#11
#5
#15
#18
#16
3 #3
#1
#1 4
#4
#2
#13
#6
2
#9
#17
#8
#7
#1 0
#12
#1
Przewodnik po niemieckich napisach Ewa Zielińska PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
Bytom to miasto wielokulturowe. Osiadli tutaj oprócz Polaków:
Wiele z tych napisów pozostało, lub odkryło się ujawniając
Lwowiacy, Romowie, Żydzi i....Niemcy. Każda z tych nacji wnio-
swoje istnienie spod „polskiej” farby.
sła wiele dla kultury i obyczajów miasta. Lwowiacy pozostawili po sobie między innymi Operę Śląską i do dziś aktywnie dzia-
Wydaje się niemożliwym zadbanie o te przejawy „normalno-
łają na terenie miasta. Żydzi, choć zostało ich niewielu pielę-
ści”, w oczach wielu Polaków rekonstrukcja bądź konserwacja
gnują miejsca swojej dawnej bytności. Do dziś na terenie By-
napisów wiązałaby się z „germanizacją”. Polacy wyczuleni na
tomia znajduje się jeden ze starszych żydowskich cmentarzy.
sprawy polsko – niemieckie, nieustannie spoglądają wstecz
Romowie, których spora grupa zamieszkuje obecnie miasto,
oceniając w sposób subiektywny zjawiska mające miejsce
dodaje kolorytu swoją obyczajowością. W całym tym tyglu kul-
współcześnie. Tymczasem niemieckie napisy są częścią tożsa-
turowym pozostają Niemcy, których trudne związki sąsiedzkie
mości, nie tylko niemieckiej, lecz również śląskiej, bytomskiej
z Polakami odbijają się na postrzeganiu miasta we współcze-
ale i polskiej. Zamalowując przeszłości okłamujemy siebie,
snej Polsce. Tymczasem Niemcy rozbudowali miasto, uczynili
fałszujemy to kim jesteśmy. Tymczasem bogactwo kulturowe
z niego miejsce bogate i atrakcyjne. Pozostałe po nich obiekty
i jego różnorodność jest tym co nas właśnie wzbogaca i czyni
świadczą o dobrej kondycji mieszkańców. Niestety kamienic
ciekawszymi.
pozostaje coraz mniej, zła kondycja miasta i długa pasja niepo-
4
wodzeń uniemożliwiły dbanie o zabytkowe kamienice. Mimo
5
zwiększenia nakładów finansowych niemal dziewięciokrotnie 5 lat temu, pieniędzy nadal nie starcza i nieuchronnie staje się wyburzanie obiektów, często staje się tak by uniknąć zawalenia się budynków. Po II wojnie światowej polonizacja była w takich miejscach jak Bytom normą. Nawet obecnie duża część osób pragnie zapomnieć o „nie polskiej” historii Bytomia. Marginalizuje kwestie niemieckie, nadinterpretuje fakty. Pozostałości materialne po niemieckiej bytności były skutecznie ukrywane. Niszczono
#2
pomniki, likwidowano napisy nagrobne wraz z nimi religijne znaki. Zamalowywano również napisy na murach. I to one będę obiektem zainteresowania tego przewodnika. Zwykłe, codzienne będące świadectwem toczącego się niegdyś życia.
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
Bytom ulica Rostka N50° 21’ 2” E18° 55’ 10”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
W 1897 powołano Miejską Katolicką Szkołę Realną. Szkoła
#3
kształciła w zakresie matematyczno – biologicznym, bez matu-
#3
ry. 1903 roku powstał dla mniej piękny secesyjny budynek. Zaprojektował go Carl Brugger. Budynek przyciąga uwagę piękną kolorową glazurowaną cegłą. Niegdyś dach pokryty był również zieloną dachówką. Obiekt został uwieńczony witrażowym zegarem, który kilka lat temu ponwonie został uruchomiony. Fasada budynku dekororwana jest motywami roślinnymi, między innymi kwiatami kasztanu. Od frontu niegdyś można było zobaczyć napisać “ STADISHE KATHOLISCHE REALSCHULE” został jednak usunięty po II wojnie światowej. Szkoła podnosząc swą rangę, zamieniła się w Miejską Średnią Szkołę Realną, w orkesie nazistowskim nadano jej imię Hitlera. Obecnie budynek nadal jest obiektem szkolnym, mieści się w nim liceum
6
ogólnokształcące. W szkolę szczególną uwagę zwraca piękna balustrada. Do dziś zachowała się oryginalna stolarka jak również krzesła, stoły, szafy. Miasto odnowiło piękną secesyjną aulę, wyposażając ją w kryształowe żyrandole dbając o secesyjne obłe detale, drewnanie drzwi, podłogę, czy okna. Obecnie budynek powszechnie nazywany: „sikorak” jest jednym z symboli miasta Bytomia.
TU SZKOLIMY MŁODZIEŻ plac Sikorskiego N50° 20’44” E18° 55’15”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
7
#3
#5
Carl Brugger miejski radca budowlany. Oprócz„Sikoraka”zaprojektował wiele budynków, kolejnym na którym znajduje się świadectwo niemieckiej bytności to budynek szkolny dawnej Katolickiej Szkoły powszechnej powstał w 1904 roku.
MASŁO ulica Radziewiczówny N50° 20’48” E18° 56’57”
8
9
#5
#4 SZKOŁA POWIATOWA aleja Legionów N50° 21’13” E18° 54’48”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
JAJKA ulica Radziewiczówny N50° 20’48” E18° 556 57”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#6
#8
ELEKTRYCZNY KOŁOWRÓTW SKLEPIE róg iulicy Mickiewicza i Powstańców Śląskich N50° 21’54” E18° 55’42”
ŚMIETANA ulica Mickiewicza N50° 20’49 E18° 56’14”
10
11
#7
#8 ulica Chorzowska, naprzeciw ulicy Miarki N50° 20’38” E18° 55’51”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
SER ulica Mickiewicza N50° 20’49” E18° 56’14”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
W latach 1870 – 1871 miała miejsce wojna pruska, dwa lata
#9
po jej zakończeniu na Rynku w centrum Bytomia postawiono rzeźbę upamiętniającą bytomskich (pruskich) żołnierzy. Powtarzał on wzór stworzony przez Shinkla, który stworzył wspaniały pomnik upamiętniający Gerharda von Schanhorsta. Pomnik przedstawiał czuwającego lwa, leżącego na cokole. Podobnie wyglądał pomnik w Bytomiu, jednak po drugiej wojnie cokół zniknął, pozostał jedynie odlany z brązu lew. Nowi włodarze miasta przenieśli lwa do parku miejskiego, gdzie był atrakcją dla dzieci, jednakże w latach 50 lew zniknął. Odnalazł się w 2006 roku w warszawskim zoo. Do dziś nie ma pewności czy lew jest rzeczywiście bytomski, świadczą o tym poszlaki. Po dwuletniej medialnej bitwie władze Warszawy zdecydowały się oddać pomnik, lew powrócił na swe dawne miejsce i stoi dziś obecnie w samym centrum Rynku. Pretenduje on do roli jednego z symboli miasta, walka o ten pomnik uczniła z niego
12
13
nowy symbol. Niestety niewielu mieszkańców zna historię pomnika, zdaje sobie jedynie rzeźba, był bytomska a trafiła pod strzechy warszawskie.
GEGOSSENVON H GLADENBECK NIEMCY 1873 Rynek N50° 20’48” E18° 55’22”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#9
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#10
#11
KOLONIALNE, BYŁY, MĄKA, ulica Brzezińska N50° 20’49”E18° 56’9”
14
15
#11 wyłaniający się napis róg ulicyWitczaka i Gallusa N50° 21’15”E18° 56’59”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
TAWERNA ulica Brzezińska N50° 20’ 49” E18° 56’ 9”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#12
#1
PRZEJDŹ! ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego N50° 21’ 2” E18° 55’ 10”
16
17
#13 ulica Musialika N50° 20’59” E18° 56’03”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
ulica Podgórna N50° 210 50” E18° 55’26”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#11
#14
ulica Murarska N50° 20’54” E18° 55’24”
18
19
#11 ulica Brzezińska N50° 20’49”E18° 56’9”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
ŚMIETANA ulica Radziewiczówny N50° 20’49” E18° 56’9”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#11
#15
WSTĘP ulica Musialika N50° 20’59” E18° 56’2”
20
21
#16 PAPIEROSY, ulica Brzezińska N50° 20’49”E18° 56’9”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
ulica Katowica N50° 210 50” E18° 55’26”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
#11
#17
LAMPY plac Grunwaldzki N50° 20’ 251 E18° 55’ 30”
22
23
#18 ulica Brzezzińska N50° 20’ 59” E18° 56’ 03”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH
ulica Chorzowska N50° 20’39” E18° 55’ 52”
PRZEWODNIK PO NIEMIECKICH NAPISACH