Edukacja w sieci… …poznawaj, korzystaj, twórz Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Polska Cyfrowa Równych Szans
• To największe przedsięwzięcie dotyczące edukacji cyfrowej Polaków 50+ w historii Polski. • To oddolna inicjatywa, która ma na celu wspieranie działań na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych dorosłych Polaków w ich lokalnych środowiskach. • Realizatorami projektu są:
Ewa Białek
– Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, – Stowarzyszenie "Miasta w Internecie".
2
Ewa Białek
Latarnik Polski Cyfrowej
www.ewa.bicom.pl/pcrs
3
…internet dziś
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Web 2.0
Ewa Białek
• Web 2.0 to współpracujący ze sobą ludzie, ich twórczość, pomysły i osobowość.
http://conceptart.ca/
5
Ewa Białek
Szkoła z klasą 2.0
6
…prawo autorskie – ©
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Copyright
Ewa Białek
• Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. • W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
8
Ewa Białek
Jak działa prawo autorskie?
www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8
9
Przedmiot prawa autorskiego
Ewa Białek
?
źródło: otwartawiedza.pl
10
Przedmiot prawa autorskiego • Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
Ewa Białek
– – – – – – –
idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą; urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; akty normatywne lub ich urzędowe projekty; opublikowane opisy patentowe lub ochronne wzorów użytkowych; proste informacje prasowe; znane powszechnie formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne; elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np. typowe tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji; – utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie lecz tylko w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji (w granicach uzasadnionych celem informacji). źródło: Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych
11
Przedmiot prawa autorskiego • Utwór zależny: Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. 2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. 3. (..) 4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem. 5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Ewa Białek
1.
12
Ewa Białek
Przedmiot prawa autorskiego
źródło: otwartawiedza.pl
13
Ewa Białek
Przedmiot prawa autorskiego
źródło: otwartawiedza.pl
14
Przekazywanie praw autorskich
• Dwa rodzaje umów: – 1) przeniesienie praw – 2) licencja – umowa o korzystanie z utworu.
Ewa Białek
• Umowa obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione; nie obejmuje przyszłych pól eksploatacji ani przyszłych utworów twórcy. • Zasięg obowiązywania: wyłączna / niewyłączna
15
Ewa Białek
źródło: Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych
16
Ewa Białek
Dozwolony użytek
źródło: otwartawiedza.pl
17
Ewa Białek
Dozwolony użytek prywatny
www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ
18
Dozwolony użytek osobisty
Ewa Białek
„korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego” (nie obejmuje programów komputerowych)
http://conasuwiera.pl/granice-dozwolonego-uzytku-prywatnego/ http://koed.org.pl/2011/09/jak-dziala-dozwolony-uzytek/
19
Ewa Białek
Dozwolony uĹźytek osobisty
20
Ewa Białek
Dozwolony użytek instytucjonalny • To możliwość korzystania z dzieła bez konieczności pytania jego autora o zgodę. • Prawo gwarantuje taki dostęp ze względu na interes publiczny oraz potrzeby kulturalno-oświatowe społeczeństwa. W niektórych przypadkach wymaga otrzymania zgody właściciela praw majątkowych. • Użytek publiczny obejmuje m.in. prawo cytatu, przedruku, dozwolony użytek związany z działalnością bibliotek, w celach naukowych i prawo korzystania dla osób niepełnosprawnych. 21
Ewa Białek
Dozwolony użytek instytucjonalny • Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego mogą nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów. • Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych. 22
Prawo cytatu
Ewa Białek
• To możliwość przytaczania w całości lub we fragmentach już opublikowanych utworów. • Prawo nie określa jednoznacznie długości cytatu. • Cytat musi spełnić następujące warunki: – być rozpoznawalny; – jego autorstwo i źródło muszą być wyraźnie oznaczone i to w każdym przypadku, w którym się pojawia; – jego zamieszczenie musi być uzasadnione celem: ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości;
23
Ewa Białek
Dozwolony użytek w edukacji
źródło: centrumcyfrowe.pl
24
Ewa Białek
Dozwolony użytek w edukacji
źródło: centrumcyfrowe.pl
25
Ewa Białek
Dozwolony użytek w edukacji
źródło: centrumcyfrowe.pl
26
Ewa Białek
Dozwolony użytek w edukacji
źródło: centrumcyfrowe.pl
27
Ewa Białek
Dozwolony użytek w edukacji
źródło: centrumcyfrowe.pl
28
Ewa Białek
Przewodnik
http://koed.org.pl/wp-content/uploads/2012/01/Grafika_Komiks_CC.pdf?utm_campaign=Listly&utm_medium=list&utm_source=listly
29
…otwartość
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Otwartość, dostępność
• Otwartość – ekonomiczna – dostępne za darmo. – techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny. – prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych.
Ewa Białek
• Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej.
31
Ewa Białek
http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI
32
Ewa Białek
Otwarta wiedza
źródło: otwartawiedza.pl
33
Creative Commons
Ewa Białek
• Creative Commons powstała w 2001r. jako amerykańska organizacja pozarządowa, powołana do życia z inicjatywy naukowców (głównie prawników) i intelektualistów zaangażowanych w pracę na rzecz ochrony i promocji wspólnych dóbr kultury. Polski oddział działa od 2005r. • Creative Commons to międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Creative Commons wspiera wolną kulturę: produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne. 34
Creative Commons
Ewa Białek
• Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. • Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury. • Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.
35
Ewa Białek
Co to jest CC
www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA
36
Creative Commons
creativecommons.org creativecommons.pl
Ewa Białek
sciencecommons.org 37
Domena publiczna • Domena publiczna (ang. public domain) – ogół twórczości (tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp.), do której wygasły prawa autorskie i która jest przez to dostępna dla wszystkich, do dowolnych zastosowań lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw).
Ewa Białek
CC Zero to najnowsze narzędzie Creative Commons, to nie licencja, a oznakowanie i rozwiązanie prawne umożliwiające natychmiastowe przeniesieni pracy do domeny publicznej tj. pozbawienie jej przysługujących praw autorskich.
38
Creative Commons
Ewa Białek
Uznanie autorstwa (ang. Attribution) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
39
Ewa Białek
Licencje CC
40
Ewa Białek
Uznanie autorstwa
41
Uznanie autorstwa
Ewa Białek
Na tych samych warunkach
42
Uznanie autorstwa
Ewa Białek
Użycie niekomercyjne
43
Uznanie autorstwa
Ewa Białek
Bez utworów zależnych
44
Uznanie autorstwa
Ewa Białek
UĹźycie niekomercyjne, Na tych samych warunkach
45
Uznanie autorstwa
Ewa Białek
Użycie niekomercyjne, Bez utworów zależnych
46
…otwarte zasoby w sieci
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Ewa Białek
Otwarte zasoby edukacyjne
źródło: www.otwartezasoby.pl
48
Wikimedia Foundation
Ewa Białek
• Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko). • Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.
Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.
49
Projekty oparte na Wiki
Ewa Białek
• • • • • • • •
Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia. Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik. Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów. Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi. Wikinews - serwis informacyjny. Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści. Wikimedia Commons - repozytorium mediów. Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.
• Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz. 50
Ewa Białek
Wikimedia Commons – licencja CC
51
Ewa Białek
Wikibooks
52
Ewa Białek
źródło: mac.gov.pl
53
Ewa Białek
Wolne lektury
wolnelektury.pl
54
Ewa Białek
Otwarte zabytki
otwartezabytki.pl
55
Ewa Białek
Włącz Polskę!
wlaczpolske.pl
56
Ewa Białek
Otwarta nauka…
57
Ewa Białek
Ninateka
źródło: ninateka.pl
58
Ewa Białek
Polona
źródło: polona.pl
59
Ewa Białek
Edukacja Medialna
źródło: edukacjamedialna.edu.pl
60
Ewa Białek
Edukacja Medialna
http://www.youtube.com/watch?v=XJ2q_ZCPIA8
61
Ewa Białek
EduNews
źródło: edunews.pl
62
Ewa Białek
Koalicja Otwartej Edukcaji
źródło: koed.org.pl
63
Ewa Białek
Otwarta wiedza…
źródło: otwartawiedza.pl
64
Ewa Białek
Biblioteka NGO
ngoteka.pl
65
Ewa Białek
Jamendo - muzyka
jamendo.com
66
Ewa Białek
Muzyka poważna
źródło: https://musopen.org
67
Ewa Białek
Flickr, Slideshare, …
68
Ewa Białek
Open clipart
źródło: openclipart.org
69
Ewa Białek
Katalog grafik wektorowych
źródło: www.vecteezy.com
70
Ewa Białek
Open fonts…
71
Ewa Białek
Portal wiedzy nauczycieli
źródło: scholaris.pl
72
Ewa Białek
ccSearch – multiwyszukiwanie
źródło: search.creativecommons.org/?lang=pl
73
Ewa Białek
Google – wyszukiwanie grafiki
74
Ewa Białek
Gra edukacyjna
źródło: www.pracownia.medialabgdansk.pl/#prawa-w-sieci
75
…prawo w sieci
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Ewa Białek
77
Ewa Białek
Informacja w internecie • Każdy, komu przeszkadza informacja opublikowana w internecie, może zgłosić się do pośrednika i zażądać jej usunięcia • Z raportu przejrzystości Google’a wynika, że w czerwcu 2013 r. posiadacze praw autorskich (1928 organizacji) poprosili o usunięcie z wyników wyszukiwania ponad 14,8 mln adresów • W Polsce procedurę usuwania treści z internetu na wniosek osób lub organizacji, które uważają, że ich prawa zostały naruszone, reguluje ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną (artykuł 14) http://perypetie-informacji.panoptykon.org/
78
Treści prawnie zakazane Wykorzystywanie dzieci – dokumentacja przestępstwa Dotyczące osób trzecich - np. zdjęcia, korespondencja Oszczercze, obraźliwe, nawołujące do przemocy Naruszające prawa autorskie lub znaki towarowe – teksty, muzyka, zdjęcia, filmy • Treści satyryczne balansujące na granicy między żartem a treściami obraźliwymi • Treści, które z założenia miały być niejawne np. tajne dokumenty, informacje będące tajemnicą handlową firm Ewa Białek
• • • •
http://perypetie-informacji.panoptykon.org/
79
Moderowanie treści • Zapisy w regulaminach serwisów internetowych: „Treści tworzone przez Użytkownika nie mogą zawierać: wypowiedzi wulgarnych lub obraźliwych, wypowiedzi naruszających zasady dobrego wychowania i netykiety; adresów stron internetowych; treści o charakterze reklamowym”. „Administrator zastrzega sobie prawo do zablokowania Konta Użytkownika, którego działania uzna za szkodliwe dla Serwisu bądź innych Użytkowników”. „Administrator zastrzega sobie prawo do usuwania zdjęć umieszczonych na Koncie, które uzna za niewłaściwe”.
Ewa Białek
„Administrator zastrzega sobie prawo do: redagowania, skracania tekstów bądź usunięcia treści zabronionych przez prawo, wulgarnych, obraźliwych lub w inny sposób naruszających zasady współżycia społecznego”. „Zastrzegamy sobie prawo do usunięcia dowolnej treści lub informacji opublikowanej przez użytkownika, jeśli uznamy, że jest ona sprzeczna z naszymi zasadami. http://perypetie-informacji.panoptykon.org/
80
Ewa Białek
Dane osobowe
źródło: maic..gov.pl
81
Ewa Białek
Statystyki
http://www.giodo.gov.pl/560/id_art/4699/j/pl/
82
Administrator Bezpieczeństwa Informacji
Ewa Białek
• Wprowadzony przepisami ustawy o ochronie danych osobowych • Nadzoruje przestrzeganie stosowania środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych w sposób odpowiedni do zagrożeń oraz kategorii danych • Wedle interpretacji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych administratorem bezpieczeństwa informacji może być wyłącznie osoba fizyczna
http://pl.wikipedia.org/
83
…bezpieczny internet
Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl
Ewa Białek
Środki bezpieczeństwa w sieci • • • • • • • • •
Stosowanie pseudonimów Ochrona wizerunku, danych osobowych Czytanie regulaminów, polityki prywatności Tryb prywatny („incognito”) w przeglądarkach Ustawianie „silnego” hasła Bezpieczne połączenie https:// Wylogowanie się po skończonej pracy Ostrożne korzystanie z niezabezpieczonych sieci Wi-Fi Aktualizacja oprogramowania antywirusowego 85
Ewa Białek
Scenariusze lekcji
http://cyfrowa-wyprawka.org/lekcje
86
Ewa Białek
Filmy edukacyjne
http://pl.sheeplive.eu/fairytales/papla
87
Ewa Białek
Sieciaki
źródło: www.sieciaki.pl
88
Ewa Białek
Necio
źródło: www.necio.pl
89
Ewa Białek
Źródła • • • • • • • • • • •
Przewodnik internetowy: poznaj korzystaj, twórz Prawo autorskie w czasach zmiany Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych Otwartość w publicznych instytucjach kultury Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych centrumcyfrowe.pl koed.org.pl creativecommons.pl conasuwiera.pl prawokultury.pl otwartawiedza.pl 90
Dziękuję za uwagę… …napisz: ewa@bicom.pl Ewa Białek, www.ewa.bicom.pl