Technologia informacyjna (internet – wyszukiwanie informacji, CC)
Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek
Ze świata tego każdy ma tyle, ile sam sobie weźmie. Giovanni Boccacio
Ewa Białek
Proces wyszukiwania
3
Ewa Białek
Ranking wyszukiwarek
źródło: www.ranking.pl
4
Ewa Białek
Google – 16 lat
5
Internet zanim zaufasz witrynie
Potrzeba krytycyzmu
• Każdy może tworzyć witryny o wszystkim • Liczne witryny są nieaktualne • W internecie nie ma kontroli jakości:
Ewa Białek
– większość witryn nie jest weryfikowana, – witryny są mniej wiarygodne niż publikacje akademickie.
7
Zanim zaufasz witrynie • Czy nazwa domeny odpowiada szukanej zawartości? edu, com, org, net, gov, ca.us, uk, etc. • Czy witrynę publikuje godna zaufania instytucja? – przykład: informacje czerp ze źródła:
Ewa Białek
• • • • •
www.sejm.gov.pl www.mnisw.gov.pl www.bn.org.pl www.gazeta.pl ...
8
Zanim zaufasz witrynie • Czy wiadomo kto ją stworzył? – nazwisko, – rozpoznawalna nazwa organizacji lub instytucji, – podanie tylko adresu e-mail nie wystarcza!
• Czy witryna ma jakieś referencje? – szukaj odnośników pod hasłami: • “O firmie”, • “O mnie”.
•
Czy witryna jest aktualna?
Ewa Białek
– szukaj daty ostatniej aktualizacji.
9
Internet – CC
Copyright
Ewa Białek
• Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. • W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
11
Ewa Białek
Jak działa prawo autorskie?
www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8
12
Prawa osobiste i majątkowe Autorskie prawa osobiste “chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem”
Autorskie prawa majątkowe “wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu” gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca – siedemdziesiąt lat od rozpowszechnienia 13
Ewa Białek
Dozwolony użytek publiczny • Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań. • Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego - nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów. • Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych. 14
Ewa Białek
Na co pozwala dozwolony użytek prywatny?
www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ
15
Ewa Białek
Dozwolony użytek
16
Ewa Białek
Prawo cytatu • Cytat musi być rozpoznawalny. • Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia. • Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości. • Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji. • Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu. 17
Ewa Białek
Co to jest CC
www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA
18
Dostępność
Ewa Białek
Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej
19
Ewa Białek
Czym są wolne licencje? • Udostępnienie twórczości na wolnych licencjach oznacza, że każdy ma prawo ją wykorzystywać, poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za darmo lub za opłatą, oraz upowszechniać swoje udoskonalenia, aby mogła z nich korzystać cała społeczność. • Wolna licencja to rodzaj umowy, którą autor utworu, właściciel praw autorskich, zawiera z całą resztą ludzkości. W ramach tej umowy twórca pozostaje właścicielem praw autorskich ale jednocześnie, jako ich właściciel, pod pewnymi, stosunkowo łatwymi do spełniania warunkami, zezwala wszystkim na: 20
Ewa Białek
Creative Commons • Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. • Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury. • Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”. 21
Creative Commons
Ewa Białek
Uznanie autorstwa (ang. Attribution) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
22
Ewa Białek
Licencje CC
23
Ewa Białek
Uznanie autorstwa
24
Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach
25
Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych
26
Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych
27
Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Na Tych Samych Warunkach
28
Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Bez Utworów Zależnych
29
WIKI WIKI
Wikimedia Foundation
Ewa Białek
• Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko). • Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.
Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.
31
Projekty oparte na Wiki • • • •
Ewa Białek
• • • •
Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia. Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik. Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów. Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi. Wikinews - serwis informacyjny. Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści. Wikimedia Commons - repozytorium mediów. Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.
• Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz. 32
Ewa Białek
Wikipedia – licencja CC
33
Ewa Białek
Wikipedia – brak licencji CC
34
Inne zasoby CC
35
Flickr - wyszukiwarka
www.flickr.com/search/advanced/?
36
Ewa Białek
Otwarta wiedza…
otwartawiedza.pl
37
Ewa Białek
Otwarta nauka‌
otwartanauka.pl
38
Wolne lektury
wolnelektury.pl
39
Otwarte zabytki
otwartezabytki.pl
40
Jamendo - muzyka
jamendo.com
41
Polona
polona.pl/
42
Ninateka…
Ewa Białek
…spektakle, animacje, filmy dokumentalne, koncerty i słuchowiska dostępne online bez opłat.
ninateka.pl
43
Ewa Białek
Muzyka poważna
http:// https://musopen.org
44
Ewa Białek
ccSearch – multiwyszukiwanie
http://search.creativecommons.org/?lang=pl
45
Ewa Białek
Google – szukanie zaawansowane
46
Ewa Białek
Otwieramy naukę
http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI
47
Ewa Białek
Otwarta wiedza
źródło: otwartawiedza.pl
48
Dlatego, że nie znajdujemy, czego szukamy, nie powinniśmy rezygnować z szukania tego, co znaleźć możemy. Gottfried Wilhelm Leibniz
Dziękuję za uwagę Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek