BNDR februari 2013 by Ellen van den Manacker

feB2013 jouw agrarische jongerenblad

tinus, adrie en thijs wouters Drie generaties op een bedrijf De stroeflopende bedrijfsovername van arno en Vera In het hooi metâ&#x20AC;Ś mediator truke Zeinstra

Thema :

Samen werken, samen leven binnen generaties

“Inspiratie om te

ondernemen. Dát wil ik van mijn accountant krijgen.” Kennis zaaien, toekomst oogsten Als ondernemer heb je kennis en inzicht nodig om optimaal op je bedrijf te functioneren. Wat zijn voor jou als jonge ondernemer je perspectieven? Ondernemers die weten dat hun bedrijf goede toekomst-

Flynth is trots

Preferred Partner te zijn van het:

mogelijkheden heeft, krijgen energie en inspiratie om er het maximale uit te halen. De adviseurs van Flynth kennen de agrarische sector als geen ander en ondersteunen je met helder advies voor een optimale bedrijfsvoering. Flynth adviseurs & accountants

Nederlands

Agrarisch

Jongeren Kontakt

Ondernemen inspireert.

Meander 261, 6825 MC Arnhem, T. (026) 354 26 00, www.flynth.nl

john xxxxx

In perspectief

Terwijl ik dit schrijf, stijgt het vliegtuig op vanaf Schiphol. De gezagvoerder zal ons op enkele kilometers hoogte naar de ‘Grüne Woche’ loodsen. Een grote landbouwbeurs in Berlijn waar vele landen hun producten promoten aan meer dan 450.000 burgers. Het is proeven, ervaren en vermaakt worden. Daarnaast zijn er vele bijeenkomsten die door bedrijfsleven, politici en belangengroeperingen worden gebruikt om met elkaar in dialoog te treden. Ik ontmoet mijn collega’s van de Duitse jonge boeren en tuinders (BDL) en samen met dagelijks bestuurder Joris Baecke spreek ik politici, beleidsmedewerkers, belangenbehartigers en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven om goed op de hoogte te blijven van de politieke agenda voor 2013. Zo op grote hoogte is het mooi om in perspectief te kijken waarom ik graag zaken naast ons melkveebedrijf doe. Ik kom regelmatig van het erf af, krijg te maken met collega’s en zie veel andere situaties. Ik moet meer aan zelfreflectie doen en leer om te overleggen. Dat klinkt heel wijs, alsof ik thuis nooit een relletje heb. Dat is niet waar. Regelmatig hebben mijn ouders en ik verschil van inzicht. Dat is nu eenmaal het verschil dat tussen twee generaties bestaat. Mocht een impasse op jouw bedrijf zover uit de hand lopen dat je geen uitweg meer ziet, dan hoop ik dat deze BNDR een oplossing biedt. Berouw komt na de zonden, en hoe moeilijk dat ook is, spreek dat uit: kleine stootjes, kunnen grote ontstekingen veroorzaken. Laat het zover niet komen. Inmiddels zet de piloot de landing in: tijd om de belangen van de jonge boeren en tuinders ook bij anderen onder de aandacht te brengen.

inhoud

John Hilhorst, voorzitter NAJK

In dit februarinummer 4 Samen werken, samen leven binnen generaties 6 NAJK in het nieuws 9 MaïsChallenge 10 Arno en Vera: een bedrijfsovername in voor- en tegenspoed 12 Jonge boeren en tuinders over samenwerken binnen generaties 13 Bedrijfsovername 15 In het hooi met… mediator Truke Zeinstra 16 Oud&Nieuw: Rob van Enckevort uit America 18 Column Jan Breembroek: ‘net werken’ 19 GLBupdate 20 Studiereis India: op het toneel van de grootmachten 23 Hoe ziet de toekomst van jouw bedrijf eruit? 24 Tinus, Adrie en Thijs Wouters: drie generaties op een bedrijf 27 Duurzaam Durven Doen 28 Uit alle hoeken 31 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 21 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 5 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Redactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Marco Jansen, 026-7501845, marco.jansen@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Tinus, Adrie en Thijs Wouters, foto Ellen van den Manacker

BNDR

Samen werken, same leven binnen generat

Het codewoord voor een geslaagde overname is c‘ ommunicatie’

“We doen het al dertig jaar zo” of “het gaat toch prima zo…” zijn uitspraken die je vast weleens hebt gehoord toen je met je ouders in discussie was over bepaalde zaken op het bedrijf. Je ziet toekomst in het bedrijf en wil hiervoor graag innoveren en processen veranderen. Helaas delen je ouders niet altijd deze mening, wat uit kan lopen in een conflict. Waarom leiden deze verschillen tot conflicten en hoe kunnen conflicten voorkomen worden? Tekst: Marjon Schultinga / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Generatieverschillen Ouders, soms lijken ze van een andere planeet te komen: ze willen in tegenstelling tot jou niets veranderen en alles gaat goed zoals het gaat. Dat is een generatieverschil: een verschil in levenshouding. De huidige generatie wordt gekenmerkt door hele andere competenties dan de generatie van hun ouders. De huidige generatie is innovatief, neemt veel eigen initiatief en durft risico’s te nemen. De vanzelfsprekendheid die bij de oudere generatie een (grote) rol speelt is er bij onze generatie (nog) niet.

Familierelaties Samen werken binnen het bedrijf doen ouders en kinderen vaak al jaren. Er zijn verschillen te ontdekken in hoe de ouders en hun kinderen met elkaar samenwerken, bijvoorbeeld: de ouders zijn bepalend voor de bedrijfsvoering of de ouders zijn (in de loop van de jaren) ondergeschikt geworden aan de opvolger. Zeker in het traject naar een overname toe worden zulke verschillen duidelijk. De beste situatie is die van de gezonde verstandhouding, waar de opvolger een prominente rol vervult, maar waar ook de ouders betrokken zijn. 4

BNDR

Overleg is niet alleen belangrijk tussen ouders en de opvolger, maar ook binnen het hele gezin: dus ook de broers, zussen en partner Het hele gezin Naast de relatie tussen de ouders en de opvolger, is het ook belangrijk dat broers en/of zussen betrokken worden bij het bedrijfsovernameproces, ook als zij geen belang hebben in het overnemen van het bedrijf. Wanneer er teveel gefocust wordt op alleen de opvolger kan dit leiden tot jaloezie, wat uiteindelijk kan zorgen voor problemen in de bedrijfsovername. Tevens moet de partner van de opvolger niet vergeten worden: het direct betrekken van de partner is de beste oplossing, ook al is dit soms lastig voor de ouders. De partner moet ook zijn of haar eigen draai vinden en het gevoel van waardering hebben om het proces bedrijfsovername soepel te laten verlopen.

Communicatie Communicatie is het codewoord tijdens het overnameproces. Door te praten over wensen, ideeën en gevoelens weet iedereen wat er speelt en wat de beweegredenen van de ander zijn. Het is natuurlijk ook niet zomaar iets voor ouders om een stap terug te doen op

het bedrijf dat zij al dertig jaar lang met liefde gezond voortbrengen. Daarbij zijn mogelijkheden door de jaren heen sterk veranderd: de techniek staat niet stil en door de huidige communicatiemiddelen is de wereld kleiner geworden. Wat dertig jaar geleden als erg belangrijk werd gezien, kan nu worden gezien als ‘ouderwets’ of ‘achterhaald’. Tenminste, dat vindt de opvolger. Maar ouders hebben het ‘altijd zo gedaan’, of vinden al die nieuwe technische snufjes onzin. Het is erg belangrijk om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Overleg is niet alleen belangrijk tussen ouders en de opvolger, maar ook binnen het hele gezin: dus ook de broers, zussen en partner.

Tussenpersoon Soms kan het helpen om een tussenpersoon in te schakelen zoals een mediator om het hele proces soepeler te laten verlopen. Er wordt dan met alle gezinsleden gepraat, waardoor er aandacht wordt besteed aan de wensen, ideeën en gevoelens van alle betrokkenen. Lees meer over het werk van een mediator op pagina 15.

thema

en ies

Vertrouwen

Praktische zaken

Naast goede communicatie is vertrouwen erg belangrijk binnen een samenwerking en een uiteindelijke bedrijfsovername. Zonder het vertrouwen van de ouders in de opvolger en zijn partner, is de kans groot dat het overnameproces hier uiteindelijk op stuk loopt. Als dit vertrouwen er is, zal het makkelijker zijn voor de ouders om het bedrijf los te laten. Ook al weten ze dat een beslissing minder goed zal uitpakken en moeten ze de opvolger soms deze fouten laten maken: het is immers voor de overnemer ook een leerproces.

Naast het belang van goede communicatie en vertrouwen in de opvolger, moeten ook de meer praktische zaken niet worden vergeten. Waar gaan de ouders bijvoorbeeld wonen, bij het bedrijf of in het dorp? Hoeveel zullen zij gaan meehelpen na de overname? Hoe wordt de werkverdeling geregeld? Heeft iedereen een vaste taak, of moet de verdeling veranderd worden omdat de situatie ook verandert? Ook dit zijn zaken waar van tevoren over nagedacht moet worden, dit voorkomt vervelende verrassingen.

Aandachtspunten

Aandachtspunten voor opvolgers: > Zorg ervoor dat je eerst een paar jaar op andere bedrijven werkt > Overleg ook met broers en zussen die niet op het bedrijf werken > Zorg voor een goede voorbereiding, maak hiervoor een planning en kijk wat je nog moet leren over het bedrijf en de werkzaamheden > Maak goede afspraken met degene die het bedrijf aan je over zal dragen > Neem het regelen van de bedrijfs-overname serieus, maak er tijd en geld voor vrij Aandachtspunten voor overdragers: > Begin op tijd met de overdracht > Praat met familieleden over het proces, wees open en eerlijk om conflicten te voorkomen > Win advies in bij deskundigen > Maak goede afspraken met degene die het bedrijf zal overnemen

Discussiestuk ‘Samen werken, samen leven binnen generaties’ In januari is het onderwerp ‘Samen werken, samen leven binnen generaties’ bij jouw AJK bediscussieerd. Stellingen als ‘over conflicten binnen generaties wordt onvoldoende gesproken in de agrarische sector’ en ‘met alleen een agrarische opleiding ben je voldoende voorbereid op de samenwerking met je familie’ zijn hierbij behandeld. De uitkomst van deze en zeven andere stellingen zijn gevormd tot een standpunt dat NAJK gebruikt bij de ontwikkeling van nieuwe projecten en bij de contacten met onderwijsinstellingen. Op www.najk. nl vind je de gevormde standpunten over ‘Samen werken, samen leven binnen generaties’ terug.

BNDR

nieuws

Alternatieve financieringsvormen

horen thuis in de agrarische sector

NAJK verwelkomt Flynth als

Preferred Partner

NAJK en Flynth gaan de komende jaren samenwerken, waarbij Flynth Preferred Partner van NAJK wordt. Op maandag 28 januari is de samenwerkingsovereenkomst met een looptijd tot en met 2015 ondertekend door Jan Breembroek (directeur Agro Advies bij Flynth) en John Hilhorst (voorzitter NAJK). “NAJK hecht een groot belang aan goede contacten met belangrijke spelers uit het bedrijfsleven. Flynth en NAJK zullen de komende drie jaar onder andere samen netwerkbijeenkomsten organiseren. Hierbij zullen jonge adviseurs van Flynth en de achterban van NAJK gezamenlijk het gesprek aangaan over actuele ontwikkelingen in de agrarische sector en de specifieke behoeften van de jonge agrarische ondernemer,” aldus NAJK-voorzitter John Hilhorst.

Een etentje bij jou?

De relatie tussen boeren en burgers staat regelmatig onder druk. Daarom opperen NAJK en Plattelandsjongeren.nl het initiatief ‘Eten bij de boer’. Een initiatief waar burgers uit de directe omgeving bij de boer worden uitgenodigd voor een diner bereid door een chef-kok en (deels) gemaakt van eigen producten. Tijdens het diner leren boer en burger elkaar beter kennen en krijgt de burger de kans om te zien en te proeven hoe het ervoor staat met de agrarische sector in Nederland. Wil jij een diner organiseren op jouw boerenbedrijf? Of lijkt het je leuk om als AJK aan de slag te gaan met ‘Eten bij de boer’? Neem dan contact op met Agaath (atimmerman@najk.nl).

BNDR

De leden van NAJK zien grote mogelijkheden in het gebruik van alternatieve financieringsvormen, naast de gebruikelijke vorm van financiering. Dit bleek uit verschillende discussiebijeenkomsten van NAJK in alle provincies. De jonge boeren en tuinders vinden alternatieve financiering een goede aanvulling, die bovendien bij kan dragen aan een vergroting van het draagvlak onder de maatschappij. De jonge boeren en tuinders van NAJK zien een belangrijke rol weggelegd voor banken en accountants in de informatievoorziening over alternatieve financiering. Grond of bedrijf hoeven steeds minder vaak in eigendom te zijn: pachtconstructies en overname van hypotheken, bijvoorbeeld via pensioenfondsen, kunnen misschien uitkomst bieden. Ook de meer technische aspecten van alternatieve financiering zijn aan bod gekomen. Zo zien de leden van NAJK veel potentie in kredietunies, vanwege het coöperatieve karakter. Daarnaast zien veel jonge boeren iets in een revolverend fonds van GLB-gelden, waaruit zij kunnen lenen.

NAJK met Nederlandse delegatie naar de

Grüne Woche

Van vrijdag 18 januari tot en met zondag 20 januari waren NAJK-voorzitter, John Hilhorst, en CEJA-voorzitter en dagelijks bestuurder van NAJK, Joris Baecke, op uitnodiging van staatssecretaris Dijksma aanwezig op de Grüne Woche. De Grüne Woche is de grootste landbouwbeurs van Europa. NAJK en CEJA hebben deze gelegenheid aangegrepen om de belangen voor jonge boeren en tuinders toe te lichten aan de Nederlandse delegatie, maar ook aan andere Europese politici en afgevaardigden van het Duitse Bauernverband. Daarnaast hebben NAJK en CEJA de Grune Woche gebruikt om de Nederlandse jonge boeren en tuinders te vertegenwoordigen bij de bijeenkomsten van, en in discussies met, de Duitse vereniging voor jonge boeren en plattelandsjongeren, Bund Der Deutschen Landjugend (BDL).

Rabobank en FrieslandCampina steunen campagne ‘Future Food Farmers’

Rabobank en FrieslandCampina steunen de campagne ‘Future Food Farmers’ die is opgezet door CEJA, de Europese koepelorganisatie voor jonge boeren. Met de ondertekening van de petitie door Ruud Huirne, directeur Food & Agri bij Rabobank Nederland, Cees ’t Hart, CEO van Friesland Campina, Sander Fisser, voorzitter Jongerenraad van FrieslandCampina en Jan Uyttewaal namens het bestuur van FrieslandCampina, laten Rabobank en FrieslandCampina zien oog te hebben voor het belang van een goed toekomstperspectief voor jonge boeren en tuinders. NAJK en CEJA roepen iedereen op om de petitie te tekenen op www.futurefoodfarmers.eu. Met de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in het verschiet, wordt de petitie volgend jaar overhandigd aan Dacian Cioloc (landbouwcommissaris), Simon Coveney (voorzitter van de Landbouwraad) en Paolo De Castro (voorzitter van de landbouwcommissie in het Europees Parlement). Een groot aantal prominenten, waaronder Dacian Cioloc zelf, steunt de campagne.

Bert en Guus Mensink winnen de

MaïsChallenge

Op vrijdag 10 januari kregen Bert en Guus Mensink uit Dedemsvaart de hoofdprijs voor de MaïsChallenge uitgereikt door de algemeen directeur van Limagrain Nederland, Huub Beelen. Alle 41 deelnemers zijn een seizoen lang op de voet gevolgd in hun maïsteelt, met als primair doel het verhogen van de kennis en kunde van jonge veehouders als het gaat om de ruwvoerproductie. Een hoofdrol was weggelegd voor de nieuwste genetica in de vorm van het ras LG 30.224. Dit ras was het afgelopen jaar nog in onderzoek en inmiddels met de hoogste VEM- en drogestofopbrengst opgenomen in de Rassenlijst 2013. De broers Mensink realiseerden de hoogste totaalscore na veldbeoordeling, voederwaardeanalyse, teeltregistratie en MijnAkker-monitoring. Lees meer over de MaïsChallenge op pagina 9.

BNDR van vijf

naar vier edities Het dagelijks bestuur van NAJK heeft besloten om het aantal edities van de BNDR terug te brengen van vijf naar vier per jaar.

Ronde politiek In het kader van NAJK zijn ‘ronde politiek’ zijn de dagelijks bestuurders de afgelopen maanden langs geweest bij VVD, CDA en PvdA. Bij alle partijen is de samenkomst gebruikt om van gedachten te wisselen over de onderwerpen die van belang zijn voor jonge boeren en tuinders. Tijdens het gesprek werd daarom onder andere ingegaan op het budget voor de Jonge Landbouwersregeling in 2013, mestbeleid en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid na 2013. NAJK heeft een duidelijke visie over de wijze waarop jonge boeren ook na 2013 gesteund moeten worden in de zware jaren na bedrijfsovername. Zowel VVD, CDA als PvdA toonden veel interesse in deze visie.

Doe mee aan

‘Dynamisch Beweiden’

‘Dynamisch Beweiden’ is een project dat moet leiden tot handvatten en innovaties die het weiden van melkkoeien makkelijker maakt voor jonge melkveehouders. NAJK is als partner betrokken bij het project ‘Dynamisch Beweiden’. Het doel van het project is om jongeren vanuit monitoring rondom grasgroei en beweiding hun eigen specifieke problemen in beeld te laten krijgen en gezamenlijk te werken aan bedrijfsspecifieke oplossingen. De eerste groep jonge melkveehouders is van start gegaan. Nu is het tijd voor de tweede en derde groep. Ben jij jonge melkveehouder en wil je graag meewerken aan innovatie in de weidegang? Geef je dan op bij Koen Bolscher (kbolscher@najk.nl). Deelname is kosteloos en tijdens deelname word je begeleid door weidegang- en graslandspecialisten.

De week van….

Dagelijks bestuurd Koen Bolscher (2 er is melkveehouder9) en woonachti Bornerbroek (gOin)

Koen Bolscher

Sinds juni 2012 ben ik lid van het dagelijks bestuur van NAJK. Binnen het bestuur ben ik verantwoordelijk voor de portefeuille melkveehouderij. Ik combineer deze bestuursfunctie met een melkveebedrijf in Bornerbroek, dat ik samen met mijn ouders run.

Mijn week: Maandag: Vandaag maken we de hooibouwmachines schoon en winterklaar. Onverwachts belt er een journalist van Veeteelt. Hij wil een reactie vanuit NAJK voor een stuk over jonge ondernemers. Ik geef een korte reactie en spreek af dat ik meer op de mail zet. ’s Avonds ga ik naar een vergadering van de fokstudieclub, waar ik voorzitter van ben. We bespreken het programma voor de rest van de winter. Dinsdag: Na de dagelijkse werkzaamheden op ons melkveebedrijf, vertrek ik naar een bijeenkomst over gras en beweiding in Nijkerk. Tijdens de bijeenkomst wordt een aantal resultaten gepresenteerd van onderzoeken over de rendementen van weidegang. Na een korte discussie spreek ik tijdens de borrel mensen die NAJK wellicht kunnen helpen binnen een aantal projecten. Vanuit Nijkerk rij ik rechtstreeks door naar de ALV van AJF. Vanuit het dagelijks bestuur begeleid ik de provincie Friesland. Tijdens de goed bezochte ALV licht ik een aantal zaken toe omtrent NAJK. Woensdag: Namens NAJK ben ik voorzitter van de werkgroep ‘stimuleringsmaatregel’ van de Stichting Weidegang. We hebben vandaag overleg. Tijdens het overleg worden een aantal speerpunten en de algemene visie besproken. Gelukkig valt de drukte in het verkeer mee vanmiddag en ben ik voor het melken thuis. Donderdag: Na het melken en voeren ga ik naar het NAJK-kantoor in Utrecht. Vandaag hebben we samen met het NAJK-bestuur een workshop ‘Boeren in Internationaal Perspectief’. Deze wordt gehouden in het kader van het gelijknamige NAJK-project. Na de workshop staat de ALV van NAJK op het programma. Deze ALV staat in het teken van de begroting voor 2013. Hier hebben we met het dagelijks bestuur veel tijd in gestoken. Na een uitgebreide discussie wordt de begroting aangenomen. Vrijdag: Ik begin vanochtend met dagelijkse werkzaamheden op het melkveebedrijf. In de middag vertrek ik naar Nijkerk. Vandaag staat de vakgroep Melkveehouderij van LTO op het programma. In deze vakgroep heeft NAJK een adviseurszetel. Het is een nuttige bijeenkomst over de actuele stand van zaken omtrent melkvee. Eenmaal thuis doe ik samen met onze voorlichter nog een aantal aanpassingen in het rantsoen voor de koeien.

BNDR

Tijdelijk beschikbaar: VMS Smart Connected Limite d e d i t io n !

Observatiesysteem

Remote Farm Connection pakket RFC

Uniek VMS station

iPad incl. unieke DeLaval app

De VMS Smart Connected is een gelimiteerde oplage van een VMS station met daarbij verschillende producten om uw station en bedrijf op afstand te kunnen bedienen. Zo heeft u, waar u ook bent, altijd controle over uw bedrijf. Informeer naar de voorwaarden.

DelPro koppeling met CRV

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

Mais

Challenge

41 winnaars op 41 deelnemers dat is de eindbalans van de MaïsChallenge, de competitie die NAJK en maïskweker Limagrain afgelopen jaar organiseerden. Het project heeft een enorme impuls gegeven aan de kennis, bewustwording en het onderling netwerken rondom de optimalisatie van de deelnemers eigen ruwvoerteelt. Bert en Guus Mensink uit Dedemsvaart legden beslag op de hoofdprijs: een studiereis naar de Limagne in de Franse Auvergne. In deze streek staat alles in het teken van maïs en hier zetelt het hoofdkantoor van de coöperatie Limagrain. Tweede werd Suzanne Ruesink uit Aalten en Wilco de Jong uit Nijeholtwolde sleepte de derde prijs in de wacht.

Tekst: René de Munnik

Deelnemers hebben veel geleerd Alle deelnemers bevestigden tijdens de prijsuitreiking op 10 januari op het landgoed Mariënwaerdt in Beesd dat de Challenge hen veel heeft gebracht. Enerzijds door de masterclasses: zaaibedbereiding, oogsten inkuilmanagement. Anderzijds door het feit dat ze een seizoen lang op de voet gevolgd zijn in de voorbereiding, teelt en oogst van hun maïsgewas, waardoor ze op de feiten zijn gedrukt en geconfronteerd met hun tekortkomingen.

Weinig punten behaald bij perceelkeuze en zaaibedbereiding “En dat was juist de bedoeling van dit project”, zegt veehouderijmanager Jos Groot Koerkamp van Limagrain. Met de veldinspecties, teeltrapportage en -data uit ‘MijnAkker’ en de voederwaardeanalyse als klapstuk waren in totaal 75 punten te verdienen. “Je ziet dat deelnemers vooral punten hebben laten liggen in de perceelkeuze en zaaibedbereiding, door een niet toereikende drijfmestgift en bij de bepaling van het meest optimale oogstmoment in afstemming met de loonwerker.”

Aandacht voor het maïsgewas Over het totale traject bleken de broers Mensink de maïsteelt het best in de vingers te hebben. “Vanuit het voormalige gemengde bedrijf dat we hier hadden, zijn we altijd al bewust met onze grond bezig geweest”, zegt Bert Mensink. “Die akkerbouwkennis passen we nu toe in de maïsteelt.” Alleen al vanwege

de hoge grondprijzen is aandacht voor het maïsgewas volgens de broers ontzettend belangrijk. Suzanne Ruesink, melkveehouder in Aalten, ging met de tweede prijs, een tablet, naar huis. Deelname aan de Challenge heeft haar bewuster gemaakt. “We lieten voorheen eigenlijk alles aan de loonwerker over, maar afgelopen seizoen ben ik zelf veel vaker in het veld gaan kijken,” merkt Suzanne op. Voormalig NAJK-voorzitter Wilco de Jong won de derde prijs, een camcorder. Hij vindt dat de organisatie van de MaïsChallenge het goede voorbeeld heeft gegeven: “De MaïsChallenge is wat mij betreft een schoolvoorbeeld van hoe bedrijven zich kunnen profileren op een manier die waardevol is voor de boer.”

Toon Hulshof in Lievelde

Thijs Arendsen in Hummelo

Vervolg MaïsChallenge Zowel NAJK als Limagrain kijken als organisatoren tevreden terug op het project. “Voor allen is het een leerzame ervaring geweest”, zo besluit Groot Koerkamp. “Een vervolg sluit ik in de toekomst zeker niet uit. Voor de deelnemers ligt er nog een excursie naar ons research- en veredelingsbedrijf in Rilland in het verschiet”, aldus Groot Koerkamp. “Natuurlijk zijn onze drie regionale ruwvoerspecialisten die de MaïsChallenge hebben begeleid, ook andere NAJK-leden graag van dienst bij het verder optimaliseren van de ruwvoerteelt.”

Meer MaïsChallenge?

Stefan van Dijke in Halsteren

Oogst- en bewaartips van Herman van Schooten, Wageningen UR

Kijk voor meer informatie over de MaïsChallenge op: www.limagrain.nl/ maischallenge, www.najk.nl, of www.facebook.nl/maischallenge.

LG 30.224: maximaal melken uit eigen ruwvoer Om het optimale uit het maïsgewas te halen, is voor de MaïsChallenge de nieuwste genetica in de vorm van het ras LG 30.224 ingezet. Vorig jaar nog in onderzoek en inmiddels met de hoogste VEM- (107) en drogestofopbrengst (107) opgenomen in de ‘Aanbevelende Rassenlijst 2013’. Een vroeg ras dat zich qua rendement kan meten met de beste middenvroege rassen, zoals we ze in Oost- en Zuid-Nederland tegenkomen. Dat beamen ook de gebroeders Mensink als winnaars van de MaïsChallenge: “We noteerden een versopbrengst van zo’n 50 ton en hoge voederwaarde. We houden onze koeien er fit mee en hoeven dus minder krachtvoer aan te kopen. LG 30.224 past perfect in onze strategie om maximaal te melken uit eigen ruwvoer.”

Lossen van de oogst bij Rob Hubens in Beesel

De drie prijswinnaars, v.l.n.r. Wilco de Jong, Suzanne Ruesink en Bert Mensink BNDR

Een bedrijfsovername

in voor- en tegenspoed

Arno (33) en Vera (32) tekenden zeven jaar geleden voor een bedrijfsovername van het akkerbouwbedrijf van Arno’s ouders en oom. Van taxeren tot kleine, onbenullige regels: alles was vastgelegd. Behalve de waarden en normen. Het resultaat: een stroeflopende bedrijfsovername, waar twee verschillende generaties lijnrecht tegenover elkaar staan. Tekst: Ellen van den Manacker

Een familiebedrijf “Ons akkerbouwbedrijf is een echt familiebedrijf. Het is door de generaties heen grootgebracht. We hebben 95 hectare met een traditioneel bouwplan van consumptie- en zetmeelaardappelen, suikerbieten, zomer- en wintertarwe en rogge”, vertelt Arno. In 2006 hadden Arno en Vera nog een goedgezind beeld van hoe de bedrijfsovername zou gaan verlopen. “Onze accountant had alles voor 10

BNDR

ons uitgetekend. Op den duur zouden wij het bedrijf over kunnen nemen en zouden mijn ouders en oom uit de maatschap stappen.” Een perfect opgezet plan, maar voor Arno en Vera geen garantie voor hoe er met gevoel en communicatie binnen de bedrijfsovername zou worden omgegaan.

Twee verschillende generaties “We hebben te maken met twee verschillende generaties”, legt Arno uit. “Mijn vader en oom hebben hun ‘beste’ tijd gehad. Ze willen en

kunnen niet meer met de huidige ontwikkelingen van de akkerbouwsector meegaan. Maar tegelijkertijd kunnen ze het bedrijf niet loslaten.” Vooral de oom van Arno heeft moeite met het loslaten: “Hij is heilig overtuigd van zijn denken en handelen. Het bedrijf is immers onder zijn bewind gegroeid en heeft nooit tegenspoed gekend.” Arno en Vera staan te popelen om het bedrijf over te nemen, maar ze worden in hun passie geremd door hun oom.

Hiërarchie “Bij ons op het bedrijf is er altijd een bepaalde

er iets geregeld moet worden omtrent nieuwe weten regelgeving of bijvoorbeeld kwaliteitscontroles, dan mag ik dat doen. Mijn oom vindt dit soort dingen namelijk onzin.”

Kinderopvang Ook de vrouw van Arno wordt aan de zijlijn gehouden. “Ik ben geboren op een boerenbedrijf. Ik heb de PABO gevolgd en wil zodra wij op het akkerbouwbedrijf wonen een kinderopvang starten”, vertelt Vera. Ook hier wil de oom van Arno geen plaats voor maken. “Ik krijg het gevoel dat ik niet vertrouwd wordt. Maar ik heb ook mijn handtekening onder het bedrijfsovernamecontract gezet.” In het overnamecontract zijn volgens Vera ook rare afspraken opgenomen. “Zo mogen we het bedrijf na overname niet verkopen. Wij leven hier met passie voor het bedrijf, alsof wij de gedachte hebben om het bedrijf te verkopen.”

“Natuurlijk wil ik opstaan” “Ik vang elke avond een man op die zit te vloeken en te tieren omdat het bedrijf zo niet vooruit komt. Natuurlijk wil ik opstaan en erover praten. Dat heb ik een keer eerder gedaan, maar er is daardoor niets veranderd. Ik durf er niet nog een keer over te beginnen omdat ik bang ben dat het erger wordt: dat mijn man het bedrijf niet kan opvolgen of ruzie krijgt met zijn familie.”

Communiceren

“We zwijgen steeds vaker en liever over heel wat zaken, om conflicten te voorkomen” hiërarchie geweest. Mijn oom nam alle beslissingen en mijn ouders volgden hem daarin. Omdat mijn ouders altijd volgers zijn geweest, verwacht mijn oom die instelling ook van mij”, vertelt Arno. De oom van Arno is na het volgen van de MAS direct thuis op het bedrijf gaan werken. “Hij zit al bijna veertig jaar vastgeroest op het ouderlijk bedrijf, waar hij ook nog woont. Hij is altijd aanwezig en alles verloopt zoals hij dat wil.”

Investeren Na de HBO-studie ‘agrarische bedrijfskunde’ heeft Arno een aantal jaar als buitendienstman in de aardappelen gewerkt. “Ik weet wat er speelt buiten ons bedrijf. Ik wil graag meegaan met de tijd en investeren in moderne

mechanisatie. Mijn oom wil hier niets van weten”, vertelt Arno. “Mijn ouders weten hoe ik erin sta, maar willen de goede vrede bewaren. We zwijgen steeds vaker en liever over heel wat zaken, om conflicten te voorkomen. Voor mij is het een beperking in de voortzetting van het bedrijf.”

Verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheden krijgt Arno niet van zijn oom. “Vroeger niet en nu, verder in de bedrijfsovername, ook niet. Het liefst houdt mijn oom alle touwtjes in handen. Terwijl ik vind dat ik die verantwoordelijkheden in deze fase van de bedrijfsovername en op deze leeftijd aankan”, aldus Arno. Het contact met het bedrijfsnetwerk mag Arno wel oppakken. “Als

Arno en Vera zien wel degelijk in dat er iets moet veranderen om het overnameproces soepeler te laten verlopen. “Het stomme is dat we wel zien wat er moet veranderen. Er moet simpelweg meer gecommuniceerd worden. Dit wordt ons ook van allerlei kanten geadviseerd. Maar als twee van de vijf maatschapspartners willen praten en de andere helft er het belang niet van inziet, dan staan wij met onze ruggen tegen de muur”, legt Arno uit.

Externe hulp Vera nam ooit het heft in handen en introduceerde een externe hulp. “Dit werd niet geaccepteerd. Om de tafel met de accountant voor het bedrijfsovernamerapport was voldoende. De ouders en oom van Arno vinden externe hulp niet nodig. Het is moeilijk om mensen die geen gesprek aan willen gaan te dwingen”, aldus Vera.

Bedrijf voortzetten De toekomst durven Arno en Vera niet uit te stippelen. Een droom is om het bedrijf zo snel mogelijk zelfstandig over te nemen. “Natuurlijk hebben we allemaal het beste voor met het bedrijf. We willen allemaal het bedrijf voortzetten en streven hetzelfde doel na. Maar het probleem is dat we niet op eenzelfde lijn zitten. Dat is erg frustrerend”, aldus Arno. De namen Arno en Vera zijn om privacyredenen gefingeerd BNDR

leden

Jonge boeren over

samenwerken binnen generaties Leon Steeghs | Akkerbouw | AJF “Mijn ouders zijn door hun ervaring terughoudender bij beslissingen en veranderingen binnen het bedrijf dan ik.”

Arjan Schrijver | Melkvee | OAJK “Ik ben eerst in een ‘gebruik en genot maatschap’ gegaan, zodat ik kan ervaren hoe het is om boer te zijn.” Pieter Maris | Akkerbouw en opfok leghennen | BAJK “Mijn vader geeft me de ruimte om mezelf te ontwikkelen, zodat ik bij de overname weet wat me te wachten staat.”

Eric Keizer | Melkvee | HAJK “De jongere generatie is feller, fanatieker en denkt op de lange termijn.”

Levien Jacobs | Akkerbouw | HAJK “Bij samenwerking is het van belang dat je elkaars fouten of misverstanden niet te zwaar opvat.”

Renske de Jong-van der Veen | Melkvee en toerisme | AJF

“Meningsverschillen worden altijd zakelijk uitgesproken, anders kunnen we niet verder.” Gerben Oordt | Melkvee en akkerbouw | FAJK “We boeren met zijn vieren en daar moet rekening mee gehouden worden, dat maakt het soms lastig.”

Jonna van Maanen | Melkvee | GAJK “Mijn vader is eindverantwoordelijke, de taken worden over mijn broer en mij verdeeld.” 12

BNDR

Peter van der Poel | Akkerbouw- en loonbedrijf | HAJK “De ideale samenwerking is wanneer de ouders meewerken en denken, maar de bedrijfsvoering steeds meer gedaan wordt door de opvolger.”

Uit eigen ervaring weet ik hoe lastig het kan zijn om met familie samen te werken als het niet goed gaat. Ik weet ook hoe mooi het kan zijn als het wel lekker loopt. Juist doordat we altijd vanzelfsprekend samen zijn, worden niet altijd de essentiële langetermijnzaken besproken. Daarnaast is er een generatieverschil dat leidt tot een verschillende koers die we voor ogen hebben. Dit kan het beste opgelost worden door er open over te praten en samen tot een koers te komen. Een koers die de opvolger kan voortzetten en die door de oud-eigenaar wordt geaccepteerd. Dit vertrouwen is belangrijk om de nieuwe opvolger ook echt de zelfverzekerdheid te geven dat hij het bedrijf kan voortzetten. Naast vertrouwen zijn er ook verschillende persoonlijkheden binnen de familie. Het zou goed kunnen dat deze persoonlijkheden binnen de familie botsen. Wat mij hierin enorm heeft geholpen is de ‘zelfscan’. Een scan die mij meer inzicht in mijzelf heeft gegeven. Door de zelfscan ben ik bewust geworden van mijn kwaliteiten en valkuilen. Door hiervan bewust te zijn kan ik beter aanvoelen wie ik ben en wat voor type ik tegenover mij heb. Tegenpolen vullen elkaar namelijk aan en vormen samen een team. Samen kunnen we meer bereiken dan een willekeurig individu en juist dat is wat binnen een onderneming tot succes kan zorgen. Over dit onderwerp is door ESJ Accountants & Belastingadviseurs een mooi boek geschreven, genaamd: Ik ben mijn vader niet. Een aanrader als je met opvolging binnen het familiebedrijf bezig bent.

BeDRIjfSoVeRName

Nieuw talent

ervaren grond

johaN

Ik ben mijn vader niet

Johan Jans producent van viensu(26) is kelijke tuinplanten.eel aantrekde productie van Hij heeft arrangement in eizaadje tot en zit rechtstreeks gen hand eindafnemer om mtaet zijn fel.

Tekst: Ramon Klaassens / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Er wordt vaak bericht over het aantal bedrijfsopvolgers in de agrarische sector. De groep waar hier over gesproken wordt betreft opvolging door directe familie van de huidige ondernemer. Uit cijfers van het CBS bleek dat in 2012 meer bedrijfsopvolgers waren dan in 2011. Een positief signaal, dat waarschijnlijk grotendeels wordt veroorzaakt door de huidige economische situatie. Om deze stijgende lijn van bedrijfsopvolgers ook in een goede economie voort te zetten, is NAJK zich aan het beraden hoe het aantal bedrijfsopvolgers kan blijven stijgen. Hierbij wordt ook gedacht aan opvolgers die niet onder de directe familie behoren. Over deze groep jongeren is (nog) weinig bekend, maar de belangstelling voor NAJK’s initiatief ‘Boer zoekt Boer’ laat zien dat deze groep wel bestaat. Ook het project van ZAJK ‘Nieuw talent op ervaren grond’, liet al zien dat er een potentiële groep bedrijfsopvolgers beschikbaar is in Nederland. Om deze potentiële groep jongeren te helpen organiseert NAJK in samenwerking met PPP Agro Advies en ‘Boerenkans’ op 21 februari in Zegveld een informatieavond. Tijdens deze avond zullen ondernemers en specialisten hun ervaringen delen over dit onderwerp. Met deze bijeenkomst wil NAJK kijken of dit een pas-

sende manier is om de groep potentiële opvolgers en ondernemers met elkaar in contact te brengen en het eerste duwtje in de rug te geven. Mocht je interesse hebben om bij deze

avond aanwezig te zijn, geef dan je naam door aan Ramon Klaassens( (rklaassens@najk.nl) of kijk voor meer informatie op www.bedrijfsovernameportal.nl.

Jonge Landbouwersregeling en GLB

Naast aandacht voor de groep potentiële bedrijfsopvolgers richt NAJK zich op dit moment op de Jonge Landbouwersregeling voor 2013 en de mogelijkheden voor jonge boeren in het GLB. Inzet bij beide zaken is maximale steun voor jonge boeren, zodat jongeren (eerder) bereid zijn om in de agrarische sector aan de gang te gaan. Houd de website van NAJK in de gaten om hiervan op de hoogte te blijven.

BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag... FrieslandCampina voorziet mensen wereldwijd van al het goede van melk. Baby- en kindervoeding, zuiveldranken, kaas, melk, yoghurts, toetjes, boter, room, melkpoeder, zuivelingrediĂŤnten en vruchtendranken zijn producten die een belangrijke rol spelen in de voeding en het welzijn van mensen. Wij zijn samen met onze leden-melkveehouders expert in melk en breiden onze kennis over toepassingen ervan voortdurend uit; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde producten. Dat doen we op een duurzame manier.

...voor een miljard mensen wereldwijd

www.frieslandcampina.com â&#x20AC;˘ adv FrCamp A5 liggend.indd 1

24-08-12 12:29

MEER WETEN OVER ONZE OPLEIDINGEN? Bezoek een open dag

OPEN DAGEN Bachelor zaterdag 13 april 2013 Master vrijdag 15 maart 2013

www.wageningenur.nl

BNDR

In het hooi met… mediator

truke Zeinstra Ruzies, meningsverschillen of conflicten kunnen een bedrijfsovername knap lastig maken. Soms lossen die conflicten vanzelf op, met hulp van familie of door de tijd. Maar als het conflict een emotionele strijd wordt en partijen niet meer naar elkaar kunnen luisteren, kan er gekozen worden om een neutrale derde partij in te schakelen: een mediator. Truke Zeinstra is zo’n mediator, gespecialiseerd in agrarische familiebedrijven.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Esther Claassen Waar komen conﬂ icten op een agrarisch bedrijf vandaan? “Werk en privé zijn moeilijk te scheiden op een agrarisch bedrijf. Het ritme van het gezin is afgestemd op het bedrijf. Er komen veel ingrijpende gebeurtenissen voor binnen het gezin en op de boerderij, die kunnen ervoor zorgen dat het spanningsveld rondom een bedrijfsovername groter wordt.” Dan is een conﬂ ict snel gemaakt? “Het is niet moeilijk om een conflict te krijgen, maar het is soms wel lastig om eruit te komen. Als twee partijen verschillende belevingen en ideeën hebben en dat niet uitpraten, dan gaan ze langs elkaar leven.” En dan komt u… “Verschillende mensen kunnen mij inschakelen: familieleden, maar ook de accountant. Soms gaan familieleden zelf als mediator optreden, maar dat is lastig. Een familielid is nauw betrokken en belanghebbend, dat maakt het moeilijk om neutraal en onafhankelijk te blijven.”

Hoe gaat u zo’n conﬂ ict in? “Als er met mij wordt afgesproken, hebben de partners al erkend dat het niet goed gaat. Mijn voorkeur is om gelijk met alle betrokkenen om tafel te gaan. Maar soms is het wenselijk dat beide partijen uitgebreid hun kant van het verhaal vertellen. Het nadeel is dat ze zo hun gelijk willen behalen. Het gaat er niet om wie er gelijk heeft. Het gaat erom wat er geweest is en hoe de partners daarin verder willen.” Veel verwijten? “In het eerste, ongeveer twee uur durende, gesprek liggen vaak de verwijten: ‘jij deed dit en zei dat’. In de daaropvolgende gesprekken komen erkenning en vertrouwen naar boven. Het aantal gesprekken is afhankelijk van het conflict en de betrokkenen. Veelal hebben de partijen na vier gesprekken weer zicht op de situatie.” U zet uzelf wel tussen twee partijen in… “Ik zal nooit zeggen dat iets verkeerd is of dat ze dingen niet hadden moeten zeggen. Ik zeg wel hoe hetgeen wat gezegd is overkomt en vraag of dat ook zo is bedoeld. Op die manier probeer ik mensen na te laten denken over de impact die hun manier van communiceren heeft.”

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen. In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen. In het hooi ml etaa…n bod.

“Ik zal nooit zeggen dat iets verkeerd is of dat ze dingen niet hadden moeten zeggen” Komt iedereen ﬂuitend bij u vandaan? “Nee, het zijn pijnlijke en verdrietige gesprekken. Het is confronteren, lastig, moeilijk en ongewoon. Boeren zijn liever een dag aan het werk, dan een ochtend met mij om tafel om te praten over hun confl ict of probleem.” Slechte praters dus? “Het is niet dat ze het niet willen, maar ze hebben vaak de woorden niet. Het boerenwerk is uitvoerend werk, daar hoeven ze niet veel bij te praten. Daardoor worden communicatievaardigheden niet onderhouden en verder ontwikkeld. Maar het is ook moeilijk om dingen die dwarszitten niet van elkaar te weten, want daardoor lopen partners, ouders en kinderen, vast en begrijpen ze elkaar niet goed meer.” Wat is de sleutel van succesvol samenwerken? “Blijf met elkaar in gesprek. Niet alleen over de dagelijkse werkzaamheden, maar ook over verwachtingen van elkaar. Heb geduld en vertrouwen over en weer: jongeren hebben ruimte nodig om te onderzoeken en uit te vinden wie ze zijn en wat ze kunnen en ouderen hebben het nodig om het vertrouwen los te kunnen laten. Succesvol samenwerken betekent ook afstand nemen en niet te veel met elkaars privéleven bemoeien. Mijn grote aanbeveling bij een bedrijfsoverdracht is altijd: geef een afscheidsreceptie. Markeer en vier het moment van overdracht.”

Contact met een mediator?

Wil jij meer informatie over een mediator of contact opnemen met Truke? Kijk dan op www.trukzeinstra.nl. Truke is actief in het noorden van Nederland. Zoek je een mediator in Zuid-Nederland, dan kun je een kijkje nemen op www.johanweerkamp.nl.

BNDR

ouD

Bedrijfsgegevens VOF Peelkroon America 3 vennoten 2.4 hectare aardbeien

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

is lastig

“Rustig stoppen zonder opvolger” Bij voorbaat wist Rob van Enckevort (26) al dat een bedrijfsovername met zijn ouders lastig zou worden door botsende karakters en een schaalgrootte zonder voldoende uitdaging. Daarom onderzocht hij de mogelijkheden voor een eigen aardbeienbedrijf en oriënteerde Rob zich verder in Denemarken. Daar werd hij benaderd door zijn oude stagebedrijf voor een bedrijfsovername. Inmiddels zit Rob in VOF in het aardbeienbedrijf van Huub (56) en Ans (57) Geuijen in het Limburgse America. Botsende karakters Rob: “Ik ben van huis uit opgegroeid tussen de aardbeien. Voor mij was het al vrij snel duidelijk dat ik verder wilde gaan met de aardbeien. Ik heb de HAS in Den Bosch gevolgd en ondertussen gekeken naar mogelijkheden voor mijn toekomst. In maatschap met mijn ouders was geen optie. Ik ken mijn vaders karakter en mijn eigen karakter. We zijn allebei heel eigenwijs en dat zal gaan botsen in een maatschap. Daarnaast is het bedrijf thuis te klein om het met twee bedrijfshoofden te runnen. Het voorstel van Huub en Ans was voor mij een mooie kans om toch mijn droom voor een eigen aardbeienbedrijf te verwezenlijken.”

Paprika’s en tomaten Huub: “In 1989 zijn Ans en ik begonnen met een paprikabedrijf in Horst. In 1993 hebben we 16

BNDR

het bedrijf verkocht en een ander bedrijf, waar we nu telen, aangekocht. Ook op dit bedrijf gingen we verder met de paprikateelt. We hadden last van een virusziekte in de paprika’s en destijds waren er nog weinig goede resistente paprikarassen. We moesten het bedrijf voortijdig ruimen. Het enige alternatief, zonder hoge investeringen, in de herfst was om trostomaten te planten. De trostomaten bevielen zo goed, dat we daarin zijn verder gegaan.”

Zoon in maatschap Huub: “In 2005 was het de bedoeling dat onze zoon Mark bij ons in het bedrijf zou komen. We hadden een perceel bijgekocht en, omdat de tomatenteelt onder druk stond, geïnvesteerd in de aardbeienteelt. Mark had een goed gevoel om in de aardbeien verder te gaan. Hij begon in loondienst bij ons, maar al snel bleek

het bedrijf te klein voor twee ‘kapiteins op een schip’. Daarom zocht Mark er een baan bij voor halve dagen. Die halve baan vond hij niet, wel een hele baan. Die baan beviel hem zo goed dat hij uiteindelijk heeft besloten om niet bij ons in het bedrijf te komen.”

Te koop Huub: “Na een paar jaar hadden Ans en ik de behoefte om het rustiger aan te gaan doen. De toekomst van de tuinbouw zag er niet goed uit, dus besloten we het bedrijf in 2008 te koop te zetten. Daar kwam geen koper op af. Dus heb ik het bedrijf weer uit de verkoop gehaald en de keus gemaakt om ons volledig op de aardbeienteelt te richten en de trostomaten af te stoten.”

Perfecte aanvulling Rob: “Tijdens mijn studie heb ik de mogelijkhe-

NIeuw

Rob van E Aardbeientnckevort America / eler in Lid van A 27 jaar JK Limburg Noord

“In maatschap met mijn ouders was

geen optie”

den voor een eigen bedrijf onderzocht. Het is in deze tijd heel moeilijk om als starter een financiering te krijgen in de tuinbouwsector. Daarom vertrok ik na mijn studie voor anderhalf jaar naar Denemarken om in de aardbeienteelt aan de slag te gaan. Tijdens mijn studie heb ik bij Huub en Ans stage gelopen in de trostomaten. Toen ze overgingen naar aardbeien kregen we meer contact. Huub en Ans zijn langsgekomen in Denemarken en gaven me een voorstel om hun bedrijf over te nemen.” Huub: “Ans en ik willen rustig afbouwen en op een gegeven moment stoppen. Dat is lastig zonder opvolger. Rob wil een eigen bedrijf starten en dat is moeilijk zonder startkapitaal. We konden elkaar perfect aanvullen.”

ring bij de bank aanvragen om daarmee het onroerend goed over te nemen.” Huub: “En stel er komt een kink in de kabel, wat natuurlijk niet de bedoeling is, dan kan de VOF gemakkelijk ontbonden worden. Dan neemt Rob mee wat hij verdiend heeft en dan halen wij ons deel eruit en gaan we op de oude voet verder.”

Communicatie Huub: “De nieuwe teelt van aardbeien start in augustus. Dat is ook het moment dat wij onze samenwerking zijn gestart. Toen alle personeelsleden terug waren van vakantie hebben we de nieuwe bedrijfsconstructie uitgelegd. Vanaf augustus 2010 stond Rob gelijk aan mij, dat was de boodschap.”

De overeenkomst

Goede afspraken

Rob: “In de winter van 2010 zijn we met elkaar in gesprek gegaan over onze samenwerking.” Huub: “We hebben bij de overeenkomst allebei een eigen adviseur betrokken. Ans en ik hebben al ruim vijftien jaar een BV. Met de samenwerking met Rob leggen we risico’s ook in zijn handen. Die risico’s kunnen direct invloed hebben op onze bezittingen. Daarom hebben we gekozen voor een VOF die onder de BV hangt. Het onroerend goed blijft in de BV en in de VOF komt het vermogen dat we door de teelt samen opbouwen. Als het niet goed gaat met de VOF, dan gaat dat niet ten koste van ons onroerend goed.” Rob: “Met het eigen vermogen dat ik in de VOF opbouw, kan ik op den duur een financie-

Huub: “We hebben in het begin goede afspraken gemaakt. Rob moet uiteindelijk het hele bedrijf kunnen runnen en alles moet hij in stappen onder de knie krijgen.” Rob: “Het eerste jaar was dat wennen. We hebben beiden een achtergrond en onze eigen gewoontes en meningen. Daar proberen we een middenweg in te vinden. De insteek was om de boel niet te veranderen, maar alles te laten draaien zoals het was.” Huub: “Het eerste jaar hebben Rob en ik alle facetten in het bedrijf samen opgepakt. Rob heeft inmiddels goed zijn weg gevonden en ik kan me meer naar de achtergrond verplaatsen. Dat was ook onze afspraak, anders kan Rob zich niet verder ontplooien.”

Rob: “Het feit dat Huub meer over mijn schouder meekijkt, maakt het voor mij ook makkelijker. Hij geeft mij het vertrouwen dat ik zelf beslissingen kan en mag nemen binnen het bedrijf. Op een gegeven moment moet ik het toch helemaal zelf gaan doen.” Huub: “We hebben de afspraak gemaakt dat we de samenwerking voor maximaal vijf jaar aangaan. Als het na vijf jaar niet zover is om het bedrijf over te nemen voor Rob, dan bekijken we de zaak opnieuw.”

Vermogen opbouwen Huub: “Rob en ik zitten wat betreft ideeën op hetzelfde spoor. Maar in het leeftijdsverschil zie ik wel dat Rob meer risico’s durft te nemen en ik meer ervaring met die risico’s heb. Daarin vullen we elkaar goed aan.” Rob: “Grote veranderingen zijn er sinds onze samenwerking niet geweest en zullen er, vanwege de BV/VOF-constructie, de aankomende jaren ook niet komen. Mijn eerste prioriteit ligt bij een vermogen opbouwen.”

Conﬂict Rob: “Er hoeven geen grote verschillen te zitten in een samenwerking met familie of geen bloedverwanten. Het voordeel is nu dat als we hier een confl ict hebben, we om de tafel moeten om het uit te praten. In een familie leef je dag en nacht samen, dan kan een confl ict langer doorsudderen. Mijn ouders hebben op dit moment geen opvolger. Ze zijn nog jong en het bedrijf is te klein om meerdere gezinnen van te voeden. Het voordeel is dat ik de successen van het bedrijf van mijn ouders kan afkijken en ook in onze VOF kan toepassen.” BNDR

flynth

De laatste week van januari was ik zowel op donderdag als vrijdag op een receptie. Donderdag was de afscheidsreceptie van Annechien ten Have en vrijdag de nieuwjaarsreceptie van Agriterra.

‘Net werken’ Annechien ten Have werd enorm geroemd om haar aanpak en inzet als LTO-voorzitter varkenshouderij. Haar kracht is dat ze open en eerlijk heeft bijgedragen aan een transparante varkenshouderij in Nederland. Dat heeft ze vooral via twitter en blogs gedaan. Voor haar als varkenshouder in het verre noorden, ver van andere varkenshouders in de rest van Nederland, heeft ze van de nood een deugd gemaakt. “Hoe kan ik anders in contact komen en blijven met de leden die ik vertegenwoordig?” zei Annchien in haar afscheidsrede. Een absolute pluim voor haar inzet. Bij Agriterra hield Ingrid de Caluwé (VVDkamerlid) een korte speech. Zij was daar vanwege haar uitspraak op twitter dat ngo’s ontwikkelingswerk vooral niet moeten combineren met ondernemen in de derde wereld. Luc Groot van LTO Nederland had haar via twitter uitgedaagd om eens bij Agriterra te komen kijken. Zij uitte zich heel positief over de aanpak van Agriterra. Zo zien we maar dat niet alleen traditionele recepties maar (vooral) ook nieuwe media bijdragen aan verrassende inzichten, nieuwe contacten en uitbreiding van het netwerk. Flynth adviseurs en accountants heeft op 28 januari 2013 een partneroverkomst gesloten met NAJK. Wij laten ons als gedegen partner maar al te graag inspireren door jonge ondernemers in de agrarische sector. Wij hebben kennis en ervaring met agrarisch ondernemerschap, NAJK de vernieuwende ideeën. De komende jaren zijn er meer dan genoeg thema’s waar we samen mee aan de slag kunnen, variërend van GLB tot landbouwvrijstelling, van innovatief ondernemen tot financiering in de agrarische sector en van varkensrechten tot KringloopWijzer, maar ook de boer en tuinder als energieproducent, klimaatneutraal produceren, kinderopvang bij agrariërs en zorgen stadslandbouw. Ook naast het produceren voor de wereldmarkt zijn er in de toekomst lokaal en regionaal volop kansen voor agrarische ondernemers. Ter inspiratie verwijs ik naar een eerder artikel van mijn hand in het Flynth Magazine van vorig jaar (zie pagina 28 op http://online.sitefabriek.com/ flynth/magazine_juni_2012). Daarin waag ik 18

BNDR

een blik in de glazen bol van de Nederlandse agrarische sector. Flynth staat midden in de maatschappij en is continu op zoek naar een balans tussen ‘gewoon ons werk doen’ en MVO. Agriterra past daar heel goed bij. Medewerkers van Flynth leveren met hun kennis en ervaring een bijdrage aan projecten van Agriterra voor coöperaties en boerenorganisaties in ontwikkelingslanden. De partnerovereenkomst van Flynth met NAJK past daar net zo goed bij.

We zien het als een combinatie van commercieel en maatschappelijk verantwoord bezig zijn. Ik hoop en verwacht dat we elkaar kunnen inspireren, zowel door elkaar te ontmoeten als via de nieuwe media (@Breembroek). Jan Breembroek Directeur Agro advies

GLB-

update

Hoe staat de vorming van het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid er nu voor? In Brussel wordt hard gewerkt aan een nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De Europese Commissie heeft vorig jaar een voorstel voor het nieuwe GLB gedaan. Nu moeten het Europees Parlement en de Europese Raad daar een standpunt over innemen en voorstellen voor wijziging doen. Lees in dit artikel het verloop van dit proces, dat op dit moment in volle gang is.

Tekst: Wolter Neutel en Kirsten Haanraads Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Meer dan 7000 wijzigingsvoorstellen… Het Europees Parlement reageerde op het voorstel van de Europese Commissie met ruim 7000 wijzigingsvoorstellen. Door wijzigingsvoorstellen samen te voegen en op verschillende punten een compromis te sluiten heeft de landbouwcommissie van het Europees Parlement dit uiteindelijk teruggebracht tot minder dan honderd wijzigingsvoorstellen. In maart stemt het voltallige Parlement over deze compromisvoorstellen. De uitkomst van die stemming vormt het standpunt waarmee het Europees Parlement de onderhandeling met de Europese Commissie en Europese Raad zal aangaan.

De belangrijkste wijzigingsvoorstellen… Volgens het Europees Parlement moet er een verplichte top-up komen voor jonge boeren bovenop de normale hectaresteun, over maximaal 100 hectare. Daarvoor wil het Parlement in de eerste pijler minimaal 2% van het budget reserveren. De Europese Commissie stelde echter een vrijwillige regeling voor de lidstaten voor en een maximum van 2% van het budget over maximaal 25 hectare. NAJK is blij met het wijzigingsvoorstel van het Europees Parlement om de zware lasten voor jonge boeren na

de bedrijfsovername te verlichten. Daarnaast had de Europese Commissie voorgesteld om het cofinancieringspercentage voor de Jonge Landbouwersregeling te veranderen in ‘80%20%’. Dit voorstel wordt ongewijzigd door het Europees Parlement overgenomen. Op deze manier kunnen meer jonge boeren gebruik maken van de Jonge Landbouwersregeling.

De vorming van het landbouwbudget… Tegelijk met de vorming van het nieuwe landbouwbeleid, wordt er in Brussel ook over het Meerjarig Financieel Kader (MFK) van de Europese Unie gesproken. Dit houdt in dat de lidstaten het totale budget van de Europese Unie voor de komende jaren vaststellen, waaronder ook het landbouwbudget. In februari hopen de Europese ministers van financiën een akkoord te hebben bereikt over het MFK. Dan is ook het landbouwbudget bekend en kan gestart worden met de financiële onderhandelingen van het landbouwbeleid.

De laatste onderhandelingen… In de Europese Raad zitten 27 landbouwministers uit alle landen van de Europese Unie. Zij hebben allemaal hun eigen wensenlijstje, die gedurende de vorming van het nieuwe GLB al is geïntroduceerd bij de Europese Commissie. Nu moet de Europese Raad het samen eens worden over hun inzet voor een nieuw GLB. Het is

de bedoeling dat zij in het eerste halfjaar van 2013 alle neuzen dezelfde kant op hebben. Zodra de Europese Raad en het Europees Parlement er ieder uit zijn, gaan ze samen met de Europese Commissie om tafel zitten. Dan gaan de echte onderhandelingen beginnen. Als de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad het eens zijn, is er een nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

En dan in Nederland… Als het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is gevormd, moet de Nederlandse overheid dit beleid in ons land een plek geven. Ook hier zullen weer veel keuzes gemaakt moeten worden. Doordat het hele proces zoveel tijd vraagt, kan het nieuwe GLB waarschijnlijk niet op 1 januari 2014 ingaan. Het huidige landbouwbeleid loopt dan wel af. Nederland zal voor de periode daartussen een overgangsbeleid moeten bepalen. Ook NAJK denkt hierover mee.

Meer informatie? Wil jij meer weten over de vorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid? Wat is bijvoorbeeld ‘vergroening’ en hoe denken de Europese Commissie, Europees Parlement en de Europese Raad daarover? Waarom hebben we eigenlijk een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid? En waar pleit NAJK voor? Je kan dit allemaal lezen op www.najk.nl. Laat hier ook jouw reactie achter.

Europese Commissie: De Europese Commissie is het uitvoerende orgaan van de Europese Unie. Ze is verantwoordelijk voor het indienen van wetsvoorstellen, het beheren van de EU-begroting, het handhaven van het EU-recht (in samenwerking met het Hof van Justitie) en het vertegenwoordigen van de EU op internationaal niveau. De commissie bestaat uit 27 leden, elke lidstaat levert één lid. Europees Parlement: Het Europees Parlement is de rechtstreeks verkozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Het Europees Parlement deelt samen met de Europese Raad de wetgevende macht van de Europese Unie. Het kan Europese wetten (richtlijnen, verordeningen en besluiten) aannemen, wijzigen of verwerpen. Europese Raad: De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders van de 27 lidstaten van de Europese Unie, een voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad geeft de nodige impulsen voor de ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten. Hij oefent geen wetgevingstaak uit.

BNDR

Vijftien NAJK-leden op studiereis in India

op het toneel van d India, een land dat zich 60 jaar geleden losmaakte van het Britse rijk en zich vandaag de dag ‘s werelds grootste democratie mag noemen. Een land dat zich nu op het toneel van de grootmachten begeeft, met een bevolking van maar liefst 1,3 miljard mensen en een zogeheten ‘booming economy’. Vijftien NAJK-leden, afkomstig uit alle hoeken van Nederland, reisden in december naar India om meer te weten te komen over India’s landbouw en de uitdagingen waar dit boeiende land voor staat. Tekst: Matilde Thomin Twaalf dagen hadden ze, de groep NAJKleden die zich had opgegeven voor deze studiereis. Twaalf dagen om een gigantisch en divers land als India te leren kennen en te proberen te begrijpen. De reis begon in miljoenenstad Delhi. Een stad van drukte, chaos, stof, schrijnende armoede en overweldigende rijkdom. Arie Veldhuizen, landbouwattaché van de Nederlandse ambassade, praat de Nederlandse jonge boeren en tuinders bij over de laatste projecten tussen het Indiase Ministerie van Landbouw en zijn eigen depar20

BNDR

tement. Hij maakt al snel duidelijk dat de ontwikkelingen in de landbouw achterblijven op die van andere economische sectoren. “De naoogstverliezen bedragen rond de 40%, de producten worden slecht gekoeld, de infrastructuur is slecht en het ontbreekt aan kennis.” Ondanks deze problemen en de nog altijd prominent aanwezige armoede is India alsnog de derde grootste producent van landbouwproducten ter wereld.

Voedselzekerheid India’s bevolking groeit nog altijd sterk en om al die monden nu en straks te voeden wil

de Indiase overheid de landbouw een boost geven. Een van de sectoren die zich sterk ontwikkelt is de melkveehouderij. De meeste melkveehouders zijn met slechts een handje vol koeien nog heel kleinschalig bezig. De 18-jarige Anand pakt het anders aan. Samen met zijn vader houdt deze enthousiaste jonge ondernemer 135 koeien, met een gemiddelde productie van 18 liter per dag, in een moderne ligboxenstal. Over twee jaar moeten dat er 300 zijn. Ze kopen vrijwel al het voer aan, want grond is in de staat Punjab verhoudingsgewijs erg duur, zo’n € 15.000 per hectare. De aandachtstrekker op dit bedrijf is de zelf gefabri-

oP ReIS

e grootmachten ceerde biogasinstallatie. Een eenvoudig maar doeltreffend systeem waarmee 287 huishoudens in het naastgelegen dorp gratis van gas worden voorzien.

Aardappelprins Iemand die ook oog heeft voor de omstandigheden van zijn dorpsgenoten is de jonge pootaardappelteler Jang Sangha, in India beter bekend als de ‘Potato Prince’. Iedere dag ontvangen hij en zijn vrouw 75 dorpskinderen voor gratis onderwijs, eten en medicijnen. Hoewel zij de landbouwsector waarschijnlijk de rug toekeren omdat deze sector niet populair is onder Indiase jongeren, verklaart Jang er trots op te zijn dat hij boer is. Zijn bedrijf is dan ook het allergrootste pootaardappelenbedrijf van Azië. 2.000 hectare pacht hij van meer dan 500 landeigenaren. Hij kan niet anders dan pachten: de Indiase wet schrijft voor dat iemand niet meer dan 8 hectare in bezit mag hebben. Omdat mechanisatie in India nog in de kinderschoenen staat en arbeid erg goedkoop is, wordt bijna al het werk met de hand gedaan. In het piekseizoen heeft Jang meer dan 2.000 arbeidskrachten in dienst. Ook dit is een familiebedrijf: naast Jang zitten zijn broer en vader in het bedrijf. “Mijn vader durfde anders te denken, hij stapte in de jaren ’60 van traditi-

onele gewassen als okra over op pootaardappelen, een pionier”, aldus Jang.

Kleinschalig Afgezien van deze voorlopers bestaat het gros van de landbouw uit kleinschalige boeren en tuinders. Om ook deze kant te zien heeft de groep jonge boeren en tuinders een ontmoeting met boerenorganisatie FFA. Hiervoor reist de groep vanuit de goed georganiseerde staat Punjab met een binnenlandse vlucht naar het zuidelijk gelegen Chennai. De NAJK-leden maken hier kennis met voor hen onbekende producties, zoals rijstteelt, suikerriet en mango’s. In de dorpen melken vrouwen alle koeien, vaak van een lokaal ras, met de hand. Omdat veel mannen elders werk zoeken, zijn de vrouwen de drijvende kracht op het platteland.

Watergebrek Het gebrek aan water blijkt in het zuiden een van de grootste problemen. Veroorzaakt door klimaatverandering, maar ook door een aantal noordelijk geplaatste dammen. Op het proefstation van een landbouwuniversiteit laten onderzoekers de Nederlandse jonge boeren en tuinders hun proeven met droogteresistente suikerrietgewassen zien. Ook last van de droogte heeft het laatste melkveebedrijf dat

de NAJK-leden aandoen voor hun terugkeer naar Nederland. De 150 meter diepe waterput van dit bedrijf, dat eigendom is van een Hindoeïstische tempel, staat volledig droog. Een bijzonder bedrijf is het wel. Terwijl boven hun hoofd de apen door de bomen slingeren bekijkt de groep de 1.200 andere, hier gehuisveste dieren, waaronder 140 melkkoeien, olifanten, kamelen, paarden, geiten en koeien van het Zeboe-ras.

Mag ik weer mee? De studiereis was voor de deelnemers een hele ervaring want de reis keerde zich af van de gebaande toeristenpaden en bezocht bedrijven en dorpen waar de jonge boeren en tuinders anders niet snel komen. “Leerzaam en gezellig, ieder NAJK-lid zou een keer op studiereis moeten, het verruimt je blik”, zei een van de deelnemers. “Mag ik de volgende keer weer mee?” De volgende studiereis staat alweer in de planning. Houd de website www. najk.nl en de NAJK-nieuwsbrief in de gaten voor meer details! Deze reis is mogelijk gemaakt dankzij het Ministerie van EZ en Agriterra. Meer weten over deze reis? Neem contact op met internationaal@najk.nl BNDR

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

B E U R S A G E N D A A G R A R I S C H E V A K B E U R Z E N 26, 27 en 28 februari 2013

LIV VENRAY

Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

22, 23 en 24 oktober 2013

LIV HARDENBERG

Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij

Rundvee Vakdagen

29, 30 en 31 oktober 2013

RUNDVEE VAKDAGEN HARDENBERG

Dé vakbeurs voor rundveehouders uit noord-, oost- en midden Nederland en Duitsland

Rundvee & Akkerbouw Vakdagen

19, 20 en 21 november 2013

RUNDVEE & AKKERBOUW VAKDAGEN GORINCHEM

Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit zuid-west en midden Nederland en België

kijk op www.agrarischebeursagenda.nl voor meer informatie Evenementenhal Hardenberg

Evenementenhal Gorinchem

Evenementenhal Venray

hoe ziet de toekomst van jouw bedrijf eruit? Beantwoord deze vraag met het Rabo Opvolgers Perspectief

“Ik vertel direct aan het begin van de training dat de jonge ondernemers thuis opdrachten moeten maken”, vertelt Adelinde Bouwman, trainer van het Rabo Opvolgers Perspectief. “Jongeren denken dat de training vooral kennisoverdracht is. Maar ze moeten juist hun eigen kennis vergaren: nadenken over wat zij willen met de toekomst van het bedrijf. Het nadenken over ‘wat wil ik’ vergt veel meer van jongeren dan zitten en luisteren.”

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Sander Bon

Het Rabo Opvolgers Perspectief Het Rabo Opvolgers Perspectief (ROP) wordt aangeboden door de Rabobank in samenwerking met NAJK. ROP is een training waarin agrarische opvolgers in een gevorderd stadium van de bedrijfsovername hun eigen route met het bedrijf gaan uitstippelen. De training bestaat uit drie onderdelen: het spiegelgesprek, de financiële scan en de Rabo Opvolgers Training. “In het spiegelgesprek gaan jongeren ontdekken hoe ze zelf in elkaar zitten. Met de financiële scan krijgen ze inzicht in de inkomsten en uitgaven van het bedrijf en welke investeringsruimte er overblijft. In de Rabo Opvolgers Training werken jongeren naar een eigen strategisch plan met resultaten uit het spiegelgesprek en de financiële scan”, legt Adelinde uit.

strategisch plan voor de toekomst: “Gedurende de training gaan de opvolgers schetsen hoe het bedrijf eruit moet zien en wat hun eigen missie en visie daarin is.”

Leren van elkaar De gevarieerde groep van rond de tien personen kan veel van elkaar leren. “De verscheidenheid in de groep is vaak heel groot. Qua opleidingsniveau, maar ook verschillende sectoren worden samengevoegd”, aldus Adelinde. “Door over verschillende sectoren en bedrijfssituaties te praten leren jongeren verder te kijken dan alleen datgene wat hen bezighoudt.” Door te praten over elkaars situatie versterkt de groep elkaar ook: “Juist doordat ze met elkaar in gesprek gaan over de toekomst van hun bedrijf, doen ze ideeën op en ontdekken ze dat sommige gedachten helemaal niet raar zijn. Het versterkt de ondernemersmentaliteit.”

Dromen verwezenlijken

Samen werken, samen leven

“Vaak zitten er veel ideeën over de toekomst van het bedrijf in het hoofd van de opvolgers. Ze komen er echter nooit aan toe om die ideeën uit te werken of te overleggen met hun ouders”, vertelt Adelinde. In het Rabo Opvolgers Perspectief worden de dromen van de ondernemer getoetst en wordt er concreet gewerkt naar een

In de training wordt bewust aandacht geschonken aan de visie van de jonge opvolgers. “Ik merk wel dat ze tijdens de training veel met hun ouders bespreken over het bedrijf”, concludeert Adelinde. “Vaak gaan ze door de training over een drempel heen. Waar ze voorheen niet durfden te beginnen

“Ik vind het belangrijk dat jongeren niet gewoon maar wat doen, maar nadenken over waar ze naartoe willen”

Volg ook het Rabo Opvolgers Perspectief! Het Rabo Opvolgers Perspectief is een speciaal programma voor agrarische opvolgers die twee tot vijf jaar voor hun daadwerkelijke bedrijfsovername zitten. Op basis van het spiegelgesprek, de financiële scan en de Rabo Opvolgers Training (vijf trainingsdagen, verspreid over 10 weken) ontwikkelt de opvolger een eigen strategie die inzicht geeft in de plannen voor het agrarische bedrijf. Aanmelden voor het Rabo Opvolgers Perspectief kan bij jouw relatiebeheerder van de Rabobank of een Rabobank bij jou in de buurt.

over hun ideeën, bespreken ze die nu met hun ouders.” Als trainer geeft Adelinde feedback op de voorstellen van de opvolgers. “Ik vind het belangrijk dat jongeren niet gewoon maar wat doen, maar nadenken over waar ze naartoe willen”, vertelt Adelinde. Dat is niet altijd even makkelijk. “Ze geven aan dat ze denken dat hun ouders niet achter hun idee staan of niet weten hoe de markt zal gaan lopen, dus kunnen ze geen toekomstbeeld schetsen. Dat is een discussie die doorbroken moet worden. Jonge bedrijfsopvolgers moeten zelf het heft in handen nemen. Dat hoort bij het zelfstandig ondernemer worden en ze moeten niet hun ogen sluiten voor wat er is.”

Een plan voor de toekomst De presentatie aan het eind van de training vinden de ondernemers spannend: “Tijdens de training wordt aan een strategisch en realistisch plan gewerkt. De laatste trainingsdag wordt dit plan gepresenteerd. Het is iets waar de jongeren al die tijd naartoe hebben gewerkt en het is heel persoonlijk”, vertelt Adelinde. “De relatiebeheerders van de ondernemers zijn tijdens de presentaties ook aanwezig. Na de training gaan de opvolgers aan de slag om hun eigen strategisch plan te verwezenlijken en kunnen ze hierover in gesprek gaan met hun relatiebeheerder.” BNDR

Drie generaties Tinus (69), Adrie (44) en Thijs (16) hebben dezelfde passie: het ouderlijk melkveebedrijf Waar de een voldoende heeft aan twee generaties op een bedrijf, werkt de ander met veel plezier samen met drie generaties. Een generatie die leerde om met de hand te melken, een generatie die met 60 koeien een gezin kon voeden en een generatie die alles geautomatiseerd wil hebben op het bedrijf. Moeilijk? Nee, vertrouwen hebben in elkaars keuzes en ambities is het geheim van Tinus (69), Adrie (44) en Thijs (16) Wouters uit Hilvarenbeek. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Geschiedenis Tinus: “In 1939 kocht mijn vader dit bedrijf met 8 hectare grond, 4 zeugen, 6 koeien en 300 legkippen. Ik nam het bedrijf in 1969 over. Toen hadden we 20 zeugen, 14 koeien en 300 legkippen. De legkippen waren destijds een aantrekkelijke sector. De eieren brachten 18 cent per stuk op. Daar kon ik een heel huishouden van voeden. Door de jaren heen hebben we de kippen weggedaan en heb ik een ligboxenstal neergezet voor 40 koeien. In 1986 is die ligboxenstal uitgebouwd voor 70 koeien. Datzelfde jaar zijn we uitgebreid naar 130 zeugen.” Adrie: “Voor mij was het vrij snel duidelijk dat ik het bedrijf van mijn ouders wilde overnemen. Ik heb mijn studies op de melkveehouderij gericht. Na mijn studie ben ik deels thuis gaan werken en nam ik melkmonsters bij ons in de buurt als bijbaan.”

Bedrijfsovername Adrie: “In 1999 hebben mijn vrouw en ik het bedrijf volledig overgenomen van mijn ouders. Het bedrijf had toen rond de 80 koeien en een melkquotum van 750.000 liter. Omdat we meer capaciteit wilden gaan draaien en ik op termijn niet met de zeugen verder wilde, hebben 24

BNDR

we in 2002 een nieuwe melkstal gebouwd. In 2010 hebben we ons volledig gespecialiseerd op melkkoeien en een nieuwe stal neergezet met vier melkrobots. De melkveestal van 2002 wordt nu benut voor het jongvee en de droge koeien. De varkensstallen hebben we leeggehaald. Die willen we in de toekomst gaan slopen.”

Melkrobots Adrie: “De keus voor melkrobots ligt vooral bij de arbeidsdruk. We melken inmiddels 230 koeien. Ik zag het niet zitten om die zelf of samen met personeel te melken. Door de melkrobots worden de koeien drie keer per dag gemolken, waardoor we meer melk kunnen produceren. Het bevalt erg goed.”

Melkquotum Adrie: “Als het melkquotum eraf gaat, willen we de capaciteit van de stal volledig benutten. We hebben op dit moment ruimte voor meer koeien. Als Thijs over drie jaar klaar is met school, dan willen we er nog twee melkrobots bijzetten.” Thijs: “Ik zit in het eerste jaar van de MAS, richting melkvee. Na mijn opleiding wil ik me storten op het bedrijfsleven. Afhankelijk van hoe de zaken lopen wil ik volledig meehelpen op het bedrijf of eerst een paar jaar elders in de melkvee aan de slag gaan.”

Toekomstige bedrijfsopvolgers Adrie: “Zoals het er nu uitziet heb ik twee zoons, Thijs (16) en Stan (14), die ons melkveebedrijf willen overnemen. We zijn nog niet aan het kijken naar mogelijke maatschapsvormen, daar is het nog te vroeg voor. Thijs en Stan werken wel mee op het bedrijf en krijgen daar een meewerkvergoeding voor.” Thijs: “Ik help zo vaak ik kan mee op het bedrijf. ’s Avonds en op zaterdag voer ik de koeien. Maar ook als mijn ouders weg zijn, zorg ik samen met mijn broertje voor het bedrijf.” Tinus: “Ik vind dat ouderen op tijd uit het bedrijf moeten stappen. Dan kan de nieuwe generatie zelf het bedrijf vormgeven op een moderne manier. Boeren van mijn leeftijd zien te veel beren op de weg, maar de jonge generatie weet heel goed wat ze doet en heeft veel meer kennis van alle computergestuurde technieken. Op mijn 56e jaar heb ik me daarom ook naar de achtergrond verplaatst en ben ik financieel uit het bedrijf gestapt.”

Investeren Adrie: “Ik ben blij dat mijn zoons het bedrijf willen overnemen. Alles wat er tot nu toe is

op een bedrijf

“Als Thijs over drie jaar klaar is met school, dan willen we er nog twee melkrobots bijzetten” neergezet aan nieuwe stallen en technieken, hebben we puur voor onszelf en voor de werkverlichting gedaan. Als ik geen opvolgers zou hebben, dan zou ik nu stoppen met investeren en gaan aflossen. Nu blijven we investeren in moderne mechanisatie. Ik merk dat mijn zoons daar ook veel over leren op school.” Thijs: “De moderne mechanisatie, zoals de melkrobots, vind ik heel interessant en ik ben blij dat we hierin blijven investeren.” Tinus: “Het computergebeuren leer ik niet meer. Alle nieuwe mechanisatie is lastig voor mij, maar mijn interesse ligt daar ook niet. Ik vind het leuk om, waar ik nog kan, mee te helpen op het bedrijf. Ik vind het fijn dat de jongens mij dingen vragen, maar uiteindelijk doen ze alles zoals ze het zelf willen. Daar hebben ze de leeftijd ook voor. Ik vind het goed zoals ze het doen. Het is voor hun eigen plezier en toekomst.”

Samenwerken Adrie: “Het voordeel van samenwerken met familie is dat ze altijd in de buurt zijn en alles

kunnen oppakken als dat nodig is. Het nadeel is dat we alles van elkaar zien. We zitten boven op elkaars lip en daardoor lopen privé en zakelijk in elkaar over.” Thijs: “Voor mij is het voordeel van samenwerken met mijn vader en opa dat ik nog veel van ze kan leren. Trekker rijden heb ik bijvoorbeeld van ze geleerd.” Tinus: “Maar ik leer ook nog steeds van de jongens hoor. Zij hebben het digitale werk veel meer onder de knie.”

Toekomst Adrie: “Ik wil technisch en economisch goed blijven draaien. Voor veel handwerk wordt een machine uitgevonden, daar wil ik graag in investeren.” Thijs: “We besteden veel trekkerwerk op dit moment nog uit aan loonwerkers. Ik wil dat op den duur zelf gaan oppakken. Daarom hebben we afgesproken om komend jaar meer machines te huren, om daarmee zelf thuis aan de slag te gaan.”

Passie Thijs: “Ik vind het leuk om te sleutelen aan machines. De helft van het machinepark neem ik voor mijn rekening. Het sleutelen en de kennis heb ik allemaal afgekeken van mijn vader en opa.” Tinus: “Ik zeg ook altijd tegen Thijs dat hij erbij moet zijn als er een monteur komt. Als hij ziet hoe die monteur met de machine aan de slag gaat, dan kan hij het op den duur zelf oppakken.”

Bedrijfsgegevens Melkveebedrijf Wouters Hilvarenbeek 230 koeien 4 melkrobots 40 hectare grasland 55 hectare snijmaïs: geteeld door akkerbouwers, Wouters levert de mest voor het snijmaïsland.

BNDR

LEER BIJ ONS ONDERNEMEN! CAH Vilentum in Dronten is ĂŠĂŠn van de meest vooraanstaande hogescholen in Nederland op het gebied van ondernemerschap. Bij ons gaat het niet alleen om kennis. Het gaat er ook om dat je jezelf ontwikkelt tot een ondernemend persoon. Kies je bijvoorbeeld voor de studie Agrarisch ondernemerschap dan leer je uiteraard ook hoe een bedrijf teelttechnisch en financieel functioneert en hoe je een bedrijf succesvol kunt maken! Benieuwd hoe?

KOM NAAR ONZE OPEN DAGEN! Zaterdag 9 maart 2013 Dinsdag 23 april 2013

Meer informatie? Kijk op WWW.CAHVILENTUM.NL

Hoger onderwijs dat er toe doet CAH Dronten en CAH Almere zijn met ingang van de zomer 2012 een hogeschoolfaculteit van de Vilentum Hogeschool.

ajK

Infor Wat: Inmteartie activiteit over duurazctieve avond Datum: N aamheid Door: AoJKvember 2012 Aanwezig Zwolle : 45 leden

Duurzaam Durven Doen

AJK Zwolle in het teken van duurzaamheid Besparen op energie en nog duurzaam en innovatief bezig zijn ook. Dat is wat de leden van AJK Zwolle hebben geleerd na een interactieve avond over duurzaamheid. “We kunnen wel elke keer overstappen naar een nieuwe energieleverancier, maar uiteindelijk schieten we daar niets mee op. Zo’n duurzame avond heeft ons wel tot nadenken aangezet”, vertelt Bastiaan Scherpenkate (22), secretaris van AJK Zwolle.

restafval”, vertelt Bastiaan. De opdracht leek makkelijker dan gedacht. “Nadien kwamen we erachter dat we een aantal afvalspullen in de verkeerde bak hadden gelegd.”

Tekst: Ellen van den Manacker

Tot slot moesten de twee groepen van AJK Zwolle een duurzame toekomstige boerderij schetsen. “De ene tekende een windmolen bij de stal en de ander een trekker die op waterstof rijdt”, legt Bastiaan uit. “Via deze tekeningen konden ze zien of we door hadden wat wel en niet duurzaam is op een boerderij.”

Zonnepanelen en groene energie “We kozen ervoor om de onderwerpen zonnepanelen en groene energie te belichten deze avond”, vertelt Bastiaan. Dus nodigde AJK Zwolle een spreker van De Groene Belangenbehartiger (DGB) uit. “DGB is gespecialiseerd in energie op agrarische bedrijven. Hij vertelde meer over hoe de prijs op de energiemarkt tot stand komt en de mogelijkheden voor zonne-

energie.” Een erg leerzaam praatje vond Bastiaan: “Ik kwam erachter dat als ik geld wil besparen, dat ook op de energieleverancier kan.”

Het afvalspel Na de spreker begon het interactieve gedeelte: het afvalspel. “We werden verdeeld in twee groepen. We kregen een zak met afval, van een zaklantaarn tot een boterhamzakje, overhandigd die wij moesten gaan scheiden in de categorieën: plastic, huishoudelijke apparaten, papier, KCA, GFT, textiel, glas en

“We kunnen wel elke keer overstappen naar een nieuwe energieleverancier, maar uiteindelijk schieten we daar niets mee op”

Wil jouw AJK ook aan de slag met duurzaamheid?

NAJK is een van de initiatiefnemers van het online platform www.AgroEnergiek.nl. Op dit platform is praktische informatie te vinden over energie besparen, energie opwekken en duurzaam produceren. Ook vind je hier een overzicht van alle landelijke en lokale activiteiten en bijeenkomsten rondom de thema’s klimaat en energie. Wil jouw AJK een avond over duurzaamheid organiseren: een interessante spreker uitnodigen, een excursie organiseren of een avondje ‘Remmen met Gassen’? NAJK helpt met de organisatie van deze avond en stelt bovendien een financiële vergoeding beschikbaar. Vraag meer informatie aan bij internationaal@najk.nl.

Duurzame boerderij

Enthousiast AJK Zwolle was erg enthousiast over de activiteit. “Er kwamen een hoop nieuwe gezichten op de activiteit af en we hebben zeker meer over duurzaamheid geleerd.” Sommige leden zijn ook tot nadenken aangezet. “Niet alles is voor iedereen van toepassing, maar toch wordt er altijd een connectie met het eigen bedrijf gelegd.” Tegenwoordig let Bastiaan meer op energiezuinige apparaten. “Als we nu gaan verbouwen dan plaats ik een warmteterugwinningssysteem en een voorkoeler in de melkstal.” Maar ook op de verlichting zal Bastiaan letten: “LED-verlichting is veel energiezuiniger.”

Bal gehakt Ook het actieve gedeelte werd goed opgevangen. “Vaak nodigen we een spreker uit en zitten we allemaal braaf te luisteren. Achteraf blijkt dat iedereen er schik in heeft als ze er meer bij betrokken raken. Het maakt iedereen alerter op de stof die overgebracht wordt.” De avond werd afgesloten met een bal gehakt. “Ook zeker een aanrader”, zegt Bastiaan lachend.

BNDR

Thuisblijven geen optie voor DAJK Ladies- AJF Dantumadiel night: voorkomen is beter dan blussen!

Door verschillende oorzaken, zoals hooibroei, blikseminslag of kortsluiting, kan op een agrarisch bedrijf brand uitbreken. Naast de materiële schade, is ook de emotionele schade soms enorm. Boerin Geke Ensing kan hierover meepraten en zal op dinsdag 5 maart bij DAJK vertellen over de brand die enkele jaren geleden uitbrak in de jongveestal op hun melkveebedrijf. Het verhaal en de ervaringen van Geke zullen aanleiding zijn om in gesprek te gaan over brandveiligheid en –preventie op het boerenbedrijf. Een interessante avond, die mede mogelijk wordt gemaakt door ‘Alleskunner’ en bijdraagt aan een veiliger bedrijf. Kijk voor meer informatie op www.dajk.nl.

“Thuisblijven is geen optie”, met deze uitspraak van diverse leden, was al snel duidelijk dat de derde buitenlandexcursie voor AJF Dantumadiel weer een succes zou worden. Met 31 man en 1 vrouw vertrok de bus vanuit Friesland naar het Duitse Spelle. De excursie begon bij de machinefabriek Krone. Samen met de plaatselijke dealer in Dantumadiel, Gosse Veenma, zagen de Friese boeren hoe jaarlijks zo’n 30.000 degelijke Duitse machines worden gebouwd en hun plek over de hele wereld vinden. De trip vervolgde zich naar een melkveehouder en een stierenmesterij. Beide ondernemers klaagden over het prijsopdrijvend effect van biogasinstallaties in hun regio. De volgende ochtend bezochten de leden van AJF Dantumadiel het bedrijf van oud AJF-lid Jordan Fluitman. Hij vertelde uitgebreid over zijn emigratie en hoe hij zijn bedrijf opbouwde in Duitsland. De excursie werd afgesloten met een bezoek aan de cruiseschepenwerf in Papenburg. In een indrukwekkende loods worden boten gemaakt voor 4.000 gasten met een kostprijs van € 800.000.000,-. Ondanks de crisis staat bij de scheepswerf de werkvoorraad nog vol tot eind 2015. Met een luid applaus vertrokken de Friese boeren uit Duitsland: op naar de volgende buitenlandexcursie.

Nieuwsjaarborrel van LAJK

Op woensdag 9 januari organiseerde LAJK een nieuwjaarsborrel voor haar leden in Thorn. Tijdens de nieuwsjaarsborrel werden drie nieuwe dagelijks bestuurders officieel welkom geheten, te weten: Willem Evers, Ilse Verhoijsen en Judith Deusings. Aansluitend deelde LAJK-voorzitter Sjef Classens mee dat hij samen met algemeen bestuurslid Andrea Bertram aan het eind van seizoen 2012-2013 zal aftreden. Na het officiële gedeelte volgde een interactief teambuildingsprogramma met interessante opdrachten, waarbij duidelijk het belang van een goede balans van verschillende communicatiestijlen binnen teams naar voren kwam. De avond werd afgesloten met een hapje en een drankje, waarbij weer volop genetwerkt kon worden.

ZAJK aan de slag met

Koningin Beatrix bij 100-jarig jubileum Plattelandsjongeren

In samenwerking met ZMf (Zeeuwse Milieufederatie) heeft ZAJK het project ‘Boer zoekt Buur’ opgezet. In het project investeert de boer in zonnepanelen op zijn schuur door middel van een voorfinanciering van de ‘buren’, in ruil daarvoor ontvangen de ‘buren’ producten en diensten van de boerderij. Op deze manier zorgt ZAJK voor een gezond rendement en duurzame, klimaatneutrale productie en consumptie. Elke deelnemende boer bindt minimaal twintig burgers aan zich, die elk 250 euro inleggen. Daarvoor krijgen de burgers zes jaar voor 300 euro aan agrarische producten. Hiermee maakt het project ‘Boer zoekt Buur’ duidelijk dat kleine (financiële) bijdragen van consumenten samen het verschil kunnen maken.

Dit jaar bestaat Plattelandsjongeren Gelderland 100 jaar. Ter gelegenheid hiervan opent Koningin Beatrix op 1 maart een forum over de toekomst van plattelandsjongeren en de fototentoonstelling ‘100 jaar vrijwillig jongerenwerk op het Gelderse platteland’. Tijdens het forum ‘De plattelandsjongeren draaien door’ onder leiding van Antoinet van Helvoirt spreken (oud) bestuursleden van de vereniging, (oud) leden, gemeentelijke en provinciale bestuurders met elkaar over de ontwikkeling van jongeren op het platteland. De fototentoonstelling staat in het teken van het jongerenwerk op het platteland door de 100 jaren heen. In de levendige tentoonstelling wordt aandacht besteed aan het vrijwilligerswerk van de plattelandsjongeren en wat er allemaal bereikt is. ’s Avonds wordt het jubileum afgesloten met het avondfeest ‘Dubbel Goud’. Vier samen met Plattelandsjongeren Gelderland dit geweldige jubileum en bestel je kaarten op www.pjg100jaar.nl.

‘Boer zoekt Buur’

BNDR

Gelderland

bestuur

Het bestuur van…

AJK Emmen Het bestuur van AJK Emmen zocht drie jaar geleden een vrouwelijk bestuurslid en zo werd Hedwig Oevermans (23) gevraagd voor het bestuur. Als algemeen bestuurslid voert Hedwig veel taken uit binnen het bestuur. Afkomstig van een melkveebedrijf heeft Hedwig de opleiding Dier- en Veehouderij op de CAH in Dronten afgerond en is zij nu bezig met de master Animal Science in Wageningen. Waarom zit je in het bestuur van AJK Emmen? “Drie jaar geleden ben ik gevraagd voor het bestuur van AJK Emmen. Ze waren op zoek naar een vrouwelijk bestuurslid. Ik heb veel interesse in de agrarische sector. Samen met agrarische jongeren bijeenkomsten organiseren leek mij erg leuk, dus besloot ik in te gaan op het verzoek van het bestuur.” Hoe is het als vrouw in het bestuur? “Ik breng andere inzichten in de groep en daar is in bepaalde gevallen behoefte aan. De mannen in het bestuur moeten soms gemotiveerd worden en daar probeer ik voor te zorgen. Ik voel me door de mannen gewaardeerd om het werk dat ik verzet.”

Wat is jouw functie binnen AJK Emmen? “Ik ben algemeen bestuurslid, maar neem veel taken op mij. Ik maak de uitnodigingen voor de bijeenkomsten en ik denk mee over interessante onderwerpen. Daarnaast vervul ik nog een aantal secretariaatszaken, zoals de ledenadministratie.” Wat doet AJK Emmen voor haar leden? “Zes keer per jaar organiseert AJK Emmen een bijeenkomst of excursie. Rond september starten we het seizoen met een bedrijfsbezoek. In november en december hebben we een bijeenkomst waarin een specifiek onderwerp wordt behandeld. In januari organiseert AJK Emmen de boerenavond: boeren uit de omgeving komen dan spreken over hun bedrijf.

In februari organiseren wij een excursie. Om het jaar gaat de excursie naar het buitenland. In maart sluiten we het seizoen af met een gezellige avond.” Wat hoop je te bereiken bij AJK Emmen? “Ik wil samen met het bestuur een leuke buitenlandexcursie organiseren. Ook zou ik een unieke bijeenkomst willen organiseren. Verder vind ik gezelligheid belangrijk, maar wil ik de onderwerpen tijdens de ledenbijeenkomsten wel serieus behandelen.”

OAJK-leden

Gedeputeerde van Landbouw in discussie met

Geslaagde

ALV van AJF Op dinsdag 18 december bezochten 70 leden de algemene ledenvergadering van AJF. Vier AJF-leden gaven tijdens de ALV een impressie van de NAJK-studiereis naar India. Ook schetste Romke de Jong, 28-jarige ondernemer in ijs, chocola en koffie, een beeld van zijn ervaringen als jonge ondernemer. “Maak een ondernemersplan, zorg voor een financiering, gebruik je passie en maak je ambitie waar”, waren de tips van Romke. Tijdens de bestuursverkiezing is Jorrit Postma herkozen als voorzitter en is Geraldine Haverkamp officieel gekozen als dagelijks bestuurder van AJF.

In december ging gedeputeerde van Landbouw in Overijssel, Hester Maij, in gesprek met de leden van OAJK. Hester stak haar verhaal in op het thema ‘Boer zijn en boer blijven’. Hester begrijpt dat de jonge boeren in een spanningsveld ondernemen en gaf aan dat ook in Overijssel de trend van steeds minder boeren en schaalvergroting zich voortzet. “Een uitdaging om in te ondernemen”, gaf Hester aan. “Het is de taak aan jonge boeren om openheid te verschaffen aan de kritische consument. Voor Overijssel is de agrarische sector een grote drijvende kracht en dat wil Overijssel graag zo houden.” Ook werd er tijdens de avond gesproken over EHS en Natura 2000, waar veel frustratie zat onder de OAJK-leden. Hester begreep de frustratie en gaf aan: “Ik ben niet geheel bepalend meer, maar probeer wel voor iedereen duidelijkheid te verschaffen.” Het opofferen van 500 hectare landbouwgrond voor 1000 hectare natuurgebied vindt ook Hester buitenproportioneel: “Er moet goed gekeken worden naar de minste offers voor het meeste resultaat.” De eigen inbreng van de OAJK-leden werd op prijs gesteld door de gedeputeerde.

BNDR

(Advertorial)

Bert en Guus Mensink in Dedemsvaart, winnaars van de MaïsChallenge:

Naamloos-1 1

1-2-2013 8:58:29

“Maximaal melken uit eigen ruwvoer met LG 30.224” vol. Dit werd bevestigd toen we gingen oogsten en er een versopbrengst van zo’n 50 ton per hectare af kwam.” Alleen opbrengst zegt niet veel, de kwaliteit moet natuurlijk ook goed zijn, want dan kom je aan de maximale VEM-productie. Met LG 30.224 zat dat meer dan goed!

Voorbeproeving in MaïsChallenge In het rantsoen van de broers Bert en Guus Mensink is snijmaïs heel belangrijk en het zal alleen maar belangrijker worden. “Het betaalt zich simpelweg uit om maximaal te melken uit eigen ruwvoer”, zeggen de winnaars van de MaïsChallenge 2012. “We hoeven minder krachtvoer aan te kopen en we houden de koeien er ﬁt mee.” Het nieuwe maïsras LG 30.224 bleek afgelopen jaar perfect in deze strategie te passen. De broers behaalden afgelopen jaar een topopbrengst met het nieuwe ras LG 30.224. “Het perceel stond heel het groeiseizoen als beste in de buurt. Waar in veel naburige percelen lichte plekken zichtbaar waren, stond de LG 30.224 altijd mooi homogeen

BNDR

Bert en Guus, die 200 koeien melken op hun bedrijf in Dedemsvaart, maakten afgelopen jaar kennis met het nieuwe ras LG 30.224 in het project MaïsChallenge. Deze competitie onder 41 jonge telers, georganiseerd door maïsveredelaar Limagrain en het NAJK, was opgezet om veehouders bewuster te maken van het belang van je teelt- en oogstmanagement. Dit heeft namelijk een grote invloed op de opbrengst en kwaliteit van ruwvoer. “Aandacht voor je maïsgewas is gewoon heel belangrijk”, zegt Bert verwijzend naar de grondprijzen anno 2013. “De Challenge was dan ook een prachtig en geslaagd initiatief en het is helemaal leuk als je hem zelf nog wint. Ons geheim? Bewust met je grond bezig zijn, dat hebben we vanuit het voormalige gemengde bedrijf hier altijd gedaan. En die kennis passen we nu toe in de maïsteelt.”

Keuze voor kwaliteit

Bert en Guus gaven de loonwerker ook voor komend seizoen aan om weer maïs van LG te zaaien. “De diverse voederonderzoeken, die uitwijzen dat LG-maïs meer melk oplevert, spreken ons aan. Verder zijn de Rassenlijstcijfers overtuigend en ook de voerspecialist beveelt LG aan. Geen moeilijke keuze”, aldus Bert. Een maïsras moet een goede VEM hebben én sterke landbouwkundige eigenschappen.

Pijler in het rantsoen

Snijmaïs is voor de broers de pijler in het rantsoen. Ze voeren zo weinig mogelijk krachtvoer en geen bijproducten. Bert: ”Maïs biedt veel zekerheid. De komende jaren gaan we meer koeien melken, dus willen we ons geen zorgen hoeven maken over voerkwaliteit of hoge krachtvoerprijzen.”

In bedrijf 200 melkkoeien en 170 stuks jongvee 60 ha maïs, 50 ha gras 10.119 kg rollend jaargemiddelde Eiwitgehalte: 3,57% Vetgehalte: 4,38%

strip sudokoe

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 17 mei 2013 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816, 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Wim van de Heijning uit Hulst puzzelde uit dat koe Ramon de oplossing was van de vorige Sudokoe. Hij heeft daarmee de taart gewonnen.

Kirsten

Agaath

Ria

Bernadette

Liesbeth

Matilde

Ellen

Adelinde

Carina BNDR

Het wordt helemaal jouw bedrijf. Dat is het idee. Als je het bedrijf van je ouders gaat overnemen, wordt het steeds meer jouw bedrijf. Met ruimte voor je eigen ideeën en aanpak. Maar de tijd ontbreekt vaak om je blik op de horizon te richten. Het Rabo Opvolgers Perspectief brengt je een stap vooruit. Je ontdekt waar je eigen kracht ligt en wat je financiële mogelijkheden zijn. Ontwikkel net als Stef Meurs een strategie die past bij jou en je bedrijf. En bepaal jouw plek op de horizon.

Ontwikkel je eigen strategie met het Rabo Opvolgers Perspectief. Rabobank. Een bank met ideeën.