Extra City Kunsthal - Guide to the Inaugural Program (Dutch/English) by Extra City Kunsthal

Extra City Kunsthal, Antwerpen — Exhibition guide

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

ORBAN SPACE: LUC DELEU — T.O.P. OFFICE ALL THAT IS SOLID MELTS INTO AIR — MONA VĂTĂMANU & FLORIN TUDOR THE FORGOTTEN SPACE — ALLAN SEKULA & NOËL BURCH 15 � 09 � 2013 ENGLISH 17 � 11 � 2013

All That Is Solid Melts Into Air — Mona Vătămanu & Florin Tudor The Forgotten Space — Allan Sekula & Noël Burch 15 September 2013 — 17 November 2013 Opening: 14 September, 18:30 — 22:00 Address Eikelstraat 31, 2600 Antwerpen Extra City team: Artistic Director Mihnea Mircan Production Caroline Van Eccelpoel Communication Carl Jacobs Administration and Assistance Teatske Burgerjon Technical Assistance Gary Leddington Board of Directors Joeri Arts, Wilfried Cooreman, Karin Hanssen, Evert Crols, Carl Keirsmaekers Architecture Kris Kimpe Design Remco van Bladel Technical Team Oscar Hugal, James Bryant, Tom Volkaert, Timothy Van de Laar, Bernd Lüttgerding, Sander Michiels, Wannes Verhees

Thanks to The City of Antwerp, District of Berchem, Sara Weyns, Bart de Baere, Stroom Den Haag, Museum Boijmans Van Beuningen, Frederic Vandoninck Wouter Willems Architecten, the lenders to the Luc Deleu exhibition, Win Van den Abbeele, Chris Fitzpatrick, Galerie Michel Rein, Michel Goossens, Marthe Van Dessel, Charlotte Gyselinck, Frederik Vergaert, Mesut Arslan, Wilfried Huet, Stijn Maes, Valérie De Visscher, Nina Hendrickx, Saori Kuono, Sanne Schrijvers, Nathalie Rijckoort, Marie Vandecasteele, Lena Daems, Greet Vlegels. LLS 387, Etablissement d’en Face, deBuren, Valiz Publishers, Milo Profi.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office Curated by: Wouter Davidts & Stefaan Vervoort in dialogue with Luc Deleu — T.O.P. office. Exhibition design by Luc Deleu — T.O.P. office

We are very pleased to welcome you to Extra City Kunsthal’s new venue. This is an exciting moment in the growth of our institution, as well as the first step in converting and rejuvenating a valuable landmark in Antwerp’s industrial architecture heritage. Over the course of the next year, we will add new functions and elements to our programming, taking full advantage of the potential of the location. In partnership with other organizations, we intend to offer to our neighbours in Berchem and to the city at large a cultural and social space permanently animated by exhibitions, film screenings, lectures, performances and guest presentations.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

WELCOME

A new figure haunts the contemporary imagination. In environmental discourse, it bears the name of Earth Overshoot Day: an estimate of the moment in the year when humanity has consumed more natural resources and created more waste than the biosphere can safely absorb and replace over a 12-month period. In a broader, less technical sense, the phrase indicates a growing mismatch between profits, deficit and obligations in the contemporary management of resources, be they coalmines or theoretical paradigms. With different instruments, the three artistic positions grouped in our inaugural program respond to this discrepancy, to the ethical and political questions associated to how we represent and inhabit the world. While increases in expenditure and consumption are hailed as economic successes, ecological debt accumulates. Living beyond our environmental means, in a tail-biting equation of prosperity and toxicity, dates back to the 1970s, and so do the first formulations of sustainability. Today, it takes 18 months for the biosphere to compensate for a yearâ&#x20AC;&#x2122;s worth of residue, with major national producers keeping the least balanced ecological books and lowconsuming countries as creditors. The 2013 Earth Overshoot Day occurs two days earlier than in 2012: such a chronological shift suggests that an alarming future accelerates into the present. The artworks presented here do not engage the question of ecological deficit frontally, yet the case studies they build and their far-reaching interrogation of urbanism, pedagogy, resource depletion and the occulted spaces of globalization, invite an act of radical imagination: a fundamentally

EXTRA CITY KUNSTHAL â&#x20AC;&#x201D; EXHIBITION GUIDE

INTRODUCTION TO THE EXHIBITIONS

It can be argued that Luc Deleu and T.O.P office, Mona Vătămanu and Florin Tudor, Allan Sekula and Noël Burch all practice forms of realism, realisms that do not shy away from paradox, hyperbole or utopian intuition. From this perspective, land, sea and sky are both metaphorical territories and repositories of material detritus left by a gluttonous colonization. The artists’ propositions create a space for reflection on contemporary dilemmas: models where thinking and doing come closer to one another, figures of reality — as opposed to figures of speech.

Introduction to the exhibitions

political inquiry into alternatives to ecophagic systems that eat away the very sources of what they yield, into counterfactual possibilities, into what we have forgotten and what we have not yet thought. Grounding these exemplary artistic positions is a distinct sense of analysis and recalibration, the urgency to invent the instruments — practical and symbolic — that will allow a thinking of the future, and perhaps our emancipation from objects to subjects of that future.

Luc Deleu is one of Belgium’s most innovative and radical urbanist thinkers. Together with T.O.P. office, the architectural firm Deleu founded in 1970, the architect by training has developed an intriguing and consistent oeuvre, spanning more than four decades and constantly challenging the discipline of architecture to rise to its global-scale responsibilities. This exhibition, curated by Wouter Davidts and Stefaan Vervoort in dialogue with T.O.P. office, focuses on Orban Space, the ‘research by design’ project initiated by Luc Deleu in 2006, aiming to expand current notions of public space to the scale of the earth, and recalculate urbanism as orbanism. Continuously updated, the project builds upon streams of spatial, sociological and economic data, suggesting alternative models of resource distribution to the totality of earth’s population. The exhibition intends to unveil and articulate new perspectives and ensembles within the oeuvre of Luc Deleu — T.O.P. office. To this end, it advances and

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

ORBAN SPACE: LUC DELEU — T.O.P. OFFICE

In a unique scenography devised by T.O.P. office, the exhibition distributes a selection of previous works and projects around the recent results of Orban Space. Newly produced work is put into historical perspective by means of a selection of sketches, models, design tools and archival documents produced since the late ‘60s, many of which have not been exhibited to this date. The five themes that structure the exhibition are: 1. Devices From the very founding of T.O.P. office in 1970, Luc Deleu and his collaborators have selected or even invented the necessary tools to embark on projects in the diverging regimes of architecture, urban planning and art. Over the past few years Luc Deleu — T.O.P. office have worked on Orban Space: Terminology (2006-ongoing), an index of public space on a world-wide scale, counting over 1000 pages. Terminology aims to map and describe the various connections, hierarchies and priorities of global public space on all possible scale levels. It combines abstract terms with photographs sourced from the archives of T.O.P. office and from publicly available encyclopedias or websites like Wikipedia. The result is a design tool that operates as a dictionary, atlas, thesaurus, catalogue, and manual for architecture and urban planning all at once.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

elaborates upon five thematic clusters: devices, media, dimensions, movements, and realities. Neither conclusive nor exhaustive, these clusters retrace, condense and interconnect many recurrent operations, actions and strategies that mark the practice of Deleu — T.O.P. office over the past decades.

The terminology of global public space provided the onset for the vast poster Orban Space: Analysis (2006ongoing). Composed of the sections Forum, Network and Nodes, Urbanized Public Space, Setting & Location and Scales & Degrees of Urbanization, the scheme proposes a refined and complex world-image modeled from different layers of urbanity, infrastructure, and technology. Set against a starry sky, the panels function within T.O.P. office both as an organizational system and a design manual for contemporary global society. 3. Dimensions T.O.P. office never failed to measure developments in society as well as their own activities against the scale of the globe. Orban Space: The Voyage (2006-2013) documents a sailing trajectory around the world, enacted by Deleu in person. The journey served as a performative climax in Deleu’s lasting research into Planet Earth’s surface, by means of which contemporary globalization is not only mapped but also enacted, or embodied. Negotiating between cartographic calculation and an adventurous expedition, research here ambivalently appears as both abstract and concrete. ‘I want to make the journey to get a grip on and a real feeling of the scale of the world,’ Deleu stated in 1994, ‘and for the orbanist that’s what it’s all about.’

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

2. Media T.O.P. office sought and appropriated a vast range of modalities to mediate the design process in the studio as well as to make the resulting work public.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

Orban Space: Travel Pictures (2006-2013) consists of a grid-like sequence of photographs shot by Deleu during a journey around the world in 45 days in 2006. A visual record of the actual travel experience, it documents the orbanist’s land-, air- and sea-bound movement. The pictures not only represent the physical voyage but also reveal the different political, cultural, and historical spheres that were crossed through — a global realm marked by ongoing internationalization and cultural cross-influences between West, East, North and South, that is, by the present-day aftermath of the modernist age. 5. Realities T.O.P office adheres to the design rule that all schemes — from the conceptual to the quixotic, from small to extra-large — are grounded in the real and contribute to a future understanding of our dwelling on planet Earth. The model Sector X (2010) analyses an urban territory in the immediate vicinity of T.O.P. office’s Antwerp studio. The mapping and superimposition of the assorted traffic flows generates an architecture in and of itself, detached from the objects, bodies and buildings that populate the original site. The intricate pairing of detailed attention to a local environment with an abstract and scaleless materialization tentatively convey public space as a multilayered force field.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

4. Movements T.O.P. office explored imaginative proposals and thought up visionary plans to challenge the immobile nature of building.

A book on the work of Luc Deleu — T.O.P. office, edited by Wouter Davidts, Stefaan Vervoort and Guy Châtel, published by Valiz, book and cultural projects, will have its Belgian launch during the exhibition period. Exhibition co-produced with Stroom Den Haag. The video work ‘Tribune’ was co-produced with LLS387 — Antwerp, and Etablissement d’en face — Brussels. All works courtesy of Luc Deleu — T.O.P office. All works, unless otherwise noted, stem from the collection and archives of Luc Deleu — T.O.P. office. Lenders to the exhibition: Annie Gentils, M HKA, Team Vlaams Bouwmeester, Koen Deprez, Bernard Blondeel, Museum Dhondt Dhaenens. T.O.P. office is: Luc Deleu, Laurette Gillemot, Isabelle De Smet and Steven Van den Bergh.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

Appendix Especially developed for Extra City Kunsthal, a discursive program will provide alternative perspectives on these five clusters of operations and strategies. Through lectures, performances, films, sculptural interventions and music, the diverse output of Luc Deleu — T.O.P. office will be considered in both its critical and versatile aspects. With contributions by: Luc Deleu (BE), Mark Jarzombek (US), Adrian Lahoud (UK), Hugh Campbell (IRE), Chantal Pattyn (BE), Adrien Tirtiaux (BE), Hans Demeulenaere (BE) and students of the Drama Department, Conservatorium of Antwerp, and films by Charles & Ray Eames, Al Reinert and Victor Kossakovsky.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

For their first institutional presentation in Belgium, the Romanian duo Mona Vătămanu and Florin Tudor exhibit two new films and an installation. These works reflect on rights — human or non-human (those of animals, trees or stones) — and their suspension or abolition. Indirectly, the artists argue that current representations of the world tie directly into — if they do not stem from — apocalyptic imagination, and visions of how the world might end. That the contemporary age is primarily defined by the explosive emergencies or gridlocks that it is headed towards. Both films presented here can be read as either local case studies, surveying the symptoms and effects of democratic transition in Romania, or within a universal perspective, as allegories of environmental destruction and economic war, as dramatic antonyms to the slogans of responsibility towards the planet and towards the underprivileged. It is this broader perspective that materializes in the artists’ installation: a ‘poor’ cosmology, a representation of the known universe as if constructed by those deprived of everything but the zero degree of subsistence — bread. Modeled in dough, planets and their stars constellate on zigzagging pieces of string. Between an image of the cosmos and a makeshift, vacant Panopticon, the installation is conceptually organized around the Declaration of Human Rights, printed on bags of flour. Abstraction and embodiment, erosion and sustainability relate therefore to both ‘our world’ and ‘our rights’: the twinned notions of modern humanism and modern ecology, both relying on an endangered view of global accord.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

ALL THAT IS SOLID MELTS INTO AIR — MONA VĂTĂMANU & FLORIN TUDOR

While the decision-making process around this mining project indicates the subordination of legality to corporate interests, the few remaining locals are forced into an upward migration, relocating each year further up the mountain to survive the rising residual waters. They are faced with the prospect of definitive dislocation when the plan, with its “community assistance” rhetorical ornaments, is carried out. The artists’ research at Rosia Montana revealed a situation where nothing is solid and nothing is imaginable, where projects for redeeming environmental and existential damage liquefy at the same speed as the shapes of the mountain’s former landscape. The slow-motion ‘apocalypse’ triggered by injecting chemical cocktails into the ground echoes in the two elements that form the soundtrack to the film. Fragments of political speeches by Salvador Allende and Thomas Sankara punctuate a complete reading of the Revelations of St John, the Bible’s final chapter. The text of the Apocalypse enters a peculiar relation to the obliterated landscape: word and picture oscillate in relation to each other, and exchange the functions of figure and ground.

All That Is Solid Melts Into Air —Mona VĂtĂmanu & Florin Tudor

The video All That Is Solid Melts Into Air revisits the mining site at Rosia Montana, in Northwestern Romania, rich in gold and rare metals. A Canadian corporation advertises its plans for cyanide-aided extraction via a pompously optimistic public relations campaign, contrasting direly with the footage this film builds upon. Rosia Montana, where mining began in pre-Roman times and that was the site of relentless exploitation after the ‘70s, looks frighteningly close to the stock image of a post-cataclysmic planet, where all signs of dwelling have been submerged in reddish waste water.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

The Unblinded departs from a report on the attempt of the Romanian Orthodox Church to secure a national monopoly of the manufacturing of candles, divesting, among others, a blind persons’ association of their only source of income. In the film, we see a young blind woman being taught to make candles in a workshop that trains people with disabilities. Operating ironically around the concept of illumination, The Unblinded reproduces at an individual scale the disparity between those who need and those who grant salvation, between fragile life and insidiously deadly rhetorical or economic constructs. Unseen light stands for the obstructions separating those who make and those who consume, the regimes of value that disunite work and worth. Projects produced by Extra City Kunsthal. Works courtesy of the artists and D+T Project, Brussels; Lombard-Freid Projects, New York; Andreiana Mihail Gallery, Bucharest.

All That Is Solid Melts Into Air —Mona VĂtĂmanu & Florin Tudor

The two ‘scripts’ for renewal in the soundtrack, either through destruction or revolutionary transformation, write a history of the idea of future: from a future which ends with the apparition of a wrathful god, to a future that — after the 20th century — humanity can unleash against itself.

The cinema of Extra City Kunsthal will be inaugurated with The Forgotten Space (2009), by Allan Sekula and Noël Burch. The film follows container cargo aboard ships, barges, trains and trucks, listening to workers, engineers, planners, politicians, and those marginalized by the global transport system. The filmmakers encountered displaced farmers in Holland and Belgium, underpaid truck drivers in Los Angeles, seafarers aboard mega-ships shuttling between Asia and Europe, and factory workers in China. The image of the sea that emerges from this cinematic study is neither a metonym for infinity, nor a metaphor of tempests occurring elsewhere in the world. The sea is a symbolically vacant inflation of functionality, propelled by the economic and political convulsions of globalization.

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

THE FORGOTTEN SPACE — ALLAN SEKULA & NOËL BURCH

First and foremost, globalization is the penetration of the multinational corporate economy into every nook and cranny of human life. The contemporary vision of an integrated, globalized, self-regulating capitalist world economy can be traced back to some of these axioms of the capitalist “spirit of adventure.” And yet what is largely missing from the current picture is any sense of material resistance to the expansion of the market imperative. Investment flows intangibly, through the ether, as if by magic. Money begets money. Wealth is weightless. Sea trade, when it is remembered at all, is a relic of an older and obsolete economy, a world of decrepitude, rust, and creaking cables, of the slow movement of heavy things. Those of us who travel by air, or who “go surfing” on the Web, scarcely think of the sea as a space of transport any more. We live instead in the age of cyberspace, of instantaneous electronic contact between everywhere and everywhere else. [ … ]

The Forgotten Space — Allan Sekula & Noël Burch

Excerpt from the directors’ notes on the film: To rule the sea is to ruin the world. [ … ] Our film is about globalization and the sea, the “forgotten space” of our modernity.

[ … ] Our premise is that the sea remains the crucial space of globalization. Nowhere else is the disorientation, violence, and alienation of contemporary capitalism more manifest; but this truth is not self-evident, and must be approached as a puzzle, or mystery, a problem to be solved. [ … ] [ … ] The factory system is no longer concentrated in the developed world but has become mobile and dispersed. As ships become more like buildings, the giant floating warehouses of the “just-in-time” system of distribution, factories begin to resemble ships, stealing away stealthily in the night, restlessly searching for ever cheaper labor. In the automobile industry, for example, the function of the ship is akin to that of conveyor systems within the old integrated car factory: parts span the world on their journey to the final assembly line. [ … ]

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

[ … ] In this fantasy world the very concept of distance is abolished. More than 90% of the world’s cargo moves by sea, and yet educated people in the developed world believe that material goods travel as they do, by air, and that money, traveling in the blink of an eye, is the abstract source of all wealth. [ … ]

[ … ] Our response to these myths is that the sea is the key to understanding globalized industrialism. Without a thoroughly modern and sophisticated “revolution” in ocean-going cargo-handling technology, the global factory would not exist, and globalization would not be a burning issue. [ … ]

The Forgotten Space — Allan Sekula & Noël Burch

[ … ] The function of sea trade is no longer a separate, mercantilist enterprise, but has become an integral component of the world-industrial system. We are distracted from the full implications of this insight by two powerful myths, which stifle curiosity. The first myth is that the sea nothing more than a reservoir of cultural and economic anachronisms. The second myth is that we live in a post-industrial society, that cybernetic systems and the service economy have radically marginalized the “old economy” of heavy material fabrication and processing. Thus the fiction of obsolescence mobilizes vast reserves of sentimental longing for things which are not really dead. [ … ]

[ … ] The boxes are everywhere, mobile and anonymous, their contents hidden from view. One could say that these containers are “coffins of remote labor-power” carrying goods manufactured somewhere else, by invisible workers on the other side of the globe. We are told by the apologists of globalization that this accelerated flow is indispensable for our continued prosperity and for the

EXTRA CITY KUNSTHAL — EXHIBITION GUIDE

[ … ] Ships are loaded and unloaded in as little as twelve hours, compared to the laborious cargo storage practices of fifty years ago. The old waterfront culture of sailor bars, flophouses, brothels, and ship chandlers gives way either to a depopulated terrain vague or — blessed with the energies of real-estate speculators — to a new artificial maritime space of theme restaurants, aestheticized nautical relics and expensive ocean-view condominiums. As the class character of the port cities changes, the memory of mutiny and rebellion, of intense class struggle by dockers, seafarers, fishermen, and shipyard workers-struggles that were fundamental to the formation of the institutions of social democracy and free trade-unionism fades from public awareness. [ … ]

Our film moves between four port cities: Bilbao, Rotterdam, Los Angeles, and Hong Kong. It visits the industrial hinterland in south China, and the transport hinterland in the heart of Holland. Of the four port cities, three can be classed as “super-ports,” the largest in the world. Here we encounter functional hypertrophy. Bilbao, a fading port with a brave maritime history, has become the site of radical symbolic transformation of derelict maritime space. In Bilbao, functional atrophy coexists with symbolic hypertrophy, a delirium of neo-baroque maritime nostalgia wedded to the equally delirious promise of the “new economy.” Source: http://www.theforgottenspace.net Film courtesy of Galerie Michel Rein, Paris.

The Forgotten Space — Allan Sekula & Noël Burch

deferred future prosperity of those who labor so far away. But perhaps, this is a case for Pandora, or for her more clairvoyant sister, Cassandra. [ … ]

DUTCH VERSION

The Forgotten ENGLISH VERSIONSpace — Allan Sekula & Noël Burch

Extra City Kunsthal, Antwerpen —Tentoonstellingsgids

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

ORBAN SPACE: LUC DELEU — T.O.P. OFFICE ALL THAT IS SOLID MELTS INTO AIR — MONA VĂTĂMANU & FLORIN TUDOR THE FORGOTTEN SPACE — ALLAN SEKULA & NOËL BURCH 15 � 09 � 2013 NEDERLANDS 17 � 11 � 2013

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office Samengesteld door: Wouter Davidts & Stefaan Vervoort in dialoog met Luc Deleu — T.O.P. office All That Is Solid Melts Into Air — Mona Vătămanu & Florin Tudor The Forgotten Space — Allan Sekula & Noël Burch 15 september 2013 — 17 november 2013 Opening: 14 september, 18:30 — 22:00 Adres Eikelstraat 31, 2600 Antwerpen Extra City Kunsthal team: Artistiek directeur Mihnea Mircan Productie Caroline Van Eccelpoel Communicatie Carl Jacobs Administratie en assistentie Teatske Burgerjon Technische assistentie Gary Leddington Technisch team Oscar Hugal, James Bryant, Tom Volkaert, Timothy Van de Laar, Bernd Lüttgerding, Sander Michiels, Wannes Verhees Raad van bestuur Joeri Arts, Wilfried Cooreman, Karin Hanssen, Evert Crols, Carl Keirsmaekers Architectuur Kris Kimpe Grafisch ontwerp Remco van Bladel

Met dank aan Stad Antwerpen, District Berchem, Sara Weyns, Bart de Baere, Stroom Den Haag, Museum Boijmans Van Beuningen, Frederic Vandoninck Wouter Willems Architecten, de bruikleengevers van de Luc Deleu exhibition, Win Van den Abbeele, Chris Fitzpatrick, Galerie Michel Rein, Michel Goossens, Marthe Van Dessel, Charlotte Gyselinck, Stéphanie Janssens, Frederik Vergaert, Mesut Arslan, Wilfried Huet, Stijn Maes, Valérie De Visscher, Nina Hendrickx, Saori Kuono, Sanne Van Giel, Nathalie Rijckoort, Marie Vandecasteele,  Lena Daems, Greet Vlegels, LLS 387, Etablissement d’en Face, deBuren, Valiz Publishers, milo Profi.

Wij zijn verheugd u te verwelkomen in de nieuwe ruimtes van Extra City Kunsthal. Dit is een opwindend moment in de groei van ons instituut en een eerste stap in een poging om een waardevol gebouw uit het industrieel erfgoed van Antwerpen nieuw leven in te blazen. In de komende tijd zullen we steeds nieuwe functies en elementen aan ons programma toevoegen en op die manier het volledige potentieel van onze ruimtes benutten. In samenwerking met andere organisaties hopen we onze buren in Berchem en de inwoners van Antwerpen een cultureel en sociaal waardevolle locatie aan te bieden die permanent bezet wordt door tentoonstellingen, cinema, lezingen, performances en gastpresentaties.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

WELKOM

Welkom

Een nieuw spook achtervolgt onze hedendaagse verbeelding. In milieukringen werd dit gedoopt tot Earth Overshoot Day: een bepaald moment in het jaar waarop de mensheid meer natuurlijke grondstoffen heeft verbruikt en meer afval heeft geproduceerd dan onze biosfeer in één jaar kan absorberen en verwerken. In een bredere interpretatie betekent deze term een steeds sterkere verstoring van een evenwicht tussen winst, verlies en onze hedendaagse verplichtingen tot het beheer van grondstoffen — gaande van kolenwinning tot theoretische paradigma’s. De drie projecten die in dit inauguraal programma zijn samengebracht, reageren op deze discrepanties vanuit verschillende artistieke posities en stellen ethische en politieke vragen die gepaard gaan met hoe we deze wereld gebruiken en bewonen. Terwijl een algemene toename van uitgaven en consumptie wordt toegejuicht als een economisch succes, accumuleert de ecologische schuld die hiermee gepaard gaat zienderogen. Op grotere voet leven dan ons milieu in feite kan verdragen — in een zichzelf versterkende onbalans tussen vooruitgang en vervuiling — dateert al van de jaren 1970; de periode waaruit ook de eerste formuleringen in verband met duurzaamheid stammen. Vandaag de dag duurt het achttien maanden alvorens de biosfeer zich kan herstellen van één jaar menselijke consumptie, met grote nationale producenten die zich het minst aantrekken van ecologie en de minder consumerende landen als grootste schuldenaars. De Earth Overshoot Day van dit jaar komt twee dagen eerder dan die van 2012: zo’n chronologische verschuiving suggereert dat een alarmerende toekomst stilaan het heden binnendringt.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

INLEIDING TOT DE TENTOONSTELLINGEN

Men kan stellen dat Luc Deleu — T.O.P. office, Mona Vătămanu, Florin Tudor, Allan Sekula en Noël Burch allen een vorm van realisme toepassen, een realisme dat niet bang is voor een paradox, hyperbolen of utopische intuïtie. Vanuit dit perspectief zijn land, zee en lucht allen metaforische territoria en reservoirs van door een gulzige kolonie achtergelaten materiële restanten. De voorstellen van de kunstenaars creëren ruimte voor reflectie over hedendaagse dilemma’s en modellen waar denken en doen steeds dichter bij elkaar komen en realiteit worden, in plaats van eeuwige dode letter.

Inleiding tot de tentoonstellingen

De kunstwerken die momenteel in Extra City Kunsthal getoond worden, richten zich niet zozeer direct op de kwestie van het ecologische deficit, maar nodigen uit tot radicale verbeelding, aangezet door het onderzoek dat de kunstenaars de voorbije jaren hebben gedaan en de casus die zij hebben opgebouwd rond urbanisme, pedagogie, schaarser wordende grondstoffen en de ondoorgrondelijkheid van de globalisering. Het is een grondige politieke zoektocht naar alternatieven voor systemen die de aarde aanvreten (geconcentreerd in de term ‘ecophagy’, die geformuleerd werd om situaties waarin ecosystemen geconsumeerd worden te beschrijven, dan wel wordt toegeschreven aan gebeurtenissen of fenomenen die de samenstelling of werking van de aarde aantasten), contrafeitelijke suggesties, alternatieven die we vergeten zijn of nog niet ontdekt hebben. Deze veelzeggende artistieke posities zijn gegrond in een uitgesproken zin voor analyse en herijking, in de noodzaak om — zowel praktische als symbolische — instrumenten uit te vinden die een herdenken van de toekomst mogelijk maken en ons misschien in staat stellen zelfstandige subjecten van die toekomst te worden, verlost uit de positie van lijdend voorwerp.

Luc Deleu is één van Belgiës meest innovatieve en radicale urbanistische denkers. Samen met zijn bureau T.O.P. office ontwikkelde Deleu over een tijdspanne meer dan vier decennia een intrigerend en consistent oeuvre waarin hij de architectuur steeds opnieuw uitdaagt om een verantwoordelijkheid op te nemen op schaal van de wereld. Deze tentoonstelling, samengesteld door Wouter Davidts en Stefaan Vervoort in dialoog met T.O.P. office, focust op Orban Space, het ‘onderzoek door ontwerp’ project dat in 2006 door Deleu – T.O.P office werd gelanceerd. Het project heeft tot doel de huidige noties van publieke ruimte uit te breiden op schaal van de wereld en urbanisme te herinterpreteren als orbanisme. Het project wordt steeds up-to-date gehouden en bouwt verder op stromen van ruimtelijke, sociologische en economische data en stelt alternatieve modellen voor om aan grondstofverdeling te doen voor het geheel van de mensheid.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

ORBAN SPACE: LUC DELEU — T.O.P. OFFICE

Binnen een unieke scenografie ontwikkeld door T.O.P. office toont de tentoonstelling een selectie vroegere werken en projecten rondom recente resultaten van Orban Space. Nieuw geproduceerde werken worden in een historisch perspectief geplaatst aan de hand van voorgaande plannen en maquettes, schetsen, ontwerpinstrumenten en archiefdocumenten van 1969 tot 2013, waarvan vele tot op vandaag nog nooit getoond zijn. Hieronder worden de vijf thema’s toegelicht: 1. Devices Vanaf de oprichting heeft T.O.P. office de vereiste instrumenten en hulpmiddelen gezocht, indien nodig zelfs uitgevonden, om projecten in de architectuur, stedenbouw en kunst te ontwikkelen. T.O.P. office ontwikkelde de voorbije jaren Orban Space: Terminology (2006-heden), een meer dan duizend pagina’s tellende index van de openbare ruimte op wereldschaal. Terminology tracht verschillende verbanden, hiërarchieën en prioriteiten van de globale publieke ruimte op elk mogelijk schaalniveau te beschrijven. Het koppelt abstracte termen aan foto’s uit het archief van T.O.P. office en aan publiek beschikbaar beeldmateriaal, geplukt uit

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

De tentoonstelling tracht nieuwe perspectieven en ensembles te onthullen en tonen binnen het oeuvre van Luc Deleu – T.O.P. office. Om dit te bereiken vertrekt de tentoonstelling van vijf thematische clusters: devices, media, dimensions, movements, en realities. De clusters tonen de vele terugkerende operaties, acties en strategieën die het werk en de praktijk van Deleu – T.O.P. office van de voorbije vijf decennia karakteriseren.

2. Media T.O.P. office heeft een wijd spectrum aan communicatiemogelijkheden aangeboord en toegeëigend om het ontwerpproces en het resulterende werk publiek te maken, zoals postkaarten, affiches, films, tijdschriften, kranten. De terminologie van de globale openbare ruimte vormt het vertrekpunt voor de poster Orban Space: Analysis (2006-2012). Bestaande uit de secties Forum, Network and Nodes, Urbanized Public Space, Setting & Location en Scales & Degrees of Urbanization laat de grafiek zich lezen als een geraffineerd en complex wereldbeeld, opgebouwd uit verschillende lagen van verstedelijking, infrastructuur en technologie. Met een sterrenhemel als achtergrond fungeren de panelen als ordeningssysteem en ontwerpkader voor de hedendaagse globale maatschappij. 3. Dimensions Onophoudelijk heeft T.O.P. office de schaal van de aarde als maat gehanteerd voor de analyse van maatschappelijke ontwikkelingen en voor de impact van zijn eigen activiteiten. Orban Space: The Voyage (2006-2013) documenteert het zeiltraject rond de wereld, persoonlijk afgelegd door Luc Deleu. De reis vormt een performatief hoogtepunt van Deleu’s onderzoek naar het aardoppervlak, waarin hedendaagse globalisering niet enkel in kaart gebracht maar ook

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

encyclopedieën of websites zoals Wikipedia. Het resultaat is een ontwerpinstrument dat fungeert als woordenboek, atlas, thesaurus, catalogus en een handleiding voor architectuur en stadsplanning tegelijk.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

4. Movements T.O.P. office heeft de statische aard van architectuur steevast uitgedaagd met plannen die vertrekken vanuit het dynamische. Orban Space: Travel Pictures (2006-2012) bevat een raster van foto’s, gemaakt door Deleu tijdens een zeilreis rond de wereld in 45 (44) dagen in 2006. Het beeldend verslag van de feitelijke ervaring documenteert de verplaatsing van de orbanist over land, ter zee en in de lucht. De foto’s verbeelden echter niet enkel de fysieke reis maar bieden ook een blik op de uiteenlopende politieke, culturele en historische gebieden die doorkruist werden – een globale sfeer die getekend wordt door een immer oprukkende internationalisering en de wederzijdse invloeden tussen Westen, Oosten, Noorden en Zuiden, met andere woorden door het hedendaagse naleven van een modernistisch tijdperk. 5. Realities T.O.P. office hanteert de regel dat elk ontwerp – of het nu van conceptuele of ludieke aard is, klein of grootschalig – zich verankert in de werkelijkheid en bijdraagt aan een toekomstig begrip van ons verblijf op planeet aarde. Het model Sector X (2010) analyseert een stedelijk gebied in Antwerpen in de onmiddellijke omgeving van het kantoor van T.O.P. office. Door de uiteenlopende

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

letterlijk afgetast wordt. De afdruk houdt het midden tussen een cartografische berekening en een ontdekkingsreis en laat zowel het concrete als abstracte aspect van het onderzoek verschijnen. “Ik wil de reis doen om de schaal van de aarde in mijn vingers te krijgen,” stelde Deleu in 1994, “en dat is toch waar het een orbanist om te doen is.”

Wouter Davidts en Stefaan Vervoort. Januari 2013

Appendix Speciaal voor de tentoonstelling in Extra City Kunsthal werd een discursief programma uitgewerkt dat alternatieve perspectieven biedt op deze vijf clusters. Aan de hand van lezingen, performances, films, sculpturale interventies en muziek zal de diverse output van Luc Deleu – T.O.P. office op uiteenlopende wijze in beschouwing genomen worden. Met bijdragen van: Mark Jarzombek, Adrian Lahoud, Hugh Campbell, Chantal Pattyn, Adrien Tirtiaux, Hans Demeulenaere en de studenten drama van het conservatorium van Antwerpen. Met films van Charles and Ray Eames, Al Reinert en Victor Kossakovsky. Een boek over het werk van Luc Deleu - T.O.P. office, samengesteld door Wouter Davidts, Stefaan Vervoort en Guy Châtel, en uitgegeven bij Valiz, boek- en culturele projecten zal zijn Belgische lancering kennen tijdens de tentoonstellingsperiode. Deze tentoonstelling werd gecoproduceerd met Stroom Den Haag. Het videowerk ‘Tribune’ werd gecoproduceerd met LLS387 – Antwerpen en Etablissement d’en Face Projects – Brussel. Alle werken worden getoond met toestemming van van Luc Deleu – T.O.P. office. Met de vrijgevige medewerking van volgende bruikleengeverss: Bernard Blondeel Koen Deprez Annie Gentils, M HKA, Museum Dhondt-Dhaenens, Team Vlaams Bouwmeester.

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

verkeersstromen in kaart te brengen en op elkaar te leggen genereerde T.O.P. office een vreemdsoortige architectuur, losgekoppeld van de objecten, lichamen en gebouwen die de oorspronkelijke plek bevolken. De combinatie van een minutieuze aandacht voor de lokale omgeving, met een abstracte en haast schaalloze materialisatie, laten zien dat de publieke ruimte een veelgelaagd krachtenveld is.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

Orban Space: Luc Deleu — T.O.P. office

In zijn eerste institutionele presentatie in België toont het Roemeens kunstenaarsduo Mona Vatamanu en Florin Tudor een ensemble van twee nieuwe films en een installatie. Het zijn complementaire elementen in een onderzoek naar mensenrechten en ‘non-mensenrechten’ (de rechten van dieren, bomen, stenen,…) en de wijze waarop ze stilaan afgeschaft worden. Indirect beredeneren de kunstenaars dat de huidige representaties van de wereld in directe verbinding staan met een apocalyptische verbeelding, met visies over hoe de wereld zou kunnen eindigen. En dat onze tijd vooral gedefinieerd wordt door een continue stroom van explosieve noodgevallen, totdat het systeem volledig lam wordt gelegd. Beide films laten zich enerzijds lezen als lokale casus, waarbij de symptomen en effecten van de democratische transitie in Roemenië worden onderzocht. Anderzijds belichten ze een universeel perspectief, waarbij ze dienen als symbolische representatie van de verwoesting die het milieu ondergaat en de aanhoudende economische oorlogen als dramatische antoniemen van politieke slogans zoals ‘verantwoordelijkheid ten opzichte van onze planeet en ten opzichte van de minderbedeelden’. Het is dit breder perspectief dat tot uiting komt in de installatie voor Extra City Kunsthal: een ‘arme’ kosmologie, een representatie van het ons gekende universum alsof het gebouwd werd door zij die alles verloren. Gekneed in deeg bengelen deze planeten en sterren aan stukjes touw. Ergens tussen een beeld van de kosmos en een

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

ALL THAT IS SOLID MELTS INTO AIR — MONA VĂTĂMANU & FLORIN TUDOR

De video All That Is Solid Melts Into Air werd gefilmd op de mijnsite van Rosia Montana in Noord-West Roemenië, een mijn die rijk is aan goud en zeldzame metalen. Een Canadese onderneming adverteert er haar plannen aan de hand van een overdreven optimistische pr-campagne. Die campagne staat echter in schril contrast met het beeldmateriaal waarop deze film gebaseerd is. Rosia Montana, waar al in Pre-Romeinse tijd werd gedolven en na de jaren 1970 opnieuw ongenadig werd geëxploiteerd, lijkt angstvalig op een postcataclysmische planeet, waar elk teken van leven is ondergedompeld in het rood gekleurde water. Terwijl het beslissingsproces rond dit mijnproject aantoont hoe het legale aspect ondergeschikt is aan de belangen van een multinational, worden de weinig overgebleven bewoners verplicht naar hoger gelegen gebieden te migreren, om zich zo steeds opnieuw veilig te stellen van het stijgende water. Hun eindbestemming is echter een definitieve verhuis wanneer het plan, met haar retoriek over gemeenschapsondersteuning, tot uitvoering wordt gebracht. De kunstenaars brachten met hun onderzoek aan het licht dat er in Rosia Montana een situatie is ontstaan waar niets zeker en voorstelbaar is, waar het herstellen van het milieu en de existentiële schade verdampen aan dezelfde snelheid als de verandering van het eens zo bergachtige landschap.

All That Is Solid Melts Into Air — Mona Vătămanu & Florin Tudor

geïmproviseerd leegstaand Panopticum is de installatie conceptueel georganiseerd rond de Verklaring van de Rechten van de Mens, die geprint zijn op bloemzaken. Abstractie en belichaming, erosie en duurzaamheid relateren daarom zowel aan onze wereld als aan onze rechten: twee noties van modern humanisme en moderne ecologie die afhangen van een globaal akkoord.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

De tweede video, The Unblinded, start van een verslag over een poging van de Roemeens-orthodoxe Kerk om een nationaal monopolie te verzekeren op de productie van kaarsen, waardoor ze anderen – waaronder een organisatie voor de begeleiding van blinden – van hun enige inkomsten beroven. In de film wordt een jonge blinde vrouw door een organisatie die mindervaliden traint geleerd om kaarsen te maken. Ironisch genoeg vanuit het concept van verlichting, handelt The Unblinded over de relatie tussen zij die nood hebben aan verlossing en zij die verlossing schenken en tussen het fragiele leven en onopgemerkte dodelijke retorische of economische constructies. Ongezien licht staat voor de obstructies die zij die maken en zij die consumeren van elkaar scheiden, de waarderegimes die werk en waarde uit elkaar rukken.

All That Is Solid Melts Into Air — Mona Vătămanu & Florin Tudor

Dit rampscenario in slow motion, in gang gezet door een proces waarbij een cocktail van chemische producten in de grond wordt geïnjecteerd, echoot in de twee elementen die de soundtrack van de film vormen. Fragmenten van politieke toespraken door Salvador Allende en Thomas Sankara benadrukken een complete lezing van De Openbaring van Johannes, het laatste hoofdstuk uit de bijbel. De tekst van de Apocalyps heeft een eigenaardige relatie met het verwoeste landschap: woord en beeld oscilleren in relatie met elkaar en wisselen de functies van figuur en grond uit. De twee scripts voor vernieuwing in de soundtrack, hetzij door destructie of door revolutionaire transformatie, schrijven een geschiedenis van het idee van de toekomst: van een toekomst die eindigt met de verschijning van een kwaadaardige god, tot een toekomst die – na de twintigste eeuw – de mensheid tegen zichzelf kan los laten.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

Dit project werd geproduceerd door Extra City Kunsthal. De werken worden getoond met toestemming van de kunstenaars en van D+T Project, Brussel; Lombard-Freid Projects, New York en Andreiana Mihail Gallery, Boekarest.

All That Is Solid Melts Into Air — Mona Vătămanu & Florin Tudor

De cinema van Extra City Kunsthal wordt ingewijd door The Forgotten Space, een film van Allan Sekula en Noël Burch. In de film worden containers aan boord van schepen, aken, treinen en vrachtwagens gevolgd terwijl men luistert naar de verhalen van arbeiders, ingenieurs, planners, politici en zij die uitgesloten werden door de komst van het globale transportsysteem. De filmmakers bezochten boeren en dorpelingen die uit hun huizen gezet werden in Nederland en België, onderbetaalde vrachtwagenchauffeurs in Los Angeles en fabrieksarbeiders in China. Het beeld van de zee dat tevoorschijn komt door deze cineastische studie is geen synoniem voor oneindigheid, noch een metafoor voor stormen die overal te wereld voorkomen. De zee is een symbolisch vacante inflatie van functionaliteit, gestuwd door de economie en politieke convulsie door globalisatie.

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

THE FORGOTTEN SPACE — ALLAN SEKULA & NOËL BURCH

[ … ] Onze film gaat over globalisatie en de zee, de vergeten ruimte van onze moderniteit. [ … ] [ … ] Eerst en vooral is globalisering de penetratie van de multinationale bedrijfseconomie in elk kleinste detail van het menselijke leven. De hedendaagse visie over een geïntegreerde, geglobaliseerde, zelfregulerende kapitalistische wereldeconomie kan worden teruggebracht naar enkele axioma’s over de kapitalistische ‘drang naar avontuur’. En toch, wat in dit huidige beeld sterk ontbreekt is elke zin van materiële resistentie ten opzichte van de expansie van het markt imperatief. Investeringen vloeien als ontastbaar door de ether – alsof er magie mee gemoeid is. Geld maakt geld. Weelde is gewichtloos. Zeehandel, als er al aan gedacht wordt, is een relikwie van een oudere, meer absolute economie, van een wereld vol gebrekkigheid, roest en piepende kabels, van de trage beweging van zware dingen. [ … ]

The Forgotten Space — Allan Sekula& Noël Burch

Uittreksel van de director’s notes over de film: “De zee beheersen is de zee vernietigen.”

[ … ] Onze premisse is dat de zee een cruciale ruimte voor globalisering blijft. Nergens anders ter wereld is disoriëntatie, geweld en vervreemding van het hedendaagse kapitalisme meer manifest aanwezig. Maar deze waarheid is niet evident en moet worden benaderd als een puzzel, een mysterie, een probleem dat opgelost moet worden. [ … ] [ … ] Het productieproces is niet langer geconcentreerd in de ontwikkelde wereld, maar is veel mobieler en meer verspreid geraakt. Zoals schepen beginnen te gelijken op

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

[ … ] Zij van ons die reizen via de lucht, of die ‘surfen’ op het web, denken vandaag de dag nog slechts zelden aan de zee als een ruimte voor transport. We leven daarentegen in een tijdperk vol cyberspace en onmiddellijk elektronisch contact tussen jan en alleman, overal ter wereld. In deze fantasiewereld wordt het concept ‘afstand’ volledig verlaten. Meer dan 90% van de cargo die wereldwijd verscheept wordt, gebeurt via de zee, en toch gaan hoog opgeleide mensen uit de ontwikkelde wereld ervan uit dat de goederen die zij verbruiken getransporteerd worden op dezelfde manier als zijzelf, dus via de lucht, en dat geld, dat ook reist tegen lichtsnelheid, de abstracte bron van alle weelde is. [ … ]

[ … ] De functie van zeehandel beperkt zich niet langer tot het aparte, mercantilistische ondernemen, maar is onderdeel geworden van een integraal component van een industrieel systeem op wereldschaal. We worden echter afgeleid van het kennen van de volle implicaties van dit inzicht door twee krachtige mythes die alle nieuwsgierigheid doodknijpen. De eerste mythe is dat de zee niets meer is dan een cultureel en economisch anachronisme. De tweede mythe is dat we leven in een postindustriële maatschappij en dat cybernetische systemen en andere economische services de ‘oude economie’ – de economie van de zware materialen

The Forgotten Space — Allan Sekula& Noël Burch

gebouwen - grote drijvende warenhuizen van een just-intime systeem van distributie - zo worden bedrijven stilaan schepen, verdwijnend als een kat in de nacht, rusteloos zoekend naar steeds goedkopere werkkrachten. In de automobielindustrie, bijvoorbeeld, staat de functie van een schip gelijk aan dat van transportbandsysteem in een oude geïntegreerde autofabriek: onderdelen reizen de wereld rond op een tocht naar hun uiteindelijke assemblagelijn. [ … ]

[ … ] Ons antwoord op deze mythes is dat de zee een sleutel is voor het verstaan van de geglobaliseerde industrie. Zonder een grondige moderne en gesofisticeerde ‘revolutie’ in een zeewaardig cargo-afhandelingssysteem, zou het globale ‘bedrijf’ niet bestaan en zou globalisatie nu geen brandend thema zijn. [ … ] [ … ] Schepen worden geladen en ontladen in minder dan twaalf uren, vergeleken tot werk intensieve cargo opslag van vijftig jaar geleden. De oude kadecultuur van zeemansbars en bordelen heeft plaats geruimd voor onbevolkte terreinen of – dankzij de steun van de grondontwikkelaars - tot een nieuwe artificiële maritieme ruimte van thema restaurants, geësthetiseerde nautische relieken en dure appartementsgebouwen met zeezicht. Als het karakter en de klasse van een havenstad veranderd, verdwijnt de gedachte aan

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS

– aan de kant hebben geschoven. Daardoor genereert de fictie van veroudering grote reserves van sentimenteel verlangen naar dingen die eigenlijk niet echt dood zijn. […]

[ … ] De dozen zijn overal, mobiel en anoniem — hun inhoud verscholen van het zicht. Men zou kunnen zeggen dat deze containers ‘doodskisten van werkkrachten op afstand zijn’, volgestouwd met goederen die elders werden geproduceerd, door onzichtbare arbeiders aan de andere kant van de wereld. We worden verteld dat deze verandering door de gevolgen van de globalisering onvermijdbaar is om onze constante welvaart op punt te houden en voor de opkomende welvaart voor zij die momenteel nog zover weg het werk doen. Maar misschien is dit eerder een zaak voor Pandora, of voor de helderziende zuster Cassandra. [ … ] [ … ] Onze film speelt zich af tussen vier havensteden: Bilbao, Rotterdam, Los Angeles en Hong Kong. We bezoeken het industriële hinterland in zuid-China en het transport hinterland in het hart van Nederland. Van de vier havensteden kunnen we drie klasseren als super-havens, de grootste in de wereld. Hier ontmoeten we functionele hypertrofie. Bilbao, een achteruitgaande haven met een moedige maritieme geschiedenis, is een site geworden van de radicale symbolische transformatie van een in verval zijnde maritieme ruimte. In Bilbao leeft functionele atrofie samen met symbolische hypertrofie, een delirium van neobarokke maritieme nostalgie die getrouwd is met de al even uitzinnige belofte van de ‘nieuwe economie’. [ … ] Bron: http://www.theforgottenspace.net Film courtesy van Galerie Michel Rein, Paris.

The Forgotten Space — Allan Sekula& Noël Burch

muiterij, rebellie, aan intense klassenstrijd door dokwerkers, matrozen, zeemannen, vissers en scheepswerfarbeiders – allen fundamenteel onderdeel van een institutie van sociale democratie en vrije handel – uit het zicht van het publieke bewustzijn. [ … ]

EXTRA CITY KUNSTHAL — TENTOONSTELLINGSGIDS