3 TI - wprowadzenie, wyszukiwanie, CC

Technologia informacyjna (internet – wyszukiwanie informacji, CC)

Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek

Ze świata tego każdy ma tyle, ile sam sobie weźmie.

Giovanni Boccacio

Ewa Białek

Proces wyszukiwania

3

Ewa Białek

Ranking wyszukiwarek

źródło: www.ranking.pl

4

Ewa Białek

Google – 16 lat

5

Internet zanim zaufasz witrynie

Potrzeba krytycyzmu

• Każdy może tworzyć witryny o wszystkim • Liczne witryny są nieaktualne • W internecie nie ma kontroli jakości:

Ewa Białek

– większość witryn nie jest weryfikowana, – witryny są mniej wiarygodne niż publikacje akademickie.

7

Zanim zaufasz witrynie • Czy nazwa domeny odpowiada szukanej zawartości? edu, com, org, net, gov, ca.us, uk, etc.

• Czy witrynę publikuje godna zaufania instytucja?

– przykład: informacje czerp ze źródła:

Ewa Białek

• • • • •

www.sejm.gov.pl www.mnisw.gov.pl www.bn.org.pl www.gazeta.pl ...

8

Zanim zaufasz witrynie • Czy wiadomo kto ją stworzył?

– nazwisko, – rozpoznawalna nazwa organizacji lub instytucji, – podanie tylko adresu e-mail nie wystarcza!

• Czy witryna ma jakieś referencje?

– szukaj odnośników pod hasłami: • “O firmie”, • “O mnie”.

•

Czy witryna jest aktualna?

Ewa Białek

– szukaj daty ostatniej aktualizacji.

9

Internet – CC

Copyright

Ewa Białek

• Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

• W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)

11

Ewa Białek

Jak działa prawo autorskie?

www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8

12

Prawa osobiste i majątkowe Autorskie prawa osobiste “chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem”

Autorskie prawa majątkowe “wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu” gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca – siedemdziesiąt lat od rozpowszechnienia 13

Ewa Białek

Dozwolony użytek publiczny • Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań.

• Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego - nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.

• Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.

14

Ewa Białek

Na co pozwala dozwolony użytek prywatny?

www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ

15

Ewa Białek

Dozwolony użytek

16

Ewa Białek

Prawo cytatu • Cytat musi być rozpoznawalny.

• Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia.

• Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.

• Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji.

• Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu.

17

Ewa Białek

Co to jest CC

www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA

18

Dostępność

Ewa Białek

Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej

19

Ewa Białek

Czym są wolne licencje?

• Udostępnienie twórczości na wolnych licencjach oznacza, że każdy ma prawo ją wykorzystywać, poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za darmo lub za opłatą, oraz upowszechniać swoje udoskonalenia, aby mogła z nich korzystać cała społeczność.

• Wolna licencja to rodzaj umowy, którą autor utworu, właściciel praw autorskich, zawiera z całą resztą ludzkości. W ramach tej umowy twórca pozostaje właścicielem praw autorskich ale jednocześnie, jako ich właściciel, pod pewnymi, stosunkowo łatwymi do spełniania warunkami, zezwala wszystkim na: 20

Ewa Białek

Creative Commons • Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi.

• Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury.

• Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.

21

Creative Commons

Ewa Białek

Uznanie autorstwa (ang. Attribution) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Bez utworów zależnych (ang. No derivative works) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.

Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

22

Ewa Białek

Licencje CC

23

Ewa Białek

Uznanie autorstwa

24

Ewa Białek

Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach

25

Ewa Białek

Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych

26

Ewa Białek

Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych

27

Ewa Białek

Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Na Tych Samych Warunkach

28

Ewa Białek

Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Bez Utworów Zależnych

29

WIKI WIKI

Wikimedia Foundation

Ewa Białek

• Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko).

• Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.

Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.

31

Projekty oparte na Wiki • • • •

Ewa Białek

• • • •

Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia.

Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik.

Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów.

Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi.

Wikinews - serwis informacyjny.

Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści.

Wikimedia Commons - repozytorium mediów.

Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.

• Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz.

32

Ewa Białek

Wikipedia – licencja CC

33

Ewa Białek

Wikipedia – brak licencji CC

34

Inne zasoby CC

35

Flickr - wyszukiwarka

www.flickr.com/search/advanced/?

36

Ewa Białek

Otwarta wiedza…

otwartawiedza.pl

37

Ewa Białek

Otwarta nauka‌

otwartanauka.pl

38

Wolne lektury

wolnelektury.pl

39

Otwarte zabytki

otwartezabytki.pl

40

Jamendo - muzyka

jamendo.com

41

Polona

polona.pl/

42

Ninateka…

Ewa Białek

…spektakle, animacje, filmy dokumentalne, koncerty i słuchowiska dostępne online bez opłat.

ninateka.pl

43

Ewa Białek

Muzyka poważna

http:// https://musopen.org

44

Ewa Białek

ccSearch – multiwyszukiwanie

http://search.creativecommons.org/?lang=pl

45

Ewa Białek

Google – szukanie zaawansowane

46

Ewa Białek

Otwieramy naukę

http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI

47

Ewa Białek

Otwarta wiedza

źródło: otwartawiedza.pl

48

Dlatego, że nie znajdujemy, czego szukamy, nie powinniśmy rezygnować z szukania tego, co znaleźć możemy.

Gottfried Wilhelm Leibniz

Dziękuję za uwagę Ewa Białek ewa@bicom.pl www.whsz.bicom.pl/ewabialek