten en arbeid is duur. We gaan er niet rijk van worden, maar willen wel rendabel zijn.”

Veld en Beek Financieringsvorm: pergola en crowdfunding Idealistisch concept

In het Gelderse Doorwerth begon Jan Wieringa in 1999 vanuit het niets met een idealistisch concept: maximaal aan de wens van de klant voldoen. Uit eigen onderzoek onder 400 consumenten bleek dat 40% van de ondervraagden de kwaliteit van een product belangrijker vindt dan de prijs. Met deze informatie gaf Jan Wieringa met nul euro een startsein voor zijn idealistische koeienconcept.

De eerste stappen “Via de bank een lening krijgen ging moeizaam. Als eerste vroeg de bank aan welke fabriek ik mijn melk ging leveren, maar mijn intentie was om direct aan de consument te leveren”, vertelt Jan. Met een financiering van een ideële instelling en met behulp van de Tante Agaathregeling heeft Jan de eerste voetstappen van zijn organisatie gezet.

Coöperatie Inmiddels werkt Jan vanuit een coöperatie.

“De consumenten kunnen voor € 2,50 per jaar

lid worden van de coöperatieve vereniging ‘Veld en Beek’”, vertelt Jan. “De leden zijn eigenaar van de koeien. Wij verzorgen en melken hun koeien. Wij maken producten van de melk en verkopen dit in nabijgelegen dorpen.”

Uniek verkoopsysteem Veld en Beek werkt met een uniek verkoopsysteem: in vijf dorpen in Gelderland staan koelwagens met producten als yoghurt, karnemelk, boter en room. “Elke consument heeft een eigen sleutel en kan zo op elk gewenst moment de boodschappen ophalen bij een van de vijf koelwagens”, vertelt jan. Elke consument kan elke week een bestelling doen voor melk, yoghurt en karnemelk.

Daarnaast kan de consument door een pak- en schrijfsysteem kaas, vlees, boter en room meenemen. “Mijn klanten pakken wat ze nodig hebben en schrijven het op een lijst. Aan het einde van de maand wordt door middel van een automatische incasso afgerekend”, aldus Jan.

Koe-deel Mensen die Veld en Beek extra willen steu-

Wat: V Financieringselvdorenm Beek en crowdfund:inPgergola Bedrag: Lid coöper € 2,50 per jaarat, ie: koe-deel: € 100,Inform www.veldenatbieee: k.n l

nen, kunnen investeren in een koe-deel. “Een koe-deel kost € 100,- en is in de vorm van een renteloze lening of een schenking aan de vereniging. De uitlener kan op ieder moment zijn geld terugvragen. Dan krijgt hij binnen drie maanden zijn geld terug”, aldus Jan.

35% groei per jaar Met 25 melkkoeien, 25 stuks jongvee en 60 stuks vleesvee van het oud-Hollandse ras Blaarkop, grazend op 415 hectare aan grasland en natuurgebieden, kan Jan leveren aan meer dan 1050 consumenten. “We groeien met 35% per jaar”, vertelt Jan. “We streven naar een verdubbeling van de afzet. Daarnaast willen we een nog completer aanbod leveren met tuinbouw en akkerbouw ernaast.”

Aanrader?

Aanraden kan Jan zijn manier van ondernemen wel, mits er voldoende doorzettingsvermogen is. “Creativiteit is wenselijk en je moet dingen durven doen die knettergek lijken”, aldus Jan. BNDR

15

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Mechanisatie Businessdagen Noord

Mechanisatie Businessdagen Noord (Hardenberg)

Agri & Mechanisatie Businessdagen Zuid

& Agri & Mechanisatie Businessdagen Zuid (Venray)

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

B E U R S A G E N D A A G R A R I S C H E V A K B E U R Z E N 27, 28 en 29 november 2012 Mechanisatie

Businessdagen Zuid MECHANISATIE BUSINESSDAGEN NOORD HARDENBERG

Nieuwe formule!

Dé oriëntatie- en aankoopvakbeurs van het noorden voor mechanisatie en techniek Mechanisatie Businessdagen Zuid (Venray)

4, 5 en 6 december 2012

AGRI & MECHANISATIE BUSINESSDAGEN ZUID VENRAY

Nieuwe formule!

Dé oriëntatie- en aankoopvakbeurs van het zuiden voor mechanisatie, techniek & rundveehouderij 26, 27 en 28 februari 2013

LIV VENRAY Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

22, 23 en 24 oktober 2013

LIV HARDENBERG Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij Rundvee Vakdagen

29, 30 en 31 oktober 2013

RUNDVEE VAKDAGEN HARDENBERG Dé vakbeurs voor rundveehouders uit noord-, oost- en midden Nederland en Duitsland Rundvee & Akkerbouw Vakdagen

19, 20 en 21 november 2013

RUNDVEE & AKKERBOUW VAKDAGEN GORINCHEM Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit zuid-west en midden Nederland en België

www.agrarischebeursagenda.nl Evenementenhal Hardenberg

Evenementenhal Gorinchem

Evenementenhal Venray

In het hooi met… Peter de Vreede van

Flynth

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen.

In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen.

In het hooi ml etaa…n bod.

Het is onstuimig in financieringsland: de kredietvoorwaarden zijn de laatste tijd fors aangescherpt, met het gevolg dat veel MKB-bedrijven worstelen met het krijgen van voldoende (groei)kapitaal. Ook agrarische ondernemers moeten nieuwe antwoorden gaan vinden op hun financieringsvraagstukken. Wat zijn de trends in agrarisch financieringsland en hoe betrouwbaar zijn verschillende vormen van financiering? Peter de Vreede, bedrijfsadviseur tuinbouw bij Flynth, schetst een beeld van de financiële toekomst van de agrarische sector.

schappijen worden in de toekomst wel een mogelijk alternatief. Zo’n externe geldschieter stelt een achtergestelde lening ter beschikking of kan aandeelhouder van het agrarische bedrijf worden. Met dit externe kapitaal kunnen bedrijven zich blijven ontwikkelen, wat uiteindelijk moet leiden tot het nodige rendement.”

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Esther Claassen

Moeten we dat willen?

“Zover zijn we nog niet. Een externe geldschieter wil natuurlijk wel rendement uit zijn financiering halen. Die rendementseisen zijn hoger dan in de land- en tuinbouw gebruikelijk is. Het rentepercentage van een externe financiering ligt nu tussen de 10 en 20%.

Het is de keus van een ondernemer om daarin mee te gaan. Als je een goede cashfl ow hebt, dan zou het moeten kunnen, maar het komt pas langzaam van de grond.”

Welke vraag krijgt u als bedrijfsadviseur het meest?

“We krijgen vooral veel vragen over de financiering bij kapitaalintensieve bedrijven zoals de glastuinbouw. Veel bedrijven in deze sector zitten in een moeilijke financiële situatie en hebben daarbij hulp nodig, tegelijkertijd zijn er glastuinbouwbedrijven die investeren en daarbij ons advies vragen.”

Wat kunnen jullie doen bij bedrijven die financieel in zwaar weer zitten?

“Wij gaan op adviserende basis intensief aan de slag met het bedrijf. We maken een financieel overzicht per maand en bespreken dit met de bank. De ondernemer wordt door ons begeleid in de opgestelde plannen, waarin we ook de vraag ‘doorgaan of stoppen’ overwegen.”

Zijn de bedrijven van tegenwoordig überhaupt nog wel te financieren?

“Wij constateren dat agrarische bedrijven zo groot worden dat bedrijfsovername financieel gezien een hele uitdaging is. Als het bedrijf gezond is en de betrokken partijen echt willen, dan is er altijd een weg te vinden.

Belangrijk is een goede voorbereiding en een meerjarenplanning. Wij zijn ook in gesprek met andere financieringspartijen om te kijken naar mogelijkheden voor de toekomst. Zo zijn wij afgelopen november in zee gegaan met NEOS Business Finance. Met deze organisatie maakt Flynth het mogelijk dat institutionele beleggers en pensioenfondsen kunnen investeren in midden- en kleinbedrijven.”

Wordt dat de financiering van de toekomst?

“Ik denk dat banken de hoofdmoot blijven financieren, maar externe financieringsmaat-

Zijn er ook andere financieringsopties?

“In familiebedrijven zien we ook verschillende constructies ontstaan om de overname betaalbaar te maken. Uitgangspunt daarbij is dat er familiekapitaal aan de bedrijfsopvolger beschikbaar wordt gesteld om de financieringslasten na bedrijfsovername aanvaardbaar te maken. De ouders vragen niet direct al hun vermogen van de bedrijfsopvolger terug en/of de overname vindt plaats tegen een gunstige prijs. Een belangrijk punt hierbij is dat deze manier van overname goed wordt besproken met alle familieleden.”

En hoe zal de toekomst vergaan met crowdfunding, ‘vriend van… ‘ of ‘adopteer een…’?

“Initiatieven als crowdfunding zijn opkomend.

Als een bedrijf veel doet en betekent voor de omgeving, dan zijn crowdfunding, ‘vriend van… ‘ of ‘adopteer een…’ goede manieren om geld te krijgen. In de toekomst verwachten we dat deze vormen van burgerfinanciering zullen toenemen, maar dat kan alleen als burgers echt betrokken zijn en worden bij de onderneming.

Realiseer wel dat dit relatief om kleine bedragen gaat, een miljoenenbedrijf krijg je via deze weg niet gefinancierd.”

BNDR

17

Er is al veel over geschreven en gezegd: de beruchte brief die Albert Heijn aan haar toeleveranciers stuurde met daarin het verzoek om korting te geven. Op deze manier zou bijgedragen worden aan groeiambities van de supermarktketen en dus aan de afzetmogelijkheden van de toeleveranciers, wij boeren. Het schijnt echter schering en inslag te zijn dat dit soort brieven verstuurd worden, alleen verschijnen ze normaal nooit in de pers. Nu wel en dat geeft ons zijn Wim Bos (31) runt met met toch wel een grappig kijkje in de keuken van de onderhandelingen tussen producent en retail. melkveebedrijf een ers oud Omtrent deze mediahype houden de producenten zich verdacht stil. Unilever, Vion en Cosun 180 koeien in het Groningse horen we niet. De standsorganisaties en collega’s in het veld laten zich echter wel horen en spreken van schande van Zuidbroek. Wim is getrouwzijd de manier waarop de retail kortingen afdwingt met redenen die niet geaccepteerd hoeven worden. Echter schrok ik wel met Marisja, samen dragendeze . In van de reactie van Marc Jansen, directeur Centraal Bureau Levensmiddelen en Gerard Rutte, supermarktspecialist op de zorg voor zoon Loek hij wat hem ijft schr mn colu de reacties van onze standsorganisaties. Beide heren stellen dat de landbouwsector niet zulke dikke krokodillentranen bezighoudt in het agrarische leven. moet huilen. Volgens de heren zijn de marges in de supermarkten helemaal niet zo hoog en als we een hogere prijs willen, dan moeten we onze afzet beter organiseren. Mijn inziens hadden deze heren zich beter moeten laten voorlichten over hoe de afzet in de sector georganiseerd is en in hoeverre de margeverdeling van levensmiddelen in de praktijk is. Vooral meneer Jansen, directeur van de standsorganisaties van supermarkten, moet weten hoe zijn partners georganiseerd zijn. Ik snap dat hij opkomt voor de belangen van de supermarkten, maar dit heeft toch een ‘ik-weet-van-niets’-gehalte. Van een self-made-deskundige als Rutte kunnen we nog een keertje denken dat hij niet beter weet, maar ook zijn geloofwaardigheid is natuurlijk sterk aangetast. Nou ja, laten we het maar op de Prinses Maxima-tour gooien: “Ze waren een beetje dom!”

Reageren op deze column? Dat kan op www.facebook.com/dbnajk.

BeDRIjFsoVeRName

jonge Landbouwersregeling De Jonge Landbouwersregeling is een heet hangijzer voor NAJK. Het belang van de regeling wordt door veel mensen onderschreven, maar het vinden van voldoende budget is elk jaar weer een uitdaging. Voor 2013 was een bedrag begroot van minder dan 3 miljoen euro.

NAJK heeft in haar belangenbehartiging gepleit voor een verhoging van het budget en kan met trots vertellen dat staatssecretaris Verdaas mondeling aan NAJK een budget van 5,3 miljoen euro heeft toegezegd voor 2013. Dit is hetzelfde bedrag als voor 2012. Gezien de huidige economische situatie denkt NAJK dat dit het hoogst haalbare is en is NAJK blij met dit geluid. Wel zal NAJK voor 2013 in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken gaan kijken of dit budget verhoogd kan worden met provinciaal budget. Om dit bij de provincies gedragen te krijgen, zullen wij de komende maanden een beroep doen op de provinciale AJK’s.

Houd www.najk.nl in de gaten om hiervan op de hoogte te blijven.

Wat zegt een budget van 5,3 miljoen nou eigenlijk?

In 2012 werd er ook 5,3 miljoen uitgetrokken 18

BNDR

voor de Jonge Landbouwersregeling. In dit jaar hebben 461 mensen zich aangemeld voor de regeling. Per aanvraag wordt er maximaal 20.000 euro verschaft. Totaal komt dit neer op een budget van meer dan 9 miljoen. Omdat dit budget er niet is, wordt er middels een loting

bepaald wie er gebruik mag maken van de regeling. De 5,3 miljoen die wordt vrijgegeven voor jonge landbouwers is dus niet dekkend voor alle aanvragen, maar wel een goede stap in de richting als we nagaan dat er in eerste instantie voor het jaar 2013 2,8 miljoen beschikbaar zou zijn.

2013

Laatste jaar Jonge Landbouwersregeling?

In 2013 wordt de Jonge Landbouwersregeling voor het laatst toegepast onder deze voorwaarden. In 2014 wordt een nieuw GLB van kracht, waar vanuit een nieuwe regeling opgestart zal gaan worden. De verwachting en inzet van NAJK zal zijn dat de Jonge Landbouwersregeling blijft bestaan. Natuurlijk zal er voor de aankomende jaren ook gestreefd worden naar een zo hoog mogelijk budget, zodat alle aanvragen van jonge landbouwers gehonoreerd kunnen worden.

Illustratie: Henk van Ruitenbeek

wIm

“Ze waren een beetje dom!”

Garantstelling landbouw

Daarnaast wil NAJK jullie ook wijzen op een andere regeling, namelijk de garantstelling landbouw. Zit jij tegen overname aan en beschik je over te weinig zekerheden, dan kun je via je bank aanspraak maken op de garantstelling landbouw. De overheid staat dan garant voor een bepaald bedrag, waardoor je zekerheden toenemen.

Deze regeling is bekend bij de banken en wordt ook wel toegepast, maar jullie kunnen de bank hier zelf ook op wijzen. Mocht je meer willen weten over de garantstelling landbouw, kijk dan op www.drloket.nl.

BIjLaGe

agrarische opleidingen katern Een opleiding kiezen is niet makkelijk. Hoe gaat jouw toekomst eruit zien en wat wil je leren? Welke studie interesseert je en hoe ziet het verloop van die studie er dan uit? Wil je nog vier jaar studeren? Hoe is de sfeer op school en wil je op kamers? In het agrarische opleidingen katern staan verschillende jonge ondernemers die hun ervaring omtrent hun school en agrarische opleiding graag met jou delen.

“Alles wat ikik leer, kan het toepassenleinven” bedrijfs “Voedsel gaat verder dan wat er in de keuken mee gebeurt! ”

“In Wage gaan studenreinngeenn gezelligheid goed samen”

Inhoudsopgave 20 Hogeschool Van Hall Larenstein 22 CAH Dronten 23 HAS Hogeschool 24 Wageningen University Colofon Het agrarische opleidingen katern is een katern die jaarlijks terugkomt in de decembereditie van de BNDR, het ledenblad van NAJK. Redactie: Colinda van Ekris, binder@najk en Marjon Schultinga, mschultinga@najk.nl Eindredactie: Ellen van den Manacker, binder@najk.nl Contactpersoon: PSH Media Sales, Marco Jansen, 026-7501845, marco.jansen@pshmediasales.nl Vormgeving: DUO-ontwerp, Utrecht Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Met dank aan: Hogeschool Van Hall Larenstein, CAH Dronten, HAS Hogeschool en Wageningen University

BNDR

19

> VaN haLL LaReNsteIN

Dier- en veehouderij in wag Voordat Auke Spijkerman (22) in maatschap met zijn ouders gaat, wil hij voor een ander bedrijf werken, misschien wel over de grens.

Daarvoor wordt de nodige kennis gevraagd.

Na de havo besloot Auke daarom de major Livestock Management, onderdeel van de opleiding Dier- en veehouderij, te volgen aan Hogeschool Van Hall Larenstein in Wageningen. Het internationale aspect van de opleiding overtuigde deze student: “Ik wil verder kijken dan wat er in Nederland gebeurt. Als ik weet hoe andere landen omgaan met hun systemen kunnen wij daarvan leren en zij van ons.” Een volledig Engelstalige studie was voor Auke wel even wennen: “Het eerste jaar was het wennen om de omschakeling naar het Engels te maken. Nu is de taal geen belemmering meer, ik ben eraan gewend.” Bij een internationaal georiënteerde opleiding hoort ook een stage in het buitenland. “In het derde jaar van de opleiding ben ik naar een agrarisch bedrijf in Rusland geweest voor een stageperiode van vijf maanden. Tijdens deze stage mocht ik het management ondersteunen met het opzetten van een nieuw melkveebedrijf.” Naast deze stage zijn er volop mogelijkheden om stages te

Au WasperkveeeSpijkerman 22 jaar / n/Wageningen Dier- en Laatste jaar Van Hall L veehouderij a Wageninregnesntein in

tuin- en akkerbouw in Leeuwarden Als een van de weinige vrouwen studeert Jenny Fokkema (21) aan de opleiding Tuin- en akkerbouw in Leeuwarden. Maar of dit een echte mannenopleiding is, betwijfelt Jenny: “Bij de studie Tuin- en akkerbouw kan ik meer dan alleen boer worden. Er zijn genoeg mogelijkheden in het bedrijfsleven, ook voor vrouwen.”

Jenny komt uit het Friese Slappeterp. “Mijn ouders hebben een akkerbouwbedrijf, wij telen pootaardappelen en tarwe. Daarnaast sorteren we aardappelen voor derden”, vertelt Jenny. De keuze voor een agrarische opleiding was niet vanzelfsprekend. “Vroeger wilde ik niet iets doen wat met het agrarisch bedrijf te maken had. Ik volgde de opleiding International Business en Language maar kwam er na een jaar achter dat dit niets voor mij was. Rond mijn 16e begon de interesse voor de agrarische sector te groeien. Thuis werkte ik steeds meer mee, ik kwam in aanraking met akkerbouw en merkte dat ik dit echt leuk begon te vinden.” Of Jenny het bedrijf over wil nemen is nog niet zeker. “Ik

20

BNDR

“Er zijn genoeg mogelijkheden in het bedrijfsleven, ook voor vrouwen! wil na mijn studie eerst het bedrijfsleven in, wel akkerbouw gerelateerd, om de andere kant van de sector te zien. Naast vaktechnische dingen zoals de bodem, planten, gewasbescherming en ontwikkeling krijgen we ook vakken als marketing en financieel management“, vertelt Jenny. Volgend jaar hoopt Jenny met veel enthousiasme de studie af te ronden. “Van Hall Larenstein heeft mij genoeg handvatten aangereikt. Eigen initiatief wordt wel van je verwacht maar de leraren nemen wel echt tijd voor je. Als je geïnteresseerd bent in tuin- en akkerbouw kun je, ook als je thuis geen bedrijf heb, een plaats vinden in deze sector. Ik vind het voornamelijk belangrijk dat ik doe wat ik leuk vind en dat ik bezig ben met mijn passie.”

Jenny Fokke2m1 ajaar Slappeterps /Tuin4e jaar ouw en akkerb enstein Van Hall Lwararden in Leeu

BIjLaGe

geningen “Ik wil verder kijken dan wat er in Nederland gebeurt.” lopen in het buitenland. Auke: “Door de bezoeken aan bedrijven in het buitenland heb ik veel verschillende culturen leren kennen, maar ook gezien hoe bedrijven in het buitenland te werk gaan.” De kennis die Auke opdoet kan hij goed toepassen in de praktijk: “Aan het begin van de opleiding leerde ik voornamelijk het analyseren van bedrijven, later mocht ik advies geven over onder andere het efficiënt werken, de aanschaf van een machine, diergezondheid en hoe dieren het beste kunnen produceren”, vertelt Auke.

“Thuis op het bedrijf pas ik de theorie toe die ik tijdens de opleiding meekrijg. Ik merk dat het werk thuis door de geleerde theorieën makkelijker gaat.” Studeren op Van Hall Larenstein in Wageningen kan Auke echt aanbevelen. “Wageningen is een leuke studentenstad. De studentenvereniging, faciliteiten en de opleiding zorgen ervoor dat mijn studententijd omvliegt.”

Hogeschool Van Hall Larenstein

Hogeschool Van Hall Larenstein is een bijzondere hogeschool. Ons opleidingsaanbod richt zich op natuur en omgeving, de gezondheid van mens en dier en verantwoord ondernemerschap. Combinaties van deze vakgebieden leveren bijzondere en uitdagende hbo-opleidingen met majors die uniek zijn in de wereld! Maar wij bieden meer dan hbo-opleidingen alleen. Ook masteropleidingen, Associate degrees, post-hbo-opleidingen, cursussen en adviezen op nationaal en internationaal terrein behoren tot ons dienstenpakket. Zo zijn we niet alleen een hogeschool, maar ook een kennisonderneming voor maatschappelijke en economische vraagstukken. Wij werken vanuit drie locaties in Nederland: Leeuwarden, Wageningen en Velp. Kijk voor meer informatie op onze website: www.vanhall-larenstein.nl.

lstra Jeroen eDrsotreek Oost jaar 24 merschap rne AD OnHdaell Larenstein Van euwarden Le

aD ondernemerschap in Leeuwarden

“In de praktijk kende ik het onderhand wel, ik miste de financiële kennis.”

Jeroen Dolstra (24) uit het Friese Oosterstreek had al op jonge leeftijd door dat hij thuis de boerderij wilde overnemen. “Ik ben van jongs af aan al intensief bezig met koeien, we fokken en doen mee aan verschillende keuringen.

Koeien zijn echt mijn passie!” Na het afronden van de opleiding mbo Veehouderij is Jeroen met zijn ouders en broer in maatschap gegaan.

Ze verzorgen op het bedrijf in Oosterstreek 110 koeien. “Ik draaide vier jaar volledig mee op het bedrijf maar miste de financiële kennis.

Praktisch gezien kende ik het bedrijf wel, maar als de boekhouder aan tafel zat wist ik niet waar het over ging. Dit moest anders”, vertelt Jeroen. Tijdens de opleiding AD Ondernemerschap wil Jeroen het financiële gedeelte van het boeren onder de knie krijgen. Jeroen: “In de toekomst wordt het steeds belangrijker dat ik het financiële deel van het bedrijf op me neem.

Ik wil investeringen door kunnen berekenen om te zien of de kosten uit kunnen en dit ook kunnen onderbouwen bij de bank. We doen niet zomaar wat.” De tweejarige deeltijdstudie gaat Jeroen niet altijd gemakkelijk af. “Een dag in de week naar school is wel te doen, daarnaast moet ik tijd inplannen om voor school aan de slag te gaan. Het werk op het bedrijf gaat ook gewoon door. Veel onderdelen van de studie kan ik betrekken op het eigen bedrijf, dat stimuleert.” Jeroen is inmiddels in de laatste fase van de opleiding aangekomen. Een ondernemersplan schrijven is zijn eindopdracht.

“Ik onderzoek of een tweede bedrijf in de toekomst financieel uit kan en bekijk welke kosten hieraan verbonden zijn. Dit proces is erg leerzaam, alle facetten van het bedrijf komen hierbij aan bod. In de toekomst zal dit plan vast en zeker waardevol zijn.”

BNDR

21

> Cah VILeNtum

Financiele dienstverlening agrarisch Een opleiding die cijfers en de agrarische sector samenbrengt, dat is wat Arjan Ottens (22) zocht. Na de mbo-studie Commercieel Ondernemen, wist Arjan dat hij nog niet klaar was met studeren. Hij hoefde niet lang te zoeken naar een opleiding die aansloot bij zijn wensen: Financiële dienstverlening agrarisch heeft alles wat Arjan zoekt in een opleiding.

De keuze voor CAH Vilentum was snel gemaakt. “Ik heb ook gekeken bij een andere hogeschool voor een soortgelijke opleiding, maar hier miste ik toch de agrarische link. Toen ik wist dat ik naar een agrarische hogeschool wilde, hoefde ik niet lang na te denken. Veel jongeren uit mijn buurt gaan naar Dronten en ik hoorde er goede verhalen over.” Na twee keer een open dag te hebben bezocht, wist Arjan het zeker: het wordt Financiële dienstverlening agrarisch aan CAH Vilentum. “De sfeer, het persoonlijke contact met docenten en de kleinschaligheid spraken me direct aan.”

Toepasbaar Arjan heeft thuis geen bedrijf, maar werkt al wel ruim 10 jaar op een gemengd akkerbouwen melkveebedrijf in de buurt. “Ik denk dat hier destijds ook mijn interesse in de agrarische sector is begonnen.” Financiële dienstverlening agrarisch is een jonge opleiding bij CAH Vilentum. Arjan stroomde in het tweede jaar in van een klas die was gestart met de opleiding. “Dit leverde geen enkel probleem op, ik kon direct goed meekomen.” De hoge toepasbaarheid en de praktische aspecten van de opleiding vindt Arjan de grootste pluspunten van de opleiding. “Alles wat ik leer, kan ik toepassen in het bedrijfsleven. Dat we zoveel werken met praktijkvoorbeelden maakt de opleiding extra interessant en leerzaam. Ik heb meerdere malen boeren moeten benaderen om opdrachten als het schrijven van een bedrijfsovernameplan en een risico-scan uit te kunnen voeren. Door deze binding met de praktijk, wil ik ook echt goede resultaten behalen voor mijzelf en voor de boer”, aldus Arjan.

Variatie Het eerste jaar bestaat uit vier modules, verdeeld in twee semesters. Per semester is één

22

BNDR

Arjan WesterborkO/tt2en2s 4e jaars Financiëljaar dienstverlening ag e CA H Vilentumrarisch Lid v Middenveanld-ANJKoord

“Alles wat ik leer, kan ik toepassen in het bedrijfsleven” module algemene bedrijfskunde, waarbij alle bedrijfskundige opleidingen samen colleges volgen en aan projecten werken. De andere module is specifiek voor Financiële dienstverlening agrarisch. “De afwisseling tussen college, excursies, groepsopdrachten en individuele opdrachten vind ik erg prettig. Zo zijn we ook een dag op pad geweest om grondmonsters te nemen voor het onderdeel bodemkunde. Op deze manier leer je over alle aspecten die een rol spelen in de agrarische sector.” Tijdens de opleiding worden er ook zes certificaten voor Wet Financieel Toezicht gehaald. De examens hiervoor worden landelijk afgenomen. Voor Arjan zijn deze certificaten van grote toegevoegde waarde: “Deze certificaten zijn van belangrijke waarde om adviseur te worden: ze zorgen ervoor dat ik de agrarische ondernemer financieel advies mag geven. Ze zijn dus heel belangrijk en vormen absoluut een pluspunt op mijn CV.” Er wordt tijdens de colleges aandacht aan de stof voor deze certificaten besteed, waardoor je voldoende kans krijgt om de stof eigen te maken.

Laatste jaar Arjan zit nu in zijn laatste jaar. Hiervoor werkt hij drie dagen in de week bij een adviserings- en

accountantskantoor. Het werk dat hij uitvoert, sluit erg goed aan bij wat hij tijdens de opleiding heeft geleerd. “Als je iets met cijfers hebt en je hebt affiniteit met de agrarische sector, is deze opleiding zeker een aanrader. De vraag naar goede bedrijfsadviseurs zal in de toekomst stijgen, omdat de bedrijven groter worden en de risico’s daardoor steeds meer toenemen”, vertelt Arjan. Nu zit Arjan veel op kantoor, om zoveel mogelijk ervaring op te doen, maar gaat hij ook mee met bedrijfsadviseurs om het gesprek bij de boer ook te ervaren. “Na mijn afstuderen wil ik graag bedrijfsadviseur worden en de boer op. Dat is de ideale combinatie van met cijfers werken en de praktijk.”

Niet alleen maar studeren Naast de opleiding zijn er ook genoeg andere dingen te doen, zoals allerlei commissies en verenigingen. “Ik heb zelf in de PR-commissie voor CAH Vilentum gezeten en meegewerkt bij de kascontrole van de studentenvereniging USRA. Altijd erg leuk en leerzaam!”

Kom naar onze open dagen!

Vrijdagmiddag 8 februari 2013 Zaterdag 9 maart 2013 Dinsdag 23 april 2013 Zaterdag 8 juni 2013

En laat je informeren over onze studies: Dier- en veehouderij, Tuin- en akkerbouw, Agrotechniek & management, International Food Business, Hippische bedrijfskunde, Dier & gezondheidszorg, Financiële dienstverlening agrarisch, Bedrijfskunde & agribusiness, Voeding & gezondheid of toch (AD) Agrarisch ondernemerschap? Bij CAH Vilentum leer je ondernemen! Ook een dagje meelopen bij één van de studies is mogelijk. Geef je op via www.cah.nl. Hier vind je nog veel meer informatie over CAH Vilentum en haar opleidingen.

CAH Dronten en CAH Almere zijn met ingang van zomer 2012 een hogeschoolfaculteit van de Vilentum Hogeschool.

BIjLaGe

> has hoGesChooL

International Food & agribusiness Sinds september 2012 biedt HAS Hogeschool de studie International Food & Agribusiness aan. Internationaal duurzaam ondernemerschap, daar had Janneke Blonk wel oren naar. Zij is dan ook dit collegejaar gestart met deze volledig Engelstalige studie en vertelt hier gepassioneerd over.

“Voedsel gaat verder dan wat er in de keuken mee gebeurt.” Dat ontdekte de 19-jarige Janneke Blonk uit Leerdam tijdens de meeloopdag voor de studie International Food & Agribusiness van HAS Hogeschool. “Er is zoveel meer dan het voedsel zelf: duurzaam produceren, het broeikaseffect, voedselverspilling, de productieketen en productieverbetering, dat boeide me”, vertelt Janneke. Janneke is een van de eerste studenten die deze studie kan volgen.

“Omdat er geen andere studenten waren die konden vertellen over deze studie, ging ik puur op mijn gevoel af.” De meeloopdag was doorslaggevend. Janneke: “Dit ga ik heel leuk vinden, dacht ik na de meeloopdag.”

Internationaal “De studie is volledig Engelstalig. Ik verwachtte dat dit zwaar zou zijn, maar het tegendeel is gebleken. Het scheelt dat we niet hoeven te switchen tussen Nederlands en Engels”, vertelt Janneke. Ook internationale studenten verdiepen zich in het duurzaam ondernemerschap. “In onze klas komen verschillende culturen samen, zo hebben we studenten uit Ghana, Nigeria en Duitsland”, aldus Janneke.

“Dit heeft zo zijn voordelen. Iedereen kijkt op een andere manier tegen bepaalde dingen aan, we leren van elkaar en zien daardoor ook hoe het anders kan.” Het aspect voeding overschrijdt volgens Janneke de Nederlandse grens. “Met de kennis en technologie van Nederland kunnen wij voor andere landen een toegevoegde waarde zijn.”

Beginnen bij de basis “Wat wordt er gedaan tegen voedselverspilling? Hoe zit het met de productieketen? Heeft iedereen voedsel genoeg? En hoe zit het met het broeikaseffect? Dat zijn onder andere vragen waar wij het eerste jaar antwoorden op krijgen.” Om te zien waar de studenten terecht kunnen na deze studie, is de klas op verschillende excursies geweest. “Een paar dagen Brussel voor een bezoek aan de Europese

Janneke Blonk Leerdam 19 jaar nal Food & atio ern Int Agribusiness HAS Hogeschool

“Voedsel gaat verder dan wat er in de keuken mee gebeurt!”

Commissie, de Ambassade van Brazilië en een bierbrouwerij was niet verkeerd. Ook zijn we bij de Heinz fabriek en een kipslachterij geweest. Dit zijn echt dingen die je gezien moet hebben, het geeft mij een goed beeld van de sector en de ontwikkelingen die hierin spelen. Op dit moment vind ik alles wat ik zie leuk. In jaar twee gaan we de verdieping in, dat wordt nog een lastige keuze.”

International Food & Agribusiness De studie International Food & Agribusiness is voor gemotiveerde studenten die interesse hebben in duurzaam produceren van voedsel met een focus op agricultuur. Janneke: “Het gaat er bij deze studie niet om hoe ik een tomaat het lekkerst klaarmaak, maar om hoe ik deze tomaat het beste kan produceren.”

Wil jij een studie doen waarbij je je hart en hoofd gebruikt om de wereld om je heen mooier en beter te maken? Dan zit je goed bij HAS Hogeschool!

Met 13 opleidingen en 2 locaties is HAS Hogeschool hét opleidings- en kenniscentrum van Zuid-Nederland op het gebied van agro, food en groene ruimte. Studeren bij de HAS betekent dat je uitgedaagd wordt. We dagen je uit om grote, relevante thema’s op een innovatieve, ondernemende, creatieve manier aan te pakken. Vanzelfsprekend bieden we je de modernste faciliteiten, zoals een kassencomplex, voedingsmiddelenhal, milieuhal, food design centre, Geo-lab en diverse laboratoria.

HAS Hogeschool is een hogeschool voor mensen met een grenzeloze nieuwsgierigheid. Je verplichte buitenlandstage is een mogelijke opstap naar een internationale carrière!

Meer weten? Ga naar www.hashogeschool.nl

BNDR

23

> waGeNINGeN uNIVeRsItY

Wageningen, de stad waar studeren en gezelligheid heel goed samengaan.

Bert Westerhuis, Laura Cornelissen en Koen Vermue studeren in ‘the City of Life Sciences’. Wageningen biedt hen niet alleen leuke studentenavonden en gezellige excursies: de opleidingen Plantenwetenschappen, Animal Sciences en Biosystems Engineering waren voor Bert, Laura en Koen de reden om naar Wageningen te komen.

Bsc plantenwetenschappen De interesse voor planten heeft Bert Westerhuis (19) van huis uit meegekregen op het ouderlijke akkerbouwbedrijf in het Groningse Usquert. Na het vwo besloot de Groninger van zijn interesse zijn studie te maken. Geen hbo voor Bert, maar Plantenwetenschappen aan de universiteit in Wageningen, daar ging hij helemaal voor. Inmiddels is hij begonnen aan zijn tweede studiejaar. Teelt en ecologie, dat trekt Bert het meest: “Vooral het kijken naar hoe de productie verbeterd kan worden door factoren in het veld aan te passen, minder chemie te gebruiken of een andere vorm van bemesting, dat is erg leuk.” De studie Plantenwetenschappen is, volgens Bert, niet alleen interessant, het is ook essentieel voor onze toekomst. “De komende jaren zal de wereldbevolking groeien tot 9 miljard aardbewoners.

Wij leren dat het belangrijk is dat we in 2050

de wereld kunnen voeden met voldoende en gezonde voeding. De landbouw groeit niet, maar we moeten wel het voedsel in de wereld blijven produceren”, aldus Bert. De studie gaat specifiek over planten, met een brede aanpak: van DNA-onderzoek en celbiologie tot ecologie, teelt en voedselproductie. Bert: “Als je in planten geïnteresseerd bent en meer dan een hbo-opleiding wilt, kies dan voor Plantenwetenschappen aan Wageningen University.”

In Wageningen gaan studeren en gezelligheid goed samen: “Naast feesten organiseert onze studievereniging ook studiegerichte activiteiten. De studievereniging moet ook nuttig zijn voor de leden.”

is Bert Westaegerhnuingen Usquert/Wjaar 19 2e jaars BShcappen PlantenwetnenUscniversity Wageninge

“Ik krijg hier de vrijheid om zelf te bepalen welke richting ik in wil slaan”

Studeren in Wageningen: voor ieder wat wils

Bij Wageningen University kun je kiezen uit 20 bacheloropleidingen en 32 masteropleidingen. Om aan een bacheloropleiding te beginnen, zoals Agrotechnologie, Dierwetenschappen of Plantenwetenschappen, moet je een vwo-diploma hebben. Na het behalen van de bachelortitel of met een hbo-diploma kun je doorstuderen voor je master, bijvoorbeeld voor de studie Animal Sciences, Plant Sciences of Biosystems Engineering.

Meer weten, kom dan naar een van onze open dagen: • Master open dag: vrijdag 15 maart 2013 • Bachelor open dag: zaterdag 13 april 2013 Wil je graag ervaren hoe het is om alvast een dagje student te zijn? Loop dan eens een dag mee met een student van Wageningen University tijdens een van onze meeloopdagen.

Meer informatie vind je op www.wageningenur.nl.

24

BNDR

BIjLaGe

msc animal sciences Al komt Laura (24) niet van een agrarisch bedrijf, ze koos wel voor de studie Animal Sciences aan Wageningen University. Deze studente uit het Brabantse Sambeek spreekt met passie over het boerenleven: “Ik ben opgegroeid tussen de boeren en ben van jongs af aan al bezig met het grote vee.” Een keuze tussen Diergeneeskunde of Dierwetenschappen was voor Laura snel gemaakt. “Hoe kan een dier gezond onderhouden worden en wat is de rol van huisvesting en voeding daarbij? Dat is wat mij aanspreekt en dat vond ik in de studie Animal Sciences.” Het dier en zijn omgeving staan centraal in deze boeiende studie. Tijdens de studie heeft Laura onder andere een groot onderzoek gedaan naar ontwikkelstrategieën van bedrijven met leghennen. “Dit soort projecten waren absoluut de hoogtepunten van de studie: opgedane kennis toepassen en verbinden met de praktijk.” De keuze voor de opleiding Animal Sciences biedt Laura meer dan alleen kennis.

“Door de studievereniging van de opleiding, De Veetelers, ontwikkel ik ook andere vaardigheden. Dit in combinatie met de excursies en het contact met de praktijk zorgen ervoor dat

Laura Cornelissen Sambeek/Wageningen 24 jaar Laatste jaar MSc Animal Sciences Wageningen University

“Opgedane kennis toepassen en verbinden met de praktijk” ik meer sta voor mijn sector.” Animal Sciences blijkt de juiste keuze te zijn geweest. Momenteel zit Laura voor 4 maanden in Frankrijk voor een afrondende stage bij Schippers France, de

msc Biosystems engineering Na het afronden van de opleiding hbo Werktuigbouwkunde wilde Koen Vermue (23) meer uitdaging. Hij had geen moeite met studeren en besloot het tweejarige masterprogramma Biosystems Engineering te volgen. Voor de reguliere student is dit een vervolg op de Bachelor Agrotechnologie. Naast de techniek heeft Koen interesse in landbouw: “Thuis hebben wij een akkerbouwbedrijf. Ik vind het erg leuk om op het akkerbouwbedrijf te werken, maar de techniek eromheen spreekt me meer aan.” Na een bezoek aan de open dag van Wageningen University werd de opleiding voor hem steeds interessanter. “Dit is de enige plek waar techniek gecombineerd wordt met landbouw.” De innovatie van de techniek in de landbouw maakt de studie boeiend. “Bij innovatie in de landbouw willen we ervoor zorgen dat je productiever en kostenefficiënter te werk kunt gaan. Dit houdt in dat er werk uit handen genomen wordt, door de bouw van

machines en robots. Uiteindelijk willen wij het de boeren gemakkelijker maken.” De kundige instelling van Wageningen Universiteit heeft een positieve wending op de ontwikkeling van studenten. “Ik heb les van echte professoren die de ontwikkelingen van de sector beïnvloeden en nauwlettend in de gaten houden.

Naast een aantal verplichte vakken koos ik vakken waar mijn interesses lagen. Ik krijg hier de vrijheid om zelf te bepalen welke richting ik in wil slaan.” Koen zit in zijn laatste jaar en hoopt volgend jaar wat hij geleerd heeft in praktijk te brengen. “Het studentenleven heeft veel voordelen, maar na zes jaar is het een keer genoeg.”

handelsonderneming in veehouderijproducten.

“Ik onderzoek de mogelijke oorzaken van pensverzuring, wat de boeren in Frankrijk hierover weten en wat zij tegen pensverzuring doen.”

Ko Poortvlieent/Vermue W 23 jaaargeningen L aa Biosysttesmte jaar MSc Wageningens Engineering University

“In Wageningen gaan studeren en gezelligheid goed samen”

BNDR

25

ouD

Bedrijfsgegevens VOF Uitdewilligen Sint Kruis 3 vennoten 72 hectare akkerbouw Teelt: consumptieaardappelen, zaaiuien, suikerbieten, bruine bonen, wintertarwe, wortelen, graszaad en maïs.

22.500 slachtkippen

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“Dat marijn het bedrijf overneemt geeft een

bepaalde voldoening” Na zijn studie trad Marijn Uitdewilligen (29) uit het Zeeuwse Sint Kruis bij zijn ouders Theo (64) en Thea (58) in maatschap en startte hij met een baan voor 32 uur in de week als assistent accountant bij ABAB. Met een aangepast bouwplan en goede afspraken met zijn ouders, wil Marijn in de toekomst de combinatie van het akkerbouwbedrijf en een baan aanhouden.

Akkerbouw en slachtkippen Theo: “In 1981 heb ik het bedrijf van mijn vader overgenomen. Naast de akkerbouwtak hadden we toen exportvaarzen en meststieren. Vooral de meststierentak ging dusdanig slecht dat we destijds besloten te stoppen met de vaarzen en stieren. Mijn vrouw en ik wilden wel een zijtak naast de akkerbouw blijven houden. We hebben toen gekozen voor slachtkippen.”

Marijn: “We hebben nu 72 hectare akkerbouw en 22.500 slachtkippen. Beide in een aparte VOF. In eerste instantie wil ik alleen de akkerbouwtak overnemen en blijft mijn vader verantwoordelijk voor de kippen.”

Theo: “Met de slachtkippen zitten we vast aan zoveel regels dat het minder aantrekkelijk is geworden om uit te breiden of ermee door 26

BNDR

te gaan. Daarnaast zijn het slechte tijden in de slachtkippensector: het voer is gigantisch duur en de kippen leveren per kilo niks op.

Tot 2020 loopt de uitbolregeling, we denken erover na om daar gebruik van te maken en te stoppen met het houden van slachtkippen.

In eerste instantie omdat we er geen reëel inkomen uit kunnen halen, maar ook omdat in de toekomst de combinatie van een baan, de akkerbouwtak en pluimveetak voor Marijn niet te doen is.”

Flexibele baan Marijn: “Na mijn master ‘Management, Economics and Consumer Studies’ aan de Wageningen Universiteit, ben ik in mei 2010 begonnen met een baan als assistent accountant bij ABAB. Inmiddels ben ik binnen datzelfde bedrijf doorgegroeid als bedrijfsadviseur

akkerbouw. Deze 32-urige functie wil ik naast het akkerbouwbedrijf blijven doen. Mijn baan is heel flexibel. Ik kan schuiven met de uren.

In de winter werk ik vijf dagen per week, zo maak ik overuren die ik in drukke tijden op het agrarische bedrijf weer compenseer. Een ideale combinatie, want mijn klanten zitten er ook niet op te wachten dat ik langskom als het druk is op hun akkerbouwbedrijf.”

De maatschap Theo: “Op 1 januari 2010 is Marijn bij Thea en mij in de VOF gekomen.”

Marijn: “Ondanks dat ik 32 uur werk, ben ik wel in VOF met mijn ouders gegaan. Met de bedrijfsovername zitten we vast aan een aantal spelregels. Ik moet minstens drie jaar in de VOF hebben gezeten, wil ik gebruik kunnen maken van de geruisloze doorschuifregeling.”

NIeuw

Marijn Uit dewillige Be akkerbodurwijfsadviseur n Ak bij ABA Sint Kkreurbisouwer in B Lid v / 29 jaa Zeeuwans VAJK West r laanderen

“Ik wil zo lang mogelijk blijven werken “De bedrijfsovername is geen geschenk uit de hemel” Theo: “De meeste jonge boeren zitten veel langer in maatschap, maar Marijn heeft erg lang gestudeerd. Ik ben inmiddels 64 jaar en wil niet tot mijn 70e de verantwoordelijkheden van het bedrijf op mij nemen.”

Marijn: “Vanaf 1 januari 2014 zal het bedrijf op mijn naam staan en zal ik ook op de boerderij gaan wonen. Dan is het voor mij makkelijker om het bedrijf in de gaten te houden.”

Theo: “De verantwoordelijkheid voor de producten in de schuur ligt dan niet meer bij mij.

Ik zal dan mijn rondje doen en kijken wat er moet gebeuren, maar ik stuur het bedrijf niet meer aan. De kippen blijven mijn verantwoordelijkheid. Ik wil nog wel wat om handen hebben en ik heb dat altijd graag gedaan. Het is lichamelijk niet heel intensief en ik heb wel de kennis om het rond te krijgen.”

Marijn: “Mijn vader doet nu het meeste werk op het bedrijf. Zo doet hij bijvoorbeeld al het spuitwerk. Die dingen moeten gebeuren en als je een baan hebt, kun je dat niet altijd op tijd doen. In de toekomst moet ik daar een oplossing voor vinden, wellicht door samen te

naast het bedrijf”

werken met collega’s of door het inschakelen van een loonwerker bijvoorbeeld.”

Optimaliseren Marijn: “Om ons heen zien we veel bedrijven omschakelen naar een intensieve teelt. Ik wil zo lang mogelijk blijven werken naast het bedrijf.

Als blijkt dat dit niet haalbaar is, dan ga ik afbouwen. Maar dat is in de eerste vijf jaar niet de bedoeling. Door de keus voor een baan, ligt het agrarische bedrijf stil qua ontwikkelingen.

Wij gaan ons bijvoorbeeld niet specialiseren in een bepaald gewas. Ik vind het optimaliseren van de bedrijfsvoering belangrijker: kijken naar de kosten en de opbrengsten en hoe daaraan gesleuteld kan worden.”

Belangrijke zussen Marijn: “Ik heb twee zussen, maar die hebben niet de ambitie om het bedrijf voort te zetten.

Ze zijn wel belangrijk voor mij. Ze moeten begrip hebben voor de situatie omtrent de bedrijfsovername. Het is geen geschenk uit de hemel, er zijn ook hoge lasten aan verbonden.”

Samenwerken Theo: “Het fi jne van samenwerken met Marijn is het verantwoordelijkheidsgevoel: ik kan op hem vertrouwen. Ik weet zeker dat het goed komt als ik Marijn op pad stuur. Ook

de bedrijfscontinuïteit vind ik fi jn. Ik heb een bepaalde emotionele binding met het bedrijf.

Het is van generatie op generatie gegaan. Nu wordt het weer overgenomen door mijn zoon, dat geeft toch een bepaalde voldoening.”

Genieten Theo: “Het boerenwerk is echt genieten voor mij. Als ik nu naar Marijn kijk, dan zie ik hem ook puur genieten op de boerderij.”

Marijn: “Boer wilde ik altijd worden. Ik vind het heerlijk om buiten te zijn en de ontwikkeling van de teelt te volgen. Het verschil tussen een kantoorbaan en de boerderij is gigantisch.

Als ik van kantoor kom, dan ben ik blij dat ik weer buiten kan zijn, dat is een stuk ontspanning voor mij.”

Toekomst Marijn: “In de toekomst moet ik specifieker gaan kijken naar de teelt. Wil ik een risico nemen dat gewassen, vanwege mijn baan, langer op het land staan of wil ik bijvoorbeeld overstappen naar vroegere teelten zoals vroege aardappelen, wat wellicht minder stress oplevert. Het mag niet zo zijn dat mijn bedrijf mijn baan in de weg staat of andersom.

Daarin moet ik keuzes maken. De kers op onze taart blijven de aardappelen en uien, dit wil ik op een bepaalde manier wel behouden.”

BNDR

27

Kersverse voorzitt over zijn bedrijf, b “Ik vind het een eer om het voorzittersstokje van Wilco de Jong over te nemen”, zo begint John Hilhorst (27) uit het Gelderse Laag Keppel zijn verhaal. De kersverse voorzitter is al sinds dat hij kon lopen verknocht aan de agrarische sector. Samen met zijn ouders runt hij een melkveebedrijf met 100 koeien en 60 hectare land, waar gras en maïs op groeien.

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“We moesten plaatsmaken voor industrie” Oorspronkelijk komt de familie Hilhorst uit Hoogland. “In 1992 moesten we in Hoogland plaatsmaken voor industrie. De viermansmaatschap die we daar voerden met mijn oom, vader, opa en oma is toen ontbonden”, vertelt John. De familie Hilhorst ging op zoek naar een goed verkaveld bedrijf op kleigrond en kwam zo in Laag Keppel uit. “Het gezin waarvan we dit bedrijf hebben overgenomen, had geen opvolger. De helft van ons melkvee uit Hoogland en een gedeelte van het quotum hebben we meegenomen naar Laag Keppel, de rest hebben we van de oude eigenaar overgenomen of hier opgebouwd”, vertelt John.

“Vooral de fokkerij vind ik mooi” Inmiddels zit John, na een studie agrarisch ondernemerschap, sinds 2010 in maatschap.

“Ik weet al heel lang dat ik het bedrijf wil overnemen. Als klein jochie vond ik vooral de trekkers mooi en ik had mijn eigen geiten”, vertelt John. Toen John 10 jaar was ontstond ook de passie voor het melkvee: “Vooral de fokkerij vind ik mooi. Vanaf mijn twaalfde mocht ik op het bedrijf fokken. Vroeger vond ik dat heel spannend. Als het kalfje net kon staan, stond ik er al omheen om te kijken wat het geworden was”, vertelt John. “Pas na een jaar melken kun je echt zien of de gefokte koe wat is of niet. Het gaat steeds beter, maar het blijft een lerend proces.”

28

BNDR

“De basis voor een nog betere generatie” Door zijn passie voor de fokkerij, is John ook een fanatieke veebeoordelaar. Sinds zijn dertiende levensjaar kijkt hij met zijn keurdersoog naar onder andere het frame, de robuustheid, de uiers en het beenwerk van een koe. “Als je weet hoe een goede koe in elkaar steekt, dan heb je de basis voor een nog betere generatie”, aldus John.

“Ik leer en zie veel” Naast het melkveebedrijf werkt John twee dagen in de week bij accountants- en adviesbureau Accon AVM. “Ik ben junior assistent accountancy. Mijn dagelijkse taken bestaan bij Accon AVM uit het samenstellen van jaarrekeningen, aangiftes van inkomstenbelasting, omzetbelasting en advies omtrent mestbeleid”, vertelt John. “Ik vind het een voordeel om naast het melkveebedrijf te werken. Ik leer en zie veel.”

“Dank aan goed personeel” John koos voor een baan naast het ouderlijk bedrijf om onder andere zijn blik te verbreden, maar ook om de samenwerking in de maatschap beter te laten verlopen: “Anders zou ik hier zeven dagen per week werken en wonen.

Ik vind het prettig om dichtbij de boerderij te zijn, dus wil hier graag blijven wonen”, vertelt John. “Het plan is dat ik binnen 10 jaar het bedrijf ga overnemen. In de toekomst hoop ik in ieder geval een dag buiten de deur te werken. Dat is niet per definitie nodig voor het in leven houden van ons bedrijf. Bij ons is het

een optie dankzij goed personeel.” Het eigen baas zijn motiveert John: “Niemand komt mij vertellen hoe ik het moet doen. Iedere keer dat ik tot laat doorwerk, of als ik er ’s nachts uit moet voor de geboorte van een kalf, weet ik dat ik het voor mijn eigen inkomen doe. Dat geeft veel energie.”

“Als ik thuis ben, dan melk ik” Door zijn baan en het voorzitterschap bij NAJK moet John goede afspraken maken met zijn ouders. “Als ik thuis ben, dan melk ik. Dat is ongeveer tien keer in de week. Daarnaast ben ik verantwoordelijk voor de fokkerij. Mijn moeder doet de financiële administratie en mijn vader doet veel van de dagelijkse voorkomende werkzaamheden”, vertelt John. “Voor 20 uur in de week hebben we een medewerker.

John Hilhorst

er baan en NAJK

Bedrijfsgegevens Maatschap Hilhorst 3 maatschapsleden 1 medewerker 100 koeien 60 hectare land Teelt: gras en maïs

“Ik wist dat NAJK een organisatie was met veel aanzien, maar nog weten veel bedrijven en organisaties mij te verbazen met reacties” Hij doet alle voorkomende werkzaamheden, behalve melken.”

“Weten wat onze leden willen” Op 27 september werd John tijdens de algemene ledenvergadering officieel en unaniem gekozen tot voorzitter van het dagelijks bestuur bij NAJK. Hiermee neemt John de voorzittershamer over van Wilco de Jong. Als voorzitter is John verantwoordelijk voor de algemene zaken van NAJK, maar is hij ook het boegbeeld van de vereniging. John start in zijn nieuwe positie

met een duidelijke ambitie: “Weten wat onze leden willen en zorgen dat onze leden weten wat NAJK voor hen doet. Die wisselwerking is essentieel en ik wil daarin de komende tijd belangrijke stappen zetten.”

“Lof voor eenieder die NAJK heeft gemaakt” Sinds mei liep John al een aantal dagen met Wilco mee om de fijne kneepjes van het voorzittersvak te leren. “Ik wist dat NAJK een organisatie was met veel aanzien, maar nog weten veel bedrijven en organisaties mij te

verbazen met reacties. Heel veel lof voor eenieder die NAJK heeft gemaakt tot wat het nu is”, ambieert John. “Ik wilde graag voorzitter worden omdat het een ontzettend mooie kans is. Ik vind het een uitdaging om met een heel team te zorgen dat alle NAJK-leden gelijke kansen hebben op inspraak in de NAJKstandpunten.”

“Daar doen we het voor” Voor het aankomende jaar is de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid een speerpunt voor John. “Maar ook de specifieke zaken voor jonge boeren die op ons pad komen, zullen een speerpunt zijn”, vertelt John. Aankomend jaar wil John ook benutten om de organisatie zo goed mogelijk te leren kennen: “Ik vind het belangrijk om te weten wie onze leden zijn, daar doe ik het voor.”

BNDR

29

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag...

FrieslandCampina voorziet mensen wereldwijd van al het goede van melk. Baby- en kindervoeding, zuiveldranken, kaas, melk, yoghurts, toetjes, boter, room, melkpoeder, zuivelingrediĂŤnten en vruchtendranken zijn producten die een belangrijke rol spelen in de voeding en het welzijn van mensen.

Wij zijn samen met onze leden-melkveehouders expert in melk en breiden onze kennis over toepassingen ervan voortdurend uit; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde producten. Dat doen we op een duurzame manier.

...voor een miljard mensen wereldwijd

www.frieslandcampina.com • adv FrCamp A5 liggend.indd 1

24-08-12 12:29

MEER WETEN OVER ONZE OPLEIDINGEN? Bezoek een open dag

OPEN DAGEN Bachelor zaterdag 13 april 2013 Master vrijdag 15 maart 2013

www.wageningenuniversity.nl/opendag

30

BNDR

Ceja lanceert campagne

‘Future Food Farmers’ Nu de jarenlange ontwikkeling van het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) in Brussel zijn ontknoping nadert, heeft CEJA een grote campagne opgezet om de belangen van jonge boeren nogmaals op de kaart te zetten.

Tekst: Wolter Neutel

Teken de petitie Op allerlei manieren roepen CEJA en NAJK mensen op om op de website www.futurefoodfarmers.eu de petitie te ondertekenen.

Deze petitie vraagt aandacht voor het feit dat in de Europese Unie slechts 6% van de landbouwers jonger is dan 35 jaar. Om ook in de toekomst voedselzekerheid te garanderen moet er iets gedaan worden voor de positie van jonge landbouwers. Het moet makkelijker worden voor jonge mensen om een carrière als landbouwer te starten. Het nieuwe GLB vormt een uitgelezen mogelijkheid om maatregelen te treffen om dat mogelijk te maken.

Tal van prominenten steunen ook Op de website www.futurefoodfarmers.eu spreken tal van prominenten en jonge boeren in een

filmpje hun steun uit aan de petitie. Volgend jaar, als de daadwerkelijke besluiten vallen over het nieuwe GLB, zal de petitie worden aangeboden aan landbouwcommissaris Dacian Ciolos, voorzitter van de Landbouwraad Simon Coveney en voorzitter van de landbouwcommissie Paolo De Castro in het Europees Parlement.

Via Facebook en Twitter en op tal van andere manieren wordt geprobeerd om zoveel mogelijk steun te verzamelen voor deze petitie.

Verstevig de positie van de jonge boeren en tuinders CEJA en NAJK geloven dat het van groot belang is om de positie van jonge boeren en tuinders te verstevigen. Juist de jongere generaties zijn in staat om de vernieuwingen door te voeren waar de maatschappij om vraagt. Er zijn genoeg ambitieuze jongeren die hieraan willen werken, maar ze moeten wel de kans krijgen

om een economisch rendabel bedrijf over te nemen of te starten. Daarom maken CEJA en NAJK zich op landelijk en Europees niveau hard voor verschillende vormen van steun speciaal voor jonge boeren. Er moet een verplichting komen voor lidstaten om in de eerste pijler (inkomenssteun voor boeren) een extra top-up aan jonge boeren te betalen. Bovendien moet er in de tweede pijler (plattelandsbeleid) een betere investeringsregeling komen voor jonge landbouwers, zodat het makkelijker wordt om innovaties door te voeren op het bedrijf.

Teken ook de petitie!

Lees meer informatie en teken de petitie op www.futurefoodfarmers.eu.

Volg de campagne ook via Twitter (@futurefoodfarms) en Facebook (www.facebook.com/futurefoodfarmers).

BNDR

31

Flexibiliteit in de Dubbelinterview Ruud Huirne en Kees Maas Tijden veranderen: beurzen schommelen, subsidies verdwijnen, de technologie raast door en de samenleving stelt steeds hogere eisen. Waar we vroeger met gemak 3 jaar vooruit konden kijken, moet de agrarische ondernemer tegenwoordig van dag tot dag meebewegen met de markt. Oftewel: flexibel ondernemen. DCA Markt bewees onlangs dat door flexibel ondernemen een akkerbouwer een rendementsverbetering van 10% tot 15% kan behalen en ook de Rabobank ontwikkelde de ‘flexibiliteitsscan’, een scan om te testen hoe flexibel jij als ondernemer bent. Waarom? Kees Maas, Directeur DCA Markt, en Ruud Huirne, directeur Food&Agri Rabobank, vertellen het graag.

Flexibiliteit Kees: “Een flexibele ondernemer kan meebewegen met ontwikkelingen binnen zijn bedrijf, binnen de markt en binnen zijn omgeving. In het geval van een akkerbouwer zie ik dat vanuit historie vaak heel lang op dezelfde manier, met hetzelfde bouwplan ondernomen wordt.

Elk jaar wordt hetzelfde rondje opgepakt.”

Ruud: “Veel agrarische bedrijven zijn heel druk met de gangbare werkzaamheden. Bij ons rees toen de vraag: zien deze bedrijven ook dat de omgeving behoorlijk verandert?

Ondernemers moeten voorbereid zijn om nu en in de toekomst in te spelen op veranderende omstandigheden.”

Kees: “Uit onderzoek van DCA Markt blijkt dat 80% van de ondernemers nooit switcht van afnemer. Deze groep ondernemers is niet flexibel en kan veel meer uit hun afzet halen. Veel ondernemers sturen op kosten en niet op inkom-

sten. Als een ondernemer de kosten laag houdt, dan heeft hij meer winst. Maar als de ondernemer meer op zijn inkomsten gaat focussen, dan gaat hij meebuigen en inspelen op de markt.”

Omgevingsfactoren Ruud: “Er zijn elementen op een bedrijf die een ondernemer zelf kan bepalen, zoals de keuze van het bouwplan. Maar veel factoren heeft een ondernemer niet in de hand. Denk aan de economische omgeving, zoals de prijsvorming van producten, de sociale omgeving, zoals acceptatie van teeltmethoden, de politieke omgeving, zoals veranderingen in landbouwbeleid en de technologische omgeving met bijvoorbeeld nieuwe GPS-toepassingen.

Die omgevingsfactoren veranderen steeds heviger en sneller in de toekomst. Een ondernemer moet er klaar voor zijn om daar op ieder moment op in te spelen.”

DCA Aardappelbingo

Uit onderzoek van DCA Markt kwam afgelopen zomer naar voren dat veel aardappeltelers voor de veilige weg kiezen: zij verkopen hun aardappelen het liefst met een vaste prijscontract of via een poolcontract. Maar wat gebeurt er als een aardappelondernemer risico’s gaat nemen? DCA Markt testte dat door middel van op toeval gebaseerde verkoopbeslissingen te nemen op de termijnmarkt. Met behulp van een aardappelbingo zijn de handelsdagen bepaald. De methode is uitgeprobeerd over de jaren 2007 tot en met 2010 en hieruit kwam een financieel rendement van 14,17 euro, het hoogste bedrag van alle andere afzetmethoden. Voor het oogstjaar 2012 heeft DCA Markt ook een bingo lopen.

Houd deze aardappelbingo in de gaten via www.boerenbusiness.nl.

32

BNDR

Kees: “Als ondernemer kun je zelf een risicoprofiel opmaken. Stel op basis van vijf risicofactoren: ondernemer, productie, financiering, prijs en politiek een risicoprofiel en een risicostrategie samen. Zorg dat hierin een balans ligt tussen de ondernemer als persoon en het risico van een bedrijf. Kijk vanuit het risicoprofiel waar jouw kansen als ondernemer liggen en in welke wegen je het meeste rendement kan behalen.”

Ruud: “Als je de inkomsten elk jaar ziet teruglopen en de kosten blijven stijgen, dan is het essentieel om eens te kijken of je op dezelfde voet verder wilt. Maar doe dat niet op het laatste moment, als het al fout dreigt te gaan, maar denk daar nu al over na. Wij als Rabobank zien graag dat ondernemers proactief met hun omgevingsfactoren en hun toekomst aan de slag gaan. Daarom hebben we de flexibiliteitsscan ontwikkeld.”

Doelgroep Ruud: “Uit onze flexibiliteitsscan komt naar voren dat veel ondernemers de toekomst zien als onvoorspelbaar, maar zelf als ondernemer niet flexibel zijn.”

Kees: “Ik denk dat de meeste flexibiliteit te vinden is in de leeftijdscategorie van 35 tot 50 jaar. Deze flexibiliteit is afhankelijk van een opvolger en de doelstelling die de ondernemer heeft met zijn bedrijf.”

Ruud: “Het is belangrijk om een doelstelling te hebben met het bedrijf en een bedrijfsplan te hebben voor de toekomst. Daardoor kunnen ondernemers nu inspelen op de lange termijn.”

Illustratie: Henk van Ruitenbeek

agrarische sector

Bescherming Kees: “Marktprijsontwikkelingen zijn erg actueel op dit moment. De invloed vanuit de wereldmarkt wordt steeds groter op het rendement van de bedrijfsvoering. Door het weghalen van de vangnetten binnen Europa, wordt die invloed zodanig groot, dat de flexibiliteit steeds meer moet toenemen.”

Ruud: “Daar waar de bescherming wordt weggenomen, daar moeten we op inspelen.

Neem bijvoorbeeld de rozen, die steeds meer in het buitenland geteeld worden. Of het melkquotum dat er in 2015 afgaat. Waarschijnlijk gaat door deze veranderingen de prijs die jij als ondernemer krijgt tijdelijk omlaag, maar hoe ga jij hier op inspelen? Als ondernemer moet je daar een analyse voor klaar hebben liggen en weten hoe je hier op in wilt gaan spelen voordat je een omvangrijke investering gaat doen.”

De Europese markt Kees: “In niet-protectionistische markten wordt de ondernemer gedwongen om flexibel te ondernemen. Als de ondernemer risicoloos

kan ondernemen, dan neemt de flexibiliteit in het ondernemen af. Iets wat de Europese Unie de afgelopen decennia heeft gecreëerd. Mijn voorkeur gaat uit naar een markt die zichzelf regelt. Niet helemaal, dan wordt het een kaalslag. Van mij mag de markt eruit zien zoals het nu gaat met iets minder subsidies, iets meer ondernemen en iets meer flexibiliteit.”

Ruud: “Het sterke van de Nederlandse landbouw is de kwaliteit van onze ondernemers

en producten. Ik ben daarom niet bang dat de sector er door de veranderende omgeving onderdoor gaat. Nederland is erg concurrerend. De Rabobank streeft uiteindelijk naar een vitale, goed georganiseerde sector waarin bewuste keuzes worden gemaakt. Hierin hoeft niet elke ondernemer continu te veranderen, want als alles goed gaat, moet je niet willen veranderen. Maar als de omgeving anders uitpakt, moet je mee.”

Rabobank flexibiliteitsscan

De Rabobank signaleert een agrarische markt die steeds sneller verandert. Agrarische ondernemers komen hierdoor voor grotere uitdagingen te staan om hun bedrijf succesvol te maken en te houden. Snel en adequaat reageren op de spelende veranderingen in de agrarische markt wordt voor agrarische ondernemers steeds belangrijker en daarom sloot de Rabobank de flexibiliteitsscan, ontwikkeld door de Erasmus Universiteit, in haar armen. Aan de hand van een vragenlijst wordt bepaald hoe flexibel jouw bedrijf kan inspelen op veranderingen. De flexibiliteitsscan is er al voor de tuinbouw- en akkerbouwsector en komt begin 2013 ook online voor de melkveesector. Kijk op www.rabobank.nl voor meer informatie.

BNDR

33

ajK

jongveeopfok voor vrouwen JAV Noord Groningen schenkt aandacht aan jongveeopfok voor vrouwen

Informatie Datum: Septemacbtiviteit Onderwerp: Jongver 2012 voor vrouweneeopfok Door: JAV Noord G Aanwezig: 65roningen melkveehoudsters

Jonge Agrarische Vrouwen (JAV) Noord Groningen heeft samen met dierenartsenpraktijk ‘Van Stad tot Wad’, LTO Vrouw & Bedrijf, Hendrix UTD en Agrifirm een cursus jongveeopfok speciaal voor vrouwen georganiseerd.

“De avonden zijn goed bezocht”, vertelt een enthousiaste organisator Jacqueline van Overbeek van JAV Noord Groningen. Waarom een cursus jongveeopfok speciaal voor vrouwen? Jacqueline vertelt het graag.

Tekst: Marjon Schultinga

Speciaal voor vrouwen De cursus jongveeopfok in Groningen werd speciaal ontwikkeld voor vrouwen: “Voor vrouwen is de jongveeopfok heel belangrijk. Veel vrouwen nemen de zorg van jongvee op het bedrijf voor hun rekening. Met de juiste kennis kunnen vrouwen de basis leggen”, legt Jacqueline uit. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat de gezondheid van jongvee gemiddeld beter is bij vrouwen dan bij mannen.

“Wellicht omdat vrouwen vaak toch wat geduldiger en zorgvuldiger zijn.” Ook vindt Jacqueline de sfeer met alleen vrouwen in een cursus anders. “Deelnemers zijn heel openhartig en het is ook gewoon heel gezellig!”

Interactief De onderwerpen die aan bod kwamen tijdens 34

BNDR

de cursus jongveeopfok waren heel divers: van biestverstrekking tot hygiëne. Vragen als ‘hoe belangrijk is het om het kalf zo snel mogelijk biest te verstrekken?’ en ‘hoe zorg je voor een goede overgang na het spenen?’ werden interactief behandeld tijdens de cursus. “Naast de dierenarts en de opfokspecialiste wisselden de cursisten ook kennis met elkaar uit”, vertelt Jacqueline. “Het kennisniveau van de deelnemers is divers, sommige deelnemers doen al jaren de jongveeopfok op hun bedrijf, anderen nog niet of nog maar kort. Dit maakt dat sommige vrouwen echt iets nieuws leren en anderen een bevestiging kregen”, aldus Jacqueline. “De deelnemers vonden het fijn om alle kennis en informatie te delen en op een rij te zetten.” De cursus gaf aan dat jongveeopfok belangrijk is en de nodige zorg verdient. “Vanwege tijdgebrek kan jongveeopfok soms een sluitpost zijn, terwijl het eigenlijk de basis legt voor de toekomst.”

JAV Noord Groningen De cursus werd zes keer gegeven in verschillende plaatsen in Groningen en is door meer dan 65 vrouwen bezocht. “Alle deelnemers waren heel enthousiast. Binnen de JAV hebben we hierdoor zelfs nieuwe leden mogen verwelkomen”, vertelt Jacqueline. “We zijn nu bezig met het oprichten van een studiegroep melkveehouderij, om nog verder aan de slag te gaan met diverse onderwerpen in de melkveehouderij.” JAV Noord Groningen organiseert gedurende het jaar diverse avonden over tal van onderwerpen. Vaak hebben de avonden een raakvlak met het agrarische bedrijf en alles wat daarbij komt kijken.

“Interessante avonden met inhoud, waarbij gezelligheid centraal staat”, aldus Jacqueline.

“Mocht je interesse hebben: op de GrAJK-site vind je ons jaarprogramma en onze contactgegevens.”

missie oeganda

Suzanne Ruesink voor Agriterra op missie naar Oeganda NAJK werkt samen met Agriterra aan een betere toekomst voor jonge boeren in ontwikkelingslanden. Hoe? Door de kennis van NAJK-leden in te zetten. Kennisoverdracht van boer tot boer dus. Afgelopen mei organiseerde NAJK daarom een training voor geïnteresseerde leden als voorbereiding op een mogelijke internationale missie. In twee dagen tijd werden NAJK-leden op een boeiende en inspirerende manier getraind in het omgaan met verschillende culturen en het organiseren van uitdagende activiteiten voor een internationale groep. Na het volgen van deze training werd de Gelderse melkvee- en varkenshouder Suzanne Ruesink samen met haar veevoerleverancier Wim Brunsveld benaderd door Agriterra voor een adviesmissie in Oeganda.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Suzanne Ruesink “Agriterra geeft niet direct geld aan mensen in ontwikkelingslanden, maar zorgt ervoor dat mensen zichzelf en hun omgeving ontwikkelen door middel van trainingen, adviezen en hulp waar nodig”, vertelt Suzanne. “Op die manier worden mensen in een ontwikkelingsland gemotiveerd om samen met hun eigen bevolking de agrarische sector op te bouwen in hun land.”

Via NAJK werd Suzanne gewezen op de missies van Agriterra en ze gaf zich op voor de training.

Vijf maanden later werd ze benaderd voor een missie naar Oeganda. Tien dagen begeleidden

Suzanne en Wim een Oegandese coöperatie bij het optimaliseren van hun werkprocessen.

Lees op deze pagina het dagboek dat Suzanne bijhield tijdens haar missie.

In de internationale missies van Agriterra worden duidelijke adviesvragen neergelegd vanuit de boerenorganisatie in het ontwikkelingsland.

Dat kunnen landbouwtechnische vragen zijn, maar ook belangenbehartiging, besturen van een vereniging of bijvoorbeeld het ontwikkelen van jongerenactiviteiten. NAJK blijft op zoek naar leden die hier verstand van hebben en die bereid zijn om een keer naar een ontwikkelingsland af te reizen. Vind jij jezelf geschikt voor zo’n

missie of wil je meer informatie? Kijk dan op www.najk.nl onder het kopje ‘internationaal’ of mail naar internationaal@najk.nl.

Dagboek

Missie Oeganda Missie: De coöperatie die wij hebben begeleid, bestaat uit 1500 leden. Dit zijn boeren die voornamelijk koffi ebonen, bananen, sperziebonen, maïs en melk produceren.

Zij hebben een coöperatie opgezet om zo een betere prijs voor hun producten te kunnen krijgen. Langzaamaan breidt de coöperatie uit. Zo bouwden ze een aantal jaar geleden een opslag en hebben ze vorig jaar een maalmolen voor maïs gekocht. Onlangs trok de coöperatie aan de bel bij Agriterra: ze wilden graag een melktank aanschaffen. Onze missie bestond uit het in kaart brengen van de betalingsstromen van de coöperatie en het definiëren van de organisatie rondom de melktank.

Dag 1: De eerste dag zijn we direct naar de coöperatie vertrokken. Onderweg reden we door dorpjes waar veel kinderen naar buiten kwamen gerend om ons te zien en naar ons te zwaaien. Erg leuk om te zien. Toen we aankwamen bij de coöperatie zaten er vijf mannen op ons te wachten: het bestuur van de coöperatie en een buitendienstmedewerker.

We kregen een rondleiding en samen hebben we het programma voor de komende dagen besproken.

Dag 2: De tweede dag hebben we verschillende boeren bezocht. Arme boeren, maar ook de voor Oegandese begrippen rijke boeren. Allemaal zijn ze hier even gastvrij en willen ze ons van alles laten zien, maar boven alles willen ze veel van ons weten.

Tijdens onze missie hebben we de door ons bezochte boeren veel

praktische informatie kunnen geven. De boeren in Oeganda hebben bijvoorbeeld weinig kennis over het goed oogsten van veevoer en het opslaan hiervan. Ook het bemesten van de grond zou veel beter kunnen.

Dag 4: Vandaag hebben we de melkunie bezocht waar de melk van het dorpje Nyakyera heengaat. De melk wordt opgehaald door een pick-up. De melk is twee uur onderweg naar de melkunie en is bij aankomst 29 graden. In de melkunie staan zes melktanks waar de melk wordt gekoeld naar 4 graden. Wanneer dit is gebeurt wordt de melk naar een verwerker vervoerd die er gepasteuriseerde melk van maakt.

Dag 6: De coöperatie wil graag een melktank, zodat ze hun melk eerder kunnen koelen en langer houdbaar kunnen houden. Samen met het bestuur hebben we een investeringsplan en exploitatiebegroting opgesteld voor de nieuwe melktank.

Dag 7: Vandaag zijn we naar de boerderij van de voorzitter van de coöperatie geweest. Een hele intelligente man, die naast zijn eigen melkveebedrijf, met een koppel van 80 koeien en kalfjes, een eigen biogasinstallatie heeft gemaakt. Zijn vrouw kookt op dat gas en ook heeft hij een gaslamp. In de middag hebben we een database opgezet voor de coöperatie. Hier kunnen zij vanaf heden alle informatie van hun leden invoeren.

Conclusie: Het was een ontzettend leerzame ervaring.

Zowel voor hen als voor mij. Het is nu aan de coöperatie om verder samen te werken zodat ze uiteindelijk hun dromen kunnen realiseren.

BNDR

35

BAJK-avond over financiën

groot succes

Het thema ‘financiering en alternatieve financiering’ trok in november meer dan 90 jonge, al dan niet aanstaande, agrarische ondernemers naar de provinciale BAJK-avond in Oirschot. Tijdens de avond sprak Edwin Adams van geldvoorelkaar.nl over crowdfunding en Niels Kanters van Rabobank Nederland belichtte het ‘lange-termijn-lenen’ en de afwegingen die Rabobank maakt om wel of niet in zee te gaan met de ondernemer. Aan het eind van de avond werden er kritische vragen gesteld door de toehoorders. Zo werd Kanters aan de tand gevoeld over de visie van de Rabobank op de toekomst van landbouw in Nederland en moest Adams uitleggen of, en zo ja waarom, crowdfunding ook voor agrarische ondernemers interessant is.

JAV Flevoland blijkt erg

creatief

24 oktober 2012 hebben de jong agrarische vrouwen uit Flevoland alle creativiteit uit de kast gehaald tijdens de startavond van het seizoen 2012-2013. De avond stond in het teken van cupcakes versieren en ervaringen uitwisselen. Maar liefst 26 enthousiaste dames hebben deze creatieve avond bezocht. Tijdens het versieren van de cupcakes werd er aan de hand van vragen kennisgemaakt met elkaar en werden verschillende ervaringen uitgewisseld: hoe combineer je het agrarische leven met een leven daarnaast en waar loop jij tegenaan wanneer het om communiceren gaat? Maar ook de ‘koetjes en kalfjes’-gesprekken ontbraken niet op deze vrouwenavond.

Alles over ‘alternatieve financieringsvormen’ bij DAJK

Nieuwe voorzitter OAJK:

Wim van Ankum

De 24-jarige Wim van Ankum is verkozen tot nieuwe voorzitter van OAJK. Op het melkveebedrijf in Meele melkt Wim met zijn ouders een veelkleurige veestapel met voornamelijk MRIJkoeien. Op het bedrijf is Wim verantwoordelijk voor het voeren en het graslandbeheer. “Als voorzitter zie ik het als een uitdaging om de band tussen de jonge agrarische ondernemers in Overijssel te versterken en samen betrokken te zijn bij belangrijke zaken van het leven en werken op het platteland”, vertelt Wim. Ook belangenbehartiging vindt Wim belangrijk in zijn voorzitterschap: “Richting de overheden blijft het van belang om een stem te hebben en te reageren op wat er in de maatschappij speelt.”

36

BNDR

Samen met het Rabobank Food&Agri-team uit Drenthe werd er een interessante avond over ‘alternatieve financieringsvormen’ georganiseerd voor de leden van DAJK. Bij Rabobank Assen gaven Jan Heusinkveld, accountmanager agrarische bedrijven bij Rabobank, en zijn collega Jacquelien Hingstman aan dat ondanks het feit dat er verschillende financieringsvormen mogelijk zijn, de financiering door de bank de meest voorkomende financiering blijft. Tijdens deze avond gaven de sprekers aan dat het belangrijk is om in acht te nemen dat er verschillende soorten bedrijven, bedrijfsvoeringen en ondernemers zijn. Een financieringsvorm moet daarbij passen. Bij het verstrekken van een financiering bekijkt de bank verschillende pijlers van het bedrijf: de ondernemer, de onderneming en omgeving, de rentabiliteit en het vermogen en zekerheden. Met de woorden: “Ontwikkel jezelf, zorg dat je bij blijft”, sloot Jan Huesink de avond af.

‘Effe tuinen’ met Tuinbouwjongeren Westland bij SV.Co

In oktober gingTJW een middagje ‘effe tuinen’ bij SV.Co in De Lier. SV.Co teelt potchrysanten, primula’s, kerststerren en Kalanchoë. Door deze brede teelt heeft SV.Co jaarrond producten en is het bedrijf minder afhankelijk van een bepaald product. Bedrijfsopvolgers Jelle en Sander gaven een rondleiding over het bedrijf en presenteerden de visie en de kernwaarden van SV.Co. Daarnaast maakt SV.Co gebruik van een duidelijke marketingvisie. Zo staat SV.Co voor SV.Companies, SV.Cookies, SV.Connection en SV.Consumer. Veertig jonge tuinders genoten van de indrukwekkende rondleiding en het ‘effe tuinen’ werd afgesloten met SV.Cola in de SV.Collosale bar.

bestuur

Het bestuur van…

AJK Dronten/ Lelywolde Han Groeneveld (27) is al acht jaar actief in het bestuur van AJK Dronten/Lelywolde, waarvan hij sinds vier jaar voorzitter is. Samen met zijn vader heeft hij een akkerbouwbedrijf in Biddinghuizen.

Met zijn drukke leven als akkerbouwer en pluimveehouder, vindt Han eigenlijk dat hij te weinig prioriteit legt bij het bestuurswerk. Hij is op zoek naar iemand die het stokje van hem wil overnemen.

Waarom zit je in het bestuur van AJK Dronten/Lelywolde?

“Als 16-jarige jongen ging ik vaak met vrienden mee naar de AJK-avonden. Dat is inmiddels 11 jaar geleden. Toen ze acht jaar geleden te maken kregen met een tekort aan bestuursleden, werd ik naar voren geschoven.”

Wat is het leuke aan bestuurswerk?

“Het is belangrijk dat jonge agrariërs hun blikveld verbreden. Deels voel ik me daarom ook verantwoordelijk om deze avonden te blijven organiseren. Daarnaast is het met ons achtkop-

pige bestuur ook erg gezellig om de activiteiten en excursies te organiseren.”

Wat is je persoonlijke hoogtepunt?

“Ik vind het moeilijk om voor mezelf iets aan te wijzen waar ik echt trots op ben. Ik vind het belangrijk om de club bij elkaar te houden.

Zelf vind ik het altijd erg leuk om de jaarlijkse excursie te organiseren. Tijdens deze excursie gaat onze AJK in samenwerking met een mechanisatiebedrijf op bezoek bij een van hun fabrikanten.”

Wat doet AJK Dronten/Lelywolde voor haar leden?

“We organiseren per seizoen vier informatieavonden en excursies. Zo hebben we recentelijk een excursie gehad bij Schouten, een leverancier van moderne verwerkings- en sorteermachines, in Kampen. Onze volgende avond staat gepland in december. Hier zal een spreker komen van het bedrijf HarvestaGG,

een bedrijf gericht op verduurzaming van landbouw en energie. Daarnaast organiseren we jaarlijks een excursie naar een mechanisatiefabrikant. We proberen hier altijd met een volle bus naartoe te gaan.”

Hoe betrekken jullie zo veel mogelijk agrariërs bij AJK Dronten/Lelywolde?

“We sturen alle leden een uitnodiging, maar de opkomst valt soms tegen. We proberen nu zo veel mogelijk onze leden te bellen om ze enthousiast te maken voor onze avonden. We merken dat onze leden wel komen als we ze persoonlijk benaderen. Daarnaast proberen we vooral de jongeren aan te spreken. Het is belangrijk dat er vers bloed binnen het AJK komt. Op deze manier houden we het actueel.”

beleven Ladiesnight

Jonge Agrarische Vrouwen

LAJK bezoekt

Duitsland

Op vrijdag 19 oktober werd door JAV Dalfsen/Nieuwleusen een Ladiesnight gehouden met als thema: waar sta jij in gezin en bedrijf. Gastspreker Anne-Marie van Oldeniel vertelde de dames hoe zijzelf werken, besturen en vrijwilligerswerk combineerde en uit ervaring kon ze vertellen hoe ze, door keuzes te maken, tot een evenwicht kwam in haar levenspatroon. Er waren in totaal 24 dames aanwezig die van tevoren een keuze hadden gemaakt uit de workshops: communicatie, zeepketting maken en keukentafelgesprek. De avond werd afgesloten met een hapje en een drankje. Nadat de avond was afgesloten kregen de dames allemaal een ‘goodiebag’ mee naar huis, uiteraard gevuld met dingen uit het agrarische vak.

In oktober bezochten een aantal LAJKleden het Duitse Magdeburg. Magdeburg is een bruisende stad in Oost-Duitsland, zo’n 150 kilometer ten westen van Berlijn.

Magdeburg bruist van de ondernemers.

Zowel lokale ondernemers als ondernemers uit het buitenland zijn gevestigd op de vruchtbare grond van Magdeburg.

Onder begeleiding van Ton Görtz, een Limburgse agrarische ondernemer met een visie in het buitenland, werden maar liefst 12 bedrijven binnen 3 dagen bezocht.

BNDR

37

Tijdelijk beschikbaar: VMS Smart Connected Limite d e d i t io n !

Observatiesysteem

Remote Farm Connection pakket RFC

Uniek VMS station

iPad incl. unieke DeLaval app

De VMS Smart Connected is een gelimiteerde oplage van een VMS station met daarbij verschillende producten om uw station en bedrijf op afstand te kunnen bedienen.

Zo heeft u, waar u ook bent, altijd controle over uw bedrijf.

Informeer naar de voorwaarden.

DelPro koppeling met CRV

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

strip sudokoe

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 20 januari naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816, 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Koe Agaath was de oplossing van de vorige Sudokoe. Alle inzenders met het juiste antwoord van de Sudokoe uit de BNDR september hebben twee vrijkaarten gewonnen voor de EUROTIER.

John

Koen

Joris

Inge

Eric

Jan

Ramon

Tom

Bert BNDR

39

Het wordt helemaal jouw bedrijf. Dat is het idee.

Als je het bedrijf van je ouders gaat overnemen, wordt het steeds meer jouw bedrijf. Met ruimte voor je eigen ideeën en aanpak. Maar de tijd ontbreekt vaak om je blik op de horizon te richten. Het Rabo Opvolgers Perspectief brengt je een stap vooruit. Je ontdekt waar je eigen kracht ligt en wat je financiële mogelijkheden zijn. Ontwikkel net als Ruud van Leeuwen en zijn broer Tom een strategie die past bij jou en je bedrijf. En bepaal jouw plek op de horizon.

Ontwikkel je eigen strategie met het Rabo Opvolgers Perspectief.

Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobank.nl/agrarisch