Het verhaal van de Aastraat

Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat

Het verhaal van de Aastraat 5

Inhoud 1. De visie van FAME: het begint met de woonomgeving

7

2. De aanpak van FAME

10

3. De referentieprojecten co-creatie

19

4. De referentieprojecten architectuur laagbouw

36

Cobie is naar haar scheiding in de Aastraat komen wonen, ze heeft twee kinderen, een van vijftien en een van zeventien jaar. Naast een prettig huis waar zij met haar kinderen en de hond goed kan wonen, vindt Cobie sociaal contact in de buurt belangrijk.

Cobie heeft momenteel geen werk en de kinderen zijn regelmatig bij hun vader. Cobie heeft geen auto en wil het liefst ook de hond niet zolang alleen laten, daarom is sociaal contact direct in de buurt belangrijk voor haar. Cobie is daarom een van de initiatiefnemers voor de jaarlijkse buurtbarbecue en de snertmiddag net na nieuwjaarsdag.

Het verhaal van de Aastraat 7

1. D e visie van FAME: het begint met de woonomgeving Mensen zijn heel verschillend. Iedereen heeft zijn eigen leefwijze met zijn eigen gewoontes. Dit is ook zichtbaar in de verschillende soorten wijken, buurten en type woningen binnen een bepaalde gemeente. De woning is dan ook niet een opzichzelfstaand onderdeel, maar zal altijd in relatie gezien moeten worden met de woonomgeving, zoals de specifieke kenmerken van de desbetreffende buurt en wijk.

8 Plan van aanpak

De wijk wordt door de burgers, de overheid en andere maatschappelijke organisaties als centraal thema gezien. Verschillende activiteiten worden dan ook op wijkniveau georganiseerd en uitgevoerd. Voor bewoners is een wijk of buurt meer dan een geografische indeling binnen een gemeente. Een wijk of een buurt binnen een wijk is een gebied waar mensen binnen sociale verbanden met elkaar samenleven, waar men zelf activiteiten organiseert; een buurtbarbecue, samen naar voetbal kijken, de straat versiert bij festiviteiten en dergelijke. Daarnaast zijn er verschillende thema’s die een gezamenlijke aanpak vragen van wijkbewoners en maatschappelijke organisaties, zoals veiligheid en leefbaarheid in de wijk. FAME streeft in deze naar gezamenlijke ambities tussen bewoners en de verschillende betrokken partijen. Het uitwerken van deze ambities moet tot een gewenst en een duurzaam resultaat leiden.

Azra is dertig jaar geleden vanuit Turkije naar Nederland verhuisd, haar man kon hier werk vinden.

Nu zijn haar kinderen groot en wonen ze met z’n tweeën in hun huis in de Aastraat. Azra vindt het belangrijk dat ze een ruime keuken heeft, want met grote regelmaat komt de hele familie bij elkaar en daar hoort ook een gezamenlijk maaltijd bij. ‘s Zomers gaan ze voor een langere periode naar Turkije, dan geniet ze van het openbare leven daar, elkaar ontmoeten op straat. De buitenruimten in Turkije zijn daar op ingericht. Azra vraagt zich af of dat ook in de Aastraat meer zou kunnen.

10 Plan van aanpak

2. De aanpak van FAME

We horen en lezen het overal: burgerparticipatie, co-creatie, crowd sourcing, maar wat betekent dit nu echt in het dagelijks leven van mensen?

FAME wil dit door haar aanpak van betekenis voorzien. De kenmerken van co- creĂŤren (in dialoog, met enthousiasme, doelgericht) zijn FAME op het lijf geschreven! Dat maakt de aanpak in de Aastraat voor FAME extra interessant.

Wie zijn huurders van de woningen in de Aastraat? Hoe willen zij leven, wonen en buurtbewoners ontmoeten? Welke rol hebben ze zelf? Wat zijn kenmerken die de wijk en de buurt typeren? Om antwoord te kunnen geven op deze vragen is een actieve samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen (waaronder de eindgebruiker) noodzakelijk.

De opgave van de Aastraat wordt in een breder perspectief gezien dan enkel een straat in Steenwijk. Onderstaande aanpak geeft weer hoe FAME het proces van co-creĂŤren in de praktijk ziet.

Het verhaal van de Aastraat 11

Stap 1: Kernwaarden van de buurt gezamenlijk formuleren op basis van verhalen We beginnen met de buurtbewoners. Samen met buurtbewoners worden groepsgesprekken georganiseerd om middels een interactieve manier de kernwaarden van de buurt te formuleren. We halen geen wensenlijstjes op, maar juist de verhalen uit de buurt. Wat is typerend voor Het Dal en wat leeft er in de buurt? Wat vinden de (toekomstige) bewoners belangrijk, wat is de identiteit van de buurt, hoe ervaren ze de huidige veiligheid en de toekomstige gewenste uitstraling van de buurt. Hoe willen ze elkaar ontmoeten en waarin willen ze gezamenlijk optrekken? Kortom hoe willen ze leven, wonen en ontmoeten in de Aastraat. De uiteindelijke kernwaarden en verhalen worden gebundeld in het boekje ‘ik woon in de Aastraat’ en vormt de basis voor de uiteindelijke ruimtelijke vertaling.

Greet woont haar hele leven al in de Aastraat. Ze is inmiddels drieĂŤntachtig jaar en sinds een half jaar weduwe. Het huis lijkt opeens groot. Ook kan ze de trap steeds slechter op en af en ze is al een keer gevallen. Greet overweegt soms te verhuizen, maar ze zou het liefst in de Aastraat blijven wonen. Maar dan in een kleinere woning, het liefst gelijkvloers, dan kan ze het zelf blijven bijhouden. Daarnaast vindt ze het belangrijk meer contact te hebben met mensen bij haar in de buurt, niet alleen zwaaien in het voorbijgaan, maar ook na elkaar om willen kijken. Misschien even op de koffie komen als ze jarig is, of op vaste tijden een kaartje met elkaar willen leggen en die het opvalt als ze haar al even niet hebben gezien.

Het verhaal van de Aastraat 13

Kernwaarden van de buurt

Kernwaarden uit de wijkvisie

Vertaling naar de Aastraat

Vertaling naar de woningen

Stap 2: Kernwaarden wijkvisie ophalen De gemeente Steenwijkerland en corporatie Woonconcept hebben samen, en in nauw overleg met de wijkbewoners, een wijkvisie ontwikkeld voor Steenwijk West. Middels focusgesprekken met de corporatie en gemeente worden de kernwaarden geïnventariseerd en geformuleerd. Wat is voor de gemeente in het kader van de participatie leefbaarheid, veiligheid en zelf- en samenredzaam) belangrijk.

We toetsen de uitkomst van de focusgesprekken op de uitkomst van de groepsgesprekken uit de buurt. Waar zitten de verschillen en wat zijn de overeenkomsten? Welke acties zijn nodig om tot een aantal gezamenlijke kernwaarden te komen tussen buurtbewoners en maatschappelijke organisatie, waaronder de gemeente en de corporatie. Deze gezamenlijke kernwaarden zijn de basis voor verder uitwerking.

Stap 3: Stedenbouwkundige analyse en inventarisatie (financiële) kaders/randvoorwaarden Zodra de gezamenlijke kernwaarden uit de wijkvisie en de buurt zijn geformuleerd wordt er een stedenbouwkundige analyse gemaakt van Het Dal. De context voor de ruimtelijke vertaling naar de Aastraat wordt hierin nader omschreven, zoals de specifieke ruimtelijke kernmerken van Het Dal. Daarbij gaat het om ontsluiting, bebouwingsstructuur, woningtypologie, openbare ruimte, privé ruimte, parkeren, water en groen. Ook wordt met Woonconcept de financiële kaders vastgesteld (bouwbudget/stichtingskosten).

14 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 15

16 Plan van aanpak

Niveau van de straat

Niveau van het woningblokje

Stap 4: Vertaling naar de Aastraat: van kansenplan tot voorkeursmodel FAME heeft vanuit haar visie op mensgericht ontwerpen een aanpak ontwikkeld waarbij bewoners actief deelnemen aan het ontwerpproces en zo ‘mede-eigenaar’ van het plan worden.

Zodra de gezamenlijke kernwaarden uit de wijkvisie en de buurt zijn geformuleerd en de ruimtelijke analyse is opgemaakt, wordt een interactief ontwerptraject georganiseerd. In het ontwerpteam wordt in co-creatie met de (vertegenwoordiging van de) bewoners, woningbouwcorporatie en gemeente het plan opgetuigd. De architect regisseert dit proces, de woningbouwcorporatie is opdrachtgever en besluitnemer, bewoners en gemeente zijn co-makers. In de verschillende stappen komen steeds de verschillende schaalniveaus terug: de buurt/de straat, het rijtje, de woning en de overlappen van deze niveaus. Tijdens het proces wordt de haalbaarheid integraal bewaakt en bij elke stap getoetst.

Niveau van de woning

Kansenplan In de eerste workshop wordt vanuit de analyse en kernwaarden een kansenplan ontwikkeld: welke kansen op gebied van leefbaarheid en woonkwaliteit biedt de huidige situatie? Bijvoorbeeld: kansen voor gezamenlijkheid, kansen voor de woningen, kansen voor ontmoeten en activiteiten, kansen voor verscheidenheid en identiteit.

In deze workshop komen vragen aan de orde als: hoe wil ik wonen?

Hoe willen wij gezamenlijk wonen? Wat doen we met de auto? Waar moet de straat ruimte voor bieden? Wat is de relatie met de buurt, met de omgeving.

FAME geeft hier toe een eerste aanzet, die wordt besproken en zo mogelijk aangevuld door de co-makers (bewoners, corporatie, gemeente).

Het verhaal van de Aastraat 17

1. Kernwaarden van de buurt

2. Kernwaarden uit de wijkvisie

3. Ruimtelijke analyse van de buurt

4. Vertaling

naar de

Aastraat

Ontwikkelmodellen De uitkomsten van de eerste workshop worden vertaald naar ontwikkelmodellen. In de ontwikkelmodellen worden verschillende varianten getoond waarin kansen worden geconcretiseerd. De architect geeft hiertoe een aanzet in de vorm van modellen, oftewel verschillende varianten waarmee kansen concreet gemaakt worden.

De ontwikkelmodellen worden met de co-makers besproken, aangevuld en afgewogen. Getoetst wordt aan de volgende aspecten: de gezamenlijk geformuleerde en gedragen kernwaarden, stedenbouwkundige eisen en bouwregelgeving, financiĂŤle haalbaarheid.

Kansen- Ontwikkel- Voorkeurs- Voorlopig plan modellen model ontwerp

Voorkeursmodel Uit de tweede workshop volgt een voorkeursmodel; de groepsresultaten van deze workshop worden door de architect vertaald door een door de corporatie gedragen voorstel definitief ontwikkelmodel. Dit wordt gepresenteerd aan het ontwerpteam, ook hier is ruimte voor inbreng van de bewoners.

Het voorkeursmodel omvat het definitieve stedenbouwkundig model en de basis woningplattegrond. Dit gedragen voorkeursmodel (inclusief PvE en woningprogramma) vormt de basis van het te maken voorlopig ontwerp.

Voorlopig ontwerp Het voorkeursmodel wordt door FAME uitgewerkt tot een voorlopig ontwerp (VO). Het concept VO wordt gepresenteerd aan en besproken met de co-makers en weer getoetst aan het voorkeursmodel en de achterliggende kernwaarden.

Opmerkingen worden meegenomen in het definitieve VO, waarna deze wordt opgewerkt tot VO+ ten behoeve van de uitvraag naar de marktpartijen.

Op basis van het VO wordt tevens bouwkostenraming een onderhoudsexploitatie gemaakt.

Joop en Anita hebben drie kleine kinderen, twee katten, een kanarie en twee cavia’s. Het is vol in huis. Joop werkt in ploegendienst. Om dan overdag te slapen valt niet altijd mee. Vaak hoort hij dan ook de geluiden bij de buren. Joop hoopt dat na de nieuwbouw door betere isolatie vooral op meer rust.

Anita wil graag meer bergruimte, bijvoorbeeld een grotere schuur.

Het verhaal van de Aastraat 19

3. De referentieprojecten co-creatie FAME ziet elke opgave altijd in een breder perspectief dan enkel een vastgoedopgave. Co-creĂŤren is FAME dan ook op het lijf geschreven! In dit hoofdstuk worden enkele referenties betreffende co-creatie trajecten van FAME nader toegelicht.

20 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 21

Castor & Pollux versterkte identiteit voor een tweeling In opdracht van KleurrijkWonen heeft FAME de hoogniveaurenovatie van 157 woningen vormgegeven in co-creatie met de bewoners.

De rol van FAME was regisseur in het ontwerpproces, waarbij in workshops van kansen naar ontwikkelmodellen een uiteindelijk voorkeursmodel is gewerkt. Er is niet alleen rekening gehouden met persoonlijke voorkeuren van bewoners, maar ook met zelf aangebrachte verbeteringen. De modernisering is zonder huurverhoging gerealiseerd. Op basis van het Definitief Ontwerp is een prestatiegerichte uitvraag gedaan naar marktpartijen.

22 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 23

Schoonebeek – plan unaniem gekozen door bewoners en corporatie Gewonnen selectie voor Domesta waarbij FAME in opdracht van Bouwbedrijf Buursema het ontwerp en proces met bewoners voor haar rekening nam. Het betreft de vernieuwing van 40 woningen aan de Pienhoek en De Kampen in Schoonebeek. De selectie hebben we gewonnen op ontwerp en bewonersgericht proces; in de aanloop naar de selectie zijn we eerst op zoek gegaan naar de specifieke identiteit en cultuurhistorische kenmerken van de buurt en zijn op initiatief van FAME de bewoners betrokken en geraadpleegd met een enquête.

24 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 25

St. Elisabeth – ontwikkelen van een nieuw woonconcept samen met de bewoners In Zutphen staat woon- zorgcomplex St. Elisabeth. Door wijzigingen vanuit de overheid staat de huidige dienstverlening in het complex onder druk. FAME heeft in opdracht van de eigenaar (corporatie) tijdens een interactieve bijeenkomst samen met de bewoners onderzocht hoe deze diensten in de toekomst op een alternatieve manier ingericht kunnen worden.

26 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 27

Maassluis - een integrale ontwikkeling van wonen, zorg, ontmoeten en welzijn FAME heeft in opdracht van een landelijke woningcorporatie de ontwikkeling en realisatie begeleid van 120 toegankelijke woningen in een woonservicegebied.

Anneke Nijhoff was daarbij namens de corporatie en in nauwe samenwerking met de gemeente mede verantwoordelijk voor het proces om te komen tot een integraal en gecoรถrdineerd aanbod in de wijk. De basis van het wijkconcept ligt in de samenwerking tussen o.a. de buurtbewoners, de bestaande maatschappelijke organisaties en de zorgaanbieders in Maassluis.

28 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 29

Koppel Amersfoort een nieuw gezicht op basis van Cradle2Cradle concept In opdracht van De Alliantie heeft FAME het ontwerp in co-creatie met het bewonersplatform voor 166 woningen in de wijk Koppel te Amersfoort gemaakt. Het ontwerpconcept is gebaseerd op de principes van Cradle2Cradle. Op basis van een Definitief Ontwerp is een prestatiegerichte uitvraag gedaan naar marktpartijen. FAME heeft het bouwproces begeleid, waarbij ook de aannemer en zijn onderaannemers co-makers waren in de uitwerking en uitvoering van het plan.

30 Plan van aanpak

Revitaliseringsplan Middenhof Almere – samen met de buurt kansen vinden en benutten FAME heeft in opdracht van de Alliantie een haalbaar revitaliseringsplan ontwikkeld en gerealiseerd van de centrumwijk van Almere Haven. Voor deze wijk waren al eerder behoorlijk ambitieuze plannen gemaakt die in de praktijk helaas niet haalbaar bleken te zijn.

Een van de belangrijke pijlers voor de haalbaarheid was medewerking van de bewoners. Om die reden heeft FAME bewonersparticipatie op geĂŻntegreerde wijze in het proces opgenomen. Het verloren gegane vertrouwen bij de bewoners moest weer terugverdiend worden.

Hierbij is het proces van kansen tot voorkeursmodel met succes gevolgd.

schets collectieve tuin

Het verhaal van de Aastraat 31

32 Plan van aanpak

Operabuurt Amstelveen In opdracht van Woningcorporatie Eigen Haard in Amsterdam heeft FAME de planontwikkeling en realisatie verzorgd voor de revitalisering van 95 woningen in de Amstelveense Operabuurt.

De woningen in deze typische jaren zestigwijk, met nog veel bewoners van het eerste uur, waren toe aan een volgend leven.

De planvorming vond plaats in een interactief proces met de bewoners en de woningcorporatie. FAME heeft in samenwerking met een klankbordgroep een aantal scenario’s uitgewerkt. Dit gebeurde op basis van een door FAME uitgevoerde objectieve ‘conditiemeting’ en een inventarisatie van wensen bij bewoners en van randvoorwaarden bij de woningcorporatie. De scenario’s zijn aangescherpt tot een aantal breed gedragen voorkeursmodellen naar aanleiding van bewonersavonden.

Het verhaal van de Aastraat 33

34 Plan van aanpak

Die Delfgaauwse Weije Delft - succesvol plan door draagvlak bewoners In Delft is de naoorlogse ‘rode’ wijk Die Delfgaauwse Weije geherstructureerd. Nadat een aantal plannen en besturen hierover is gevallen, is het herstructurerings- en stedenbouwkundig plan in co-creatie tot stand gekomen in een intensief proces met een drietal ontwerpworkshops met het bewonersplatform, woningbouwcorporatie, gemeente en ontwerpers. Dit heeft geleid tot een breed gedragen plan waar de bewoners vierkant achter stonden. De betrokken bureau’s waren Juurlink en Geluk, Henk van Schagen en DE architecten.

Coen Koenders was projectarchitect voor DE architecten bij dit proces.

Het verhaal van de Aastraat 35

36 Plan van aanpak

4. De referentieprojecten architectuur laagbouw

Het verhaal van de Aastraat 37

Ontwerpvisie Fame Architecten Het ontwerpteam werkt op verschillende schaalniveaus aan herstructureringsopgaven, inbreidingslocaties, sociale woningbouw, zorgopgaven, multifunctionele accommodaties en winkelprojecten.

De rode draad in onze visie is mensgericht ontwerpen.

De kernelementen in de benadering van onze ontwerpopgaven zijn de volgende: De plek als drager en de gebruiker centraal De locatie en de gebruikers/ bewoners zijn het begin van een opgave. De juiste ordening, uitstraling, vorm en functie laten de plek beter tot zijn recht komen. Het(ver) nieuw(d)e gebouw wordt verankerd op de locatie. Een programma en een plek krijgen betekenis. Wensen en eisen van gebruikers worden vertaald in ruimten waarin zij optimaal kunnen wonen, werken, leren en leven. Ruimten waar ze zich prettig in voelen en van houden. Bewoners en gebruikers ‘maken’ onze gebouwen na oplevering.

Alles in context Ontwerpen betekent breder kijken dan de eigenlijke opgave. Het gebouw en het leven van zijn gebruikers/bewoners begint niet bij de voordeur van het project. ‘De wijk/het dorp/de stad zijn mede opdrachtgevers’.

Architectuur is een aanjager Een sterk functioneel concept is essentieel om de uiteindelijke functie van het gebouw of gebied te laten functioneren zoals bedoeld. Dit grijze gebied tussen de abstracte stedenbouw en architectuur beschouwen wij als startpunt van een goed ontwerp. Daarnaast kan verbeelding taaie processen lostrekken en versnellen. Als duidelijk is wat het gezamenlijke doel is, ontstaat ruimte om iets moois te realiseren.

Huisvesten is samenbrengen Bouwen is meer dan een huid voor een functie vormgeven. Binnen de opgave vindt meer plaats dan in het programma is omschreven en de functie doet vermoeden. Een geslaagd gebouw stimuleert dit indirect en voegt iets toe aan het eigenlijke programma.

38 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 39

2e verdieping

1e verdieping

Paddepoel Groningen – wonen aan een woonhof In samenwerking met SHP ontwikkeling uit Grou heeft FAME de prijsvraag gewonnen voor het ontwerp van een inbreidingslocatie in een herstructureringswijk. Het concept is tot stand gekomen door bestaande oude bomen en een naar binnen gekeerde parkeeroplossing als uitganspunt te nemen. Hierdoor wordt in het omringende straatbeeld de parkeerdruk lager en dus aantrekkelijker en wordt een gezellig woonhof gecreÍerd met oude groene elementen.

begane grond

40 Plan van aanpak

Pallet Assen – aandacht voor openbaar-prive Tussen het spoor en een oude herstructureringswijk in Assen is een nieuwe woonwijk ontwikkeld waar FAME 300 woningen heeft ontworpen in opdracht van Actium. Het pallet is kleurrijk in zowel de doelgroepen als de woningtypologie. Kenmerkend zijn de oplossingen en detailleringen van de overgang van het privÊdomein van de woning naar het openbaar gebied.

Het verhaal van de Aastraat 41

42 Plan van aanpak

Medaillon Hengelo Het verhaal van de Aastraat 43

44 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 45

Koerskamp Roden – ontwerpen in de context Naast het centrum van Roden heeft FAME in opdracht van Woonborg het stedenbouwkundig plan en architectonisch ontwerp gemaakt voor 20 woningen aan de Koerskamp. Het betrof vervangende nieuwbouw in de sociale huursector. Belangrijk in het ontwerp is de aansluiting op het karakter van het dorp en de specifieke identiteit van het buurtje. Het ontwerp moest binnen het vigerende bestemmingsplan worden gerealiseerd. Proces: stedenbouwkundig en architectonische ontwerp in overleg met de buurt, daarna uitvraag aan marktpartij.

De Boeten Hollandscheveld 46 Plan van aanpak

Het verhaal van de Aastraat 47

Burg. Roelenweg 40 8021 EW Zwolle Postbus 674 8000 AR Zwolle t 038 425 81 01 info@famegroep.nl

www.famegroep.nl

datum januari 2015

Š 2015, FAME Groep b.v.

Uitgegeven in eigen beheer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieĂŤn, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever