Verslag van de studiebijeenkomst
Van verblijf naar wonen
Inhoud 5
1 Aanleiding
Datum oktober 2010 Versie 002
6
2 Locatie & Doelgroep
12
3 Aanpak & Ontwikkeling
36
4 Verslag van de dag
38
6 FAME - Van verblijf naar wonen
1. Aanleiding
De FAME Groep Zoals ik bij mijn inleiding van de studiebijeenkomst in Arnhem heb verteld, ligt de fascinatie van de FAME Groep bij het ontwerpen, het ontwikkelen en het realiseren van projecten met een hoge complexiteit. We zijn betrokken bij herstructurering van wijken, reconstructies van (stedelijke) centra, ontwikkeling van multifunctionele accommodaties, onderwijsinstellingen en zorgen dienstverleningsprojecten. De bovengenoemde segmenten hebben een aantal zaken met elkaar gemeen: er zijn altijd meer partijen bij betrokken, er spelen verschillende belangen en er is vrijwel altijd sprake van een grote ruimtelijke en functionele uitdaging. Sinds de zorgsector zich in hoog tempo bewust wordt van de noodzaak tot transformatie, onder druk van veranderende klantwensen, financiering en demografie, is de ontwikkelopgave van de huisvesting veranderd van relatief eenduidig, eenvoudig en normatief naar klantgericht en hoog-complex. De zorgsector is op alle fronten aan veranderingen onderhevig en daarom bieden standaard oplossingen, ingegeven door huidige regelgeving en aanbodsgerichte vertaling geen adequaat antwoord op de toekomstige vraag. Bij onze studiebijeenkomst hebben we een aantal, in onze ogen, belangrijke spelers bij elkaar gebracht die elkaar nodig hebben bij de ontwikkeling van integrale toekomstgerichte zorg- en dienstverleningsprojecten: zorginstellingen, corporaties en gemeenten. Adequate antwoorden op complexe uitdagingen bereik je door samenwerking.
Aanleiding workshop 7
In onze inleidende presentaties hebben we laten zien onder invloed van welke factoren elke afzonderlijke speler zijn overwegingen heeft te maken en dat het eindresultaat van elk project de belangen van alle betrokken spelers voldoende moet dienen. Dat de noodzaak tot transformatie van de traditionele verzorgingshuizen en verpleeghuizen kan leiden tot mooie woonvormen direct in de samenleving hebben we laten zien aan de hand van een aantal voorbeeldcasussen. Centraal staat daarbij het scheiden van wonen en zorg, daadwerkelijke participatie in de samenleving en beleggingswaarde van het vastgoed. Wij vonden het erg leuk om te zien dat de eigen bijdrage die ieder van u heeft ingebracht en onze voorbeelden iedereen heeft geprikkeld en op ideeĂŤn heeft gebracht om ten slotte een gezamenlijke bijdrage te leveren in de workshops. De FAME Groep participeert in verschillende niveaus bij de ontwikkeling van nieuwe marktgerichte zorgprojecten. In de eerste plaats begeleidt FAME Planontwikkeling directies en raden van bestuur van zorginstellingen en woningcorporaties bij de ontwikkeling van strategische huisvestingsplannen. Belangrijk daarbij is, dat die visies en uitgangspunten gedragen worden door de gehele organisatie. Soms vergt het voorgaande nader (regionaal) marktonderzoek, dat ook kan worden uitgevoerd door FAME Planontwikkeling. Op projectniveau ontwikkelt FAME Planontwikkeling in samenwerking met de betrokken partijen op integrale wijze huisvesting- en dienstverleningsprojecten. Te beginnen met concept- en haalbaarheidonderzoek in de initiatieffase tot en met de ontwikkeling en realisatie van het totale project. We zijn samen met onze relaties op zoek naar mooie locaties, waar de huisvesting en de dienstverlening een plek krijgen midden in de samenleving.
8 FAME - Van verblijf naar wonen
Onze ervaring en relaties in andere segmenten, zoals de ontwikkeling van centrumgebieden met winkels, wonen en dienstverlening, komen daarbij heel goed van pas. Een specifiek onderwerp waarin we goed thuis zijn is de ontwikkeling van woonservicezones. Ouderen en mensen met een beperking blijven het liefst in de eigen wijk of buurt wonen met op maat gesneden ondersteuning en de mogelijkheid om voldoende sociale contacten te hebben. Complete en efficiĂŤnt ingerichte woonservicezones zijn daarbij essentieel. Tenslotte heeft FAME een gespecialiseerd team voor het functioneel verduurzamen en herontwikkelen van bestaande woningen, verpleeg- en verzorgingshuizen. Op basis van uw reacties hebben wij gemerkt, dat de studiedag heeft bijgedragen tot het verdiepen en het verbreden van de visies en mogelijkheden, het begrip voor wederzijdse belangen en het inzicht van de noodzaak tot samenwerking. Wat ons betreft hebben onze gasten met hun betrokken reacties en actieve inbreng bij de workshops ons verder geholpen bij het verdiepen van onze kennis, waarvoor dank! Met dit boekje willen wij de aanwezige visie, kennis en ervaring bundelen. We hopen dat de inhoud een bijdrage kan leveren aan het oppakken van de genoemde vraagstukken. Henk Vonk
Aanleiding workshop 9
FAME Planontwikkeling: Henk Vonk - directeur, Anneke Nijhoff - ontwikkelaar wonen en services, BernĂŠ Vulkers - sr. projectmanager
FAME Architectuur & Stedenbouw: Johan Blokland - architect en vestigingsleider, Coen Koenders - architect, Marie-Jeanne Sas - architect
16 FAME - Van verblijf naar wonen
Kees & Lies Ze hebben elkaar op het werk leren kennen, waar Kees ambtenaar was en Lies via het uitzendbureau kwam als secretaresse. Beiden eerder getrouwd geweest en allebei twee kinderen. Toen ze trouwden kregen ze samen nog een kind en nu hebben ze 12 kleinkinderen. Vanwege de kinderen en kleinkinderen wonen ze nog in het nu te grote huis. Het gaat niet meer. Lies heeft reuma en Kees wordt het allemaal te veel met de tuin en dat grote huis. Daarbij vinden ze te weinig aansluiting in de buurt, allemaal jonge gezinnen die druk zijn met hun eigen besognes.
Naoorlogse woonwijk maatschappelijke opgave - van buurt naar wijkwinkelcentrum - introvert karakter winkelcentrum - dienst- en zorgverlening - herstructurering woonvoorraad - herdefiniëring openbare ruimte
Ze zijn het er over eens dat ze meer comfort willen. Op hun leeftijd, 77 en 79 jaar, is dit geen luxe, maar behaaglijkheid. Een prettige gelijkvloerse woning, met de badkamer aan de slaapkamer en natuurlijk een tweede toilet in de hal, een hobbykamer en logeerkamer voor de kleinkinderen en een prettige ruime keuken, zodat Lies met haar krukken zich goed kan verplaatsen. Ze willen wel mensen ontmoeten, maar niet verplicht, dus gewoon ergens koffie kunnen drinken zonder dat er dan al van alles moet. Bridgen in je eigen buurt zou natuurlijk wel heel leuk zijn. Winkels en voorzieningen zijn ook heel gewenst, niet omdat dit per se nodig is, je kunt immers van alles thuis laten brengen en beiden zijn zeer behendig met internet. De levendigheid van een dergelijke woonomgeving spreekt ze erg aan en de anonimiteit die je in zo’n omgeving kunt hebben, met daarbij de keuze om wel of niet actief te participeren. Ze beseffen wel dat nu ze samen zijn, die keuze makkelijker is dan als een van de twee er niet meer is, dus vinden ze het wel van belang dat er dan ook (andere) mogelijkheden zijn om sociale contacten te hebben. Lies weet ook dat haar zorgvraag toe zal nemen en ze zonder Kees afhankelijk is van hulp en zorg aan huis. Dus dit alles beïnvloedt de keuze voor verhuizen.
Locatie & doelgroep 17
32 FAME - Van verblijf naar wonen
Fien Fien werd, kort naar het overlijden van haar man, dement en thuis ging het niet meer. Te gevaarlijk, te verdrietig en niks was nog leuk. De kinderen hadden het er met elkaar en met Fien over wat er nu moest gebeuren. “Ik ga nooit naar een inrichting,” zei Fien “want gek ben ik niet.” Haar dochter was op bezoek, ze hadden net samen de keuken uitgedweild, want toen de telefoon ging was Fien vergeten dat de kraan nog aanstond. Gisteren was ze verdwaald bij het boodschappen doen en had ze een uur op het politiebureau gezeten, maar daar wist ze gelukkig niets meer van. Nu zaten ze samen op de bank, ‘ik laat me niet opsluiten’ zei Fien half verdrietig, half opstandig. Afgesproken werd om eerst te gaan kijken en het er dan weer met elkaar over te hebben. Kleinschalig wonen
Het viel mee, in ieder geval een eigen appartement met een slaapkamer en eigen sanitair. Het zag er ook niet uit als een instelling, geen lange gangen, maar een pleintje en het leken wel straatjes. Een volière, een leestafel, huiskamers met een kookeiland, zitjes op de gang, rust en levendigheid wisselden elkaar af. Jonge stemmen van de tuingroep in de tuin die hulp had van leerlingen van de agrarische school, er was een yogaclub en een tekenclub. Ze mocht zelf weten wanneer ze ’s ochtends opstond en de poes mocht ook mee als ze hier kwam wonen. Ze kon gewoon in haar eigen appartement visite ontvangen en als ze daar wilde eten was het ook goed, maar ze was ook van harte welkom in de huiskamer. Er werd verteld dat hier niet alleen ouderen konden wonen, maar ook mensen die jonger zijn en bijvoorbeeld vanwege een verstandelijke beperking niet geheel zelfstandig kunnen of willen wonen. Allebei opgelucht gingen ze weer naar huis, ’s avonds kwamen de andere kinderen en ze zouden het er weer over hebben. Al was Fien weer vergeten wat ze die middag had gezien.
Locatie & doelgroep 33
34 FAME - Van verblijf naar wonen
Kleinschalig wonen aan een straatje
Locatie & doelgroep 35
Kleinschalig wonen aan een plein
Kleinschalig wonen situatie
36 FAME - Van verblijf naar wonen
3. Aanpak & ontwikkeling
Aanpak en ontwikkeling Het transformatieproces van verblijf naar wonen is onderhevig aan een groot aantal factoren. Dat maakt de uitdaging complex. Er zijn geen standaard oplossingen. Om die reden is het belangrijk vanaf het vroegste initiatief op een integrale manier samenwerking te organiseren tussen de belangrijkste actoren, welke zich richten op de vijf bouwstenen voor een succesvolle ontwikkeling: samenwerking, klantbehoefte, beleggerswaarde, samenleving en zorg- en dienstverlening.
Aanpak & ontwikkeling 37
klantbehoefte
beleggerswaarde
samenwerking
samenleving
zorg en dienstverlening
Een toelichting en verdere uitwerking van bovenstaand figuur is opgenomen in het verslag van de dag op pagina 42
52 FAME - Van verblijf naar wonen
Burg. Roelenweg 40 8021 EW Zwolle Postbus 674 8000 AR Zwolle t 038 425 81 11 f 038 425 81 10 www.famegroep.nl zwolle@famegroep.nl
Willemsplein 5 6811 KA Arnhem Postbus 5121 6802 EC Arnhem t 026 368 42 70 f 026 368 42 75 arnhem@famegroep.nl