Jaren 70
Provinciehuis Den Bosch Hugh Maaskant Na de oplevering werd het provinciehuis slecht ontvangen door critici. Het zou een fascistisch gebouw zijn. Maar naarmate de tijd verstreek, is de waardering ervoor sterk gegroeid. Recent toegevoegde elementen gaan echter teleurstellend slecht om met de oorspronkelijke inrichting. Auteur Evelien Pieters Fotograaf Jan Versnel (archief Jan van der Weerd)
1971 18 de Architect, mei 2010
Het provinciehuis bestaat uit een 101 meter hoge toren en een horizontale laagbouw van 145 bij 46 meter.
Doorsnede (archief nai)
de Architect, mei 2010 19
Jaren 70 Provinciehuis Den Bosch Hugh Maaskant
Opdrachtgever Provincie Noord-Brabant Ontwerp Hugh Maaskant, Rotterdam Bruto vloeroppervlak 43.000 m2 Programma Kantoorgebouw Start ontwerp 1952 Realisatie 1971 Bouwkosten 25,9 miljoen euro
Als Alseen eenzwaar zwaarvolume volumehangt hangtde deStatenzaal Statenzaalin inde delaagbouw laagbouwboven bovende decentrale centralehal. hal.Dit Ditheftige heftigegebaar gebaardrukt druktde debezoeker naar bezoeker beneden naaralvorens benedenhij alvorens de trap hij naar deboven trap naar neemt. boven neemt.
Van alle provinciehuizen in Nederland is die in Den Bosch de meest bekende. Hoewel Hugh Maaskant liever een locatie dichterbij het centrum had gezien, zorgt juist de ligging aan de a2 voor het iconische beeld dat in ieders geheugen staat gegrift. De toren steekt robuust af tegen de weerbarstige Brabantse wolkenluchten. De langgerekte laagbouw met daarop een vlinder van beton maakt Maaskants monumentale compositie compleet. Na veertig jaar huisvest het gebouw nog altijd zijn oorspronkelijke functie. Het programma heeft zich er steeds verder in genesteld. Het opgetilde dak boven de grote entreehal biedt zicht op de voorbijdrijvende wolken. Wanneer de zon tevoorschijn komt, baadt de hal in het licht. Losse elementen staan verspreid
De architectuur van Maaskant is door de jaren heen prima in staat gebleken veranderingen te absorberen
Het opgetilde dak boven de grote entreehal biedt zicht op de voorbijdrijvende wolken.
20 de Architect, mei 2010
door de ruimte, zoals een zwartleren balie, transparante telefooncellen en dozen van glazen bouwstenen die de toiletruimtes herbergen. Ze zijn vormgegeven met veel aandacht voor detail en materiaal. Samen met een groot aantal lijvige kunstobjecten, vormen ze een strategisch uitgestrooide confetti die intussen is aangevuld met nieuwe objecten. Zo kan er worden gewacht of overlegd op nieuwe banken, faciliteren verrijdbare bardelen evenementen en bieden kamerschermen ruimte aan rommelig opgehangen schilderijen. De Statenzaal hangt als een zwaar volume boven de hal. het is een heftig gebaar dat de bezoeker naar beneden drukt alvorens hij de trap naar boven betreedt. Voor het interieur van de zaal koos Maaskant verrassende materialen en toepassingen. Het gebruik van gecapitonneerde leren achterwanden, groen glazen bouwstenen, betonnen stenen geslepen als diamanten naast vlakken van ruw onafgewerkt beton
heeft geresulteerd in een indrukwekkende mengeling van monumentaliteit, decadentie en intimiteit. Het nieuwe meubilair doet te midden van dit alles ongemakkelijk alledaags en goedkoop aan. Het interieur van de toren heeft niet de grandeur of overmaat van de laagbouw. De kantoorvloeren zijn zakelijk en functioneel ingedeeld. Alleen de stroken gekleurd glas naast de kantoordeuren verwijzen naar het rijke palet aan materialen dat elders is toegepast. Na meerdere kleine aanpassingen zijn de kantoorvloeren aan grootschalige vernieuwing toe. De huidige manier van werken vereist meer ruimte voor overleg en voor contacten tussen afdelingen. De provincie onderzoekt de mogelijkheden voor meer open vloerindelingen en extra verbindingen tussen de verdiepingen. Hoewel de voorgenomen aanpassingen aan de toren flink zijn, zullen ze de uitstraling van het gebouw niet ingrijpend veranderen. Ondanks – of juist dankzij – haar robuuste voorkomen is de architectuur van Maaskant door de jaren heen prima in staat gebleken veranderingen in gebruik te absorberen en daarbij een prettige werkplek te blijven. De ruime en krachtige opzet, de plaatsing van losse elementen met verschillende vormgeving en de aandacht voor kwaliteit in materiaal en afwerking, geven het programma de mogelijkheid te groeien en te evolueren. Waar nodig zijn nieuwe elementen toegevoegd, daar biedt het gebouw alle ruimte voor. Een geslaagd voorbeeld zijn de glazen beveiligingswanden die in de ruim opgezette hal bijna ongemerkt een plek hebben gekregen. Het is echter een gemiste kans dat veel van de nieuwe elementen van een karige kwaliteit zijn en daardoor schril afsteken tegen de oorspronkelijke inrichting. Maar het gebouw vormt nog steeds een statig icoon te midden van het weidse Brabantse landschap. Het magnifieke uitzicht daarop is wellicht de grootste kwaliteit voor de gebruiker.
Herwaardering Het Provinciehuis maakt deel uit van het belangrijke oeuvre van Maaskant waartoe onder andere het Groot Handelsgebouw, het Johnson Wax kantoor en het Adriaan Volkerhuis behoren. In de doctoraalscriptie Hugh Maaskant, Architect van de vooruitgang, schrijft Michelle Provoost dat de architect in 1967 tot één van de beste ontwerpers van het land werd verkozen. Maar enkele jaren later klonk er een heel ander geluid. Naar aanleiding van de bouw van het Provinciehuis in Den Bosch verscheen in het architectuurtijdschrift Wonen-ta/bk een kritisch artikel waarin de architectuur van het gebouw als fascistoïde werd bestempeld en representatief voor een totalitaire en hiërarchische denktrant. De herwaardering voor zijn werk kreeg hij pas 26 jaar naar zijn dood met de publicatie van Provoost.
Meer beelden zijn de zien op www.deArchitect.nl/projecten
de Architect, mei 2010 21