Realizacja projektu i jego efekty by Fundacja Fala

Lider: Federacja Inicjatyw Oświatowych e-mail: malaszkola@fio.org.pl www.fio.org.pl Partnerzy: Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej e-mail: malaszkola@fala.edu.pl www.fala.edu.pl

Fundacja Civis Polonus e-mail: malaszkola@civispolonus.org.pl www.civispolonus.org.pl

Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin e-mail: malaszkola@swpr.edu.pl www.swpr.edu.pl

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska e-mail: programsde@gmail.com www.fpds.pl

raport

Projekt objęty patronatem Marszałków Województw:

KUJAWSKOPOMORSKIEGO

LUBUSKIEGO

MAZOWIECKIEGO

OPOLSKIEGO

POMORSKIEGO

WIELKOPOLSKIEGO

ZACHODNIOPOMORSKIEGO

www.malaszkola.pl

raport

DOLNOŚLĄSKIEGO

Realizacja projektu i jego efekty

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

FIO_okladkakwadrat.indd 2

9/17/13 1:51 PM

raport

Realizacja Projektu i jego efekty

Wydawca: Federacja Inicjatyw Oświatowych ul. Filtrowa 67/ 6, 02-055 Warszawa, tel. i faks 22 869 96 68; 22 869 96 60 malaszkola@fio.org.pl www.fio.org.pl Warszawa 2013 Koncepcja i nadzór nad całością raportu: Elżbieta Tołwińska-Królikowska Redakcja: Elżbieta Tołwińska-Królikowska, Tomasz Siemież, Łukasz Jachemski Projekt graficzny, skład, łamanie: Kotbury.pl Zdjęcia pochodzą z archiwum Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” Publikacja została opracowana i wydana w ramach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet III, Działanie 3.3, Poddziałanie 3.3.4. Modernizacja metod i treści kształcenia.

Spis treści I. WPROWADZENIE

4. Wsparcie szkół i nauczycieli realizujących

Wstęp .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

zadania projektowe.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Doskonalenie zawodowe nauczycieli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 51 Monitoring działań szkół. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Platforma edukacyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Pomoce dydaktyczne przekazane szkołom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

II. REALIZACJA PROJEKTU „Z MAŁEJ SZKOŁY w WIELKI ŚWIAT”

5. Partnerstwo realizujące Projekt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 1. O Projekcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

O Projekcie.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Jak rozwijaliśmy kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Kompetencje społeczne i obywatelskie: dlaczego ważne i jak je rozwijaliśmy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 O kulturze uczenia się w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” – jak rozwinęliśmy umiejętność uczenia się .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Projekt w liczbach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2. Realizowane projekty edukacyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Projekty rozwijające kompetencje społeczne i obywatelskie w klasach I–III SP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Projekty rozwijające kompetencje społeczne i obywatelskie w klasach IV–VI SP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Projekty rozwijające kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne w klasach I–III SP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Projekty rozwijające kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne w klasach VI–VI SP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

3. Ruch naukowy Małych Szkół.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Letnie Szkoły Odkrywców. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Letnie Obozy Naukowe rozwijające kompetencje matematyczne i przyrodnicze. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Letnie Obozy Naukowe rozwijające kompetencje społeczne i obywatelskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Certyfikacja Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Federacja Inicjatyw Oświatowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 56 Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Fundacja Civis Polonus. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Fundacja Partnerstwo dla Środowiska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 59 Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

III. REZULTATY PROJEKTU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Wyniki badań kompetencji uczniów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 64 Wyniki badań ewaluacyjnych. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Rezultaty działań projektowych w szkołach. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Model Małej Szkoły. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Refleksje nauczycieli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

IV. SZKOŁY UCZESTNICZĄCE W PROJEKCIE. . 91 Szkoły w województwie dolnośląskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Szkoły w województwie kujawsko-pomorskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Szkoły w województwie lubuskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 27 Szkoły w województwie mazowieckim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 43 Szkoły w województwie opolskim. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Szkoły w województwie pomorskim. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Szkoły w województwie warmińsko-mazurskim. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 83 Szkoły w województwie wielkopolskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Szkoły w województwie zachodniopomorskim. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 2 15

V. KADRA PROJEKTU.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Federacja Inicjatyw Oświatowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 232 Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 33 Fundacja Civis Polonus. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 34 Fundacja Partnerstwo dla Środowiska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 235 Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Współpracownicy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 37

Wstęp Uczniowie, Nauczyciele, Dyrektorzy Małych Szkół – pamiętajcie, że wielki świat jest wokół Was! Rodzice uczniów Małych Szkół, reprezentanci organów je prowadzących – pamiętajcie, że szkoła może być wszędzie tam, gdzie jest uczeń! Współpracownicy Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” – autorzy materiałów, trenerzy, monitorujący, specjaliści z różnych obszarów edukacji – pamiętajcie, że Mała Szkoła to najczęściej nie tylko dobra, ale i mądra, przyjazna szkoła! Drodzy Czytelnicy – pamiętajcie, że nauka to również zabawa! Zapraszając Was do przeczytania raportu z realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL 3.3.4), pragniemy, abyście pamiętali, że małe, wiejskie szkoły mogą być awangardą polskiej edukacji. Chcemy Wam pokazać, co się w nich działo w związku z realizacją naszego Projektu i co, mamy nadzieję, będą robiły po jego zakończeniu. Zaczniemy od refleksji, że bardzo często nie doceniamy tego, co jest obok nas, co jest niemal na wyciągnięcie ręki. Przyzwyczajeni do otaczających nas ludzi, przedmiotów, zjawisk społecznych, przyrody, niestety często nie potrafimy lub nie umiemy wykorzystać tych zasobów, a nawet umniejszamy ich wartość. Potwierdzeniem tego jest stereotyp, że mała, wiejska szkoła uczy gorzej, że są tam gorsze warunki do nauki, że jest słabo wyposażona itd. Wiemy, że realizacja naszego Projektu przyczyniła się do zmiany tej opinii w środowiskach lokalnych 119 szkół, które przez 3 lata brały udział w działaniach projektowych.

Wspólnie – uczniowie, nauczyciele, realizatorzy Projektu – przekonaliśmy się, że dzięki metodzie projektu edukacyjnego nauka może być nie tylko przyjemna, lecz także efektywna. Ściany budynku szkoły mogą stać się niewidzialne, ławki nie muszą stać w rzędach, a tablicą może być piaskownica lub tafla jeziora. Uczeń może zadawać „dziwne” pytania, a nauczyciel nie zawsze musi znać na nie odpowiedź – i nie powinien bać się przy tym utraty autorytetu. Być może niektórzy obserwatorzy działań prowadzonych w naszych Małych Szkołach zadawali sobie pytanie, czy to jest nauka, czy zabawa, zwłaszcza kiedy uczniowie wspólnie z nauczycielami (czasami z rodzicami lub studentami) budowali wulkan z piasku, konstruowali pojazdy, przygotowywali pokaz mody, szukali skarbów w okolicy. Po lekturze wpisów na forum platformy internetowej, uwag nauczycieli w dziennikach zajęć, a także po licznych rozmowach z nimi i z uczniami – pozwalamy sobie na przytoczenie z pamięci kilku wypowiedzi:

Nigdy bym nie uwierzył(a), że wójt będzie rozmawiał z uczniem jak równy z równym. Nocka w szkole – to jest to! Lubię swoją Małą Szkołę i chodzę tam z przyjemnością. Teraz uczniowie nawet na „normalnych” lekcjach pytają, w oparciu o jakie kryteria będą oceniani. Ten łobuziak zmienił się nie do poznania – i nawet mądrze mówi! Nawet nie wiem, kiedy i jak uczniowie sami podzieli się na grupy i ustalili, co kto ma zrobić. Uczniom naprawdę można zaufać. Mamy nadzieję, że podobają się Wam one tak, jak i nam – realizatorom Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”.

Podziękowania Składamy serdeczne podziękowania wszystkim: • dyrektorom, nauczycielom i rodzicom uczniów każdej ze 119 szkół biorących udział w Projekcie, przedstawicielom organów prowadzących szkoły – za zaufanie, jakim nas obdarzyliście,

Mamy nadzieję, że udział w tym przedsięwzięciu przyczynił się nie tylko do zdobycia przez Was nowej wiedzy, umiejętności, lecz także był ciekawym i ważnym doświadczeniem – tak jak dla nas.

• t renerom prowadzącym warsztaty i seminaria dla nauczycieli oraz konferencje metodyczne, specjalistom ds. monitoringu w każdym z 9 województw, moderatorom forów dyskusyjnych, autorom, współautorom oraz redaktorom scenariuszy projektowych, konsultantom – to dzięki Waszemu wsparciu nauczyciele i dyrektorzy mogli wcielać w życie nasze pomysły.

Życzymy Wam energii, gotowości do realizacji nowych pomysłów i radości z najmniejszych nawet sukcesów. Mamy nadzieję, że lektura tego raportu będzie źródłem dobrej energii i ciepłych wspomnień dla jego uczestników i realizatorów, inspiracją dla innych czytelników; że wszystkich zmotywuje do wspólnego wędrowania w kierunku nowoczesnej edukacji, do zadbania o każdą Małą Szkołę należącą przecież do Wielkiego Świata.

• wszystkim, którzy na przestrzeni tych prawie 4 lat byli zaangażowani w życie Projektu – bez Waszego udziału nie bylibyśmy tu, gdzie jesteśmy. Chcielibyśmy również podziękować Marszałkom Województw: Dolnośląskiego, Kujawsko-Pomorskiego, Lubuskiego, Mazowieckiego, Opolskiego, Pomorskiego, Wielkopolskiego, Zachodniopomorskiego, patronującym naszemu Projektowi i innym przychylnym nam ludziom i instytucjom.

Realizatorzy z: Federacji Inicjatyw Oświatowych Fundacji Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA” Fundacji Partnerstwo dla Środowiska Fundacji Civis Polonus Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”

Realizacja Projektu

O Projekcie Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” był realizowany od grudnia 2009 roku do października 2013 roku na terenie województw: mazowieckiego, warmińsko-mazurskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego (obejmujących region centralny), zachodniopomorskiego, lubuskiego, dolnośląskiego i opolskiego (obejmujących region zachodni). Uczestniczyli w nim uczniowie, nauczyciele i dyrektorzy 119 małych, wiejskich szkół podstawowych z tych terenów. Naszym głównym celem było rozwinięcie u uczniów klas I–VI tych szkół 3 wybranych kompetencji kluczowych: • kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowotechnicznych, • kompetencji społecznych i obywatelskich, • umiejętności uczenia się. Zajęcia z uczniami, służące rozwijaniu tych kompetencji, były prowadzone w szkołach przez 3 lata szkolne – od IX 2010 do VI 2013 roku. Projekt był realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet III „Wysoka jakość systemu oświaty”, Działanie 3.3 „Poprawa jakości kształcenia”, Poddziałanie 3.3.4 „Modernizacja metod i treści kształcenia” i był odpowiedzią na konkurs Ministerstwa Edukacji Narodowej. Na realizację działań projektowych przyznano ponad 18 milionów złotych. Projekt miał charakter partnerski, łącząc zasoby: Federacji Inicjatyw Oświatowych (FIO) – lidera oraz Fundacji Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA” (FALA), Fundacji Partnerstwo dla Środowiska (FPdŚ), Fundacji Civis Polonus (FCP) i Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin (SWPR) – partnerów.

Geneza Projektu Federacja Inicjatyw Oświatowych od 2000 roku wspiera społeczności lokalne ratujące małe, wiejskie szkoły przed likwidacją, a potem podejmujące trud prowadzenia szkoły przez lokalne stowarzyszenia założone w tym celu przez rodziców. Takie szkoły nazywamy Małymi Szkołami. Pod tą nieformalną nazwą stały się one trwałym elementem systemu edukacji – jest ich już w Polsce kilkaset. Obecnie nadal wiele szkół wiejskich jest zagrożonych likwidacją – w czasie kryzysu ekonomicznego i demograficznego koszt utrzymania małej szkoły jest dla wielu wiejskich gmin trudny do ponoszenia. Federacja nadal jednak broni idei Małych Szkół, uważając, że z zamknięciem szkoły dzieci mają utrudniony dostęp do edukacji, a wieś traci nie tylko najczęściej jedyną placówkę edukacji, kultury, sportu i wspierania rozwoju lokalnego, lecz także miejsce zapewniające znakomite środowisko edukacji małych dzieci. Powszechnie funkcjonuje opinia, że poziom nauczania w małej, wiejskiej szkole jest niski oraz że prowadzenie zajęć w klasach łączonych (a w ten sposób wiele z nich organizuje pracę) to anachronizm. Nic bardziej mylnego! Taki model edukacji w wiejskich szkołach podstawowych funkcjonuje w wielu krajach Europy (np. Francja, Szwajcaria), łącznie z Finlandią – od wielu lat liderem rankingu badań umiejętności uczniów PISA. W ramach projektów finansowanych przez Program Leonardo da Vinci uczestniczyliśmy w wymianach, podczas których obserwowaliśmy pracę małych, wiejskich szkół w Holandii, Walii i Finlandii. Zobaczyliśmy, jakimi metodami i w jakich warunkach pracują. Stwierdziliśmy, że to nie wyposażenie czy budynki szkolne są najważniejsze, ale metody pracy. Szkoły o niewielkiej liczbie uczniów są bardziej bezpieczne, umożliwiają nauczycielowi indywidualizację w pracy dydaktycznej i wychowawczej, poprzez bliskość miejsca zamieszkania pozwalają na utrzymywanie stałego kontaktu z rodzinami uczniów, a klasy łączone sprzyjają stosowaniu metod aktywizujących, ze szczególnym uwzględnieniem metody projektu. Dzieci mogą też w pełni korzystać z oferty dodatkowych zajęć oferowanych przez szkołę. Nie ma też żadnych badań potwierdzających gorszą jakość nauczania w takich szkołach. Przeciwnie – wyniki badań prof. Ryszarda Pęczkowskiego („Funkcjonowanie klas łączonych w polskim systemie edukacji”, Wydawnictwo

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”

Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010) pokazują, że umiejętności czytania, pisania i liczenia na koniec klasy III są porównywalne u uczniów uczących się w klasach łączonych i w zorganizowanych tradycyjnie. Wiejscy nauczyciele nie ustępują też nauczycielom z miast poziomem kwalifikacji zawodowych

„Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, który zyskał uznanie oceniających ekspertów i został przyjęty do realizacji.

Wspierając przez lata małe, wiejskie szkoły, poznaliśmy ich słabe i mocne strony:

Idea i pomysł na realizację Projektu ZMSwWŚ wynikają wprost z wcześniejszej działalności Federacji Inicjatyw Oświatowych (FIO) w zakresie działań społecznoedukacyjnych na terenach wiejskich. FIO od 1999 roku wspiera tworzenie Stowarzyszeń Rozwoju Wsi i zakładanie przez nie, w miejsce placówek zamykanych przez gminy, Małych Szkół. Autorami projektu są 3 osoby, które od dawna wspierały działania na rzecz powstawania Małych Szkół, a w przygotowaniu wniosku do konkursu połączyły nie tylko swoją wiedzę i doświadczenie, lecz także zasoby swoich organizacji, tworząc tym samym tzw. projekt partnerski: Elżbieta Tołwińska-Królikowska (FIO), Tomasz Siemież (FALA) i Andrzej Biderman (FPdŚ).

Słabe strony małych szkół: • odległość od centrów nauki, kultury, sportu, • słabsze wyposażenie i infrastruktura, • „samotność” nauczycieli – specjalistów (jeden przyrodnik, matematyk, historyk w szkole), • słabszy rozwój kompetencji społecznych dzieci i młodzieży z powodu małej liczby uczniów i znanego sobie środowiska, • nieuwzględnianie w programach nauczania i podręcznikach warunków lokalnych, • częste nauczanie w klasach łączonych, postrzeganych jako oferujące złej jakości edukację. Mocne strony małych szkół: • mała liczba uczniów w szkole i w klasach – wszyscy się znają, szansa na indywidualizację nauczania, • łatwość wyjścia z uczniami poza mury – do „rzeczywistego” świata, • mało liczne grono pedagogiczne – ułatwiona współpraca, działania interdyscyplinarne, • łatwiejsze wprowadzanie innowacji, zmian organizacyjnych z powodu małej wielkości instytucji, • przyjazne szkole najbliższe otoczenie – rodzice i mieszkańcy doceniający rolę szkoły. Uznaliśmy, że konkurs ogłoszony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej da nam szczególną możliwość wsparcia edukacji w małych szkołach i przekonania opinii publicznej, władz oświatowych i samorządowych, że taka placówka może oferować edukację na najwyższym poziomie; że mamy okazję opracowania programu, który pozwoli na wykorzystanie mocnych stron małych szkół i zminimalizowanie oddziaływania tych słabych. Przygotowaliśmy więc Projekt

Główne założenia Projektu

Nasz Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” prezentuje odmienny od tradycyjnego model funkcjonowania małych, wiejskich szkół i ich miejsca w polskim systemie edukacji. Przystępując do pracy nad koncepcją Projektu, uznaliśmy, że: • rozwijanie kompetencji kluczowych, aby było skuteczne, musi rozpocząć się jak najwcześniej – już od I klasy szkoły podstawowej, • istnienie małych, wiejskich szkół jest bardzo ważne dla edukacji dzieci mieszkających na wsi i dla rozwoju terenów wiejskich – trzeba je wspierać i promować, • mała, wiejska szkoła musi pełnić specyficzną rolę – centrum rozwoju wsi: społecznego, kulturalnego, sportowego, instytucji aktywizującej społeczność. W związku z tym podjęliśmy decyzję o skierowaniu działań edukacyjnych do wszystkich uczniów (klasy I–VI) małych, wiejskich szkół podstawowych i zaprojektowaniu ich tak, aby wspierały rozwój najważniejszych, naszym zdaniem, kompetencji i budowały nową rolę szkoły. Napisaliśmy koncepcję projektu, która zakładała wdrożenie do każdej ze szkół innowacyjnych metod nauczania i organizacji pracy, a mianowicie projektu edukacyjnego i oceniania kształtującego. Metoda projektów pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Została stworzona przez Williama H. Kilpatricka, wprowadzona w szkołach amerykańskich, a także spopularyzowana w innych krajach, przede wszyst-

Po dyskusjach nad sposobem przygotowania nauczycieli do rozwijania 3 wybranych kompetencji przy zastosowaniu metody projektu i oceniania kształtującego uznaliśmy, że konieczne jest przygotowanie scenariuszy zajęć projektowych matematyczno-przyrodniczych i społeczno-obywatelskich, osobno dla każdego etapu nauczania, zawierających elementy oceniania kształtującego. W ten sposób każdy nauczyciel, realizując na podstawie przygotowanych scenariuszy projektowych, które adaptował do potrzeb uczniów i swoich warunków pracy, zajęcia projektowe, powodował rozwój kompetencji społecznych i obywatelskich, matematyczno-przyrodniczych i umiejętności uczenia się. Wiedzieliśmy, że chcemy dać nauczycielom okazję do doświadczenia pracy z większą grupą dzieci niż pracują na co dzień i to jeszcze złożoną z 3 roczników – z klas I–III lub IV–VI.

kim w Anglii. Metoda projektów jest obecna na co dzień już w najmłodszych klasach w szkołach państw skandynawskich (Dania, Szwecja, Finlandia), a od 2010 roku – w polskich gimnazjach. Ocenianie kształtujące od kilku lat wkracza do polskich szkół, choć powoli, bo jest nie tyle koncepcją oceniania, co szerzej – koncepcją nauczania i wymaga od nauczycieli zmiany ich roli w procesie uczenia się – nauczania. Podjęliśmy też decyzję o wyborze kompetencji kluczowych, które chcemy rozwijać. W konkursie MEN jako obowiązkowe wskazane były kompetencje matematyczne i podstawowe naukowo-techniczne. Z katalogu 9 kompetencji kluczowych zalecanych przez Parlament Europejski wybraliśmy jeszcze 2: kompetencje społeczne i obywatelskie oraz umiejętność uczenia się. Realizacja celów Projektu Bezpośredni beneficjenci Projektu to uczniowie klas I–VI małych, wiejskich szkół podstawowych, prowadzonych przez lokalne stowarzyszenia rozwoju wsi, samorządy gminne i inne podmioty. Wiedzieliśmy jednak, że bez silnego wsparcia dla nauczycieli i dyrektorów tych szkół, bez przekonania ich do naszych pomysłów, nasze cele nie będą zrealizowane, dlatego pośrednimi beneficjentami Projektu byli dyrektorzy i nauczyciele ww. szkół. Ogólnym celem Projektu było wsparcie uczniów małych, wiejskich szkół podstawowych w rozwijaniu 3 kompetencji kluczowych: • kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowotechnicznych, • kompetencji społecznych i obywatelskich, • umiejętności uczenia się. Przyjęliśmy, że pierwsze 2 kompetencje będą rozwijane za pomocą realizacji przez uczniów projektów edukacyjnych dwojakiego rodzaju: matematycznoprzyrodniczych i społeczno-obywatelskich. Trzecia kompetencja miała być rozwijana niejako „przy okazji”. Za najważniejsze narzędzia służące jej rozwijaniu uznaliśmy metodę projektu wraz z jej świadomie stosowanymi elementami oraz ocenianie kształtujące, systematycznie stosowane w każdym Projekcie.

Scenariusze były napisane tak, aby: • uczniowie, realizując projekty, jak najczęściej wychodzili poza mury szkoły, w realny świat, • poznawali swoje środowisko społeczne i przyrodnicze, aby zwiększała się ich identyfikacja z nim i poczucie dumy z miejsca pochodzenia, • metoda projektu umożliwiła uczniom nie tylko poznawanie, lecz także zmienianie świata wokół nich, • w działania projektowe włączani byli rodzice i przedstawiciele środowiska lokalnego, • w każdym projekcie uczniowie używali sprzętu cyfrowego, • jak najczęściej budowali, kleili, wycinali, malowali. Wierzyliśmy – i tę wiarę staraliśmy się przekazać nauczycielom – że podczas stosowania projektu jako metody nauczania, wykorzystanych będzie wiele jego zalet: • ujawnią się indywidualne zainteresowania ucznia, jego zdolności, potrzeby oraz aspiracje, • uczniowie zintegrują się, nauczą współpracy w grupie, • będą stosować zdobytą w szkole wiedzę w praktyce, • nauczą się planowania, organizacji własnej pracy, poszukiwania i selekcjonowania informacji, a także posługiwania się nowymi źródłami informacji, • usamodzielnią się pod przewodnictwem nauczyciela, • uzyskają wiedzę zintegrowaną, nie podzieloną na kawałki odpowiadające szkolnym przedmiotom,

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” • projekt zaktywizuje uczniów w procesie uczenia się, • pozwoli rozwinąć uczniom umiejętności potrzebne na współczesnym rynku pracy, • zachęci uczniów do poznawania współczesnego świata w aspekcie przeszłym i teraźniejszym oraz dalszym i bliższym. Mieliśmy nadzieję, że dzięki udziałowi w Projekcie ZMSwWŚ uczniowie nie tylko zdobędą potrzebną wiedzę i umiejętności, lecz także dobrze poznają swoje miejscowości (ich zalety i problemy), silniej się z nimi zwiążą i pokochają je. Tylko wtedy zechcą do nich kiedyś wrócić i czynić lepszymi miejscami do życia. Jednocześnie realizacja Projektu ZMSwWŚ miała nam pomóc w wypracowaniu modelu małej, wiejskiej szkoły, która pracuje metodą projektu edukacyjnego, wykorzystuje zalety klas łączonych do rozwijania kompetencji społecznych uczniów i umiejętności pracy grupowej, jednocześnie realizuje zadania dydaktyczne w ścisłym kontakcie z rodzicami i środowiskiem lokalnym, rozbudzając zainteresowanie uczniów zagadnieniami naukowymi. Poprzez realizację Projektu ZMSwWŚ chcieliśmy pokazać, że małe, wiejskie szkoły mogą być znakomitym miejscem dobrej edukacji. Widzimy, że uczestniczący w nim nauczyciele i uczniowie uwierzyli w to – jest to dla nas szczególnie ważne. W toku realizacji Projektu wszyscy musieliśmy się wiele nauczyć: organizatorzy – jak najlepiej wesprzeć szkolną kadrę, jak zainspirować

ją do dalszego rozwoju, nauczyciele – jak inaczej spojrzeć na swoje zadania, na uczniów, na rolę szkoły w środowisku lokalnym. Bardzo się cieszymy, gdy słyszymy, jak zmieniła się przez te 3 lata rola „naszych” szkół w środowisku – jak zaczęły być inaczej postrzegane, jak doceniono ich pracę, jak rodzice chcą, aby dzieci uczyły się w nich m.in. ze względu na realizację zajęć projektowych. Marzymy, aby również decydenci – na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym – uwierzyli, jak ważna jest rola małych, wiejskich szkół, jak dobrze potrafią przygotować do nauki, życia i pracy w wielkim świcie i jak ważne jest ich istnienie. Podsumowanie Uczniowie i nauczyciele z małych, wiejskich szkół, uczestnicząc od września 2010 roku do sierpnia 2013 roku w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, udowodnili, że wiejskie szkoły mają szansę stać się elitą w polskim systemie edukacji. Wiele z nich jest już gotowych do wdrożenia standardów kształcenia na miarę XXI wieku. Praca metodą projektów edukacyjnych, integrowanie różnych obszarów wiedzy, ocenianie kształtujące, prowadzenie zajęć w grupach różnowiekowych – to swoiste punkty milowe, które znaczna część spośród 119 szkół już przekroczyła lub przynajmniej ich doświadczyła. Tym samym można powiedzieć, że szkoły te wkroczyły w wielki świat edukacji. Elżbieta Tołwińska-Królikowska i Tomasz Siemież

Jak rozwijaliśmy kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne? W świecie współczesnym nieustannie konkurujemy – z naszymi rówieśnikami, z sąsiadami zza miedzy i z tymi, których nazywamy wschodzącymi potęgami wschodu. Technologie wokół nas rozwijają się szybciej niż my sami. Powstają nowe zawody, a wiele z tych, które zdominują świat za 10–20 lat, nie ma dziś nawet nazwy. Wiedza stała się kluczem do rozwiązywania nieznanych dotąd problemów oraz do korzystania z rozwiązań, które stają się coraz bardziej globalne. Potrzebna jest nam umiejętność szybkiej adaptacji do zmiennych realiów współczesnego świata, dlatego też Parlament Europejski zobowiązuje rządy państw członkowskich do zapewnienia każdemu z nas możliwości rozwijania 8 kompetencji kluczowych – ważnych dla życia we współczesnym świecie i utrzymania się na zmiennym rynku pracy. W katalogu kompetencji kluczowych sformułowanym przez Parlament Europejski znalazły się m.in. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne: 1. Kompetencje MATEMATYCZNE koncentrują się na: • wykorzystaniu matematyki do rozwiązywania codziennych, praktycznych problemów. 2. Kompetencje NAUKOWE i TECHNICZNE koncentrują się na: • wykorzystaniu istniejącej wiedzy i metod do wyjaśniania świata przyrody, • posługiwaniu się urządzeniami technicznymi do odpowiedzenia na realne potrzeby ludzi, • korzystaniu z danych naukowych do osiągnięcia zaplanowanego celu. Wspólną cechą kompetencji kluczowych jest łączenie wiedzy, umiejętności i postaw pozwalających na wykorzystanie ich odpowiednio do sytuacji, jakie mogą nas w życiu spotkać.

Rozwijanie kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych stało się celem 27 projektów edukacyjnych realizowanych w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Konstruując scenariusze projektów, według których nauczyciele prowadzili zajęcia, za najważniejsze uznaliśmy to, by działania i tematy proponowane uczniom miały związek z realnymi problemami; by ukazywały powiązania zagadnień matematycznych, przyrodniczych czy technicznych z zagadnieniami społecznymi. Dlatego projekty typowo przyrodnicze obejmowały elementy praktycznej matematyki oraz wymagały budowy urządzeń technicznych, a projekty techniczne realizowane były w kontekście zagadnień społecznych i przyrodniczych. Wszystkie zaś wymagały rozwijania umiejętności informatycznych, komunikacyjnych oraz współpracy uczestników. Ilustracją takiego holistycznego podejścia jest opinia Ewy Łukasiewicz-Ucholc z Golina, która opisując wyniki bardzo technicznego projektu „Dlaczego latawiec lata”, napisała: Za największy sukces (Projektu ZMSwWŚ – przyp. AB) uważam samodzielne nagranie i zmontowanie przez dzieci filmu ze święta latawca. Wykorzystanie matematyki do rozwiązywania codziennych, praktycznych problemów Działania projektowe wymagały dokonywania przeróżnych pomiarów. Dzieci uczyły się m.in. zdejmowania miar potrzebnych do uszycia mundurków, odczytu przyrządów meteorologicznych, oceny temperatury gleby, mierzenia klas i ławek, mierzenia wysokości drzewa. Dzięki tym pomiarom uczniowie poszerzali swoją znajomość miar i struktur, np. w SP w Białej Nyskiej za najbardziej użyteczne zajęcia w ramach projektu „Pracownia krawiecka” uznano te, podczas których dzieci brały miarę, posługiwały się miarką, poznawały lub utrwalały pojęcia centymetr, milimetr. Dzięki temu dzieci odnajdywały sens liczb, na których są prowadzone działania matematyczne, a przez to umiejscawiały matematykę w realnym świecie praktycznych działań. Projekty wymagały też znajomości zasad i umiejętności obliczania wyników badań lub parametrów przyjmowanych rozwiązań technicznych, np. przy obliczaniu kosztu produktów potrzebnych do wykonania potraw, długości sezonu grzewczego, ilości zużywanego opału, energii elektrycznej, przy porównaniu średnich ilości wytwarzanych odpadów. Wykonując te działania, uczniowie poznawali praktyczny sens stosowania procedur matematycznych i doskonalili swoją umiejętność liczenia, zyskując świadomość pytań, na które matematyka może dać odpowiedź. Gdy dokonano już pomiarów i obliczeń, zwykle pojawiała się potrzeba prezentacji matematycznej wyników badań w postaci tabel i wykresów z wynikami badań meteorologicznych, plakatów z hasłami przekonującymi do segregacji odpadów czy tworzenia i zaprezentowania dziesięciokrotnie pomniejszonego modelu sali lekcyjnej. Przygotowanie modeli i projektowanie mundurków był wielką zabawą. Dzieci nie czuły zmęczenia, nie nudziły się – czytamy w relacji z projektu „Pracowania krawiecka” w Ursynowie. Działania te dawały dzieciom okazję do komunikowania się językiem matematycznym w realnych sytuacjach. Wyjaśnianie świata przyrody Działania projektowe rozwijały też praktyczną umiejętność rozpoznawania wielu roślin i zwierząt żyjących w najbliższej okolicy szkoły. Prace, takie jak zbieranie i suszenie ziół („Ziołowa apteka”), pokazały uczniom znaczenie użytkowe wielu dzikich roślin. Samodzielnie zidentyfikowane i nazwane rośliny przestawały być dla uczniów anonimowe. Wskazywano też, że niewątpliwym sukcesem było zainteresowanie uczniów nazwami i właściwościami

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” nawet najbardziej pospolitych ziół (SP Gąski). Działania takie otwierały drogę do poznania różnorodności gatunkowej miejscowych łąk i lasów oraz znaczenia dzikich roślin i zwierząt dla przyrody i dla człowieka. Inne działania wymagały praktycznej umiejętności opisania i wykorzystania własności przyrody nieożywionej. W szkołach dzieci zaczęły na bieżąco obserwować (i wyjaśniać – przyp. AB) pogodę („Pogoda jest zawsze”). Natomiast przy projektowaniu urządzeń zdolnych unieść się powietrze („Dlaczego latawiec lata”) dzieci nauczyły się praktycznego wykorzystania zasad fizyki. Pomagało to samodzielnie poznać wybrane zasady rządzące naturą.

Jeszcze inne działania projektowe służyły rozwiązywaniu wybranych problemów technicznych. Uczniowie m.in. planowali segregację odpadów, ustalali zasady bezpieczeństwa podczas obsługi wybranych urządzeń, wdrażali kampanię na rzecz oszczędzania wody czy planowali sposoby oszczędzania energii. Działania te ugruntowywały znajomość zasad rozwiązywania wybranych problemów technicznych. Korzystanie z danych naukowych do osiągnięcia zaplanowanego celu Uczestnicy projektów rozwijali swoje umiejętności w zakresie zbierania i analizowania informacji o znaczeniu pojęć, możliwych rozwiązaniach, istniejących uwarunkowaniach przyrodniczych i społecznych. Zbierali przepisy potraw regionalnych, poznawali stan wiedzy mieszkańców wsi o tempie rozkładu w śmieci, zbierali informacje na temat rodzajów środków transportu. Skoro planowanie produktu końcowego wymagało zbierania wielu danych o różnej wartości, kluczowa okazywała się umiejętność analizy i krytycznej oceny zebranych informacji. Uczniowie nauczyli się wykorzystywać zdobyte informacje przy planowaniu rajdu rowerowego czy opracowywaniu zebranych przepisów kulinarnych. Umiejętność tę kształtowało też porządkowanie informacji dotyczących urządzeń domowych, ustalanie propozycji rozwiązania problemu zanieczyszczenia powietrza czy analiza informacji o zasadach budowy latawców. Stałym elementem każdego projektu było planowanie kształtu produktu końcowego, co wymagało podejmowania wielu samodzielnych decyzji, np. przy planowaniu wystaw czy marszu na rzecz wody („Woda na wagę złota”). Wielkim wydarzeniem było zwłaszcza zaplanowanie Święta Latawca. Konsekwencją wszystkich tych działań było zdobywanie wiedzy o źródłach informacji i metodach ich analizy.

Posługiwanie się urządzeniami technicznymi w odpowiedzi na realne potrzeby W większości projektów rozwijano praktyczne umiejętności posługiwania się różnymi urządzeniami technicznymi – narzędziami czy urządzeniami pomiarowymi. Służyły one do budowy wybranych konstrukcji oraz oceny odległości czy warunków pogodowych. Wprawdzie nie stawialiśmy sobie za cel rozwijania kompetencji z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych, ale praktycznie każdy projekt rozwijał wiedzę i umiejętności z tego zakresu, czego efekty szybko zauważyli nauczyciele. Wiele miejsca w projektach poświęcano konstruowaniu i budowie różnych budowli i przyrządów służących osiąganiu zaplanowanego efektu. Dzieci własnoręcznie zbudowały np. latawce, suszarnie ziół, kalejdoskopy optyczne czy urządzenia do pomiarów meteorologicznych. Działania te kształtowały samodzielność uczniów poszukujących ciekawych rozwiązań konstrukcyjnych w trakcie budowania latawców (SP w Niwnicy) oraz lepsze rozumienie rozwiązywanych problemów, ale też pozwalały poznać charakter i praktyczne znaczenie stosowanych procesów technicznych.

Wielkim sukcesem Projektu ZMSwŚ było włączenie rodziców i społeczności lokalnych w realizację zadań edukacyjnych, np. w Lisięcicach za największy sukces w realizacji projektu „Domek dla przyjaciela” uznano pozyskanie akceptacji rodziców i przekonanie ich do słuszności działań w tym projekcie. Ich zaangażowanie przerosło… oczekiwania. Jeszcze nigdy dzieci nie były tak „zarażone” projektem. Być może miało na to wpływ zaangażowanie rodziców. Równie ważne było oddziaływanie projektów realizowanych przez szkołę na społeczności lokalne. Działo się tak np. w Łążynie II, gdzie w wyniku działań projektowych uczniowie oraz ich rodzice wykazali się dużą świadomością konsumencką. Okazało się, że dokonując zakupów urządzeń RTV i AGD, zwracają uwagę… przede wszystkim na zużycie energii i koszty utrzymania. Wyrazem tej tendencji do integrowania działań edukacyjnych z aktywnością obywatelską mieszkańców wsi były złożone w tym roku wnioski o nadanie międzynarodowego certyfikatu szkół „Zielona Flaga” szkołom z Waśniewa-Grabowa, Purdy, Klęczkowa oraz Wapnicy. O certyfikat mogą się starać tylko te szkoły, które wcześniej utworzyły Lokalne Centrum Aktywności Ekologicznej i aktywnie działają na rzecz efektywnego wykorzystania energii i surowców oraz zrównoważonej gospodarki odpadami w szkołach i ich otoczeniu. Samodzielne rozwiązywanie problemów uczyło postaw tak niezbędnych do skutecznego rywalizowania z rówieśnikami z dużych ośrodków miejskich. Szczególnie ważny jest tu szacunek dla prawdy i realizmu, chęć szukania przyczyn obserwowanych zjawisk i umiejętność uzasadniania wyciąganych wniosków. Zależało nam też na rozwijaniu krytycznego rozumowania, ciekawości, a także wrażliwości na skutki, jakie podejmowane działania mogą przynosić poszczególnym ludziom, ich społecznościom, a także całej Ziemi. Andrzej Biderman

Kompetencje społeczne i obywatelskie: dlaczego ważne i jak je rozwijaliśmy? W procesie edukacyjnym i wychowawczym rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich jest ważne, gdyż przygotowuje młodych ludzi do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, politycznym i zawodowym. Kompetencje te są niezbędne w każdym momencie życia – pozwalają funkcjonować wśród ludzi i z ludźmi, dotyczą bowiem współpracy, rozwiązywania konfliktów, budowania zaufania. Rozwijanie kompetencji społecznych ma na celu przygotowanie młodych ludzi do funkcjonowania w zmieniających się warunkach społecznych. Współczesne społeczeństwa przechodzą wielowymiarową przemianę, która sprawia, że należy poświęcić szczególną uwagę rozwijaniu odpowiedniej wiedzy o procesach społecznych oraz umiejętności działania w tych nowych warunkach. Wskazanie kompetencji obywatelskich przez Parlament Europejski jako jednych z kluczowych treści w procesie uczenia się przez całe życie wynika z przekonania podzielanego przez Wspólnotę Europejską, że działania edukacyjne powinny mieć na celu przygotowanie jednostek do aktywnego obywatelstwa. Rozwijanie kompetencji obywatelskich opiera się na jednoczesnym wzbogacaniu wiedzy, kształtowaniu odpowiednich postaw oraz doskonaleniu praktycznych umiejętności. Rozwijanie kompetencji obywatelskich jest dziś szczególnie ważne, gdyż mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem demokracji obywatelskiej (partycypacyjnej), której jakość zależy od tego, czy jednostki odnajdują się w roli obywateli – osób zaangażowanych, współdecydujących o sprawach publicznych. Udział w życiu publicznym przestaje być ograniczony do cyklicznego aktu wyboru przedstawicieli, ale przejawia się w udziale w różnego typu debatach, konsultacjach, głosowaniach, inicjowaniu projektów, realizacji oddolnych inicjatyw.

kazywanie zainteresowania przeszłością i przyszłością swojej okolicy, jej rozwojem społeczno-gospodarczym. Jeśli chodzi o kompetencje obywatelskie, szczególny nacisk położyliśmy na umiejętności, które są kluczowe dla bycia aktywnym obywatelem lokalnej społeczności, a mianowicie na wyrażanie własnej opinii, udział w procesach decyzyjnych oraz konstruktywne uczestnictwo w działaniach społeczności lokalnej i sąsiedzkiej. Rozwój wspomnianych kompetencji następuje dzięki doświadczaniu przez uczniów autentycznych aktywności obywatelskich:

Spośród listy kompetencji społecznych zawartej w zaleceniu Parlamentu Europejskiego wybraliśmy te, które są ważne, a jednocześnie określane jako deficytowe w polskim społeczeństwie oraz niewystarczająco dobrze rozwijane w polskich szkołach. Chodzi tu o umiejętność współpracy z innymi oraz wy-

Po pierwsze: nie jesteśmy obojętni! Projekty społeczno-obywatelskie rozwinęły u dzieci nawyk interesowania się kwestiami społecznymi dotyczącymi najbliższej okolicy. Uczniowie analizowali sytuację dzieci w gminie, sprawdzali, jakie są ich najważniejsze problemy, potrzeby i co należy zrobić, by ich

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”

wieś, gmina były bardziej przyjazne najmłodszym. Ponadto dzieci, dzięki samodzielnym poszukiwaniom, wywiadom z rodziną i sąsiadami poznały historię swoich miejscowości, lokalne tradycje. To zbudowało w nich zrozumienie dla miejscowych zwyczajów oraz poczucie bycia częścią wspólnoty. Dzięki temu dzieci stały się bardziej świadomymi mieszkańcami swoich wsi. Po drugie: debatujemy! Uczniowie formułowali swoje opinie i dzielili się nimi na forum szkoły. Dyskutowali o bezpieczeństwie, żywieniu w szkole, sposobach spędzania wolnego czasu. Diagnozowali szkolne i wiejskie problemy oraz znajdowali ich rozwiązania. W czasie zajęć projektowych dzieci były zachęcane do częstego wyrażania swoich opinii. Dzięki praktykowaniu zabierania głosu, dzieleniu się swoimi spostrzeżeniami nabrały pewności siebie i wiary, że ich sposób postrzegania różnych zjawisk jest ważny i godny szacunku.

i otoczenia, brali za nie odpowiedzialność – od etapu planowania, poprzez przygotowanie, aż po realizację. Dzieci doświadczyły swojej mocy i wzmocniły wiarę w siebie! Wszystkie działania podejmowane w ramach projektów uczyły dzieci jasnej i otwartej komunikacji, współpracy w grupie, rozwiązywania konfliktów. Staraliśmy się, by projekty społeczno-obywatelskie przekonały uczniów, że aktywność obywatelska jest bardzo ważna, ale także przyjemna i ciekawa. Olga Napiontek

Po trzecie: wywieramy wpływ! Dzięki Projektowi odżyły samorządy uczniowskie! To właśnie samorządy uczniowskie są naszym zdaniem najlepszym sposobem na to, by dzieci doświadczyły uczestnictwa w procesach decyzyjnych, uświadomiły sobie, że mogą wywierać wpływ na otoczenie. W szkołach organizowane były otwarte i przejrzyste wybory reprezentacji samorządu uczniowskiego. Kandydaci debatowali i zachęcali do rozmów o przyszłości szkoły. Następnie wszyscy uczniowie mieli szansę głosować. Wybrana rada samorządu uczniowskiego spotykała się regularnie z dyrektorem szkoły, by konsultować decyzje dotyczące dzieci. W ten sposób zrodził się na terenie szkoły dialog obywatelski, włączający uczniów w proces podejmowania decyzji. Po czwarte: działamy i zmieniamy! Dzieci praktykowały aktywne obywatelstwo poprzez podejmowanie konkretnych działań na rzecz wspólnego dobra. Organizowały spotkania międzypokoleniowe, w czasie których możliwa była rozmowa o lokalnych tradycjach, historii miejscowości i jej mieszkańców. Dzieci prowadziły akcje informacyjne, dzięki którym ich koledzy, sąsiedzi dowiedzieli się o wyzwaniach globalizacji, konieczności dbania o środowisko. Uczniowi przy udziale rodziców i nauczycieli brali sprawy w swoje ręce i poprawiali jakość otoczenia szkoły. W ten sposób współpracując ze sobą, zdobywali umiejętność podejmowania konstruktywnych działań na rzecz siebie

O kulturze uczenia się w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” – jak rozwinęliśmy umiejętność uczenia się

we, dotyczące całego projektu, jak i krótkofalowe – nakierowane na konkretne działania. Cele określane były w języku ucznia, miały najczęściej charakter czynnościowy, np. w projekcie „Nasi reprezentanci” jednym z celów było zorganizowanie spotkania z przedstawicielem władz gminy – radnym, aby poznać charakter jego pracy. Przygotowując się do spotkania, uczniowie mieli za zadanie w rozmowach z rodzicami, dziadkami i innymi osobami zebrać informacje na temat tego, kim są i czym się zajmują reprezentanci (w tym np. reprezentanci Polski w zawodach sportowych, inne osoby reprezentujące nasz kraj za granicą oraz reprezentanci sprawujący władzę).

Znacie pojęcie KAIZEN? To zestawienia japońskich słów kai (zmiana) i zen (dobry). „Dobra zmiana” jest filozofią bazującą na ciągłym doskonaleniu. Słowo, które brzmi magicznie, faktycznie ma w sobie coś nieziemskiego, tak jak nasz Projekt. I to chyba wszystko tłumaczy…

Nauczyciele na każdym etapie realizacji projektu analizowali z uczniami kryteria osiągnięcia celów. Dzięki temu proces uczenia się był bardziej przejrzysty, umożliwiał uczniom śledzenie indywidualnych postępów w realizacji celów uczenia się – nie musieli zgadywać, co mają robić, żeby osiągnąć dobre wyniki. To wzmacniało w nich poczucie pewności siebie, rodziło wewnętrzną motywację do uczenia się. Będą na niej budować swój proces uczenia się przez całe życie.

Tak samo jest ze zmianą kultury uczenia się w Projekcie. Wiele argumentów przemawia za tym, że zastosowane strategie, narzędzia i metody pracy, sposoby komunikowania się służyły jej ciągłemu doskonaleniu. Przyczyniła się do tego głównie metoda projektu edukacyjnego, wspomagana ocenianiem kształtującym. Zmiana nakierowana była na budowanie w uczniach:

Poczucia sprawstwa

Wiedzy metapoznawczej

Poczucia skuteczności

Poczucia odpowiedzialności

1. Chcieć się uczyć Każdy projekt edukacyjny inicjował Starter, który uruchamiało pytanie: dlaczego? i rodził lawinę kolejnych pytań. Pytania tworzyły aurę zaciekawienia, wyzwanie, inspirację do pracy, zachęcały do rozwiązywania problemów naukowych: Pogoda jest zawsze? Dlaczego latawiec lata? Jak wpływać na gminę? Dlaczego widzimy otaczający nas świat? Kim są nasi reprezentanci i czym się zajmują? Co zrobić, aby świat się o nas dowiedział? Pytania kluczowe wymagały od uczniów poszukiwania informacji w różnych źródłach – sięgali często do zasobów Internetu, lokalnych bibliotek; pytali rodziców i dziadków; odwiedzali urzędy, parafie, stowarzyszenia; docierali do lokalnych artystów, hobbystów, przedsiębiorców. Zastosowanie projektu edukacyjnego dawało też szansę na łączenie nowej wiedzy z wiedzą wcześniejszą (poprzez wykorzystanie różnych strategii przetwarzania informacji). Uczniowie zarządzali informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Proponowane tematy mobilizowały nie tylko do zbierania informacji; uczniowie – aby móc zaprezentować innym zdobyte informacje – musieli je wyselekcjonować i uporządkować. 2. Wiedzieć, po co się uczyć Uczniowie zawsze mieli świadomość celu podejmowanych zadań. Cele określane były wspólnie z nimi, negocjowane. Wytyczali zarówno te długofalo-

3. Umieć uczyć się od innych Dzięki uczeniu się we współpracy nasi uczniowie wiedzą, gdzie szukać pomocy, jeśli pojawiają się trudności. Nie wycofują się z realizacji zadania, a czerpią z potencjału grupy. Nauczyciele wielokrotnie podkreślali, że coraz lepiej znają swoich uczniów i starali się dostosować metody pracy do ich zróżnicowanych potrzeb. Odejście od systemu klasowo-lekcyjnego stwarza możliwość komunikacji między uczniami dotychczas „zamkniętymi” w kręgach rówieśników z własnych klas. Jest to inna jakość uczenia się. Dzieci dążą do wspólnych celów bez rywalizacji, jednocześnie zaspokajają swoje indywidualne potrzeby i aspiracje. (D. Kazienko) Uczniowie poznawali style uczenia się swoje i kolegów. Dzięki temu sprawnie organizowali własną pracę i pracę w grupie. Wiedzą, że każdy z nich ma określone preferencje, które warto wykorzystać przy wykonaniu zadania. Odczuli w praktyce efekt synergii. Potrafią korzystać z pomysłów innych, słuchać się nawzajem, szanować własne opinie. Stosowany podczas realizacji projektów edukacyjnych model uczenia się we współpracy, gdzie każdy uczeń nagradzany jest za sukces grupowy, procentuje:

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” wybierali samorząd szkolny, uczestniczyli w debatach rady gminy. Uczniowie są świadomi, że także dzięki ich działaniom tu i teraz można wiele zmienić. (A. Beil) 6. Rozumieć proces uczenia się Częste stosowanie samooceny i oceny koleżeńskiej dawało uczniom szansę na monitorowanie swojego procesu uczenia się. Refleksja pojawiała się, kiedy padały pytania do wszystkich: • Czego się nauczyłaś/nauczyłeś? • Co osiągnęłaś/osiągnąłeś? • Z czego jesteś zadowolona/zadowolony, dumna/dumny? • Czego lubisz się uczyć, co lubisz robić? • Co robisz dobrze? • Co przychodzi ci z trudem? • Czego nie wiesz, nie rozumiesz? • Co chciałabyś/chciałbyś umieć robić, wiedzieć, nauczyć się? • Kto mógłby ci w tym pomóc? • podnosi się motywacja do ukończenia wspólnego zadania, • rodzą się silne więzi emocjonalne między członkami grupy, • procesy komunikowania stają się efektywne, co z kolei wpływa korzystnie na rodzenie się nowych pomysłów i wywieranie wzajemnego wpływu intelektualnego.

Pytania pozwalały uczniom monitorować własny proces uczenia się, badać skuteczność stosowanych indywidualnie strategii, pokazywały mocne i słabe strony, pomagały w podejmowaniu decyzji w określonej sytuacji problemowej.

A na zakończenie działań grupowych na twarzach malowała się świadomość własnej skuteczności.

Częsta refleksja jest przyczynkiem do rozumienia sensu rzeczy, wkraczaniem na poziom „meta”, pozwala uczniom lepiej się uczyć. Podpisujemy się tym samym pod zasadą Tonego Buzana: Wiedza o tym, jak się uczyć, jest najważniejszą umiejętnością w życiu.

4. Umieć planować swoją pracę i naukę KAIZEN? Metoda projektu edukacyjnego w naturalny sposób wymuszała planowanie działań indywidualnych i zespołowych. Rolą nauczyciela było określenie wspólnie z uczniami „do czego zmierzają” oraz pomoc w wyznaczeniu drogi postępowania, pozwalającej na urzeczywistnianie wyznaczonych celów. W bezpiecznych projektowych warunkach uczniowie pokonywali trud planowania, korzystając z różnorodnych technik i narzędzi: map myślowych, gwiazdy pytań, metaplanu, wykresu Gantta, linii czasu… Było to duże wyzwanie intelektualne, ale gdy zbliżali się do celu – wszystko zaczynało się opłacać w dwójnasób.

Beata Kossakowska

Największym sukcesem, moim zdaniem, jest wspólna twórcza praca uczniów, ich umiejętność negocjacji, wyrażania własnego zdania, odpowiedzialność za poszczególne etapy i efekt końcowy. (A. Grzybowska) 5. Uczyć się poprzez działanie Dzięki praktycznemu wymiarowi metody projektów edukacyjnych nasi uczniowie mieli bardzo silną motywację – traktowali realizację projektów jako okazję do nauczenia się czegoś nowego, ciekawego, niepowtarzalnego. Podczas realizacji projektu „W jeden dzień dookoła świata”: W pamięci dzieciaków zostanie nie tylko sam rajd, ale również mnóstwo informacji na temat kontynentów, charakterystycznych dla nich krajów, obiektów architektonicznych czy też zamieszkujących je zwierząt. Szczególnie miło wspominam z uczniami pierwsze nasze spotkania, kiedy mapa świata leżała pomiędzy nimi na podłodze. Miałam wrażenie, że perspektywa zmieniła ich sposób patrzenia na świat. Mapa nie była pomocą dydaktyczną, ale rekwizytem do doskonałej zabawy z nią. (M. Górka) Większość projektów miała wymiar środowiskowy, co dawało uczniom ogromne poczucie sprawstwa: dbali o oszczędzanie wody w okolicy, segregowali odpady, sadzili drzewa, pomagali ptakom i zwierzętom hodowlanym,

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” w liczbach Prezentujemy wybrane dane liczbowe, które pozwolą zrozumieć ogrom przedsięwzięcia, jakim była realizacja naszego Projektu od grudnia 2009 roku do października 2013 roku.

W Projekcie ZMSwWŚ wzięło udział

8343

szkół.

uczniów i uczennic uczestniczyło w zajęciach projektowych.

Średnio uczeń przez

lata uczestniczył w ok.

Średnio w jednej szkole uczestniczącej Zrealizowano

119

5736

430

godzinach zajęć projektowych.

lata w projekcie zrealizowano

896 101.056

godzin zajęć projektowych.

projektów edukacyjnych, czyli przeprowadzono

godzin

(45 min) zajęć projektowych z uczniami i uczennicami.

bardzo małych szkół (poniżej 30 uczniów w klasach I–VI) realizowało projekty w grupach złożonych

z uczniów klas I–VI.

641

nauczycielek i nauczycieli było zaangażowanych w realizację Projektu ZMSwWŚ.

W szkołach przeprowadzono Zorganizowano

168

690

wizyt monitorujących.

godzin szkoleń dla każdego z nauczycieli – uczestników Projektu ZMSwWŚ.

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”

Platforma edukacyjna Platforma edukacyjna Moodle miała

1.235.055 1.051.258 996 37 W

719

użytkowników i użytkowniczek.

razy wyświetlono stronę platformy edukacyjnej Moodle*, w tym razy wyświetlili ją nauczyciele – uczestnicy Projektu ZMSwWŚ

dyskusjach na forach umieszczono

sesjach czatów wpisano

4224

3486

wiadomości*

wiadomości

Ruch Naukowy Małych Szkół

680 7077

uczennic i uczniów uczestniczyło w Letnich Obozach Naukowych. uczniów i uczennic brało udział w zajęciach Letnich Szkół Odkrywców.

Zorganizowano

26 350

350

półkolonii w ramach Letniej Szkoły Odkrywców.

szkół uczestniczyło w procesie Certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy. studentów i studentek prowadziło zajęcia Letniej Szkoły Odkrywców.

* (stan na dzień 26 VIII 2013)

Realizowane projekty edukacyjne Zgodnie z przyjętymi założeniami Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) przygotowaliśmy 4 pakiety scenariuszy projektów edukacyjnych: ∞ s cenariusze projektów rozwijających kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne i umiejętność uczenia się w klasach I–III, ∞ s cenariusze projektów rozwijających kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne i umiejętność uczenia się w klasach IV–VI, ∞ s cenariusze projektów rozwijających kompetencje społeczne i obywatelskie i umiejętność uczenia się w klasach I–III, ∞ s cenariusze projektów rozwijających kompetencje społeczne i obywatelskie i umiejętność uczenia się w klasach IV–VI.

W każdym ze scenariuszy uwzględniliśmy działania pomagające rozwijać trzecią kompetencję kluczową – umiejętność uczenia się: świadomą realizację etapów projektu edukacyjnego oraz ocenianie kształtujące (OK). Zaplanowaliśmy realizację projektów w grupach zróżnicowanych wiekowo, łączących dzieci z całego etapu edukacyjnego (klasy I–III i IV–VI). W każdej szkole uczestniczącej w projekcie powstał Szkolny Zespół Projektowy (SZP) składający się z 4 nauczycieli, z których każdy realizował projekty z jednego z 4 pakietów. Projekty dla klas I–III były zaplanowane na 16 godzin pracy nauczyciela, a projekty dla klas IV–VI – na 20 godzin. Czas każdego projektu podzielony był na 2 części: ¼ czasu była przeznaczona na realizację projektu podczas godzin lekcyjnych (ale nadal z grupą złożoną z 3 roczników), a ¾ czasu – na realizację projektu podczas dodatkowych zajęć pozalekcyjnych. Wszystkie dzieci, które przystąpiły do Projektu ZMSwWŚ (w żadnej ze szkół nie było to mniej niż 90% uczniów), uczestniczyły we wszystkich projektach edukacyjnych. Liczba przygotowanych scenariuszy: - dla klas I–III – po 5 scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich i matematyczno-przyrodniczych do realizacji w ciągu jednego roku szkolnego, a więc każdy uczeń klas I–III w pierwszym roku szkolnym (2010/2011) uczestniczył w 10 projektach. Pod wpływem doświadczeń pierwszego roku zmniejszyliśmy liczbę obowiązkowych projektów edukacyjnych dla klas I–III (z 2 x 5 na 2 x 4 w roku szkolnym) i tak też pracowano w kolejnych 2 latach. - dla klas IV–VI – po 4 scenariusze projektów społeczno-obywatelskich i matematyczno-przyrodniczych w ciągu jednego roku szkolnego, a więc każdy uczeń klas IV–VI w każdym roku szkolnym (przez 3 lata) uczestniczył w 8 projektach. Tak więc w większości szkół uczeń, który był przez 3 lata beneficjentem Projektu ZMSwWŚ, uczestniczył w minimum 32 projektach edukacyjnych różnej długości (zależnej od etapu edukacyjnego). Tak intensywnemu udziałowi w zajęciach projektowych można przypisać niewątpliwy sukces, polegający na wdrożeniu się uczniów do pracy projektowej (wraz z jej wszystkimi elementami) i rozwinięciu ważnych umiejętności.

Inaczej pracowały najmniejsze szkoły. W pierwszym roku szkolnym okazało się, że jest 10 szkół, które w klasach I–VI mają poniżej 25 uczniów. W takich szkołach praca w podziale na 2 grupy (klasy I–III i IV–VI) nie pozwalała na wykorzystanie zalet metody projektu – brak było dynamiki, możliwości przyjmowania przez dzieci różnych ról, poważnej pracy zespołowej. Zadania projektowe rozkładały się na tak niewielką grupę dzieci, że często nie było możliwe wykonanie ich w całości. Postanowiliśmy sięgnąć do zagranicznych inspiracji. Eksperci Federacji Inicjatyw Oświatowych mieli w 2009 roku okazję do obserwowania pracy małych, wiejskich szkół podstawowych w Finlandii. Wiele z tych szkół miało około 20 uczniów w 6 rocznikach i tam nauczyciel stosując metodę projektu, pracował z uczniami całej szkoły jednocześnie. Oczywiście ta sytuacja wymagała od niego starannego przygotowania zadań dla różnych grup; pilnowania, aby materiał edukacyjny był dostoswany do potrzeb i możliwości każdej z nich. Uznaliśmy, że i my spróbujemy takiej organizacji pracy, dlatego od roku szkolnego 2011/2012 najmniejsze szkoły projektowe pracowały w jednej grupie, a zajęcia prowadzili na zmianę dwaj nauczyciele – specjalista od kompetencji społecznych i obywatelskich oraz specjalista od kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych. W większości szkół ten eksperyment przyniósł dobre efekty, choć wymagał od nauczycieli większych nakładów pracy. Od roku szkolnego 2011/2012 w klasach I–III nauczyciele mogli sobie wybrać do realizacji 4 scenariusze projektów z 5 przygotowanych na dany rok – w ramach rozwijania każdej z 2 kompetencji. W klasach IV–VI wyboru nie było; co roku należało zrealizować wszystkie 4 projekty z każdego z 2 pakietów. W szkołach na początku roku powstawał harmonogram realizacji projektów – szkoły mogły go sobie układać samodzielnie, dostosowując kolejność realizacji poszczególnych projektów do terminów tradycyjnych imprez szkolnych i lokalnych, warunków atmosferycznych itp. Wyjątkiem od tej zasady były 2 projekty rozwijające podstawowe umiejętności społeczne, które w każdej szkole w pierwszym roku szkolnym miały być przeprowadzone jako pierwsze: dla klas I–III: projekt „Portrety” a dla klas IV–VI: projekt „Magiczny pojazd”. Naszym zamiarem było, poprzez realizację tych projektów, wdrożyć dzieci do pracy zespołowej, stworzyć warunki do lepszego poznania się uczniów, którzy dotąd pracowali podzieleni na 3 klasy. Nauczyciele realizowali projekty przez 3 kolejne lata szkolne, zdobywając nowe umiejętności, ucząc się, wraz z uczniami, pracy z grupą zróżnicowaną wiekowo, coraz śmielej dopasowując scenariusz zajęć do lokalnych potrzeb i możliwości. Po każdym zrealizowanym projekcie nauczyciel wypełniał dziennik projektowy umieszczony na platformie edukacyjnej, zawierający część formalną (tytuł projektu, daty realizacji, liczba godzin, lista obecności dzieci) oraz część merytoryczną (refleksja na temat scenariusza oraz realizacji zajęć, ukierunkowana pytaniami otwartymi). Każdy dziennik był sprawdzany formalnie oraz merytorycznie przez eksperta ds. rozwijania danej kompetencji. Ekspert przekazywał nauczycielowi informacje zwrotne i akceptował dziennik lub odsyłał do uzupełnienia. Informacje zawarte w tysiącach dzienników dały nam ogromny materiał porównawczy, pozwalający na ocenę zaproponowanych materiałów edukacyjnych.

Realizowane projekty edukacyjne

Drugim źródłem informacji o jakości przygotowanych materiałów edukacyjnych była opinia ekspertów, których poprosiliśmy o recenzje pakietów zawierających scenariusze. Naszymi recenzentami zostali: - prof. dr hab. Małgorzata Żytko – recenzja scenariuszy projektów edukacyjnych dla klas I–III zarówno rozwijających kompetencje społeczne i obywatelskie, jak i matematyczne i naukowo-techniczne, - prof. dr hab. Stanisław Dylak – recenzja scenariuszy projektów rozwijających kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne, zarówno dla klas I–III, jak i IV–VI, - prof. dr hab. Marta Zahorska – recenzja scenariuszy rozwijających kompetencje społeczne i obywatelskie, zarówno dla klas I–III, jak i IV–VI, - dr Grażyna Czetwertyńska – recenzja wszystkich scenariuszy pod kątem rozwijania umiejętności uczenia się.

Dzięki uwagom zawartym w recenzjach oraz informacjom od nauczycieli, zbieranym przez 3 lata realizacji Projektu ZMSwWŚ, przygotowaliśmy ostateczne, poprawione wydanie 4 pakietów scenariuszy projektów edukacyjnych (uzupełnionych o pakiet poświęcony rozwijaniu ruchu naukowego). Poprawione materiały edukacyjne znaleźć można w wersji elektronicznej na stronie internetowej projektu www.malaszkola.pl Elżbieta Tołwińska-Królikowska Koordynatorka projektu

PORTRETY Autorki: Anna Dereń, Ewa Taszarek Celem projektu jest nabycie przez dzieci umiejętności odkrywania bogactwa tkwiącego w różnorodności ludzi oraz integracja zespołu uczniów. Zadaniem każdego ucznia jest poznanie swojego kolegi lub koleżanki. Dzieci przeprowadzają ze sobą wywiad, pytając m.in. o zainteresowania, rodzinę, ulubione potrawy. Na podstawie tych informacji oraz obserwacji uczniowie malują portrety kolegów. Projekt kończy się wernisażem prac, podczas którego uczniowie dostrzegają, że razem tworzą zespół, który jest silny różnorodnością jego członków.

SKARBY NASZEJ WSI Autorzy: Anna Jurewicz, Elżbieta Michalak, Wojciech Papaj Celem projektu jest zainteresowanie dzieci miejscem, w którym żyją, i nabycie przez nich umiejętności prezentowania jego atrakcji. Uczniowie szukają skarbów swojej okolicy, czyli miejsc, obiektów, zabytków architektury, ale również pięknych krajobrazów, wytworów kultury lokalnej (tekstów starych piosenek, tańców, receptur kulinarnych oraz produktów lokalnych). Odkrywają je podczas spacerów, zajęć, wywiadów, spotkań z miejscową społecznością, następnie opisują je, tworzą mapę miejscowości oraz przewodnik prezentujący najciekawsze elementy dziedzictwa swojej małej ojczyzny.

WYBIERAMY PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO Autorki: Anna Dereń, Lidia Pasich, Ewa Taszarek Celem projektu jest zapoznanie dzieci z ideą szkolnej samorządności; wyjaśnienie, czym w ogóle jest samorząd uczniowski. Projekt odbywa się w czasie wyborów przedstawicieli Samorządu Uczniowskiego. Dzieci dyskutują nad tym, jakie cechy powinien mieć ich przedstawiciel i jakie działania powinien podjąć. Dzięki licznym zabawom i grom zaproponowanym w tym scenariuszu dzieci zyskują przekonanie, że praca na rzecz samorządu uczniowskiego to nie tylko poważne przedsięwzięcie, lecz także świetna zabawa. Projekt ten udowodnił, że uczniowie klas I–III chętnie włączają się w działania samorządu uczniowskiego.

dolnośląskie Projekty społeczno-obywatelskie I–III SP

SZKOLNE REGUŁY – NASZE ZNAKI DROGOWE Autorki: Barbara Benyskiewicz, Maria Furtak, Ewa Taszarek Celem projektu jest pokazanie i uświadomienie dzieciom, że w państwie demokratycznym obywatele powinni współuczestniczyć w procesie tworzenia reguł, również na terenie szkoły. Dlatego w trakcie realizacji projektu dzieci – poprzez analogię do sytuacji na ulicy i zasad ruchu drogowego – wypracowują reguły zachowania w szkole; rozmawiają o istocie reguł i potrzebie ich tworzenia w społecznościach; tworzą szkolne znaki drogowe, czyli symbole reguł zachowań w szkole oraz upowszechniają je wśród dzieci klas IV–VI.

KAMPANIA DLA PRZYSZŁOŚCI Autorzy: Elżbieta Michalak, Wojciech Papaj Celem projektu jest uświadomienie dzieciom i odbiorcom ich działań (mieszkańcom ich miejscowości), że rozwój społeczeństw powinien być zrównoważony, czyli taki, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie. W trakcie realizacji projektu dzieci organizują kampanię informacyjną w swojej społeczności na rzecz zrównoważonego rozwoju. Informują o wadze i sposobach dbania w codziennym życiu o środowisko naturalne.

DZIEŃ ZABAW ZE ŚWIATA Autorki: Anna Dereń, Ewa Taszarek Celem projektu jest pokazanie dzieciom różnorodności i złożoności świata oraz budowanie w nich postawy akceptacji i dialogu z różnymi kulturami. W czasie projektu uczniowie poznają zabawy dzieci z różnych części świata i warunki, w jakich żyją tam ludzie, a następnie przygotowują zabawę dla młodszych dzieci. Mają za zadanie stworzyć odpowiednią scenografię, zaprosić do zabawy społeczność lokalną i nauczyć maluchy nowych zabaw.

NOCKA W SZKOLE Autorki: Anna Jurewicz, Ewa Taszarek Celem projektu jest doświadczenie przez uczniów samodzielności, sprawczości i efektów podejmowanych decyzji oraz konstruktywne spędzanie wolnego czasu – zaplanowanie, zorganizowanie i spędzenie nocy w szkole. Cele te są osiągane przez świetną zabawę zaprojektowaną przez samych zainteresowanych: to oni wymyślają gry, tworzą menu na kolację i śniadanie, wybierają piosenki, które śpiewają przed zaśnięciem. Szkoła przestaje być tylko miejscem nauki, staje się miejscem tajemnicy, bliskości, żartów i odpoczynku.

WAŻNE ROZMOWY O WAŻNYCH SPRAWACH Autorzy: Lidia Pasich, Ewa Taszarek Celem projektu jest włączenie dzieci w podejmowanie decyzji dotyczących środowiska szkoły i budowanie kultury konsultacji społecznych jako elementu życia szkoły. Uczniowie tworzą listę ważnych spraw szkolnych – są to tematy, które zdaniem dzieci warto z nimi konsultować; sprawy, w których głos najmłodszych powinien być brany przez dorosłych pod uwagę w momencie podejmowania decyzji. Następnie uczniowie organizują proces konsultacji społecznych wybranego zagadnienia, rozmawiają z przedstawicielami samorządu uczniowskiego i rodzicami. Zachęcają do włączenia się w proces podejmowania decyzji na terenie szkoły. Wreszcie spotykają się z dyrektorem szkoły, by uczestniczyć w konsultacjach społecznych wybranego tematu.

JESTEŚMY U SIEBIE – Z WIZYTĄ U SĄSIADÓW Autorzy: Anna Jurewicz, Wojciech Papaj Istotę projektu stanowi uświadomienie dzieciom wartości związanych z życiem w małej społeczności: bezpośrednich i bliskich kontaktów międzyludzkich opartych na konkretnych zależnościach sąsiedzkich, wzajemnej pomocy, wspólnej historii, pracy i rozrywce. Uczniowie zastanawiają się, kto mieszka wokół nich, przygotowują i zadają pytania sąsiadom, by lepiej ich poznać. Gromadzą ciekawe informacje o spotkanych ludziach, tworząc w ten sposób „kalejdoskopy” historii i osiągnięć odwiedzanych rodzin. Efekty swojej pracy prezentują podczas samodzielnie zorganizowanego międzypokoleniowego spotkania sąsiedzkiego.

Projekty społeczno-obywatelskie I–III SP

AUDYCJA RADIOWA „CO TO ZNACZY BYĆ DOBRYM OBYWATELEM?” Autorki: Anna Jurewicz, Elżbieta Michalak, Lidia Pasich Celem projektu jest dokonanie przez uczniów refleksji (poprzez zebranie wypowiedzi wielu osób i nagranie audycji radiowej) i skłonienie ich do odpowiedzi na pytanie: co to znaczy być dobrym obywatelem? Dzieci przeprowadzają wywiady z mieszkańcami własnej miejscowości na temat rozumienia pojęcia obywatelstwa i przedstawiają zebrane informacje w formie samodzielnie nagranej audycji radiowej.

NASI REPREZENTANCI Autorzy: Anna Jurewicz, Wojciech Papaj

SZKOLNA MEDIATEKA, CZYLI JAK MĄDRZE KORZYSTAĆ Z MEDIÓW?

Celem projektu jest zrozumienie przez uczniów zasady sprawowania władzy w demokracjach za pośrednictwem reprezentantów obywateli. Dzieci uczą się, kim są reprezentanci i jak wykonują swoją służbę w stosunku do wyborców. Przygotowują spotkania z reprezentantem (radnym lub posłem) w celu poznania jego pracy i sposobu, w jaki dba o interesy i potrzeby osób, które go wybrały.

Autorzy: Anna Dereń, Wojciech Papaj, Ewa Taszarek Celem projektu jest przygotowanie uczniów do właściwego odbioru mediów i refleksji nad rolą przekazów medialnych we współczesnym świecie. Dzieci uczą się charakteryzować różne rodzaje mediów, korzystać z dostarczanych przez nie informacji i tworzyć informacje dla innych (rówieśników i dorosłych). W trakcie realizacji projektu dzieci tworzą Szkolną Mediatekę, jako miejsce, w którym wszystkie dzieci ze szkoły będą mogły wykorzystywać media do zabawy i nauki, a także – pod kierunkiem nauczycieli – uczyć się je rozumieć i poddawać krytycznej refleksji.

Projekty społeczno-obywatelskie I–III SP

DZIECIĘCA GMINA Autorki: Olga Napiontek, Elżbieta Tołwińska-Królikowska Celem projektu jest kształtowanie u dzieci poczucia, że mogą wpływać na jakość życia w gminie. Na początku projektu dzieci zastanawiają się, jak żyje się dzieciom w ich gminie, jakie są ich problemy. Następnie szukają pomysłów na ich rozwiązanie. W końcu projektują i wykonują swoje własne działanie, takie jak upiększenie szkolnego podwórka, zorganizowanie wspólnej imprezy, wykonanie drobnych napraw. Pomysły dzieci zrealizowane wspólnie z rodzicami i nauczycielem są dowodem na to, że dzieci są mądrymi obywatelami.

DZIECI SĄ WAŻNE I MAJĄ SWOJE PRAWA Autorki: Olga Napiontek, Joanna Pietrasik W projekcie uczniowie poznają i starają się zrozumieć najważniejsze prawa dzieci. Rozmawiają o tym, co oznacza w ich codziennym życiu m.in. prawo do prywatności, prawo do informacji czy wolność słowa. Następnie próbują przedstawić znaczenie praw, rysując je oraz samodzielnie kręcąc filmy na ich temat. Zwieńczeniem projektu jest pokaz rysunków i filmów; w trakcie pokazu to dzieci uczą swoich rodziców i nauczycieli, dlaczego młodzi ludzie są ważni i jakie mają prawa.

GAZETA, CZYLI CO ZROBIĆ, ŻEBY ŚWIAT SIĘ O NAS DOWIEDZIAŁ? Autorki: Anna Dereń, Anna Jurewicz, Ewa Taszarek Celem projektu jest uświadomienie dzieciom roli i znaczenia prasy w przekazywaniu informacji w demokratycznych społecznościach. W trakcie realizacji projektu dzieci samodzielnie przygotowują i kolportują gazetkę szkolną. Ich gazeta jest dokumentacją działań związanych z poprzednio realizowanym na terenie szkoły projektem edukacyjnym.

Projekty społeczno-obywatelskie IV–VI SP

MAGICZNY POJAZD Autorki: Anna Jurewicz, Lidia Pasich

Cel projektu to kształtowanie kompetencji interpersonalnych, umiejętności współpracy w grupie i wspólnego realizowania zadań. Tym wspólnym zadaniem jest właśnie stworzenie pojazdu, według pomysłu uczniów. To oni wspólnie go wymyślają, projektują, wykonują, a następnie testują. Projekt pokazuje, że wyobraźnia dzieci jest nieograniczona, a współpraca pozwala na wiele. W projekcie uczniowie świetnie się bawią, budując pozytywne skojarzenie współpracy z zabawą.

MEDIA W SZKOLE Autorzy: Anna Jurewicz, Wojciech Papaj

Projekt uświadamia uczniom złożoność problematyki mediów, pomaga w wyrobieniu krytycznej postawy wobec różnych przekazów medialnych. Uczestnicy projektu przygotowują jednodniową gazetkę szkolną – w wersji papierowej i elektronicznej.

WYBIERAMY PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO Autorki: Lidia Pasich, Małgorzata Suwaj

Wybory przedstawicieli samorządu uczniowskiego to coroczna okazja do tego, by dać szansę uczniom zdobyć doświadczenie bycia świadomym wyborcą. W tym projekcie dzieci wybierają swoich przedstawicieli, dzięki interesującej, włączającej kampanii wyborczej, która jest czasem zarówno prezentacji kandydatów, jak i dyskusji o ważnych szkolnych kwestiach. Samo głosowanie jest zatem podejmowaniem decyzji o tym, który kandydat najlepiej odpowie na najważniejsze wzywania stojące przed społecznością szkolną.

DIALOG OBYWATELSKI W SZKOLE Autorka: Olga Napiontek Celem projektu jest wypracowanie metod prowadzenia w szkole dialogu między uczniami a dyrekcją. Dzięki projektowi uczniowie, nauczyciele i dyrekcja przekonują się, że wspólne rozmowy o sprawach szkolnych są i możliwe, i wartościowe. Dzieje się tak, ponieważ rozmowa jest konkretna, merytoryczna i związana z codziennym życiem szkoły. Dzieci najpierw badają, jakie są najważniejsze problemy uczniów, następnie organizują debatę, podczas której szukają rozwiązań tych problemów. Potem spotykają się z dyrekcją, by zaplanować najlepszy sposób wprowadzenia w życie zaproponowanych przez nich pomysłów. W wielu szkołach regularne spotkania reprezentacji samorządu uczniowskiego z dyrekcją stały się zwyczajem.

JAK WPŁYWAĆ NA GMINĘ? Autorki: Barbara Benyskiewicz, Maria Furtak Celem projektu jest przygotowanie dzieci do bardziej aktywnego i świadomego udziału w życiu publicznym swojej gminy. Uczniowie poznają zasady działania, zadania i uprawnienia samorządu gminnego oraz sposoby uczestniczenia mieszkańców w procesie podejmowania decyzji lokalnych. Dzieci zbierają opinie mieszkańców o gminie, poznają jej mocne i słabe strony, opracowują diagnozę jakości życia w społeczności. Następnie wnioski płynące z przeprowadzonych badań i opracowanej diagnozy przedstawiają radnym i władzom gminy na sesji Rady Gminy.

MAKIETA NASZEJ WSPÓLNOTY Autorki: Barbara Benyskiewicz, Maria Furtak Celem projektu jest poznanie przez uczniów historii własnej miejscowości i okolicy, w wymiarze osobistym i regionalnym, oraz nabycie umiejętności prezentowania zasobów i walorów wspólnoty lokalnej. Uczniowie projektują i wykonują makietę przedstawiającą historię miejscowości i ludzi z nią związanych, a następnie prezentują ją w środowisku szkolnym i lokalnym, wraz z komentarzem historycznym dotyczącym umieszczonych obiektów.

dolnośląskie Projekty społeczno-obywatelskie IV–VI SP

OBYWATEL Ś. W GLOBALNYM ŚWIECIE Autorki: Barbara Benyskiewicz, Maria Furtak Celem projektu jest poznanie przez uczniów podstawowych zjawisk związanych z globalizacją i jej wpływem na nasze życie. Dzieci zastanawiają się, jakie korzyści i zagrożenia wynikają z życia w globalnym świecie. Wykonują postać Obywatela Ś. oraz zastanawiają się, jak stać się Obywatelem Świata. Przygotowują Manifest: Co my możemy zrobić dla świata?, który jest propozycją realnych działań, możliwych do podjęcia przez uczniów w szkole i środowisku lokalnym. Część z tych działań zobowiązują się wdrożyć (np. w obszarze ochrony środowiska, korzystania z Internetu) poprzez podpisanie wypracowanej przez siebie deklaracji.

zorganizowanego działania w środowisku lokalnym. Dzieci poprzez ćwiczenia i dyskusje nad filmami analizują znaczenie zorganizowanych działań społecznych. Poznają działające lokalnie i regionalnie organizacje pozarządowe. Wspólnie organizują przedsięwzięcie promujące aktywność społeczną w środowisku lokalnym. Finałem projektu jest Dzień Aktywności Lokalnej, czyli wystawa pokazująca działalność społeczną mieszkańców gminy.

SOŁECTWO – NASZ SAMORZĄD Autorki: Barbara Benyskiewicz, Małgorzata Suwaj Celem projektu jest poznanie przez uczniów funkcjonowania samorządu sołeckiego, zasad tworzenia i podziału funduszu sołeckiego oraz włączenie ich we współdecydowanie o tym funduszu. Dzieci spotykają się i rozmawiają na temat funduszu sołeckiego z sołtysem. Następnie przekazują swoją wiedzę o samorządzie sołeckim mieszkańcom, wreszcie biorą udział w symulacji zebrania wiejskiego, na którym zapadają decyzje o podziale środków z funduszu sołeckiego. Wnioski z symulacji przekazują swojemu sołtysowi.

JAK ORGANIZUJĄ SIĘ MIESZKAŃCY? Autorka: Małgorzata Suwaj Celem projektu jest poznanie przez uczniów przykładów i przejawów zorganizowanej aktywności społecznej mieszkańców oraz podjęcie samodzielnie

Projekty społeczno-obywatelskie IV–VI SP

MY I NASI REPREZENTANCI – PARTNERSTWO W KAŻDEJ SPRAWIE Autor: Wojciech Papaj Celem projektu jest wzmocnienie postaw obywatelskich, zwłaszcza poczucia obywatelskiej podmiotowości, rozwijanie wiedzy o formach reprezentacji i wpływu obywatela na działania samorządu terytorialnego. Uczniowie poznają organizację pracy radnych i nawiązują z nimi kontakt, by dowiedzieć się, jak można wpływać na bieżące działania samorządu.

GRA W SAMORZĄD Autorki: Anna Jurewicz, Lidia Pasich Projekt ten świetnie nadaje się na początek roku szkolnego, kiedy trzeba przypomnieć uczniom, czym jest samorząd uczniowski. Zamiast pogadanki, projekt proponuje wspólną zabawę. Zadaniem uczniów jest wymyślenie i stworzenie gry planszowej o działaniu samorządu uczniowskiego. Dzieci wymyślają fabułę gry, jej zasady, tworzą instrukcję, a na koniec po prostu grają! Raz stworzona gra może być cenną pomocą dydaktyczną dla innych uczniów w szkole.

W ZGODZIE Z NATURĄ I TRADYCJĄ – KRAJOBRAZ KULTUROWY MOJEJ OKOLICY Autor: Aleksander Suhak przy współpr. Kornelii Kurowskiej Celem projektu jest ukazanie uczniom bezpośredniego związku między miejscem życia a sposobami postrzegania i rozumienia świata przez człowieka; kształtowanie rozumienia pojęcia ładu przestrzennego oraz uwrażliwienie na kwestie ochrony krajobrazu kulturowego. Dzieci szukają odpowiedzi na pytanie: czym jest i co to znaczy krajobraz kulturowy. Uczą się dostrzegać elementy tego krajobrazu w swojej okolicy. Odnajdują je, dokumentują fotograficznie, a następnie tworzą internetową galerię zdjęć, przedstawiających krajobraz kulturowy ich małych ojczyzn.

Projekty matematyczno-przyrodnicze I–III SP

SŁUCHANIE ŚWIATA. CO DŹWIĘCZY I KWICZY W NASZEJ OKOLICY Autorka: Bogusława Malinowska-Rutkowska Dzieci poznają różnorodne dźwięki ze swojego otoczenia; rozpoznają odgłosy, dźwięki przyjazne i nieprzyjazne ludziom; uświadamiają sobie, czym jest hałas i jaki ma wpływ na zdrowie oraz rozwój człowieka; badają i nagrywają dźwięki, jakie można usłyszeć w ich okolicy. Finał projektu to koncert „Cztery pory roku”, zagrany przez dzieci na samodzielnie stworzonych instrumentach perkusyjnych.

POTRAWY REGIONALNE Autorka: Lidia Wilk Dzieci poznają swoje regionalne potrawy, wybierają najciekawsze przepisy, które znajdą się potem na kartach potraw w opracowanej przez nie książce kucharskiej. Podczas wieczoru autorskiego uczniowie prezentują i rozdają gotowe książki kucharskie swoim rodzicom i zaproszonym gościom. W trakcie opracowywania książki jej autorzy uczą się chronologii czynności, stosowania jednostek miar, szacują czas przygotowania potrawy oraz koszt produktów potrzebnych do jej wykonania.

PRACOWNIA KRAWIECKA – SZYJEMY MUNDURKI EKOLOGICZNE NA MIARĘ Autorka: Aleksandra Małodobra Uczniowie otwierają pracownię krawiecką, w której projektują i wykonują ekologiczne mundurki z kartonów, papieru i wymyślonych przez siebie dodatków. Aby przygotować papierowy mundurek, muszą zastosować wiele operacji matematycznych – zdejmują miarę, poznają sylwetkę, wzrost i proporcje własnego ciała, w praktyce poznają jednostki metra i centymetra. Zwieńczeniem projektu jest zaprezentowanie mundurków podczas profesjonalnie przygotowanego pokazu mody dla społeczności szkolnej.

URZĄDZENIA DAWNIEJ I DZIŚ Autorki: Urszula Ptasińska, Ilona Szczęch Uczniowie poznają korzyści i skutki korzystania z urządzeń domowych, dowiadują się też, jak ich bezpiecznie używać, uczą się odczytywać instrukcję obsługi. Przygotowując Szkolną Galerię Urządzeń Technicznych, składającą się przede wszystkim ze starych urządzeń, dzieci mają szansę prześledzenia zmian, jakie zaszły między urządzeniami, z których na co dzień korzystali ich pradziadkowie i dziadkowie, a tymi, które są dostępne w ich domach.

RADY NA ODPADY Autorki: Jolanta Czereśniowska, Aleksandra Gołębiewska Projekt ma na celu uświadomienie uczniom skali problemu nadmiernej ilości odpadów wytwarzanych przez człowieka i konsekwencji składowania śmieci na wysypiskach. Dzieci przeprowadzają eksperyment, po którym okaże się, czy i jak śmieci rozkładają się w ziemi, rozpoczną również segregację odpadów od własnego kosza w klasie. Zbadają, co na temat postępowania z odpadami wiedzą okoliczni mieszkańcy, sprawdzą, czy w ich miejscowości istnieje „śmieciowy problem” i zastanowią się, jak można go rozwiązać.

A CZAS PŁYNIE Autorka: Lidia Wilk Realizacja projektu przybliża dzieciom pojęcie czasu. Uczniowie będą szukać sposobów na jego zatrzymanie (poprzez zdjęcia, pamiętniki), będą porównywać sposoby odmierzania czasu dawniej i dziś, zastanowią się nad upływem czasu w ich miejscowości – sprawdzą, jak zmieniła się przyroda, środki transportu i budynki. Dzieci wyobrażą sobie, jak będzie wyglądać ich miejscowość za 100 lat i wykonają jej makietę z brył geometrycznych. Zwieńczeniem projektu będzie zaproszenie gości do Galerii Czasu, przedstawiającej daną miejscowość w przeszłości (na mapie) i w przyszłości (na makiecie).

dolnośląskie Projekty matematyczno-przyrodnicze I–III SP

DBAJ O ZWIERZĘTA HODOWLANE, A ONE BĘDĄ BARDZO WDZIĘCZNE Autor: Mariusz Zasadziński Projekt uwrażliwia dzieci na potrzeby i znaczenie zwierząt hodowlanych charakterystycznych dla polskiej wsi. W trakcie jego realizacji dzieci będą poszukiwały informacji o różnorodnych zwierzętach, dowiedzą się, w jakich warunkach zwierzęta powinny żyć i jak powinniśmy o nie dbać. Efektem działań projektowych będą scenki teatralne, w których uczniowie wcielą się w rolę zwierząt, powstaną również piosenki o zwierzętach – zaprezentowane podczas spektaklu muzycznego dla rodziców.

KARTONOWA KLASA – MODEL Autorka: Aleksandra Małodobra W toku realizacji projektu powstanie przygotowany przez dzieci proporcjonalny model ich własnej klasy szkolnej, pomniejszony dziesięciokrotnie. Uczniowie opracowując model kartonowej klasy, zmierzą wymiary ławek, szaf, odmierzą szerokość i długość klasy. Sprawdzą również, czy wysokość krzeseł i biurek jest dostosowana do ich wzrostu. Efekt w postaci kartonowego modelu klasy szkolnej zostanie oficjalnie zaprezentowany przed społecznością szkolną i rodzicami.

WODA W CHMURACH, WODA W ZIEMI – GDZIE JEST NASZA WODA Autorki: Dorota Jochymczyk, Małgorzata Łuszczek, Ilona Szczęch Podczas wycieczki terenowej dzieci zidentyfikują różnorodne zbiorniki wodne znajdujące się w ich okolicy, zastanowią się nad tym, jak powstały, a poprzez budowę makiety okolicy z wybranym zbiornikiem wody i zastosowanie jednego z proponowanych doświadczeń – poznają cykl obiegu wody w przyrodzie. Projekt zwraca również uwagę na znaczenie wody dla życia, na stałość zasobów wodnych na Ziemi, a co za tym idzie – na potrzebę dbania o jej jakość.

O CZYM SZUMIĄ DRZEWA? Autorka: Lidia Wilk Projekt pogłębia wiedzę dzieci o rosnących w ich okolicy drzewach – poznają ich nazwy, uczą się je obserwować i odróżniać na podstawie liści i owoców, próbują również zmierzyć wysokość drzewa, wykorzystując do pomiarów jego cień. Uczniowie sprawdzą, jak drzewa mogą wyznaczać kierunki świata, będą szukać przyczyny różnic w wyglądzie drzewa od strony północnej i południowej. Wykorzystując zgromadzoną wiedzę, opracują atlas drzew, a swoje odkrycia przedstawią podczas szkolnego przedstawienia „Leśny teatr”.

CZYM ODDYCHAMY – POWIETRZE WOKÓŁ NAS Autorka: Jolanta Czereśniowska Projekt przybliża dzieciom wybrane właściwości powietrza. Uczniowie wykonują proste doświadczenia, dzięki którym mogą powietrze zobaczyć, poczuć, dotknąć, a nawet usłyszeć. W tracie realizacji projektu zbierają informacje na temat stanu zanieczyszczenia powietrza w okolicy, zastanawiają się nad jego przyczyną i poszukują rozwiązań, które przyczyniłyby się do poprawy stanu środowiska. Na podstawie zdobytych doświadczeń każda grupa opracowuje swoją grę planszową o treściach związanych z ekologią

W KOLE GRY Autorka: Beata Kunc Dzieci dowiadują się, jak racjonalnie i bezpiecznie korzystać ze środków transportu; poznają koło jako figurę geometryczną i wykonują na nim szereg działań matematycznych; uświadamiają sobie jego znaczenie dla różnych środków transportu. Identyfikują możliwości zastosowania transportu i uczą się, jak korzystać z transportu publicznego. Na podstawie tak zdobytych doświadczeń i wiedzy uczniowie przygotują zadania, które stworzą grę dla ich starszych kolegów i koleżanek z klas IV–VI.

Projekty matematyczno-przyrodnicze I–III SP

NASZE MAŁE „CENTRUM NAUKI KOPERNIK” – ORGANIZUJEMY WYSTAWĘ „NA TROPIE ENERGII” Autorki: Mariola Binek, Małgorzata Łuszczek Uczniowie poznają znaczenie energii w życiu codziennym, przypominają sobie zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych i określają, dlaczego powinniśmy oszczędzać energię oraz jak można to robić. Przeprowadzają proste doświadczenia związane z wykorzystaniem energii – na jego podstawie utworzą stacje eksperymentalne, będące ich „Małym Centrum Nauki Kopernik” (zaproszą do niego uczniów pozostałych klas).

DOMEK DLA PRZYJACIELA Autorzy: Andrzej Biderman, Mariusz Zasadziński W ramach projektu uczniowie dowiedzą się, jakie dzikie zwierzęta zamieszkują ich okolicę, wybiorą swoje zwierzę „pod opiekę” i będą odkrywać jego cechy, zwyczaje i potrzeby. Dzieci stworzą modele domków dla wybranego zwierzęcia i ulepią postaci zwierząt z plasteliny. Zaangażują dorosłych do pomocy w budowę prawdziwych domków dla swojego przyjaciela i opracują mapę, na której zaznaczą, jak rozmieścić domki zwierząt w okolicy.

SKAŁY I SKAMIENIAŁOŚCI – ŚLADY PRZESZŁOŚCI Autorzy: Hanna Kirchhof, Alicja Szarzyńska, Mariusz Zasadziński Projekt rozwija zainteresowanie przyrodą nieożywioną uczniów, umożliwiając tym samym podróż „w czasie geologicznym”. Dzieci wcielą się w łowców skał i nabędą umiejętność rozpoznawania i nazywania skał w najbliższym otoczeniu. Na podstawie zebranych okazów i ich znaczenia utworzą Szkolne Muzeum Geologiczne, dzięki któremu będą upowszechniać w swoim środowisku szkolnym informacje o przeszłości Ziemi.

WIELKA WYPRAWA PO SKARBY PRZYRODY Autorka: Ilona Szczęch Uczniowie mają za zadanie odszukać i poznać interesujące obiekty przyrodnicze w okolicy szkoły. Tworzą „wizytówki” każdego z wybranych miejsc, a następnie planują trasę „Wielkiej wyprawy po skarby przyrody” – opracowują mapę, na której będą naniesione wszystkie wybrane skarby. Zaopatrzeni w kompasy i wiedzę o poszczególnych obiektach swojej trasy – wraz z zaproszonymi gośćmi – ruszają na wyprawę, pełniąc rolę przewodników i ekspertów.

WODA NA WAGĘ ZŁOTA Autorki: Małgorzata Łuszczek, Ilona Szczęch Uczniowie sprawdzą, w jaki sposób woda trafia do ich szkoły i dokąd odprowadzane są z niej ścieki; przeprowadzają audyt wodny, z którego dowiedzą się, jakie jest zużycie wody w szkole; przygotują propozycję planu naprawczego (np. dokręcanie lub naprawa kapiących kranów, zamontowanie perlatorów). Dowiadują się, dlaczego zasoby wody są tak istotne i dlaczego powinniśmy je szanować; planują i przeprowadzają happening – przemarsz na rzecz oszczędzania wody przez ich miejscowość.

POGODA JEST ZAWSZE? Autor: Mariusz Zasadziński Celem projektu jest poszerzenie wiedzy o pogodzie oraz nabycie umiejętności obserwacji i rejestrowania składników pogody. Poprzez samodzielne skonstruowanie prostych przyrządów meteorologicznych uczniowie dowiadują, jak one działają i jak należy odczytywać i przetwarzać uzyskane z nich dane pomiarowe. Mając systematycznie odczytywane dane z całego miesiąca, uczniowie przystępują do opracowania wyników w formie prezentacji dla uczniów młodszych klas.

Projekty matematyczno-przyrodnicze IV–VI SP

SKARBY ZIOŁOWEJ APTECZKI Autor: Andrzej Biderman Uczniowie poszukują informacji na temat roślin leczniczych, jakie rosną w ich okolicy, poznają zarówno te rosnące dziko, jak i rośliny ogrodowe. Przygotowani do poszukiwania ziół w terenie – zbierają swój materiał do „ziołowej apteczki”. Aby wysuszyć zebrane rośliny, konstruują prostą suszarnię; aby przygotować zioła do „sprzedaży”, ważą odpowiednie porcje, opakowują je i przygotowują krótkie spoty reklamowe. Organizują również kiermasz ziół dla mieszkańców okolicznych miejscowości, połączony z degustacją naparów ziołowych.

NIE POZWOLIMY, ABY ZASYPAŁY NAS ODPADY! Autor: Mariusz Zasadziński Dzieci próbują zbadać, ile i jakie śmieci wytwarza ich klasa (zespół projektowy); wykonują obliczenia i porównują ilości wytwarzanych w całej Polsce odpadów do wielkości przyrodniczych. Zbierają informacje o odpadach i porady, jak z nimi postępować, a następnie przygotowują scenariusze filmików edukacyjnych i kręcą je według założeń scenariusza. Przygotowane filmy – „Odpadoradnik” – prezentują na forum szkolnym.

W JEDEN DZIEŃ DOOKOŁA ŚWIATA Autorka: Beata Kunc Uczniowie planują podróż „dookoła świata”, wykorzystując informacje znalezione w Internecie; poznają miejsca docelowe, liczbę kilometrów do przebycia, środki transportu do wykorzystania i szacują koszty biletów. Następnie ustalają trasę i organizują rajd rowerowy po okolicy. Na kolejnych stacjach prezentują inne miejsce świata i wyznaczają zadania, dzięki którym uczestnicy otrzymują bilety do dalszej podróży.

DLACZEGO WIDZIMY OTACZAJĄCY NAS ŚWIAT? Autor: Mariusz Zasadziński Celem projektu jest uświadomienie dzieciom znaczenia światła w życiu człowieka. Uczniowie zdobywają podstawową wiedzę z dziedziny optyki, wykonując przy tym wiele doświadczeń. Poznają urządzenia optyczne, a niektóre budują samodzielnie, np. kalejdoskop i „urządzenie do robienia tęczy”. Zdobytą wiedzę prezentują młodszym kolegom i koleżankom poprzez przygotowane zabawy i zajęcia edukacyjne z wykorzystaniem skonstruowanych pomocy.

Z NOTATNIKA MĄDREGO ŚWIETLIKA Autorka: Anna Kozieł Dzieci przekonają się, jak wygląda zjawisko przepływu prądu i jakie korzyści niesie ze sobą korzystanie z energii elektrycznej; dowiadują się także, jak ją oszczędzać. Poznają instrukcje urządzeń elektrycznych i nauczą się z nich korzystać. Przeprowadzą wśród mieszkańców ankiety dotyczące wykorzystania energii elektrycznej i na podstawie jej wyników spróbują opracować „Vademecum oszczędnego mieszkańca”. Broszurkę z informacjami na temat tego, jak oszczędzać energię, rozdadzą podczas spotkania z ekspertem z dziedziny energetyki, którego zaproszą do szkoły.

DLACZEGO LATAWIEC LATA? Autor: Mariusz Zasadziński Uczniowie poznają rolę i właściwości powietrza jako składnika środowiska niezbędnego do latania, składają papierowe samoloty i urządzają między sobą zawody lotnicze; dowiadują się, dlaczego samolot lata. Uczą się praktycznego korzystania z instrukcji i konstruują swoje własne latawce, według różnych propozycji zawartych w scenariuszu. Latawce prezentują podczas „Święta Latawca”, rodzinnego pikniku szkolnego.

Projekty matematyczno-przyrodnicze IV–VI SP

BEZPIECZNA SZKOŁA Autorka: Aleksandra Małodobra Uczniowie poznają drogę i oznaczenia ewakuacyjne w swojej szkole. Dokonując pomiarów ścian zewnętrznych i wymiarów pomieszczeń wewnątrz budynku, opracują obrys szkoły w ustalonej wcześniej skali, a następnie naniosą na niego drogi planu ewakuacyjnego. Przeprowadzą szkolenia ewakuacji poszczególnych klas i przećwiczą zachowania podczas ewakuacji budynku. Efektem projektu będzie przeprowadzenie próbnego alarmu pożarowego w szkole.

JAKIE TAJEMNICE KRYJE GLEBA? Autorzy: Urszula Ptasińska-Wardyga, Mariusz Zasadziński Uczniowie na podstawie zebranych próbek gleby badają jej budowę oraz właściwości. Dowiadują się również, jaką rolę odgrywają organizmy glebowe – poszukują informacji na ich temat, ciekawostek o ich życiu i funkcjach. Opracowują postacie z materiałów recyklingowych i przygotowują się do prezentacji wyników projektu (w formie wywiadu telewizyjnego ze zwierzętami żyjącymi w glebie). Opracowany materiał rejestrują kamerą i zamieszczają w na stronie internetowej.

ZIELONE ETYKIETKI Autorzy: Urszula Ptasińska-Wardyga, Mariusz Zasadziński Na wstępie projektu uczniowie zapoznają się z istniejącymi eko-etykietkami i symbolami, jakie mogą znaleźć na produktach i urządzeniach. Następnie sprawdzają, jakie etykietki udało im się odnaleźć na urządzeniach domowych. Podczas wycieczki do sklepu AGD RTV uczą się odczytywać i porównywać informacje na etykietach energetycznych. Wyniki swojej pracy przedstawiają podczas widowiska kartonowych urządzeń elektrycznych, promującego hasła związane ze świadomością konsumencką.

Ruch Naukowy Małych Szkół

Jednym z celów Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” było zbudowanie Ruchu Naukowego Małych Szkół. Opieraliśmy się na przekonaniu, że małe, wiejskie szkoły podstawowe, wbrew obiegowym opiniom, mogą być znakomitym środowiskiem do rozwijania zainteresowań i wiedzy naukowej uczniów; że do rozwijania myślenia naukowego nie są potrzebne: drogie wyposażenie, specjalistyczne pracownie i bliskość instytucji naukowych, ale kreatywność i dobre wykorzystanie świata wokół szkoły. W budowaniu i rozwijaniu Ruchu Naukowego w naszym Projekcie istotne były 3 elementy:

•

Letnia Szkoła Odkrywców

•

Letnie Obozy Naukowe

•

Certyfikacja Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy

LSO i LON skupiały się, między innymi, na zapoznaniu dzieci z metodą pracy naukowej, która miała służyć rozwojowi wiedzy, umiejętności uczenia się, wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania otaczającego świata. W trakcie zajęć dzieci nabywały umiejętności formułowania pytań i stawiania hipotez, kojarzenia faktów i wyciągania wniosków, dostrzegania zależności i wpływów, badania i analizy wyników badań, umiejętności pracy zespołowej, stosowania wiedzy w praktyce oraz logicznego i twórczego myślenia. LSO były organizowane w każdej szkole dla wszystkich uczniów, LON – organizowano co roku dla 2 wyróżniających się uczniów/uczennic z każdej szkoły.

Certyfikacja była natomiast zaprojektowana dla szkół, które uznały zagadnienia naukowe za bardzo ważne w swojej racy i podjęły dodatkowe działania zmierzające do wdrożenia Ruchu Naukowego na stałe do swojego programu dydaktycznego. Takie szkoły miały możliwość ubiegania się o Certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Certyfikat nadawany był przez Kapitułę Ruchu Naukowego Małych Szkół, jej członkami byli przedstawiciele świata nauki, zainteresowani upowszechnianiem zasad pracy naukowej i działaniami na rzecz małych, wiejskich szkół oraz inne osoby aktywnie działające na polu edukacji. Ruch Naukowy Małych Szkół ma szansę stać się trwałym efektem Projektu, który planujemy rozszerzyć na wszystkie małe, wiejskie szkoły podstawowe. Dr Teresa Stankiewicz

Letnie Szkoły Odkrywców Letnie Szkoły Odkrywców miały za zadanie zainicjować Ruch Naukowy w szkołach uczestniczących w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Pomyślane zostały jako 5-dniowe zajęcia wakacyjne dla dzieci, realizowane we wszystkich szkołach projektowych przez 3 kolejne lata. Tematyka zajęć nawiązywała do kluczowych kompetencji rozwijanych w Projekcie ZMSwWŚ: matematycznych i naukowo-technicznych, społecznych i obywatelskich oraz umiejętności uczenia się. Sposób pracy oparty został na 2 założeniach: • badamy świat bliski dziecku, • ukazujemy i uczymy, jak stosować metody pracy naukowej. Zajęcia co roku prowadzili studenci (po 2–3 osoby w szkole) przygotowani do tego zadania przez Szkołę Wyższą Przymierza Rodzin, partnera w Projekcie ZMSwWŚ. Studenci prowadzili zajęcia na podstawie scenariuszy przygotowanych przez ekspertów SWPR. W kolejnych 3 latach obejmowały one: • w 2011 roku: 5 zagadnień związanych głównie z kompetencjami przyrodniczymi, • w 2012 roku: 5 zagadnień związanych głównie z kompetencjami matematyczno-technicznymi, • w 2013 roku: 5 zagadnień związanych głównie z kompetencjami społecznymi. Autorzy scenariuszy zajęć zakładali, że przed dzieckiem stawiane będą zadania poznania świata i wyjaśniania go, dlatego też zagadnienia, które poddawane byłyby badaniu, powinny stanowić rzeczywistość najbliższą dziecku; poznawalną zmysłami i dającą się odkryć w bardzo prosty sposób. Idąc śladem presokratyków, którzy obserwując świat, szukali jego przyczyny (arche), żywioły stały się pierwszymi zagadnieniami, którym w trakcie LSO miały przyjrzeć się dzieci. I tak, tematyka pierwszych zajęć LSO w roku 2011 inspirowała do poznawania ziemi, powietrza, ognia, wody i człowieka, który także został potraktowany jako żywioł. Zajęcia kolejnej edycji LSO w roku 2012 bazowały na fundamencie zajęć poświęconych żywiołom, dlatego tematykę z zakresu obrazu, dźwięku, prądu, przestrzeni, kosmosu łatwiej było dzieciom poznać i zrozumieć. Ponadto scenariusze 2. roku LSO angażowały zmysły (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch), inspirowały wyobraźnię i pobudzały do samodzielnych działań, kreatywności, przekraczania utartych schematów w widzeniu i odbieraniu świata. Ostatnia, 3. edycja LSO (2013 rok), wymagała od dzieci nie tylko kreatywności, lecz także zaangażowania myślenia abstrakcyjnego, przewidywania, projektowania, rozumienia zjawisk społecznych i współpracy z innymi. Tematyka poruszająca zagadnienia języka, mody, nazw, archeologii i architektury dała dzieciom pole do rozwijania własnej twórczości, odkrywania własnej tożsamości, odczytywania zjawisk społecznych oraz wykorzystywania wiedzy już zdobytej. Wszystkie scenariusze zostały skonstruowane w oparciu o podstawowe założenia logiki indukcyjnej, co według epikurejczyków znaczyło sposób rozumowania oparty na odkrywaniu podobieństw między przedmiotami. Dzieci, obserwując poszczególne zjawiska, uczyły się wyciągać na ich podstawie ogólne wnioski. Każdy scenariusz zawierał pytanie towarzyszące dzieciom przez cały dzień, mogły na nie odpowiedzieć

zarówno na poziomie szczegółu, jak i zagadnień bardziej ogólnych. Ponadto dzieci uczyły się: obserwacji, analizy, syntezy, kojarzenia faktów, stawiania hipotez, sprawdzania ich, wyciągania wniosków i tworzenia definicji. Indukcja, jako jedna z metod naukowych oparta na obserwacji i eksperymencie, została zastosowana w scenariuszach zajęć LSO po to, by dzieci otrzymały narzędzia i umiejętności, które pozwolą im na samodzielne podejmowanie badań, współpracę z innymi i odpowiedzialność za własne działania. Intencją autorów wszystkich zajęć LSO było nie tylko zdobywanie przez dzieci i rozwijanie wiedzy, lecz także doskonalenie umiejętności odczytywania rzeczywistości, w której dziecko żyje, i konkretnych umiejętności, które mogą być przydatne w podejmowaniu badań i rozwijaniu nauki. Szkoły zainspirowane LSO miały możliwość rozszerzenia, rozbudowania i promowania Ruchu Naukowego, nie tylko poprzez aktywność dzieci, lecz także przez postawy nauczycieli, pracę szkoły i zaangażowanie środowiska lokalnego. W organizowaniu LSO istotną rolę odegrali studenci, którzy rekrutowali się z uczelni całej Polski, m.in.: Warszawy, Białegostoku, Lublina, Poznania, Krakowa, Wrocławia, Legnicy. Ich zadaniem było poprowadzenie letnich zajęć. Udział studentów był o tyle cenny, że są oni z samego faktu studiowania blisko nauki i metod naukowych, które były ważne w metodyce zajęć LSO. Ze względu na to, że studenci rekrutowali się z rozmaitych kierunków studiów, niekoniecznie pedagogicznych, należało przygotować dla nich takie szkolenia, które odpowiadałyby potrzebom LSO. Wśród zagadnień poruszanych podczas szkoleń były: interpretacja metody naukowej, przedstawione jej cele i etapy, prezentacja scenariuszy zajęć, zabaw integracyjnych dla dzieci, elementy metodyki pracy z grupą zróżnicowaną wiekowo, kwestie bezpieczeństwa dzieci i odpowiedzialności za dzieci i szkołę, co częściowo spada na studentów podczas prowadzenia zajęć. Dwudziestogodzinne szkolenia były także swego rodzaju forum, podczas którego studenci mogli proponować również własne rozwiązania zadań zawartych w scenariuszach. Po szkoleniach do każdej szkoły pojechało po dwoje, troje studentów, by przez 5 dni organizować dzieciom 4–5-godzinne zajęcia. Ich obecność w szkołach była interesującym doświadczeniem dla dzieci, które wakacyjne LSO traktowały jako ciekawe zajęcia prowadzone w sposób absolutnie nieszkolny, poza ławkami szkolnymi,

Ruch Naukowy Małych Szkół dzwonkami, a nawet samym budynkiem placówki. Z ramienia szkoły czuwali nad wszystkim dyrektor i nauczyciele, którzy służyli studentom pomocą, radą i doświadczeniem. W zajęciach brali udział nie tylko uczniowie szkoły (z klas I–VI), lecz także często jej absolwenci (jako pomocnicy studentów) oraz dzieci, które mieszkają w miastach lub za granicą, ale wakacje spędzały w miejscowości, w której jest szkoła biorąca udział w Projekcie. Studenci nawiązali serdeczne relacje z dziećmi. Zdarzały się sytuacje, gdy po LSO dzieci kontaktowały się ze studentami przez portale społecznościowe w nadziei, że w następnym roku przyjadą do nich ponownie. Tak się niejednokrotnie zdarzało. Studenci zdobyli nowe doświadczenia, docenili, czym jest i jak pracuje wiejska szkoła, jak ważne jest jej istnienie dla lokalnej społeczności. Na zakończenie zajęć studenci pisali sprawozdania, w których przedstawiali przygotowanie szkół do LSO, zaangażowanie dzieci i nauczycieli oraz opisywali własne działania. Z przyjemnością czytało się pozytywne opinie, wyrazy uznania i zachwytu nad dziećmi i szkołami. Studenci, którzy brali udział w LSO, kilka razy wyrażali chęć wyjazdu na zajęcia wakacyjne w ramach wolontariatu po to, by nie zawieść swoich małych przyjaciół. W ciągu 3 lat trwania Projektu udział w LSO wzięło 707 uczniów i ponad 350 studentów. Zajęcia LSO były monitorowane i wspierane przez Opiekunów Naukowych, wykładowców SWPR. Ich zadaniem był kontakt i współpraca ze studentami prowadzącymi LSO, monitorowanie zajęć w wybranych szkołach – ocenie podlegały działania edukacyjne studentów i ich współpraca ze szkołą. W ciągu 3 lat dziewięcioro monitorujących odwiedziło 54 szkoły w 9 województwach. W sprawozdaniach podkreślano znaczenie wiejskich szkół w środowisku lokalnym, podkreślano zmiany, jakie zaszły w szkołach od momentu przystąpienia do Projektu oraz zauważano wspaniałe działania, jakie podejmuje społeczność szkolna dla rozwijania Ruchu Naukowego.

Letnie Obozy Naukowe rozwijające kompetencje matematyczne i przyrodnicze Ojcowski Park Narodowy był miejscem, w którym Fundacja Partnerstwo dla Środowiska organizowała 5-dniowe Letnie Obozy Naukowe, wspierające rozwój kompetencji matematycznych i przyrodniczych. Teren Doliny Ojcowskiej stał się dla uczniów miejscem badań przyrody i odkrywania śladów procesów, jakie zaszły tutaj przeszłości. Nauka poprzez zabawę i doświadczenia przeprowadzane w terenie miała przyczynić się do wspierania rozwoju zdolności uczniów i przyszłych badaczy, którzy będą nie tylko odkrywać piękno otaczającego nas środowiska, lecz także chronić je. Obóz naukowy miał na celu rozwinięcie zainteresowań przyrodniczych najbardziej zaangażowanych uczestników Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, przybliżenie im pracy naukowca i pozwolenie na to, by sami mogli się wcielić w tę rolę. W czasie 9 turnusów, w których w sumie w ciągu 3 lat wzięło udział 344 uczniów uczestniczących w Projekcie ZMSwWŚ – uczestnicy poszukiwali odpowiedzi na tajemnicze pytanie, które przyświecało ich każdej pojedynczej wyprawie. Mieli za zadanie odkryć, kim jest Ghrul i dowiedzieć się, czy Ojcowski Park Narodowy jest jeszcze miejscem bezpiecznym dla Ghrula i jego przyjaciół. Pytania te skłoniły dzieci do przyjęcia postawy badacza i otwarcia się na nietypowe rozwiązania.

Każdy z 5 dni Letniego Obozu Naukowego poświęcony był innemu zagadnieniu – roślinność i zwierzęta, krajobraz, zjawiska krasowe, woda oraz Aglomeracja Krakowska jako największe skupisko miejskie sąsiadujące z parkiem narodowym. Podsumowaniem każdego dnia były prezentacje przygotowywane przez poszczególne grupy. Prezentacje były okazją do dzielenia się przez uczestników zdobytą wiedzą i do wymiany doświadczeń z wypraw.

Ruch Naukowy Małych Szkół

Dzieci uczestniczące w obozach naukowych poszukiwały odpowiedzi na zadane pytania, sprawdzając, jakie gatunki roślin i zwierząt można spotkać na ojcowskich szlakach, jakie ślady zostawiają po sobie zamieszkujące tu zwierzęta; próbowały ocenić, jaki wpływ wywarł człowiek na tereny parku i czy powoli człowiek nie staje się zagrożeniem dla jego otuliny. Uczestnicy obozu badali organizmy żyjące w tutejszych rzekach i źródłach, na podstawie obserwacji biologicznych, badań chemicznych i fizycznych ocenili, czy woda nadaje się do picia. Dzięki eksperymentowi z przepuszczaniem strumienia wody przez doniczkę wypełnioną piaskiem, wszyscy obserwowali, jak w przeciągu milionów lat mogła tworzyć się dolina rzeki, taka jak Dolina Prądnika. Dzięki temu dostrzegli, że otaczające ich skały to właśnie pozostałości terasów skalnych, dawnych poziomów dna doliny. Dodatkowo wizyta w największej jaskini OPN, Grocie Łokietka, przybliżyła uczestnikom zjawiska krasowe i pozwoliła poznać tutejszych mieszkańców (nietoperze), będących symbolem Ojcowskiego Parku Narodowego. Specyficznym dniem w trakcie każdego turnusu była wizyta w smoczym mieście – Krakowie, tam też czekały na dzieci doświadczenia fizyczne przeprowadzane w Ogrodzie Doświadczeń oraz zadania opracowane przez przewodniczkę. Zwycięska grupa otrzymywała w nagrodę wiadomość ze wskazówkami, gdzie poszukiwać Ghrula. Efektem pracy młodych naukowców były najróżniejsze odpowiedzi, dla jednej grupy Ghrulem był Nietoperz, dla innej Człowiek czy duch prof. Władysława Szafera (słynnego polskiego przyrodnika), a dla jeszcze innej była to po prostu Przyroda. Każda z odpowiedzi, poprzez odpowiednie uzasadnienie, okazała się prawidłowa. Okazało się, że możliwość istnienia kilku prawidłowych rozwiązań jest również rzeczą nową dla uczniów i zerwaniem z dotychczasowym podejściem – gdzie na zadanie pytanie powinna istnieć tylko jedna właściwa odpowiedź, z czym spotykały się wcześniej w swoich szkołach. Uczestnicy, podsumowując swój udział w obozie w ankietach ewaluacyjnych, podkreślali przede wszystkim konkretne umiejętności oraz dodatkowe wartości, jakie dało im uczestnictwo w obozie, np. Nauczyłem się posługiwać busolą czy: Badając wodę w laboratorium,

poczułam się jak prawdziwy naukowiec. Dla innych zaś cenna była po prostu możliwość obcowania z niezwykłą przyrodą OPN. Niektórzy uczniowie przyznali, że w trakcie LON nauczyli się lepiej dzielić między sobą zadania i pracować w grupie, dla innych kluczowym doświadczeniem była możliwość prezentowania swoich wyników badań i przemyśleń przed innymi uczniami, których dopiero co poznali w trakcie obozu. Po zrealizowaniu 9 turnusów LON rozwijających kompetencje matematyczno-przyrodnicze cieszy nas rozwój zainteresowań i otwarcie na przyrodę każdego z uczestników, jednak najważniejszym osiągnięciem, jakie zaobserwowaliśmy i potwierdziliśmy poprzez rozmowy z wychowawcami i ankiety, była zmiana w tych uczniach, którzy nie czuli się wyróżnieni, jadąc na obóz, lecz do końca byli przekonani o tym, iż trafili tam z przypadku. To oni dokonali największego postępu, przede wszystkim dzięki temu, iż wreszcie ktoś dostrzegł w nich potencjał, a oni uwierzyli w swoje możliwości, angażując się coraz lepiej w kolejne zajęcia i włączając w pracę nowo poznanej grupy. Andrzej Biderman

Letnie Obozy Naukowe rozwijające kompetencje społeczne i obywatelskie W ciągu 3 lat realizacji projektów społeczno-obywatelskich w szkołach uczestniczących w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” Fundacja Civis Polonus trzykrotnie zaprosiła do Warszawy uczniów klas V ze 119 szkół. Okazją do tego były Letnie Obozy Naukowe – wyróżnienie dla wszystkich, którzy wykazali się szczególnym zaangażowaniem podczas realizacji projektów w swoich szkołach i społecznościach lokalnych. Dzięki temu 330 młodych ludzi miało szansę na rozwijanie kompetencji obywatelskich podczas wyjątkowych 5-dniowych wakacji. W trakcie 9 turnusów uczniowie mieli okazję poznać instytucje życia publicznego, doświadczyć znaczenia tych instytucji oraz poczuć się ważnymi i pełnoprawnymi obywatelami. Celem LON społeczno-obywatelskich było poznanie przez uczniów roli, jaką pełnią w Polsce instytucje polityczne, gospodarcze i media, oraz poznanie przestrzeni miejskiej Warszawy wraz z jej bogactwem instytucji kulturalnych, naukowych oraz sportowych. Dodatkowo czas spędzony na obozie dał młodym ludziom okazję do spotkań z ciekawymi, ważnymi i inspirującymi ludźmi. Każdego dnia uczniowie rozwijali kompetencje społeczne: współpracowali, porozumiewali się w grupie, dyskutowali z ekspertami oraz uczyli się odpowiedzialności. Program LON był bardzo bogaty, zaś jego elementy – szczegółowo zaplanowane i przemyślane po to, aby uczniowie mogli wrócić z jak największą wiedzą, doświadczeniem oraz budującymi przeżyciami. Poranki służyły wprowadzeniu w tematykę dnia. W trakcie długich i intensywnych dni spędzanych w mieście dbaliśmy także o wypoczynek i relaks, zawsze znaleźliśmy godzinę, by odpocząć w najładniejszych warszawskich parkach. Kolejne dni i wydarzenia związane z nimi podsumowywaliśmy na wieczornych spotkaniach, formułując wnioski z doświadczeń zdobytych przez cały dzień. Wieczory były czasem na refleksję i zebranie myśli.

Każdy turnus LON rozpoczynaliśmy uroczyście w poniedziałek, w sali im. Lwa Rudniewa w Pałacu Kultury i Nauki. Po długiej podróży autokarem uczestnicy mogli zobaczyć Warszawę z tarasu widokowego na XXX piętrze PKiN, co zawsze było dla nich ogromnym przeżyciem. Po tak intensywnym dniu, wieczorem, w zaciszu Hotelu Stawiska Klaudyn bardzo dbaliśmy o to, aby nasi goście czuli się swobodnie, ale i bezpiecznie – integracja, zabawy pod okiem wychowawców trwały do późnych godzin wieczornych. Wtorkowe dni spędzaliśmy kolejno w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Sejmie i Senacie RP, Pałacu Prezydenckim oraz w siedzibie Trybunału Konstytu-

Ruch Naukowy Małych Szkół cyjnego. Dzięki tym wizytom przedstawiliśmy młodzieży drogę powstawania prawa w naszym kraju, a oni dowiadywali się, w jaki sposób mogliby np. wcielić w życie postulat o ustawowym przedłużeniu wakacji! Chwilę oddechu dawał odpoczynek w ogrodach prezydenckich. Trzeci dzień obozu poświęcaliśmy tematyce mediów i ich wpływowi na życie publiczne. Podczas spotkań w siedzibie „Polityki” oraz Polskiej Agencji Prasowej uczniowie zadawali mnóstwo pytań, na miarę prawdziwych reporterów! Wizyta w Centrum Nauki Kopernik pozwalała im doświadczać i poznawać Wszechświat. W ostatnim roku realizacji Projektu mieliśmy również szansę wejść na trybuny Stadionu Narodowego. Czwartego dnia, podczas gry miejskiej w metrze, na własnej skórze doświadczaliśmy specyfiki życia w dużym mieście. Czwartek był także dniem obcowania ze sztuką i historią w Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, Muzeum Fryderyka Chopina, Muzeum Powstania Warszawskiego czy w Domu Spotkań z Historią. Piątkowe przedpołudnia spędzaliśmy w nowoczesnych wieżowcach: siedzibach firm, gdzie młodzież obserwowała kulturę pracy w korporacjach. Ostatniego dnia w programie nie mogło zabraknąć warszawskiej Starówki, skąd podziwialiśmy widok na bulwary wiślane, które latem tętnią życiem. Tego dnia zawsze nadchodził wzruszający i smutny moment pożegnania. Po uroczystym obiedzie serwowanym w znanej warszawskiej restauracji był czas podziękowań i gratulacji, uśmiechów i łez. Dzięki udziałowi w LON uczniowie poznali i zobaczyli codzienne funkcjonowanie głównych instytucji życia publicznego państwa. Zdobyli wiedzę o kompetencjach i znaczeniu tych instytucji dla obywateli, przez co w przyszłości będą przygotowani do efektywnego angażowania się w lokalne działania publiczne oraz do uczestniczenia w procesach decyzyjnych na poziomie krajowym, np. w wyborach parlamentarnych. Doświadczenia, jakie zdobyli uczestnicy obozów, pomogły ukształtować ich poglądy, odważnie formułować swoje zdanie. Uczniowie poczuli się traktowani podmiotowo i poważnie przez przedstawicieli państwa. Dowiedzieli się, jak podejmowane są decyzje na poziomie centralnym, lepiej rozumieją rolę mediów w społeczeństwie demokratycznym i znaczenie instytucji gospodarczych dla stabilności państwa. Wszystko to w

przyszłości pozwoli im na świadome i odważniejsze uczestniczenie w życiu demokratycznym i wpływanie na otaczającą ich rzeczywistość. Chcielibyśmy podzielić się z Państwem radością i energią, którą dzieci wprowadzały w naszą pracę projektową. Było nam niezwykle przyjemnie gościć tak zaangażowanych i ciekawych świata Młodych Obywateli. Wiemy, że LON były sukcesem, ponieważ widzieliśmy radość w oczach każdego uczestnika. Wiemy to, ponieważ otrzymaliśmy od nich wiersze i piosenki, które były wyrazem wdzięczności za zorganizowane LON. Karolina Pucek

Certyfikacja Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy Cele Certyfikacji Wypracowanie wymagań stawianych małym, wiejskich szkołom podstawowym, które chcą rozwijać Ruch Naukowy i nadawanie Certyfikatów Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy tym, które te wymagania spełniły – to jedno z zadań Ruchu Naukowego realizowanego w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Celem certyfikacji było zbudowanie Szkolnego Ruchu Naukowego, który promowałby pracę szkół, polegającą między innymi na zapoznawaniu dzieci z metodą pracy naukowej mającej służyć: rozwojowi wiedzy i ciekawości poznawczej dzieci, umiejętności uczenia się, wykorzystywaniu istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania otaczającego świata. W trakcie różnorodnych zajęć dzieci miały nabywać umiejętność formułowania pytań i stawiania hipotez, kojarzenia faktów i wyciągania wniosków, dostrzegania zależności i wpływów, analizy wyników badań, umiejętności pracy zespołowej, stosowania wiedzy w praktyce oraz logicznego i twórczego myślenia. Szkoła promująca Ruch Naukowy ma się stać instytucją, w której naukowy sposób pracy, zarówno uczniów, jak i nauczycieli, jest codziennością i służy jej rozwojowi, podniesieniu jakości jej pracy dydaktycznej i prestiżu, promocji w środowisku lokalnym i szerokim edukacyjnym.

Powołano też grupę roboczą ds. certyfikacji szkół. Jej zadaniem było opracowanie propozycji wymagań, jakie powinny spełnić szkoły ubiegające się o certyfikat (wraz ze sposobami sprawdzania ich spełnienia). Przedmiotem pracy grupy była również propozycja regulaminu Kapituły Ruchu Naukowego Małych Szkół przyznającej certyfikaty. W skład grupy weszli przedstawiciele partnerstwa realizującego Projekt MZSwWŚ i eksperci doświadczeni w pracy nad systemami jakości i certyfikacji oraz zaproszeni praktycy. Najważniejszym dokumentem był wymagania stawiane szkołom. Uznano, że wymagania nie mogą dyskryminować szkół mających gorsze wyposażenie czy położonych w dużej odległości od centrów nauki, dlatego postawiono w nich na działania, które można przeprowadzić w każdej szkole, na systematyczność tych działań, dobre wykorzystanie lokalnych zasobów i na włączenie w nie jak największej liczby dzieci i nauczycieli. Wymagania zebrano w 3 obszarach (A, B, C), a w każdym z nich zaproponowano 4–7 wymagań. Szkoła powinna wybrać, a potem udowodnić spełnienie minimum 2 wymagań z każdego z 3 obszarów. Warunek wstępny Zwiększenie stopnia udostępnienia uczniom bazy materialnej szkoły: pomocy dydaktycznych, zasobów bibliotecznych, sprzętu cyfrowego, Internetu. Obszar A. Szkoła podejmuje działania aktywnie promujące ruch naukowy wśród dzieci Szkoła zrealizuje w roku szkolnym przedsięwzięcia, takie jak: • piknik naukowy/festiwal naukowy, • dzień/miesiąc nauki/wynalazku, • ścieżka naukowa, • lokalne badanie – przyrodnicze/społeczne, • spotkanie z naukowcem, • starsi uczą młodszych, • konkurs naukowy. Obszar B. Nauczyciele w szkole przejawiają (aktywną) postawę badawczą, modelując w ten sposób postawy uczniowskie

Kapituła i organizacja pracy Aby zapewnić jakość działań certyfikacyjnych i udział w nich naukowców reprezentujących rozmaite dziedziny wiedzy, Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin odpowiedzialna w Projekcie ZMSwWŚ za Ruch Naukowy, powołała Kapitułę Ruchu Naukowego Małych Szkół. Przewodniczącą kapituły została prof. dr hab. Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Rektor Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, a członkami: prof. Małgorzata Karwowska-Struczyk, prof. Izabella Bukraba-Rylska, prof. Tadeusz Pilch, prof. Aleksander Bursche, prof. Wacław Zawadowski, prof. Piotr Wrzecioniarz, dr Joanna Angiel.

• Ewaluacja wewnętrzna służy doskonaleniu pracy szkoły. Przeprowadzana w szkole obowiązkowa ewaluacja wewnętrzna spełnia wymogi „badania praktycznego oceniającego”, a jej rezultaty są prezentowane społeczności i wykorzystywane do doskonalenia pracy szkoły. • Nauczyciele badają swoją pracę. Zespoły nauczycieli prowadzą szkolne „badania w działaniu” (ang. action research – badania własnej pracy i skutków/efektów wprowadzanych w niej zmian), dokonują np. analizy przypadków (np. w ramach awansu zawodowego), uczestniczą w badaniach oświatowych i prezentują w szkole koncepcje badań i ich wyniki. • Nauczyciele są aktywni w pozyskiwaniu wiedzy dla szkoły. Nauczyciele są aktywnymi członkami różnych stowarzyszeń naukowych, towarzystw hobbystycznych, stowarzyszeń nauczycielskich itp., uczestniczą w działaniach innych instytucji, np. naukowych czy profesjonalnych, a pozyskanymi w ten sposób wiedzą i doświadczeniami dzielą się systematycznie z uczniami i pracownikami szkoły. • Nauczyciele wprowadzają metodę naukową na stałe do swojej pracy dydaktycznej. Nauczyciele prowadzą lekcje w sposób umożliwiający uczniom poznanie elementów i cech charakterystycznych pracy naukowej – właściwych dla danej dyscypliny.

Ruch Naukowy Małych Szkół

Obszar C. Szkoła jest otwarta na szeroką współpracę w Ruchu Naukowym

Pierwsza Certyfikacja Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy

• Szkoła współpracuje z instytucjami naukowymi. Szkoła współpracuje z instytucją naukową z regionu, Polski, Europy (wyższe uczelnie, instytuty badawcze): odczyty, prelekcje, spotkania, zajęcia z naukowcami, studentami, prezentacje doświadczeń itp. Ze współpracy tej może wskazać konkretne korzyści: innowacyjne rozwiązania programowe, wzbogacenie warsztatu pracy nauczycieli, rozwinięcie wiedzy i umiejętności uczniów • Szkoła współpracuje w tematyce naukowej z innymi szkołami. Szkoła współpracuje z innymi szkołami różnych typów i etapów edukacyjnych (innymi szkołami podstawowymi, gimnazjami, szkołami ponadgimnazjalnymi); uczniowie szkoły spotykają się z uczniami innych szkół w celu podejmowania wspólnych działań, np. przeprowadzanie eksperymentów, realizacja projektów badawczych. Nauczyciele współpracujących szkół wspólnie: – planują i realizują spotkania naukowe, lekcje badawcze, – tworzą opracowania, raporty, upowszechniają wnioski z badań, – wspólnie analizują wyniki badań i wyciągają z nich wnioski ważne dla szkoły, – włączają uczniów i rodziców w dzielenie się wiedzą, doświadczeniem, – przeprowadzają wspólne szkolenia. • Szkoła bierze udział w badaniach prowadzonych przez innych, jest otwarta na badaczy. Szkoła bierze udział w badaniach regionalnych, krajowych, międzynarodowych i upowszechnia ich wyniki w szkole, w środowisku lokalnym i szerzej; wykorzystuje te wyniki do wzbogacenia pracy dydaktycznej lub poprawy jakości pracy szkoły. Szkoła angażuje się we współpracę z badaczami, stwarza warunki do przeprowadzenia tych badań, np. do prac licencjackich, magisterskich, doktorskich, studenckich praktyk naukowych; informuje uczniów i rodziców o ich wynikach, analizuje wnioski i wykorzystuje je w pracy. • Szkoła w prowadzonym ruchu naukowym angażuje środowisko lokalne i wykorzystuje jego zasoby. Szkoła włącza do działań lokalnych ekspertów (lekarz, leśnik, rolnik, pszczelarz, bibliotekarz itp.), którzy wyjaśniają i prezentują (w szkole lub w swoim miejscu pracy), jak wykorzystują najnowszą wiedzę naukową i zdobycze technologiczne w swoich działaniach. Planowana jest dalsza współpraca odpowiadająca zainteresowaniom dzieci.

W lipcu 2011 roku przekazano szkołom uczestniczącym w Projekcie ZMSwWŚ wymagania oraz procedurę ubiegania się o certyfikat. Jesienią 2011 roku 19 szkół zgłosiło chęć poddania się certyfikacji i przesłało deklarację spełnienia wybranych wymagań (minimum po 2 z każdego obszaru) oraz uchwały z decyzją o przystąpieniu do certyfikacji minimum 2 ciał z 3: Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców, Samorządu Uczniowskiego. Szkoły przez cały rok szkolny 2011/2012 realizowały zadeklarowane działania, zwieńczone w czerwcu przesłaniem formularzy i materiałów dokumentujących spełnienie wymagań. Grupa robocza ds. certyfikacji przedstawiła Kapitule Ruchu Naukowego rekomendacje, które członkowie kapituły poddali analizie. W wyniku tych prac Kapituła Ruchu Naukowego Małych Szkół przyznała 7 pierwszych certyfikatów. Otrzymały je: – Szkoła Podstawowa w Podmoklach Małych (woj. lubuskie), – Szkoła Podstawowa w Lisięcicach (woj. opolskie), – Szkoła Podstawowa w Purdzie (woj. warmińsko-mazurskie), – Szkoła Podstawowa w Templewie (woj. lubuskie), – Szkoła Podstawowa w Galinach (woj. warmińsko-mazurskie), – Szkoła Podstawowa w Nadbrzeżu (woj. mazowieckie), – Szkoła Podstawowa w Podgórzu (woj. mazowieckie). W listopadzie 2012 roku odbyła się uroczystość nadania pierwszych certyfikatów – I część w Szkole Wyższej Przymierza Rodzin, II część – w Centrum Nauki Kopernik (połączona ze zwiedzaniem ekspozycji). Jednocześnie 7 szkół uczestniczących w Projekcie ZMSwWŚ zgłosiło się do kolejnej certyfikacji. We wrześniu 2013 roku okaże się, które z nich, w ocenie Kapituły Ruchu Naukowego Małych Szkół, spełniły wymagania. Partnerstwo realizujące Projekt ZMSWwŚ zamierza po jego zakończeniu kontynuować certyfikację, rozszerzając ją na wszystkie chętne małe, wiejskie szkoły podstawowe w Polsce. Wierzymy, że będzie ich z każdym rokiem coraz więcej. dr Teresa Stankiewicz

Wsparcie szkół i nauczycieli

Wsparcie szkół i nauczycieli realizujących zadania projektowe Realizacja działań edukacyjnych zaplanowanych w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” oraz uzyskanie zaplanowanych efektów nie byłyby możliwe bez planowego, systematycznego wsparcia udzielanego nauczycielom i szkołom w całym okresie jego trwania. Wiedzieliśmy, że będzie to jedno z najważniejszych działań w Projekcie, ponieważ jeśli nauczyciele nie będą umieli wdrażać zaprojektowanych przez nas działań lub (razem z dyrektorami) nie będą do nich przekonani, nie zrealizujemy postawionych sobie celów i nie zapewnimy trwałości efektów naszych działań w szkołach. Wsparcie było udzielane na wiele sposobów, w tym: • doskonalenie zawodowe nauczycieli (szkolenia, czaty, konferencje), • przekazywanie szkołom scenariuszy projektów edukacyjnych oraz literatury metodycznej, • działania na platformie edukacyjnej, • wizyty monitorujące w szkołach, • wyposażanie szkół w pomoce dydaktyczne.

Doskonalenie zawodowe nauczycieli Wsparcie proponowane nauczycielom obejmowało różnorodne formy doskonalenia i było na bieżąco dostosowane do potrzeb nauczycieli w kontekście realizacji celów Projektu ZMSwWŚ. Głównym celem udzielanego nauczycielom wsparcia było podniesienie ich umiejętności metodycznych, ważnych we wspieraniu rozwoju kompetencji kluczowych uczniów. Wsparciem objęty był każdy Szkolny Zespół Projektowy ze 119 szkół uczestniczących w Projekcie. W skład SZP wchodzili: dyrektor szkoły lub wyznaczony przez niego lider, 2 nauczycieli z klas I–III, 2 nauczycieli z klas IV–VI – w tym 1 nauczyciel matematyki lub przyrody oraz 1 nauczyciel bloku społecznego. Należy podkreślić (to rzadkość w tego typu projektach), że wszystkie proponowane w Projekcie szkolenia odbywały się w formie dwu-, trzydniowych stacjonarnych spotkań nauczycieli z realizatorami Projektu oraz stałą grupą współpracowników i trenerów, autorów scenariuszy projektów edukacyjnych, ekspertów moderujących fora internetowe oraz monitorujących realizację Projektu w województwach.

Doskonalenie zawodowe nauczycieli oferowane w Projekcie ZMSwWŚ: • było nakierowane na podniesienie umiejętności metodycznych nauczycieli, • umożliwiało zdobywanie, poszerzanie wiedzy dotyczącej realizowanych przez nauczycieli projektów edukacyjnych, • było adekwatne do potrzeb nauczycieli pojawiających się w czasie realizacji projektów w szkołach, • służyło wymianie doświadczeń pomiędzy nauczycielami i szkołami, • było nastawione na tworzenie sieci współpracy i wsparcia szkół uczestniczących w Projekcie. W okresie 3 lat realizacji Projektu ZMSwWŚ zrealizowano 168 godzin zajęć szkoleniowych i były to: • pięciodniowe szkolenia przygotowawcze (40 godzin), zorganizowane latem przed rozpoczęciem działań projektowych w szkołach (w 4 regionach). W czasie tych szkoleń członkowie SZP uzyskali: informacje o Projekcie ZMSwWŚ, wsparcie metodyczne oraz przygotowanie organizacyjne. • trzydniowe seminaria wojewódzkie (3 lata x 20 godzin) – odbywały się cyklicznie; w 1. roku szkolnym (2010/2011) były to 2 trzydniowe (po 10 godzin) spotkania, zorganizowane jesienią i wiosną. Zależało nam na częstym, osobistym kontakcie z uczestnikami. Od 2. roku szkolnego (2011/2012) było to 1 trzydniowe (20 godzin) spotkanie nauczycieli, organizowane zimą. W czasie seminariów członkowie SZP mieli możliwość rozwijać umiejętności dydaktyczne (nauczyciele) i umiejętności zarządzania szkołą (dyrektorzy szkół). Ważnym elementem każdego seminarium była możliwość wymiany doświadczeń między SZP z tego samego województwa oraz odwiedziny w szkole projektowej działającej najbliżej miejsca realizacji seminarium. • trzydniowe Letnie Konferencje Metodyczne (3 x 20 godzin) – odbywały się po zakończeniu każdego roku szkolnego: w pierwszych 2 latach w podziale na 4 regiony, w ostatnim roku – 1 wspólna dla wszystkich szkół. W czasie tych konferencji podsumowywano roczne działania projektowe w szkołach, chwalono się osiągnięciami, planowano działania w kolejnym roku szkolnym. Była to też okazja do budowania sieci współpracy małych szkół. Na każdej z konferencji członkowie SZP mogli wybrać warsztaty metodyczne, zgodnie z zainteresowaniami.

Już na początku realizacji Projektu podjęliśmy decyzję o utworzeniu stałego zespołu wspomagającego. Zależało nam na tym, aby autorzy projektów edukacyjnych mogli potem wspierać szkoły w ich realizacji; aby towarzyszyli szkołom i nauczycielom w rozwoju. Postanowiliśmy włączyć do tej grupy specjalistów doświadczonych w doskonaleniu zawodowym nauczycieli: prowadzeniu szkoleń, tworzeniu materiałów edukacyjnych, realizacji programów edukacyjnych. W skład stałej grupy współpracowników weszli: Barbara Benyskiewicz, Jolanta Czereśniowska, Anna Dereń, Maria Furtak, Aleksandra Gołębiewska, Anna Jurewicz, Beata Kossakowska, Bogusława Malinowska-Rutkowska, Elżbieta Michalak, Wojciech Papaj, Lidia Pasich, Henryk Sienkiewicz, Aleksander Suhak, Ewa Taszarek, Mariusz Zasadziński, Janina Ziętek.

• stałym elementem letnich konferencji były spotkania z ekspertami zagranicznymi, którzy dzielili się z nauczycielami swoimi doświadczeniami. W 2011 roku był to Martin Fitton, który przedstawił doświadczenia szkół walijskich we wdrażaniu koncepcji „leśnych szkół” – metody edukacji przyrodniczej i społecznej. W roku 2012 odwiedziła nas przedstawicielka Step by Step Foundation na Ukrainie – Natalia Grama, która zaprezentowała model szkoły środowiskowej, opartej na koncepcji Szkół Aktywnych w Społeczności (Community School) oraz sposoby jego wdrażania w wiejskiej szkole, w której pracuje. • w 2013 roku o doświadczeniach szkoły Polaris Charter Academy z Chicago w rozwijaniu kompetencji kluczowych opowiedziały 2 nauczycielki: Nora Ryan i Francesca Peck. Ekspertki poprowadziły też zajęcia warsztatowe, w czasie których członkowie SZP mogli poznać doświadczenia Polaris Charter Academy w zakresie planowania i osiągania celów edukacyjnych w tej placówce. • czaty i szkolenia SZP (2 x 4 godziny).

W czasie tych szkoleń członkowie SZP mogli zweryfikować deklaracje podjęte w trakcie seminariów zimowych 2013 roku, dotyczące wdrażania zmian w szkołach po zakończeniu Projektu ZMSwWŚ. Każda szkoła brała udział w 2 czterogodzinnych szkoleniach SZP – po 1 w roku szkolnym. Spotkania te okazały się bardzo cenne, ponieważ niejako wymusiły odwiedzanie się szkół, pogłębiając wymianę doświadczeń i współpracę miedzy nimi. Szkolenia nauczycieli i dyrektorów były dla nas bardzo cenną okazją do spotkania się z uczestnikami Projektu, wysłuchania ich doświadczeń, zrozumienia, co idzie dobrze, a co powinno być w realizacji Projektu zmienione. Pod wpływem głosów uczestników wprowadziliśmy w Projekcie wiele zmian: zamieniliśmy czaty na krótkie szkolenia realizowane w szkołach, po 1. roku realizacji Projektu w klasach I–III zmniejszyliśmy liczbę projektów edukacyjnych realizowanych w ciągu roku szkolnego (z 5 na 4), zmieniliśmy sposób pracy najmniejszych szkół (na pracę w grupach złożonych z uczniów klas I–VI). Projektując programy szkoleń, analizowaliśmy informacje o realizacji zadań projektowych, zawarte w: dziennikach realizacji projektów składanych przez nauczycieli, raportach z wizyt monitorujących, ankietach wypełnianych po każdym szkoleniu, wypowiedziach nauczycieli i dyrektorów na forach dyskusyjnych platformy edukacyjnej. Zależało nam, aby udział w szkoleniach pomagał nauczycielom i dyrektorom przezwyciężać pojawiające się trudności i inspirował do podejmowania kolejnych wyzwań. Publikacje metodyczne Podczas wszystkich szkoleń przekazywaliśmy nauczycielom materiały, poradniki metodyczne przydatne podczas realizacji Projektu, ale i podczas codziennej pacy szkoły. Uznaliśmy, że wobec znacznej odległości „naszych” szkół od bibliotek pedagogicznych i uczelni oraz ze względu na ograniczone środki, jakimi dysponują na zakupy tego typu literatury, powinniśmy wesprzeć rozwój zawodowy nauczycieli i w ten sposób. Publikacje pochodziły z 2 źródeł:

W 1. roku realizacji Projektu ZMSwWŚ mieliśmy zaplanowane regularnie odbywające się czaty z ekspertami, w których nauczyciele i dyrektorzy mogli uczestniczyć on-line za pośrednictwem platformy edukacyjnej. Niestety, ta forma doskonalenia zawodowego nie spotkała się z zainteresowaniem uczestników. W czatach uczestniczyło kilka, kilkanaście osób, pomimo dostosowywania terminów i godzin ich prowadzenia do (poznanych za pomocą ankiet) możliwości nauczycieli. Postanowiliśmy więc wykorzystać środki przeznaczone na czaty inaczej – w 2. roku realizacji Projektu zaproponowaliśmy nauczycielom nową formę wsparcia: szkolenia SZP. Szkoły zostały pogrupowane w Zespoły Szkół, w których skład wchodziły 2–4 szkoły znajdujące się w najbliższej odległości od siebie. Za organizację szkolenia (miejsce, sprzęt, powiadomienie o terminach) była odpowiedzialna jedna szkoła (Lider Zespołu Szkół ) spośród tych skupionych w Zespole Szkół. W ustalonym terminie do szkoły (LZS) przyjeżdżał trener, aby poprowadzić czterogodzinne zajęcia z członkami 2–4 SZP. W roku szkolnym 2012/2013 członkowie SZP mogli wybrać 1 spośród 4 tematów szkoleń. Dotyczyły one planowania i analizy metod pracy oraz wykorzystania zasobów uczniów w pracy dydaktycznej. W roku szkolnym 2012/2013 szkolenia SZP miały na celu praktyczne przygotowanie szkół do działań podejmowanych po zakończeniu Projektu, a służących utrwalaniu jego efektów.

• Pozyskiwaliśmy nieodpłatnie z wydawnictw czy instytucji oświatowych. Były to wartościowe publikacje, mogące pomóc nauczycielom we wdrażaniu nowych metod, treści, programów wychowawczych, a dyrektorom – w nowoczesnym zarządzaniu szkołą. • Kupowaliśmy je ze środków projektowych. Były to najlepsze poradniki metodyczne ukazujące się na polskim rynku wydawniczym; publikacje opisujące najnowsze trendy w edukacji, wiążące się z zadaniami i charakterem pracy w Projekcie. Były to: – J. Królikowski, „Projekt edukacyjny”, CODN, Warszawa 2000, – P. Black, Ch. Harrison, C. Lee, B. Marshall, D. Wiliam, „Jak oceniać, aby uczyć?”, Civitas, 2006 – D. Sterna, „Ocenianie Kształtujące w praktyce”, Biblioteka Akademii SUS, 2006, – M. Harmin, „Duch klasy”, Civitas, 2005 – J.H. Helm, L.G. Katz, „Mali badacze”, CODN, Warszawa 2003, – E. Noga, A. Wasilak, „Stare i nowe zabawy podwórkowe”, Klanza, Lublin 2003, – A. Pezda, „Koniec epoki kredy”, Agora SA, Warszawa 2011, – R. Pęczkowski, „Funkcjonowanie klas łączonych w polskim systemie edukacji”, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, – red. H. Dumont, D. Instance, F. Benevides, „Istota uczenia się. Wykorzystanie wyników badań w praktyce”, Wolters Kluwer, Warszawa 2013. Ewa Lubczyńska

Wsparcie szkół i nauczycieli

Monitoring działań szkół Kolejnym elementem wsparcia realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” w placówkach był systematycznie prowadzony monitoring ich działań. Każda szkoła mogła liczyć na bezpośrednie wsparcie ze strony osób monitorujących pracę szkół w danym województwie. Funkcję specjalisty ds. monitoringu powierzono ekspertom z dużym doświadczeniem w doskonaleniu zawodowym nauczycieli i wspieraniu szkół, pracującym na terenie danego województwa. W Projekcie ZMSwWŚ pełnili oni zazwyczaj kilka ról – większość z nich to współautorzy scenariuszy projektów edukacyjnych i trenerzy, część z nich moderowała fora internetowe na platformie. Stąd ich wiedza o celach Projektu i działaniach, dzięki którym mają być osiągnięte, była naprawdę duża. Zadaniem osób monitorujących było odbycie w każdym roku szkolnym 2 wizyt w każdej szkole (po 1 wizycie w semestrze) i sporządzenie raportu z wizyty; był on przekazywany do biura Projektu – regionu centralnego lub zachodniego. W ten sposób w każdej ze szkół uczestniczących przez 3 lata w Projekcie odbyło się minimum 6 wizyt monitorujących, przeprowadzonych przez opiekującego się szkołą monitorującego. Każda wizyta monitorująca miała ustalone jednakowe elementy oraz dokumentację. Były one znane zarówno monitorującym, jak i nauczycielom oraz dyrektorom szkół. W czasie wizyty w szkole monitorujący spotykał się ze Szkolnym Zespołem Projektowym, uczniami klas młodszych i starszych, w miarę możliwości – z rodzicami oraz przedstawicielami organów prowadzących szkołę (w przypadku szkół stowarzyszeniowych – z zarządem stowarzyszeń, w przypadku gmin – z wójtami lub radnymi). Często osoby monitorujące gościły na podsumowaniach projektów realizowanych przez uczniów. Po każdej wizycie w szkole specjalista ds. monitoringu przygotowywał raport z wizyty i przekazywał go koordynatorowi regionalnemu. Przy zachowaniu stałego schematu wizyt monitorujący mógł z łatwością zaobserwować zmiany, jakie zachodzą w umiejętnościach uczniów, opiniach rodziców, pracy nauczycieli rozwoju SZP w danej szkole.

Zakres wizyt monitorujących realizację Projektu ZMSwWŚ obejmował m.in. zbadanie, czy projekty edukacyjne są realizowane zgodnie z harmonogramem, co uczniowie i rodzice sądzą o działaniach projektowych, jak przebiega współpraca szkoły z jej najbliższym środowiskiem. Stałym elementem wizyt były rozmowy z nauczycielami i dyrektorem, dotyczące stosowania OK w szkole oraz pracy metodą projektu edukacyjnego. Ostatnie wizyty monitorujące (wiosna 2013 roku) miały nieco inny charakter; służyły przygotowaniu szkoły do kontynuacji działań edukacyjnych wprowadzonych podczas realizacji Projektu – już po jego zakończeniu. Były również poświęcone sprawom formalnym, m.in. sprawdzeniu dokumentacji i sprzętu użyczonego szkołom w Projekcie. Podczas 3 lat realizacji Projektu ZMSwWŚ w szkołach pojawiały się różne problemy, jeśli jakaś placówka potrzebowała pomocy – specjalista ds. monitoringu organizował dodatkową wizytę. Osoby monitorujące realizację Projektu w szkołach: • woj. dolnośląskie – Małgorzata Suwaj, • woj. kujawsko-pomorskie – Anna Jurewicz, • woj. lubuskie – Barbara Benyskiewicz (2010/11 i 2011/12) i Maria Furtak, • woj. mazowieckie – Elżbieta Michalak i Janina Ziętek (2011/12 i 2012/13), • woj. opolskie – Bogusława Malinowska-Rutkowska, • woj. pomorskie – Anna Dereń, • woj. wielkopolskie – Aleksandra Gołębiewska (2010/11) i Jolanta Czereśniowska, • woj. warmińsko-mazurskie – Henryk Sienkiewicz, • woj. zachodniopomorskie – Ewa Taszarek. Ewa Lubczyńska

Platforma edukacyjna Najmniej standardową, ale niezwykle ważną w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” formą wsparcia jego uczestników była platforma edukacyjna Moodle (http://edu.malaszkola.pl/) – miejsce komunikacji realizatorów Projektu z uczestnikami oraz samych uczestników. Platforma była dostępna wyłącznie dla uczestników, pracowników i współpracowników Projektu. Korzystało z niej 619 aktywnych użytkowników – nauczycieli, dyrektorów, organizatorów Projektu, współpracujących ekspertów. Narzędzie to było wykorzystywane wszechstronnie i okazało się dużo bardziej użyteczne niż przewidywali na początku organizatorzy Projektu. Platforma była przede wszystkim miejscem komunikacji uczestników. Służyły temu ogłoszenia, a przede wszystkim fora dyskusyjne – prowadzono ich 8: • forum ogólne – przeznaczone głównie do komunikacji uczestników i organizatorów na tematy pozametodyczne, związane z realizacją Projektu, • 4 fora tematyczne dla nauczycieli, każde z nich było dostępne dla nauczycieli realizujących jeden z 4 rodzajów projektów – służyły przede wszystkim wymianie doświadczeń nt. realizowanych właśnie projektów, udzielaniu porad przez specjalistów moderujących fora, inspirowaniu przez nich nauczycieli do wprowadzania nowych, ciekawych rozwiązań czy tematów, • forum dla dyrektorów szkół i Liderów Szkolnych Zespołów Projektowych (czasem były to 2 różne osoby) – służyło wymianie doświadczeń dyrektorów z zarządzania szkołą, w której był realizowany Projekt ZMSwWŚ i przekazywaniu im przez moderatorkę najnowszej wiedzy z zakresu zarządzania szkołą w trakcie wdrażania zmiany, • 2 fora tematyczne poświęcone OK oraz Ruchowi Naukowemu – służyły przede wszystkim nauczycielom szczególnie zainteresowanym tymi elementami pracy dydaktycznej i były moderowane przez ekspertów w danych tematach. Wszyscy nauczyciele byli uczestnikami forów, choć tylko część z nich aktywnie brała udział w dyskusjach – wyrażając swoje opinie, zadając pytania, chwaląc się sukcesami lub szukając porady w przypadku trudności. Reszta śledziła dyskusje, regularnie odwiedzając fora. Drugim elementem platformy służącym komunikacji były ogłoszenia przygotowywane przez koordynatorów poszczególnych zadań projektowych. Mieli oni możliwość szybkiego dotarcia z ważnymi informacjami (ogłoszenia) do każdego z ponad 600 użytkowników platformy, ponieważ ogłoszenia były automatycznie przesyłane na ich adresy e-mailowe. Platforma była także wykorzystywana do przeprowadzania badań ankietowych wśród nauczycieli. Możliwość zdobycia w krótkim czasie opinii wszystkich nauczycieli biorących udział w Projekcie wykorzystywano kilkakrotnie: do badania opinii o czatach, do wyboru tematyki krótkich szkoleń prowadzonych w szkołach czy wyboru tematu warsztatu podczas konferencji metodycznej. Porady Platforma była też elementem systemowego wsparcia udzielanego nauczycielom. Jednym z jego zaplanowanych elementów (w 1. roku projektowym 2010/2011) były czaty z ekspertami, którzy dzielili się z nauczycielami i dyrektorami swoją wiedzą i doświadczeniami. W związku z niską frekwencją podczas czatów w 1. semestrze, zebrano opinie nauczycieli o interesujących ich tematach i godzinach, w których czaty powinny się odbywać. Niestety, również po wprowadzeniu zmian czaty nie cieszyły się dużym powodzeniem, zaniechaliśmy ich, organizując w zamian krótkie szkolenia.

Nauczyciele na bieżąco otrzymywali od specjalistów moderujących fora porady na zgłoszone problemy z realizacją Projektu w szkole. Korzystali także z instrukcji umieszczonych na platformie, a stworzonych specjalnie jako pomoc do realizacji wybranych projektów. Były to instrukcje związane z wykorzystaniem sprzętu cyfrowego przekazanego szkołom (instrukcja montowania audycji radiowej z nagrań z dyktafonu, instrukcja montażu plików video, instrukcja obróbki zdjęć cyfrowych). W 1. roku trwania Projektu udostępniono także instrukcję obsługi platformy oraz instrukcję zamieszczania na niej dzienników realizacji projektu edukacyjnego. Dokumentacja Platforma była też miejscem przechowywania i udostępniania ważnej dokumentacji projektowej. Nauczyciele przygotowywali sprawozdania i dokumentowali realizację projektów edukacyjnych, umieszczając na platformie po zakończeniu każdego projektu wypełniony dziennik, poświadczający jego realizację. Jednocześnie otrzymywali od eksperta jego akceptację i informację zwrotną. W związku z tym, że formularz dziennika zawierał nie tylko część formalną, lecz także merytoryczną (z otwartymi pytaniami dotyczącymi realizacji projektu edukacyjnego oraz jego scenariusza) dostęp osób odpowiedzialnych za merytoryczne zadania w Projekcie do tych materiałów umożliwiał uwzględnianie uwag nauczycieli – w programach szkoleń oraz końcowym wydaniu scenariuszy projektów edukacyjnych. Na platformie umieszczano też wszystkie materiały potrzebne szkołom do realizacji zadań w Projekcie: cyfrowe wersje scenariuszy projektów edukacyjnych, dokumenty ważne dla szkół, materiały poszkoleniowe, Poza dostępem do aktualnych materiałów nauczyciele mogli korzystać także z zasobów archiwalnych z poprzednich lat projektowych. Wymiana doświadczeń Na platformie przygotowano również miejsce, w którym nauczyciele mogli zamieszczać materiały (teksty, zdjęcia) ukazujące przebieg oraz efekty projektów edukacyjnych w ich szkołach. Chętnie korzystano z tej możliwości, dzięki czemu zarówno inni nauczyciele, jak i organizatorzy mieli informacje o realizacji Projektu w szkołach. Zamieszczono także efekty warsztatów mających zmotywować szkoły do nawiązania współpracy między sobą – opisy zasobów i potrzeb wszystkich 119 szkół. Platforma edukacyjna Projektu ZMSwWŚ była również ważnym elementem doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Nauczyciele byli do niego różnie motywowani; z jednej strony ich obowiązkiem było korzystanie z platformy (choćby w celu zamieszczenia dziennika realizacji Projektu), z drugiej – uzyskiwali wsparcie w pokonaniu początkowych trudności. Zawsze mogli liczyć na pomoc koordynatora platformy, zgłaszając telefonicznie lub mailowo problemy z wykorzystaniem funkcji platformy. Otrzymywali od koordynatorki mailowe, indywidualnie przygotowane opisowe instrukcje rozwiązania problemu. Koordynatorka ds. platformy szkoliła również nauczycieli z obsługi platformy podczas szkoleń metodycznych. Nauczyciele mogli też korzystać z help-desku technicznego, prowadzonego przez administratora platformy. Planowaliśmy wykorzystanie platformy edukacyjnej, opierając się na wcześniejszych doświadczeniach Federacji Inicjatyw Oświatowych, związanych z jej wykorzystaniem w doskonaleniu zawodowym nauczycieli. Nie przypuszczaliśmy jednak, że stanie się aż tak ważnym elementem Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Katarzyna Mrozek

Wsparcie szkół i nauczycieli

Pomoce dydaktyczne przekazane szkołom Planując realizację Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, wiedzieliśmy, że wiele małych, wiejskich szkół podstawowych ma gorsze wyposażenie niż większe placówki. Za cel Projektu postawiliśmy m.in. rozwinięcie uczniowskich kompetencji matematycznych i podstawowych naukowo-technicznych, jednocześnie wiedzieliśmy, że do realizacji zaproponowanych scenariuszy projektów edukacyjnych potrzebnych będzie wiele pomocy dydaktycznych i sprzętu cyfrowego. Zależało nam też na tym, aby uczniowie byli zmotywowani do realizacji projektów, a szkoły oferowały nowoczesną edukację, dlatego przekazaliśmy szkołom liczne pomoce: • sprzęt cyfrowy: laptop, rzutnik multimedialny, kamerę, aparat fotograficzny, dyktafony, • sprzęt do prac badawczych w terenie: cyfrowe stacje pogody, lornetki, lupy, przewodniki do oznaczania roślin i atlasy przyrodnicze, • pomoce dydaktyczne do działań na terenie szkoły: gry edukacyjne, chustę animacyjną, zestawy konstrukcyjne, • zasoby do bibliotek szkolnych: starannie wybrane książki, filmy, płyty CD z nagraniami muzyki. Przekazując szkołom pomoce, prosiliśmy, aby w każdej placówce ustalono reguły wykorzystania sprzętu, pozwalające uczniom na swobodne korzystanie z niego, również bez obecności nauczyciela. Zgodnie z naszym zamysłem pomoce były intensywnie wykorzystywane podczas zajęć projektowych, podczas lekcji oraz w czasie wolnym uczniów. Dla nauczycieli przygotowaliśmy także instrukcje bardziej zaawansowanych sposobów wykorzystania sprzętu podczas zajęć, np. instrukcje montażu plików dźwiękowych z dyktafonów lub nagrań filmowych z kamery. Radziliśmy jednak, aby po prostu przekazali sprzęt dzieciom, a one na pewno poradzą sobie z jego obsługą dużo szybciej niż dorośli. Tak się też stało. W wielu szkołach uczniowie (nawet z klas I–III) samodzielnie nagrywali materiały na potrzeby szkoły lub zewnętrznych konkursów. Oddanie sprzętu dzieciom zaowocowało szybkim rozwojem kompetencji cyfrowych, o czym mówili nam podczas szkoleń nauczyciele, a co nie było zawarte w celach Projektu. Uczniowie nauczyli się obsługiwać programy biurowe (edytory tekstów, arkusze kalkulacyjne, programy do prezentacji), stali się specjalistami od komputerowych prezentacji, ponieważ niemal w każdym projekcie edukacyjnym istniała potrzeba ich przygotowania. Jest to potwierdzenie założeń twórcy metody projektu, Williama H. Kilpatricka, który uważał, że stworzenie uczniom sprzyjających warunków spowoduje, że będą sami, z własnej chęci i inicjatywy rozwijać się, uczyć się, poznawać nowe wiadomości i zdobywać nowe umiejętności. Wszystkie pomoce zostaną przekazane szkołom na własność po zakończeniu realizacji Projektu ZMSwWŚ. Ewa Lubczyńska

Partnerstwo realizujące Projekt Federacja Inicjatyw Oświatowych www.fio.org.pl www.srw.fio.org.pl www.monitoring.fio.org.pl Federacja Inicjatyw Oświatowych (FIO) jest związkiem stowarzyszeń i fundacji, których celem jest wspieranie aktywności obywatelskiej i przemian w oświacie. Działa przede wszystkim na rzecz środowisk wiejskich. Powołana w 1999 roku organizacja wyrosła z ruchu społecznego – ogólnopolskich spotkań rodziców, nauczycieli, przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów terytorialnych, rządu i parlamentu. FIO wspiera od tego czasu tworzenie stowarzyszeń rozwoju wsi i zakładanie przez nie Małych Szkół (w miejsce placówek zamykanych przez gminy). W ciągu ostatnich 13 lat FIO wspierała społeczności lokalne, lobbowała na rzecz Małych Szkół, mediowała między samorządami gminnymi a mieszkańcami wsi, za co została nagrodzona w 2001 roku Nagrodą Główną Pro Publico Bono. Zależy nam na obywatelskim tworzeniu polityki edukacyjnej, w której to rodzice, nauczyciele i społeczności wiejskie, wspierani przez organizacje pozarządowe z miasta, biorą na siebie odpowiedzialność za funkcjonowanie i rozwój swojej szkoły. W takiej szkole uczą się dzieci, a dorośli w stowarzyszeniu prowadzącym ją uczą się bycia obywatelami demokratycznego kraju. Mała, wiejska szkoła jest sercem wsi i centrum świata dla swojej społeczności. Jest też instytucją, która ułatwia modernizację polskiej wsi. Wierzymy, iż obywatelskie tworzenie polityki edukacyjnej jest procesem, dzięki któremu nastąpi ewolucyjna zmiana zarządzania edukacją w Polsce. Naszym marzeniem jest, by edukacja w małych, wiejskich szkołach odbywała się na najwyższym światowym poziomie. Od 2005 roku zakładamy na terenach wiejskich Małe Przedszkola za środków UE, uważając, że powinny być częścią każdej wiejskiej szkoły, a we wsiach, gdzie szkół już nie ma, powinny pełnić rolę ośrodka rozwoju wsi. W latach 2005–2007 realizowaliśmy (wraz z 4 lokalnymi organizacjami pozarządowymi – naszymi partnerami) projekt „Małe Przedszkole w Każdej Wsi” (SPO RZL), w jego wyniku powstało w 4 województwach 65 małych przedszkoli, które zostały przekazane głównie stowarzyszeniom rodziców. FIO była partnerem w kolejnych projektach SPO RZL: „Małe Mazowieckie Przedszkola” (założono 30 placówek) oraz „Hurra! Idziemy do przedszkola! Małe przedszkola na Dolnym Śląsku” (założono 35 placówek) oraz w projekcie POKL „Nasze Mazowieckie Małe Przedszkola”. Realizujemy rozmaite projekt edukacyjne, mające na celu podnoszenie jakości edukacji, szczególnie na terenach wiejskich. W latach 2005–2009 zrealizowaliśmy 2 projekty z programu Leonardo da Vinci, umożliwiły one nauczycielom, edukatorom, członkom stowarzyszeń i przedstawicielom uczelni pedagogicznych odbycie wizyt studyjnych w Holandii, Walii i Finlandii oraz poznanie tamtejszych rozwiązań w edukacji na terenach wiejskich. Od 2012 roku jesteśmy uczestnikami międzynarodowego programu Community Schools, wspierające-

go stosowanie przez szkoły Międzynarodowych Standardów Szkół Aktywnych w Społeczności. Federacja Inicjatyw Oświatowych uczestniczy w konsultacjach nowych rozwiązań prawnych dotyczących edukacji, przygotowywanych przez Parlament RP, Ministerstwo Edukacji Narodowej i inne agendy rządowe, tworzy lobby organizacji pozarządowych na rzecz edukacji na wsi i zachowania Małych Szkół. FIO współpracuje ze Związkiem Gmin Wiejskich RP i innymi regionalnymi organizacjami samorządowymi w budowania dialogu obywatelskiego NGO-JST. Doradza samorządom w tworzeniu gminnych strategii oświatowych, prowadzących do przekazywania zadań własnych organizacjom pozarządowym. W innowacyjnym projekcie „Monitoring przekazywania szkół i przedszkoli zagrożonych likwidacją organizacjom pozarządowym” (POKL) Federacja (jako lider) wraz ze Związkiem Gmin Wiejskich RP (jako partnerem) przygotowała matrycę kalkulacyjną – narzędzie do analizy wydatków gminnych przeznaczonych na oświatę. Narzędzie to ułatwia trudne dyskusje urzędników, radnych, organizacji pozarządowych i mieszkańców gminy nad budżetem gminy i pomaga w podejmowaniu racjonalnych decyzji. Federacja była liderem partnerstwa realizującego Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, co oznacza, że odpowiadała w całości za jego realizację i jego rozliczanie przed Instytucją Pośredniczącą, koordynowała też realizację działań w szkołach w regionie centralnym (woj. mazowieckie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie i wielkopolskie), odpowiadała za działania projektowe prowadzone w Internecie (strona www.malaszkola.pl i platforma edukacyjna Moodle), współpracowała z ewaluatorami zewnętrznymi. Odpowiadała za przygotowanie programów systemu szkoleń nauczycieli zatrudnionych w projekcie. Wiele satysfakcji sprawiło nam towarzyszenie nauczycielom i szkołom uczestniczącym w projekcie w ich rozwoju. Spotkania podczas szkoleń, wizyty w szkołach, lektura dzienników projektowych składanych przez nauczycieli i raportów z monitoringu pracy szkół dostarczały nam wielu pozytywnych emocji i informacji o tym, jak pod wpływem działań projektowych, nabywanych i wymienianych doświadczeń zmieniali się nauczyciele, zmieniali się uczniowie, a wraz z nimi szkoły i ich rola w środowisku lokalnym. Było to dla nas bardzo ważne i budujące doświadczenie.

Partnerstwo realizujące Projekt

Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”

www.fala.edu.pl Fundacja powstała w 2004 roku. Skrót FALA pochodzi od angielskiej nazwy: Foundation of Assistance of Local Activity. Fundacja ma status Organizacji Pożytku Publicznego (OPP), a od 2007 roku jest członkiem Federacji Inicjatyw Oświatowych. Nasze działania mają na celu pobudzanie aktywności społeczności lokalnych oraz wspomaganie kreatywności ich mieszkańców, rozwój sektora organizacji pozarządowych, aktywne przeciwdziałanie patologiom w życiu publicznym oraz upowszechnianie modelu szkoły jako Centrum Aktywności Środowiska Lokalnego. Realizując kolejne projekty, chcemy przyczyniać się do: • wprowadzenia w placówkach oświatowych działań w nurcie edukacji konstruktywistycznej, • zwiększania demokratyzacji życia publicznego we wspólnotach terytorialnych, • przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu oraz wspierania procesów integracji i reintegracji oraz rehabilitacji społecznej. Mamy za sobą doświadczenie w realizacji wielu projektów, m.in. „Małe Przedszkole w Każdej Wsi” (SPO RZL 2005–2007), „Idziemy do przedszkola. Małe przedszkola na Dolnym Śląsku” (SPO RZL 2007–2008), „Hura! Idziemy do przedszkola” (SPO RZL 2007) oraz „Kompetentni Liderzy. Sprawne Organiza-

cje” (PO FIO 2009–2010), „Kapitał Edukacyjny. Podyplomowe Studia Menadżerów Projektów Edukacyjnych i Społecznych” (POKL 9.4, 2010–2012). Obecnie nasza fundacja realizuje projekty: „Wolontariat Rozwija Wieś” w partnerstwie z Federacją Inicjatyw Oświatowych oraz „ISKRY 2 – Regionalna Współpraca Seniorów” (jako lider). Od 1 września 2012 roku prowadzimy szkołę podstawową we Włodowicach. Współpracujemy m.in. z Towarzystwem Edukacji Otwartej, Dolnośląską Radą Przedsiębiorczości i Nauki, Fundacją Edukacji Przedszkolnej, Instytutami Pedagogiki oraz Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego. W projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” odpowiadaliśmy za wsparcie szkół uczestniczących w projekcie w regionie zachodnim (woj. dolnośląskie, lubuskie, opolskie, zachodniopomorskie). Nasze zadania w trakcie realizacji projektu to: monitoring realizacji zadań projektowych, organizacja szkoleń nauczycieli, badania kompetencji kluczowych uczniów uczestniczących w projekcie oraz promocja projektu. Szczególnie mocno zależało nam na zachęceniu szkół do zmiany sposobu ich funkcjonowania i organizacji oraz na przygotowaniu ciekawych produktów promocyjnych. Przygotowana dla uczniów uczestniczących w projekcie gra edukacyjna „Zakryj mnie, a mnie odkryj” okazała się doskonałą okazją do rozwijania wybranych kompetencji kluczowych, a przekazane w 2012 roku minilatawce (umiejętnie użyte) nawet dorosłych zaskakiwały swoją funkcjonalnością. Od kilku lat promujemy model szkoły jako Centrum Aktywności Środowiska Lokalnego (CAŚL), czyli szkoły, która na zasadzie synergii działań podejmuje lub włącza się w inne aktywności, np. wolontariat (uczniów, seniorów), edukację osób dorosłych, prowadzenie Warsztatów Terapii Zajęciowej, świadczenie różnorodnych usług – adekwatnych do posiadanych zasobów. Wiele wspieranych przez nas szkół podjęło trud aplikowania do różnych instytucji i programów według własnych pomysłów.

Fundacja Civis Polonus

www.civispolonus.org.pl Celem działania Fundacji Civis Polonus jest rozwijanie postaw obywatelskich, umożliwiających jednostkom aktywne uczestniczenie w życiu publicznym. Cel ten staramy się osiągnąć, wzmacniając potencjał jednostek, jako obywateli, poprzez realizację działań w 3 obszarach tematycznych: 1. Lepsza edukacja obywatelska w szkole Wspieramy szkoły w procesie kształtowania młodych obywateli. Robimy to poprzez realizację innowacyjnych projektów, prowadzenie specjalistycznych szkoleń na temat samorządu uczniowskiego, organizowanie bezpośrednich zajęć z uczniami oraz opracowywanie materiałów edukacyjnych. Dzięki tym działaniom szkoły stają się miejscem faktycznie tworzonym przez wszystkich członków ich społeczności. Polecamy www.samorzaduczniowski.org 2. Większy wpływ młodzieży na sferę publiczną Wspieramy młodych ludzi w świadomym i aktywnym uczestniczeniu w życiu lokalnej wspólnoty. Wierzymy, że młodzi obywatele mogą być kompetentnymi partnerami administracji lokalnej, dlatego wspomagamy ich w budowaniu relacji z lokalnymi władzami, konsultowaniu decyzji dotyczących spraw ważnych dla młodzieży. Płaszczyzną dla wymiany opinii oraz wspólnej pracy dorosłych i młodych przedstawicieli mieszkańców miast i wsi są animowane przez nas Młodzieżowe Rady Gmin (Dzielnic). Polecamy www.mlodziezowarada.org.pl 3. Obywatele – bardziej świadomi partnerzy administracji lokalnej Podnosimy kompetencje urzędników oraz uświadamiamy obywatelom ich prawa i obowiązki. Wierzymy, że dzięki tym działaniom dostęp do dobrej administracji stanie się powszechny, a lokalne wspólnoty będą coraz lepiej zarządzane. Wspólnie z urzędami opracowujemy i wdrażamy procedury usprawniające i podnoszące jakość ich pracy. Z lokalnymi liderami pracujemy na rzecz rozwoju lokalnego oraz wzmacniamy ich kompetencje merytoryczne, społeczne i przywódcze.

W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” odpowiadaliśmy za rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich poprzez: • przygotowanie (wraz z powołaną przez nas grupą autorską) scenariuszy projektów edukacyjnych w tym zakresie, • wsparcie merytoryczne nauczycieli realizujących projekty poprzez: organizację czatów z ekspertami, przekazywanie informacji zwrotnych do nadsyłanych przez nauczycieli dzienników realizacji projektów, szkolenia Szkolnych Zespołów Projektowych, • organizację Letnich Obozów Naukowych o tematyce obywatelskiej. W realizacji tych zadań szczególnie ważne było dla nas to, jak pod wpływem realizacji projektu zmieniają się dzieci, ich szkoły, nauczyciele oraz społeczność lokalna. Dzieci uświadomiły sobie, że mogą wpływać na otoczenie, że mogą coś zmienić, odważnie wypowiadać swoje zdanie. Nauczyciele bardziej cieszą się talentami swoich uczniów, doceniają fakt, że dzieci moją własne zdanie, uczą je krytycyzmu i twórczej refleksji. W szkołach głos dzieci jest bardziej słyszalny, reguły są ustalane wspólnie, a dzieci czują się partnerami w dyskusjach z dorosłymi. Z kolei mieszkańcy lokalnych społeczności dzięki realizacji projektów lepiej poznali swoje dziedzictwo kulturowe, docenili szkołę jako ośrodek pełniący funkcję edukacyjną, kulturową, integrującą środowisko.

Partnerstwo realizujące Projekt

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska

www.fpds.pl www.ekoszkola.pl Fundacja Partnerstwo dla Środowiska jest organizacją pozarządową, której celem i misją jest wspieranie rozwoju zrównoważonego dla poprawy jakości życia w wymiarze społecznym i gospodarczym. Fundacja od 1991 roku pomaga społecznościom lokalnym poprzez budowanie relacji partnerskich z firmami, samorządami, instytucjami rządowymi oraz uczelniami. Poprzez swoje działania stara się tworzyć platformę do podejmowania istotnych decyzji rozwojowych i mechanizmów służących ochronie środowiska. Współpracując z lokalnymi liderami nad inicjatywami, projektami oraz programami, FPdŚ rozwija obecnie swoją działalność przede wszystkim w 3 głównych obszarach: dążąc do wzrostu dostępności zdrowych i lokalnych produktów spożywczych, promując transport przyjazny dla środowiska oraz pomagając w redukowaniu negatywnego wpływu na środowisko budynków (domów, biur, szkół czy fabryk). Od 2001 roku jednym ze sztandarowych działań FPdŚ jest również edukacja ekologiczna rozwijana poprzez Program Szkół dla Ekorozwoju. W ramach programu tworzymy szkolne zespoły i sieci współpracy, które realizują działania zmierzające do poprawy jakości środowiska przyrodniczego w ich

najbliższym otoczeniu. Obecnie w sieci uczestniczy ponad 1000 szkół, a w całej Polsce funkcjonuje 9 koordynatorów lokalnych, skupiających szkoły ze swojego regionu. Wsparcie FPdŚ obejmuje m.in. pomoc finansową, doradczą, szkoleniową, certyfikację środowiskową, tworzenie sieci współpracy, proponowanie innowacyjnych rozwiązań i upowszechnianie sprawdzonych wzorów działań przyjaznych dla środowiska. Fundacja, w ramach realizowanych programów, przyznaje certyfikaty środowiskowe: Zielona Flaga i Lokalne Centrum Aktywności Ekologicznej, Zielone Biuro, Przyjazny Rowerom, Green Key, Blue Flag. W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” odpowiadaliśmy za rozwijanie kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych; a więc m.in. za opracowanie projektów edukacyjnych w tym zakresie, wsparcie merytoryczne nauczycieli realizujących projekty oraz za organizację matematyczno-przyrodniczych Letnich Obozów Naukowych. W trakcie realizacji Projektu ZMSwWŚ szczególnie istotna była dla nas możliwość rozwijania postawy odpowiedzialności uczniów za środowisko przyrodnicze oraz kształtowanie u nich zamiłowania do odkrywania otaczającego ich świata. Przekonaliśmy się, że dzieci realizujące nasze projekty edukacyjne coraz częściej i chętniej przyjmują postawę badaczy i nie boją się zadawać pytań, które pomogą im odkryć i zrozumieć zasady panujące w przyrodzie i technice. Wiemy, że nauczyciele uczestniczący w projekcie pozwalali im te pytania zadawać i umiejętnie wspierali swoich podopiecznych w dążeniu do znalezienia odpowiedzi.

Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin

i udostępnianie zbiorów bibliotecznych i informacyjnych, działanie na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych. Atutem uczelni są niewielkie grupy studentów, indywidualny kontakt z wykładowcami, przyjazna atmosfera, doświadczeni pracownicy naukowi, wykłady i wsparcie wybitnych autorytetów ze środowisk artystycznych, politycznych i gospodarczych, bardzo dobre warunki lokalowe i obiekty sportowe. www.swpr.edu.pl Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin jest niepubliczną uczelnią kształcącą studentów na 7 kierunkach, m.in.: historia, filologia polska, pedagogika, geografia. Założycielem uczelni jest Stowarzyszenie Przymierze Rodzin. Uczelnia działa już 11 lat, powstała w 2002 roku. Podstawowe zadania placówki to: kształcenie studentów, przygotowanie ich do pracy zawodowej, wychowywanie studentów w poczuciu odpowiedzialności za państwo polskie, rodzinę i środowisko oraz za umacnianie zasad demokracji i poszanowanie praw człowieka, prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenie usług badawczych, kształcenie i wspieranie rozwoju kadr naukowych, upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki, kultury narodowej i techniki, w tym poprzez gromadzenie

W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” odpowiadaliśmy za zbudowanie i wsparcie Ruchu Naukowego Małych Szkół, w tym: • organizację w szkołach projektowych podczas wakacji w latach 2011-2013 Letnich Szkół Odkrywców (opracowanie scenariuszy zajęć, przygotowanie studentów do ich prowadzenia, monitoring realizacji zajęć), • wypracowanie zasad Ruchu Naukowego Małych Szkół i certyfikowanie szkół wdrażających te zasady. Bardzo istotne było dla nas właściwe przygotowanie studentów, którzy prowadzili zajęcia w ramach Letniej Szkoły Odkrywców. w szkołach. Chcieliśmy, by potraktowali pracę z dziećmi nie tylko jako formę odbycia praktyk, lecz także jako wyjątkową okazję do tego, by doświadczyć specyfiki pracy w małych szkołach, nauczyć się nawiązywania właściwych relacji z dziećmi i nauczycielami tych szkół oraz by przekazać dzieciom istotne założenia LSO.

Partnerstwo realizujÄ&#x2026;ce Projekt

Rezultaty Projektu

W czym upewniają nas badania kompetencji uczniów? Przez 3 lata realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” miałam szczęście spotykać się (na konferencjach metodycznych, seminariach, warsztatach, forach i czatach) z nauczycielami, którzy pracowali bezpośrednio z uczniami. Obserwowałam, jak w miarę zauważania postępów uczniów rośnie identyfikacja nauczycieli z Projektem. Już po roku zaczęli podkreślać zwiększoną motywację dzieci do pracy, lepszą współpracę w grupie, skuteczniejszą komunikację. To zadowolenie pogłębiało się w miarę realizacji kolejnych projektów edukacyjnych – dołączyła do niego uczniowska otwartość, wrażliwość na problemy najbliższego środowiska, odpowiedzialność za podjęte działania, umiejętność argumentowania i prezentacji. Obserwacje, odczucia i intuicje nas wszystkich, że nastąpił wzrost zakładanych w Projekcie kompetencji – były jednoznaczne! Pozostaje tylko upewnić się obiektywnie, czy i w jakim stopniu nastąpił rozwój kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych, społecznych i obywatelskich oraz umiejętności uczenia się oraz czy skupieni na wybranych kompetencjach – nie zaniedbaliśmy kompetencji obowiązujących w podstawie programowej. Instytut Badań Kompetencji w Wałbrzychu przez czas trwania Projektu ZMSwWŚ prowadził badania monitorujące zarówno rozwój wybranych 3 kompetencji kluczowych, jak i umiejętności z podstawy programowej kształcenia ogólnego. Cyklicznie, w każdym roku szkolnym (2010/2011, 2011/2012, 2012/2013), przygotowywał procedury organizacyjne, narzędzia pomiarowe oraz opracowywał wyniki badań. Przez cały ten okres za nadzór i jakość badań dbała w imieniu IBK pani Jolanta Sokołowska.

wnętrznych egzaminatorów posługujących się jednolitym kluczem punktowania.stosowane powszechnie przez IBK testy sprawdzające wiedzę i umiejętności w odniesieniu do podstawy programowej kształcenia ogólnego, zróżnicowane dla każdej z klas – nazywane testami wałbrzyskimi. W obu rodzajach narzędzi zastosowano zadania otwarte (krótkiej odpowiedzi oraz z luką) i zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie oraz prawda– fałsz). Rzetelność badań zapewniało zarówno zastosowanie zewnętrznych wystandaryzowanych narzędzi, jaki i sprawdzanie zadań otwartych przez zewnętrznych egzaminatorów posługujących się jednolitym kluczem punktowania. Czy nastąpił przyrost wybranych w Projekcie 3 kompetencji kluczowych? Test warszawski skoncentrowany był na monitorowaniu rozwoju kompetencji: matematycznych i naukowo-technicznych, społecznych i obywatelskich oraz umiejętności uczenia się (oczywiście takich ich elementów, które można było zbadać w pisemnym badaniu testowym). Wykres pokazuje różnicę wykonalności całości testu (wszystkie 3 kompetencje kluczowe) między grupą kontrolną a grupą realizującą Projekt ZMSwWŚ w kolejnych latach. Należy zaznaczyć, że łatwość testu warszawskiego w kolejnych 3 badaniach oscylowała między 0,69 a 0,57. W pierwszym i drugim badaniu wynik uczniów z grupy realizującej Projekt był niższy od wyniku grupy kontrolnej, aby w 2013 roku przewyższyć go o 0,68%. Widoczna w kolejnych latach tendencja wzrostowa pokazuje przyrost badanych kompetencji w kolejnych 3 latach aż o 3,85%. Jest to wymierny efekt realizacji Projektu ZMSwWŚ.

KK ogółem – różnica łatwości między grupą kontrolną a grupą realizującą projekt 2.00%

Próba badawcza obejmowała 70 małych, wiejskich szkół podstawowych: 50 realizujących Projekt ZMSwWŚ oraz 20 szkół z grupy kontrolnej. Ta sama grupa uczniów (ponad 2100) trzykrotnie (raz w roku szkolnym) rozwiązywała 2 rodzaje testów. W pierwszym cyklu badań byli to uczniowie klas I–IV, którzy podczas trzeciego badania uczęszczali już do klas III–VI.

0,00%

Jak wspomniałam, w badaniu zastosowano 2 rodzaje narzędzi pomiarowych: • test sprawdzający wiedzę i umiejętności w zakresie 3 wybranych kompetencji kluczowych, jednolity dla wszystkich grup wiekowych – nazywany testem warszawskim, • stosowane powszechnie przez IBK testy sprawdzające wiedzę i umiejętności w odniesieniu do podstawy programowej kształcenia ogólnego, zróżnicowane dla każdej z klas – nazywane testami wałbrzyskimi.

-4,00%

W obu rodzajach narzędzi zastosowano zadania otwarte (krótkiej odpowiedzi oraz z luką) i zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie oraz prawda– fałsz). Rzetelność badań zapewniało zarówno zastosowanie zewnętrznych wystandaryzowanych narzędzi, jaki i sprawdzanie zadań otwartych przez ze-

0.68%

1,00%

-1,00% -2,00% -2,09%

-3,00% -3,17% rok 2011

rok 2012

rok 2013

Badania pokazują także tendencje wyników w obszarach poszczególnych kompetencji. Najmocniej rozwinęła się u dzieci uczestniczących w Projekcie umiejętność uczenia się (różnica 5,16%) oraz kompetencje społeczne i obywatelskie (wzrost o 4,52%). Brak wyraźnej tendencji wzrostowej oraz słabszy, ale jednak przyrost wyniku (o 2,62%) – wystąpiły w zakresie kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych.

Rezultaty Projektu

Trzy kompetencje kluczowe – różnica łatwości między grupą kontrolną a grupą realizującą projekt

wie programowej – o 6,9%. Należy podkreślić, że były one silnie reprezentowane w projektach edukacyjnych prowadzonych w ramach zajęć dodatkowych. W mniejszym stopniu rozwinęły się u naszych uczniów badane testem umiejętności polonistyczne i przyrodnicze.

3.00% Upewnia nas to, że Projekt ZMSwWŚ przyczynił się do rozwinięcia umiejętności zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

2,00% 1,00% 0,00%

Co rekomenduje nas do edukacyjnego Nobla?

-1,00%

Upewniliśmy się, że w wyniku realizacji Projektu nastąpił przyrost wszystkich wybranych kompetencji kluczowych, przy czym najsilniej – umiejętności uczenia się. Uważamy, że jest to efekt konsekwentnego kształcenia tych kompetencji podczas zajęć dodatkowych u uczniów realizujących Projekt. Takiej możliwości nie miały dzieci z grupy kontrolnej.

Od wielu lat badacze edukacyjni rozmawiają o polskim problemie górnej ćwiartki. Debatę zainicjowały wyniki międzynarodowych badań PISA. Problem górnej ćwiartki został zdefiniowany jako niezaspokojona przez polską szkołę potrzeba rozwijania u uczniów umiejętności złożonych, których istotą jest odchodzenie od wyćwiczonych sposobów rozwiązań i interpretacji ku podejmowaniu własnych strategii rozwiązania danego problemu. Szkole potrzebna jest umiejętność kształtowania w uczniu postaw sprzyjających śmiałości zmierzenia się  z nieznanym zagadnieniem. Polska szkoła, z niezbyt licznymi wyjątkami, nie wie, jak rozwinąć u ucznia odwagę myślenia, która jest niezbędna, by zmierzyć się  z każdym nowym problemem. Szkoła wyrabia pewne nawyki i jest to jej ważne zadanie, ale trzeba pogodzić je z umiejętnością odchodzenia od schematów,  z wykształceniem postaw gotowości podjęcia problemów, w rozwiązywaniu których nie pomogą poznane wcześniej algorytmy i schematyczne interpretacje.1

Czy Projekt przyczynił się do rozwoju umiejętności zawartych w podstawie programowej?

Test warszawski 2013 – wykonalność najtrudniejszych zadań matematycznych

-2,00% -3,00% -4,00% matematyczne i naukowo-techniczne

społeczne i obywatelskie

uczenia się

Odpowiedź na to pytanie możemy uzyskać dzięki cyklicznym badaniom prowadzonym w oparciu o testy wałbrzyskie w grupie kontrolnej i grupie realizującej Projekt ZMSwWŚ.

30% 25% 20% 15% 10%

Umiejętności z podstawy programowej ogółem

5% 0%

0,0%

zad. 7

-1,0%

zad. 14

zad.22

grupa realizująca Projekt

zad. 31

grupa kontrolna

-1,2%

-2,0%

-1,8%

-3,0% -4,0%

Test wałbrzyski 2013 – wykonalność najtrudniejszych zadań matematycznych

-5,0% 30% -6,0%

-5,4% rok 2011

25% rok 2012

rok 2013

20% 15%

W pierwszym cyklu badań uczniowie z grupy projektowej rozwiązali test aż o 5,4% słabiej niż ich koledzy z grupy kontrolnej. W kolejnych latach było coraz lepiej. Nadal wyższe wyniki uzyskiwali uczniowie z grupy kontrolnej, ale od pierwszego do ostatniego badania różnica wyników między grupą kontrolną a projektową zmniejszyła się o 4,2%. Znaczący skok nastąpił już po pierwszym roku. Najbardziej widoczna u dzieci realizujących Projekt ZMSwWŚ jest tendencja wzrostu umiejętności matematycznych i technicznych ujętych w podsta-

10% 5% 0%

Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Wyniki badania 2009 w Polsce

kl. III

kl. IV

kl. V

grupa realizująca Projekt

kl. VI

grupa kontrolna

wszym,

Szczególna analiza wyników naszych badań z 2013 roku pozwala przypuszczać, że w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” znaleźliśmy drogę do rozwiązania problemu górnej ćwiartki. Przeanalizujmy rozwiązywalność najtrudniejszych dla uczniów, najbardziej złożonych zadań matematycznych zarówno w teście warszawskim, jak i wałbrzyskim z 2013 roku.

Wyniki badań ewaluacyjnych prowadzonych w Projekcie

Łatwo stwierdzić, że z zadaniami nietypowymi, które wymagają podejmowania własnych strategii rozwiązania problemu lepiej radzą sobie dzieci, które uczestniczyły w Projekcie. Na 11 trudnych zadań (wykonanych przez uczniów nie więcej niż w 40%), aż 9 zostało przez nie lepiej rozwiązanych.

Podczas realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (od lipca 2010 do czerwca 2013 roku) prowadzone było badanie ewaluacyjne dotyczące wybranych obszarów Projektu ZMSwWŚ (badanie prowadził Ośrodek Ewaluacji Sp. z o.o. na zlecenie Federacji Inicjatyw Oświatowych). Głównymi metodami badania były: • ankiety audytoryjne przeprowadzane podczas wszystkich szkoleń: spotkań przygotowawczych, seminariów wojewódzkich oraz konferencji metodycznych, • studia przypadku 5 szkół uczestniczących w Projekcie.

Różnice wykonalności w większości przypadków są znaczne, np. w zadaniu nr 22 testu warszawskiego różnica wynosi aż 7% na korzyść uczniów z grupy projektowej. Ta prawidłowość nie miała miejsca ani w pierwszym, ani w drugim badaniu.

Badania ankietowe miały charakter zarówno formatywny (dostarczając orga-

Na podstawie mapy wyznacz najkrótszą trasę ze Świerków do Dusznik Zdroju. Podaj liczbę kilometrów. Odpowiedź:...

nizatorom informacjizadań potrzebnych do prowadzenia dalszych działań projekto11 trudnych wych), jak i konkluzywny (umożliwiając zebranie danych potrzebnych do oceny (wykonanych przez całości działań projektowych). Charakter konkluzywny miało również badanie uczniów więcej typu studiumnie przypadku. niż w 40%), aż 9 W raporcie ewaluacyjnym zostało przez niezastosowano połączenie 2 podejść: ilościowego i jakościowego. Wykorzystano zarówno zalety wynikające z zebrania opinii od lepiej rozwiązanych. szerokiego grona respondentów, jak i pogłębionej analizy przypadków. Dane ze studiów przypadków stanowią ilustrację lub wyjaśnienie opinii deklarowanych przez wszystkich nauczycieli biorących udział w Projekcie.

Różnice wykonalności w większości przypadków są Adekwatność Skuteczność Trafność znaczne, np. w zadaniu nr 22 testu• weryfikacja stopnia, • weryfikacja • weryfikacja stopnia warszawskiego w jakim działania stopnia odpowiadania osiągnięcia celów odpowiadają projektu na potrzeby różnica wynosi aż projektu potrzebom środowiska 7% na korzyść beneficjentów lokalnego uczniów z grupy projektowej. Ta prawidłowość nie Zebrany materiał i wnioski wynikające z jego analizy przedstawiono w podziale na zasadnicze miała miejscazagadnienia, ani w wokół których koncentrowały się cele badania Badając realizację Projektu, do jej oceny stosowano następujące kryteria:

Prezentowane zadanie wymaga umiejętności czytania mapy, szukania dróg dojazdu, porównywania wyników. Jednak kluczowa dla rozwiązania jest optymalina co badaniu. nie ma szkolnych schematów. Jednocześnie wiemy, że w toku anizacja w trasy, drugim zajęć projektowych nie było zadania o podobnej treści, więc uczniowie uczestniczący w Projekcie nie mogli wytrenować jego rozwiązań. Nasi uczniowie po prostu częściej myślą odważnie, samodzielnie znajdując rozwiązania. Upewniliśmy się, że dobra szkoła uczy myśleć, działać i przeżywać. Znając na nią przepis, czekamy na edukacyjnego Nobla.

oraz pytania badawcze. Tak też został przygotowany raport, z którego fragment (wnioski) prezentujemy w podziale na następujące obszary: 1. Działania edukacyjne 2. Relacje w szkole i w jej środowisku 3. Zarządzanie szkołą 4. Plany szkół dotyczące wykorzystania wiedzy i umiejętności zdobytych w Projekcie

entowane zadanie wymaga umiejętności czytania mapy, szukania dróg dojazdu, Kossakowska wnywaniaBeata wyników. Jednak kluczowa dla rozwiązania jest optymalizacja trasy, na co nie szkolnych schematów. Jednocześnie wiemy, że w toku zajęć projektowych nie było nia o podobnej treści, więc uczniowie uczestniczący w Projekcie nie mogli wytrenować rozwiązań. Nasi uczniowie po prostu częściej myślą odważnie, samodzielnie znajdując wiązania.

wniliśmy się, że dobra szkoła uczy myśleć, działać i przeżywać. Znając na nią przepis, amy na edukacyjnego Nobla.

Rezultaty Projektu Sformułowano pytania kluczowe, na które badanie miało przynieść odpowiedź:

Działania edukacyjne

1. W jakim stopniu cele i rezultaty Projektu zostały osiągnięte w poszczególnych szkołach objętych badaniem?

• W ewaluacji prowadzonej w 5 szkołach w ramach studiów przypadku, gdzie weryfikacja osiągnięcia rezultatów (zarówno miękkich, jak i twardych) opierała się na badaniu opinii, napotkano na trudność polegającą na niemożliwości jednoznacznego określenia stopnia osiągnięcia rezultatów, zwłaszcza miękkich, ponieważ nie miały one przypisanych odpowiednich wskaźników. W badaniu 5 szkół można zatem mówić, że pewne rzeczy miały miejsce, jednak stopień ich realizacji jest niemożliwy do określenia. Niekiedy powoduje to różne postrzeganie tego samego działania, np. zaangażowania rodziców. Nauczyciele pytani o to deklarowali satysfakcję ze stopnia ich udziału i określali ją jako wysoką, jednak z opisu i przykładów działań należy wnioskować, że to zaangażowanie było raczej podstawowe. Nie można ostatecznie określić, w jakim stopniu osiągnięto ten rezultat, bowiem nie został on szczegółowo opisany i nie zostały określone jednoznacznie wskaźniki jego osiągnięcia. • Jednocześnie należy podkreślić, że Instytut Badań Kompetencji prowadził równolegle badanie, którego celem była weryfikacja osiągnięcia rezultatów miękkich (kompetencji kluczowych uczniów) poprzez testy kompetencji. • Metoda projektu dla większości uczestników wypełniających ankiety podczas spotkań szkoleniowych była nowością, a więc wyzwaniem. Największą grupę nauczycieli stanowili ci, którzy uznali, że jest to metoda bardzo inspirująca, wyzwalająca potencjał uczniów. Niewielu nauczycieli wskazywało, iż była ona pracochłonna z ich punktu widzenia. Interesujące jest natomiast to, że w trakcie realizacji opinie te pozostawały na względnie stałym poziomie. Można zatem uznać, iż nauczyciele zasadniczo szybko zostali przekonani do tej metody, a ich opinie w kolejnych latach realizacji Projektu ZMSwWŚ pozostały stabilne, ugruntowane. • Nowatorska metoda oceniania kształtującego (OK) wpływająca na wzrost poziomu poszczególnych kompetencji rozwijanych w Projekcie również zyskała przychylność, jednak w mniejszym stopniu niż metoda projektu. Grupa nauczycieli deklarujących jej stosowanie mieściła się w przedziale 63–69%. Odsetek osób stosujących OK nie zmieniał się znacząco w czasie (w trakcie kolejnych spotkań metodyczno-szkoleniowych). Pomimo dużego nacisku realizatorów na to zagadnienie nadal jest część nauczycieli, którzy nie stosują tej metody w swojej pracy. Większy odsetek nauczycieli planuje stosować OK na zajęciach o charakterze dodatkowym niż podczas lekcji podstawowych. W 5 badanych w studium przypadku szkołach OK zostało wprowadzone na zajęciach projektowych we wszystkich placówkach. Widoczna jest trudność z przeniesieniem w pełni tego systemu na zajęcia lekcyjne. Jest to związane z wewnętrznym przekonaniem nauczycieli oraz przyzwyczajeniem rodziców do tradycyjnych form oceny sumarycznej. Wciąż w niektórych z badanych szkół widoczne są bariery przed wprowadzaniem OK. Niemniej jednak wprowadzanie OK za pomocą scenariuszy projektów edukacyjnych okazało się sukcesem. Dawało możliwości praktycznego stosowania poznanej wiedzy. • Projekt w wysokim stopniu wpłynął na kształtowanie się kompetencji uczniów w 3 zdefiniowanych obszarach. W najwyższym stopniu zauważany był wzrost kompetencji z grupy uczenia się, związanych z rozwojem umiejętności uczniów, takich jak: umiejętność pracy w grupie, poprawne komunikowanie się, wzrost samooceny poprzez dostrzeżenie własnych mocnych stron. Zaproponowane formy pracy w projektach edukacyjnych w szczególności sprzyjały rozwojowi tych kompetencji.

2. Jak osiąganie tych rezultatów było rozłożone w czasie? 3. Jakie czynniki sprzyjają, a jakie utrudniają realizację założeń Projektu? Jaki wpływ mają na nie lokalne uwarunkowania i kontekst, w którym funkcjonują szkoły? 4. Jakie czynniki, zdaniem respondentów, w największym stopniu mają wpływ na rozwój kompetencji kluczowych? Czy i w jaki sposób Projekt przyczynia się do rozwijania tych kompetencji? 5. Czy można wskazać różnice w poszczególnych szkołach w realizacji założeń dotyczących rozwijania kompetencji kluczowych? Jakie czynniki szczególnie mogą mieć wpływ na ich osiąganie? 6. Czy można wskazać korzyści wynikające z uczestniczenia w Projekcie przez wybrane szkoły? W jakich obszarach szczególnie? 7. W jakim stopniu działania Projektu są zgodne z potrzebami jego beneficjentów w tych szkołach?

Wnioski Wdrażanie Projektu • Motywacja przedstawicieli szkół do udziału w Projekcie ogniskowała się wokół 3 zagadnień: dostarczenia uczniom ciekawych, atrakcyjnych zajęć, podniesienia kompetencji nauczycielskich oraz pozyskania dla placówek atrakcyjnego, nowego sprzętu. • Dla małych szkół, do których zasadniczo kierowany był Projekt, stanowił on ogromną szansę rozwojową, ale jednocześnie niemal wszyscy respondenci wypełniający ankiety byli zdania, że stanowił też duże wyzwanie. Przełożyło się to na szereg obaw formułowanych na początku realizacji Projektu. Jednak kolejne lata przyniosły poczucie dużej satysfakcji i zmniejszyły obawy kadry. • W ewaluacji obejmującej 5 studiów przypadku stwierdzono osiągnięcie 5 spośród 6 celów szczegółowych Projektu. W badanych szkołach w najmniejszym stopniu zauważono włączenie tych szkół w wojewódzkie sieci współpracy. • Udział w Projekcie stał się przepustką dla szkół do świata doskonalenia oraz nowych projektów. Placówki zostały wzmocnione zarówno w wymiarze organizacyjnym (sprzęt), kompetencyjnym (nauka nowych metod pracy), jak i prestiżowym (wizerunek w środowisku oraz otwartość na nowe działania). • Ruch naukowy rozwinął się w różnym zakresie w szkołach objętych badaniem studium przypadku. Był znacznie mniej wyeksponowany niż działania związane z regularnymi projektami edukacyjnymi. Niemniej jednak w niektórych placówkach stał się głównym kierunkiem rozwoju i przedmiotem zaangażowania kadry pedagogicznej.

Czynniki, które zdaniem badanych nauczycieli miały wpływ na rozwój umiejętności uczenia się Współpraca w grupie

• • •

Projektowa formuła zajęć – systematyczna praca w grupach Zróżnicowany dobór osób do grupy – nauka pracy z różnymi osobami Projekty realizowane całymi etapami edukacyjnymi I–III, IV–VI sprzyjają współpracy na poziomie szkoły, zmieniają atmosferę szkoły

Umiejętność planowania

• • •

Złożony charakter zadań projektowych wymagających przemyślanej strategii działania Nastawienie na samodzielność dzieci Analiza popełnionych błędów w planowaniu i wyciąganie wniosków

Umiejętność dokonywania adekwatnej samooceny

•

Zasady Oceniania Kształtującego – przede wszystkim jasne formułowanie celów w języku ucznia oraz kryteriów oceny, stanowiących punkt odniesienia przy podsumowaniu i ocenie Wielokrotne ćwiczenie umiejętności oceniania, powtarzalność wzmacniała tę kompetencję Możliwość porównania rezultatów pracy własnej i innych

• • Umiejętność poszukiwania informacji

• • • •

Zróżnicowanie zadań i nastawienie na korzystanie z informacji z wielu źródeł Dostęp do różnego rodzaju źródeł (w tym książek i opracowań przekazanych w ramach Projektu) Poszerzanie arsenału dostępnych i nieznanych wcześniej źródeł (np. respondenci podczas wywiadów, eksperci zewnętrzni typu sprzedawca w sklepie, redaktor gazety) Wielość źródeł informacji jako kryterium oceny pracy – zdrowa rywalizacja i dążenie do sukcesu

Czynniki, które zdaniem badanych nauczycieli miały wpływ na rozwój kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych Umiejętność rozumowania w sposób matematyczny oraz stosowania głównych zasad i procesów matematycznych (mierzenie, skala) w sytuacjach codziennych

•

Umiejętność posługiwania się danymi naukowymi (oraz narzędziami i urządzeniami technicznymi) do osiągnięcia celu bądź podjęcia decyzji; umiejętność wyciągnięcia wniosku na podstawie dowodów

• • • •

Sposób formułowania zadań w Projekcie, wymagający postępowania „badawczego” – badań i analizy – stawienia hipotez Dostęp do narzędzi i sprzętu o charakterze badawczym Różnowiekowe grupy – tłumaczenie zagadnień młodszym dzieciom przez starsze Samodzielność uczniów w weryfikowaniu stawianych hipotez (np. czasu rozkładu różnych przedmiotów)

Wrażliwość na skutki, jakie podejmowane działania mogą przynosić poszczególnym ludziom, ich społecznościom, a także całej Ziemi

• • • •

Działania praktyczne Zwracanie uwagi na konsekwencje postępowania Doświadczalny charakter zajęć – obserwowanie konsekwencji pewnych działań Zaangażowanie rodziny i bliskich w działania dzieci

•

Praktyczny charakter zajęć projektowych – wiele zadań zorientowanych na zastosowanie umiejętności matematycznych (np. szycie mundurków, wykonywanie planu, makiety, mierzenie wysokości drzewa, pomiar szkoły) Różnorodność zadań i możliwość wyboru, co lepiej przemawia do ucznia

Czynniki, które zdaniem badanych nauczycieli miały wpływ na rozwój kompetencji społecznych i obywatelskich Zainteresowanie przeszłością i przyszłością swojej okolicy oraz jej rozwojem społeczno-gospodarczym

• •

Bezpośredni kontakt z osobami – świadkami historii (przeprowadzanie wywiadów z mieszkańcami) Zbieranie opinii dotyczącej przyszłości miejsca zamieszkania (ankiety)

Wyrażanie własnej opinii oraz udział w procesach decyzyjnych

•

Zadania projektowe wymagające rzeczywistej partycypacji – udział w posiedzeniu rady gminy i przedstawienie przez dzieci swoich postulatów Praca w grupie – konieczność ustalania i negocjacji rozwiązań Stosowanie oceny koleżeńskiej Analizowanie efektów pracy

• • • Konstruktywne uczestnictwo w działaniach społeczności lokalnej i sąsiedzkiej

• •

Zdobycie wiedzy na temat posiadanych praw – poczucie sprawczości w społeczności lokalnej Projekty i zadania wymagające rzeczywistego zaangażowania w sprawy lokalne – odpowiedź na realne potrzeby danego miejsca

Rezultaty Projektu Relacje w szkole i w jej środowisku • W badanych 5 szkołach Projekt ZMSwWŚ wpłynął przede wszystkim na stosunki pomiędzy nauczycielami a uczniami, w mniejszym stopniu zmienił natomiast relacje szkoły z otoczeniem. Najistotniejsze zmiany w tym drugim obszarze można zaobserwować na płaszczyźnie kontaktów z gminą. Dzięki Projektowi bardzo wzrosło pozytywne postrzeganie szkół przez zewnętrzne instytucje (zwłaszcza gminy); po udziale w Projekcie ZMSwWŚ postrzegane są jako placówki aktywne, z ofertą dydaktyczną wysokiej jakości. • Jednym z ważnych obszarów wpływu Projektu była współpraca z rodzicami w szkołach. W skali całego Projektu można mówić, iż działania projektowe przełożyły się na większą współpracę z rodzicami (deklarowało to ok 75% nauczycieli wypełniających ankiety). Mniej niż 20% nie zauważyło takiego wpływu. 50 nauczycieli wśród 227 wskazało, że rolą rodziców był udział w prezentacjach projektowych. Nie wskazywano natomiast zakładanej roli rodzica-eksperta. • Współpraca ze społecznością lokalną była niejako konieczna ze względu na realizację projektów edukacyjnych. W ankietach w tym obszarze nauczyciele zgodzili się w około 60% przypadków, że współpraca polepszyła się. Znajomość kontekstu istnienia tzw. Małych Szkół pozwala uznać ten wynik za zadowalający i dający nadzieję na utrzymanie współpracy w przyszłości. • W 5 badanych szkołach Projekt znacząco wpłynął na rozwinięcie umiejętności społecznych uczniów oraz relacje między nauczycielami i uczniami. Kluczowym elementem kształtującym tę zmianę było zaangażowanie w pracę zespołową oraz zmiana tradycyjnej relacji między uczniem i nauczycielem. • Wsparcie przekazane nauczycielom w ramach Projektu (w formie szkoleń, materiałów, konsultacji) było wystarczające, choć odbierane jako uciążliwe i zbyt intensywne (opinie nauczycieli w 5 szkołach), umożliwiło efektywną realizację projektów edukacyjnych. Miało wpływ na wzrost poziomu kompetencji oraz pewności siebie nauczycieli.

Zarządzanie szkołą • Szkoły objęte badaniem studium przypadku w momencie przystąpienia do Projektu cechowały się dużym zaangażowaniem kadry pedagogicznej oraz demokratycznym stylem zarządzania. Udział w Projekcie zintensyfikował tylko dotychczasową współpracę nauczycieli biorących udział w Projekcie oraz wzmocnił kompetencje członków kadry zarządzającej w obszarze planowania pracy szkoły w sytuacji dużej liczby różnorodnych zadań. • Dla rytmu pracy 5 badanych szkół, które wzięły udział w Projekcie, włączenie go do życia szkoły stanowiło ogromne wyzwanie, głównie logistyczne. Mimo początkowych trudności – wszystkie sobie z nim poradziły. Niekiedy oznaczało to ze strony dyrektora konieczność nauczenia się delegowania większej liczby zadań na grono pedagogiczne. • Podczas seminariów uczestnicy wyrażali zadowolenie ze współpracy z regionalnym biurem Projektu (zdecydowana przewaga ocen bardzo dobrze i dobre). Doceniali także wizyty monitorujące.

Plany szkół dotyczące wykorzystania wiedzy i umiejętności zdobytych w Projekcie

• Doświadczenie Projektu ZMSwWŚ może pozostać trwałym dorobkiem szkół, szczególnie w zakresie wprowadzania metody projektu do pracy lekcyjnej. Przedstawiciele szkół w ankietach deklarowali stosowanie metody projektu głównie na zajęciach dodatkowych (odpowiedź często), natomiast na zajęciach lekcyjnych – z większą ostrożnością (od czasu do czasu). Praktycznie nie ma jednak szkół, które nie chciałyby stosować tej metody w swojej pracy w ogóle. • Respondenci w ankiecie przeprowadzonej na ostatnim seminarium najczęściej zaznaczali, że często będą stosować OK po zakończeniu Projektu. Najczęściej wskazywano tę odpowiedź przy zajęciach dodatkowych (66,7%), rzadziej jako element oceny zachowania (58,7%), zaś najmniej (55,8) jako element systemu oceniania przedmiotowego. Podczas wizyt w 5 badanych szkołach widoczne były bariery przed wprowadzaniem OK. • Uczestnicy seminariów deklarowali współpracę z rodzicami podczas zajęć edukacyjnych od czasu do czasu (zbliżone odsetki zarówno podczas obowiązkowych zajęć, jak i zajęć pozalekcyjnych). W odpowiedziach na otwarte pytania dotyczące barier, które mogą się wiązać ze współpracą z rodzicami w przyszłości, 31 osób zwróciło uwagę, że największą trudnością jest tu niechęć i opór ze strony rodziców do włączania się. 16 osób wskazało na brak czasu z ich strony, zaś 12 – na niechęć nauczycieli do tej współracy. • W przypadku współpracy ze środowiskiem lokalnym, gdzie podobny odsetek respondentów zadeklarował współpracę od czasu do czasu (niemal 70% przypadku zajęć obowiązkowych oraz niemal 68% w zajęciach dodatkowych), 41 respondentów wymieniło bariery, które mogą w przyszłości utrudnić tę współpracę; 25 z nich dotyczyło niechęci ze strony środowiska lokalnego. • Nauczyciele w zakresie pracy z grupami zróżnicowanymi wiekowo deklarują w nieco ponad 50% przypadków jej stosowanie. Częściej jednak taki sposób pracy chcą zastosować na zajęciach o charakterze dodatkowym. Z badania 5 szkół wynika jednak, że dla najmniejszych placówek będzie to konieczność ze względu na mało liczne roczniki – w takich przypadkach metodyka pracy proponowana w Projekcie ZMSwWŚ staje się podstawowym wyposażeniem nauczycieli. Pełen raport ewaluacyjny jest dostępny na stronie www.malaszkola.pl

Rezultaty działań projektowych w szkołach Pisząc Projekt „Małej Szkoły w Wielki Świat”, od początku wiedzieliśmy, że zależy nam na zmianie pracy szkół, które będą w niej uczestniczyły, że oprócz głównych celów – rozwinięcia u uczniów 3 wybranych kompetencji kluczowych – zależy nam na zmianie myślenia o edukacji dyrektorów i nauczycieli, o zmianie wizerunku i roli szkoły w środowisku. Ciekawi byliśmy też, jak zmienią się uczniowie pod wpływem bardzo intensywnego udziału w zajęciach projektowych (każdy uczeń realizował w ciągu każdego roku szkolnego 8 projektów edukacyjnych). Zaplanowane badania: badanie kompetencji kluczowych uczniów oraz badanie ewaluacyjne wybranych elementów Projektu nie mogły nam dać pełnego obrazu interesujących nas zmian dlatego z wielką ciekawością analizowaliśmy dostępne źródła informacji o tym, jak Projekt „idzie” w szkołach i jakie daje efekty. Były to: dzienniki realizacji projektów składane przez nauczycieli, raporty z monitoringu szkół pisane przez specjalistów ds. monitoringu po każdej wizycie w każdej ze szkół, prezentacje przygotowywane przez szkoły i pokazywane podczas szkoleń, wpisy na forach dyskusyjnych oraz opisy doświadczeń nauczycieli na platformie Moodle. Dodatkowym źródłem informacji były anonimowe wypowiedzi nauczycieli, wypisywane na karteczkach podczas szkolenia odbywającego się latem 2012 roku – po 2 latach pracy w Projekcie. Przykłady takich wypowiedzi ilustrują poniższy tekst. W wymienionych wyżej źródłach opisano wiele zmian, jakie zachodziły pod wpływem udziału w Projekcie; zmian dotyczących różnych obszarów pracy szkoły i różnych uczestników Projektu. W przypadku uczniów: • szeroko pojęte umiejętności uczniów • postawy wobec rówieśników, nauczycieli i innych dorosłych • poczucie wpływu na szkolną (i nie tylko) rzeczywistość W przypadku nauczycieli: • zmiana roli • postawa wobec uczniów, rodziców i środowiska lokalnego • refleksja nad własnym rozwojem zawodowym W przypadku rodziców: • postawa wobec dzieci i nauczycieli • postrzeganie szkoły • współudział w realizacji Projektu W przypadku szkoły jako instytucji w środowisku lokalnym: • postrzeganie szkoły przez lokalne władze • rola szkoły w środowisku lokalnym – aktywizacja mieszkańców • organizacja pracy szkoły, w tym nowe formy zajęć Przykłady zmian zachodzących w uczniach – uczestnikach Projektu Szybki rozwój rozmaitych kompetencji uczniów zaskakiwał często i ich nauczycieli, i organizatorów Projektu (np. podczas Letnich Obozów Naukowych). Otwarta formuła projektów edukacyjnych, wsparcie, jakie otrzymali od nauczycieli, ambitne i interesujące zadania projektowe spowodowały zmiany, które dały nauczycielom i nam wiele satysfakcji. Dotyczyły one, poza elementami 3 wybranych kompetencji kluczowych, m.in.: • Posługiwania się nowymi technologiami, np. samodzielne kręcenie filmów i ich montaż, używanie (z własnej inicjatywy, podczas innych zajęć szkolnych) użytkowych programów biurowych (ku zaskoczeniu nauczy-

cieli uczniowie, pomimo spędzania wielu godzin dziennie przed komputerami, nie radzili sobie na początku realizacji Projektu z edytorami tekstów, programami kalkulacyjnymi czy programami prezentacyjnymi – tę umiejętność rozwinęli w wyniku wykorzystywania komputerów i oprogramowania tego typu podczas niemal każdego projektu edukacyjnego). • Umiejętności konstrukcyjnych, manualnych – w wielu projektach była potrzeba konstruowania, budowania, np. domku dla ptaków, suszarni ziół, obecnie uczniowie z własnej inicjatyw budują np. ławkę przed szkołą. • Umiejętności organizowania imprez dla innych, np. dla przedszkolaków, mieszkańców wsi. Uczniowie w nowej dla siebie sytuacji odnosili sukcesy często w nowych dziedzinach, zmieniały się ich postawy, np. • przygotowywali się do dorosłości poprzez pełnienie „poważnych” ról i sprawdzanie się w nich, • zmieniali stosunek do młodszych i starszych dzieci – nauczyli się pracy w grupach zróżnicowanych wiekowo, ale też z dorosłymi – nastąpiła integracja międzypokoleniowa, • doświadczyli motywującego do działania poczucia sprawstwa w procesie edukacyjnym i decyzyjnym.

Rezultaty Projektu Te listę osiągnięć uczniów podsumowujemy dwiema wypowiedziami: Raport Anny Jurewicz z wizyty monitorującej w SP w Łążynie II Uczniowie: otwarci, potrafiący zadawać trudne pytania nauczycielom i dyrekcji, domagający się kryteriów oceny, umiejący współpracować, zaangażowani  w swoje działania, potrafiący konsekwentnie dążyć do celu (oczywiście nie wszyscy i nie na 100%, ale jest to widoczna zmiana).

• zmianie roli nauczyciela – z podającego wiedzę i rozliczającego eksperta na przewodnika, doradcę przyzwalającego na poszukiwania i błędy, • zmianie akcentów w ocenie procesu nauczania uczenia się – z akcentu na efekt ku akcentowi na proces, • rozwinięciu nowych umiejętności cyfrowych, np. obsługi sprzętu (kamera, rzutnik, dyktafon), obsługi nowego oprogramowania komputerowego, wykorzystania platformy Moodle, • otwarciu się na nowości, eksperymentowanie, ciągłe doskonalenie zawodowe.

Prezentacja przygotowana przez uczniów Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Barnówku Nastąpiła zmiana w naszym podejściu do nauki, ponieważ: - cele stają się wspólne, mamy jasne zasady współpracy, - kryteria oceny stają się przejrzyste, - nie siedzimy tylko w ławkach, po naukę wychodzimy do lasu, jedziemy do miasta, organizujemy spotkania, - możemy poznać swoje możliwości i kompetencje, - istotny jest proces naszego działania, wiemy, jak zaplanować pracę, - nareszcie to my podejmujemy decyzje, - popełniamy błędy i nikt nas za to nie karze, - my mówimy – dorośli nas słuchają, - wyrażamy nasze opinie, postulaty, sugestie, propozycje zmian. Potwierdzeniem trwałości efektów działań edukacyjnych mogą być informacje, że w wielu szkołach uczniowie z własnej inicjatywy kontynuują działania zapoczątkowane podczas realizacji projektów, np. szkolne debaty, gazetki, „poważne” wybory do władz samorządu uczniowskiego, działania ekologiczne w szkole i jej otoczeniu. Potwierdzeniem zewnętrznym nabytych przez uczniów umiejętności mogą być ich wypowiedzi o tym, że stali się ekspertami w wielu sprawach dla swoich rodzin czy sąsiadów – ich wiedza i umiejętności są często wykorzystywane.

Osobiste zmiany najlepiej ilustrują wypowiedzi nauczycieli: • Ja, jako przewodnik w Projekcie, odkrywca nieznanych zasobów uczniów, zmieniło się moje podejście jako prowadzącego – z „nadzorcy” przeszłam do „obserwatora”. • Zrozumiałam, że „wielki świat” zaczyna się za „płotem szkoły”. • Otwartość, gotowość do nowych działań – mam więcej pomysłów i inspiracji, nie boję się nowych wyzwań. • Moje podejście udziela się uczniom! Nie mówią „nie umiem”, tylko „spróbuję”. • Zmieniłam się jako nauczycielka, inaczej patrzę na ucznia, umiem docenić jego pracę, a nie tylko efekt działania. • Już wiem, że sukces może być „po drodze”, a nie tylko jako efekt działania. • Jestem bardziej otwarta na innych ludzi, na zmiany. Patrzę inaczej na proces uczenia. Nie przez pryzmat programów, egzaminów, wyników. • Stałam się cierpliwa, nie wyręczam dzieci, nie krytykuję, doceniam każde rozwiązanie, inaczej oceniam pracę dzieci. • Staliśmy się umiejącymi słuchać widzami, którzy pozwalają dzieciom na wypowiedzenie się, swobodę działania, ekspresję twórczą i zadowolenie ze wspólnego działania.

Nauczyciele – zmiany w ich pracy, myśleniu o edukacji Bardzo ważna była dla nas zmiana, jaka zaszła w nauczycielach uczestniczących w Projekcie. Wiedzieliśmy przecież, że bez niej nie ma mowy o trwałości efektów Projektu, dlatego bardzo cieszymy się ze zmian, o jakich mówią sami nauczyciele. Nauczyciele i dyrektorzy mówią przede wszystkim o: • zmianie metod pracy – prowadzeniu zajęć projektowych, zajęć metodą naukową, wprowadzeniu oceniania kształtującego podczas lekcji w całej szkole, • zintegrowaniu grona nauczycielskiego wokół celów edukacyjnych, wspólnej pracy nad planowaniem, rozwiązywaniem problemów,

Rodzice Szczególną grupą uczestników Projektu byli rodzice „naszych” uczniów. Nie mogliśmy ich zaangażować w Projekt bezpośrednio, choć wiemy, jak ważni są nie tylko dla wsparcia rozwoju i edukacji uczniów, lecz także dla rozwoju małej, wiejskiej szkoły, dlatego w scenariuszach projektów edukacyjnych podkreślaliśmy ich rolę – odbiorców efektów pracy dzieci, źródła cennych informacji dla uczniów (o lokalnej historii, zwyczajach), lokalnych ekspertów zapraszanych na zajęcia, pomocników w bardziej skomplikowanych działaniach. Liczyliśmy też na to, że rodzice, poprzez swoje dzieci, zostaną zaangażowani w działania na rzez lokalnej społeczności, dlatego bardzo ucieszyły nas relacje z wizyt monitorujących, w których mogliśmy przeczytać m.in.: • Duże zainteresowanie rodziców – z własnej inicjatywy kontynuują działania projektowe, np. organizacja krótkiego kursu gotowania dla dzieci, wykonanie bilansu zużycia wody i energii w domach. • Rodzice wielu nowych rzeczy uczyli się od dzieci, np. pierwszy raz byli na wernisażu, zdobyli informacje o energii solarnej. • Rodzice są dumni z dzieci, wiedzą dużo o Projekcie, dostrzegają pozytywne zmiany w postawach społecznych swoich dzieci, są zadowoleni, że dzięki działaniom projektowym dzieci mają racjonalnie zagospodarowany czas, widzą większą odwagę i śmiałość swoich dzieci.

Zmiany w szkole i wokół niej Jednym z celów Projektu było wypracowanie modelu małej, wiejskiej szkoły. Nie byłoby to możliwe bez sprawdzenia, czy proponowane przez nas działania edukacyjne przynoszą spodziewane zmiany – w samej szkole i w jej otoczeniu, pod wpływem działań uczniów i nauczycieli. Zmiany, które zaszły w szkołach dotyczyły: • zintegrowania społeczności szkolnej – uczniów z wszystkich klas, uczniów z rodzicami i pracownikami szkoły, • demokratyzacji szkoły – wybory władz samorządu uczniowskiego, debaty całej społeczności szkolnej, spotkania konsultacyjne uczniów z dyrektorem szkoły, regularne badanie opinii i potrzeb uczniów, • zmiany organizacji pracy – w dużej części szkół jeden z dni tygodnia był dniem „projektowym”, gdzie zamiast zajęć w systemie klasowo-lekcyjnym cała szkoła pracowała metodą projektu, • pojawienia się nowych form zajęć pozaprojektowych, np. „Klub Młodego Odkrywcy”, „Naukowe Poranki dla Najmłodszych”. Zmiany, które zaszły w szkołach pod wpływem realizacji Projektu, można pokazać na przykładzie Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Trzeciewnicy: • Wymiana doświadczeń i przyjaźnie między rodzicami – projekt „Potrawy regionalne” (X–XII 2010). • Wyremontowana biblioteka szkolna – projekt „Ważne rozmowy o ważnych sprawach” (X–X 2012). • Mediateka ze swoimi zasobami i wsparciem dyżurujących nauczycieli  i uczniów – projekt „Szkolna mediateka, czyli jak mądrze korzystać z mediów” (XI–XII 2012). • Zaplanowano kącik kwiatowy i rekreacyjny na boisku szkolnym oraz wymalowanie salki gimnastycznej – projekt „Dziecięca gmina” (I–III 2013). • Zainteresowanie władz lokalnych i mediów naszymi sprawami, wbrew powiedzeniu „dzieci i ryby głosu nie mają”, usłyszano dziecięcą wolę zmian  w gminie – projekty „Jak wpływać na gminę”, „Dziecięca gmina” (I–III 2013).

Osobnym rozdziałem są zmiany, jakie zaszły pod wpływem działań projektowych w środowisku lokalnym oraz w relacji szkoły i jej uczniów z władzami. • Wójtowie i sołtysi są obecni w szkołach, ale i uczniowie są obecni w gminach – udział w sesjach rad gmin, a nawet w Urzędzie Marszałkowskim; niektóre rady gmin zorganizowały wyjazdowe sesje w szkołach. • Przy szkołach powstały stowarzyszenia – czasem ratujące je przed zamknięciem, jako nowe organy prowadzące, czasem – aby wesprzeć działania szkoły gminnej. W wielu miejscowościach nastąpił efekt synergii działań podejmowanych przez uczniów w ramach kilku projektów edukacyjnych – w wyniku prezentacji na sesjach rad gminnych, rzetelnie wykonanych diagnoz potrzeb środowiska, petycji napisanych przez uczniów, podjęto decyzje o sfinansowaniu inicjatyw wskazanych przez dzieci, np.: • w Laskach powstał plac zabaw, • w Podmoklach Małych – przejścia dla pieszych, • w Gąskach – plan budowy boiska, • w Korzeczniku sołtysi dofinansowali wycieczkę uczniów. Zmiany zaszły również w pozycji i roli szkół, jakie pełnią w swoich środowiskach lokalnych: • szkoły zaczęły pisać własne projekty (często z udziałem uczniów), aplikować do wielu programów, • rozwinęła się współpraca szkół z wieloma lokalnymi instytucjami, • w wielu szkołach, w wyniku nagłośnienia ich działań udało się pozyskać dodatkowe środki, sponsorów, m.in. na: zakup nowych pomocy dydaktycznych (SP w Słupach), nową elewację i okna (SP w Kaliskiej, SP w Nowym Kobrzyńcu), zagospodarowanie terenu wokół szkoły (SP w Galinach, SP w Nowym Kobrzyńcu), nowy chodnik koło szkoły (SP w Nowym Kobrzyńcu), szafki dla uczniów (SP w Jerzmanicach). O większej aktywności lokalnej szkół mogą świadczyć wypowiedzi: • Wpływ społeczeństwa na pracę szkoły i wpływ szkoły na życie naszej wsi dały nową formę spędzania wolnego czasu seniorów. Zmienił się też krajobraz (SP w Maziarzach Starych) • Dzięki Projektowi „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” nasza szkoła stała się otwarta na środowisko lokalne. Nasze działania zostały zauważone i docenione. Mieszkańcy zrozumieli, że szkoła jest dla nich ważna i jest im potrzebna. Służą nam wsparciem i pomocą. Chętnie biorą udział w naszych uroczystościach szkolnych (SP w Gozdawie) • Szkoła, jako jedna z 10 w Polsce, przystąpiła do międzynarodowego projektu Szkoły Aktywne w Społeczności. Dzięki temu projektowi będziemy wykorzystywać różne sposoby i metody aktywizowania społeczności naszej wsi. Chcemy, aby nasza szkoła stała się centrum kulturalnym  i oświatowym. Pragniemy, aby mieszkańcy rozwijali swoje zainteresowania  i umiejętności poprzez udział w różnego rodzaju zajęciach aktywizujących i doskonalących w myśl hasła: UCZYMY SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE (SP Bukowina Bobrzańska) Opisywane przez nas przykłady zmian, jakie zaszły w szkołach, nie dają podstaw do uogólnień. Ale też wiemy, że każda ze szkół działa w innym środowisku, ma inne zasoby i potrzeby, więc musi znaleźć swoją własną drogę rozwoju.

Rezultaty Projektu

Model Małej Szkoły w środowisku wiejskim Jednym z celów realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” było zbudowanie modelu pracy małej, wiejskiej szkoły podstawowej. Czym naprawdę było to zadanie? Słownik wyrazów bliskoznacznych i Wikipedia określają, że modelem1 jest system założeń i pojęć oraz zależności między nimi, pozwalający opisać (modelować) w przybliżony sposób jakiś aspekt rzeczywistości. Odwołując się do powyższej definicji, możemy uznać, że zaprezentowany w tym rozdziale opis nosi znamiona modelu, z zastrzeżeniem, że nie jest to model zamknięty. W pracy nad formułowaniem tego modelu wykorzystaliśmy doświadczenia z prawie 4 lat realizacji Projektu ZMSwŚ oraz wcześniejszych doświadczeń Federacji Inicjatyw Oświatowych i Fundacji Wspomagania Aktywności Lokalnej „FALA”. Autorzy modelu zakładają, że szkoła, a zwłaszcza wiejska szkoła, powinna pełnić nie tylko funkcję edukacyjną, lecz także kulturową i społeczną. W sposobie jej pracy pedagogicznej powinny być uwzględnione założenia konstruktywizmu, a w wymiarze organizacyjnym powinna wdrażać koncepcję szkoły jako centrum rozwoju lokalnego. Ta koncepcja została przedstawiona podczas debaty organizowanej przez Kancelarię Prezydenta RP w 2011 roku i opisana.2 Każda szkoła, niezależnie od miejsca, w którym działa, winna – naszym zdaniem – uwzględnić w swojej pracy wiele więcej niż realizację obowiązków ustawowych, a szkoła wiejska powinna je uwzględniać w sposób szczególny. Pierwszy i podstawowy obszar zadań wynika z faktu realizacji przez każdą szkołę jej ustawowych obowiązków: nauczania i wychowania. Drugi obszar to edukacja przez całe życie: zarówno w wymiarze formalnym, pozaformalnym, jak i nieformalnym; ten typ edukacji powinien być kierowany nie tylko do uczniów, lecz także do mniejszych dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Trzeci obszar to różnorodne formy aktywności artystycznej, sportowej, organizowanie uroczystości patriotycznych, pielęgnowanie lokalnych tradycji (funkcja kulturowa). Czwarty obszar to społeczno-środowiskowy wymiar pracy szkoły; bardzo często pełni ona funkcję lokalu wyborczego, organizuje się w niej spotkania wiejskie, czasami konsultacje społeczne, a nawet wynajmuje pomieszczenia na prezentacje różnorodnych produktów – szkoła w tym obszarze pełni funkcję przestrzeni publicznej dla środowiska lokalnego.

Rysunek 1. Obszary funkcjonowania szkoły

dydaktyka i wychowanie

Szkoły podstawowe na wsi tradycyjnie pełnią rolę ośrodków rozwoju wsi, miejsca edukacji, ale i wydarzeń kulturalnych, sportowych, miejsca spotkań. W sytuacji zaniku innych instytucji kultury i oświaty na wsi (zmniejszająca się liczba filii bibliotek gminnych, likwidacja tworzonych w PRL klubokawiarni, powolne reaktywowanie ginących w ostatnich 20 latach Kół Gospodyń Wiejskich) ich rola jest szczególna – stają się niemal jedynymi instytucjami zlokalizowanymi w małych miejscowościach.3 Opracowując koncepcję rozwijania kompetencji kluczowych uczniów małych, wiejskich szkół podstawowych, uznaliśmy, że chcemy wykorzystać doświadczenia nurtu konstruktywizmu w pedagogice; nurtu, w którym nacisk kładziony jest bardziej na proces, a nie efekt procesu nauczania – uczenia się, dlatego kluczowe znaczenie miało dla nas: • przekazanie uczniom nawyku samodzielnego myślenia, • rozbudzenie ciekawości i chęci poznawania świata, • motywowanie do uczenia się, samokształcenia, • zaufanie do uczniów, delegowanie na nich odpowiedzialności w procesie uczenia się, • nabycie umiejętności pracy zespołowej i planowania, • wyposażenie w umiejętności pozwalające na racjonalną interpretację rzeczywistości. Zatem podbudowę teoretyczną dla modelu Małej Szkoły widzimy w konstruktywistycznej teorii wiedzy, poznawania i uczenia się, która została rozwinięta i opisana m.in. przez J.S. Brunera. Opisując model, uznaliśmy, że cechy Małej Szkoły pracującej zgodnie z nim, można zgrupować w 4 obszarach – elementach modelu. Są to: 1. nauczanie – uczenie się 2. demokratyzacja szkoły 3. uczenie się przez całe życie 4. współpraca ze środowiskiem lokalnym W każdym z tych obszarów można podejmować najróżniejsze działania zmierzające do wdrożenia modelu. My opisujemy te obszary zgodnie z przyjętą w realizacji Projektu ZMSwWŚ koncepcją i doświadczeniami naszych organizacji. Proponując taki podział, podkreślamy, że w obrębie każdego z komponentów prezentowany opis stanowi tzw. zbiór otwarty – każda szkoła winna realizować model zgodnie z potrzebami lokalnymi, specyfiką środowiska, w którym i dla którego pracuje. Projekt ZMSwWŚ był skupiony na pierwszym obszarze działania szkoły – na udoskonalaniu procesu nauczania – uczenia się. Jednak zarówno treści, jak i metody pracy, jakie zaproponowaliśmy szkołom, silnie wiązały dydaktykę z pozostałymi 3 elementami modelu – obszarami pracy szkoły.

edukacja przez całe życie kultura, sport, tradycje przestrzeń publiczna 1

www.synonimy.proffnet.com/model.html E. Tołwińska-Królikowska, „Mała wiejska szkoła podstawowa – niezbędny ośrodek

rozwoju społeczności lokalnej”, w: red. K. Lipka-Szostak, „Mała Szkoła. Poradnik Stowarzyszeń Rozwoju Wsi”, Federacja Inicjatyw Oświatowych, Warszawa 2012 3

Op. cit.

• deleguje zadania na uczniów • dba o proces dydaktyczny tak, aby dać możliwość rozwoju każdemu dziecku • przeciwdziała stygmatyzacji dzieci • ma interdyscyplinarne podejście do nauczania • może prowadzić zajęcia z kilku przedmiotów nauka poza murami szkoły • doświadczanie realnego świata • treści nauczania uwzględniające aspekty lokalne wykorzystanie lokalnych zasobów • miejscowi eksperci biorą udział w zajęciach – unikatowe umiejętności, ekspercka wiedza • w treściach nauczania uwzględnienie miejscowych zwyczajów, historii lokalnej, miejsc, budowli, przyrody • wykorzystanie miejscowych źródeł wiedzy – instytucji, osób

I Nauczanie – uczenie się metoda projektu edukacyjnego – stosowana systematycznie i już od I klasy • umożliwia wspólną pracę uczniów w różnym wieku • rozwija umiejętności społeczne • samodzielne działanie ucznia buduje jego poczucie sprawstwa i własnej wartości • pozwala rozwinąć zarówno wiedzę, jak i umiejętności oraz kształtować postawę • jest interdyscyplinarna • umożliwia każdemu uczniowi wykorzystanie jego zasobów praca zespołowa – stosowana zarówno podczas realizacji projektów, jak i podczas lekcji • uczenie się współpracy • możliwość i nauka dyskusji • rozwijanie umiejętności społecznych • możliwość pełnienia różnych ról grupy zróżnicowane wiekowo – organizowane w klasach łączonych, ale i podczas różnych zajęć w szkołach, gdzie takich klas nie ma • uczniowie uczą się funkcjonować w większej grupie • „starsi uczą młodszych” – korzyści dla obu stron • możliwość dostosowania zadań stawianych przed dzieckiem do stopnia rozwoju jego kompetencji, a nie wieku • w społeczności szkolnej powstaje silna więź • bardziej ekonomiczne rozwiązanie (klasy łączone) rozwijanie umiejętności uczenia się • stawianie celów i świadome dążenie do nich • znajomość kryteriów oceny i udział w ich formułowaniu • planowanie • poszukiwanie informacji w różnych źródłach • zastosowanie wiedzy w praktyce • samoocena zmiana roli nauczyciela • nauczyciel nie jako źródło wiedzy, a bardziej jako moderator procesu uczenia się

poprzez uczniów uczą się dorośli • wpływ szkoły na mieszkańców wsi, np. nauka zachowań proekologicznych • wspólna nauka dzieci i dorosłych • dzieci uczą dorosłych, np. wykorzystanie komputerów i Internetu • uczniowie angażują swoje rodziny i innych mieszkańców w działania na rzecz szkoły i środowiska lokalnego organizacja pracy szkoły – dostosowana do różnych metod pracy • odchodzenie od sztywnego systemu klasowo-lekcyjnego: dni projektowe, praca w terenie • współpraca nauczycieli – wspólne przygotowanie zajęć i ich prowadzenie z większą grupą • praca w klasach łączonych oparta o wspólny program nauczania i wykorzystująca potencjał grup zróżnicowanych wiekowo • wykorzystywanie nowoczesnych technologii – udostępnienie ich uczniom, wykorzystywanie podczas wszystkich lekcji, projektów

Rezultaty Projektu II Demokratyzacja szkoły

III Edukacja przez całe życie

Samorządność uczniowska • przedstawiciele samorządu uczniowskiego już od I klasy są wybierani  w wyborach (jest to przygotowanie do udziału w wyborach powszechnych) • władze samorządu uczniowskiego działają jako reprezentanci wszystkich uczniów – badają ich opinie, prowadzą debaty • samorząd uczniowski ma wpływ na ważne elementy życia szkoły, rozmawia o nich z dyrektorem, radą rodziców

Oferta edukacji formalnej dla różnych grup • edukacja przedszkolna • edukacja młodzieży i dorosłych, np. kursy, szkoły zawodowe Oferta edukacji nieformalnej dla mieszkańców wsi • zajęcia dla różnych grup, np. młodzież, kobiety, rolnicy – zgodna z potrzebami i możliwościami • publiczny dostęp do Internetu • kluby zabawowe dla młodych rodziców i ich dzieci • wiejska świetlica • warsztaty terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych • biblioteka publiczna Edukacja pozaformalna mieszkańców wsi • oddziaływanie szkoły (poprzez uczniów) na mieszkańców wsi, np. edukacja ekologiczna i sprzątanie miejscowości

Demokratyczne zarządzanie szkołą • włączenie w pracę na rzecz rozwoju szkoły całego zespołu nauczycieli  i pracowników szkoły (bez wyjątków) • włączanie do procesu decyzyjnego (jako minimum – do procesu konsultacji) przedstawicieli środowiska szkolnego • zespołowa praca nauczycieli, ich współodpowiedzialność za szkołę Wpływ rodziców na działania szkoły • włączanie rodziców w działania dydaktyczne, informowanie ich o działaniach edukacyjnych szkoły • demokratycznie wyłaniana rada rodziców • rada rodziców mająca realny wpływ na najważniejsze działania szkoły Udział środowiska lokalnego w pracy szkoły • informowanie mieszkańców wsi o działaniach szkoły, spotkania pracowników szkoły z mieszkańcami wsi • powierzanie przedstawicielom społeczności szkolnej: uczniom i rodzicom, mieszkańcom wsi zadań związanych z funkcjonowaniem szkoły

IV. Współpraca ze środowiskiem lokalnym Wolontariat • wolontariat uczniów i nauczycieli na rzecz środowiska lokalnego • wolontariat rodziców i mieszkańców na rzecz szkoły i siebie nawzajem, np. prowadzenie zajęć przez lokalnych ekspertów, hobbystów dla mieszkańców wsi Otwarcie się na lokalne inicjatywy i animowanie działań na rzecz środowiska • powołanie (rozwój) lokalnej organizacji pozarządowej wspierającej działania szkoły • współpraca z lokalnymi organizacjami, instytucjami, firmami, np. OSP, Koło Gospodyń Wiejskich, Rada Sołecka, organizacje pozarządowe, biblioteka, dom kultury, lokalny biznes • stworzenie izby regionalnej/izby pamięci/skansenu Współpraca z organem prowadzącym szkołę (gmina, stowarzyszenie) • informowanie o działaniach szkoły, włączanie się w nie • wspólne planowanie kalendarza imprez, uwzględnienie (potrzeb/interesów) organu prowadzącego • podejmowanie działań w kierunku pozyskiwania dodatkowych środków finansowych na rozwój szkoły i jej oferty Udostępnianie zasobów szkolnych mieszkańcom • udostępnianie na jasnych zasadach boiska, sal, zasobów biblioteki, komputerów, dostępu do Internetu, sprzętu biurowego – zgodnie z lokalnymi potrzebami

Wszystkie te działania będą możliwe, jeśli równolegle będą rozwijane zasoby szkoły. Dbać o ich powiększanie powinni wszyscy – pracownicy szkoły, rodzice uczniów, absolwenci, organ prowadzący, mieszkańcy, instytucje i firmy działające w okolicy. Jesteśmy przekonani, że w szkole wdrażającej opisany model działa sprzężenie zwrotne – środowisko lokalne będzie o szkołę dbało, wspierało jej rozwój, jeśli będzie się z nią identyfikowało, uzna ją za swoje miejsce, ważne dla wszystkich. Dzięki wspólnym działaniom nawet w najmniejszej szkole uda się pozyskać dodatkowy sprzęt (komputerowy, sportowy), przy szkole powstanie lub będzie modernizowany plac zabaw, będzie można otworzyć pracownie specjalistyczne (np. rzemiosła artystycznego, obserwatorium astronomiczne, stację edukacji ekologicznej), z których skorzystają wszyscy, dzieląc się z innymi swoimi unikalnymi umiejętnościami. Warunkiem realizacji wizji szkoły jako centrum rozwoju lokalnego jest zaangażowanie w jej realizację całej społeczności wiejskiej, czyli maksymalne jej uspołecznienie. Tylko bezpośrednie włączenie mieszkańców w dbanie o szkołę i konstruowanie jej oferty, zgodnej z lokalnymi potrzebami, da trwałość efektów tych działań. (…) Najwyższym stopniem uspołecznienia szkoły jest przejęcie jej prowadzenia przez lokalne stowarzyszenie. Taka szkoła jest tańsza z powodu zatrudnienia nauczycieli na podstawie Kodeksu Pracy, z powodu włączenia się rodziców w prace na jej terenie, korzysta też z możliwości pozyskiwania dodatkowych środków przez stowarzyszenie.

Autorzy modelu uznają, że o realizacji przez szkołę modelu decydują kierunki rozwoju szkoły, uznanie zmian w opisanych obszarach działaniach szkoły za priorytetowe, pogłębianie i poszerzanie działań będących ich elementami. Podczas realizacji Projektu ZMSwWŚ, z racji jego celów, wspieraliśmy przede wszystkim zmiany w obszarze nauczania – uczenia się. Jednak, o czym nauczyciele i dyrektorzy mówią zgodnie, w szkołach nastąpił proces demokratyzacji ich działań – „prawdziwe” wybory do władz samorządu uczniowskiego, debaty, badanie opinii środowiska, spotkania konsultacyjne uczniów z dyrektorem i radą rodziców, wspólne działania uczniów z rodzicami i mieszkańcami wsi. Staraliśmy się też proponować takie działania, które zwiększyłyby współpracę szkoły w środowisku i zmieniły jej rolę: uczniowie odwiedzali sąsiadów, prowadzili kampanie edukacyjne na rzecz oszczędzania wody czy energii, spotykali się z sołtysem i radnymi, prezentowali wyniki badań opinii na posiedzeniu rady gminy. Oczywiste jest, że każda ze szkół wdrażająca opisany tu model w praktyce będzie inna, co wynika m.in. z jej zasobów i potencjału rozwoju oraz potrzeb środowiska lokalnego. Fakt, że w danej szkole na przykład nie stosuje się wszystkich metod pracy dydaktycznej opisanych w modelu czy jej współpraca ze środowiskiem nie obejmuje jakiegoś elementu – nie oznacza, że nie działa ona zgodnie z modelem. Uznajemy więc, że jest to tzw. model dynamiczny, mający charakter postulatywny, w którym każdy z 4 komponentów można opisać jako zbiór wybranych elementów/składowych. Jeszcze raz zaznaczamy, że wybrane przez autorów elementy/składowe nie są katalogiem zamkniętym i nie w pełni opisują postulowaną praktykę funkcjonowania szkoły w środowisku wiejskim. Elżbieta Tołwińska-Królikowska Tomasz Siemież

Rezultaty Projektu

Refleksje nauczycieli – uczestników projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” Po 2 latach spotkań z nauczycielami, po przeczytaniu wielu dzienników i wpisów na forach dyskusyjnych, pomyśleliśmy, że warto poprosić ich o spisanie doświadczeń i refleksji z tej przygody, jaką był udział w Projekcie. Rozwinęliśmy więc formułę konkursu dla nauczycieli na scenariusze projektów edukacyjnych o kategorię tekstów ukazujących własne spojrzenie na Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Nadeszło kilkanaście prac, z których wszystkie okazały się dla nas bardzo cenne, bo osobiste, dające możliwość zrozumienia kontekstu, w którym autorzy pracują. Z braku miejsca przedstawiamy tu tylko część tekstów i w skróconych wersjach. Namawiamy do lektury wszystkich na stronie www.malaszkola.pl

Jak Projekt zmienił nas i naszą szkołę – trudna droga Kiedy niemal 3 lata temu usłyszałam hasło „projekt”, kojarzyło mi się dość jednoznacznie – pieniądze na zajęcia dla dzieci, może wycieczki, może basen. Super. A jeszcze „edukacyjny” – rewelacja! I ja się czegoś nauczę, i moi uczniowie. No i może do teatru wreszcie pojedziemy. A może ktoś ciekawy odwiedzi naszą szkołę na końcu świata. Bomba. Wchodzę w to! I marzę: może, może, może… Pierwsze podpisy pod dokumentami składam pełna entuzjazmu i wstyd przyznać – bez wnikania w sedno sprawy. Czytałam i widziałam tylko tyle, ile chciałam, ile sobie sama wymyśliłam. Pierwsze informacje o idei Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” lekko zaniepokoiły, że to chyba nie wyjazdy na basen. Entuzjazm prezes stowarzyszenia i wicedyrektor jest jednak zaraźliwy. Tłumaczą, a ja zalatana, zabiegana znów wyłapuję tylko wzmiankę o zajęciach dodatkowych. I to dobre – cieszę się. Tyle potrzeb ma każdy niemal uczeń. Pomóc najsłabszym, motywować najlepszych. Snuję wizje. I powoli dociera do mnie, że to jednak mimo wszystko nic z tych rzeczy. Tylko co? No właśnie – nie wiadomo. Szkolenie wstępne w Jachrance. Zakręt w życiu osobistym, a tu każą biegać, skarbów szukać, pracować do wieczora, mówić o sobie kilkanaście razy na każdych zajęciach i myśleć, tworzyć, działać. Przestawić swoje myślenie o szkole o 180 stopni. I pociecha w tym wszystkim – otacza mnie kilkadziesiąt takich samych, jak ja znaków zapytania. Nauczycielek, nauczycieli, którzy na co dzień przecież pracują pod hasłem „nasza pani wszystko wie”. A tu? Pani wie, o co w tym wszystkim chodzi? Jak ja włączę scenariusze w ramy lekcji? Jak zachęcę dzieci, żeby zostawały po lekcjach? Jak pogodzić – wydawałoby się – tyle sprzeczności? Po powrocie do domu przeglądam scenariusze projektów, stwierdzam, że są nie do zrobienia i niczym Scarlett odkładam myślenie o nich do jutra, a w tym przypadku do końca wakacji. Pierwsze koty za płoty – od początku sukcesy I od początku września – „schody”. Co ja mam powiedzieć dzieciom? Niewiele mogę obiecać, niedużo mogę powiedzieć. „Będzie fajnie”? A czy ja wiem, czy będzie. I nawet nie 100, a 1000 wątpliwości wyrażanych głośno na internetowym forum, czy podczas kontroli w szkole. Słyszę: „Niech pani wyluzuje”. Ale ja, młoda stażem nauczycielka, jeszcze tego nie potrafię. Dlaczego to nie jest wszystko tak od A do Z? Niby te scenariusze prowadzą za rękę, ale niezupełnie. Czy mogę inaczej? Po swojemu? Do którego miejsca muszę sztywno trzymać się projektu? Moją niepewność wyczuwają dzieci. Obrażają się na pracę w grupach różnowiekowych (złożonych z 3 roczników), mają problem z ustalaniem zasad, kryteriów, z ocenianiem siebie, kolegów. Zaprzątają ich pytania: Jak? A czy z tego będą oceny? A czy trzeba chodzić?

A czy można zmienić grupę? A czy pojazd musi jeździć? (produkt mojego pierwszego projektu „Magiczny pojazd”). Kombinujemy. Nie wszystko wychodzi tak, jak powinno. Jedni pracują chętniej, inni nieco mniej, ostatecznie mam 2 grupy mieszane wiekowo, ale już nie płciowo :) Uatrakcyjniamy sobie budowanie pojazdu i pieczemy zapiekanki (czy można o tym wspomnieć, pisząc sprawozdanie? może lepiej nie…). Ostatecznie powstaje pojazd – ogromna duma nas wszystkich. Pomógł pan od techniki (ale o tym sza!), pomogli rodzice, dostarczając materiały (o tym to już głośno). Ja, mimo założeń Projektu, wtrącałam co chwila swoje 3 grosze. Magiczny pojazd przenosił w czasie i był bohaterem przedstawienia z okazji Dnia Komisji Edukacji Narodowej. Mój pierwszy projekt edukacyjny. Prawdziwe wyzwanie. Mnie nauczył bardzo dużo. Na błędach co prawda, no ale zawsze. Z drugiej strony chyba żaden nie dostarczył takiej satysfakcji. Udało się, mimo moich wątpliwości. Z górki na pazurki, czyli coraz łatwiej z projektami Realizacja każdego kolejnego projektu była wyzwaniem, choć wiele z moich pytań doczekało się odpowiedzi. Okazało się, że włączanie treści projektów w program nauczania jest możliwe. Dla mnie jako nauczyciela, dla mojego warsztatu pracy i moich umiejętności dydaktycznych to było niemal jak objawienie. Wiele rozmów, dyskusji na forum i podczas zjazdów szkoleniowych, ciekawe lektury podrzucane przez twórców Projektu, wszystko to otworzyło mi oczy na zupełnie dla mnie nowy wymiar nauczania. Elastyczność i inwencja, o których chyba często nie mają pojęcia twórcy podręczników szkolnych. Nauka w działaniu. Tworzenie tu i teraz. Uczenie się celowe i konkretne. Zamiast pisać wymyślone zaproszenie na imieniny cioci Ziuty, napiszmy zaproszenie na prezentację efektów projektu i wręczmy gościom. Zamiast wywiadu z koleżanką z ławki i wymyślania na siłę pytań, zróbmy wywiad z sołtysem i zapytajmy o to, co nas naprawdę ciekawi. Zamiast uczenia się, jak wyglądają wybory, zorganizujmy je sami w naszej szkole. Realizacja podstawy programowej jest, ale w jak atrakcyjnej formie. Materiał programowy też jest, ale traktowany nie tak nabożnie. Tak zresztą jak scenariusze kolejnych projektów – teraz to dla mnie tło i podkład. Ale kolory na to tło nakładam ja z moimi uczniami. Krok po kroku – jak godzić nieporozumienia Toczyłam długą batalię o pracę w grupach mieszanych wiekowo. Moje dzieci nie chcą, nie potrafią, nie życzą sobie. Obrażają się, złoszczą, w końcu naburmuszone – godzą. Ale z projektu na projekt coraz szybciej, choć historia od nowa pojawia się na początku kolejnego roku szkolnego. Dochodzi grupa młodsza, która musi być zaakceptowana. I przecież wszyscy oni się znają, lubią, przyzwyczajeni są do łączonych lekcji. Tu jednak – co innego. Nie umiem wytłumaczyć sobie tego zjawiska, tej chęci identyfikacji z klasą. Kiedy trzeba, szanuję tę potrzebę, tłumacząc jednak ciągle korzyści z pracy w zespole z różnymi osobami. Opłaciło się. Po 2 latach niezwykle rzadko zdarzają się dąsy rozdzielonych do różnych grup przyjaciółek z ławki. Sukces? Hej, hej, zrób „OK-ej” – pierwsze efekty oceniania kształtującego Pamiętam, jak po pierwszym szkoleniu w Jachrance hasło „ocenianie kształtujące” wydawało się jakimś dziwacznym czary-mary. Po cichu odłożyłam to na bok, obiecując sobie, że wrócę po drodze, kiedyś tam, później. Oczywiście, elementy OK zamieszczone w scenariuszach realizowałam, ale tak bez głębszego zrozumienia istoty zjawiska. Cele, kryteria, samoocena, ocena koleżeńska, informacja zwrotna zamiast stopnia – tak, owszem, na potrzeby konkretnego projektu, bez przeniesienia w szkolną rzeczywistość. Tu królują stopnie w dzienniku, punktacja na teście, brak refleksji. Kolejne szkolenie otwiera oczy. Warsztat, na którym przepracowujemy na sobie kolejne punkty OK-eja. Działa, a skoro skuteczne okazuje się dla mnie, takie też powinno być dla moich uczniów. Na zakończenie warsztatu rapujemy wymyśloną przez nas wspólnie piosenkę: „Czy czujesz to, co ja? Jest OK i wszystko gra!”. I ja czuję, że „czuję”. Pełna zapału wprowadzam elementy oceniania kształtującego do mojego codziennego warsztatu pracy – już nie tylko w projektach edukacyjnych, ale po prostu na lek-

cjach. Rozmawiam z uczniami. Do ocen przywiązani są jednak okrutnie. Powoli, powoli zmieniam ich nastawienie. Nie udaje mi się natomiast przekonać dyrekcji do wszystkich innowacji – walczę do dziś o zmniejszenie przynajmniej liczby ocen na rzecz świadomości uczniów co do stanu ich wiedzy i umiejętności – i ciągle zbieram cięgi, że „za mało stopni w dzienniku”. Stopni chcą uczniowie, rodzice, dyrektorzy, kuratorzy. Długa to droga dla OK. Świadomi nauczyciele powinni jednak jak kropla przysłowiową skałę – drążyć po trochu. Jasne kryteria, konkretne cele, pokazywanie uczniom „w tym jesteś dobry, a nad tym popracujmy”, wyrabianie w nich umiejętności zauważania swoich błędów, ale i dostrzegania pozytywów – na początek zacznijmy od tego. To dobry pierwszy krok. Ja już go zrobiłam i widzę efekty. Raz na wozie… – jak radzić sobie z problemami Było tak, jak ostrzegali twórcy Projektu, kreśląc sinusoidę działań projektowych. Od zapału i zachwytu, poprzez zniechęcenie i brak motywacji, aż do spokojnego constans. Tyle tylko, że nasza sinusoida szalała – w niespodziewanych dla mnie momentach następował spadek zainteresowania uczniów, który czasem ciężko było pokonać. Z perspektywy czasu widzę, czym zwykle było to spowodowane. Działo się tak, gdy następowały niespodziewane przerwy w projektowych działaniach. A to jakieś święto, a to teatrzyk przyjechał. Dla moich uczniów zajęcia muszą mieć formę zwartą i być realizowane w realnych ramach czasowych. Pozostawianie im zbyt wiele czasu na pracę własną też „rozmywało” nam projekty. Ale kiedy już wydawało się, że sięgamy dna beznadziei, nagle wstępował nowy duch, na przykład w postaci dobrego pomysłu albo… goniącego terminu prezentacji. Jakoś pokonywaliśmy trudności, a teraz wiem, że muszę starać się unikać sytuacji osłabiających zapał. Przynajmniej tych, które udało mi się zdiagnozować.

Bułka z masłem, czyli czego Projekt nauczył uczniów Każdy kolejny scenariusz to wyzwanie, to nowa przygoda i niespodzianki. Jak zareagują uczniowie, czy im się spodoba, czy się zaangażują? To zawsze niewiadoma. Niezależnie od nastawienia – wiele projektowych zadań to teraz dla nich „bułka z masłem”. Zwykle bez szemrania dzielą się na grupy, potrafią określać kryteria dobrej pracy, a następnie oceniać według nich swoje działania, określają harmonogram prac. Sprzęty typu komputer, kamera, rzutnik – nie mają dla nich tajemnic. Efekty widoczne są na co dzień, na lekcjach, na zajęciach kół zainteresowań. Ostatnio pękałam z dumy, kiedy przynieśli mi rozpisany harmonogram przygotowań do szkolnej dyskoteki. SAMI! Podzielili zadania między wszystkich uczniów klas starszych, określili czas wykonania, pomysły, skąd wezmą materiały, pieniądze, zwrócili się do rodziców, pani dyrektor, nauczycieli z konkretnymi prośbami. I to robią. Tu i teraz. Najlepszy, najprawdziwszy dowód, że zajęcia projektowe działają. Bo to w trakcie Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” zdobyli tak ważne umiejętności, jak organizowanie, przewidywanie, planowanie, podział zadań według możliwości i zdolności. I najistotniejsze według mnie – aktywność, chęć działania, robienia „czegoś”. Jeśli już teraz to potrafią, jeśli będzie to trwała postawa, to wróżę moim dzieciakom dobrą przyszłość. A pani nie wyluzuje, czyli czego Projekt nauczył nauczyciela A ja, bogatsza w „niewymierzalne zasoby” doświadczenia, wiedzy, umiejętności, niestety tego jednego dalej nie potrafię – wyluzować. Tyle że teraz brak luzu to brak taryfy ulgowej, to ciągła ciekawość, szukanie i odkrywanie, to ciągłe nastawienie na sygnały od uczniów, to tworzenie siebie jako nauczyciela, to po prostu dużo pracy, a nie tak jak kiedyś – nerwy, że nie dam rady, że się nie da, że się nie dostosuję, nie nagnę, że nie umiem. Już wiem, że umiem. A jak nie umiem, to się nauczę. Katarzyna Wojciechowska, Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Lipinach

Rezultaty Projektu Praca metodą projektów a realizacja podstawy programowej w grupach zróżnicowanych wiekowo – z doświadczeń dyrektora (fragmenty) Realizacja projektu edukacyjnego w szkole ułatwia spełnianie ważnych zadań dyrektora szkoły Z perspektywy 3. roku realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” widzę same korzyści z udziału w nim – i jako dyrektor szkoły, i jako nauczyciel realizujący zajęcia projektowe rozwijające kompetencje matematyczno-przyrodnicze w klasach IV–VI, a także jako członek społeczności lokalnej Gorzanowa. To nieważne, że trzeba pilnować dokumentów i terminów, że należy regularnie posiedzieć na platformie projektowej, że po kilkugodzinnym spotkaniu projektowym z uczniami puchnie głowa i nie ma się na nic ochoty. Za to obserwując uczniów na zajęciach, dokładniej poznaję ich sposoby zdobywania wiedzy, a przede wszystkim – predyspozycje i zainteresowania. Ułatwia mi to spełnianie zadań dyrektora w zakresie zapewniania uczniom opieki psychologiczno-pedagogicznej. Różnorodność tematyczna zajęć projektowych, swoboda na zajęciach oraz prezentacje podczas finałów ujawniają ukryte nie tylko talenty, lecz także postawy, również te negatywne, wielokrotnie utrwalane w domu. Przyglądając się pracy nauczycieli podczas dni projektowych, ich metodom wspierania i motywowania uczniów do aktywnego działania, zdobywam cenną dla dyrektora szkoły wiedzę o umiejętnościach nauczycieli, spełnianiu przez nich zadań, metodach pracy wychowawczej oraz umiejętnościach pracy zespołowej. Projekt edukacyjny doskonali moje umiejętności nauczyciela przyrody Jestem jednak przede wszystkim wieloletnim nauczycielem biologii i nigdy wcześniej nie pracowałam z uczniami na etapie szkoły podstawowej. Nauczycielem przyrody zostałam z chwilą objęcia zadań dyrektora małej, wiejskiej szkoły stowarzyszeniowej. Nie było mi łatwo przestawić się z metod pracy z młodzieżą ponadgimnazjalną na pracę z dużo młodszymi uczniami. Byłam na początku tych zmian, kiedy szkoła włączyła się w Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, gdzie dodatkowe zajęcia realizujemy w tzw. dniach projektowych, kiedy to uczniowie pracują w grupach złożonych z 3 roczników. Uczniowski projekt edukacyjny motywuje mnie do szybkiej zmiany planu działań, który przygotowuję przed każdym moim dniem projektowym, głównie po to, aby zrealizować zasadnicze punkty scenariusza, reszta to proces twórczy uczniów i nauczyciela. (…) Całe szczęście, że nie muszę do aktywności projektowej przekonywać uczniów, chociaż i tutaj są wyjątki. Nie każdy projekt i nie wszystko się wszystkim podoba. Jednak w całym bogactwie tematów i działań każdy coś znajdzie dla siebie. Po 2 latach realizacji projektów widzę, jak zmieniają się uczniowie. Początki były trudne, nawet podział na grupy był problemem, nie każdy z każdym efektywnie pracuje. Motywuje mnie to do wymyślania coraz to nowych sposobów podziału na grupy, tak aby uczniowie faktycznie dobierali się w sposób losowy. Kolory kartek już się nie sprawdzają, przedsiębiorczy uczniowie wiedzą, co wybierać. Z moich doświadczeń w dobieraniu grup wynika, że najlepiej pracują pary, daje mi to też pewność, że obie osoby zaangażowały się w zadanie. Unikam też podziału na zasadzie wyboru liderów i dobierania się jawnego: zawsze pozostaną osoby niechętnie przyjmowane do grupy. Natomiast przy losowym doborze pary jest większa szansa na pokonanie oporów. W grupach trójkowych czy większych często trafia się ktoś, kto nie wykonuje przydzielonych zadań, a to dopiero rodzi wśród uczniów konflikty, co szczególnie ujawniało się w pierwszym roku projektowym. Doskonalenie pracy z uczniami w większych

grupach – i do tego w grupach różnowiekowych – jest ważnym kierunkiem w moim dalszym doskonaleniu zawodowym. Wielu nauczycieli i rodziców negatywnie ocenia łączenie klas dzieci w różnym wieku, ja jednak lubię tak pracować. Podczas spotkań z dyrektorami i nauczycielami z większych szkół odczuwam ich lekceważenie, wynikające ze złych opinii o pracy z klasami łączonymi. Ja natomiast w ten sposób motywuję moich uczniów do szerszego spojrzenia na wybrane zagadnienie, zmuszam ich do wzajemnego słuchania, młodsi przypominają starszym zagadnienia sprzed roku lub 2 lat, a w zamian dostają wiedzę z poziomu starszej klasy. Wprowadzenie nowej podstawy programowej w każdej klasie pozwoli na dostosowanie programu nauczania do konkretnego zespołu uczniowskiego i jego realizację w znacznej części metodą uczniowskiego projektu edukacyjnego w grupach różnowiekowych. Projekt edukacyjny szansą dla wszystkich uczniów W małej, wiejskiej szkole bardziej widoczni są uczniowie o różnorodnych możliwościach i potrzebach edukacyjnych. Udział naszej szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” stworzył wszystkim uczniom większe szanse na rozwój. Tym mocniejszym – bo zdobywają umiejętności samouczenia się i rozwijania swoich zainteresowań oraz tym słabszym, którzy wzorując się na mocniejszych uczniach, douczani przez nich i motywowani, potrafią przekroczyć kolejne granice swoich możliwości, a przede wszystkim o tym powiedzieć. Dużo satysfakcji nauczycielskiej daje mi czas refleksji na zakończenie każdego projektu: Co wiem? Czego się nauczyłem? Co można było zrobić inaczej, lepiej? itd. Łatwiej jest uczniom o tym pisać, od początku nie mieli problemów z oceną prac innych, ale znacznie trudniej jest im powiedzieć głośno o tym, co zmieniło się w nich samych. Dlatego bardzo cenię każdą taką wypowiedź, a szczególnie cieszę się, gdy uczniowie o poważnych problemach szkolnych mówią o tym, ile skorzystali, wzorując się na uczniach o większych umiejętnościach, korzystając z TIK czy aktywnie realizując projektowe zadania. Podczas podsumowań uczniowie wielokrotnie podkreślali, że dzięki realizacji Projektu nauczyli się współpracy w grupie, nauczyli się pomagać sobie, wykonywać zadania. Szczególnie cenne są wypowiedzi odnoszące się do własnych słabości, np. przy podsumowaniu projektu „Dlaczego widzimy otaczający nas świat?” na pytanie: co chciałbyś zrobić lepiej i co poprawić? pojawiła się odpowiedź: „Chciałabym naprawić to, że nie zaśpiewałam z moją koleżanką piosenki, było mi wstyd, i dekoracji mało było…”. Takie uwagi pozwalają mi lepiej indywidualizować pracę z uczniami. W dziedzinie oceniania kształtującego widzę jeszcze potrzebę ciągłej pracy nad uczniowskimi umiejętnościami przyjmowania od innych krytycznych ocen swojej pracy, ale też i kierowania informacji zwrotnych do kolegów. Uczniowie dostrzegają korzyści stosowania oceniania kształtującego, a potwierdzeniem tego są przytoczone poniżej wypowiedzi podczas podsumowań projektowych: „Ocenianie kształtujące pomaga mi w lepszym uczeniu się…”, „Dzięki ocenianiu kształtującemu mogę dowiedzieć się, co zrobiłam źle, a co dobrze i co mam się nauczyć…”, „Ocenianie kształtujące pomaga mi w rozwoju i w pracy w grupie…”. Jak mogę wykorzystać doświadczenia projektowe? Podsumowania projektów prowadzone z uczniami motywują także i mnie do refleksji. Co osiągnęłam, realizując z uczniami dany projekt? Ile celów i treści zrealizowałam z podstawy programowej, a przede wszystkim, co z tego zapamiętają uczniowie? Cieszę się, gdy na lekcjach przyrody, przechodząc do kolejnego działu, słyszę od uczniów, a szczególnie od tych z problemami w nauce, że dane treści poznali podczas realizacji projektów, że coś mają już utrwalone. Na przykład tematyka realizowanych projektów edukacyjnych objęła właściwie wszystkie wymagane umiejętności uczniów, ujęte w podstawie programowej

w zakresie kształcenia postaw ekologicznych. Wykorzystanie w większości projektów przekazanych pomocy i przyrządów w dużym stopniu utrwaliło umiejętności uczniów posługiwania się przyrządami przyrodnika. Uczyli się też prowadzić obserwacje w terenie. Z punktu widzenia nauczyciela przyrody cenne są projekty, które realizują prawie w całości działy programowe, jak np. projekt „Pogoda jest zawsze”, „Dlaczego widzimy otaczający nas świat?”, „W jeden dzień dookoła świata” czy „Jakie tajemnice kryje gleba?”. Daje to możliwości ich wykorzystania po zakończeniu Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” do realizacji podstawy programowej przy konkretnym dziale programu nauczania, zarówno w jednym zespole klasowym, jak i w klasach łączonych. Doświadczenia z realizacji naszych projektów edukacyjnych pozwoliły mi doskonalić pracę w grupach różnowiekowych, mam coraz więcej umiejętności modyfikowania programu nauczania, a moim celem jest cykliczne realizowanie wybranych działów w łączonych klasach. Projekt edukacyjny świetnie się do tego nadaje. To jest też tendencja trwałej zmiany w naszej szkole po zakończeniu Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Taką decyzję podjęliśmy już na początku tego roku szkolnego (2012/2013). Nauczyciele należący do Szkolnego Zespołu Projektowego mają już dużą wiedzę i umiejętności, a moją rolą jako dyrektora jest właściwe wykorzystanie tego potencjału do wyedukowania innych członków rady pedagogicznej, równie aktywnych i twórczych. Rada pedagogiczna zadecydowała, że do szkolnej oferty edukacyjnej na trwale wprowadzimy uczniowski projekt edukacyjny realizowany w grupach różnowiekowych lub w pojedynczych klasach przez zespoły nauczycieli, a w trakcie ich realizacji będziemy się doskonalić w ocenianiu kształtującym. Zależy nam na tym, aby większość nauczycieli opanowała umiejętność tworzenia scenariuszy uczniowskich projektów edukacyjnych, dzięki którym można będzie zrealizować podstawę programową wybranych działów w kilku pokrewnych przedmiotach, zarówno podczas lekcji, jak i jako zajęcia dodatkowe. Jest to kolejne trudne zadanie, jakie stawiam moim nauczycielom i będzie to wymagać ciągłego doskonalenia naszych umiejętności. (…) Praca metodą projektu edukacyjnego wzmocniła pozycję naszej szkoły w środowisku lokalnym (…) Projekt znacznie przyczynił się do poprawy wizerunku szkoły w opinii władz samorządowych. Na początku naszych działań w Projekcie szkoła cieszyła się wsparciem Pani Burmistrz, ale dla większości radnych byliśmy małą i mało atrakcyjną szkółką, chociaż już wtedy mieliśmy kilka lokalnych sukcesów. Jednak kolejne projekty, a zwłaszcza ich finały, o których było głośno w środowisku, zwróciły uwagę samorządu gminnego na naszą szkołę. Nawet jedna z sesji radnych gminy odbyła się u nas, mieliśmy okazję promować nasze działania, także te z projektów edukacyjnych. (...) Krystyna Mokrzycka Szkoła Podstawowa w Gorzanowie

Z pamiętnika Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” – o tym, jak uczyliśmy się współpracy Zima 2009 Na stronie internetowej Kuratorium przeczytałam informację o Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Projekt w sam raz dla małej szkoły, dla mojej Szkoły! Byłam wtedy na tygodniowym szkoleniu i nie mogłam się doczekać, żeby wrócić i zabrać się do sporządzenia wniosku. Wróciłam… Mam już zespół projektowy… i opracowany wniosek. Rozmowa z Wójtem: „Czy będą jakieś koszty własne przy realizacji?… Nie będzie, wpiszemy się w istniejące rozwiązania organizacyjne”. Mam wszystkie podpisy. Wniosek złożony. Czekamy… Wiosna 2010 Sprawdzam… Jesteśmy HURA! Nie zauważam… to lista rezerwowa… AU! Znajomi dyrektorzy na konferencji gratulują, bo z naszego powiatu tylko my jesteśmy na liście szkół w Projekcie… szkoda, że to lista rezerwowych. Z sukcesem, obejdziemy się smakiem. Maj 2011 Czekam na telefon z Urzędu w sprawie arkusza organizacyjnego, bo pewnie kolejna zmiana oszczędnościowa będzie. Dzwoni… to nie telefon z Urzędu… „Czy pani wie skąd dzwonię? Nie wiem… No to jeszcze raz… Chciałbym zaprosić pani szkołę do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”… Tak, tak, tak… Czuję się jakby radio do mnie dzwoniło z informacją, że mogę wygrać, ale tu jest lepiej, ja już wygrałam, Moja Szkoła wygrała. Wrzesień 2011 Szkolenie odbyte, harmonogram ustalony, oświadczenia od rodziców zebrane w 100%. Rozpoczynamy i ja też rozpoczynam… zajęcia projektowe rozwijające kompetencje matematyczno-przyrodnicze w klasach I–III. Razem z 24 uczniami sprawdzamy „O czym szumią drzewa?”. Październik 2011 Kończymy pierwszy projekt. Dzieci uczestniczyły, frekwencja doskonała. Nie potrafią pracować w zespołach międzyklasowych, ale są zafascynowane wyjściem do lasu (ciekawe, kiedy były tam wcześniej). Poszukiwanie „topoli osiki” stały się wydarzeniem ogólnoszkolnym, pomagali nawet rodzice. Do kolejnych zadań powstawały nowe zespoły i trochę się przed sobą popisywały… ale daliśmy radę (chyba nie trzeba tak często zmieniać składów). Finałem było przedstawienie kukiełkowe, cała szkoła biła brawo… Grudzień 2011 „A czas płynie” – zaczynam drugi projekt. Poprosiłam uczniów, by podzielili się na 4 sześcioosobowe zespoły, w których będą pracować na wszystkich zajęciach. W każdym mają być uczniowie z klasy I–III… Trwało to 30 minut, bo ten chce być z tym, ale nie z tamtym, jak są wszyscy, co chcą być razem, to jest ich więcej niż 6. Czas mijał, było coraz później i coraz głośniej (może lepiej było samej zdecydować), ale w końcu powstały 4 zespoły. Zaczynamy… Praca zespołowa najlepiej rozwijała się przy wykonywaniu plakatów. Prawdziwym hitem były plakaty z dziurką, w którą wkładasz głowę i jesteś słynnym piłkarzem, księżniczką, miss czy emerytem. Po zdjęcia w dziurce ustawiły się kolejki i nikt nie marudził, że musi czekać, bo tak swoją pracę doceniali. A napracowali się bardzo – najpierw dyskutowali kto/co ma być na tym plakacie, potem kombinowali, jak to zrobić i kto się czym zajmie (przynieśli nawet pampersa i śpioszki). Pracowali całkowicie samodzielnie, pomocy i potwierdzenia potrzebowali tylko w chwili wycinania dziury na głowę, no i wszystkie materiały były pod ręką (wykorzystywali całe zaplecze artystyczne świetlicy szkolnej). Z sukcesem doświadczyli wspólnego organizowania zadań i współpracy z innymi.

Rezultaty Projektu Styczeń 2012 Pracujemy dalej ochoczo, bo czas płynie, ale nie zawsze mamy same sukcesy. Nie udało się zadanie z samodzielnym przeliczaniem własnych wymiarów, bo tylko kilku uczniów z klasy III wiedziało, jak to zrobić, ale wszyscy konsekwentnie czekali, żebym to zrobiła. Nie oddali zadania walkowerem, nie poddali się… i wspólnie, wszyscy razem dali radę. Na zakończenie plakatami udekorowaliśmy szkolne korytarze. Luty 2012 Startuję z trzecim projektem „Woda w chmurach, woda w ziemi, gdzie jest nasza woda?” Cztery zespoły powstały poprzez wskazanie numerów w dzienniku, tak będą pracować przez wszystkie zajęcia w tym projekcie (nie wszyscy są zadowoleni). Każdy zespół otrzymał zeszyt, by dokonywać zapisów i pomiarów (chyba się spodobało). Marzec 2012 Nadal badamy wodę, uczniowie mają pomierzyć studnie i rzekę (nasza nazywa się Krynka). Boję się, bo muszą być bardzo ostrożni, a z tym czasem różnie bywa. Idziemy… Wracamy… wszyscy cali, zadowoleni i dumni. Ja najbardziej, bo moi uczniowie byli naprawdę bardzo ostrożni i pomysłowi w znajdowaniu sposobu dokonywania pomiarów, które zapisywali w zeszytach. Pewną dojrzałością wykazali się także przy analizie SWOT, określając szanse, zagrożenia, mocne i słabe strony swoich działań i postaw (już wiedzą, że marnują czas na bezsensowne głośne gadanie), chociaż wcześnie sprzeczali się mocno w sprawie apelu ogólnoszkolnego. Rodzą się liderzy i kształtują silne osobowości… Maj 2012 Zbliża się koniec roku szkolnego, a my robimy „Kartonową klasę – model”. Zespoły pracują dzielnie i prawie samodzielnie wykonały 4 ściany do makiety. Sprawnie poszło mierzenie i zapisywanie danych. Przeliczanie w skali udało się trzecioklasistom, którzy pomogli kolegom z klas I i II. Pomagała nam wolontariuszka (maturzystka), której obecność bardzo pozytywnie wpłynęła na pracę i mobilizację uczniów. Uczniowie z dumną i satysfakcją prezentowali swoje dzieło rodzicom, bo jego powstanie udowodniło wszystkim, że potrafią wziąć odpowiedzialność za pracę grupy.

Wrzesień 2012 Nowy rok szkolny, znów jesteśmy „W kole gry”. Nowi pierwszoklasiści nie mogli się doczekać rozpoczęcia zajęć. Zespoły międzyklasowe powstały w drodze losowania kolorowych kółeczek. Mam 4 kolorowe zespoły: ZIELONI, CZERWONI, POMARAŃCZOWI, ŻÓŁCI (pomysł z Letniego Obozu Naukowego – Ojców 2012). Dzieci są bardzo zaangażowane i identyfikują się ze swoimi zespołami, potrafią już odnaleźć się również w innym składzie i podjąć różne role. Raz realizują podany im pomysł, innym razem opracowują własny. Wspólnie wykonali po 3 okrągłe pola w swoim kolorze, co złożyło się na całe koło gry. Wykazali się pomysłowością, wymyślając, co jeszcze można zrobić w kole, a potem mieliśmy ognisko, przy którym siedzieliśmy w kole. Październik/listopad 2012 Teraz zastanawiamy się „Czym oddychamy – powietrze wokół nas”. Pracujemy w 6 czteroosobowych zespołach. Na samym początku każdy zespół obrał sobie nazwę: SUPER DZIECIAKI, CZACHOLUDY, ENERGICZNA DRUŻYNA, SUPER DRUŻYNA ZIELONA, PŁOMIENIE, SUPERAKI. Wzajemnie się wspierają, są bardzo zaangażowani, mają wiele oryginalnych pomysłów, sprawdzają, co zaplanowali i jak się przygotować do następnego spotkania… Już wiedzą, że gdy będą trzymać się razem, to zbudujemy „Nasze małe „Centrum Nauki Kopernik” i „Domek dla przyjaciela”. Uczniowie podczas realizacji wspólnych zadań z powodzeniem pracowali zespołowo w różnych składach i zmieniali pełnione role. Uczyli się być szefem, towarzyszem i wykonawcą. Prezentowali własne pomysły i pracowali nad pomysłami innych. Doświadczyli, że trzeba uczyć się współpracować z każdym: ja z kimś, ktoś ze mną. Umiejętność efektywnego współdziałania w zespole zaczęła się rozwijać. W małej szkole wykorzystywana na co dzień podczas zajęć w klasach łączonych, będzie się doskonalić, bo praca w zespołach daje każdemu równe szanse na osiągnięcie wspólnego celu z wykorzystaniem własnych możliwości, które przekładają się na udział w sukcesie. Agnieszka Mateja Szkoła Podstawowa w Sarbach

Moje doświadczenia w pracy metodą projektu edukacyjnego (fragmenty)

Blaski i cienie pracy projektowej (…) Już przy pierwszych zajęciach projektowych, realizowanych w grupie złożonej z 3 roczników pojawiły się problemy: liczna grupa, mała sala, grupa różnorodna wiekowo. Byłam przerażona, ale potrzeba jest matką wynalazków. Dużą grupę 59-osobową podzieliłam na 2 mniejsze. I tak – raz pracuję z grupą A, a następnym razem z grupą B. Kolejne wyzwanie to aranżacja sali. Sala lekcyjna zwyczajowo była ustawiona typowo szkolnie – 3 rzędy ławek w kierunku tablicy. Przemyślałam ustawienie i doszłam do wniosku, że jest nieodpowiednie. Postanowiłam zrobić przemeblowanie. Zaplanowałam ustawienie stolików tak, aby tworzyły grupy 4-osobowe. Aby zyskać na powierzchni, meble również zmieniły swoje miejsce. Cały zestaw mebli rozdzieliłam i ustawiłam w różnych miejscach. Muszę przyznać, że klasa bardzo się zmieniła. Nabrała innego klimatu i wyglądu. Stała się bardziej funkcjonalna. W przemeblowaniu sali pomogli gimnazjaliści. Z grupą zróżnicowaną wiekowo poradziłam sobie dobrze. Spisaliśmy kontrakt, który zawierał ustalenie, że starsi opiekują się młodszymi, są ich przewodnikami. Poza tym dla ułatwienia pracy zawiesiliśmy w klasie dzwoneczki. Jeżeli ktoś uważa, że inni przeszkadzają, to po prostu dzwoni, prosząc pozostałych o ciszę. Sposób się sprawdził. Korzystamy z niego również na zajęciach lekcyjnych. (…) Przyszedł czas na efekty pracy. Zauważyłam w trakcie zajęć projektowych, że uczniowie zaczęli zwracać uwagę na najmłodszych, zaczęli pytać: W czym ci pomóc?; Poczekaj, ja ci pomogę; Chodź, zrobimy to wspólnie; Daj, to ci przeczytam. Pomoc młodszym przeniosła się z zajęć projektowych do klasy, na przerwy. Starsi chętniej zapraszają młodszych do wspólnej zabawy. Zaobserwowałam, że narodziły się wielkie przyjaźnie. Dzieci zbliżyły się do siebie. Tworzą jedność. Wykonując zadanie, współpracują ze sobą, a nie rywalizują. Pracując w zespole, doskonale zdają sobie sprawę z tego, że efekt zależy od pracy całego zespołu. Dlatego ważne jest dobranie zadań do potrzeb i możliwości poszczególnych członków zespołu. Członkowie zespołu znają swoje mocne strony, więc dość szybko potrafią samodzielnie rozdzielić zadania między siebie. Należy pamiętać o tym, aby niczego nikomu nie narzucać na siłę. Można doradzić, pomóc, ale inicjatywa pozostaje po stronie zespołu. Warto tak zorganizować pracę zespołu, dyskretnie nią pokierować, aby rezultat zależał od efektów pracy wszystkich członków. Uczniowie znają cel projektu i wiedzą, jaki ma być efekt, a więc łatwo jest im do niego dążyć. Ma to również przeniesienie na pracę lekcyjną. Po 2 latach zajęć projektowych znacznie łatwiej można zorganizować imprezę klasową, np. Dzień Matki. Uczniowie samodzielnie potrafią zaplanować zadanie, wyznaczyć osoby za nie odpowiedzialne, zrealizować je i zaprezentować efekty. Prezentacje projektowe pomogły dzieciom w walce z tremą. Jedni nabrali wiary w siebie, stali się bardziej pewni siebie. Inni odkryli swoje talenty aktorskie. Wyłonili się także wspaniali mówcy. Kolejna rzecz, na którą warto według mnie zwrócić uwagę, to ocenianie kształtujące, a w nim ocena koleżeńska. Działania projektowe znacząco wpłynęły na stosunek dzieci do oceny. Informacje zwrotne, jakie przekazują swoim kolegom i koleżankom, stały się obiektywne. Zniknął mechanizm typu – dobrze oceniam czyjąś pracę, bo to mojej najlepszej koleżanki. Dzieci nabrały dystansu emocjonalnego do procesu oceny. Zaczęły się pojawiać szczere wypowiedzi, uwagi na temat wykonanej pracy, a nie wykonawcy. Dzieci potrafią teraz doskonale wskazać mocne i słabe strony realizacji zadania. Nie ukrywam, że osiągnąć taki stan nie było łatwo. Bardzo pomagają w takiej ocenie ustalone wcześniej kryteria oceny. Już wiem, że jeżeli ustalę je z uczniami, będę ich przestrzegała, to się nam uda. Nie mogę zmieniać tych kryteriów w trakcie realizacji zadań. W ocenianiu kształtującym nie

krytykuję, lecz podaję uczniowi wskazówki, inspiruję do zmian, dalszej pracy. Moje doświadczenie w pracy metodą projektów podpowiada mi, że najważniejsze w tej metodzie jest to, aby dziecko wykorzystywało zmysły wzroku, słuchu, węchu i dotyku. Ważne jest dla mnie, aby nauczanie stało się nauczaniem wielozmysłowym i wielopłaszczyznowym. Nauczanie wielozmysłowe sprzyja aktywizowaniu potencjalnych możliwości, które tkwią w każdym dziecku. Wydaje mi się, że większość z nas zapomniała, że podstawą egzystencji i osiągania sukcesów są nasze zmysły. Dotyk to gromadzenie doświadczeń, słuch – ich poszerzenie, wzrok – rozwijanie spostrzegawczości, węch – budowanie wiedzy o otaczającym świecie, np. kojarzenie zapachu z miejscem, smak – rozwijanie, różnicowanie, nauka akceptacji, np. smaki innych kultur. Oddziaływanie na wiele zmysłów jest warunkiem niezbędnym do powstania skojarzeń w procesie zdobywania wiedzy i doświadczeń. Nauczanie polisensoryczne daje możliwość osiągnięcia lepszych efektów w uczeniu się dziecka. W pracy projektowej działamy wielozmysłowo. Dzieci tworzą, dotykają, smakują, obserwują, prowadzą doświadczenia. Metoda projektu daje dzieciom możliwość wielozmysłowego, wielopłaszczyznowego poznania otaczającej rzeczywistości, odkrywania i poznawania świata. Po prawie 3 latach pracy metodą projektu jestem przekonana, że wiedza zdobyta w wyniku własnej aktywności, podczas dokonywania odkryć, doświadczeń, eksperymentów, rozwiązywania problemów, staje się dla ucznia bardziej osobista, znacząca i trwała. (…) Współpraca z rodzicami po nowemu (…) Z kolei spotkania z rodzicami są znakomitą okazją do prezentacji działań projektowych dzieci. Są wtedy bardzo dumni ze swoich pociech. Zdarzyło się, że podczas prezentacji efektów projektu pewna mama była zdumiona, że jej dziecko szyje. Wcześniej nie widziała swojego syna z igłą. Praca metodą projektów bardzo uspołeczniła rodziców. Porzucili postawy roszczeniowe i weszli w rolę współpracowników, współtwórców. Coraz częściej występują z własną inicjatywą. Bardzo chętnie pomagają w małych remontach, współuczestniczą w organizowaniu festynów, wyjazdów. Po raz pierwszy wystąpili z inicjatywą zorganizowania biwaku dla dzieci i rodziców. Miałam dużo obaw, ale wypadł bardzo dobrze. Rodzice wspólnie z dziećmi przygotowywali posiłki, organizowali gry i zabawy sportowe. Wieczorem do późnych godzin nocnych, a właściwie do świtu, wspólnie biesiadowali. Radość dzieci ze spędzonych razem z rodzicami 3 dni była ogromna. Zauważyłam, że rodzice bardzo zżyli się ze sobą. Stanowią teraz zwartą społeczność. Pytanie, czy powtórzę taki biwak? Oczywiście, tak! Teraz planuję warsztaty kulinarne dla rodziców i dzieci. Jestem po pierwszym spotkaniu organizacyjnym i jakie było moje zaskoczenie, kiedy rodzice wspólnie z dziećmi zaplanowali pracę, podzielili role. Właściwie wszystko zrobili sami. Łatwiej pracuje się też z rodzicami na polu edukacyjnym. Przestali mieć pretensje, zaczynają pytać, jak mają pomóc dziecku, co należy poćwiczyć. Niby ci sami rodzice, a zupełnie inni. Przestali pytać tylko o ocenę, pytają, w czym jest problem i jak go rozwiązać. Przestałam być tradycyjnym nauczycielem, stałam się ich partnerem w wychowaniu i edukacji ich pociech. Ważnym elementem pracy szkoły stały się spotkania z mieszkańcami, podczas których dzieci prezentują efekty pracy projektowej. W ramach Projektu udało nam się zorganizować spotkanie 3 pokoleń, wzięło w nim udział ponad 70 osób. Wystarczył dobry plan, podział zadań i przemyślana organizacja i – daliśmy radę! Było bardzo, bardzo miło. Podsumowanie (…) Dla mnie, po prawie 3 latach pracy metodą projektów, największym sukcesem jest to, że moi uczniowie rozkwitli. Utworzyliśmy partnerską społeczność szkolną, w której dostrzega się indywidualność każdego dziecka. Uczniowie potrafią podejmować działania od fazy planowania, przez realizację, aż po ocenę. Uczniowie stali się bardziej samodzielni. Potrafią współdziałać, współistnieć

Rezultaty Projektu

w grupie. Poszukują rozwiązań. Stali się aktywnymi uczestnikami procesu uczenia się i wychowania. Reasumując – upewniłam się, że nie ma rzeczy niemożliwych, są rzeczy trudne, ale możliwe do wykonania. Praca metodą projektów daje większe możliwości uczniowi i nauczycielowi. Pracując metodą projektów, możemy w bardzo ciekawy sposób zrealizować różnorodne tematy. Główny walor tej metody to oparcie procesu edukacyjnego na różnych formach aktywności. Rola nauczyciela sprowadza się do stymulowania rozwoju ucznia, animowania jego pracy, zachęcania do działania. Nauczyciel pełni rolę doradcy i inspiratora. Ważne jest, aby nauczyciel stworzył klimat wzajemnego zaufania, życzliwości, które będą sprzyjały nawiązaniu dialogu między dzieckiem i nauczycielem i między dziećmi. Metoda ta jest czasochłonna, wymaga dużego wysiłku ze strony nauczyciela, ale powinna być częściej stosowana przez nauczycieli ze względu na dużą efektywność. Arleta Raszkowska Szkoła Podstawowa w Pokrzydowie

OK jest OK!   (fragmenty) My, nauczyciele jesteśmy OK, a przynajmniej tak się nam wydaje! Często, pomimo tego że głośno się do tego nie przyznajemy, uważamy, że wszystko wiemy najlepiej, jesteśmy fachowcami w większości dziedzin życia, a jeśli czegoś nie wiemy – to nie pytamy, bo po co? W codziennej pracy stosujemy większość znanych na rynku edukacyjnym metod i technik pracy, znamy ich często wyszukane nazw, ale niekoniecznie zastanawiamy się nad celowością ich użycia i wykorzystania w stosunku do konkretnego

ucznia. Konspektów lekcji nie piszemy, bo przecież dobrze wiemy, jak przeprowadzić lekcję, robiliśmy to już wiele razy, więc po co mamy schodzić z wydeptanej ścieżki. Konspekty niech piszą stażyści! Gremialnie bierzemy udział w doskonaleniu zawodowym, zwłaszcza jeśli jesteśmy w trakcie realizacji działań wynikających z planu rozwoju zawodowego, starając się o kolejne stopnie awansu zawodowego. Zaliczamy warsztaty, szkolenia, konferencje, ciesząc się kolejnym zaświadczeniem wpinanym do puchnących segregatorów. Poza kolejną teczką i długopisem wracamy do prac z nowymi znajomościami, rzadko kiedy z ciekawym pomysłem, inspiracją, wiedzą. Ocenianie? Zawsze jesteśmy obiektywni, nasza ocena jest informacją dla ucznia i rodzica, a że postawiona 2, 4 czy 6 trudna jest do interpretacji i poza cyfrą niosącą radość lub zmartwienie niewiele znaczy – no cóż, przyzwyczailiśmy się przez lata do takiego systemu pracy i oceniania, więc pewnie tak powinno być nadal. Pozwalam sobie na te ironiczne i przerysowane uwagi, ponieważ sama jestem nauczycielem i myślę, że niestety część z tych przekonań była kiedyś i moja, choć były głęboko skrywane w duszy. Dziś cieszę się, że mogę otwarcie użyć czasu przeszłego – BYŁA. Zmiana mojego myślenia o szkole, pracy nauczyciela, nauczaniu, uczniu jako najważniejszym ogniwie procesu nauczania, rodzicu jako partnerze i osobie współodpowiedzialnej za nauczanie rozpoczęła się od zetknięcia z Ocenianiem Kształtującym, rozumianym nie jako metoda czy technika oceniania, ale pojmowanym jako filozofia nauczania. Moja przyjaźń z Ocenianiem Kształtującym wcale nie rozpoczęła się od zachwytu i zafascynowania. Na początku była burza! Podczas szkolenia rozpoczynającego realizację Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”, w Lądku Zdroju, w czerwcu 2010 roku najbardziej drażniły mnie sesje poświęcone właśnie temu zagadnieniu. Niechęć budziły we mnie nie założenia ideowe czy prowadzący, ale notorycznie stosowany skrót OK! W świecie, w którym rzadko kiedy słyszymy, że coś jest dobre, pozytywne czy fascynujące, ale za to wszystko jest „cool”,

„git” i „spoko”, wydawało mi się to nie do przyjęcia. Na szczęście profesjonalnie prowadzone zajęcia, podczas których na własnej skórze testowaliśmy wybrane metody i techniki OK-eja wywarły na mnie ogromne wrażenie, a lektura „Ducha klasy” Merrill Harmin pozwoliła pogłębić zagadnienie.

W stronę wartościowej edukacji, czyli o korzyściach pracy metodą projektu (fragmenty)

Rok szkolny 2010/2011 przyniósł nowe wyzwania w postaci zajęć projektowych. W realizację poszczególnych scenariuszy wpisane zostały elementy oceniania kształtującego, miałam więc możliwość obserwowania reakcji dzieci na wprowadzane zmiany. Jednocześnie był to czas zgłębiania przeze mnie tej problematyki. Podczas zajęć z uczniami w ramach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” już po kilku miesiącach można było zaobserwować zmiany w ich sposobie pracy, otwartości na stawiane zadania, odpowiedzialności na powierzone działania. Już po kilku zajęciach nie było najmniejszego problemu z podziałem uczniów na grupy zróżnicowane wiekowo. Dzieciaki polubiły różnorodne metody podziału na grupy. Same przekonały się, że współpraca z koleżankami i kolegami z innych klas może być dla nich szansą na zaprezentowanie w działaniu swoich umiejętności, o których inni wcześniej nie wiedzieli. Wiele razy byłam świadkiem, jak uczniowie „rozkwitali”, pracując w nowych dla nich grupach. Nagle okazywało się, że dzieci, które funkcjonowały w środowisku szkolnym z „łatką” szarej myszki, łobuza, leniucha, potrafiły zachwycić zdolnościami organizacyjnymi, plastycznymi, pomysłowością. Z radością obserwowałam, jak znikają moje obawy związane z samooceną i oceną koleżeńską. Początkowo dzieciaki faktycznie zaniżały lub widocznie zawyżały oceny swoich prac, w ocenie koleżeńskiej dominowała zasada „kogo lubię, temu dam wyższą notę”, jednak współuczestnictwo w procesie ustalania kryteriów, które później służyły formułowaniu oceny, spowodowało, że uczniowie zaczęli świadomie oceniać nie osobę, ale wykonaną przez nią pracę. Nadal miałam jednak z jednej strony duży niedosyt, jeśli chodzi o wiedzę merytoryczną, a drugiej – obawy, jak takie ocenianie przenieść na grunt lekcyjny. Dużą pomocą okazało się dla mnie projektowe seminarium metodyczne, zorganizowane zimą 2011 roku, w całości poświęcone Ocenianiu Kształtującemu oraz platforma internetowa, na której mogłam dzielić się swoimi wątpliwościami zarówno z innymi nauczycielami, jak i fachowcami w danej dziedzinie. (…) Dziś z perspektywy czasu mogę śmiało powiedzieć, że Ocenianie Kształtujące to rewolucja, do której trzeba dobrze się przygotować, ale warto. Zmiany związane z wprowadzeniem przeze mnie elementów Oceniania Kształtującego do codziennej pracy przyniosły wiele korzyści dla każdej ze stron procesu nauczania. Uczniowie stali się bardziej odpowiedzialni i świadomi stawianych im wymagań; wiedzą, czego się uczą, w jakim celu oraz co powinni po omówieniu danego materiału potrafić wykonać, wiedzieć. Mają świadomość, że staram się im towarzyszyć i wskazać, jak wiele już potrafią, a nie przyłapać na tym, czego nie potrafią. Na lekcjach dzieciaki czują się bezpiecznie, co procentuje zaangażowaniem i dobrą współpracą w grupie. Rodzice najczęściej podkreślają, że Ocenianie Kształtujące kojarzy się im przede wszystkim z jasnością i przejrzystością stawianych wymagań; decydujące są tu jasne kryteria i informacja zwrotna. Dla mnie Ocenianie Kształtujące to rewolucyjna zmiana w myśleniu o ocenianiu. To zerwanie ze schematem i rutyną, to wyzwanie do postrzegania ucznia całościowo, towarzyszenie mu w indywidualnym rozwoju. Nie jest to oczywiście czarodziejska różdżka, która rozwiąże wszystkie problemy związane z motywowaniem uczniów do nauki oraz szeroko pojętym nauczaniem, wymaga od nauczyciela wiele czasu, samozaparcia, zaangażowania i wewnętrznej przemiany, ale myślę, że dzięki przygodzie z Projektem „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” mogę już dzisiaj powiedzieć, że OK jest OK! Magdalena Kwit Publiczna Szkoła Podstawowa w Nowym Świętowie

Myślę, że każdy nauczyciel ma swoje marzenia dotyczące edukacji. W praktyce można bardzo szybko zauważyć, że nie wszystko jest takie, jakbyśmy pragnęli. Wydaje się nam, że uczniowie nie mają motywacji, odpowiedzialności, nie pragną rozwijać swoich zainteresowań. Poza tym, króluje tradycyjne (sumujące) ocenianie, które moim zdaniem zamyka wszelkie możliwości rozwoju zarówno nauczyciela, jak i ucznia. Uważam, że bardzo ważne dla nauczyciela jest poszukiwanie idealnego modelu kształcenia. To kierunek, w którym staram się podążać na swojej nauczycielskiej drodze. Być może nie ma jednej drogi, jednego kierunku i wszystko zależy od odpowiedniego warsztatu, a także pewnego rodzaju artyzmu, a właściwie twórczej ekspresji. Podoba mi się określenie M. Figiel odnoszące się do twórców szkół autorskich, których nazywa artystami edukacji, potrafiącymi swoje marzenia, wizje i idee wprowadzić w życie1. Poszukiwanie idealnego sposobu edukacji skłania do ciągłego uciekania przed bylejakością, nudą i nijakością. Uważam, że takiej ucieczki od stereotypu i schematu szkolnego doświadczyłam, biorąc udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Chyba dzięki niemu miałam możliwość w ostatnich 3 latach stworzyć laboratorium moich nauczycielskich marzeń. Istotne dla mnie w tym projekcie jest przede wszystkim działanie, bo stagnacja i bierność nie wpływa dobrze ani na marzenia, ani na chęci, zarówno moje, jak i uczniów. Każdy realizowany projekt to nowa przygoda, ale także wielka niewiadoma. Podczas pracy metodą projektu właśnie tak jest, mamy określone jasno cele, wiemy, co będzie efektem, ale jak to się rozwinie, co wyzwoli się w dzieciach i czego w rzeczywistości się nauczą, tego nie jesteśmy w stanie przewidzieć. To jest moim zdaniem jedna z piękniejszych stron pracy metodą projektu. Jednak nie znaczy to, że działania projektowe kończą się zawsze ładnym efektem i satysfakcją. Tak bywa niezbyt często na początku stosowania tej metody. Projekt to proces dojrzewania i rozwoju nie tylko ucznia, lecz także nauczyciela. Dla mnie jest to szansa na niekończący się proces kształcenia. Jak tworzy się odpowiedzialność (…) Niejednokrotnie podczas 3 lat realizacji projektów edukacyjnych byłam świadkiem upadków wielkich pomysłów, błędów, kłótni i różnego typu nieporozumień uczniowskich. Bywałam zniechęcona, zrezygnowana i niecierpliwa, szczególnie gdy miałam inną wizję i wyobrażenia projektu niż uczniowie lub nie mogłam pogodzić się z pewnymi stereotypami i schematami przez nich prezentowanymi. Równie często myślałam, że wspaniale byłoby pracować tylko z tymi zdolnymi i zmotywowanymi do wysiłku dziećmi. Trudne chwile pomagał mi przetrwać ten szczególny rodzaj nauczycielskiej intuicji, która podpowiadała, że coś się tworzy, rośnie i rozwija. Należy być cierpliwym, czujnym i dobrze obserwować, bo to, co powstaje, jest wynikiem błędów, niepowodzeń oraz skutkiem złych decyzji. Tak właśnie rodzi się w laboratorium projektowym odpowiedzialność. Dzieci muszą mieć okazję do dokonywania przeróżnych wyborów, planowania, stawiania sobie celów i dochodzenia do nich, co wymaga strategii, pracy i systematyczności. Poza tym dzieci pracując podczas Projektu w grupach zróżnicowanych wiekowo, nieustannie uczą się odpowiedzialności za własne uczucia i emocje. Wielokrotnie obserwowałam, w pierwszym roku pracy w tym Projekcie, kłótnie i niezadowolenie uczniów, wynikające z przydziału do określonej grupy – niektórzy się obrażali, bojkotowali swą biernością grupę, wspólna praca załamywała się, stawała w miejscu. Ostatnio zauważyłam, że są to coraz rzadsze przypadki, ponieważ po wielu doświadczeniach niektórzy uczniowie odpowiedzialnie, świadomi konsekwencji, wybierają pewne reakcje i zachowania. Nie pokazują swego niezadowolenia, niechęci, ale starają się jakoś sobie poradzić w tej niezbyt im odpowiadającej sytuacji. Odpowiedzialność jest tu kluczowym pojęciem, ponieważ odnosi się do efektów 1

M. Figiel, „Szkoły autorskie w Polsce. Realizacja edukacyjnych utopii”, Kraków 2001.

Rezultaty Projektu wykonanej pracy, sposobów doskonalenia się, planowania i realizowania tych planów. (…) Zaobserwowałam także zmiany w pozaprojektowych obszarach szkolnego życia. Uczniowie klasy VI, której jestem wychowawczynią, mieli za zadanie przygotować dyskotekę szkolną. Nie chcieli, żeby wyglądała podobnie jak inne, więc rozpoczęli od listy pomysłów, które mógł zaproponować każdy z uczniów. Każdą propozycję rozważyli i ocenili, wybrali najciekawszą i możliwą do zrealizowania. Następnie podzielili zadania i określili terminy ich realizacji. Przygotowując to wydarzenie, mobilizowali się nawzajem i przypominali o terminach. Jako wychowawczyni byłam nie tylko obserwatorem ich zaangażowania, lecz także zostałam w nie włączona przez uczniów, ponieważ również mi przydzielono pewne zadania i określono termin ich realizacji. Stałam się dla uczniów współtwórcą

Praca metodą projektu a dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych

działań, a nie kimś nadzorującym ich, jak to bywało dawniej. Takich sytuacji jest wiele. Jako nauczyciel współpracujący z uczniami przy projektach społecznoobywatelskich wiem, że działają oni w oparciu o model pracy, którego nauczyli się podczas tych zajęć. Odmienny sposób pracy naszych uczniów dostrzegają osoby z zewnątrz, które prowadzą z nimi warsztaty lub inne spotkania. Zauważają przede wszystkim otwartość dzieci, samodzielność w pracy, umiejętność planowania i przede wszystkim twórcze podejście do wykonywanych zadań.

mu zaistnieć w pozytywny sposób i znaleźć się w roli innej niż dotychczas. Widać było, że jest zaskoczony sytuacją, ale nie utrudniał już nikomu pracy, jak to miał w zwyczaju, do końca realizacji Projektu. Poczuł się odpowiedzialny za to, co robi jego grupa i inni uczniowie. Niewątpliwie zdarzenie to wpłynęło również na wzmocnienie poczucia wartości chłopca.

Nie można zapominać również, że praca metodą projektu to sposób na stworzenie szansy na rozwój indywidualny dzieci o nieharmonijnym rozwoju, z trudnościami, społecznie zaniedbanych. (…) Podczas wykonywania jednego z zadań w Projekcie jeden z uczniów miał okazję wykorzystać swoje zdolności konstruktorskie. Odnalazł się dzięki temu w grupie, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie wpłynęły na tempo pracy i realizację wyznaczonego celu. Poza tym stał się w pewnym sensie ekspertem dla pozostałych uczniów, którzy przychodzili do niego po poradę i pomoc. Jest to chłopiec, który ma zazwyczaj trudności z koncentracją i współpracą z innymi. Jednak możliwość wykorzystania nietypowych umiejętności pozwoliła

(…) Droga kreatywnych rozwiązań W trakcie realizacji Projektu ZMSwWŚ pojawia się wiele sytuacji problemowych, które można rozwiązywać różnymi sposobami. Uczniowie często wymyślają rozwiązania niekonwencjonalne i to jest twórcze działanie, dla którego warto podejmować wysiłek. Przekłada się to później na różne obszary życia szkolnego, czego dowodem jest poniżej opisany przykład. Niedawno miałam okazję obserwować spontaniczne twórcze działanie moich uczennic, które chciały mi pomóc w zawieszaniu dekoracji. Zachwyciły się możliwościami, jakie daje tiul, który chciałam przeznaczyć do aranżacji przestrzeni. Rozpoczęły od prześcigania się w pomysłach, jak można wykorzystać materiał i jakie daje możliwości. Następnie zaczęły realizować swoje projekty: upinać tiul w ciekawy i nietypowy sposób, wykorzystując różne przyrządy znajdujące się w sali gimnastycznej, wykonały niekonwencjonalną fryzurę głównej modelce. Potem odegrały różne scenki w przebraniach, wymyśliły tekst piosenki pasujący do sytuacji i przeszły się po całej szkole, by zaprezentować efekty swojej pracy. Stwierdziły na zakończenie, że pomysł ten należy udokumentować i poprosiły mnie o aparat. Modelkę z tiulową instalacją wyprowadziły w plener, postawiły na hulajnodze wśród jesiennych liści i zachęcając ją do jazdy, wykonały sesję fotograficzną. Wróciły, opowiadając mi o swoich emocjach i śmiesznych sytuacjach, zastanawiając się, jak można by pomysły w przyszłości ulepszyć. Nie pomogły mi przy dekorowaniu sali, ale za to zachwyciły mnie swoją pomysłowością i kreatywnością oraz sprowokowały do refleksji. Nieświadomie (a może należy to już do ich warsztatu?) przeszły wszystkie etapy pracy metodą projektu – pomysł, plany i projekty, niestereotypowe podejście do problemu, działanie, prezentacja, dokumentowanie, autorefleksja. Moja rola w całym wydarzeniu polegała na wsparciu i akceptacji. Dziewczynki obdarzyły mnie zaufaniem. Czuły, że z ciekawością obserwuję ich najdziwniejsze pomysły, nie ograniczam i nie narzucam im swoich wizji, ale w miarę trudności mogą liczyć na moją pomoc. Działania moich uczennic wynikały z naturalnej potrzeby wyrażania siebie poprzez zabawę w twórczy sposób oraz z tak ważnej dla dzieci chęci przeżycia jakiejś przygody. Ocenianie, które rozwija ucznia i nauczyciela Jednym z ważnych narzędzi wspierających pracę metodą projektu edukacyjnego jest ocenianie kształtujące. Przenika ono wszystkie etapy i obszary projektowych działań. Uważam, że ocenianie kształtujące pozwala nauczycielowi w odpowiedni sposób wpływać na wszechstronny rozwój i aktywność twórczą ucznia, a także spojrzeć na niego z zupełnie innej perspektywy. W związku z tym jest znakomitym narzędziem także w pracy innymi metodami na wszystkich przedmiotach. Jednak przede wszystkim jest dużym wsparciem w procesie samodoskonalenia się ucznia ku odpowiedzialności i samodyscyplinie. Dzięki OK staje się on po prostu pełnoprawnym partnerem edukacyjnych działań. Podczas realizacji zajęć projektowych „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” pojawiają się prawie wszystkie elementy wspomnianego oceniania, a przede wszystkim: jasne określanie celów, kryteria sukcesu, pytania kluczowe (których autorami są często dzieci), samoocena, ocena koleżeńska i informacja zwrotna. Niewątpliwie ocenianie kształtujące jest przyjazne dla ucznia, ponieważ dominuje w nim postawa zaufania i wiary we własne siły. Dziecko tę postawę rozwija lub tworzy we współpracy z nauczycielem i innymi uczniami, co skutecznie wpływa na jego motywację. Uczeń oceniany zgodnie z OK ma świadomość ciągłości, a poza tym musi bezustannie pracować nad sobą: zastanawiać się, czego się nauczył (lub nie nauczył), nad czym powinien pracować, jak planować pracę, aby pojawiły się oczekiwane efekty. Wielokrotnie byłam świadkiem refleksji uczniów pod koniec wykonanego zadania, że popełnili błąd na etapie planowania. Byli świadomi tego, że powinni planować tylko to, co są w stanie sami zrealizować. Swoje refleksje i doświadczenia wykorzystywali pozytywnie w kolejnych projektach, pamiętając o popełnianych błędach. Dlatego tak kluczowe w ocenianiu

kształtującym jest pojęcie odpowiedzialności. Uczniowie stają się odpowiedzialni za efekty wykonanej pracy, sposoby doskonalenia się, planowania i realizowania tych planów. Duże znaczenie w OK odgrywa współpraca, ponieważ jego ważnym elementem jest ocena koleżeńska i samoocena. Uczniowie pracując w parach lub w grupie, dyskutują, wymieniają spostrzeżenia i refleksje. W ten sposób stwarzamy sytuacje, w których możliwa jest konfrontacja pewnych opinii, często ustalonych i pewnych w opinii dzieci, a w rzeczywistości wymagających nowego podejścia i spojrzenia, po prostu odejścia od stereotypów. Prowokujemy do szukania, zadawania pytań oraz eksperymentów umożliwiających wyjaśnienie wątpliwości. Uczniowie uczą się od siebie, również oceniając się wzajemnie, rozmawiając o tym, czego się nauczyli. Sytuacja pracy w grupie ułatwia komunikowanie się, pozwala sprawdzić swoje ustalenia i wnioski w mniejszym gronie, ale także wstrzymać się od wypowiedzi bez żadnych konsekwencji. Tak ważna umiejętność, jak mówienie i słuchanie, znacznie lepiej jest rozwijana w atmosferze oceniania kształtującego. Uczniowie funkcjonujący w ramach OK nieustannie prowokowani są do słuchania swoich rówieśników i wypowiadania zdania na temat ich działań. W ocenianiu kształtującym praca jest tak zaplanowana, że uczestnicy po wykonaniu zadania otrzymują od siebie i nauczyciela informację zwrotną, porównują wyniki własnej pracy z innymi grupami. Najważniejszy w OK jest jednak dialog, który ma miejsce między nauczycielem a uczniem. Jest to autentyczna rozmowa, w której uczeń ma czas na wypowiedź i świadomość, że oczekuje się od niego myślenia, refleksji, a nie jedynie słusznych odpowiedzi. W ten sposób odrzuca się tak typowe podejście w ocenianiu sumującym, sugerujące, że akceptowane są tylko prawidłowe odpowiedzi. Interesuje mnie, co tak naprawdę uczeń myśli, jak rozumie to, czym się zajmujemy. Nasz dialog jest tylko wtedy autentyczny i możliwy, gdy nie oceniam prawidłowości odpowiedzi udzielanych przez uczniów, a skupiam się na sposobach dochodzenia do danej opinii i to promuję. Daję w ten sposób moim uczniom sygnał „bądź sobą, próbuj, dociekaj, bo to jest dla mnie najważniejsze”. Z doświadczenia wiem, że takie nastawienie wzbudza w uczniach zaufanie, ale przede wszystkim stymuluje i wzbudza entuzjazm. Każdy chętniej szuka rozwiązań, kiedy wie, że jest wiele dróg i sposobów dotarcia do celu. Taka atmosfera pracy szczególnie dobrze wpływa na generowanie twórczych pomysłów przez uczniów, szukanie różnych kierunków, co rozwija mnie i dzieci. Często zdarza się, że jestem zaskoczona twórczymi pomysłami uczniów i niejednokrotnie daję im do zrozumienia, że również ja uczę się od nich. Moja postawa budziła wcześniej zaskoczenie uczniów, ale na pewno motywowała i budziła chęć działania i poczucie, że uczenie się jest naszym wspólnym doświadczeniem. Obecnie jest to trwały element naszych relacji. (…) Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” niewątpliwie miał duże znaczenie w mojej nauczycielskiej wędrówce, ponieważ mogłam poczuć się artystką edukacji, w jakimś sensie urzeczywistniłam pewne moje marzenia. Być może wiejskie szkoły dzięki działaniom w tym Projekcie odegrają jakąś rolę w tworzeniu nowej rzeczywistości edukacyjnej w Polsce. Mam taką nadzieję. Beata Solińska Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Pezały w Purdzie

Rezultaty Projektu Projekt – zmierzamy do nowego społeczeństwa (fragmenty) Aby chodzić, musimy nauczyć się raczkować, wstawać, stawiać pierwsze kroki. Wszystko się uda, jeśli będziemy robić to z radością, konsekwentnie, nie bojąc się przeszkód, jakie są przed nami stawiane. Jako młoda nauczycielka (pracuję w szkole od roku) często czuję się tak, jakbym dopiero uczyła się chodzić – codziennie poznaję nowe rzeczy, stawiane są przede mną nowe zadania. Na razie raczkuję, ale myślę, że powoli idzie mi to coraz lepiej. Także pierwsze spotkanie z pracą metodą projektu było całkiem nowym doświadczeniem. Razem z dziećmi i pozostałymi nauczycielami powoli przekonywałam się do takiej formy pracy – działania wraz z uczniami. (…) Nie zawsze było bajkowo. Już pierwszy projekt „Nie pozwolimy, aby zasypały nas odpady” okazał się zaskoczeniem, chyba większym dla mnie niż dla dzieci. Uczniowie o wiele lepiej wiedzieli, na czym polega praca podczas zajęć projektowych. Jakże wielkie było ich zdziwienie, gdy podzieliłam dzieci na grupy „klasowo” (kl. IV, V, VI), choć wcześniej z koleżanką pracowały w grupach zróżnicowanych. Na szczęście koleżanka prowadząca projekty społeczno-obywatelskie w tych klasach również to zauważyła i podpowiedział mi, abym starała się dzielić uczniów na grupy zróżnicowane wiekowo, gdyż wspomaga to ich integrację, poprawia rozwijanie umiejętności interpersonalnych oraz pozwala odnajdywać się i pracować w grupie z osobami, z którymi wcześniej często nie nawiązywali bliższych kontaktów. Jednak trudność w tworzeniu się małych grup dopiero się pojawiła. Wskazywanie uczniom, z kim mają pracować, wywoływało nie lada dyskusje, prowadziło do pojawiania się pytań „Dlaczego akurat ja muszę tu być?”, „Mogę się zamienić?”. Na szczęście lawinę pytań i sprzeciwów uczniów udało nam się z koleżanką zatrzymać i raz na zawsze uporać

sposobów segregacji śmieci oraz zdobycie umiejętności stworzenia filmów o odpadach, dzieci same zauważyły, że dopiero gdy zaczęły działać zespołowo, gdy poszły nawet czasem na kompromis, pozwoliły każdemu przedstawić swoją wizję, dopiero wtedy były w stanie stworzyć coś naprawdę dobrego. Wraz z koleżanką, z którą wspieramy się w prowadzeniu projektów oraz innymi nauczycielami, ucieszyliśmy się, widząc, jak uczniowie potrafią razem działać, organizować sobie podział ról. Jak się w trakcie Projektu okazało, niektórzy uczniowie klasy IV okazali się świetnymi kamerzystami i montażystami, a ich starsi koledzy genialnie potrafili odegrać przypisane im kwestie. Wykorzystanie tych predyspozycji doprowadziło do powstania rewelacyjnych filmików. Jako podsumowanie dnia projektowego uczniowie mogli razem obejrzeć wszystkie powstałe filmy. Żałuję, że nie mogę w tym miejscu zamieścić zdjęcia, na którym Darek, wówczas uczeń klasy V, prowadzi żywą dyskusję z uczniem klasy IV w trakcie oglądania wspólnego dzieła ich grupy. Chłopcy są uśmiechnięci, wyraźnie zadowoleni z tego, co zobaczyli, chyba nawet trochę zawstydzeni oglądając siebie na ekranie. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że na co dzień nie spotyka się tych chłopców rozmawiających ze sobą, a tym bardziej prowadzących dyskusje z taką sympatią i energią. (…) Podsumowując, muszę powiedzieć, że bardzo się cieszę, że prowadzę zajęcia projektowe i że kolejne jeszcze przede mną. Cieszę się przede wszystkim dlatego, że wniosły one coś innego w moje postrzeganie szkoły, nauczania, przyniosły wiele korzystnych zmian. Zauważyłam, że projekty dają naprawdę wymierne efekty: uczniowie potrafią już współpracować z osobami z różnych klas, nie boją się wyjść poza teren szkoły, nawet gminy, wiedząc, że czynią to w słusznej sprawie, dało się to zauważyć np. w projektach, podczas których dzieci brały udział w sesji rady gminy, pisały petycje (dzięki czemu mamy od niedawna urnę na zużyte baterie w pobliskim sklepie). Mogą potwierdzić fakt, że naprawdę drzemie w nich ogromny potencjał i siła twórcza. Poza tym, może z racji mojej pasji, jaką jest matematyka, staram się wplatać w projekty jak najwięcej

z tą trudnością. Przygotowałyśmy kolorowe kuleczki (czasem kartki z obrazkiem symbolizującym daną grupę), które dzieci same losują – zniknęły narzekania, prośby o zmiany składu grup. Wiedzą, że żaden nauczyciel nie decydował, z kim mają pracować, same tak wylosowały, tak się trafiło. Mimo iż początkowo nie wszyscy są zadowoleni z losowania, to jednak szybko, szczególnie gdy zaczynają już pracować, tworzyć – potrafią wzajemnie się mobilizować i współdziałać. Wspierają się i stają grupą osób, które mają wspólny cel i wiedzą, że wspólnymi siłami łatwiej uda im się go zrealizować.

działań matematycznych, niewymuszonych zadań algebraicznych czy geometrycznych. Jestem świadoma tego, że głównie przez takie sytuacje uczniowie uczą się najwięcej. Jeśli chodzi o lekcje matematyki, to zauważyłam, że ćwiczenia wykonywane w trakcie projektów utrwalają także umiejętności, które już opanowali na lekcjach albo też (szczególnie wśród uczniów klas młodszych) zajęcia te są często swoistym wprowadzeniem do nowych tematów. Dzięki czemu mogę już na konkretnych lekcjach nawiązać do działań projektowych. (…)

W tymże projekcie „Nie pozwolimy, aby zasypały nas odpady”, którego celem było utworzenie w uczniach świadomości dbania o środowisko, poznawania

Sabina Garbela Zespół Szkolno-Przedszkolny Stowarzyszenia Pro Liberis Silesiae w Raszowej

LSO – czyli co? (fragmenty) Uśmiecham się do wspomnień sprzed 2 lat, kiedy pełni obaw, wątpliwości i niedowierzania spotkaliśmy się na pierwszych spotkaniach promujących idee Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat.” Założenia wydawały mi się wspaniałe, jednak niekoniecznie możliwe do realizacji. O ile byłam w stanie wyobrazić sobie zajęcia pozalekcyjne prowadzone w grupie zróżnicowanej wiekowo metodą projektu edukacyjnego, o tyle idee Letniej Szkoły Odkrywców i Letnich Obozów Naukowych, mających być częścią Ruchu Naukowego Małych Szkół, budziły wątpliwości i niedowierzanie. Latem 2011 roku pierwsza LSO budziła z jednej strony zainteresowanie, a z drugiej –wątpiące pytania rodziców „LSO – czyli co?”. Dzięki zaangażowaniu nauczycieli i sprawnie przeprowadzonej akcji promocyjnej na pierwsze półkolonie udało nam się „namówić” do wypełnienia stosownej dokumentacji około 25 rodziców na 65 uczniów, którzy wówczas uczęszczali do szkoły… Same pełne obaw oczekiwałyśmy na przyjazd studentek skierowanych do nas przez Szkołę Wyższą Przymierza Rodzin z Warszawy. W skromnych progach naszej szkoły jedną z sal przeznaczyłyśmy na sypialnię dla studentek, które już w po kilku chwilach okazały się sympatyczne i otwarte. Pierwsze zajęcia, na które przyszło około 15 uczniów, wzbudziły zainteresowanie i ciekawość dzieci. Początkowo najważniejsze dla najmłodszych były nowe, sympatyczne, młode osoby, które z oddaniem angażowały się w prowadzenie zajęć. Wraz ze świeżością i młodością prowadzących szła również wiedza, kompetencja i dobre przygotowanie do prowadzenia zajęć, co zaprocentowało zainteresowaniem dzieci tematyką spotkań. Metoda działań praktycznych i powiązanie nauki z zabawą spowodowały, że dzieci z zachwytem angażowały się w tak trudne tematy jak: ogień, woda, światło, wnętrze Ziemi czy Układ Słoneczny. Eksperymenty związane z powietrzem oraz obecnością tlenu w procesie spalania budziły wiele emocji, wybuchy wulkanu oraz wystrzały rakiet napędzanych mieszanką octu i sody oczyszczonej gromadziły na szkolnym boisku również zainteresowanych rodziców i absolwentów naszej szkoły. Dzieciaki z wypiekami na twarzy śledziły, jak za pomocą pryzmatu i wody w sali gimnastycznej stworzono tęczę, a 2 plastikowe kubki i kawałek sznurka przewodziły głos jak prawdziwy telefon. Nie bez znaczenia okazały się również ciepło i empatia, jakimi studenci otaczali naszych uczniów. Mieszkańcy naszej niewielkiej miejscowości, którzy swym czujnym okiem doglądali budynku szkoły w czasie wakacji, z przerażeniem informowali dyrekcję, „że w nocy w szkole świeciło się światło i ktoś chodził po sali.” Potwierdziła się znana od lat dewiza, że najlepszą formą reklamy jest marketing szeptany. Kolejnego dnia półkolonii w szkole zjawiło się już około 30 dzieci, które zachwycone opowiadaniami koleżanek i kolegów chciały również uczestniczyć w magicznej podróży po świecie nauki połączonej z zabawą. Radość, ciepło, zaangażowanie oraz dobre przygotowanie merytoryczne studentek spowodowały, że każdego dnia dzieciaków przybywało, a dzień pożegnania nie obył się bez łez najmłodszych uczestników półkolonii. Przygotowanie LSO w 2012 roku pozbawione już było wcześniejszych obaw, kłopotów z rekrutacją dzieci, przekonywaniem rodziców do słuszności idei i formy. Już na początku maja zaczęli pojawiać się w szkole pierwsi zainteresowani z pytaniem: „Czy w tym roku również odbędą się półkolonie?”. Wraz z upływem dni i tygodni sekretariat szkoły odwiedzali rodzice kolejnych uczniów, w tym również najstarszych przedszkolaków. Siłę dobrej opinii przekazywanej sobie przez mieszkańców odczuliśmy wówczas, kiedy do szkoły zaczęły przychodzić babcie dzieciaków, mające spędzić w naszej miejscowości wakacje oraz rodzice dzieci, które chodzą do szkół w innych miejscowościach. Początkowo sami nie wiedzieliśmy, czy będziemy mogli przyjąć dzieciaki spoza

Projektu, jednak po kilku telefonach do stolicy mogliśmy wszystkim zainteresowanym przekazać radosną wiadomość. W rezultacie chęć udziału w LSO zgłosiło ponad 50 uczniów, w tym również „dzieciaki eksportowe” z Hiszpanii, Włoch i Stanów Zjednoczonych. (…) (…) Do naszej szkoły przyjechało troje wspaniałych młodych ludzi. Natalia, Milenia i Arek skradli serca dzieciaków już w trakcie pierwszych zajęć. Ogromna serdeczność, ciepło, umiejętność słuchania, poczucie humoru, pomysłowość i dobre przygotowanie do prowadzenia tego rodzaju zajęć spowodowały, że tak trudne tematy jak: światło, woda, słuch, wzrok czy Układ Słoneczny stały się bliskie i ciekawe zarówno dla sześciolatków, jak i uczniów, którzy skończyli już klasę VI. Wystrzał rakiety zaciekawił i ściągnął na boisko szkolne również rodziców i inne osoby zainteresowane prowadzonymi w szkole działaniami. W czasie LSO naszą szkołę odwiedziła wizytator kuratorium oświaty; podczas krótkiego spotkania z dziećmi pytała o ich wrażenia i atrakcyjność zajęć. Wszyscy pamiętamy jej zaskoczoną i pozytywnie zdziwioną minę, kiedy 6-letni Antoś z wielką powagą i przejęciem odpowiedział, że najbardziej podobały mu się zajęcia, podczas których „poznał takie urządzenie o imieniu pryzmat, w którym załamują się promienie światła.” Myślę, że to najlepsza odpowiedź na pytanie o słuszność i celowość prowadzenia tego typu zajęć. Zniknęły również nasze szkolne, często stereotypowe kompleksy, kiedy rodzice dzieci, które na co dzień uczą się poza granicami Polski z wielkim uznaniem wypowiadali się na temat przyjętej formy pracy oraz stworzonej w szkole atmosfery. Nie bez znaczenia okazało się również zaangażowanie nauczycieli w pomoc studentom w zapewnieniu właściwej opieki dzieciom, przygotowywanie posiłków, dopracowanie spraw organizacyjnych. Widząc blask w oczach naszych uczniów, pomimo czasu wakacyjnego odpoczynku, z radością przychodziłyśmy do szkoły. Jednocześnie towarzyszyła nam refleksja, że jesteśmy świadkami i współuczestniczkami ogromnych przemian, jakie dokonują się nie tylko w sposobie i formach przekazywania wiedzy, lecz także w zmianie myślenia naszych rodziców i mieszkańców miejscowości o szkole. Rodzice przychodząc po swoje pociechy, zostawali z nami o dużo dłużej niż wymagałaby tego sytuacja. Był czas na rozmowy, oferty pomocy, wymianę doświadczeń. Również nasi goście – studenci – spotykali się z przejawami życzliwości mieszkańców; ktoś zaoferował wycieczkę do pobliskiego miasteczka, ktoś inny zagadnął w czasie wieczornego spaceru, rodzice zadbali o pełne brzuchy. (…) Mamy ogromną ochotę po zakończeniu Projektu ZMSwWŚ kontynuować idee letnich półkolonii, podczas których zabawa będzie punktem wyjścia do poruszania zagadnień ze świata nauki. Mamy nadzieję, że wystarczy nam zapału i pasji, aby poprowadzić takie działania samodzielne. Przez 3 lata wiele się zmieniło w nas, nauczycielach, w zaangażowaniu rodziców, w dzieciach, które teraz bardzo ambitnie podchodzą do stawianych im wyzwań. Mamy nadzieję, że pozyskamy wśród szkół wyższych partnerów, którzy podobnie jak Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin z Warszawy będą z nami prowadzić dzieciaki z małych, wiejskich szkół w fascynujący świat nauki bez konieczności ruszania się z miejsca i ponoszenia wielkich kosztów. Magdalena Kwit Publiczna Szkoła Podstawowa w Nowym Świętowie

Wyboru i skrótów dokonała Elżbieta Tołwińska-Królikowska

Rezultaty Projektu

W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” wzięło udział 119 szkół z dziewięciu województw

5 Pomorskie

14 Warmińsko-

Zachodnio-

mazurskie

pomorskie

15 Kujawskopomorskie

15 Mazowieckie

Wielkopolskie

Lubuskie

Dolnośląskie

Opolskie

Szkoły uczestniczące w Projekcie

Szkoły uczestniczące. w Projekcie W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” w ciągu 3 lat uczestniczyło łącznie 119 małych, wiejskich szkół podstawowych z 9 województw. Rekrutację szkół rozpoczęliśmy w lutym 2010 roku, zgłosiło się ich prawie 3 razy więcej niż mogliśmy przyjąć do udziału w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat”. Spośród aplikujących około 300 szkół wybraliśmy 110, w tym – 36 tzw. większych (od 71 do 110 uczniów) i 74 mniejszych (do 70 uczniów). Okazało się, że przyjęte szkoły mają średnio mniej uczniów niż zakładaliśmy i ze względu na brakującą liczbę uczniów (beneficjentów ostatecznych naszych działań) podjęliśmy decyzję o przyjęciu od września 2011 roku kolejnych 9 szkół: 4 większych i 5 mniejszych. Ponieważ Projekt ZMSwWŚ obejmował wyłącznie małe szkoły wiejskie, które w ostatnich latach są masowo likwidowane przez gminy, problem ten dotknął również nas: • w 5 miejscowościach (Iwięcino, Lipowa, Pamięcin, Włodowice i Włodzice Wielkie) pomimo likwidacji szkół udało się w ich miejsce powołać placówki prowadzone przez organizacje pozarządowe – zmienił się organ prowadzący; • obniżono poziom organizacyjny: w SP w Bożnowie z klas I–VI do klas. I–III, a w SP Granowo zlikwidowano klasę VI i połączono klasę IV z V; • 2 szkoły (Kamińsk, Zbylutów) stały się filiami innych szkół gminnych, • w 2012 roku szkołę w Kamińsku całkowicie zamknięto oraz zlikwidowano szkołę stowarzyszeniową w Dzierznie (rada gminy odebrała budynek), wymuszając tym samym zamknięcie placówki; • w 2013 roku zlikwidowano SP w Sarbach, której rok wcześniej udało się obronić przez zamknięciem. W efekcie tych wydarzeń w Projekcie ZMSwWŚ uczestniczyło 109 szkół przez 3 lata i 10 szkół przez 2 lata. Wśród nich – 61 szkół rozpoczynało udział w Projekcie ZMSwWŚ jako prowadzone przez gminy, 56 placówek to szkoły, dla których organem prowadzącym jest organizacja pozarządowa, a 2 szkoły są prowadzone przez osoby fizyczne. Bez względu na typ organu prowadzącego daną placówkę – nauka w tych szkołach jest bezpłatna, mimo iż wśród szkół prowadzonych przez organy inne niż gmina są zarówno szkoły publiczne, jak i niepubliczne.

szkoły w województwie dolnośląskim

Witoszyce

Włodzice Wielkie Sędzimirów Zbylutów Nowa Wieś Grodziska

Jerzmanice Zdrój Rogoźnica

Zastruże

Olszany

Jugowice Grodziszcze

Zwrócona Sarby

Włodowice Budzów

Gorzanów

Szkoła Podstawowa w Budzowie z filią w Przedborowej Adres: ul. Henryka Pobożnego 1, 57-214 Budzów Gmina: Stoszowice Organ prowadzący: Gmina Stoszowice www.spbudzow.pl Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Irena Pachnicz, Barbara Laska Nauczyciele – członkowie SZP: Alicja Dziadkowiec, Wiesława Hołub, Wiesław Płonka, Urszula Urban Uczniowie pierwszej w Polsce szkoły pasywnej w Budzowie (były Zespół Szkolno-Przedszkolny w Srebrnej Górze) realizują Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) od września 2012 roku. Określenie „szkoła pasywna” oznacza, że wykorzystuje się w niej ciepło użytkowników i urządzeń. Nie ma tu żadnych grzejników ani pieca centralnego ogrzewania. Budynek jest bardzo szczelny, a ciepło, które jest w nim wytwarzane, nie jest marnowane, lecz wykorzystywane m.in. do ogrzania obiektu. Nasza placówka liczy blisko 170 uczniów. Uczą się w niej dzieci ze zlikwidowanej szkoły w Srebrnej Górze i w Stoszowicach, te, które skorzystały z zaproszenia i przystąpiły do grup projektowych. Realizacja projektów wpłynęła pozytywnie na relacje ze społecznością lokalną. Uczniowie często współpracowali z mieszkańcami (wiele zadań nie mogło zostać zrealizowanych bez współdziałania ze społecznością gminnych wsi). Zgodnie ze scenariuszami na spotkania i rozmowy przychodzili radni, sołtysi i wójt gminy. Mieszkańcy mogli wyrazić swoje opinie na różne tema-

ty, biorąc udział w ankietach, podpisując petycje i odpowiadając na pytania uczniów. Rodzice uczniów, ale też babcie, dziadkowie i starsze rodzeństwo, wspierali projekty, pomagając w przygotowaniu potrzebnych materiałów, biorąc udział w organizowaniu prezentacji, przychodząc na spotkania podsumowujące projekty. Największym sukcesem było duże zaangażowanie samych uczniów w realizację działań. Projektów, które szczególnie mocno zapadły nam w pamięć, było kilka. Zrealizowanie „Portretów” zostało w pamięci dzieci, nauczycieli i rodziców być może dlatego, że było to pierwsze nasze zadanie i zakończyło się wernisażem pięknych prac najmłodszych uczestników projektu. „Pracownia krawiecka” była bardzo atrakcyjna dla dzieci, rozwijała wyobraźnię, kształciła umiejętności manualne i pozwoliła na zaprezentowanie swojego dzieła podczas uroczystego pokazu mody. Projekt „Jak wpływać na gminę” wymagał bardzo dużo pracy i zaangażowania mieszkańców całej gminy.

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa w Gorzanowie Adres: ul. Kłodzka 8, 57-521 Gorzanów Gmina: Bystrzyca Kłodzka Organ prowadzący: Towarzystwo Miłośników Gorzanowa www.tmggorzanow.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Krystyna Mokrzycka Nauczycielki – członkinie SZP: Ewa Bielska, Maria Drewniak, Krystyna Mokrzycka, Joanna Pliszczyńska-Pisarczyk Jesteśmy małą, wiejską szkołą, prowadzoną przez stowarzyszenie, które dba nie tylko o szkołę, lecz także o rozwój lokalnej społeczności. Nasza oferta edukacyjna otwarta jest na wszystkie projekty, które dają uczniom i dzieciom przedszkolnym szansę na pełną realizację ich potrzeb. W pracy pedagogicznej wyróżnia nas indywidualne podejście do każdego ucznia, poszukiwanie najlepszej drogi dla jego harmonijnego rozwoju, a pozyskanie do współpracy środowiska domowego przynosi satysfakcję uczniom, rodzicom i nauczycielom. Przed przystąpieniem do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) podejmowaliśmy z uczniami działania, w których można było wyróżnić elementy

może mało atrakcyjną szkółką, chociaż już wtedy mieliśmy kilka lokalnych sukcesów. Jednak kolejne projekty, a zwłaszcza ich finały, zwróciły uwagę całego samorządu gminnego na naszą szkołę. Doświadczenia zdobyte w Projekcie ZMSwWŚ pozwolą nam wprowadzić trwałą zmianę do oferty edukacyjnej obu placówek prowadzonych przez Towarzystwo Miłośników Gorzanowa – poprzez realizację znacznej części podstawy programowej metodą uczniowskiego projektu edukacyjnego, opartego na pracy w grupach różnowiekowych, realizowanego nie tylko na terenie szkoły i środowiska lokalnego, lecz także w formie „zielonej” szkoły. projektu edukacyjnego, jednak brakowało nam zdobytych w projekcie wiedzy i umiejętności w zakresie łączenia uczniowskiego projektu edukacyjnego z właściwą realizacją podstawy programowej. W małych, wiejskich szkołach bardziej zauważa się różnorodne potrzeby szkolne dzieci. Aktywny udział w projektach daje wszystkim uczniom szansę na rozwój; tym mocniejszym – bo doskonalą swoje umiejętności uczenia się i rozwijania zainteresowań – oraz tym słabszym, którzy dzięki odpowiedniej motywacji i przy wsparciu kolegów, potrafią przekroczyć kolejne granice swoich możliwości. Praca metodą projektu edukacyjnego wzmocniła pozycję naszej szkoły w środowisku lokalnym. Finały poszczególnych projektów wkomponowaliśmy w tradycyjny kalendarz imprez i uroczystości szkolnych, w których uczestniczą zapraszani goście. Realizacja projektów poprawiła wizerunek szkoły w opinii władz samorządowych – na początku naszych działań w Projekcie ZMSwWŚ dla większości radnych byliśmy małą i być

Zespół Szkół Publicznych w Grodziszczu Adres: Grodziszcze 4, 57-200 Ząbkowice Śląskie Gmina: Stoszowice Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Grodziszcze i Wsi Rudnica www.zspgrodziszcze.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Ewa Tymcio Nauczycielki – członkinie SZP: Monika Czekaj, Renata Pieróg, Grażyna Swat, Iwona Wojtan-Zgłobica Nasza szkoła znajduje się w malowniczo położonej wsi Grodziszcze, u podnóża Gór Sowich. Działa od 1993 roku, jednak placówką stowarzyszeniową jest od roku 2002, kiedy to Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Grodziszcze i Wsi Rudnica zostało organem prowadzącym szkołę. Od 2006 roku mamy status szkoły publicznej. Zespół Szkół Publicznych w Grodziszczu wyróżnia przede wszystkim to, że choć w jego skład wchodzą przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum, to placówka jest nadal niewielka pod względem liczby dzieci (obecnie uczy się 92 uczniów, głównie z Grodziszcza i Rudnicy, ale także z kilku okolicznych wsi). Do naszej szkoły uczęszczają dzieci i młodzież w wieku od 3 do 16 lat, a mimo tak dużej różnicy wiekowej uczniowie świetnie się między sobą dogadają – razem grają w piłkę, przygotowują różne uroczystości, bawią się na dyskotekach szkolnych i wycieczkach. Również wspólnie przeżywają swoje sukcesy i porażki. Jesteśmy dumni z tego, że tworzymy małą rodzinę, w której każdy czuje się pewnie i bezpiecznie.

Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to niezwykle cenne doświadczenie zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli. Podczas wspólnej trzyletniej pracy nauczyliśmy się pracować metodą projektu, dzięki której dzieci mogą rozwijać swoją kreatywność i nabierać wiary we własne możliwości. Przy tym doceniliśmy efektywność oceniania kształtującego (OK), którego elementy z powodzeniem zaczęliśmy przenosić do codziennej pracy. Dzięki nauce przez zabawę, co oferowały nam działania projektowe, uczniowie usamodzielnili się, stali się bardziej pewni siebie, nauczyli się otwarcie wypowiadać własne sądy oraz bezkonfliktowo współpracować w grupie. Podczas realizacji zadań projektowych rozbudzali swoje zainteresowanie przyrodą oraz stale byli motywowani do zdobywania wiedzy o otaczającym nas świecie. Ponadto dzięki udziałowi w Projekcie ZMSwWŚ wzbogaciliśmy naszą bazę dydaktyczną o wiele cennych pomocy i materiałów, na których zakup nas nie stać, a które pomagają nam w realizacji działań projektowych oraz codziennych zajęć lekcyjnych i uatrakcyjniają je.

Dolnośląskie Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) dał nam możliwość pracy nowoczesną i inspirującą metodą. Dzieci nauczyły się poznawać otaczający świat odważniej i pełniej. Stały się bardziej otwarte, nauczyły się wyrażać własne zdanie, dyskutować i brać sprawy w swoje ręce. Realizacja projektów umocniła współpracę ze społecznością lokalną. Podczas licznych spotkań, przy okazji świętowania zakończenia projektów, zrodziło się wiele nowych inicjatyw, np. kiermasze świąteczne, festyn rodzinny, i ciągle mamy pomysły na nowe. Ze szkołą zaczęły współpracować organizację lokalne: Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej, Grupa Odnowy Wsi, Koło Łowieckie „Tumak”, Nadleśnictwo Złotoryja i inne. Nauczyciele wzbogacili i udoskonalili swój warsztat pracy; stali się bardziej kreatywni, otwarci na innowacje pedagogiczne, łatwiej adaptują się do zmieniających się warunków. Poznali nowe formy organizowania pracy dydaktycznej, różnych form aktywności uczniów, rozbudzania ich ciekawości i rozwijania zainteresowań oraz stymulowania do samorozwoju. W chwili obecnej, po 3 latach realizacji Projektu ZMSwWŚ, nikt z nauczycieli nie myśli o powrocie do poprzednich metod pracy, bez obaw i z pełnym przekonaniem wprowadzimy pracę metodą projektu edukacyjnego i elementy oceniania kształtującego (OK) do naszych codziennych zajęć.

Publiczna Szkoła Podstawowa w Jerzmanicach Zdroju Adres: Jerzmanice Zdrój 86, 59-500 Złotoryja Gmina: Złotoryja Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Jerzmanice Zdrój www.sp.jerzmanicezdroj.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Ireneusz Burak-Lisowski Nauczyciele – członkowie SZP: Ireneusz Burak-Lisowski, Monika Janczura, Jolanta Kwolik, Beata Kuba, Małgorzata Wójtowicz, Irena Ratyńska Pierwsze wzmianki o szkole podstawowej w Jerzmanicach Zdroju pochodzą z XVIII wieku. Nie jest to obecny budynek szkoły, ale jest wysoce prawdopodobne, że szkoła nie zmieniła swojego miejsca. Po II wojnie światowej placówka zaczęła funkcjonować od 7 września 1946 roku. Z relacji świadków wynika, że w otwarciu szkoły pomagali rodzice, wykonując ogrodzenie szkoły, zakupując niezbędne pomoce naukowe, a nawet podręczniki. Dzieje szkoły przedstawiały się różnie w różnych okresach. Liczba uczniów wahała się od 39 w pierwszym roku działania (1946/47) do 174 w roku szkolnym 1963/64. W całym okresie działalności szkoła w Jerzmanicach Zdroju przechodziła różne szczeble organizacyjne: od 2 od 8 oddziałów. Najtrudniejszy okres przypada jednak na lata 1999–2001, kiedy to liczba uczniów spadła do 25. W roku 2001 zapadła decyzja o likwidacji szkoły, ale i w tym przypadku mieszkańcy wsi nie dali za wygraną. Powstało Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi, które powołało Publiczną Szkołę Podstawową. W w tej formie szkoła prosperuje już 12 lat.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Jugowicach Adres: ul. Główna 34, 58-321 Jugowice Gmina: Walim Organ prowadzący: Gmina Walim www.pspjugowice.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Elżbieta Maluha Nauczycielki – członkinie SZP: Wioletta Błotnicka, Katarzyna Pełdiak-Warzecha, Małgorzata Śliwińska, Renata Tomaszewska Publiczna Szkoła Podstawowa w Jugowicach położona jest w malowniczym krajobrazie gór Sowich, w gminie Walim na Dolnym Śląsku. Skupia uczniów dojeżdżających z 10 okolicznych wsi. Od 18 marca 2009 roku ma swojego patrona, Janusza Korczaka. Szkoła wyposażona jest w nowoczesne pomoce dydaktyczne, zapewnia uczniom bogatą ofertę zajęć pozalekcyjnych, których organizacja jest możliwa dzięki środkom pozyskanym z EFS.

Po 3 latach realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) w szkole nastąpiły bardzo pozytywne zmiany. Uczniowie nauczyli się ze sobą współpracować, znają swoje mocne strony, potrafią nawiązać dialog, argumentować, planować. Wiedzą również, jak dokonać wnikliwej samooceny i oceny koleżeńskiej – starają się nie kierować sympatiami czy antypatiami. Realizacja projektów wpłynęła pozytywnie na relacje ze społecznością lokalną; szkoła jest postrzegana jako ośrodek kulturotwórczy. Udało się również zacieśnić współpracę z władzami gminnymi. Uczniowie, np. poprzez wizytę w Urzędzie Gminy, spotkanie z radnym czy sołtysem wsi, mieli możliwość współdecydowania o sprawach lokalnych. Bardzo miło wspominają uczestnictwo w Letnich Obozach Naukowych i Letniej Szkole Odkrywców. Mieli okazję nie tylko poznać nowych ludzi, lecz także przekonać się, że wypoczynek można połączyć z własnym rozwojem.

Od 10 lat szkoła jest organizatorem Międzyszkolnego Konkursu Ortograficznego w ramach „Tajemniczego trójkąta”. W trakcie konkursu uczniowie mają okazję poznać rówieśników z sąsiednich placówek, nawiązać nowe przyjaźnie i ćwiczyć zdrową rywalizację. Nauczyciele współpracując z rodzicami, organizują razem Festyn Rodzinny, zabawę karnawałową dla społeczności lokalnej, kiermasze świąteczne.

Nie zamierzamy rezygnować z metody projektów edukacyjnych w dalszej pracy z uczniami, ponieważ uważamy, iż jest ona niezwykle atrakcyjna i skuteczna. Dzieci łatwiej zdobywają kompetencje kluczowe, świetnie potrafią współpracować w małych i dużych międzyklasowych grupach, są obiektywne oraz otwarte na nowe wyzwania. Dla nas, nauczycieli, projekt był okazją do spotkań i wymiany doświadczeń. Dzięki szkoleniom organizowanym w ramach projektu rozwinęliśmy swoje kompetencje zawodowe i zadbaliśmy o rozwój osobisty. Po trzyletniej przygodzie z projektem, podobnie jak uczniowie, będziemy się z nim rozstawać z żalem, ale i ze świadomością, że uczniowie z małej, wiejskiej szkółki potrafią zawalczyć o wielki świat.

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi Grodziskiej Adres: Nowa Wieś Grodziska 67, 59-524 Pielgrzymka Gmina: Pielgrzymka Organ prowadzący: Gmina Pielgrzymka www.sp.nwg.szkolnastrona.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Krzysztof Bezak Nauczycielki – członkinie SZP: Urszula Gola, Aldona Jamróz, Jolanta Korzystko, Małgorzata Nowicka, Iwona Kwapińska Nasza szkoła aktywnie realizuje koncepcję, iż wiejska placówka oświatowa powinna być centrum kultury, stale otwartym na potrzeby uczniów, rodziców i mieszkańców, systematycznie podnoszącym jakość pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Uczestnictwo naszej placówki w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) okazało się niezwykle pomocne w realizacji zaplanowanych zadań, takich jak: utrzymanie wysokiego poziomu nauczania (udokumentowanego osiągnięciami uczniów na konkursach przedmiotowych i zawodach sportowych oraz wynikami sprawdzianu klasy VI), uatrakcyjnianie metod nauczania, wspieranie uzdolnień, lepsze wykorzystanie nowych technologii w procesie dydaktycznym, wspieranie rozwoju zawodowego nauczycieli, promocja oraz integracja placówki w środowisku lokalnym. Po przystąpieniu placówki do Projektu ZMSwWŚ wszyscy jego uczestnicy zaczęli nabywać nowych doświadczeń edukacyjnych. Uczniowie klas młodszych

stali się jednym wielkim zespołem klasowym; w czasie zajęć projektowych wspólnymi siłami dążyli do rozwiązywania problemów, które zaciekawiały i angażowały do działalności poznawczej. Podobnie uczniowie klas IV–VI, którzy podczas działań projektowych często spotykali się, planowali pracę, przydzielali sobie odpowiednie role, wcielali się w nie, mając poczucie odpowiedzialności za wykonane dzieło. Dzieci wzięły udział w sesji Rady Gminy, w zebraniu wiejskim, przygotowywały prezentacje na zakończenie realizowanych projektów matematyczno-przyrodniczych i społeczno-obywatelskich. Obecnie uczniowie są bardziej zorganizowani, kreatywni i otwarci na nowe wyzwania. Potrafią pracować w grupach, nie obawiają się współpracy z osobami dorosłymi, czują się odpowiedzialni za swoją wieś, znają jej słabe i mocne strony. Orientują się w problemach i zamierzeniach gminy. Decydują o ważnych sprawach, samodzielnie planują pracę, wyszukują potrzebne informacje i korzystają z nich. Umieją dokumentować swoją pracę, są świadomi tego, czego się nauczyli. Poprawił się zasób słownictwa, łatwość wypowiedzi, komunikatywność. Uczniowie opanowali wiele nowych wiadomości i umiejętności, wzrosła ich świadomość ekologiczna. Co dalej po zakończeniu projektu? To pytanie jest wielkim wyzwaniem dla nauczycieli. Należy wykorzystywać zaobserwowane predyspozycje uczniów, takie jak lider, obserwator, sekretarz grupy. Nie można odłożyć na bok otrzymanych, nowoczesnych pomocy dydaktycznych, zaprzestać stosowania innowacyjnych metod nauczania. Elementy oceniania kształtującego (OK) zostaną wpisane do Szkolnego Systemu Oceniania. Nasza placówka w dalszym ciągu będzie współpracować z innymi szkołami uczestniczącymi w Projekcie ZMSwWŚ, wymieniać doświadczenia i wnioski.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Olszanach Adres: Olszany 138, 58-150 Strzegom Gmina: Strzegom Organ prowadzący: Gmina Strzegom www.psp.olszany.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Maria Karkowska Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Ciężki, Dorota Demkiewicz, Anna Janczak-Róg Krystyna Oksińska Publiczna Szkoła Podstawowa w Olszanach jest niewielką szkołą, znajdującą się na terenie gminy Strzegom. Aktualnie uczęszcza do niej 91 uczniów. Wszyscy doskonale się znamy. Nauka upływa w spokojnej i kameralnej atmosferze, co sprzyja efektywności nauczania. Spośród innych szkół z pewnością wyróżnia nas otwartość na ucznia oraz możliwość indywidualnego podejścia do każdego dziecka. Naszą mocną stroną jest działalność artystyczna. Uczniowie chętnie przygotowują przedstawienia, inicjują przedsięwzięcia artystyczne. Rozwijamy różnorodne zainteresowania i umiejętności dzieci poprzez stosowanie metody projektów edukacyjnych w czasie zajęć lekcyjnych oraz bogatą ofertę zajęć pozalekcyjnych.

100

Z perspektywy 3 lat realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) możemy stwierdzić, iż wyzwanie, którego się podjęliśmy, było niejednokrotnie trudne, ale i bardzo ważne dla całej społeczności szkolnej. Najważniejsze zmiany można zaobserwować w samym procesie uczenia się. Nauczyciele pozwalają uczniom na dużą samodzielność, wspierają i aktywują ich twórcze działania. Tym samym są osobami, które towarzyszą im w procesie kształcenia i motywują do pracy nad sobą. Dużym atutem jest także stosowanie elementów oceniania kształtującego (OK), które wspiera prawidłowy rozwój dzieci. Uczniowie pracując metodą projektu edukacyjnego, nabyli umiejętności poszukiwania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, planowania ważnych przedsięwzięć, a następnie konsekwentnego ich realizowania. Ponadto dzieci potrafią pracować w grupie zróżnicowanej wiekowo. Dokonują samooceny i oceny koleżeńskiej, wspólnie biorą odpowiedzialność za swoją pracę i chętnie prezentują swoje osiągnięcia na forum. Chcemy, by w niedalekiej przyszłości metoda projektu edukacyjnego była stosowana przez wszystkich nauczycieli naszej placówki. Prowadzenie zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych w atrakcyjny i efektywny sposób wspiera realizację podstawy programowej.

Dolnośląskie wpłynęły na promocję szkoły w środowisku. Nauczyciele wzbogacili swoją wiedzę i umiejętności na temat pracy w grupie zróżnicowanej wiekowo. Dzięki systematycznemu wdrażaniu oceniania kształtującego (OK), nie tylko na zajęciach projektowych, lecz także na zajęciach lekcyjnych, każdy nauczyciel wie dokładnie, „dokąd zmierza”, wzmacnia motywację ucznia, lepiej współpracuje z uczniami i rodzicami. Największym sukcesem było dla nas zaangażowanie wszystkich uczniów, nauczycieli i rodziców w realizację zajęć projektowych. Uczniowie z zachwytem, radością i uśmiechem prezentowali efekty poszczególnych projektów. Współpraca, którą udało nam się zbudować pomiędzy szkołą, uczniami i społecznością lokalną, będzie się nadal rozwijać, w dalszym ciągu zamierzamy bowiem pracować metodą projektu.

Szkoła Podstawowa w Rogoźnicy Adres: ul. Parkowa 1, 58-152 Rogoźnica Gmina: Strzegom Organ prowadzący: Stowarzyszenie „MAŁA SZKOŁA” w Rogoźnicy Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Danuta Dzikowska Nauczycielki – członkinie SZP: Maria Kowalczyk, Agnieszka Malecha, Anna Marek, Anna Rydel, Nina Osińska, Małgorzata Zaremba Szkoła Podstawowa w Rogoźnicy to jedyna szkoła stowarzyszeniowa w gminie Strzegom. Przekształcenie naszej małej szkoły w stowarzyszeniową było jedynym sposobem na uratowanie jej przed likwidacją. Mimo że placówka jest niewielka, to jednak bardzo dobrze wyposażona. Posiada salę językową, medialną, komputerową, salę do gimnastyki korekcyjnej oraz bogatą bazę pomocy edukacyjnych. Większość wyposażenia zawdzięczamy funduszom pozyskanym z projektów unijnych. Naszą szkołę wyróżnia: – brak anonimowości wśród uczniów i pracowników – wychowawcy dysponują dużą wiedzą na temat środowiska rodzinnego uczniów, co wpływa na wieloaspektowe stymulowanie rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, – poczucie bezpieczeństwa na zajęciach lekcyjnych i pozaszkolnych – między uczniami panują pozytywne relacje, wszyscy się wzajemnie tolerują, panuje wzajemna życzliwość, serdeczność. – indywidualizacja nauczania na wszystkich zajęciach – w mniejszym zespole uczniów łatwiej jest nauczycielowi dotrzeć do każdego ucznia, zauważyć wszelkie uzdolnienia i trudności. Nauczyciele stosują różnorodne metody i formy nauczania, dostosowane do możliwości każdego ucznia. – jednozmianowość – to ważny aspekt sprzyjający właściwemu rozwojowi dziecka. Zajęcia projektowe wiele zmieniły w pracy nauczyciela i ucznia. Wszyscy nabraliśmy nowych doświadczeń. Nastąpiło wzmocnienie więzi ze społecznością lokalną, poprawiła się współpraca z mieszkańcami. Zajęcia projektowe

101

mość wpływu na to, co się dzieje w ich małych miejscowościach. Dowodem na to są spotkania z radnymi, sołtysami czy innymi liderami lokalnymi, partnerskie rozmowy przy jednym stole. Kiedy zadanie dotyczyło rodzinnej miejscowości dzieci, widać było rodzący się patriotyzm lokalny, wielkie przywiązanie, a nawet dumę z tego, co posiadają, a czego do tej pory nie zauważali.

Szkoła Podstawowa w Sarbach Adres: Sarby 52, 57-130 Przeworno Gmina: Przeworno Organ prowadzący: Gmina Przeworno www.spsarby.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Agnieszka Mateja Nauczycielki – członkinie SZP: Jolanta Janicka, Agnieszka Mateja, Leokadia Till, Renata Till Szkoła Podstawowa w Sarbach istnieje od 1946 roku. W naszej szkole budują fundamenty własnego życia Ci, którzy w przyszłości będą wpływać na losy swoich miejscowości, gminy Przeworno, powiatu Strzelin, Polski, Europy, świata. Grono Pedagogiczne dokłada starań, by był to czas harmonijnego i wszechstronnego rozwoju uczniów. Współpracujemy z samorządem gminnym, społecznością i środowiskiem lokalnym, instytucjami pragnącymi pomagać w wychowaniu młodzieży. W szkole prężnie działa Rada Rodziców; razem poszukujemy najlepszych rozwiązań, by z powodzeniem zapewnić rozwój i samorealizację naszym uczniom, wskazywać dzieciom to, co dobre, kształtować poczucie odpowiedzialności za własne czyny wobec ludzi i środowiska, umożliwiać poznanie samego siebie. Dziś razem z Fundacją FALA walczymy o to, by nasza Mała Szkoła trwała w Wielkim Świecie, a siły do tego czerpiemy z Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Dzięki realizacji zadań z zakresu kompetencji społeczno-obywatelskich w klasach IV–VI uczniowie zdają sobie sprawę, że zdobyte umiejętności mogą się przydać w różnych etapach ich życia. Poznawanie np. struktur władzy w gminie, powiecie czy państwie stało się pasjonujące, ponieważ mają świado-

102

Projekty realizowane w grupie uczniów z klas I–III nauczyły dzieci wzajemnej współpracy, umiejętności opowiadania o swoich dokonaniach, a więc wiary w swoje możliwości oraz oceny wykonanej pracy. Wymagały zaangażowania uczniów i rodziców, nawiązania relacji z środowiskiem lokalnym (spotkania, prezentacje, kampanie). Zajęcia projektowe okazały się ciekawym doświadczeniem i wspaniałą zabawą, a świadczy o tym frekwencja oraz oczekiwanie uczniów na kolejne zajęcia. Kończąc Projekt ZMSwWŚ, uczniowie mają wiele własnych pomysłów na rozwiązanie problemu i wykonanie zadania, z powodzeniem i prawie zupełnie samodzielnie pracują w zespołach międzyklasowych, odważnie podejmują działania, ale gdy trzeba, są ostrożni. Swoją aktywnością do działań zarażają także dorosłych, zwłaszcza rodziców, którzy bardzo pomagali nam w trakcie realizacji działań.

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa w Sędzimirowie Adres: Sedzimirów 46, 59-524 Pielgrzymka Gmina: Pielgrzymka Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Sędzimirów www.stow.sedzimirow.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Jolanta Korzystko Nauczyciele – członkowie SZP: Katarzyna Bezak, Krzysztof Bezak, Ireneusz Burak-Lisowski, Jolanta Korzystko, Anna Piwowarska Szkoła Podstawowa w Sędzimirowie istnieje od roku 1947, zamiar likwidacji ogłoszono w 1999 roku, rok później, decyzją samorządu, placówka została zamknięta. Dzięki staraniom mieszkańców i nauczycieli szkoła przetrwała od 2000 roku istnieje jako „Mała Szkoła”. Prowadzona jest przez stowarzyszenie, co ma ogromne znaczenie dla środowiska wiejskiego. Nie ograniczamy się tylko do działań wewnątrzszkolnych, ale wychodzimy z inicjatywą i działaniami do mieszkańców. Jesteśmy dumni z tego, iż udało nam się przetrwać ponad 10 lat oraz z dobrej współpracy z zarządem stowarzyszenia i wszystkimi organizacjami lokalnymi działającymi na terenie wsi. Wraz z rokiem 2010 otworzyła się nowa karta w dziejach naszej szkoły. Rozpoczęliśmy realizację projektów w Programie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Początki prac projektowych były trudne; dzieci musiały nauczyć się pracować w grupach mieszanych wiekowo. Pierwsze realizowane projekty pokazały, jak wiele musimy zrobić, aby uzyskać pożądane efekty. Projekty wniosły wiele nowego, pozytywnego w życie szkoły, zaowocowały zmianami w postawach i umiejętnościach uczniów i nauczycieli. Uczniowie są bardziej otwarci i kreatywni, chętniej się uczą, mają poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia, lepiej pracują w grupie, nie boją się wyzwań. Ważne jest też to, że dzieci poznały różne źródła wiedzy, stosują samoocenę i ocenę koleżeńską. Z kolei nauczyciele są bardziej twórczy i poszukujący. Bardzo cieszymy się także z pomocy dydaktycznych, które dotarły do naszej szkoły. W przyszłości chcemy pracować metodą projektu, ponieważ aktywizuje ona uczniów i pozwala na łączenie różnych treści w spójną całość. Inspiruje do pracy twórczej, przyczynia się do samodzielności w działaniu praktycznym, pomaga w zastosowaniu wiedzy i umiejętności w życiu codziennym oraz przyczynia się do wzrostu kompetencji uczniów.

103

Zespół Szkoła Podstawowa i Przedszkole w Witoszycach Adres: Witoszyce 10, 56-200 Góra Gmina: Góra Organ prowadzący: Gmina Góra www.zspipwitoszyce.edupage.org Dyrektor szkoły/Lider SZP: Leszek Stecki Nauczycielki – członkinie SZP: Jadwiga Bretsznajder, Barbara Czarna, Agnieszka Wesołowska, Anna Wiśniewska, Czesława Zabłocka Nasza szkoła od wielu lat współpracuje ze środowiskiem lokalnym, działania skierowane są do wszystkich grup wiekowych naszej społeczności. Jedną z myśli przewodnich naszego działania jest zdanie „Nauka nie ma żadnej ojczyzny, gdyż wiedza ludzka obejmuje cały świat”. Bardzo wiele uwagi poświęcamy na organizację uroczystości patriotycznych, skierowanych do wszystkich mieszkańców. Szkoła jest centrum kulturalno-sportowym wsi, współpracujemy z radami sołeckimi, grupami odnowy wsi, stowarzyszeniami przy animacji cyklicznych imprez kulturalno-rozrywkowych, których odbiorcami są zarówno dzieci, młodzież, dorośli, jaki i seniorzy (często zapraszani do współpracy przy lepieniu pierogów, z których słynie nasza szkoła). W wyniku ewaluacji przeprowadzonej przez Kuratorium Oświaty we Wrocławiu w listopadzie 2012 roku ten aspekt działalności szkoły, tj. współpraca ze środowiskiem, został oceniony najwyżej w skali, na literę A, i z tego jesteśmy naprawdę dumni. Realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat’ (ZMSwWŚ), jak każde działanie, odciska swoje piętno na otoczeniu; działania projektowe zmusiły nas, nauczycieli, do innego postrzegania procesu dydaktycznego, co jest bardzo ważne w obecnych gorących dyskusjach nad dalszym rozwojem oświaty w naszej gminie, również w Polsce. Szczególnie inspirujące dla dalszego myślenia o kształcie szkoły oraz pracy uczniów i nauczycieli okazało się ocenianie kształtujące (OK). Wiele korzyści odnieśli również uczniowie – są bardziej otwarci, potrafią pracować w grupie zróżnicowanej wiekowo, umiejętnie dokonują samooceny i oceny koleżeńskiej, angażują się w proces dydaktyczny. Po zakończeniu projektu mamy zamiar kontynuować pracę tą metodą, głównie na zajęciach pozalekcyjnych, kołach zainteresowań. Spośród realizowanych w szkole projektów najbardziej utkwiły nam w pamięci: „Wielka wyprawa po skarby przyrody”, „Nasze małe Centrum Nauki Kopernik”, „Szkolna mediateka”. W wyniku prowadzonych zajęć i angażowania mieszkańców pogłębiła się współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym.

104

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa im. św. Wojciecha we Włodowicach Adres: Włodowice 25, 57-400 Nowa Ruda Gmina: Nowa Ruda Organ prowadzący: Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA” www.zspwlodowice.szkolnastrona.pl/ Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Anna Grzybowska, Beata Październiak Nauczycielki – członkinie SZP: Danuta Adamska, Barbara Budai, Anna Furs, Dorota Michalak, Urszula Soja, Joanna Szymczyk Szkoła od 2012 roku jest placówką niepubliczną. Organem prowadzącym szkołę jest Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej FALA. Ponadto na co dzień współpracujemy ze Stowarzyszeniem Społeczno-Kulturalnym WŁODZICA. Nasza placówka cieszy się doskonałą opinią w środowisku, dlatego uczęszcza do niej 73 dzieci z 3 gmin, z 7 miejscowości oddalonych od szkoły czasem o kilkanaście kilometrów. Mocną stroną szkoły jest współpraca z rodzicami, środowiskiem lokalnym i instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi; każdy uczeń ma tu możliwość osiągnięcia sukcesu, stosujemy system oceniania i metody pracy wspierające rozwój indywidualny każdego dziecka. W szkole panuje rodzinny klimat i atmosfera sprzyjająca uczeniu się.

Nasi uczniowie po 3 latach w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) są otwarci, samodzielni, aktywni, kreatywni, poszukujący, myślący, odpowiedzialni, potrafiący negocjować i przede wszystkim – współpracujący. Mają poczucie sprawczości i wpływu na swoje otoczenie, łączą teorię z praktyką. Za największy sukces uważamy postawę naszych uczniów – są to prawdziwi obywatele i mali badacze-detektywi, którzy świadomie uczestniczą w procesie uczenia się. Dzieci poszerzyły swoje horyzonty, są ciekawe świata i zainteresowane własnym środowiskiem oraz dobrodziejstwami i zagrożeniami współczesnego świata. Potrafią korzystać z różnych źródeł informacji i wykorzystywać nowoczesne technologie informacyjne. A nauczyciele nie są już centralną postacią lekcji czy zajęć pozalekcyjnych, ale „pociągają za sznurki” i tak organizują zajęcia, by wspierać innowacyjność i samodzielne działanie uczniów. Dzięki realizacji projektu uczniowie i nauczyciele wyszli poza mury szkoły, ale i szkoła otworzyła swoje mury dla innych. Nikogo nie dziwi obecność w szkole samorządowców, seniorów, dziennikarzy czy przedstawicieli różnych organizacji i instytucji – to stały element naszej nauki. Po zakończeniu Projektu ZMSwWŚ będziemy realizować projekty edukacyjne zarówno na zajęciach obowiązkowych, jak i dodatkowych oraz w sposób spójny i oparty na współpracy z rodzicami będziemy stosować ocenianie kształtujące (OK).

105

Szkoła Podstawowa we Włodzicach Wielkich Adres: Włodzice Wielkie 32, 59-600 Lwówek Śląski Gmina: Lwówek Śląski Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Włodzice www.spwlodzice.pl Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Anna Lelko, Marta Kobza Nauczycielki – członkinie SZP: Wioletta Didyk, Anna Grabowy, Ewa Jasińska, Kamila Ogonowska, Karolina Płachecka-Kizyma, Urszula Sławecka, Monika Warężak Szkoła Podstawowa we Włodzicach Wielkich ma wieloletnią tradycję, swoją działalność prowadziła już przed wojną. W tym czasie przechodziła wiele różnorakich zmian, od 2008 roku zagrożona była likwidacją, do której doszło w 2012 roku. Społeczność lokalna postanowiła działać, w związku z czym powołano Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Włodzice, które jest organem prowadzącym szkołę. Takie rozwiązanie pozwoliło na większą swobodę w działaniu, sprzyja podejmowaniu decyzji współgrających z potrzebami środowiska lokalnego. Warto nadmienić, iż jesteśmy jedyną szkołą w naszej gminie prowadzoną przez stowarzyszenie. Budynek szkoły położony jest w spokojnym i cichym miejscu, szkoła została wyremontowana, panuje w niej rodzinna atmosfera, co pozytywnie wpływa na rozwój dzieci.

Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) realizowanym przez 3 lata pozwolił spojrzeć na edukację z innego punktu widzenia, zapewnił naukę poprzez doświadczanie i przeżywanie, pokazał, że edukacja to proces, a nie tylko efekt. Dzięki zmaganiom projektowym wzbogaciła się baza dydaktyczna szkoły. Uczniowie stali się bardziej pewni siebie, otwarci na problemy i bolączki środowiska, nauczyli się dyskutować i wyrażać swoje potrzeby. Zmiany można zauważyć także w nauczycielach, którzy pracowali zespołowo, wspierając się wzajemnie. Realizacja Projektu ZMSwWŚ odbiła się szerokim echem w środowisku lokalnym, było o nas głośno w gminie i nie tylko. W naszej szkole uczymy się 2 języków obcych, pracujemy nowoczesnymi metodami, aby zapewnić jak najlepszy start w dorosłe życie. Pracę metodą projektu zamierzamy kontynuować w przyszłości.

106

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa im. Astrid Lindgren w Zastrużu Adres: Zastruże 19A , 58-130 Żarów Gmina: Żarów Organ prowadzący: Stowarzyszenie „NASZE DZIECI – WSPÓLNA SZKOŁA” www.spzastruze.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Krystyna Wardach Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Biela, Kamila Graca, Małgorzata Kluska, Joanna Kulpińska, Krystyna Wardach, Aleksandra Wietecka

o swoich poważnych problemach, uważnie słuchają, szanują to, co wspólnie wypracowujemy. Społeczność naszej szkoły stanowi prawdziwą rodzinę. W placówce, zarządzanej z udziałem uczniów i rodziców, uczymy się mądrej i odpowiedzialnej demokracji. Tu wychowankowie nie są przygotowywani do życia. Oni tu żyją, tworzą, pracują, bawią się, doświadczają, przeżywają, cieszą się, ale i czasami płaczą. Moczą nogi w kałuży, obserwują życie dżdżownic, pracę pszczół, budują szałasy, pieką ciasteczka, szyją kostiumy, badają opinię społeczną, poznają swoją historię, ale i pomagają innym poprzez działania wolontaryjne. Jesteśmy szkołą otwartą dla społeczności lokalnej, dzięki której właśnie ta szkoła powstała, przetrwała i rozwija się. Bo Szkoła – to Ludzie.

Szkoła Podstawowa w Zastrużu istnieje od 1947 roku. W roku 2003 przy szkole powstało stowarzyszenie rodziców i nauczycieli, które rok później, po likwidacji szkoły przez Radę Miasta i Gminy Żarów, przejęło jej prowadzenie. Od roku 2007 stowarzyszenie prowadzi również punkt przedszkolny dla dzieci 3- i 4-letnich. Przez 10 lat funkcjonowania udało nam się wypracować rozpoznawalną markę. Władze gminne i powiatowe traktują nas po partnersku i wspierają nasze działania. Jest to możliwe dzięki aktywnemu i zaangażowanemu zespołowi nauczycieli, rodziców i uczniów, którzy mają świadomość, iż wszelkie zmiany należy zacząć od siebie. Mimo że nie mamy statusu szkoły integracyjnej, prawdziwie integrujemy uczniów z różnymi trudnościami, pochodzących z rozmaitych środowisk. Jesteśmy szkołą bez dzwonka, szanujemy potrzeby dzieci, które darzą nas zaufaniem, otwarcie mówią

Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwolił nauczycielom uwierzyć w słuszność obranego przez nas wcześniej kierunku rozwoju szkoły, na przyspieszenie zmian. Pozwolił w pełni uwierzyć, że zmiany są możliwe. Te zmiany przełożyły się na jakość pracy szkoły, wyniki badań zewnętrznych, wizerunek placówki i na tzw. elitarność – w pozytywnym tego słowa znaczeniu. Wzrastamy w mądrości; uczniowie, rodzice i nauczyciele. Udział w certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy pozwolił nam na większą współpracę ze środowiskiem lokalnym, wykorzystanie zasobów i pomoc lokalnych ekspertów. Nauczyciele w swej pracy dbają o rozwój pasji u dzieci i kreatywności, nie zapominając o ciągłej pracy nad sobą i refleksji. Dzięki doświadczeniom zdobytym w czasie realizacji Projektu ZMSwWŚ wprowadziliśmy na stałe zmiany prawne, organizacyjne i metodyczne. Będziemy kontynuować pracę metodą uczniowskich projektów edukacyjnych w grupach różnowiekowych, wprowadziliśmy ocenianie kształtujące (OK).

107

Szkoła Podstawowa nr 3 w Lwówku Śląskim Szkoła Filialna w Zbylutowie Adres: Zbylutów 133, 59-600 Lwówek Śląski Gmina: Lwówek Śląski Organ prowadzący: Gmina Lwówek Śląski www.sp3lwowekslaski.edupage.org Dyrektorzy szkoły/Liderzy SZP: Andrzej Ryngwelski, Marta Kobza Nauczycielki – członkinie SZP: Maria Dorosz, Katarzyna Gajowy, Małgorzata Kaszewska, Anna Lelko, Edyta Mrozik, Małgorzata Poznar, Elżbieta Wojtala Szkoła usytuowana jest w środowisku wiejskim, w 2012 roku została przekształcona na szkołę filialną przy Szkole Podstawowej nr 3 w Lwówku Śląskim. W Projekcie „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) bierzemy udział 2 lata. Przez wiele lat realizujemy różne projekty, m.in. „SMOK”„ E-szkoła”, „Niepełnosprawni są wśród nas”. Realizacja projektów ZMSwWŚ pozwoliła stworzyć warunki do rozwoju wyobraźni i ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej. Zapewniła warunki do harmonijnego rozwoju fizycznego i psychicznego oraz zachowań prozdrowotnych, umożliwiających aktywność i działanie uczniów w następujących obszarach podstawowych umiejętności kluczowych: – skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach (prezentowanie własnego punktu widzenia, tolerancja na poglądy innych ludzi, przygotowanie do publicznych wystąpień), – poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji (posługiwanie się różnymi źródłami informacji), – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób (aktywność związana z rozwiązywaniem problemów poznawczych i organizacyjnych za pomocą różnych sposobów i technik), – planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się (podejmowanie wyborów, wartościowanie swoich możliwości, kreowanie własnego rozwoju), – efektywne współdziałanie w zespole (praca w grupie, w zespole, podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji). Dzięki realizacji Projektów ZMSwWŚ poszerzyła się propozycja programowa szkoły, odbywały się spotkania z ciekawymi ludźmi, wycieczki poznawcze, podniosła się jakość, skuteczność i efektywność działań edukacyjnych szkoły. Została nawiązana współpraca z różnymi instytucjami użyteczności publicznej (Urząd Miasta i Gminy w Lwówku Śląskim, Warsztat Terapii Zajęciowej w Lwówku Śląskim, Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych w Jeleniej Górze), z sołtysami i radnymi naszej wsi. Rodzice podczas realizacji projektów wspierali działania szkoły, aktywnie w nich uczestnicząc, brali także czynny udziału w podsumowaniach projektów.

108

Dolnośląskie

Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym w Zwróconej Adres: Zwrócona 68, 57-200 Ząbkowice Śląskie Gmina: Ząbkowice Śląskie Organ prowadzący: Gmina Ząbkowice Śląskie Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Bożena Kozera, Joanna Tofel Nauczycielki – członkinie SZP: Kazimiera Jasek, Magdalena Kolanek, Agnieszka Oleasz, Wiesława Płachytka, Joanna Tofel Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym w Zwróconej powstała w 1945 roku, była pierwszą szkołą w powiecie ząbkowickim. Warto nadmienić, że do szkoły uczęszczają uczniowie z 7 wiosek. Przy placówce działa Regionalna Izba Pamiątek, w której zgromadzone są eksponaty z prywatnych zbiorów mieszkańców Zwróconej. Szkoła jest bardzo otwarta na środowisko, współpracujemy z parafialnym Caritasem, Stowarzyszeniem „Źródło” z Sulisławic. Jesteśmy współorganizatorami konkursu diecezjalnego „Plejada Świętych”, objęty jest on honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka, Pana Marka Michalaka oraz księdza biskupa prof. dra hab. Ignacego Deca.

Udział szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) sprawił, że szkoła stała się bardziej otwarta na środowisko lokalne. Dzieci nauczyły się obcowania i rozmawiania z osobami decyzyjnymi w naszej gminie. Sprzęt multimedialny dostarczony w ramach projektu rozwinął umiejętności dzieci, nie boją się występować przed kamerą, chętnie korzystają z nowinek technicznych. Projekt pozwolił rozwijać się nie tylko dzieciom, lecz także nauczycielom, którzy zaczęli zgłębiać tajniki oceniania kształtującego (OK), metody projektu. Praca tą metodą na stałe zagości na zajęciach dodatkowych w naszej szkole. W pamięci uczniów z klas IV–VI pozostał projekt dotyczący ziół (bardzo zaangażował i zintegrował zespół). Dzieci z klas młodszych często wracają do „Dnia zabaw ze świata”, chętnie bawiąc się w zabawy zaproponowane w czasie tego projektu.

109

110

szkoły w województwie kujawsko-pomorskim

Samsieczno Pokrzydowo Grążawy Trzeciewnica

Dzierzno Łążyn II

Olszewka Nowy Kobrzyniec Bożejewice

Gąski Święte

Mięcierzyn Laskowo

Rusinowo

Rachcin

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Niepublicznych w Bożejewicach Adres: Bożejewice 22, 88-400 Żnin Gmina: Żnin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Miłośników Bożejewic www.zsnbozejewice.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Cezary Balkiewicz Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Cieślak-Wesołowska, Joanna Karamol, Liliana Kuczma, Agnieszka Piechowiak, Anna Stefaniak Szkoła istnieje od 2008 roku, prowadzona jest przez wiejskie Stowarzyszenie Miłośników Bożejewic. W skład Zespołu Szkół Niepublicznych w Bożejewicach wchodzą: oddział przedszkolny, szkoła podstawowa oraz gimnazjum. Dogodne położenie szkoły powoduje, że uczęszczają do niej uczniowie z 3 gmin: Żnin, Gąsawa, Rogowo.

Przy ZSN prężnie działa Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne „Traper”, które corocznie organizuje obozy górskie dla dzieci, rajdy, wycieczki rowerowe i piesze. Przy współpracy z sołtysem i radą sołecką przygotowujemy coroczne imprezy środowiskowe, m.in. dożynki wiejskie, Dzień Dziecka. Szkoła posiada bardzo dobrą, stale unowocześnianą bazę dydaktyczną (pracownia komputerowa, tablice multimedialne).

112

Realizowaliśmy liczne projekty edukacyjne, wśród nich m.in.: „Zajęcia pozalekcyjne szansą na sukces”, „Śniadanie daje moc”, „Teatr uczy, bawi, inspiruje”, „Gdzie nasze serca, tam nasze dziedzictwo”, „Myśliwi – dzieciom, dzieci – zwierzętom”. Udział szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwolił nauczycielom zmienić metody prowadzenia zajęć, pełnić rolę inspiratora, koordynatora i konsultanta. Ponieważ projekt był przedsięwzięciem niepowtarzalnym, dostarczył każdemu uczestnikowi nowej, interesującej wiedzy o samym sobie, najbliższym otoczeniu, a także o świecie. Dla wielu z nas była to szansa na doskonalenie metod pracy, umiejętności pracy zespołowej, podniesienie poziomu umiejętności interpersonalnych. Udział w Projekcie ZMSwWŚ angażował nauczycieli, ale przede wszystkim uczniów, motywując ich do samodzielnej pracy w zespole. Wzbogacił ich wiedzę, poszerzył horyzonty myślowe. Dzięki realizacji projektów uczniowie zyskali poczucie większej wartości i pewności siebie. Łatwiej podejmują wyzwania, są odważniejsi w wypowiedziach i działaniach, potrafią bronić swego punktu widzenia. Udział w projekcie sprawił, że i władze samorządowe, i rodzice bardziej zaangażowali się w życie szkoły. Zaproszeni goście chętnie uczestniczyli w spotkaniach, mieli okazję zapoznać się z tematyką projektów, sposobami ich prowadzenia, co wpłynęło na promocję i korzystny wizerunek szkoły w środowisku lokalnym. Szkoła wzbogaciła się o ciekawe pomoce naukowe, sprzęt multimedialny, książki. Nauczyciele – zarówno pracujący przy Projekcie ZMSwWŚ, jak i pozostali – widząc efekty, jakie projekt przyniósł uczniom, rodzicom, nauczycielom i szkole, zadeklarowali dalszą pracę metodą projektu i sukcesywne wprowadzanie jej wybranych elementów do codziennych zajęć.

Kujawsko-pomorskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Kostrzewskiego w Gąskach Adres: Gąski 19, 88-140 Gniewkowo Gmina: Gniewkowo Organ prowadzący: Wiejskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Mała Ojczyzna” www.szkolagaski.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Anna Kiestrzyn Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Augustyn, Joanna Dobiegała, Bogumiła Jagielska, Alicja Wietrzykowska Szkoła powstała w 1905 roku. W 1989 roku nadano jej imię znanego polskiego archeologa, Józefa Kostrzewskiego, którego odkrycia i wykopaliska

związane są z Gąskami. W 2005 roku rodzice założyli Wiejskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Mała Ojczyzna”, które przejęło od gminy prowadzenie szkoły. Wyróżniamy się rodzinną atmosferą, jesteśmy dumni z osiągnięć uczniów i nauczycieli, ze wspólnego dojrzewania do bycia lepszymi ludźmi. Nie osiągnęlibyśmy tego bez współpracy ze środowiskiem lokalnym. Dzieci z naszej szkoły uczą się języka angielskiego i francuskiego. Wartości etyczne i moralne wpajane są im podczas spotkań kółka misyjnego. Szkoła integruje środowisko na okolicznościowych imprezach, gdzie spotykają się całe rodziny. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwolił nam otworzyć się na nowatorskie sposoby nauczania i oceniania. Uczniom dodał pewności siebie, uzmysłowił im, że to od nich zależy jakość życia. Stali się dojrzalsi, świadomi tego, że warto zajmować się problemami lokalnej społeczności, bowiem poprzez działanie i podejmowanie inicjatyw społecznych sami stają się autorami zachodzących zmian. Metoda projektu, która łączy dobrą zabawę z nauką, tak bardzo nam się spodobała, że od roku szkolnego 2013/14 będzie kontynuowana podczas obowiązkowych zajęć lekcyjnych.

113

Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Szkół Katolickich im. Świętego Franciszka z Asyżu w Grążawach Adres: Grążawy 29, 87-321 Bartniczka Gmina: Bartniczka Organ prowadzący: Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół Katolickich w Częstochowie Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Bożena Zaborna Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Kochańska-Juda, Beata Małkiewicz, Hanna Świniarska, Bożena Zaborna Jesteśmy małą, niepubliczną i katolicką szkołą wiejską, rozpoczęliśmy swoją działalność w 2001 roku. Szkoła kontynuuje ponadstuletnią tradycję kształcenia dzieci i młodzieży, początki jej sięgają końca XIX wieku. Na terenie wsi Grążawy istniała wtedy szkoła katolicka, do której uczęszczało około 100 uczniów. Zapewniamy bezpłatną naukę w niewielkich zespołach klasowych; dzieci uczą się w przyjaznej i rodzinnej atmosferze. Prowadzimy również bezpłatny oddział przedszkolny z grupą różnowiekową. Szkoła dysponuje salą gimnastyczną i komputerową. W naszym kalendarium na stałe zagościły takie wydarzenia, jak: piknik rodzinny, ognisko patriotyczne, festyn parafialny pt. „Najlepsza gęsina na Świętego Marcina”, forum szkół katolickich w Częstochowie, Międzydekanalny Festiwal Pieśni Maryjnych.

114

Nauczyciele biorący udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) mieli możliwość poszerzenia własnego warsztatu pracy (prowadzą zajęcia metodami aktywizującymi), wprowadzili elementy oceniania kształtującego (OK) do codziennej pracy dydaktycznej. Pragniemy, aby uczniowie świadomie uczestniczyli w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych w ich indywidualnym rozwoju. Dzięki uczestnictwu w Projekcie ZMSwWŚ nasi uczniowie stali się bardziej zaangażowani w podjęte działania, poczuli się za nie odpowiedzialni, bardzo poprawiła się ich umiejętność autoprezentacji. Całą społeczność szkolną i lokalną szczególnie mocno zintegrował projekt matematyczno-przyrodniczy „Dlaczego latawiec lata?”. Dzięki bardzo dużemu zaangażowaniu członków Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców i uczniów udało się zorganizować kolejny piknik rodzinny „Mama, tata i ja”, który na długo zapadnie nam w pamięć.

Kujawsko-pomorskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Laskowie Adres: Laskowo 26, 88-430 Janowiec Wielkopolski Gmina: Janowiec Wielkopolski Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Laskowo www.splaskowo.edupage.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Violetta Próchniak Nauczycielki – członkinie SZP: Izabela Badyna, Magdalena Kufera, Violetta Próchniak, Krystyna Wojtkowiak Nasza szkoła położona jest wśród pięknej zieleni; to mała, wiejska szkółka, do której uczęszcza 21 uczniów oraz 20 przedszkolaków. Placówka prowadzona jest przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Laskowo i jest jedyną szkołą niepubliczną w gminie. Działalność szkoły trwa już 12. rok. Placówka ściśle współpracuje ze stowarzyszeniem, sołtysami okolicznych miejscowości, Ochotniczą Strażą Pożarną z Laskowa, proboszczem miejscowej parafii, Urzędem Miejskim, pobliskimi szkołami. Jesteśmy dumni z wielu zadań, które zrealizowaliśmy i które stały się tradycją szkoły: coroczne kolędowanie w pobliskich miejscowościach, Turniej Sportowy o Puchar Burmistrza Janowca Wielkopolskiego, Festyn Rodzinny, Kiermasz Świąteczny. Cieszymy się, że dzięki rodzicom naszych uczniów było możliwe zrealizowanie wielu przedsięwzięć.

Jesteśmy dumni z udziału w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Projekty edukacyjne cieszyły się ogromnym zainteresowaniem; dzięki nim uczniowie mogli odkrywać i rozwijać swoje talenty, nauczyli się współpracy w grupie, sumienności i odpowiedzialności. Dużym powodzeniem cieszyły się także Letnie Szkoły Odkrywców oraz Letnie Obozy Naukowe. Bardzo przydatne okazały się otrzymane pomoce naukowe i papiernicze, które pozwoliły urozmaicić prowadzenie zajęć projektowych. Szkolenia dla nauczycieli biorących udział w projektach były ogromnym wsparciem, dzięki nim praca metodą projektu stała się przystępna i przyjemna. Największym zainteresowaniem wśród uczniów cieszyły się projekty, które wymagały od nich samodzielnego działania. Realizacja projektów wpłynęła na umocnienie relacji ze społecznością lokalną oraz władzami, np. w projektach „My i nasi reprezentanci” (kl. I–III), „My i nasi reprezentanci – partnerstwo w każdej sprawie” (klasy IV–VI). W przyszłości planujemy wykorzystywać metodę projektu na zajęciach.

115

Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Łążynie II Adres: 87-123 Dobrzejewice, Łążyn II Gmina: Obrowo Organ prowadzący: Gmina Obrowo www.splazyn2.streemo.pl Dyrektorka szkoły /Liderka SZP: Hanna Affelt Nauczycielki – członkinie SZP: Wanda Falkiewicz, Anna Jesiołkowska, Barbara Jurkiewicz, Hanna Kłosowska Szkoła Podstawowa w Łążynie II jest jedną z 7 szkół gminy Obrowo. To niewielka, kameralna placówka, w której wspólnie z dziećmi i rodzicami tworzymy szkołę życzliwą dla środowiska otwartego na wzajemne potrzeby. Daje ona wszystkim poczucie bezpieczeństwa, przyjazną atmosferę oraz szansę wzbogacania i urozmaicania procesu edukacyjnego. Jej położenie na terenie zespołu parkowo-pałacowego sprawia, że otacza nas piękna zieleń i malownicze stawy, możemy podziwiać XIX-wieczną architekturę, odrestaurowanego dworku. Uczniowie bezpośrednio obcują więc z przyrodą, podglądają mieszkające w parku zwierzęta, obserwują rozwój roślin i poznają je, dlatego we wszystkich naszych działaniach i planach na przyszłość na pierwszym miejscu stawiamy działalność ekologiczną.

116

Największym sukcesem działań projektowych był przełom, jaki nastąpił na polu integracji dzieci w różnym wieku w poszczególnych grupach oraz organizowanie pracy tak, aby wszyscy członkowie grupy mieli możliwość wykazania się podczas realizacji kolejnych zadań. Nasi uczniowie stali się odważniejsi i bardziej pewni siebie. Projekty edukacyjne dały nam możliwość docenienia tego, co już mamy, a także rozwinęły w nas poczucie, że jeśli tylko zechcemy, będziemy mogli zmienić świat, zaczynając oczywiście od siebie. Najlepsze jest jednak to, że świetnie się przy tym bawiliśmy. Realizowane projekty były silnie powiązane ze społecznością lokalną. Każdy wie, że wspólnymi siłami można zdziałać więcej. Na dobrych, własnych przykładach kooperacji uczyliśmy młodych ludzi współpracy. Przygotowaliśmy uczniów na aktywnych, wrażliwych i odpowiedzialnych obywateli. Zamierzamy w dalszym ciągu wykorzystywać metodę projektu w swojej pracy.

Kujawsko-pomorskie

Szkoła Podstawowa im. św. Wojciecha Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich w Mięcierzynie Adres: Mięcierzyn 49, 88-420 Rogowo Gmina: Rogowo Organ prowadzący: Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół Katolickich w Częstochowie Dyrektorzy szkoły/Liderzy SZP: Przemysław Duszyński, Jolanta Janeczko Nauczyciele – członkowie SZP: Przemysław Duszyński, Anita Grześkowiak, Anna Jatczyńska, Wanda Kupidura Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich w Mięcierzynie rozpoczęła swoją działalność w 2007 roku. Udało nam się zachować szkołę dzięki inicjatywie, zaangażowaniu i wsparciu wielu rodziców oraz sołtysa wsi. Nasza szkoła jest położona w malowniczej miejscowości, otoczonej lasami i jeziorami. Panuje tu wyjątkowa, rodzinna atmosfera. Wszyscy się znamy i szanujemy, mamy bardzo dobry kontakt z rodzicami naszych uczniów. Od momentu, w którym rozpoczęliśmy realizację Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) wiele się zmieniło zarówno u uczniów, jak i nauczycieli. Uczniowie z pewnością stali się bardziej samodzielni, odważni i otwarci na otaczający ich świat. Nie boją się nowości; nie boją się pytać o to, czego nie wiedzą. Nauczyciele natomiast nauczyli się, że nie zawsze muszą kierować pracą uczniów, nie zawsze muszą przygotowywać dla nich materiały do pracy. Teraz już wiemy, że dzieci działając samodzielnie, więcej i chętniej się uczą. Mamy zamiar kontynuować pracę metodą projektu. Z pewnością wrócimy do projektów „Magiczny pojazd” oraz „Wybieramy samorząd uczniowski”.

117

Szkoła Podstawowa w Nowym Kobrzyńcu Adres: Nowy Kobrzyniec 1, 87-515 Rogowo Gmina: Rogowo Organ prowadzący: Gmina Rogowo www.spnowykobrzyniec.freehost.pl Dyrektorka szkoły /Liderka SZP: Barbara Trzcińska Nauczycielki – członkinie SZP: Arleta Krauze-Malanowska, Iwona Makowska, Aurela Sobocińska, Jolanta Świeżawska Szkoła kieruje się przesłaniem „Cieszcie się ze szkoły, smakujcie wiedzę i rozkoszujcie się nią”. Atutem placówki jest jej ciekawe położenie: zieleń drzew i krzewów, duży teren rekreacyjno-sportowy z boiskami do piłki nożnej i siatkowej, plac zabaw – wszystko to daje dzieciom swobodę i radość. Do zabawy i nauki zachęcają przytulne i kolorowe klasy z tablicami interaktywnymi. Wśród nich pracownia komputerowa ze stałym dostępem do Internetu. Naszą szkołę wyróżnia bogata oferta zajęć dodatkowych, indywidualne podejście do ucznia, dobre relacje z rodzicami i bezpieczne warunki nauki. Pracujemy metodą pro-

118

jektów edukacyjnych i wdrażamy ocenianie kształtujące (OK). Jesteśmy jedyną szkołą w powiecie rypińskim, która realizuje Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Społeczność uczniowska aktywnie uczestnicząca w Projekcie ZMSwWŚ stała się bardziej otwarta, komunikatywna i odpowiedzialna za powierzone zadanie. Uczniowie nabyli umiejętność pracy w grupie, samooceny, planowania działań i ich prezentacji. Nauczyciele poszerzyli wiedzę i nabyli nowe umiejętności w zakresie aktywizujących metod nauczania. Z uwagą słuchają uczniów i rozmawiają z nimi, przez co stwarzają większą swobodę w podejmowaniu działań przez uczniów, którzy stali się bardziej świadomymi uczestnikami procesu oceniania i kształcenia. Dzięki projektowi zacieśniły się relacje między szkołą, samorządem i lokalnymi instytucjami. Największym sukcesem był udział uczniów w działaniach na rzecz szkoły i środowiska, np. zorganizowanie festynu rodzinnego, ukwiecenie terenu wokół szkoły, współpraca z samorządem lokalnym i pozyskiwanie sponsorów. Będziemy nadal pracować metodą projektu, mamy zamiar zachęcić do pracy pozostałych nauczycieli. Projekty edukacyjne, które najmocniej zapadły w pamięć uczniów i nauczycieli: „Dzień zabaw ze świata”, „Skarby naszej wsi”, „Nasze Małe Centrum Nauki Kopernik”, „Szyjemy mundurki ekologiczne na miarę”, „Magiczny pojazd”, „Skarby ziołowej apteczki” i „Jakie tajemnice kryje gleba”.

Kujawsko-pomorskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Olszewce im. Józefa Blechacza Adres: Olszewka 22-23, 89-100 Nakło nad Notecią Gmina: Nakło nad Notecią Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Olszewki i Lubaszcza www.olszewka.cna.org.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Bernadeta Tadych-Manuszewska Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Kornacka, Wioletta Łakomska, Elżbieta Mirosławska, Wioletta Sobczak Do NSP Olszewka uczęszcza obecnie 117 uczniów w klasach I–VI (przystępując do projektu, mieliśmy 109 uczniów). Od 2008 roku szkołę prowadzi Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Olszewki i Lubaszcza. Zajęcia odbywają się w 2 budynkach połączonych boiskiem, na którym znajduje się ceglasty kort tenisowy. Każdy uczeń ma w sezonie 1 godzinę zajęć gry w tenisa. Starsze klasy mają również lekcje na basenie. Uczniowie po południu uczestniczą w różnych ciekawych zajęciach, np. rękodzieło, dodatkowy język angielski, warsztaty taneczne, szkółka

golfa, szkółka piłki nożnej. Co roku angażujemy się w organizację powiatowego festiwalu języka angielskiego i międzydekanalnego dwudniowego festiwalu religijnego (z noclegiem na terenie szkoły). Od kilku lat naszą szkołę rozsławia w okolicy regionalny dziecięcy zespół pieśni i tańca „Chabry”, występujący w pięknie haftowanych na niebiesko strojach krajeńskich. Trzy lata w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) otworzyły uczniów na problemy społeczne; dzieci lepiej poznały świat, nauczyły się go odkrywać. Chętnie pracują metodą projektu, którą mamy zamiar nadal wykorzystywać w trakcie zajęć. Uczniowie polubili poniedziałki jako dzień projektowy, cieszyli się uczestnictwem w Letniej Szkole Odkrywców (letnie półkolonie ze studentami), walczyli o miejsca w Letnich Obozach Naukowych, które dostarczyły uczestnikom wielu bogatych wrażeń. Dzieci poczuły, że nasza mała, wiejska szkoła jest cząstką dużego świata, do którego należymy. W życie szkoły bardziej zaangażowali się również rodzice. Projekty wzbudziły wiele pozytywnych emocji u uczniów. Bardzo spodobały im się zadania dotyczące projektów rozwijających kompetencje społeczne i obywatelskie – w klasach I–III: „Portrety”, „Dziecięca gmina” i „Nocka w szkole”; w klasach IV–VI: „Magiczny pojazd”, „Makieta naszej wspólnoty”. Z projektów rozwijających kompetencje matematyczno-przyrodnicze w klasach I–III: „O czym szumią drzewa?”, „W kole gry”, „Nasze Małe Centrum Nauki Kopernik”; w klasach IV–VI: „Nie pozwolimy, by zasypały nas odpady”, „Woda na wagę złota” i „Zielone etykietki”. W szkole pozostały ciekawe pomoce dydaktyczne, sprzęt i książki, które będą służyć jeszcze wiele lat.

119

Zespół Szkół w Pokrzydowie Adres: 87-312 Pokrzydowo, Pokrzydowo 23 Gmina: Zbiczno Organ prowadzący: Gmina Zbiczno woj. kujawsko-pomorskie www.pokrzydowo.edupage.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Barbara Kopańska Nauczycielki – członkinie SZP: Barbara Kopańska, Ewa Ostrowska, Arleta Raszkowska, Małgorzata Wagner Szkoła Podstawowa wchodzi w skład Zespołu Szkół w Pokrzydowie, położona jest w pobliżu granic Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Oprócz funkcji edukacyjnych pełni także funkcję kulturalną i integrującą środowisko lokalne. Placówka współpracuje z lokalnymi stowarzyszeniami, których celem jest integracja ludności i praca na rzecz ochrony terenu i poprawy życia miejscowej ludności. Szkoła jako społeczność (i jej poszczególni członkowie, czyli uczniowie, nauczyciele) potrafi pracować metodą projektu, w której uczniowie integrują środowisko i angażują się w różne działania na rzecz regionu.

120

Po ukończeniu działań projektowych zamierzamy kontynuować pracę tą metodą, zwłaszcza w czasie zajęć pozalekcyjnych, np. w pracy z uczniem zdolnym. Nauczyciele nierealizujący zadań projektowych zostali poinformowani o efektach uzyskanych po realizacji modułów Projektu „Z małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Szkoła Podstawowa w Pokrzydowie zgłosiła swój udział w certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy.

Kujawsko-pomorskie

Szkoła Podstawowa w Rachcinie Adres: Rachcin 8a, 87-617 Bobrowniki Gmina: Bobrowniki Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Rachcin http://szkolarachcin.pl.tl Dyrektorki szkoły: Katarzyna Woźniak, Regina Łojek Liderka SZP: Katarzyna Woźniak Nauczyciele – członkowie SZP: Dorota Gójska, Jarosław Górecki, Iwona Wilczewska, Katarzyna Woźniak Szkoła Podstawowa w Rachcinie to niewielka szkoła położona wśród zieleni okolicznych pól i lasów. Od 5 lat prowadzona jest przez Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Rachcin. Wszyscy się tu doskonale znają, a nauka upływa w spokojnej i kameralnej atmosferze. Naszą mocną stroną jest działalność artystyczna. Uczniowie chętnie przygotowują przedstawienia, tańce i montaże słowno-muzyczne. Szkołę wyróżnia indywidualne i przyjazne podejście do problemów dzieci oraz dobra współpraca nauczycieli z uczniami, rodzicami i lokalną społecznością. Staramy się, aby pobyt w naszej szkole kojarzył się wszystkim z życzliwością i przyjemnością, a chwile w niej spędzone wszyscy miło wspominali. Rozpoczynając projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ), obawialiśmy się, czy będziemy w stanie zaangażować wszystkich uczniów, nauczycieli i rodziców do aktywnego uczestnictwa przez cały okres jego trwania. Jednak projekt okazał się sukcesem, z czego jesteśmy bardzo dumni. Ciekawa tematyka i różnorodność podejmowanych zadań sprawiły, że uczniowie chętnie i aktywnie uczestniczyli w projekcie. Dowiedzieli się wiele o sobie i szkole, a także o miejscowości, w której mieszkają. Otrzymane pomoce dydaktyczne również uatrakcyjniały zajęcia. Pobudziło to do działania nawet te dzieci, które do tej pory nie wykazywały się aktywnością. Uczniowie dobrze współpracowali ze sobą i nawzajem sobie pomagali. Udowodnili, że potrafią pracować w grupie zróżnicowanej wiekowo. Zmieniły się nie tylko dzieci, zmieniliśmy się także my, nauczyciele. Początkowo trudno było nam wejść w rolę doradcy, który tylko czuwa nad przebiegiem zadań, udziela wskazówek i motywuje do pracy, a uczniom przekazuje odpowiedzialność za działania. Uświadomiliśmy sobie, że nie można wszystkiego ściśle określić, a rezultat projektu może być inny niż oczekiwany. Wiele projektów i towarzyszące im imprezy były prawdziwym świętem szkoły. Warto wspomnieć niezapomniany rajd rowerowy, przedstawienie „O niewdzięcznych drzewach”, zbiórkę i sprzedaż ziół czy Święto Latawca, które nie tylko integrowały dzieci, lecz także wzmacniały relacje z rodzicami i budowały lepszy kontakt ze społecznością lokalną. Były okazją do zaprezentowania dorobku i osiągnięć naszych uczniów. Podsumowując 3 lata uczestnictwa w Projekcie ZMSwWŚ, utwierdzamy się w przekonaniu, że należy kontynuować pracę nowo poznaną metodą. A wspomnienia z realizacji tego projektu na długo pozostaną w naszej pamięci.

121

Szkoła Podstawowa im. Wojska Polskiego w Rusinowie Adres: Rusinowo 23, 88-153 Kruszwica Gmina: Kruszwica Organ prowadzący: Gmina Kruszwica www.sprusinowo.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Anna Wiśniewska Nauczycielki – członkinie SZP: Ilona Konieczyńska, Romana Orzechowska, Grażyna Paczkowska, Katarzyna Przybylska, Barbara Siewkowska Nasza placówka od wielu lat jest SZKOŁĄ AKTYWNĄ W PROMOCJI ZDROWIA. Uczniowie poszerzają wiedzę na temat zdrowego życia i tworzenia zdrowego środowiska. Podejmują działania poprawiające samopoczucie, propagują ideę walki ze stresem, hałasem czy zanieczyszczeniami. Ze swoją działalnością wychodzą poza szkołę; współpracują z najbliższym Domem Pomocy Społecznej. Dodatkowo szkoła realizuje programy profilaktyczne. Bardzo aktywnie włącza się w liczne akcje charytatywne; stara się na przykład wspomagać uczniów z rodzin ubogich, pozyskując środki z Banku Dziecięcych Uśmiechów czy Fundacji Maciuś. Szkoła jest ośrodkiem kultury we wsi. Tu spotykają się mieszkańcy na imprezach środowiskowych, piknikach, przy okazji różnych świąt. Chętnie odwiedzają szkołę w ramach „Tygodnia z Internetem”. Podejmowane przez szkołę działania dostrzegane są przez uczniów, rodziców, lokalny samorząd, partnerów szkoły. Przedstawiciele lokalnego środowiska znają osiągnięcia szkoły i jej uczniów. W czasie częstych wizyt władze oświatowe i samorządowe podkreślają dojrzałą postawę obywatelską uczniów, przedsiębiorczość oraz poziom umiejętności interpersonalnych i językowych. Przystąpienie do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) umożliwiło nam pracę metodą projektu. Stopniowo uczniowie samodzielnie przejmowali współodpowiedzialność za to, co robią. Doskonalili umiejętność planowania swojej pracy, poszukiwania wiadomości w różnych źródłach wiedzy. Praca w projekcie powodowała zmianę postaw uczniów. Początkowo przy dużej motywacji nauczyciela i tylko w grupie projektowej uczniowie podejmowali próby prezentacji swoich osiągnięć. Z czasem coraz chętniej zabierali głos, nie tylko przy małej publiczności, lecz także na forum szkoły. Wiara w siebie spowodowała, że coraz chętniej i nawet z własnej inicjatywy występują przed publicznością szkolną i społecznością lokalną. Stali się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się. Zmieniła się również rola nauczyciela. Stał się on inspiratorem, koordynatorem i konsultantem. W miarę realizacji poszczególnych projektów wzrosło zaangażowanie rodziców w pracę szkoły. Nie tylko służyli pomocą, lecz także stali się częstymi gośćmi w czasie prezentacji efektów. Po przeprowadzeniu przez zespół projektowy szkoleniowej rady pedagogicznej dotyczącej oceniania kształtującego (OK) i pracy metodą projektu pozostali nauczyciele wyrazili chęć pracy metodą projektu na zajęciach pozalekcyjnych.

122

Kujawsko-pomorskie

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Ziemi Krajeńskiej w Samsiecznie Adres: Samsieczno 34a, 86-014 Sicienko Gmina: Sicienko Organ prowadzący: Gmina Sicienko www.spsamsieczno.edupage.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Teresa Szmelter-Woźniak Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Baran, Małgorzata Szarafinska, Katarzyna Szczepaniak-Możdżeń, Teresa Szmelter-Woźniak, Weronika Świątkowska Samsieczno jest położone nad jeziorem, na pograniczu Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Uczą się tu dzieci z 8 miejscowości. Placówkę wyróżnia kultywowanie tradycji krajeńskich. Szkoła służy społeczności lokalnej; jest siedzibą Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krajeńskiej oraz świetlicy wiejskiej „Zapiecek”, odbywają się tu imprezy środowiskowe, np. „Krajeńska Herbatka w Dniu Babci i Dziadka”. Prężnie działa tu także 34. Drużyna Harcerska „Wędrowne Ptaki” im. Włodzimierza Puchalskiego. W szkole wdrożono kilkanaście programów innowacyjnych. W 2003 roku szkoła uzyskała certyfikat Kujawsko-Pomorskiego Lidera Integracji, a w 2007 roku tytuł „Szkoły z Tradycją”. W efekcie realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) samsieczynianie zaczęli widzieć w uczniach szkoły badaczy, historyków, naukowców. Uczniowie chętnie przeprowadzali wywiady i ankiety z mieszkańcami, co wpłynęło na wizerunek szkoły, ale i ukształtowało w dzieciach szacunek i kulturę wypowiedzi. Nasi uczniowie rozumieją już, że łatwiej pracować w grupie, dzięki temu efekt jest wyjątkowy. W pamięci uczniów pozostaną: makieta naszej wspólnoty, magiczny pojazd z kołotrampkami, pokaz ekologicznych mundurków, debaty i prezentacje, nocka w szkole. Wiele radości sprawił nakręcony w naszej szkole film pt. „Dlaczego latawiec lata?” o rozwijaniu kompetencji matematyczno-przyrodniczych. Cenną praktyką są doświadczenia i eksperymenty; wyzwoliły one w uczniach badawcze podejście do problemu, ciekawość świata, skłoniły do wyciągania wniosków. Tradycją stanie się Festiwal Nauki. W szkole widoczne są efekty pracy uczniów: samodzielnie wykonane gry dydaktyczne, mapy, makiety, zdjęcia, plakaty, wywiady, giełdy, ziołowe apteczki, muzeum geologiczne, interesujące wystawy, samodzielnie wykonane instrumenty…

Będziemy nadal pracować metodą projektu, ponieważ jest to wartościowa forma pracy z dziećmi – mimo że pracują pod okiem nauczyciela, mają możliwość „wychodzenia z ławek”, wychodzenia poza mury szkoły w poszukiwaniu informacji, zajęcia wyzwalają ich kreatywność. Uczniowie bardzo chętnie i z dużą swobodą prezentują efekty swojej pracy. Wiedzę i umiejętności zdobyte podczas zajęć projektowych wykorzystują na lekcjach. Zmienili się też nauczyciele – częściej korzystają ze sprzętu multimedialnego, wymieniają się doświadczeniami, spostrzeżeniami. Rodzice zaskoczyli nas swoją otwartością i zrozumieniem dla podejmowanych działań. Wspierali nas w pracy, byli bardzo zadowoleni, że ich dzieci biorą udział w tego typu działaniach. Wsparciem służyły władze Gminy Sicienko – dowóz uczniów, wycieczka po Urzędzie Gminy, udział w prezentacjach.

123

Szkoła Podstawowa w Świętem Adres: Święte 1, 87-702 Koneck Gmina: Koneck Organ prowadzący: Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe na Rzecz Rozwoju Wsi Święte i Okolic www.spswiete.edu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Aldona Jóźwiak Nauczycielki – członkinie SZP: Aldona Jóźwiak, Katarzyna Lewandowska, Aneta Organiściak, Renata Ryszewska Szkołę Podstawową w Świętem od 12 lat prowadzi Stowarzyszenie KulturalnoOświatowe na rzecz Rozwoju Wsi Święte i Okolic. W roku szkolnym 2012/2013 uczy się tu 46 uczniów i 9 przedszkolaków. Najbardziej jesteśmy dumni z tego, że rodzice niezmiennie obdarzają nas zaufaniem, powierzając nam edukację swoich dzieci. Od roku szkolnego 2012/2013 rozpoczyna działalność „małe” Gimnazjum w Świętem.

Trzy lata realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwoliły naszym uczniom zmagać się ze światłem, wiatrem, powietrzem, prądem, wodą. W dziecięcej pamięci pozostaną wspólne działania, zbieranie zasobów najbliższego środowiska, odpowiedzialność za pracę grupy. Na stałe do tradycji szkoły weszła „Nocka w szkole” i wybory władz samorządu uczniowskiego. Dla uczniów ważne są wspólnie podejmowane decyzje w sprawach szkolnych, rozmowy o demokracji i obywatelstwie. Dzieci z własnej inicjatywy piszą petycje w sprawie przedstawienia teatralnego, krótszych przerw, boiska czy lampy we wsi. Sami przyznają, że do kapsuły czasu zabraliby: swoich nauczycieli, więzi międzyklasowe, które powstały w grupach różnowiekowych i hałas przy pracy grupy projektowej. My, nauczyciele, jesteśmy dumni z naszych uczniów i z troską myślimy o pracy metodą projektu w przyszłym roku szkolnym.

124

Kujawsko-pomorskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Trzeciewnicy Adres: Trzeciewnica, ul. Powstańców Wielkopolskich 25, 89-100 Nakło nad Notecią Gmina: Nakło nad Notecią Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Trzeciewnica i Suchary Dyrektor szkoły Lider SZP: Katarzyna Mikołajczak Nauczyciele – członkowie SZP: Mirosława Kierczyńska, Jolanta Maciejewska, Katarzyna Mikołajczak, Izabela Stefańska-Król Nasza szkoła prowadzona jest przez stowarzyszenie od 2008 roku, obecnie uczy się w niej 64 uczniów klas I–VI oraz 24 dzieci z oddziału i punktu przedszkolnego. Dzięki ścisłej współpracy z organem prowadzącym systematycz-

nie pozyskujemy środki, by uatrakcyjnić ofertę edukacyjną i polepszyć warunki pracy uczniów. Na uwagę zasługuje fakt wspierania naszych działań przez lokalne władze – począwszy od Rad Sołeckich Trzeciewnicy i Suchar, przez Burmistrza Miasta i Gminy Nakło nad Notecią, skończywszy na Staroście Nakielskim. Realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to okres 3 lat wytężonej pracy, która przyniosła wymierne efekty. Nasza szkoła wzbogaciła się o wiele pomocy dydaktycznych i sprzęt audiowizualny. Ponad wszystko jednak cenimy sobie umiejętności, jakie nabyli nasi uczniowie i nauczyciele. Współpraca, pomoc i wsparcie w grupach różnowiekowych, obiektywna samoocena dokonywana według wcześniej ustalonych kryteriów, konsekwentne dążenie do celu, aktywizowanie tych najbardziej opornych – to efekty pracy metoda projektu. Zamierzamy kontynuować ten rodzaj aktywności, gdyż podoba się nam i społeczności lokalnej. Jej członkowie wielokrotnie włączali się do działań, doceniali wysiłek dzieci i wspierali je. Nasz największy sukces to umiejętność cieszenia się z małych sukcesów, których w drodze realizacji projektu było wiele.

125

126

szkoły w województwie lubuskim

Nowe Kurowo

Bolemin Żabice Templewo

Pamięcin Smogóry

Bukowiec Podmokle Małe

Wicina

Przyczyna Górna

Golin Bożnów Nowe Czaple

Bukowina . Bobrzańska

Szkoła Podstawowa w Boleminie Adres: Bolemin 102, 66-446 Deszczno Gmina: Deszczno Organ prowadzący: Gmina Deszczno Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Agnieszka Stanisławska Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Horodecka, Urszula Jaśkiel, Irena Krawczyk, Katarzyna Niezborała, Ewa Siwczak Naszą szkołę wyróżnia spośród innych to, że jest bardzo kolorowa, nie ma chyba drugiej tak kolorowej szkoły w województwie. Nie jest to co prawda nasza zasługa, tylko władz gminy, ale dzięki temu Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) rozwijał się w wymarzonych warunkach. Goście, którzy przychodzili do nas na zajęcia projektowe, zapamiętywali i temat spotkania, i otoczenie. Jako jedyna szkoła w gminie posiadamy także piękny plac zabaw dla dzieci, korzystają z niego nie tylko nasi uczniowie.

Nieliczne grono nauczycieli i uczniów sprzyja budowaniu ciepłej, serdecznej atmosfery. Wszyscy znamy się z imienia, nie ma nierozpoznawalnych twarzy. Uczniowie mają duże zaufanie do nas, nauczycieli, możemy porozmawiać o wszystkim, zapewniamy dzieciom poczucie bezpieczeństwa. Udało nam się rozwinąć w uczniach dużą empatię, dlatego chętnie angażują się w rożne akcje społeczne. Projekt ZMSwWŚ stworzył uczniom niepowtarzalną okazję wspólnej pracy w różnych grupach wiekowych. Zadania, które realizowali, były nietypowe i otworzyły przed nimi nowe pola zainteresowań, rozwinęły umiejętności społeczno-obywatelskie i matematyczno-przyrodnicze. Nasi uczniowie lepiej znają teraz gminę, jej władze, mieszkańców, pogłębiły się więzi sąsiedzkie. Możliwość spotkania z wójtem, radnymi, sołtysami pozwoliła poznać ich pracę, a także bolączki i radości mieszkańców. Dużą satysfakcję sprawiła możliwość wpływania na decyzje władz gminy, uświadomienie sobie, że „mój głos jest ważny”. Najbardziej zapadły nam w pamięć: spotkanie z wójtem w Urzędzie Gminy, uczestnictwo w posiedzeniu Rady Gminy, spotkania z sołtysami i Radą Sołecką (tym bardziej że rodzice niektórych uczniów są jej członkami), poszukiwania skarbów naszej wsi i kosztowanie pysznych regionalnych potraw. Wszystkie te działania integrowały środowisko, a metoda projektu przynosiła oczekiwane efekty. Na pewno cały projekt był niecodziennym doświadczeniem i nauką poprzez zabawę i odkrywanie. Jesteśmy bardzo zadowoleni z tego, że braliśmy w nim udział. Będziemy kontynuować wiele z tych działań.

128

Lubuskie

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Bożnowie Adres: Bożnów 69, 68-100 Żagań Gmina: Żagań Organ prowadzący: Gmina Żagań Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Małgorzata Gogol Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Gogol, Marzanna Kazimierska, Joanna Skarupska, Wioletta Skowrońska, Małgorzata Szuszkiewicz Zespół Szkolno-Przedszkolny w Bożnowie jest małą, wiejską placówką, do której uczęszczają dzieci od lat 3 (młodsza grupa przedszkolna) do lat 9 (III klasa). Dzięki temu w naszej szkole panuje miła, rodzinna atmosfera. Wszyscy się znają i pomagają sobie nawzajem. W apelach, uroczystościach i prezentacjach uczestniczą wszystkie dzieci wraz z rodzicami. Wśród innych małych szkół wyróżniamy się realizacją ciekawych projektów współfinansowanych przez UE (np. od września 2013 roku będziemy współpracować z Bractwem Rycerskim Ziem Nadodrzańskich przy realizacji nowego projektu).

siłki i śmiech aż do rana. Następnego dnia dzieci snuły już plany i umawiały się na „nockę” w kolejnym roku. W naszej pamięci na długo pozostanie zaangażowanie dzieci do aktywnego i świadomego uczestnictwa w życiu lokalnej społeczności, np. w projektach „Szkolne reguły – nasze znaki”, „Potrawy regionalne” oraz „Skarby naszej wsi”.

Dzięki realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie chętniej pracują w grupach zróżnicowanych wiekowo, interesują się swoim środowiskiem i tym, co się w nim dzieje. Największym sukcesem jest dla nas duża aktywność dzieci i ich rodziców przy realizacji projektów oraz rozwinięcie umiejętności autoprezentacji i nabranie pewności siebie przez uczniów. Nastąpiło poszerzenie wiedzy o otaczającym świecie metodami badawczymi, według zasady Poznaj – Zbuduj – Zapamiętaj. Wykorzystano nowoczesne technologie jako wzmocnienie motywacji do poznawania otoczenia. Uczniowie nauczyli się czerpać wiedzę z najbliższego otoczenia. Metoda projektów i stosowanie ocenienia kształtującego (OK) na dobre zagościły na zajęciach szkolnych i pozalekcyjnych, z pewnością będą kontynuowane. Projekt edukacyjny, który szczególnie mocno zapadł nam w pamięć, to „Nocka w szkole”, ponieważ był kontynuacją naszych „Śpiworków” (od kilku lat organizujemy je w maju). Jak zwykle spaniu w szkole towarzyszyły zabawy, gry, wspólne po-

129

Szkoła Podstawowa w Bukowcu Adres: Bukowiec 61, 66-300 Bukowiec Gmina: Międzyrzecz Organ prowadzący: Gmina Międzyrzecz Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Dorota Guzenda-Miłota Nauczycielki – członkinie SZP: Dorota Guzenda-Miłota, Joanna Szuman, Joanna Wodarska, Mirosława Zając

Naszą szkołę wyróżnia otwartość, serdeczność wobec dzieci oraz wychowanie przyjazne podopiecznym. Jesteśmy dumni z tego, że szkoła, w której pracujemy, jest bezpieczna i pomocna uczniom. Traktujemy naszych wychowanków po przyjacielsku, poważnie i ze zrozumieniem. Chętnie tu przebywamy – uczymy się i bawimy, nawet po zajęciach obowiązkowych i po południu. Nasza placówka tętni życiem przez cały dzień. Od kilku lat pracujemy, korzystając z nowoczesnego sprzętu. Pomimo wielu typowych problemów lokalowych i organizacyjnych, charakterystycznych dla małej szkoły, znacząco poprawiły się nam warunki pracy, wyposażenie sal dydaktycznych i baza sportowo-rekreacyjna.

130

Czas udziału w Projekcie „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to czas dużych zmian w naszej szkole. My, nauczyciele, nauczyliśmy się częściej wykorzystywać w bieżącej pracy metody aktywizujące, realizować swoje założenia metodą projektu. Zmieniliśmy podejście do oceniania pod wpływem szkoleń projektowych na temat oceniania kształtującego (OK). Rozmawiamy z uczniami jak z równorzędnymi partnerami, a dzieci nauczyły się, że razem można więcej, chociaż oznacza to pracę w zespołach różnorodnych pod względem wieku i nabytych umiejętności. Jesteśmy przygotowani na to, żeby w przyszłości część zajęć prowadzić metodą projektu. Realizacja Projektu ZMSwWŚ wpłynęła pozytywnie na nasze relacje z lokalną społecznością. Szkoła, organizator różnych lokalnych imprez, jest teraz naprawdę otwarta na akcje i działania społecznościowe. Przyzwyczailiśmy się, że jesteśmy w nich ważnym partnerem i cieszymy się z tego. Naszym największym sukcesem jest nawiązanie ścisłego kontaktu z Burmistrzem i Radą Miejską w Międzyrzeczu, wypromowanie szkoły jako ośrodka kulturalnego życia na wsi oraz pozyskanie w wyniku projektu „My i nasi reprezentanci – partnerstwo w każdej sprawie” wymiernych korzyści w postaci obietnicy otrzymania roślin ozdobnych, stojaków na rowery i remontu przystanku PKS. Szczególnie mocno zapadły nam w pamięć spotkania z ważnymi gości i jednocześnie naszymi absolwentami: radnymi gminy, sołtysem Bukowca i Wyszanowa, historykiem (autorem książek i prac naukowych o naszej okolicy) oraz inżynierem energetykiem, wyjaśniającym dzieciom tajemnice elektryczności.

Lubuskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa „MAŁA SZKOŁA” w Bukowinie Bobrzańskiej Adres: Bukowina Bobrzańska 45, 68-100 Żagań Gmina: Żagań Organ prowadzący: Stowarzyszenie Oświatowe „MAŁA SZKOŁA” w Bukowinie Bobrzańskiej www.malaszkola.cba.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Halina Dobrakowska Nauczycielki – członkinie SZP: Halina Dobrakowska, Elżbieta Jaros, Elżbieta Maciejewska, Teresa Szczypior, Małgorzata Urbaniak Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Mała Szkoła” w Bukowinie Bobrzańskiej powstała w 2008 roku - w miejsce zlikwidowanej szkoły publicznej. Inicjatorami powstania placówki byli rodzice, sympatycy i lokalna społeczność, którzy wchodzą w skład organu prowadzącego szkołę. Budynek szkoły pięknieje, systematycznie wzbogacamy bazę dydaktyczną i sale lekcyjne. Dzieci i młodzież znajdują się pod opieką wykwalifikowanej i doświadczonej kadry, a nauka przebiega pod postacią interesujących, eksperymentalnych zajęć. Jesteśmy dumni, że szkoła i przedszkole stale się rozwijają, dzięki czemu dzieci ze wsi Bukowina Bobrzańska i okolic osiągają dobre wyniki w sprawdzianach wewnętrznych i zewnętrznych. Reprezentując szkołę, darzą nas swoim zaufaniem. W naszej szkole dzieci mają możliwość obcowania ze zwierzętami domowymi i opiekowania się nimi. Wyróżnia nas dobra i systematyczna organizacja pracy, rodzinna atmosfera, kreatywna i bardzo dobra kadra wychowawców, stosująca najnowsze i skuteczne metody pracy, we współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Zdecydowanej poprawie uległy kontakty z Urzędem Gminy.

bie wzajemnie. Uczniowie są odważniejsi, znają swoje prawa, zadają trudne i ważne pytania. To bardzo cieszy, bo widzimy, jak rozwinęły się nasze dzieci, planując działania, konsultując się wzajemnie i rzetelnie oceniając. Wszystkie projekty matematyczno-przyrodnicze bardzo dobrze uzupełniały wiedzę i umiejętności uczniów, a dzięki projektom społeczno-obywatelskim poznaliśmy historię wsi, mieszkańców, odwiedziliśmy niektóre domy i gospodarstwa, zadając interesujące pytania, poznając rodziny wielopokoleniowe oraz przyrodę i architekturę okolicy; skarby, których dotychczas nie dostrzegaliśmy. Będziemy kontynuować pracę metodą projektu i ocenianie kształtujące (OK) w codziennej pracy, ponieważ przekonaliśmy się, jak wiele doświadczeń zdobyliśmy przez 3 lata. Praca na wsi jest inna i trudna, wymaga od nas przełamywania stereotypów i przyzwyczajeń, a my naprawdę chcemy wyjść „z małej wsi w wielki świat”.

Po 3 latach pracy metodą projektów i z zastosowaniem oceniania kształtującego (OK) jesteśmy już ekspertami w tej dziedzinie, oswoiłyśmy się z nowymi metodami dzięki szkoleniom i pracy praktycznej. Realizujemy projekty według gotowych scenariuszy, ale też same je tworzymy. Nauczyłyśmy się ze sobą współpracować, wymieniamy się doświadczeniami, pomagamy so-

131

Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Reja w Golinie Adres: Golin 1, 68-320 Jasień Gmina: Jasień Organ prowadzący: Gmina Jasień www.szkolagolin.wordpress.com Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Anna Szewczyk Nauczycielki – członkinie SZP: Maria Dynowska, Ewa Łukasiewicz-Ucholc, Lucyna Pisarska, Marlena Sławińska Szkoła Podstawowa w Golinie bazuje na ponad 60-letnim doświadczeniu edukacyjnym. Stanowi główny ośrodek kulturowy 8 okolicznych wsi. Położona jest w bardzo atrakcyjnym i przyjaznym otoczeniu, na skraju miejscowości, wśród łąk, sadów, pól i lasów. Sprzyja to wszechstronnemu rozwojowi oraz kształtowaniu proekologicznych i prozdrowotnych postaw uczniów. Szkoła prężnie się rozwija i wzbogaca swoje zaplecze. Posiadamy nowoczesną pracownię komputerową ze stałym dostępem do Internetu. Uczestniczymy w projektach unij-

nych, dzięki czemu pozyskaliśmy laptopy, rzutnik, wiele innych pomocy dydaktycznych oraz cenne doświadczenie. Staramy się prowadzić zajęcia ciekawymi metodami aktywizującymi, np. Metodą Dobrego Startu Marty Bogdanowicz. Prężnie współpracujemy m.in. z M-GOK w Jasieniu, Parafialnym Zespołem Caritas, Nadleśnictwem w Lubsku. Pozyskujemy sponsorów lokalnych i zagranicznych. Również dzięki temu uzupełniamy bazę pomocy edukacyjnych. Bardzo małe środowisko sprzyja wzajemnym kontaktom i rodzinnej atmosferze. Budują ją również corocznie organizowane imprezy, takie jak wigilia szkolna, majówka (festyn rodzinny), rajdy rowerowe, ogniska i wycieczki.

132

Od 2010 oku uczestniczymy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Przystąpiliśmy do niego pełni zapału, chęci i wiary we wszechstronny rozwój zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Pragnęliśmy ściślej współpracować ze społecznością lokalną. Nie zawiedliśmy się. Po 3 latach sumiennej pracy możemy pochwalić się wieloma korzystnymi zmianami. Inaczej wyglądają relacje uczniów podczas wykonywania zadań grupowych, rozumieją i zauważają oni konieczność współpracy. Dzieci wiedzą, że mają wpływ na to, co dzieje się wokół nich. Na zajęciach projektowych objawiały się kolejne talenty: od malarskich, poprzez pisarskie, sportowe, twórcze, aż po przywódcze, które są tak ważne we współczesnym świecie. Uczniowie zaczęli dostrzegać mocne i słabe strony – swoje oraz kolegów, potrafią dokonać samooceny oraz oceny koleżeńskiej. Są bardziej odpowiedzialni za przydzielone im zadania. Chętniej i śmielej zadają pytania, cechuje ich większa pewność siebie. Projekt ZMSwWŚ miał też wpływ na rodziców i nauczycieli. Nauczyliśmy się, jak pomagać dzieciom, a nie wyręczać je. Wiemy już, że warto szukać nowych dróg i innowacyjnych rozwiązań. Wpływa to pozytywnie na nasz rozwój i integrację. Rodzice chętniej współdziałają ze szkołą, widząc nasze zaangażowanie. Po ukończeniu Projektu ZMSwWŚ planujemy wykorzystywać dalej metodę projektu i jej elementy na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych. Uważamy ją za bardzo przydatną, ciekawą, atrakcyjną dla uczniów i przynoszącą wiele korzyści placówce.

Lubuskie

Szkoła Podstawowa w Nowych Czaplach Adres: ul. Wolności 6a, 68-210 Nowe Czaple Gmina: Trzebiel Organ prowadzący: Gmina Trzebiel Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Wioletta Konieczna Nauczycielki – członkinie SZP: Iwona Ciołek, Wioletta Konieczna, Danuta Przedańska, Eugenia Zarzyńska Nasza szkoła znajduje się w malowniczej wsi przygranicznej. Wyróżnia nas przede wszystkim to, że już od wielu lat realizujemy projekty edukacyjne, które pozwalają naszym uczniom uwierzyć w swoje możliwości, przełamywać różne bariery i śmielej patrzeć w przyszłość. Szkoła jest jasna, kolorowa i wesoła. Panuje w niej miła i przyjazna atmosfera. Uczniowie są dla nas najważniejsi, a działania wysoko wykształconej kadry są ukierunkowane na ich wszechstronny rozwój i bezpieczeństwo. Szkoła liczy 76 uczniów, zatrudnia 13 nauczycieli oraz 6 pracowników administracyjnych i obsługujących.

Dzięki pracy wieloma projektami edukacyjnymi, m.in. „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) udało nam się sprawić, że szkoła jest postrzegana w środowisku lokalnym jako instytucja, przyjazna i życzliwa uczniom i rodzicom. Uczymy wzajemnego szacunku, zaufania i akceptacji siebie i innych. Naszym największym sukcesem jest to, że stworzyliśmy bezpieczne miejsce, w którym panują jasne reguły, ustalone i przestrzegane przez wszystkich. Każdy może się realizować, odkrywać swoje talenty. Realizacja Projektu ZMSwWŚ pozwoliła nam bliżej poznać środowisko lokalne, a przede wszystkim poszerzyć współpracę z rodzicami, naszymi partnerami w wychowaniu dzieci. Uczniowie potrafią wspaniale współpracować w grupie, są dociekliwi, kreatywni i odpowiedzialni za powierzone im zadania. Świetnie posługują się sprzętem w celu zdobycia informacji. Nauczyciele wykorzystują projekty przy realizacji innych tematów. Od przyszłego roku ocenianie kształtujące (OK) będą stosować wszyscy nauczyciele. Najciekawszymi projektami okazały się: „Nocka w szkole”, „Nasi reprezentanci”, „Urządzenia dawnej i dziś”, „Pracownia krawiecka”, „Skarby ziołowej apteczki”, „Woda na wagę złota”, „Jak wpływać na gminę” i „Makieta naszej wspólnoty”. Praca metodą projektów bardzo nam się podoba i będziemy ją nadal realizować.

133

Szkoła Podstawowa w Nowym Kurowie Adres: Nowe Kurowo 37, 66-540 Stare Kurowo Gmina: Stare Kurowo Organ prowadzący: Gmina Stare Kurowo Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Jolanta Dobosz Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Antoniszyn, Agnieszka Chmielewska-Majdańska, Jolanta Dobosz, Małgorzata Najder, Małgorzata Pęcherzewska Szkoła w Nowym Kurowie istnieje od 1945 roku. Jest jedną z 2 szkół podstawowych znajdujących się w gminie Stare Kurowo. Pracując w szkole w małym środowisku wiejskim, znamy jego realia, a jednocześnie – potrzeby i oczekiwania naszych uczniów. Szybko reagujemy na ich problemy, wspólnie cieszymy się z sukcesów. Uczniowie są bardzo ufni w stosunku do nauczycieli. Staramy się podejmować w szkole działania wykraczające poza schematyczną pracę z uczniem, co umożliwia rozwijanie talentów i osobowości.

134

Po realizacji trzyletniego Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) można zauważyć duże zmiany (oczywiście na lepsze) dotyczące pracy w grupie. Uczniowie kiedyś najchętniej dzieliliby się na grupy w obrębie własnej klasy, a teraz rozumieją konieczność poznawania możliwości innych dzieci, wiedzą, że każdy ma jakieś pomysły i w jakiejś dziedzinie może im pomóc, już nie starają się dominować, nie odtrącają młodszych dzieci, mniej zdolnych, a nawet chętnie sprawują nad nimi opiekę, np. uczeń ze starszej klasy w trakcie realizacji zadania brał pod swoje skrzydła młodszego kolegę lub koleżankę i wspólnie pracowali nad projektem, wymieniając się doświadczeniami i spostrzeżeniami. Praca nad realizacją projektów bardzo zbliżyła uczniów całej szkoły, nie ma już podziałów na lepszych, gorszych, mądrzejszych; dzieci zrozumiały, że każdy może coś dać od siebie. Stały się odpowiedzialnymi obywatelami swojej „małej ojczyzny”. Mają już też świadomość, że praca każdego z nich wpływa na efekt pracy całej grupy, rzetelniej więc wywiązują się z zadań, sprawia im to coraz większą przyjemność. Świetnie funkcjonuje samoocena po wykonywanych zadaniach, uczniowie są bardziej otwarci i krytyczni w stosunku do siebie, jak i pozostałych dzieci. Uważamy, że Projekt ZMSwWŚ zakończył się w naszej szkole sukcesem. Jednak nie poprzestaniemy na tych działaniach. Już od września planujemy kolejny start w wielki świat…

Lubuskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Przedszkolnymi w Pamięcinie ze Szkołą Filialną w Żabicach Adres: Pamięcin 29, 69-113 Górzyca Gmina: Górzyca Organ prowadzący: Fundacja Kształcenia Kreatywnego www.szkola.fkk.edu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Alicja Kucharczyk Nauczycielki – członkinie SZP: Alicja Kierska, Alicja Kucharczyk, Magdalena Kowaleczko, Ewa Pilecka, Ilona Szymanowska Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Pamięcinie jest najmłodszą placówką w Gminie Górzyca, powstała w 2011 roku jako jednostka organizacyjna Fundacji Kształcenia Kreatywnego, która jest jej organem prowadzącym. W jej skład wchodzi Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Pamięcinie oraz Szkoła Filialna w Żabicach. W charakterystycznym budynku z czerwonej cegły, w którym uczy się 43 uczniów, mieści się również Niepubliczne Przedszkole Kajtuś. Bliskie sąsiedztwo zaowocowało ścisłą współpracą; przedszkolaki oraz uczniowie uczestniczą we wspólnych uroczystościach, zabawach i akcjach, co wpływa pozytywnie na proces uspołeczniania dzieci. Uczniowie mają możliwość rozwijania swoich zainteresowań i uzdolnień dzięki bogatej ofercie zajęć pozalekcyjnych oraz doskonałemu wyposażeniu w pomoce dydaktyczne i sprzęt ICT. Współpraca z Fundacją Zielonej Doliny Odry i Warty, z Nadleśnictwem Ośno Lubuskie oraz bliskie sąsiedztwo Rezerwatu Roślinności Kserotermicznej i Parku Krajobrazowego Ujście Warty pozwala na kształtowanie postaw szacunku wobec przyrody i wzmacnia potrzebę jej ochrony. Praca metodą projektu i stosowanie zasad oceniania kształtującego (OK) wpływa na podniesienie motywacji do pracy, uczy odpowiedzialności za siebie oraz innych. Zaczynaliśmy, mając o projektach wiedzę zaledwie teoretyczną. Uczyliśmy tradycyjnymi, sprawdzonymi metodami, zajęcia w klasach łączonych traktowaliśmy jako zło konieczne. Trzy lata pracy metodami projektu nauczyły nas, że to, co traktowaliśmy jako porażkę, może stać się naszym mocnym punktem. Przekonaliśmy się, że grupy różnowiekowe stymulują rozwój dzieci, funkcjonowanie w nich sprzyja wzajemnemu uczeniu się. Poznaliśmy i stosujemy w praktyce OK. Dzięki niemu nasi uczniowie wiedzą, czego i w jakim celu się uczą, informacja zwrotna kierunkuje ich działania, a samoocena i ocena koleżeńska zwiększa poczucie odpowiedzialności za zdobywaną przez nich wiedzę i umiejętności. Projekt ZMSwWŚ uświadomił dzieciom, że mają niebagatelny wpływ na otaczający je świat. Ich krytyczne spojrzenie na otoczenie zyskało duże uznanie radnych gminnych. Dialog obywatelski na stałe wpisał się w naszą szkolną rzeczywistość. Cieszy nas również wzrost zaangażowania rodziców w życie szkoły. Zdecydowanie będziemy kontynuować pracę metodą projektów.

135

Zespół Edukacyjny w Podmoklach Małych Adres: Podmokle Małe 30, 66-110 Babimost Gmina: Babimost Organ prowadzący: Gmina Babimost www.szkolapodmokle.babimost.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Elżbieta Ryczek Nauczycielki – członkinie SZP: Weronika Kandulska, Bożena Mruk, Małgorzata Radna, Elżbieta Ryczek, Halina Świtała Zespół Edukacyjny w Podmoklach Małych jest placówką edukacyjną, w której skład wchodzi przedszkole, szkoła podstawowa i centrum kształcenia dla mieszkańców. Jest szkołą kultywującą tradycje lokalne poprzez realizację innowacji pedagogicznych o tematyce regionalnej. Funkcjonuje tu Izba Pamięci, w której zgromadzono wiele ciekawych dokumentów, drobny sprzęt gospodarstwa domowego. Przy szkole znajduje się również jedyny w okolicy Skansen Maszyn i Urządzeń Rolniczych, odwiedzany przez wielu turystów. Od 2003 roku placówka zrealizowała ponad 40 projektów – zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych - na kwotę ponad 1 mln złotych. Były to projekty dla społeczności lokalnej, dla dzieci, rodziców i nauczycieli. Dzięki projektom uczniowie naszej szkoły osiągają dobre wyniki nauczania, rozwijają swoje zainteresowania, uczą się języków obcych, poznają swój kraj poprzez udział

w różnych wyjazdach edukacyjnych. Nauczyciele natomiast rozwijają warsztat pracy, szkolą się, przez co pracują nowoczesnymi, innowacyjnymi metodami. Dzięki realizacji projektów szkoła i przedszkole są doskonale wyposażone w nowoczesne pomoce dydaktyczne, sprzęt multimedialny (w każdej klasie jest tablica interaktywna z podłączonym do niej komputerem, projektorem i bezprzewodowym Internetem), co pomaga naszym uczniom odnosić sukcesy, a szkoła dostaje coraz więcej wyróżnień i certyfikatów. Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) jest naszym ulubionym projektem, ponieważ zmienił uczniów, nauczycieli, rodziców i społeczność lokalną. Staliśmy się rodziną, nauczyliśmy się pracować metodą projektu, wdrażamy elementy oceniania kształtującego (OK). W ciągu 3 lat realizacji projektów najbardziej utkwiły nam w pamięci te, z którymi wyszliśmy do władz gminy, społeczności lokalnej: „Nasi reprezentanci”, „Jak wpływać na gminę?”, „Jak organizują się mieszkańcy?”, „Dzieci są ważne i mają swoje prawa”. Dzięki realizacji projektów zostaliśmy zauważeni w środowisku lokalnym, jako jedna z 7 szkół w Polsce otrzymaliśmy także Certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Zrealizowaliśmy wiele ciekawych przedsięwzięć, a w tym roku przystąpiliśmy do Certyfikacji II stopnia. Udział w Projekcie ZMSwWŚ dał nam i naszym uczniom wiele radosnych chwil. W przyszłości zamierzamy dalej pracować metodą projektu, którą już wdrożyliśmy do naszego przedszkola.

136

Lubuskie

Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia na Rzecz Ekorozwoju Wsi „NASZE DZIECI” w Przyczynie Górnej Adres: Przyczyna Górna 22, 67-400 Wschowa Gmina: Wschowa Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Ekorozwoju Wsi „NASZE DZIECI” Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Maria Dominiak Nauczycielki – członkinie SZP: Katarzyna Burkiewicz, Maria Dominiak, Wioletta Fuczek, Alicja Pecold-Pawliczak, Agata Prałat, Regina Siemaszko, Marta Sobczak Szkoła prowadzona jest przez stowarzyszenie, którego członkowie bardzo wspierają nas i starają się, aby placówka funkcjonowała jak najlepiej – z korzyścią dla uczących się w niej dzieci. Jest to wiejska szkoła, leżąca tuż za „tablicą” Wschowy. Wyróżnia się tym, że jest mała, kameralna, przyjazna, wszyscy bardzo dobrze się tu znamy i pomagamy sobie wzajemnie.

W czasie 3 lat pracy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zmieniliśmy się zarówno my, nauczyciele, jak i uczniowie. Nie jesteśmy już tylko źródłem wiedzy, ale staliśmy się bardziej moderatorami procesu uczenia. Nauczyliśmy się dbać o proces dydaktyczny tak, aby dać możliwość rozwoju każdemu dziecku. Staliśmy się bardziej otwarci na kreatywność i samodzielność działań dzieci, wspierając ich swoją wiedzą i praktyką. Uczniowie z kolei nauczyli się doceniać pracę w grupach: wspólnie dyskutować, planować, dzielić się pracą, być odpowiedzialnym za przydzielone zadanie, zdobywać wiedzę i wykorzystywać ją w praktyce, oceniać się wzajemnie, a także stosować samoocenę. Wykazują się większą otwartością i kreatywnością. Nauczyli się angażować w swoje działania rodziny i innych mieszkańców. Uczą się, jak mogą zmienić swoją „małą ojczyznę”, aby była ładniejsza i bardziej przyjazna. Szkoła ma zamiar pracować metodą projektu przede wszystkim na zajęciach pozalekcyjnych, jak i na wybranych lekcjach. Największym sukcesem było zaangażowanie, odpowiedzialność, pomysłowość, kreatywność uczniów w doprowadzeniu projektów do finału w postaci prezentacji i widowisk. Najbardziej zapamiętaliśmy projekty: „Pogoda jest zawsze”, „W jeden dzień dookoła świata”, „Zielone etykietki”, „Nie pozwolimy, aby zasypały nas odpady”. W trakcie realizacji tych projektów uczniowie bawiąc się, zdobywali dodatkowe wiadomości i umiejętności, które mogą zastosować w praktyce.

137

Szkoła Podstawowa w Smogórach Adres: Smogóry 10, 69 -220 Ośno Lubuskie Gmina: Ośno Lubuskie Organ prowadzący: Gmina Ośno Lubuskie www.szkolasmogory.com.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Danuta Piaskowska Nauczyciele – członkowie SZP: Henryk Grendzisz, Lidia Kanarek, Agata Kołyszko, Elżbieta Obojska, Ewa Offman, Danuta Piaskowska Szkołę Podstawową w Smogórach wyróżnia: uczestnictwo w projektach edukacyjnych, poszukiwanie nowoczesnych i adekwatnych do możliwości uczniów i szkoły metod i form pracy, dostosowanie metod i form pracy do dokonującego się z roku na rok postępu w technologii komputerowej, duże zaangażowanie rodziców i środowiska lokalnego w życie szkoły, udział szkoły w życiu poszczególnych sołectw, bardzo dobra współpraca z władzami gminy, wprowadzenie elementów oceniania kształtującego (OK) w codziennej pracy.

Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) sprawił, że dokonała się zmiana wśród uczniów i nauczycieli. Dzieci stały się bardziej otwarte, samodzielne i śmiałe. Chętnie podejmują się nowych zadań, sprawnie pracują w grupach, swobodnie posługują się komputerem, sprawdzają efekty swojej pracy z wcześniej ustalonymi kryteriami. Nauczyciele delegują niektóre swoje uprawnienia na uczniów, ucząc ich w ten sposób odpowiedzialności. Częściej stosują elementy OK. Społeczność lokalna, czyli rodzice, radni, sołtysi, władze gminy i miejscowi przedsiębiorcy, aktywnie uczestniczyli i wspierali szkołę w realizacji poszczególnych projektów. Przed przystąpieniem do Projektu ZMSwWŚ współpraca ta miała charakter okazjonalny, ograniczała się do wizyt w szkole podczas zebrań, rozpoczęcia czy zakończenia roku szkolnego. Dziś rodzice pomagają w organizowaniu uroczystości, wycieczek, prezentacji, pieką ciasta, przygotowują stroje i dekoracje. Sołtysi i radni spotykają się z uczniami, wspólnie organizujemy imprezy dla całej społeczności wsi. Współfinansują z funduszy sołeckich wyjazdy do kina, teatru, na basen czy lodowisko. Koło Gospodyń Wiejskich przygotowuje posiłki podczas Letniej Szkoły Odkrywców i zawsze służy pomocą (panie pieką ciasta, zbierają zioła, przygotowują pokazy przyrządzania potraw). W ramach współpracy z miejscowym nadleśnictwem i CZG-12 dzieci dowiedziały się o pracy leśników, ochronie przyrody, segregacji i przetwarzaniu surowców wtórnych. Miejscowi strażacy organizują pokazy i pomagają w zorganizowaniu różnych imprez szkolnych. Z pewnością w przyszłości w codziennej pracy wykorzystamy elementy projektów: „W jeden dzień dookoła świata”, „Jakie tajemnice kryje gleba?”, „Bezpieczna szkoła”, „Skarby ziołowej apteczki”, „Nocka w szkole”, „Zabawy ze świata”, „Jesteśmy u siebie – z wizytą u sąsiadów”, „W kole gry”, „Czym oddychamy – powietrze wokół nas”, „Domek dla przyjaciela”, „Wybieramy przedstawicieli samorządu uczniowskiego”, „Sołectwo nasz samorząd”, „My i nasi reprezentanci – partnerstwo w każdej sprawie”, „Jak wpływać na gminę?”.

138

Lubuskie CZG-12 w Długoszynie. W ramach współpracy z Nadleśnictwem w Międzyrzeczu zbieramy kasztany i żołędzie. Już po raz 20. zorganizowaliśmy i przeprowadziliśmy w naszej szkole gminny konkurs ortograficzny. Organizujemy też międzyszkolne zmagania z mitologią, w tym roku odbyła się XI edycja. Realizacja projektów wzmocniła pewność siebie uczniów, którzy nauczyli się publicznej prezentacji, przełamywali tremę i nieśmiałość. Mogli obsługiwać nowoczesny sprzęt, m.in. dyktafony, kamerę, stację pogodową. Praca w grupie i metodą projektu udoskonaliła umiejętność analizy i właściwej oceny działania swojego i kolegów. Szkoła w większym stopniu współpracowała ze środowiskiem lokalnym. Uczniowie zostali wyposażeni w ważną wiedzę z zakresu edukacji obywatelskiej, podnieśli kompetencje matematyczno-przyrodnicze, stali się badaczami i obrońcami najbliższego środowiska. Szkoła zamierza kontynuować działania metodą projektu. Spośród zrealizowanych najbardziej spodobały się nam te, które wymagały twórczej pracy manualnej: w klasach I–III: „Rady na odpady”, „Skarby naszej wsi”, „Nasi reprezentanci”, „Domek dla przyjaciela”; w klasach starszych: „Magiczny pojazd”, „Obywatel Ś w globalnym świecie”, „Makieta naszej wspólnoty”, „Skarby ziołowej apteki”. Powrócimy do ich powtórnej realizacji w następnych latach. W roku 2011/2012 zdobyliśmy Certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy.

Szkoła Podstawowa w Templewie Adres: Templewo 65, 66-350 Bledzew Gmina: Bledzew Organ prowadzący: Gmina Bledzew www.sptemplewo.eu Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Dorota Fortuniak Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Beil, Wiesława Grządko, Lidia Jurkowska, Anna Kozłowska-Maślikiewicz Za sukcesy naszej placówki uznajemy: bardzo niską wypadkowość, wysoką frekwencję uczniów (powyżej 94%), brak problemów typowych dla współczesnego świata (palenie, picie alkoholu, zażywanie narkotyków), sukcesy sportowe na szczeblu gminy, powiatu, województwa, realizację projektów unijnych, dobre wyposażenie szkoły, duże zaangażowanie uczniów i nauczycieli w działania społeczności lokalnej. Współpracujemy z samorządem lokalnym. Od 10 lat zajmujemy czołowe miejsca w corocznych edycjach gminnej zbiórki surowców wtórnych i w akcji

139

Szkoła Podstawowa im. Aleksandra Fredry w Wicinie Adres: Wicina 15, 68-320 Jasień Gmina: Jasień Organ prowadzący: Gmina Jasień www.spwicina.republika.pl Dyrektorzy szkoły/Liderzy SZP: Alicja Lewandowska, Sławomir Muzyka Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Bujalska, Małgorzata Grześków, Mariola Kołodziejczyk, Irena Lesser, Alicja Lewandowska Nasza szkoła jest jedną z 4 w gminie Jasień. Uczęszczają tu dzieci z 6 okolicznych miejscowości. Od kilku lat współpracujemy z Fundacją Prołużycką. Rokrocznie współorganizujemy Festiwal Kultur Dawnych, promujący historię naszej miejscowości. Walorem historycznym tego miejsca są pozostałości po osadzie łużyckiej. W szkole znajduje się izba muzealna, w której można obejrzeć eksponaty wydobyte podczas wykopalisk. W ramach festiwalu odbywają się warsztaty archeologiczne, pokazy łucznictwa, walki rycerskie. Trzyletnia realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) wprowadziła zmiany w szkole i w środowisku lokalnym. Największe dotyczyły postaw uczniów. Dzięki projektom społeczno-obywatelskim dzieci zainteresowały się sprawami społecznymi najbliższej okolicy. Potrafią formułować swoje opinie i przedstawić je na forum szkoły, piszą petycje do władz, podejmują wspólne działania na rzecz klasy i szkoły. W ramach projektów matematyczno-przyrodniczych dzieci często przyjmowały role badaczy, samodzielnie odkrywających otaczający je świat, przeprowadzały eksperymenty, projektowały, badały zjawiska przyrodnicze. Uczniowie potrafią pracować w grupie, zaplanować swoją pracę, pełnić różne funkcje, umiejętnie korzystać z różnych źródeł wiedzy i technologii informacyjnej. Nauczyli się dokonywać samooceny, a także oceniać innych. Wyrobili w sobie poczucie odpowiedzialności za podejmowane działania. Nauczyciele rozwinęli umiejętność pracy z grupą różnowiekową, pogłębili znajomość metody projektu, stosowali elementy oceniania kształtującego (OK). Szkoła poszerzyła swoją bazę dydaktyczną. Poprzez realizację projektów zacieśniła współpracę z organem prowadzącym, radnymi, sołtysami wsi i rodzicami. Skutkowało to lepszym poznaniem potrzeb szkoły, większą otwartością i zrozumieniem specyfiki pracy szkoły, pomocą w organizacji i przeprowadzaniu uroczystości szkolnych. W przyszłym roku szkolnym nasza placówka planuje kontynuować pracę metodą projektu, realizując 4 wybrane scenariusze. Rada Pedagogiczna podejmie uchwałę o wprowadzeniu do oceniania elementów OK. Trudno określić największy sukces. Było ich wiele – od zmiany postaw wśród uczniów i rodziców – do pięknych wytworów pracy dzieci. Jednak zmiana myślenia, że nieważne, gdzie jesteśmy, ale jacy jesteśmy, jest największą wartością pozostałą po Projekcie ZMSwWŚ.

140

Lubuskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Przedszkolnymi w Pamięcinie –Szkoła Filialna w Żabicach Adres: ul. Kostrzyńska 5, Pamięcin, 69-113 Żabice Organ prowadzący: Fundacja Kształcenia Kreatywnego www.szkola.fkk.edu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Alicja Kucharczyk Nauczyciele – członkowie SZP: Agnieszka Chochoł-Waskin, Aneta Ćwiertniak, Marta Karaszewska, Monika Makara. Zbigniew Makara Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Żabicach mieści się w centrum wsi. Jest pierwszą fundacją na terenie gminy. Zapewnia bezpłatne nauczanie w 6-letnim cyklu kształcenia. Realizuje cykl przygotowania do podjęcia nauki w szkole – w formie oddziału przedszkolnego „Kajtuś”. Szkoła posiada budynek parterowy z przylegającym jednopiętrowym. Obok znajduje się boisko szkolne, plac zabaw dla najmłodszych. W przeciągu 2 lat zadbaliśmy o remont wszystkich klas, pokoju dyrektora, pokoju nauczycielskie-

go oraz pomieszczeń kuchennych, wyposażyliśmy szkołę w nowoczesne pomoce dydaktyczne. Pracownia komputerowa posiada 10 stanowisk oraz tablicę interaktywną. W październiku 2013 roku została otwarta sala zabaw dla dzieci. Szkoła jest instytucją, która jednoczy mieszkańców, nauczycieli, rodziców, uczniów, przygotowując uroczystości typu: Dzień Babci, Dzień Seniora. Organizujemy festyn rekreacyjno-rodzinny, w tym roku pod hasłem „Witajcie w naszej bajce”. Tradycją naszej szkoły, od 12 już lat, stało się przygotowanie gminnego konkursu przyrodniczo-ekologicznego. W ciągu 2 lat szkoła uczestniczyła w projektach unijnych „Dziś dobry start, jutro pewny sukces”, „Indywidualizacja”, „Edukacja Fundamentalna”. Obecnie intensywnie realizujemy działania na rzecz uzyskania certyfikatu „Ruch Naukowy”. Udział uczniów w zajęciach projektowych przyczynił się do wielu pozytywnych zmian, m.in. lepszej współpracy uczniów z nauczycielami. Dzieci potrafią pracować w grupach różnych wiekowo, bez podziału chłopcy/dziewczynki, młodsi/starsi. Realizacja podstawy programowej ujętej w projektach wpływa na rozwój intelektualny uczniów, pogłębia wiedzę i systematyzuje ją. Scenariusze zajęć projektowych obejmowały szeroką gamę tematyczną, gdzie każdy uczeń mógł odnaleźć coś, co go szczególnie pasjonowało. Dużym uznaniem cieszyły się scenariusze obejmujące wykonanie prac rysunkowych, technicznych, badawczych. Chętnie uczniowie opracowywali prezentacje multimedialne oraz poznawali historię regionu, prezentowali wyniki pracy społeczności lokalnej. Dzięki działaniom związanym z realizacją projektów dzieci poznały problemy wsi i strukturę pracy samorządu. Miały możliwość rozmowy z przedstawicielami samorządu oraz uczestniczenia w sesji Rady Gminy. Działania na rzecz projektu były też niejako promocją szkoły, przyczyniły się do większego zaangażowania rodziców w edukację swoich dzieci, a dla nauczycieli były nowym wyzwaniem.

141

142

szkoły w województwie mazowieckim

Kołoząb Kaliska

Nowe Kanigowo Podgórze

Łysów Próchenki Lipiny

Nadbrzeż Głosków Ursynów Jedlanka Maziarze. Stare

Gozdawa Kochanówka

Platerów

Publiczna Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Głoskowie Adres: Głosków 29, 08-412 Borowie Gmina: Borowie Organ prowadzący: Gmina Borowie www.zsgloskow.borowie.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Jolanta Maszkiewicz Nauczycielki – członkinie SZP: Monika Baran, Grażyna Drewnik, Iwona Maletka, Agnieszka Osińska Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był dla nas wyjątkową okazją do tego, aby docenić wagę nauki w grupie zróżnicowanej wiekowo oraz stać się profesjonalnym przewodnikiem ucznia. Doskonale przygotowane scenariusze projektów prowadziły nas, wymagały od nas cierpliwości i zaufania uczniom. Ten czas dokonał zmiany w uczniach i w nas. Uczniowie nabrali pewności siebie, stali się bardziej odpowiedzialni, tolerancyjni i samokrytyczni. My nauczyliśmy się ufać dziecku, pozwalać mu na błądzenie i doświadczanie; nauczyliśmy się nie gonić czasu i nie poganiać dziecka. Poprzez zaangażowanie rodzin uczniów w prace projektowe, wzmocniliśmy również integrację ze środowiskiem lokalnym.

Jesteśmy placówką publiczną należącą do Zespołu Szkół, którego organem prowadzącym jest Gmina Borowie. Uczniowie (około 200 dzieci w zespole) mają doskonałe warunki do nauki i pracy: posiadamy dobrze wyposażone sale, pracownię komputerową, pełnowymiarową salę gimnastyczną, bezpieczny plac zabaw oraz kompleks boisk Orlik. Wyróżnia nas zaangażowanie w pracę z dzieckiem, otwartość na zmianę, samorządność uczniowska, tolerancja i wyjątkowa atmosfera, sprzyjająca rozwojowi jednostki i integracji społeczności lokalnej. Nasze działania są skierowane na dalekosiężny cel: chcemy wykształcić i wychować dobrego, odważnego i mądrego człowieka, przygotowanego do życia w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości, umiejącego cieszyć się życiem oraz otwartego na innych ludzi.

144

Zmiana nastąpiła nie tylko w nas, lecz także w metodyce i formach pracy oraz w formalnej organizacji pracy szkoły. Wprowadzamy na stałe metodę projektu edukacyjnego podczas zajęć w grupie zróżnicowanej wiekowo (w jednym dniu projektowym w tygodniu). Postaramy się jak najczęściej stosować ocenianie kształtujące (OK), doceniając jego wagę dla rozwoju i samokształcenia dziecka. Za największy sukces uważamy zmiany w naszym nastawieniu do nowych metod pracy i nowego postrzegania naszej roli, która ulega zmianie w zawrotnym tempie. Ta zmiana jest według nas najtrwalsza, bo będzie generować następne.

Mazowieckie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Gozdawie Adres: Gozdawa 6, 27-350 Sienno Gmina: Sienno Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju wsi Gozdawa i Okolic Dyrektorka szkoły: Beata Krygier Liderki SZP: Iwona Rzęsa, Justyna Woźniak Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Kaczmarzyk, Ewelina Młyńska, Agnieszka Rusiecka, Iwona Rzęsa, Justyna Woźniak

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Gozdawie jest małą, wiejską szkołą, prowadzoną przez stowarzyszenie. Tym, co wyróżnia naszą placówkę spośród innych, jest jej serdeczna i rodzinna atmosfera, która ma wpływ na pozytywny wizerunek szkoły w środowisku lokalnym. Na uwagę zasługuje również duże zaangażowanie społeczności szkolnej, dzięki któremu – mimo wielu trudności – szkoła istnieje już 9. rok i wciąż się rozwija. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) przyczynił się do wzbogacenia naszej bazy dydaktycznej, ale przede wszystkim bardzo po-

zytywnie wpłynął na społeczność szkolną i środowisko lokalne. Uczniowie nauczyli się pracować metodą projektów, wykorzystywać wiedzę w praktyce oraz stosować w swojej pracy technologię informacyjną. Stali się bardziej świadomi i odpowiedzialni za proces uczenia, są bardziej otwarci i samodzielni. Udział w projekcie zacieśnił również relację między społecznością szkolną i lokalną, pozytywnie wpływając na postrzeganie działalności szkoły w środowisku. Projektem, który najbardziej zapadł nam w pamięć, był projekt „W zgodzie z naturą i tradycją, krajobraz kulturowy mojej okolicy”. Zorganizowane spotkanie z seniorami było dla dzieci żywą lekcją historii o naszym regionie. Uczniowie bardzo dużo dowiedzieli się o tragicznej przeszłości naszej miejscowości, przez co bardziej pokochali swoją małą ojczyznę. W kolejnych latach szkolnych mamy zamiar w dalszym ciągu wdrażać metodę projektów w naszej pracy, ponieważ jest to doskonały sposób na efektywne przyswajanie wiedzy, połączone z zabawą.

145

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Braci Andrzeja i Józefa Załuskich w Jedlance Adres: Jedlanka 52, 26-660 Jedlińsk Gmina: Jedlińsk Organ prowadzący: Gmina Jedlińsk www.pspjedlanka.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Jagielska Nauczycielki – członkinie SZP: Beata Górnicka, Anna Paszkiewicz, Bożena Sobstyl, Agnieszka Szymańska

Szkoła w Jedlance skupia się na tworzeniu nowego wzorca procesu dydaktycznego, opartego na odpowiednio wykorzystanych medialnych środkach dydaktycznych według zasady „Powiesz – zapomnę, pokażesz – zapamiętam, przeżyję i doświadczę – zrozumiem”. Wychowujemy uczniów zgodnie z założeniami edukacji globalnej, obejmującej te drogi nauczania, które ściśle związane są ze zmianami społecznymi, lokalnymi i globalnymi, promują zaangażowanie w budowę sprawiedliwego świata. Nasze działania skupiają się na wprowadzaniu dzieci w świat demokratycznego funkcjonowania w społeczeństwie. Jesteśmy dumni z tego, że dzięki aktywności naszych uczniów zainicjowana została Dziecięca Rada Gminy Jedlińsk. Uczestniczymy w wielu projektach na rzecz wszechstronnego rozwoju dzieci i społeczności lokalnej. Jesteśmy aktywną szkołą działającą na rzecz mieszkańców wsi Jedlanka. Nasza placówka jest przystanią, a jej drzwi są zawsze otwarte dla przedstawicieli wszystkich pokoleń: od trzyletnich maluszków aż po seniorów.

146

Uczestnictwo w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) okazało się bardzo cennym doświadczeniem dla całej społeczności szkolnej i pozwoliło na wszechstronny rozwój naszych uczniów. Projekty pozwoliły od nowa zdefiniować nauczanie – zarówno ze strony nauczycieli, jak i uczniów – oraz doskonaliły umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii. Taki rodzaj aktywności nauczył dzieci dzielenia się pomysłami, planowania swojej pracy, przejmowania odpowiedzialności za jej efekt, różnorodnego sposobu oceniania. Nasi uczniowie są w pełni gotowi do kolejnego etapu kształcenia i doskonale radzą sobie jako liderzy różnorodnych działań w gimnazjum. Jesteśmy dumni z tego, że staliśmy się równorzędnym partnerem dla ogólnopolskich organizacji pozarządowych. Z satysfakcją dostrzegamy zainteresowanie naszą placówką ze strony sąsiednich szkół, władz lokalnych, podmiotów naukowych. Dzięki działaniom projektowym szkoła cieszy się dobrą opinią, dlatego w przyszłości nadal chcemy pracować takimi metodami. Wybory do samorządu, współpraca z władzami lokalnymi, nocka w szkole – na stałe wpisały się do naszego kalendarza działań. Działania matematyczno-przyrodnicze uczyniły nas społecznością proekologiczną, a społeczno-obywatelskie pokazały wartość działań na rzecz swojej społeczności lokalnej. Zmieniliśmy sposób postrzegania małej, wiejskiej szkoły przez otoczenie. Pokazaliśmy, że z małej szkoły w wielki świat nie jest tak daleko…

Mazowieckie

Katolicka Publiczna Szkoła Podstawowa „Julin” im. Heleny i Ignacego Jana Paderewskich w Kaliskach Adres: Kaliska 50, 07-130 Łochów Gmina: Łochów Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi „Julin” www.kpspjulin.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Małgorzata Siuchta Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Fabisiak, Ewa Krzyżewska, Danuta Ładniak, Magdalena Mioduszewska

na gminę?”, dzięki któremu uczniowie pierwszy raz w życiu mogli wziąć udział w sesji Rady Gminy. Dzieci były zachwycone tym, że słucha ich tyle ważnych osób, poczuły się docenione i bardzo długo o tym mówiły. „Domek dla przyjaciela” to projekt, który zaktywizował przede wszystkim rodziców. Dzięki niemu powstały piękne domki dla zwierząt. W naszej szkole w ramach zajęć pozalekcyjnych nadal zamierzamy pracować metodą projektów. Chcemy, żeby kolejne roczniki naszych uczniów również mogły doświadczyć działań projektowych.

Nasza szkoła jest małą placówką, położoną w przepięknej okolicy niedaleko rzeki Liwiec. Od 2008 roku jesteśmy szkołą stowarzyszeniową, a od 2010 roku – również szkołą katolicką. W naszej placówce panuje niezwykle rodzinna atmosfera, a uczniowie wychowywani są w duchu wiary i patriotyzmu. Trzy lata z Projektami „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) sprawiły, że dużo się u nas zmieniło. Uczniowie stali się bardziej otwarci, śmiali i pewni siebie. Nauczyciele, którzy pracowali metodą projektów, zaczęli traktować swoich uczniów jak partnerów w działaniu. Wskazują im drogę, wytyczają zadania, a w razie potrzeby – wspierają i pomagają, ale nigdy nie wyręczają. Dzięki projektom szkoła otworzyła się na współpracę ze społecznością lokalną; dzieci miały okazję do spotkań z radnym, z sołtysami, z burmistrzem. W naszej pamięci pozostały projekty, które porwały do działania większą grupę osób; projekty, z którymi wyszliśmy poza mury naszej szkoły. „Woda na wagę złota” to pierwszy projekt, który odbił się głośnym echem w naszej miejscowości. Dzieci za pomocą transparentów i haseł zachęcały do oszczędzania wody, a mieszkańcy naszej wsi zrozumieli, że uczniowie naprawdę mają im coś do powiedzenia. Długo będziemy pamiętać również projekt „Jak wpływać

147

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Kochanówce Adres: Kochanówka 83, 27-350 Sienno Gmina: Sienno Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Kochanówka Dyrektorzy szkoły/Liderzy SZP: Stanisław Kwiecień, Małgorzata Karbowniczek Nauczycielki – członkinie SZP: Elżbieta Bednarska, Małgorzata Kaczmarzyk. Danuta Wiśniewska, Ewa Wojtas Szkoła w Kochanówce powstała zaraz po II wojnie światowej. Na początku dzieci uczyły się w drewnianym budynku. W roku 1966 nastąpiło otwarcie nowej, murowanej szkoły z zieloną salą gimnastyczną. Ze względu na małą liczbę dzieci – w 2004 roku szkoła publiczna została rozwiązana. Dzięki staraniom społeczności wiejskiej i nauczycieli powołano szkołę stowarzyszeniową o nazwie Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Kochanówce. Wyróżnia ją serdeczna i rodzinna atmosfera. Bardzo ważnym elementem w prowadzeniu małej szkoły jest ułatwiony kontakt i współpraca z rodzicami.

Nasza szkoła brała udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ), ponieważ dzięki temu uczniowie mieli możliwość wszechstronnego rozwoju. Metoda projektu oraz ocenianie kształtujące (OK) przyczyniły się do integracji uczniów i większego zaangażowania dzieci oraz rodziców w życie szkoły. Największym sukcesem jest fakt, że nasze dzieci stały się otwarte na nowe doświadczenia, są tolerancyjne, śmiałe, odważne, mówią, co myślą. Udział w projekcie ZMSwWŚ był dla nas wspaniałym doświad-

148

czeniem, uczniowie mogli brać udział w zajęciach prowadzonych w ramach Letniej Szkoły Odkrywców, chętnie wyjeżdżali na Letnie Obozy Naukowe, z których zawsze wracali zachwyceni, bogatsi o nowe doświadczenia. Dzięki projektowi ożywiła się nasza współpraca ze środowiskiem lokalnym. Miejscowa ludność i władze lokalne bywały częstymi gośćmi w naszej szkole. Organizowaliśmy wystawy, imprezy okolicznościowe, przeprowadzaliśmy wywiady z wójtem, radnym, sołtysami. Uczniowie gościli w Urzędzie Gminy Sienno, gdzie aktywnie brali udział w posiedzeniu Rady Gminy. Widzimy duże zaangażowanie ze strony rodziców, którzy również dostrzegli korzyści płynące z realizacji projektu. W przyszłości zamierzamy pracować metodą projektu, ponieważ ten typ pracy daje dużo satysfakcji uczniom, a także przekłada się na lepsze wyniki, np. sprawdzianu po VI klasie.

Mazowieckie

Szkoła Podstawowa w Kołozębiu Adres: Kołoząb 31, 09-110 Sochocin Gmina: Sochocin Organ prowadzący: Gmina Sochocin Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Małgorzata Tomaszek, Małgorzata Makowska Nauczycielki – członkinie SZP: Katarzyna Ambroziak, Monika Ciosek, Monika Łazarska, Marta Meister, Elżbieta Przetacka, Katarzyna Sawicka, Ewa Szałkowska, Małgorzata Tomaszek, Elżbieta Ziółek Szkoła Podstawowa w Kołozębiu położona jest w malowniczej okolicy. Jest małą placówką, stwarzającą doskonałe warunki nauki, zabawy i rozwoju dzieci. Panuje tu miła, rodzinna atmosfera. Od wielu lat nie odnotowujemy w niej zjawiska agresji, patologii. i wobec przedstawicieli władz lokalnych. Będziemy kontynuować pracę metodą projektu podczas zajęć pozalekcyjnych, włączymy edukację obywatelską do programu wychowawczego szkoły. Nadal będziemy pracować metodą zespołową podczas zajęć lekcyjnych. Istotne znaczenie dla pracy szkoły i pobudzenia aktywności uczniowskiej miały projekty „Wybory do Samorządu Uczniowskiego”, „Znaki drogowe – czyli Szkolne Reguły Zachowania”, „Nocka w szkole”, ,,Skarby naszej wsi”, „My i nasi reprezentanci – partnerstwo w każdej sprawie.”

W ciągu 3 lat pracy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zaobserwowaliśmy pozytywne zmiany w uczniach, rodzicach i nauczycielach. Uczniów cechuje większa umiejętność pracy w grupie: podejmowanie współpracy w grupie, podział ról, przydział obowiązków, planowanie działań i rozwiązywania problemów w twórczy sposób. Wykazują się większą otwartością, śmiałością, pewnością siebie i chęcią występowania, nie tylko na forum szkoły. U nauczycieli nastąpiła zmiana postrzegania swojej roli. Nauczyciel jest przyjacielem, który wspiera, doradza i daje większą samodzielność dzieciom, a w środowisku dostrzega potrzebę pozyskiwania partnerów do działań na rzecz szkoły i społeczności lokalnej. Rodzice mają pozytywny stosunek do działań w projekcie, oferują pomoc, biorą udział w uczniowskich prezentacjach. Mają większą odwagę do przedstawiania swoich potrzeb w szkole

149

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Lipinach Adres: Lipiny 71, 05-317 Jeruzal Gmina: Mrozy Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Lipiny, Dębowce, Borki www.nsplipiny.pl Dyrektorka szkoły: Elżbieta Kielak Liderka SZP: Hanna Miller-Wąsowska Nauczycielki – członkinie SZP: Jolanta Sęktas, Małgorzata Trojanowska, Katarzyna Wojciechowska, Iwona Zielonka

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Lipinach od 10 lat prowadzona jest przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Lipiny, Dębowce, Borki. Skupia dzieci z kilku okolicznych wsi, zapewniając im ciepłą, domową wręcz atmosferę, poczucie bezpieczeństwa, nauczanie na wysokim poziomie. Szkoła jest dobrze wyposażona, choć mieści się w starym budynku. W szkole prowadzone jest nauczanie włączające. Od 2 lat uczęszczają do niej dzieci niepełnosprawne – otoczone opieką specjalistów stały się integralnymi członkami naszej szkolnej społeczności.

Zmiany po udziale w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ): Nauczyciele – przenoszą na lekcje metody wypracowane w projektach; wprowadzają elementy oceniania kształtującego (OK). Uczniowie – zyskali ogromną świadomość swojego wpływu na otoczenie, są aktywni, samorządni, bronią swoich praw, potrafią zmobilizować się w obliczu zadań. Szkoła – pomoce uzyskane w projekcie na stałe zagościły na lekcjach, wzbogacając nasz warsztat pracy i rozwijając umiejętności uczniów. Rodzice – część z nich angażuje się we wszystkie szkolne działania. Są świadomi potrzeb szkoły, uczniów, często sami wychodzą z różnego rodzaju inicjatywą. Pozostali rodzice włączają się w życie szkoły tylko na prośbę dyrektora czy nauczycieli. Najbardziej udane projekty to: • społeczno-obywatelskie w klasach IV–VI: „Magiczny pojazd”, „Gra w samorząd”, „Wybory do samorządu”, • matematyczno-przyrodnicze w klasach IV–VI: „Wielka wyprawa po skarby przyrody”, „Woda na wagę złota”, • społeczno-obywatelskie w klasach I–III: „Portrety”, „Nocka w szkole”, • matematyczno-przyrodnicze w klasach I–III: „Domek dla przyjaciela”, „W kole gry”, „Czym oddychamy – powietrze wokół nas”. Zgromadzone podczas realizacji Projektu ZMSwWŚ umiejętności i doświadczenia zostaną wykorzystane w dalszej pracy metodą projektów.

150

Mazowieckie

Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Łysowie Adres: Łysów 89, 08-109 Przesmyki Gmina Przesmyki Organ prowadzący: Gmina Przesmyki http://zslysow.w.interia.pl/ Dyrektor szkoły: Paweł Iwaniuk Liderka SZP: Elżbieta Bobryk Nauczycielki – członkinie SZP: Katarzyna Iwaniuk, Elżbieta Ługowska, Jolanta Raczyńska, Bożena Stefaniuk

Zespół Szkół w Łysowie jest jedną z 2 szkół funkcjonujących na terenie gminy Przesmyki. W jego skład wchodzą: przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum. Oprócz działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoła jest miejscem lokalnej integracji, spotkań rodziców i absolwentów; miejscem, gdzie organizowane są cykliczne imprezy kulturalno-sportowe, skierowane do społeczności lokalnej. Od 2005 roku szkoła uczestniczy w projektach edukacyjnych finansowanych głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) dobrze wpisał się w naszą koncepcję otwarcia szkoły i współpracy ze środowiskiem lokalnym. Największym sukcesem jest dla nas zmiana, jaka dokonała się w uczniach, ich wzajemna współpraca, poczucie odpowiedzialności za powierzone zadania, umiejętność samooceny. Praca metodą projektu pozwoliła im zdobywać wiedzę w sposób ciekawy, odkrywczy; pozwoliła rozwijać kluczowe kompetencje. Sukcesem jest rozbudzenie pasji i zainteresowań, które będą rozwijane przez uczniów po zakończeniu projektu. Udział w Projekcie ZMSwWŚ stanowił inspirację i motywację do wyznaczania celów edukacyjnych i ich osiągnięcia, co w przyszłości może stanowić solidną podstawę do podejmowania nauki na wyższych etapach kształcenia. Dla szkoły jako instytucji oraz dla nauczycieli realizacja projektów edukacyjnych była wyzwaniem, dzięki któremu mogli zdobyć wiele cennych doświadczeń i pokazać, że mała, wiejska szkoła może być kreatywna i innowacyjna, może posiadać bogatą i interesującą ofertę zajęć pozalekcyjnych, stać się silnym ośrodkiem życia kulturalno-oświatowego.

151

Publiczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Maziarze Stare i Okolic w Maziarzach Starych Adres: Maziarze Stare 24a, 27-100 Iłża Gmina: Iłża Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Maziarze Stare i Okolic Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Barbara Krajewska Nauczyciele – członkowie SZP: Iwona Borkowska, Dorota Gregorczyk, Barbara Krajewska, Dorota Plata, Stanisław Siwiec Nasza szkoła od 2001 roku prowadzona jest przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Maziarze Stare i Okolic. Obecnie w szkole uczy się 11 uczniów w klasach I–VI. Szkoła prowadzi oddział przedszkolny z 11 uczniami i przedszkole z 1 oddziałem 22-osobowym. Zatrudniamy 8 nauczycieli, w tym 4 pełnoetatowych. Pracujemy w grupach różnowiekowych i klasach łączonych. Łączymy zajęcia artystyczne i ruchowe. Szkoła pełni rolę integracyjną całego społeczeństwa. Nasza działalność to wspieranie wielu inicjatyw kulturalnych i edukacyjnych dzieci, młodzieży i dorosłych. Organizujemy okolicznościo-

152

we imprezy i festyny oraz szkolenia dla dorosłych. W szkole działa Regionalne Centrum Wsparcia dla Stowarzyszeń Rozwoju Wsi. Pomagamy innym zakładać szkoły i stowarzyszenia na terenie Mazowsza i okolic. Poprzez działania projektowe zyskaliśmy uznanie społeczeństwa oraz pozyskaliśmy sponsorów na rozbudowę otoczenia szkoły. Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) miał bardzo duży wpływ na zaistniałe zmiany w szkole. Nasi uczniowie stali się bardziej otwarci, kreatywni i odpowiedzialni; dostrzegli, jak ważna jest współpraca. W czasie realizacji projektu nawiązaliśmy ścisłą współpracę z lokalnymi mediami, nadleśnictwem Marcule, samorządem lokalnym, OSP Kotlarka i Państwową Strażą Pożarną oraz licznymi mieszkańcami wsi. Współpracujemy również z innymi szkołami projektowymi. Wzbogaciliśmy się o nowe pomoce dydaktyczne i naukowe, które nadal będziemy wykorzystywać w pracy naszej szkoły. Ciekawym doświadczeniem były także udziały naszych uczniów w Letniej Szkole Odkrywców i Letnim Obozie Naukowym; mogli poznać nowe miejsca, prowadzić ciekawe doświadczenia i obserwacje, poznać nowych kolegów. Za największy sukces uważamy integrację całej społeczności i postęp w rozwoju naszych uczniów oraz zaangażowanie rodziców w prace projektowe. Podjęliśmy decyzję, że nadal będziemy pracować metodą projektu oraz zrealizujemy kolejne projekty zaproponowane w scenariuszach. Projekty, które zaangażowały nas najbardziej w trakcie realizacji, to „Domek dla przyjaciela”, „Skarby z domowej apteki”, „Skarby naszej wsi”.

Mazowieckie

Szkoła Podstawowa im. Stanisława Mikołajczyka w Nadbrzeżu Adres: Nadbrzeż 4, 05-480 Karczew Gmina: Karczew Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Nadbrzeż Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Mirosława Guba Nauczycielki – członkinie SZP: Urszula Ankiewicz, Krystyna Czapnik, Mirosława Guba, Magdalena Niewiarowska

udziału w konkursach wszystkim zależy, aby dobrze zaprezentować szkołę. Nasi uczniowie nie jeżdżą na konkursy sami lub z rodzicami, zawsze jest z nimi pani prezes, wychowawca, często – dyrektor. Czujemy się wspólnotą i wspieramy się w każdej sytuacji.

Szkoła Podstawowa w Nadbrzeżu od 8 lat prowadzona jest przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Nadbrzeż. To, co wyróżnia naszą szkołę, to wspaniała, rodzinna, życzliwa atmosfera, którą tworzy cała społeczność szkolna. Jak w dobrej rodzinie – wszyscy się wspierają i współpracują z sobą. Nauczyciele i rodzice wspólnie szukają sposobów, jak pomóc dziecku w nauce, jak zapobiegać kompleksom, lękom czy stresowi. Wpływa to w bezpośredni sposób na wyniki nauczania. Ze sprawdzianu po klasie VI nasi uczniowie od lat zajmują 1. miejsce w gminie i w powiecie. Osiągnęliśmy to, co nie zdarza się często w obecnych czasach – uczniowie i rodzice są dumni ze swojej szkoły. Podczas

Udział szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był wspaniałym przeżyciem i przyniósł wszystkim wiele korzyści. Uczniowie mogli lepiej poznać nauczycieli – luźna atmosfera zajęć pozalekcyjnych, brak przymusu i stopni spowodowały, że uczniowie nabrali zaufania, otworzyli się przed kolegami i nauczycielami. Każdy mógł znaleźć dla siebie coś, w czym był najlepszy i odnosił sukces. To spowodowało wzrost poczucia własnej wartości uczniów. Zdecydowanie zwiększyła się również częstotliwość kontaktów z rodzicami. Uczniowie zadowoleni z zajęć projektowych wiele opowiadali o nich w domach, czym zainteresowali rodziców i sprowokowali ich do współpracy. Dzięki Projektowi ZMSwWŚ częstymi gośćmi w szkole są nie tylko rodzice, lecz także lokalne władze. Daje to satysfakcję uczniom, ale także promuje naszą małą szkołę (zyskaliśmy rozgłos, a co za tym idzie – nowych uczniów). Największym sukcesem było to, że podczas zajęć projektowych uczniowie zdobyli dużo nowych wiadomości i umiejętności. Dowiedzieli się, że nauka może być wspaniałą zabawą i ogromną przyjemnością. Dzięki temu szkoła zdobyła certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Wszystkie osiągnięte sukcesy spowodowały, że nadal będziemy w miarę możliwości pracować metodą projektów.

153

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowym Kanigowie Adres: Nowe Kanigowo 17, 09-470 Bodzanów Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Nowe Kanigowo „Nasza Szkoła” www.nspnowekanigowo.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Dariusz Grabarczyk Nauczyciele – członkowie SZP: Krystyna Banaś, Czesław Kubik, Marlena Matusiak, Anna Trzeciak Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowym Kanigowie została powołana w 2004 roku z inicjatywy założonego na ten cel stowarzyszenia rodziców i nauczycieli. Jest to mała szkoła, licząca około 20 uczniów w klasach I–VI. Przy szkole podstawowej powstało również przedszkole „Słoneczny dworek”, do którego uczęszcza około 20 dzieci w wieku od 3 do 6 lat.

Nasza placówka usytuowana jest w pięknym, zabytkowym dworku otoczonym parkiem. Pomimo że mamy niewielu uczniów, szkoła tętni życiem. Organizujemy dużo imprez dla środowiska lokalnego, np. Festiwal Kolęd czy spotkanie wigilijne z władzami lokalnymi oraz zaprzyjaźnionymi osobami i placówkami (m.in. z Domem Pomocy Społecznej z Nowego Miszewa). Podczas spotkania odbywa się licytacja przedmiotów wykonanych przez dzieci. Z okazji Nowego Roku nasi uczniowie biorą udział w przedstawieniu teatralnym przygotowanym dla całego środowiska lokalnego. W czerwcu organizujemy piknik rodzinny połączony z loterią fantową, występami dzieci oraz zabawy i konkurencje sportowe dla całych rodzin. Środki pozyskiwane z loterii, licytacji oraz dzięki sponsorom pozwalają współfinansować wycieczki dla dzieci, rajdy rowerowe i piesze. Udział w Projekcie „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) przyczynił się do rozwinięcia i poszerzenia kompetencji społeczno-obywatelskich oraz matematyczno-przyrodniczych. Projekt dał nowe możliwości w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczycieli, jak również poprawił kontakt ze środowiskiem lokalnym, pogłębił relacje i współpracę pomiędzy nauczycielami, rodzicami i uczniami. Poprzez udział w realizacji zadań projektowych uczniowie mieli możliwość wykorzystywania wiedzy teoretycznej w praktyce (m.in. w przygotowaniu prezentacji), pogłębili świadomość więzi lokalnej i patriotycznej, wykorzystywali różnorodne pomoce naukowe zakupione w ramach projektu. Została wzbogacona baza i warsztat pracy nauczycieli, m.in. wprowadziliśmy ocenianie kształtujące (OK) w naszej szkole. Nadal będziemy starać się pracować metodą projektu. Większość wprowadzonych zmian w ramach Projektu ZMSwWŚ będzie kontynuowana po jego zakończeniu.

154

Mazowieckie

Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Zespole Placówek Oświatowych w Platerowie Adres: ul. Siedlecka 7, 08-210 Platerów Gmina: Platerów Organ prowadzący: Urząd Gminy w Platerowie www.pgplaterow.w.interia.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Maria Daszko Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Chwedoruk, Dorota Kolasa, Grażyna Stasiuk, Alicja Zienkiewicz-Zielińska

Zespół Placówek Oświatowych w Platerowie już od wielu lat systematycznie pracuje metodą projektów. Realizowaliśmy projekty matematyczno-przyrodnicze, etnograficzne, językowe, artystyczne. Corocznie w naszej szkole odbywają się plenery malarskie, w których uczestniczą znani artyści z Polski i zagranicy. Dużą popularnością i zainteresowaniem uczniów cieszą się warsztaty ze znanymi artystami. Jesteśmy dumni z tego, że już najmłodsi uczniowie uczestniczą w wyjazdach na „zielone szkoły”, a starsi – w wymianach międzynarodowych (Grecja, Rosja, Belgia, Turcja, Anglia, Ukraina). Byliśmy w Górach Świętokrzyskich, Kazimierzu Dolnym, Słowińskim Parku Narodowym, Ojcowskim Parku Narodowym, Krakowie, Gdańsku. Naszą szkołę wyróżnia to, że jesteśmy otwarci na nowe pomysły i innowacje, nie boimy się wyzwań, często pracujemy metodami aktywizującymi i chętnie podejmujemy działania projektowe. Po 3 latach pracy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zauważalne są również zmiany w uczniach i nauczycielach. Dzieci potrafią współpracować w grupie, planować działania i rozwiązywać problemy w twórczy sposób. Nabyli umiejętności społeczne, nauczyli się samodzielności i samooceny. Nauczyciele są bardziej otwarci na ucznia i jego potrzeby. Staramy się naprowadzać i ukierunkowywać uczniów, a nie wyposażać w gotową wiedzę. Coraz częściej stosujemy ocenianie kształtujące (OK) i doskonalimy własny warsztat pracy. Realizacja projektu pozytywnie wpłynęła na relacje ze społecznością lokalną. Nie tylko rodzice, lecz także inni mieszkańcy włączali się chętnie do działań projektowych – aktywnie uczestniczyli w podsumowaniach, przez co stali się bardziej świadomi naszych działań projektowych, otwarci wobec szkoły i nauczycieli. W naszej pamięci najbardziej utkwiły projekty, takie jak: „Nocka w szkole”, „Dzień zabaw ze świata”, „Potrawy regionalne”, „Domek dla przyjaciela”, „Magiczny pojazd”, „Woda na wagę złota”.

155

Szkoła Podstawowa w Podgórzu Adres: Podgórze 6, 09-460 Mała Wieś Gmina: Mała Wieś Organ prowadzący: Gmina Mała Wieś www.sppodgorze.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Iwona Sobótko Nauczycielki – członkinie SZP: Agnieszka Brzoza, Monika Górka, Beata Ostrowska, Iwona Sobótko Goście odwiedzający naszą szkołę zwracają uwagę na jej wyjątkowe usytuowanie. Naszą dumą są lasy sosnowe, porastające okolice. Korzystamy z ich zasobów, organizując różnorodne imprezy sportowe. Osiemnaście lat temu kilkunastu zawodników z terenu gminy po raz pierwszy wzięło udział w zorganizowanym w Podgórzu biegu z okazji Dnia Niepodległości. W miarę upływu lat impreza cieszyła się coraz większym zainteresowaniem. W ubiegłym roku w XVIII Jesiennych Biegach Przełajowych wzięło udział około 1000 zawodników z 4 powiatów. Oprócz tego organizujemy także nie mniej liczne powiatowe, międzypowiatowe i wojewódzkie biegi sztafetowe. Doceniając nasze doświadczenie organizacyjne, wojewódzki związek sportowy od 2 lat powierza nam rolę gospodarza Mazowieckich Igrzysk Młodzieży Szkolnej w Sztafetowych Biegach Przełajowych. W roku 2013 dostąpiliśmy zaszczytu ceremonii otwarcia.

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) już w chwili ogłoszenia chwycił nas za serce. Wiedzieliśmy, że przystępując do jego realizacji, znajdziemy się w gronie szkół łamiących stereotyp wiejskiej, czyli gorszej szkoły. Nie pomyliliśmy się. Przyglądając się dziś naszej społeczności szkolnej, trudno nie zauważyć pozytywnych zmian, jakie w niej zaszły. Efekty podejmowanych od 3 lat działań są widoczne na wielu płaszczyznach. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie stali się bardziej otwarci, kreatywni i odważni w wyrażaniu własnych opinii. Polubiliśmy pracę metodą projektu, przekonaliśmy się do zajęć prowadzonych z grupą dzieci zróżnicowanych wiekowo. Doceniliśmy zalety oceniania kształtującego OK) i próbujemy je stosować nie tylko w projekcie, lecz także w pracy wychowawczej. Uczniowie realizując zadania projektowe, rozwijali kompetencje kluczowe. Nauczyciele realizatorzy w trakcie konferencji metodycznych mieli możliwość doskonalenia zawodowego, wymiany doświadczeń, nawiązania nowych znajomości. Sukcesem realizacji działań projektowych jest zacieśnienie współpracy z lokalnym samorządem. Projekt ZMSwWŚ stał się inspiracją do dalszej pracy: uzyskaliśmy Certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy oraz 2 nagrody w konkursie „Co trzy głowy, to nie jedna” przeprowadzonego w ramach organizacji Tygodnia z Internetem. Zamierzamy kontynuować pracę metodą projektu i stosować elementy oceniania kształtującego (OK).

156

Mazowieckie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Próchenkach Adres: Próchenki 90, 08-207 Olszanka Gmina: Olszanka Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Próchenki Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Ewa Wawryniuk Nauczyciele – członkowie SZP: Krzysztof Gorgol, Aleksandra Siennicka, Ewa Wawryniuk, Wojciech Wawryniuk

Nasza mała szkoła prowadzona jest przez stowarzyszenie, istniejemy od 12 lat. Wyróżniamy się małą liczbą uczniów w klasach i indywidualnym podejściem do każdego dziecka. W naszej placówce panuje rodzinna atmosfera, szkoła jest dla uczniów przyjaznym miejscem, w którym lubią przebywać, chętnie korzystają z dodatkowych zajęć. Pomimo tego, że utrzymanie i prowadzenie szkoły wymaga wielkiego trudu i poświęcenia, placówka oferuje uczniom wiele dodatkowych zajęć, które umożliwiają rozwijanie zainteresowań. Nasza szkoła jest centrum kulturalno-oświatowym wsi, jedynym miejscem skupiającym społeczność lokalną, dlatego zawsze możemy liczyć na pomoc ze strony rodziców. Zajęcia projektowe umożliwiły nam odejście od systemu klasowolekcyjnego na rzecz swobodnych działań, często spontanicznych, które dały uczniom wiele satysfakcji. Dzięki zabawie dzieci zdobyły umiejętności, które mogą wykorzystywać w dalszej nauce; nauczyły się samodzielności w myśleniu i wykonywaniu zadań. Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) angażował uczniów w aktywne działanie, a przy tym łączył metody i techniki uczenia, z którymi wcześniej się nie zetknęli. Uczniom odpowiadała zupełnie inna od tradycyjnej forma nauki – zamiast podanej, gotowej i usystematyzowanej wiedzy z danego przedmio-

tu sami rozwiązywali problem. Uczyli się na podstawie własnych doświadczeń, co dało im możliwość rozwoju i radości z pracy. Nasi uczniowie byli bardzo zaangażowani w działanie, podejmowane zagadnienia fascynowały ich i budziły ciekawość oraz dawały energię do działania, dlatego wykorzystali inne sposoby niż poznane na tradycyjnych zajęciach lekcyjnych. Poznali różnorodną tematykę – od przemian zachodzących w środowisku, przez wiedzę o swoim państwie do osiągnięć nauki i techniki. Nauczyli się samodzielności, podejmowania decyzji, potrafią także planować swoje działanie, zgodnie z harmonogramem. Działania w projekcie wymagały od uczniów podejmowania różnorodnych aktywności, niekiedy jeden temat wyzwalał kilka pomysłów i tu niejednokrotnie pojawiał się problem: Który sposób wybrać? Z czyjego pomysłu skorzystać? Uczniowie uczyli się wnikliwie analizować informacje, mądrze wybierać, podejmować właściwe decyzje, co nie było wcale łatwym wyzwaniem. Przykro nam, że Projekt ZMSwWŚ dobiega końca, przyzwyczailiśmy się już do jego obecności w naszej szkole. Pocieszamy się myślą, że zostanie w pamięci naszych uczniów na długo, pomoże w dalszej nauce i w przyszłości zaprocentuje sukcesami dzieci, które już dziś rozumieją, że mimo iż pochodzą z małej miejscowości, świat stoi przed nimi otworem.

157

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Batalionów Chłopskich w Zespole Szkół w Ursynowie Adres: Ursynów 38A, 26-903 Głowaczów Gmina: Głowaczów Organ prowadzący: Stowarzyszenie Na Rzecz Ekorozwoju Wsi ,,Nasze Dzieci” Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Marzena Rusinek Nauczycielki – członkinie SZP: Grażyna Kielich, Sabina KostrzewaMakowska, Aneta Podsiadła, Danuta Wasińska, Aneta Zielińska Szkoła od 13 lat prowadzona jest przez stowarzyszenie, którego członkami są rodzice i nauczyciele. Jesteśmy jedną z najmniejszych szkół w gminie, oferujemy edukację na poziomie przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum. Placówka z każdym rokiem rozwija się, podejmuje nowatorskie rozwiązania i metody pracy. Wzrasta liczba uczniów, rodzice sami dowożą dzieci z okolicznych miejscowości. Dostrzegają pozytywne relacje łączące całą społeczność szkolną, poczucie bezpieczeństwa uczniów i indywidualne podejście do każdego dziecka. Trzy lata w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) niewątpliwie pozytywnie wpłynęły na poprawę wizerunku i promocję naszej szkoły w środowisku lokalnym. Jesteśmy jedyną szkołą w gminie, która uczestniczy w tak dużym przedsięwzięciu edukacyjnym, organizuje wypoczynek i ciekawe zajęcia w okresie ferii i wakacji. Zauważalny jest wzrost odpowiedzialności, zaangażowania oraz zainteresowania rodziców edukacją swoich dzieci. Bardzo znaczące były projekty: „Nasi reprezentanci”, „Woda na wagę złota”, „Jak wpływać na gminę”, które włączyły nauczycieli, mieszkańców, władze lokalne w działaniach na rzecz uczniów naszej szkoły. Po raz pierwszy uczniowie uczestniczyli w spotkaniach z radnymi, sesjach Rady Gminy. Zapoznali się z pracą samorządu lokalnego i jako jedyni w historii gminy są stałymi gośćmi w urzędzie. Bardzo interesujący dla uczniów był projekt „Sołectwo nasz samorząd”, w którym poznali zadania i obowiązki miejscowego sołtysa, przeprowadzili z nim wywiad. Beneficjenci projektu zrozumieli, że praca na rzecz swojego środowiska daje dużo satysfakcji i poczucia dobrze spełnionego obowiązku obywatelskiego.

158

Uczniowie, wcześniej przyzwyczajeni do przyjmowania podanej przez nauczycieli wiedzy, przekonali się, że sami mogą ją pogłębiać. Największym wspólnym sukcesem jest zmiana, która zaszła w uczniach – ich wzajemna integracja i akceptacja. Bardzo cenne było dla nas zaangażowanie w prace projektowe ucznia z klasy IV (dziecko z obniżoną sprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, wcześniej bierne, wyobcowane, zamknięte w sobie). Chłopiec samodzielne wykonał i puszczał latawiec, brał udział w mierzeniu szkoły, czyli wszystkich zajęciach, które wymagały od niego zdolności technicznych oraz manualnych, co sprawiało mu widoczną radość i satysfakcję. My, nauczyciele, dostrzegamy otwartość dzieci biorących udział w projekcie, kreatywność, samodzielność w przygotowaniu się do zajęć. Uczniowie potrafią trafnie wyciągać wnioski, wykorzystują swoje mocne strony i podejmują próby doskonalenia własnego warsztatu pracy. Nie boją się porażek, wiedzą, że zawsze jest możliwość poprawy, a niepowodzenia tylko wzmacniają ich charakter. Widząc korzyści z zajęć projektowych, podjęliśmy uchwałę o dalszej pracy tą metodą i stosowaniu oceniania kształtującego (OK) na wybranych zajęciach.

Mazowieckie

159

160

szkoły w województwie opolskim

Przylesie

Kadłub

Raszowa Górażdże

Piotrówka Biała Nyska Lipowa

Sucha Niwnica Nowy Świętów Lisięcice

Pilszcz

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Białej Nyskiej Adres: ul. Nyska 11, 48-351 Biała Nyska Gmina: Nysa Organ prowadzący: Gmina Nysa Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Mariola Giera Nauczycielki – członkinie SZP: Mariola Giera, Jadwiga Krakowska-Wiktor, Mirosława Nowak, Grażyna Rydz Szkoła istnieje od 1966 roku. Od początku pełni funkcję placówki oświatowej, jak również ośrodka kulturotwórczego, który z roku na rok odgrywa coraz większą rolę w społeczności lokalnej. Aktywnie uczestniczymy w różnorodnych imprezach środowiskowych – tego typu działania wpływają korzystnie na integrację mieszkańców okolicznych wsi. Z anonimowej szkoły staliśmy się wiodącą placówką w dziedzinie sportu oraz działalności artystycznej. Prace związane z realizacją Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ), mające na celu przygotowanie uczniów do funkcjonowania w społeczeństwie wiedzy, rozwinęły u nich kompetencje, takie jak: stawianie hipotez badawczych, identyfikacja problemów społecznych, korzystanie z różnych źródeł wiedzy, ich krytyczna analiza, posługiwanie się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, opracowywanie efektów badań w formie raportów oraz ich prezentacja (efekty projektów), współpraca w grupie i skuteczne komunikowanie się w niej, pełnienie różnych ról, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie konfliktów oraz ocena efektów podejmowanych działań (samoocena, ocena zespołowa). Ponadto realizacja projektów dała dzieciom okazję do kształtowania postaw ważnych z punktu widzenia funkcjonowania w społeczeństwie, zwłaszcza podejmowania samodzielnych decyzji, brania odpowiedzialności za własną edukację oraz poczucia odpowiedzialności za sukces zespołu. Dzięki Projektowi ZMSwWŚ szkoła wywiązała się z zadania, jakim jest oferowanie wysokiej jakości edukacji, przyczyniła się w ten sposób do zaspokojenia aspiracji edukacyjnych rodziców, a także rozwoju społeczności lokalnej. Podjęliśmy również starania o otrzymanie Certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy.

162

Opolskie

Stowarzyszeniowa Publiczna Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w Górażdżach Adres: ul. Chorulska 5, 47-316 Górażdże Gmina: Gogolin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Górażdże www.gorazdze.com Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Dorota Koncewicz Nauczycielki – członkinie SZP: Ewa Faszynka, Jadwiga Kozioł, Anna Majcherczyk, Iwona Suchy, Beata Szczepanek Po podjęciu przez Radę Miejską w Gogolinie uchwały o likwidacji placówki prowadzonej przez gminę, mieszkańcy wsi zawiązali stowarzyszenie, które od 2009 roku prowadzi Stowarzyszeniową Publiczną Szkołę Podstawową. Grono pedagogiczne to wykwalifikowana kadra specjalistów, potrafiących rozpoznać indywidualne potrzeby każdego dziecka i dostosować do nich wymagania edukacyjne, tak aby każdy uczeń osiągnął optymalny rozwój, zgodny z jego indywidual-

nymi możliwościami. Placówka posiada bardzo dobrą bazę dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczą. Wszystkie pracownie wyposażone są w najnowocześniejszy sprzęt, m.in. tablice interaktywne z dostępem do Internetu. Każdy uczeń w czasie zajęć może korzystać z tabletu, a nowoczesna sala informatyczna zapewnia wszystkim dzieciom dostęp do komputera. Zgodnie z oczekiwaniami rodziców na terenie szkoły działa również świetlica, stołówka oraz nowoczesna sala terapeutyczno-zabawowa, w której najmłodsze dzieci mogą uzyskać wsparcie logopedy i pedagoga. Szkoła posiada salę gimnastyczną i kompleks rekreacyjno-sportowy na świeżym powietrzu. Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwolił udowodnić, że mała, wiejska szkoła ma szansę stać się elitą w polskim systemie edukacji; dał również możliwość wprowadzania innowacyjnych metod nauczania i organizacji pracy, wpłynął na rozwój kompetencji kluczowych uczniów. Zajęcia dostosowane do indywidualnych zainteresowań i zdolności dzieci pozwoliły na pełną integrację uczniów nie tylko w zespołach klasowych, lecz także w całej szkole. Uczyły współpracy w grupie, planowania i wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce. Aktywizacja uczniów w procesie nauki, organizacja własnej pracy, poszukiwanie i selekcjonowanie informacji, posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, rozwój samodzielności – to główne zalety Projektu ZMSwWŚ, który pozwolił na poprawę efektów kształcenia i zbliżenie umiejętności uczniów do potrzeb współczesnego świata. Metody poznane w ramach Projektu ZMSwWŚ na pewno będziemy stosować również w przyszłości.

163

Zespół Placówek Oświatowych w Kadłubie Adres: ul. Powstańców Śląskich 26, 47-175 Kadłub Gmina: Strzelce Opolskie Organ prowadzący: Gmina Strzelce Opolskie www.zpokadlub.wodip.opole.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Wioletta Myśliwy Nauczycielki – członkinie SZP: Karina Hasterok, Wioletta Myśliwy, Joanna Twardawska, Angela Szewczyk Główne kierunki działań naszej szkoły to rozwijanie samorządności, więzi z rodziną i środowiskiem, poczucia tożsamości z „małą ojczyzną” – dzieje się tak dzięki kultywowaniu tradycji, zwyczajów i gwary śląskiej. Jesteśmy szkołą zakorzenioną w przeszłości i zwróconą w przyszłość. Mamy świetną bazą dydaktyczną z salą gimnastyczną, kompleksem boisk zewnętrznych z urządzeniami do fitnessu i coraz nowocześniejsze wyposażenie IT. W naszej szkole pracuje wykwalifikowana kadra, ciągle podnosząca swoje kwalifikacje. Nauczyciele angażują się w realizację wielu inicjatyw, a swoją pracę traktują jak pasję. Niezwykła jest też współpraca z rodzicami i środowiskiem – mieszkańcy Kadłuba to wyjątkowo aktywna społeczność, dlatego szkoła i działające tu organizacje wzajemnie wspierają się w swoich działaniach.

Pierwsza myśl po 3 latach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ)? To niezwykłe, jak każdy ze scenariuszy projektu był interesujący! Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się te, które inspirowały do aktywnego działania. Udział w Projekcie ZMSwWŚ stał się przyczynkiem integracji międzyklasowej, zwiększyła się zażyłość między uczniami, dzieci łatwiej nawiązują teraz kontakty. Podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych lepiej współpracują w grupach – starsi uczniowie czują się odpowiedzialni za młodszych. Analiza wyników nauczania i wyników sprawdzianu kompetencji pokazuje, że uczniowie bardziej interesują się nauką, są bardziej dociekliwi w zdobywaniu informacji i potrafią dokonywać selekcji zebranych informacji w zakresie większym niż dotychczas. Chętnie i z sukcesami uczestniczą w konkursach przedmiotowych i pozaprzedmiotowych, wykazują większe aspiracje, a absolwenci wybierają szkoły gimnazjalne, które w procesie rekrutacji organizują egzaminy oraz wymagają wysokich osiągnięć w nauce i udziału w konkursach. Nasi uczniowie są ciekawi świata. Znacznie zwiększyła się ich świadomość obywatelska poprzez wprowadzenie na stałe do działań szkoły zasad demokratyzacji życia szkoły i efektywniejszej pracy samorządu szkolnego. Niezwykle ważne stało się wprowadzenie elementów oceniania kształtującego (OK). Szkoła nadal zamierza pracować metodą projektu (minimum jeden projekt w semestrze), stosować OK w ocenianiu zachowania i stopniowo wprowadzać go do oceniania przedmiotowego. Do kalendarza szkolnego na stałe wpisaliśmy organizację Festiwalu Nauki i Dnia Eksperymentu.

164

Opolskie

udział w imprezach gminnych, nasze występy artystyczne zawsze przyjmowano z entuzjazmem. Jesteśmy laureatami m.in.: międzyszkolnych konkursów teatrzyków szkolnych oraz Konkursu Pieśni Patriotycznej. Nasi uczniowie odnosili również sukcesy sportowe.

Szkoła Podstawowa im. Gustawa Morcinka w Lipowej z Oddziałem Przedszkolnym Adres: Lipowa 83, 48-303 Nysa Gmina: Nysa Organ prowadzący: Stowarzyszenie „Nasza Lipowa” www.zsplipowa.szkolnastrona.pl Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Janina Świetlikowska, Barbara Derewecka Nauczycielki – członkinie SZP: Barbara Derewecka, Iwona Kolaszewska, Katarzyna Michalec, Bernadetta Pastuch, Agnieszka Skowrońska, Elżbieta Swatek, Mariola Więckowska Szkoła prowadzona jest przez Stowarzyszenie „Nasza Lipowa”. Uczniowie nie tylko zdobywają tu wiedzę i rozwijają swoje zainteresowania, lecz także dobrze się bawią – lubią szkołę, czują się w niej dobrze, wiedzą, że tu przestrzega się ich praw, a w razie trudności zawsze mogą liczyć na nauczycieli. Szczególnie cenne w naszej szkole jest zaangażowanie dzieci i nauczycieli w życie placówki, tj. imprezy szkolne i środowiskowe. Nasza szkoła tętni życiem! Aktywnie uczestniczymy również w uroczystościach pozaszkolnych; braliśmy

Czas realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zbiegł się z bardzo burzliwym okresem współpracy między gminą a szkołą, mimo to realizacja projektu okazała się sukcesem. Chcemy podkreślić, że jedyną osobą, która nigdy nie odmówiła pomocy ani spotkania z dziećmi podczas działań związanych z realizacją Projektu ZMSwWŚ był sołtys wsi Lipowa. W ramach projektu „Potrawy regionalne” – przy tworzeniu książki kucharskiej – mamy i babcie układały przepisy na potrawy regionalne, uczestniczyły w ich przygotowaniu i promowaniu podczas corocznego kiermaszu bożonarodzeniowego. Przy okazji realizacji projektu „Pracownia krawiecka” 2 mamy pomagały nam, służąc fachową poradą i doświadczeniem. Projekty „Nocka w szkole”, „Dzień zabaw ze świata”, „W jeden dzień dookoła świata” także mocno zapadły dzieciom w pamięć. Udział w Projekcie ZMSwWŚ sprawił, że poznaliśmy inną metodę nauczania i uczenia się. Wiemy już, że mimo wcześniejszych obaw warto próbować nowatorskich sposobów kształcenia i wychowywania dzieci. Bardzo szybko dostrzegliśmy możliwości, jakie daje metoda projektu i na pewno będziemy ją wykorzystywać w przyszłości na zajęciach, a nawet przy organizacji różnych akcji szkolnych. Nauczyliśmy się krytycyzmu, modyfikowania, dostosowania scenariuszy do możliwości i warunków własnych i dzieci, tak aby osiągnąć optymalny efekt.

165

Zespół Szkół im. Weteranów II Wojny Światowej Szkoła Podstawowa w Lisięcicach Adres: ul. Szkolna 5, 48-118 Lisięcice Gmina: Głubczyce Organ prowadzący: Gmina Głubczyce www.zslisiecice.com.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Tadeusz Wojciechowski Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Górka, Marta Górska-Walaszek, Marta Klimek, Dorota Walczak, Bożena Wiciak, Urszula Wojciechowska Nasza szkoła to placówka edukacyjna o szczególnym znaczeniu na terenie wiejskim. Jej pozycja i atrakcyjność to przede wszystkim przemyślana i dopracowana strategia oraz połączone i wykorzystane umiejętności całego zespołu pracowników, dzięki czemu możemy wyznaczać sobie kolejne cele i zakładać działania na najwyższym poziomie. Szkoła stanowi naszą wspólną wizytówkę. Swoją postawą, zaangażowaniem i podejmowaniem coraz to nowych wyzwań pracujemy nie tylko na sukces naszych wychowanków, uczniów i nauczycieli, lecz także na sukces i wizerunek naszej wsi, gminy, naszego województwa i kraju.

Trzy lata projektów minęły bardzo szybko, natomiast doświadczenie i zdobyta wiedza z poszczególnych kompetencji kluczowych pozostaną na bardzo długo. W projektach rozwijających kompetencje matematyczno-przyrodnicze uczniowie uczyli się m.in. dbać o środowisko: segregować odpady, dbać o zasoby wody, efektywnie wykorzystywać energię elektryczną. Poznawali kolejne pojęcia i zasady matematyczne, stosując je w codziennym życiu. Projekty służące rozwijaniu kompetencji społecznych i obywatelskich dostarczały okazji do przemyśleń o przyszłości okolicy i całej Ziemi, inspirowały do badania aktywności dorosłych mieszkańców wsi i zaprojektowania własnej organizacji. Jednak chyba najważniejsze jest to, że uczniowie jednocześnie rozwijali umiejętność uczenia się: wyznaczali sobie cele, planowali pracę tak, by je osiągnąć, ustalali kryteria oceny dobrze wykonanego zadania, współdziałali w grupach zgodnie z ustalonym podziałem zadań, dokonywali samooceny i oceny koleżeńskiej przeprowadzonych działań. Dla nas, nauczycieli, to również było wyzwanie, ponieważ sami musieliśmy przybliżyć sobie tę tematykę. Realizacja projektów wpłynęła także na relację ze społecznością lokalną. Uczniowie poznali ludzi, którzy decydowali o działaniach w najbliższym środowisku. Byli z wizytą u burmistrza, poznawali urząd, aktywnie uczestniczyli w sesji Rady Gminy. Dzięki takim działaniom nawiązywały się życzliwe relacje pomiędzy radnymi a szkołą, a tym samym zostały przełamane stereotypy o niedostępności ludzi władzy. Potwierdzeniem naszej aktywności, a zarazem największym naszym sukcesem, było zdobycie Certyfikatu Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Projekt wprawdzie się skończył, ale my nie zamierzamy z tego rezygnować. Nadal będziemy prowadzić zajęcia, wykorzystując metodę projektu, gdyż każdy z nich wniósł do naszego szkolnego życia coś nowego i pozostawił po sobie ślad.

166

Opolskie

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Niwnicy Adres: Niwnica 127, 48-321 Niwnica Gmina: Nysa Organ prowadzący: Gmina Nysa www.zspniwnica.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Szymczakowska Nauczyciele – członkowie SZP: Sylwia Gernaszewska, Danuta Kasperowicz, Robert Lis, Elżbieta Tkaczyk, Beata Szymczakowska Szkoła Podstawowa im. Bojowników o Wolność (aktualnie w Zespole Szkolno-Przedszkolnym) w Niwnicy powstała w 1945 roku. Skupia dzieci z 4 sołectw (Niwnica, Wyszków Śląski, Kubice, Wierzbięcice). W placówce od lat realizowane są projekty współfinansowane ze środków EFS – za zaangażowanie w rozwijanie uzdolnień otrzymaliśmy nawet tytuł „Szkoły Odkrywców Talentów”. Dzięki udziałowi w różnych programach wzbogaciliśmy bazę dydaktyczną o nowoczesne urządzenia multimedialne, co stanowi naszą dumę i pomaga nam w realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych. Trzy lata Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ ) to wiele godzin ciekawej pracy, doświadczeń i zabawy, które przeplatane były chwilami wzlotów i upadków. Wzbijaliśmy się wysoko, gdy pełni zapału tworzyliśmy, współpracowaliśmy, wymienialiśmy pomysły. Upadki to chwile niepewności, braku aktywności, pomysłów i przeciwności losu. Odnieśliśmy sukces, bo mieliśmy wsparcie w rodzicach, społeczności lokalnej oraz w nauczycielach ze szkoły. Udział w projekcie umożliwił uczniom i nam, nauczycielom, rozwój pod względem intelektualnym i naukowym, wzbogacił warsztat pracy o nowe metody i formy, pozwolił na doposażenie placówki w nowoczesny sprzęt i ciekawe pomoce dydaktyczne.

Realizacja projektów zintegrowała społeczność lokalną. Zawsze mogliśmy liczyć na pomoc mieszkańców wszystkich wsi, ich życzliwość i wyrozumiałość wobec dzieci, które zadania projektowe realizowały „w terenie”. Mieszkańcy z sympatią przypatrywali się różnorodnym działaniom i brali w nich udział („Kampania dla przyszłości”, „Ważne rozmowy o ważnych sprawach”, „Dziecięca gmina”, „Rady na odpady” ). Projekty, podczas których tworzyli makiety wsi, zbierali dawne przepisy potraw, prezentowali przedmioty kultury wiejskiej – w szczególny sposób zapadły wszystkim w pamięć. Lokalny patriotyzm uczniów wzbudził entuzjazm wśród mieszkańców wsi; obudził wspomnienia i nadzieję, że tradycje nie zaginą i będą kultywowane. W kolejnych latach będziemy kontynuować naukę metodą projektów. Uczniowie są bardziej świadomi swoich możliwości, samokrytyczni i chętni do podejmowania nowych wyzwań w kolejnych projektach. My, nauczyciele, będziemy ich w tym wspierać.

167

towanie charakterów naszych wychowanków, ma sens. Jesteśmy dumni, że większość naszych absolwentów wychodzi w życie, wierząc we własne siły, z wpojonym systemem wartości, który mamy nadzieję, pomaga im wybierać pomiędzy dobrem a złem. Upływający czas pokazuje nam, że nasze dzieci przyjmując kolejne role społeczne, stają się dojrzałymi i odpowiedzialnymi obywatelami.

Publiczna Szkoła Podstawowa w Nowym Świętowie Adres: Nowy Świętów 65, 48-330 Nowy Świętów Gmina: Głuchołazy Organ prowadzący: Gmina Głuchołazy www.pspnowyswietow.internetdsl.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Węgrzyn Nauczycielki – członkinie SZP: Jolanta Gromala, Alicja Królikiewicz, Magdalena Kwit, Zdzisława Swatko, Beata Węgrzyn Nasza szkoła to zwyczajna, mała, wiejska placówka. Każdy rok przynosi nam radości i sukcesy, ale również smutki i porażki. Praca społeczności szkolnej – rodziców, nauczycieli oraz przyjaciół i sojuszników – skupia się na DZIECKU. To ONO jest naszym największym skarbem. Mamy nadzieję, że właśnie atmosfera zaufania, domowego ciepła i bezpieczeństwa jest tym, co wyróżnia nas spośród innych szkół. Podejmujemy wciąż nowe wyzwania, ponieważ jesteśmy przekonani, że praca, którą wkładamy w wychowanie i kształ-

168

Trzy lata temu niepewnie wkroczyliśmy na drogę, która z małej opolskiej wsi miała nas zaprowadzić w wielki świat. W czasie tej podróży często wszyscy musieliśmy mierzyć się z własnymi kompleksami i słabościami. Dziś, z perspektywy czasu, śmiało możemy powiedzieć, że dzięki Projektowi „Z Małej szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) nasza wspólnota rozwinęła skrzydła. Projekt stał się impulsem do zmian na wielu płaszczyznach życia szkolnego i lokalnego; mamy nadzieję, że zmiany te będą długotrwałe, a ich owoce zbierane będą przez kolejne lata. Największą wartość mają dla nas zmiany, jakie dokonały się w dzieciach. Doskonale opanowały one trudną sztukę publicznego wyrażania swoich opinii i sądów oraz argumentowania dokonywanych wyborów. Śmiało dążą do wyznaczonych celów, dbając o wspólne dobro. Większość z nich nie ma już problemu z odnalezieniem dla siebie miejsca w grupie, w której praca każdego wpływa na wspólny sukces lub porażkę. Dzięki najmłodszym projekt wpłynął także na nas, dorosłych: nauczycieli, rodziców, mieszkańców lokalnej społeczności. Przemiany dokonały się w nas; z nauczycieli, edukatorów, doradców, ekspertów, cichych sąsiadów staliśmy się towarzyszami dziecięcej podróży przez życie. Dziś towarzyszą nam słowa Alberta Camusa „Nie idź za mną, bo nie umiem prowadzić. Nie idź przede mną, bo mogę za Tobą nie nadążyć. Idź po prostu obok mnie i bądź moim przyjacielem”.

Opolskie

Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym im. Jana III Sobieskiego w Pilszczu Adres: ul. Owsiana 3, 48-130 Pilszcz Gmina: Kietrz Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Edukacji i Kultury w Pilszczu Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Danuta Rudnicka Nauczyciele – członkowie SZP: Jolanta Głogiewicz, Wojciech Maryszczak, Beata Mróz, Ewa Purszke, Ewa Ryfczak, Wioleta Wilczyńska Nasza szkoła położona w samym centrum wsi – jest jej autentycznym sercem. Posiada długą i piękną historię, która sięga 1834 roku. Ostatnie 3 lata to czas wielkich zmian, gdyż jej organem prowadzącym zostało rodzicielsko-nauczycielskie stowarzyszenie, dla którego najważniejsze jest dobro dziecka.

W szkole panuje przyjazna atmosfera i rodzinny klimat. Uczniowie mają zapewnione świetne warunki do nauki i wypoczynku, a dzięki wielu realizowanym projektom mają również bogatą ofertę edukacyjną. Dzieci osiągają spektakularne wyniki w sporcie, mówi się o nas „zagłębie sportowe”, gdyż nasi uczniowie aktywnie działają w okolicznych klubach sportowych i odnoszą sukcesy w gimnazjum. Trzy lata szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to czas jej funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Początkowe obawy, jak pogodzić obowiązki wynikające z realizacji projektu z prowadzeniem szkoły stowarzyszeniowej, okazały się być bezpodstawne. Udział w Projekcie ZMSwWŚ okazał się bardzo pomocny! Na starcie zapewnił dzieciom ciekawe zajęcia prowadzone metodą projektu, a szkole – atrakcyjną ofertę edukacyjną i wzbogacenie bazy dydaktycznej. Nauczycielom natomiast dał szansę skorzystania z profesjonalnych szkoleń, pozwolił na cenną wymianę doświadczeń i uniknięcie rutyny. Dzięki tym zajęciom uczniowie stali się bardziej otwarci. Zaangażowanie środowiska lokalnego w realizację projektów znacznie ociepliło relacje ze szkołą, która stała się poważnym partnerem do współpracy dla lokalnych organizacji. Ilekroć będziemy wypiekać nasze pilszczańskie pierniki na miodzie z mniszka lekarskiego, tyle razy z rozrzewnieniem będziemy wspominać Projekt ZMSwWŚ.

169

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Piotrówce Adres: ul. Kościuszki 98, Piotrówka 47-133 Jemielnica Gmina: Jemielnica Organ prowadzący: Gmina Jemielnica www.szkola_piotrowka.superszkolna.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Barbara Prokopiak Nauczycielki – członkinie SZP: Jolanta Knoll, Barbara Prokopiak, Urszula Staś-Bożek, Halina Sulima

„Radość jest najsłodszym chlebem młodych lat, kto się raduje, staje się lepszy…” to motto Publicznej Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Piotrówce. Szkoła dąży do tego, aby każdy jej absolwent posiadał rozległą wiedzę, a jednocześnie potrafił: planować, skutecznie porozumiewać się w różnych sytuacjach, efektywnie współdziałać w zespole, rozwiązywać problemy w twórczy sposób, korzystać z różnych źródeł informacji. Podejmujemy liczne działania edukacyjne, które rozwijają te umiejętności, m.in.: braliśmy udział w projekcie „Szkoła Marzeń“, „Szkoła na TAK“ i innych projektach finansowanych ze środków unijnych. Szkoła otrzymała tytuł „Szkoła z Klasą”, zdobyła sprawność „Szkoła uczy czytać – myśleć – działać” oraz Certyfikat „Szkoły Uczącej Się”; partnerem zagranicznym szkoły jest Melanchthonschule Wickede (Ruhr). Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pozwoli uczniom i nauczycielom udoskonalić swoją pracę. Metoda projektu dała dzieciom szansę samodzielnie zdobywać wiedzę, rozwijać kompetencje niezbędne w nauce i w życiu codziennym. Ponadto doskonale wpłynęła na integrację społecz-

170

ności szkolnej. Uczniowie aktywnie realizowali poszczególne zadania, czego efektem są ciekawe prace. W działaniach wspierali ich rodzice, którzy zaakceptowali tego typu metody edukacji. Praca metodą projektu przygotowuje uczniów do funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie wiedzy, w którym proces uczenia się trwa całe życie, dlatego też będziemy kontynuować pracę tą metodą na różnych zajęciach (z wykorzystaniem zasobów multimedialnych, księgozbioru i innych pomocy). Realizacja scenariuszy projektowych przyczyniła się do sprawnego posługiwania się technologiami informatyczno-komunikacyjnymi oraz ukształtowała umiejętność myślenia naukowego, wyciągania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych przyrody i społeczeństwa.

Opolskie

Publiczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Przylesiu Adres: Przylesie 135b, 49-332 Olszanka Gmina: Olszanka Organ prowadzący: Gmina Olszanka www.szkolawprzylesiu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Marzena Kamińska Nauczyciele – członkowie SZP: Ewa Chruszczewska, Izabela Dróbka, Jadwiga Jędrzejczyk, Roman Krupa, Janina Skrzypczak, Ewa Wolan Realizując Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) wnieśliśmy do środowiska wiele zmian. Są to zmiany w świadomości uczniów i rodziców, dotyczące ich wpływu na życie społeczne. Zrodziło się wiele pomysłów odnoszących się do organizacji czasu wolnego, kontaktów z samorządem wiejskim i gminnym (ścieżka rowerowa, skwerek czy park linowy to tylko wybrane pomysły; będziemy starali się je urzeczywistnić). W wyniku realizacji projektów uczniowie m.in.: poczuli się bardziej zintegrowani z kolegami i środowiskiem, w którym mieszkają, nauczyli się wspólnego zdobywania oraz wykorzystywania wiedzy; potrafią ocenić umiejętności własne i innych, a także ocenić ryzyko; mają większą motywację i wiarę we własne możliwości; nastąpiła ścisła integracja uczniów klas młodszych ze starszymi. Realizacja projektów pozwoliła dzieciom poznać radnych oraz przedstawicieli Rady Rodziców, nawiązać z nimi bliższy kontakt. Szkoła z pewnością wykorzysta metodę projektu oraz elementy oceniania kształtującego (OK) przy realizacji wybranych treści programowych. Do sukcesów należy zaliczyć bardzo aktywną postawę wszystkich uczniów podczas realizacji zajęć projektowych – widać było zaangażowanie dzieci i chęć naprawdę solidnego wykonania pracy oraz radość z osiągniętych efektów. W przyszłości chcielibyśmy utrwalić, rozwijać następujące elementy: nauka metodą projektów, praca w grupie, stosowanie OK odnośnie do zachowania, rozwijanie umiejętności w zakresie technik informacyjnych, stosowanych na różnych przedmiotach, współpraca z samorządem lokalnym, prezentowanie osiągnięć uczniów podczas imprez ogólnoszkolnych i środowiskowych, szukanie nowych sojuszników. Praca metodą projektów stała się stałym elementem działań w naszej szkole i zmierzamy ją kontynuować.

Publiczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Przylesiu położony jest w powiecie brzeskim, gmina Olszanka. Szkoła dysponuje salą komputerową, piękną halą sportową, nowoczesnym boiskiem, stołówką; wolny czas uczniowie spędzają na placu zabaw znajdującym się przed szkołą. Jesteśmy szkołą nowoczesną – i to nie tylko z powodu infrastruktury i zasobów technicznych. Nauczyciele stosują aktywne metody nauczania i wciąż poszukują najlepszych rozwiązań. W szkole duży nacisk kładzie się na propagowanie zdrowego stylu życia; kształtujemy pożądane postawy uczniów; robimy wszystko, aby działania wychowawcze były ze sobą spójne, adekwatne do potrzeb dzieci i modyfikowane według nich. Pełnimy ważną rolę w środowisku i staramy się być animatorami wielu działań, które dotyczą nie tylko uczniów i ich rodziców, lecz także całej społeczności wiejskiej.

171

Zespół Szkolno-Przedszkolny Stowarzyszenia Pro Liberis Silesiae Szkoła Podstawowa w Raszowej Adres: ul. Ozimska 55, 46-050 Tarnów Opolski Gmina: Tarnów Opolski Organ prowadzący: Stowarzyszenie Pro Liberis Silesiae www.edukacja-raszowa.eu Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Sabina Prokop, Dorota Mientus Nauczycielki – członkinie SZP: Sabina Garbela, Kornelia Krupa, Agnieszka Leszczyńska, Małgorzata Madejczyk, Dorota Mientus, Natalia Olejnik

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zmienił naszą szkołę – uczniowie bardzo się zintegrowali się. Stało się to dzięki pracy w grupach mieszanych; dzieci same rozwiązywały problemy i konflikty, wspierały się nawzajem. Uczniowie otworzyli się także na środowisko lokalne – pojawiali się w Urzędzie Gminy, występowali z raportami na sesjach Rady Gminy, pisali petycje, zorganizowali samodzielnie wybory do Samorządu Szkolnego. Projekty pozwoliły również odkryć zapomniane i zakurzone skarby naszej miejscowości – dzieci rozmawiały z najstarszymi mieszkańcami i poznawały przez to przeszłość i ich własne dziedzictwo kulturowe; poczuły się odpowiedzialne za przyszłość Raszowej. Nasi uczniowie wiedzą teraz, jak segregować i wtórnie wykorzystywać odpady, znają moc, która tkwi w naturze. Poprzez doświadczenia i eksperymenty poznawali zjawiska zachodzące w przyrodzie. Projekt dawał także okazję do wcielania się w różne role. W ciągu 3 lat uczniowie mogli być: mechanikami, inżynierami, prezenterami pogody, fizykami i chemikami, badaczami skamieniałości, rysownikami, dziennikarzami, filmowcami czy kucharzami. Projekty były dla nas okazją do zapraszania i poznania pracy ciekawych osób ze świata mediów czy polityki. Ocenianie kształtujące (OK) na dobre zagościło w naszej szkole, dzięki niemu uczniowie potrafią sami się ocenić i samodzielnie określić kierunek rozwoju. Nasi młodzi odkrywcy szukają swojego miejsca w globalnej wiosce, nie czują się jednak z tego powodu zagubieni – wprost przeciwnie! Znają swoją wartość, wiedzą, na co ich stać i jak zmieniać swoje życie. Nasza szkoła jest wyjątkowa z 2 powodów – po pierwsze uczniowie pracują w niej zgodnie z założeniami pedagogiki Marii Montessori, wspierającej samodzielność i odpowiedzialność. Po drugie nasza szkoła jest dwujęzyczna, co oznacza, że uczniowie mają możliwość kontaktu z „żywym językiem” poprzez wymiany czy też native speakerów.

172

Opolskie śliwym uczniowie poznają kulturowe uwarunkowania swojej macierzy, a dzięki zaangażowaniu skazanych, którzy wykonywali prace remontowe, nasza szkoła staje się coraz piękniejsza. Nasza placówka jest szkołą przede wszystkim bezpieczną, przyjazną dla dzieci i bardzo zadbaną. Ma doskonałą bazę lokalową, nowoczesną salę gimnastyczną, duże boisko. Wizytówką naszej placówki są sukcesy dzieci w olimpiadach, konkursach i zawodach na szczeblu wojewódzkim i krajowym, udział w wielu projektach, wysokie wyniki w zewnętrznych sprawdzianach klas VI. W pełni wykwalifikowana kadra pedagogiczna, żywa, owocna i oparta na konkretnych działaniach współpraca z rodzicami i środowiskiem lokalnym, promocja szkoły, a przede wszystkim otwartość na rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów są priorytetami w prowadzeniu małej szkoły oraz osiąganiu znaczących sukcesów w dziedzinie dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Suchej

Społeczność szkoły w Suchej lubi działać, dlatego już napisanie wniosku, a potem zakwalifikowanie się do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) było dla wszystkich inspirującym i ciekawym wyzwaniem. Bogactwo zajęć, pomocy dydaktycznych, praca metodą projektu na bieżąco mobilizują wszystkich do pracy i są niewątpliwym motorem do dalszego rozwoju uczniów, nauczycieli i rodziców. Na długo w pamięci wszystkich pozostanie realizacja projektu „Sołectwo – nasz samorząd”, ponieważ sołtys Suchej był i jest nadal częstym gościem w szkole. Wspiera nas jako gospodarz wsi oraz Przewodniczący Rady Miejskiej.

Adres: ul. Kościelna 40, Sucha, 47-171 Rozmierz Gmina: Strzelce Opolskie Organ prowadzący: Gmina Strzelce Opolskie www.spsucha.wodip.opole.pl/ Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Teresa Furman Nauczycielki – członkinie SZP: Teresa Furman, Izabela Leś-Borkowska, Klaudia Nocoń, Katarzyna Wujec „Wychowanie to nie jest krytyka. Krytyka nie wychowuje. Wychowanie to jest pokazanie wartości. Jeśli pokaże się człowiekowi dobro i piękno – pójdzie za tym.” To słowa Wandy Półtawskiej, są one mottem naszej szkoły – szkoły z tradycjami i wielką historią. W roku 2013 obchodzi ona 110 lat swojego istnienia. Nowy obiekt został wybudowany 40 lat temu przez społeczność lokalną, dlatego po dziś dzień wyróżnia nas żywa współpraca ze środowiskiem lokalnym – sołectwem, strażą pożarną, ludowym zespołem Suskie Skowronki. Doświadczenia w tym kierunku zaowocowały rozszerzeniem współpracy na Koło Łowieckie nr 1 „Jeleń” oraz Zakłady Karne w Strzelcach Opolskich. Dzięki my-

173

174

szkoły w województwie pomorskim

Nowa Wieś Przywidzka Czerniewo

Szlachta

Wocławy Giemlice

Szkoła Podstawowa im. Zygmunta Bukowskiego w Czerniewie Adres: Czerniewo 9, 83-042 Ełganowo Gmina: Trąbki Wielkie Organ prowadzący: Gmina Trąbki Wielkie www.spczerniewo.pl Dyrektorka szkoły: Kazimiera Kozak Liderka SZP: Maria Sautycz Nauczycielki – członkinie SZP: Ewa Armatowska, Elżbieta Jasiak, Alicja Neumuller, Anna Tysler Szkoła Podstawowa w Czerniewie położona jest w niezwykle malowniczej okolicy – wśród lasów, jezior i rzek, w gminie Trąbki Wielkie, (powiat gdański, województwo pomorskie). Placówka istnieje od 1945 roku, skupia dzieci z 10 miejscowości. Patronem szkoły jest Zygmunt Bukowski, ludowy twórca regionalny, poeta i rzeźbiarz. W tym roku szkolnym obchodziliśmy uroczystość 10. rocznicy nadania szkole imienia. Choć nasza szkoła jest maleńka, to może poszczycić się licznymi osiągnięciami oraz wizytami sławnych osób, odwiedzili nas np. Zbigniew Wodecki, Mietek Szcześniak, Leszek Możdżer. Aktywnie współpracujemy ze środowiskiem lokalnym, organizując wieczory poetyckie, konkursy powiatowe.

Przed przystąpieniem do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) większość naszej kadry pedagogicznej pracowała tradycyjnymi metodami, choć staraliśmy się stosować metody aktywizujące, pracę w grupach. Uczyliśmy i ocenialiśmy naszych uczniów zgodnie z wiedzą, w jaką zostaliśmy wyposażeni, nie wiedząc nic o tajnikach NaCoBeZu (Na Co Będę Zwracać Uwagę). Udział w Projekcie ZMSwWŚ dał nam szansę uczestniczenia w szkoleniach, które przyniosły nowatorskie spojrzenie na edukację, m.in. ocenianie kształtujące (OK), praca metodą projektu, eksperyment, praca w grupach zróżnicowanych wiekowo, mimo iż na początku ciężko było zmienić przyzwyczajenia. Realizacja projektów spowodowała zmianę myślenia i sposobu pracy – przekazaliśmy uczniom odpowiedzialność za ich naukę, działania pozwoliliśmy podejmować decyzje, cieszyliśmy się, widząc uśmiechy na twarzach, wysoką motywację i chęć działania. Zasady OK świadomie zaczęliśmy przenosić na zajęcia przedmiotowe. „Zaraziliśmy” nim całą Radę Pedagogiczną! Nareszcie na zajęciach mogliśmy „odpocząć”, choć zmęczenie fizyczne na pewno dawało nam się we znaki. Czas pokazał, że nasi uczniowie są otwarci, aktywni, pewni siebie. Nie boją się nowych wyzwań, wystąpień przed szeroką publicznością, spotkań z ciekawymi ludźmi. Potrafią pracować w zespole, dzielą się wiedzą, współpracują, dochodzą do kompromisu. Odnoszą się do kryteriów, oceniając własną i czyjąś pracę. Zajęcia projektowe ujawniły pokłady energii i nieodkryte talenty naszych uczniów – byliśmy pod wrażeniem ich pomysłów i twórczości. Zakończenie realizacji Projektu ZMSwWŚ będzie dla nas początkiem nowej drogi – wyruszymy z bagażem dobrych, cennych doświadczeń, pomysłów na kolejne projekty, prezentacje, pracę w grupie zróżnicowanej wiekowo. Zajęcia świetlicowe, dodatkowe zajęcia z nauczycielami, spotkania feryjne, wakacyjne – staną się czasem projektów, a OK na stałe zagości w naszej szkole, podobnie jak spotkania prezentujące działalność dzieci rodzicom, środowisku lokalnemu, władzom gminnym.

176

Pomorskie

Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Giemlicach Adres: Giemlice 1, 83-022 Suchy Dąb Gmina: Cedry Wielkie Organ prowadzący: Gmina Cedry Wielkie www.spgiemlice.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Tomasz Szlak Nauczycielki – członkinie SZP: Dorota Gawrońska, Danuta Jeżowska, Halina Kamysz, Jolanta Kowal, Karolina Lidke, Anna Zatorska Szkołę Podstawową im. Jana Brzechwy w Giemlicach wyróżnia ciepła i rodzinna atmosfera panująca między uczniami i nauczycielami. Nie jesteśmy bezimienni. Uczniowie czują się tutaj jak w domu, nie są zagubieni wśród tłumów. Podnosimy swoje kompetencje, uczestnicząc w licznych projektach; w chwili obecnej realizujemy ich 5. Stale poszukujemy funduszy europejskich na rozwój oferty edukacyjnej – wyróżniamy się tym na tle innych placówek w gminie. Dzięki udziałowi w programie rządowym „Cyfrowa Szkoła”, jesteśmy również szkołą najlepiej wyposażoną w multimedia. Realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pogłębiła współpracę między uczniami a nauczycielami. Nasi podopieczni stali się bardziej otwarci, śmielej występują publicznie, chętnie prezentują swoje pomysły na forum szkoły, a umiejętność pracy metodą projektu wykorzystują w kolejnym etapie edukacji, czyli w gimnazjum. Nauczyciele z kolei wzbogacili swój warsztat pracy, otworzyli się na nowe metody. Projekt sprawił, że rodzice zainteresowali się postępami dzieci i chętnie uczestniczyli w prezentacjach efektów ich pracy.

W dalszym ciągu będziemy pracować metodą projektu na zajęciach obowiązkowych i pozalekcyjnych. Naszym największym sukcesem jest trzyletnie zaangażowanie całej społeczności szkolnej oraz rodziców w pomoc w wykonywaniu zadań projektowych. Wsparcie rodziców okazało się nieocenione. Do dzisiaj wszyscy wspominamy projekt „W jeden dzień dookoła świata” – nawet rzęsisty deszcz nie zniechęcił uczestników do wykonywania zadań i ukończenia biegu. Braliśmy również udział w I edycji Certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy, z której zebraliśmy kolejne doświadczenia.

177

sne boisko i plac zabaw, częściowo sfinansowane przez Urząd Marszałkowski (ze środków unijnych). Z roku na rok do szkoły uczęszcza coraz więcej dzieci, dzięki czemu możemy rezygnować z łączenia oddziałów.

Publiczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi Przywidzkiej

Dzięki Projektowi „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie nauczyli się odpowiedzialności, sumienności, coraz lepiej pracują w grupach zróżnicowanych wiekowo, chętniej i trafniej przekazują informacje zwrotne, nie boją się krytyki. Samodzielnie wyszukują potrzebne informacje – nie tylko w podręcznikach. Poprzez przyjmowanie na siebie wielu różnych ról uczniowie nauczyli się zachowań adekwatnych do zaistniałej sytuacji. Nauczyciele w projekcie poprzez podejmowanie wielu wspólnych działań zintegrowali grono pedagogiczne; przekazując innym zdobyte wiadomości, zachęcali ich do pracy metodą projektu oraz do oceniania kształtującego (OK). Dzięki projektowi uczniowie i pracownicy szkoły mają obecnie częstszy kontakt z władzami gminy, radnymi, sołtysami, proboszczem.

Adres: ul. Szkolna 4, Nowa Wieś Przywidzka, 83-047 Przywidz Gmina: Przywidz Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Nowej Wsi Przywidzkiej www.spnowawies.edu.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Józef Kaźmierczak Nauczyciele – członkowie SZP: Renata Kaczorowska, Anna Kaźmierczak, Józef Kaźmierczak, Danuta Mielkau Publiczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi Przywidzkiej jest prowadzona przez Stowarzyszenie Rozwoju Nowej Wsi Przywidzkiej, powstała w roku 2004 po likwidacji szkoły gminnej. Uczęszczają do niej dzieci z okolicznych miejscowości, dowożone są busem zakupionym z pieniędzy przekazywanych stowarzyszeniu w ramach 1% odpisu podatkowego. Nauka w szkole jest całkowicie bezpłatna. Budynek szkoły jest zabytkowy – ma ponad 100 lat. Wszystkie pomieszczenia zostały gruntownie wyremontowane i odnowione ze środków własnych stowarzyszenia. W ostatnich 2 latach teren szkoły wzbogacił się o nowocze-

Najprzyjemniej wspominamy projekt „W jeden dzień dookoła świata” – zaangażowała się w niego cała społeczność szkolna. Zorganizowaliśmy rajd rowerowy po najbliższej okolicy, czyli po miejscowościach, z których dzieci uczęszczają do szkoły. W każdej z nich mieszkańcy przygotowali krótką prezentację z ciekawostkami o danej miejscowości. Uwieńczeniem rajdu było ognisko, przy którym wszyscy wspólnie się bawili. Uczniowie samodzielnie nagrywali film i robili zdjęcia, które teraz są dla nas miłą pamiątką. W przyszłości zamierzamy kontynuować pracę metodą projektu w wybranych obszarach i wdrażać w nią nowych nauczycieli.

178

Pomorskie

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Spadochroniarzy Wojska Polskiego w Szlachcie Adres: ul. 3 Maja 32, 83-243 Szlachta Gmina: Osieczna Organ prowadzący: Gmina Osieczna www.zspszlachta.org Dyrektor szkoły/Lider SZP: Henryk Lipski Nauczyciele – członkowie SZP: Anna Krzemińska, Maria Lipska, Aleksandra Osowska, Adam Zaborowski Szkoła w Szlachcie mieści się w budynku komunalnym, wybudowanym w drugiej połowie XIX wieku, po II wojnie światowej budynek był 4-krotnie rozbudowywany. Obecna baza lokalowa zaspokaja podstawowe potrzeby placówki. Wewnątrz budynku mieści się biblioteka ze sporym zbiorem multimedialnych materiałów dydaktycznych oraz izba regionalna. Mamy przestronne i dobrze wyposażone sale lekcyjne. Środki dydaktyczne, jakimi dysponuje szkoła (w tym – pomoce naukowe), zapewniają pełną realizację przyjętych programów nauczania. Uczniowie mogą korzystać również ze szkolnej stołówki. Szkoła aktywnie pozyskuje środki unijne na dodatkowe zajęcia i doposażenie w środki dydaktyczne. Uczniowie mają możliwości rozwijania talentów; ulubioną formą ich aktywności są wycieczki dydaktyczne.

Wieś Szlachta położona jest w samym sercu Borów Tucholskich, dlatego w naszej szkole ważna jest edukacja ekologiczna. Od wielu lat uczniowie wygrywają wojewódzkie konkursy zbiórki makulatury. Współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym układa się bardzo dobrze; rodzice uczniów chętnie pomagają w organizowaniu imprez i uroczystości szkolnych. Akceptację zyskały spotkania poświęcone prezentacji dorobku pracy dydaktyczno-wychowawczej i promocji idei małych ojczyzn. Dobra współpraca z władzami samorządowymi sprawiła, że placówka ma dużą autonomię pod względem gospodarczym. Wiele dobrego przyniosła nam także współpraca ze służbami leśnymi i ośrodkami edukacji przyrodniczej. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) z całą pewnością wpłynął na zmianę nastawienia uczniów i nauczycieli do pracy metodą projektu edukacyjnego. Społeczność szkolna mogła się przekonać o dużej skuteczności tej metody. Bardzo trafnie dobrane cele poszczególnych zajęć pozwalały wszystkim uczniom uczestniczącym w projekcie rozwijać zainteresowania, poznawać zasady pracy w grupie, kształtować aktywność twórczą, pokonywać bariery strachu przed nieznanym i uczyć się zasad demokracji. Realizacja zadań Projektu ZMSwWŚ przyczyniła się do wzrostu zaangażowania środowiska lokalnego w pracę szkoły. Dzieci zrozumiały, że również mogą decydować o sprawach swojej placówki; że mają swoje prawa i mogą aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Sąsiedzkie wizyty pozwoliły na lepsze poznanie ludzi mieszkających obok nas. Wiele osób słysząc apele dziecięce i czytając ulotki dotyczące szanowania środowiska, deklaruje zmianę swoich postaw i zachowań proekologicznych. Uczestnicy Projektu ZMSwWŚ nauczyli się reklamować swoje piękne strony, czego dowodem jest stworzenie „Galerii pod chmurką – kolory Kociewia”. To wspaniała promocja pracy projektowej i naszych stron. Szkoła będzie stosować metodę projektu w coraz większym zakresie.

179

Szkoła Podstawowa im. Obrońców Ziem Polskich w Wocławach Adres: Wocławy 13, 83-020 Cedry Wielkie Gmina: Cedry Wielkie Organ prowadzący: Gmina Cedry Wielkie www.woclawy.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Anna Kołatek Nauczycielki – członkinie SZP: Anna Chojnacka, Czesława Gruba, Anna Kołatek, Beata Kuźniewska, Beata Kwiecień, Ewa Nowak

Poprzez aktywizujące metody pracy stosowane w trakcie realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie nauczyli się pracy w grupie, zauważyli, że nauka może być przyjemna; nauczyli się dostrzegać swoje mocne i słabe strony, planować pracę i realizować pomysły, rozwinęli zdolności, poczuli, że razem tworzą społeczność. Otworzyli się na drugiego człowieka, zaczęli częściej brać udział w dyskusjach, prezentować swoje zdanie, pomysły na forum grupy, potem szkoły. Poprzez pracę projektami zmieniła się również rola nauczycieli; uwierzyli, że można oceniać, stosując ocenianie kształtujące (OK). Trzy lata uczestnictwa w Projekcie ZMSwWŚ umocniły nasze relacje z przedstawicielami samorządu lokalnego, umożliwił to m.in. projekt „Jak wpływać na gminę”. Projekty matematyczno-przyrodnicze wzbudzały ciekawość poznawczą. Największą atrakcją były Letnia Szkoła Odkrywców i Letnie Obozy Naukowe. Projekt, który z pewnością powtórzymy, to „Dbaj o zwierzęta hodowlane, a one będą bardzo wdzięczne”. Dzięki niemu uczniowie rozwijali swoje zainteresowania, poznawali najbliższą okolicę (historię mieszkańców, zwierzęta). Na pewno powrócimy także do projektu „Skały i skamieniałości”. W trakcie jego realizacji uczniowie (z własnymi zbiorami) okazali się prawdziwymi ekspertami w tej dziedzinie. Jednak najwięcej miłych wspomnień pozostawiła „Nocka w szkole”. Po raz pierwszy uczestniczyło w niej tylu uczniów (3 klasy). Pomimo tego, że tęsknili za rodzicami, to chęć przeżycia wspólnej przygody była silniejsza.

Szkoła Podstawowa im. Obrońców Ziem Polskich w Wocławach leży na terenie Gminy Cedry Wielkie, w obszarze Żuław Gdańskich. Szkoła liczy 110 uczniów i 13 nauczycieli. Wszyscy się tu bardzo dobrze znamy. Szkołę wyróżnia przywiązanie do tradycji ojczystych, pielęgnowanie świąt narodowych i postaw patriotycznych. Święto Szkoły łączymy ze Świętem Niepodległości, a pasowanie pierwszaków odbywa się na Westerplatte. Współpracujemy ze stowarzyszeniami, fundacjami, szkołami, hospicjum w Gdańsku oraz wieloma innymi instytucjami. Cechuje nas przyjazna atmosfera, dobre wyniki nauczania oraz indywidualne i życzliwe podejście do problemów ucznia. Nasi uczniowie są laureatami licznych konkursów oraz zawodów sportowych. Dzieci uczą się w systemie jednozmianowym, klasy nie są liczne, dzięki czemu nauczyciel może znaleźć czas dla każdego ucznia i zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa. W pracy z dzieckiem stosujemy zasadę konstruktywnego dialogu, słuchamy z uwagą naszych uczniów i rozmawiamy z nimi, wyzwalając motywację do nauki.

180

Pomorskie

181

182

szkoły w województwie warmińsko-mazurskim

Kandyty Galiny

Głotowo Węgój

Słonecznik Słupy

Klebark Wielki Biesal

Purda Idzbark

Dylewo Waśniewo-Grabowo

Klęczkowo

Uściany Stare

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Biesalu Adres: Biesal 59, 11-036 Gietrzwałd Gmina: Gietrzwałd Organ prowadzący: Gmina Gietrzwałd https://zspbiesal.edupage.org/ Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Grażyna Grzegorzewska Nauczycielki – członkinie SZP: Mirosława Gromacka, Krystyna Jarczyk, Iwona Kirtiklis, Beata Nowogórska

Ważnym elementem życia uczniowskiego w naszej szkole jest sport. Największe sukcesy odnosimy w piłce ręcznej i siatkowej oraz lekkiej atletyce. W 2008 roku zdobyliśmy tytuł wicemistrza województwa warmińsko-mazurskiego w biegach przełajowych. W ostatnich latach byliśmy także mistrzem i wielokrotnym wicemistrzem powiatu olsztyńskiego w piłce siatkowej. Drużyny piłki ręcznej dziewcząt i chłopców zawsze należą do najlepszych w naszej gminie. W październiku 2012 roku w szkole podstawowej w Biesalu został oddany do użytku kompleks boisk sportowych – Orlik 2012. Dzięki udziałowi w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) wspieramy rozwój wybranych kompetencji, pogłębiamy wiadomości na temat pracy metodą projektu i oceniania kształtującego (OK); uczymy najmłodszych planowania, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji. W czasie realizacji projektu odnotowaliśmy wiele mniejszych sukcesów: zaangażowanie i wsparcie nauczycieli spoza Szkolnego Zespołu Projektowego, zainteresowanie dużej grupy dzieci i społeczności lokalnej realizacją projektu, prezentacje poszczególnych projektów przed społecznością szkolną i lokalną. Widząc efekty naszych działań, rodzice wszystkich pierwszaków zgłosili chęć udziału dzieci w zajęciach dodatkowych. Szkoła Podstawowa w Biesalu istnieje od 1945 roku. Od 2006 roku nosi imię Jana Pawła II. Uczniowie naszej placówki uczestniczą w licznych projektach i programach, m.in.: Szkoła Humanitarna, Szkoła Bezpiecznego Internetu, Szkoła bez przemocy, Harcerska natura (nagroda: wyjazd uczennicy klasy VI do Norwegii), Cała Polska czyta dzieciom, Projektor (wolontariat studencki), ogólnopolski projekt UNICEF, Przyroda wokół nas – Ptaki, Owoce w szkole, Szklanka mleka, Pozwólmy zwierzętom żyć tam, gdzie się urodziły (nagroda: tablica interaktywna).

184

Warmińsko-mazurskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Dylewie Adres: Dylewo 6, 14-107 Gierzwałd Gmina: Grunwald Organ prowadzący: osoba fizyczna – Arkadiusz Rosa Dyrektor szkoły/Lider SZP: Arkadiusz Rosa Nauczycielki – członkinie SZP: Bogusława Cejman, Jolanta Pych, Ewa Sokołowska, Elżbieta Sułowska Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Dylewie położona jest w gminie Grunwald, funkcjonuje od 1999 roku. Podstawowym zadaniem naszej placówki jest kształcenie uczniów, wyposażenie ich w podstawowe umiejętności niezbędne do funkcjonowania w dynamicznie rozwijającym się świecie, a w szczególności – umiejętność zdobywania wiedzy. Bierzemy na siebie odpowiedzialność za wprowadzenie ich do życia w społeczeństwie i kulturze polskiej. W naszej placówce uczy się niewielka liczba dzieci, co pozwala prowadzić zajęcia w bardzo małych grupach, w grupach różnowiekowych, ułatwia też indywidualizację procesu nauczania. Szkoła brała i bierze udział w wielu przedsięwzięciach, projektach, nawiązaliśmy kontakty z różnego typu szkołami.

Trzy lata w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) nauczyły nauczycieli i uczniów nowej formuły pracy. W większości przypadków w zajęcia projektowe zaangażowani byli wszyscy uczniowie – którzy po trudach i radościach działań z satysfakcją oglądali efekty swojej pracy. Rodzice na miarę swoich możliwości pomagali w realizacji projektów, ciesząc się wraz ze swoimi dziećmi z efektu. Elementy pracy metodą projektu zamierzamy wykorzystać w dalszej swojej pracy.

185

Szkoła Podstawowa w Galinach Adres: 11-214 Galiny 69 Gmina: Bartoszyce Organ prowadzący: Gmina Bartoszyce www.sp-galiny.gmina-bartoszyce.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Mirosław Groth Nauczycielki – członkinie SZP: Krystyna Aleksandrowicz, Małgorzata Kwakszys, Irena Mościcka, Zdzisława Olender Szkoła Podstawowa w Galinach jest jedną z 7 szkół podstawowych na terenie gminy Bartoszyce, która jest dla nich organem prowadzącym. Do naszej placówki uczęszcza 100 uczniów, wszyscy uczestniczyli w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Na spotkaniu informacyjnym dla rodziców i władz samorządowych o przystąpieniu szkoły do projektu pomysł uzyskał jednomyślną akceptację, a jego realizacja przyniosła ogromne zmiany w zakresie poznawania i integracji własnego środowiska. Szkoła uczestniczyła w przygotowaniu różnych imprez okolicznościowych i uroczystości: dożynki gminne, zjazd sołectw, wspólne oglądanie Euro 2012.

186

Od lat organizujemy festyny rodzinne w ramach obchodów Warmińsko-Mazurskich Dni Rodziny. W okresie trwania Projektu ZMSwWŚ wykorzystywaliśmy je do prezentowania działań projektowych i ich efektów. Uczestnicy festynu mogli zaopatrzyć się w leki z domowej apteczki czy wziąć udział w konkursie na temat elektryczności. W Dniu Dziecka uczniowie przy wsparciu rodziców gotowali w plenerze zupę szczawiową, którą delektowali się potem z zaproszonymi gośćmi. Dzieci spotykały się z radnymi, sołtysami, władzami gminy. Prowadziły dialog, zadawały pytania, dyskutowały, przedstawiały swoje racje. Grupa uczniów wzięła udział w sesji Rady Gminy. Bardzo możliwe, że bez projektów dzieci nie miałyby okazji zostać równoprawnymi uczestnikami dialogu z dorosłymi. Podczas Tygodnia z Internetem progi szkoły przekroczyły 3 pokolenia, ucząc się poprzez zabawę. Posiadamy Certyfikat Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Aby go uzyskać, dzieci badały między innymi strukturę środowiska, jego zasoby, przyrodę i historię. Poznawały ciekawych ludzi, pracę leśnika, pszczelarza, piekarza, strażaka oraz naukowca. Obecnie współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym układa się bardzo dobrze. Dzieci wiedzą, kto i za co jest odpowiedzialny, do kogo i z czym mogą się udać, podsuwają pomysły na zagospodarowanie terenu Galin, chętnie uczestniczą w różnorodnych akcjach. Społeczność lokalna jest lepiej zorientowana w działaniach szkoły, rozumie jej potrzeby i jest gotowa do współpracy. W dalszym ciągu pragniemy współdziałać ze środowiskiem i prezentować efekty swojej pracy poza szkołą. Zadbamy przede wszystkim o to, aby nabyte przez naszych uczniów umiejętności pracy w grupie, dialogu, otwartości na zmiany były wciąż rozwijane i doskonalone.

Warmińsko-mazurskie rody. Organem założycielskim i prowadzącym placówkę jest Stowarzyszenie „Przyjaciel Dziecka” w Głotowie, którego członkami są rodzice uczniów i nauczyciele. Szkołę wyróżnia panująca w niej, ze względu na małą liczbę dzieci, rodzinna atmosfera; nauka jest tu przyjemnością. Mamy świadomość, że dobrze przygotowujemy dzieci do życia w świecie dorosłych.

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Głotowie Adres: Głotowo 17, 11-040 Dobre Miasto Gmina: Dobre Miasto Organ prowadzący: Stowarzyszenie „Przyjaciel Dziecka” w Głotowie www.szkolaglotowo.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Ewa Łukaszun Nauczyciele – członkowie SZP: Elżbieta Macutkiewicz, Gabriela Teofilak, Jacek Włodarski, Joanna Zarzycka Niepubliczna Szkoła Podstawowa funkcjonuje od 2002 roku. Jest placówką sześcioklasową z oddziałem przedszkolnym oraz z wykwalifikowaną kadrą pedagogiczną. Szkoła położona jest z dala od hałasu, w otoczeniu pięknej przy-

Dzięki udziałowi w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) doposażyliśmy naszą szkolę w potrzebne pomoce dydaktyczne, które wykorzystujemy także na obowiązkowych zajęciach. Praca z uczniami podczas projektu pozwoliła odkryć talenty dzieci (niekoniecznie związane z formalną edukacją); wszechstronnie i harmonijnie rozwijać dziecko, zapewnić mu bezpieczeństwo emocjonalne; kształtować model absolwenta naszej szkoły, odpowiedzialnego, kreatywnego, uczciwego, umiejącego dokonać wyboru, samodzielnego, ciekawego świata i siebie. Poprzez ankietowanie, wywiady, spotkania ze społecznością lokalną uczniowie poznali problemy swojej miejscowości, a tym samym wzrosło zainteresowanie środowiska lokalnego działalnością szkoły. Nauczyciele ze Szkolnego Zespołu Projektowego współpracowali ze sobą, wymieniali się doświadczeniami, dzielili się swoimi uwagami i spostrzeżeniami z pozostałą częścią kadry pedagogicznej. Trzy lata pracy metodą projektu pokazały nam, że ten sposób uczenia się przynosi pozytywne efekty. Wykorzystanie zalet pracy w grupach zróżnicowanych wiekowo (w klasach łączonych) integruje społeczność szkolną, wpływa na rozwój umiejętności społecznych i stwarza okazję uczenia się dzieci młodszych od starszych. Po wprowadzeniu zmian w zapisach prawnych, merytorycznych i organizacyjnych będziemy kontynuować pracę metodą projektu na zajęciach obowiązkowych. Za sukces uważamy sam udział w Projekcie ZMSwWŚ, możliwość poznania wielu wspaniałych, wybitnych osobowości. Konferencje metodyczne dały nam możliwość rozwoju, były swoistym motorem do działania, otwierały oczy na wiele aspektów naszej pracy oraz utwierdzały w przekonaniu, że to, co robimy, jest słuszne i potrzebne. Szczególnie mocno zapadły nam w pamięć spotkania naszych uczniów z przedstawicielami władz samorządowych oraz wystąpienie dzieci na sesji Rady Miasta i Gminy Dobre Miasto.

187

Niepubliczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Idzbarku Adres: Idzbark 30, 14-100 Ostróda Gmina: Ostróda Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi „Idzbark – Moja Ojczyzna” Dyrektor szkoły/Lider SZP: Grzegorz Kastrau Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Abramowicz, Małgorzata Hochleitner, Justyna Jóźwiak, Edyta Knowska, Beata Sołobodowska Niepubliczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Idzbarku rozpoczął działalność edukacyjną w 2008 roku, po uprzedniej decyzji Wójta i Rady Gminy Ostróda o likwidacji Publicznej Szkoły Podstawowej. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi „Idzbark – Moja Ojczyzna” jako organ prowadzący Niepubliczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Idzbarku (przy wsparciu społeczności lokalnej, sponsorów, grona pedagogicznego, konserwatora szkoły, Wójta i Rady Gminy Ostróda) w krótkim czasie wykonał kapitalny remont i modernizację budynku, z zachowaniem akcentu dawnej przedwojennej świetności szkoły, która istniała już w 1925 roku. Wychodząc naprzeciw potrzebom rodziców z terenów wiejskich, utworzono przedszkole i sześcioklasową szkołę podstawową. Przy realizacji licznych projektów edukacyjnych doposażono bazę placówki w pomoce i środki dydaktyczne, wprowadzono liczne dodatkowe zajęcia pozalekcyjne dla różnych grup wiekowych – wychowanków i uczniów placówki.

188

Jednym z najważniejszych projektów był Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Uczniowie – poprzez wprowadzenie i wykorzystanie metody projektu, odchodząc z formy tzw. ławkowo-lekcyjnej – rozwijali wiedzę i umiejętności w zakresie kompetencji społeczno-obywatelskich i matematyczno-przyrodniczych. Za pomocą środków i pomocy dydaktycznych oraz scenariuszy zajęć uczniowie dzielili się swoją wiedzą i wytworami pracy z rodzicami i zaproszonymi gośćmi podczas spotkań podsumowujących każdy moduł. Uczniowie często zapraszali do pomocy i wsparcia osoby, które w danym temacie uznawane są za ekspertów. Poprzez wprowadzenie i realizację metody projektu uczniowie wyróżniają się ogromną inwencją twórczą, kreatywnością oraz motywacją do grupowego współdziałania; są otwarci na innowacyjność i animacyjność, dzięki czemu osiągają coraz lepsze wyniki w nauce, a podziw rodziców i ich coraz większe zaangażowanie w sprawy szkoły jest wynikiem kreatywności i osiągnięć edukacyjnych ich dzieci.

Warmińsko-mazurskie

Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Zespole Szkół w Kandytach Adres: Kandyty 77, 11-220 Górowo Iławeckie Gmina: Górowo Iławeckie Organ prowadzący: Gmina Górowo Iławeckie http://zskandyty.pl/1sp/podstrony/aktualnosci.html (w roku szkolnym 2010/11 projekt był realizowany w Szkole Podstawowej im. Herkusa Monte w Kamińsku) Dyrektorzy szkoły: Halina Czerniewska, Józef Kawa, Barbara Szafranowicz Liderzy SZP: Alina Rasińska, Barbara Szafranowicz Nauczycielki – członkinie SZP: Danuta Gnoińska, Małgorzata Kinal, Krystyna Necio, Alina Rasińska, Aneta Sławińska, Barbara Winiarska, Teresa Worobiec, Krystyna Zawadzka, Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka nie należy do małych szkół, ale realizowany był w niej ostatni rok projektu, ponieważ Szkoła Podstawowa w Kamińsku, w której był wcześniej wdrażany, decyzją Rady Gminy Górowo Iławeckie została zlikwidowana. Wszystkie dzieci z Kamińska są obecnie uczniami szkoły w Kandytach. Dzięki temu z powodzeniem można było kontynuować realizację zadań projektowych. Cechą wyróżniającą szkołę jest wielokulturowość. W placówce jednym z głównych zadań wychowawczych jest kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych i narodowościowych. Duży odsetek uczniów pochodzi z rodzin należących do mniejszości ukraińskiej i rodzin mieszanych pod względem kulturowym. Szkoła oferuje im możliwości rozwijania własnych tradycji oraz wzmacnia ich tożsamość narodową. Placówka współpracuje z miejscowym Stowarzyszeniem „Nasza wieś – nasza przyszłość”. Dzięki temu pozyskiwane przez stowarzyszenie fundusze europejskie przeznaczane są również na rozwój fizyczny i intelektualny dzieci i młodzieży, a także na cele kulturalne. Realizacja Projektu „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) w dużej szkole stała się wyzwaniem dla Szkolnego Zespołu Projektowego (SZP). Dla uczniów

zmieniły się nie tylko warunki, otoczenie, lecz także dyrekcja szkoły i prowadzący zajęcia. Obecnie naszym największym sukcesem jest to, że uczniowie, którzy realizowali projekt w Kamińsku, bardzo dobrze i szybko zaaklimatyzowali się w nowej sytuacji. Aktywnie włączają się do zajęć projektowych, są otwarci i potrafią pracować w grupie. Wyróżniają się na tle innych uczniów asertywnym zachowaniem, odwagą w zadawaniu trudnych pytań przedstawicielom władz i uczestnikom życia społecznego. Udział w Projekcie ZMSwWŚ rozwinął u nich wiele nowych umiejętności – kreatywność, umiejętność szukania rozwiązań oraz prezentowania swoich dokonań na forum. Członkowie SZP zachęcają innych nauczycieli do pracy metodą projektu i do stosowania elementów oceniania kształtującego (OK). W ramach Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli prowadzili warsztaty na temat podstawowych założeń projektowych, stworzyli bazę tematów do realizacji metodą projektu. Zwiększyło się zainteresowanie rodziców działalnością szkoły. Dzięki szkoleniom i otrzymanej literaturze wprowadzane są przez nauczycieli nowe metody i atrakcyjne formy pracy. Częściej w komunikacji z dziećmi wykorzystuje się technologię informatyczną, np. powstał blog: klasaherkusa.blox.pl, dokumentujący pracę dzieci przy realizacji zadań projektowych. Blog cieszy się popularnością wśród rodziców. Uczniowie natomiast mają swoje miejsce do zaprezentowania siebie i swoich umiejętności.

189

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Klebarku Wielkim Adres: Klebark Wielki 9, 10-687 Olsztyn Gmina: Purda Organ prowadzący: Gmina Purda http://szkolaklebark.superszkolna.pl/ Dyrektor szkoły/Lider SZP: Lidia Szych Nauczycielki – członknie SZP: Joanna Karcz, Małgorzata Kwaśniak, Urszula Łabacz, Lidia Szych, Dorota Wojtkowska

Nasza szkoła znajduje się w malowniczo położonej wsi, w Klebarku Wielkim. Bogate walory krajobrazowe miejscowości sprzyjają prowadzeniu z uczniami różnorodnych zajęć w terenie. Bezpośredni kontakt z przyrodą jest dla nich nie tylko źródłem wiedzy, lecz także sposobem na budowanie związku emocjonalnego z małą ojczyzną – Warmią. Od lat kultywujemy regionalne tradycje, rodzimy folklor, wzbogacamy szkolne minimuzeum etnograficzne o nowe eksponaty, które pozyskujemy dzięki zaangażowaniu społeczności lokalnej. 7 maja 2013 roku przyjęliśmy imię ks. Pawła Chmielewskiego, który swoją pracą duszpasterską wpisał się w historię Klebarka Wielkiego. Jesteśmy dumni, że dołączyliśmy do grona szkół w naszej gminie, posiadających swego patrona i sztandar.

190

Trzyletni udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był dla naszej szkoły znaczącą formą pracy dydaktyczno-wychowawczej, która wspomagała i uzupełniała wartości, jakie w niej pielęgnujemy. Dziś uczniowie są bardziej związani ze środowiskiem lokalnym, dostrzegają konieczność poszanowania otaczającej przyrody, oszczędzania jej zasobów. Systematyczna praca metodą projektów w ciekawy sposób pogłębiła ich zainteresowania, pobudziła zdolności obserwacyjne, dała uczestnikom projektu możliwość przeżywania sukcesu, odkrywania i tworzenia. Dzieci nabrały pewności siebie, śmielej podejmują decyzje, zgodnie współpracują w zespołach, przykładają większą wagę do planowania pracy, potrafią dokonywać samooceny i oceny koleżeńskiej oraz refleksji nad tym, co już umieją, z czym mają jeszcze trudności. O efektywności pracy metodą projektu przekonali się nie tylko uczniowie i ich rodzice, lecz także nauczyciele, dla których udział w Projekcie ZMSwWŚ był ogromnym wyzwaniem i cennym doświadczeniem. Projekt urozmaicił dotychczasową pracę dydaktyczno-wychowawczą szkoły, znakomicie wzbogacił kalendarz imprez, uaktywnił współpracę ze środowiskiem lokalnym i władzami gminy. Szkoła stała się bardziej atrakcyjna, dużo ciekawsza, wzbogaciła się o nowe pomoce dydaktyczne i sprzęt IT. Najmilej będziemy wspominać projekty rozwijające kompetencje matematyczno-przyrodnicze. Dostrzegając pozytywne zmiany w uczniach, nauczycielach, poprawę relacji środowiskowych, większe zaangażowanie rodziców, mieszkańców, władz samorządowych, szkoła postanowiła włączyć metodę projektu i ocenianie kształtujące (OK) do codziennej pracy dydaktyczno-wychowawczej na poszczególnych zajęciach edukacyjnych.

Warmińsko-mazurskie

Szkoła Podstawowa im. Przyjaciół Przyrody Polskiej w Klęczkowie Adres: Klęczkowo 13, 13-200 Działdowo Gmina: Działdowo Organ prowadzący: Gmina Działdowo http://szkolakleczkowo.pl/ Dyrektor szkoły /Lider SZP: Grażyna Lauterbach Nauczycielki – członkinie SZP: Joanna Jarzynka-Chmielewska, Magdalena Oleksiak, Bogusława Zielińska, Marzena Żmijewska Szkoła Podstawowa im. Przyjaciół Przyrody Polskiej położona jest w bardzo małej miejscowości Klęczkowo, niedaleko Działdowa. Uczęszcza do niej 66 uczniów. Integralną częścią szkoły jest oddział przedszkolny z dwadzieściorgiem dzieci. Budynek szkoły jest połączeniem starego (styl przedwojenny) z nowym (część dobudowana w 2002 roku według współczesnych standardów architektonicznych). Szkoła posiada jasne, przestronne sale lekcyjne i korytarze. Jednym z jej walorów jest położenie budynku wśród pięknych lasów, pól uprawnych i łąk. Wykorzystując istniejące walory przyrodnicze, szkoła założyła arboretum wybudowane wspólnymi siłami uczniów, rodziców, nauczycieli, osób i instytucji zaprzyjaźnionych ze szkołą. Utworzyliśmy w nim stanowiska roślin chronionych,

ziół oraz wybudowaliśmy lapidarium i alpinarium. Ogród szkolny jest miejscem rozwijania pasji uczniów, poszukiwania i odkrywania tajemnic otaczającej nas przyrody. Wyróżnia nas to, że jesteśmy jedyną szkołą w powiecie działdowskim, a nawet w województwie warmińsko-mazurskim, posiadającą ogród botaniczny o tak bogatej roślinności. Ponadto szkoła dwukrotnie została uhonorowana Certyfikatem Zielonej Flagi. Od roku 2011 szkoła nosi imię Przyjaciół Przyrody Polskiej i jest jedną z 2 szkół o takim imieniu w Polsce. Społeczność naszej szkoły to ludzie, w których drzemie ogromny potencjał wiedzy i umiejętności. Ważne, aby każdy z nas miał możliwość rozwoju zainteresowań i zdolności. Doskonałą okazją do ich rozwijania był udział naszej szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Zadania, jakie realizowaliśmy, zdecydowanie wpłynęły na rozwój kreatywności, właściwych postaw społecznych uczniów, a nauczycielom dodały pewności siebie, zmotywowały do pracy metodami aktywizującymi do stosowania oceniania kształtującego (OK). Należy również podkreślić dużą zasługę całej społeczności lokalnej, tj. Wójta, Przewodniczącego Rady Gminy, sołtysów, rodziców, którzy wspierali nas swoją obecnością i pomocą w działaniach projektowych. Patrząc z perspektywy 3 lat pracy w Projekcie ZMSwWŚ, widzimy namacalne zmiany relacji nauczyciel – uczeń, rodzic – nauczyciel czy rodzic – dziecko. To właśnie dobre relacje, umiejętność komunikowanie się ludzi należą do systemu wartości, który należy zaszczepić dzieciom. Ponieważ to, co jest cenne dla ucznia, szkoły i społeczeństwa, warto kontynuować, postanowiliśmy w dalszym ciągu pracować metodą projektu. Na potwierdzenie, że praca metodą projektu rozwija i ubogaca młodego człowieka, zasługuje fakt, iż wyniki sprawdzianu uczniów VI klasy w bieżącym roku podniosły się o 2 staniny – z czwartego na szósty.

191

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Pezały w Purdzie Adres: Purda 12, 11-030 Purda Gmina: Purda Organ prowadzący: Gmina Purda http://szkola.purda.pl/ Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Danuta Adamowicz Nauczycielki – członkinie SZP: Beata Czyżak-Baranowska, Marlena Kowalewska-Kozubek, Jolanta Michalczyk, Jolanta Putra, Beata Solińska Jesteśmy Małą Szkołą Promującą Ruch Naukowy. W roku szkolnym 2012/2013 otrzymaliśmy Certyfikat I stopnia Małej Szkoły Promującej Ruch Naukowy. Promując i wdrażając ruch naukowy, staramy się, aby naukowy sposób pracy stał się codziennością w szkole i służył jej rozwojowi. Rozwijamy u dzieci naukową pasję odkrywania świata, pragniemy, aby poznawały różne dziedziny naukowe w nietypowy, pasjonujący sposób. Projekty, które realizujemy w szkole od 3 lat, wyposażyły uczniów w wiedzę, umiejętności i postawy obywatelskie, które umożliwiają im odpowiedzialne i skuteczne uczestnictwo w życiu publicznym. Różne działania w ramach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) skłoniły uczniów do zainteresowania się sprawami publicznymi i angażowania się w debaty i dyskusje, nauczyły wyrażania własnych poglądów oraz wysłuchiwania, rozumienia i uwzględniania opinii odmiennych niż własne.

Trzy lata pracy metodą projektu to również duże, pozytywne zamiany w pracy zespołowej i we współpracy zróżnicowanej wiekowo grupy uczniów. Za szczególnie wartościowe uznajemy to, że pracując w grupach zróżnicowanych wiekowo, uczniowie nauczyli się wspólnie podejmować decyzje, wypracowywać kompromisy, dzielić obowiązkami, biorąc pod uwagę zdolności, talenty, preferencje i możliwości każdego z nich. Nastąpił wzrost zaangażowania i odpowiedzialności za podejmowane zadania projektowe. W ramach rozwijającego się w szkole Ruchu Naukowego podejmujemy wiele ciekawych inicjatyw. W naszej szkole działa Klub Młodego Odkrywcy (KMO) pod patronatem Centrum Nauki Kopernik. Uczniowie działający w KMO przygotowują samodzielnie (lub z pomocą nauczycieli) różne eksperymenty, pracując metodą projektu. Nabywają dzięki temu umiejętności dostrzegania problemów, formułowania pytań i hipotez oraz ich weryfikowania w zaplanowanych przez siebie procedurach badawczych. Starsi uczniowie przygotowują pokazy, które prezentują młodszym uczniom w ramach Naukowych Poranków dla Najmłodszych. Od 2 lat organizujemy Szkolny Festiwal Nauki, współpracując z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim oraz Olsztyńskim Obserwatorium i Planetarium Astronomicznym. W roku szkolnym 2012/2013 uczniowie klasy VI rozpoczęli badania historii i kultury swojej społeczności, zbierając relacje mieszkańców, utrwalając dokumenty i fotografie. Uczniowie rozpoczęli w ten sposób tworzenie cyfrowego archiwum swojej społeczności. W naszej szkole staramy się przede wszystkim zapoznać dzieci z metodą pracy naukowej oraz zainteresować nauką przez prezentację w atrakcyjny sposób jej osiągnięć i pokazanie, jak można wykorzystać te osiągnięcia w życiu codziennym.

192

Warmińsko-mazurskie

Szkoła Podstawowa im. Heleny Ponieważ w Słoneczniku Adres: Słonecznik 117, 14-300 Morąg Gmina: Morąg Organ prowadzący: Gmina Morąg www.spslonecznik.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Tadeusz Mulczyński Nauczyciele – członkowie SZP: Lidia Adamczyk, Adam Giemza, Agnieszka Schukat, Danuta Teperek Szkoła Podstawowa w Słoneczniku to 110 uczniów, 14 nauczycieli i 6 pracowników administracyjno-obsługowych. Jako jedyna w gminie Morąg brała udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Mieliśmy możliwość pokazać szkołę, promować ją na terenie gminy, kraju. Uczniowie, nauczyciele i rodzice docenili i wykorzystali możliwości, jakie tkwią w małych społecznościach lokalnych.

Udział w projekcie ZMSwWŚ wzbogacił nas (uczniów i nauczycieli) w nowe doświadczenia, wzbogacił naszą wiedzę, pozwolił nawiązać i poszerzyć kontakty zawodowe i osobiste. Doceniliśmy pracę metodą projektu. Nauczyliśmy się współpracy, wzajemnej akceptacji, poszanowania poglądów innych, skutecznego docierania do informacji i efektywnego wykorzystania zdobytej wiedzy. Dzieci pracujące w grupach zrozumiały, że razem można wiele osiągnąć poprzez wzajemną pomoc i indywidualne możliwości każdej osoby. Działania projektowe wzmocniły nasze kontakty ze społecznością lokalną. Mieszkańcy chętnie współpracowali z nami, byli wyrozumiali, wychodzili z pomocą. Zakończyliśmy długi, 3-letni projekt edukacyjny, jednak zdobyte doświadczenia pozostaną w nas na długie lata. Zdecydowanie będziemy pracować metodą projektu. W pamięci utkwiły wszystkim pierwsze projekty, na których zdobywaliśmy doświadczenia – „Portrety”, „W pracowni krawieckiej”, „Urządzenia dawniej i dziś”. Uczniowie wspominają „Nockę w szkole”. Zadowolenie i uśmiech na twarzach uczniów są bezcenne.

193

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach Adres: Słupy 43, 10-381 Olsztyn Gmina: Dywity Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Słupy i Okolic www.naszaszkolaslupy.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Janina Cycyk Nauczycielki – członkinie SZP: Janina Cycyk, Małgorzata Czarnecka, Genowefa Kudryk, Monika Traczewska Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach funkcjonuje od 2000 roku. Organem założycielskim i prowadzącym jest Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Słupy i Okolic. W bieżącym roku szkolnym do naszej placówki uczęszcza 41 uczniów. Poza lekcjami oferujemy dzieciom zajęcia rozwijające ich zdolności (w formie kół zainteresowań) oraz zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej (logopedyczne, gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna, socjoterapia, specjalistyczne zajęcia terapeutyczne korekcyjno-kompensacyjne, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze). Większość tych zajęć finansowana jest w roku szkolnym 2012/2013 w ramach projektu Indywidualizacja Nauczania i Wychowania w Niepublicznej Szkole Podstawowej w Słupach. Naszą szkołę wyróżniają wysokie wyniki sprawdzianu zewnętrznego szóstoklasistów; w roku 2013 osiągnęliśmy średni wynik 32,8 pkt, co w skali staninowej daje nam najwyższy 9. przedział. Plasujemy się na III miejscu w województwie warmińsko-mazurskim. Jesteśmy dumni z sukcesu naszych uczniów i wdzięczni ich rodzicom za wsparcie. Priorytetem dla naszej placówki jest współpraca ze środowiskiem lokalnym, w tym – z samorządem. Mieszkańcy naszej wsi i jej okolic chętnie współorganizują i uczestniczą w imprezach środowiskowych, udzielają wsparcia w drobnych pracach i remontach.

Trzy lata realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zaowocowały licznymi zmianami w samej szkole, jak i postrzeganiu jej na zewnątrz. Wzbogaciliśmy się o nowoczesne zaplecze dydaktyczne, które podniosło atrakcyjność zajęć dydaktycznych i projektowych. Dzięki profesjonalizmowi i pasji organizatorów oraz prowadzących zajęcia podczas seminariów nauczyciele poszerzyli swój warsztat pracy dydaktyczno-wychowawczej: nauczyli się pracy metodą projektu edukacyjnego, poznali dogłębnie ocenianie kształtujące (OK), udoskonalili pracę w grupach różnowiekowych. Uczniowie stali się bardziej odpowiedzialni za efekty pracy grupy, doskonalili własną kreatywność, mieli okazję wykorzystać swoje mocne strony, które nie zawsze były dostrzegane podczas lekcji. Członkowie społeczności szkolnej pogłębili więzi z mieszkańcami podczas zbierania informacji, wywiadów, wspólnych – często wielopokoleniowych – spotkań. Rodzice chętnie wspierali działania projektowe, uczestniczyli w niektórych etapach prac, a następnie podziwiali efekty działań podczas prezentacji. Zacieśniliśmy współpracę z władzami samorządowymi. Uczniowie byli obecni na sesji Rady Gminy, spotykali się z Przewodniczącą Rady Gminy Dywity i radnymi. Dzieci miały okazję poczuć, iż ich opinie i działania są brane pod uwagę. Szkoła wyraźnie zaistniała w środowisku lokalnym.

194

Warmińsko-mazurskie

Publiczna Szkoła Podstawowa w Uścianach Adres: Uściany Stare 1, 12-200 Pisz Gmina: Pisz Organ prowadzący: Społeczno-Oświatowe Stowarzyszenie Pomocy Pokrzywdzonym i Niepełnosprawnym EDUKATOR w Łomży Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Renata Olszewska Nauczycielki – członkinie SZP: Joanna Grądzka, Renata Olszewska, Bożena Sawicka, Marzena Sawicka

2012/13 przeprowadzono termomodernizację budynku szkolnego oraz modernizację placu zabaw. Szkoła w Uścianach jest nie tylko podstawowym miejscem kształcenia, ale i głównym ośrodkiem kulturalnym, w którym każdy znajdzie coś dla siebie – bez względu na wiek (przykład: uczestnictwo w ogólnoeuropejskiej akcji Tydzień z Internetem 2012 i 2013). W latach 2010–2013 braliśmy udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) promującym naukę metodą projektu. Uczniowie realizowali projekty rozwijające kompetencje społeczno-obywatelskie oraz matematycznoprzyrodnicze. W czasie wakacji organizujemy dla uczniów naszej szkoły Letnią Szkołę Odkrywców. Zajęcia prowadzone są przez studentów i cieszą się dużym zainteresowaniem. Najbardziej zaangażowani uczniowie wyjeżdżają na tygodniowy Letni Obóz Naukowy.

Pierwsze pisemne informacje dotyczące istnienia Szkoły Podstawowej w Uścianach pochodzą z 1916 roku i są zapisane w kronice wsi Uściany, prowadzonej przez nauczycieli niemieckich do 1944 roku. Obecny budynek szkoły oddano do użytku w 1963 roku. Szkoła Podstawowa w Uścianach znajduje się w miejscowości Uściany Stare, w powiecie piskim, gminie Pisz. Placówka oświatowa leży w odległości 16 km od miasta Pisz, wśród lasów, łąk i pól uprawnych. Około 3 km od Uścian Starych znajduje się pięknie położone Jezioro Nidzkie, stanowiące część Parku Krajobrazowego. Od 2002 roku organem prowadzącym Publiczną Szkołę Podstawową w Uścianach jest Stowarzyszenie Edukator w Łomży. Do chwili obecnej wykonano w niej wiele remontów, m.in.: wyposażono sale lekcyjne w nowe ławki i meble, zakupiono nowe pomoce dydaktyczne, przeprowadzono modernizację pracowni komputerowej, wykonano generalny remont holu i klatki schodowej. W roku szkolnym

195

Szkoła Podstawowa im. Zawiszy Czarnego w Waśniewie-Grabowie

Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był dla nas szansą na poszerzenie oferty edukacyjnej, wielokierunkowy rozwój uczniów. Na szczególną uwagę zasługuje praca w grupach różnowiekowych. To nowe doświadczenie dla nauczycieli i uczniów. Początki nie były łatwe: liczne grupy, trudności organizacyjne… Po 3 latach widzimy jednak efekty tej pracy. Współdziałanie w grupie, pomoc i opieka starszych nad młodszymi budzą w nas satysfakcję i sprawiają, że zapominamy o początkowych trudnościach. Różnorodność scenariuszy nie pozwalała na znużenie projektami edukacyjnymi – każdy był wyzwaniem do działania i wzbudzał zainteresowanie tym, jaki będzie efekt prac. Wśród projektów rozwijających kompetencje matematyczno-przyrodnicze najwięcej emocji wywoływały u dzieci działania polegające na przeprowadzaniu eksperymentów, doświadczeń, badań. Zaangażowanie dzieci, zaciekawienie, wyciąganie wniosków to już sukces. W uczniach wyzwala się ciekawość świata, chęć poznawania, odkrywania, samodzielnego dochodzenia do wiedzy. Projekty rozwijające kompetencje społeczno-obywatelskie przybliżyły uczniom sprawy i problemy środowiska, w którym żyją; rozbudziły umiejętności dyskutowania, wykorzystywania informacji oraz obiektywnego oceniania siebie i innych. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się te projekty, w których uczniowie mogli wykazać się pomysłowością, zaangażowaniem, współpracą w zespole i środowisku lokalnym.

Adres: Waśniewo-Grabowo 4, 13-111 Janowiec Kościelny Gmina: Janowiec Kościelny Organ prowadzący: Gmina Janowiec Kościelny Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Jóźwiak Nauczycielki – członkinie SZP: Beata Jóźwiak, Agata Kacner, Anna Piotrkowska, Jan Piotrkowski Jesteśmy niewielką szkołą skupiającą dzieci z okolicznych wsi. Nie funkcjonują w nich żadne instytucje kulturalno-oświatowe, w różnorodnych działaniach dążymy więc do tego, by nasza placówka była centralnym ośrodkiem lokalnego rozwoju. Jest ona też miejscem, które łączy pokolenia; spotykają się tu dziadkowie, rodzice i dzieci. Szkoła pełni w środowisku rolę ośrodka integrującego lokalną społeczność. Wychowanie uczniów w poszanowaniu wartości, przywiązaniu do tradycji, kształtowanie szacunku do przyrody oraz odpowiedzialności za siebie i swoje otoczenie, a jednocześnie dbałość o wszechstronny rozwój, rozbudzanie pasji i dziecięcych talentów – to wspólny kierunek szkoły i rodziców. Poszukujemy różnych rozwiązań, inicjatyw, projektów, aby realizować założone cele.

196

Praca metodą projektu to nowe doświadczenia dla dzieci, ale także nauczycieli. Można spojrzeć na uczniów z innej perspektywy, sprawdzić siebie w innej sytuacji. Odkryliśmy nowe talenty, kreatywność, pomysłowość dzieci. Uczniowie mieli okazję wykazać się swoimi umiejętnościami, co wzmocniło ich wiarę we własne możliwości. Metoda projektu pozostanie w wachlarzu metod pracy naszej szkoły.

Warmińsko-mazurskie

Społeczna Szkoła Podstawowa w Węgoju Adres: Węgój 19, 11-300 Biskupiec Gmina: Biskupiec Organ prowadzący: Węgojskie Stowarzyszenie Edukacji Lokalnej – CEL www.szkola-wegoj.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Teresa Kacperska Nauczycielki – członkinie SZP: Wanda Koza, Dorota Rojewska, Dorota Rudnik, Agnieszka Żelazna Społeczna Szkoła Podstawowa w Węgoju wchodzi w skład Zespołu Szkół Węgojskiego Stowarzyszenia Edukacji Lokalnej – CEL. Jest to szkoła niepubliczna na prawach publicznej, dla której organem prowadzącym jest stowarzyszenie. Zespół szkół zapewnia edukację i wychowanie dzieci od przedszkola poprzez szkołę podstawową aż do ukończenia gimnazjum. W szkole nauczany jest język niemiecki, jako język mniejszości narodowej. Spośród innych, szkołę wyróżnia bardzo dobra baza dydaktyczna, liczne koła zainteresowań, organizacja wycieczek i wyjazdów o charakterze edukacyjnym i zawodoznawczym. Mało liczne klasy zapewniają zindywidualizowaną pracę dydaktyczną i wychowawczą. Szkoła stanowi centrum aktywności lokalnej, szczególnie aktywnie działa w kierunku kultywowania tradycji regionu Warmii.

wie zapoznali się z funkcjonowaniem samorządu lokalnego, wzbogacili swoją umiejętność nawiązywania kontaktów, co wyzwoliło w nich chęć działania na rzecz najbliższego środowiska. Dzięki udziałowi w Projekcie ZMSwWŚ nauczyciele udoskonalili organizację swojej pracy w grupach zróżnicowanych wiekowo i odkryli potencjał drzemiący w pracy zespołowej i najbliższym otoczeniu. Metoda projektu wzbogaciła i uatrakcyjniła warsztat pracy nauczycieli, wskazała innym zalety tej metody. Uczniowie „wyszli z ławek” i poprzez praktyczne działanie uczyli się korzystać z różnych źródeł wiedzy. Przebieg działań projektowych można było śledzić na bieżąco dzięki eksponowanym na gazetkach i w gablotach: ogłoszeniom, zaproszeniom, pracom plastycznym itp. Praca metodą projektu edukacyjnego w szkole podstawowej przygotowała uczniów do realizacji projektów gimnazjalnych. Udział w projekcie wpłynął na wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły i jej pozycję na lokalnym rynku edukacyjnym. Szkoła ma zamiar w kolejnych latach kontynuować pracę metodą projektu edukacyjnego na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach szkolnych.

Przez 3 lata realizacji Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) dzieci nauczyły się planować swoją pracę i oceniać według ustalonych kryteriów. Praca metodą projektu edukacyjnego pozwoliła na odkrycie talentów zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Dzięki spotkaniom z władzami lokalnymi ucznio-

197

198

szkoły w województwie wielkopolskim

Grzybowo

Zimin Gradowice

Korzecznik Roszków

Pigłowice Starkowo

Łuszczanów Siedlemin

Potarzyca Wielowieś

Bachorzew Prusy Garki

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Bachorzewie Adres: Bachorzew, ul. Szkolna 8, 63-200 Jarocin Gmina: Jarocin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Edukacyjne „Nasza Szkoła” www.bachorzew.edu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Fengler Nauczycielki – członkinie SZP: Elżbieta Bartkowiak, Iwona Stasik, Luiza Szymkowiak, Dominika Wróbel, Beata Zawisła Szkoła Podstawowa w Bachorzewie jako placówka niepubliczna działa od 2001 roku, prowadzi ją Stowarzyszenie Edukacyjne „Nasza Szkoła”. Od wielu lat prowadzimy różne działania sprzyjające rozwojowi uczniów (wyjazdy do muzeum, teatru, kina, rajdy, półkolonie, wycieczki). Na uwagę zasługuje także niebywała aktywność uczniów, którzy proponują różne konkursy, imprezy szkolne. Dzieci, z własnej inicjatywy, prowadzą blog szkoły; biorą udział w konkursach, także międzynarodowych (konkurs programistyczny „Baltie” ). Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) okazał się wielką szansą rozwoju dla wszystkich: nauczycieli, uczniów i rodziców. Pozwolił na wizyty w miejscach, w których zapewne uczniowie pojawiliby się dopiero jako dorośli. Dzięki tym wizytom dzieci zapoznały się z funkcjonowaniem instytucji typu

200

Urząd Gminy, Rada Miejska, Urząd Stanu Cywilnego. Projekt uwydatnił talenty uczniów; organizacyjne, przywódcze, umiejętności praktyczne, planowania. Pozwolił na zintegrowanie uczniów zróżnicowanych wiekowo. Dzieci zaczęły bardziej doceniać swoją małą ojczyznę, poznając jej struktury, mieszkańców czy też regionalne potrawy; odkrywały to, co dotąd było niezauważone, niedocenione. Rodzice z obserwatorów stali się aktywnymi uczestnikami życia szkoły, pomagali w realizacji projektu, pojawiali się na spotkaniach lub pomagali nam materialnie. Nauczyciele natomiast – poprzez uczestniczenie w szkoleniach, konferencjach – zdobyli nowe umiejętności, poszerzyli swoją wiedzę. Szkoła zyskała także liczne publikacje oraz pomoce dydaktyczne i nowoczesne urządzenia. W przyszłych latach mamy zamiar nadal pracować metodą projektu. Ustaliliśmy, że będzie to jeden dzień w tygodniu (dzień projektowy), z podziałem na dwie grupy: klasy I–III oraz IV–VI.

Wielkopolskie

Szkoła Podstawowa im. Ignacego Łukasiewicza w Garkach Adres: Garki 4, 63-430 Odolanów Gmina: Odolanów Organ prowadzący: Gmina i Miasto Odolanów Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Ewa Kowalska Nauczycielki – członkinie SZP: Zofia Chleboś, Elżbieta Król, Beata Nowicka, Magdalena Rogala, Anna Świtała Naszą szkołę wyróżnia w środowisku wielka aktywność działań na rzecz Stowarzyszenia Szkół im. Ignacego Łukasiewicza. Kontakty i współpraca nauczycieli i uczniów tych szkół spowodowały wzrost zainteresowania uczniów życiem, działalnością i pracą pioniera polskiego przemysłu naftowego, ale również nauką, jako dziedziną życia, i osiągnięciami naukowymi innych Polaków. Nasi uczniowie dwukrotnie zajęli I miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Wiedzy o Ignacym Łukasiewiczu. Szkoła dwukrotnie przystąpiła do Certyfikacji Małych Szkół Promujących Ruch Naukowy – dzięki temu chcemy przybliżyć dzieciom pracę naukowców, jej efekty oraz zastosowanie tajników nauki we współczesnym świecie, w ułatwianiu człowiekowi codziennego życia. Realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) w latach 2010– 2013 w znacznym stopniu wpłynęła na podniesienie efektywności pracy szkoły. Nastąpiła zmiana sposobu pracy nauczycieli i uczniów. Zastosowanie projektu i metod aktywizujących zwiększyło aktywność uczniów oraz ich zaangażowanie w zdobywanie wiedzy i nowych umiejętności. Uczniowie chętnie uczestniczyli w projekcie, a efekty ich działań zostały zauważone przez społeczność szkolną – rodziców, środowisko, władze samorządowe. W wielu projektach uczestniczyli rodzice, mieszkańcy wioski, władz samorządowych, lokalnej prasy i radia; zacieśniały się relacje pomiędzy władzami, mieszkańcami i szkołą. Lokalne władze zaczęły zauważać pozytywną pracę szkoły, uczniowie zostali poproszeni o prezentację swojego dorobku na forum gminy.

Wielkim sukcesem Projektu ZMSwWŚ było wdrożenie pracy metodą projektu i stosowanie oceniania kształtującego (OK) nie tylko na zajęciach projektowych, lecz także w całokształcie pracy dydaktycznej. Największą korzyścią jest otwartość uczniów; ujawnili oni wiele ukrytych talentów i dotąd nieznanych umiejętności. Mają motywację do dalszej pracy, otrzymują lepsze oceny, a nauczyciele mają satysfakcję z postępów ich działań. Dla nauczycieli to duże wyzwanie, ale też ogromne ułatwienie pracy, dlatego metodę projektu oraz OK będziemy stosować w kolejnych latach, aby nasza praca była jeszcze bardziej efektywna. Doświadczenie, które wynieśliśmy z udziału w Projekcie ZMSwWŚ, będzie owocowało w naszych działaniach na rzecz dzieci, szkoły, rodziców i całej lokalnej społeczności.

201

Szkoła Podstawowa w Gradowicach Adres: ul. Szkolna 20, 64-050 Wielichowo Gmina: Wielichowo Organ prowadzący: Stowarzyszenie Gospodarczo-Edukacyjne „Dobro Dziecka” Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Elżbieta Dudzińska, Grażyna Szaferska Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Biskup, Monika Błażejewska, Elżbieta Dudzińska, Mariola Golczak, Renata Jarosz, Grażyna Koller, Agnieszka Rabiega, Grażyna Szaferska

tyczno-przyrodnicze. Potrafią współpracować w zespołach zróżnicowanych wiekowo, dokonywać samooceny oraz oceny koleżeńskiej. Atrakcyjność metod i pracy sprawiła, że są zmotywowani i chętnie, z własnej woli, angażują się w różne zadania. Dzieci uczą się od siebie nawzajem, potrafią dobrze zaplanować wykonanie powierzonych im zadań, wyszukać potrzebne informacje, doskonalą umiejętności komunikowania się nie tylko z rówieśnikami, lecz także z dorosłymi. Projekt ułatwił im samopoznanie, ale też umożliwił poznawanie świata w atrakcyjny sposób. Nauczyciele rozwinęli umiejętności stosowania nowatorskich metod nauczania, nauczyli się współpracować ze sobą i podchodzić do edukacji w sposób interdyscyplinarny. Mniej narzucają swoje zdanie i metody pracy uczniom, bardziej otwierają się na ich propozycje. Szkoła wzbogaciła się o nowe pomoce naukowe. Zacieśniła się współpraca ze środowiskiem lokalnym, szczególnie z rodzicami, którzy pomagają w realizacji różnych przedsięwzięć.

Naszą szkoła to placówka niepubliczna, prowadzona przez Stowarzyszenie Gospodarczo-Edukacyjne „Dobro Dziecka”. Wychodzimy naprzeciw potrzebom dzieci i ich rodziców – dajemy możliwość nauki w klasach o małej liczebności, co pomaga w indywidualnym podejściu do każdego ucznia, w dostrzeżeniu jego potrzeb i możliwości. Bogata oferta zajęć pozalekcyjnych umożliwia uczniom wszechstronny rozwój, a także wyrównuje szanse edukacyjne. Uczniom i gronu pedagogicznemu gwarantujemy bezpieczeństwo i komfort pracy. W szkole, która pełni również rolę ośrodka kulturotwórczego we wsi, panuje przyjazna atmosfera, wszyscy się znają, nikt nie jest anonimowy.

Najbardziej efektywne były projekty, które pozostawiły trwałe ślady w szkole, np. „Dziecięca gmina”. Projekt umożliwił zagospodarowanie terenu przy szkole, czyniąc go bardziej atrakcyjnym dla dzieci, i zaangażował środowisko lokalne. Dzięki projektom na temat samorządu lokalnego („My i nasi reprezentanci”, „Jak wpływać na gminę”, „Sołectwo – nasz samorząd” ) dzieci poznały zasady funkcjonowania lokalnych władz i dowiedziały się, jak mogą wpływać na otaczającą je rzeczywistość. Projekty matematyczno-przyrodnicze zwiększyły u uczniów świadomość konieczności ochrony środowiska.

Uczestnictwo w Projekcie „Z Malej Szkoły w Wielki świat” (ZMSwWŚ) przyczyniło się do ukształtowania wielu nowych umiejętności u dzieci i nauczycieli. Uczniowie poszerzyli swoje kompetencje społeczne, obywatelskie i matema-

Będziemy nadal pracować metodą projektu, aby rozwijać kompetencje uczniów (w szczególności obywatelskie) oraz propagować zachowania przyczyniające się do dbałości o zasoby planety.

202

Wielkopolskie

Społeczna Szkoła Podstawowa im. Olgierda Brzeskiego w Zespole Szkół Społecznych w Grzybowie Adres: Grzybowo 32, 62-300 Września Gmina: Września Organ prowadzący: Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalno-Turystyczne „Szansa” w Grzybowie www.szkola.grzybowo.org Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Mariola Zalepa Nauczycielki – członkinie SZP: Iwona Kaczmarek, Monika Kruk, Arleta Wilk, Małgorzata Wołoszyn Szkoła Podstawowa w Grzybowie ma już ponad 100 lat. Jako szkoła społeczna istnieje od 2006 roku, kiedy to Stowarzyszenie „Szansa” powołało do życia małą, wiejską szkółkę. W tej chwili jesteśmy ciągle rozwijającą się i prężnie działającą placówką. Mamy bogatą ofertę edukacyjną i wychowawczą. Proponujemy wiele ciekawych zajęć pozalekcyjnych; dzieci tańczą, śpiewają, grają na flażoletach, przygotowują przedstawienia, biorą udział w zawodach sportowych. Jesteśmy małym środowiskiem, dlatego wszyscy się znamy i współpracujemy ze sobą. Zawsze możemy liczyć na pomoc sołectwa, koła gospodyń czy współpracę z naszym wczesnośredniowiecznym grodzi-

skiem. Stowarzyszenie „Szansa” od początku zapewnia szkole wszechstronną opiekę i rozwój. Kiedy przystępowaliśmy do Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) w naszej szkole dominowało przywiązanie do ocen szkolnych, czyli cyfrowych. Trudność sprawiało zarówno dokonywanie samooceny, jak i właściwe ocenianie poczynań kolegów. Brakowało po prostu oceniania kształtującego (OK)! Uczniowie posiadali wiedzę encyklopedyczną, nie potrafili wykorzystać zdobytych w szkole wiadomości w sytuacjach codziennych. Klasy skupiały grupy rówieśnicze, nie było wyraźnej współpracy w grupie mieszanej. Dzieci niechętnie prezentowały się na forum, krytykę przyjmowały z trudem, a pochwały nieśmiało. Umiejętność autorefleksji i autoprezentacji była u nich raczej słabo rozwinięta. Po 3 latach realizacji Projektu ZMSwWŚ: – wzrosła otwartość wśród uczniów, aktywność i motywacja do pracy, – zwiększyła się umiejętność komunikacji interpersonalnej, – wypracowaliśmy dalsze kierunki rozwoju, – uczniowie biorą odpowiedzialność za własną edukację oraz potrafią dokonać rzetelnej samooceny i oceny koleżeńskiej. Co z Projektu ZMSwWŚ przeniesiemy w życie szkoły? Będziemy: – realizować debaty poruszające sprawy ważne dla uczniów, – kultywować współpracę z przedstawicielami środowiska lokalnego, – stosować OK na lekcjach, – rozwijać umiejętności z zakresu technologii informacyjnej.

203

Szkoła Podstawowa w Korzeczniku to placówka prowadzona od 2004 roku przez Stowarzyszenie „Z Edukacją w Przyszłość”. Jest to mała szkoła, do której uczęszczają dzieci z 4 gmin. Niewielka liczba uczniów sprawia, że nauczyciele znają wszystkie dzieci, ich problemy i potrzeby oraz środowiska, w których żyją. Placówka w swej działalności odpowiada na potrzeby lokalnej społeczności, wyróżnia ją społeczny charakter. Pracownicy szkoły nie mają oporów przed wprowadzaniem zmian, są otwarci na nowości (szkoła jako jedyna w regionie wprowadziła punktowy system oceniania). Szkoła korzysta również z pomocy wolontariuszy – podczas akcji krótkoterminowych oraz pobytów długoterminowych (zarówno z Polski, jak i z zagranicy, m.in. Anglii, Włoch, Czech, Brazylii, Niemiec, Francji, USA).

Szkoła Podstawowa w Korzeczniku Adres: Korzecznik 41, 62-650 Kłodawa Gmina: Kłodawa Organ prowadzący: Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju i Integracji Środowiska Lokalnego „Z Edukacją w Przyszłość” w Korzeczniku www.korzecznik.eu Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Maria Nowak Nauczycielki – członkinie SZP: Monika Gałdyn-Stasiak, Bogumiła Jankowska, Dorota Krysiak, Magdalena Kucia, Ewa Rakowska, Dorota Skonieczna

204

Z perspektywy 3 lat uważamy, że udział naszej szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był ważnym etapem w rozwoju uczniów oraz nauczycieli, wzbogacił ofertę edukacyjną szkoły, co wpłynęło dodatkowo na jej pozytywny wizerunek. Zintegrował społeczność szkolną i szkołę ze społecznością lokalną, zachęcił do zaangażowania rodziców i uczniów. Namacalnym rezultatem okazała się współpraca z lokalnymi władzami, skutkująca dofinansowaniem wycieczki szkolnej przez 2 sołectwa oraz zakupem elementów ogrodzenia i stojaków do rowerów. Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele pracowali już wcześniej metodą projektów, ale udział w Projekcie ZMSwWŚ spowodował usystematyzowanie doświadczeń w tym zakresie. Uczniowie zdobyli wiele nowych umiejętności, nie sposób wymienić wszystkich. Nam najcenniejsze wydaje się to, że zyskali poczucie większej wartości i pewności siebie, wyzwoliła się ich kreatywność. Rozwinęli umiejętność pracy w zespole zróżnicowanym wiekowo. Wzrosła ich świadomość w zakresie postaw obywatelskich oraz podniósł się poziom umiejętności interpersonalnych i językowych. Jako nauczyciele przyjęliśmy inną niż tradycyjna rolę wobec uczniów; staliśmy się doradcami i inspiratorami. Mieliśmy okazję oderwać się od rutynowych czynności, wprowadzić nowe techniki nauczania. Projekty dostarczyły nam nowej interesującej wiedzy o naszych uczniach. Uważamy, że największym sukcesem było zaangażowanie uczniów w realizację projektów i możliwość wpływania na podejmowanie ważnych dla nich decyzji. W przyszłości zamierzamy nadal pracować metodą projektów.

Wielkopolskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Łuszczanowie Adres: ul. Długa 108, 63-200 Jarocin Gmina Jarocin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Edukacyjne w Łuszczanowie Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Beata Czajczyńska Nauczycielki – członkinie SZP: Krystyna Kałmucka, Klaudia Karaś, Anna Koroniak, Angelina Latańska, Anita Roszykiewicz Niepubliczna Szkoła Podstawowa znajduje się w gminie Jarocin. W 2008 roku została przejęta przez Stowarzyszenie Edukacyjne. Kompleks szkolny wraz ze schroniskiem, wiatrakiem i Domem Chleba usytuowany jest w okolicy Szwajcarii Żerkowskiej i Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie. Jako jedyne stowarzyszenie w powiecie jarocińskim prowadzi inwestycje, a wśród nich budowę gimnazjum – budynku połączonego z oddanym do użytku Schroniskiem Młodzieżowym. Szkoła bierze udział w projektach unijnych, ogólnopolskich. Również dyrektor, nauczyciele i przedstawiciele zarządu stowarzyszenia włączają się w pisanie projektów, których realizacja umożliwia nabywanie szerokich kompetencji przez uczniów oraz integruje społeczność lokalną – na szerokiej płaszczyźnie, m.in. profilaktycznej, bezpieczeństwa, doradztwa zawodowego. Atutem szkoły jest współpraca na szeroką skalę z innymi organizacjami. Aktywność dzieci na zajęciach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) dała możliwość odkrywania przez dzieci własnych zainteresowań, pasji, pomysłowości i umiejętności, co zwiększyło ich kreatywność w rozwiązywaniu różnorodnych problemów. Spotkania uczniów stwarzały okazję do wzajemnego integrowania, odkrywania własnego „ja” z myślą o służbie dla drugiego człowieka – kolegi, koleżanki, sąsiada czy rodziny. Realizacja projektów edukacyjnych uświadomiła dzieciom wartość relacji międzyludzkich; pozwoliła nabyć doświadczenie obywatelskie i społeczne poprzez zaangażowanie się w pracę społeczną, udział w wyborach do Samorządu Szkolnego, spotkania z przedstawicielami władz. Z pełną odpowiedzialnością będziemy kontynuować pracę metodą projektów, już od przyszłego roku szkolnego zaplanowaliśmy 2 dni projektowe – jesienią i wiosną.

205

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Pigłowicach Adres: Pigłowice 32A, 63-021 Śnieciska Gmina: Zaniemyśl Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Oświaty i Kultury na Wsi www.szkolapiglowice.pl Dyrektorka szkoły: Żaneta Kusik Liderka SZP: Grażyna Jagodzińska Nauczycielki – członkinie SZP: Dorota Dołęga-Mostowska, Małgorzata Padarz, Magdalena Wieland, Dorota Ziółkowska-Jung Historia Szkoły w Pigłowicach sięga 1864 roku, a więc szkoła liczy 149 lat. Jest pierwszą i jedyną w powiecie średzkim szkołą publiczną prowadzoną przez stowarzyszenie. Po 2 latach przygotowań, 16.10.2007 roku, przyjęliśmy imię Jana Pawła II, z czego jesteśmy bardzo dumni. Szkoła mieści się w nowoczesnym budynku, otoczonym zielenią łąk i pól. Takie usytuowanie szkoły, mało liczne klasy, jednozmianowość, świadomość, że wszyscy dobrze się tu znają i czują, a nauczyciele każde dziecko traktują indywidualnie i z szacunkiem –sprzyja budowaniu życzliwej, niemal rodzinnej atmosfery. Mamy bogatą ofertę edukacyjną; uczniowie uczą się 2 języków obcych, mają bezpłatne, regularne zajęcia na basenie, połączone z nauką pływania. Stołówka szkolna kusi domowymi, tanimi obiadami. Szkoła słynie z imprez przygotowanych przez uczniów dla lokalnego środowiska. Ponadto zarówno uczniowie, jak i społeczność lokalna uczestniczą w szkolnych kiermaszach, np. bożonarodzeniowym, wielkanocnym. Corocznie odnotowujemy bardzo wysokie wyniki sprawdzianów po klasie VI. Systematycznie zwiększa się też zainteresowanie rodziców spoza obwodu szkolnego naszą ofertą edukacyjną. Minęły 3 lata pracy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Czy coś się u nas zmieniło? Z pewnością tak! Nauczyciel stał się inicjatorem, podpowiadaczem i obserwatorem. Uczniowie nie są już biernymi słuchaczami, lecz tymi, którzy poszukują, penetrują i doświadczają. Wszyscy uczniowie dążą do wspólnie wytyczonego celu, wzajemnie się mobilizując. Nauczyli się odpowiedzialności za poczynania własne i grupy. Częściej odczuwają satysfakcję i radość z efektów swojej pracy, doceniają wkład kolegów, stali się bardziej dojrzali społecznie. Wykazują większe zainteresowanie tym, co dzieje się wokół nich. Potrafią celnie określić możliwości członków zespołu i adekwatnie do nich rozdzielić zadania i role. Wielu z nich pokonało nieśmiałość i uwierzyło we własne możliwości. Chętnie pokazują publicznie efekty swojej pracy i zdają relacje z jej przebiegu. Wszystkie zrealizowane projekty niosły ze sobą wiele emocji, radości, satysfakcji, ale również niepewności, czy cel zostanie w pełni osiągnięty. Trudno jest stwierdzić, które projekty były najlep-

206

sze, najbardziej interesujące, bo praca nad każdym była sukcesem – mniejszym lub większym. Każdy z projektów społeczno-obywatelskich realizowanych w klasach IV–VI prezentowany był na forum szkoły i nie tylko. Kończymy pracę w Projekcie ZMSwWŚ, mając świadomość, że nasi uczniowie są wartością sami w sobie. Nadal będziemy pracować metodą projektu.

Wielkopolskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Jana Heweliusza w Potarzycy Adres: ul. Wyzwolenia 65, 63-200 Jarocin Gmina: Jarocin Organ prowadzący: Potarzyckie Stowarzyszenie Oświatowe www.szkola-potarzyca.pl Dyrektorki szkoły: Aleksandra Świderska, Beata Świątek Liderki SZP: Kinga Słowiak, Beata Świątek Nauczycielki – członkinie SZP: Marta Dopierała, Aleksandra Figaj, Anna Piętka, Iwona Rzepka, Ewa Żychlewicz Szkoła w Potarzycy istnieje od 1794 roku. Obecny budynek szkolny został otwarty w 1951 roku; w roku szkolnym 1997/98 przeniesiono do niego przedszkole i utworzono Zespół Szkół w Potarzycy. W 2006 roku, by uniknąć likwidacji, szkołę przejęło Potarzyckie Stowarzyszenie Oświatowe. Centrum Oświatowo-Kulturalne oferuje naukę w Niepublicznym Przedszkolu, Niepublicznej Szkole Podstawowej oraz Niepublicznym Gimnazjum. Przy szkole w Potarzycy mieści się także Planetarium, które było i jest pierwszą i jedyną tego typu placówką w Polsce, powstałą na wsi. I prawdopodobnie jedyną w Europie w tak małej miejscowości.

Udział w Projekcje „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) pokazał nam, jak wspaniale przez te 3 lata nasze dzieci się rozwinęły, ile nowych umiejętności zdobyły i jak otworzyły się na otaczający je świat wiedzy. Dzięki pracy w projekcie uczniowie zdobyli wiele cennych umiejętności potrzebnych w życiu codziennym, mi.n. dobre planowanie, pracę w grupach, umiejętność komunikacji z różnymi ludźmi (dorosłymi i dziećmi), odpowiedzialność za powierzone im zadania, umiejętność wyszukiwania potrzebnych informacji oraz dzielenie się zdobytą wiedzą z innymi. Wśród projektów wiele było takich, których nikt z nas nigdy nie zapomni. Dzieci wspaniale zaangażowały się w projekty: „Skarby ziołowej apteczki”, „Dlaczego latawiec lata” oraz „Czym oddychamy”, „W kole gry”.

207

Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Kard. St. Wyszyńskiego w Prusach Adres: Prusy 52, 63-230 Witaszyce Gmina: Jarocin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Pomocy Szkole „Żak” Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Anna Kowalska Nauczycielki – członkinie SZP: Wiesława Borys, Renata Kalińska, Magdalena Piętka, Renata Wojtaszek, Marzena Wojtkowiak NSP w Prusach działa od roku szkolnego 2008/2009. Do szkoły podstawowej uczęszcza 71 uczniów z 3 miejscowości. Budynek usytuowany jest w centrum wsi, wśród pięknej zieleni. Naszą szkołę wyróżnia przyjazna, rodzinna atmosfera oraz indywidualne i życzliwe podejście do problemów każdego ucznia. U nas wszyscy się znają, nikt nie jest anonimowy, każdy czuje się bezpiecznie. Z uwagą słuchamy naszych uczniów i rozmawiamy z nimi. Kolorowe, dobrze wyposażone klasy sprzyjają naukowej atmosferze. Mając na uwadze wszechstronny rozwój dzieci, umożliwiamy im uczestnictwo w wielu kołach zainteresowań. Dobrze układa się współpraca z rodzicami, którzy chętnie uczestniczą w życiu szkoły. Placówka sprzyja integracji środowiska lokalnego – wraz z uczniami przygotowujemy dla mieszkańców okolicznościowe programy artystyczne. Doskonale układa się także współpraca z gminą Jarocin; realizujemy edukacyjne i profilaktyczne programy gminne. Trzy lata pracy w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zaowocowały wieloma zmianami. Projekty edukacyjne nauczyły dzieci współpracy w zespole, skutecznego komunikowania się z innymi, podejmowania decyzji

ze świadomością odpowiedzialności. Uczniowie potrafią dokonać samooceny i oceny koleżeńskiej, pozytywnie do pracy motywuje ocenianie kształtujące (OK). Dzieci nauczyły się planowania, stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi. Nie tylko zdobyły konkretną wiedzę, lecz także – co ważniejsze – nabyły umiejętność rozwiązywania problemów. Ukształtowane kompetencje wykorzystują na lekcjach. Projekt ZMSwWŚ dał możliwość włączenia do współpracy rodziców, którzy służyli pomocą i radą. Dzięki projektom, szczególnie społeczno-obywatelskim, znacznie wzrosło zainteresowanie działalnością szkoły wśród mieszkańców wsi. Zostawiliśmy również swój ślad w Jarocinie, kiedy to podczas sesji Rady Miejskiej zaprezentowaliśmy rzeczowy raport o stanie gminy. Za swoją pracę otrzymaliśmy szczere podziękowania od włodarzy miasta. Praca metodą projektu to ciekawe działanie, rozwijające kompetencje uczniów. Na pewno będziemy ją kontynuować na zajęciach pozalekcyjnych. Na zakończenie dedykujemy wierszyk od serca: Ze szkoły w Prusach maszyna ruszyła, „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” się zwała, ciężka, ogromna od pracy i wiedzy, choć wcześniej pasażerów przerażała. (…) (…) Nagrodą za trzy wspólne lata będzie świadomy obywatel świata. I co jeszcze w nas zostanie? OK-ejowe ocenianie! W czerwcu podróż zakończymy, w nową drogę wyruszymy, plecak z pomocami, kadra z dyplomami, dzieci z doświadczeniem i miłym projektu wspomnieniami!

208

Wielkopolskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Roszkowie Adres: Roszków 59A, 63-200 Jarocin Gmina: Jarocin Organ prowadzący: osoba fizyczna www.sproszkow.pl Dyrektor szkoły: Maciej Mazurek Liderki SZP: Monika Helwing-Witkowska, Monika Wachowiak Nauczycielki – członkinie SZP: Patrycja Biernacik, Monika Helwing-Witkowska, Maria Hołderna, Milena Jarus, Agata Litke, Monika Wachowiak Nasza szkoła to serce Roszkowa. Wyróżnia się bogatą bazą dydaktyczną, przestronnymi i słonecznymi salami lekcyjnymi i malowniczym położeniem geograficznym. Sprzyja wszechstronnemu rozwojowi oraz kształtowaniu proekologicznych i prozdrowotnych postaw uczniów. Cechuje nas dobra organizacja pracy i rodzinna atmosfera. Wykwalifikowana kadra współpracuje z rodzicami dla dobra dziecka i środowiska lokalnego.

snym rozwojem. Umiejętnie współpracują w grupach różnowiekowych. Nauczyciele innych przedmiotów czerpią inspiracje z prac zespołu projektowego. Zacieśniły się relacje między uczniami z różnych klas, rodzicami i szkołą. Działaniami projektowymi zaktywizowaliśmy naszą lokalną społeczność oraz urozmaiciliśmy proces dydaktyczno-wychowawczy. Projekty pokazały, jak ważna w edukacji jest współpraca oparta na dobrej komunikacji i jasnych zasadach. Zajęcia projektowe stały się bardzo ważnym elementem życia szkolnego, w związku z tym postanowiliśmy, że nadal będziemy stosować metodę projektu podczas zajęć lekcyjnych.

Podsumowując 3 lata pracy, możemy stwierdzić, że udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to dla nas sukces na wielu płaszczyznach. Uczniowie wykorzystując swoją kreatywność, nabytą samodzielność w planowaniu działań i wyrażaniu poglądów, chętniej angażują się w pracę nad wła-

209

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Siedleminie Adres: Siedlemin, ul. Główna 36, 63-200 Jarocin Gmina: Jarocin Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Siedlemin „Szkoła Dzieciom” www.siedlemin.xon.pl Dyrektorki szkoły/Liderki SZP: Izabela Woś, Grażyna Witkowska-Ryfa Nauczyciele – członkowie SZP: Violetta Bartkowiak, Karol Dziurla, Krystyna Frąckowiak, Katarzyna Jankowska, Beata Pacholska, Renata Wojtaszek Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Siedleminie od 10 lat jest prowadzona przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Siedlemin „Szkoła Dzieciom”. Przez ten czas bardzo się zmieniła. Dzieci uczą się w pięknie wyremontowanym, bezpiecznym budynku. Klasy są doposażone w nowoczesny sprzęt i ciekawe pomoce dydaktyczne. Dzięki wielu projektom realizowanym w ostatnich latach do naszej szkoły przybyło wielu nowych uczniów z okolicznych wsi i Jarocina. Mają one możliwość korzystania z bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych. Nasza szkoła jest odbierana przez środowiska jako przyjazna uczniom ze względu na mało liczne klasy. Przyczynia się to również do osiągania przez uczniów wysokich wyników w nauce. Placowka ma charakter bardziej rodzinny niż in-

210

stytucjonalny. Taka forma została osiągnięta dzięki wielu imprezom o charakterze religijnym i świeckim, wpisanym do kalendarza uroczystości szkolnych. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) motywował uczniów do samodzielnej pracy, rozwijał umiejętność pracy w zespole, wzbogacił wiedzę i uczył jej wykorzystania w praktyce, kształtował świadomość dzieci, poszerzył ich horyzonty myślowe, uczynił bardziej ciekawymi świata zewnętrznego, kształtował postawę obywatelską, wyzwolił przedsiębiorczość, wpłynął na zmianę postaw uczniów wobec siebie, partnerów i środowiska. Uczniowie zyskali poczucie większej wartości i pewności siebie. Projekt wyzwolił kreatywność także u nauczycieli, którzy koordynując pracę uczniów, mieli okazję oderwać się od rutynowych czynności. Mogli zaproponować uczniom różne nietypowe sposoby i miejsca zaprezentowania osiągniętych przez nich rezultatów. Zapraszając różne osoby do współpracy w projekcie, mogli nawiązać ciekawe znajomości. Projekt rozwinął współpracę szkoły z mediami, lokalnymi instytucjami i przedsiębiorstwami, ukształtował pozytywny wizerunek naszej placówki w lokalnym środowisku..

Wielkopolskie

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Starkowie Adres: Starkowo 94, 64-234 Przemęt Gmina: Przemęt Organ prowadzący: Stowarzyszenie Gospodarczo-Edukacyjne „Przyjaciele Szkoły” w Starkowie www.starkowo.neostrada.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Wiesława Woś Nauczyciele – członkowie SZP: Jolanta Dojcz, Aleksandra Pieczyńska, Barbara Skrzypczak, Lucyna Urbańska, Mirosław Wojciechowski, Wiesława Woś Po zlikwidowaniu publicznej szkoły w 2004 roku Stowarzyszenie Gospodarczo-Edukacyjne „Przyjaciele Szkoły” powołało do życia Zespół SzkolnoPrzedszkolny w Starkowie, stając się dla niego organem prowadzącym. Szkoła zatrudnia wykształconą kadrę pedagogiczną, dysponuje dobrą bazą dydaktyczną. W kalendarz pracy wpisanych jest wiele imprez kulturalnych, integrujących szkołę ze środowiskiem lokalnym. Nasza placówka z roku na rok ma coraz więcej dzieci, dzieje się tak ze względu na doskonale dobraną kadrę oraz system organizacji naszego przedszkola (świetlica czynna do godziny 16.00, placówka czynna w dni wolne mię-

dzy świętami, w wakacje i ferie). Dzięki temu uczęszczają do nas dzieci z wielu wiosek, również z innych gmin. Jesteśmy dumni z tego, że mówi się o naszej placówce bardzo dobrze i że pod względem liczby dzieci jesteśmy już największym przedszkolem w gminie. Budynki są zadbane, pomieszczenia odświeżone, mamy 2 place zabaw dla dzieci, boisko wielofunkcyjne, możemy także korzystać ze stadionu wiejskiego. Sukcesem naszym jest również to, że staramy się skupiać uwagę na współpracy z lokalnymi organizacjami i przedsiębiorcami. Hasłem przewodnim naszej placówki jest „Nauka połączona z zabawą”. Organizujemy więc dużo wycieczek, a dzieci z klas VI co roku korzystają z darmowego wyjazdu. Praca nad realizacją każdego projektu edukacyjnego w ramach Projektu „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) jest dla nauczycieli wyzwaniem. Wkładają wiele wysiłku w to, by nieustannie motywować grupę. Pomocne są krótkie zabawy, które nie tylko integrują uczniów, ale przypominają, że zajęcia nie są lekcjami, lecz swobodnymi spotkaniami. Największym sukcesem jest umiejętność pracy w różnych grupach oraz fakt, że uczniowie sami potrafią określić, czego nauczyły ich zajęcia projektowe. W module społeczno-obywatelskim uczniowie doskonale poradzili sobie z trudnymi tematami o samorządności. Nowa droga we wsi, brak włóczących się psów po okolicy, nadzieja na stworzenie klubu wiejskiego – to wszystko, o co zawalczyły dzieci, stało się rzeczywistością. Uwierzyły więc, że angażując się w sprawy lokalne, mogą mieć realny wpływ na sytuację w gminie i w wiosce.

211

Szkoła Podstawowa w Wielowsi Adres: ul. Grabowska 2, 63-405 Sieroszewice Gmina: Sieroszewice Organ prowadzący: Gmina Sieroszewice www.zs.wielowies.w.interia.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Mirosława Kmiecik Nauczycielki – członkinie SZP: Halina Kaźmierczak, Elżbieta Kołodziejczak-Gałka, Beata Michalak, Sława Piaskowska Nasza szkoła leży w dorzeczu rzeki Prosny, na skraju Wysoczyzny Kaliskiej, w sąsiedztwie rezerwatów przyrody „Majówka” i „Niwa”. Otaczają nas urodzajne lasy i łąki. Tereny wokół szkoły są przepiękne krajobrazowo. Wykorzystując walory przyrodnicze, prowadzimy systemową edukację dla zrównoważonego rozwoju. Kształtujemy przede wszystkim postawy uczniów, oddziałujemy również na środowisko lokalne. Realizując nasze zadania, współdziałamy z wieloma instytucjami. W szkole podejmujemy wiele inicjatyw, które poruszają tematykę zrównoważonego rozwoju. Organizujemy imprezy dla uczniów, przygotowujemy dni projektowe, bierzemy udział w różnych konkursach, organizujemy wycieczki i zielone szkoły. Dzięki realizacji Projektu „Z Malej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie naszej szkoły są bardziej otwarci, przedsiębiorczy, pewni siebie i odważni. Metoda projektu, jako twórcza i kreatywna, bardzo przypadła do gustu uczniom i nauczycielom, dlatego praca taką metodą na pewno będzie kontynuowana w naszej placówce. Realizacja tematów i problemów, które wyznaczały scenariusze zajęć, spowodowała, że uczniowie często byli obecni w środowisku lokalnym. Współpracowaliśmy z różnymi osobami, np. z wójtem Gminy Sieroszewice, sołtysem Wielowsi, z rodzicami. Dzieci chętnie odwiedzały gospodarstwa domowe oraz zapraszały rodziców, dziadków i krewnych na prezentacje projektowe. Pracując przy projektach, uczniowie zebrali dużo wiedzy na temat najbliższego środowiska oraz byli w ważnych instytucjach na terenie gminy. Mogli czynnie uczestniczyć w sesji Rady Gminy Sieroszewice, propagując idee projektu oraz przedstawiając na forum raport o stanie gminy. Uczniowie chętnie uczestniczyli w Letniej Szkole Odkrywców, a my, nauczyciele, przekonaliśmy się, że dzieci z przyjemnością, dobrowolnie przychodzą w wakacje do szkoły. Zainspirowani Letnią Szkołą Odkrywców rozważamy zorganizowanie w przyszłości letnich półkolonii. Zajęcia związane z redagowaniem gazetki szkolnej tak zainspirowały uczniów, że poprosili nauczycielkę realizującą moduł społeczno-obywatelski o reaktywowanie szkolnej gazetki „Groszek”. Ku uciesze nas wszystkich redakcja szkolnej gazety ponownie działa! Bardzo twórczo spędziliśmy ostatnie 3 lata, realizując projekty, które wielokrotnie inspirowały nauczycieli do wielu zadań. Zyskaliśmy cenne pomoce naukowe, które, jak się okazuje, obecnie są już niezbędne. Zajęcia projektowe były atrakcyjną formą zajęć pozalekcyjnych, docenioną przez rodziców. Na koniec dodam, że w szkole pojawił się nowy rodzaj zajęć, zdefiniowany przez uczniów jako… „projektowanie”.

212

Wielkopolskie

Publiczna Szkoła Podstawowa w Ziminie Adres: Zimin 3, 63-006 Krerowo Gmina: Kleszczewo Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Oświaty oraz Upowszechniania Kultury Na Wsi Dyrektorzy szkoły: Roman Mis, Paweł Melewski Nauczyciele – członkowie SZP: Mariola Melewska, Paweł Melewski, Beata Świderska, Magdalena Urbańska Nasza szkoła ma doskonałe położenie geograficzne; w promieniu 20 km mieszkańcy mają duże miasto Poznań i mogą korzystać z jego atrakcji, a także kilka mniejszych: Środę Wielkopolską, Kórnik, Swarzędz. Atutem naszej szkoły są pięknie wyremontowane klasy, doskonale wyposażona sala językowa i dobra pracownia komputerowa. Możemy pochwalić się dobrym poziomem edukacyjnym, na testach szóstoklasisty często plasujemy się na wysokich pozycjach.. Na poziom edukacji wpływ ma liczba dzieci w poszczególnych oddziałach (9–13 osób) i fakt, że nauczyciel może więcej czasu poświęcić na pracę indywidualną z uczniem. W naszej szkole panuje przyjazna atmosfera, uczniowie czują się tutaj bezpiecznie. W trakcie realizacji projektów edukacyjnych w ramach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) nauczyłyśmy się pracować z grupą zróżnicowaną wiekowo, o różnym stopniu zaangażowania i różnych umiejętnościach. Udział w projektach nauczył nas oceniać potrzeby edukacyjne metodą oceniania kształtującego (OK), przez co zmieniła się nasza strategia nauczania i sposób organizacji pracy z uczniami. Uczniowie nauczyli się przede wszystkim pracy w grupie, szacunku dla kolegów, odpowiedzialności i samodzielności. W trakcie działań projektowych zdobywali umiejętności pozyskiwania informacji z różnych źródeł; Internet, wywiad, przeprowadzanie ankiet w środowisku lokalnym. Stali się odważniejsi w nawiązywaniu kontaktów i w wypowiadaniu swoich opinii na forum. Uczniowie zyskali możliwość posługiwania się nowymi urządzeniami technicznymi (mikroskop, dyktafon, aparat, kamera itd.). Podczas ewaluacji całego projektu w ten sposób podsumowały pracę przy projekcie ZMSwWŚ: „Projekty pokazały mi, że przez pracę można się wspaniale bawić” albo „Na projektach nauczyłam się myśleć nie tylko o sobie”.

213

214

szkoły w województwie zachodniopomorskim

Staniewice Iwięcino Górzyca Dargiń

Wapnica

Gogolewo Strzebielewo

Płociczno Marcinkowice

Granowo Krzymów Kierzków Barnówko Dargomyśl

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Barnówku w Zespole Placówek Oświatowych im. ks. Andrzeja Przybyły SDB Adres: Barnówko 38, 74-311 Różańsko Gmina: Dębno Organ prowadzący: Stowarzyszenie Edukacyjne na Rzecz Rozwoju Wsi: Mostno, Więcław, Łazy i Barnówko „Nasza Szkoła” w Barnówku www.nspbarnowko.eu Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Elżbieta Mielcarek Nauczyciele – członkowie SZP: Barbara Jakubiak, Waldemar Jakubiak, Grzegorz Kulbicki, Barbara Szałkowska, Zofia Wiśniewska Zespół Placówek Oświatowych im. ks. Andrzeja Przybyły SDB w Barnówku to niepubliczna placówka oświatowa prowadzona przez Stowarzyszenie „Nasza Szkoła”. W skład zespołu wchodzą: Niepubliczna Szkoła Podstawowa oraz Niepubliczne Małe Przedszkole „Leśne Skrzaty”. Stowarzyszenie tworzą ludzie z różnorodnych środowisk zawodowych i społecznych, którzy za cel stawiają sobie obejmowanie edukacją dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym, budowanie demokratycznych podstaw społeczeństwa obywatelskiego oraz służenie zrównoważonemu rozwojowi lokalnych społeczności. Szczególnymi wartościami i zaletami naszej placówki są: integrowanie lokalnej społeczności, animowanie życia kulturalnego oraz specyficzny wymiar nauczania i wychowania. Nasza mała, wiejska placówka doskonale realizuje funkcje wychowawcze, a niska liczebność uczniów powoduje, że relacje pomiędzy nauczycielami, rodzicami i dziećmi stają się nowymi paradygmatami współczesnych wymiarów edukacji. Kluczowe koncepcje nauczania, tj. indywidualizacja pracy z uczniem, podmiotowe podejście, faktyczne rozumienie potrzeb ucznia, dokonują się w przestrzeni szkoły i przedszkola. Udział szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) był nie lada wyzwaniem dla uczniów, nauczycieli i rodziców. Wiele projektów przyniosło wymierne korzyści. Były projekty trudne, niewłaściwie poprowadzone, niecieszące się uznaniem uczniów bądź nauczycieli… Jednakże, dzięki realizacji trzyletniego programu, nasi uczniowie odkryli zupełnie nowe wymiary i sposoby zdobywania wiedzy. Nauczyciele doświadczyli na własnej skórze, jakie możliwości niesie z sobą nauka metodą projektu. Rodzice natomiast poczuli się paidagogos, czyli tymi, którzy prowadzą i wspomagają rozwój dziecka. Wszyscy zaś wynieśli z tej trzyletniej nauki zasadniczą lekcję: edukacja to proces zaangażowanych uczniów, otwartych na zmiany nauczycieli i współpracujących ze szkołą rodziców.

216

Zachodniopomorskie

Zespół Szkół w Dargini Adres: Dargiń 47, 76-020 Bobolice Gmina: Bobolice Organ prowadzący: Gmina Bobolice www.szkoladargin.bobolice.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Andrzej Niemczewski Nauczycielki – członkinie SZP: Joanna Dmytryk, Zofia Jóźwiak, Krystyna Kowalczyk, Wioletta Małecka Nasza szkoła funkcjonuje od 10 lat. Posiadamy bardzo dobrze rozwiniętą bazę lokalową i dydaktyczną, wielofunkcyjne boisko; uczniowie w pełni korzystają z tych atutów (uczęszczają na zajęcia sportowe, taneczne, kółka zainteresowań, zajęcia informatyczne, udzielają się jako wolontariusze). Dzieci są objęte opieką psychologiczno-pedagogiczną, logopedyczną i specjalistyczną w formie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, korekcyjno-kompensacyjnych, pedagogicznych i psychologicznych. Nasza szkoła stawia na rozwój i nowoczesność; zapewniamy dzieciom stały dostęp do Internetu,

atrakcyjne pomoce dydaktyczne, sprzęt multimedialny, bogaty księgozbiór, możliwość korzystania z tablicy interaktywnej. W tak przyjaznej atmosferze uczniowie chętnie zdobywają nowe umiejętności i weryfikują swoją wiedzę w różnorodnych konkursach. Tradycją placówki jest konkurs ekologiczny, w którym uczestniczą uczniowie z zaprzyjaźnionych placówek spoza naszej gminy. Kolejną tradycją naszej szkoły jest Dzień Rodzinny dla uczniów, rodziców, społeczności lokalnej. Uczestnictwo w Projekcie „Z Malej Szkoły w Wielki świat” (ZMSwWŚ) rozpoczęliśmy jesienią na przełomie 2011/2012 roku i zrealizowaliśmy po 7 projektów. Praca metodą projektów przyczyniła się do rozwoju umiejętności współdziałania w grupie, planowania własnej pracy i brania za nią coraz większej odpowiedzialności. Uczniowie stali się bardziej aktywni i w twórczy sposób rozwiązywali postawione przed nimi zadania. Rozszerzyliśmy współpracę ze środowiskiem lokalnym; dzieciom szczególnie mocno zapadło w pamięć spotkanie z sołtysem i radnym, dzieci zgłosiły wówczas problem ,,dzikich” wysypisk śmieci w ich miejscowościach, oczekując, że na najbliższej sesji Rady Miejskiej zostanie przedstawiona prośba o podjęcie działań w tej kwestii. Uczniowie zadeklarowali, że aktywnie włączą się w ochronę środowiska i przyrody wokół nich. Widząc pozytywne zmiany, będziemy nadal pracować metodą projektów na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych, wykorzystywać częściowo lub w całości posiadane scenariusze. Uczestnictwo w projekcie pozytywnie wpłynęło na całość społeczność szkolną.

217

Szkoła Podstawowa w Dargomyślu Adres: Dargomyśl 102, 74-404 Cychry Gmina: Dębno Organ prowadzący: Gmina Dębno www.spdargomysl.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Izabela Jach Nauczycielki – członkinie SZP: Joanna Białek, Katarzyna Dobrucka, Joanna Gołębiewska, Dagmara Kmet, Lucyna Lewandowska, Walentyna Włodarczyk W Dargomyślu szkoła to miejsce szczególne, wyjątkowe, a składa się na to wiele aspektów; spotykają się tu różne osobowości i charaktery mające podobny cel, który je jednoczy. Wynika to z faktu, iż szkoła to nie tylko budynek sensu stricto, lecz kawałek wspólnej przestrzeni; to właśnie szkoła w Dargomyślu – miejsce szczególne. Tu każdy traktowany jest indywidualnie, ale też na równi z innymi. Każdy może liczyć na pomoc lub być tym, który ją ofiarowuje. W życie tego miejsca angażują się wszyscy: grono pedagogiczne, uczniowie, rodzice i okoliczni mieszkańcy. Nie bez pokrycia są więc słowa hymnu: „Szkoła to nasz drugi dom”! Te słowa – to cała prawda o nas.

218

W Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczestniczymy od 2010 roku. Przez te 3 lata nasza szkoła wciąż się udoskonalała. Bardzo dobrze pamiętamy swój pierwszy projekt i towarzyszący mu lęk przed nieznanym. Z czasem – i z kolejnymi projektami – było nam coraz łatwiej i lżej. Dziś praca tą metodą jest czymś zupełnie naturalnym. Zyskaliśmy wiele umiejętności, najwięcej jednak zyskali uczniowie. Kompetencje wypracowane przez nich na zajęciach projektowych są niezwykle potrzebne w dalszej edukacji i przyszłym życiu społecznym. Każdy z projektów ma swoją unikatową wartość. Stawiane przed naszą społecznością zadania sprawiły, że lepiej się poznaliśmy i bardziej zżyliśmy. Na linii relacji nauczyciel – uczeń wzajemnie odkrywaliśmy swoje nowe cechy, niewidoczne na lekcjach. Projekty otworzyły nas na świat zewnętrzny, tzn. ten poza szkolnym murem. Dzięki temu wzmocniła się więź współpracy. Na przykład w projekcie „Dziecięca gmina” uczniowie z pomocą dorosłych dokonali zmian na boisku szkolnym. Dzieci dowiedziały się, że ich inicjatywy są mile widziane i wspierane przez mieszkańców. Udział w projekcie miał pozytywny wpływ na pracę szkoły, jej organizację i umiejętności dzieci. Planujemy pracować tą metodą m.in. podczas zajęć dydaktyczno-wyrównawczych. Nie chcemy zapomnieć o tym, co tak pozytywnie nas zmieniło.

Zachodniopomorskie

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Gogolewie Adres: Gogolewo 18, 73-121 Marianowo Gmina: Marianowo Organ Prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dalewo i Gogolewo Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Zuzanna Garczewska Nauczycielki – członkinie SZP: Joanna Kamińska, Magdalena Kowalczyk-Nogalska, Anna Skibińska, Aneta Woźnicka Jesteśmy szkołą niepubliczną, prowadzoną przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dalewo i Gogolewo. Patronem placówki są bohaterowie 11 września. Na terenie szkoły znajduje się plac zabaw, przy szkole działa świetlica wiejska, mamy bibliotekę szkolną udostępnianą mieszkańcom wsi. Prowadzimy również oddział przedszkolny. Naszą placówkę wyróżniają mało liczne oddziały klasowe, co pozwala na indywidualne podejście do każdego dziecka. Uczniowie chętnie brali udział w zajęciach związanych z realizacją Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). W działaniach pomagali im i nauczyciele, i rodzice. Dostarczali potrzebne materiały, angażowali swoje dzieci do wspólnej pracy. Efekty tej pracy widać na boisku szkolnym (domki dla ptaków, garnkowy instrument, „zielona łąka” na ścianie budynku szkoły, domek dla dzieci). Będziemy nadal pracować metodą projektu, by wykorzystywać zdobyte doświadczenie do dalszej pracy z uczniami. Największym sukcesem udziału w Projekcie ZMSwWŚ jest umocnienie współpracy z rodzicami oraz wspólna zabawa poprzez naukę.

219

Szkoła Podstawowa w Górzycy Adres: Górzyca 20, 72-300 Gryfice Gmina: Gryfice Organ prowadzący: Gmina Gryfice www.spgorzyca.szkolnastrona.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Marek Fornal Nauczycielki – członkinie SZP: Magdalena Kalinowska, Beata Kurczak, Barbara Skryplonek, Kinga Wrzesińska, Anna Zięba Nasza szkoła istnieje od 1947 roku. Uczęszczają do niej uczniowie z 5 pobliskich miejscowości: Górzycy, Otoku, Dziadowa, Zacisza, Borzęcina. Szkołę wyróżnia aktywna praca na rzecz środowiska lokalnego; organizujemy liczne imprezy, uroczystości, w których biorą udział uczniowie, mieszkańcy i rodzice. Największą coroczną imprezą rozrywkową jest festyn wiejski, który ma na celu integrację ze środowiskiem lokalnym; jest to świetna okazja do spotkania, wspólnej zabawy i wymiany doświadczeń. Współpracujemy z Ochotniczą Strażą Pożarną w Górzycy, Kołem Gospodyń Wiejskich, Radą Sołecką, Biblioteką Publiczną. Po 3 latach udziału w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie stali się bardziej odważni, odpowiedzialni i zorganizowani. Po-

trafią dzielić się przydzielonymi zadaniami i wykonać je samodzielnie. Praca w projekcie w znacznym stopniu poprawiła współpracę między nauczycielami i wzbogaciła ich warsztat o nowe metody pracy. Nasza szkoła zawsze współpracowała ze środowiskiem lokalnym; realizacja projektów tylko umocniła te relacje. Największym sukcesem w realizacji projektów był stuprocentowy udział uczniów w zajęciach. Dzieci brały udział we wszystkich projektach z radością i dużym zaangażowaniem. Była to dla nich prawdziwa przygoda. Szczególnie mocno utkwiły nam w pamięci następujące projekty: „Gra w samorząd”, „Makieta naszej miejscowości”, „Portrety”, „Dzień zabaw ze świata”, „Woda na wagę złota”, „Pracownia krawiecka”, „Urządzenia dawniej i dziś”. Mamy zamiar dalej pracować metodą projektu edukacyjnego na zajęciach pozalekcyjnych, rozwijających zainteresowania uczniów i ich zdolności.

220

Zachodniopomorskie

Szkoła Podstawowa w Granowie Adres: ul. Szeroka 41, 73-231 Krzęcin Gmina: Krzęcin Organ prowadzący: Gmina Krzęcin Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Małgorzata Góźdź Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Góźdź, Anna Korpowska, Joanna Makowska, Małgorzata Matuszak, Elżbieta Szczepaniak-Szypuła, Małgorzata Żmudzińska Szkoła Podstawowa w Granowie ma bogatą historię, jej początki sięgają 1945 roku. Wybudowano ją w środku wsi, tak by stała się centrum nie tylko nauki, lecz także kultury i rozrywki. Nasza szkoła zawsze tętniła życiem, była radosna i kolorowa; zawsze cieszyła się uznaniem mieszkańców całej gminy. Absolwenci naszej palcówki z wielką radością odwiedzają nas i chętnie wracają wspomnieniami do lat szkolnych; są dumni z tego, że wywodzą się właśnie stąd. Udział naszej szkoły w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) to przedsięwzięcie, które dało uczniom i nauczycielom wiele satysfakcji. Dziś, po 3 latach, możemy stwierdzić, że nasi uczniowie są bardziej otwarci i kreatywni, chętniej się uczą i mają poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Wszystkie nasze działania w projekcie były przez rodziców przyjmowane z wielką aprobatą. Na podsumowania działań staraliśmy się zapraszać całą społeczność lokalną, co jeszcze mocniej zacieśniło więzi między nami – goście czują się tu dobrze, a uczniowie są dumni z tego, że są tu gospodarzami. Wszyscy doskonale poznaliśmy pracę metodą projektów. Mamy nadzieję, że nasi uczniowie będą pionierami w zapoznawaniu swoich rówieśników z metodą projektów – większość naszych uczniów przechodzi bowiem do nowej szkoły (od roku szkolnego 2013/2014 następuje reorganizacja naszej szkoły, stajemy się filią SP w Krzęcinie z klasami I–III). Mamy nadzieję, że nauczyciele wraz z uczniami będą nadal pracować metodą projektu przy realizacji wybranych zagadnień. Każdy zrealizowany projekt to nasz mały sukces, który – mamy nadzieję – kiedyś przerodzi się w wielki sukces naszych uczniów.

221

Szkoła Podstawowa im. Aleksandra Doby w Iwięcinie Adres: Iwięcino 7, 76-004 Sianów Gmina: Sianów Organ prowadzący: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Iwięcino www.spiwiecino.szkolnastrona.pl Dyrektor szkoły/Lider SZP: Włodzimierz Zimnowłocki Nauczycielki – członkinie SZP: Dorota Dębowska, Katarzyna Ganske-Zbieralska, Alicja Młynarczyk, Wiesława Pakulska Szkoła Podstawowa w Iwięcinie istnieje od 1945 roku. Od 2011 roku prowadzi ją stowarzyszenie. W szkole funkcjonuje Uczniowski Klub Sportowy Wanta, zajmujący się sportami wodnymi; dzieci uczą się pływania i kajakarstwa. Aktywnie działa także szkolny Caritas. Latem budynek szkolny zamienia się w Szkolne Schronisko Młodzieżowe im. Kazimierza Nowaka, dotowane przez powiat koszaliński. Szkoła współpracuje ze Szkołą Polską w Rezekne na Łotwie; każdego roku grupa dzieci wyjeżdża na Łotwę, a dzieci z Łotwy goszczą u nas. Organizujemy obozy żeglarsko-kajakowe, prowadzimy obserwacje astronomiczne, aktywnie działa również drużyna harcerska. Uczniowie od 1993 roku prowadzą gazetkę szkolną (miesięcznik) „Echo Republiki”, promującą działalność szkoły. Bardzo często zdobywają różne nagrody w wojewódzkich i ogólnopolskich konkursach, szczególnie plastycznych.

222

Realizując Projekt „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie stali się bardziej samodzielni i nauczyli się współpracy w grupie. Potrafią już oceniać stan środowiska. Prace przez nich wykonane (przewodnik po Iwięcinie, mapa skarbów, znaki dotyczące zachowania się w szkole) wykorzystywano na innych zajęciach. Uczniowie potrafią planować działania, prowadzić wywiady i rozmowy z dyrektorem i nauczycielami. Kadra pedagogiczna uczy się pracować metodą projektu. Szkoła wzbogaciła się o wiele nowych pomocy dydaktycznych i zyskała okazję dodatkowej promocji w gminie. W życie szkoły zostali zaangażowani przedstawiciele władz samorządowych.

Zachodniopomorskie nauczania i wychowywania uczniów. Brali udział w wielu konferencjach naukowych, warsztatach i szkoleniach, które trwale zapisały się w ich pamięci i będą mieć odzwierciedlenie w dalszej pracy dydaktyczno-wychowawczej. Poznaliśmy nowe metody oceniania, ze szczególnym uwzględnieniem oceniania kształtującego (OK), które będziemy starali się wprowadzać w naszej szkole nie tylko w trakcie projektów edukacyjnych, lecz także podczas tradycyjnych zajęć. Wydaje się, że uczniowie stali się dojrzalsi, potrafią teraz spojrzeć na otaczającą ich rzeczywistość z nieco szerszej perspektywy. Wielu z nich ujawniło w trakcie pracy projektowej ukryte zdolności; manualne, plastyczne, literackie bądź matematyczne. Praca metodą projektów, choć niełatwa, nauczyła ich czegoś bardzo ważnego: pracy w grupie. To umiejętność, wbrew pozorom, bardzo trudna, a jednocześnie bardzo pożądana u każdego z nas. Rynek pracy potrzebuje ludzi, którzy będą potrafili pracować w zespołach, będą potrafili dzielić się obowiązkami i wspólnie dążyć do realizacji zamierzonych celów. Umiejętność pracy w grupie, która jest nieodłącznym elementem każdego projektu edukacyjnego, jest z pewnością jednym z ważniejszych osiągnięć wszystkich uczestników Projektu ZMSwWŚ.

Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Kierzkowie Adres: Kierzków 69, 74- 300 Myślibórz Organ prowadzący: Gmina Myślibórz www.spkierzkow.kylos.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Helena Roszak Nauczyciele – członkowie SZP: Urszula Bałkowska, Piotr Duda, Dorota Pawłowska, Helena Roszak

Powstanie stowarzyszenia działającego na rzecz wsi to również owoc współpracy z twórcami projektu. To oni zainspirowali naszych nauczycieli, którzy potem podzielili się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami z mieszkańcami wsi, a ci poparli chęć stworzenia we wsi stowarzyszenia i powoli starają się, by ich wieś, a także szkoła, zmieniały się na lepsze. Nasza placówka wiele razy stawała przed widmem likwidacji, udało nam się jednak przetrwać dzięki dobrej woli radnych, zaangażowaniu mieszkańców wsi i nauczycieli naszej szkoły. Wierzymy, że do naszego sukcesu pośrednio przyczyniły się właśnie realizowane przez nas projekty, w których duży nacisk kładziony był na współpracę ze środowiskiem: rodzicami, mieszkańcami wsi, lokalną władzą.

Szkoła Podstawowa w Kierzkowie to miejsce spotkań kilku pokoleń mieszkańców wsi i okolicy. Imprezy środowiskowe, takie jak spotkanie noworoczne, Dzień Seniora i Święto Szkoły, gromadzą w jej murach wielu sympatyków. Tutaj toczy się całe życie społeczne: odbywają się zebrania wiejskie, spotkania organizacji wiejskich, spotkania promocyjne różnych firm. Jej położenie na niewielkim wzniesieniu i na początku wsi oraz wysoki budynek sali gimnastycznej już z oddali przyciągają wzrok. Realizacja działań w ramach Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) zmieniła naszą szkołę jako społeczność. Zmieniliśmy się my, uczniowie i nauczyciele. Nauczyciele naszej szkoły zdobyli narzędzia usprawniające proces

223

Szkoła Podstawowa im. Olimpijczyków Polskich w Krzymowie Adres: Krzymów 29, 74-500 Chojna Gmina: Chojna Organ prowadzący: Gmina Chojna www.spkrzymow.szkolnastrona.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Halina Puchalska Nauczycielki – członkinie SZP: Danuta Frąk, Halina Puchalska, Anna Komorzycka, Małgorzata Kowalczyk-Skrzypek Szkoła Podstawowa w Krzymowie nosi imię Olimpijczyków Polskich, ponieważ sport w naszym środowisku jest bardzo popularną formą spędzania czasu wolnego. Niewątpliwie dużym sukcesem jest to, że dzieci często i z ogromną chęcią biorą udział w rożnego typu zawodach sportowych, zajmując w nich czołowe miejsca. Słyniemy w powiecie z sukcesów w siatkówce dziewcząt. Nasi absolwenci, którzy zdobywali wysokie miejsca w konkursach recytatorskich i plastycznych, rozwijają uzdolnienia, osiągając dalsze sukcesy na poziomie ogólnopolskim. Każdego roku odwiedzają nas olimpijczycy propagujący ideę fair play, np. Marek Kolbowicz, Henryk Wawrowski, Róża Data-Ptak, Ry-

szard Stadniuk, Dariusz Adamczuk, Łukasz Chyła. Dysponujemy nowoczesną i bogatą bazą – posiadamy duży, zmodernizowany budynek z salą gimnastyczną. Biblioteka i sale lekcyjne są wyposażone w nowoczesny sprzęt komputerowy i audiowizualny. Usytuowanie naszej placówki pozwala na bezpośrednie obcowanie z przyrodą i prowadzenie zajęć poza salą lekcyjną. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) sprawił, że szkoła stała się atrakcyjniejsza dla uczniów; nauczyciele poznali nowe, aktywne metody pracy, odbyli mnóstwo szkoleń, wzbogacając swoją wiedzę i umiejętności dydaktyczne. W tym roku znacznie wzrosły wyniki sprawdzianu szóstoklasisty. Zafascynowani ideą oceniania kształtującego (OK) przystąpiliśmy do programu „Ocenianie Kształtujące w Szkole Uczącej się”, nawiązaliśmy współpracę ze szkołą w Kierzkowie i aktywnie działamy w środowisku lokalnym. Zamierzamy w dalszym ciągu uczyć metodą projektu i wykorzystywać pomysły i scenariusze wyjątkowo atrakcyjnych projektów, takich jak: „Nasze Małe Centrum Nauki Kopernik”. Organizujemy wystawę „Na tropie energii”, „Skarby naszej wsi”, „Krajobraz kulturowy naszej okolicy”, „Jakie tajemnice kryje gleba?”. Pragniemy otworzyć dzieci na świat i uświadamiać im i ich rodzicom, że ludzie wywodzący się z małych miejscowości mogą osiągnąć sukces w życiu.

224

Zachodniopomorskie rów, dzięki którym powstały pracownie informatyczna i przyrodnicza. Tradycją stały się wyjazdy do kina, teatru, muzeum, pikniki rodzinne oraz organizowanie wszelkich imprez środowiskowo-integracyjnych. Od roku 2012 szkoła uczestniczy w rządowym programie ,,Cyfrowa Szkoła’’. Dzięki Projektowi „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) uczniowie wzbogacili swoją wiedzę, kształtowali odpowiednie postawy oraz doskonalili praktyczne umiejętności. Wzbogacona została również baza dydaktyczna naszej szkoły; to jeszcze jeden sposób wyrównania szans edukacyjnych naszych uczniów. Realizując poszczególne projekty, nasi uczniowie stali się bardziej samodzielni, kreatywni, czuli się współodpowiedzialni za cały proces kształcenia, czuli potrzebę decydowania o wszystkim, co ich dotyczy. Łatwiej przygotowują się do funkcjonowania w zmieniających się warunkach. Zajęcia projektowe pokazały dzieciom inną, skuteczną metodę uczenia się i porozumiewania między sobą, pozwoliły na dokonywanie samooceny, jak i oceny rówieśników. Pomogły w skutecznym przeanalizowaniu braków i sposobów na ich uzupełnienie.

Szkoła Podstawowa im. Mieszka I w Marcinkowicach

Nauczyciele natomiast zapoznali się z nową metodą uczenia, chętnie wykorzystywali ocenianie kształtujące (OK) w swojej pracy, stali się partnerami uczniów, częściej rozmawiali na temat związany z uczniami, ich pracą. Wymieniali się doświadczeniami i spostrzeżeniami, niejednokrotnie pomagali sobie w trakcie realizacji projektów. Dużym sukcesem było to, iż Projekt ZMSwWŚ wsparł naszych uczniów w rozwijaniu kompetencji kluczowych, nauczył ich pracować w grupie, brać odpowiedzialność za swoje działania. Aktywne i atrakcyjne formy uczenia się przyczyniły się do tego, iż nauka stała się dla nich przyjemnością, co wpłynęło pozytywnie na wynik kształcenia. Udział w projekcie pozwolił uczniom na rozwijanie swoich zdolności i poszerzanie horyzontów myślowych.

Adres: Marcinkowice 46a, 78-640 Tuczno Gmina: Tuczno Organ prowadzący: Gmina Tuczno www.spmarcinkowice.aq.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Alicja Wdowińska Nauczycielki – członkinie SZP: Krystyna Cywińska, Jolanta Marcyniuk, Elżbieta Pawlak, Anna Skuzjus, Alicja Wdowińska, Ewa Wypych-Namiestnik, Agnieszka Żalińska Szkoła w Marcinkowicach istnieje od 1946 roku. Jest głównym ośrodkiem kulturalnym wsi, inicjatorem wielu imprez środowiskowych. Społeczność szkolna aktywnie uczestniczy w akcjach charytatywnych. Dajemy uczniom szansę na rozwój różnych zainteresowań; szkoła jest przyjazna uczniom z dysleksją. Posiadamy dobrą, świetnie wyposażoną bazę lokalową. Pozyskujemy sponso-

225

cząt w 2010 roku zdobyła wicemistrzostwo Polski w tej ciekawej dyscyplinie, a w tym roku 6. miejsce w rozgrywkach Mistrzostw Polski Juniorek Starszych. Nasza szkoła na pewno wiele zyskała, biorąc udział Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ). Nie było łatwo, ale się udało. W tym samym składzie od samego początku dobrnęliśmy do końca. Projekty realizowane według gotowych scenariuszy to tylko część naszej pracy. Bardzo ważne były Letnie Obozy Naukowe i Letnie Szkoły Odkrywców, naszym zdaniem to wspaniałe formy wypoczynku dla dzieci. Szczególnie ważne jest to dla naszego regionu – szkoła leży na uboczu, a dzieci pochodzą w większości z biednych rodzin. Możliwość wzięcia udziału w zajęciach pozalekcyjnych oraz letnie zajęcia dla uczniów, rodziców i nauczycieli znaczą więc bardzo dużo. W pierwszym roku projektu chodziliśmy na wszystkie projekty do koleżanek i kolegi, pomagaliśmy sobie wzajemnie, a przy okazji uczyliśmy się, jak nie popełniać tych samych błędów. Wymiana doświadczeń i pomysłów dopingowała do pracy. Do szkoły zaczęli przychodzić częściej rodzice, pojawili się pracownicy Urzędu Miasta i Gminy, radni i sołtysi. Uczniowie już nie mają problemu z napisaniem petycji, są odważni i bez oporów mogą stanąć przed publicznością. Dla naszych uczniów to ważne, że dostrzegają teraz piękno okolicy oraz piękno w innym człowieku.

Szkoła Podstawowa w Płocicznie Adres: Płociczno 22, 78-640 Tuczno Gmina: Tuczno Organ prowadzący: Gmina Tuczno Dyrektor szkoły/Lider SZP: Artur Kopciuch Nauczyciele – członkowie SZP: Anna Ihma-Kasprzyk, Bożena Oleksiak-Urbanowska, Arleta Pietruszewska, Piotr Urbanowski Szkoła Podstawowa w Płocicznie, ze względu na swoje położenie, na obrzeżu Drawieńskiego Parku Narodowego, prowadzi szeroką edukację ekologiczno-przyrodniczą. Dzięki współpracy z Nadleśnictwem Tuczno i leśnikami dzieci mają możliwość poznania tajników i zagadek przyrody oraz zgłębienia doświadczalnie i praktycznie wiedzy przyrodniczej. Naszą placówkę wyróżnia piękne otoczenie: tereny zielone, park szkolny, wiele ciekawych roślin, krzewów i drzew. Szkoła znana jest również ze swoich osiągnięć sportowych, w rywalizacji szkół wiejskich Szkolnego Związku Sportowego województwa zachodniopomorskiego od wielu lat zajmuje czołowe pozycje. Szczególne wysokie wyniki, i to na szczeblu krajowym, szkoła uzyskuje w unihokeju. Drużyna dziew-

226

Zachodniopomorskie

Szkoła Podstawowa w Staniewicach Adres: Staniewice 61, 76-113 Postomino Gmina: Postomino Organ prowadzący: Gmina Postomino www.szkolastaniewice.edu.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Bogumiła Roman-Struś Nauczycielki – członkinie SZP: Janina Adamiak, Jolanta Duk-Szlawska, Dagmara Herman, Mirosława Mrowińska

Uczniowie naszej szkoły kształcą się pod kierunkiem profesjonalnie wykwalifikowanej kadry pedagogicznej; wszyscy nauczyciele posiadają kilka specjalizacji. Działania, które prowadzimy, zmierzają do wszechstronnego rozwoju uczniów. W szkole funkcjonuje biblioteka, która dostępna jest dla wszystkich mieszkańców naszej miejscowości, posiadamy pracownię komputerową, wielofunkcyjne boisko, plac zabaw. Prowadzimy specjalistyczne zajęcia dla dzieci: logopedyczne, korekcyjno-kompensacyjne, uczymy języka niemieckiego i angielskiego, dzieci wyjeżdżają na zawody, basen, wycieczki, biorą udział w konkursach i projektach edukacyjnych. Uczniowie i rodzice mogą korzystać z pomocy pedagoga szkolnego. Liczne zajęcia pozalekcyjne umożliwiają uczniom wszechstronny rozwój i zachęcają do aktywnego spędzania czasu wolnego. Ogromna ilość pomocy dydaktycznych sprawia, że nauka w szkole jest nie tylko obowiązkiem, ale przede wszystkim wielką przyjemnością. Realizacja Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) sprawiła, że uczniowie i nauczyciele nie boją się pracy w grupach różnowiekowych. Odważnie mówimy też o naszych bolączkach, szukamy różnych sposobów rozwiązania problemów. Widzimy, co można poprawić i zmienić w naszej szkole. Wspólnie podejmujemy działania zmierzające do poprawy otaczającej nas rzeczywistości. Wiemy, jak wykorzystać naszą wiedzę. Wprowadziliśmy ocenianie kształtujące (OK), jako element oceniania zachowania uczniów. Stałym elementem edukacji jest też uczenie się i wykorzystanie pracy zespołowej podczas zajęć lekcyjnych. Naszym największym sukcesem jest zaangażowanie uczniów do współpracy oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje postępowanie, słowa i zachowanie. Wiemy, że sami możemy kształtować otaczający nas świat, po to, by był nie tylko ładniejszy i lepszy, ale przede wszystkim – przyjazny.

227

Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Strzebielewie Adres: Strzebielewo 25, 73-115 Dolice Gmina: Dolice Organ prowadzący: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Strzebielewo i Przewłoki Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Barbara Kulska Nauczycielki – członkinie SZP: Ilona Pierzchała-Kosior, Marta Siwak, Edyta Swat, Regina Szymanowska-Kulska Jesteśmy tu! Czyli gdzie? Jak to gdzie? W Zachodniopomorskim, nad małą rzeką Iną w powiecie stargardzkim, a dokładniej w małej miejscowości Strzebielewo. Sercem tej wsi jest mała, ale wielka duchem szkoła. Nasza placówka jest otwarta na potrzeby uczniów, rodziców oraz środowiska lokalnego. Ukryte talenty właśnie tu ujawniają się i mają szansę rozwijania się w odpowiednim kierunku. Atrakcyjność zajęć, bogatsze dzięki projektowi zaplecze sprzyjają procesowi uczenia się. Mile i czule wspominają nas absolwenci, którzy chętnie wróciliby pod nasze skrzydła, by właśnie tu kontynuować swój rozwój. Trzy lata Projektu „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) za nami. W trakcie realizacji projektów zaobserwowaliśmy następujące zmiany: uczniowie: opanowali i przezwyciężyli stres; stali się pewniejsi siebie, poprawili zdolności komunikacyjne; skutecznie pracują w grupach zróżnicowanych wiekowo; poznali swoje mocne strony, które zaczęli świadomie wykorzystywać podczas wykonywania zadań; wykazują większą aktywność poznawania świata, wykorzystując przy tym różnorodny sprzęt pozyskany dzięki projektowi; dostrzegli piękno swojej okolicy; nauczyli się metody prowadzenia wywiadu ze społecznością lokalną; zgłębili tajniki wykorzystania urządzeń multimedialnych; uczestnicząc w spotkaniach z wójtem i sołtysami, wykazują większe zaangażowanie w pracę na rzecz środowiska lokalnego (nauczyli się badać potrzeby mieszkańców); Letnie Obozy Naukowe i Letnie Szkoły Odkrywców pozytywnie wpłynęły na osobisty rozwój uczestników. Nauczyciele: wzbogacili wiedzę na temat pracy metodą projektu, oceniania kształtującego (OK), pracy w grupach zróżnicowanych wiekowo, dzięki otrzy-

228

manym pomocom i fachowej literaturze udoskonalili swój warsztat pracy, wymieniali doświadczenia z nauczycielami szkół uczestniczących w Projekcie ZMSwWŚ, nawiązali przyjazne kontakty z innymi szkołami (wizyty w szkołach), rozwinęli swoją kreatywność, a niektórzy znacznie usprawnili swoje umiejętności z zakresu technologii komputerowej. Po burzliwej naradzie SZP podjął decyzję, że po kilku miesiącach odpoczynku (ku zadowoleniu zainteresowanych stron) przeprowadzi 2 projekty społeczno-obywatelskie oraz matematyczno-przyrodnicze w klasach I–III i IV–VI. Uważamy, że wiele scenariuszy zawierało ciekawe propozycje, godne powtórzenia w następnych latach. Realizacja projektów pozytywnie wpłynęła na relacje ze społecznością lokalną. Widzimy wyraźne wsparcie i zaangażowanie władz gminy w sprawy szkoły.

Zachodniopomorskie

Szkoła Podstawowa im. prof. dra Władysława Szafera w Wapnicy Adres: ul. Jodłowa 3 Wapnica, 72-500 Międzyzdroje Gmina: Międzyzdroje Organ prowadzący: Gmina Międzyzdroje www.sp2wapnica.pl Dyrektorka szkoły/Liderka SZP: Bogumiła Popko Nauczycielki – członkinie SZP: Małgorzata Budzyńska, Alicja Grzywaczewska, Małgorzata Małolepsza, Iwona Samołyk, Agnieszka Wolf

Każdy projekt był czymś nowym i zaskakującym, każdy pozwalał na zdobycie nowych umiejętności. Te szczególnie ważne dla dzieci i nauczycieli to nocka w szkole, projekty o latawcach, zwierzętach hodowlanych, ziołach czy makietach naszej miejscowości. Ich atrakcyjność, a także stopień zaangażowania i zadowolenia dzieci był tak wysoki, że z pewnością wrócimy do tych pomysłów w najbliższej przyszłości. Elementy projektów oraz oceniania kształtującego (OK) będą wykorzystywane w ramach lekcji i innych działań szkolnych. Organizujemy dużo akcji o charakterze ekologicznym, a także wychodzimy z działalnością edukacyjną do mieszkańców naszych wsi – zdobyte doświadczenia pozwolą nam urozmaicić te przedsięwzięcia. Projekty pozwoliły także na wyjście z wieloma inicjatywami do społeczności lokalnej, a także zaprezentowały dzieci z innej strony – jako przyszłych obywateli decydujących o jutrze naszej „małej ojczyzny”.

Szkoła Podstawowa w Wapnicy od zawsze tworzyła w swoim środowisku centrum aktywności lokalnej. Łącząc przedszkole ze szkołą, stwarzamy warunki ciągłości oddziaływań wychowawczych i edukacyjnych, doskonale znamy naszych podopiecznych, co ułatwia nam indywidualne podejście do każdego z nich. Dzieci czują się bezpiecznie, mają możliwość rozwijania swoich zainteresowań, współtworzą życie naszej szkoły. Szkoła usytuowana jest przy Wolińskim Parku Narodowym i rezerwatach przyrody, stąd nastawiona jest głównie na edukację o profilu ekologicznym. Udział w Projekcie „Z Małej Szkoły w Wielki Świat” (ZMSwWŚ) na początku był dla nas dużym wyzwaniem, ale jednocześnie stwarzał szansę na rozwój szkoły, kadry pedagogicznej, a przede wszystkim – dzieci. Metoda projektu, którą prowadzone były zajęcia, pozwoliła na pracę w grupach różnowiekowych, co dało możliwość zdobycia przez nauczycieli nowych umiejętności. Projekty prowadzone były przez doświadczonych pedagogów, ale udało nam się zainteresować nimi początkujących nauczycieli, którzy chętnie pomagali w zajęciach i tym samym zdobywali bezcenne doświadczenia zawodowe. Już po pierwszym roku zauważyliśmy zmiany. Dzieci zaskakiwały nas swoją inwencją, sprawną organizacją działań, umiejętnością obiektywnej oceny, tworzenia kryteriów możliwych do spełnienia, czyli lepszej oceny swoich umiejętności. Jednak sukcesem nie do przecenienia były te momenty, gdy uczniowie mogli zaprezentować szerokiej publiczności efekty swojego trudu. Sukces całości był sukcesem każdego dziecka, szczególnie wtedy, gdy pokonywało swoją nieśmiałość, niepewność czy stres. Projekty stworzyły taką możliwość i jest to według nas ich ogromny sukces.

229

Kadra Projektu

Federacja Inicjatyw Oświatowych

Elżbieta Tołwińska-Królikowska

Ewa Lubczyńska

Koordynatorka projektu, członkini Zespołu Zarządzającego

Koordynatorka regionu centralnego, członkini Zespołu Zarządzającego

Pedagożka. W latach 90-tych: pedagog szkolny i nauczycielka edukacji obywatelskiej w Integracyjnej Twórczej Szkole Podstawowej im. Raoula Wallenberga w Warszawie. Wieloletnia pracownica Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Autorka i współautorka wielu publikacji oświatowych, autorka i realizatorka szkoleń z zakresu psychoedukacji, ewaluacji, aktywizujących metod pracy dydaktycznej, zarządzania w oświacie. Edukatorka programu „Nowa Szkoła” grupa 100/1, ewaluatorka programów edukacyjnych. Od listopada 2006 roku: wiceprezeska zarządu Federacji Inicjatyw Oświatowych (w FIO pracuje od stycznia 2007 roku). W latach 2007–2009: koordynatorka projektów realizowanych przez FIO, m.in. „Małe Przedszkole w Każdej Wsi” (Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich), „Budowanie współpracy na rzecz edukacji w środowisku wiejskim”, „Samorząd dla edukacji wiejskiej” (projekty współpracy polsko-ukraińskiej), „Nowe idee w edukacji wiejskiej – Mała Szkoła i Małe Przedszkole” (program „Leonardo da Vinci”).

Historyczka, absolwentka Szkoły Praw Człowieka Fundacji Helsińskiej i studiów podyplomowych „Szkolenie i Rozwój” w Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego. Wieloletnia pracownica systemu doskonalenia nauczycieli, autorka i współautorka programów szkoleń i materiałów edukacyjnych dla nauczycieli. Edukatorka kadry kierowniczej oświaty i realizatorka wielu szkoleń. W 2009 roku: kierowniczka 2 zadań realizowanych w projekcie systemowym w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli „Wdrożenie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół”. Od 2007 roku współpracuje z Federacją Inicjatyw Oświatowych przy realizacji projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego. Pełniła funkcję koordynatorki działań na platformie e-learningowej w projekcie „Mazowieckie Małe Przedszkola” i moderatorki forum dyskusyjnego w projekcie „Nasze Małe Mazowieckie Przedszkola”. Od 1 stycznia 2010 roku zatrudniona w FIO.

Karolina Majewska Katarzyna Mrozek Koordynatorka portalu edukacyjnego Z wykształcenia: muzyk instrumentalista. Absolwentka Akademii Muzycznej w Warszawie (klasa fletu). Występowała w orkiestrze Teatru Wielkiego Opery Narodowej, zespołach kameralnych i jako solistka. Była nauczycielką w szkołach muzycznych. W roku 2006 ukończyła studia podyplomowe w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego (kierunek: zarządzanie zasobami ludzkimi). Zainteresowania: e-learning, nowoczesna edukacja, psychologia społeczna.

Ewa Jajszczyk Specjalistka ds. kadr i obsługi umów nauczycieli w regionie centralnym W Federacji Inicjatyw Oświatowych pracuje od 2010 roku. W projekcie zajmuje się umowami z nauczycielami z regionu centralnego. Wcześniej pracowała w biurze rachunkowym. Przez wiele lat czynnie uprawiała jeździectwo, brała udział w zawodach jeździeckich i była ich współorganizatorką, prowadziła stajnię sportową i przygotowywała konie do zawodów ogólnopolskich.

232

Doradczyni prawna dla szkół i ich organów prowadzących Prawniczka. Ukończyła aplikację radcowską w Warszawskiej Okręgowej Izbie Radców Prawnych. Od 2007 roku związana ze środowiskiem organizacji pozarządowych. Członek Zarządu Fundacji Academia Iuris, współpracowała z Fundacją Synapsis, Stowarzyszeniem Rodzice Razem, Fundacją Świat na Wyciągnięcie Ręki. Od 2010 roku współpracuje z Federacją Inicjatyw Oświatowych, w ramach realizowanych projektów udziela wsparcia prawnego stowarzyszeniom prowadzącym małe szkoły i małe przedszkola.

Krzysztof Chludziński Specjalista ds. rozliczeń (od sierpnia 2012 do października 2013 roku) Z wykształcenia: politolog, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego i studiów podyplomowych na UW (zarządzanie kompetencjami). Prowadzi szkolenia dotyczące rozliczania projektów. Od początku pracy zawodowej związany z projektami współfinansowanymi ze środków Unii Europejskiej, głównie jako członek zespołów zarządzających projektami. Doświadczenie zdobył podczas realizacji kilkunastu projektów finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Kadra Projektu

Jolanta Oleńska Specjalistka ds. rozliczeń (od stycznia 2010 do lipca 2012 roku)

Paulina Skowrońska Asystentka

Zajmuje się szkoleniami i doradztwem w zakresie rozliczania projektów Europejskiego Funduszu Społecznego i organizacji ładu dokumentacyjnego. Ma ponadpiętnastoletnie doświadczenie w zakresie rozliczania i ewidencji księgowej środków finansowych pochodzących m.in. ze źródeł Unii Europejskiej. Prowadziła liczne kontrole finansowe w imieniu jednostek udzielających dotacji (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Fundacja Fundusz Współpracy) i jednostek będących odbiorcami tych dotacji (Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL). Autor-

Absolwentka Wydziału Pedagogiki w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i studiów podyplomowych z zakresu zarządzania oświatą na Uniwersytecie Warszawskim. Prace dyplomowe (licencjat, pracę magisterską i podyplomową) poświęciła tematyce związanej z działalnością i funkcjonowaniem małych szkół i wiejskich przedszkoli jako ośrodków rozwoju wsi. Od kilku lat związana z Federacją Inicjatyw Oświatowych (rozpoczynała jako wolontariuszka przy organizacji FIO). Pierwsze praktyki studenckie odbyła w jednej z pio-

ka kilkudziesięciu artykułów związanych z problematyką podatkową i księgową. Wieloletnia pracownica Fundacji Fundusz Współpracy, będącej jedną z pierwszych organizacji pośredniczących w przekazywaniu środków pomocowych.

nierskich małych szkół stowarzyszeniowych – w Kunkach niedaleko Olsztynka. Była asystentką w projekcie „Małe Przedszkole w Każdej Wsi”.

Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”

Tomasz Siemież Koordynator regionu zachodniego, członek Zespołu Zarządzającego Prezes Fundacji Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”, członek Komisji Rewizyjnej Federacji Inicjatyw Oświatowych. Z wykształcenia: doradca personalny, kulturoznawca, teolog, konstruktor budowy maszyn. Zawodowo zajmuje się zarządzaniem projektami oraz szkoleniami. Autor i współrealizator wielu projektów edukacyjnych, m.in. „Małe Przedszkole w Każdej Wsi”, „Idziemy do Przedszkola”, „Małe Przedszkola na Dolnym Śląsku” (Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich), „Wykształcenie i Rozwój. Studia podyplomowe menadżerów i trenerów placówek kształcenia ustawicznego”, „Twoja Wiedza. Twoja Firma”.

Łukasz Jachemski Specjalista ds. promocji (od stycznia 2013 do października 2013 roku) Absolwent Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Opolskim ze specjalizacją filmoznawczo-teatrologiczną. Doświadczenie zdobywał jako stażysta w Fundacji Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA” oraz jako organizator i promotor wydarzeń kulturalnych w Opolu i we Wrocławiu.

Edyta Dawid Specjalistka ds. kadr i obsługi umów nauczycieli regionu zachodniego

Aneta Porada Asystentka (od stycznia 2010 do kwietnia 2012 roku) Absolwentka Akademii Ekonomicznej Wydział Gospodarki Narodowej, kierunek: finanse i bankowość w Katedrze Rachunkowości i Controlingu. Pracowała na stanowiskach księgowych w spółkach prywatnych.

Absolwentka Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie (kierunek: socjologia) oraz podyplomowych studiów na Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (kierunek: zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem). Z organizacjami pozarządowymi współpracuje od 2003 roku, w latach 2005–2008 była wiceprezeską Towarzystwa Edukacji Otwartej we Wrocławiu. Współrealizatorka projektów edukacyjnych i społecznych.

233

Małgorzata Suwaj

Katarzyna Jędrzejewska

Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie dolnośląskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, trenerka Fundatorka i członkini Zarządu Fundacji Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA”. Od 1996 roku: trenerka umiejętności miękkich, potwierdzonych międzynarodowym certyfikatem kompetencji (Thamis Valley University). W latach 1997–2009: prezeska Stowarzyszenia Pro Publico Bono i autorka programu warsztatów edukacyjnych, koncepcji wypoczynku i ośrodka dziennego wsparcia dla dzieci i młodzieży z rodzin ubogich i dysfunkcyjnych. Realizowała programy społecznej i przedsiębiorczej edukacji, wsparte m.in. przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, gminę Wrocław. Od 2009 roku: asesorka projektów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w obszarze zatrudnienia i edukacji. Obecnie rozwija działalność szkoleniową w ramach Fundacji Centrum Edukacji

Asystentka (od kwietnia 2012 do października 2013 roku) Absolwentka Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu (kierunek: zarządzanie i marketing). Od 2009 roku zaangażowana w realizację projektów współfinansowanych przez Unię Europejską.

Ewa Kosecka Specjalista ds. rozliczeń Absolwentka pedagogiki Uniwersytetu Opolskiego, z Fundacją Wspierania Aktywności Lokalnej „FALA” współpracuje od 2006 roku, obecnie pełni funkcję pełnomocnika zarządu.

Fundacja Civis Polonus Joanna Pietrasik Koordynatorka wdrażania projektów społecznoobywatelskich, autorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, członkini Zespołu Zarządzającego. Wiceprezeska Zarządu Fundacji Civis Polonus. Absolwentka Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej. Stypendystka Fundacji im. Heinricha Boella (zrównoważony rozwój obszarów wiejskich). Od 15 lat związana z sektorem pozarządowym w Polsce. Trenerka – absolwentka Szkoły Trenerów Organizacji Pozarządowych (STOP). Absolwentka Szkoły Praw Człowieka Fundacji Helsińskiej. Tutorka w Programie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanym przez stowarzyszenie Szkoła Liderów – „Liderzy PAFW”.

234

Karolina Pucek Asystentka Dyrektorka biura Fundacji Civis Polonus. Absolwentka Międzywydziałowych Studiów Gospodarki Przestrzennej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych na Uniwersytecie Warszawskim, studiowała w Belgii na Ghent University. Interesuje się obszarami wiejskimi, społecznościami lokalnymi oraz ideą otwartego rządu. W działania fundacji zaangażowana od 2007 roku, gdzie zaczynała jako wolontariuszka w projekcie „Młodzież współdecyduje o swoim mieście”. Od roku 2009 stale związana z fundacją jako koordynatorka projektów kierowanych do lokalnych społeczności wiejskich. Obecnie kierowniczka projektu skierowanego do 5 gmin wiejskich „Gminy Brochów, Czosnów, Iłów, Sochaczew, Teresin dobrze rządzone”.

Kadra Projektu

Olga Napiontek Specjalistka ds. kompetencji społecznych i obywatelskich

Doktor socjologii. Autorka badań i artykułów z dziedziny edukacji obywatelskiej i dialogu obywatelskiego. Absolwentka Szkoły Praw Człowieka Fundacji Helsińskiej. Związana z sektorem pozarządowym od ponad 16 lat. W Fundacji Civis Polonus rozwija projekty umożliwiające wpływanie obywatelom na sprawy, które ich dotyczą. Najważniejszy z nich to „Młodzieżowe Rady Dzielnic i Gmin”. Jest twórczynią projektów wprowadzających standardy dobrego rządzenia w gminach wiejskich. Zajmuje się rozwojem samorządności uczniowskiej, poprzez wspieranie kompetencji opiekunów samorządów uczniowskich.

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Beata Kunc Koordynatorka wdrażania projektów matematyczno-przyrodniczych, członkini Zespołu Zarządzającego (od marca 2012 do października 2013 roku); asystentka koordynatora (od lipca 2010 do lutego 2012 roku), autorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, moderatorka forum dyskusyjnego nauczycieli realizujących projekty matematyczno-przyrodnicze Z zamiłowania i wykształcenia: pedagożka i edukatorka, entuzjastka działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Wierzy w zaangażowanie i zdolności dzieci i młodzieży. Od 2007 roku współpracuje jako wolontariuszka z Polską Akcją Humanitarną, prowadziła warsztaty edukacji ekologicznej dla Centrum Edukacji Obywatelskiej, a od 2010 roku jest związana z Fundacją Partnerstwo dla Środowiska, gdzie zajmuje się Programem Szkoły dla Ekorozwoju.

Andrzej W. Biderman Specjalista ds. kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych, autor scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, moderator forum dyskusyjnego dla nauczycieli realizujących projekty matematyczno-przyrodnicze Biolog, trener zarządzania, animator partnerstwa lokalnego, przewodnik jurajski. Specjalizuje się w interpretacji przyrody i edukacji przez doświadczenie. W 1990 roku założył Ośrodek Edukacyjny Ojcowskiego Parku Narodowego. Autor wielu scenariuszy edukacyjnych, opierających się na kreowaniu doświadczenia ucznia i jego interpretacji. W latach 90-tych na bazie tych scenariuszy systematycznie prowadził w terenie zajęcia dla dzieci oraz szkolenia dla nauczycieli. Twórca programu „Szkoły dla Ekorozwoju” (w 1999 roku). Współtwórca raportu na temat zagrożeń ekologicznych w Karpatach dla WWF

Agnieszka Pabis

Adriana Starowicz

Asystentka (od marca 2012 do października 2013 roku)

Specjalistka ds. rozliczeń (od kwietnia 2011 do października 2013 roku)

Od 2012 roku pracuje w zespole programu „Szkoły dla Ekorozwoju”. Wcześniej: m.in. nauczycielka w szkole podstawowej i trenerka grup partnerskich, specjalistka ds. promocji i projektów wydawniczych. Jako absolwentka Krakowskiej Akademii Wychowania Fizycznego (kierunek: turystyka i rekreacja) propaguje aktywność na co dzień. Zainteresowania: ekoturystyka i zrównoważony rozwój.

Ekonomistka, wiedzę z zakresu liczenia i księgowania zdobywała na ówczesnej Akademii Ekonomicznej oraz w Stowarzyszeniu Księgowych w Krakowie. Z Fundacją Partnerstwo dla Środowiska związana jest od 2005 roku, obecnie zajmuje stanowisko specjalisty finansowego, rozliczając środki finansowe uzyskane od krajowych oraz zagranicznych donatorów.

235

Małgorzata Łuszczek Koordynatorka wdrażania projektów matematyczno-przyrodniczych i członkini Zespołu Zarządzającego (od kwietnia 2010 do grudnia 2011 roku), współautorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych Inżynier środowiska. Przez 12 lat związana z Fundacją Partnerstwo dla Środowiska, gdzie od 2001 roku rozwijała rozwija program „Szkoły dla Ekorozwoju”. W tym czasie do programu udało się zaangażować ponad 600 szkół i 7 stałych partnerów – organizacji pozarządowych z innych regionów Polski, licznych partnerów biznesowych. Obecnie: członkini zarządu własnej organizacji – Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych MILA.

Urszula Ptasińska-Wardyga Koordynatorka wdrażania projektów matematyczno-przyrodniczych (od grudnia 2011 do marca 2012 roku), współautorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych Dla Fundacji Partnerstwo dla Środowiska pracuje od 2007 roku. W ramach Programu „Szkoły dla Ekorozwoju” wprowadza innowacyjne działania w szkołach, wpływające na poprawę ich funkcjonowania, organizując i inicjując konkursy, kampanie edukacyjne i system certyfikacji środowiskowej dla szkół. Ma wieloletnie doświadczenie we wspieraniu działań związanych z rozwojem szkół i edukacją ekologiczną w całej Polsce. Jest absolwentką inżynierii środowiska, studium przygotowania pedagogicznego i studiów podyplomowych (kierunek: zarządzanie funduszami unijnymi).

Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin

Teresa Stankiewicz Koordynatorka ruchu naukowego, członkini Zespołu Zarządzającego Absolwentka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, doktor nauk humanistycznych z zakresu filozofii (rozprawa interdyscyplinarna z obszaru filozofii i psychiatrii, prezentująca problem wolności człowieka w spotkaniu terapeutycznym). Od 2009 roku: wykładowca w Szkole Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, od 2010 roku: dziekan Wydziału Nauk społecznych tejże uczelni. Zainteresowania naukowe: antropologia filozoficzna i filozofia wychowania. Jej działalność pozanaukowa związana jest pedagogiką i wychowaniem przedszkolnym. Posiada ponaddwudziestoletnią praktykę w tej dziedzinie jako nauczycielka, założycielka i dyrektorka przedszkola. Opracowała autorski program filozofii dla przedszkolaków

Jarosław Jordan Asystent Pedagog specjalny, asystent w Szkole Wyższej Przymierza Rodzin. Kierownik studiów podyplomowych z zakresu: pedagogika Montessori. Wykładowca pedagogiki Montessori (dyplom kursu pedagogiki Montessori, akredytowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Montessori AMI). Inicjator powołania Polskiego Stowarzyszenia Montessori (1994 rok), założyciel pierwszego prywatnego przedszkola Montessori w Warszawie (1994 rok). Nauczyciel montessoriański. Autor artykułów naukowych z zakresu pedagogiki, pedagogiki Montessori i metodyki. Moderator strony internetowej www.montessori.pl.

236

Jarosław Domański Specjalista ds. rozliczeń Pracownik naukowo-dydaktyczny, a od 2008 roku: prodziekan ds. studenckich Wydziału Zarządzania Politechniki Warszawskiej. Od 2001 roku: pracownik Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie. Początkowo dyrektor administracyjno-finansowy SWPR, a od 2005 roku – kanclerz. W atach 2002–2005: członek zarządu Stowarzyszenia Przymierze Rodzin. Od 1992 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zarządzania. Obecnie jego zainteresowania naukowe koncentrują się na specyfice zarządzania strategicznego i zarządzania ryzykiem w sektorze organizacji non-profit. Jest autorem szeregu publikacji obejmujących wyniki własnych badań dotyczących zarządzania organizacjami trzeciego sektora w Polsce.

Kadra Projektu

Współpracownicy Barbara Benyskiewicz Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie lubuskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, moderatorka forum dyskusyjnego dla nauczycieli prowadzących projekty społeczno-obywatelskie w klasach IV–VI, trenerka Nauczycielka konsultantka w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze, gdzie wspiera nauczycieli w kształtowaniu kompetencji kluczowych. W ostatnich latach zajmuje się projektami, w których pisze wnioski o dofinansowanie, koordynuje działania i szkoli nauczycieli.

Jolanta Czereśniowska Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie wielkopolskim, współautorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, trenerka Dyrektorka szkoły podstawowej w Poznaniu, nauczycielka nauczania początkowego z wieloletnim stażem, logopedka. W latach 2004–2009: doradczyni metodyczna w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu. Autorka książki „Piszę bezbłędnie. Gry i zabawy ortograficzne dla uczniów pierwszej, drugiej i trzeciej klasy szkoły podstawowej” i artykułów w czasopismach edukacyjnych. Prowadzi szkolenia z zakresu metodyki nauczania początkowego i wychowania. Ekspertka komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień zawodowy.

Marzanna Doering Webmasterka strony www.malszkola.pl Dziennikarka. Pracowała jako reporterka polityczna m.in. w PAP i BBC, i jako project manager w agencji public relations. Od 2006 roku projektuje, tworzy i prowadzi strony internetowe – także dla Federacji Inicjatyw Oświatowych. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, stypendystka National Forum Foundation (USA), rządów Holandii i Katalonii. Pracowała jako copywriterka dla premier Hanny Suchockiej. Współpracowała z rządowym Biurem Reformy Administracji Publicznej prof. Michała Kuleszy i z wieloma organizacjami pozarządowymi – m.in. z Fundacją Batorego, Instytutem Spraw Publicznych, Instytutem Badań nad Gospodarką Rynkową, Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej i Małopolskim Instytutem Samorządu Terytorialnego i Administracji.

Maria Furtak Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie lubuskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, moderatorka forum dyskusyjnego dla nauczycieli prowadzących te projekty w klasach I–III, trenerka Nauczycielka konsultantka w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze, gdzie wspiera nauczycieli w kształtowaniu kompetencji kluczowych. W ostatnich latach zajmuje się projektami, w których pisze wnioski o dofinansowanie, koordynuje działania i szkoli nauczycieli.

Anna Dereń Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie pomorskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, trenerka Pedagożka, dyrektorka Centrum Inicjatyw Edukacyjnych w Kartuzach, realizatorka wielu projektów artystycznych, społeczno-obywatelskich, patriotycznych, teatralnych, happeningów edukacyjnych, społecznych, autorka w module społeczno-obywatelskim. Prowadziła autorską szkołę w malborskim zamku, pracującą wyłącznie metodą projektów.

Aleksandra Gołębiewska Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie wielkopolskim, współautorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, moderatorka forum dyskusyjnego dla dyrektorów szkół, trenerka Ukończyła biologię na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, pracowała na stanowiskach: nauczycielki, doradczyni metodycznej, dyrektorki i wizytatorki. W latach 1996–2007 była dyrektorką Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu. Aktywna uczestniczka procesu transformacji oświaty.

237

Beata Kossakowska Anna Jurewicz Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie kujawsko-pomorskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, trenerka Absolwentka polonistyki, nauczycielka dyplomowana, ekspertka Ministerstwa Edukacji Narodowej. Mistrz Praktyk NLP – Certyfikat Polskiego Instytutu NLP, edukatorka m.in. programów „Nowa Szkoła” i „Ekspert”, specjalistka z zakresu zarządzania i pomocy psychologicznej. Autorka programów, materiałów edukacyjnych i realizatorka licznych kursów i warsztatów dla nauczycieli, m.in. na temat aktywizujących metod nauczania, rozwiązywania konfliktów za pomocą negocjacji i mediacji, pracy z grupą, stylów uczenia się, kształtowania umiejętności uczenia się, pracy wychowawczej nauczyciela, motywacji, oceniania kształtującego.

Nauczycielka konsultantka z doświadczeniem pracy w wojewódzkich placówkach doskonalenia nauczycieli (Łomża, Warszawa) oraz w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Brała udział w ogólnopolskim programie „Ocenianie w nowej szkole” i w programie pilotażowym „Ocenianie kształtujące” prowadzonym przez CODN i Centrum Edukacji Obywatelskiej na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej jako koordynatorka ewaluacji. Autorka i redaktorka licznych materiałów metodycznych i pomocniczych dla nauczycieli matematyki. Obecnie koordynuje realizację projektu systemowego realizowanego przez Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli.

Ewa Kędracka

Bogusława Malinowska-Rutkowska

Specjalistka ds. jakości w ruchu naukowym Małych Szkół, moderatorka forum dyskusyjnego dla nauczycieli na ten temat

Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie opolskim, współautorka scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, trenerka

Nauczycielka konsultantka, edukatorka kształcenia zawodowego i kadry kierowniczej oświaty. Najważniejsze zainteresowania zawodowe to wszelkie aspekty zapewniania jakości w edukacji: od „doktryny jakości” (według prof. Bliklego), przez efektywne zarządzanie, po narzędzia, w tym – certyfikacje, znaki jakości itp. (na każdym poziomie – od klasy przez szkołę po system edukacji lokalny i/lub globalny). Pomagają jej w tym prace nad ewaluacją w oświacie oraz edukacyjną wartością dodaną (szkolenia, publikacje). Współpracuje z Federacją Inicjatyw Oświatowych od 2007 roku w kwestii zagadnień dotyczących jakości.

238

Redaktorka metodyczna scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, moderatorka forum dla nauczycieli prowadzących te projekty, trenerka, konsultantka ds. oceniania kształtującego i badań kompetencji

Absolwentka pedagogiki opiekuńczej w Wyższej Szkole Pedagogiki w Opolu, ukończyła studia podyplomowe z logopedii, nauczania początkowego i kurs kwalifikacyjny z oligofrenopedagogiki. Edukatorka kadry kierowniczej oświaty programów: TERM-IAE, „Nowa Szkoła” i „Lider edukacji elementarnej”, ekspertka komisji ds. awansu zawodowego. Nauczycielka konsultantka ds. organizacji i zarządzania w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Opolu. Uczestniczyła w wielu programach edukacyjnych: „Szkoła Marzeń” (jako koordynatorka regionalna i konsultantka merytoryczna), „Systemy zapewniania jakości pracy szkoły”, „Szkoła z klasą”, „Ocenianie kształtujące” (jako koordynatorka regionalna).

Kadra Projektu

Elżbieta Michalak

Lidia Pasich

Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie mazowieckim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, trenerka

Współautorka scenariuszy projektów społecznoobywatelskich, moderatorka forum dyskusyjnego dotyczącego oceniania kształtującego, trenerka

Absolwentka pedagogiki na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz studiów podyplomowych w zakresie nauczania początkowego w Wyższej Szkole Pedagogiki w Częstochowie i kształcenia zintegrowanego na Uniwersytecie Warszawskim. Była nauczycielką i doradczynią metodyczną, obecnie pracuje jako nauczycielka konsultantka w Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Ekspertka komisji w systemie awansu zawodowego nauczycieli, rzeczoznawca podręczników szkolnych dla I etapu edukacyjnego, edukatorka. Uczestniczyła w wielu programach edukacyjnych: jako trenerka w programie „Klucz do uczenia się”, jako koordynatorka w programie Ministerstwa Edukacji Narodowej „Edukacja skuteczna przyjazna i nowoczesna od przedszkola do matury”, jako koordynatorka w projektach „Wdrażanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół” i „Podnoszenie efektywności kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych”.

Absolwentka polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczycielka konsultantka w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, doświadczona edukatorka. Współautorka podręczników kształcenia literackiego dla szkół podstawowych i publikacji metodycznych i psychologicznych dla nauczycieli. Inicjatorka działań związanych ze wspieraniem i rozwijaniem uzdolnień w województwie świętokrzyskim (projekt „Taki jak Mozart”, certyfikat „Szkoła Pięknych Umysłów”, projekt „Tydzień Kultury Języka”). Promotorka w zakresie oceniania kształtującego, ściśle współpracuje z wiodącymi placówkami edukacyjnymi w Polsce i za granicą w promowaniu nowatorskich idei dydaktycznych.

Henryk Sienkiewicz Specjalista ds. monitoringu szkół w województwie warmińsko-mazurskim, współautor scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, trener

Wojciech Papaj Współautor scenariuszy projektów społecznoobywatelskich, trener Nauczyciel języka polskiego w szkołach podstawowych i średnich, doradca metodyczny, a od 2001 roku: konsultant Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu. Uczestnik realizowanego przez CODN (we współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej) programu pilotażowego „Ocenianie kształtujące”, w którym pełnił funkcję koordynatora regionalnego dla szkół w Zakopanem. Autor programów i scenariuszy licznych szkoleń dla nauczycieli, w tym dotyczących oceniania kształtującego, metody projektu i nowych technologii w dydaktyce.

Pedagog z wieloletnim doświadczeniem w pracy nauczyciela i dyrektora małych, wiejskich szkół, były doradca metodyczny matematyki w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Suwałkach. Od 2000 roku: nauczyciel konsultant w Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie. Wspiera nauczycieli matematyki poprzez organizowanie szkoleń, warsztatów, konferencji i konsultacji indywidualnych. Przez 10 lat związany z projektem „Matematyka 2001” jako współautor podręczników, zeszytów ćwiczeń, poradników dla nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów. Aktywnie działał w Stowarzyszeniu Nauczycieli Matematyki, prowadząc między innymi warsztaty podczas dorocznych krajowych konferencji.

239

Ewa Taszarek Przemysław Stencel Administrator platformy edukacyjnej Moodle Absolwent filologii angielskiej. E-learningiem zajmuje się od 1999 roku, kiedy rozpoczął wdrażanie e-nauczania (w oparciu o system LMS WebCT, a następnie Moodle) w Wyższej Szkole Lingwistycznej w Częstochowie. Następnie w latach 2004-2008 kierował pracami Centrum e-Learningu w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Prowadzi szkolenia i zajmuje się wdrażaniem rozwiązań e-learningowych w szkołach wyższych, szkołach językowych, firmach szkoleniowych i organizacjach pozarządowych. Jest przedstawicielem na Polskę stowarzyszenia EuroCALL (European Association for Computer-Assisted Language Learning), członkiem - założycielem Stowarzyszenia E-learningu Akademickiego, członkiem EDEN (European Distance and E-learning Network) oraz Seminarium Praktyków e-Edukacji. Aktywnie uczestniczy w konferencjach e-learningowych. Szczególnie interesuje się zagadnieniami związanymi z dydaktyką e-learningu, przygotowaniem kadry akademickiej do prowadzenia e-learningowych zajęć dydaktycznych, systemami LMS, oraz wykorzystaniem e-learningu w nauczaniu języków obcych.

Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie zachodniopomorskim, współautorka scenariuszy projektów społeczno-obywatelskich, trenerka Prowadzi centrum psychoedukacji. Jest nauczycielką, pedagogżką, mediatorką, pracuje jako terapeutka uzależnień, prowadzi kolejne edycje Treningu Zastępowania Agresji dla osób wychodzących z bezdomności. Realizowała między innymi programy: „Szkoła bez przemocy”, „Wolontariat studencki”, „Szkoła marzeń”. Jest autorką opracowań: „Baśń i metafora – Atelier aktywności” i (w ramach programu „WoS – nieWiedza o Społeczeństwie”) „Aktywizacja liderów i społeczności klasowych – wykorzystanie gier i ćwiczeń w edukacji społecznej i politycznej” oraz „Praca metodą projektu”. Ma certyfikaty trenerskie Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych i stowarzyszenia Klanza.

Mariusz Zasadziński Współautor scenariuszy projektów matematyczno-przyrodniczych, trener

Aleksander Suhak Współautor scenariuszy projektów społecznoobywatelskich, moderator forum dla nauczycieli realizujących je w klasach IV–VI, trener

Były nauczyciel konsultant w Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie. Jako trener i edukator zajmuje się szeroko rozumianą edukacją obywatelską, międzykulturową, wiedzą o Holocauście, a także zarządzaniem i pracą zespołową. Jest autorem i realizatorem wielu projektów edukacyjnych dla różnych grup odbiorców (szkoły, samorządy lokalne, NGO, firmy), dotyczących m.in. tworzenia programów wyrównywania szans edukacyjnych uczniów, polityki oświatowej samorządu terytorialnego, szkolnictwa zawodowego, rozwoju oświaty w gminie. Współpracując ze Stowarzyszeniem Wspólnota Kulturowa Borussia z Olsztyna, przygotował i prowadził wiele warsztatów z zakresu edukacji międzykulturowej. Autor publikacji o tematyce historycznej i edukacyjnej, uczestnik wielu krajowych i zagranicznych programów edukacyjnych.

240

Nauczyciel przyrody, techniki, wychowania fizycznego i informatyki w Szkole Podstawowej nr 4 w Zawoi, członek zarządu Stowarzyszenia na rzecz Zrównoważonego Rozwoju „Przysłop”, inicjator udziału szkoły w programie „Szkoły dla Ekorozwoju”, w którym uzyskała (jako pierwsza w Polsce) międzynarodowe wyróżnienie Zielonej Flagi. Z wykształcenia: inż. leśnik, z zamiłowania: ekolog i przewodnik beskidzki. Autor wielu projektów realizowanych na terenie Zawoi Przysłop, związanych z ekorozwojem, produktem lokalnym, ochroną środowiska, edukacją ekologiczną, promocją turystyczną.

Janina Ziętek Specjalistka ds. monitoringu szkół w województwie mazowieckim, trenerka Absolwentka filologii polskiej, nauczycielka konsultantka ds. informacji pedagogicznej, wydawnictw i promocji w Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Radomiu. Nauczycielka dyplomowana, moderatorka Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli. Jest redaktorką naczelną Mazowieckiego Kwartalnika Edukacyjnego „Meritum”, ekspertką ds. awansu zawodowego nauczycieli, autorką programów szkoleń w zakresie budowania jakości pracy szkoły i działań promocyjnych oraz kreowania wizerunku.

FIO_okladkakwadrat.indd 2

9/17/13 1:51 PM

Lider: Federacja Inicjatyw Oświatowych e-mail: malaszkola@fio.org.pl www.fio.org.pl Partnerzy: Fundacja Wspierania Aktywności Lokalnej e-mail: malaszkola@fala.edu.pl www.fala.edu.pl

Fundacja Civis Polonus e-mail: malaszkola@civispolonus.org.pl www.civispolonus.org.pl

Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin e-mail: malaszkola@swpr.edu.pl www.swpr.edu.pl

Fundacja Partnerstwo dla Środowiska e-mail: programsde@gmail.com www.fpds.pl

raport

Projekt objęty patronatem Marszałków Województw:

KUJAWSKOPOMORSKIEGO

LUBUSKIEGO

MAZOWIECKIEGO

OPOLSKIEGO

POMORSKIEGO

WIELKOPOLSKIEGO

ZACHODNIOPOMORSKIEGO

www.malaszkola.pl

raport

DOLNOŚLĄSKIEGO

Realizacja projektu i jego efekty

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego