S
GRADIMO ODRŽIVO U CRNOJ GORI
Z
ASJENČENOST
Adekvatnom zaštitom od sunca moguće je izbjeći ljetnje pregrijavanje. Načini zaštite:
• sadnja zelenila /listopadna vegetacija/ sa osunčane strane objekta (jug, jugozapad...) ljeti omogućava efikasnu zaštitu od sunca; • zaštita zastakljenih površina omotača od direktnog upada sunca - može biti statična (balkoni, nadstrešnice, ispusti, pergole...) ili mobilna (tende, kapci...). Upotrebom elemenata spoljašnje zaštite postiže se efikasnija zaštita od pregrijavanja nego primjenom unutrašnjih elemenata zaštite (zavjese, unutrašnje roletne...).
Z
ELENE TAMPON ZONE
Adekvatnom upotrebom zelenila uz južni ili jugozapadni dio kuće, formira se tampon zona između objekta i najjačeg sunčevog zračenja tokom ljeta. Zelenilo štiti objekat od pregrijavanja, a na taj način se samanjuje potrebna energija te troškovi za hlađenje objekta. Formiranjem zimzelenog pojasa sa sjeverne strane, smanjuju se udari jakih vjetrova na kuću tokom zime tj. umanjuju se toplotni gubici objekta.
Glineni crijepovi sa integrisanom fotonaponskom pločom
O
OLARNA ENERGIJA
Postavljanjem aktivnih sistema za prikupljanje sunčeve svjetlosti ili toplote na južno orijentisanim površinama kuće, sunčeva energija se transformiše u oblike energije koji su potrebni u objektu. • Pomoću fotonaponskih ćelija integrisanih u krovne ili fasadne površine proizvodi se struja; • Putem solarnih kolektora zagrijeva se voda ili vazduh, koji se mogu koristiti za grijanje prostora ili sanitarne vode u domaćinstvu.
E
NERGIJA VJETRA
Ukoliko je lokacija izložena čestim vjetrovima, poželjno je iskoristiti tu energiju za proizvodnju električne struje. Manja vjetrenjača (mini turbina) na krovu ili u dvorištu kuće (2,0 - 7,6 m visine), koja proizvodi 2-10 kWh električne energije, može proizvesti dio energije potrebne u domaćinstvu ili je predati javnoj električnoj mreži.
RIJENTACIJA U ODNOSU NA SUNCE
RIJENTACIJA U ODNOSU NA VJETAR
Na istoj lokaciji vjetar može imati povoljne i nepovoljne efekte. To zavisi od godišnjeg doba, konfiguracije terena i urbanističkog rješenja. Zaštitom objekta od vjetra (orijentacija u odnosu na dominantne vjetrove, pozicioniranje otvora na objektu, sađenje odgovarajućeg drveća...) stvaraju se mogućnosti za smanjenje utroška energije za grijanje/hlađenje objekta.
I
Mini vjetro turbina na kući
S
T
Adekvatna termička izolacija objekata utiče na značajno smanjenje potrebne energije za grijanje i hlađenje objekta. Potrebno je izolovati cjelokupni omotač objekta (zidove, krov, podnu ploču i temelje) odgovarajućim slojem termičke izolacije. ::: za izolaciju je poželjno koristiti prirodne, netoksične materijale (koji se mogu reciklirati) poput trske, ploča od drvnih prerađevina, celuloze, ovčije vune...
Staklene površine treba da budu dvostruko ili trostruko ostakljene, dobrih izolacionih karakteristika. Njihova efikasnost zavisi i od kvaliteta ugradnje. ::: po svim karakteristikama, prozori sa drvenim okvirom i troslojnim staklom predstavljaju najbolji izbor
I
Pri izboru materijala za gradnju kuće, potrebno je imati u vidu neke od važnih smjernica: • da potiču iz lokalnih izvora sa kontrolisanom eksploatacijom prirodnih resursa /npr. drvo kontrolisana legalna siječa šuma, koja omogućava regeneraciju/; • da se mogu reciklirati ili da su dobijeni procesom reciklaže koji ne zagađuje životnu sredinu i ne troši veliku količinu energije; • da su inovativni i posjeduju dodatne kvalitete u odnosu na tradicionalne materijale / npr. izolacioni blokovi ili crijep sa integrisanim fotonaponskim ćelijama/; • da su dugotrajni, kvalitetni i odabrani u skladu sa klimatskim uslovima mjesta gdje se primenjuju; • da ne emituju toksična isparenja unutar i izvan prostora tokom svog životnog ciklusa;
RISTUPAČNOST LOKACIJI
Poboljšanjem mreže javnog gradskog prevoza i kreiranjem pješačke i biciklističke infrastrukture, smanjuje se negativan uticaj transporta na životnu sredinu. Takođe, na ovaj način, višestruko se doprinosi očuvanju životne sredine i zdravlju pojedinca/ke: smanjuje se zagađenje vazduha, umanjuje se masovno individualno korišćenje automobila i podstiče fizička aktivnost korisnika.
R
ECIKLAŽA I ŠTEDNJA VODE
G
EOTERMALNA ENERGIJA
Tlo ima relativno konstantnu temperaturu tokom čitave godine. Toplota se crpi uz pomoć cijevi koje je predaju i sprovode kroz toplotnu pumpu u objekat. Interakcija sa zemljom je moguća pomoću sistema zemnih sondi (koje idu u dubinu od nekoliko desetina do par stotina metara) ili pločastih kolektora koji se postavljaju horizontalno na dubini do 3m. Toplotne pumpe vrše regulaciju temperature, štedeći do 75% energije potrebne za grijanje odnosno hlađenje.
G
Prilikom projektovanja treba predvidjeti sisteme za reciklažu i racionalnu potrošnju vode. Poželjno je sakupljati već korišćenu vodu, a nakon prečišćavanja je vratiti u sistem kao tehničku vodu za toalete, pranje i zalivanje. Kišnica je dragocjen izvor vode i treba je sakupljati i koristiti kao tehničku vodu. Moguće je smanjiti potrošnju vode i instaliranjem sanitarne opreme visoke efikasnosti.
RADNJA PREMA STVARNIM POTREBAMA
Prilikom izgradnje kuće važno je sagledati stvarne potrebe korisnika. Novac uložen u bespotrebne površine prostora bolje je uložiti u kvalitet gradnje.
Odvajanjem organskog otpada moguće je formirati kompost za biljke u vrtu
P
sjever
Svaki materijal ima svoj životni ciklus, koji je potrebno sagledati kako bi procijenili njegov uticaj na okruženje i čovjeka. Životni ciklus podrazumijeva proces proizvodnje, građenje, eksplataciju i održavanja objekta, te njegovo rušenje i uklanjanje.
Ukopavanjem objekta štedi se energija i doprinosi očuvanju predjela
MANJENJE I RECIKLAŽA OTPADA
Kuća je potencijalni izvor otpada. Najprije se stvara građevinski otpad (tokom procesa izgradnje), a zatim komunalni (tokom upotrebe objekta). Potrebno je graditi tako da se tokom izgradnje maksimalno iskoriste građevinski materijali i stvori minimalan građevinski otpad. Njega treba razvrstati, reciklirati i/ ili propisno odložiti. Komunalni otpad zahtijeva razvrstavanje i propisno odlaganjenje, kako bi upotrebljeni materijali bili ponovo vraćeni u ciklus proizvodnje i upotrebe /papir, staklo, plastika, metal, organski otpad .../. Na taj način obezbjeđuje se kontrolisano korišćenje prirodnih resursa sa minimalnim štetnim uticajem na životnu sredinu. ::: ukoliko postoji mogućnost za odvajanje organskog otpada (otpad od hrane u domaćinstvu), može se formirati kompost za biljke u vrtu
ZBOR MATERIJALA
Zeleni krov ili zeleni zid mogu dijelom da nadomjeste površinu tla koja je zauzeta izgradnjom kuće
NTEGRACIJA KUĆE SA MORFOLOGIJOM TERENA
Ukoliko je parcela kuće na padini (birati južnu, zbog orijentacije prema suncu), poželjno je ukopati manji ili veći dio objekta i tako doprinijeti uštedi energije i očuvanju prirodnog pejzaža. Konstantna temperatura tla, u kojem je objekat smešten, smanjuje potrebe za grijanjem, dok se ’’stapanjem’’ kuće sa terenom smanjuje negativan vizuelni uticaj tj. degradacija predjela, posebno kod vrijednih prirodnih pejzažnih cijelina.
T
ERMIČKA IZOLACIJA OMOTAČA OBJEKTA
NTEGRISANJE ZELENIH POVRŠINA U ARHITEKTURU KUĆE
Zeleni krov ili zeleni zid mogu dijelom da nadomjeste površinu tla koja je zauzeta izgradnjom kuće. Oblaganje dijela omotača objekta zelenilom može višestruko doprinijeti kvalitetu životnog ambijenta, utičući na: bolji kvalitet vazduha; bolju termalnu i zvučnu izolaciju objekta; zaštitu objekta od urbanog zagađenja i atmosferskog uticaja; bolje uklapanje u kontekst prirodnog okruženja.
ERMIČKA MASA
Primjena masivnih građevinskih elemenata (zidova i poda) omogućava ugodnu klimu u prostoru i stabilnost unutrašnje temperature. To je pasivan način upotrebe akumulirane sunčeve energije za potrebe grijanja tokom zime. Materijali koji akumuliraju toplotu su opeka, beton i silikatna opeka.
Sagorijevanjem biomase dobija se energija koja se može koristiti za proizvodnju električne struje ili za zagrijevanje objekta. U tu svrhu mogu se koristiti: agrikulture (biodizel, biljna ulja, pelet); drvni otpad (pelet, briketi); organski otpaci (biogas). Koristeći energiju biomase ili biogoriva moguće je izgraditi centralu za stvaranje toplotne energije za čitava naselja.
I
Radi kvalitetnog prirodnog osunčanja, savjetuje se južna orijentacija duže strane objekta, sa max. otklonom ±20°. Takva orijentacija omogućava pasivno zagrijevanje prostora i/ili prikupljanje sunčeve energije putem aktivnih sistema.
O
E
nergija BIOMASE ILI BIOGORIVA
H
Poboljšanjem mreže javnog gradskog prevoza, biciklističke i pješačke infrastruktre doprinosimo održivim stilovima življenja
Biljke su odlični prečišćivači vode. Postavljanjem vodenih bazena sa odgovarajućim biljkama moguće je prečišćavanje otpadne vode kuće ili naselja. Prečišćena voda se vraća u vodene tokove, održavajući tako ravnotežu ekosistema.
IDROENERGIJA
Energija prirodnih riječnih tokova, temperatura vode u jezerima, moru i sporotekućim rijekama pružaju veliki potencijal kako za proizvodnju električne energije, tako i za grijanje/hlađenje objekta. Kada su u pitanju veliki sistemi poput hidrocentrala velikih kapaciteta, važno je da njihova izgradnja ne ugrožava postojeće riječne tokove i ekosistem u njihovom okruženju. Na skoro svakoj obližnjoj rijeci moguća je i izgradnja malih hidrocentrala koje mogu da obezbjede veće i stabilnije snabdijevanje energijom iz potpuno obnovljivog izvora. Toplina površinskih voda (jezera, mora i sporotekućih rijeka) se može eksploatisati preko vodenih kolektora.
Prečišćavanje otpadnih voda moguće je putem vodenih bazena u kojima se nalaze biljke
PROCES IZGRADNJE KUĆE I NAČIN NA KOJI SE KORISTI JE KOMPLEKSAN I TRAŽI SAGLEDAVANJE RAZLIČITIH ASPEKATA. ’’KAKO SE ODNOSIMO PREMA ŽIVOTNOJ SREDINI U KOJOJ GRADIMO, ODAKLE POTIČE ENERGIJA KOJU KORISTIMO, KAKVE MATERIJALE BIRAMO ...’’ NEKE SU OD MNOGOBROJNIH VAŽNIH ODLUKA KOJE UTIČU NA SVEUKUPNI ODRŽIVI RAZVOJ I OČUVANJE PLANETE. PRILIKOM GRADNJE KUĆE, VAŽNO JE IMATI U VIDU SLJEDEĆE PRINCIPE I TEŽITI NJIHOVOJ PRIMJENI:
PRILAGOĐAVANJE KLIMATSKIM USLOVIMA
O
RIJENTACIJA U ODNOSU NA SUNCE
Kuću dužom stranom južno orijentisati, i na njoj predvidjeti veće zastakljene površine. Takva orijentacija će omogućiti pasivno iskorištavanje sunčeve energije za potrebe grijanja (može obezbijediti do 40% doprinosa grijanju) i/ili prikupljanje sunčeve energije putem aktivnih sistema.
O
RIJENTACIJA U ODNOSU NA VJETAR
Kuću dužom stranom postaviti paralelno pravcu dominantnih vjetrova. Na taj način se izbjegava direktan uticaj jakih udara hladnog vjetra i smanjuju toplotni gubici tokom zime.
T
ERMIČKA MASA
Primjena masivnih građevinskih elemenata (zidova i poda) omogućava ugodnu klimu u prostoru i stabilnost unutrašnje temperature. To je pasivan način upotrebe akumulirane sunčeve energije za potrebe grijanja tokom zime. Materijali koji akumuliraju toplotu su opeka, beton i silikatna opeka.
T
ERMIČKA IZOLACIJA OMOTAČA OBJEKTA
Adekvatna termička izolacija objekata utiče na značajno smanjenje potrebne energije za grijanje i hlađenje objekta. Potrebno je izolovati cjelokupni omotač objekta (zidove, krov, podnu ploču i temelje) odgovarajućim slojem termičke izolacije. Staklene površine treba da budu dvostruko ili trostruko ostakljene, premazane tankim niskoemisijskim slojem i sa eventualnom plinskom ispunom međuprostora (npr. inertnim plinom argonom ili kriptonom) čime se poveća njihova toplotna izolaciona efikasnost. Efikasnost staklenih površina takodje zavisi i od kvaliteta ugradnje.
K Z
OMPAKTNOST FORME
Kompaktnom formom kuće smanjuju se energetski gubici preko spoljašnjeg omotača.
APTIVENOST
Za postizanje zaptivenosti (vazduhonepropusnosti) objekta, a radi smanjenja energetskih gubitaka i održavanja povoljne unutrašnje temperature, potrebno je precizno isprojektovati sve detalje spojeva građevinskih elemenata. Naravno, neophodno je obezbijediti i kvalitet i preciznost prilikom izvođenja.
P
RIRODNA VENTILACIJA
Dobrim rasporedom prozorskih otvora omogućava se efikasna ventilacija (poželjna je u smjeru jug – sjever), a postavljanjem ventilacionih otvora u predijelu krova, moguće je obezbijediti prirodan protok potrebnog svježeg vazduha. Za podsticanje cirkulacije vazduha sa prizemne etaže ka spratnoj moguće je koristiti i stepenišni vazdušni prostor, stvarajući fenomen poznat kao “efekat kamina”.
T
OPLOTNA SKLADIŠTA
Korišćenjem prirodne konstantne temperature tla smanjuje se potrošnja energije potrebna za grijanje/hlađenje objekta. Formiranjem toplotnog skladišta (od šljunka ili vode) u podrumskoj etaži kuće i sistema cijevi za razvođenje vazduha kroz objekat, moguće je obezbijediti da se kuća tokom ljeta hladi, a zimi grije.
Z
ELENE TAMPON ZONE Adekvatnom upotrebom zelenila uz južni ili jugozapadni dio kuće, formira se tampon zona između objekta i najjačeg sunčevog zračenja tokom ljeta. Zelenilo štiti objekat od pregrijavanja. Na taj način se samanjuje potrebna energija te troškovi za hlađenje objekta. Formiranjem zimzelenog pojasa sa sjeverne strane, smanjuju se udari jakih vjetrova na kuću tokom zime, tj. umanjuju se toplotni gubici objekta.
Z
ASJENČENOST
Adekvatnom zaštitom od sunca moguće je izbjeći ljetnje pregrijavanje. To je moguće postići: • sadnjom zelenila; • projektovanjem prepusta na južno orijentisanoj fasadi nad zastakljenim otvorima omotača objekta; • ugradnjom spoljašnje zaštite od sunca na zastakljenim površinama omotača.
Z
DRAVA MIKROKLIMA
Zelenilo, voda i odabir materijala u uređenju određene lokacije su od neprocijenjivog značaja za stvaranje prijatne mikroklime.
OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE
S
OLARNA ENERGIJA
Postavljanjem aktivnih sistema za prikupljanje sunčeve svjetlosti ili toplote na južno orijentisanim površinama kuće, sunčeva energija se transformiše u oblike energije koji su potrebni u objektu. • Pomoću fotonaponskih ćelija integrisanih u krovne ili fasadne površine proizvodi se struja; • Putem solarnih kolektora zagrijeva se voda ili vazduh, koji se mogu koristiti za grijanje prostora ili sanitarne vode u domaćinstvu.
G
EOTERMALNA ENERGIJA
Temperatura tla (10-16 C°) na dubini oko 10m konstantna je tokom cijele godine. Geotermalnu energiju moguće je iskoristiti za potrebe: • grijanja objekta - na taj način se smanjuje utrošak energije za grijanje samo na energiju potrebnu za dogrijavanje sa konstantnih 1016 C° (umjesto sa temperatura spoljašnjeg vazduha -20C° tokom zime) do temperature unutrašnjeg komfora od 20 C°; • hlađenje objekta - na taj način se smanjuje utrošak energije za hlađenje samo na energiju potrebnu za dogrijavanje sa konstantnih 1016 C° (umjesto sa temperatura spoljašnjeg vazduha 35 C° tokom ljeta) do temperature unutrašnjeg komfora od 20 C°;
Interakcija sa zemljom je moguća pomoću sistema zemnih sondi (koje idu u dubinu od nekoliko desetina do par stotina metara) ili pločastih kolektora koji se postavljaju horizontalno na dubini do 3m. Toplotne pumpe vrše regulaciju temperature, štedeći do 75% energije potrebne za grijanje odnosno hlađenje.
E
NERGIJA VJETRA
Ukoliko je lokacija izložena čestim vjetrovima, poželjno je iskoristiti tu energiju za proizvodnju električne struje. Manja vjetrenjača (mini turbina) na krovu ili u dvorištu kuće (2,0 - 7,6 m visine), koja proizvodi 2-10 kWh električne energije, može proizvesti dio energije potrebne u domaćinstvu ili je predati javnoj električnoj mreži.
E
nergija BIOMASE ILI BIOGORIVA
Sagorijevanjem biomase dobija se energija koja se može koristiti za proizvodnju električne struje ili za zagrijevanje objekta. U tu svrhu može se koristiti različiti biljni i drvni otpad, organski otpad od hrane, biogas, biljna ulja, alkohol...
H
IDROENERGIJA
Energija prirodnih riječnih tokova, temperatura vode u jezerima, moru i sporotekućim rijekama pružaju veliki potencijal kako za proizvodnju električne energije, tako i za grijanje/hlađenje objekta. Kada su u pitanju veliki sistemi poput hidrocentrala velikih kapaciteta, važno je da njihova izgradnja ne ugrožava postojeće riječne tokove i ekosistem u njihovom okruženju. Na skoro svakoj obližnjoj rijeci moguća je i izgradnja malih hidrocentrala koje mogu da obezbjede veće i stabilnije snabdijevanje energijom iz potpuno obnovljivog izvora. Toplina površinskih voda (jezera, mora i sporotekućih rijeka) se može eksploatisati preko vodenih kolektora. Ukoliko postoje veći sistemi koji proizvode energiju iz nekog od obnovljivih izvora energije / solarne centrale, farme vjetrenjača, elektrane na biogorivo, toplotne pumpe i sl./, poželjno je svoju kuću priključiti na takav sistem i time uštedjeti na ulaganju u individualne kapacitete.
POTENCIJALI LOKACIJE
U
KLAPANJE U PRIRODNO I/ILI IZGRADJENO OKRUŽENJE
Kuću treba graditi na način da se svojim gabaritom, formom i materijalima uklopi u prirodni i već izgrađeni pejzaž u kojem će se nalaziti.
P
RILAGOĐAVANJE LOKALNIM KLIMATSKIM USLOVIMA
Način na koji se gradi kuća (orijentiše u odnosu na sunce i vjetar, oblikuje prema padavinama, izoluje u odnosu na karakteristične temperature, pravi od odgovarajućih materijala) treba da je u skladu sa mikroklimom lokacije na kojoj će biti izgrađena. Na taj način koristimo klimatske potencijale lokacije i štedimo energiju i resurse.
K
ORIŠĆENJE LOKALNIH OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE
Za snabdijevanje kuće potrebnom energijom, treba maksimalno iskoristiti potencijale obnovljivih izvora lokacije (sunčevu energiju, energiju vjetra, geotermalnu energiju, hidroenergiju, biomase ...) i samim tim smanjiti upotrebu neobnovljivih resursa i negativan uticaj na životnu sredinu.
P
AŽLJIV ODNOS PREMA TLU
Tokom izgradnje kuće treba voditi računa o očuvanju zemljišta - ne zauzimati bespotrebno veće površine, jer se na taj način gubi ravnoteža postojećeg ekosistema i mikroklime. Izbjegavati gradnju na plodnom i poljoprivrednom zemljištu, na području šuma i izvora vode.
O
DRŽIVOST AUTOHTONIH BILJNIH VRSTA
Treba doprinositi opstanku postojećih autohtonih biljnih vrsta na lokaciji. Očuvanje autentičnog biljnog svijeta doprinosi sveukupnoj ravnoteži i bogatstvu životne sredine.
R
ECIKLAŽA I ŠTEDNJA VODE
Prilikom projektovanja treba predvidjeti sisteme za reciklažu i racionalnu potrošnju vode. Poželjno je sakupljati već korišćenu vodu, a nakon prečišćavanja je vratiti u sistem kao tehničku vodu za toalete, pranje i zalivanje. Kišnica je dragocjen izvor vode i treba je sakupljati i koristiti kao tehničku vodu. Moguće je smanjiti potrošnju vode i instaliranjem sanitarne opreme visoke efikasnosti.
S
MANJENJE I RECIKLAŽA OTPADA
Kuća je potencijalni izvor otpada. Najprije se stvara građevinski otpad (tokom procesa izgradnje), a zatim komunalni (tokom upotrebe objekta). Potrebno je graditi tako da se tokom izgradnje maksimalno iskoriste građevinski materijali i stvori minimalan građevinski otpad. Njega treba razvrstati, reciklirati i/ili propisno odložiti. Komunalni otpad zahtijeva razvrstavanje i propisno odlaganjenje, kako bi upotrebljeni materijali bili ponovo vraćeni u ciklus proizvodnje i upotrebe /papir, staklo, plastika, metal, organski otpad .../. Na taj način obezbjeđuje se kontrolisano korišćenje prirodnih resursa sa minimalnim štetnim uticajem na životnu sredinu.
U
POTREBA LOKALNIH MATERIJALA, LOKALNIH TEHNIKA GRAĐENJA I LOKALNE RADNE SNAGE
Poželjno je, kad god je moguće, koristiti materijale iz prirodnih lokalnih izvora (obnovljivih, legalnih) ili materijale iz lokalne proizvodnje, ukoliko njihovo korišćenje i prizvodnja ne ugrožavaju životnu sredinu. Primjena tradicionalnih tehnika građenja i starih zanata obogaćuje savremeno graditeljstvo i čuva vrijedno naslijeđe. Na taj način smanjuje se zagađenje i potrošnja energije za transport materijala, doprinosi lokalnoj ekonomiji i stvaranju autentičnog kulturnog predjela.
P
RISTUPAČNOST LOKACIJI
Poboljšanjem mreže javnog gradskog prevoza i kreiranjem pješačke i biciklističke infrastrukture, smanjuje se negativan uticaj transporta na životnu sredinu. Takođe, na ovaj način, višestruko se doprinosi očuvanju životne sredine i zdravlju pojedinca/ke: smanjuje se zagađenje vazduha, umanjuje se masovno individualno korišćenje automobila i podstiče fizička aktivnost korisnika.
OBLIKOVANJE I MATERIJALI
O
BLIKOVANJE KUĆE
Kuća treba da uspostavi harmoničan odnos sa prirodnim ili izgrađenim okruženjem. Forma kuće može biti inspirisana tradicionalnm graditeljstvom ili biti potpuno savremena, ali nikako kopija tradicionalnih graditeljskih formi pomoću oblika i materijala koji nisu primjereni i autentični. Saradnja izmedju planerskih kuća, nadležnih institucija koje propisuju uslove za gradnju, arhitekata i budućih korisnika, doprinosi kvalitetnijem oblikovanju kuća, a samim tim i kvalitetu šireg izgrađenog područja.
I
NTEGRISANJE ZELENIH POVRŠINA U ARHITEKTURU KUĆE
Zeleni krov ili zeleni zid mogu dijelom da nadomjeste površinu tla koja je zauzeta izgradnjom kuće. Oblaganje dijela omotača
objekta zelenilom može višestruko doprinijeti kvalitetu životnog ambijenta, utičući na: bolji kvalitet vazduha; bolju termalnu i zvučnu izolaciju objekta; zaštitu objekta od urbanog zagađenja i atmosferskog uticaja; bolje uklapanje u kontekst prirodnog okruženja.
I
Novi pogled na projektovanje i planiranje u Crnoj Gori
NTEGRACIJA KUĆE SA MORFOLOGIJOM TERENA
Ukoliko je parcela kuće na padini (birati južnu, zbog orijentacije prema suncu), poželjno je ukopati manji ili veći dio objekta i tako doprinijeti uštedi energije i očuvanju prirodnog pejzaža. Konstantna temperatura tla, u kojem je objekat smešten, smanjuje potrebe za grijanjem, dok se ’’stapanjem’’ kuće sa terenom smanjuje negativan vizuelni uticaj tj. degradacija predjela, posebno kod vrijednih prirodnih pejzažnih cijelina.
I
Novi pogled na projektovanje i planiranje u Crnoj Gori
ZBOR MATERIJALA
Svaki materijal ima svoj životni ciklus, koji je potrebno sagledati kako bi procijenili njegov uticaj na okruženje i čovjeka. Životni ciklus podrazumijeva proces proizvodnje, građenje, eksplataciju i održavanja objekta, te njegovo rušenje i uklanjanje. Pri izboru materijala za gradnju kuće, potrebno je imati u vidu neke od važnih smjernica: • da potiču iz lokalnih izvora sa kontrolisanom eksploatacijom prirodnih resursa /npr. drvo - kontrolisana legalna siječa šuma, koja omogućava regeneraciju/; • da se mogu reciklirati ili da su dobijeni procesom reciklaže koji ne zagađuje životnu sredinu i ne troši veliku količinu energije; • da su inovativni i posjeduju dodatne kvalitete u odnosu na tradicionalne materijale /npr. izolacioni blokovi ili crijep sa integrisanim fotonaponskim ćelijama/; • da su dugotrajni, kvalitetni i odabrani u skladu sa klimatskim uslovima mjesta gdje se primenjuju; • da ne emituju toksična isparenja unutar i izvan prostora tokom svog životnog ciklusa;
P
REFABRIKOVANA KUĆA
Sa aspekta održivosti vrlo je poželjan odabir gotove prefabrikovane kuće (u skladu sa uslovima okruženja u kom se postavlja) ili gradnja kuće od prefabrikovanih elemenata. Na taj način se postiže ušteda materijala i energije za proizvodnju tj. izgradnju, a štedi se i na vremenu i novcu. Tehnološki nivo izgradnje prefabrikovanih kuća je često bolji od izgradnje “na licu mjesta”.
Projekat „Benefit Living“ rezultat je partnerstva između tri organizacije: EXPEDITIO Centar za održivi prostorni razvoj iz Kotora, Crna Gora CORNUCOPIA Institut za prostor i kulturu iz Vranskog, Slovenija ACADEMICA Akademska grupa iz Beograda, Srbija
Kroz projekat smo: • analizirali kako se vrednuje i planira prostor Crne Gore; • promovisali principe energetski efikasne i održive gradnje; • istraživali evropska iskustva i nove modele za savremenu kuću u Crnoj Gori; • promovisali koncept kreativnih gradova. Realizacija: 2010/2011.
EXPEDITIO Centar za održivi prostorni razvoj Post fah 85, 85 330 Kotor, Crna Gora t. +382 (0)32 302 520 f. +382 (0)32 302 521 expeditio@t-com.me www.expeditio.org
An EU co-funded project managed by the Delegation of the European Union to Montenegro Projekat je kofinasiran i od strane Ministarstva uređenja prostora i zaštite životne sredine Crne Gore sredstvima dobijenim raspodjelom na konkursu za nevladine organizacije za 2010. godinu
GRADIMO savremene, energetski efikasne i ekonomski isplative kuće u Crnoj Gori
EKONOMIJA I SOCIJALNI ASPEKTI
P
ROCES GRADNJE KAO PODSTICAJ ZA LOKALNU EKONOMIJU I SOCIJALNI RAZVOJ
Izborom lokalnih materijala, radne snage i zanatskih vještina doprinosi se lokalnoj ekonomiji i stimuliše njen razvoj. Kada je moguće, u proces gradnje poželjno je uključiti marginalizovane grupe stanovništva koje posjeduju određene vještine i znanja korisne za proces gradnje i istovremeno popraviti njihov ekonomski i socijalni status.
E
KONOMSKA ISPLATIVOST
Ekonomski isplativu gradnju ne odlikuje jeftina i loša gradnja, već promišljeno ekonomično ulaganje. Ulaganje u kvalitetan projekat i arhitektonski dizajn, u sisteme za korišćenje obnovljivih izvora energije te kvalitetne materijale i izvođenje, utiče da objekat koji se gradi bude održiv i energetski efikasan, dugotrajan i ugodan za boravak. Nekvalitetna i jeftina gradnja kao rezultat ima nekontrolisanu potrošnju resursa, ne može da obezbijedi kvalitetne uslove za život, a istovremeno crpi veliku količinu energije u korišćenju.
G
RADNJA PREMA STVARNIM POTREBAMA
Prilikom izgradnje kuće važno je sagledati stvarne potrebe korisnika. Novac uložen u bespotrebne površine prostora bolje je uložiti u kvalitet gradnje. Kuća treba da bude zdrav, udoban i kreativan prostor za život, a njena izgradnja treba da ima minimalan negativan uticaj na životnu sredinu. Dobar plan i sagledavanje mogućih potreba u budućnosti veoma su važni pri projektovanju kuće. Da bi pronašli najoptimalniji izbor principa koje treba primjeniti u gradnji savremene, energetski efikasne i ekonomski isplative kuće, neophodna je saradnja budućih korisnika sa arhitektama i njihovim stručnim saradnicima, koji će uraditi energetsku optimizaciju kuće i napraviti najbolji izbor materijala, tehnologija i načina gradnje u skladu sa ekološkim, ekonomskim i socijalnim uslovima. Istovremeno je važno ispoštovati planove i propise održivog prostornog razvoja, koji se sprovode kroz aktivnosti odgovornih institucija – ministarstava, urbanističkih zavoda, opštinskih uprava i sl.
...učimo iz dobre, savremene prakse
...učimo iz naše tradicije