konkurs NOVA DURMITORSKA KU]A
organizacija
EXPEDITIO donator
sadr`aj
o nama 3 izdava~ EXPEDITIO za izdava~a Biljana Gligori} sredstva obezbedili Ujedinjene Nacije Program za razvoj redakcija Biljana Gligori} Tatjana Raji} Uro{ Vukovi}
about competition 5
izve{taj `irija i re~ predsednika `irija 6
I nagrada 9 685224
III nagrada
design Uro{ Vukovi}
12 82295
prepress Ukke Tange bird conversion factory
16 E 1574
fotograf Stevan Kordi} prevod Miomira Bohus {tampa Ku}a {tampe, Beograd tira` 1000 primeraka Svi opisi radova su preuzeti od autora i redakcija ne snosi nikakvu odgovornost za njihovu sadr`inu. ©2003 expeditio
2
o konkursu 4
specijalno priznanje za primenu bioklimatskih principa specijalno priznanje za celovito dizajnersko re{enje 20 E 1567
naju`i izbor 24 26 28 30
32 34 36 38 40 42 44 46
divlji kamen 1559 E 1538 E 1598
EXPEDITIO je nevladino, nestrana~ko i neprofitno udru`enje sa sedi{tem u Kotoru. EXPEDITIO je osnovan 1997. od strane {est studenata zavr{ne godine Arhitektonskog fakulteta u Beogradu godine sa ciljem unapre|ujenja arhitektonskog i vizuelnog okru`enja na ovim prostorima. EXPEDITIO je danas organizcija sa preko sto ~etrdeset ~lanova i brojnim projektima vezanim za re{avanje razli~itih problema u arhitekturi, sa akcentom na oblast graditeljskog nasledja na teritoriji Crne Gore. EXPEDITIO je poku{aj druga~ijeg bavljenja arhitekturom.
o nama EXPEDITIO
Misija EXPEDITIO je stvaranje kvalitetnijeg okru`enja na teritoriji Crne Gore i Srbije, kao i odnosa ~oveka prema njemu, putem istra`ivanja i delovanja u oblasti arhitekture i brige o nasle|u. EXPEDITIO je ~lan EUROPA NOSTRE, najve}e pan-evropske asocijacije za brigu o nasle|u. Posedujemo zvani~nu podr{ku UNESCO-a za projekat Perast. Realizovani projekti: • Javni anonimni arhitektonski konkurs “NOVA DURMITORSKA KU]A”, 2002-2003. • Volonterski radni kamp: ^i{}enje tvr|ave “Sv. Kri`” u PERASTU, 2002. • Izlo`ba: PERAST – 6 diplomskih radova, 2002. • Elektronski putopisi EXPEDITIO, 2001-u toku. • Letnja {kola arhitekture: ZAGORA, 2000. • Izrada elektronske baze podataka za potrebe Urbanisti~kog projekta Perasta, 1999. • Letnja {kola arhitekture: PERAST, 1998. • Arhitektonsko snimanje sela SUTVARA, 1998. • Izlo`ba papirnih ptica, OBEDSKA BARA 1997. • Letnja {kola arhitekture: PERAST, 1997.
u`i izbor
Svoj dosada{nji rad smo predstavili {iroj javnosti kroz deset samostalnih izlo`bi u Beogradu, Perastu, Kotoru, Cetinju, Budvi i Moskvi. EXPEDITIO je autor publikacije «Trista godina samo}e» o Perastu.
E 1548 super segmenti evolucija ognji{ta maam ent E 1580 E 1557
EXPEDITIO je dobitnik slede}ih priznanja i nagrada: • prikaz na bijenalnoj selektivnoj izlo`bi grafi~kog dizajna “grifon” publikacije “trista godina samo}e”, Beograd, 1998 • priznanje za publicistiku na 21. salonu arhitekture , za publikaciju “trista godina samo}e” Beograd, 1998 • prva nagrada na 6. Urbanisti~kom salonu u Ni{u najbolji studentski rad za rad o Perastu Ni{, 1997. Saradjujemo sa velikim brojem pojedinaca, institucija i nevladinih organizacija u zemlji i inostranstvu.
EXPEDITIO post. fah 85 85330 Kotor Crna Gora tel: +381 (0)69 340 163 +381 (0)69 237 997 e.mail: expeditio>cg.yu web site: www.expeditio.org
3
o konkursu
NOVA DURMITORSKA KU]A
EXPEDITIO je nevladina organizacija iz Kotora koja se ve} pet godina bavi temama vezanim za arhitekturu i za{titu graditeljskog nasle|a na podru~ju Crne Gore. Po~eli smo 1997. godine kao grupa od {est studenata arhitekture (pri Klubu Mladih Arhitekata na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu), da bi danas EXPEDITIO prerastao u organizaciju sa preko 140 ~lanova najrazli~itijeg profila, ali sa zajedni~kim interesovanjem za arhitekturu, njenu poetiku ali i probleme sa kojima se suo~ava na ovim prostorima.
EXPEDITIO is a non-government organization from Kotor, which has for five years already dealt with issues connected with architecture and heritage protection in the region of Montenegro. They started in 1997 as a group of six students of architecture (with the Club of Young Architects at the Belgrade Faculty of Architecture), and till today EXPEDITIO has developed into an organization with over 140 members of the most versatile profiles, but with mutual interest in architecture, its poetics, but also in the problems faced with in the region.
Posle mnogobrojnih raznovrsnih projekta na primorju, od studentskih Letnjih {kola arhitekture (Perast, Grbalj), preko istra`ivanja i publikovanja, do radnih kampova, EXPEDITIO je u oktobru 2002, pokroviteljstvom UNDP-a (Ujedinje Nacije - program za razvoj), raspisao javni, anonimni arhitektonski konkurs pod nazivom “Nova durmitorska ku}a”.
After many different projects at the littoral part of Montenegro, from the students Summer schools of architecture (Perast, Grbalj), through researches and publications, till the work camps, in October 2002, under the support of UNDP (United Nations Development Program), EXPEDITIO announced a public, anonymous architecture contest under the name of “New Durmitor House”.
Povod za raspis konkursa je pojava bespravne i neadekvatne gradnje na podru~ju Durmitora koja preti da trajno oblikovno i vizuelno devastira ovo podru~je od izuzetne vrednosti (pod za{titom UNESCO-a). Raspisivanjem konkursa «Nova durmitorska ku}a», `eleli smo, ne samo da skrenemo pa`nju javnosti na opasnosti pojave bespravne gradnje na Durmitoru, ve} i da iznova pokrenemo ve~itu temu odnosa tradicionalnog i savremenog u arhitekturi. S toga, ovaj konkurs nije zami{ljen samo kao strukovni dogadjaj, ve} i kao jedan od podsticaja za razmi{ljanje o arhitekturi na druga~iji na~in, kao fizi~kom i mentalnom okviru na{ih `ivota.
A reason for announcement of the contest is an increased occurrence of illegal and inadequate construction in the region of Durmitor, threatening to devastate permanently a form and a visual image of this area of an exceptional value (it is under UNESCO protection). Announcing a public contest «New Durmitor House», we wished not only to draw attention of the public to the danger of the occurrence of illegal construction at Durmitor, but also to start anew an eternal issue of the relation of traditional and modern in architecture. Therefore, this contest was not conceived only as a professional event, but also as one of the inspirations for reflection on architecture in a different way, as a physical and mental frame of our lives.
Konkurs je koncipiran tako da u~esnici ponude idejna re{enja oblikovno, funkcionalno i tehnolo{ki savremene ku}e, koja }e po{tovati ambijent i komunikaciju sa prirodom i predstavljati mogu}i novi model budu}e gradnje na Durmitoru.Tako|e iznova je pokrenuta tema prilago|avanja zate~enom prirodnom i izgra|enom okru`enju na na~in da se uva`e potrebe savremenog korisnika, moderna estetska, funkcionalne i tehnolo{ke norme dana{njice. Nadamo se da }e konkurs «Nova durmitorska ku}a» predstavljati jedan korak ka ubla`avanju posledica bespravne gradnje, a takodje i da }e imati udela u procesu {irenja svesti o vrednostima tradicionalne, ali i savremene arhitekture. Podru~je Durmitora je prostor od izuzetne vrednosti i u tom svetlu zaslu`uje posebnu pa`nju. Takodje, verujemo da }e ovaj projekat pokrenuti sli~ne inicijative i na drugim podru~jima Crne Gore, ne samo u cilju re{avanja problema vizuelne i fizi~ke devastacije prostora ve} i u cilju promene stava javnosti o arhitekturi kao neodvojivom delu druga~ije, kvalitetnije kulture `ivljenja.
4
EXPEDITIO
about competition
NEW DURMITOR HOUSE
The concept of the contest calls for participants to offer preliminary ideas of a formally, functionally and technologically modern house that would follow the ambiance and communication with nature and represent a possible new model of future construction at Durmitor. Also, an old issue was started again: adjustment to original natural and to the constructed environment in the way that respects the needs of a contemporary user, and modern aesthetic, functional and technological norms of present days. We hope that the contest «New Durmitor House» represents a step towards mitigation of the consequences of illegal construction, and also that it will contribute to the process of widening a consciousness of the values of both traditional and contemporary architecture. The region of Durmitor is an area of exceptional value and therefore deserves a special attention. Also, we believe that this project will inspire other similar initiatives in other regions of Montenegro, not only to solve the problems of visual and physical devastation of the environment, but also to help change the attitude of the public on architecture as an inseparable part of a different, higher quality living culture. EXPEDITIO
5
izve{taj `irija za javni anonimni arhitektonski konkurs NOVA DURMITORSKA KU]A
Konkurs je izazvao veliko interesovanje u stru~noj javnosti, {to najbolje pokazuje broj prijava od 98 potencijalnih u~esnika koji su preuzeli konkursni materijal, kao i broj poslatih konkursnih projekata – ukupno 25 radova koji su stigli u roku i 3 rada prispela posle raspisom odre|enog roka.
re~ predsednika `irija
@iri se sastao u Kotoru 17. decembra 2002. godine i radio u slede}em sastavu: Predsednik `irija: Dr Du{an Vuksanovi}, arhitekt Docent na Gra|evinskom fakultetu u Podgorici i autor knjige “Tradicionalna arhitektura Crne Gore i bioklimatizam”
^lanovi `irija: Slobodan Mitrovi}, arhitekt Budva
Mr Ljiljana Blagojevi}, arhitekt ass. na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu
Milo{ Stani}, dipl. in`. gra|. predsednik Dru{tva prijatelja Durmitora @abljak
Uro{ Vukovi}, arhitekt 6
~lan NVO EXPEDITIO Baograd
Konkurs za izradu idejnih arhitektonskih rje{enja na temu “Nova durmitorska ku}a” odlikuje jedna zna~ajna posebnost, a to je da ovaj konkurs ima i misiju. Atributi misije ogledaju se u pretenzijama konkursa da kroz nagra|ene autorske radove, kao i sve radove koji su izdvojeni na osnovu odre|enih kvaliteta, promovi{e graditeljski pristup, principe i metode koji treba da budu op{teva`e}i i obavezuju}i, u ovom slu~aju, za podru~je Durmitora. Posebnost konkursa je i ~injenica da se radi o nesumnjivo atipi~nom arhitektonskom konkursu koji ne uklju~uje i ne implicira uobi~ajene tr`i{ne atribute vezane za izgradnju objekata (ne odnosi se na konkretnu lokaciju, ne otvara mogu}nosti za konkretne participacije u aktivnostima profitne prirode, itd.). Ova okolnost dodatno podr`ava dugoro~nu upotrebnu vrijednost konkursa. Polaze}i od teza, saop{tenih u vezi sa povodom i ciljem konkursa, usvojili smo kriterijume za vrednovanje prispjelih idejnih rje{enja koji upu}uju na arhitektonsko
osmi{ljavanje ku}e za podru~je Durmitora. Kriterijumima su posebno istaknuti aspekti kontinuiteta sa naslje|em, kroz transponovanje/ reinterpretaciju tradicije radi o~uvanja regionalnog graditeljskog identiteta, pri ~emu je struktura i funkcija prostora prilago|ena dana{njim potrebama stanovanja i privre|ivanja, kao i aspekti ekolo{kih principa na relaciji izme|u izgra|ene i prirodne sredine koji uklju~uju odgovaraju}e standarde u tehnologiji i materijalizaciji, uz istovremenu primjenu aktuelnih estetskih normi. Niz uspjelih i kreativnih rje{enja za “novu durmitorsku ku}u”, ponu|enih od strane mladih arhitekata i studenata arhitekture, u okviru kojih su navedeni kriterijumi najuspjelije harmonizovani kod prve i tre}e nagrade, predstavlja vrijedan fond “adekvatnih” i neposredno primjenjivih graditeljskih odgovora na temu konkursa. Nagra|ena i druga po razli~itim kvalitetima izdvojena rje{enja ne treba da budu promovisana u tipske projekte, ve} treba da budu shva}ena u prvom redu kao varijante “graditeljskog obrasca” koje je mogu}e institucionalizovati kroz urbanisti~ko-tehni~ke uslove i idejna rje{enja redukovanog karaktera za potrebe Prostornog plana nacionalnog parka Durmitor. Ima mnogo razloga da se ovaj projekat inspirativno odrazi na organizovanje konkursa istog tipa i za druga podru~ja Crne Gore koja su prepoznata kao ambijentalne cjeline sa posebnim vrijednostima.
Pre po~etka pregleda radova utvr|eni su osnovni kriterijumi za izbor radova, kako sledi:
Doc. dr Du{an Vuksanovi}, d.i.arh. predsjednik `irija
3. radovi u kojima je ispitivana tehnologija gra|enja i serijske proizvodnje tipskih objekata
regionalnost savremenost kontinuitet sa tradicijom otvorenost koncepta bioklimatski princip Po{to su utvr|eni gore navedeni kriterijumi, `iri je detaljno pregledao sve radove pristigle u roku, ukupno 25 radova, i izvr{io prvu selekciju u kojoj je izdvojeno 16 radova koji su u{li u u`i izbor (radovi pod {ifrom: 1559; 1548; Super; Segmenti; 82295; 1538; Evaluacija ognji{ta; 1567; 1574; 1598; Divlji kamen; 685224; Maam; Ent; 1580; i 1557). Ovi radovi su okvirno svrstani u tri osnovne kategorije: 1. radovi koji se izdvajaju prema originalnosti koncepta (na primer: primena bioklimatskih principa, koncepti koji uspostavljaju kontinuitet sa tradicijom na savremen na~in, i dr.) 2. radovi u kojima je izra`en eksperimentalni pristup bilo da se radi o strukturisanju arhitektonskog sklopa, o odnosu prema kontekstu, o oblikovanju i sl. 7
izve{taj `irija za javni anonimni arhitektonski konkurs NOVA DURMITORSKA KU]A
8
Ponovnim pregledom radova `iri je izdvojio 8 re{enja u naju`i izbor (radovi pod {ifrom: 685224; 82295; 1559; 1538; 1567; 1574; Divlji kamen; i 1598). Radovi su potom rangirani prema postavljenim kriterijumima i izdvojeno je 4 rada za koje je `iri smatrao da treba da budu nagra|eni. Jednoglasnom odlukom `irija odlu~eno je da se dodele slede}e nagrade:
I nagrada u iznosu od €700
radu sa {ifrom 685224
II nagrada
nije dodeljena
III nagrada (povi{ena) u iznosu €400
radu sa {ifrom 82295
specijalno priznanje za primenu bioklimatskih principa u iznosu od € 250
radu sa {ifrom E1574
specijalno priznanje za celovito dizajnersko re{enje u iznosu od €150
radu sa {ifrom E1567
autori
Goran Petrovi} apsolvent Vanja Petrovi} student
{ifra
685224 I nagrada
Arhitektonski fakultet Beograd
Goran Petrovi} apsolvent Vanja Petrovi} student Arhitektonski fakultet Beograd
Vladimir Todorovi} arhitekt Ivan \ukic arhitekt Beograd
Marija R. Mihailovi} student Milan S. Stankovi} student Arhitektonski fakultet Beograd
Marko Kosti} student IV godine Milos @ivkovi} student IVgodine Arhitektonski fakultet Beograd konsutant prof. Branko Milosavljevi}
9
{ifra
autori
opis rada
685224
Goran Petrovi} apsolvent Vanja Petrovi} student
U potrazi za novom durmitorskom kućom počeli smo, naravno, od proučavanja postojećeg stanja građevinskog fonda. Prvo {to nam je palo u oči je, sa jedne strane, izuzetno jasno definisan tip tradicionalne drvene kuće, a sa druge potpuno odbacivanje tog tipa u savremenoj gradnji. Čini nam se da razlaz sa tradicijom nije rezultat dugog procesa transformacije osnovne forme (koji možemo videti na izvrsnim primerima uticaja zapadne – alpske arhitekture), te da samim tim nije ni čvrsto utemeljen na funkcionalnim i tehnolo{kim razlozima. Naprotiv, reklo bi se da je u osnovni koncept ugrađeno vekovno iskustvo u borbi sa klimatskim i organizacionim problemima planinskog domaćinstva. Stoga smo pretresli nekoliko primera starih kuća i poku{ali da izdvojimo ono {to
I nagrada
Arhitektonski fakultet Beograd
mi{ljenje `irija
10
•uspe{no re-interpretiran regionalni arhetip •jednostavno i ~isto re{enje •visoka estetska i tehnolo{ka kultura •dobra funkcionalna organizacija •uspe{no razvijeni razli~iti ambijenti u unutra{njoj organizaciji prostora u okviru skromnih dimenzija •postignuto prostorno i oblikovno bogato re{enje •smelo re{enje materijala u duhu vremena •mogu} obrazac re-interpretacije tradicionalnog na~ina gra|enja za ~itavo durmitorsko podru~je •tra`enje re{enja u primeni jeftinih materijala •traganje za novim industrijskim sistemom
čini arhetip durmitorske kuće, ogoljenu formu i osnovnu funkcionalnu {emu. Upravo karakteristike tog arhetipa – prostor podeljen na dva dela, sa jasno odvojenom ekonomskom zonom, ognji{te kao sredi{ni motiv u prostoru, visok i strm krov na četiri vode – poku{ali smo da ugradimo i u predlog nove kuće. Ono {to je moralo da se promeni je materijalizacija. Neekonomično je i ekolo{ki potpuno neprihvatljivo graditi kuću od punog drveta, a krov od {indre, bez obzira na njegove izuzetne likovne kvalitete, danas vi{e nema smisla. Zid od lomljenog kamena takođe nije pogodan za savremenu gradnju, mada se kamen, koga na ovom području ima u izobilju, i dalje može koristiti za pojedinačne akcente u prostoru. Umesto ovih tradicionalnih materijala, opredelili smo se za materijale koji su pogodni za (polu)prefabrikaciju, pre svega prerađevine od drveta i opeku. Kako su drvene prerađevine osetljive na spolja{nje uticaje, bilo je neophodno da celu kuću obložimo providnom opnom koja bi je {titila od surove klime. Zato se oko celog objekta nalazi opna od vakuumskih kutija od providnog plastičnog materijala, otpornog na atmosferske uticaje, okačena po sistemu zid-zavese. Unutar tog omotača smo postavili tradicionalnu durmitorsku kuću, jasno podeljenu na ekonomski deo, ozidan opekom i dnevnu zonu sa ognji{tem kao teži{tem prostorije. Zidovi i krovni pokrivač su od prefabrikovanih panela od furnirane iverice sa termoizolacionom ispunom. Konstrukcija suterena objekta je od armiranog betona, livenog na licu mesta. Konstrukciju zidova prizemlja čine drveni stubovi, a prefabrikovani paneli i opeka su samo ispuna. Konstrukcija krova je takođe drvena i oslanja se delimično na konstrukciju zidova prizemlja, a delimično na tri trozglobna luka od lepljenog lameliranog drveta. Konstrukcija omotača je od aluminijumskih kutijastih profila, oslonjenih na krovnu i zidnu konstrukciju. Kao i kod stare durmitorske kuće, koju smo poku{ali da preslikamo, ulaz se nalazi na istočnoj strani, a sporedni nasuprot njemu, na zapadu (ka terasi-ba{ti). Levo od ulaza (na jugu) nalazi se dnevni boravak sa kaminom (ognji{tem), a desno (sever) kupatilo, kuhinja, ostava i trpezarijski prostor. Nad delom osnove nalazi se dečija soba, u stvari kutija okačena na LLD nosače, kod koje se ne koristi samo unutra{nji prostor, nego i tavanična povr{ina (ovo je moguće zbog velikog nagiba krovnih ravni). Suteren je zami{ljen kao velika betonska fioka, koja je samo delimično ukopana (teren je u padu). Uz slobodnu stranicu te fioke (južna strana) nalaze se garaža i prostor koji može imati vi{e namena - od utility prostorije do poslovanja. U delu suterena koji je sasvim ispod nivoa terena, nalazi se roditeljska spavaća soba, koja svetlost prima kroz veliku lanternu na severnom delu, u ba{ti iza kuće. Objekat je osmi{ljen u projektantskom i konstruktivnom prostornom rasteru 90/120/60 cm. U osnovi, objekat je dimenzija 8 x 8 ovakvih modula, odnosno oko 720 x 960 cm. Povr{ina osnove prizemlja je oko 70 m2, a podruma oko 95 m2. Ukupna korisna povr{ina objekta, uključujući i dečiju sobu (oko 15 m2) je oko 180 m2.
11
{ifra
autori
opis rada
82295
Vladimir Todorovi} arhitekt Ivan \ukic arhitekt
Osnovna namera je bila prilagoditi se surovoj planinskoj klimi, za{tititi stanare ku}e od hladno}e, iskoristiti energiju sunca za dogrevanje, sa~uvati tradicionalnu arhitekturu i unaprediti je, ku}u u~initi fleksibilnom i prilagodljivom razli~itim korisnicima, od ku}e na~initi i radno mesto i omogu}iti njeno {irenje i razvoj. Tradicionalni strmi ~etvorovodni krov je sa~uvan i transformisan u krov ispod kojeg se nalazi stambeno potkrovlje, bad`e su izbegnute izdizanjem centralnog dela krova, a staklena ba{ta predstavlja tehnolo{ku potrebu ali i element arhitektonskog oblikovanja. Volumen je sveden, ~etvorostran kako bi se izbegli bilo kakvi toplotni gibtici izazvani nekakvim razu|enim formama. Objekat se nalazi na strmom pokrenutom terenu ali je u njega ~vrsto usa|en sna`nim kamenim postamentom. Aneks je predvi|en kao linearna nadogradnja osnovne ku}e, kao najpogodniji na~in {irenja objekta
III nagrada
Beograd
mi{ljenje `irija
• dobro re{enje kompleksa • pro~i{}en oblikovni jezik • uspe{na primena bioklimatskih principa • zanimljivo trodimenzionalno re{enje unutra{njeg prostora • uspe{na re-interpretacija regionalnog arhetipa • «krov na krovu» - oblikovno i konstruktivno diskutabilno re{enje • pohvalno uvodjenje ekonomskih sadr`aja
12
sme{tenog na imaginarnoj mikrolokaciji, oblikovan kao prostor ispod kose krovne ravni koja te`i da se ne nametne i ne ugrozi stambeni objekat. Linearno {irenje,kratkih i toplih komunikacija je najpogodniji na~in organizovanja privrednog `ivota u uslovima o{trih planinskih zima.
osnova potkrovlja
FUNKCIJA
^itava eta`a je zami{ljena kao jednoprostor sa centralnim ognji{tem i predstavlja interpretaciju tradicionalne “ku}e” prilago|ene potrebama savremenog `ivljenja. Ovakav koncep mogao bi da zadovolji potrebe razli~itih korisnika, kako ruralnog tako i urbanog, stalnog ili privremenog boravka.
osnova prizemlja
MATERIJIZACIJA I KONSTRUKCIJA
Objekat je projektovan kao masivan, zidani konstruktivni sklop sa armirano betonskim temeljima, podrumskim zidovima i medjuspratnim konstrukcijama sa potrebnim hidro i termi~kim izolacijama. Upotrebljeni su prirodni materijali koji se mogu na}i u neposrednom okru`enju.
osnova ppodruma
13
BIOKLIMATSKI PRINCIP
82295
Objekat je postavljen na ju`noj padini tako da se obezbedi direktan zahvat sun~eve svetlosti. U objektu je primenjen i pasivan solarni sistem, Trombov zid, kao dopuna redovnom sistemu grejanja. Trombov zid je odabran kao relativno jednostavan sistem za koji nisu potrebna ve}a ulaganja niti posebna tehnologija koja je te{ko dostupna. Na terasi na ju`noj fasadi ku}e je formirana staklena ba{ta ona se nalazi ispred masivnog, tamno obojenog zida koji se tokom dana zagreva sun~evom energijom a zatim tako akomuliranu toplotu predaje susednim prostorijama. Zid je tokom no}i za{ti}en termalnim zastorom koji spre~ava odavanje toplote prema spolja{njosti. Na taj na~in bi se doprinelo zagrevanju dnevnog boravka u prizemlju i spava}ih soba u potkrovlju.
III nagrada
situacija
14
15 izgled jug
izgled zapad
presek podu`ni
presek popre~ni
{ifra
autori
opis rada
E 1574
Marko Kosti} student IV godine Milos @ivkovi} student IVgodine
Objekti bi se grupisali oko saobra}ajnice koja se pru`a paralelno sa izohipsama. Na taj na~in se omogu}ava nesmetano kretanje vozila i pod uslovima sne`nih padavina zahvaljuju}i primerenom nagibu saobra}ajnice. Objekte treba locirati sa obe strane puta da bi se {to ekonomi~nije iskoristila infrastruktura, koja se pola`e uz saobra}ajnicu. Orijentacija i udaljenost objekata u odnosu na saobra}ajnicu }e se utvrditi za svaki objekat posebno u skladu sa prirodno – morfolo{kim uslovima, ali tako da obezbedi nesmetan kolski i pe{a~ki pristup objektu, kako leti, tako i zimi. Razli~ita orijentacija objekata, kao posledica lociranja uz put, re{ava se postavljanjem staklenih povr{ina i otvora na ku}i prete`no ka jugu i jugoistoku, {to je dodatno olak{ano staklenom ba{tom u prizemlju objekta, koja se pru`a na dve
PRIZNANJE ZA PROMOVISANJE EKOLO[KIH PRINCIPA
Arhitektonski fakultet Beograd konsutant
prof. Branko Milosavljevi}
osnova prizemlja
presek 1-1
osnova sprata
presek 2-2
mi{ljenje `irija
16
• uspe{no primenjeni principi bioklimatske arhitekture • zanimljivo ispitivanje razli~itih varijanti • funkcionalno uspe{an plan • dobar «op{ti tip planinske ku}e», “internacionalni stil” • nejasan odnos prema regionalnom arhetipu
17
E 1574 PRIZNANJE ZA PROMOVISANJE EKOLO[KIH PRINCIPA
18
strane. OSNOVI SAMOODR@IVOSTI NOVE DURMITORSKE KU]E Nova Durmitorska ku}a te`i idealu toplotno – energetski nezavisne (pasivne) ku}e. Klju~ njene energetske samoodr`ivosti le`i u maksimalnom iskori{}enju prirodnih izvora energije – sunca i vetra POTENCIJALI 1. Sunce 2. Biomase – ~vrsta goriva 3. Elektri~na mre`a visokog napona 4. Vetar - Zimski meseci predstavljaju kriti~an period za iskori{}enje solarne energije. POTREBE 1. Niskotemperaturni toplotni procesi (grejanje prostorija i sanitarne vode) 2. Visokotemperaturni toplotniprocesi (kuvanje, pranje, kupanje ) 3.Mehani~ki procesi (elektri~ni alati i aparati + toplotna pumpa) 4. Osvetljenje i komunikacije SOLARNA ENERGIJA Solarna energija u Novoj Durmitorskoj Ku}i obezbe|uje tokom meseci sa zadovoljavaju}im stepenom insolacije dovoljnu koli~inu toplotne energije na 2 na~ina: 1. Direktno – upotrebom staklenih povr{ina, orijentisanih ka jugu, koje sa drvenim panelima u pozadini formiraju Trombeov zid , prouzrokuju}i efekat staklene ba{te. Tako zagrejani vazduh cirkuli{u}i u unutra{njem prostoru direktno zagreva ku}u. 2. Indirektno – upotrebom solarnih polo~a –foto-}elija, koje preko toplotnog razmenjiva~a prenose toplotnu energiju
u rezervoar sa vodom. Odatle zagrejana voda (do 25° C) pomo}u toplotne pumpe lako podi`e temeperaturu vode u sistemu podnog grajanja na 18° C, {to je dovoljno da u untra{njosti ku}e obezbedi 22° C. ENERGIJA VETRA U cilju {to boljeg iskori{}enja aerodinami~kih potencijala zadate lokacije na krovu je konstruisana “bad`a” koja usmerava i poja~ava vetar na Aero – rotor. Zato je i tavanica iznad poslednje eta`e zako{ena, paralelno sa terenom, da bi omogu}ila {to bolji protok vazduha, koji se jo{ dodatno poja~ava formiranjem vazdu{nog tunela, po principu Pitoove cevi. Aero-rotor stvara jednosmernu struju, koja se kao rezerva skladi{ti u elektri~nim akumulatorima i kada zatreba koristi, sada kao visokonaponska naizmeni~na struja. Nova Durmitorska ku}a ve}im delom godine u odgovaraju}im uslovima mo`e autonomno - iz svojih integrisanih izvora, obezbediti svoje energetske potrebe. Samo u periodu zimskih meseci i u slu~aju izuzetno nepovoljnih uslova aeracije i insolacije mora se uklju~iti i upotreba ~vrstih goriva, radi zadovoljenja primarnog energetskog konzumenta – grejanja prostora. sistem indirektnog grejanja solarnom energijom
presek 1-1
formiranje Pitoove cevi
Trombeov zid - termalni solarni kolektor
19
{ifra
autori
opis rada
E 1567
Marija R. Mihailovi} student Milan S. Stankovi} student
Tradicija kao inspiracija, a ne kao slepo podra`avanje modela, osnovni je koncept na{eg rada. Projektni zadatak zahtevao je pa`ljivo uklapanje vernakularne arhitekture u folklorni i prirodni ambijent. Upravo zato novi objekat projektovan je po principima tradicionalnog graditeljstva uz kori{}enje autohtonih materijala, ali na jedan nov, potpuno stilizovan na~in. Ku}a je postavljena na pa`ljivo biranoj padini, u cilju bolje osun~anosti i tako da se prednja fasada prema padini potpuno otvara u sve tri dimenzije. Izlomljena krovna povr{, koja je u oblikovnom smislu slobodna interpretacija krova tradicionalne ku}e dinarskog tipa, sa dubokim strehama uzdi`e se prema nebu isto kao {to se tlo spu{ta prema dolini. Na taj na~in formira se jo{ jedna eta`a. Kameni zidovi daju stabilnost i uranjaju u zemlju, ~ine}i postament ku}e, a na njih se nastavljaju lak{i drveni zidovi. Jedan kameni zid pru`a se celom visinom ku}e i podupire krov,
PRIZNANJE ZA CELOVITO DIZAJNERSKO RE[ENJE
osnova prizemlja
Arhitektonski fakultet Beograd
osnova sprata
presek
mi{ljenje `irija
20
• ponu|eno re{enje je vila apartmanskog tipa i time relativno predimenzioniran odgovor na uslove konkursa • celovit rad • prenagla{ene staklene povr{ine • oblikovno uspe{no re{enje, dobro uklopljeno u pejza` • ekskluzivnost objekta • isklju~uje {iru primenu modela
ostavljaju}i prostoru da se otvori kroz vizure i prodore prema terasi i vidiku. Na{i klimatski uslovi dozvoljavaju kori{}enje trema od maja do septembra, pa je to bitan oblikovan element u arhitekturi i veza sa prirodom. Na najvi{em mestu na parceli je glavna ku}a sa prate}im stambenim objektomvajatom za izdavanje i zgradama za pripremanje i ~uvanje hrane, dok su ni`e predvi|eni ostali privredni objekti, staje i njive. Mlekar i pekara su potpuno preuzeti iz graditeljske tradicije. Vajat u oblikovnom smislu ne konkuri{e glavnoj ku}i. Najve}im delom oslanja se na tradiciju, osim prednje fasade koja je u staklu i koja unosi moderan duh. Apartman za izdavanje je organizovan kao jednoprostor sa ognji{tem u sredini. Predvi|en je dvokrevetni sme{taj, a po potrebi spavanje mo`e da se pro{iri i na dnevni boravak. Prizemlje glavne ku}e je organizovano kao jednoprostor, sa ognji{tem u sredini, naravno interpretiranim na savremen na~in. Sredi{nja komunikacija odvaja radne i prostore doma}instva od prostora za odmor. Trpezarija je tako|e okrenuta vatri, a ispred nje je terasa sa koje se prostire pogled na dolinu. Na spratu je de~ija soba i prostor za rad, okrenut ka galeriji. Ovaj prostor je jedinstven, mada se po potrebi spavanje mo`e odvojiti kliznim vratima. Na spratu je i roditeljska soba, u potpunosti odvojena od prostora komunikacija i od vazdu{nog prostora izanad dnevne sobe. Spoljni izraz proisti~e iz su{tine. Po{tuju}i tradiciju ku}i smo dodali savremene proporcije tako da ona ima ne{to od univerzalnih modernih vrednosti u izrazu i do`ivljaju.
enterijer situacija
21
lokacija Riblje`
E 1567 PRIZNANJE ZA CELOVITO DIZAJNERSKO RE[ENJE
ju`ni izgled bo~ni izgled
22
23
{ifra
autori
opis rada
divlji kamen
Nikola Drin~i}
naju`i izbor
Beograd
Ideja oko koje se vrti ceo rad je da se tradicionalna durmitorska ku}a transformi{e (evoluira) tako da se prilagodi savremenoj porodici. Potreba da ~ovek bude u {to ve}oj vezi sa prirodom je bila glavna vodilja. Re{enje ovog zahteva je vodilo ka tome da pregrade izme|u spolja i unutra budu {to prozirnije, koliko god to klimatski uslovi dozvole. Do re{enja problema otvaranja ku}e ka prirodi i zadr`avanja tradicionalnog oblika i izgleda, mra~ne i zatvorene durmitorske ku}e dolazim razdvajanjem strmih krovnih ravni i pu{tanjem svetlosti da pro|e izme|u. Tako da je veza unutra-spolja ostvarena i preko krova. Da bi se ku}a {to bolje uklopila u okolinu kori{}eni su tradicionalni materijali. Ovo je bio poku{aj da se savremenim oblikom u saradnji sa tradicionalnim materijalima osve`i stara durmitorska ku}a, koja svojim prisustvom treba da pove}a vrednost ambijenta u kome se na|e.
osnova sprata
podu`ni presek popre~ni presek
mi{ljenje `irija
24
• zanimljivo re{enje geometrije ku}e i krova • potencijal u savremenom tretmanu tradicionalnog modela • fasada modelovana na “tradicionalan” na~in manje uspe{na od “savremene” • sklad izme|u savremenog i tradicionalnog nije u svemu postignut
osnova prizemlja
25
{ifra
autori
opis rada
1559
Dra`en Juri{i} student Ivana Srgota student Igor Zajmi student Marko S}eki} student
NOVA DURMITORSKA KUCA- Kao i kod tradicionalne kuce nagib terena je iskoriscen za formiranje podruma, u kome je smestena garaza i ostava sa kotlarnicom. Prizemlje je postavljeno na betonskoj ploci oblozenoj kamenom. Ova ploca se koristi kao terasa na koju se izlazi iz dnevnog boravka i trpezarije. Orijentisana je ka juznoj najosuncanijoj strani. Glavni pristup je iz podruma (ispod ploce), stepenicama, a ulazna vrata se nalaze na podestu. Na ovaj nacin su hodnici svedeni na minimalnu mogucu povrsinu. Stepenice su smestene izmedju dva betonska zida,predstavljaju CENTRALNI MOTIV KUCE.Na nivou podruma su izvucene iz zidova cime je naglasen sam ulazak u kucu. Stepenistem je kuca podeljena na dva dela - deo za boravak i tehnicki deo (kuhinja sa ostavom). Na prizemlju su smesteni kuhinja sa trpezarijom, jedan sanitarni cvor i dnevni boravak sa ognjistem kao centralnim motivom oko koga se okuplja porodica. Fenomen vatre u enterijeru je zadrzan kao motiv tradicionalne kuce, ali moze da se koristi i za grejanje prostorije. Deo kuce sa dnevnim boravkom ima duplu visinu. Sprat se koristi kao nocna zona sa dve spavace sobe - roditeljskom i decijom, i jednim vecim kupatilom. Za MATERIJALIZACIJU su korisceni dominantni materijali podrucja - drvo
naju`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
osnova sprata i kamen. Konstrukcija je betonska sa drvenom oblogom. Podrum je materijalizovan u kamenu kako bi se postovao koncept gradnje tradicionalne kuce (drvena kuca na kamen) KROV je kao i kod tradicionalne kuce (a zbog klimatskih uslova) visok i strm, od sindre. Zbog velikog volumena on predstavlja dominantu u izgledu kuce. Krovni prozori zbog klimatskih uslova uradjeni kao uske trake sa kliznim otvaranjem. Dok suprozori u prizemlju vecih dimenzija i poput vrata su zasticeni usko-profilisanim zastorima(skurama)Na ovaj nacin, drvo je zadrzano kao dominantan materijal na fasadi, cime se u potpunosti postuje tradicionalni duh kuce. ORIJENTACIJA prostorija je ka juznoj strani.Kuca se kracom stranom postavlja na nagib terena, ali moze da bude na ravnom terenu sa stubovima koji nose plocu ispod koje se kao i u slucaju sa podrumom nalazi garaza sa pomocnim prostorijama.
presek
osnova prizemlja
osnova podruma
mi{ljenje `irija
26
• originalnost koncepta • zanimljiva ideja re{enja krovnih prozora kao proreza • dobro likovno re{enje nije podr`ano adekvatnim prostorno-funkcionalnim re{enjem
27
{ifra
autori
opis rada
E 1538
Aleksandra [pijunovi} student Vladimir Topli~i} student
Ideja NOVE DURMITORSKA KU]E zasnovana je na pore|enju tradicionalnih i savremenih potreba ~oveka. Kako su se potrebe vremenom menjale, tako se i arhitektura razvijala. Po{av{i od pretpostavke da je osnovna mentalna potreba savremenog ~oveka komunikacija (kako sa samim sobom, tako i drugim ljudima, sa prirodom, komunikacija putem globalne internet mreze) od tradicionalne zatvorene kuce, koju je diktiralo surovo planinsko okru`enje, nastala je savremena, otvorena ku}a. Na osnovu ove potrebe, postavljen je koncept prvo u osnovi nerazvijenog tipa, a zatim u oblikovnom smislu. Veza sa tradicijom zadr`ana je u ideji ognjista, koje je centar doga|anja, dok se oko njega ni`u ambijenti (funkcije). Iako, mo`da otvorenija za prirodne uslove kojima je namenjena, ova ku}a nosi odlike savremenog doba u vidu materijalizacije i
naju`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
osnova prizemlja
osnova sprata
same kompozicije (razvijeni tip). Tako|e, cilj je bio, da ku}a pored toga sto je namenjena ljudima koji tamo `ive, mo`e da ugosti i turiste koji }e imati svoju privatnost. Pa su prema tome gostinjske sobe izdvojene iz same ku}e i sme{tene uz nju, tako da razvijeni tip ima dve celine: deo za porodicu i deo za goste. Iz ovoga sledi da koncept nastaje u osnovi kuce, koja zauzima centralno mesto u kompoziciji, a zatim se usmereno{}u kroz otvore na fasadama siri preko razvijenog tipa i kulminira na “vidikovcu” (koji je u funkciji zatvorene zimske terase). Naravno, ~ovek se prema svojim potrebama moze odlu~iti za jednu od ove dve varijante.
mi{ljenje `irija
osnova podruma
28
presek
• eksperiment • tipologija postavljena adekvatno • re{enje nije dovoljno razra|eno funkcionalno i oblikovno • dobro formiranje sklopa, ali neskladni odnosi elemenata sklopa
29
{ifra
autori
opis rada
E 1598
Vladimir To{i} studenti Jelena Mitrovi} studenti
Ku}a udaljena od grada, u prirodi, ujedno je i zahtevna i inspirativna tema. Po{to je oblik tradicionalne ku}e arhetip, trudili smo se da sa~uvamo njegove prednosti – jednostavnost i svedenost na osnovne geometrijske forme; zatvorenost u odnosu na klimatske uslove spolja, a otvorenost u smislu pru`anja prijatnih vizura. Uvla~enjem volumena trema u gabarit ku}e `eleli smo da na neki na~in ostvarimo kompaktnost i razudjenost u prostornim odnosima unutar ku}e, u cilju postizanja najbolje klimatske za{tite i najneposrednijeg kontakta spoljnog i unutra{njeg prostora. Poku{ali smo da postignemo sklad forme i materijala, funkcije i forme, forme i vizuelnih odnosa – spolja – unutra, otvoreno – zatvoreno.Rasporedom elemenata u prostoru, trudili smo se da ostvarimo kontrast punog i praznog, te{kog i lakog, kamena i drveta, te`ine i toplote materijala. Jedan od najbitnijih problema ovog zadatka je postizanje organskih veza izmedju prirodnih uslova, kulturnih tekovina i arhitekture. Trebalo je pribli`iti savremeni na~in kori{}enja materijala tradicionalnoj ku}i i njenom okru`enju. Prilikom rada na projektu poku{ali smo da otkrijemo {ta u stvari zna~i termin »nova durmitorska ku}a« i na kome se planu sukobljavaju moderno
naju`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
osnova sparta osnova prizemlja
osnova podruma
i tradicionalno. Tradicionalna forma u dijalogu sa savremenim materijalima omogu}ava da elementi ku}e budu skladni i ~itljivi, a karakter planinskog `ivota predstavlja osnovu na kojoj smo izgradili ideju o konceptu. Koncept nove durmitorske ku}e shvatili smo kao sredstvo kojim }emo uvesti savremeni na~in `ivota u tradicionalno okru`enje, sa te`njom da ga nadgradimo a ne naru{imo na funkcionalnom planu. Kako ku}a predstavlja pre svega prebivali{te porodice, zajedni~ke prostorije integrisane su u jednu celinu. Uvodjenjem dvostrukog stepeni{ta trudili smo se da postignemo deljivost prostora i mogu}nost odvijanja promena u okviru objekta. Ovi faktori bi verovatno uticali na suzbijanje stihijske izgradnje na parceli i na taj na~in doprineli o~uvanju ambijenta ku}e.
mi{ljenje `irija
30
• senzitivan pristup kontekstu • dobra postavka plana, ali sa nerazra|enim elementima neophodnim za planinsku ku}u (npr. vetrobran, dimnjak/ ognji{te nere{eni u preseku i izgledima, itd.) • uspesan dizajn, ali nedovoljan otklon od paradigmatske reference
31
{ifra
autori
opis rada
E 1548
Jelena Daki} arhitekt Ivana Milo{evi} arhitekt
Ideja za projekat je nastala kao proizvod posmatranja i prou~avanja odnosa ~oveka i njegovog okru`enja. Grad, kao mesto boravka, sa svojim karakteristikama i zahtevima, uti~e na ~oveka i na njegov razvoj, koji je, na `alost, opre~an njegovoj istinskoj prirodi - slobodi i nesputanosti. Zato ~ovek, ipak donekle svestan svojih potreba i korena, koristi svaki slobodan trenutak kako bi se vratio prirodi. S tim u vezi mi projektujemo ku}u i predla`emo «eksperiment». Ku}a koja bi slu`ila za odmor i be`anje od svakodnevnice trebalo bi da bude ne{to {to bi ~oveka povezalo sa prirodom i okru`enjem, sa onim stvarima za kojima on ~ezne, a ne od njega ogradilo. Zato mi ovde odbacujemo «~etiri zida» i stvaramo novi koncept. Na{ drugi izvor inspiracije je sam Durmitor i njegova hladna kao led, bistra jezera «Gorske o~i». O~aravaju}a priroda je ono {to treba iskoristiti. Zato mi ovde koristimo mimikriju i to ne radi skrivanja ve} radi uklapanja i simbolike. Ugra|ena u planinu, ova ku}a podse}a na antropomorfnu viziju planinskog oka.
u`i izbor
Beograd
osnova prizemlja osnova sparta
mi{ljenje `irija
32
• eksperiment • delimi~no odgovorio na zahteve konkursa • zanimljiv, ali nerazra|en odnos prema kontekstu
presek
Iz ku}e kao iz oka pru`a se pogled neograni~en zidovima na nebo, dinami~an pejza` i na padinu. Topla, za{ti}ena, sa planinom kao zale|em, otvorena prema svetu. Na ovaj na~in na{a ku}a i priroda postaju jedno. O samom objektu mo`emo re}i da je on namenjen ekskluzivnom stanovanju, iznajmljivanju turistima ili depandansu hotela. Potpuno je ukopan u nagib terena (45-60˚) i tako za{ti}en od o{trih uslova sredine. Prostor je podeljen na dva sprata, dnevnu i no}nu zonu. U prizemlju je ulaz sa sanitarnim ~vorom, dnevni boravak i kuhinja sa trpezarijom, odvojeni pregradom sa dvostranim kaminom, a sa spoljne strane je prostor za odlaganje skija, zimske opreme i ogreva. Na spratu se nalaze tri spava}e sobe i veliko kupatilo sa le`e}om kadom i pogledom ka nebu. Ukupna povr{ina P=∑178m2. Konstrukcija je armirano-betonska. Termopan stakla, u plavozelenim tonovima, no{ena su drvenom podkonstrukcijom. Predvi|ena je izgradnja na oceditom tlu.
33
{ifra
autori
opis rada
super
Nikoli} Du{an
u`i izbor
Ni{
Iz navedenih polazi{ta lokacije kao i projektnog zadatka, sam po sebi nametnuo se koncept pokreta i stalnih promena u arhitekturi “movement in architecture”. Kretanje iz jednog dela u drugi postaje osnovni princip dizajna. Te tako, polaze}i od osnovnog tipa planinske ku}e sa krovom kao baznim arhitektonskim elementom, vode}i se samim dizajnom, dobijene su dve “ljuske” koje “zatvaraju i {tite” samu ku}u. Centar kretanja je u stepeni{tu, pa odatle polazi i jedinstveni pokret krovnih “ljuski” i objekta.Ovakvom sintezom kreirani objekat je potpuno otvoren sa jedne, a maksimalno “za{ti}en i zatvoren” sa ostalih strana. Sem pazljivo generisanih otvora u samoj “ljusci”, ku}a zauzima agresivan stav prema surovoj planinskoj klimi.
osnova prizemlja
osnova sparta
Kako je objekat postavljen na kosom terenu, slobodno kretanje po pejsa`u je transponovano u enterijer te ku}a ima ulaze iz prizemlja i podrumske eta`e. Takva komunikacija ~ini ku}u prohodnom po duzini i dozvoljava korisniku potpunu slobodu kakvu ima u prirodi. Ovako generisani pokret provukao se kroz celu ku}u i jasno je podelio na dva pola. Onaj koji je u prividnom pokretu i te`i da se odvoji i na stabilni. Osnovni materijali primenjeni u objektu su: armirani beton, ner|ajuci ~elik, talasasti lim, staklo i drvo. Oblikovanje je proiza{lo delom iz postavke objekta u prostoru, ali ponajvi{e iz namere projektanta da se sam prostor olak{a i pokrene, da mu se da dinamika i izvu~e iz stereotipa objekata sli~ne namene.
presek podrum varjanta 1
podrum varjanta 2
fasada jug fasada sever
fasada istok fasada zapad
mi{ljenje `irija
34
• eksperiment • nedoslednost u pristupu • ekstravagancija u formi ali ne i u osnovi
35
{ifra
autori
segmenti
Gordana Popari}
u`i izbor
Banjaluka
situacija
opis rada
Osnovna polazi{ta u oblikovanju arhitekt i organizaciji ku}e bila su o~uvanje autenti~nog izraza planinske ku}e, primjena prirodnih tradicionalnih materijala podru~ja i prilago|avanje savremenim potrebama `ivljenja. Arhitektonsko oblikovanje se oslanja na tradicionalnu planinsku ku}u sa vi{evodnim strmim krovom, ~ija masa dominira objektom. Ku}a podr`ava tradiciju i u smislu materijala, primjenom kamene i drvene gra|e. Usvojena spratnost objekta je prizemlje i potkrovlje, a podrumska eta`a se formira po potrebi. Funkcionalni razmje{taj prostorija nove dutmitorske ku}e trpi promjene u odnosu na tradicionalni tip kuce. Ovaj tipski objekat mo`e da bude porodi~na ku}a, sa pomo}nim prostorijama smje{tenim u odvojenom osnova prizemlja objektu, ku}a za povremeno kori{tenje, osnova sparta osnova za dogradnju,a ujedno predstavlja i segment u razvijenom tipu ku}e. Ideja formiranja osnovnog tipa jeste formiranje jedinstvenog prostora, odnosno grupisanje jedinica po horizontali i vertikali na takav na~in da je mogu}e oduzimati i dodavati, a da se ne naru{i prostorna organizacija i da se zadovolje potrebe korisnika, a sve to dozvoljava osnovni raster objekta.
Dogradnjom pomo}nih prostorija na sjevernoj strani i njihovim povezivanjem sa objektom ostvaruje se potpun osnovni tip nove durmitorske ku}e. Osnovni tip ku}e je mogu}e pro{iriti u smislu pove}anja stambenog prostora, dodavanjem u nivou prizemlja, sa juzne i isto~ne strane. Ovaj pro{ireni tip ku}e predstavlja i osnovni i razvijeni tip ku}e, zadovoljava potrebe `ivljenja vi{e~lane porodice i omogu}ava obavljanje djelatnosti u samom objektu. Ku}a za goste je projektovana tako da lako mo`e postati cjelina sa osnovnim tipom ku}e. Izgradnjom oba objekta formiraju se ambijenti koji }e podsje}ati na tradicionalne grupacije, a ujedno zadovoljiti savremene potrebe korisnika. Razvijeni tip ku}e predstavlja kombinaciju sadr`aja, osnovnog tipa ku}e, njenih pro{irenja i natkrivenih »zajedni~kih« prostora. Ovakav tip ku}e odnosno ~itav sklop karakteri{e faznost-etapnost u izgradnji, {to je bitna karakteristika kod primjene, i mogu}nost uspostavljanja sklada izme|u povrsine ku}e i povr{ine parcele. Sistem denivelacije nivoa, naro~ito je mogu}e primjeniti kod ovog tipa. Povezivanje osnovnog, odnosno razvijenog tipa ku}e i objekta za iznajmljivanje predstavlja potpuni razvijeni tip ku}e.
principi razvijanja
fasade
mi{ljenje `irija
36
• tehnologija gra|enja • zanimljiv pristup tipologiji
37
{ifra
autori
opis rada
evolucija ognji{ta
Bratislav Brankovi} studenti Biljana Vojinovic studenti
Te`nja sintezi tradicionalnog i savremenog. Tradicija u funkcionalnoj organizaciji, savremenost u oblikovanju . Ognji{te je evoluiralo. Zapravo, ono {to je zna~ilo ranije – okupljanje, obedovanje, vatru `ivota ku}e o~uvano je, novina le`i u prostornoj artikulaciji evoluiranih, savremenih, potreba. Oblikovanje u funkciji uvo|enja prirodnih elemenata - ambijenta, svetlosti; uvo|enja novog, apstraktnog plamena `ivota nad savremenim ognji{tem. Prve se varnice ovoga plamena dogode u svanu}e - kada se igrom krovova streme}ih Istoku i Zapadu privuku zraci `ivota . . . Potom se misti~na veza sr`i ku}e i mesta otelotvoruje prodorom plamena kroz materiju ka njenome duhovnom izvoru – ju`nome Suncu – prate}i ga sve do pomra~enja. Evolucija ognji{ta, predstavlja, zapravo, staru u novoj ku}i i postaje njena bit i veza sa arhetipom. Materijalizacija po ugledu na tradicionalnu – drvo, kamen uz uvo|enje staklenog rascepa i loma krovnih ravni kao elementa dramatizacije pojavnosti.
u`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
situacija
kocept
mi{ljenje `irija
38
• interesantan koncept “rascepa” • maketa na dobrom tragu studije forme • projekat nerazvijen • neizra|ena proporcija
39
{ifra
autori
opis rada
maam
Milo{ \ura{inovi} student Adi Bjelak student
Prilikom projektovawa vo|eno je ra~una o svim zadatim parametrima, a posebna pa`nja je obra}ena na proporciju i o~uvanje graditeljskog nasle|a. Prioritet u projektovanju je dobilo ognji{te, tj kamin kao integracioni faktor i simbol zajedni~kog porodi~nog `ivota, postavljen u samu osu ku}e, radi jasne diferencijacije unutra{njeg prostora i po{tovanja vekovnih obi~aja. Jo{ jedan detalj nam se u~inio zanimljivim pa smo ga posebno razradili, to je postojanje dvoja vrata na ku}i, tzv Isto~na vrata i Zapadna vrata. Ovaj detalj re{io je komunikaciju doma}ina ka pomo}nim objektima, koji se nalaze isto~no i zapadno od ku}e, a tako|e je duboko uvre`en u narodne obi~aje sa kojima nismo hteli da prekinemo kontinuitet (isto~na, velika vrata - glavni, sve~ani ulaz u ku}u, zapadna, mala vrata – ekonomski ulaz U na{em slu~aju re{enje se iskristalisalo u vidu objekta na tri nivoa, {to je otvorilo mogu}nost da se srednji nivo, najkvalitetniji prostor otvori samo za funkciju dnevnog boravka, dru`enja i okupljanja, dok se posredstvom tople veze obezbe|uje povezanost stambenog i ekonomskog dela. Va`no je napomenuti da mi ne smatramo da je ovo tipski objekat na temu “Nova durmitorska ku}a, ve} samo jedan od bezbroj na~ina da se reinterpretira duh tradicionalne gradnje na ovim prostorima uz zahteve korisnika prilago|ene sada{njici i uz upotrebu savremenih materijala i sistema gradnje, ali u meri dovoljnoj da se ne naru{i odnos prema arhtipu i op{ti pejza` planine.
u`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
40
potkrovlje prizemlje
podrum fasada
41
{ifra
autori
opis rada
ent
Jelisava Kalezi} arhitekt
u`i izbor
Podgorica
Oblikovanje proizilazi iz tradicionalne dinarske brvnare, kod koje se dio na zemlji, magaza, zida kamenom, iznad toga je brvnara ili bondru~na konstrukcija i strma krovna kapa. Funkcije su tako|e slojevane: u podrumu ostava ili radonica, u prizemlju i potkrovlju stanovanje, {to se prepoznaje i u arhitekturi objekta. Karakteristi~no za oblikovanje ku}e durmitorskog podru~ja je njena ~vrsta forma : ku}u nije mogu}e razvijati formiranjem nizova kao kod primorske, katunjanske ili pa{trovi}ke ku}e. Zbog toga se i ne mo`e govoriti o razvijenom tipu ku}e koji bi se realizovao kao dalja faza osnovnog tipa. U ovom radu je modelovano ponu|eno re{enje kao MATRICA koja se mo`e realizovati SA@ETO : bungalov, ku}a za odmor, ili PRO[IRENO: osnovni tip i tip ve}e ku}e.
podrum
prizemlje
Variranjem nagiba krovnih ravni u odnosu na pejza`, boje pokriva~a, oblika prozorskih kapa na krovu, boje brvana na fasadi, boje stolarije, obrade zidova podruma, ulaznog stepeni{ta, ograde na terasi, od ponu|ena ~etiri tipa durmitorske ku}a mo`e se, prema matrici osnovne ku}e, posti}i velika raznovrsnost objekata. Time se obezbje|uje stvaranje harmoni~nih fizi~kih struktura u prostoru, upravo na na~in na koji je to ostvarivao i narodni graditelj: sli~ni materijali i osnovna matrica, a razli~ite varijacije horizontalnih i vertikalnih gabarita i drugih oblikovnih elemenata.
presek
izgled
mi{ljenje `irija
sprat
42
potkrovlje
• primena dostupne tehnologije gra|enja • izveden objekat
43
{ifra
autori
opis rada
E 1580
Dragi~evi} Nata{a student Ignjatovi} Igor student
Ku}a je u potpunosti izvedena od prirodnih materijala, drveta i kamena. U enterijeru je tako|e upotrebljeno drvo kao osnovni materijal. Vertikalni drveni valjci sastavljeni od niza balvana treba da asociraju posmatra~a na {um. Forma osnove je jako pojednostavljena i ~ista, gde su svi ambijenti dnevnog boravka grupisani oko kamina koji je centralni motiv ku}e. Karakteristi~nost ove ku}e je mogu}nost zatvaranja fasade drvenim brisolejima koji su za{tita od sunca i dodatna termi~ka za{tita. Su{tina ovog projekta je TOTAL DESIGN jednog sasvim jednostavnog prostora koji pru`a velike mogu}nosti za popunjavanje i kombinovanje.
u`i izbor
Arhitektonski fakultet Beograd
prizemlje
izgledi
sprat
podrum
mi{ljenje `irija
44
• neuobi~ajen eksperiment • zanimljiv tretman unutra{njeg prostora • ideja primerenija za ugostiteljski objekat
preseci
45
{ifra
autori
opis rada
E1557
Spiri} Petar Nestorovi} Aleksandar Stanimirovi} Mirko Jovanovi} Julija
Projekat je estetski prilagođen prirodnim lepotama Durmitora i usklađuje tradicionalne vrednosti sa savremenim potrebama i funkcionalno-tehnolo{kim normama. Stilizovani oblik kuće, kao preklopljene tradicionalne `enske marame, simbolizuje Crnogorku kao stub porodice i dru{tva i toplinu porodične svetinje. Kuća je dom porodice koja se bavi planinskim turizmom, umetničkom izradom suvenira (estetskim oličenjem kulturnog nasleđa i običaja) i ručnom izradom burića (bačvi). Ekonomska funkcija ostvaruje se u radionici (deo podruma) i povezanim izlo`benim i prodajnim prostorom. Ekoturizam je u zasebnom objektu, koji je prozirnom pregradom povezan sa kućom, ističući i povezanost i neophodnu odvojenost domaćina i gosta. Kamin je dominantan u enterijeru i centar je okupljanja porodice i gostiju. Dimnjak je estetski dominantan vizuelni motiv kuće u panoramskoj povezanosti s krovnom simbolikom spolja i sunčanom blago{ću kamina u enterijeru, a tehnički je dominantan u funkciji kamina i centralnog grijanja. Oblik krovnih ravni jasno pokazuje visinsku razliku podova i odvojenost radnog od intimnog dela kuće. Intimnost domaćinstva postignuta je orijentacijom dnevnog boravka ka dvori{tu, a nasuprot tome na severu ka ulici sme{ten je ekonomski deo kuće.
u`i izbor
Ni{
mi{ljenje `irija
46
• celovito obra|en rad • dimenzijom i obradom fasada primerenija za javni objekat
podrum izgledi
prizemlje
sprat
presek
47