Otwarte zasoby w edukacji - Ewa Białek

Edukacja w sieci… …poznawaj, korzystaj, twórz Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Polska Cyfrowa Równych Szans

• To największe przedsięwzięcie dotyczące edukacji cyfrowej Polaków 50+ w historii Polski.

• To oddolna inicjatywa, która ma na celu wspieranie działań na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych dorosłych Polaków w ich lokalnych środowiskach.

• Realizatorami projektu są:

Ewa Białek

– Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, – Stowarzyszenie "Miasta w Internecie".

2

Ewa Białek

Latarnik Polski Cyfrowej

www.ewa.bicom.pl/pcrs

3

…internet dziś

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Web 2.0

Ewa Białek

• Web 2.0 to współpracujący ze sobą ludzie, ich twórczość, pomysły i osobowość.

http://conceptart.ca/

5

Ewa Białek

Szkoła z klasą 2.0

6

…prawo autorskie – ©

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Copyright

Ewa Białek

• Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

• W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)

8

Ewa Białek

Jak działa prawo autorskie?

www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8

9

Przedmiot prawa autorskiego

Ewa Białek

?

źródło: otwartawiedza.pl

10

Przedmiot prawa autorskiego • Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

Ewa Białek

– – – – – – –

idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą; urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; akty normatywne lub ich urzędowe projekty; opublikowane opisy patentowe lub ochronne wzorów użytkowych; proste informacje prasowe; znane powszechnie formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne; elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np. typowe tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji; – utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie lecz tylko w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji (w granicach uzasadnionych celem informacji). źródło: Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych

11

Przedmiot prawa autorskiego • Utwór zależny: Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

3. (..)

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Ewa Białek

1.

12

Ewa Białek

Przedmiot prawa autorskiego

źródło: otwartawiedza.pl

13

Ewa Białek

Przedmiot prawa autorskiego

źródło: otwartawiedza.pl

14

Przekazywanie praw autorskich

• Dwa rodzaje umów: – 1) przeniesienie praw – 2) licencja – umowa o korzystanie z utworu.

Ewa Białek

• Umowa obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione; nie obejmuje przyszłych pól eksploatacji ani przyszłych utworów twórcy.

• Zasięg obowiązywania: wyłączna / niewyłączna

15

Ewa Białek

źródło: Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych

16

Ewa Białek

Dozwolony użytek

źródło: otwartawiedza.pl

17

Ewa Białek

Dozwolony użytek prywatny

www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ

18

Dozwolony użytek osobisty

Ewa Białek

„korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego” (nie obejmuje programów komputerowych)

http://conasuwiera.pl/granice-dozwolonego-uzytku-prywatnego/ http://koed.org.pl/2011/09/jak-dziala-dozwolony-uzytek/

19

Ewa Białek

Dozwolony uĹźytek osobisty

20

Ewa Białek

Dozwolony użytek instytucjonalny • To możliwość korzystania z dzieła bez konieczności pytania jego autora o zgodę.

• Prawo gwarantuje taki dostęp ze względu na interes publiczny oraz potrzeby kulturalno-oświatowe społeczeństwa. W niektórych przypadkach wymaga otrzymania zgody właściciela praw majątkowych.

• Użytek publiczny obejmuje m.in. prawo cytatu, przedruku, dozwolony użytek związany z działalnością bibliotek, w celach naukowych i prawo korzystania dla osób niepełnosprawnych.

21

Ewa Białek

Dozwolony użytek instytucjonalny • Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego mogą nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.

• Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.

22

Prawo cytatu

Ewa Białek

• To możliwość przytaczania w całości lub we fragmentach już opublikowanych utworów.

• Prawo nie określa jednoznacznie długości cytatu.

• Cytat musi spełnić następujące warunki: – być rozpoznawalny; – jego autorstwo i źródło muszą być wyraźnie oznaczone i to w każdym przypadku, w którym się pojawia; – jego zamieszczenie musi być uzasadnione celem: ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości;

23

Ewa Białek

Dozwolony użytek w edukacji

źródło: centrumcyfrowe.pl

24

Ewa Białek

Dozwolony użytek w edukacji

źródło: centrumcyfrowe.pl

25

Ewa Białek

Dozwolony użytek w edukacji

źródło: centrumcyfrowe.pl

26

Ewa Białek

Dozwolony użytek w edukacji

źródło: centrumcyfrowe.pl

27

Ewa Białek

Dozwolony użytek w edukacji

źródło: centrumcyfrowe.pl

28

Ewa Białek

Przewodnik

http://koed.org.pl/wp-content/uploads/2012/01/Grafika_Komiks_CC.pdf?utm_campaign=Listly&utm_medium=list&utm_source=listly

29

…otwartość

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Otwartość, dostępność

• Otwartość – ekonomiczna – dostępne za darmo.

– techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny.

– prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych.

Ewa Białek

• Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej.

31

Ewa Białek

http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI

32

Ewa Białek

Otwarta wiedza

źródło: otwartawiedza.pl

33

Creative Commons

Ewa Białek

• Creative Commons powstała w 2001r. jako amerykańska organizacja pozarządowa, powołana do życia z inicjatywy naukowców (głównie prawników) i intelektualistów zaangażowanych w pracę na rzecz ochrony i promocji wspólnych dóbr kultury. Polski oddział działa od 2005r.

• Creative Commons to międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Creative Commons wspiera wolną kulturę: produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne.

34

Creative Commons

Ewa Białek

• Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi.

• Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury.

• Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.

35

Ewa Białek

Co to jest CC

www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA

36

Creative Commons

creativecommons.org creativecommons.pl

Ewa Białek

sciencecommons.org 37

Domena publiczna • Domena publiczna (ang. public domain) – ogół twórczości (tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp.), do której wygasły prawa autorskie i która jest przez to dostępna dla wszystkich, do dowolnych zastosowań lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw).

Ewa Białek

CC Zero to najnowsze narzędzie Creative Commons, to nie licencja, a oznakowanie i rozwiązanie prawne umożliwiające natychmiastowe przeniesieni pracy do domeny publicznej tj. pozbawienie jej przysługujących praw autorskich.

38

Creative Commons

Ewa Białek

Uznanie autorstwa (ang. Attribution) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Bez utworów zależnych (ang. No derivative works) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.

Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

39

Ewa Białek

Licencje CC

40

Ewa Białek

Uznanie autorstwa

41

Uznanie autorstwa

Ewa Białek

Na tych samych warunkach

42

Uznanie autorstwa

Ewa Białek

Użycie niekomercyjne

43

Uznanie autorstwa

Ewa Białek

Bez utworów zależnych

44

Uznanie autorstwa

Ewa Białek

UĹźycie niekomercyjne, Na tych samych warunkach

45

Uznanie autorstwa

Ewa Białek

Użycie niekomercyjne, Bez utworów zależnych

46

…otwarte zasoby w sieci

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Ewa Białek

Otwarte zasoby edukacyjne

źródło: www.otwartezasoby.pl

48

Wikimedia Foundation

Ewa Białek

• Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko).

• Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.

Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.

49

Projekty oparte na Wiki

Ewa Białek

• • • • • • • •

Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia.

Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik.

Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów.

Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi.

Wikinews - serwis informacyjny.

Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści.

Wikimedia Commons - repozytorium mediów.

Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.

• Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz.

50

Ewa Białek

Wikimedia Commons – licencja CC

51

Ewa Białek

Wikibooks

52

Ewa Białek

źródło: mac.gov.pl

53

Ewa Białek

Wolne lektury

wolnelektury.pl

54

Ewa Białek

Otwarte zabytki

otwartezabytki.pl

55

Ewa Białek

Włącz Polskę!

wlaczpolske.pl

56

Ewa Białek

Otwarta nauka…

57

Ewa Białek

Ninateka

źródło: ninateka.pl

58

Ewa Białek

Polona

źródło: polona.pl

59

Ewa Białek

Edukacja Medialna

źródło: edukacjamedialna.edu.pl

60

Ewa Białek

Edukacja Medialna

http://www.youtube.com/watch?v=XJ2q_ZCPIA8

61

Ewa Białek

EduNews

źródło: edunews.pl

62

Ewa Białek

Koalicja Otwartej Edukcaji

źródło: koed.org.pl

63

Ewa Białek

Otwarta wiedza…

źródło: otwartawiedza.pl

64

Ewa Białek

Biblioteka NGO

ngoteka.pl

65

Ewa Białek

Jamendo - muzyka

jamendo.com

66

Ewa Białek

Muzyka poważna

źródło: https://musopen.org

67

Ewa Białek

Flickr, Slideshare, …

68

Ewa Białek

Open clipart

źródło: openclipart.org

69

Ewa Białek

Katalog grafik wektorowych

źródło: www.vecteezy.com

70

Ewa Białek

Open fonts…

71

Ewa Białek

Portal wiedzy nauczycieli

źródło: scholaris.pl

72

Ewa Białek

ccSearch – multiwyszukiwanie

źródło: search.creativecommons.org/?lang=pl

73

Ewa Białek

Google – wyszukiwanie grafiki

74

Ewa Białek

Gra edukacyjna

źródło: www.pracownia.medialabgdansk.pl/#prawa-w-sieci

75

…prawo w sieci

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Ewa Białek

77

Ewa Białek

Informacja w internecie • Każdy, komu przeszkadza informacja opublikowana w internecie, może zgłosić się do pośrednika i zażądać jej usunięcia • Z raportu przejrzystości Google’a wynika, że w czerwcu 2013 r. posiadacze praw autorskich (1928 organizacji) poprosili o usunięcie z wyników wyszukiwania ponad 14,8 mln adresów • W Polsce procedurę usuwania treści z internetu na wniosek osób lub organizacji, które uważają, że ich prawa zostały naruszone, reguluje ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną (artykuł 14) http://perypetie-informacji.panoptykon.org/

78

Treści prawnie zakazane Wykorzystywanie dzieci – dokumentacja przestępstwa Dotyczące osób trzecich - np. zdjęcia, korespondencja Oszczercze, obraźliwe, nawołujące do przemocy Naruszające prawa autorskie lub znaki towarowe – teksty, muzyka, zdjęcia, filmy • Treści satyryczne balansujące na granicy między żartem a treściami obraźliwymi • Treści, które z założenia miały być niejawne np. tajne dokumenty, informacje będące tajemnicą handlową firm Ewa Białek

• • • •

http://perypetie-informacji.panoptykon.org/

79

Moderowanie treści • Zapisy w regulaminach serwisów internetowych: „Treści tworzone przez Użytkownika nie mogą zawierać: wypowiedzi wulgarnych lub obraźliwych, wypowiedzi naruszających zasady dobrego wychowania i netykiety; adresów stron internetowych; treści o charakterze reklamowym”. „Administrator zastrzega sobie prawo do zablokowania Konta Użytkownika, którego działania uzna za szkodliwe dla Serwisu bądź innych Użytkowników”. „Administrator zastrzega sobie prawo do usuwania zdjęć umieszczonych na Koncie, które uzna za niewłaściwe”.

Ewa Białek

„Administrator zastrzega sobie prawo do: redagowania, skracania tekstów bądź usunięcia treści zabronionych przez prawo, wulgarnych, obraźliwych lub w inny sposób naruszających zasady współżycia społecznego”. „Zastrzegamy sobie prawo do usunięcia dowolnej treści lub informacji opublikowanej przez użytkownika, jeśli uznamy, że jest ona sprzeczna z naszymi zasadami. http://perypetie-informacji.panoptykon.org/

80

Ewa Białek

Dane osobowe

źródło: maic..gov.pl

81

Ewa Białek

Statystyki

http://www.giodo.gov.pl/560/id_art/4699/j/pl/

82

Administrator Bezpieczeństwa Informacji

Ewa Białek

• Wprowadzony przepisami ustawy o ochronie danych osobowych • Nadzoruje przestrzeganie stosowania środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych w sposób odpowiedni do zagrożeń oraz kategorii danych • Wedle interpretacji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych administratorem bezpieczeństwa informacji może być wyłącznie osoba fizyczna

http://pl.wikipedia.org/

83

…bezpieczny internet

Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl

Ewa Białek

Środki bezpieczeństwa w sieci • • • • • • • • •

Stosowanie pseudonimów Ochrona wizerunku, danych osobowych Czytanie regulaminów, polityki prywatności Tryb prywatny („incognito”) w przeglądarkach Ustawianie „silnego” hasła Bezpieczne połączenie https:// Wylogowanie się po skończonej pracy Ostrożne korzystanie z niezabezpieczonych sieci Wi-Fi Aktualizacja oprogramowania antywirusowego 85

Ewa Białek

Scenariusze lekcji

http://cyfrowa-wyprawka.org/lekcje

86

Ewa Białek

Filmy edukacyjne

http://pl.sheeplive.eu/fairytales/papla

87

Ewa Białek

Sieciaki

źródło: www.sieciaki.pl

88

Ewa Białek

Necio

źródło: www.necio.pl

89

Ewa Białek

Źródła • • • • • • • • • • •

Przewodnik internetowy: poznaj korzystaj, twórz Prawo autorskie w czasach zmiany Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych Otwartość w publicznych instytucjach kultury Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych centrumcyfrowe.pl koed.org.pl creativecommons.pl conasuwiera.pl prawokultury.pl otwartawiedza.pl 90

Dziękuję za uwagę… …napisz: ewa@bicom.pl Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl