BNDR Maart - Thema: Imago by Ellen van den Manacker

MRT2014 Jouw agrarische jongerenblad

De week van... Koen Bolscher In het hooi metâ&#x20AC;Ś Wakker Dier Het ei-mago van de Rondeelstal

Imago Thema :

“investeren in t e o m d i e h m a a z r u du ” ! n j i z l e b a d n e r l e w Voortdurend op zoek naar subsidiemogelijkheden.

Flynth is trots

Preferred Partner te zijn van het:

Nederlands

Agrarisch

Jongeren Kontakt

Als ondernemer ben je voortdurend bezig met de ontwikkeling van je bedrijf. Zo ook op het gebied van duurzaamheid: de overheid dringt aan op duurzamer en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit wordt aangemoedigd met diverse stimuleringsregelingen. Het subsidieteam van Flynth is gespecialiseerd in het regelen van alle subsidies voor onder andere nieuwbouw, renovatie, innovatie, energie en duurzaamheid. Het team werkt samen met de collega’s op het terrein van accountancy, fiscale en bedrijfskundige advisering om je optimaal te laten profiteren van de vele subsidiemogelijkheden. Meer informatie vind je op wwww.allesoversubsidie.nl. Meander 261, 6825 MC Arnhem, (026) 354 26 00, www.flynth.nl

Ondernemen inspireert

JOHN XXXXX

Investeren in imago

Het is alweer februari. Het mestplan heb ik inmiddels gereed. Dit is onvermijdelijk het moment om plannen te maken voor het aankomende seizoen. Hoeveel van welk gewas gaan we telen? Hoeveel gaan we ongeveer oogsten? En er moet nagedacht worden over de bijna als belijdenis verheven vraag ‘weidegang ja of nee?’ In dit mineralenmanagement, dat voornamelijk op technische efficiency is gestoeld, ben ik toch geneigd ‘nee’ te antwoorden op de weidegang-vraag. Dan heb ik meteen weer wat meer stikstofgebruikersruimte en iedere kubieke meter mest wordt dan netjes over het land verspreid. Ik plan verder, waar laat ik dan dat extra gras? Ik zal er een sleufsilo bij moeten plaatsen. Dat kost nogal wat. En die extra bewerkingskosten, loont dat voor die latere sneden? Ik zet die gedachten eens af tegen elkaar. Dan blijkt dat beide strategieën kansen hebben. Tijdens het voeren van de koeien denk ik er nog eens over na. Bij het laden spreekt onze buurvrouw me aan. Het huis van de buren staat zo’n 50 meter achter onze melkveestal. Onze kuilplaten liggen midden voor hun huis. Zodoende komen we elkaar nogal eens tegen. De mensen komen uit Amsterdam en zijn over het algemeen erg enthousiast over ons bedrijf. Ze vraagt of we in april weer koeien in haar wei kunnen doen: “Dat is zo leuk die dieren in de wei! De herrie van die trekkers is soms niet zo prettig, maar die onverstoorbaar kauwende koeien in de wei maken alles meer dan goed.” Dit gesprek drukt mij weer met de neus op de feiten: wees zuinig op wat we hebben en wees bereid om te investeren in de externe omgeving van je bedrijf. We kunnen niet zonder goodwill van de omgeving. In deze BNDR lees je meer over imago in de agrarische sector. Ben jij bewust van jouw imago?

INHOUD

John Hilhorst, voorzitter NAJK

In dit maartnummer

4 Imago: denk vanuit de burger 6 NAJK in het nieuws 9 De week van… Koen Bolscher 10 Adrian en Annely Langereis: ‘Zien, ruiken, voelen, horen en beleven…’ 13 In het hooi met… Sjoerd van de Wouw van Wakker Dier 14 MaïsChallenge 2014 van start! 15 Terugblik studiereis Vietnam 17 Dynamisch beweiden 18 Op missie naar het buitenland 18 Column Jan Breembroek: Imago 19 Farmers got Talent 20 Oud&Nieuw: Ferdie Houben uit Dieteren 23 Jonge boeren en tuinders over imago 24 Biobrandstoffen: een volle tank en een leeg bord? 25 Wat doet NAJK voor jou? 25 Doe mee met Rendement Ranking! 27 Ons imago 28 Verkiezingen Europees Parlement 29 Voor jouw AJK! 31 Boer zoekt Boer, maar hoe? 31 Column Wim Bos: Vanzelfsprekend 32 Ga in 2014 mee op studiereis naar Oekraïne of Brazilië! 34 Erik-Jan Brandsen: Het ei-mago? 36 Uit alle hoeken 39 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 21 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 5 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Bas van Deventer, 026-7501822, bas.van.deventer@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Koen Bolscher, foto Engel Lameijer

BNDR

Imago denk : vanuit de burger Het feit dat de landbouw bijna 70% van het nationaal areaal beslaat en dat boeren en tuinders de samenleving van voedsel voorzien, verklaart de grote betrokkenheid van de burger bij ons vakgebied. Om als boer en tuinder de ruimte te krijgen om voedsel te blijven produceren, is een goed imago belangrijk. De agrarische sector werkt al jarenlang aan zijn imago. Maar hoe bouw je een gewenst imago op en hoe kan jij het imago van de agrarische sector verbeteren? Onder andere deze vragen staan centraal in de discussie rondom het thema ‘imago’ die NAJK in februari en maart provinciaal organiseert. Tekst: Agaath Timmerman Beeld: Nederland van Boven

Gewenst imago Het imago van de agrarische sector wordt bepaald door het beeld dat de burger heeft van de algehele sector: de agrarische bedrijven en de boer of tuinder zelf. Dit wordt ook wel het ‘werkelijke imago’ genoemd. Het imago dat de agrarische sector of de onderne-

mer graag zelf ziet, noemen we het ‘gewenste imago’. Als er verschil zit tussen het werkelijke en het gewenste imago, dan is het van belang dat er wordt gecommuniceerd door de boer en tuinder.

Waarom belangrijk? De agrarische sector is gebaad bij een goed imago. Het imago bepaalt in welke mate agrarische ondernemers ruimte krijgen om

Discussiestuk ‘Imago’

In februari en maart wordt het discussiestuk ‘imago’ behandeld in jouw provincie. Wil jij meediscussiëren over het imago van de agrarische sector alsmede jouw imago als ondernemer? Dan ben je van harte welkom als jouw provinciale AJK rondom dit thema een avond organiseert. Op basis van stellingen wordt de avond ingevuld. De resultaten van deze stellingen, en daarmee ook jouw mening, worden door NAJK in de belangenbehartiging gebruikt. Check de agenda van jouw provincie voor de discussieavond in jouw buurt.

BNDR

voedsel te produceren, zowel op de nationale als de internationale markt: de zogeheten ‘licence to produce’. Het consumentengedrag wordt grotendeels bepaald door het imago van een product of de sector. Voor agrarische ondernemers betekent een positief imago meer succes in de verkoop van producten, wat eindelijk leidt tot meer omzet. En dat is de droom van iedere ondernemer.

‘Gewone’ mensen? Het programma ‘Boer zoekt Vrouw’ heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het imago van de boer en tuinder. Het beeld van de traditionele boer is grotendeels verdwenen en de boer wordt gezien als een moderne agrarische ondernemer, met een groot hart voor zijn zaak. Dat boeren ook ‘gewoon’ mensen zijn, kwam tijdens de mond-en-klauwzeercrisis van 2001 duidelijk naar voren. Deze crisis gaf de Nederlandse samenleving een kijkje in de stallen van de vaak onverwacht geëmotioneerde boer die zijn veestapel in de grijpers van de destructiemachine zag verdwijnen. Mensen snapten aanvankelijk de heftige emoties van de boeren niet: die beesten zouden uiteindelijk toch ook geslacht worden? De verslaggevers ontdekten dat boeren wel degelijk hart voor hun dieren hadden. Sinds die ramp is het imago van de boer en het platteland zienderogen verbeterd. De sympathie voor de boer is sindsdien alleen maar versterkt, mede dankzij ‘Boer zoekt Vrouw’.

Sector Het imago van de boer als mens is dus positief. Maar hoe staat het met het imago van de agrarische sector? In 2012 is uit onafhankelijk onderzoek van ‘Nieuwe Oogst’ gebleken dat het imago

THEMA van de agrarische sector de afgelopen jaren is verbeterd. 37% van de burgers heeft in de afgelopen tien jaar een positiever beeld gekregen van de veehouderij. Over de akker- en tuinbouw is 22% van de respondenten positiever gaan denken. Het imago verschilt per sector. Deze verschillen zijn vooral te wijten aan bedrijfsgrootte, het al dan niet werken met dieren en het soort dieren. Burgers hebben een emotionele band met koeien en in mindere mate met varkens. Met kippen heeft de burger geen band.

Invloed media Het opbouwen van een positief imago kost veel tijd, energie, geld en heel veel geduld. Tegelijkertijd kan door een korte gebeurtenis het opgebouwde imago in een keer instorten. De media hebben hier een grote invloed op. Media hebben namelijk een groot bereik. De meeste informatie die burgers verzamelen over de agrarische sector, komt binnen via de media. De boodschap die de media uitzenden, is dus bepalend voor de beeldvorming van ontvangers. Helaas hebben de meeste nieuwsberichten een negatieve lading, die soms grote nadelen hebben voor een imago van een persoon, bedrijf of sector.

Transparantie

Jouw imago

Om het imago positief te houden is een blijvend actief signaal nodig vanuit de agrarische sector. Stilzitten als sector is geen optie. De juiste informatie uitzenden naar de burger, blijkt bepalend voor het imago. Open zijn en transparant communiceren is hierin de sleutel. De snelle ontwikkeling van de digitale nieuwswereld verplicht ons om openheid te geven van zaken. We moeten dus meer dan ooit luisteren naar de samenleving.

Als je een eigen onderneming hebt, is je bedrijfsimago ook jouw imago, want jij bent het bedrijf. Het is daarom goed om je af te vragen welk beeld een ander heeft van jou en van jouw bedrijf. Om daarachter te komen moet je in gesprek gaan met die ander. Stel gerichte vragen aan burgers en buurtbewoners om erachter te komen wat er veranderd kan worden aan jouw imago en ga hier ook zichtbaar mee aan de slag. Door te werken aan de uitstraling van het bedrijf, denk aan een opgeruimd erf en schone werkkleding, kom je ook al een heel eind. Het komt er dus op neer dat anderen je imago bepalen, maar dat je hier zelf wel degelijk invloed op hebt.

Het verhaal Als boer is het belangrijk om het technische verhaal achterwege te laten. Het technische verhaal snappen collegaboeren, maar de burger begrijpt er vaak niks van. Koeien binnenhouden, omdat uit de cijfers blijkt dat het dier het dan goed heeft? Een burger wil de koe juist in de wei zien en zal deze technische praat daarom niet (willen) begrijpen. Het is dus van belang dat iedere boer en tuinder denkt vanuit de gedachtegang van de burger en daar zijn verhaal, en waar mogelijk zijn bedrijfsvoering, op probeert te richten.

Social media Social media is een modern medium om het imago een boost te geven. Daar zou de agrarische sector nog veel meer gebruik van moeten maken. Maar je moet als ondernemer wel waakzaam zijn met wat je online zet. Een foto van een pasgeboren nat kalf in een kruiwagen daar kan je als boer ontzettend trots op zijn, maar een burger kan daar anders tegenaan kijken. Dus ook hierbij geldt: denk vanuit de burger! BNDR

NIEUWS

Jonge Landbouwersregeling

in 2013 sterk overvraagd NAJK met Nederlandse delegatie naar

de Grüne Woche

In januari was NAJK-voorzitter John Hilhorst met de Nederlandse delegatie aanwezig op de Grüne Woche in Berlijn. De Grüne Woche is de grootste landbouwbeurs van Europa. De delegatie van staatssecretaris Dijksma bestond uit leden van de Tweede Kamer, het ministerie van Economische Zaken, vertegenwoordigers van de Nederlandse agribusiness en belangenbehartigers. Tijdens de Grüne Woche heeft Hilhorst de kans aangegrepen om de belangen van jonge boeren en tuinders toe te lichten aan onder andere de Nederlandse delegatie, Europese politici en belangenbehartigingsorganisaties.

Agrarische jongeren versterken hun marktkracht

Afgelopen december en januari behandelde NAJK het discussiestuk ‘Marktkracht’. Door het hele land voerden jonge boeren en tuinders discussies omtrent stellingen gericht op de positie van agrarische jonge ondernemers in de keten. In de discussies gaven jonge boeren en tuinders aan dat zij meer waarde hechten aan de afzet op de lange termijn dan rendement op de korte termijn. Ook lieten de discussies blijken dat jonge agrarische ondernemers volop bezig zijn met de wereldmarkt en het benutten van de mogelijkheden die deze hen biedt. Mogelijkheden voor marktkracht zien de NAJK-leden in het produceren van onderscheidende kwaliteit, met certificaten en keurmerken, of het aansluiten bij coöperaties. Jonge boeren en tuinders benadrukten de rol van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) in de discussie: nationale mededingingsregels moeten ruimte bieden om de wereldmarkt tegemoet te kunnen treden. Wil jij alle uitkomsten omtrent het discussiestuk ‘Marktkracht’ nog eens rustig nalezen? Surf dan naar www. najk.nl onder het kopje ‘Nieuws’.

BNDR

Met 554 aanvragen werd de Jonge Landbouwersregeling in 2013 afgesloten. Op dit moment is de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (het voormalige Dienst Regelingen) deze aanvragen aan het beoordelen en verwerken. Op basis van dit aantal aanvragen is een budget van acht tot tien miljoen euro noodzakelijk. Het beschikbare budget in 2013 is echter vastgesteld op 5,3 miljoen euro. Hierdoor is de Rijksdienst genoodzaakt om onder de aanvragers te loten. NAJK constateert dat de behoefte bij jonge boeren om een beroep op deze subsidieregeling te doen onverminderd groot blijft. Daarom heeft NAJK in de lobby voor de hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zwaar ingestoken op een Jonge Landbouwersregeling, ook in het nieuwe GLB. Volg NAJK via www.najk.nl, Facebook (www.facebook.com/dbnajk) en Twitter (@NAJKtweets) om de laatste ontwikkeling omtrent deze lobby te volgen.

Dagelijks bestuurder

Eric Pelleboer herkozen

Tijdens de algemene ledenvergadering van NAJK in december is Eric Pelleboer herkozen als dagelijks bestuurder met portefeuille akkerbouw. Pelleboer stelde zich na een periode van twee jaar herkiesbaar. De aanwezige afgevaardigden van de provinciale AJK’s hebben unaniem voor een verlenging van zijn bestuurlijke periode gekozen. “De speerpunten in de portefeuille waar ik me de komende tijd op zal gaan richten zijn de vergroening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, het opzetten van de producentenorganisatie akkerbouw en een veranderende suikermarkt”, aldus Pelleboer.

NAJK ondertekent

Convenant Weidegang

In 2012 heeft NAJK geweigerd het Convenant Weidegang te ondertekenen. Het convenant was toen volgens NAJK te vrijblijvend en te weinig ambitieus. Daarnaast was er in het convenant weinig stimulans voor jonge boeren om voor weidegang te kiezen door het verbeteren van kennis en vakmanschap. Inmiddels is er een harde norm gekomen voor het percentage weidegang en zijn er, om die norm te halen, goede afspraken gemaakt voor het stimuleren van weidegang. In het nieuwe convenant zijn ook afspraken gemaakt om kennis, onderwijs en vakmanschap op het gebied van weiden te stimuleren. Met deze nieuwe ambities in het Convenant Weidegang, besloot NAJK het convenant op 16 december 2013 te ondertekenen.

NAJKTweets Mirjam Wulfse @MirjamWulfse #VVD staten Groningen in de bres voor jonge landbouwersregeling #JOLA @NAJKtweets GrAJK lobbyt voor Jonge Landbouwersregeling Herman Snijders @HermanSnijders @YFM_NL @NAJKtweets boeren moeten niet zeggen dat burgers niet luisteren. Tijdens #hetEetcafé had minderheid boeren de meeste spreektijd. Reactie op Het Eetcafé Live in Amsterdam

Het Eetcafé in Brussel bekroond als

‘Best Project’

Het project ‘Het Eetcafé’ van de Youth Food Movement (YFM) en NAJK is in januari tijdens het Europese jonge boerencongres in Brussel bekroond tot ‘Best Project’. De door CDA-Europarlementariër Esther de Lange en NAJK voorgedragen Nederlandse inzending werd uit meer dan 20 inzendingen uit de Europese Unie uitgeroepen tot beste project. Het Eetcafé is een on- en offline hang out voor boer en burger. In Het Eetcafé brengen YFM en NAJK boeren en burgers samen om elkaar te leren kennen, vragen te stellen, kritisch te zijn en discussie te voeren over voedsel. Naast een online platform (www.heteetcafe.eu) waar boeren en burgers bloggen en met elkaar discussiëren, trekt Het Eetcafé het land door met bijeenkomsten waar de ontmoetingen live plaatsvinden.

E-magazine

‘Rabo Opvolgers Perspectief’ Avond ‘Versier met Plezier’ Een hit onder de AJK’s: de avond ‘Versier met Plezier’. Tijdens een avond ‘Versier met Plezier’ worden de kneepjes van het versiervak haarfi jn uitgelegd. Kennis over versieren, spreekvaardigheid, communicatie en expressie staan centraal tijdens deze bewogen avond. Serieuze onderwerpen worden afgewisseld met ludieke momenten. Na een avondje ‘Versier met Plezier’ zal het fl irten en versieren onder de leden van jouw AJK gemakkelijker verlopen. Voor meer informatie over deze liefdevolle avond kan het bestuur van jouw AJK terecht bij Agaath Timmerman (atimmerman@najk.nl).

Het overnemen en leiden van een agrarisch bedrijf is complex. Om jou als agrariër te helpen bij de bedrijfsovername, organiseert Rabobank in samenwerking met NAJK het ‘Rabo Opvolgers Perspectief’. Met het Rabo Opvolgers Perspectief werken wij samen met jou aan de overname en de toekomst. Zo ontdek jij waar je kracht als ondernemer ligt, of je de overname kan financieren en welke strategie het beste past bij jou en het bedrijf. Ben jij benieuwd wat het ‘Rabo Opvolgers Perspectief’ te bieden heeft? Lees dan het e-magazine op www.najk. nl, onder het kopje ‘Partners’, ‘Rabobank’.

Ilse Verhoijsen @IlseVerhoijsen Gisteren leuke NAJK-vergadering gehad! Stellingen discussiestuk #imago zijn vastgelegd! @NAJKtweets Bestuurder LAJK na vergadering met NAJK-bestuur en dagelijks bestuur Suzanne Ruesink @SuzanneRuesink Onder het melken hoor ik @NAJKvoorzitter op #3fm over waarom er steeds minder jonge boeren zijn. #NAJK NAJK-voorzitter vertelt via NOSop3 op 3FM over bedrijfsovername

NAJK om tafel met Partij voor de Dieren In het kader van de ‘Ronde Politiek’ ging dagelijks bestuurder met portefeuille intensief, Annet van den Akker, in januari in gesprek met Sandra Beuving, fractiemedewerker bij de Partij voor de Dieren (PvdD). Tijdens het gesprek heeft NAJK met PvdD van gedachten gewisseld over actuele zaken in de agrarische sector, zoals schaalvergroting, de mestwet en de vergroeningscriteria in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). PvdD gaf in het gesprek aan veel kansen te zien in jonge boeren, zij zijn de toekomst van de landbouwsector. De PvdD wil NAJK daarom graag steunen in de lobby voor onder andere de Jonge Landbouwersregeling en sloten en slootranden als EFA in het toekomstige GLB. Lees alles over het gesprek tussen NAJK en PvdD terug op www.najk.nl, onder het kopje ‘Nieuws’. BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag…

Coöperatieve traditie: continuïteit en duurzame groei

FrieslandCampina voorziet mensen wereldwijd van al het goede van melk. Kindervoeding, zuiveldranken, kaas, melk, yoghurts, toetjes, boter, room, melkpoeder, zuivelingrediënten en vruchtendranken zijn producten die een belangrijke rol spelen in de voeding en het welzijn van mensen. Wij zijn samen met onze leden-melkveehouders expert in melk en breiden onze kennis over toepassingen ervan voortdurend uit; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde producten. Dat doen we op een duurzame manier.

Van gras tot glas: kwaliteit in de gehele keten geborgd

...voor een miljard mensen wereldwijd Melk: een bron van natuurlijke voedingsstoffen

www.frieslandcampina.com

BETER BEMEST EN NutriNorm: • Bemesting • Meststoffen • Strooien • Bodem • Berekeningen

BNDR

MET DÉ

VERNIEU WDE KEN

NISSITE

NUTRINO RM.NL

GA NA AR DE SITE EN MELD U AAN.

Dagelijks b urd er Koen Bolschesertu(3 0 is melkveehouder ) en woonach Bornerbroekti(gOin)

De week van… Koen Bolscher Sinds 2012 ben ik lid van het dagelijks bestuur van NAJK. Binnen het bestuur ben ik verantwoordelijk voor de portefeuille melkveehouderij. Ik combineer deze bestuursfunctie met een melkveebedrijf in Bornerbroek, die ik samen met mijn ouders run. Maandag Het is half december en relatief rustig op het melkveebedrijf. Ik bereid vandaag een aantal bijeenkomsten voor deze week voor en de tijd die ik over heb gebruik ik om zaken op ons melkveebedrijf af te handelen. Om speling op mijn planning te creëren, probeer ik zoveel mogelijk vooruit te werken.

Dinsdag Na het melken en voeren van de koeien vertrek ik naar het kantoor van NAJK in Utrecht. In de ochtend staat mijn reflectiegesprek gepland. In dit gesprek, dat wordt gehouden met een dagelijks bestuurslid en de secretaris van NAJK, wordt mijn functioneren binnen het dagelijks bestuur van NAJK besproken. Aansluitend hebben we een vergadering met het dagelijks bestuur van NAJK. Tijdens de vergadering stellen we de begroting vast en maken we plannen voor komende lobby’s. Het volgen van het debat over de invulling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in Nederland en het debat over het mestbeleid en dierrechten aankomende week komen als speerpunt op onze agenda’s te staan. Daarnaast is NAJK uitgenodigd om volgende week maandag het Convenant Weidegang te ondertekenen. Gezien de ambities in het convenant te laag liggen en er ten opzichte van de eerste versie van het convenant niets

is veranderd, besluiten we in de vergadering het Convenant Weidegang niet te ondertekenen.

Woensdag Het lijkt een rustige dag op ons melkveebedrijf te zijn. Tot tegen de avond mijn telefoon gaat. Ik word op de hoogte gesteld van de brief die staatssecretaris Sharon Dijksma morgen gaat presenteren. In deze brief, gericht aan de Tweede Kamer, deelt Dijksma haar ideeën omtrent dierrechten in de intensieve sectoren en de invoering van melkveerechten. Daarnaast krijg ik te horen dat LTO Nederland en de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) hun plan voor de toekomst van de melkveehouderij tegelijkertijd met de brief van staatssecretaris Dijksma zullen presenteren. Ik schrik hiervan. Ik had niet verwacht dat deze acties deze week al op touw werden gezet. In de brief van Dijksma en in het plan van LTO en NZO worden een aantal belangrijke zaken voor jonge veehouders behandeld. Dit betekent dat ik snel moet schakelen met het dagelijks bestuur om de reactie van NAJK hierop voor te bereiden. Tegelijkertijd betekenen deze berichten dat het Convenant Weidegang ambitieuzer wordt ingevuld. In de avond ga ik daarom nogmaals via Skype in beraad met het dagelijks bestuur van NAJK over het wel of niet ondertekenen van het Convenant Weidegang.

Donderdag

Ik begin met melken. Halverwege moet ik stoppen om op tijd in Utrecht te zijn en neemt mijn vader het werk van mij over. Op het kantoor van NAJK is een expertmeeting gepland waar partners van NAJK en experts worden uitgenodigd om input te leveren voor het aankomende discussiestuk: imago. Ondertussen wordt er op het kantoor, met input van het dagelijks bestuur, gewerkt aan een reactie op de brief van staatssecretaris Dijksma en het plan van LTO en NZO. De reactie verwerken we in een persbericht dat wordt verzonden naar de relaties van NAJK en de agrarische pers. Met het dagelijks bestuur hebben we gisteravond besloten om op korte termijn provinciale afdelingen te vragen over hun mening inzake het ondertekenen van het Convenant Weidegang. Gezien de ontwikkelingen in de afgelopen dagen, zijn bijna alle argumenten van NAJK om het convenant niet te ondertekening weggevallen. ’s Avonds bel ik een aantal provinciale bestuurders om de sneltreinvaart waarin op dit moment beslissingen genomen moeten worden toe te lichten en om hun mening over de verschillende ontwikkelingen, waaronder het ondertekenen van het Convenant Weidegang, te vragen.

Vrijdag De meeste provinciale afdelingen hebben positief gereageerd op het ondertekenen van het Convenant Weidegang. We besluiten het convenant aanstaande maandag wel te ondertekenen. Ik contact de Duurzame Zuivelketen, om voor deze ondertekening alles te regelen. Om verheldering over de recente ontwikkelingen te geven aan onze leden, besluit het dagelijks bestuur om een extra nieuwsbrief via de mail te verspreiden. Na een opzet te hebben gegeven voor deze nieuwsbrief, pak ik even wat rust: wat kan belangenbehartiging toch snel gaan. BNDR

BEDRIJF

Zien, ruiken, voelen, horen en beleven… op het melkveebedrijf van Adrian en Annely Langereis in Ten Boer Aan de rand van het dorpje Ten Boer, op 10 kilometer afstand van de stad Groningen, melken Adrian en Annely Langereis 180 koeien. Na de bedrijfsovername had het stel niet alleen ambities om een nieuwe stal te bouwen, maar ook om de beleving van hun melkveebedrijf over te brengen op de Groningse maatschappij. Inmiddels staat er een open stal, zijn basisscholen van harte welkom en kunnen bedrijven vergaderen tussen de koeien. Ondanks de grote ontwikkelingen, blijven de handen van Adrian en Annely jeuken. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Omwonenden “In 2008 namen Annely en ik het melkveebedrijf van mijn ouders over”, vertelt Adrian. Na de bedrijfsovername maakten Adrian en Annely plannen voor het bouwen van een nieuwe stal. Via RTV Noord, waar Annely eens in de twee weken vertelt over haar bezigheden op het melkveebedrijf, raakten Adrian en Annely in gesprek met omwonenden over het ontwerp van de toekomstige stal: “Door die gesprekken merkten we dat we graag de samenleving bij ons bedrijf wilden betrekken”, blikt Adrian terug.

Negatief in het nieuws “Als de melkveehouderijsector in het nieuws

Koe en Jij

Op het bedrijf van Adrian en Annely Langereis in het Groningse Ten Boer is iedereen welkom. Burgers, zakenlui of basisschoolkinderen: op alle doelgroepen is de familie Langereis voorbereid. Alles staat echter wel in het teken van koeien. Adrian en Annely willen namelijk op deze manier de kloof tussen de burger en hun melkveebedrijf verkleinen. Benieuwd hoe ze dat precies doen? Neem dan een kijkje op www.koe-en-jij.nl.

BNDR

“We willen graag de onwetende burger bereiken” komt, dan is het vaak negatief. Zo krijgt de consument ook een negatief beeld van onze sector. Toen dachten wij als wij laten zien wat wij doen als melkveehouder, dan kunnen we meer begrip van de consument krijgen”, legt Adrian uit.

Verbrede landbouw In 2010 deed het stel mee aan een initiatief van NAJK omtrent verbrede landbouw.

“Hierdoor zijn wij in contact gekomen met innovatiecentrum Syntens”, vertelt Annely. “Syntens hielp ons met het visualiseren van onze doelen. Zo wilden wij de beleving van ons melkveebedrijf overbrengen op de burger, maar wilden we daar ook een realistisch verdienmodel bij hebben.”

Een skybox In eerste instantie waren de plannen van Adrian en Annely om in hun nieuwe stal een skybox en een publieke entree te bouwen. “Maar dat werd financieel te gek”, vertelt Adrian. Aangezien de rente en bouwkosten relatief laag waren, besloten ze in 2011 zich eerst op de bouw van de nieuwe, open stal te richten en mogelijkheden voor verbreding te verplaatsen naar rustigere tijden.

De Boer Op Noord Ondertussen was Annely met twee andere vrouwelijke melkveehouders uit de provincie Groningen begonnen met de opzet van boerderijeducatie in Groningen. “Wij willen dat kinderen op de basisschool in de praktijk leren waar hun voedsel vandaan komt”, vertelt Annely. Onder de naam ‘De Boer Op Noord’ hebben de dames, met ondersteuning van Natuur- en Duurzaamheidseducatie, Instituut voor Natuureducatie en Prinsconsult, lespakketten ontwikkeld voor groep 5 tot en met 8, die aansluiten bij de kerndoelen van het basisonderwijs. “Door

Open dag Om de onwetende burger op het melkveebedrijf te krijgen, organiseren Adrian en Annely al twee jaar een open dag als de koeien naar buiten gaan. Ook hebben ze afgelopen jaar meegedaan aan de boeren- en telersdagen van de Albert Heijn. “Die open dagen trekken veel enthousiaste burgers aan, daar krijg ik veel energie van. Op het moment dat zij het bedrijf verlaten, denk ik: ik heb ze wat bijgebracht over de melkveehouderij”, vertelt Adrian. Natuurlijk stellen de burgers kritische vragen, maar daar hebben Annely en Adrian geen problemen mee: “Ik geef eerlijk antwoord en laat het, als het kan, ook graag even zien. Vaak vangen burgers alleen de negatieve punten uit de media op. Het is fi jn dat wij op deze manier een kans krijgen om hen ook de andere kant van het verhaal te laten zien.”

Op zoek naar meer Stilzitten, doen Adrian en Annely niet. Zo zijn ze bezig met de ontwikkeling van nog meer activiteiten op het melkveebedrijf. “We hebben op dit moment drie activiteiten die makkelijk inpasbaar zijn: een rondleiding, een workshop koeienmelken of een wandelroute door het weiland. Deze kunnen mensen boeken tijdens een vergadering, maar ze kunnen ook bij ons hun bedrijfsuitje of familiedag organiseren”, vertelt Annely.

Bewuste ondernemers

Adrian en Annely Langereis / 34 en 33 jaar Melkveehouders Ten Boer eren: Lyanne(9) kind ie Dr Thijn (7) en Fedde (3)

“Vaak vangen burgers alleen de negatieve punten uit de media op” middel van opdrachten gaan kinderen in groepjes aan de slag op een van de zes aangesloten melkvee- of vleesveebedrijven in Groningen. Zo helpen de kinderen met het voeren van de kalfjes en kunnen ze een kunstkoe melken: ervaringen die ze nooit meer vergeten”, aldus een enthousiaste Annely.

Houten huisje “Toen de bouw van de stal klaar was, zijn we vrijwel gelijk weer met het bouwbedrijf in gesprek gegaan”, vertelt Adrian. “Wij hadden het idee om naast de stal een houten huisje te bouwen, dat kon dienen als ontvangstruimte voor de boerderijeducatie, maar dat we ook konden verhuren als vergaderlocatie.” Zo

gezegd, zo gedaan. Afgelopen juli, toen de koeien voor het eerst in het seizoen naar buiten gingen bij de familie Langereis, werd het nieuwe gebouw geopend. Onder de naam ‘Koe & Jij’ is de neventak op het melkveebedrijf van de familie Langereis sindsdien realiteit.

Succesvol “De verhuur van de vergaderzaal loopt erg goed. Elke week is de vergaderzaal gevuld met een groep kinderen of zakenlui”, vertelt Annely. “Maar”, vult Adrian haar aan, “afgezien van de basisscholen, komen veel bedrijven uit de agrarische sector hier vergaderen. Daar zijn wij hartstikke blij mee, maar we willen ook graag de onwetende burger bereiken.”

Ondanks dat ze veel initiatieven oppakken om burgers op hun bedrijf te krijgen, blijven Adrian en Annely bewuste ondernemers: “Wij willen veel en dat moet ook kunnen, mits we de kosten eruit halen. De koeien blijven uiteindelijk onze hoofdactiviteit.”

Onbekend Trots zijn Adrian en Annely wel. Vijf jaar geleden maakte het stel plannen die nu grotendeels gerealiseerd zijn. “We hebben mooie dingen opgezet, maar we zijn er nog niet. Op dit moment zijn we in de Groningse maatschappij nog te onbekend. In de bekendheid van ‘Koe & Jij’ willen we de aankomende periode meer tijd steken. Ons doel is uiteindelijk structureel de ‘onwetende burger’ te bereiken”, vertelt Adrian.

Verdedigen Het blijft de wens van Adrian en Annely om burgers hun beweegredenen als melkveehouder te laten zien. “We zijn te veel aan het verdedigen als sector. Eigenlijk moet de sector de burger geïnformeerd hebben, voordat zaken, zoals de hormonenkwestie of de geboortekrik, in het nieuws komen”, spreekt Adrian uit. “We wonen in een klein land en we hebben de acceptatie van onze samenleving nodig. Die acceptatie hoef je niet per se te krijgen door jouw bedrijf open te stellen voor bezoekers, maar kan ook door middel van duurzaamheid of vogelbeheer. Tegenwoordig moet je daar als boer wel open voor staan.” BNDR

de besTe brokkenmakers Tot ziens op de zwarte cross!

NAJK en ForFarmers Hendrix ook in 2014 op de Zwarte Cross! www.forfarmershendrix.nl www.debestebrokkenmakers.nl Boeren met ambitie

Meer weten over onze opleidingen? Bezoek een open dag

Open dagen

www.wageningenuniversity.nl/opendag

Bachelor zaterdag 22 maart 2014 Master vrijdag 11 april 2014

BNDR

In het hooi met… Sjoerd van de Wouw van

Wakker Dier De organisatie die de meeste irritaties oproept in agrarisch Nederland? Wakker Dier. Wakker Dier komt op voor de dieren in de veehouderij en stelt, zoals zij het noemen, misstanden aan de kaak. Vaak tot grote ergernis van veehouders. De tactiek van Wakker Dier om zoveel mogelijk dierenleed te vertonen in publieke media, schendt het imago van de agrarische sector. Maar wat vinden zij er eigenlijk van? In het hooi met… campagneleider Sjoerd van de Wouw van Wakker Dier.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Liesbeth Schuurman Al die media-aandacht, hoe doen jullie dat toch? “De aaibaarheid van dieren is heel hoog. Consumenten zijn heel gevoelig voor foto’s van dierenleed. Als wij misstanden in de veehouderij signaleren, spelen we in op de gevoelige snaar van consumenten met gerichte publieks- en mediacampagnes. Onze tactiek is om misstanden in het daglicht te zetten en de onderhandelingen voor beter dierenwelzijn over te laten aan supermarkten en veehouders.” Met uw campagnes zet u veehouders in een negatief daglicht… “Wakker Dier ontkomt er niet aan om het dierenleed te laten zien. Het dierenleed vindt plaats op veehouderijbedrijven, maar wij schuiven de schuld in de schoenen van de supermarkt. Boeren hebben de financiële ruimte niet om verandering aan te brengen. Als de supermarkten naar aanleiding van onze campagne producten met een beter dierenwelzijn willen, dan zullen ze de prijs voor de meerwaarde op het product ook moeten betalen aan de boer.”

“Consumenten zijn heel gevoelig voor foto’s van dierenleed” Begrijpt u dat veehouders zich aangevallen voelen door Wakker Dier? “Het is aan veehouders om goed te onderhandelen met inkooporganisaties die om producten met een meerwaarde vragen. Veehouders steigeren als ze over onze campagnes horen. Maar zij kunnen ook meebewegen. Waarom zeggen veehouders niet in de media dat ze best willen zorgen voor een beter dierenwelzijn, mits de supermarkten ook bereid zijn om die meerwaarde te betalen.” Een omschakeling op een bedrijf is ook niet zomaar gemaakt… “De doelen die wij met onze campagnes stellen, zijn haalbaar en realistisch voor veehouderijbedrijven. Door onze campagnes wil de supermarkt, maar ook de consument diervriendelijker voedsel. Veehouders kunnen hier slim op inspelen door hun bedrijfsvoering aan te passen op de wensen van de consu-

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen. In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen. In het hooi ml etaa…n bod.

ment. Dat kunnen ze financieren met de meerwaarde die ze voor het product kunnen vragen. Veehouders moeten juist profi teren van marktkansen die wij creëren.” Bezoekt u wel eens een veehouderij? “Voordat wij campagne gaan voeren, gaan we op bezoek bij veehouderijbedrijven. Die bezoeken, totaal tien tot twintig keer per jaar, zijn voor ons noodzakelijk om meer gevoel te krijgen met het onderwerp. Wij gaan in gesprek met veehouders en kijken naar mogelijkheden voor een beter dierenwelzijn.” Waarom laat u het niet zitten bij een gesprek met veehouders? “Omdat wij andere belangen hebben dan een veehouder. Wij willen niet aan veehouders vertellen wat ze wel of niet moeten doen, daar moeten ze zelf de juiste keuzes in maken. Ons doel is om zoveel mogelijk consumenten te winnen en daarmee supermarkten te verleiden om diervriendelijke producten in de schappen te leggen.” En dus worden er anti Wakker Dier-initiatieven opgericht door veehouders… “Wij zijn nog nooit op onjuistheden betrapt, dus we laten dat op zijn beloop. Wij willen zoveel mogelijk tijd steken in onze campagnes.” Wanneer is jullie doel bereikt? “De Nederlandse consument is absurd prijsgericht. De supermarkten spelen daarop in met aanbiedingen. Onze droom is dat supermarkten geen klanten lokken met lage prijzen, maar dat ze gaan concurreren op dierenwelzijn.”

BNDR

MaïsChallenge 2014 van start!

De inschrijvingen voor de MaïsChallenge 2014, die NAJK samen met zaaizaad- en veredelingsbedrijf Limagrain (LG) organiseert, zijn binnen. 25 jonge melkveehouders gaan komend seizoen de competitie aan. NAJK en Limagrain organiseren de MaïsChallenge om de kennis van de maïsteelt onder de deelnemers te vergroten en daarmee het rendement van hun ruwvoerproductie te verhogen. Dat is zeker niet onbelangrijk, gezien de ontwikkelingen waarmee melkveehouders in het kader van de liberalisering van de melkmarkt in een rap tempo mee te maken krijgen. Er moet de komende jaren beduidend meer en beter voer van een hectare komen.

Tekst: Kirsten Haanraads

MaïsChallenge 2014 van start De MaïsChallenge 2014 gaat nu echt van start. Binnenkort ontvangen de deelnemers de uitnodiging voor de kick-offbijeenkomst, waar ze nadere informatie en instructies krijgen. De deelnemers gaan een nieuwe uitdaging aan die in het teken staat van de sleutelrol van de maïsteelt in de melkmarkt na 2015. Welke deelnemer kan in 2014 al zijn beoogde ruwvoerdoelstellingen realiseren? Dit keer wordt Nederland opgesplitst in twee regio’s. Door de regionale opzet is er aan het eind van de challenge een prijswinnaar voor de regio noord/west en een voor de regio zuid/oost.

Het programma Met twee hectare (vier eenheden) van de meest veelbelovende maïsrassengenetica van morgen, die Limagrain gratis beschikbaar stelt voor de MaïsChallenge, gaan de deelnemers de uitdaging aan. Gedurende de challenge houden de deelnemers online de voorbereiding en voortgang van de maïsteelt bij. De percelen van de deelnemers worden door LG-ruwvoerspecialisten gedurende het seizoen een aantal keer bezocht en beoordeeld. Ook staan er masterclasses voor RASPROFIEL LG 30.248 gebaseerd op 2 jaar onderzoek (2012-2013) Vroegheid Middenvroeg Stevigheid 7,5 Ds-gehalte 34,7% VEM/kg ds 1.000 Ds-opbrengst 22,4 ton/ha VEM-opbrengst 22.577 kVEM/ha

BNDR

de deelnemers op het programma en natuurlijk is er de prijsuitreiking aan het eind van de rit. Over het hele traject kunnen de deelnemers punten verdienen. Degenen met de hoogste totaalscores komen uiteindelijk in aanmerking voor de prijzen. Winnen is leuk, maar meedoen is altijd belangrijker: de deelnemers leren veel over hun maïsteelt.

De beoordelingsrondes De beoordelingsrondes, die uitgevoerd worden door ruwvoerspecialisten van Limagrain, starten aan het begin van het groeiseizoen. Er wordt gekeken naar de keuze en de voorbereiding van het perceel, bemesting en details rondom het inzaaien. Halverwege het groeiproces wordt de stand van het gewas bekeken en beoordeeld op teelthandelingen. Rondom en direct na de maïsoogst ligt de focus van de ruwvoerspecialisten op oogsttijdstipbepaling, droge stofgehalte en opbrengst- en kwaliteitsanalyses, waarbij Limagrains nieuwste apparatuur wordt ingezet op het gebied van mobiele voederwaardebepaling. Tussentijds rapporteren de deelnemende telers voortdurend over de stand van hun gewas, zodat ervaringen onder de deelnemers gedeeld kunnen worden.

Mooie prijzen Naast het feit dat de deelnemende telers veel RASPROFIEL LG 30.209 gebaseerd op 2 jaar onderzoek (2012-2013) Vroegheid Zeer vroeg Stevigheid 8,5 Ds-gehalte 37,9% VEM/kg ds 1.006 Ds-opbrengst 20,5 ton/ha VEM-opbrengst 20.600 kVEM/ha

kennis over de maïsteelt zullen opdoen, liggen er ook mooie prijzen in het verschiet. Zowel de winnaar van het regio noord/west, als de winnaar van regio zuid/oost wordt beloond met een geheel verzorgde studiereis naar de Limagne-streek, het maïscentrum van Frankrijk. De tweede prijs is een splinternieuwe G-Pad Android tablet van LG Electronics en de derde prijs is een 2.1 blu-ray home cinema systeem van LG Electronics.

Volg de MaïsChallenge 2014 Via www.najk.nl, Facebook (www.facebook. com/dbnajk) en Twitter (@NAJKtweets, #MaisChallenge) kun je de MaïsChallenge 2014 de komende tijd op de voet volgen.

LG 30.248 en LG 30.209

Limagrain stelt voor de MaïsChallenge 2014 de meest innovatieve rassengenetica beschikbaar. Het gaat om de rassen voor de maïsteelt van morgen, momenteel nog in onderzoek. De deelnemers van de MaïsChallenge krijgen exclusief toegang tot deze plantengenetica. Regio zuid/oost gaat aan de slag met het middenvroege ras ‘LG 30.248’. Dit ras heeft een VEM-opbrengst die 7% boven het huidige rassenlijstgemiddelde ligt. Regio noord/west krijgt de beschikking over de zeer vroege ‘LG 30.209’. Een veelbelovend maïstype dat hoog in zijn zetmeel/ voederwaarde zit en ook weer een betere opbrengst geeft dan het huidige aanbod.

OP REIS

Terugblik studiereis

Vietnam

In november 2013 vertrokken vijftien NAJK-leden op studiereis naar Vietnam. Over de met scooters bezaaide wegen trokken de agrarische jongeren door het zuiden en zuidoosten van Vietnam om daar de Vietnamese landbouw te bestuderen. Tekst: Ria Wilzing / Beeld: Studiereizigers

Ontwikkeling en groeipotentie De Vietnamese landbouwraad gaf de jongeren een beeld van de agrarische sector in Vietnam. Ruim 60% van de Vietnamese bevolking woont en werkt in de landbouw. Ondanks de kleinschalige bedrijven is de ontwikkeling en groeipotentie van de agrosector groot. Deze ontwikkeling wordt echter in de weg gestaan door een corrupte overheid en erg dure grond. Het kleinschalig geproduceerde voedsel wordt vooral verhandeld op lokale markten. Het grootste deel van de bevolking koopt iedere dag ‘vers’ hun groenten en vlees op de lokale markt. Maar echt vers is het niet te noemen. Tijdens het ketentransport wordt het voedsel niet gekoeld, waardoor de voedselveiligheid niet gewaarborgd is.

Toenemende welvaart In principe wordt er in Vietnam voldoende voedsel geproduceerd om de bevolking te voorzien van dagelijks eten. Dit is wel erg eenzijdig voedsel: er wordt veel rijst en koffie geteeld omdat dit hoogwaardige exportproducten zijn. Het gevolg hiervan is dat andere producten geïmporteerd moeten worden, bijvoorbeeld zuivel. De zelfvoorziening van zuivel is 28%. Dit percentage zal, gezien de vraag naar zuivel vanwege een toenemende welvaart, waarschijnlijk dalen. Een bezoek aan de Vietnamese vestiging van FrieslandCampina bevestigt dit. Omdat de vraag naar melk stijgt, is de melkprijs, 50 eurocent, erg hoog in Vietnam. De meeste melkveebedrijven in Vietnam zijn klein, gemiddeld hebben ze vijf koeien. De belangrijkste belemmeringen voor verhoging van melkproductie zijn de beschikbaarheid van land, voer, vakmanschap, de overheid, de infrastructuur en de kleinschaligheid.

Meer over de studiereis Vietnam?

Kansen

Door bezoeken aan een varkensbedrijf, een vleeskuikenbedrijf, een bloementeeltbedrijf en diverse melkveebedrijven kregen de NAJKleden een beeld van de Vietnamese landbouw. Door de initiatieven van onder andere Agriterra, FrieslandCampina, FreshStudio en De Heus zagen de agrarische jongeren welke kansen er nog liggen voor de Vietnamese landbouw.

Conclusie Ondanks dat de voedselveiligheid nog niet gegarandeerd is in Vietnam, zagen de reizigers dat er wel hard aan gewerkt wordt. De welvaart, waardoor de Vietnamese consument steeds meer vlees eet en melk drinkt, zorgt voor nieuwe mogelijkheden, zowel voor bedrijven, als voor de boeren. De conclusie na deze studiereis: Vietnam moet door middel van een duurzame voedselproductie een goede balans vinden tussen voedselzekerheid (hoeveelheid) en voedselveiligheid (kwaliteit).

YaraBela® SULFAN® 24N + 15SO3

YaraBela® EXTRAN 27® 27N + 4MgO

Wil jij meer lezen over de reis die vijftien NAJK-leden door de landbouw van Vietnam maakten? Op www.najk.nl zijn de blogs die reizigers tijdens de reis hebben geschreven, terug te lezen. Kijk hiervoor onder het kopje ‘Internationaal’, ‘Studiereizen’. Lijkt het jou leuk om ook met NAJK op studiereis te gaan? Blader dan door naar pagina 32.

YaraBela® de ideale N-meststoffen voor uw graan en grasland meer info op www.yara.nl

BNDR YARA1404 IM BNDR Extran-Sulfan 59x59.indd 1

15 17-01-14 14:58

Je carrière begint in Nieuw Zeeland Wil jij manager of eigenaar worden van een grote boerderij? In Nieuw Zeeland kan jouw droom werkelijkheid worden! Lutgo zoekt melkveeboeren die voor 2 jaar in Nieuw-Zeeland willen wonen, werken en leren van ‘s werelds beste boeren.

Om je een vliegende start te geven, bieden we: - een gegarandeerde baan op één van de beste boerderijen - praktijkgericht beroepsonderwijs - continue ondersteuning - een Introductiepakket, inclusief visum en veel meer Meld je nu aan Heb je ervaring in de veeteelt, ben je tussen de 18 en 35 jaar en heb je de ambitie om tot de beste in je vak te horen? Meld je dan nu aan op onze website www.lutgo.nl of stuur je CV naar info@lutgo.com.

Voor meer informatie: www.nzdairycareers.co.nz of bel Christine op 06-18061110

BNDR

Dynamisch beweiden Vakkundig beweiden. Het klinkt heel simpel, maar is dat het ook? Hoe

vaak loop jij door jouw grasland en waar kijk je dan precies naar? Binnen het initiatief ‘Dynamisch Beweiden’ worden jonge melkveehouders bewust gemaakt van hun manier van weiden. In groepsverband gaan jongeren aan de slag om bestaande innovaties in de weidegang toe te passen en nieuwe innovaties te ontwikkelen. Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Geraldine Haverkamp

De FarmWalk In 2012 is het initiatief ‘Dynamisch Beweiden’ van start gegaan met een groep jonge melkveehouders uit Zuidwest-Nederland. Zij ontwikkelden, na een jaar intensief met elkaar bezig te zijn geweest omtrent beweiden, de FarmWalk. Binnen de FarmWalk moet de melkveehouder elke week kijken en meten wat er gebeurt op het grasland en op basis daarvan beslissen en eventueel actie ondernemen. Het resultaat van de FarmWalk: meer grip op het graslandmanagement en het beste beweidingsresultaat.

Nieuwe innovaties Afgelopen jaar startte er een groep van negen NAJK-leden met ‘Dynamisch Beweiden’ in Noord-Nederland. In zes ontmoetingen hebben zij de FarmWalk uitgekristalliseerd en een aantal nieuwe innovaties uitgeprobeerd. Zo worden op dit moment de digitale graslandgebruikerskalender en weide-app ontwikkeld. Met beide innovaties kunnen online weidegangcijfers als graslengte, bodemkwaliteit en melkcijfers worden ingevoerd en doorberekend. Hierdoor kan de melkveehouder globaal zien hoe hij moet inspelen op het grasland om zijn koeien optimaal te beweiden, met als uiteindelijk doel een maximale melkopbrengst.

Leren van elkaar Geraldine Haverkamp, voorzitter werkgroep melkveehouderij AJF, is coördinator van de groep jonge melkveehouders in Noord-Neder-

land. “De groep is heel divers. De een is weer begonnen met weiden, de ander is al gevorderd en past het ‘pure graze’ systeem toe”, vertelt Geraldine. “Maar ook door de diversiteit van grondsoorten en kavels, kan de groep goed van elkaar leren.” Door de FarmWalk zijn de jonge melkveehouders bewuster bezig met het beweiden, denkt Geraldine: “Gedurende de bijeenkomsten bespraken we bevindingen en ervaringen die de jonge melkveehouders tijdens de FarmWalk hebben opgedaan.”

Bewust beweiden Komend jaar gaat de studiegroep in NoordNederland verder met ‘Dynamisch Beweiden’. “Het aankomende jaar willen we met de digitale graslandgebruikerskalender en de weide-app dieper ingaan op de cijfers”, aldus Geraldine. Binnen ‘Dynamisch Beweiden’ moeten jonge melkveehouders weloverwogen beslissingen nemen op het gebied van weidegang: “Bewust beweiden staat centraal binnen onze groep. De

jonge ondernemers moeten inzicht krijgen hoeveel een koe opneemt in de wei en daar zo op inspelen dat ze uiteindelijk het maximale rendement uit beweiden halen”, vult Geraldine aan.

Uitkomsten De FarmWalk wordt door de studiegroep als een positief instrument ervaren om doelgericht bezig te zijn met beweiden. Daarom worden er het aankomende jaar dertig weidecoaches opgeleid. Deze coaches zullen in de toekomst meerdere groepen melkveehouders in Nederland begeleiden om de FarmWalk goed uit te voeren en vakmanschap op weidegang toe te passen. Daarnaast wordt de kennisontwikkeling doorgezet met bestaande en nieuwe studiegroepen in ‘Dynamisch Beweiden’.

Doe mee met dynamisch beweiden!

Wil jij ook bewuster bezig zijn met beweiden? NAJK heeft nog een aantal plaatsen vrij in studiegroepen van ‘Dynamisch Beweiden’. In de studiegroep wordt er van jou verwacht dat je bestaande innovaties, zoals de FarmWalk, de digitale graslandkalender en de weide-app, uitprobeert en verder ontwikkelt. Daarnaast moet je als lid van een studiegroep ‘Dynamisch Beweiden’ elke week de bevindingen van jouw weidegang noteren en minimaal zes keer per jaar samenkomen met de studiegroep. Ben jij geïnteresseerd in deelname aan een studiegroep ‘Dynamisch Beweiden’? Stuur dan een mail naar Koen Bolscher (kbolscher@najk.nl).

BNDR

FLYNTH

Imago Op zaterdag loop ik graag over de markt in Arnhem of in Wageningen, ik geniet van de diversiteit en alle geuren en kleuren. Een breed aanbod producten van boeren en tuinders, veel uit Nederland en deels ook van daarbuiten. De lekkerste appels, heerlijke groentes, kleurige bloemen en prachtige planten, vaak bloembollen en potplanten, soms vaste planten en heesters, natuurlijk kaas in alle variaties, maar ook vaak kip of ander vlees. Er is een overvloed en alles is heel betaalbaar. Marktkooplieden zijn eigenlijk het verlengstuk van de boeren en tuinders. Het zijn ook hardwerkende mensen met een eerlijk inkomen, zonder topsalarissen en bonussen. Versproducten uit Nederland zijn op de internationale markt geliefd om hun kwaliteit: mooi om te zien, vers en vertrouwd. Op een landbouwbeurs als de Grüne Woche is dat goed zichtbaar. Wel gaan steeds meer andere factoren het imago bepalen, zoals dierenwelzijn, voedselveiligheid en de eco-

logische voetafdruk. Voor een exportland als Nederland is imago cruciaal. Om een goed imago te behouden is transparantie en kennisdoorstroming in de hele keten belangrijk. Naast financiële resultaten en technische kengetallen neemt het belang van duurzaamheidskengetallen toe. FrieslandCampina kijkt vanwege de Chinese markt kritisch naar de duurzaamheid van de grondstoffen. Het initiatief van de KringloopWijzer past daar heel goed bij. Hierbij streven de belanghebbende partijen zelf naar een duurzame melkproductie, waarbij afnemers transparant inzicht krijgen in de milieuaspecten. In de akkerbouw wordt een dergelijk initiatief genomen onder de naam Veldleeuwerik. Het laat zien hoe onze agrarische sector op weg is naar vernieuwing en duurzaamheid, wat noodzakelijk is om als exportland voorop te kunnen blijven lopen. De benoeming van Louise Fresco bij WUR als opvolger van Aalt Dijkhuizen past bij die koers.

Ook Flynth draagt hier graag een steentje aan bij, door het ontwikkelen van duurzaamheidskengetallen in combinatie met stuurinformatie en met kennisinbreng van onze specialisten. Jan Breembroek (jan.breembroek@flynth.nl)

Zet jouw kwaliteiten in!

Voor een missie in het buitenland NAJK werkt samen met Agriterra aan een betere toekomst voor jonge boeren in ontwikkelingslanden. Hoe? Door de kennis van NAJK-leden in te zetten. Kennisoverdracht van boer tot boer. Met een opdracht worden NAJK-leden een aantal dagen op pad gestuurd om advies te geven aan jonge boeren in ontwikkelingslanden. Voorafgaand aan de opdracht wordt een duidelijke adviesvraag gesteld vanuit de boerenorganisatie in het ontwikkelingsland. Dat kunnen vragen zijn over belangenbehartiging, lobby, het ontwikkelen van jongerenactiviteiten of vragen over het besturen van een vereniging. Bij iedere vraag gaat NAJK op zoek naar het NAJK-lid dat verstand heeft van de adviesvraag en bereid is voor een aantal dagen het ontwikkelingsland te

BNDR

bezoeken. De oproep voor een zogeheten ‘missie’ wordt via de mail, de website (www.najk. nl) en Facebook (www.facebook.com/dbnajk) bekend gemaakt. Mag jij op missie? Dan wordt de reis samen met jou en Agriterra goed voor-

bereid en alle onkosten worden vergoed. Lees om een beeld te krijgen van een missie de ervaringsverhalen op de website van NAJK, onder het kopje ‘Internationaal’, ‘Op missie naar het buitenland’.

Wil jij op missie? Wil jij graag jouw kennis overbrengen op boeren in ontwikkelingslanden en heb jij interesse om op missie naar het buitenland te gaan? Stuur dan een mail naar Ria Wilzing (Rwilzing@najk.nl).

AJK

Farmers Got Talent

Acht jaar lang organiseerde AJK West Zeeuws-Vlaanderen de oldtimerdag. Een dag waar oude trekkers in het middelpunt stonden. Afgelopen jaar besloot de organisatie deze dag in een nieuw jasje te steken: Farmers Got Talent. In deze nieuwe formule werd er niet alleen aandacht besteed aan oude en moderne trekkers, maar ook aan vakmanschap, show en spektakel.

Informatie activiteit Wat: Farmers Got Talent Datum: 15 september 2013 Door: AJK West Zeeuws-Vlaanderen Deelnemers: 60 Toeschouwers: 1000 Tekst: Melissa Poppe / Beeld: Robbert de Smet

De oldtimerdag Maar liefst acht keer werd de oltimerdag in Zeeuws-Vlaanderen door AJK West ZeeuwsVlaanderen georganiseerd. De AJK begon echter de oldtimerdag oubollig te vinden: “De bezoekers waren vaak net zo oud als de trekkers”, blikt organisator Michiel Buijsse terug. De AJK vond het tijd voor een nieuwe aanpak en een nieuwe naam: Farmers Got Talent. “Met nieuwe elementen hebben we het evenement weer aantrekkelijk gemaakt voor een breed publiek: van gezinnen met kleine kinderen, jongeren, de gewone burger, agrariërs tot de oldtimerliefhebbers.”

Farmers Got Talent De zonnige zondag van ‘Farmers Got Talent’ begon met ronkende motoren van vijftig oldtimertrekkers. Vanaf Sluis trokken de trekkers in een opgepoetste stoet door Zeeuws-Vlaanderen naar Breskens. “Onderweg hadden we een

tussenstop”, vertelt Michiel, “zodat de boeren onder het genot van een versnapering alle oude trekkers konden bewonderen.” De rondrit eindigde in Breskens, waar het terrein klaar lag voor de ‘farmers’ met talent.

Activiteiten “Voor het ‘Farmers Got Talent’-gedeelte hadden we tal van activiteiten georganiseerd: ploegwedstrijden, ringsteken, de balanceerwip, boomstamslepen en de nog nooit eerder gedane tractorrodeo”, geeft Michiel aan. “Door het grote aanbod kan elke boer zijn talenten en specialiteiten laten zien.” De ervaren ploegers lieten tijdens de ploegwedstrijd zien hoe goed zij overweg konden met de zware Zeeuwse klei. Precisie, behendigheid en stuurmanskunsten werden getoond bij het ringsteken en de balanceerwip. Maar het grootste spektakel was toch echt de tractorrodeo. “In de ring werden drie trekkers, met elk twee banden aan de trekker vastgeknoopt, toegelaten. De bestuurders moesten zo snel mogelijk elkaars banden eraf rijden. Een hap-

pening vol snelheid en stuurmanskunsten”, legt Michiel enthousiast uit.

Veel aandacht Op het evenement met 60 deelnemers kwamen zo’n 1.000 toeschouwers af. “Door het evenement hebben we veel aandacht van de media gekregen, waardoor onze naamsbekendheid sterk is vergroot. Maar zo’n groot evenement draagt ook bij aan een positief imago voor de agrarische sector”, vertelt Michiel. “De activiteit biedt inkomsten voor de AJK, waarmee wij weer andere excursies kunnen bekostigen. Maar de gezelligheid van het evenement vind ik het meest belangrijk.”

Volgend jaar Na het succes van afgelopen jaar, is AJK West Zeeuws-Vlaanderen zeker van plan om de ‘Farmers Got Talent’-dag voort te zetten. “Aankomend jaar willen we het nog groter aanpakken. Door meer sponsoren aan te trekken, kunnen we weer nieuwe activiteiten vol behendigheid en uitdagingen plaats laten vinden”, aldus Michiel. BNDR

OUD

“Mijn ouders hebben mij nooit gestimuleerd om iets in de landbouw te doen” Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

rondleidingen

“Ik vind de

belangrijk voor de sector”

Vierentwintig jaar geleden gaven Harrie (56) en José (53) Houben hun eerste rondleiding over hun gemengd bedrijf met melkvee, akkerbouw en natuurbeheer aan de kleuterklas van zoon Ferdie (28). Die rondleiding beviel zo goed dat nu, vele jaren later, de rondleidingen nog steeds gegeven worden. Aan scholen, verenigingen, buren: iedereen die benieuwd is naar de agrarische sector. Gemengd bedrijf Harrie: “Mijn vader werd grootgebracht op een gemengd bedrijf met koeien, varkens en akkerbouw. Hij besloot een andere weg in te slaan en een opleiding tot timmerman te volgen. Na de Tweede Wereldoorlog was hij genoodzaakt om het agrarische bedrijf voort te zetten. Mijn ouders hebben mij nooit gestimuleerd om iets in de landbouw te doen. Toch heb ik een landbouwopleiding gevolgd, ben ik in maatschap gegaan en werkte ik bij de agrarische bedrijfsverzorging.”

Verder kijken Harrie: “Net zoals mijn ouders tegen mij zeiden, hebben wij tegen onze kinderen gezegd dat ze verder moesten kijken dan ons bedrijf: om zich te verbreden, moesten ze eerst een opleiding buiten de agrarische sector volgen.” Ferdie: “Ik wilde graag boer worden, maar mijn ouders zagen mij liever niet naar de landbouwschool gaan. Dat sprak mij op twaalfjari20

BNDR

ge leeftijd tegen. Toch heb ik hun advies opgevolgd en heb ik een technische mbo-opleiding tot lasser gevolgd. Achteraf is dat een goede beslissing geweest, daardoor heb ik nu een bredere achtergrond.”

Buitenshuis werken Ferdie: “Ik heb uiteindelijk een half jaar gewerkt als lasser. Maar als lasser, kwam ik niet verder dan de werkplaats. Dat was niets voor mij. Nu werk ik al zeven jaar als agrarisch bedrijfsverzorger in Limburg. Ik werk 30 uur in de week, de overige tijd ben ik op het ouderlijk bedrijf te vinden.” Harrie: “Ik vind het goed dat Ferdie eerst buitenshuis werkt. Het is zonde als jongeren op hun achttiende levensjaar thuis gaan werken en niet meer van het erf af komen. Uit eigen ervaring weet ik dat er buitenshuis veel te leren is.” José: “Wij hebben Ferdie meegegeven dat er ook een leven is naast het bedrijf. Als hij gelijk

thuis zou komen werken, dan wordt hij op een gegeven moment bedrijfsblind.” Ferdie: “De bedrijfsverzorging is elke dag anders. Ik kom op veel agrarische bedrijven. Daardoor zie en leer ik veel: hoe het moet, maar ook hoe het niet moet.”

De eerste rondleiding Harrie: “In de kleuterklas van Ferdie was er een project waarbij ze kennis konden maken met verschillende beroepen. De basisschool vroeg mij of ik meer wilde vertellen over mijn beroep. Ik heb de kinderen op ons bedrijf uitgenodigd en zo gaf ik onze eerste rondleiding.” José: “Door mond-tot-mondreclame werden wij steeds vaker benaderd voor een rondleiding. Uiteindelijk zijn we via de gemeente en basisscholen in verschillende initiatieven voor boerderijeducatie terechtgekomen.” Harrie: “Tegenwoordig zijn wij een van de elf bedrijven in onze regio waar basisscholen terecht kunnen voor boerderijeducatie. Maar

NIEUW

Ferdie Ho ub Dieteren en 28 Lid van A jaar JK Sittard

“Mijn ouders zagen mij liever niet naar de gaan”

landbouwschool we geven ook rondleidingen buiten de boerderijeducatie om: aan verenigingen of groepen mensen die meer willen weten van de agrarische sector.”

Ontvangstruimte Harrie: “Zeven jaar geleden zijn wij deels uitgekocht voor industrie. In Dieteren vonden we een locatie om ons bedrijf voort te zetten. Toen hebben we ervoor gekozen om een zaal te bouwen voor de ontvangst van groepen, maar die ook te huur is voor vergaderingen of bijeenkomsten.” José: “Op het oude bedrijf legden we pakken stro in de stal waar de mensen op konden zitten om naar ons verhaal te luisteren. Maar als het koud is, dan is dat geen ideale situatie. Nu hebben we een mooie ruimte op een perfecte locatie: we zitten twee kilometer van de snelweg af.”

Niks te verbergen José: “Tijdens een rondleiding laten we alles zien. De mooie dingen, maar ook de minder mooie dingen. Koeien worden ziek of gaan dood, dat hoort erbij. Wij willen niks verbergen.” Harrie: “We vertellen niet alleen over de productie van melk, suikerbieten of graan, maar ook over de toegevoegde waarde van onze onderneming in de regio. Zo doen wij aan landschapsbeheer: onze Galloway-runderen en schapen grazen op natuurgebieden in de omgeving.”

Vervreemding Harrie: “Ik vind de rondleidingen belangrijk voor de sector. De samenleving vervreemdt van de voedselproductie. Vroeger was de lijn tussen stedelingen en het platteland veel korter. De burger vindt het nu vanzelfsprekend dat de schappen in de winkels gevuld zijn. Wij vertellen dat dat niet normaal is. Als FrieslandCampina de kraan dichtdraait, is het zuivelschap leeg.”

Andere kijk José: “Voor de burger is een agrarisch bedrijf onbekend terrein. Als wij een suikerbiet laten zien, begrijpen ze vaak niet dat die biet wordt verwerkt tot suikerklontje.” Ferdie: “Na een rondleiding vertrekken mensen met een hele andere kijk op het boerenbedrijf. Ze ergeren zich minder aan grote

Het bedrijf

landbouwmachines op de weg, of schrikken minder van een dode koe langs de weg, omdat ze het verhaal erachter kennen.” José: “Ze hebben ook vaak respect voor onze werktijden: wij hebben geen baan van negen tot vijf.”

Toekomst Ferdie: “Wanneer ik het bedrijf ga overnemen? Die vraag laten we in het midden. Hoe het op dit moment loopt, bevalt mij goed. Als ik op het bedrijf nodig ben, dan spring ik bij. Daarin is mijn werk flexibel. Ook wil ik in de toekomst de rondleidingen blijven voortzetten, maar wel op mijn manier. Mijn vader is een hele goede verteller: hij kan ons bedrijfsverhaal goed overbrengen. Ik wil een soortgelijke connectie met de burger maken die bij mij past. Harrie: “De aankomende jaren zetten we het bedrijf op deze voet voort. Ik vind dat wij het bedrijf mooi op de rit hebben. Wel vind ik het belangrijk om mee te gaan met de techniek, om straks ook een modern bedrijf over te dragen aan de nieuwe generatie.”

In het Limburgse Dieteren runnen Harrie en José Houben een gemengd bedrijf met melkvee, akkerbouw en natuurbeheer. Naast ruwvoer voor de koeien, verbouwen Harrie en José graan en suikerbieten. In de omgeving van Dieteren grazen Galloway-runderen en schapen van de familie Houben op natuurgebieden. Sinds 1990 verzorgen Harrie en José rondleidingen over hun gemengde bedrijf. Afgelopen jaar lieten zij meer dan 1.500 burgers een kijkje nemen op het bedrijf. Zoon Ferdie gaat het bedrijf in de toekomst overnemen. Kijk voor meer informatie over het bedrijf van de familie Houben en hun rondleidingen op www.houbendieteren.nl.

BNDR

Als u eenmaal begint te rekenen, komt u uit bij VMS van DeLaval

-Langhout e Mts Kooistra kt Jan Tead Eagum mel ruim 150 In het Friese a di Ly w ou zijn vr samen met a. 3 VMS Supr koeien met

Bij de keuze voor de melkrobot hebben we alles doorgerekend en zijn we bij DeLaval uitgekomen.

Scan de QR-code voor meer informatie over het bedrijf van Mts Kooistra-Langhout of kijk op www.delaval.nl/Kooistra

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

Jonge boeren en tuinders over…

imago

Rakesh de Vries | Melkvee | AJF

Nils den Besten | Melkvee | HAJK

David Mostert | Glastuinbouw | HAJK

“Imago is belangrijk. Als het imago goed is krijgen we meer ruimte om te ondernemen, zowel vanuit politiek als maatschappelijk oogpunt. Om het imago te verbeteren is transparant werken erg belangrijk. We moeten burgers ontvangen op onze bedrijven: uitleggen en laten zien waar wij mee bezig zijn. Daarbij moeten we ook de nadruk leggen op het feit dat we vanuit de sector zeker wél aandacht hebben voor items als milieu en dierenwelzijn.”

“Het imago van de agrarische sector is over het algemeen goed, ondanks dat een klein aantal extremisten ons weleens in een hoekje wil zetten. We moeten blijven werken aan een goed imago. Het imago bepaalt de ruimte die onze bedrijven krijgen voor ontwikkeling in de toekomst. Daarom moeten we laten zien wat we doen en waarom we het zo doen.”

“De sector kampt met een imagoprobleem. Veel mensen hebben een verkeerd beeld van onze mooie innovatieve sector. Wij ondernemen veel om het imago van de sector te verbeteren: wij werken op ons bedrijf alleen met Nederlandse arbeidskrachten, we maken zoveel mogelijk gebruik van biologische bestrijders, ons voedingswater wordt ontsmet, we wekken energie op met zonnepanelen, we vertellen op onze website (www.schefflera.nl) hoe onze producten gekweekt worden en als het kan, doen we mee aan ‘Kom in de Kas’.”

Roy Hermans | Fruitteelt | LAJK

Gerard de Koning | Vleesveehouderij | HAJK

Arnout den Ouden | Akkerbouw | HAJK

“Transparantie is wat de consument tegenwoordig wil. Het is van belang dat de boer vertelt waar zijn producten vandaan komen en hoe deze geproduceerd zijn. Wij hebben thuis een fruitteeltbedrijf met een groentewinkel. Aan de hand van filmpjes laten wij het teeltproces zien om de consument inzicht te geven hoe het fruit bij ons op een verantwoorde manier wordt geteeld. Elke boer in Nederland moet met trots over zijn product spreken.”

“Een goed imago is belangrijk voor ons, omdat we zo een betere prijs voor ons product kunnen krijgen. Wij ontvangen naast burgers, beleidsmakers en de politiek ook koks en bedienend personeel op ons bedrijf, zodat zij aan hun gasten kunnen uitleggen hoe diervriendelijk en duurzaam het stukje vlees geproduceerd wordt.”

“De mensen die tegen alles aan schoppen waar geen biologisch voor staat, moet duidelijk gemaakt worden dat producten uit Nederland (biologisch of niet) tot de veiligste en schoonste ter wereld behoren. Zaken als dierenwelzijn staan nergens zo hoog in het vaandel als in Nederland. Ik wil niet dat mensen argwanend langs een werkende boer rijden. Ons werk is volledig transparant en mensen moeten gewoon durven vragen.”

BNDR

Biobrandstoffen: een volle tank en een leeg bord? Biobrandstoffen: een thema dat gepassioneerde discussies oplevert. Iedereen heeft er wel een beeld bij. De een ziet het als dé oplossing van het klimaat- en brandstofprobleem, de ander verafschuwt het gebruik van biobrandstoffen en wil er het liefst helemaal vanaf.

Tekst: Wolter Neutel / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Stijgende vraag naar biobrandstoffen Omdat olieprijzen regelmatig pieken en over het algemeen hoog zijn, heeft de interesse in biobrandstoffen sinds 2005 een vlucht genomen. In 2008 bestond 1,8% van de brandstoffen die gebruikt worden voor transport, uit biobrandstoffen. Vandaag de dag is dat gestegen naar 5%. In Europa is jaren geleden bepaald dat 10% van alle brandstoffen in 2020 uit biobrandstof moet bestaan. Na verhitte discussies is dit onlangs bijgesteld tot 6%.

Conventionele en geavanceerde brandstoffen Er zijn verschillende soorten biobrandstoffen, denk aan biodiesel, bio-ethanol of biogas. Er is ook een onderscheid te maken tussen conventionele en geavanceerde brandstoffen. De conventionele brandstoffen zijn van plantaardig materiaal gemaakt. Dit materiaal, zoals palmolie, koolzaad, suikerriet, maïs of graan, wordt over het algemeen geproduceerd in tropische landen. De productie voor deze biobrandstoffen gaat dus ten koste van landbouwgrond. Geavanceerde brandstoffen worden gemaakt uit afvalmateriaal, bijvoorbeeld afval uit de vleesproductie, afgedankt frituurvet, (resten van) planten, houtsnippers, algen of bacteriën. Voor geavanceerde biobrandstoffen is geen extra landbouwgrond nodig.

Voordelen Biobrandstoffen hebben vele voordelen. Zo zorgen bijvoorbeeld koolzaadteelten voor een verbetering van de bodemstructuur en worden de mogelijkheden voor boeren wereldwijd groter. Naast de voedselmarkt kunnen boeren namelijk een nieuwe markt aanboren: de energiemarkt. Vooral in ontwikkelingslanden ontstaan hierdoor nieuwe mogelijkheden. Ook 24

BNDR

zorgen biobrandstoffen voor minder afhankelijkheid van grote energielanden als Rusland en het Midden-Oosten.

Nadelen Er zijn echter ook nadelen aan biobrandstoffen. Het belangrijkste probleem is dat er concurrentie kan ontstaan tussen landbouw voor voedsel en landbouw voor energie. Denk hierbij aan de concurrentie rond de beschikbare productiemiddelen, zoals landbouwgrond, water en kunstmest. De productie van biobrandstoffen heeft (mede) gezorgd voor een stijging van de voedselprijzen en kan daarmee voedselschaarste veroorzaken in sommige gebieden. Omdat voor de productie van biobrandstoffen vaak veel grond nodig is, de hoeveelheid voedsel die nodig is voor de Europese vraag naar biobrandstof is genoeg om 127 miljoen mensen te voeden, wordt er getwijfeld of het grondoppervlak wel toereikend is voor de energiebehoefte.

Klimaatneutraal? Biobrandstoffen zijn hernieuwbaar. Als planten groeien, gebruiken ze met fotosynthese zonlicht voor het opslaan van koolstofdioxide (CO2). De hoeveelheid CO2 die vrijkomt bij het verbranden van deze brandstof is gelijk aan de hoeveelheid die de planten tijdens hun leven

hebben opgenomen. Toch is het niet zo dat biobrandstoffen klimaatneutraal zijn. Tijdens de productie en transport van biobrandstoffen worden fossiele brandstoffen gebruikt, maar vooral het gebruik van kunstmest zorgt voor de uitstoot van het broeikasgas distikstofoxide (N2O). De invloed van biobrandstoffen op het klimaat hangt sterk af van de manier waarop ze geproduceerd worden.

Kritische deskundigen Hartmut Michel, Nobelprijswinnaar biochemie en directeur van het toonaangevende Max Planck Instituut, wijst erop dat er onzinnig hoge verwachtingen van biobrandstof zijn gecreëerd. “De omzetting van zonlicht in energie die door planten kan worden bereikt is slechts 1%, terwijl de huidige generatie zonnecellen op 20% zit. Elektrisch rijden, op basis van hernieuwbare energie, is het echte alternatief”, aldus Michel.

Landgrabbing Tot 60% van de landbouwgrond in ontwikkelingslanden dat door buitenlandse investeerders is opgekocht, wordt gebruikt voor biobrandstof. In veel van deze gevallen is er sprake van landjepik: lokale boeren verliezen door buitenlandse investeerders hun land, inkomsten en bron van voedsel.

Een AJK-avond over biobrandstoffen?

Vind jij biobrandstoffen een interessant thema om over te discussiëren met jouw AJK? Boek dan de avond ‘Biobrandstoffen: een volle tank en een leeg bord?’ bij NAJK. Aan deze avond zijn geen kosten verbonden. Ook is het mogelijk een bijdrage te krijgen voor de zaalhuur en eventuele hapjes en drankjes. Vraag meer informatie over deze avond aan bij Wolter Neutel (wneutel@najk.nl).

Wat doet NAJK zet zich in voor jonge agrarische ondernemers. Dit betekent niet alleen het behartigen van de belangen in Den Haag en Brussel, maar ook actief handvatten bieden tot beter ondernemerschap. Hiermee draagt NAJK bij aan zelfbewuste en kundige jonge ondernemers die met beide benen in de maatschappij staan: de ondernemers van de toekomst. Wat doet NAJK voor jou? Een aantal voorbeelden: > NAJK is de stem van de jonge boeren in de politiek. Zo behartigt NAJK de belangen van jonge boeren als het gaat om het mestbeleid, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, de Jonge Landbouwersregeling, weidegang en bedrijfsovername. > NAJK biedt trainingen en cursussen aan over bedrijfsovername, financieel inzicht of jouw positie als agrarisch ondernemer. > NAJK biedt discussiebijeenkomsten, avondprogramma’s of leuke sprekers voor jouw AJK aan. > NAJK organiseert internationale studiereizen, waarin jij de kans krijgt om tegen een laag tarief de landbouw over de grens te bekijken. > NAJK geeft jou als lid gratis toegang tot agrarische beurzen in binnen- en buitenland. > Als NAJK-lid krijg jij korting op de arbeidsongeschiktheidsverzekering en zorgverzekering via Interpolis.

NAJK voor jou?

> Als NAJK-lid krijg jij vier keer per jaar het ledenblad BNDR, maandelijks een digitale nieuwsbrief en veel informatie voor jonge boeren en tuinders via Twitter (@NAJKtweets) en Facebook (www.facebook.com/dbnajk). NAJK is een vereniging voor en door jongeren tot

en met 35 jaar die verbonden zijn met de agrarische sector. NAJK telt 8.000 leden. Dankzij 124 lokale en 10 provinciale afdelingen kunnen wij samen een verschil maken. Ook in de Europese Unie laten we van ons horen: NAJK is lid van CEJA, de Europese koepelorganisatie voor twee miljoen jonge boeren en tuinders in Europa.

Doe mee met

Rendement Ranking! UNIFORM-Agri en NAJK organiseren in 2014 een nieuwe uitdaging voor melkveehouders: Rendement Ranking. In dit initiatief krijgen jonge ondernemers de uitdaging om, door het verbeteren van technische resultaten, het verborgen rendement op hun melkveebedrijven te verlagen. Uit onderzoek is gebleken dat het verborgen rendement op kan lopen tot boven de vijf euro per 100 kg melk. Kun jij dit voorkomen door verbetering van de melkproductie, de vruchtbaarheid, de gezondheid en veevervanging? Op basis van jouw data wordt in het initiatief ‘Ren-

dement Ranking’ het verborgen rendement op jouw bedrijf nauwkeurig berekend. Via scholing en masterclasses wordt er geprobeerd om dit verborgen rendement te verlagen.

korting aan die gelijk is aan het aantal posities dat de deelnemer is gestegen in de ranking. Inschrijven voor ‘Rendement Ranking’ kan via www.najk.nl.

Bij de start van het project vindt er bij elke deelnemer een nulmeting van het verborgen rendement plaats. Hierbij ontstaat, afhankelijk van het aantal deelnemers, een ranking van 1 t/m 100. Na scholing en masterclasses wordt er eind 2014 opnieuw een ranking gemaakt, waarbij verwacht wordt dat iedereen zijn verborgen rendement heeft teruggedrongen. Ter stimulans biedt UNIFORM-Agri achteraf een BNDR

LEER BIJ ONS ONDERNEMEN! CAH Vilentum in Dronten is één van de meest vooraanstaande hogescholen in Nederland op het gebied van ondernemerschap. Bij ons gaat het niet alleen om kennis. Het gaat er ook om dat je jezelf ontwikkelt tot een ondernemend persoon. Kies je bijvoorbeeld voor de studie Agrarisch ondernemerschap dan leer je uiteraard ook hoe een bedrijf teelttechnisch en financieel functioneert en hoe je een bedrijf succesvol kunt maken! Benieuwd hoe?

KOM NAAR ONZE OPEN DAG! Zaterdag 8 maart 2014 Vrijdagmiddag en –avond 4 april 2014

Meer informatie? Kijk op WWW.CAHVILENTUM.NL Hoger onderwijs dat er toe doet

Hogeschool

Ons imago, Als er over voedselzekerheid wordt gesproken, wordt er geïnteresseerd geluisterd en geknikt. Gaat het echter over ons hedendaagse voedsel, dan moeten we zo nu en dan blij zijn dat blikken niet kunnen doden. Voedselschandalen en suggesties van misstanden in de agrarische sector helpen het imago van de voedselproductie om zeep. Hoe kunnen wij als sector ons imago oppoetsen en blijvend laten blinken? Daar sprak het managementteam van Rabobank Food & Agri over met het dagelijks bestuur van NAJK.

doe jij mee?

Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Kwaliteit Innoveren en verduurzamen, twee items die steeds prominenter op de agenda van agrarische ondernemers staan. Dit om de kwaliteit van producten te waarborgen, maar ook om aan de wens van de consument te blijven voldoen. “Wij zijn overtuigd van de hoge kwaliteit van producten die wij afleveren aan de maatschappij”, vertelt NAJK-voorzitter en melkveehouder John Hilhorst trots tijdens het gesprek. Echter de media denken daar soms anders over. Het aspect dierenwelzijn wordt vaak onder het vergrootglas gelegd, waardoor successen in innovatie en verduurzaming naar de achtergrond verdwijnen.

Transparantie Door berichten over de agrarische sector in de media, legt de consument de agrarische ondernemers onder vuur. Zij willen weten wat er gebeurt in die grote gebouwen die ons erf sieren. ‘Transparanter ondernemen’ wordt als oplossing in het gesprek tussen Rabobank en NAJK gesuggereerd. Maar zelfs als alle agrarische ondernemers massaal de deur openzwaaien voor het publiek, is dat volgens Riek van der Harst, afdelingsdirecteur Akker- en Tuinbouw bij Rabobank Food & Agri, nog niet voldoende: “Het imago van de sector wordt bepaald door het product dat uiteindelijk in de schappen ligt.”

Hard schreeuwen of stil zijn? Het imago van de agrarische sector ligt dus niet alleen in handen van de boeren, maar ook in handen van de verwerkende industrie. Wat kunnen wij doen om dit ‘gezamenlijke’ imago op te krikken? Moeten we als sector hard gaan schreeuwen als er weer een voedselschandaal in het nieuws verschijnt, of kunnen we beter stil zijn? En aan wie is het de taak hierop te reageren?

Negatieve berichten voor zijn Wim Thus, afdelingsdirecteur veehouderij bij Rabobank Food & Agri, ziet dat veel boeren vaak

“Het imago van de sector wordt bepaald door het product dat uiteindelijk in de schappen ligt” liever in hun comfortzone blijven: “Ze houden zich het liefst binnen de kaders van het erf bezig en willen zich niet bemoeien met zaken als marketing of imago.” Het initiatief kan volgens Thus ook komen vanuit overkoepelende bedrijven: belangenbehartigingsorganisaties als NAJK, maar ook de Rabobank kan ondernemers stimuleren om transparanter te werken en hun verhaal te vertellen.

in hetgeen waar ik trots op ben: het boerenbedrijf”, vertelt Hilhorst. Het technische verhaal en de agrarische regelgeving vindt de doorsnee burger te ingewikkeld. “Als ik gepassioneerd vertel waar ik mijn dagelijks brood mee verdien, en daarin speelt het houden van vee de hoofdrol, dan hoor ik geen consument klagen”, voegt Hilhorst er nog aan toe.

Trots!

Samenwerken

Negatieve berichten in de media voor zijn, dat zou het mooist zijn vinden de aanwezigen. “Wij moeten ons niet verbergen. Boeren verdedigen zich vaak in termen van techniek of regelgeving. Wij moeten gewoon laten zien wat wij doen”, pleit Koen Bolscher, dagelijks bestuurder bij NAJK. De uitspraak van Bolscher wordt beaamd door de aanwezigen. “Ik zie in de gesprekken die ik in het afgelopen jaar met burgers heb gevoerd, dat zij geïnteresseerd zijn

Geconcludeerd wordt dat we als sector moeten samenwerken om de agrarische sector weer te laten verbroederen met de consument. Met zijn allen dezelfde boodschap overbrengen naar de consument. De kracht van herhaling benutten. NAJK en Rabobank zullen daarvoor het aankomende jaar de handen ineen slaan en hun best doen het imago van de agrarische sector naar een hoger niveau te tillen. Doe jij mee? BNDR

Verkiezingen

Europees Parlement Mestbeleid, melkquotum en superheffing, vergroening en Gemeenschappelijk Landbouwbeleid? Suikerbietenquotum of regels omtrent gewasbescherming? Ongeveer 90% van de regels waar wij in Nederland mee te maken hebben, zijn afkomstig uit de Europese Unie. Tegenover de regels staat de kracht van de gezamenlijke markt. Dankzij de samenwerking van landen in de Europese Unie vormen we een machtsblok tegenover handelsnaties zoals China of de Verenigde Staten. Tegelijkertijd maakt de Europese Unie het mogelijk om onderling producten, diensten en geld uit te wisselen, wat vrije handel tot gevolg heeft.

Tekst: Kirsten Haanraads / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Belang Europese Unie De Europese Unie is vooral voor boeren en tuinders extra belangrijk. De Nederlandse economie wordt namelijk draaiende gehouden door de krachtige agrarische sector die onze producten de hele wereld over exporteert. Onze positie als Europa op die wereldmarkt is daarin bepalend. Bovendien is het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, met de hectarebetalingen, randvoorwaarden, GMO en vergroening, het enige beleidsterrein waarbij niet Nederland, maar Europa volledig betaalt en dus bepaalt.

Raad gevormd door de premiers van alle landen. De Europese Commissie en de Europese Raad onderhandelen samen over de voorstellen die de Commissie aan de Raad doet. Dan is er nog het Europees Parlement: het Europees Parlement bewaakt jouw belangen en vormt jouw stem in Europa. Het Parlement stelt onder andere samen met de Raad nieuwe wetten vast.

Wie ‘bepaalt’ Europa?

Op 22 mei 2014 mag jij naar de stembus om te kiezen wie er namens jou in het Europees Parlement mag komen. Het Europees Parlement is dus jouw stem in Europa. Het Europees Parlement is bovendien voor boeren en tuinders nog belangrijker: omdat het landbouwbeleid het belangrijkste beleidsterrein van de Europese Unie is, heeft het Parlement daar net zo’n grote stem in als de Europese Raad. Onderhandelingen en wetgeving die dus voor de agrarische sector van belang zijn, worden medebepaald door het Europees Parlement.

Maar wie ‘bepaalt’ Europa? Bij wie ligt de verantwoordelijkheid om het op Europees niveau goed te regelen voor jou als jonge boer, als consument, als belastingbetaler? De Europese Unie bestaat in feite uit drie machthebbers: de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement. De Europese Commissie bedenkt. Zij doen voorstellen aan de Europese Raad voor nieuwe initiatieven of wetgeving. De Europese Raad bestaat uit de ministers van de landen die lid zijn van de Europese Unie. Als de Europese Commissie een voorstel doet over een milieuvoorstel, dan zijn het de Europese ministers van milieu die als Europese Raad bijeenkomen. Als het gaat om algemene zaken dan wordt de Europese 28

BNDR

Verkiezingen Europees Parlement

26 zetels voor Nederland Na de verkiezingen bestaat het Europees Parlement uit 750 leden. 26 zetels daarvan zijn voor Nederland. Hebben we daar dan wel

wat in te brengen? Of zijn we met te weinig? Zeker niet. Nederlandse Europarlementariërs hebben altijd een belangrijke stempel gedrukt op het landbouwdossier. Europarlementariërs worden namelijk na hun verkiezing verbonden aan bepaalde dossiers, via commissies. Nederland is, dankzij VVD en CDA, al jarenlang actief in de landbouwcommissie. Daarnaast kunnen Europarlementariërs, los van de commissies, belangrijke onderwerpen extra onderzoeken en aankaarten. Esther de Lange van het CDA doet dit bijvoorbeeld namens heel Europa over voedselfraude.

Stemmen!

Jouw keuze voor het Europees Parlement is belangrijk. Wil jij meer informatie over de kandidaten en hun standpunten? De politieke partijen hebben via hun eigen nationale websites hier volop informatie over. Neem voor informatie over de verkiezingen in het algemeen, de Europese Unie of een link naar stemwijzer eens een kijkje op www.europeseverkiezingen.com.

jouw AJK!

Boeren en tuinders over de hele wereld dragen zorg voor een ding: voedselproductie. Echter kunnen keuzes die jij op jouw bedrijf maakt, gevolgen

hebben voor boeren aan de andere kant van de wereld. Om jou na te laten denken over jouw invloed op de wereldmarkt, heeft NAJK vijf casussen ontwikkeld. Over een of meerdere van deze casussen kan NAJK een interactief avondvullend programma voor jouw AJK verzorgen. Aan deze avond zijn geen kosten verbonden. Ook is het mogelijk een bijdrage te krijgen voor de zaalhuur en eventuele hapjes en drankjes. Vraag meer informatie over deze avond vol discussies aan bij Wolter Neutel (wneutel@najk.nl). heeft voor de landbouw. De landbouw zelf speelt door de uitstoot van koolstofdioxide, methaan en lachgas ook een rol in de klimaatverandering. Wat merk jij van klimaatverandering, hoe ga jij hiermee om en doe jij iets om klimaatverandering tegen te gaan?

Landgrabbing en voedselzekerheid Kapitaalkrachtige landen met voedseltekorten kopen goedkope stukken land in ontwikkelingslanden op voor de productie van producten waar in eigen land geen ruimte voor is, zoals soja en biobrandstoffen. Lokale boeren worden verdreven en de voedselzekerheid in deze ontwikkelingslanden komt onder druk te staan. Wat vind jij? Doorgaan met het zogeheten â&#x20AC;&#x2DC;landgrabbingâ&#x20AC;&#x2122; of streven naar voedselzekerheid?

keling van deze landbouwgebieden traag. Als deze boerinnen dezelfde kansen zouden hebben als mannen, levert dit 30% meer voedsel op. Wat is de rol van de Nederlandse vrouw in de landbouw en hoe kunnen wij de rol van boerinnen in ontwikkelingslanden verbeteren?

De achtbaan van de landbouwprijzen en de greep van de tussenhandel Prijsschommelingen horen bij een markt waar vraag en aanbod de prijs bepalen. Droogte, hoge olieprijzen en voedselschandalen zijn slechts enkele aspecten die invloed hebben op de prijs van voedsel. Om een goede prijs te krijgen voor jouw product moet je slim zijn, bijvoorbeeld door samen te werken met andere boeren, door in te spelen op de wens van de consument of door contracten af te sluiten. Hoe ga jij om met prijsschommelingen en welke rol speelt de tussenhandel?

Klimaatverandering en koffiebonen

Boerinnen winnen

Het lijkt alsof de laatste jaren het klimaat van slag is. Veranderingen vinden sneller plaats en extremiteiten komen vaker voor. Niemand zal ontkennen dat klimaatverandering gevolgen

Ongeveer 80% van het voedsel in ontwikkelingslanden wordt geproduceerd door vrouwen. Doordat de vrouwen in deze landen minder rechten hebben dan mannen, loopt de ontwik-

Biobrandstoffen: een volle tank en een leeg bord? Met de vele aandacht die er is voor klimaatverandering en de eindigheid van de olievoorraden, neemt de aandacht voor biobrandstoffen toe. Het streven is om in 2020 6% van de brandstof die gebruikt wordt, voor transport uit biobrandstoffen te laten bestaan. De gewassen die worden omgezet tot biobrandstof, kunnen niet gebruikt worden voor consumptie. Heb jij liever een volle tank of een vol bord? BNDR

AJK

Voor

Kenners weten waarom!

zeer vroeg

vroeg

middenvroeg

LG 30.211:

LG 30.218:

LG 30.224:

met 5% betere celwandverteerbaarheid

met 7% betere celwandverteerbaarheid

met 12% betere celwandverteerbaarheid

De meeste melk in het zeer vroege segment!

Nederlands betrouwbaarste en meest gevraagde maïsras!

Nu al 20% méér voer van een hectare!

Met het oog op 2015, het jaar dat u meer melk mag produceren, wordt het belang van productieve en voerefficiënte maïs nog groter. Wie meer kVEM van een hectare wil halen en meer melk uit een kilogram drogestof, kiest voor de hoogwaardige rassen van LG Animal Nutrition. Bij deze maïs draait het om meer dan alleen zetmeel en verzilvert u ook de extra energie uit de restplant. LG Animal Nutrition-rassen zijn er voor elke teeltsituatie en regio: LG 30.211 voor het noorden en westen of bij late zaai, de nieuwe massale LG 30.224 voor het zuiden en oosten en LG.30.218 als nationale alleskunner.

Gratis koe bij uw maïs!

Bestel vandaag nog uw LG-snijmaïs bij uw handelaar of loonwerker en ontvang voor elke 10 eenheden LG-maïs een prachtige koe* cadeau! Kijk snel op www.lganimalnutrition.nl hoe u mee kunt doen en ook nog eens kans maakt op een CRV-waardebon van A 250,- vrij te besteden aan rietjes sperma van een stier naar keuze. *schaal 1:20 EEN RUWVOER VOOR CTIE TOPMELKPRODU

Het is zo gewoon geworden: we gaan een winkel in, gooien in het karretje wat we willen hebben, we lopen naar de kassa en rekenen af. We denken er niet eens meer bij na. We vinden het normaal om eten te hebben, we vinden het vanzelfsprekend dat het eten een hoge kwaliteit heeft en we vinden het gebruikelijk om in verhouding niet veel voor ons eten te betalen. Het is onaanvaardbaar als we hier in Nederland een keer geen voedsel hebben. Maar zo normaal is dat helemaal niet! Wij als boeren zouden ons moeten schamen omdat we de samenleving niet het belang van onze sector kunnen laten zien. Wij krijgen echter ook niet de kans om te discussiëren met de samenleving op basis van gelijkwaardigheid, gezien een van de wetten in onze economie is: de consument heeft altijd gelijk. Gelukkig zie ik op dit moment een verschuiving van de mening van de samenleving. Langzaam maar zeker zie ik dat mensen ‘Wakker-Diermoe’ worden. Velen gaan het belang van onze sector inzien. Zij geloven in onze koppositie en waarderen onze inzet en plaats in de gemeenschap. Aan ons is het de taak om onszelf te blijven verkopen. Met respect voor andermans mening moeten we blijven uitleggen wat we doen en waarom we het zo doen. Tegelijkertijd moeten we ervoor waken dat we het onszelf als sector niet onnodig moeilijk maken met allerlei convenanten en richtlijnen, omdat de samenleving dat zo graag wil…

WIM

Vanzelfsprekend

Wim Bos (32 ouders een melkve) runt met zijn koeien in het Gro ebedrijf met 210 ni Wim is getrouwdngse Zuidbroek. samen dragen zij met Marisja, zoon Loek en doch de zorg voor deze column schr ter Wieteke. In bezighoudt in het ijft hij wat hem agrarische leven.

BEDRIJFSOVERNAME

Boer zoekt Boer,

maar hoe?

In 2010 is een nieuw onderdeel aan de bedrijfsovernameportal van NAJK toegevoegd: Boer zoekt Boer. Op dit onderdeel van de bedrijfsovernameportal kunnen jongeren die graag agrariër of tuinder willen worden en agrarische ondernemers die geen opvolger hebben, oproepen en reacties plaatsen om met elkaar in contact te komen. Sinds de oprichting van ‘Boer zoekt Boer’ en een bijeenkomst over dit initiatief bleek dat er onder jongeren veel behoefte is aan meer informatie en openbaarheid over buitenfamiliale bedrijfsovername.

Tekst: Paulien van Beesten

Wie zijn potentiële opvolgers en wat willen zij? Om erachter te komen of NAJK meer voor potentiële bedrijfsopvolgers kan betekenen voerde Paulien van Beesten, student op het CAH Vilentum, een onderzoek uit onder potentiële opvolgers. Via een enquête en verschillende interviews werden potentiële opvolgers gevraagd naar hun drijfveren om een agrarisch bedrijf buiten de familie over te nemen en welke informatie of begeleiding zij misten in het voortraject van buitenfamiliale bedrijfsovername.

Resultaten enquête De enquête werd ingevuld door 96 potentiële opvolgers. Verreweg de meeste interesse van de respondenten ligt in de melkveesector. 70% van de ondervraagden gaf aan in deze sector een bedrijf te willen runnen, gevolgd

Interviews De geïnterviewde bedrijfsopvolgers vertelden over hun visie over buitenfamiliale bedrijfsovername en over de struikelblokken die zij tegenkwamen in hun zoektocht naar een bedrijf en een opvolger. Potentiële opvolgers en overdragers gaven beiden aan dat de ‘Boer zoekt Boer’-site nu te toegankelijk is. Iedereen kan oproepen plaatsen. Hierdoor komt de site niet serieus genoeg over en zullen potentiële opvolgers en overdragers minders snel een oproep plaatsen. Potentiële opvolgers vertelden ook dat het fi jn is om begeleiding te krijgen in het buitenfamiliale bedrijfsovernameproces. Hoe ga je bijvoorbeeld voor het eerst met een overdrager in gesprek? En hoe ga je om met een eventueel gezin van een overdrager?

Hoe nu verder…?

door ‘slechts’ 18,8% dat voor akkerbouw koos. Een opmerkelijke uitkomst is dat 75% van de potentiële opvolgers niet weet bij welke organisatie zij moeten aankloppen voor informatie over of begeleiding bij een buitenfamiliale bedrijfsovername.

In maart presenteert Paulien van Beesten haar bevindingen en haar advies aan de werkgroep ‘Boer zoekt Boer’. Naar aanleiding van de uitkomsten zal NAJK ernaar streven om meer begeleiding te bieden in het voortraject van een buitenfamiliale bedrijfsovername, waaronder het professionaliseren van de ‘Boer zoekt Boer’-site. Ook een kijkje nemen op de ‘Boer zoekt Boer’ pagina? Ga naar www.bedrijfsovernameportal. nl/boer-zoekt-boer BNDR

OP REIS

Oekraïne Br

Ga in 2014 mee op st naar of

Net als afgelopen jaren organiseert NAJK in 2014 weer studiereizen waarin de landen tuinbouw centraal staan. In mei 2014 worden er twee studiereizen georganiseerd: naar Oekraïne en Brazilië. Tijdens deze reizen zal het thema ‘voedselzekerheid’ centraal staan. Een thema dat een steeds grotere rol speelt in het nieuws en in het publieke debat. Dit is jouw kans om daar, in een buitenlandse omgeving, op een leuke en praktische manier meer over te leren. Tekst: Wolter Neutel

44,5 duizend inwoners en de invloed van Rusland en het westen is er te zien.

Oekraïne

Oekraïense landbouw

Oekraïne is een van de grootste landen van Europa. Kiev is de hoofdstad van dit OostEuropese land, dat wordt doorkruist door drie grote rivieren: de Dnjepr, de Dnjestr en de Donets. Het land, waar Nederland meer dan veertien keer in past, heeft een oppervlakte van 603.500 vierkante kilometer, waarvan 7% bestaat uit water. Oekraïne is opgedeeld in 24 oblasten (provincies). Het land telt maar liefst

Oekraïne bestaat uit 80% landbouwgrond. Dat wil zeggen dat 43 miljoen hectare beschikbaar is voor akkerbouw. 20% daarvan is zwarte aarde: de best denkbare landbouwgrond. Deze feiten maken Oekraïne een interessant landbouwland. Toch is de productie na de onafhankelijkheid begin jaren ’90 gedaald. Om het potentieel te benutten moeten er een aantal zaken overwonnen worden: zo is landbouw-

BNDR

grond niet te koop, is er geen lokale financiering beschikbaar, is er corruptie, zijn er in de praktijk geen subsidies, zijn trekkers en machines in erbarmelijke staat en is er, omdat veel bewoners uit de dorpen zijn vertrokken, weinig gekwalificeerd personeel te vinden. Toch zijn er voldoende mogelijkheden: naast de vruchtbare aarde, het nog beschikbare areaal en de ligging aan de Zwarte Zee, is het belastingstelsel aantrekkelijk, is de dieselprijs de helft van het Nederlandse niveau, heerst er een goed klimaat en is de dekking van het wegennet redelijk.

razilië!

tudiereis

Studiereis

Jij kan, samen met nog 14 jongeren, met NAJK op studiereis naar Oekraïne of Brazilië. Het doel van de studiereis is om bij jonge agrarische ondernemers een genuanceerde visie over agrarisch ondernemerschap in internationaal perspectief te ontwikkelen. Daarbij wordt gefocust op het vergroten van kennis en bewustzijn van vraagstukken die spelen rondom het thema voedselzekerheid, de mondiale samenhang en de rol van de landbouw daarin. Bovendien kunnen de deelnemers aan de studiereis fungeren als kennisbron voor de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Naast het deelnemen aan de studiereis is het van belang dat jij als deelnemer in Nederland bekendheid geeft aan jouw deelname aan de reis. Vanuit NAJK zullen we hiervoor een beroep op je doen.

Aanmelden

Ga mee op studiereis naar Oekraïne of Brazilië en leer tijdens een gezellige reis met andere jonge boeren en tuinders hoe collega’s in een totaal ander land hun bedrijf vormgeven. Wanneer en wat (onder voorbehoud): > Oekraïne: 10 mei t/m 22 mei 2014 > Brazilië: 20 mei t/m 2 juni 2014

Voedselzekerheid De lage opbrengst per hectare kan in Oekraïne nog behoorlijk opgeschroefd worden. Tijdens de studiereis gaan we bekijken welke rol Oekraïne kan spelen in de voedselproductie in de wereld. Zo gaan we op zoek naar antwoorden op de volgende vragen: Welke ontwikkelingen zijn er gaande? Wat houden deze ontwikkelingen in voor de burgers van Oekraïne? En welke invloed hebben deze ontwikkelingen op de wereldmarkt?

Brazilië Brazilië, het grootste land in Zuid-Amerika, is een speler op wereldniveau. 182 miljoen mensen vormen de bevolking van Brazilië. De economie van Brazilië heeft een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt, waardoor het land in veel sectoren een speler van belang is geworden. Dat geldt zeker voor de landbouw. Brazilië is onder meer de grootste exporteur ter wereld van suiker, rundvlees, koffie en sinaasappelsap. Door zijn grote economische kracht wordt Brazilië ook in politiek opzicht een steeds belangrijkere speler.

Braziliaanse landbouw De landbouw in Brazilië is voor een deel goed

ontwikkeld, maar er kunnen nog vele stappen gezet worden. Met name de Aziatische landen behoren tot de nieuwe afnemers. De sojateelt is belangrijk in Brazilië, maar ook suiker, soja, maïs, pluimveevlees, rundvlees, koffie, sinaasappelsap, hout en cellulose worden er veel geproduceerd. Omdat er nog vele miljoenen hectares land beschikbaar zijn, grote stukken land intensiever gebruikt kunnen worden en zoet water ruim voor handen is, zal de landbouwproductie in Brazilië de komende jaren toenemen. Door het klimaat kunnen er meerdere teelten per jaar plaatsvinden. Ook heeft de Braziliaanse landbouw sterke banden met Nederland. Er boeren ongeveer duizend agrariërs met Nederlandse roots. Ook Nederlandse bedrijven als De Heus en CRV zijn actief in Brazilië.

Voedselzekerheid In grote delen van Brazilië wordt landbouw bedreven in diverse schaalgroottes. Grote boeren betelen meer dan tienduizenden hectares. De kleine boeren worden in hoog tempo opgeslokt door onder andere sojaboeren. Tijdens de studiereis zal onderzocht worden wat deze ontwikkeling voor de voedselzekerheid betekent.

Deze studiereizen worden mede mogelijk gemaakt door het ministerie van EZ.

Voor wie? > 15 deelnemers per reis > NAJK-leden met een brede interesse, dus ook uit verschillende sectoren! > Leden die nog niet eerder met een NAJK-studiereis zijn mee geweest, hebben voorrang Wat wordt van je verwacht? > Eigen bijdrage per persoon, afhankelijk van de reis (Oekraïne € 1.000,- en Brazilië € 1.500,-). Hierin zijn vlucht, visum, overnachtingen, maaltijden, vervoer en reisbegeleiding vanuit NAJK inbegrepen > Actieve deelname in het uitdiepen van de thema’s > Na afloop van de reis zet de deelnemer zich in om de tijdens de reis opgedane ervaringen aan een breder publiek bekend te maken Deelnemen? > Lees eerst de voorwaarden van inschrijving deelnemers op www.najk. nl. Meld je dan aan via het inschrijvingsformulier op de website. Vul dit volledig in, anders kun je niet deelnemen. Stuur voor 21 maart 2014 het juiste formulier volledig ingevuld op.

BNDR

BEDRIJF

Het ei-mago? Erik-Jan Brandsen is leghennenhouder in een Rondeelstal

‘Grappig om dit drukke bedrijvige volkje van zo dichtbij te aanschouwen. Ook het ei-proces vanuit het kippenarsenaal tot in het doosje is bijzonder om te zien gebeuren.’ Dit is een van de vele positieve reacties uit het gastenboek waar bezoekers van de Rondeelstal in Barneveld hun beleving op kunnen schrijven. Na vele onderzoeken door onder andere Wageningen Universiteit, de Dierenbescherming en Vencomatic werd in 2010 de eerste Rondeelstal bij de familie Brandsen in Barneveld gerealiseerd. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

Contact In 2009 kwam de familie Brandsen via hun eierhandelaar in contact met de ideeënstichters van het Rondeel: een zorgvuldige uitgedachte ronde locatie voor het zo natuurlijk houden van leghennen, het beperken van ammoniakemissies, met minder energieverbruik door natuurlijke ventilatie en een ruimte waar de consument het dagelijkse proces van Rondeelkip tot Rondeelei kan bewonderen.

Circustent “Wat een circustent”, was de eerste gedachte toen bedrijfsopvolger Erik-Jan Brandsen (30) vier jaar geleden de bouwtekening van de Rondeelstal onder ogen kreeg. “Voorheen hielden wij op twee locaties vleeskuikenouderdieren en varkens. In 2009 wilden we uitbreiden en kwamen we in contact met het Rondeelconcept”, vertelt Erik-Jan.

De perfecte locatie Het idee achter Rondeel sprak de familie Brandsen aan. “We raakten steeds meer geïnteresseerd. De ideeën waren tot in de perfectie uitgewerkt. Wij hadden een mooi bouwblok voor een Rondeelstal en Barneveld is een kippengebied. Kortom: de perfecte locatie voor een Rondeelstal”, legt Erik-Jan uit. “Daarnaast gaf het systeem ons de kans om er met 30.000 hennen toch een volwaardig inkomen uit te halen.” 34

BNDR

Ziekte-overdracht Bij de realisatie van de Rondeelstal heeft de familie Brandsen afstand genomen van de vleeskuikenouderdieren: “De vleeskuikenouderdieren zijn heel ziektegevoelig. We wilden het risico vermijden dat de ziektes werden overgebracht op de Rondeelkippen, daarom zijn we overgegaan op scharrellegkippen. Ook de varkensstal staat op dit moment leeg: “De varkensprijzen zijn zo slecht, dat de stallen beter leeg kunnen staan.”

Taakverdeling In eerste instantie was de vader van Erik-Jan verantwoordelijk voor het Rondeel en hield Erik-Jan zich bezig met de scharrellegkippen. “Natuurlijk werkten we veel samen, maar ieder had zijn eigen verantwoordelijkheden”, vult Erik-Jan aan. Een half jaar geleden overleed de vader van Erik-Jan aan de gevolgen van kanker. “Nu organiseer ik het Rondeel met mijn moeder en richt mijn broertje zich, in loondienst, op de scharrellegkippen”, vertelt Erik-Jan. “Op het Rondeelbedrijf houd ik mij bezig met de verzorging van de hennen en het inpakken van de eieren. Ook geef ik rondleidingen en draag ik zorg voor het verhuur van de vergaderzaal. Daarnaast is de afspraak met Rondeel B.V. dat ik 10% van onze Rondeeleieren in de buurt afzet.”

Bezoekers Een burger die er normaal niks te zoeken heeft, zou niet snel uitkomen bij het Rondeel

in Barneveld. De borden ‘Rondeel’ verklappen wat er aan het eind van een smalle, kilometerlange weg te vinden is. Toch mag Erik-Jan niet klagen over het aantal bezoekers dat zonder afspraak gebruikmaakt van de bezoekersruimte die is geïmplementeerd in het Rondeel. “In de bezoekersruimte kunnen bezoekers via glazen wanden ‘live’ meekijken met de kippen in het dagverblijf en met de inpaklijn van de eieren. Via grote informatieborden wordt er verteld wat er op de zichtlocaties gebeurt”, vertelt Erik-Jan.

Vergaderruimte Ook aan zakelijk Nederland heeft het Rondeel gedacht: naast de bezoekersruimte zijn twee vergaderzalen gerealiseerd. “Behalve dat het verhuren van de vergaderlocatie geld oplevert, geeft het ons ook naamsbekendheid. Als mensen bij ons op het Rondeel hebben vergaderd, kopen ze ook een doosje Rondeeleieren. Plus ze herkennen ons product eerder in de supermarkt”, legt Erik-Jan uit.

Louter positief Dat bezoekers lyrisch zijn over de zichtlocatie in het Rondeel, blijkt onder andere uit de vele positieve reacties in het gastenboek. Maar ook de media schrijven louter positief over de legkippenstal. “We hebben meer publiciteit gekregen dan we gedacht hadden. De landelijke media doken er massaal op en nog steeds zijn ze geïnteresseerd in ons verhaal”, aldus ErikJan. “Tot op heden zijn we nog niet negatief in

Erik-Jan Brandsen 30 jaar Rondeelkippenhouder Barneveld

“Het Rondeel geeft ons de kans om er met 30.000 hennen een volwaardig inkomen uit te halen” het nieuws gekomen. Maar we zijn ons ervan bewust dat het wel kan gebeuren.”

Imago Rondeel “De reden voor het succesvolle imago is vooral de openheid en transparantie”, geeft Erik-Jan overtuigend aan. “Het systeem van de Rondeelstal is uniek. Dat begint al bij de uitstraling en inpassing in het landschap, maar ook van binnen. De Rondeelstal is heel open en transparant”, aldus Erik-Jan. “Maar ook factoren als de drie sterren die wij krijgen van de Dierenbescherming voor het Rondeelei en de Milieukeur werken mee aan een positief imago.”

Imago legkippensector “Het imago van scharrellegkippen is slechter”, vermoedt Erik-Jan. “Maar ik denk dat het imago van de legkippensector positiever is na de komst van de Rondeelstal. Niet elke pluimveehouder heeft de mogelijkheid om zijn stal open te gooien voor bezoekers. Bij de Rondeelstal is daar specifiek over nagedacht. De onwetende consument ziet hier het hele

proces van kip tot ei en de productie daarvan. Daardoor leren ze meer van de legkippensector”, aldus Erik-Jan.

Dichtbij de consument “Ik vind het fi jn om de consument meer bij mijn product te betrekken. Ik wil graag laten zien wat ik doe als pluimveehouder. Ik voel nu meer betrokkenheid van en met de consument. Voorheen was het van we bouwen een stal en we kijken wel wie ons product koopt. Dit is een hele andere, meer persoonlijke manier van werken.”

Rondeel in de buurt Na het succes van het Rondeel in Barneveld, staan er inmiddels ook al Rondeelstallen in Ewijk en Wintelre. In Amsterdam is een miniRondeel in aanbouw. Op deze mini-Rondeel, waar 500 leghennen huisvesting krijgen, kunnen stedelingen een rondleiding krijgen en vergaderen. “De mini-Rondeel is een mooi voorbeeld voor de Amsterdamse inwoners om te laten zien hoe een Rondeelei tot stand komt”, vertelt Erik-Jan. Voor een nieuwe Ron-

deelstal in Nederland worden op dit moment vergunningen aangevraagd en in de toekomst zijn er ambities om het Rondeelconcept over de landgrenzen te introduceren.

De Rondeelstal

In de Rondeelstal kunnen de hennen leven in een nachtverblijf, een dagverblijf en de bosrand. Het nachtverblijf is bedoeld voor de eerste levensbehoefte van de kip: eten, drinken, rusten en eieren leggen. Het dagverblijf en de bosrand zijn ingericht naar de natuurlijke behoefte van de hen, zoals scharrelen, verkennen, stofbaden of beschutting zoeken. In de centrale middenkern staat op de begane grond de inpaklijn voor de eieren en op de eerste verdieping bevinden zich de bezoekersruimte en de vergaderzalen. Meer informatie over het Rondeel kun je vinden op www.rondeeleieren.nl.

BNDR

AJF Dantumadeel naar

Toulûken by

Dongeradiel

Op 30 januari vertrokken 23 leden van AJF afdeling Dantumadeel per bus naar Engeland voor een driedaagse rondreis. De buitenlandexcursie die dit jaar voor het vierde maal werd gehouden, is voor de leden een jaarlijks terugkerend hoogtepunt. De eerste dag startten de Friese jongeren met een rondleiding door de New Holland fabriek in Basildon. Een indrukwekkende, moderne fabriek om te bezichtigen. ’s Middags vertrok de afdeling van AJF naar een melkveebedrijf met 600 melkkoeien. Op zaterdag stonden er drie bedrijfsbezoeken aan typisch Engelse melkveebedrijven op het programma. Lage kosten voor de huisvesting, zelfvoederingssystemen voor de koeien en veel water op het land is wat de jongeren uit Dantumadeel zagen deze dag. De laatste dag kregen de agrarische jongeren een tour langs de highlights van London.

Sinds 2013 organiseert de afdeling Dongeradeel van AJF elk jaar een touwtrekcompetitie. In januari trapt de afdeling het nieuwe jaar af met een borrel en een stevig potje touwtrekken. Dit jaar deden er elf teams mee, waarvan drie vrouwenteams en een aantal sponsorteams. In de schuur van een van de leden gingen de teams los met materiaal dat de afdeling kon lenen van een professionele touwtrekvereniging. Diezelfde vereniging bood aan om vrijwilligers te leveren als scheidsrechter en om de teams tips te geven over touwtrektechnieken. Daardoor nam de progressie, en dus de spanning, onder de leden toe. De gratis drank en hamburgers bleken veel publiek te trekken. Maar liefst 150 mensen waren aanwezig bij deze geslaagde touwtrekcompetitie.

Trots op mijn sector!

Minicursus diergezondheid

voor AJK AaltenWinterswijk Organisatietalent gezocht (m/v) Het jaar 2014 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het jaar van het gezinsbedrijf. Ook NAJK wil, door middel van een groot symposium, aandacht besteden aan dit thema. Wil jij graag meedenken over de invulling van dit symposium en vind je het leuk om dingen te organiseren? Geef dan jouw ideeën en contactgegevens door aan Inge van Schie-Rameijer (irameijer@ najk.nl). 36

BNDR

Engeland

Vanaf 1 januari 2014 is de wetgeving veranderd wat betreft diergeneesmiddelen. Alleen door middel van een 1-op-1-relatie met je dierenarts kan nog antibiotica toegediend worden. Ook het standaard droogzetten van koeien is aan banden gelegd. Genoeg reden voor AJK AaltenWinterswijk om een minicursus diergezondheid te volgen bij dierenarts Aukje Geurtsen van Slingeland dierenartsen. Eerst vertelde Geurtsen over de theorie en de reden voor de veranderende wetgeving. Vervolgens behandelde zij symptomen van een zieke koe en gaf ze aan wat de melkveehouders zelf kunnen doen als ze deze symptomen signaleren. Na de theorie zijn de leden van AJK Aalten-Winterswijk de stal ingegaan en hebben ze met een stethoscoop geluisterd naar de longen, het hart en de pens van de koe. Een ontzettend leerzame avond voor de melkveehouders uit de Achterhoek.

Op 7 februari organiseerde GAJK de eerste GAJK-dag in Laren. De dag stond in het teken van het imago van de agrariër. Marlies en Rianne van Zeeland trapten af met een interactieve workshop gericht op het omgaan met kritiek. Op welke manier betrek je bijvoorbeeld buurtbewoners bij de bouw van je nieuwe ‘megastal’? Na de lunch werd er ingegaan op de agrarische sector als geheel. Hoe ga je als producent om met een Nederlandse consument die wil weten waar zijn eten vandaan komt? En hoe kun je je producten beter vermarkten? Deze thema’s kwamen aan de orde tijdens de workshops van Dirk Siert Schoonman van LTO Noord en Ruud Heezen van Coop Supermarkten. Het bestuur van GAJK kijkt terug op een geslaagde dag. Een dag waarop zichtbaar werd dat veel jonge agrariërs trots zijn op hun vak en de sector!

BESTUUR

Het bestuur van…

AJK West ZeeuwsVlaanderen Michiel Buijsse (22) is opgegroeid op het akkerbouwbedrijf van zijn ouders in Biervliet. Na het afronden van de havo is hij naar de HAS Hogeschool in Den Bosch gegaan. Daar heeft hij de opleiding Cropand Farm Management afgerond. Sinds 2013 is Michiel bestuurslid van AJK West Zeeuws-Vlaanderen, waar hij momenteel voorzitter is. Waarom zit je in het bestuur van AJK West Zeeuws-Vlaanderen? “Het AJK West Zeeuws-Vlaanderen begon een aantal jaar geleden langzaam dood te bloeden. De georganiseerde activiteiten werden weinig bezocht en het was moeilijk om nieuwe leden te werven. Begin 2013 besloten we als groep van zeven jonge agrariërs een doorstart te maken met de vereniging. We zitten boordevol nieuwe ideeën, energie en gebruiken nieuwe vormen van communicatie.” Wat is het leuke van het bestuurswerk? “Het is voor mij een uitdaging om de agrarische jongeren van Zeeuws-Vlaanderen weer

met elkaar te verbinden. Het is leuk om activiteiten te organiseren voor de jongeren uit de regio en hun een gezellige avond te bieden. Daarnaast heb ik tijdens het bestuurswerk veel contact met mensen, waardoor mijn netwerk wordt vergroot.” Hoe betrekken jullie zoveel mogelijk jonge agrariërs bij AJK West ZeeuwsVlaanderen? “We proberen veel persoonlijk contact te hebben met onze leden en potentiële leden. Regelmatig vragen we aan de leden wat zij willen doen of zien, zodat het aanbod van de activiteiten aansluit op de vraag van de leden. De social media, zoals Facebook en Twitter, gebruiken we voor het promoten van onze activiteiten. Zo kunnen onze leden en geïnteresseerden op de hoogte blijven.” Wat hoop je te bereiken binnen het bestuur van AJK West Zeeuws-Vlaanderen ? “In tijden van schaalvergroting, intensivering, precisielandbouw en vergrijzing is het belangrijk om het kennisniveau van de leden op peil

Nieuwe voorzitter

Cursussen

bedrijfsovername!

Wil jij meer inzicht in de financiële situatie van je bedrijf en beter kunnen sturen op resultaten? Of wil je weten hoe en wanneer je het bedrijf over kan nemen, hoe het bedrijf er op dit moment voor staat en wat de diverse mogelijkheden voor overname zijn? Dan is een cursus ‘Financieel Inzicht’ of ‘Bewust op weg naar Overname’ iets voor jou! Kijk op www.bedrijfsovernameportal.nl voor meer informatie of neem contact op met Auke de Jong (adejong@najk.nl).

te houden. Door het organiseren van excursies kunnen we kennis met elkaar delen en kunnen actuele onderwerpen worden toegelicht. Daarnaast staat gezelligheid hoog in het vaandel bij AJK West Zeeuws-Vlaanderen.” Wat was je persoonlijke hoogtepunt binnen het bestuur? “Vorig jaar moesten we er met het hele bestuur hard aan trekken om de leden enthousiast te maken voor de activiteiten. We slaagden erin om steeds meer leden op de been te krijgen voor onze activiteiten. De laatste tijd melden steeds meer nieuwe leden zich aan, zonder dat wij er veel tijd in moeten investeren. De bekendheid en het draagvlak is het afgelopen jaar sterk gegroeid. Dat is mooi om te zien!”

AJF

Rakesh de Vries uit het Friese Tersoal is het nieuwe gezicht van AJF. Tijdens de algemene ledenvergadering in december heeft de 29-jarige Rakesh de voorzittershamer overgenomen van Jorrit Postma. Met Rakesh krijgt AJF een melkveehouder aan het roer die grotendeels buiten de deur werkt. Hij heeft de kans aangepakt om te kijken in het bedrijfsleven. Hij werkt fulltime in de verkoop bij PAS Mestopslagsystemen. Rakesh zal, samen met de andere leden van het bestuur, de lijn van belangenbehartiging van AJF voortzetten.

kringloop-

Word wijzer!

DAJK organiseert op maandagavond 3 maart een workshop ‘KringloopWijzer’ voor melkveehouders. Gerrit Bossink van ForFarmers Hendrix geeft een algemene introductie en gaat bij voldoende belangstelling in studiegroepverband verder met het opstellen van een eigen KringloopWijzer om meer inzicht te krijgen in de mineralenstromen op jouw bedrijf! Aanmelden voor deze avond kan bij Geke Enting (geke_enting@hotmail.com). BNDR

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

Venray 25, 26 en 27 februari 2014 13.00-22.00 uur HĂŠt platform voor de intensieve veehouderij

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 E venray@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 30 mei 2014 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! S. Haisma uit Houtigehage puzzelde uit dat koe Peter de oplossing was van de vorige Sudokoe. Hij heeft daarmee de taart gewonnen.

Olaf

Jan

Klaas

Bastiaan

Jacob

Erik

Adri

Johan

Wim BNDR

Het bedrijf overnemen

met vertrouwen in de toekomst.

Samen werken aan een succesvolle agrarische bedrijfsopvolging Bedrijfsopvolging vraagt om goede voorbereiding. Daarom werkt de Rabobank samen met jou aan een succesvolle overname. Met het Rabo OpvolgersPerspectief ontdek je waar jouw kracht ligt en welke strategie bij jou en je bedrijf past.

Meer weten? Neem contact op met je accountmanager. Samen sterker