BNDR September | van Traditie naar Ambitie by Ellen van den Manacker

SEP2014 Jouw agrarische jongerenblad

NAJK-symposium van Traditie naar Ambitie Melkveebedrijf Abma heeft drie opvolgers Ga mee op studiereis! Rwanda en Tanzania

Thema :

Van Traditie naar Ambitie

“Ik wil groeien op basis van wat de markt vraagt.” Tom Zwinkels / tomatenteler

FlynthVision. Doelgericht ondernemen op basis van actuele cijfers. Tomatenteler Tom Zwinkels van HGL Zwinkels uit ‘s-Gravenzande ziet volop kansen in een moeilijke markt. Zijn doel: groei, maar dan wél op basis van wat de markt vraagt. FlynthVision helpt hem daarbij, door continu inzicht te geven in actuele cijfers. Zodat Tom gefundeerde keuzes kan maken. Wilt u weten wat FlynthVision kan betekenen voor úw doelen en ambities? Kijk voor vestigingen en adviseurs op www.flynth.nl

Ondernemen inspireert

JOHN XXXXX

Tussen traditie en ambitie…

Zonlicht valt ons nieuwe kantoor binnen. Het licht spreidt zich over stapels tekeningen, offertes en formulieren met beoordelingscriteria. Ja, ik ben bezig met de aanvraag van het certificaat Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV). Wat een discussies heb ik met mijn vader gehad over punten als het formaat, de verwarming of het aantal ramen. Op zich niet vreemd als je het vanuit onze, verschillende, perspectieven bekijkt. Mijn vader doet dit soort kantoorwerk nooit. Het ‘papierwerk’ dat hij doet, wordt aan de keukentafel bestudeerd en ingevuld. Ik besteed meer uren aan deze papieren. Als ik hiermee bezig ben, zit ik graag in het kantoor. Daardoor heb ik andere wensen voor de uitvoering van een kantoor, dan mijn vader. Deze situatie schetst een beeld van opvolger en overdrager. De opvolger wil bepaalde tradities doorbreken en heeft andere ambities dan de overdrager. Logisch, andere tijden vergen een andere aanpak. Een bekend voorval in het gezinsbedrijf. 2014 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het jaar van het gezinsbedrijf. NAJK wil dit niet onopgemerkt voorbij laten gaan. In het daglicht van dit thema organiseert NAJK daarom een symposium genaamd ‘van Traditie naar Ambitie’ op 20 november 2014. Deze BNDR neemt je alvast mee in de thematiek. Na het symposium zal ik besluiten of het tegeltje ‘Als je altijd blijft doen wat je altijd deed, zal je altijd krijgen wat je altijd kreeg’, mag blijven hangen in ons kantoor.

INHOUD

John Hilhorst, voorzitter NAJK

In dit septembernummer 4 Het gezinsbedrijf 6 NAJK in het nieuws 9 In het hooi met… Ilse Matser 10 Oud & Nieuw: Arjo ’t Mannetje uit Hellevoetsluis 12 GAJK-dag 12 Rendement Ranking 13 Column Doeko van ’t Westeinde 13 Ontwikkelingen Boer zoekt Boer 14 Samen zien we meer 15 Jonge boeren over… de toekomst van het gezinsbedrijf 17 Ga mee op studiereis naar Rwanda en Tanzania! 18 Symposium: van Traditie naar Ambitie 20 Column Jan Breembroek 20 Biodiversiteit+ certificaat 21 Voor jouw AJK 22 Oud & Nieuw: familie Abma uit Jubbega 24 Boer-Burger-Buur 24 Column Ilse Verhoijsen 25 Innovatiefonds voor telers 25 Update wet ‘Verantwoorde groei melkvee-houderij’ 27 De teloorgang van het gezinsbedrijf? 28 Voor jouw AJK 29 De beslissende fase van de MaïsChallenge 30 Oud & Nieuw: Joost van der Pas uit Heeswijk-Dinther 32 Uit alle hoeken 35 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 26 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 6 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Bas van Deventer, 026-7501822, bas.van.deventer@pshmediasales.nl Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: familie Abma

BNDR

THEMA

Het

gezins

bedrijf

Grote kans dat jouw opa vroeger samen met zijn vele broers en zussen tijdens het avondeten aan het bijkomen was van een dag hard werken op de boerderij. Tegenwoordig zien we dit niet meer. Het traditionele gezinsbedrijf van vroeger verschilt van het gezinsbedrijf van tegenwoordig en het gezinsbedrijf van nu zal er over twintig jaar ook heel anders uitzien. Of zijn er dan allang geen gezinsbedrijven in de agrarische sector meer te bekennen? In dit artikel wordt het verleden, het heden en de toekomst van het agrarische gezinsbedrijf onder de loep genomen. Tekst: Linda Swagemakers / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Verenigde Naties 2014 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot ‘Jaar van het Gezinsbedrijf’. Met deze benaming willen de Verenigde Naties samen met de wereldbevolking stilstaan bij de belangrijke rol die gezinsbedrijven spelen in de agrarische sector. Zo voorkomen deze bedrijven honger en armoede, zorgen ze voor voedselzekerheid en voeding, verbeteren ze natuurlijke bronnen, beschermen ze de natuur en zorgen ze voor duurzame ontwikkelingen. Dit kunnen agrarische bedrijven doen door de stuwende kracht van het gezin waarin vakkundigheid en kennis generaties lang van ouder op kind worden doorgegeven.

Traditioneel gezinsbedrijf Bij traditionele gezinsbedrijven wordt de arbeid verricht door de boer en de meewerkende gezinsleden. Het bedrijf is grotendeels gefinancierd met het eigen vermogen van de boer en zijn gezin. Het gezin en het bedrijf zijn nauw met elkaar verbonden, beslissingen worden aan de keukentafel genomen. Traditionele gezinsbedrijven zijn over het algemeen eenmanszaken of kleine maatschappen. Het bedrijf 4

BNDR

is al geruime tijd in de familie, omdat het bedrijf steeds van ouders op kind wordt doorgegeven. Tegenwoordig wordt het begrip ‘gezinsbedrijf’ ruimer genomen: een klein deel vreemd vermogen en vreemde arbeid binnen het bedrijf zijn ook acceptabel in een agrarisch gezinsbedrijf.

Geschiedenis Voor de jaren dertig zagen gezinsbedrijven er heel anders uit. Van de vele kinderen die een gezin destijds rijk was, werd verwacht dat ze van jongs af aan meehielpen op het bedrijf. Een opleiding of een eigen beroepskeuze schoten er vaak bij in, omdat er naast het werk thuis weinig tijd overbleef.

Ondersteuning Na de jaren dertig veranderde het agrarische gezinsbedrijf. De kleine gezinsbedrijven verdienden weinig geld door dalende voedselprijzen. Katholieke boerenbonden trokken zich het lot van deze boeren aan. De bonden vonden dat de boeren ondersteund moesten worden omdat ze in de maatschappij een superieure en onmisbare groep vormden. Hun grote uitdaging werd

hulp bieden aan meer dan een miljoen mensen die op een van de 166.000 bedrijven werkten met een grootte van 1 tot 10 hectare.

Verandering Later zag de politiek dat het zo niet door kon gaan. Gezinsbedrijven moesten levensvatbaarder worden, ook al ging dit ten koste van het aantal. Zo werden bedrijven, waarvan er veel een gemengd bedrijf hadden, gestimuleerd om zich te specialiseren en één bedrijfsopvolger te kiezen in plaats van het bedrijf te verdelen over meerdere kinderen. Daarnaast werden boeren geprikkeld om na te denken over hun bedrijfsefficiëntie door arbeid te vervangen door machines. Hierdoor kon op sommige bedrijven het aantal uren handarbeid per hectare gereduceerd worden tot 93% in 14 jaar tijd, met een enorme economische groei tot gevolg.

Sociaal Op sociaal gebied veranderde er veel binnen de gezinsbedrijven. Kinderen van agrarische ondernemers voelden zich minder verbonden met het bedrijf en trokken naar de stad. Dit

Symposium: van Ambitie naar Traditie

In het kader van het door de Verenigde Naties uitgeroepen internationaal jaar van het gezinsbedrijf, organiseert NAJK in samenwerking met zijn partners het symposium ‘Van Traditie naar Ambitie’ op donderdag 20 november 2014. Het thema zal samen met NAJK-leden, bijzondere gasten en onze partners op verschillende manieren uitgelicht worden. Lees meer over dit interessante symposium op pagina 18.

bracht de nodige spanningen met zich mee. Ook werden gezinnen minder groot omdat er maar ruimte was voor één bedrijfsopvolger. Daarnaast kregen de partners van de ondernemers steeds vaker een baan buitenshuis.

Nu en in de toekomst Tegenwoordig maken gezinsbedrijven gebruik van verschillende middelen om succesvol te blijven en ambities na te streven. Schaalvergroting en specialisatie zijn trends die de afgelopen jaren in de agrarische sector zichtbaar waren. Omdat de grond niet altijd om de hoek te koop is, zal ruilverkaveling in de toekomst een steeds grotere rol gaan spelen. Daarnaast zal specialisatie, in de vorm van het uitwisselen van grond, in de aankomende jaren veel mogelijkheid bieden om te voldoen aan een optimale vruchtwisseling.

Franchising, samenwerking, zzp’ers Ook zullen franchising, samenwerking en het inhuren van zzp’ers van belang zijn in de toekomst. Zo zullen zzp’ers vaker worden ingehuurd

op het agrarische bedrijf om specialistisch werk uit te voeren of wordt er meer samengewerkt met collega’s. Samenwerken, al dan niet op dezelfde locatie, zal voordelen bieden bij het produceren van een onderscheidend product, in de verwerking, in het machinebeheer of de vraag- en aanbodbundeling. Daarnaast zal het clusteren van samenwerkende bedrijven op een locatie leiden

tot kostenreductie. Ook zal franchising steeds meer zijn intrede doen op de agrarische bedrijven. Franchising helpt ondernemers om hun producten onder een specifieke verkoopformule te verkopen. Voor de agrarische gezinsbedrijven die niet mee willen of kunnen gaan in de groei die de sector vraagt, zal het agrarische bedrijf een nevenactiviteit worden.

Opbrengst of het milieu? Ik kies beide. Meer opbrengst met een minimale belasting voor het milieu, dat vormt de basis voor de landbouw van vandaag. Kalkammonsalpeter (KAS) is een pure meststof, levert hogere en kwalitatief betere opbrengsten en belast het milieu minder dan andere stikstofmeststoffen. Weten waarom? Kijk op www.yara.nl/purenutrient

YARA1404 IM BNDR Akkerbouw 122x59.indd 1

17-01-14 14:58

BNDR

NIEUWS

NAJK-voorzitter in tentoonstelling Mansholt Van 31 augustus tot 9 november is in Rotterdam een tentoonstelling over het leven en de invloed van Sicco Mansholt te bewonderen. Tijdens de tentoonstelling heb je de mogelijkheid om te luisteren naar John Hilhorst, voorzitter van NAJK. Hilhorst blikt tijdens de tentoonstelling terug op het leven van Mansholt en vergelijkt dat met keuzes die in de hedendaagse agrarische sector gemaakt moeten worden.

NAJK actief voor

het Weekend van het Varken

Op 13 en 14 september werd het jaarlijks terugkerende Weekend van het Varken georganiseerd. 36 varkenshouders in heel Nederland hebben deze dagen de staldeuren opengezet voor de nieuwsgierige consument. Met succes, veel belangstellende burgers trokken dit weekend naar de stallen om kennis te maken met de varkenshouderij. Door het verdwijnen van de financiering uit de heffingen van het Productschap Vee en Vlees, zette NAJK zich dit jaar vrijwillig in om het weekend te promoten. Zo trokken NAJK-leden, samen met andere betrokkenen uit de sector, op 6 september massaal de straat op om met fl yers de burger uit te nodigen voor het Weekend van het Varken.

Aanbod

AJK-activiteiten

Afscheid

Ramon Klaassens

Tijdens de algemene ledenvergadering op donderdag 26 juni heeft NAJK afscheid genomen van dagelijks bestuurder Ramon Klaassens. Klaassens was binnen het bestuur vice-voorzitter en verantwoordelijk voor de portefeuille bedrijfsovername. Voorzitter John Hilhorst bedankte Ramon voor zijn inzet voor de agrarische jongeren: “Klaassens heeft in zijn bestuursperiode belangrijke resultaten geboekt: bijvoorbeeld het behoud van de Jonge Landbouwersregeling in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de ontwikkeling van het NAJK-initiatief Boer zoekt Boer voor buitenfamiliaire bedrijfsovername.”

Van ‘Versier met Plezier’ tot een avond over energie: NAJK heeft een breed scala aan activiteiten voor AJK’s in de aanbieding. Is jouw AJK bezig met de planning voor het nieuwe seizoen? Neem dan eens een kijkje in het aanbod van NAJK. Deze staan gepresenteerd in de seizoensgids die te vinden is op www.najk. nl onder het tabblad ‘over NAJK’, ‘algemeen’. NAJK vraagt voor de meeste activiteiten geen tot een kleine vergoeding. Neem voor meer vragen over het activiteitenaanbod van NAJK contact op met info@najk.nl of 030-2769869.

deelakkoord pachtbeleid

NAJK was een van de betrokken partijen bij het bereiken van een deelakkoord over een herziening van het pachtrecht. In het deelakkoord wordt voorgesteld om de pachtprijs voor een nieuwe reguliere pachtovereenkomst door pachter en verpachter zelf te laten bepalen. Ook wordt een flexibele pachtovereenkomst voorgedragen voor hoeves, losse percelen en losse gebouwen, waarbij de pachter de pachtprijs kan laten toetsen door de grondkamer. Daarnaast wordt er in het deelakkoord gesproken over een nieuwe pachtvorm: loopbaanpacht. Kijk voor meer informatie over het deelakkoord pachtbeleid op www.najk.nl onder het kopje ‘nieuws’.

en de winnaar is…

Zaterdag 20 september was het Marktplein in Doetinchem het decor voor het Nationaal Kampioenschap Veebeoordelen 2014. Het NK werd georganiseerd door NAJK in samenwerking met CRV Holding BV. Tijdens het NK streden 64 deelnemers uit heel Nederland om het kampioenschap door vijf roodbonte en tien zwartbonte koeien te beoordelen op hun uiterlijke kenmerken, zoals frame, robuustheid, uier, beenwerk en het algemeen voorkomen. Wil je weten wie de winnaars zijn? Kijk dan op www.najk.nl of www.facebook.com/dbnajk. 6

BNDR

de Zwarte Cross

Op 25, 26 en 27 juli was NAJK aanwezig op het befaamde Achterhoekse festival de Zwarte Cross. Op het ForFarmers Hendrix terrein heette het enthousiaste team van NAJK jonge boeren van harte welkom. Een geslaagde samenwerking waarin NAJK met dank aan ForFarmers Hendrix gratis lidmaatschappen van een jaar verlootte. Ben jij langs geweest in de stand van NAJK op het brokkenmakersterrein? Wie weet sta je op de foto. Bekijk de foto’s op www.facebook.com/dbnajk.nl.

NAJKTweets

NAJK betrokken bij tot stand komen

NK Veebeoordelen:

Gratis lidmaatschappen tijdens

Inge v Schie-Rameyer @IngeRameijer Super draaidagen gehad met partners en leden #NAJK! Film voor NAJK symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ op 20 november. AgroEnergiek.nl @AgroEnergiek Zojuist is de laatste #brandstofbesparing tip uitgezonden. De tips nalezen? Check de factsheet op www.facebook.com/dbnajk. #AgroEnergiek #NAJK Eric Pelleboer @EricPelleboer Met @SanderThus namens #NAJK naar @nieuwsez voor #pacht. #Continuïteit #duurzaamgrondgebruik #bedrijfsovername Helma Lodders @HelmaLodders Leuk! RT “@NAJKtweets: Op de #ZwarteCross een geïmproviseerde editie van in het hooi met... Helma Lodders!”

voor het Weekend van he straat op om met fl yers d kenen uit de sector, op 6 trokken NAJK-leden, sam vrijwillig in om het week schap Vee en Vlees, zette financiering uit de heffin varkenshouderij. Door he end naar de stallen om k veel belangstellende bur voor de nieuwsgierige co hebben deze dagen de s niseerd. 36 varkenshoud terugkerende Weekend v Op 13 en 14 september w

het Weekend v

NAJK act

et Varken. de burger uit te nodigen 6 september massaal de men met andere betrokkend te promoten. Zo te NAJK zich dit jaar ngen van het Producthet verdwijnen van de kennis te maken met de rgers trokken dit weekonsument. Met succes, staldeuren opengezet ders in heel Nederland van het Varken georgawerd het jaarlijks

van het Varken

tief voor

De week van… organiseert groot symposium NAJK

John Hilhorst (29) is voorzitter van NAJK. Naast het dagelijks bestuur runt John samen met zijn ouders een melkveebedrijf in Laag Keppel.

Opnemen van het audiofragment dat tijdens de tentoonstelling ‘Sicco Mansholt. Een goede Europeaan’ in Rotterdam te horen is.

Op 20 november organiseert NAJK een groot symposium voor jonge boeren en tuinders in Utrecht. Het symposium draagt het thema ‘van Traditie naar Ambitie’. Tijdens het symposium staat de toekomst van de jonge ondernemer en het bedrijf centraal. Als opwarmertje voor het symposium vind je in deze BNDR allerlei artikelen omtrent dit thema. Meer informatie over het symposium vind je op pagina 18 en www.vantraditienaarambitie.nl.

Nieuwe bestuurder bedrijfsovername:

Sander Thus Op donderdag 26 juni, tijdens de algemene ledenvergadering van NAJK, is de 25-jarige Sander Thus unaniem verkozen tot dagelijks bestuurder bij NAJK. Hij neemt de portefeuille bedrijfsovername van Ramon Klaassens over. Thus runt met zijn ouders een vleesvarkensbedrijf met daarnaast een akkerbouwtak. Na zijn studie Dierwetenschappen aan Wageningen Universiteit en diverse bestuursfuncties is Thus zich fulltime gaan richten op de uitbreiding van het agrarische bedrijf thuis. Nu de bedrijfsuitbreiding afgerond is, zal Thus zich inzetten voor de jonge agrarische ondernemers via NAJK: “Bedrijfsovername is een belangrijk item binnen de agrarische sector, want bedrijfsovernames zorgen voor continuïteit en tegelijkertijd voor vernieuwing. Daarom moet dit door alle aanverwante partijen ook goed gefaciliteerd worden. Ik vind het van belang dat elke jonge boer zich er goed van bewust is wat een bedrijfsovername inhoudt en hoe je dit, voor iedereen persoonlijk, het beste in kunt vullen.”

John Hilhorst

De krant aan het lezen. Ook dit artikel, waarvan ik het niet verwacht, schetst een mooi beeld over voedsel.

Een selﬁe in de melkstal.

Presentatie bijwonen op het ministerie van Economische Zaken over de resultaten van een onderzoek over effectiviteit ﬁscale regelingen bij bedrijfsovername.

BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag, voor miljoenen mensen wereldwijd Elke dag voorziet FrieslandCampina miljoenen consumenten over de hele wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen zoals kindervoeding, zuiveldranken, kaas, yoghurt, toetjes, boter- en roomproducten, zuivelingrediënten en –halffabricaten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de expertise van de medewerkers; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde zuivelproducten. Dat doet FrieslandCampina op een duurzame manier.

www.frieslandcampina.com

• corp adv 185x125 consument FrCamp.indd 1

01-09-14 14:06

Ambitie is verder gAAn

wAAr Anderen ophouden

ForFarmers Hendrix, producent en leverancier van diervoeders. Een no-nonsense organisatie met gedreven medewerkers en dealers, dichtbij het boerenbedrijf, die het verschil maakt in kennis en goede producten. Met de ambitie een maximale bijdrage te leveren aan het rendement op uw bedrijf. Dat is waar we voor staan!

www.forfarmershendrix.eu Boeren met ambitie

BNDR

In het hooi met…

Ilse Matser Tijdens haar studie bedrijfseconomie aan de Vrije Universiteit Amsterdam heeft ze nooit nagedacht over de toegevoegde waarde van het gezinsbedrijf. Toen ze na haar studie een jaar in de meubelzaak van haar ouders werkte, viel het kwartje. Het gezinsbedrijf is uniek en moet meer onder de aandacht gebracht worden van het grote publiek. Met die gedachte is deze vrouw nu al vijf jaar lector Familiebedrijven op het Windesheim en directeur van het Nederlands Centrum voor het Familiebedrijf. In het hooi met… Ilse Matser.

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Liesbeth van Mispelaar Lector Familiebedrijven, hoe komt u erbij? “Het familiebedrijf is de oudste ondernemingsvorm die er bestaat. Binnen het onderwijs en in onderzoeken is er weinig aandacht voor deze ondernemingsvorm. Ik vond het te gek voor woorden dat we doen alsof grote, beursgenoteerde bedrijven de standaard is. Daarom besloot ik meer aandacht voor het familiebedrijf te genereren.” En… hoe staat het met die aandacht? “Op agrarische scholen is het familiebedrijf een standaard, maar bij vele economische opleidingen niet. Per 1 februari starten we op het Windesheim een module Familiebedrijven. In deze module gaan we met studenten bestuderen wat het familiebedrijf betekent en welke rol de student als opvolger in het bedrijf speelt of kan spelen.” Welke rol speelt het gezinsbedrijf in de agrarische sector? “Het belang van gezinsbedrijven in de agrarische sector is heel groot. Op landbouwbedrijven moet de opvolging eigenlijk altijd uit het gezin komen. Elk gezinslid speelt een rol in de vorming van het bedrijf. Daarnaast zijn er altijd meerdere generaties aan het werk. Of je werkt met je vader of je werkt met je kinderen. Dat is geen tijdelijk iets, dat is een continue factor. Als je dus irritaties in de familie hebt, werkt dat door in het bedrijf en andersom. Daarom is communicatie extra belangrijk in gezinsbedrijven.”

Dat is natuurlijk makkelijk gezegd… “Communicatie is altijd lastig. Normaal gesproken houden bedrijven vergaderingen of functioneringsgesprekken, bij agrarische gezinsbedrijven ontbreekt dat vaak. Zakelijke gesprekken worden tussen de privézaken door aan de keukentafel gevoerd. Er zijn geen exacte momenten waarop bijvoorbeeld irritaties worden uitgesproken. Dat maakt het extra complex. Doe eens een dappere poging om het gesprek wel aan te gaan. Beide generaties willen uiteindelijk dat het bedrijf wordt voortgezet.”

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boer en bu agen. rgers. In het hooi.enGed re ve nheid, passie, bo Het komt aludleembeaaweringen. In het hooi ml etaa…n bod. een eigen carrière heeft, waardoor zij in het gezinsbedrijf van haar partner buitenspel wordt gezet. Zonde, want de schoondochter heeft vaak veel expertise in te brengen.” Blijft het gezinsbedrijf altijd bestaan? “Jongeren maken de laatste jaren bewuster een keuze om het bedrijf over te nemen. Dat zie ik als een pluspunt. Als ze voor het bedrijf kiezen, gaan ze er ook volledig voor. Daarnaast zijn er heel veel verschillende manieren om een familiebedrijf door te zetten. Een mogelijkheid is dat meerdere familieleden aandeelhouders zijn, terwijl er maar een familielid het bedrijf leidt.”

“Opvolgers willen graag dat hun ouders trots zijn”

Staat de emotionele binding van het gezin de ontwikkeling van het bedrijf niet in de weg? “Het heeft veel voordelen, maar ook nadelen. Opvolgers willen graag dat hun ouders trots zijn. Uiteindelijk is de opvolger, samen met zijn partner, diegene die de komende 30 jaar op het bedrijf moet leven. Als je zelf iets wilt als opvolger, dan moet je doorzetten en niet altijd handelen vanuit de emoties van de familie.” Welke factor wordt nog wel eens over het hoofd gezien in een gezinsbedrijf? “De schoondochter. Tegenwoordig zien we dat de schoondochter

Ilse Matser op NAJK-symposium ‘van Traditie naar Ambitie’

Op dit moment is Ilse Matser verwikkeld in een onderzoek naar het zogeheten ‘human capital’ op het agrarische gezinsbedrijf. Kort gezegd onderzoekt zij wat de sociale rollen zijn van de verschillende gezinsleden in een familiebedrijf. De resultaten presenteert Matser op 20 november tijdens het NAJK-symposium ‘van Traditie naar Ambitie’. Kijk voor meer informatie op www.vantraditienaarambitie.nl.

BNDR

OUD

Bedrijfsgegevens Maatschap ’t Mannetje Hellevoetsluis 3 vennoten 65 stuks melkvee 52 hectare grond

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“Wij hebben lange tijd gedacht dat wij de op het bedrijf waren”

laatste generatie

Lange tijd dachten Kees (55) en Ina (50) dat zij geen opvolger hadden voor hun melkveebedrijf in het Zuid-Hollandse Hellevoetsluis. De interesses van zoon Arjo (28) lagen meer in de akkerbouw dan in de veehouderij. Toch gaf hij het ouderlijk bedrijf een kans. Na zijn studie tuin- en akkerbouw in Dronten besloot Arjo een dag in de week te ‘proeven’ van het melkveebedrijf. Met succes. Arjo kreeg de smaak te pakken en besloot een jaar geleden in maatschap te treden. Geschiedenis Kees: “Toen ik vroeger in maatschap kwam, hadden we een gemengd bedrijf met akkerbouw en melkvee. In 1975 zijn we ons volledig gaan focussen op de melkveetak. Inmiddels melk ik in maatschap met Ina en Arjo 65 koeien en hebben we 52 hectare land waar we gras en maïs op telen.”

Bedrijfsopvolger? Ina: “Kees en ik hebben lange tijd gedacht dat wij de laatste generatie op het bedrijf waren. Geen van onze kinderen waren voor de 10

BNDR

volle 100% geïnteresseerd in een bedrijfsovername.” Kees: “Arjo zou een geschikte kandidaat zijn, maar zijn passie ligt in de akkerbouwsector. Om hem daarin tegemoet te komen heb ik zelfs gedacht om melkquotum te verkopen en daar grond voor terug te kopen. Dat werd financieel onaantrekkelijk toen de prijs voor quotum daalde en de grondprijs steeg.”

Twijfels Arjo: “Nadat ik de studie tuin- en akkerbouw had afgerond, ging ik nadenken over wat ik wilde

in de toekomst. Het bedrijf van mijn ouders overnemen was een van de mogelijkheden. Ik heb daar lang over getwijfeld. Als klein ventje was ik al meer geïnteresseerd in akkerbouw dan in koeien. Boer zijn is wel wat ik wil. In de buitenlucht afwisselend werk verrichten, dat past bij mij.” Kees: “Om te kijken of de melkveehouderij ook wat voor Arjo zou zijn, is hij na zijn studie een dag in de week bij ons komen werken.” Arjo: “Ik ben mij meer gaan verdiepen in koeien en begon het steeds leuker te vinden. Een jaar geleden ben ik in maatschap getreden met mijn ouders.”

NIEUW

Arjo ’t M Hellevoetsalunnetje 28 jaar is Lid va Voorne/PnuAJK tten

“Als ik verder wil met het ouderlijk bedrijf, zal ik

meer kennis over koeien moeten opdoen”

Ina: “Ondertussen volgt onze dochter de opleiding Dier- en Veehouderij. Mocht zij uiteindelijk ook ambitie hebben om in het bedrijf te stappen, dan hebben we die mogelijkheid voor haar opengelaten.”

ons laatste jaar te knallen. We hebben nu iemand op wie we kunnen terugvallen, bij wie we de verantwoordelijkheid kunnen leggen.” Kees: “Ik vind het fi jn dat ik hier op mijn oude dag ook nog kan zijn.”

Verlichtende investering

Zzp’er

Kees: “Zeven jaar geleden was de melkstal toe aan vernieuwing. Omdat er toen nog geen opvolger voor ons bedrijf was opgestaan, hebben Ina en ik gekeken hoe wij het bedrijf nog voort konden zetten tot ons pensioen. We besloten te investeren in een melkrobot.” Ina: “De melkrobot was een verlichtende investering op de werkvloer. Dat zag Arjo ook. Door de aanschaf van de melkrobot was het bedrijf voor hem een stuk interessanter geworden. Het geeft meer vrijheid op het bedrijf.”

Arjo: “Het liefst werk ik volledig op de boerderij. Helaas is het bedrijf daar te klein voor. Daarom werk ik een dag op het ouderlijk bedrijf en vier dagen in de week bij een loonwerker. Bij de loonwerker verricht ik agrarische werkzaamheden, maar ook werkzaamheden in het openbaar groen en sportveldonderhoud. Vanuit de maatschap verhuur ik mijzelf als zzp’er aan het loonbedrijf. Op die manier kan ik mij financieel in het bedrijf werken.” Kees: “Dat Arjo niet volledig op het bedrijf meedraait heeft ook zijn nadelen. Hij woont op vier kilometer afstand van de boerderij. Als hij bij de loonwerker klaar is met werken, gaat hij naar huis. Om meer feeling met de koeien en de gang van zaken te krijgen, zou het beter zijn als Arjo hier om de hoek woont.”

Doorzetten Kees: “Nu Arjo heeft besloten dat hij ons bedrijf wil overnemen, ga ik weer naar de toekomst kijken. Met een opvolger worden Ina en ik geprikkeld om door te zetten. We willen een gezond bedrijf doorgeven.” Ina: “Ik ben ook blij dat Arjo het bedrijf wil overnemen. Kees en ik hoeven niet meer tot

Kennis Arjo: “Als ik verder wil met het ouderlijk

bedrijf, zal ik meer vakspecifieke kennis over koeien moeten opdoen. Ik heb een studie gevolgd in de tuin- en akkerbouw. De managementaspecten uit deze opleiding kan ik in ons bedrijf toepassen, maar ik merk dat ik de basiskennis van de melkveehouderij mis. Natuurlijk leer ik daarin veel van mijn ouders, maar het liefst wil ik in de toekomst ook nog een vakgerichte opleiding volgen.”

Bodemstructuur Arjo: “De akkerbouwkennis die ik bezit, wil ik wel toepassen op het melkveebedrijf. In de aankomende jaren wil ik investeren in het opknappen en egaliseren van onze percelen. Ik wil me bijvoorbeeld meer verdiepen in onze bodemstructuur. Met een gezonde bodem is het mijn streven om meer ruwvoer van een perceel te halen.”

Toekomst Arjo: “Ik wil groeien naar 120 koeien en twee melkrobots. Voorlopig zijn dat nog plannen, een exacte termijn durf ik er niet aan te hangen. Als we die stap willen maken, moeten we ook een nieuwe stal bouwen. Daarnaast hoop ik na de uitbreiding meer op de boerderij te kunnen werken.” BNDR

Rendement Ranking Het verborgen rendement op basis van vruchtbaarheid stijgt Het initiatief Rendement Ranking van NAJK en UNIFORM-Agri boekt volop resultaten. Van januari tot juni is het verborgen rendement omtrent de vruchtbaarheid per koe gestegen van 15 euro naar 21 euro.

Tekst: Harm-Jan van der Beek / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

AJK

Van januari tot juni registreerden de deelnemers het verborgen rendement omtrent de vruchtbaarheid van hun koeien. Uit de resultaten blijkt dat het directe aandeel van vruchtbaarheid in het totale verborgen rendement lager is dan verwacht, de verschillen tussen bedrijven zijn daarentegen wel erg groot: het verschil loopt op tot 63 euro per koe per jaar. Twee deelnemers presteerden het om op een verborgen rendement van 0 euro uit te komen. In juni is de eerste masterclass over vruchtbaarheid georganiseerd voor de deelnemers van Rendement Ranking. Tijdens deze masterclass is uitvoerig gesproken over het verlagen

van het verborgen rendement in de vruchtbaarheidsperiode van koeien. Uit de cijfers bleek dat bij twee veehouders activiteiten buiten het bedrijf grote invloed hadden op de vruchtbaarheid. Er was een aantoonbaar verschil in de DHZ-KI-resultaten op de dag dat er ‘weinig tijd’ voor de inseminatie was. Verder kwam tijdens de masterclass naar voren dat de deelnemers vaak weten wat belangrijk is bij de vruchtbaarheid van koeien, maar zijn ze door Rendement Ranking extra alert gemaakt op het feit dat als de focus er niet is, de resultaten achteruitgaan.

GAJK-dag voor

In september wordt de tweede masterclass over gezondheid georganiseerd. Houd www. najk.nl in de gaten voor de laatste updates over Rendement Ranking. Neem voor meer informatie contact op met ellen@uniform-agri. com.

herhaling vatbaar!

kensfl at komen steeds vaker voor in de media. Tijdens de workshop van Schoonman ondervonden de leden van GAJK hoe ze een positieve draai kunnen geven aan zulke uitingen.

Het Gelders Agrarisch Jongeren Kontakt (GAJK) wilde een keer iets nieuws organiseren voor zijn leden. Een activiteit die afweek van de standaard avonden. Het idee van een GAJK-dag werd geboren en in februari werd deze dag werkelijkheid. Met hulp van sponsoren konden leden van GAJK zich gratis inschrijven voor een dag die in het teken stond van ‘Ik ben trots op mijn sector!’.

Na de lunch ging Ruud Heezen van Coop Supermarkten in gesprek met de jongeren over ‘Is imago geld waard?’. Zijn verhaal zorgde voor veel vragen onder de jonge boeren. “Wij waren erg blij met de komst van Ruud Heezen. Een spreker uit de supermarktbranche verschijnt niet vaak op zulke activiteiten”, vertelt Lisette Kooijman, bestuurslid GAJK, terugkijkend op de dag.

De dag startte voor de tachtig aanwezige leden met twee workshops. Marlies van Zeeland ging in haar workshop in op het geheim van goede communicatie met de omgeving. Door middel van rollenspelen leerden de

“Wij vonden het een zeer geslaagde dag. We konden een leuk programma aanbieden en de opkomst van onze leden was erg goed”, aldus Kooijman. In februari 2015 staat de tweede editie van de GAJK-dag gepland.

BNDR

Gelderse jonge boeren hoe zij om kunnen gaan met kritiek. De tweede workshop werd verzorgd door Dirk Siert Schoonman. Zijn workshop was gericht op het opkomen voor de sector. Woorden als plofkip, megastal en var-

Het jaar 2014 is door de Verenigde Naties uitgeroepen als het internationale jaar van het agrarische familiebedrijf. Het agrarische familiebedrijf is dé dragende pijler onder de wereldwijde voedselvoorziening. Hiermee willen de Verenigde Naties en de aan haar gelieerde organisaties extra nadruk leggen op het belang van het agrarische gezinsbedrijf. De internationale focus ligt vooral op de ontwikkelingslanden. Het is natuurlijk ook zeer tegenstrijdig dat in de landen waar veel honger en ondervoeding heerst het gros van de inwoners wel actief is in Doeko van ’t de landbouw. In deze gebieden is nog een hele stap te maken. Wereldwijd zijn er 500 miljoen runt samen metWesteinde (30) akkerbouwbedrijf zijn ouders een landbouwbedrijven die zich met voedselproductie bezighouden. In Nederland nog zo’n 67 Oldambt. Daarninaa het Groningse duizend. En ook hier zijn het bijna allemaal gezins- of familiebedrijven. Je kunt je misschien afvragen wat het nut bestuurslid bij GrAst is Doeko van dit themajaar voor de westerse landbouw of voor Nederland is. Gezinsbedrijven in de landbouw bestaan al sinds aa nk omende maanden JK en de mensenheugenis en voorlopig zullen ze ook blijven bestaan. Ook in een welvarend land als Nederland, waar voldoende actief in de w er kg ro ep voor voedsel de gewoonste zaak van de wereld is, is een goed georganiseerde landbouw cruciaal. Zonder goede en zekere Traditie naar Ahemt symposium ‘van voedselproductie zal een land nooit stabiel zijn. Bewijzen hiervan zagen we in het verleden en in diverse ontwikkebitie’ van NAJK. lingslanden. Onze gezinsbedrijven zijn erin geslaagd op een zeer efficiënte wijze voedsel te kunnen produceren. Ook in tijden van lage prijzen en hoge kosten. Deze omstandigheden maken het juist in een duur land als Nederland extra lastig om toch een goed inkomen te houden. Aan de andere kant hebben deze omstandigheden de overgebleven agrarische bedrijven over het algemeen sterk, stabiel en meer ondernemend gemaakt. Wel staat de huidige generatie gezinsbedrijven voor steeds grotere uitdagingen om te blijven voortbestaan. Aanstaande 20 november organiseert NAJK voor alle leden een symposium over het agrarische familiebedrijf van nu en in de toekomst. Gerenommeerde sprekers uit de agrarische wereld geven hun kijk op het agrarische bedrijf van de toekomst en een aantal jonge boeren met een bijzondere bedrijfssituatie vertelt over hun ervaringen. Hoe houden we overnames betaalbaar en hoe kan er geïnvesteerd blijven worden? Loopt het agrarische gezinsbedrijf tegen zijn houdbaarheidsdatum aan? Kortom het zal niet alleen interessant en leerzaam zijn, maar we zullen ook een kritische spiegel voorgehouden krijgen met veel ruimte voor discussie.

BEDRIJFSOVERNAME

Ontwikkelingen

Boer zoekt Boer Het afgelopen jaar is NAJK met een aantal betrokken partijen bezig geweest met het verder ontwikkelen van Boer zoekt Boer. Op dit moment bestaat Boer zoekt Boer uit een online marktplaats als onderdeel van de website www.bedrijfsovernameportal.nl. Jonge potentiële boeren en tuinders zonder bedrijf om op te volgen kunnen hier in contact komen met agrarische ondernemers zonder opvolger. Er is veel animo voor de huidige opzet, maar de verscheidenheid van de aanmeldingen is te groot. Daarnaast stijgt de vraag naar persoonlijke begeleiding in het traject van buitenfamiliaire bedrijfsovername.

Tekst: Sander Thus Wat constateren wij in het veld? De aanmeldingen voor Boer zoekt Boer zijn vrij divers. Van serieuze aanmeldingen tot mensen die geen realistisch beeld hebben bij het agrarisch ondernemerschap. Ook zijn er succesverhalen: een aantal goede matches van potentiële bedrijfsopvolgers en ondernemers zonder opvolger zijn gemaakt. In deze situaties is er sprake van overdragers en opvolgers die goed bij elkaar passen. Net als bij de ‘traditionele’ overnames is communicatie het toverwoord binnen het samenwerkingsproces en de bedrijfsoverdracht van buitenfamiliaire

bedrijfsovernames. De noodzaak voor externe begeleiding is echter wel een stuk groter. NAJK en de betrokken partijen hebben besloten om met dit vraagstuk aan de slag te gaan. Wat zetten we op? Samen met bedrijven en organisaties uit de sector pakt NAJK de handschoen op om meer structuur te geven aan de instroom van aanmeldingen op het Boer zoekt Boer platform. Hiervoor hebben we een breder programma geschetst dat naast het online platform zal lopen. Het doel van dit programma is om geïnteresseerden in twee avonden en een-opeengesprekken te helpen in hun zoektocht naar

een bedrijf om op te volgen of een geschikte opvolger. Vervolgens wordt er na het maken van een match externe begeleiding aangeboden. Hoever zijn we nu? Met de opzet van bovenstaand programma gaan kosten gepaard voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van promotie- en lesmateriaal. Hiervoor ligt een financieringsaanvraag bij het ministerie van Economische Zaken. Er is goede hoop dat er middelen beschikbaar worden gesteld om dit sectorinitiatief daadwerkelijk op te zetten. Houd www.najk.nl in de gaten om bovenstaande ontwikkelingen omtrent Boer zoekt Boer op de voet te volgen. BNDR

DOEKO

Family farming

Samen zien we meer

Veilig op weg met Interpolis Je trekker en landbouwmachines zijn belangrijk, je gebruikt ze dagelijks bij je werk. Over veiligheid op en om de trekker en het gebruik van je machines, is veel te zeggen. Wist je dat je de kans op verkeersongelukken zelf kunt verkleinen? Medewerkers van Interpolis willen je daar graag bij helpen. Want verzekeren kan anders. Ga je de weg op om gewassen binnen te halen? Zorg dan voor een veilige werkomgeving. Juist in de oogsttijd wordt het eerder donker en is de weg vaak nat. Modder op de weg veroorzaakt ieder jaar weer ongevallen. Op deze pagina vind je veel tips om rekening mee te houden tijdens de oogstwerkzaamheden. Meer tips over veiligheid en in bedrijf blijven, vind je op www.interpolis.nl/agro.

Verklein de kans op ongevallen

Voor je aan het werk gaat:

> Controleer de verlichting van je trekker. Een landbouwtrekker is altijd voorzien van dimlichten, stadslichten, richtingaanwijzers, achterlichten, remlichten en de driehoekige reflectoren. > Voer markeringslichten (wit voor en rood achter) als je in het donker rijdt en je voertuig breder is dan 2.10 meter. > Vergroot het zicht met een dodehoekspiegel en verwijder vuil op spiegels en ruiten. > Zet veiligheidsborden (slipgevaar) neer op een duidelijk zichtbare plaats, ruim voor het vervuilde weggedeelte. > Houd je zoveel mogelijk aan de maximale afmetingen van werktuigen. Je hebt ontheffing van de wegbeheerder nodig bij het overschrijden van de maximale afmetingen en je bent verplicht een geel zwaailicht te voeren. > Scherm scherpe en uitstekende delen goed af en gebruik een waarschuwingsbord bij lading die meer dan een meter uitsteekt. Bevestig het waarschuwingsbord haaks op de rijrichting.

Tijdens je werk: > Maak de weg al tijdens het werk regelmatig schoon met een schuif of borstel. Zo voorkom je dat klei wordt vastgereden en lastig te verwijderen is. Na het werk spuit je de weg dan eenvoudig schoon. > Let tijdens het schoonmaken van de weg ook op je eigen veiligheid. Draag reflecterende kleding, dan val je beter op. > Let op je snelheid en voorkom dat snelheidsverschillen met andere weggebruikers tot ergernis en inhaalmanoeuvres leiden. Dit is gevaarlijk voor alle weggebruikers. Ben je ervan bewust dat je met een bijzonder voertuig rijdt. > Anticipeer op een smalle weg op tegemoetkomend verkeer. Breng je voertuig eventueel tot stilstand. > Zorg ervoor dat je gezien wordt. Voer waarschuwingsknipperlichten bij beperkte snelheid en een geel zwaailicht bij gevaar. > Gebruik bij zwaardere last uitsluitend aanhangwagens met een reminrichting (deze verplichting geldt bij een massa van de aanhanger boven 750 kilogram).

Na je werk: > Maak de openbare weg na je werkzaamheden schoon. Je bent dat volgens de wet verplicht.

BNDR

Wil je meepraten over

ondernemerschap en risicomanagement? Dat kan. We zijn benieuwd naar jouw mening over bedrijfscontinuĂŻteit en oplossingen voor (zelf) gesignaleerde risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Medewerkers van Interpolis delen hun kennis graag met jou! Neem voor een AJK-avond contact op met Kirsten Haanraads via khaanraads@ najk.nl of 030-2769869.

Jonge boeren over…

de toekomst van het gezinsbedrijf Alwin Huisman Akkerbouw | FAJK “De kracht van een gezinsbedrijf is dat je erg flexibel bent. Iedereen weet wat er gaande is op het bedrijf. Een groot voordeel is dat er met een gezinsbedrijf kosten bespaard kunnen worden. Maar als je niet goed kan opschieten met elkaar, is het lastig om samen te werken. Het is mooi om als gezin samen een bedrijf voort te zetten.”

Corné Sijben | Melkvee | BAJK “De kracht van het gezinsbedrijf is dat je invloed uit kunt oefenen op alle facetten van het bedrijf. Het is direct aan te sturen, de lijnen zijn kort. Het gezinsbedrijf heeft toekomst, in Nederland is geen plaats voor hele grote landbouwbedrijven. De burger omarmt het gezinsbedrijf. Een minpunt van het gezinsbedrijf is dat vervangbaarheid moeilijk is, dan moeten er externen gevraagd worden die het bedrijf minder goed kennen.”

Willem Cevaal | Akkerbouw | ZAJK “Besluiten op een gezinsbedrijf worden altijd genomen met visie op meerdere jaren/ generaties, dit geeft het gezinsbedrijf toekomst. Omdat er meerdere personen in het bedrijf zijn, komt er van verschillende kanten input. Deze input kan gebruikt worden voor de daadwerkelijke strategie. Ieder brengt het beste in het bedrijf, op welke manier dan ook. Overleg is hét belangrijkste voor een gezonde basis onder het bedrijf.”

BNDR

Feedtech voedingssupplementen De beste start voor je toekomstige topkoeien

Exclusieve beursactie voor NAJK leden!

Geldig tijdens de komende regionale najaarsbeurzen, op de stand van de gezamenlijke DeLaval dealers.

Feedtech Colostrum booster P Check op: www.delaval.nl/najk en gebruik de code BNDR

ď Ž Zekerheid van voldoende antistoffen ď Ž Eenvoudig in gebruik

DeLaval BV - Steenwijk - 0521 537 500 - info.nl@delaval.com - www.delaval.nl

REIS

Ga mee op studiereis naar Rwanda en Tanzania! Hoe wordt de landbouw bedreven dicht bij de evenaar, in een tropisch klimaat? Eind 2014 heb jij de kans om dit zelf te ontdekken tijdens de studiereis van NAJK naar Rwanda en Tanzania. Tijdens deze studiereis naar Centraal-Afrika staan de thema’s ‘klimaatslimme landbouw’ en ‘voedselzekerheid’ centraal. Deze thema’s spelen een steeds grotere rol in het nieuws en in het publieke debat. Deze reis is jouw kans om daar, in een buitenlandse omgeving, op een leuke en praktische manier meer over te leren.

Tekst: Ria Wilzing

Rwanda Rwanda is een klein landje in het midden van Afrika. In de afgelopen eeuw stond het land vooral bekend om het gewelddadige verleden tussen de Hutu’s en de Tutsi’s. De laatste jaren is de situatie stabiel en zijn er volop mogelijkheden om de mooie gebieden van dit land te bezoeken. Rwanda kent een bergachtig landschap met veel tropische regenwouden. De overheid van Rwanda wil het land vooruithelpen. Hiervoor hebben ze in 2007 een bijzonder landbouwbeleid ingevoerd.

Elke regio in het land moet zich beperken tot aanbevolen teelten. In eerste instantie is het inkomen van de boeren in Rwanda er door dit beleid op vooruitgegaan. Toch zijn er berichten dat de boeren hun producten niet kunnen verkopen en daardoor geen geld hebben om voedsel te kopen. Hierdoor zijn zij verplicht om eenzijdige maaltijden, gemaakt van hun eigen onverkoopbare voedsel, te nuttigen.

Tanzania Tanzania bestaat uit het oorspronkelijke Tanganyika en de mooie eilanden Pemba en Zanzibar. Tot eind jaren zeventig van de vorige

Aanmelden

Ga mee op studiereis naar Rwanda en Tanzania en leer tijdens een gezellige reis met andere jonge boeren en tuinders hoe collega’s in een totaal ander land hun bedrijf vormgeven.

Wanneer en wat (onder voorbehoud): > Studiereis Rwanda en Tanzania in de periode van 8-20 december 2014.

Voor wie? > 15 deelnemers per reis > NAJK-leden met een brede interesse, dus ook uit verschillende sectoren! > Leden die nog niet eerder met een NAJK-studiereis zijn mee geweest, hebben voorrang

Wat wordt van je verwacht? > Eigen bijdrage per persoon van € 1.250,-. Hierin zijn vlucht, visum, overnachtingen, maaltijden, vervoer en reisbegeleiding vanuit NAJK inbegrepen > Actieve deelname in het uitdiepen van de thema’s > Na afloop van de reis zet de deelnemer zich in om de tijdens de reis opgedane ervaringen aan een breder publiek bekend te maken

Deelnemen? > Lees eerst de voorwaarden van inschrijving deelnemers op www.najk.nl. Meld je dan aan via het inschrijvingsformulier op de website. Vul dit volledig in, anders kun je niet deelnemen. Stuur voor 10 oktober 2014 het juiste formulier volledig ingevuld op.

Deze studiereis wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van EZ.

eeuw gold Tanzania als een model ontwikkelingsland. Dit kwam onder andere door de grote bedragen aan ontwikkelingshulp die Tanzania destijds ontving. Aan het begin van de jaren tachtig sloeg het economisch verval echter toe in Tanzania. Dit werd veroorzaakt door prijsdalingen op de wereldmarkt van belangrijke exportproducten als koffie, katoen, thee en cashewnoten. Er kwam een hervormingsakkoord, waarbij de landbouwsector als basis en motor van de ontwikkeling in andere sectoren moest dienen. De ontwikkelingen verlopen echter traag. Ondanks alle hulp is Tanzania een van de armste landen ter wereld. Het grootste deel van de arme bevolking woont op het platteland, maar ook het aantal armen in de steden groeit snel. De agrarische sector biedt, met ongeveer twee hectare land per boer, aan 80% van de beroepsbevolking in Tanzania werkgelegenheid. Naast zelfvoorziening draagt deze sector voor een groot deel bij aan de exportinkomsten.

Studiereis

Jij kan, samen met nog veertien jongeren, met NAJK op studiereis naar Rwanda en Tanzania. Het doel van de studiereis is om bij jonge agrarische ondernemers een genuanceerde visie over agrarisch ondernemerschap in internationaal perspectief te ontwikkelen. Daarbij wordt gefocust op het vergroten van kennis en bewustzijn van vraagstukken die spelen rondom de thema’s klimaatslimme landbouw, voedselzekerheid, de mondiale samenhang en de rol die de landbouw daarin speelt. Bovendien kunnen de deelnemers aan de studiereis fungeren als kennisbron voor de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Naast het deelnemen aan de studiereis is het van belang dat jij als deelnemer in Nederland bekendheid geeft aan jouw deelname aan de reis. Vanuit NAJK zullen we hiervoor een beroep op je doen.

BNDR

NAJK

NAJK organiseert indrukwekkend symposium

Van Traditie naa Het gezinsbedrijf is decennialang de drijvende kracht geweest achter de Nederlandse landen tuinbouw. Het harde werken van onze voorouders heeft een mooie stempel gedrukt op de sector van nu. Van generatie op generatie is het bedrijf overgeheveld en met dezelfde passie voortgezet. Anno 2014 worden agrarische bedrijven groter, stijgt de vraag naar voedsel en wordt het aantal opvolgers minder. Tegelijkertijd varen gezinsleden hun eigen koers buiten het bedrijf en verschijnt er meer personeel op het landbouwbedrijf. Tijd om even stil te staan bij de toekomst: hoe ziet het agrarische (gezins)bedrijf er dan uit?

Symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ Op 20 november organiseert NAJK het indrukwekkende symposium ‘van Traditie naar Ambitie’. Dit grote symposium, speciaal georganiseerd voor jonge boeren en tuinders uit Nederland, staat in het teken van de rol van het gezinsbedrijf in de agrarische sector. In een boordevol en interessant programma wordt teruggeblikt op de belangrijke functie die het gezinsbedrijf generaties lang op het agrarische bedrijf bekleedt, maar we kijken ook vooruit: hoe toekomstbestendig is de huidige vorm van het gezinsbedrijf?

Locatie

Om het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ toegankelijk te maken voor alle jonge boeren en tuinders uit Nederland is gekozen voor een centrale plek. In het hart van de stad Utrecht is een inspirerende locatie ingericht voor hét symposium voor jonge agrariërs. De locatie (Croeselaan 28) is zowel met de auto als met het openbaar vervoer goed bereikbaar.

BNDR

Sharon Dijksma is sinds december 2012 staatssecretaris van Economische Zaken. Met landbouw als speerpunt, heeft Dijksma een flinke vinger in de pap op het gebied van wetten en regels in de nationale landen tuinbouw. Over de belangrijke functie van het gezinsbedrijf in de agrarische sector, gooide staatssecretaris Dijksma vorig jaar een balletje op. Zij vroeg aan de Europese Commissie om met een visie op de toekomst van het gezinsbedrijf te komen. Toegang tot kennis, grond en krediet vindt Dijksma de belangrijkste voorwaarden voor de continuïteit van agrarische gezinsbedrijven. Tijdens haar aanwezigheid op het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ neemt staatssecretaris Dijksma ons mee terug in de tijd. Zij reikt een prijs uit aan het oudste agrarische gezinsbedrijf van Nederland.

Tickets

Wil jij dit symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ bijwonen op donderdag 20 november bijwonen? Bestel dan nu je entreeticket via www.vantraditienaarambitie.nl.

ar Ambitie De roots van Ilse Matser liggen in het familiebedrijf. Ze groeide op in een meubelzaak die van generatie op generatie werd doorgegeven. Haar broer staat nu aan het hoofd van Matser Design in Amersfoort, zelf koos ze voor een andere weg: Matser is sinds 2009 lector Familiebedrijven aan de hogeschool Windesheim in Zwolle. Deze functie combineert zij met die van directeur van het Nederlands Centrum voor het Familiebedrijf (NCFB). Op dit moment voert Matser samen met collega’s van het Windesheim en LEI Wageningen UR een onderzoek naar de toekomst van het agrarisch familiebedrijf. Tijdens het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ presenteert Matser onder andere de resultaten van dit belangwekkende onderzoek.

We kennen bedrijfseconoom Krijn J. Poppe vooral van zijn werk als research manager bij het LEI Wageningen UR. Hij is echter ook medeeigenaar van een klein akkerbouwbedrijf in Flevoland. In zijn 59 levensjaren heeft Poppe veel onderzoek verricht in de (Europese) landbouwsector. Als geen ander kent hij het belang van het gezinsbedrijf in de agrarische sector. Toch liet hij doorschemeren dat hij de visie ‘één bedrijf = één locatie = één ondernemer = één gezin’ achterhaald vindt. Wat hij wel bij het agrarische bedrijf van deze tijd vindt passen, en welke ondernemingsvormen daarbij passen, vertelt hij tijdens het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’.

Bij het drinken van een pilsje staan we er niet vaak bij stil. Maar ook veel bierbrouwers zijn groot geworden met de familie als motor van het bedrijf. Brouwerij Bavaria is daar een voorbeeld van. Vanaf 1773 is de brouwerij onafgebroken in het bezit gebleven van de familie Swinkels. Van een kleine dorpsbrouwerij is deze bierbrouwerij uitgegroeid tot een merk met meer dan twintig smaken die verkocht worden in meer dan 110 landen. In het logo van Bavaria zit de geschiedenis van het familiebedrijf ook verborgen: de driehoekige vorm verwijst naar de drie broers Swinkels die in de beginjaren de scepter zwaaiden over de bierketels. In de driehoek is de ‘S’ van Swinkels terug te vinden in een kompas die naar de oorsprong wijst: het zuiden. Een van de Swinkels vertelt tijdens het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’ het boeiende familieverhaal van Bavaria.

Partners

Het symposium wordt mede mogelijk gemaakt door de partners van NAJK. Bij deze een woord van dank aan DeLaval, Flynth, ForFarmers-Hendrix, FrieslandCampina, Interpolis en Rabobank.

NAJK

op 20 november 2014

Programma 9.30 uur

Inloop

10.00 uur Opening Dagvoorzitter: Lars Sorensen 10.15 uur Onderzoek ‘De toekomst van het agrarische gezinsbedrijf’ Ilse Matsers, lector Familiebedrijven op Hogeschool Windesheim 10.45 uur Drieluik over de ontwikkeling van agrarische bedrijven Hoe ziet het gezinsbedrijf van de toekomst eruit? Krijn J. Poppe, bedrijfseconoom en onderzoeker bij LEI Wageningen UR Hoe worden bedrijven in de toekomst gefinancierd? Nils den Besten, melkveehouder en coöperatiebestuurder Welke verantwoordelijkheden hebben gezinsleden in de toekomst? Lianne Veenstra, ondernemerscoach 11.30 uur Prijsuitreiking ‘oudste agrarische gezinsbedrijf’ Sharon Dijksma, staatssecretaris van het ministerie van Economische Zaken 12.00 uur Lunch ‘Meet, eat and greet’ 13.30 uur Drie ambitieuze jonge boeren en tuinders vertellen over hun visie op het agrarische gezinsbedrijf 14.30 uur Ervaring en waarde van een familiebedrijf Heer Swinkels, directielid uit familiebedrijf Bavaria 15.30 uur Afsluiting 15.45 uur Borrel

WWW.VANTRADITIENAARAMBITIE.NL BNDR

FLYNTH

Van traditie naar Afgelopen zomer was ik in Zwitserland op vakantie, een schitterend land! Daar is het de traditie om vee te laten grazen in de alpenweide, boven de boomgrens. Tegenwoordig zijn de bergweiden steeds vaker ontsloten met een (gravel)weg, zodat ze met de auto bereikbaar zijn. Hoger in de Alpen zie je vaker afgerasterde stukken alpenweide, zodat hoeden van het vee niet meer nodig is. Kortom, de traditie in begrazing van de Alpen wordt geleidelijk aangepast. Tijden veranderen zowel in Zwitserland als in Nederland. Weer terug van mijn vakantie heb ik weer veel contact met Nederlandse agrarische ondernemers. Zij hebben ook te maken met een verandering in het karakter van het ondernemerschap. Dit is goed zichtbaar in de traditie van het familiebedrijf in combinatie met de ambities van de jonge ondernemers. Dat komt met name aan het licht bij bedrijfsopvolging. De oude generatie beschikt over waardevolle kennis en ervaring, terwijl de jongere generatie boordevol ambitie zit en vooruitstrevende ideeën heeft. Op het

moment van bedrijfsopvolging gaan de rollen ten opzichte van elkaar veranderen. Dan is het belangrijk heldere afspraken te maken, zodat er voldoende ruimte is voor de jonge ondernemer om haar of zijn ambities te realiseren. Een gezonde ontwikkeling van het bedrijf is belangrijk, immers stilstand is achteruitgang. In ons dagelijks werk begeleiden we ondernemers om hun bedrijf te ontwikkelen op een bedrijfseconomisch verantwoorde manier. Daarbij vinden we een balans tussen ervaring van de ene generatie en de plannen van de andere generatie. Tienduizenden ondernemers met hun gezin zijn al generaties lang werkzaam in de agrosector, een traditie waar we in Nederland trots op kunnen zijn. Net als in Zwitserland zetten jonge ondernemers op geheel eigen wijze deze traditie voort, met de ambitie om lekker en veilig voedsel te produceren of mooie en goede sierteeltproducten te leveren.

ambitie

Jan Breembroek Flynth directeur agro advies

Biodiversiteit+ certificaat

meerwaarde voor boer en biodiversiteit In een samenwerkingsproject van NAJK, Stichting Rietgors, adviesbureau CREM, Stichting Milieukeur (SMK) en diverse ketenpartijen vindt de ontwikkeling van een Biodiversiteit+ certificaat plaats. Met het Biodiversiteit+ certificaat worden boeren die bewust aandacht besteden aan de ontwikkeling van biodiversiteit op hun bedrijf, beloond. Het certificaat is ontwikkeld voor de fruitteelt, akkerbouw, vollegrondsgroenteteelt en rundveehouderij.

Tekst: Kirsten Haanraads Biodiversiteit+ startte begin dit jaar als een pilotproject in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en heeft een belangrijk doel: bestaande maatregelen om biodiversiteit te bevorderen te combineren met een solide afzetstrategie. Kortom: boeren die aan het certificaat voldoen dragen bij aan de biodiversiteit, maar voegen ook meerwaarde toe aan het product dat vanuit de markt wordt beloond. Om dit te bereiken wordt nauw samengewerkt met verschillende ketenpartijen. De initiatiefnemers hebben een selectie gemaakt van de criteria van het Biodiversiteit+ label en deze bovendien aangemeld bij de Europese Commissie in Brussel. Biodiversiteit+ kan daardoor mogelijk een alternatief worden voor de ‘standaard’-vergroeningsmaatregelen die de EU stelt voor het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Na goedkeuring betekent dit dat agrariërs die voldoen aan deze biodiversiteitscriteria, ook aan de GLB-vergroeningseisen voldoen. Ze ontvangen daarvoor een speciaal Biodiversiteit+ GLB certificaat. Stichting Milieukeur (SMK) zorgt ervoor dat bedrijven met een Biodiversiteit+ certificaat voldoen aan de GLB-criteria. Dit is mogelijk doordat de Biodiversiteit+ criteria aansluiten op de bestaande Milieukeur cer20

BNDR

tificatiesystemen. Hiermee wordt voldaan aan een belangrijke randvoorwaarde vanuit het GLB dat certificatiesystemen volgens bepaalde ISO-standaarden zijn geaccrediteerd. De maatregelen van Biodiversiteit+ worden op dit moment getest door verschillende boeren in heel Nederland. Aan het eind van dit jaar moet het certificaat klaar zijn en is bovendien bekend of Biodiversiteit+ kan dienen als alternatieve invulling van de vergroening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

Meer informatie? Besteed jij bewust aandacht aan biodiversiteit op het bedrijf of in de productie en heb je interesse in het certificaat? Kijk dan voor meer informatie op www.najk.nl of neem contact op met Atimmerman@najk.nl.

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Discussieavond ‘kostprijs’

De agrarische bedrijfsvoering is sterk geïnspireerd op de kostprijs. Door wegvallende subsidies, strenger beleid en grotere wensen uit de maatschappij ligt er druk op die kostprijs. Wat is de invloed op de kostprijs van factoren als subsidies en wensen uit de maatschappij en welke oplossingen bieden de schakels in de rest van de keten? Tijdens de discussieavond over ‘kostprijs’ ga je in gesprek met andere jonge agrarische ondernemers over de mogelijkheden om als boer de kostprijs te veranderen. Discussieer samen met jouw provinciale AJK over dit onderwerp in oktober of november.

met Plezier! Wat? Versiereze avond nu met Wie? Boek duw AJK jo 00,Kosten? € 2ail naar Interesse? M@najk.nl atimmerman

AgroEnergiek NAJK is een van de initiatiefnemers van het online platform www.AgroEnergiek.nl. Op deze website kun je allerlei praktische informatie vinden over energie besparen, energie opwekken en duurzaam produceren. Naast deze online kennisoverdracht, krijgen AJK’s ook de mogelijkheid om een interessante avond over een energiethema te organiseren. Dus wil jij met jouw AJK of JAV dieper ingaan op stof rondom energiebesparing, energieopwekking of vermindering van de klimaatbelasting? Meld het ‘AgroEnergieke’-idee dan aan bij Kirsten Haanraads (khaanraads@najk. nl). NAJK biedt jouw AJK voor een activiteit rondom ‘AgroEnergiek’ financiële en organisatorisch ondersteuning.

AJK

jouw AJK! Wat? Dis Wie? Orgcussieavond ‘kostprij met jouw aniseer deze avond s’ Kosten? In provinciale AJK o ﬁnanciële voerleg biedt NAJK Interesse? ndersteuning khaanraadsMail naar @najk.nl

Versier met Plezier! (Jonge) agrariërs vinden het niet altijd even makkelijk om een partner te vinden. Dit komt niet alleen door het individuele werk op de boerderij, maar ook door onzekerheid over hun eigen versiergedrag. Hoe pak je het versieren op een effectieve en plezierige manier aan? De haarfijne kneepjes van het versiervak worden tijdens een avondje ‘Versier met Plezier!’ uitgelegd. Kennis over versieren, spreekvaardigheid, communicatie en expressie staan centraal tijdens deze bewogen avond. Serieuze onderwerpen worden afgewisseld met ludieke momenten. Na een avond ‘Versier met Plezier!’ zullen de aanwezigen zich makkelijker en zelfbewust bewegen binnen de maatschappij, waardoor het flirten en versieren makkelijker zal verlopen. De avond ‘Versier met Plezier!’ is aan te vragen bij jouw AJK of via Agaath Timmerman (atimmerman@najk.nl).

Wat? AgroEnergiek Wie? Boek een avond nu met jouw AJK overleg biedt NAJK In ? ten Kos ﬁnanciële ondersteuning Interesse? Mail naar khaanraads@najk.nl

BNDR

Illustraties: Henk van Ruitenbeek

Voor

OUD

Bedrijfsgegevens Maatschap Abma Jubbega en Gorredijk 5 vennoten 365 stuks melkvee 175 hectare grond 3 locaties

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“We hebben er altijd rekening mee gehouden dat er bedrijfsopvolger zou zijn”

meer dan één

Jentsje (56) en Jelkje (53) Abma uit het Friese Jubbega hielden er rekening mee dat zij meer dan één bedrijfsopvolger hadden. Dat uiteindelijk zoons Ruurd (30), Wiebren (28) en Atze Thomas (21) het ouderlijk bedrijf willen overnemen, zien zij bedrijfsmatig niet als een probleem. In de afgelopen jaren is het gezinsbedrijf met eigen aanwas zodanig gegroeid, dat er voor elke zoon een toekomst is in het melkveebedrijf. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker Jentsje: “Mijn broer en ik hebben in 1994 het melkveebedrijf van mijn vader overgenomen. We molken toen 150 koeien. In 2012 hebben mijn broer en ik het bedrijf gesplitst. Beiden zijn we, met oog op onze opvolgers, verder gegaan met een eigen melkveebedrijf.”

de bedrijfsopvolging. Ik zou in een bedrijf komen dat in de afgelopen jaren door mijn ouders en broers is opgebouwd. Dit heeft het risico dat ik als ‘nakomer’ de rotklusjes krijg. Deze kwestie heb ik voorgelegd aan mijn broers en ouders. Zij gaven aan mij ook de ruimte te willen geven om mijn ding in het bedrijf te doen. Nu is het voor mij een uitdaging om met mijn twee broers en ouders van hun bedrijf ons bedrijf te maken.”

Bedrijfsopvolgers

Geleidelijk groei

Jelkje: “Jentsje en ik hebben zes kinderen: twee dochters en vier zonen. Allen zijn ze heel betrokken bij het melkveebedrijf. We hebben er altijd rekening mee gehouden dat er meer dan één bedrijfsopvolger zou zijn.” Atze Thomas: “Ik heb het meest getwijfeld over

Jentsje: “Met meerdere bedrijfsopvolgers in het verschiet, hebben wij het bedrijf in de afgelopen jaren geleidelijk laten groeien door middel van eigen aanwas. Inmiddels melken we 365 koeien, betelen we 175 hectare grond en zitten we op drie locaties.”

Geschiedenis

BNDR

Ruurd: “Op een locatie staat al het melkvee, op een locatie wordt het jongvee gehouden en om onze derde locatie ligt een groot deel van onze grond. Alle locaties bevinden zich binnen een straal van zes kilometer.”

Taakverdeling Ruurd: “Ik melk elke ochtend en ben verantwoordelijk voor het koemanagement en de boekhouding. Wiebren melkt in de avond, doet de vee-administratie en regelt de werkzaamheden op het land. Atze Thomas is bezig met het afronden van zijn studie Dier- en Veehouderij. In zijn vrije tijd helpt hij met melken of bij het landwerk. Mijn vader neemt de voorkomende hand- en spandiensten rondom het bedrijf voor zijn rekening.”

Ruurdjaar

Wie

: 30 Lee f tijd jarige s en een a M : g in id hting Ople iding ric entople m e g a n ma erij veehoud heden: m a n Werkza ement e emanag o k , n e lk Me ding boekhou 2005 s : jf inds In bedri

Atze

Thom

Lee f as Opleid tijd: 21 jaa r in g : Mas e laatst n in h e jaar e van d degre e asso t e Dier ciat e - en V Werk eehou z a am derij heden : Melk landw en en er k z a amhe In be den drij f: sinds 2014

Jentsje: “Langzaam sta ik mijn werkzaamheden af aan de jongens, maar echt rustiger wordt het niet. Dat komt ook door de groei van het bedrijf. Ik ben niet diegene die van de een op de andere dag uit het bedrijf wil stappen, daarvoor vind ik dit beroep veel te leuk.”

Kostprijs Jentsje: “Ik vind het belangrijk om met zijn allen een doel te hebben in het bedrijf: een streven waar iedereen naartoe werkt. Ons doel is niet om uit te breiden naar een x-aantal koeien, onze focus ligt op het zo laag mogelijk houden van de kostprijs.” Ruurd: “Om de kostprijs laag te houden doen we alle werkzaamheden, van insemineren tot kuilen, op het bedrijf in eigen beheer. Dat is niet altijd efficiënt, maar met hulp van gezinskrachten houden wij de kostprijs daarmee laag.” Wiebren: “Om diezelfde reden hebben wij gekozen voor een 40 stands buitenmelker in plaats van een melkrobot.”

Samenwerken Jentsje: “Door met gezinsleden in plaats van arbeidskrachten te werken, zijn we econo-

NIEUW

bre n Opl Lee f tijd eidi : 28 ng j a ar man agem : Mas e n ento pleid eenjarig e i v ng r eeho Wer icht uder kza ing a i j m veehed adm inist en: Mel ke ra t ie wer en la n, In b kzaamh n deden edri j f: s inds 2007

“Met het gezin zijn we goed op elkaar

ingespeeld”

misch veerkrachtiger. We kunnen makkelijker financiële klappen opvangen.” Atze Thomas: “Het positieve van samenwerken met mijn familie is dat we allemaal bereid zijn om een stap harder te lopen. We zeuren niet over een uurtje extra werken.” Ruurd: “Met het gezin zijn we goed op elkaar ingespeeld. We weten precies wat we van elkaar kunnen verwachten.” Jentsje: “Een voordeel van meer gezinsleden in het bedrijf is dat we ook tijd hebben voor activiteiten naast het bedrijf, zoals bestuursfuncties.”

Communicatie Atze Thomas: “Gesprekken over het melkveebedrijf voeren we zowel in onze zakelijke tijd als privétijd. Mijn broer en zussen die niet in het bedrijf zitten, zijn wel erg betrokken bij het bedrijf. Zo komt mijn broer regelmatig kijken hoe het gaat en woont een van mijn zussen op het jongveebedrijf.” Jelkje: “Communicatie is een belangrijke factor binnen het bedrijf. Goede communicatie zorgt ervoor dat verwachtingen in de samenwerking worden uitgesproken.”

Atze Thomas: “Iedereen in de maatschap doet zijn ding, daarin geven we elkaar de ruimte.” Jentsje: “Natuurlijk is het niet alleen maar rozengeur en maneschijn in het bedrijf. Het kraakt ook weleens, maar dat werkt soms ook goed.”

Splitsen Jentsje: “De maatschap is zo ingericht dat, als we dat willen, we kunnen splitsen. Onze visie is dat als er een moment komt dat ieder zijn eigen weg wil gaan, die mogelijkheid er is. Omdat deze mogelijkheid altijd open wordt gehouden, geloof ik dat we het langer met elkaar volhouden.”

Toekomst Ruurd: “We zitten met onze sector in een dynamische tijd. Daar trekken wij ons niets van aan, we blijven ons eigen ding doen.” Jentsje: “Wij voorzien dat de melkprijs in 2015 gaat dalen. Daar zullen wij met ons bedrijf op in moeten spelen.” Ruurd: “Met dezelfde productiemiddelen en lage kosten een hogere omzet draaien, dat zie ik als een uitdaging voor de toekomst.”

“Om de kostprijs laag te houden doen we alle werkzaamheden in eigen beheer” BNDR

ILSE

Back to basic in Oeganda

Op 14 juli vertrok ik samen met Ria Wilzing (NAJK-internationaal) en Marly Boonman (Agriterra) op missie naar Oeganda. Het doel van de missie was om advies te geven over gegevensverzameling aan het Kitgum District Farmers Association (KIDFA). KIDFA is een organisatie die groepen boeren advies geeft over verschillende teelten. Kitgum ligt in het noorden van Oeganda en is een gebied waar veel boeren actief zijn. Het meest indrukwekkende van de missie waren de veldbezoeken bij groepen boeren. In totaal hebben we vier verschillende groepen bezocht. Bij aankomst werden we zingend en dansend ontvangen door de vrouwelijke leden. Het was voor mij moeilijk voor te stellen hoe er in Oeganda geboerd wordt. Zo hebben de meeste boeren een hectare grond, die voornamelijk met de hand bewerkt wordt. Kortom: back to basic! De organisatie KIDFA adviseert boeren over het bewerken van de grond, het zaaien van de zaden, het onderhouden van de planten en de oogst. Een belangrijk advies dat zij geven is bijvoorbeeld het zaaien in rijen om een hogere productie te realiseren. Tijdens onze missie constateerden we dat KIDFA een belangrijke functie heeft in hun district. Maar liefst 12.000 boeren zijn bij deze organisatie aangesloten. Tegelijkertijd mist de professionaliteit in de gegevensverzameling. Wij hebben ze voorlichting gegeven over het op orde stellen van bijvoorbeeld het ledenbestand en de boekhouding. Ons belangrijkste advies was om een externe boekhouder aan te nemen. De bestuurders van KIDFA beloofden hiermee aan de slag te gaan. Na onze missie worden ze hier verder in begeleid door Agriterra.

AJK

Ilse Verho woonachtig inijsheent (24) is Beringe en runt d Limburgse met haar familie aar samen bedrijf met vaeerknenintensief s en vleeskuiken actief in het s.beDstaau rnaast is Ilse ur van LAJK.

‘Boer-Burger-Buur’

Boer en burger bouwen brug over kloof boer-burger

Vanaf september gaat in Friesland het nieuwe AJF-project ‘Boer-Burger-Buur’ van start. Met dit project willen de agrarische jongeren uit Friesland samen met de Friese burgers oplossingen bedenken om een brug te slaan over de kloof van onwetendheid tussen boeren en burgers. “De kloof wordt groter omdat er steeds minder mensen in de agrarische sector werkzaam zijn. Hierdoor zijn er ook minder mogelijkheden voor burgers om in contact te komen met het agrarische bedrijf”, vertelt AJF-werkgroeplid en akkerbouwer Jan Syds Jensma. Oud AJF-lid en agrarisch journalist Sjoerd Hofstee vult aan: “Als een boer een nieuwe stal wil bouwen, is dit vanuit economische drijfveren. De burger wil veelal het landschappelijke of milieutechnische aspect voorrang geven bij een dergelijk vraagstuk. Als je daarbij niet voor elkaars standpunten open wilt staan of elkaar dus niet eens begrijpt, gaat dat hoe dan ook wringen. Dat noem je een kloof.”

Tekst: Margret Wieldraaijer / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Met het initiatief ‘Boer-Burger-Buur’ wil AJF samen met burgers oplossingen bedenken om hen dichter bij elkaar te brengen. Op deze manier wil AJF een positieve bijdrage leveren aan de beeldvorming van de agrarische sector en ons voedsel. Door middel van een enquête onder de leden van AJF wordt binnenkort gepeild wat de jonge Friese boeren al doen om contact te maken met burgers. Vervolgens wordt in oktober en november een debat georganiseerd met boeren en burgers om te praten over de kloof. Om deze kloof te dichten gaan AJF-leden in twee groepen aan de slag om, onder begeleiding, meer dan 100 oplossingen te bedenken. Per groep is € 1.000,beschikbaar om een concrete oplossing te realiseren. ‘Boer-Burger-Buur’ loopt van september 2014 tot de zomer van 2015. AJF-leden kunnen meedoen door de enquête die binnenkort in hun mailbox verschijnt, in te vullen. Leden die ook willen deelnemen aan het debat en de verdere uitwerking daarvan, kunnen zich melden bij Margret Wieldraaijer via mwieldraaijer@ajf.najk.nl. Meer informatie is te vinden op de website www.ajfriesland.nl. 24

BNDR

Dit project is mede mogelijk gemaakt door Provincie Friesland, de LTO Noord Fondsen, het Niscoo Projectenfonds en CoE Agrodier.

Heb jij op jullie bedrijf iets nieuws bedacht? En is het iets dat ook door andere ondernemers opgepakt kan worden? Dan komt jouw innovatie wellicht in aanmerking voor een bijdrage van € 5.000,- uit het ‘Innovatiefonds voor telers.’ Innovatie is voor een sector heel belangrijk om vooruit te komen. En dus moet innovatie gestimuleerd worden. Vanuit die gedachte hebben acht samenwerkende partners uit de Nederlandse agribusiness (Abemec, Agrico, Agrifirm Plant, BASF, Bayer CropScience, KWOOT, OCI Agro en Syngenta) het ‘Innovatiefonds voor telers’ in het leven geroepen. Iedere teler die een goed idee heeft ontwikkeld, kan in aanmerking komen voor een stimuleringsprijs. Die kan oplopen tot € 5.000,-.

Creativiteit op het boerenerf

Slim gebruiken maken van nieuwe techniek

De Nederlandse agrarische sector heeft veel goed opgeleide jonge ondernemers. Kenmerkend voor hen is dat zij creatief zijn in het bedenken van praktische oplossingen. Het ‘Innovatiefonds voor telers’ wil deze jonge ondernemers de kans geven om hun ideeën en oplossingen verder door te ontwikkelen. Met de beloning kan het idee verder uitgewerkt of geperfectioneerd worden.

Inmiddels zijn al zes innovaties beloond. Zo ontvingen dit jaar melkveehouders Arjan Stokman en Rutger van de Streek een mooi bedrag voor hun uitvinding ‘Fertiseed’. Hiermee kan gras in één handeling worden bemest én gezaaid door gebruik te maken van nieuwe techniek. De jonge ondernemers uit Koudum en Broek zijn hun vernieuwende idee momenteel aan het doorontwikkelen.

FONDS

Is jouw idee € 5.000,- waard? Maak ook kans op € 5.000,-

Heb jij ook een vernieuwend idee en ben je bereid om dat verder uit te voeren? Meld jouw innovatie dan voor 15 november 2014 aan op de website www.innovatiefondsvoortelers.nl. Een onafhankelijke vakjury beoordeelt de ingezonden innovaties. Zien zij potentie in jouw innovatieve concept, product of dienst, dan wordt de beloning toegekend.

UPDATE

Update wet

‘Verantwoorde groei melkveehouderij’ Tekst: Koen Bolscher / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Door de afschaffing van het melkquotum in 2015 kan de melkveehouderijsector groeien en de kansen op de wereldwijde markt benutten. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken wil dat deze mogelijke groei van de melkveehouderij verantwoord plaatsvindt. Hiervoor heeft Dijksma een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer. In dit wetsvoorstel krijgt de melkveehouderij ruimte om te groeien op basis van grondgebondenheid of mestverwerking. Hiermee wil Dijksma zorgen dat de groei van de melkveehouderij niet leidt tot extra milieudruk. Om de groei van bedrijven te bepalen krijgt iedere melkveehouder, mits het wetsvoorstel wordt goedgekeurd, een fosfaatproductiereferentie en fosfaatoverschotreferentie over 2013 toegewezen. Bij toename van het fosfaatoverschot op een bedrijf, zal extra grond of mestverwerking geregeld

saties kritisch kijken naar het wetsvoorstel. De focus in de belangenbehartiging ligt bij het belang van een goede ontwikkeling van de sector en aandacht voor bedrijfsopvolgers. Wanneer het nodig is, stelt NAJK samen met de andere partijen veranderingen voor richting de politiek. Naast het wetsvoorstel van de staatssecretaris zijn de NZO en LTO bezig met het uitwerken van hun visie op een verantwoorde groei van de melkveehouderij. De eerste uitwerking hiervan werd in december 2013 gepresenteerd. moeten worden. Daarbij moet Nederland zorgen om binnen het totale fosfaatproductieplafond te blijven dat door de Europese Commissie is vastgesteld in het laatste derogatiebesluit. Als dit plafond wordt overschreden, zullen dierrechten het gevolg zijn. NAJK zal in samenspraak met andere belangenorgani-

Wil je op de hoogte blijven van de vorderingen in de wet ‘Verantwoorde groei melkveehouderij’ kijk dan op www.najk.nl. Vragen over dit onderwerp kunnen gericht worden tot Koen Bolscher, dagelijks bestuurder bij NAJK met portefeuille melkveehouderij. BNDR

Slim tarweadvies voor jouw grond! HENRIK

nr.1 voertarwe met fusariumresistentie én fenomenaal opbrengstpotentieel

JULIUS dé betere baktarwe,

goed gezond én productief

RUBISKO

NIEUW

zeer vroege baktarwe,

nr.1 in fusarium-/gele roestresistentie

MEDIATOR

NIEUW

vroege, stevige maaltarwe met vitaal bladapparaat

rgt REFORM

NIEUW

sterk uitstoelende middenvroege baktarwe met hoge opbrengst

Kies je wintertarwe nu met Kijk voor het volledige overzicht op

smartphone of tablet en

www.limagrain.nl/wintertarwe

download de gratis APP op

en vraag ook onze Akkerbouwgids aan!

www.akkerapp.nl.

* in Nederland vertegenwoordigd door Limagrain Nederland / Semundo

* in Nederland vertegenwoordigd door Limagrain Nederland/Semundo

De teloorgang van het

gezinsbedrijf?

Het agrarische bedrijf wordt steeds groter. Zoda-

nig dat het voor jonge ondernemers financieel lastiger wordt om het bedrijf van hun ouders voort te zetten. Ondanks deze zichtbare trend ziet Marijn Dekkers, sectormanager veehouderij bij Rabobank Nederland, nog geen teloorgang van het agrarische gezinsbedrijf. Tekst: Ellen van den Manacker

Succesfactor Al zolang het agrarische bedrijf in Nederland bestaat, wordt het van generatie op generatie gerund. Het succes van deze bedrijven schuilt in het gezin: alle gezinsleden hebben hetzelfde doel voor ogen en zijn bereidwillig om mee te helpen dat doel te bereiken. “Het gezin heeft een sterke binding met het bedrijf. Als het nodig is, helpen gezinsleden met werkzaamheden op het bedrijf. Omdat de gezinsbedrijven geen vaste salarissen hoeven te betalen, hebben ze meer veerkracht in een periode van minder goede tijden”, legt Dekkers uit.

Ontwikkelingen Door de jaren heen heeft het agrarische gezinsbedrijf de nodige ontwikkelingen doorstaan. “Van specialist naar generalist”, zo noemt Dekkers deze evolutie. “Er zijn steeds meer facetten bijgekomen waardoor het agrarische bedrijf is blijven bestaan. Eerst waren

boeren heel vakspecifiek, nu zijn het meer ondernemers.”

Overname Automatisering en schaalvergroting zijn trends die het afgelopen decennium het agrarisch bedrijf passeerden. Landbouwmechanisatie nam langzaamaan het zware werk over en zorgde voor mogelijkheden om met dezelfde arbeid het bedrijf uit te breiden. Volgens het CBS had een doorsnee landbouwbedrijf in 2013 ruim 50 procent meer grond dan in 1995. Deze spurt in omvang zet jonge boeren aan het wikken en wegen: is het financieel voor hen mogelijk om het ouderlijk bedrijf over te nemen? “Er komt een steeds grotere last op de schouders van jonge agrarische ondernemers te liggen”, beaamt Dekkers. “Het is niet minder aantrekkelijk om opvolger te worden van een agrarisch bedrijf, de uitdaging is groter geworden. Er zijn tegenwoordig veel meer aandachtsgebieden dan vroeger. Toen kon je melkveehouder worden als je het werk in de stal leuk vond, nu moet je een hele brede

Melkveehouders, test je strategie!

Met het verdwijnen van de melkquotering in 2015 zetten veel melkveehouders hun koers weer op scherp. Nieuwe strategieën om in te spelen op de veranderende markt worden aangeboord. Om te testen of jij op de juiste lijn van jouw strategie zit, biedt Rabobank de M-Tool aan. Met deze online tool loop je in 20 minuten, zonder het raadplegen van veel administratieve gegevens, vragen over ondernemerschap, winstgevendheid en duurzaamheid door. Aan het eind krijg je een overzicht van zaken binnen jouw onderneming die je kunt aanscherpen. De resultaten kunnen besproken worden met de leden van de maatschap en/of de accountmanager van de Rabobank. “Wij zien dat er grote keuzes gemaakt worden in de melkveehouderij. Stappen worden steeds groter en strategieën uitgesprokener. Wij willen ondernemers daarbij helpen, daarom hebben we de M-Tool ontwikkeld”, vertelt Marijn Dekkers. De M-Tool kan vrijblijvend door iedere melkveehouder worden ingevuld via www.mtool-rabo.nl.

scoop hebben om succes te hebben met je bedrijf.”

Ondernemingsvormen Een verandering in ondernemingsvormen zoals die nu gebruikelijk zijn, de vennootschap onder firma (vof) en de besloten vennootschap (bv), voorziet Marijn Dekkers niet. “Het gezin zal altijd een stuwende kracht blijven achter het agrarische bedrijf. Dit zorgt voor veerkracht en betrokkenheid. Dat vinden wij als bank ook belangrijk.”

Financiering Om het overnemen van het agrarische gezinsbedrijf ook in de toekomst mogelijk te maken, is Rabobank op zoek naar nieuwe financieringsvormen. “Op dit moment hebben we daar nog geen kant-en-klare oplossing voor”, vertelt Dekkers.

Tools Voor ondernemers die met vraagstukken over de toekomst van hun bedrijf kampen, biedt Rabobank de nodige tools aan. Zo kunnen jonge ondernemers het Rabo Opvolgers Perspectief volgen. Een training waarbij samen met de jongeren hun visie op het bedrijf en de toekomst wordt uitgetekend. Ook biedt de Rabobank bedrijfsspecifieke tools aan, zoals de M-Tool voor melkveehouderijbedrijven. Dekkers: “Wij willen enerzijds als bank kennis leveren en anderzijds ondernemers stimuleren om zelf over hun bedrijf en toekomst na te denken.” BNDR

AJK

Voor jouw AJK! Een interactieve avond over een of meerdere van onderstaande casussen Landgrabbing en voedselzekerheid

Wat? van deze cOver een of meerde interactief asussen kan NAJK re avo ee voor jouwndvullend programmn Wie? Org AJK verzorgen a aniseer dez e av m e t Kosten? A jouw AJK ond an deze av ond k o s t Interesse? en verbonden zijn geen Mail naar wneutel@n ajk.nl

heeft voor de landbouw. De landbouw zelf speelt door de uitstoot van koolstofdioxide, methaan en lachgas ook een rol in de klimaatverandering. Wat merk jij van klimaatverandering, hoe ga jij hiermee om en doe jij iets om klimaatverandering tegen te gaan?

De achtbaan van de landbouwprijzen en de greep van de tussenhandel meer voedsel op. Wat is de rol van de Nederlandse vrouw in de landbouw en hoe kunnen wij de rol van boerinnen in ontwikkelingslanden verbeteren?

Kapitaalkrachtige landen met voedseltekorten kopen goedkope stukken land in ontwikkelingslanden op voor de productie van producten waar in eigen land geen ruimte voor is, zoals soja en biobrandstoffen. Lokale boeren worden verdreven en de voedselzekerheid in deze ontwikkelingslanden komt onder druk te staan. Wat vind jij? Doorgaan met het zogeheten ‘landgrabbing’ of streven naar voedselzekerheid?

Klimaatverandering en koffiebonen

Biobrandstoffen: een volle tank en een leeg bord?

Prijsschommelingen horen bij een markt waar vraag en aanbod de prijs bepalen. Droogte, hoge olieprijzen en voedselschandalen zijn slechts enkele aspecten die invloed hebben op de prijs van voedsel. Om een goede prijs te krijgen voor jouw product moet je slim zijn, bijvoorbeeld door samen te werken met andere boeren, door in te spelen op de wens van de consument of door contracten af te sluiten. Hoe ga jij om met prijsschommelingen en welke rol speelt de tussenhandel?

Boerinnen winnen

Het lijkt alsof de laatste jaren het klimaat van slag is. Veranderingen vinden sneller plaats en extremiteiten komen vaker voor. Niemand zal ontkennen dat klimaatverandering gevolgen 28

BNDR

Ongeveer 80% van het voedsel in ontwikkelingslanden wordt geproduceerd door vrouwen. Doordat de vrouwen in deze landen minder rechten hebben dan mannen, loopt de ontwikkeling van deze landbouwgebieden traag. Als deze boerinnen dezelfde kansen zouden hebben als mannen, levert dit 30%

Met de vele aandacht die er is voor klimaatverandering en de eindigheid van de olievoorraden, neemt de aandacht voor biobrandstoffen toe. Het streven is om in 2020 6% van de brandstof die gebruikt wordt voor transport, uit biobrandstoffen te laten bestaan. De gewassen die worden omgezet tot biobrandstof, kunnen niet gebruikt worden voor consumptie. Heb jij liever een volle tank of een vol bord?

ontkennen dat klimaatverandering gevolgen extremiteiten komen vaker voor. Niemand zal slag is. Veranderingen vinden sneller plaats en Het lijkt alsof de laatste jaren het klimaat van

zouden hebben als man traag. Als deze boerinne de ontwikkeling van dez minder rechten hebben vrouwen. Doordat de vro kelingslanden wordt gep Ongeveer 80% van het v

winnen Boerinnen

en koffiebonen Klimaatverandering

welke rol speelt de tuss Hoe ga jij om met prijss de consument of door c re boeren, door in te spe bijvoorbeeld door same te krijgen voor jouw pro op de prijs van voedsel. slechts enkele aspecten hoge olieprijzen en voed vraag en aanbod de prij Prijsschommelingen ho

grabbing’ of streven naar voedselzekerheid? vind jij? Doorgaan met het zogeheten ‘landwikkelingslanden komt onder druk te staan. Wat verdreven en de voedselzekerheid in deze ontsoja en biobrandstoffen. Lokale boeren worden waar in eigen land geen ruimte voor is, zoals landen op voor de productie van producten kopen goedkope stukken land in ontwikkelingsKapitaalkrachtige landen met voedseltekorten

tussenhan en de gree landbouw De achtba

voedselzekerheid Landgrabbing en

klimaatverandering tege ring, hoe ga jij hiermee verandering. Wat merk j methaan en lachgas ook speelt door de uitstoot v heeft voor de landbouw.

De beslissende fase van de

MaisChallenge

Met de maïsoogst nadert ook de ontknoping van de MaïsChallenge 2014. Veel deelnemers rekenen op een zeer goede oogst. Daar is in de eerste plaats het gunstige groeiseizoen debet aan, maar ook de extra aandacht voor de teelt, de begeleiding en de allernieuwste rassen die door Limagrain in de MaïsChallenge ter beschikking werden gesteld.

nnen, levert dit 30% en dezelfde kansen ze landbouwgebieden dan mannen, loopt ouwen in deze landen produceerd door voedsel in ontwik-

senhandel? schommelingen en contracten af te sluiten. pelen op de wens van en te werken met andeoduct moet je slim zijn, . Om een goede prijs n die invloed hebben dselschandalen zijn js bepalen. Droogte, oren bij een markt waar

ndel ep van de wprijzen aan van de

en te gaan? om en doe jij iets om jij van klimaatverandek een rol in de klimaatvan koolstofdioxide, . De landbouw zelf

bord? sumptie. Heb jij liever een volle tank of een vol stof, kunnen niet gebruikt worden voor congewassen die worden omgezet tot biobranduit biobrandstoffen te laten bestaan. De brandstof die gebruikt wordt voor transport, fen toe. Het streven is om in 2020 6% van de raden, neemt de aandacht voor biobrandstofverandering en de eindigheid van de olievoorMet de vele aandacht die er is voor klimaat-

een leeg bord? een volle tank en Biobrandstoffen: den verbeteren? wij de rol van boerinnen in ontwikkelingslanlandse vrouw in de landbouw en hoe kunnen meer voedsel op. Wat is de rol van de Neder-

Tekst: René de Munnik / Beeld: MaïsChallenge

2.020 kVEM méér per hectare

Op de speciaal georganiseerde Masterclass op 2 september jl. in het Gelderse Laren hebben de deelnemers de laatste tips en adviezen meegekregen voor de maïsoogst en het inkuiltraject. Ook is tijdens deze bijeenkomst de gelegenheid aangegrepen om, vooruitlopend op de voederwaardeanalyses, meegebrachte maïsplanten van de deelnemers aan een eerste kwaliteitsmeting te onderwerpen met Limagrains mobiele Animal Nutrition-lab. Dit leverde zeer interessante inzichten op.

De ultieme uitdaging van de MaïsChallenge is om minimaal 2.020 kVEM méér van een hectare maïs te oogsten. Deze 20% hogere voederwaardeopbrengst is de komende jaren nodig om te kunnen voorzien in voldoende hoogwaardig ruwvoer voor de sterk groeiende melkproductie. De MaïsChallenge wil laten zien dat door teeltoptimalisatie en een slimme rassenkeuze het rendement van de Nederlandse ruwvoerteelt zeker verder omhoog kan. Kennisvergroting en meer bewustwording spelen hierin een belangrijke rol.

Bas ten Hove uit Mariënheem: “Massale maïs”

Kees Captein uit Zoeterwoude: “Vaker bij de maïs kijken”

Bas doet voor de tweede keer mee aan de MaïsChallenge, omdat hij het maximale rendement uit zijn ruwvoerteelt wil halen. “Het is leerzaam en het contact met de andere deelnemers is leuk.” Bas draait mee in de groep zuid/oost en zaaide zelf zijn 16 hectare grote maïsareaal geheel in met het nieuwe middenvroege ras LG 30.248 Animal Nutrition. Na bewerking met de cultivator ging de maïs op 22 april de grond in. Er staat nu een goed ontwikkeld massaal gewas.

Rik Vaartjes uit Wichmond: “Maïs staat super” De maïs van Rik oogde in augustus al veelbelovend. Het gewas was ruim drie meter hoog met mooie kolven. Hij is erg benieuwd naar de opbrengst. Hij verbetert zichzelf graag in de maïsteelt en neemt daarom deel aan de MaïsChallenge. “Ik ben vooral op zoek naar concrete tips en adviezen om zo goed mogelijk maïs te telen. Ook het vergelijken met de andere deelnemers is leuk.”

Kees Captein ziet de MaïsChallenge als een leuke manier om zijn kennis over de teelt te vergroten. “Een akkerbouwer hier in de buurt teelt al jaren maïs voor ons. Ik wist er dus weinig van en hield me er niet echt mee bezig. Nu zit ik er door de Challenge veel korter op, ik ga regelmatig kijken en ben hem zelfs vaak voor”, vertelt Kees. “Dat de vorderingen van de andere deelnemers via BoerderijConnect online te volgen zijn, stimuleert mij om steeds weer met de maïs bezig te zijn.”

10 tips rondom de maïsoogst 1.

Gebruik de gratis Maïsmanager-app om het meest optimale oogsttijdstip te bepalen. 2. Overweeg twee oogstmomenten bij grote variatie tussen percelen. 3. Maak vooraf goede afspraken met de loonwerker over de hakselkwaliteit en het aanrijden. 4. Zorg voor voldoende opslagcapaciteit. 5. Haksel op 6-8 mm lengte en overweeg grover hakselen bij een hoog maïsaandeel in het rantsoen. De kuil wordt dan wel broeigevoeliger. 6. 80-90% van de korrels dienen in meer dan vier stukken geplet te zijn en alle korrels moeten geraakt worden. 7. Goed aanrijden van de kuil kan alleen in dunne lagen en bij voorkeur met twee shovels. 8. Gebruik nieuw kuilfolie om schimmel te voorkomen. 9. Een goede stoppelbewerking voorkomt bodem- en bladschimmels en verbetert de waterafvoer. 10. Zaai geen verplicht vanggewas maar teel een goede groenbemester! Een wezenlijk verschil.

Koen Peters uit Vethuizen: “Maïs in vijf dagen boven” Koen maaide dit voorjaar eerst een snede gras op zijn MaïsChallenge-perceel. Op 14 mei ging de frees erin en op 16 mei werd het nieuwe zeer vroege ras LG 30.209 Animal Nutrition ingezaaid. De omstandigheden waren perfect: vijf dagen later stond de maïs al boven. Koen ziet als deelnemer van de groep noord/west in de Challenge dan ook een mooie gelegenheid om de maïsteelt naar een nog hoger plan te tillen.

De MaïsChallenge is een initiatief van maïsveredelaar Limagrain en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt. In de competitie wordt de gehele snijmaïsteelt gevolgd, beoordeeld en geëvalueerd, van zaaibedbereiding tot inkuilen. De 26 deelnemers strijden in twee regiogroepen tegen elkaar – noord/west en zuid/ oost – gebruikmakend van de allernieuwste nog in beproeving zijnde rassengenetica die Limagrain exclusief voor dit project ter beschikking stelde. Volg en reageer op de MaïsChallenge via www.boerderij.nl/maischallenge. Meer MaïsChallenge op www. najk.nl en www.limagrain.nl/maischallenge.

BNDR

OUD

Bedrijfsgegevens VOF van der Pas-van Zutphen Heeswijk-Dinther 3 vennoten 200 zeugen 1600 vleesvarkens

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“Ik ben blij dat ons bedrijf

in de familie blijft”

Timmerman, dat was het droomberoep waar Joost van der Pas (24) uit Heeswijk-Dinther zich lange tijd op gefocust heeft. Na het volgen van de lagere technische school, ontwikkelde Joost als 15-jarige meer interesse in het ouderlijk bedrijf met zeugen en vleesvarkens. Hij rondde de mas af, gevolgd door de studie agrarisch ondernemerschap in Dronten. Inmiddels zit Joost een jaar in een VOF met zijn ouders Erik (55) en Hennie (53) en zijn ze volop bezig met de bouw van een nieuwe stal. Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

naar ons bedrijf toe en ging hij de mas te volgen.”

Bedrijfsopvolger

Toekomstplannen

Joost: “Vroeger wilde ik timmerman worden. Tijdens mijn studie aan de lagere technische school, werkte ik veel bij varkensbedrijven in de buurt. Zo begon de intensieve sector mij toch te trekken. Op 15-jarige leeftijd besloot ik om naar de mas te gaan.” Erik: “Eerst dachten Hennie en ik dat onze zoon Koen het bedrijf over zou nemen. Hij werkte in zijn jeugd veel mee op het bedrijf. Uiteindelijk heeft Koen levensmiddelentechnologie gestudeerd en heeft hij een baan buiten de deur. Tegelijkertijd trok Joost meer

Joost: “Na de mas besloot ik definitief dat ik het bedrijf van mijn ouders over wilde nemen. Samen met mijn ouders heb ik gekeken wat er moest veranderen als ik in het bedrijf zou komen. Om twee inkomens uit het bedrijf te halen, maakten we een plan voor uitbreiding van het bedrijf. Daarnaast moest ik me meer gaan verdiepen in bedrijfskunde.” Hennie: “We hadden al vaker gesproken over een verbouwing van de stal om een beter dierenwelzijn te creëren en te zorgen voor minder ammoniakuitstoot. Nu Joost in de vof kwam

BNDR

hebben we die plannen uitgevoerd. In het laatste jaar van zijn mas-opleiding hebben we de vergunning voor de bouw van een nieuwe stal ingediend.” Joost: “Om mij te verdiepen in bedrijfskunde, ben ik na de mas naar Dronten gegaan. Daar boden ze een eenjarige opleiding agrarisch ondernemerschap aan. Na dat jaar hoopte ik dat de bouwvergunning rond zou zijn en we konden beginnen met de bouw van de stal. Toen we rond kerst nog niks hadden gehoord, besloot ik over te stappen naar de driejarige versie van de opleiding.”

Nieuwe stal Joost: “Afgelopen jaar heb ik mijn opleiding

NIEUW

Joost van d Heeswijk-D er Pas int 24 jaar her Lid van A JK Oss

“Een bedrijfsovername is niet alleen maar

rooskleurig”

“Het is mooi dat het bedrijf in de familie blijft, maar het brengt ook de nodige zorgen met zich mee” afgerond. Inmiddels zitten we middenin de bouw. Ik verwacht dat de bouw van de stal in januari 2015 klaar is. Op dit moment houden we tweehonderd zeugen met bijbehorende vleesvarkens. Als de bouw van de nieuwe stal klaar is, willen we gaan uitbreiden naar zeshonderd zeugen.” Erik: “Als de stal af is, gaan we de oude stal verbouwen tot een volledige vleesvarkensstal.” Joost: “De stalinrichting doen we grotendeels zelf. Dat is voornamelijk uit kostenbesparend oogpunt. Alleen het monteren van de kraamhokken besteden we uit.”

Taakverdeling Joost: “Ik houd mij voornamelijk bezig met de bouw van de nieuwe stal. Mijn vader zorgt dat het varkensbedrijf blijft lopen en mijn moeder is verantwoordelijk voor de administratie.” Erik: “Met Joost erbij, is het niet rustiger geworden op het bedrijf. Door de verbouwing is het voornamelijk drukker geworden.” Hennie: “‘Bouwen is sjouwen’ zeggen wij vaak, maar wel met een goed vooruitzicht. De nieuwe stal moet een bepaalde arbeids-

vreugde meebrengen. De looplijnen worden korter en automatisering neemt het zware werk over.”

Korte lijnen Erik: “Ik zie Joost en Hennie elke dag. Overleggen gebeurt tussen de bedrijvigheden door. Ik vind die korte lijnen in ons bedrijf prettig.” Hennie: “Een nadeel in de familie is dat het altijd over het bedrijf gaat. Tijdens het eten of ’s avonds op de bank, het stopt niet. Zeker nu we midden in de bouw zitten.” Joost: “Ik ben de hele dag met de bouw bezig en mijn vader zorgt voor de varkens. Onze pauzes zijn de momenten waarop we elkaar weer spreken. Het is makkelijk om dan de werkzaamheden op het bedrijf door te spreken.” Hennie: “De broer en zus van Joost zeggen er wel eens wat van. Dan presteren ze het om vijf minuten ergens anders over te praten en gaat het gesprek vervolgens weer verder over het bedrijf.”

Gezinsbedrijven Hennie: “Ik ben blij dat ons bedrijf in de fami-

lie blijft. Ik vind het belangrijk dat de bedrijfsovername vanuit de ambitie van Joost zelf komt en niet omdat wij het graag willen.” Joost: “Een bedrijfsovername is niet alleen maar rooskleurig. Bij de bedrijfsopvolging zit ook een groot risico. We moeten fl ink investeren. Als het niet lukt, dan hebben we een probleem. Met de bouw van de nieuwe stal hebben we een grote financiering afgesloten. Als ik geen opvolger was, hadden mijn ouders het met de oude stal en zonder financiering nog prima kunnen uitzingen tot hun oude dag. Het is mooi dat het bedrijf in de familie blijft, maar het brengt ook de nodige zorgen met zich mee.” Hennie: “Op het moment dat mensen van onze leeftijd rustiger aan gaan doen, gaan wij er nog volop in. Het duurt zeker een aantal jaar voordat de kop eraf is.”

Toekomst Joost: “In de varkenshouderij hebben we te maken met wisselende prijzen. Ik hoop dat we in de toekomst de kost kunnen verdienen met de nieuwe stal, dat alle dubbeltjes de goede kant op vallen.” BNDR

Tuinbouwjongeren

op bezoek bij Emsflower

In juni brachten de tuinbouwjongeren een bezoek aan Emsflower in Duitsland. Het bedrijf is begonnen als perkgoedproducent. In de loop der jaren zijn er verschillende activiteiten aan de onderneming toegevoegd, zoals een tuincentrum, een beleveniscentrum, een tropische tuin en een restaurant. Daarmee is Emsflower uitgegroeid tot een van de grootste producenten van perk- en potplanten. Voor de Nederlandse tuinbouwjongeren een interessant bedrijf dat vele schakels binnen de keten zelf beheert om de consument direct te kunnen bedienen. Emsflower verkoopt rechtstreeks aan de consument via tuincentra, maar ook aan retailers en handelaren door heel Europa.

AJK Uden bemande het

Tijdens Fabriek Magnifique, een cultuur- en food festival in Veghel, bemande de leden van AJK Uden en Land van Cuijk gezamenlijk met ZLTO Uden, Veghel, Landerd en Boekel-Venhorst het Taste Station. De AJK-leden trokken veel jonge bezoekers aan en droegen tijdens het festival hun steentje bij aan de beleving van voedsel. Op een mooie manier vertelden de jonge boeren van AJK Uden aan de festivalgangers het verhaal achter de producten die via de lopende band in het Taste Station voorbijkwamen.

BAJK organiseert

themabijeenkomst ‘Verjonging’ BAJK is een van de jongerenorganisaties die betrokken is bij het Brabantse traject ‘Landbouw van Later’. In juli werd de tweede themadag binnen dit initiatief georganiseerd. Centraal stond het thema ‘verjonging’. Sprekers uit de sector Rob Denissen, Sander Thus en Ronnie Schellekens gaven input over het thema, waarna de aanwezige jongeren naar aanleiding van drie stellingen in gesprek gingen met elkaar. Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk dat er meer aandacht aan de ‘boer van later’ geschonken moet worden.

AJF op bezoek bij Jaring Brunia Eind augustus was de melkveehouderijwerkgroep van AJF op bezoek bij Jaring Brunia. Brunia was nooit van plan om boer te worden. Zijn ouders waren al gestopt met melken, toen Brunia toch besloot om boer te worden. Met hulp van zijn buurman leerde Jaring trekker rijden en koeien melken. Bepaalde dingen op het bedrijf bleven hem echter tegenstaan. Daarom melkt Brunia sinds kort 50 koeien op ‘zijn manier’. Dit houdt in: minder ingrepen bij koeien, geen kunstmest en minder rijden op de trekker, in de winter kunnen de koeien naar buiten en een kalf jonger dan tien weken loopt bij haar moeder. Grasland is de basis voor zijn manier van boeren. Hij schaart het in bij 2500 kg droge stof, waarna het grasland 30 dagen rust krijgt zodat het weer kan herstellen. Als het aan Brunia ligt blijven de horens ook op de koeien zitten: “Daar zitten de mineralen in die een koe nodig heeft”, aldus Brunia. In de toekomst wil Brunia doorgroeien naar 75 koeien. Of het alleen bij koeien blijft, is de vraag. Kortom: een indrukwekkende en inspirerende bijeenkomst voor de leden van AJF.

DAJK organiseert

schuurfeest

Op zaterdag 11 oktober 2014 organiseert DAJK Noordenveld-Noord een schuurfeest. Iedereen is uitgenodigd voor dit feest. Het schuurfeest begint om 21.00 uur en wordt gehouden aan de Roozand in Donderen. Kijk voor meer informatie op de Facebookpagina van DAJK Noordenveld-Noord.

Belgen op bezoek bij AJF 32

BNDR

Taste Station

OAJK organiseert

Ladies Night

Dat vrouwen onmisbaar zijn in de agrarische sector is al lang geen geheim meer. Wie moet er anders de kalfjes voeren, de vertegenwoordigers verleiden, het ondernemersplan trekken, de melkdoeken wassen, de boekhouding verzorgen, het eten koken en ook nog eens lief zijn? Speciaal voor deze multitaskers organiseert OAJK in de tweede week van november een Ladies Night op een centraal punt in Overijssel. Geen lauw theekransje, maar een leerzame, inspirerende en hilarische avond die speciaal is ingericht op de ondernemende (agrarische) jonge vrouw. Houd Facebook (jong agrarische vrouwen Overijssel) in de gaten voor meer informatie over de Ladies Night.

In juli heeft AJF een groep jonge Belgische boeren ontvangen in Friesland. De groep van vijftien Belgen was namens De Groene Kring, de Belgische belangenbehartigingsvereniging voor jonge boeren, op excursie in Friesland. In twee dagen tijd bezochten zij drie jonge melkveehouders en een schapenmelker. Daarnaast werd het Gigantenfestival in Oudkerk bezocht. AJF kijkt terug op een zeer geslaagd weekend.

Voor het bouwen van een nieuwe stal in of rondom Brabant ben je bij Arian Aerts (26) aan het juiste adres. Hij werkt als adviseur bij een ontwerp- en adviesbureau gespecialiseerd in veestallen. Van de bouwtekening tot het eindresultaat, tijdens zijn werk begeleidt Arian veehouders van A tot Z. Naast zijn werk is Arian al zes jaar actief als secretaris bij AJK Cubar.

BESTUUR

Het bestuur van… AJK Cubar de ledenadministratie voor mijn rekening en organiseer ik een of meerdere avonden in een seizoen.” Wat is het leuke van bestuurswerk? “Ik vind het leuk om mijn steentje bij te dragen aan het organiseren van activiteiten voor jonge agrarische ondernemers uit mijn buurt.”

Hoe ben je in het bestuur van AJK Cubar terechtgekomen? “Als lid van AJK Cubar bezocht ik regelmatig de activiteiten die georganiseerd werden. Tijdens een avond, zes jaar geleden, werd ik gevraagd voor het bestuur. Ik heb toen een keer meegedraaid met een vergadering. Het leek me leuk om het bestuur te versterken en ik ben gelijk in de functie van secretaris gerold.”

Wat heeft AJK Cubar al georganiseerd voor zijn leden? “We organiseren elk jaar in de wintermaanden een stuk of zes activiteiten. Het afgelopen jaar hebben we onder andere avonden georganiseerd over mestbeleid, diergezondheid en de financiële kant van bedrijfsovername. Tijdens onze activiteiten proberen we serieuze momenten af te wisselen met gezelligheid. Daarom sluiten we altijd af met een drankje.”

Wat houdt jouw functie in? “Als secretaris verzorg ik de uitnodigingen voor onze activiteiten. Daarnaast neem ik

Wat vind je het leukst om te organiseren? “We zijn in de afgelopen jaren een aantal keer een dag weggeweest met de AJK. Met

een bus gingen we langs bedrijven bij ons uit de buurt. Zo zijn we een keer gaan kijken in een groenteveiling en een steenfabriek. Zo’n hele dag weg met zijn allen vind ik altijd heel gezellig.” Wat hoop je nog te bereiken in het bestuur van AJK Cubar? “Ik zou graag een opvolger vinden voor mijn functie. Ik zit al zes jaar in het bestuur en vind het tijd worden voor een frisse wind in ons bestuur.”

The New Farm Family

Ben jij benieuwd hoe een fooddesigner zijn gerechten en concepten ontwikkelt of altijd al nieuwsgierig naar wat er allemaal komt kijken als je beleidsambtenaar bent voor de landbouw? Jongeren van BAJK en YFM Brabant gaan een kijkje nemen in elkaars keuken. Het doel: bewust zijn van elkaars uitdagingen en kijken hoe deze uitdagingen samen opgepakt kunnen worden. Wil jij graag deelnemen aan deze ‘The New Farm Family’ of wil je meer informatie? Stuur dan een mail naar ines@bajk.nl.

Bestuurswissel binnen GAJK Nadat hij zich ruim twee jaar volop heeft ingezet voor de Gelderse jonge boeren, stopt Beli den Hartog per september met zijn bestuurswerk voor GAJK. Hij kijkt terug op een mooie periode, met daarbij het ‘Imago Basisscholen’-project als een van zijn hoogtepunten. Daarnaast heeft hij voormalig Koningin Beatrix mogen ontmoeten bij het 100-jarig bestaan van Plattelandsjongeren Gelderland en heeft hij Gelderse politici op werkbezoek gehad op zijn melkvee- en pluimveebedrijf. “Erg mooie en leerzame ervaringen”, aldus Den Hartog. Tjeerd van Buuren is de nieuwe aanwinst van het GAJKbestuur. Deze 24-jarige jongeman is opgegroeid op een melkveebedrijf in de Betuwe. Van Buuren kijkt ernaar uit om zich in te zetten voor de toekomst van de ondernemende jonge agrariërs in Gelderland en om zichzelf te ontwikkelen als bestuurslid.

AJK Zuidwesthoek

gaat weer van start! Na een lange tijd van stilte rondom DAJK Zuidwesthoek, gaat deze afdeling weer van start. Het nieuwe bestuur heeft veel zin in het aankomende seizoen en ziet de jonge agrariërs uit Zuid-West Drenthe graag terug op hun activiteiten. De eerste avond wordt georganiseerd op woensdag 8 oktober. Meer informatie over deze avond en de afdeling kun je vinden op de Facebookpagina van DAJK Zuidwesthoek. BNDR

AGRARISCHE VAKBEURZEN SECTORGERICHT, LANDELIJKE DEKKING EN REGIONAAL BEREIK Landbouwdagen Intensieve Veehouderij V Veehouder ij

21, 22 en 23 oktober 2014

LIV HARDENBERG

Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

AgrarKontaktTage

RMV HARDENBERG

Hardenberg

Gorinchem

Rundvee &

Mechanisatie Vakdagen 28, 29 en 30 oktober 2014

Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Noord, Oost en Midden Nederland en Duitsland

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

Rundvee &

Mechanisatie Vakdagen Mechanisatie Vakdagen 25, 26 en 27 november 2014

AgrarKontaktTage

RMV GORINCHEM

Venray V

Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Zuid, West en Midden Nederland en België

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

AgrarKontaktTage 16, 17 en 18 december 2014

RMV VENRAY

Dé vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers uit Zuid, Oost en Midden Nederland, Duitsland en België

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

24, 25 en 26 februari 2015

LIV VENRAY

Dé vakbeurs voor de varkens-, kalver- en pluimveehouderij

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

WWW.AGRARISCHEBEURSAGENDA.NL Evenementenhal Hardenberg

Evenementenhal Gorinchem

Evenementenhal Venray

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 21 november 2014 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Postbus 816 3500 AV Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Yvonne Halleriet uit Groenlo puzzelde uit dat koe Patrick de oplossing was van de vorige Sudokoe. Zij heeft daarmee de taart gewonnen.

Betsie

Teunie

Clara

Bertha

Herman

Berthus

Agatha

Gonnie

Willem BNDR

Actie verlengd tot juni 2015.

Steek nu energie in zonnepanelen

en bespaar ook op uw financiering.

De Rabobank financieert zonnepanelen met extra rentekorting. De Rabobank stimuleert de agrarische sector te verduurzamen. Daarom moedigen we uw stap naar zonnepanelen aan met 0,3% extra rentekorting op onze aantrekkelijke Groenfinanciering. Zo bespaart u niet alleen op energiekosten.

Bezoek rabobank.nl/zonnepanelen en kies voor duurzame energie. Samen sterker