Gimbus nr 4 2013 wiosna

Nr 4(60)2013

Gimbus, czyli Wieści z Granicznej

Cena 2 zł

Witamy Was ciepło w nowym, wiosennym numerze Gimbusa!

Nadeszła wiosna! W tym roku długo kazała na siebie czekać, lecz kiedy w końcu nastała, cały świat ogarnęła radość i wszechobecna soczysta zieleń. W tych miłych okolicznościach polecamy Wam lekturę naszej szkolnej gazety  W tym numerze przeczytacie m.in. o: wiosennym deszczu i o świętach obchodzonych wiosną. Dowiecie się, jakie gatunki roślin i zwierząt uwielbiają tę porę roku oraz przekonacie się, jak łatwo, i szybko przygotować lekki posiłek. Przygotowaliśmy dla Was garść wierszy o tematyce wiosenno-letniej.

Na końcu gazetki możecie znaleźć ciekawy artykuł na temat historii przypraw, który jest owocem projektu gimnazjalnego klasy III d.

Życzymy miłej lektury!

Redakcja

___________________________________________________________________________ Opiekun gazetki: Joanna Jakimiak Redaktor naczelna: Maria Zadrożna Projekt okładki: Przemysław Redesiuk Skład redakcji: Andżelika Gozdek, Karolina Komarowska, Alicja Końko, Wiktoria Lewandowska, Justyna Sowińska

Wiosna radosna Wiosna to piękna pora roku, w której przyroda budzi się do życia. Słońce jest coraz wyżej, rozkwitają kwiaty i zwierzęta budzą się z zimowego snu.

Przyroda również ożywa jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki.

Kwitną drzewa, krzewy, byliny. W otoczeniu śniegu, który możemy jeszcze w niektórych miejscach spotkać, można spotkać bezlistne pędy krzewów wawrzynka wilczełyko pokryte różowymi, pachnącymi kwiatami.

Nastaje najbarwniejszy czas lasów liściastych.

Kwitną miodunki, których czerwone kwiaty po zapyleniu zmieniają barwę na niebieską. Bogate w nektar fioletowopurpurowe kwiaty kokoryczy przyciągają

pierwsze owady. Wokół leśnych strumieni kwitną złocie, śledziennice.Na słonecznych murawach pojawiają się również sasanki.

Przed rozwinięciem liści, zakwitają także wiatropylne drzewa- wierzby: iwa i szara, olchy, topole, osiki i wiązy.

Nie można również zapomnieć o kwiatach, bo to one głównie kojarzą nam się z wiosną. Białe przebiśniegi pojawiają się jako pierwsze. Oprócz tego krokusy, żółte żonkile, tulipany. Na szczególną uwagę zasługuje również leszczyna, której owoce są pokarmem ptaków i innych leśnych zwierząt.

Wiosna to oczywiście czas powrotu ptaków z ciepłych krajów do Polski. Wraca do nas pliszka, jaskółka, skowronek, czajka, szpak, kormoran, perkoz, szpak i oczywiście charakterystyczny bocian.

Oprócz tego do akcji wkraczają owady: motyle, na przykład: rusałki – ceik, pawik, pokrzywnik, czy też listkowiec cytrynek.

Coraz częściej możemy spotkać również biedronki, osy, pszczoły, pasikoniki, czy też uciążliwe muchy i komary. Z zimowego snu budzą się także inne zwierzęta: niedźwiedzie, susły, tchórze oraz zielone żaby, których rechot coraz częściej będzie można usłyszeć.

Rzeżucha Rzeżucha– rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Należy do niego ok. 150 gatunków szeroko rozprzestrzenionych na kuli ziemskiej. Do polskiej flory należy 10 gatunków Gatunkiem typowym jest rzeżucha łąkowa. Jest to roślina jednoroczna o liściach przeważnie złożonych lub podzielonych. Jej kwiaty najczęściej są białe. Owocem są drobne strąki samorzutnie rozsiewające nasiona na krótkie odległości.Zwyczajowa nazwa "rzeżucha" w języku polskim stosowana jest także w odniesieniu do gatunku z innego rodzaju – pieprzycy siewnej.

Rzeżucha pochodzi z północnowschodniej Afryki i południowozachodniej Azji. Do Europy dotarła w starożytności, uprawiano ją w Grecji i w Rzymie. W starożytnym Egipcie była cenioną rośliną przeznaczoną jako prezent dla faraonów spoczywających w piramidach. W starożytnej Europie roślina ta wykorzystywana była do celów leczniczych jako środek pobudzający, poprawiający urodę i regulujący zaburzenia tarczycy. Do Polski rzeżucha dotarła w XV wieku. Rzeżucha jest jednym z symboli Wielkanocny.

Tradycyjnie wysiewamy ją na Wielkanoc, ale warto o niej pamiętać przez cały rok.

Jest bogata w łatwo przyswajany jod, ponadto zawiera pewne ilości witamin: A,

B1, B2, E, PP orazsiarkę, chrom, potas, mangan, magnez i wapń.Jedzenie rzeżuchy zalecane jest osobom cierpiącym na cukrzycę (obniża poziom cukru we krwi, zaś zawarty w niej chrom wspomaga prawidłową pracę trzustki), osteoporozę (ze względu na wapń i mangan), anemię, dolegliwości tarczycy, chorobę wieńcową, reumatyzm, mających kłopoty z krążeniem, z problemami skórnymi i z paznokciami.

Rzeżuchę bardzo łatwo można hodować. Wysiewamy nasionka na delikatnie mokrą bibułkę, watę lub ligninę.

Codziennie od dnia posadzenia należy podlewać nasiona (najlepiej przy pomocy zraszacza). Rzeżuchę powinna stać w jasnym i ciepłym miejscu. Pierwsze kiełki rzeżuchy powinny się pojawić już drugiego lub trzeciego dnia. Niektórzy preferują jedzenie rzeżuchy we wczesnym stadium rozwoju tj. około 3-6 dnia od posadzenia.

Po 10 dniach rzeżucha osiąga swoją finalną postać. Należy dbać by nie zakwitła bo wtedy nabiera ostrego i gorzkiego smaku.

Biedronki Biedronkowate rodzina obejmująca niewielkie chrząszcze o owalnym, wypukłym ciele. Przeszło 5,2 tysiąca gatunków na całym świecie, w Polsce ok. 80.Jednym z przedstawicieli jest biedronka – owad o długości ok. 6 mm, pokryty czerwonymi lub pomarańczowymi pokrywami skrzydłowymi, nakrapianymi kontrastowymi plamkami.

Biedronki odżywiają się owadami roślinożernymi, są zatem z punktu widzenia człowieka pożyteczne.

W Polsce najczęściej występuje biedronka siedmiokropka, nazywana także „Bożą krówką’’. Od 2006 roku obserwuje się inwazję azjatyckiej biedronki Harmonia axyridis, która może zagrozić rodzimym gatunkom.

Podstawowym pokarmem dorosłych biedronek i ich larw są mszyce, ale te małe drapieżniki nie gardzą też miodówkami, mączlikami, czerwcami, roślinożernymi roztoczami, drobnymi larwami muchówek i chrząszczy, a nawet młodymi gąsienicami. Te pożyteczne

owady są niezastąpionymi sprzymierzeńcami ogrodnika, a mimo to ich larwy i poczwarki często bywają niszczone przez ludzi, bo swym wyglądem nie przypominają znanej wszystkim dorosłej postaci biedronki.

Dobrze, jeśli w ogrodzie żyje wiele biedronek. Można je zbierać i przynosić do ogrodu z zewnątrz, ale jest to zajęcie żmudne. Znacznie skuteczniejsze jest wabienie biedronek poprzez opryskiwanie szczególnie zagrożonych przez mszyce roślin raz w tygodniu lekko posłodzoną wodą (1/2 łyżki cukru na litr wody). Na opryskiwanych roślinach biedronki pojawią się wcześniej i liczniej niż na pozostałych i mszyc będzie znacznie mniej.

Liczba mszyc zjadanych przez biedronkę zależy od jej gatunku i stadium rozwojowego oraz od gatunku mszycy.

Najbardziej żarłoczne są starsze larwy oraz owady dorosłe – zjadają po kilkadziesiąt mszyc dziennie.

Motyle Oprócz biedronek charakterystycznymi dla wiosny owadami są także motyle. Motyle dzielą się ze względu na wygląd i porę lotu: motyle dziennie i ćmy, oraz ze względu na wielkość: motyle większe i mniejsze.

Zaraz po chrząszczach stanowią drugą pod względem liczebności grupę owadów. Obecnie na świecie żyje około 150 tysięcy gatunków motyli, z czego w Polsce ponad 3 tysiące. Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy.Motyle należą do najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie owadów.

Ich ciało, składające się z segmentów, chroni chitynowy oskórek. Poszczególne segmenty połączone błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu. Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek.Motyle są owadami, u których dokonuje się przeobrażenie zupełne, czyli typ metamorfozy larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie której występuje stadium poczwarki.

Obecnie z obszaru Polski stwierdzono 3156 gatunków motyli z 73 rodzin, z czego 164 to motyle dzienne. Co roku jednak wykazywane są jeszcze pojedyncze gatunki.

Lista motyli zalicza

nych do fauny Polski znajduje się w artykule Motyle Polski. Przykładowe gatunki motyli występujących w naszym kraju: barczatka kataks, przylepek brodacznik, niedźwiedziówka krasa, paź królowej.

Największe motyle europejskie, które występują również w Polsce to zmierzchnica trupia główka i pawica gruszówka, natomiast największe motyle na świecie żyją w strefie tropikalnej i subtropikalnej.

Gąsienice niektórych motyli, mogą być drapieżnikami i polować na inne owady. Istnieją także tak zwane motyle „kanibale”, które polują na inne gąsienice. Wydaje się, że motyle są raczej niegroźne, piękne, kolorowe, cieszą oko, ale korowódka śródziemnomorska czy też południowoamerykańska pawica, mogą zaszkodzić zdrowiu ssaków. Zawarte w ich ciele substancje, w kontakcie ze skórą mogą spowodować oparzenia, krwawienia, zapalenia skóry oraz zakażenia ropne.

Jaskółki Mówi, że jedna jaskółka wiosny nie czyni, ale to właśnie ona jest zwiastunem, zapowiedzią zbliżającej się nowej, cieplejszej pory roku. Na zimę migruje do ciepłych krajów, a na wiosnę wraca do nas z powrotem. Ptak ten wraca w to samo miejsce, gdzie się wylęgł- jest bardzo przywiązany do swojego „domu rodzinnego” i dlatego czasami się zdarza, że w jednym miejscu zakłada gniazdo cała rodzina.

Jaskółka należy do rodziny jaskółkowatych. Mają one czarne pióra na grzbiecie, skrzydłach i głowie, natomiast brzuch jest biały. Zakładają swoje siedliska w osiedlach ludzkich. Według ludności wiejskiej, jeśli jaskółki latają nisko to niechybnie przyjdzie niedługo deszcz. Jeśli chodzi o jaskółki to wyróżniamy dziesiątki ich rodzajów i gatunków.W Polsce występują trzy gatunki jaskółek: dymówka, oknówka i brzegówka. Trzy siostry mają swoje specyficzne zwyczaje dotyczące miejsca i sposobu gniazdowania.

Dymówka lepi gniazdo pod powałą w środku obór, stodół czy budynków gospodarczych. Jest ono zbudowane z gliny, błota i traw. Nie potrzebuje dodatkowego dachu, więc jest otwarte od

góry. Dymówka jest zdecydowanie najbardziej rozśpiewana i przez to najczęściej zauważana z zamieszkujących u nas jaskółek. Głos wabiący to wysokie w tonie zawołania, składające się z podobnych wyrazów mających od jednej do czterech sylab. Każdy wyraz jest zazwyczaj powtarzany dwukrotnie. Śpiew dymówki to głośny, nieco świdrujący szczebiot. Fraza w trakcie śpiewu jest długa, przeciągnięta, podkreślana terkoczącym przerywnikiem.

Gniazdo oknówki znajduje się pod okapem na zewnętrznych ścianach budynków. Do środka prowadzi tylko niewielki otwór. Śpiew oknówki nie ma stałej, określonej struktury. Jest bardziej miękki i cichszy, mniej natarczywy.

Trzecia jaskółka - brzegówka wydrapuje pazurami i dziobem norę w pionowych piaskowych ścianach wykopów, bądź nadrzecznych skarpach podmytych przez wodę. Nora taka może mieć nawet do 2 m długości. Ze względu na miejsce zamieszkania – poza ludzkimi siedzibami – brzegówka jest zdecydowanie rzadziej spotykana od krewniaczek. Jest od nich nieco mniejsza i niepozorna przez burawy wierzch ciała i skromny, mało zróżnicowany śpiew.

Bociany Bocian jest przedstawicielem ptaków brodzących, które charakteryzują się przede wszystkim długimi nogami umożliwiającymi poruszanie się po podmokłych łąkach, rozlewiskach i płytkich zbiornikach wodnych. Drugą cechą jest długa szyja i dziób, które ułatwiają wypatrywanie pokarmu i wyciąganie go spomiędzy traw lub spod powierzchni wody.

Bociany chętnie zamieszkują wilgotne tereny nizinne urozmaicone bagnami, podmokłymi łąkami i pastwiskami. Gniazdują wyłącznie w pobliżu ludzkich siedzib, a nawet bezpośrednio w ich obejściu: na drzewach, szczytach domów i stodół, kominach, słupach energetycznych. W Polsce bocian jest ptakiem popularnym. W naszym kraju występują dwa gatunki bocianów: popularniejszy biały oraz rzadki czarny.

Bocian biały gnieździ się na wysokich drzewach, często na słupach telegraficznych, kominach i dachach.

Gniazdo, kolistego kształtu, osiąga 1,5 m średnicy. Wyprowadza 1 lęg w roku. W okresie godowym wydaje głośne "klekotania". W zniesieniu 3-5 jaj, wysiadywanych przez oboje rodziców przez 34-41 dni. Biało opierzone młode

pozostają w gnieździe ok. 60 dni, samodzielność uzyskują po 70 dniach.

Zimuje w południowej Afryce. Drogę długości 8 000 kilometrów przebywa w ciągu czterech miesięcy, pokonując dziennie maksymalnie 200 kilometrów.

Podczas lotu wiosłującego wykonuje prawie dwa uderzenia skrzydłami w czasie jednej sekundy. W Polsce należy do gatunków licznie lęgowych. Jest także ptakiem chronionym.

Bocian Czarny zamieszkuje

rozległe, podmokłe lasy, obfitujące w zbiorniki wodne, bagienka i łąki. Żeruje zazwyczaj w głębszej wodzie niż bocian biały, żywi się owadami wodnymi, rybami, żabami i traszkami. W odróżnieniu od swego krewniaka bocian czarny uważany jest za skrytego ptaka leśnego, raczej unikającego kontaktów z człowiekiem.

Ostatnio zmienia swe zwyczaje i zaczyna gnieździć się coraz bliżej osad ludzkich, nawet w niewielkich lasach. Jest nieco mniejszy od bociana białego. Ma czarne ubarwienie z metalicznym połyskiem, brzuch biały, czerwony dziób i nogi, nagą skórę wokół oczu. Tak jak bocian biały, zimuje również w Afryce, a do naszego kraju wraca na wiosnę. W Polsce jest bardzo nielicznym gatunkiem lęgowym, chroniony.

Dzień Matki Jest taki jeden dzień w roku, kiedy możemy szczególnie podziękować naszym mamom, za to, co dla nas robią. Dzień Matki – święto obchodzone corocznie w Polsce 26 maja jako wyraz szacunku dla wszystkich matek. W tym dniu są one zwykle obdarowywane laurkami, kwiatami oraz różnego rodzaju prezentami przez własne dzieci, rzadziej inne osoby. To święto ma na celu okazanie matkom szacunku, miłości, podziękowania za trud włożony w wychowanie.

Dzień Matki w Polsce po raz pierwszy obchodzono w 1914 roku w Krakowie.Początki święta sięgają czasów starożytnych Greków i Rzymian. Dla nich matka była symbolem płodności i urodzaju. W tych czasach Dzień Matki był dniem wolnym od pracy.Do tradycji

należało składanie matce podarunków, głównie kwiatów i słodyczy, w zamian za otrzymane błogosławieństwo. Zwyczaj przetrwał do ok. XIX wieku. Ponownie zaczęto go obchodzić po zakończeniu II wojny światowej.

Inaczej historia tego święta przedstawia się w Stanach Zjednoczonych.

W 1858 amerykańska nauczycielka Ann Maria Reeves Jarvis ogłosiła Dni Matczynej Pracy, zaś od 1872 Dzień Matek dla Pokoju promowała Julia WardHowe. Ann Marie Jarvis, córce Ann Jarvis, w 1905 udało się ustanowić Dzień Matki.

Z czasem zwyczaj ten rozpowszechnił się na niemal wszystkie stany, zaś w 1914 Kongres USA uznał przypadający na drugą niedzielę maja Dzień Matki za święto narodowe.

Poezja wiosenno-letnia

Wiosna Młode jeszcze gałęzie tężą się pokrótce W zielonej, pniom dla znaku przydanej obwódce.

Kwiaty, kształt swój półsennie zgadując zawczasu, Nikłym pąkiem wkraczają w nieznaną głąb lasu.

W dali - postrach na wróble przesadnie rękaty Z zeszłorocznym rozpędem chyli się we światy, Jakby chciał paść w ramiona pobliskiej cierpiałki, Co naprzeciw cień w skrócie rzuca w piasek miałki.

W obłoku - obłok drugi napuszyście płonie.

Wróbel łeb zaprzepaszcza w swych skrzydeł osłonie, jak gdyby nasłuchiwał, co mu dzwoni w sercu świat, zda się, dziś nam nastał, a na pola szczercu, Gdzie zieleń swym wyrojem omgliła rozłogi, Bocian, pod prostym kątem załamując nogi I dziób dzierżąc wzdłuż piersi dogodnie, jak cybuch, Kroczy donikąd, w słońca zapatrzony wybuch, Co skrzy się, że go okiem zgarnąć niepodobna, We wszystkich rosach naraz i w każdej z osobna.

Bolesław Leśmian

Marzec

Marzec. Wracamy z parku.

Wreszcie przeszła zima.

Spod stopniałego śniegu wyjrzały murawy.

Drzewa nagie, lecz pierwsze kiełkują już trawy, Choć na stawie zielony, cienki lód się trzyma.

Z upojonymi wiosną wracamy oczyma, Krokiem lekkim, jak podczas tanecznej zabawy.

Ulicą po słonecznej stronie idziem prawej, Za sobą ciepło słońca czujemy plecyma.

W rozpiętych płaszczach śpieszą ochoczo przechodnie, Jacyś świeżsi, wesoło patrzą i pogodnie; Niańki z dziećmi wychodzą z ciemnych domów sieni.

A my, pierwszą przechadzką dumnie upojeni, Idziem w miasto po płytach suchych już chodników, Z grudkami pulchnej ziemi na piętach trzewików.

Leopold Staff

Wiosenne drzewa Połóż dłonie na korze twardej, szorstkiej jak orzech, czujesz, jak o tej porze bije serce w pniu?

W dębie – serce dębowe, w brzozie – serce brzozowe, w wierzbie – serce wierzbowe, serca żywych drzew.

Przyłóż ucho do drzewa...

Czy słyszysz, jak w nim śpiewa rozigrana ulew, ten wiosenny deszcz?

Z pąków gęstych, zielonych drzewom przed naszym domem wiosna rzeźbi korony.

Koronacja drzew.

Jaworów – na wyżynach, jesionów – na nizinach, wierzb pękatych w dolinach wyzłoconych rzek.

Przytul się do gałęzi, patrz, wiatr chmury rozpędził i uśmiecha się księżyc do wesołych drzew.

Julian Tuwim

Pyszne lato

Pyszne lato, paw olbrzymi, stojący za parku kratą, roztoczywszy wachlarz ogona, który się czernią i fioletem dymi, spogląda wkoło oczyma płowymi, wzruszając złotą i błękitną rzęsą.

I z błyszczącego łona wydaje krzepkie krzyki, aż drży łopuchów zieleniste mięso, trzęsą się wielkie serca rabarbaru i jaskry, które wywracają płatki z miłości skwaru, i rozśpiewane, więdnące storczyki.

O siądź na moim oknie, przecudowne lato, niech wtulę mocno głowę w twoje ciepłe pióra korzennej woni, na wietrze drżące niech żółte słońce gorącą ręką oczy mi przysłoni, niech się z rozkoszy ma dusza wygina, jak poskręcany wąs dzikiego wina.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Koło

Chciałem wiarę utracić lecz spokój był dalej gwiazdę zagasić nie drgnęła cała reszta świata ptakom lato przedłużyć została sikorka jasnoniebieska zawsze na początku zimy chciałem działać pozmieniać napomniał mnie kamień czyżeś zgłupiał do końca - aktywni czas tracą chciałem zwątpić w zwątpieniu znalazłem milczenie to od czego się wiara z powrotem zaczyna

Jan Twardowski

Który stwarzasz jagody

Ty który stwarzasz jagody królika z marchewką lato chrabąszczowe cień wielki małych liści zawilec półobecny bo uwiędnie zanim go się przyniesie do domu czosnek niedźwiedzi dla trzmieli smutek roślin wydrę na krótkich nogach ślimaka co zasypia na sześć miesięcy niezgrabny śnieg co ma wdzięk większy zanim zacznie tańczyć serce choćby na chwilę spraw niech poeci piszą wiersze prostsze od wspaniałej poezji

Jan Twardowski

Ciągle pada…

Deszcz, deszczyk, mżawka, nawałnica, burza, sztorm, ulewa, kapuśniak, kapuśniaczek, kapanina, potop, przelotny deszcz, szkwał, siąpanina, oberwanie chmury, opady, powódź, deszcz za śniegiem, deszcz z gradem… Tak wiele mamy określeń na najzwyczajniejszy deszcz. Lecz czym właściwie są zjawiska atmosferyczne, przez nas powszechnie zwane „deszczem”?

Deszcz (właściwy) Z naukowego punktu widzenia deszczem określa się pionowy opad atmosferyczny dosięgający powierzchni Ziemi w postaci kropel wody o średnicy powyżej 0,5 mm. Duże krople wody (powyżej 8 mm) spadając ulegają rozpadowi. Deszcz może powstawać też z lodowych chmur wysokich, gdy opadające i ogrzane w pobliżu powierzchni Ziemi kryształy przekształcają się w krople wody, które mogą być wtedy duże lub małe w zależności od wilgotności względnej powietrza.

Deszcz powstaje w wyniku cyrkulacji atmosferycznej, jaka ma miejsce między powierzchnią ziemi a atmosferą ziemską. Aby mógł powstać, najpierw muszą wytworzyć się odpowiednie ilości chmur, te zaś powstają w wyniku procesu parowania. Wraz ze strumieniami ciepłego powietrza do atmosfery unosi się para wodna, która przy spadku temperatury ulega kondensacji przechodzi ze stanu gazowego w stan ciekły.

W wyniku tego procesu w atmosferze powstają chmury. Kolejnym etapem cyrkulacji atmosferycznej jest powstanie opadu atmosferycznego (w tym przypadku deszczu). Aby mógł on spaść na ziemię, cząsteczki wody w niej znajdujące się muszą nabrać odpowiedniej masy.

Ciekawostki:  Opad deszczu może mieć charakter przelotny, krótkotrwały o charakterze nawalnym (ulewa, oberwanie chmury)  Kapuśniaczek to deszcz o drobnych kroplach i niewielkiej intensywności, zazwyczaj przelotny  Deszcz można wywołać sztucznie w procesie rozpylania sztucznych jąder lodowych u wierzchołka chmury Mżawka W przeciwieństwie do deszczu, mżawką występuje w postaci gęsto padającego pionowego opadu atmosferycznego o średnicy kropel wody poniżej 0,5 mm. Krople wody

o tak małej średnicy mają niewielką prędkość spadania od 0,10 cm/s do 20 cm/s. Sprawia ona, że są niesione przez wiatr, a nie spadają w dół, co wywołuje osiadanie na powierzchniach pionowych przedmiotów. W niskich temperaturach mżawka wywołuje szadź, zamróz, gołoledź i czarny lód. Mżawka pochodzi często z niskich chmur warstwowych, stratocumulus lub cumulusów pasatowych. Mżawce często towarzyszy mgła, a dla drobnych kropel mżawka jest jednocześnie mgłą. Potocznie mżawka jest nazywana kapuśniaczkiem.

Deszcz nawalny Czasem zwany także oberwaniem chmury lub ulewą, jest to krótkotrwały deszcz o dużym natężeniu, którego czas trwania waha się od kilku do kilkudziesięciu minut w warunkach klimatu umiarkowanego. Łączna suma opadu może przekraczać wtedy 100 mm.

Występuje tylko w okresie letnim i na ogół jest związany z niewielkim obszarem. Często właśnie takie opady są przyczyną lokalnych powodzi zwanych powodziami błyskawicznymi.

Deszcz marznący Jest to rodzaj deszczu, który zamarza po zetknięciu się z podłożem. Powstaje on, gdy w strefie opadu śniegu ciepłe masy powietrza tworzą warstwę, która roztapia spadający śnieg. Po przejściu przez te ciepłe warstwy powietrza deszcz wpada w strefę o temperaturze niższej od 0 °C, gdzie jest ochłodzony uzyskując temperaturę często mniejszą od 0 °C, jednak nie zamarza, a pozostaje w stanie przechłodzenia. Zamarzaniu kropli tuż po ich rozlaniu się na podłożu sprzyja temperatura niższa od 0 °C. Deszcz marznący spadając na powierzchnię ziemi tworzy gołoledź. Czasami intensywne opady marznącego deszczu powodują utrudnienia komunikacyjne, łamanie gałęzi, zrywanie przewodów napowietrznych linii elektroenergetycznych i zwarcia na ich izolatorach.

Przybierają nawet rozmiary klęski żywiołowej, nazywanej burzą lodową.

Deszcz zwierząt Deszcz zwierząt to fenomen meteorologiczny polegający na opadzie z nieba licznych zwierząt, często jednego gatunku. To nietypowe zdarzenie może być połączone z normalnym deszczem. Fenomen deszczu zwierząt pojawiał się już od dawna w wielu podaniach. Znane są świadectwa z różnych krajów i epok, w których motyw ten występuje jako element wielu tekstów pisanych.

Najczęściej "deszcze" składały się z ryb lub żab, występują jednak przekazy, które mówią o różnych rodzajach ptaków, kilku różnych gatunków zwierząt, a czasem również przedmiotów. Okazyjnie deszcze były tak gwałtowne, że zwierzęta były rozbijane o powierzchnię. Niekiedy padające stworzenia przeżywały upadek, co wysuwa wniosek, iż odstęp czasu upływający od "początku" padania aż do zetknięcia się z ziemią jest krótki. Niektóre świadectwa opisują deszcze żab, podczas których zwierzęta pozostają nietknięte. Czasami zwierzęta upadały zamarznięte lub zostały uwięzione między blokami lodu.

Kwaśny deszcz Nazywa się tak opady atmosferyczne o odczynie kwaśnym. Zawiera kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: dwutlenek siarki, trójtlenek siarki, tlenki azotu, siarkowodór, dwutlenek węgla i chlorowodór, wyemitowanymi do atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych czynników naturalnych. Zjawisko po raz pierwszy opisał w roku 1692 Robert Boyle w książce „A general history of the air” („Historia powietrza”).

Kwaśne deszcze wpływają na roślinność.

Oddziaływanie zanieczyszczeń może być bezpośrednie i pośrednie. To pierwsze uwidacznia się w postaci uszkodzeń igieł i liści. Szczególnie narażone na negatywne skutki kwaśnych deszczy są drzewa iglaste. Pośrednie uszkodzenia są następstwem zakwaszenia gleby. Kwaśne deszcze powodują również uszkodzenia różnych budynków i zabytków, ponieważ rozpuszczają wapień i cement.

Virga Nazwa ta dotyczy opadu (deszczu lub śniegu), który nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ wyparowuje na większych wysokościach. Dzieje się tak najczęściej, kiedy dolna część atmosfery ma niską wilgotność (np. nad pustynią). Z virgą związane są ciekawe efekty meteorologiczne, np. "zasiewanie" niskich chmur wodnych przez opad z wysokich chmur lodowych, wskutek czego powstaje deszcz.

Ponadto parujący deszcz traci ciepło i mogą powstawać obszary zmniejszonej temperatury napędzające lokalne, zstępujące prądy suchego powietrza - tzw. mikrorozbłyski, niebezpieczne dla lotnictwa. Poza Ziemią opady śniegu o charakterze virgi zostały zaobserwowane na Marsie przez sondę Phoenix. Śnieg padał z chmur przepływających 4 kilometry ponad lądownikiem i sublimował, zanim dotarł do powierzchni.

WIOSNA NA TALERZU Znudziły Ci się ciężkie, zimowe dania?

Szukasz czegoś świeżego i lekkiego, a zarazem pożywnego?

Tutaj znajdziesz kilka wiosennych inspiracji, które odmienią Twoje menu!

WIOSENNE GRZANKI Składniki > 4 kromki pieczywa > oliwa z oliwek > sól > pomidory suszone > 2 pomidory żółte > ser > czosnek > sok z cytryny > majonez > zioła Przygotowanie: Pieczywo smarujemy oliwą i czosnkiem, zapiekamy kilka minut w piekarniku lub podsmażamy z obu stron na patelni grillowej. Zioła, czosnek, sól i oliwę miksujemy na pesto ziołowe (zostawiamy parę listków do dekoracji).

Każdą grzankę przygotujemy z innym składnikiem. Jedną z suszonymi pomidorami, pesto, kropką majonezu i ziołami. Drugą z pomidorami żółtymi (pokrojone w ósemki), pesto i majonezem. Trzecią z serem, pesto i majonezem. *Możecie przyrządzić grzanki z dowolnie wybranymi składnikami, jakie macie pod ręką.

Wszystko zależy od Waszego smaku i wyobraźni  WIOSENNA SAŁATKA Składniki: > różne rodzaje sałaty > ogórek zielony > suszone pomidory > ser typu feta > oliwki (jeśli lubicie) > sól, pieprz > sos sałatkowy koperkowo-ziołowy Przygotowanie: Różne rodzaje sałaty opłucz i porwij na średniej wielkości kawałki. Ogórka obierz i pokrój w kostkę. Pomidorki podziel na cienkie plasterki i dodaj do sałatki. Ser pokrusz na wierzch i dodaj oliwki. Dopraw delikatnie solą i pieprzem, a tuż przed podaniem wlej do sałatki sos. ŻYCZYMY WAM SMACZNEJ WIOSNY!!!

Wszystkiego najlepszego z okazji

Dnia Dziecka!!!

Wszyscy doskonale znają to święto i wiedzą, że obchodzimy je 1 czerwca. Ulubiony dzień wszystkich dzieci i ich największe święto. Mowa tu oczywiście o Dniu Dziecka!

Międzynarodowy (lub Powszechny) Dzień Dziecka to święto dzieci obchodzone corocznie w wielu krajach.

W Polsce (jak również w innych krajach dawnego bloku socjalistycznego, takich jak Rosja, Chińska Republika Ludowa, Czechy, Słowacja, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, wschodnie landy Niemiec i Kuba) Dzień Dziecka obchodzony jest od roku 1950 w dniu 1 czerwca.

Po raz pierwszy zorganizowano go w związku z akcją zbierania podpisów pod Apelem sztokholmskim. Od 1952 r. stało się świętem stałym. Jego inicjatorem jest organizacja zwana International Union for Protection of Childhood, której celem było zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom z całego świata. Od roku 1994 tego dnia w Warszawie obraduje Sejm Dzieci i Młodzieży.

Z okazji Dnia Dziecka w szkołach często obchodzony jest Dzień Sportu; np. poprzez organizowanie rozgrywek międzyklasowych.

Na świecie są różne odpowiedniki naszego Dnia Dziecka:  ONZ 20 listopada obchodzi Powszechny Dzień Dziecka, w rocznicę uchwalenia Deklaracji Praw Dziecka z roku 1959 oraz Konwencji o prawach dziecka z roku 1989. Ustanowiony rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ 838 (IX) z roku 1954  Honduras 10 września obchodzi Día del niño  we Francji 6 stycznia obchodzone jest Święto Rodziny  w Japoniiobchodzi się dwa święta: Kodomo-no Hi - Dzień Dziecka(dawniej Dzień Chłopca - jap. Tango-no Sekku), od roku 1948 święto narodowe. W dniu tym - 5 maja Japończycy wywieszają przed domami papierowe karpie zwane Koi-nobori albo Satsuki-nobori. 3 marca zaś jest obchodzone Hinamatsuri Dzień Lalek, tradycyjne japońskie święto dziewcząt  Paragwaj Dzień Dziecka obchodzi się 16 sierpnia, w rocznicę bitwy o Acosta Nu w roku 1869 (wojna paragwajska), podczas której zginęło wiele dzieci  Turcja 23 kwietnia świętuje Narodowy Dzień Suwerenności i Dzień Dzieci, obchodzony wraz Świętem Niepodległości upamiętnia otwarcie tureckiego zebrania w 1920 roku w czasie walki Turcji o niepodległość.

Znaczenie Dnia Dzieci pochodzi z 1929 roku na zlecenie "Instytucji ochrony dziecka"

Historia przypraw

Wyróżniamy kilka rodzajów przypraw: - korzenne, - warzywne, - ziołowe.

Kiedyś przyprawy były tak drogie, że: ziarenka pieprzu, cynamon czy kardamon stanowiły wtedy popularną i cenną walutę, często mocniejszą od złota, np.: za jedną gałkę muszkatołową można było kupić kilka sztuk bydła. Zatem na przyprawy było stać tylko najbogatszych mieszkańców.

Galen twierdzi, że cesarze rzymscy przechowywali cynamon w szkatułach razem z innymi cennymi klejnotami.

W czasach, gdy nie znano lodówek przyprawy służyły do konserwowania żywności.

GOŹDZIKI (rodzaj – korzenna) To uniwersalna przyprawa dzięki swojemu korzenno - słodkiemu smakowi. Nadaje się do deserów, kompotów, jak i potraw pikantnych.

Ciekawostka: Goździki, były podawanie gościom na dworze chińskim do rozgryzania od II w. p.n.e przed wizytą u cesarza jako środek na świeży oddech.

Rozgryziony goździk, łagodzi bóle zębów.

Działanie: • odkażające, • przeciwbólowe (rozcieńczony lub wtarty w dziąsła czy rozgryziony łagodzi bóle zębów), • odświeża oddech.

IMBIR (rodzaj – korzenna) Odpowiedni do potraw słodkich i słonych. Doskonale wzbogaca smak marchewki.

Działanie: • reguluje poziom cholesterolu we krwi, • wpływa pozytywnie na wzrok, • zapobiega nadmiarowi gazów w jelitach, • moczopędnie (zwiększa wydalanie moczu), • reguluje pracę pęcherzyka żółciowego, • odkaża i odświeża.

Ciekawostki: Najlepszej jakości imbir pochodzi z Jamajki.

W przypadku przedawkowania Imbiru można odczuć zawroty głowy, senność, nudności oraz nieregularny rytm bicia serca.

Imbir pochodzi z Indii i Chin. Jego nazwa pochodzi od sanskryckiego słowa stringa-vera, które oznacza "ciało jak róg", a to dlatego, że kształtem przypomina poroże jelenia.

Imbir był ważny w medycynie chińskiej przez wieki – jego nazwa jest nawet wspomniana w pismach Konfucjusza.

Odnaleźć go możemy również w świętej księdze muzułmanów, Koranie, co wskazuje na to, że był znany w krajach arabskich już w 650 r.n.e Był jednym z pierwszych znanych przypraw w Europie Zachodniej, używany od IX wieku.

CYNAMON (rodzaj – korzenna) Stosowany do deserów, ciast, owoców.

Działanie: • pobudza krążenie, • zapobiega i leczy grypę (zabija wirusy), • łagodzi wzdęcia, kolki jelitowe, biegunki, • niszczy grzyby i bakterie powodujące choroby.

Ciekawostki: Cynamon uchodzi za najstarszą z przypraw.

Wspomina o nim Biblia oraz papirusy egipskie.

Ciekawostką historyczną jest to, że Neron, gdy zabił w ataku szału swoją żonę Poppeę, zarządził, by podczas pogrzebu na stosie żałobnym spalono wszystkie zapasy cynamonu w Rzymie.

Warto wspomnieć, że roślina ta pochodzi z Chin i już 2700 lat p.n.e. znalazła się wzmianka o niej w chińskiej księdze zielarskiej. Egipcjanie importowali cynamon z Chin 2000 lat p.n.e..

WANILIA Rodzaj roślin jednoliściennych z rodziny storczykowatych liczący 109 gatunków rosnących dziko w strefach tropikalnych. Owoce wanilii płaskolistnej są źródłem przyprawy zwanej laskami wanilii.

Obok szafranu i kardamonu, wanilia jest najdroższą przyprawą na świecie.

Wanilia była używana przez Azteków do aromatyzowania ich królewskiego drinku xocolatl - mieszanki ziaren kakao, wanilii i miodu. Cortez sprowadził wanilię do Europy w XVI wieku, po tym jak ujrzał Montezuma pijącego miksturę na bazie kakao.

Wanilią można się zatruć, robotnicy przy niej pracujący mają bóle głowy, zawroty, wysypkę alergiczną, używa się tylko 1600 ton rocznie na świecie bo jest droga. Dla biednych etylowanilina – sztuczny zapach podobny do wanilii.

KURKUMA Kurkuma (czyli ekstrakt kłączy ostryżu) jest używana jako przyprawa do wielu potraw. Jest też składnikiem mieszanek przyprawowych, m.in. curry, któremu nadaje złocistożółty kolor.

Dawniej szafran zastępowano kurkumą, ponieważ była tańsza.

W ludowej medycynie hinduskiej kurkuma stosowana jest jako środek przyspieszający gojenie się ran oraz kojący dolegliwości żołądkowe.

Używa się jej też w stanach zapalnych gardła.

Pierwszy raz kurkumę opisał Marco Polo.

PIEPRZ (rodzaj – korzenna) Niezastąpiony do wszelkich potraw.

Działanie: • zwiększa wydzielanie śliny, • pobudza i reguluje przemianę materii.

Ciekawostki: Rzymianie lubili łączyć dania słodko-ostre.

Podobno ulubioną przekąską Nerona był miód z pieprzem, posmarowany na kawałku chleba.

W okresie Średniowiecza to właśnie pieprz był najważniejszym powodem, dla którego hiszpańscy i portugalscy odkrywcy organizowali wyprawy morskie. W tamtych też czasach pieprz znajdował się często wśród kosztownych i bardzo mile widzianych prezentów dla panujących książąt, papieży, biskupów oraz innych wysoko postawionych osobistości.

Ze względu na swoją wartość odgrywał bardzo ważną rolę w handlu całego okresu Średniowiecza.

KARDAMON Posiada wiele synonimów: kardamon cejloński, długi, indyjski, jawajski, zwyczajowo nazywany jest po prostu kardamonem. Występuje w stanie dzikim na Półwyspie Indyjskim i na Cejlonie, Chinach, i Indonezji, przeniesiony, i zaaklimatyzowany w Ameryce Środkowej.

Kardamon jest jedną z najdroższych (tuż po szafranie) przypraw. Kardamon nazywany jest królową przypraw, obok króla przypraw, czarnego pieprzu.

W starożytnym Egipcie był używany jako dodatek do perfum.

W przemyśle spożywczym używany do aromatyzowania wódek i likierów.

Stosowany w lecznictwie pobudza apetyt.

Dodawany do kawy lub herbaty wzmacnia smak, jak też wzmaga ich działanie pobudzające.

Kardamon ma też właściwości antyseptyczne, natomiast żucie ziarenek kardamonu odświeży nam oddech podobnie jak goździki.

GAŁKA MUSZKATOŁOWA Gatunek drzewa z rodziny muszkatołowcowatych. Pochodzi ono z Wysp Banda (części Moluków zwanych Wyspami Korzennymi, będących częścią Archipelagu Malajskiego). Jego nasiona znane są jako przyprawa gałka muszkatołowa.

Do Europy gałka muszkatołowa dotarła razem z krzyżowcami.

Jest ceniona ze względów smakowych oraz zdrowotnych.

W kuchni gałka muszkatołowa stosowana jest do przyprawiania mięs, bigosów, dań ze skorupiaków, a także do pierników, deserów i win. W medycynie znalazła zastosowanie w zwalczaniu reumatyzmu, wzdęć i zaburzeń oskrzelowych.

Gałka muszkatołowa jest znana w Europie z Egiptu. Trafiła tam za pośrednictwem Arabów.

Szybko znalazła tam zastosowanie jako środek konserwujący mumie.

Olejek eteryczny wytwarzany z gałki muszkatołowej stosowany jest w przemyśle kosmetycznym.

SZAFRAN Rodzaj roślin z rodziny kosaćcowatych. Należy do niego ponad 80 gatunków.

W średniowieczu podrabianie szafranu najdroższej przyprawy świata - można było przypłacić głową.

Szafran był tak drogi, ponieważ potrzeba aż 100 tys. kwiatów, aby otrzymać 1 kg szafranu.

Szafran pozyskiwano od dawna z pochodzących z Azji Mniejszej krokusów, których łacińska nazwa brzmi crocus sativus.

Według legendy, powodem, dla którego Aleksander Macedoński zakończył swój zwycięski pochód w Indiach, było rozkwitłe rankiem pole krokusów. Nitki z krokusów zbiera się rankiem, kiedy to kwiat otwiera się. Stąd też szafran od zawsze stanowił synonim luksusu.

W starożytnym Egipcie przysługiwał faraonom oraz kapłanom i składano go w ofierze bogom.

W starożytności szafran był lekarstwem na złe samopoczucie, kaszel, katar oraz bezsenność.

Służy także do wytwarzania alkoholu - głównie likierów ziołowych. Aby szafran nie stracił swojej wartości powinien mieć co najwyżej rok i być pomarańczowej barwy.

Niektórzy uważają, że cena tej przyprawy jest wyższa od cena złota.

Wyspy korzenne (Moluki) Jest to grupa wysp we wschodniej części Archipelagu Malajskiego, wchodząca w skład Indonezji. Otoczone są wodami mórz Banda, Seram, Moluckiego i Halmahera.

Największe wyspy to Halmahera, Seram i Buru. Wnętrza wysp są górzyste, występują tu także czynne wulkany.

Ludzie używali przypraw już 50 000 lat p.n.e. w Agadir w Maroko. Handel przyprawami – głównie cynamonem i pieprzem - rozwinął się w całej Azji Południowej i na Bliskim Wschodzie około 2000 p.n.e.

Księdze Wyjścia opisana jest historia, w której Józef został sprzedany przez swych braci handlarzom przypraw. W księdze ,,Pieśń nad Pieśniami” Salomona, narrator porównuje ukochaną do wielu rodzajów przypraw.

Kupcy Indonezyjscy podróżowali po Chinach, Indiach, Bliskim Wschodzie i wschodnim wybrzeżu Afryki. Arabscy kupcy usprawniali trasy na całym Bliskim Wschodzie i w Indiach, a to dlatego, że Aleksandria była głównym ośrodkiem handlu przyprawami. Najważniejsze odkrycie dla europejskiego handlu przyprawami był wiatr monsun. Żeglugę od wschodnich plantatorów przypraw do zachodnioeuropejskich konsumentów stopniowo zastąpiły śródlądowe drogi, zapoczątkowane karawanami Arabów z Bliskiego Wschodu.

Jedwabny Szlak – dawna droga handlowa łącząca Chiny z Europą i Bliskim Wschodem. Szlak miał długość ok. 12 tys. km i był wykorzystywany do szukania morskiej drogi do Chin.

Handel lewantyński Średniowieczny i nowożytny handel prowadzony szlakiem łączącym przez Morze Śródziemne Europę z Lewantem, a pośrednio z Dalekim Wschodem. We wczesnym średniowieczu dominowali na nim Arabowie, Grecy i Żydzi. W czasie wypraw krzyżowych ten handel przejęli mieszczanie Wenecji, Genui i Pizy.

Od VIII do XV wieku Republika Wenecka oraz sąsiadujące z nią włoskie miastapaństwa miały monopol na handel przyprawami z Bliskiego Wschodu. Przyniósł on temu regionowi bogactwo. Szacuje się, że w okresie późnego średniowiecza, każdego roku do Europy Zachodniej importowano około 1.000 ton pieprzu i 1.000 ton innych popularnych przypraw.

Wenecja miała ogromne dochody z handlu przyprawami z Bliskim Wschodem.

Marco Polo (ur. 15 września 1254 w Wenecji lub Korčuli, zm. 8 stycznia 1324 w Wenecji) – wenecki kupiec i podróżnik. Wraz z ojcem i stryjem dotarł do Chin, przemierzając Jedwabny Szlak. Byli oni jednymi z pierwszych przedstawicieli Zachodu, którzy dotarli do Państwa Środka, za czym idzie sprowadzenie do Europy tamtejszych przypraw.

Przyprawy były jednym z najbardziej pożądanych i drogich produktów dostępnych w Europie w czasach średniowiecza.

Najbardziej popularne były: czarny pieprz, cynamon, kminek, gałka muszkatołowa, imbir i goździki.

Krzysztof Kolumb- kapitan wyprawy, która jako pierwsza w historii nowożytnych odkryć geograficznych pokonała zwrotnikowy Ocean Atlantycki i 12 października 1492 dotarła do Indii Zachodnich (Antyli) u wybrzeży Ameryki – kontynentu nieznanego w ówczesnej Europie.

Vasco da Gama (ur. ok. 1460 lub 1469 w Sines, zm.

24 grudnia 1524 w Koczinie) – odkrywca portugalski, który jako pierwszy dotarł drogą morską z Europy do Indii, umożliwiając Europejczykom swobodny handel z Azją południową. Dotąd odbywał się on lądem przez wielu pośredników i rozbójników. Droga morska znacznie poszerzyła horyzonty handlarzy. Vasco Da Gama z wyprawy przywiózł imbir, cynamon, goździki, gałkę muszkatołową.

Francis Drake - angielski korsarz, który jako drugi opłynął świat. Podczas podróży złupił wiele hiszpańskich okrętów, np. z drogocennymi przyprawami.

Działalność kompanii zapoczątkowała królowa angielska Elżbieta I nadając jej przywilej monopolu handlowego z Wschodnimi Indiami. Na terenach kolonizowanych przez Brytyjczyków, instytucja ta miała szerokie uprawnienia polityczne i administracyjne daleko wykraczające poza tradycyjny handel. Mogła utrzymywać własną armię, zawierać układy polityczne, miała prawo do posiadania własnej waluty. Na przestrzeni XVII i XVIII wieku podbiła Indie, budując szereg fortów i faktorii, które zapoczątkowały powstanie aglomeracji, takich jak: Surat (1612), Madras (1639), Kalkuta (1690).

O tę aromatyczną przyprawę zabiegali monarchowie, którzy nie wahali się nawet użyć siły lub podstępu, by zdobyć panowanie na Wyspach Korzennych i przejąć kontrolę nad ważnymi pod względem handlowym drzewami goździkowca i muszkatołowca.

Wyspy przechodziły więc z rąk Holendrów pod panowanie angielskie, by po kilkunastu latach powrócić pod pierwotne panowanie. I Holendrzy zbiliby pewnie majątek na gałce muszkatołowej, gdyby nie pewien przebiegły Francuz, znawca i miłośnik przypraw – Pierre Poivre, który wykradł sadzonki kilku roślin z Wysp Korzennych i utworzył plantację na wyspach Mauritius i Reunion. W ten sposób gałka muszkatołowa stała się ogólnie dostępna i dzisiaj uprawia się ją m.in.: na Jawie, Borneo i Sumatrze.

Historia soli Sól kiedyś: Służyła jako najważniejszy konserwant.

Służyła jako substancja poprawiająca smak.

Jej produkcja była źródłem znaczących dochodów. Świadczyła o majętności posiadacza.

Szlaki solne : Rzym umiejscowiony nad rzeką Tyber w środkowej Italii miał dobre warunki rozwoju, gdyż leżał na szlaku Via Salaria (Droga Solna). Sól była w starożytności jedynym środkiem do konserwacji żywności, przez co stanowiła towar drogocenny. Miasto bogaciło sie na solnym szlaku pobierając od kupców myto za przejazdy.

Rola soli w życiu: Sól zwana jest inaczej „białym złotem”: pełni znaczną role w naszym życiu, gdyż chroni przed zepsuciem, pełni funkcje symboliczne, jest bogactwem naturalnym. W krystalicznej formie jest stabilizatorem energetycznym każdej komórki. Słona woda to nasze naturalne środowisko.

Od dawna ludzie wyjeżdżali nad morze, aby wdychać jod, poprawić samopoczucie i urodę, wzmocnić odporność na infekcję.

Pojęcie „sól” kojarzy się przede wszystkim z solą kuchenną (kamienną), stosowaną najczęściej w gospodarstwie domowym. Należy jednak pamiętać, że sole to w rzeczywistości ogromna grupa związków chemicznych, z których duża część znajduje zastosowanie w życiu człowieka. Pod względem budowy chemicznej, sole są pochodnymi kwasów, w których atomy wodoru zostały zastąpione atomami metali lub grupą amonową (NH4).

Tężnie w Ciechocinku: Zespół trzech tężni solankowych, wzniesionych w XIX wieku w Ciechocinku, w województwie kujawsko-pomorskim. Jest to największa tego typu drewniana konstrukcja w Europie.

Ciechocińskie tężnie zostały zaprojektowane przez profesora Akademii Górniczej w Kielcach Jakuba Graffa, w oparciu o źródła solanki odkryte tu jeszcze w drugiej połowie XVIII wieku, chociaż miejscowa ludność wydobyciem i warzeniem soli zajmowała się już w XIII wieku na mocy zezwoleń danych przez Konrada I mazowieckiego.