Militair erfgoed van nabij Aan een landweg, niet ver van Arnhem, staan her en der verspreid boerderijen met hoge pannendaken en groen-wit geschilderde luiken. Een idyllisch gehucht in het weidse
landschap. Althans, zo lijkt het. Dich terbij blijken de luiken twintig millimeter dikke staalplaten en de gevels een halve meter dik. Dit complex van boerderijbunkers vormt het gehucht de Kop van Deelen, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter is
Officiersmess met casino op Klein Heidekamp in Deelen.
10 de Architect, juli - augustus 2009
Foto Joep Boeren
gebouwd om vliegeniers te huisves ten. Het complex is opgezet als een klein dorp ter bescherming tegen luchtaanvallen. Het vormt een onderdeel van het militaire terrein Fliegerhorst Deelen, een groot gebied waaruit defensie zich gedeeltelijk terugtrekt, zoals op vele andere plaatsen in het land gebeurt. De ontwikkeling van dergelijke terreinen en de omgang met het militair erfgoed vormen de komende jaren een grote opgave. Passende func ties zijn lastig te vinden, evenals het geld om de ontwikkeling en de exploitatie te bekostigen. De Kop van Deelen is recentelijk herontwikkeld en dient nu als jeugdinrichting, waardoor het de komende jaren is verzekerd van bescherming. Voor de meeste voormalige militaire terreinen ligt de opgave echter nog open. Voor de Kop van Deelen werd onlangs aandacht gevraagd tijdens een symposium over militair erfgoed. Tijdens deze bijeenkomst werd hier op vanuit een aantal oogpunten ingegaan. De dag was een collage van bijdragen over de Stuttgarter
Schule, het militaire erfgoed in Nederland, de herontwikkeling hiervan en het genoemde terrein bij Arnhem. Zo vertelde Joep Boeren dat bij de bouw van boederijbunkers verder werd gegaan dan camoufle ren alleen. Details kregen ruim de aandacht en elk gebouw is uniek. De Duitsers bouwden hier met de intentie om te blijven. De grote verscheidenheid aan gepresenteerde onderwerpen belette de gewenste diepgang in het debat. Belangrijke knelpunten en dilemma’s rond herbestemming van militaire terreinen bleven onbesproken. Bij opgaven van deze complexi teit is kennisuitwisseling van groot belang en juist hier is nog veel te winnen. Evelien Pieters Het symposium ‘Een strategische wen ding. Werkzeugkasten boerderijbunkers 1940-’45: herbestemming en gebieds ontwikkeling’ vond plaats op 12 juni in Arnhem. Het is georganiseerd in opdracht van de Stichting Moderne Traditie. Meer informatie is te vinden op: www.motra.eu