Historia z Gimbusem Gazetka poświęcona najciekawszym wydarzeniom z historii świata Styczeń – Luty 3 (68) 2015
W numerze: W wirze stuleci – ciekawostki, fakty i mity Wielkie imperia nowożytności Kulinarne specjały w rytmie wieków – podróż przez historię pełną smaków Początki państwa polskiego Uczta u Wierzynka Historia piłki nożnej Wielkie życiorysy
PAŃSTWA – POSTACIE – WYDARZENIA – CIEKAWOSTKI
Drodzy Czytelnicy! W Wasze ręce oddaję specjalny numer naszego Gimbusa poświęcony wybranym wydarzeniom z historii świata. Podjąłem się redagowania jej dla Was, ponieważ historia i polityka to moje hobby. Uwielbiam dzielić się wiedzą z innymi, toteż myślę, że nawet dla tych, dla których historia ma drugorzędne znaczenie, gazetka ta będzie drobnym przybliżeniem wybranych tematów mających wpływ na kształtowanie się Europy. Losy człowieka nie zależą tylko i wyłącznie od niego samego. Na bieg historii wpływ mają m.in. decyzje przywódców na „szczycie”, działania wojskowych oraz geniusz wynalazców. Historia to nauczycielka życia. Wystarczy tylko ją poznać i zrozumieć, by w pełni z niej korzystać. Gorąco zachęcam do lektury. Michał Osiński Redakcja i pomysł: Michał Osiński III c Patronat i korekta: Joanna Jakimiak
CIEKWAWOSTKA NUMERU
Z przyczyn technicznych powstała najpopularniejsza klawiatura na świecie! Czy zastanawialiście się kiedyś pisząc na klawiaturze komputerowej, dlaczego litery uporządkowane są w taki a nie inny sposób? Dlaczego nie są ustawione w porządku alfabetycznym, co wydawałoby się tak oczywiste? Klawiatura o jakiej mowa, to tzw. QWERTY, która w niektórych krajach ma swoje odpowiedniki, jak na przykład francuski układ AZERTY, czy niemiecki QWERTZ ( na klawiaturze QWERTY zmiana liter następuje po jednoczesnym wciśnięciu „SHIFT” + „CTRL”). Skąd wziął się pomysł takiego układu? Wszystko wskazuje na względy techniczne. Zajmujący się konstrukcją i produkcją maszyn do pisania Sholes & Glidden w roku 1874 eksperymentowali z układem klawiszy i najlepszy okazał się właśnie QWERTY. Dlaczego? Układ, w którym klawisze z literami najczęściej używanymi rozmieszczone są w dużych odstępach od siebie, umożliwił uniknięcie częstego zacinania dźwigni czcionkowych, a tym samym zapewniał szybkie pisanie.
W WIRZE STULECI Potomkowie starożytnych Fenicjan Kraj będący potęgą morską oferuje swoim mieszkańcom ogromne możliwości ekspansji. Ojczyzna Fenicjan dała im też szansę na sukces demograficzny mierzony liczbą genów przekazanych potomnym w odległych zakątkach Ziemi. Z badań genetycznych wynika, że w krajach śródziemnomorskich co najmniej jeden uczeń każdej klasy jest potomkiem tego starożytnego narodu. Bez wątpienia Fenicjanie byli pierwszymi mistrzami przedsiębiorczości. Do czasu, gdy zastąpili ich w tej roli jeszcze bardziej utalentowani Grecy, a później Rzymianie, ten mały, ale bardzo mobilny naród opanował praktycznie cały rejon Morza Śródziemnego. Ich przewaga polegała jednak nie na potędze olbrzymiej armii, jak bywało to w wypadkach innych ówczesnych imperiów – asyryjskiego, babilońskiego czy perskiego – lecz na sile intelektu. To oni wprowadzili pierwsze pieniądze (w postaci metalowych tabliczek z pieczęcią), opanowali i udoskonalili wytop brązu oraz szkła. Nic więc dziwnego, że naród ten pozostawił po sobie wyraźne ślady. Opublikowane niedawno wyniki badań geograficznych potwierdziły, że w ekspansji terytorialnej pomogła Fenicjanom unikalna sztuka kochania. Do dzisiaj ich geny należą bowiem do najbardziej rozpowszechnionych w całym basenie Morza Śródziemnego.
Czym było Stonehenge? To pytanie nurtuje ludzkość od stuleci. Starożytni Rzymianie sądzili, że była to świątynia boga słońca Apolla. W średniowieczu przypisywano jego istnienie magicznej mocy Merlina, czarnoksiężnika króla Artura, a w wiekach późniejszych architektom rzymskim i druidom. Szczególne właściwości kamiennej konstrukcji oraz jej związek z kultem słońca i księżyca zauważono w XVII w. Niestety, przez długi czas naukowa weryfikacja tych oraz wielu innych hipotez nie była możliwa. Prawdziwych rewelacji na temat ogromnej wiedzy oraz kunsztu neolitycznych budowniczych dostarczył w latach 60. ubiegłego wieku prof. Gerald Stanley Hawkins. Nie tylko potwierdził ustalenia co do kultowej roli kamiennego kręgu, ale też stwierdził, że był to rodzaj „astronomicznego kalkulatora” pozwalającego przewidzieć zjawiska takie jak np. zaćmienie słońca. Od 50 lat Stonehenge cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem naukowców z całego świata, a mimo to dopiero 15 lat temu udało się ustalić, że tę niezwykłą konstrukcję wzniesiono ok. 2500 r. p.n.e. Nikt jednak do dziś nie ma pewności w jakim celu została zbudowana.
Czy Bona Sforza naprawdę sprowadziła do Polski włoszczyznę? Bona Sforza była wielką miłośniczką kuchni. Nie znaczy to, że lubiła dużo jeść. Wręcz przeciwnie. Uważała, że powinno się jeść mało, ale dobrze. Z zażenowaniem patrzyła na polski sposób ucztowania, sprowadzający się najczęściej do nieposkromionego obżarstwa. Wydawane przez nią bankiety miały zupełnie inny charakter. Jedzenie było na nich mniej obfite, za to przygotowane z wielkim kunsztem, dbałością o przyprawy, luksusowe dodatki i modne przepisy. O wadze, jaką przywiązywała Bona do wykwintnej kuchni, świadczą już same rachunki królewskie. Rokrocznie dwór królowej wydawał krocie na zakup składników i utrzymanie służby kuchennej. W wąskim kręgu wawelskiego dworu podejście Bony do kuchni było małą rewolucją. Chciałoby się w tym miejscu dodać, że rewolucja ta wyszła także poza mury monarszej siedziby i rozlała się po kraju, przynosząc każdej polskiej rodzinie kalafior, kapustę i karczochy. Popularny mit o królowej, która nauczyła Polaków jeść włoszczyznę, jest jednak właśnie tym. Mitem. W rzeczywistości obyczaje kulinarne, którym hołdowała Bona, nie zrobiły zbyt dobrego wrażenia na polskich dostojnikach i dworzanach. Powszechnie żartowano sobie na Wawelu z „Włoszków, co cienko jadają”. Sami Włosi odpowiadali ze wstrętem, że „jeden Polak zje za pięciu Włochów”. Jakby tego było mało, włoska kuchnia ogółem odstręczała szesnastowiecznych Polaków. Wedle zachowanych rachunków na stół króla, wciąż zamawiano te same składniki, co przed stuleciem. Włoskie przepisy miały się upowszechnić dopiero dwa wieki później. Prawdą jest fakt, że Bona na swoje potrzeby importowała wielkie ilości włoskich owoców i warzyw. Sprowadzała pomarańcze, cytryny, granaty, oliwki, migdały oraz rzecz jasna szeroko rozumianą włoszczyznę. Nie znaczy to jednak, że dopiero dzięki niej Polacy poznali smaki Południa. Zanim Bona w ogóle usłyszała o Polsce, w Krakowie już mieszkało kilkuset Włochów. Pomiędzy obydwoma krajami trwały ożywione kontakty, synowie najlepszych polskich rodów tradycyjnie wyjeżdżali do Włoch na naukę. Dziwnym by było, gdyby wracając, nie zabrali ze sobą choć jednego selera. Bona nie zdołała przekonać do swoich gustów nawet własnego męża. Ponownie potwierdzenie można znaleźć w rachunkach dworu królewskiego. Wynika z nich, że sałatę, kalafior i kapustę zdarzało się pałaszować już Jagielle. Bona ze swojej strony przyczyniła się przede wszystkim do utrwalenia zapożyczonego z jej ojczyzny słownictwa. Z tego powodu mamy nad Wisłą „włoszczyznę”. Określenie, którego na dobrą sprawę nie sposób przetłumaczyć na jakikolwiek inny język.
Krótka historia Belgii W roku 486 obszar dzisiejszej Belgii stał się częścią państwa Franków. Po traktacie w Verdun w roku 843 Belgia została podzielona pomiędzy Francję i Niemcy. W roku 1477 została przejęta przez Austrię, zaś w latach 1556–1714 Belgia należała do Hiszpanii, a następnie znowu do Austrii i Francji. W okresie 1814–1830 była połączona z Holandią w Królestwo Niderlandów. Podczas panowania Habsburgów w Niderlandach Południowych, zaczęła kształtować się belgijska świadomość narodowa, której pierwszym wyraźnym przejawem był Przewrót Brabancki (1789). Dopiero jednak w roku 1830 wybuchła rewolucja belgijska. 26 sierpnia pod hasłami obrony swobód obywatelskich i oderwania Belgii od Holandii, Belgowie wystąpili przeciwko Holendrom. Po zerwaniu przez króla rokowań z burżuazją brukselską, masy ludowe opanowały ratusz, nie tworząc jeszcze rządu republikańskiego. Wobec interwencji wojsk holenderskich konflikt przekształcił się w walkę narodowowyzwoleńczą. Po wyparciu Holendrów powstał rząd tymczasowy. Belgia ogłosiła niepodległość. Przed zbrojną interwencją Rosji i Prus uratowało Belgię powstanie listopadowe w Polsce. W 1914, w czasie I wojny światowej, Niemcy zaatakowały neutralną Belgię. W 1940 roku ponownie neutralna Belgia została zaatakowana przez hitlerowskie Niemcy. Po zakończeniu II wojny światowej Belgia porzuciła neutralność i stała się członkiem NATO, a także została jednym z członków-założycieli Wspólnoty Europejskiej. Z Holandią i Luksemburgiem Belgia stworzyła w roku 1960 unię gospodarczą – powstał Benelux. W roku 1960 niepodległość uzyskała największa kolonia tego państwa Kongo Belgijskie, a następnie Rwanda i Burundi.
Krótka historia Białorusi Do końca X w. prawie całe terytorium Białorusi zasiedliły plemiona słowiańskie. Przyjęcie chrześcijaństwa wschodniego (988) włączyło ziemie białoruskie do kręgu kultury bizantyńskiej. Najwcześniejsze organizacja państwowa - Księstwo Połockie w X w., znalazło się w składzie Rusi Kijowskiej, a po jej upadku w XIII –XIV w. w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XVII w. powoli zaczęła się rodzić białoruska świadomość narodowa. W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej (1772–95) cała Białoruś znalazła się w państwie rosyjskim. Zapoczątkowano proces tworzenia nowoczesnej białoruskiej świadomości narodowej. Rozbudzenie aspiracji narodowych wiązało się z obaleniem caratu w 1917 r. W 1918 r. Powstała Białoruska Republika Ludowa. Państwo nie trwało jednak długo i krótko potem zostało opanowane przez bolszewików. W wojny polsko-bolszewickiej część ziem białoruskich zajęła Polska. Zgodnie z postanowieniami traktatu w Rydze (1921), Białoruś została podzielona między Polskę, a sowiecką Rosję. W 1939 r. Armia Czerwona zajęła wschodnie obszary Polski włączając do siebie resztę Białorusi. W latach 1941–1944 Białoruś pozostawała pod okupacją niemiecką. Białoruś po wojnie nadal pozostawała w granicach ZSRR. Pierestrojka z lat 80-tych sprzyjała ożywieniu świadomości narodowej Białorusi. W 1991 r. ZSRR się rozpadł, a białoruska Rada Najwyższa proklamowała niepodległość. Tak narodziło się w pełni wolne państwo białoruskie. Od 1994 r. na Białorusi rządzi autokratyczny prezydent Aleksander Łukaszenka.
WIELKIE IMPERIA NOWOŻYTNOŚCI Królestwo Hiszpanii: mocarstwo dzięki ślubowi Dzięki ślubowi Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego w 1469r. dwie potęgi Półwyspu Iberyjskiego: Królestwo Kastylii i Królestwo Aragonii, złączyły się w jedno królestwo. Działania pary królewskiej tak jak m. in. wysłanie ekspedycji morskiej Krzysztofa Kolumba, która odkryła Amerykę, sprawiły że dla kraju nastały złote czasy. W latach 50 XVI w. do hiszpańskiej monarchii z jej kolonii w Ameryce Południowej płynęły 42 tony złota i 300 ton srebra rocznie. Królestwo Hiszpanii było europejskim supermocarstwem aż do końca XVII w.
Cesarstwo Austriackie: konkurencja Napoleona Kiedy Napoleon Bonaparte w 1804 r. ogłosił się cesarzem francuzów, dotychczasowy cesarz rzymski Franciszek II Habsburg przyjął tytuł dziedzicznego cesarza Austrii (później Austro- Węgier) Cesarstwo przez ponad sto lat było domem dla wielu narodów Europy. Cesarstwo Austriackie pod panowaniem dynastii Habsburgów obejmowało ziemie austriackie, Królestwo Węgierskie ze Słowacją, zimie Korony Czeskiej, Królestwo Lombardzko-Weneckie, południowo- wschodnią część Polski, Chorwację oraz Bośnię. Monarchia ze względu na wielonarodowość była niespójna toteż po porażce w I wojnie światowej definitywnie się rozpadła.
Cesarstwo Brazylii: upadek po zniesieniu niewolnictwa W 1822 r. Brazylia, największa portugalska kolonia w Ameryce Łacińskiej, ogłosiła swoją niezależność, a portugalski następca tronu Pedro I został cesarzem. Za panowania jego i jego następców cesarstwo rozkwitało. Między Rio de Janeiro a Pertopolis wybudowano pierwszą brazylijską drogę z utwardzoną nawierzchnią i zbudowano linię telegraficzną. W 1888 r. w Cesarstwie Brazylii zniesiono niewolnictwo. Do upadku imperium doprowadził pucz wojskowy, w wyniku którego w 1889 r. Brazylia stała się republiką.
Imperium Osmańskie: islam u bram Rzymu. Państwo narodziło się na gruzach Cesarstwa Bizantyjskiego. W XVI w. Osmanie panują już w Iraku, Jemenie, Izraelu, Grecji, Bułgarii, Albanii, Bośni, Węgrzech, Armenii, Gruzji , Azerbejdżanie, Mołdawii, Rumunii oraz Krymie. Turcy opanowują także północną Afrykę w tym Algierię oraz Tunezję. Wewnątrz kraju działa rozbudowana administracja oraz handel orientalny. Największy rozkwit dokonuje się za panowania Sulejmana Wspaniałego (1494-1566). Kolejni sułtani prowadząc świętą wojnę z zachodem dążą do zdobycia Rzymu, a z Bazyliki św. Piotra uczynienia meczetu. Silna flota panuje na morzu śródziemnym, zaś janczarzy miażdżą rozpaczliwych obrońców. Na drodze dżihadu w 1683 r. stanęła armia Jana III Sobieskiego ruszając na odsiecz obleganemu Wiedniowi. Imperium rozpadło się po klęsce w I wojnie światowej.
Rzeczpospolita: orzeł rozpościera skrzydła W 1569 r. powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów – unia realna Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ziemie tego ogromnego państwa sięgają od Bałtyku aż po Morze Czarne. Rzeczpospolita obejmuje Polskę, Litwę, Białoruś, Ukrainę, Mołdawię, północną Rumunię oraz kraje nadbałtyckie. Wiek XVI staje się Złotym Wiekiem dziejów Polski. Państwo polskolitewskie obejmowało 990 tys. km ² powierzchni i ok. 11 milionów mieszkańców, będąc jednym z największych państw Europy, potęgą polityczną, militarną i ekonomiczną, dostawcą drewna i produktów rolnych do zachodniej Europy. Transport towarów odbywał się Wisłą. Eksportowane były przez Gdańsk który należał do Hanzy, europejskiego związku handlowego. Żywności dostarczały rozrastające się folwarki pańszczyźniane. Rozwijało się także rzemiosło i handel, wzrastała liczba i wielkość miast. Przez ogromny eksport zboża Polska zwana jest Spichlerzem Europy. Rozwój gospodarczy sprzyjał rozwojowi kultury, wyznaczanemu przez renesansowy humanizm i reformację. Polacy osiągnęli w nauce i sztuce standard wręcz światowy. Husaria, polska jazda kawaleryjska sieje postrach wśród Rosjan, Szwedów i Turków. Stan ten z niewielkimi zmianami utrzymał się do początków XVIII w.
Cesarstwo Francuskie: imperium genialnego wojownika W 1804 r. Napoleon ogłosił się cesarzem Francuzów. Dzięki swoim najazdom i zadawaniu kolejnych porażek koalicji antyfrancuskiej, opanował Europę od Hiszpanii po dzisiejszą Polskę. Zajął Niderlandy, Włochy, utworzył Księstwo Warszawskie i Związek Reński. Wszystko szło po jego myśli aż do druzgocącej porażki pod Moskwą w 1812 i definitywną klęską pod Waterloo w 1815r. Poprzedził ją Kongres Wiedeński, który położył kres ekspansji francuskiej i ustalił nową organizację terytorialną Europy.
Imperium Brytyjskie: rozkwit pod rządami kobiet Już za panowania Elżbiety I (1533-1603) Anglia stała się morską potęgą. Stopniowo opanowała dużą część Ameryki Północnej, Afryki od Egiptu po RPA, subkontynent indyjski, Birmę, Nową Gwineę, Australię i Nową Zelandię. Po powstaniach niepodległościowych (1775-1783) w niektórych koloniach, Anglia musiała uznać ich niezależność. Potęga imperium brytyjskiego na tym jednak nie ucierpiała, a jej szczyt przypadł na okres panowania królowej Wiktorii (1819-1901). Jeszcze w 1921 r. pod władzą brytyjską znajdowała się niemal ¼ lądów na ziemi. Zmianę tego stanu rzeczy przyniosły dążenia niepodległościowe opanowanych krajów.
Imperium Rosyjskie: łabędzi śpiew Romanowów Rosja zaczęła przekształcać się w znaczące mocarstwo już za panowania Piotra I Wielkiego (16721725). Wojny z Polską, Turcją oraz Szwecją pozwoliły mu na przyłączenie obszaru nadbałtyckiego. Kolejne zdobycze przyszły za rządów Katarzyny II (1729-1796). Za panowania dynastii Romanowów w XIX w. Rosja opanowała Europę północno-wschodnią z Finlandią, północną Azją i kontrolowała Mandżurię. Imperium upadło wyniku rewolucji bolszewickiej.
KULINARNE SPECJAŁY W RYTMIE WIEKÓW Przez mongolskie stepy ciągnie armia potężnego Czyngis -Chana. Jeden z jeźdźców czuje, że burczy mu w brzuchu. Sięga więc pod siodło, by wyciągnąć stamtąd kawałek, ogrzany ciepłem końskiego ciała. Wojownik szybko przełyka ciepłe jedzenie. Nie przypuszcza nawet że za kilkaset lat płaski kawałek mięsa włożony między bułki stanie się najbardziej znaną potrawą na świecie.
Smakołyk ukryty w żołądku Grupa poganiaczy bydła dosiada koni. Czeka ich długa droga przez surowy teren aż do oddalonego Edynburga, gdzie jadą sprzedać barana na targu. By nie byli podczas podróży głodni, ich troskliwe żony przygotowały im wcześniej prowiant, który zapakowały do baranich żołądków niczym do worków. Tak powstaje szkocki smakołyk o nazwie „haggis”. Pierwsze wzmianki o potrawie pochodzą z XVI wieku. Jeden z brytyjskich historyków stwierdza że potrawa przypominająca „haggis” była już znana w starożytności, a na pewno wiedział o niej Homer pisząc o niej nawet w słynnej Odysei.
Gracze nie chcą pobrudzić palców Płaty mięsa jedli już przed wiekami Mongołowie pod dowództwem Czyngis- Chana (1162-1227). Pod końskimi siodłami wiozą ich kilka - na wypadek gdyby podczas toczących się walk nie mieli czasu zatrzymać się na posiłek przy ogniu. – Jestem głodny! Przynieście mi kawałek mięsa włożony między dwie kromki pieczywa! – rozkazuje angielski arystokrata John Montagu, książę Sandwich (1718-1782). Siedzi właśnie przy karcianym stole i nie chce tracić czasu na wycieranie tłustych placów. Tak rodzi się kanapka zwana po angielsku Sandwich. Sto lat później płaski kawałek mięsa w bułce sprzedaje Otto Kuasw w Hamburgu. Właśnie z tego niemieckiego miasta wypływają do Nowego Jorku statki z emigrantami. Do nowego kraju przywiozą z sobą oczywiście hamburgera.
Kukurydza zamiast złota - Panie przyjmij ode mnie ten szczególny smakołyk – kłania się przed królem Majów biedny rolnik podając mu kukurydziany placek. Tak według legendy, dwa tysiące lat temu przed naszą erą powstaje „tortilla”. Kukurydza ma dla mieszkańców Ameryki Południowej ogromne znaczenie, ponieważ to z niej Bóg stworzył człowieka. Placki zyskują na popularności, a kiedy jeden z Indian zegnie je i włoży do środka złowione ryby lub owady, powstaje „tacos”. W 1519 r. hiszpański zdobywca Hernan Cortes zamiast ton złota odkrywa tu kukurydziane placki. Rozkazuje więc przynieść prosiaki i w miasteczku Coyocan urządza wspaniałą ucztę dla swych kapitanów.
Do gotowania wystarcza miecz Kilku głodnych tureckich jeźdźców zsiada z koni i dobywa mieczy. Na ich ostrza nadziewają kawałki mięsa i pieką nad ogniem. W ten sposób przyrządzają potrawę, która staje się prekursorem kebabu. Smakołyk z grillowanego mięsa szybko zyskuje na Bliskim Wschodzie popularność, smakuje nawet wybrednym indyjskim sułtanom. Portugalską wersję kebabu marynowaną w winie upodobał sobie Krzysztof Kolumb. Wraz z upływem czasu powstaje cały szereg wersji potrawy - jedną z nich jest np. gyros, który w Imperium Osmańskim jeszcze w XVIII wieku był przygotowywany na rożnie poziomo. – Mięso będzie lepsze, jeśli upiekę je pionowo – decyduje w XIX wieku Iskender Efendi, turecki kucharz i rożno z mięsem stawia pionowo. Dziś jego specjał zwany jest czasem Kebabem Iskendera.
Kuchcik ratuje ucztę Słynny austriacki dyplomata i kanclerz Klemens Wenzel von Metternich przygotowuje w 1832 r. kolację dla ważnych osobistości. By popisać się przed nimi, każe wymyślić kucharzowi jakiś niecodzienny deser. – Nie przynieś mi wstydu dziś wieczorem! – nakazuje tonem który nie znosi sprzeciwu. Niespodziewanie jednak szef kuchni zaczyna źle się czuć i cały ciężar odpowiedzialności przekazuje 16-letniemu kuchcikowi, Franzowi Sacherowi, który już drugi rok terminuje w jego kuchni. Sacher przygotowuje czekoladowy tort. – To było wspaniałe – chwalą deser goście. Wkrótce jednak zapominają o dziele młodzieńca. Ten w późniejszych latach otwiera własną cukiernię, a sekretny przepis przekazuje najstarszemu synowi Edwardowi, który udoskonala go dodając marmoladę i polewę. W 1876 r. Edward otwiera w Wiedniu Hotel Sacher, a deser staje się jego specjalnością.
Poeci piszą o kaczkach Pierwszą kaczkę po pekińsku kucharze przygotowują już dla cesarzy z dynastii Juan. Przepis osiągnie jednak doskonałość dopiero za czasów słynnej dynastii Ming (XIV-XVII w.). Do Pekinu przyjeżdżają kucharze z całego świata chcąc dostać się do słynnej kuchni cesarskiej w Zakazanym Mieście. Przepis na pieczoną kaczkę z sosem ziołowym i warzywami przedostaje się z pałacu na zewnątrz już w roku 1416. Wtedy właśnie powstaje w Pekinie pierwsza restauracja serwująca ten przysmak. O wyśmienitej kaczce piszą nawet poeci. W 1912 r. w Chinach upada monarchia. Szefowie kuchni pakują swe przybory, a ekskluzywny przepis zaczynają wykorzystywać w całych Chinach.
Dwuletnia ryba z ryżem Na ruchliwych ulicach japońskiej metropolii Eda (dziś Tokio) turkocze wózek z rybami i ryżowymi plackami. Zanim Hanaya Yohei (1799-1858) zatrzyma się, by przygotować pierwszą porcję mięsa rybnego (lekko marynowanego w occie) stają przed nim w pośpiechu pierwsi głodni klienci, którzy nie mają czasu na siedzenie w restauracji. Właśnie w tym pierwszym na świecie fastfoodowym sklepiku powstaje tradycyjne japońskie sushi – potrawa z surowych ryb, która pojawiła się ok. w II w. n.e. W owym okresie ryba była owijana w ryż, co pozwalało zachować świeżość nawet na kilka lat. Na samym początku ryż wyrzucało się, dopóki w XV wieku ktoś nie stwierdził, że z rybim mięsem świetnie smakuje. Do Anglii i USA sushi zawitało dopiero w latach 50-tych ubiegłego wieku.
Indyjska słodycz Chałwa to synonim słodyczy i doskonałego smaku. Jest to chyba najsłynniejszy na świecie deser, uwielbiany przez dzieci i dorosłych. Tajemnicą wielowiekowej popularności chałwy jest ziarno sezamowe, które w czasach starożytnych, dzięki swoim właściwościom, zyskało miano przyprawy bogów. W podstawowym składzie chałwy znajdują się miazga sezamowa i masa karmelowa. Ze względu na swoją popularność możemy wyróżnić wiele odmian chałwy, głównie ze względu na dodatki takie jak m. in. orzechy, mak czy nasiona słonecznika. Najstarsze informacje o chałwie pochodzą ze średniowiecznych Indii, skąd rozprzestrzeniła się na obszar Bliskiego Wschodu. Wkrótce potem dzięki szlakom handlowym przywędrowała do Europy. Na polskie stoły trafiła za sprawą licznych kontaktów naszych sarmackich przodków z tureckim imperium.
Pierogi – pyszności zamknięte w cieście Pierogi znane są w Polsce już od XIII w. Do Rusi sprowadzone zostały z Chin, poprzez ożywione kontakty handlowe Rusinów ze wschodem. Podobno biskup Jacek Odrowąż zachwycił się ich smakiem podczas bytności w Kijowie i dzięki niemu zagościły w Polsce. Słowo "pierogi" wskazuje na staro-cerkiewno słowiańskie "piru" uroczystość. Kiedyś pierogi przygotowywane były wyłącznie z okazji świąt i każde święto miało swój różniący się farszem i kształtem pieróg. W Polsce jako nadzienie najczęściej występują: mięso, kiszona kapusta z grzybami, owoce sezonowe (jagody, truskawki itp.), kasza gryczana, twaróg – na słodko lub z ugotowanymi ziemniakami i twarogiem z dodatkiem podsmażonej cebuli (ruskie pierogi – od Rusi, skąd przywędrowały do nas). We wschodniej Polsce bardzo popularną tradycyjną potrawą są pierogi z soczewicą.
Początki państwa polskiego Wydarzeniem, które stanowiło pierwszy krok na drodze ku powstaniu państwa polskiego, było objęcie władzy nad plemieniem Polan przez ród Piastów. Nastąpiło to w nieznanych nam okolicznościach i czasie, najprawdopodobniej w drugiej połowie IX wieku. Główny ośrodek państwa Polan stanowiło Gniezno. Pierwszym historycznym władcą piastowskim był natomiast książę Mieszko I. Mieszko I objął rządy w państwie Polan przed 963 r. i panował do roku 992. W 965 zawarł on sojusz z księciem Czech i poślubił jego córkę Dąbrówkę. Najważniejszym efektem tego aliansu było przyjęcie przez Mieszka w 966 r. chrztu (za pośrednictwem Czech) i związana z tym chrystianizacja jego państwa (nazywanego Polską), która umieściła je w kręgu cywilizacji łacińskiej. Dzięki decyzjom Mieszka przybyło do Polski wykształcone duchowieństwo, doświadczone administracyjne. W 968 r. biskup Jordan zorganizował w Polsce pierwsze biskupstwo misyjne, zależne bezpośrednio od papieża (a nie od arcybiskupstwa w Magdeburgu, któremu zwyczajowo podlegała działalność ewangelizacyjna na Wschodzie), co było poważnym sukcesem nowego państwa. W 972 r. Mieszko I zwyciężył wojska margrabiego Marchii Wschodniej Hodona w bitwie pod Cedynią. W 991 r. , na krótko przed śmiercią, Mieszko wraz ze swą drugą żoną, Odą i synami wystawił dokument zwany ,, Dagome iudex”, w którym oddawał swoje państwo pod opiekę papieża. W latach 992-1025 panował w Polsce Bolesław Chrobry, najstarszy syna Mieszka I. Z jego inicjatywy biskup praski Wojciech podjął misję chrystianizacyjną w Prusach, w trakcie której poniósł męczeńską śmierć (997). Chrobry wykupił jego ciało i złożył w Gnieźnie, po czym doprowadził w 999 r. do kanonizacji Wojciecha, który stał się pierwszym patronem państwa polskiego. W 1000 r. z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha udał się cesarz Otton III. Przy tej okazji nastąpiło w Gnieźnie jego spotkanie z Bolesławem Chrobrym. Cesarz wręczył księciu insygnia władzy i zgodził się na utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Stosunki z cesarstwem pogorszyły się jednak po śmierci Ottona III. W latach 1002-05 miała miejsce wojna polsko-niemiecka, w czasie której Bolesław przejściowo opanował Łużyce, Milsko i Czechy. (Zakończył ją pokój w Poznaniu.) Dwa lata później wybuchła jednak kolejna wojna (1007-13). Chrobry ponownie zajął Milsko i Łużyce, a kończący ją pokój w Merseburgu okazał się równie nietrwały jak poprzedni. Trzecia wojna polsko-niemiecka toczyła się w latach 1015-18. Na mocy pokoju w Budziszynie Polska utrzymała Milsko wraz z Łużycami. Ekspansja Bolesława Chrobrego kierowała się również na wschód, w stronę Rusi. Odzyskał on utracone w 981 . Grody Czerwieńskie. Zwieńczeniem militarnych i dyplomatycznych zabiegów Chrobrego była jego koronacja na króla Polski w 1025 r.
W latach 1025-34 panował w Polsce Mieszko II (koronowany w 1025), syn Bolesława Chrobrego. w latach 1029-31 prowadził on wojny z Niemcami, w których utracił Milsko i Łużyce. Równocześnie poniósł porażkę na wschodzie, ponieważ w 1031 r. Ruś zajęła Grody Czerwieńskie (1031). Opozycja wewnętrzna zmusiła Mieszka II do opuszczenia kraju. Około 1032-34 powrócił on jednak do Polski i ponownie zjednoczył państwo. Po śmierci Mieszka II rządy objął jego syn, panujący w latach 1034-58 Kazimierz I Odnowiciel. W 1037 r. został on wygnany z kraju przez zbuntowanych możnych, zaś powstanie ludowe skierowane przeciw organizacji państwowej i kościelnej doprowadziło do upadku pierwszej monarchii polskiej. Wykorzystując tę sytuację, książę czeski Brzetysław I najechał Polskę, łupiąc ją i pustosząc (wywiózł m.in. z Gniezna relikwie św. Wojciecha). Czesi zagarnęli wówczas Śląsk, zaś Pomorze uniezależniło się od Polski. W 1039 r. Kazimierzowi udało się powrócić do kraju i ponownie objąć rządy. Szybko opanował Wielkopolskę i Małopolskę, dłużej trwała walka o odzyskanie Mazowsza. Kazimierz został nazwany odnowicielem. Nie udało mu się odbudować pozycji monarszej lecz, przyczynił się do odbudowy administracji państwowej oraz kościelnej. Najstarszy syn i następca Kazimierza Odnowiciela, Bolesław Śmiały panował w latach 105879. W 1058 r. podjął on nieudaną wyprawę do Czech. Stracił także Pomorze Gdańskie. Nowy władca starał się o polityczne wzmocnienie swego państwa. W sporze cesarza z papieżem Grzegorzem VII o inwestyturę stanął po stronie tego ostatniego reprezentującego orientację antycesarską. W uznaniu zasług Bolesława dla Kościoła, papież w 1076 r. wyraził zgodę na jego koronację na króla Polski. Nieustanne i dalekie wyprawy wojenne doprowadziły do zawiązania przeciw Bolesławowi w 1079 r. spisku możnych wraz z biskupem krakowskim Stanisławem. W niejasnych dziś okolicznościach, biskup został skazany przez króla na śmierć i zgładzony, zaś Bolesław, by się ratować przed buntem poddanych, musiał uchodzić z kraju. Następcą Bolesława Śmiałego został jego brat Władysław Herman (1079-1102). W pierwszych latach jego panowania do ogromnych wpływów doszedł wojewoda Sieciech, który skupił s swych rękach faktyczną władzę w państwie. Pod naciskiem możnych, którzy wystąpili przeciw jego surowym rządom. W konsekwencji, w 1097 r. doszło do podziału kraju: Władysław Herman władać miał Mazowszem; Zbigniew - Wielkopolską i Kujawami (od śmierci ojca w 1102 r. także Mazowszem), zaś jego brat Bolesław (zwany później Krzywoustym) - Małopolską i Śląskiem. Sieciech został natomiast wygnany. W latach 1106-07 wybuchł konflikt pomiędzy Bolesławem i Zbigniewem. Ten ostatni został pozbawiony swojej dzielnicy i wygnany z kraju. W spór między braćmi wtrącił się jednak cesarz Henryk V, który w 1109 r. pod pretekstem obrony praw wygnanego Zbigniewa najechał Polskę w 1112 r. Zbigniew, korzystając z obietnicy Bolesława o zapewnieniu mu bezpieczeństwa, powrócił do Polski. Wkrótce został jednak oślepiony z rozkazu brata i zmarł. Stąd najprawdopodobniej wziął się przydomek Bolesława – Krzywousty. Miało to oznaczać kłamliwość władcy i przebiegłość. Inna hipoteza mówi o wadzie rozwojowej lub złym zrośnięciu się warg po zranieniu na polowaniu. W 1135 r. na zjeździe w Merseburgu Bolesław złożył cesarzowi Lotarowi hołd lenny z Pomorza, w zamian za co Polska zachowała samodzielność organizacji kościelnej, potwierdzoną bullą papieża w 1136 r.
Uczta u Wierzynka – Kraków zachwycił Europę We wrześniu 1364 roku w stolicy Polski odbył się wielki zjazd europejskich monarchów. Na zaproszenie polskiego króla do Krakowa zjechało jedenaście koronowanych głów, wśród których najdostojniejszym gościem był władca Cesarstwa Rzymskiego i król Czech Karol IV Luksemburski. Przybył także egzotyczny gość, król Cypru Piotr Lusignan. Przyjechał również sojusznik Polski - król Danii Waldemar. Pomysł zjazdu był dziełem polskiego króla. W zamyśle Kazimierza Wielkiego w Krakowie miano dyskutować nad ustanowieniem pokoju pomiędzy monarchami i podjąć współpracę dla zapewnienia trwałego sojuszu. Na monarchach stolica piastowskiego państwa musiała zrobić duże wrażenie. Kraków, otoczony murami obronnymi, posiadał schludną, mieszczańską zabudowę, a nad miastem górowało wawelskie wzgórze z gotycką katedrą. Przebudowane przez króla Kazimierza miasto godnie reprezentowało polską stolicę. Królów wraz ze służbą ulokowano w komnatach zamkowych, pozostali władcy znaleźli kwatery w pomieszczeniach klasztornych, towarzyszące im rycerstwo zaś rozlokowano w mieszczańskich kamienicach. Kazimierz Wielki zadbał o niezwykle uroczystą oprawę zjazdu, urządzając go z niespotykanym dotąd przepychem. Kongres uświetnił zorganizowany na dziedzińcu wawelskim turniej rycerski, pierwszy, jaki odbył się w Krakowie. Walczono indywidualnie i zbiorowo. Na placu boju potykały się całe oddziały zakutych w zbroje rycerzy, a oprócz nich do pojedynku stanęli również monarchowie. Zwycięzcą okazał się król Cypru. Do legendy przeszła wspaniała uczta, wydana przez władze miasta na cześć dostojnych gości. Odbyła się w domu rajcy Wierzynka, najprawdopodobniej przy krakowskim rynku. Mikołaj Wierzynek krakowski kupiec i bankier, udostępnił swoją kamienicę dostojnym gościom. Według tradycji, to on sam, uzyskawszy wcześniej królewskie pozwolenie, wyznaczył władcą miejsca za stołem. Pierwsze miejsce, na specjalnym podwyższeniu, przeznaczył dla Kazimierza Wielkiego, co stanowiło wyłom w etykiecie, ponieważ pierwszeństwo zawsze należało się cesarzowi. Uczta odbyła się nie tylko zgodnie ze słynną, staropolską gościnnością, ale również z ogromnym przepychem. Władcy zostali ugoszczeni i podejmowani chlebem, wspaniałym piwem i winem, wszelkim ptactwem, rybamii przeróżnymi rodzajami mięs, i szynek. Nie brakowało również potraw jarskich. Jeszcze sto lat później echa wspomnień uczty pobrzmiewały w kronikach. Na owej uczcie panowała radość i wspaniałość, taka część i taka obfitość, że się to nie da opisać. Po zakończonej biesiadzie jej uczestnicy zostali obdarowani cennymi prezentami. Politycznym osiągnięciem Kazimierza Wielkiego stało się nie tylko zapewnienie Polsce bezpieczeństwa, ale również rozsławienie jej imienia w Europie dzięki wystawności i przepychowi zjazdu, co stanowiło wielki sukces piastowskiego państwa. Zjazd, odbyty we wspaniałej oprawie, pomyślany był także jako manifestacja potęgi i bogactwa króla polskiego, odbił się głośnym echem w Europie.
PIŁKA NOŻNA W II RP Futbol w Polsce pojawił się na stałe w latach 80 XIX wieku. Pierwszym regionem, gdzie kopano piłkę na poważnie była Galicja. Palmę pierwszeństwa posiadają Wisła Kraków i Cracovia. Jednak pierwszym klubem była założona w 1904 roku Pogoń Lwów, jednak wcześniej 4 lipca 1894 roku we Lwowie podczas zlotu gimnastycznych organizacji młodzieżowych "Sokół" odbył się pierwszy oficjalnie odnotowany Mecz Krakowa z mecz piłkarski na ziemiach Polskich między drużynami z Krakowa i Lwowem (1894) Lwowa. Na tę okazję specjalnie wybudowano stadion w stylu angielskim. Spotkanie zakończyło się po zdobyciu bramki w 6 minucie dla gospodarzy (przez 16-letniego Włodzimierza Chomickiego). Po bramce widzów meczu ogarnęła euforia, która przerodziła się w istny zamęt toteż sędzia musiał zakończyć spotkanie. W 1919 r. powstał Polski Związek Piłki Nożnej, który niebawem przystąpił do Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA). Po zorganizowaniu PZPN-u rozwój piłki nożnej w Polsce uległ przyśpieszeniu. Pierwsze mistrzostwa kraju przyniosły sukces Cracovii Kraków. Pierwszym w historii meczem Polacy przed meczem reprezentacji polski było spotkanie rozegrane 18.12.1921 r. w Budapeszcie. Polacy w z Węgrami (1921) debiucie pod wodzą Imre Pozsonyiego przegrali w zaciętym boju 0:1. Ważnym punktem w historii polskiej piłki nożnej były Igrzyska Olimpijskie w Paryżu, w 1924 r. Pierwsze z udziałem polskiej reprezentacji. Udział w igrzyskach okazał się jednak kompletną klapą. Po porażce 0:5 z Węgrami zawodnicy wrócili do kraju. Pierwsze rozgrywki ligowe rozpoczęto w 1927 roku. W pierwszym w historii spotkaniu ligowym zmierzyli się zawodnicy klubu Turystów Łódź z Łódzkim Klubem Sportowym ulegając 0:2. Oba gole strzelił Jan Durka. Rozwój ligi wpłynął pozytywnie na umiejętności piłkarzy. Na potęgę ligową wyrósł zespół Ruchu Hajduki Wielkie, czyli dzisiejszego Ruchu Chorzów. Zespół z Górnego Śląska zdobył mistrzostwo pięciokrotnie i gdyby nie wybuch II wojny światowej mógłby dopisać szósty tytuł do swojej kolekcji. Pierwszy udział w eliminacjach do Mistrzostw Świata miał miejsce w 1934 roku O awansie miał zadecydować dwa mecze z Czechosłowacją. Pierwszy pojedynek na stadionie Legii Warszawa Polacy przegrali 1:2, a na rewanż nie pojechali. Czy zdecydowały względy polityczne, czy strach przed dotkliwą porażką?
Cztery lata później było już lepiej. Reprezentacja z orzełkiem na piersi wylosowała przeciwników z Belgradu. Jugosławia, choć dość mocna nie mogła przeciwstawić się sile ówczesnej polskiej reprezentacji. Efekt obu spotkań był taki, że piłkarze pojechali na mistrzostwa. Tam spotkali się z wielką, Brazylią. Ten mecz stał się jednym z najsłynniejszym w historii polskiej piłki nożnej. Pojedynek z 1938 roku niestety został przegrany. Ale przeszedł do historii ze względu na wynik – 6:5 dla Brazylii! Najbardziej zostały zapamiętane aż cztery gole dla Polski strzelone przez Ernesta Wilimowskiego. Polak zapisał się w historii futbolu, a rekordu nie pobito aż do 1994 roku! Ostatnim meczem reprezentacji Polski przed wojną był pojedynek 27.08.1939 roku z reprezentacją Węgier. Mecz zakończył się niespodziewanie zwycięstwem reprezentacji Polski 4:2 nad drużyną wicemistrzów świata z 1938 roku. Polacy pokonali wciąż niezwyciężonych Madziarów, a trzy gole strzelił Ernest Wilimowski.
Mecz Polska-Brazylia (1938) Szarża Wilimowskiego na bramkę Brazylijczyków (1938)
MISTRZOSTWA EUROPY Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn (inaczej Euro) to rozgrywki sportowe, cyklicznie organizowane przez Unię Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) dla europejskich reprezentacji krajowych. Największy turniej piłki nożnej rozgrywany na „starym kontynencie”. Pierwsze rozgrywki miały miejsce w 1960 r. we Francji i brały w nich udział tylko cztery drużyny: Jugosławia, Czechosłowacja, Francja i Związek Radziecki. Przez lata liczba drużyn ulegała powiększaniu, by w 2016 r. na Euro we Francji wzrosnąć aż do dwudziestu czterech. Zwycięzcy Mistrzostw Europy (wyniki finałów): 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012
ZSRR - Jugosławia Hiszpania - ZSRR Włochy - Jugosławia RFN - ZSRR Czechosłowacja - RFN RFN - Belgia Francja - Hiszpania Holandia - ZSRR Dania - Niemcy Niemcy - Czechy Francja - Włochy Grecja - Portugalia Hiszpania - Niemcy Hiszpania - Włochy
2:1 2:1 2:0 * 3:0 2:2 (5:3 w karnych) 2:1 2:0 2:0 2:0 2:1 2:1 1:0 1:0 4:0
* W finale z 1968 roku, w pierwszym meczu padł wynik 1:1, w dogrywce wynik się nie zmienił. Z racji tego, że nie było rzutów karnych rozegrano drugi mecz, w którym Włosi wygrali 2:0. Ciekawostki: - jedynym państwem, które obroniło tytuł była Hiszpania zwyciężając Euro 2008 i Euro 2012. - najwyższy wynik w historii Mistrzostw Europy padł podczas eliminacji do Euro 2008, kiedy to Niemcy pokonały San Marino aż 13:0! - w 2012 r. Polska wespół z Ukrainą była organizatorem mistrzostw Europy. - reprezentacja kraju, który jest gospodarzem mistrzostw, nie gra w eliminacjach i start na turnieju ma automatyczny. - Dania pierwotnie nie awansowała do Euro 1992 odpadając w eliminacjach. Zastąpiła jednak ogarniętą wojną domową Jugosławię, która została wykluczona z rozgrywek. Dania zajęła jej miejsce, sięgając w Szwecji po tytuł mistrzowski. - największą sensacją w historii mistrzostw było zwycięstwo reprezentacji Grecji na Euro 2004. Grecy nie grając widowiskowego futbolu, mając sporo szczęścia i nie posiadając mocnej reprezentacji sięgnęli po złoto.
Zawodnicy ZSRR cieszą się ze zwycięstwa na Euro 1960.
Nieokiełznana radość Greków po zdobyciu złota na Euro w 2004 r.
Duńczycy świętują wygraną w 1992 r.
Nie pokonana Hiszpania na boiskach Polski i Ukrainy (2012)
Jedyne występy reprezentacji Polski na Euro miały miejsce w 2008 i 2012 r. W 2008 r. Polska przegrała z Niemcami 0:2, zremisowała z Austrią 1:1 oraz przegrała 0:1 z Chorwacją. W 2012 r. na turnieju gdzie byliśmy gospodarzami Polacy zremisowali 1:1 z Grecją i Rosją oraz przegrali z Czechami 0:1.
WIELKIE ŻYCIORYSY Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r. na podwarszawskim Kamionku w ubogiej rzemieślniczej rodzinie brukarskiej. Dzieciństwo spędził, bawiąc się po całych dniach z dziećmi w piaskach nad łachą wiślaną. W 1886 r. ukończył gimnazjum i wstąpił na wydział przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. Właśnie podczas studiów rozpoczął swoja pracę społecznopolityczną kierując Związkiem Młodzieży Polskiej ,,Zet”. W grudniu 1889 r. został przyjęty do Ligi Polskiej. Po kilku latach Dmowski nie zgadzając się do końca z programem Ligi Polskiej wraz z Janem Ludwikiem Popławskim i Zygmuntem Balickim założył w 1893 r. Ligę Narodową, która zainicjowała nowy etap w walce o niepodległość Polski. W lutym 1895 r. sytuacja polityczna zmusiła Dmowskiego do wyjazdu do Lwowa ,gdzie zaczął on wydawać ,,Przegląd Wszechpolski”, na którego łamach ukazywały się kolejne części ,,Myśli nowoczesnego Polaka”. Dmowski po latach obserwacji sytuacji geopolitycznej doszedł do wniosku, że walkę o niepodległość należy prowadzić u boku Rosji i państw alianckich, a za głównego wroga uznał Niemcy. Poglądy te zawarł w pracy ,,Niemcy, Rosja i kwestia polska”. Został również posłem do rosyjskiej Dumy, gdzie walczył o polskie interesy stając na czele Koła Polskiego. Przez okres I wojny światowej przebywał głównie na Zachodzie, by w Paryżu stanąć na czele Komitetu Narodowego Polskiego uznanego przez aliantów za oficjalnego reprezentanta Polski na arenie międzynarodowej. W 1916 roku otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge, a w 1918 r. utworzył Armię Polską we Francji, pod dowództwem gen. Hallera. Od początku 1919 r. uczestniczył jako przewodniczący polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Wersalu. To głównie dzięki jego staraniom Polska uzyskała szerokie cesje terytorialne, co potwierdzone zostało Traktatem Wersalskim. Polska po 123 latach niewoli oficjalnie powróciła na mapę Europy. Po zakończeniu wojny zajął się pisarstwem i publikowaniem artykułów na łamach ,,Gazety Warszawskiej” i ,,Polityki Narodowej”. Funkcją, jaką dane mu było sprawować w II Rzeczpospolitej, był urząd Ministra Spraw Zagranicznych w 1923 r. W tym samym roku otrzymał także doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. W 1925 r. wydał książkę ,,Polityka polska i odbudowanie państwa”, w której opisał swoje życiowe zmagania o odbudowanie państwa polskiego. Po dokonanym przez Józefa Piłsudskiego zamachu majowym w 1926 r. Dmowski powołał w Poznaniu Obóz Wielkiej Polski, organizację narodową, która w czasie rozwiązania jej przez sanację na początku 1933 r. liczyła ok. 250 tys. członków. Od czerwca do października 1928 tworzył Stronnictwo Narodowe. Zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie pod Łomżą. Pochowany został w grobie rodzinnym cmentarza na Bródnie. Jego pogrzeb zgromadził ponad 100 tys. ludzi. Jest niewątpliwie ciekawą postacią historyczną.
Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w pod Wilnem. W roku 1885 dostał się na studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie. Za udział w studenckich rozruchach po roku nauki został wydalony z uczelni. Za zaangażowanie w działalność wileńskich socjalistów w 1887 roku został aresztowany i pod zarzutem udziału w spisku zmierzającym do obalenia cara, zesłany na pięć lat na Syberię. W roku 1893 w Warszawie powstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS). Piłsudski, który wrócił ze zsyłki, wstąpił w jej szeregi i został redaktorem naczelnym pisma "Robotnik". Sześć lat później został ponownie aresztowany przez władze rosyjskie i trafił do więzienia w Cytadeli Warszawskiej. Jednak już następnego roku przeniesiony do szpitala w Petersburgu (w więzieniu symulował bowiem obłęd), uciekł stamtąd korzystając z pomocy jednego z lekarzy. W 1904 wyjechał do Japonii, gdzie prowadził negocjacje zmierzające do utworzenia przy japońskiej armii legionu polskiego. Uzyskał jednak jedynie pomoc przy nabywaniu broni i amunicji dla nowo utworzonej Organizacji Bojowej PPS. Organizacja ta stała się jedną z głównych sił rewolucji 1905 r. Zamieszki stłumiono. Kiedy w roku 1906 doszło do rozłamu w PPS, związana z Piłsudskim grupa założyła PPS - Frakcję Rewolucyjną. W roku 1912 Piłsudski został Komendantem Głównym, utworzonych przez siebie Związków Strzeleckich. W chwili wybuchu I wojny światowej, podporządkowawszy się Austrii stworzył Legiony Polskie i osobiście dowodził ich I Brygadą, w konspiracji natomiast powołał do życia Polską Organizację Wojskową (POW). Kiedy w roku 1917 Legiony odmówiły złożenia przysięgi na wierność Austrii i Niemcom, Piłsudskiego aresztowano i osadzono w więzieniu w Magdeburgu. Po klęsce Niemiec, zwolniony z więzienia Piłsudski, udał się do Warszawy, gdzie otrzymał naczelne dowództwo nad polskimi wojskami. 22 listopada otrzymał oficjalnie funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa. Funkcję tę sprawował do 1922 r. Piłsudski skupił się na obronie odzyskanej przez Polskę niepodległości. W latach 1919 - 1921 toczył na Wschodzie walki z bolszewikami zakończone pokojem w Rydze, na mocy którego Polska odzyskała Wschodnią Galicję. W trakcie owej kampanii w 1920 r. armia ofiarowała Piłsudskiemu buławę Marszałka Polski. W roku 1923 Marszałek wycofał się jednak z czynnego życia politycznego. Jednakże sytuacja w kraju zmusiła go do ponownego wkroczenia na arenę polityczną. Niepokoje społeczne, rosnąca liczba bezrobotnych i kryzys gospodarczy spowodowały, że Piłsudski, cieszący się ogromnym poparciem i poważaniem społeczeństwa, zażądał złożenia władzy przez gabinet Witosa. Kiedy jednak jego apele nie odniosły skutku, 12 maja 1926 roku na czele wiernych sobie oddziałów, Marszałek wkroczył do Warszawy i po trzydniowych walkach zmusił do ustąpienia zarówno rząd, jak i gabinet prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Nie przyjął jednak nominacji na ten urząd. Objął natomiast tekę ministra spraw wojskowych, przewodniczącego Rady Wojennej i generalnego inspektora Sił Zbrojnych. Sprawował również dwukrotnie urząd premiera - w latach 1926 - 1928 i 1930). W rzeczywistości oznaczało to koniec rządów parlamentarnych w Polsce i rozpoczęło okres zwany "sanacją" (od łacińskiego "sanatio"- uzdrawianie). Zmarł 12 maja 1935 roku na raka wątroby. Ciało zostało pochowane w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu.
Zainteresowanie legionami jest nadal aktualne. Muzeum w Sulejówku gromadzi pamiątki po legionistach. Dyrektorem jest tam wnuk marszałka.
Bibliografia wikipedia.pl ciekawostkihistoryczne.pl Polskie Wydawnictwo Naukowe 21 Wiek History oraz Ale historia – czasopisma historyczne