ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Η σημασία της φύσης στη ζωή του ανθρώπου και το όραμα για αειφορική ευημερία

ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Η σημασία της φύσης στη ζωή του ανθρώπου και το όραμα για αειφορική ευημερία

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Η σημασία της φύσης στη ζωή του ανθρώπου και το όραμα για αειφορική ευημερία

BIOPHILIC DESIGN: The importance of nature in our life and the vision of a sustainable well-being

Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαρία Δούση Supervisor: Maria Dousi

Φοιτήτρια: Κομπατσιάρη Θεοφανία Student: Kompatsiari Theofania

2020-2021

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα ερευνητική διπλωματική εργασία διερευνά τη χρησιμότητα της ένταξης των βιοφιλικών στρατηγικών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Σχολιάζονται δηλαδή οι θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με τη σύγχρονη αυτή οπτική της αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Στην εργασία έχουν επίσης αναλυθεί και αποτιμηθεί συγκεκριμένα παραδείγματα εφαρμοσμένων αρχιτεκτονικών έργων με ενσωματωμένες στρατηγικές βιοφιλικού σχεδιασμού, ώστε να προκύψουν συμπεράσματα σχετικά με τη χρησιμότητά τους. Με τον όρο βιοφιλία περιγράφεται η παθιασμένη αγάπη του ανθρώπου για τη ζωή και κάθε τι ζωντανό και εκφράζεται η έμφυτη τάση σύνδεσης του με τον φυσικό κόσμο. Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση υπήρξε ανέκαθεν πολύπλευρη και πολύπλοκη, καθώς είναι μια σχέση θεμελιώδης για την ύπαρξη και την επιβίωσή του αλλά και απαραίτητη για τη διαμόρφωση και τη συνέχιση του πολιτισμού του. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, η σύνδεση αυτή έχει διαταραχθεί και η αμοιβαία σχέση συνεργασίας και σεβασμού έχει μετατραπεί σε μονόπλευρη κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση. Καθώς ο άνθρωπος αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις αυτής της ανισορροπίας τόσο για τον ίδιο όσο και για το φυσικό περιβάλλον, κρίνει απαραίτητη την αναθεώρηση των συμβατικών μεθόδων εφαρμογής του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και την εξερεύνηση νέων, αειφόρων λύσεων. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση η οποία ενσωματώνει τη συνολική αντίληψη και μεθερμηνεία της φύσης, αλλά και των λειτουργιών των ζωντανών οργανισμών και των οικοσυστημάτων στον πυρήνα του ενώ παράλληλα κατανοεί τη φυσιολογία του ανθρώπου και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Στόχοι του βιοφιλικού σχεδιασμού αποτελούν η επανασύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, η δημιουργία επιθυμητού, υγιούς και βιώσιμου χώρου διαβίωσης και παράλληλα η ενδυνάμωση της δομής και της λειτουργίας ολόκληρης της κοινωνίας. Από την κλίμακα του κτηρίου μέχρι την κλίμακα της πόλης, έχουν διατυπωθεί από μελετητές και αρχιτέκτονες οι βασικές αρχές για την αποτελεσματική εφαρμογή του αλλά και ένας μεγάλος αριθμός ειδικών στρατηγικών οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τον σχεδιασμό. Οι στρατηγικές που εντάσσονται στο έργο οφείλουν να αλληλοϋποστηρίζονται και να συλλειτουργούν μεταξύ τους και αλλά με το συνολικό περιβάλλον με στόχο τη δράση τους ως ένα ενιαίο σύνολο. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί προδιαγραφές και συστήματα αξιολόγησης με σκοπό την εγκαθίδρυση ενός αξιόπιστου πλαισίου εφαρμογής και τον έλεγχο των αποτελεσμάτων. Εν κατακλείδι, ο βιοφιλικός σχεδιασμός μέσα από τη σύζευξη αρχιτεκτονικής και αειφορίας, τεχνολογίας και οικολογίας, ανθρώπου και φύσης, προωθεί το όραμα για ένα θεραπευτικό περιβάλλον διαβίωσης και μια βιώσιμη κοινωνία. Λέξεις-κλειδιά: βιοφιλία, φύση, αρχιτεκτονική, βιοφιλικός σχεδιασμός, αειφορία, ευεξία

SUMMARY This research dissertation explores the usefulness of the integration of biophilic strategies in the architectural design, while the theoretical approaches are commented on this contemporary view of the architectural creation. Specific examples of applied architectural works with integrated biophilic design strategies have been analyzed and evaluated to draw conclusions regarding their usefulness. The term biophilia describes the passionate love of human beings for life and all living things and expresses the innate tendency to connect with the natural world. Our relationship with nature has always been multifaceted and complex, as it is a relationship fundamental to our existence and survival but also necessary for the formation and continuation of our civilization. However, in modern times, this connection has been broken and the mutual relationship of respect has turned into an one-sided domination of man over nature. As we realize the effects of this imbalance on both ourselves and the natural environment, we begin to consider it necessary to review the conventional methods of architectural design and to explore new, sustainable solutions. Biophilic design is a holistic approach that incorporates the overall perception and interpretation of nature and also of the functions of living organisms and ecosystems at its core while understanding human physiology and meeting human needs. The goals of biophilic design are the reconnection of man with nature, the creation of a desirable, healthy and sustainable living space and at the same time the strengthening of the structure and function of the whole society. From the scale of the building to the scale of the city, scholars and architects have formulated the basic principles for its effective implementation and also a large number of specific strategies that can be used in the design. The strategies included in a project must support each other and work together with each other and with the overall environment in order to act as a whole. In addition, specifications and evaluation systems have been developed in order to establish a reliable implementation framework and control the results. In conclusion, biophilic design through the fusion of architecture and sustainability, technology and ecology, man and nature, promotes the vision of a therapeutic living environment and a sustainable society.

Keywords: biophilia, nature, architecture, biophilic design, sustainability, wellness

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή

1

Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση

2

Εννοιολογικό περιεχόμενο, ετυμολογία και συνοπτική πορεία της έννοιας βιοφιλία

5

Ένταξη της βιοφιλίας στον σχεδιασμό

6

Φάσμα εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού

8

Αρχές εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού

11

Ειδικές στρατηγικές εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού

12

Άμεση εμπειρία με τη φύση

14

Έμμεση εμπειρία με τη φύση

24

Εμπειρία χώρου και τόπου

35

Προσδοκώμενα οφέλη από την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού

42

Κριτική για την εφαρμογή και προδιαγραφές

48

Παραδείγματα

51

Συμπεράσματα / Επίλογος

77

Βιβλιογραφία

80

Παράρτημα Εικόνων

83

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα ερευνητική διπλωματική εργασία πραγματεύεται την έννοια της βιοφιλίας, την εφαρμογή της στον σχεδιασμό και την αξία του βιοφιλικού σχεδιασμού για τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον. Οι πληροφορίες αντλήθηκαν μέσα από τη μελέτη κειμένων, άρθρων αλλά και την έρευνα σε πλήθος ιστοσελίδων αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Αρχικά εξηγείται η ετυμολογία και το εννοιολογικό περιεχόμενο της βιοφιλίας και παρουσιάζονται οι πρωτοπόροι επιστήμονες που ασχολήθηκαν με αυτήν. Γίνεται αναφορά στα βασικότερα κείμενα τους και σημειώνεται η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ ποικίλων επιστημονικών πεδίων για τον εμπλουτισμό του θεωρητικού υπόβαθρου και των πρακτικών εφαρμογής της βιοφιλίας. Έπειτα, με σκοπό την εποικοδομητική ερμηνεία και ένταξη της στον σχεδιασμό, περιγράφονται συνοπτικά οι διαδικασίες της φύσης και των οργανισμών σε παραλληλισμό με τα ανθρωπογενή συστήματα και κατασκευές. Σχολιάζονται τα οικοσυστήματα, τα στοιχεία που τα απαρτίζουν και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, η έννοια της αμοιβαίας συμβίωσης μεταξύ των οργανισμών και τέλος η επίδραση των μερών στο σύνολο και η σημασία των μεταβολών για την διασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος, φυσικού και τεχνητού, και της ωφέλιμης συνεργασίας μεταξύ τους. Στη συνέχεια, υπογραμμίζεται η σημασία του βιοφιλικού σχεδιασμού ως ολιστική προσέγγιση για τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος διαβίωσης μέσα από την εφαρμογή της γνώσης τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τη φύση. Ακολούθως παρουσιάζεται το φάσμα εφαρμογής του το οποίο εκτείνεται από τον κτηριακό σχεδιασμό μέχρι τον πολεοδομικό και τον σχεδιασμό τοπίου. Γίνεται αναφορά στην επίδραση των διαφόρων παραγόντων που επηρεάζουν τον σχεδιασμό βασισμένο στην επιλογή των βιοφιλικών πρακτικών που αρμόζουν σε αυτό και τονίζεται η ανάγκη για συλλειτουργία των πρακτικών μεταξύ τους και με το περιβάλλον με στόχο ένα ενιαίο σύνολο. Εν συνεχεία επισημαίνονται οι βασικές αρχές που διέπουν την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού όπως έχουν διατυπωθεί από τους μελετητές και γίνεται κατηγοριοποίηση των ειδικών στρατηγικών που μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη σχεδιαστική διαδικασία. Πραγματοποιείται εκτενής περιγραφή των βιοφιλικών στρατηγικών οι οποίες εντάσσονται σε τρεις κύριες κατηγορίες (άμεση εμπειρία με τη φύση, έμμεση εμπειρία και εμπειρία χώρου και τόπου). Έπειτα, περιγράφονται τα προσδοκώμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού στους τομείς της υγείας και της ευεξίας που αφορούν τον άνθρωπο, την παραγωγικότητα των εργαζομένων και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων καθώς και την διαχείριση των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Επιπρόσθετα, προβάλλονται ορισμένες πτυχές της προβληματικής για την αποτελεσματική εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού και παρουσιάζονται συγκεκριμένα συστήματα πιστοποίησης τα οποία περιλαμβάνουν βιοφιλικά κριτήρια (WELL Building Standard και Living Building Challenge 4.0). Τέλος παρουσιάζονται ορισμένα παραδείγματα εφαρμογής βιοφιλικών πρακτικών τόσο σε μικρή όσο και σε μεγάλη κλίμακα (κατοικία, κτήριο γραφείων, κέντρο επισκεπτών, αστικό πάρκο). Η εργασία ολοκληρώνεται με συμπεράσματα και σχολιασμό της δυνατότητας αλλά και της αναγκαιότητας του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού να δημιουργήσει βιώσιμα και θεραπευτικά περιβάλλοντα διαβίωσης που καλλιεργούν την σύνδεση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και προάγουν μια σχέση αρμονίας και σεβασμού μεταξύ τους.

1

1. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση υπήρξε ανέκαθεν πολύπλευρη και πολύπλοκη. Είναι μια σχέση θεμελιώδης για την ύπαρξη και επιβίωση του αλλά και απαραίτητη για τη διαμόρφωση και συνέχιση του πολιτισμού του. Ο άνθρωπος από τις απαρχές της εμφάνισης του στον πλανήτη στηριζόταν στο φυσικό περιβάλλον, στα μέσα και στα αγαθά που του προσέφερε για να επιβιώσει και να προστατευτεί από του κινδύνους, είτε αυτοί προέρχονταν από άλλους οργανισμούς είτε από τις καιρικές και τις γεωμορφολογικές συνθήκες του τόπου διαβίωσης του. Παράλληλα, άρχισε να συγκεντρώνει εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότητες, να εξελίσσεται και να προοδεύει σε δραστηριότητες πέρα από την επιβίωση και τη διαιώνιση του είδους του. Χωρίς να το αντιληφθεί χάραξε τον δρόμο προς αυτό που αργότερα θα ονομαστεί πολιτισμός που θα διακρίνει το ανθρώπινο είδος από τους υπόλοιπους οργανισμούς στον πλανήτη. Ωθούμενος από το όραμα για ένα καλύτερο αύριο δεν έπαψε να εξερευνεί, να μαθαίνει και να δημιουργεί, γεγονός που καταδεικνύεται από το πλήθος των πρωτοφανών επιτευγμάτων που σημείωσε σε αμέτρητους τομείς. Με την πάροδο του χρόνου, αξιοποιώντας τις ικανότητες που ανέπτυξε και την πρόοδο που σημείωσε στις επιστήμες και την τεχνολογία, κατάφερε να ικανοποιεί τις ανάγκες του στηριζόμενος σε μεγάλο βαθμό στις δικές του δυνάμεις, να βελτιώσει συστηματικά τις συνθήκες ζωής του και να δημιουργήσει το ανθρωπογενές περιβάλλον στον μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Στην πορεία, ωστόσο, λησμόνησε την αξία της φύσης για τον ίδιο και την σημασία της διατήρησης μιας σχέση ισορροπίας με αποτέλεσμα την ολοένα αυξανόμενη αποξένωση του από αυτήν αλλά και την επιβολή του σε αυτήν.

1.1 Οικισμός της Αφρικανικής φυλής Dogon, Μάλι

1.2 Η καστροπολιτείατου Μυστρά, Ελλάδα

Κατοικίες όμοια κατασκευασμένες από λάσπη

Πέτρινες κατασκευές με κεραμοσκεπές

και χώμα με αχυροσκεπές

2

1.3 Ο αστικός ιστός της Σανγκάης, Κίνα

1.4 Ο αστικός ιστός της Νέας Υόρκης, Αμερική

Η τρίτη πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή στον κόσμο

Ουρανοξύστες από μπετόν, μέταλλο και γυαλί

Κατά συνέπεια, στη σύγχρονη εποχή η έμφυτη σύνδεση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο έχει διαταραχθεί και η αμοιβαία σχέση συνεργασίας και σεβασμού έχει μετατραπεί σε μονόπλευρη κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση. Από τη μια, οι σύγχρονες κοινωνίες δρουν ανασταλτικά σε ότι αφορά την αρμονική αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τη φύση και παραμελούν την ανάγκη του για επαφή με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο έχει πραγματοποιηθεί το μεγαλύτερο μέρος της εξελικτικής του πορείας. Είναι γεγονός ότι, το ανθρωπογενές περιβάλλον έχει διαμορφωθεί σε ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα σε σχέση με την μακρόχρονη παραμονή του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον διαβίωσης του με αποτέλεσμα να έρχεται σε σύγκρουση με τις συνυφασμένες με το σώμα και τη ψυχοσύνθεσή του τάσεις για συσχετισμό με τη ζωή και τη φύση. Ο σύγχρονος σχεδιασμός απαξίωσε τις παραδοσιακές πρακτικές που είχαν εξελιχθεί σταδιακά με αναφορές και έμπνευση από τη φύση και κρίνεται ανεπαρκής να ενσωματώσει όλα εκείνα τα στοιχεία που ήταν καθοριστικά για την επιβίωση και ανάπτυξη του. Κατά συνέπεια, ο σύγχρονος άνθρωπος ζει και αναπνέει αποξενωμένος από τη φύση, τα ζώα και τα φυτά, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, σε ένα τεχνητό περιβάλλον κατασκευασμένο για αυτόν αλλά και ακατάλληλο για αυτόν, τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Από την άλλη, η ακατάπαυτη εξάπλωση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος λαμβάνει χώρα εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και η αλόγιστη συνέχιση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων πραγματοποιείται υπό καθεστώς αδιαφορίας για τις επιπτώσεις στον φυσικό κόσμο και τις μελλοντικές γενεές. Οι ανεξέλεγκτες ανθρώπινες παρεμβάσεις υποβαθμίζουν δραματικά το υφιστάμενο περιβάλλον και θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του ανθρώπινου πολιτισμού αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Στην εποχή που ζούμε ο άνθρωπος, ο οποίος δεν είναι παρά ένας από τους χιλιάδες οργανισμούς που επιβιώνουν σε αυτόν τον πλανήτη, εκμεταλλεύεται με κάθε δυνατό τρόπο τους φυσικούς πόρους χωρίς να καλλιεργεί την αειφορική συνείδηση με αποτέλεσμα τη διαιώνιση μιας συνθήκης πλήρους ανισορροπίας που οδηγεί στη διατάραξη της αρμονικής συμβίωσης του με τη φύση και κάθε τι έμψυχο.

1.5 Αποψίλωση του δάσους του Αμαζονίου,

1.6 Ερημοποίησηση της λίμνης Sun Moon Lake

στη Βραζιλία

στην Ταϊβάν

3

1.7 Απώλεια ενδιαιτημάτων και απειλή των

1.8 Υπερχείλιση των ποταμών και καταστροφή

εγχώριων ειδών στο Βόρνεο λόγω της επέκτασης

χωριών από πλημμύρα στη Βραζιλία

των φυτειών φοινικέλαιου

Η αντίληψη ότι η υφιστάμενη σχέση του ανθρώπου με τη φύση δεν είναι ούτε ωφέλιμη για τον ίδιο ούτε βιώσιμη για το φυσικό περιβάλλον έχει αρχίσει να εδραιώνεται τις τελευταίες δεκαετίες και βήματα έχουν γίνει προς την αναθεώρηση της. Καθώς οι συνέπειες του σχεδιασμού του τεχνητού περιβάλλοντος είναι πλέον εμφανείς, η βιωσιμότητα του αρχίζει να αποτελεί θεμέλια συνιστώσα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Το ανθρωπογενές περιβάλλον έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται ως ένα πολύπλοκο σύστημα που αλληλεπιδρά ποικιλοτρόπως με το φυσικό περιβάλλον, το επηρεάζει σημαντικά αλλά και επηρεάζεται από αυτό. Τα κτήρια τείνουν να θεωρούνται αναπόσπαστοι κρίκοι του συστήματος αυτού παρά αυτόνομες μονάδες και παθητικά αντικείμενα τα οποία γεμίζουν τον αστικό χώρο. Η αυξανόμενη ζήτηση του βιοκλιματικού σχεδιασμού αποτελεί απόδειξη αυτής της μετατόπισης του ενδιαφέροντος προς τη δημιουργία βιώσιμων περιβαλλόντων που σέβονται τον πλανήτη και τους φυσικούς πόρους. Επιπρόσθετα, αναδύεται η ανάγκη όχι μόνο για τον περιορισμό του οικολογικού αποτυπώματος του τεχνητού περιβάλλοντος αλλά και για την ενεργή συμβολή του στην επίλυση των σύγχρονων περιβαλλοντικών ζητημάτων και την εξασφάλιση της αρμονικής συμβίωσης του ανθρώπου με τη φύση. Παράλληλα, μια ακόμη τάση εμφανίζεται η οποία θέτει στο επίκεντρο του σχεδιασμού την σύνδεση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και εμπνέεται από την έμφυτη ανάγκη του να συσχετιστεί με τη φύση και τη ζωή. Η βιοφιλική αυτή προσέγγιση αποσκοπεί στη δημιουργία θεραπευτικών χώρων διαβίωσης για τον άνθρωπο οι οποίοι προάγουν το αίσθημα ευεξίας και ευημερίας. Γνώμονας του σχεδιασμού των βιοφιλικών χώρων αποτελεί ο άνθρωπος, οι ανάγκες και οι επιθυμίες του και θεμελιώδης στρατηγική για την δημιουργία τους αποτελεί η ενσωμάτωση της φύσης, άμεσα ή έμμεσα, στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Τι είναι όμως η βιοφιλία;

1.9 Συμφιλίωση του ανθρώπου με τη φύση 4

2. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΒΙΟΦΙΛΙΑ Τη λέξη βιοφιλία (biophilia) εισάγει για πρώτη φορά ο Αμερικανός ψυχαναλυτής Erich Fromm την οποία συνέθεσε από τις ελληνικές λέξεις βίος με την έννοια ζωή (bio) και φιλία με την έννοια αγάπη (philia). Εμφανίζεται στο βιβλίο του «Anatomy of human destruction» (1973) και χρησιμοποιείται για να περιγράψει την παθιασμένη αγάπη για τη ζωή και κάθε τι ζωντανό, όπως είναι έκδηλο από την ετυμολογία της λέξης. Στα κείμενα του, συνδυάζοντας ευρήματα από επιστήμες όπως η νευροφυσιολογία και η ανθρωπολογία, εξετάζει την αγωνία και τη σύγκρουση που προκαλείται στον άνθρωπο από τη συνειδητοποίηση της θνητότητας του και την απομάκρυνση του από τη φύση. Επισημαίνει ότι ο άνθρωπος στοχεύοντας να αντιμετωπίσει αυτήν την εσωτερική σύγκρουση είτε θα δράσει οπισθοδρομικά και θα οδηγηθεί στην εκδήλωση ναρκισσιστικής και βίαιης συμπεριφοράς είτε θα λειτουργήσει προοδευτικά και θα εκδηλώσει αλτρουιστικές και βιοφιλικές τάσεις. Οι τάσεις αυτές εκφράζουν τα έμφυτα ένστικτα του να συνδεθεί με τη ζωή, τα οικοσυστήματα και τις φυσικές διαδικασίες. Εν συνεχεία, ο όρος βιοφιλία διαδίδεται στη λογοτεχνία με την εμφάνιση και περαιτέρω ανάλυσης του στο βιβλίο του Αμερικανού σοσιοβιολόγου Edward O.Wilson με τίτλο «Biophilia» (1984). O Wilson διερευνά την σημασία της βιοφιλίας, διατηρώντας τον ορισμό που δόθηκε από τον Fromm, εξελίσσει την έννοια και παράλληλα εισάγει και εδραιώνει την υπόθεση περί βιοφιλίας (biophilia hypothesis). Διασαφηνίζει ότι οι αντιδράσεις και αποκρίσεις του ανθρώπου προς τα φυσικά στοιχεία και ερεθίσματα έχουν σμιλευτεί κατά την μακρά εξελικτική του πορεία στο φυσικό περιβάλλον και κληρονομούνται από γενιά σε γενιά. Το ανθρώπινο σώμα δηλαδή φέρει αναμνήσεις εκατοντάδων χιλιάδων ετών που επηρεάζουν υποσυνείδητα και σε σημαντικό βαθμό την υγεία και ψυχοσύνθεση του σύγχρονου ανθρώπου. Παρά το γεγονός ότι το περιβάλλον διαβίωσης του έχει μεταβληθεί δραματικά και πλέον επιβιώνει σε ένα τεχνητό περιβάλλον, το σώμα και οι αισθήσεις του δεν έχουν προσαρμοστεί σε αυτές τις σχετικά πρόσφατες αλλαγές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η βαθιά ριζωμένη στην βιολογία και γενετική βάση του ανθρώπινου σώματος ανάγκη για συσχετισμό με τη ζωή και τη φύση να έρχεται σε σύγκρουση με το τεχνητό περιβάλλον όπου διαβιεί σήμερα. Οι Wilson και Stephen R. Kellert σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς από μεγάλο εύρος γνωστικών πεδίων συνεργάζονται και εκδίδουν το βιβλίο «The Biophilia Hypothesis» (1995). Το βιβλίο αποτελεί ένα αμάλγαμα οπτικών και αντιλήψεων και συγκεντρώνει πληθώρα παραδειγμάτων που εξηγούν την προέλευση και εξέλιξη της βιοφιλίας στον άνθρωπο. Βασική ιδέα που ερευνάται είναι η καταγωγή της ως μια βιολογική ανάγκη ενσωματωμένη στο ψυχοσωματικό προφίλ του ανθρωπίνου είδους. Διευκρινίζεται ότι η θετική ανταπόκριση προς τη φύση και κάθε τι φυσικό εμφανίζεται στον άνθρωπο λόγω της γενετικής προδιάθεσης που έχει αναπτυχθεί και εγχαραχθεί στην φυσιολογία και ψυχολογία του. Επιπλέον, εκφράζεται η υπόθεση ότι η απομάκρυνση του συγχρόνου ανθρώπου από τον φυσικό κόσμο και η μη ικανοποίηση της έμφυτης ανάγκης του για σύνδεση με τη ζωή προκαλεί σημαντικές διαταραχές σε κάθε πτυχή της ύπαρξης του. Κατά συνέπεια, επηρεάζεται συνολικά η συμπεριφορά και η ευημερία των ατόμων και κατ’ επέκταση η ευημερία και η ποιότητα της ζωής ολόκληρων των κοινωνιών.

5

Έκτοτε, πλήθος βιβλίων, άρθρων και εργασιών έχουν γραφεί και δημοσιευθεί με στόχο να εμπλουτιστεί το θεωρητικό υπόβαθρο της έννοιας της βιοφιλίας και της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Παρουσιάζονται επιστημονικές έρευνες με αποτελέσματα που υποστηρίζουν και επιβεβαιώνουν τις θεωρητικές προσεγγίσεις και προβάλλουν τρόπους ένταξης της βιοφιλίας στον σχεδιασμό και εφαρμογής της στην σύγχρονη ζωή. Με γνώμονα τα παραπάνω, γίνεται εμφανής η σημασία της σύζευξης και της αμφίδρομης ροής πληροφοριών, γνώσεων και πρακτικών από ποικίλα επιστημονικά πεδία (ανθρωπιστικές, φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές επιστήμες) με τους τομείς του σχεδιασμού (αρχιτεκτονικός, πολεοδομικός, βιομηχανικός, μηχανικός, τεχνολογικός) προς την κατεύθυνση μίας αρμονικής συμβίωσης του σύγχρονου ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και μίας ολιστικής προσέγγισης για την κατασκευή ενός βιώσιμου ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. [1] [2] [3] [4] [14] [15] [35]

2.1 Κέλυφος ναυτίλου

2.2 Φύλλο φτέρης

2.3 Πεταλούδα

3. ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΒΙΟΦΙΛΙΑΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Η αποτελεσματική ενσωμάτωση της έννοιας της βιοφιλίας στους διάφορους τομείς του σχεδιασμού, προϋποθέτει την κατανόηση και ερμηνεία των λειτουργιών των ζωντανών οργανισμών και των φυσικών συστημάτων. Τα διαφορετικά είδη οργανισμών αποτελούν οντότητες με διακριτά και μοναδικά χαρακτηριστικά και μηχανισμούς που λειτουργούν σε συνεργασία μεταξύ τους και με το περιβάλλον ολόγυρα τους. Τα βιοτικά (το σύνολο των οργανισμών ή βιοκοινότητα) και αβιοτικά στοιχεία (φυσικό περιβάλλον ή βιότοπος) σε συνδυασμό με τις πολύπλοκες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούν ένα ενιαίο σύστημα, το οικοσύστημα. Μέσα από την κριτική μελέτη των οργανισμών και των οικοσυστημάτων μπορεί να επιτευχθεί η εποικοδομητική και ωφέλιμη μετάφραση και μεταφορά των στοιχείων τους στον σχεδιασμό και να αποφευχθεί η αλόγιστη και άγονη αντιγραφή αυτών. Το τελικό αποτέλεσμα του βιοφιλικού σχεδιασμού θεωρείται επιτυχημένο όταν ενσωματώνει την συνολική αντίληψη και μεθερμηνεία της φύσης και των στοιχείων της στον πυρήνα και τα επιμέρους στάδια της σχεδιαστικής διαδικασίας.

6

Μια έννοια που αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το πλαίσιο, είναι η έννοια της αμοιβαίας συμβίωσης των οργανισμών σε ένα σύστημα. Μεταξύ των οργανισμών αναπτύσσονται αμφίδρομες σχέσεις αλληλεπίδρασης οι οποίες ωφελούν όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και επιβεβαιώνουν την αντίληψη ότι κάθε στοιχείο ενός συστήματος είναι συνυφασμένο με τα υπόλοιπα και απαραίτητο για τη λειτουργία του συστήματος. Ομοίως, τα διάφορα συστήματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και επηρεάζουν και μεταβάλλουν το ένα το άλλο. Αναλογικά στο επίπεδο της ανθρώπινης κοινωνίας, τα άτομα, τα στοιχεία του κτιστού και άκτιστου περιβάλλοντος και το φυσικό τοπίο βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Οι σχέσεις αυτές οφείλουν να είναι αμοιβαίες και ισορροπημένες με κάθε μονάδα να δρα συνεργατικά ώστε να συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία και ευμάρεια του συνόλου. Ο σχεδιασμός των ανθρωπογενών στοιχείων οφείλει να αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη κοινωνία ως μέρος ενός ευρύτερου συστήματος και να μην την αντιμετωπίζει ως αποκομμένη από τον φυσικό κόσμο. Συμπερασματικά, είναι αναγκαίο να ευνοείται η ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαίας ωφέλειας και συνεργασίας μεταξύ των ατόμων, των κοινωνιών και του πλανήτη με σκοπό την εξασφάλιση της λειτουργίας τους ως ένα ενιαίο σύστημα και την επίτευξη της ευημερίας του συστήματος αυτού. Παράλληλα, είναι κοινός τόπος ότι κάθε οργανισμός επιδρά και μεταβάλλει σε βάθος χρόνου το περιβάλλον στο οποίο κατοικεί. Η αλλαγή που προκύπτει από τη συνολική αλληλεπίδραση όλων των φορέων έχει τη δυνατότητα τόσο να οδηγήσει στην βελτίωση του συστήματος όσο και στην υποβάθμιση του. Αν κάθε οργανισμός λειτουργεί προς όφελος του συνόλου και πραγματοποιούνται αλλαγές που είναι ευνοϊκές, με τη πάροδο του χρόνου, τα συστήματα γίνονται πιο παραγωγικά και ανθεκτικά και παρουσιάζουν αυξημένες λειτουργίες και χαρακτηριστικά. Ομοίως στο ανθρωπογενές περιβάλλον, οι ακατάπαυστες μεταβολές που πραγματοποιούνται μπορούν να έχουν θετικές ή αρνητικές συνέπειες στην βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη πορεία του. Ο αρχιτεκτονικός και πολεοδομικός σχεδιασμός θα πρέπει να αναλογίζεται την σημασία των αλλαγών αυτών και να εξασφαλίζει τις συνθήκες που θα οδηγήσουν όχι μόνο στην αναβάθμιση και βιωσιμότητα του κτισμένου περιβάλλοντος αλλά και τη συνύπαρξη και αμοιβαία συνεργασία του με το φυσικό. Εν κατακλείδι ο βιοφιλικός σχεδιασμός αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση που προάγει τη σύζευξη των οργανισμών και των φυσικών συστημάτων με κάθε πτυχή της σχεδιαστικής διαδικασίας, ενώ παράλληλα κατανοεί την φυσιολογία και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ανθρώπου, ενδυναμώνει τη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας και, τέλος, ενισχύει τον σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον και επανασυνδέει τον σύγχρονο άνθρωπο με αυτό. Η σχεδιαστική διαδικασία συμπεριλαμβάνει κάθε στάδιο από τη σύλληψη και εξέλιξη της ιδέας μέχρι την υλοποίηση, διαχείριση και συντήρηση του κτισμένου περιβάλλοντος και του περιβάλλοντα χώρου. Το αποτέλεσμα της προσέγγισης αυτής είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος διαβίωσης (habitat) το οποίο εκτείνεται σε πολλαπλές κλίμακες, λειτουργεί ως μια ενότητα με αλληλοεξαρτώμενες μεταβλητές και αέναες αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών και αναγνωρίζεται ως επιθυμητό, υγιές και βιώσιμο. [1] [5] [14] [16] [21] [35] 42]

7

4. ΦΑΣΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Το φάσμα εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού, όσον αφορά στον κτηριακό σχεδιασμό, περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος τύπων κτηρίων. Αρχικά, μπορεί να εφαρμοστεί σε χώρους κατοίκισης (μόνιμη, προσωρινή, εξοχική κατοικία), χώρους εργασίας (κτήρια γραφείων, εργαστήρια, στούντιο, ιδιωτικά γραφεία, ακόμα και ειδικούς χώρους για εργασία μέσα στην κατοικία) και χώρους εκπαίδευσης (σχολεία, πανεπιστήμια, άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, βιβλιοθήκες). Καθώς οι χώροι αυτοί αναδύονται ως κυρίαρχοι στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, αποτελούν δηλαδή χώρους όπου διανύει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και επομένως ασκείται έντονη επιρροή στην συμπεριφορά και ψυχοσωματική του κατάσταση, κρίνεται υψίστης σημασίας η κατάλληλη μέριμνα για τη σχεδίαση τους. Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα σημαντική η εφαρμογή των βιοφιλικών πρακτικών σε χώρους υγείας (ιατροφαρμακευτικές μονάδες, νοσοκομεία, ιατρεία), διότι σε αυτούς καταφεύγει ο άνθρωπος όταν αντιμετωπίζει ζητήματα υγείας και συνεπώς οφείλουν να του παρέχουν το κατάλληλο περιβάλλον θεραπείας και ανάκτησης της ευεξίας του. Επιπρόσθετες κατηγορίες χώρων οι οποίοι μπορούν να σχεδιαστούν κατάλληλα ώστε να παρέχουν ένα αναβαθμισμένο ποιοτικά περιβάλλον αποτελούν οι χώροι εμπορίου (καταστήματα, πολυκαταστήματα, εμπορικές στοές) και οι χώροι μετακινήσεων (αεροδρόμια, σταθμοί τρένων και λεωφορείων, άλλοι κόμβοι διέλευσης) στους οποίους κινούνται οι άνθρωποι σε σχεδόν καθημερινή βάση με σκοπό την κάλυψη των αναγκών τους. Ακόμη, θεωρείται θεμιτή η αξιοποίηση των βιοφιλικών στρατηγικών σε χώρους τους οποίους οι άνθρωποι επιλέγουν για την ικανοποίηση κοινωνικών (επικοινωνία, κοινωνικοποίηση, συνάντηση με φίλους) και προσωπικών αναγκών (εκτόνωση, χαλάρωση, εξερεύνηση) όπως είναι οι χώροι εστίασης και διασκέδασης, αλλά και οι ξενοδοχειακές μονάδες και τουριστικές εγκαταστάσεις. Τέλος, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις αλλαγής χρήσης των χώρων (μετατροπή λόμπυ ξενοδοχείων σε χώρους εργασίας, μετατροπή ιστορικών κτηρίων σε χώρους καλλιτεχνικής έκφρασης και χώρους εκθέσεων), φαινόμενο το οποίο παρατηρείται συχνά στις μέρες μας. Κατά την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού θα πρέπει να συνυπολογίζεται ένα πλήθος παραγόντων το οποίο είναι μοναδικό για το κάθε έργο ώστε να πραγματοποιείται κριτική και εποικοδομητική επιλογή του συνδυασμού αυτών των στρατηγικών που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και τους περιορισμούς που παρουσιάζονται. Για παράδειγμα, το κλίμα και η γεωμορφολογία της τοποθεσίας, η κουλτούρα και οι κοινωνικές συνθήκες της κοινότητας, η ιστορικότητα του τόπου, το κτιριολογικό πρόγραμμα και οι κατηγορίες των χρηστών, το μέγεθος και η πολυπλοκότητα του σχεδίου, ο οικονομικός και χρονικός προϋπολογισμός, η διαθεσιμότητα των πρώτων υλών και τεχνολογιών είναι μερικοί από τους παράγοντες που διευκολύνουν ή αποθαρρύνουν την εφαρμογή των βιοφιλικών στρατηγικών. Επομένως, αυτό που έχει σημασία δεν είναι η ενσωμάτωση όλων των διαθέσιμων στρατηγικών σε ένα έργο, αλλά η κριτική επιλογή και η αποτελεσματική εφαρμογή αυτών που θεωρούνται αποδοτικές στις δεδομένες συνθήκες και ανάγκες. Οι επιμέρους πρακτικές που ενσωματώνονται στον σχεδιασμό οφείλουν να αλληλοϋποστηρίζονται και να συλλειτουργούν μεταξύ τους και με το συνολικό περιβάλλον με σκοπό τη δράση του ως ένα ενιαίο σύνολο. [3] [18] [21]

8

4.2 Κτήριο γραφείων ETSY / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / Gensler / 2016

4.1 Κατοικία / Τόκυο, Ιαπωνία / Joe Chikamori / 2011

4.3 Σχολείο / Merzoug, Μαρόκο / BC architects / 2017

4.4 Εστιατόριο NOMA / Κοπεγχάγη, Δανία / Studio David Thulstrup / 2018

4.6 Ξενοδοχείο OKU Kos / Κως, Ελλάδα / Mastrominas Architecture/ 2020

4.5 Κατάστημα / Εθνικό Μουσείο, Κατάρ / Koichi Takada Architects / 2019

4.7 Εκπαιδευτικό κέντρο Josey Pavilion / Decatur, Texas / Flato Architects / 2014

4.8 Νοσοκομείο Global Heart Centre / Κάιρο, Αίγυπτος / Foster + Partners / προς κατασκευή

9

Παράλληλα, η εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού είναι δυνατό αλλά και αναγκαίο να πραγματοποιηθεί στην κλίμακα της γειτονιάς, της κοινότητας αλλά της πόλης στο σύνολο της. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο βιοφιλικός σχεδιασμός δεν αφορά μόνο στον κτηριακό σχεδιασμό αλλά και στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τον σχεδιασμό υποδομών και τοπίου. Οι στρατηγικές του μπορούν να αξιοποιηθούν στην ανάλυση και σχεδίαση οικισμών, δικτύων κίνησης οχημάτων και πεζών, ανοικτών χώρων, πλατειών, κήπων, χώρων για καλλιέργεια και δασικών εκτάσεων. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή του στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση των φορέων διακυβέρνησης, των οργανισμών, των συλλόγων και τέλος των ίδιων των πολιτών. Με τις κατάλληλες δράσεις και συνθήκες είναι δυνατόν να διευκολυνθεί και να διευρυνθεί η παρουσία των πολιτών σε πράσινους χώρους, να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή τους σε δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε αυτούς και να καλλιεργηθεί η σύνδεση τους με τη φύση και τις φυσικές διαδικασίες. Εν συνεχεία, μπορεί να ενισχυθεί η ενεργή συμβολή τους στην προστασία και διατήρηση του φυσικού τοπίου και να τονωθεί το αίσθημα της συλλογικότητας, του εθελοντισμού και της προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο. Συμπερασματικά, η εφαρμογή των βιοφιλικών πρακτικών στον αστικό ιστό φιλοδοξεί στην κατασκευή ενός ανθεκτικού και αειφόρου πλαισίου διαβίωσης, στη θεμελίωση της κοινωνικής βιωσιμότητας και στην προώθηση της ευεξίας και της υγείας του κατοίκου των σύγχρονων κοινωνιών. [8] [11] [12] [13] [14]

4.9 Δημοτικό πάρκο High Line / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / James Corner Field Operations / 2009

4.10 Gardens by the Bay / Σιγκαπούρη / Grant Associates / 2012

4.11 Αστική επέμβαση ποδηλατοδρόμου / Ισπανία / Batlle i Roig Arquitectura / 2018 10

4.12 Αστικοί κήποι λαχανικών σε σταθμούς τρένων / Ιαπωνία

5. ΑΡΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Όπως έχει αναφερθεί, η βιοφιλία ορίζεται ως η έμφυτη τάση του ανθρώπου για σύνδεση του με τη φύση και επομένως ο θεμελιώδης στόχος του βιοφιλικού σχεδιασμού είναι να ικανοποιήσει την τάση αυτή. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός οφείλει να διαμορφώσει και να αναβαθμίσει το σύγχρονο πλαίσιο διαβίωσης του ανθρώπου ώστε να του επιτρέψει την εμπειρία του φυσικού περιβάλλοντος, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του υπάρχοντος τεχνητού περιβάλλοντος. Μπορεί να εφαρμοστεί τόσο στην κλίμακα της πόλης όσο και στην κλίμακα του κτηρίου παρέχοντας σημαντικά οφέλη για τον άνθρωπο, την κοινωνία, την οικονομία και το φυσικό περιβάλλον. Για τον σκοπό αυτό αλλά και την αποτελεσματική πρακτική του βιοφιλικού σχεδιασμού, ορισμένες βασικές αρχές (principles) έχουν διερευνηθεί και διατυπωθεί από τους μελετητές. Αρχικά, η έκφραση του βιοφιλικού σχεδιασμού, είτε στο επίπεδο της πόλης είτε στο επίπεδο του κτηρίου, θα πρέπει να ενθαρρύνει τη διαρκή και συστηματική αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τα φυσικά στοιχεία. Παρά το γεγονός ότι η βιοφιλία είναι μια έμφυτη τάση στον άνθρωπο, είναι θεμιτό να προάγεται η καλλιέργεια της μέσω της επαναλαμβανόμενης εμπειρίας. Συνεπώς, ο βιοφιλικός σχεδιασμός προϋποθέτει μια ολιστική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας η οποία περιλαμβάνει κάθε πτυχή του σχεδιασμού και όχι αποκομμένες ή εφήμερες πρακτικές. Ακόμη, κρίνεται απαραίτητο να αναγνωρίζεται η εξελικτική πορεία και η προσαρμογή του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον αλλά και η θεμελιώδης επίδραση που άσκησε αυτό στη διάπλαση του και τη διαμόρφωση της αίσθησης της ευεξίας του. Οι διάφορες σχεδιαστικές αποφάσεις οφείλουν να έρχονται σε ισορροπία, και όχι σε αντίθεση, με τις γενετικές προδιαθέσεις του ανθρώπου ώστε να είναι αποδοτικές. Αξίζει να τονιστεί ότι η οποιαδήποτε εμφάνιση φυσικών στοιχείων στο τεχνητό περιβάλλον δεν μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητα βιοφιλική, και επομένως αποτελεσματική, αν δεν αντανακλά τις έμφυτες τάσεις που έχουν συμβάλλει στην εξέλιξη της φυσικής του κατάστασης και της δημιουργικότητας του αλλά και στην εξασφάλιση της επιβίωσης του στη φύση. Επιπλέον, είναι σημαντικό να προάγεται η ανάπτυξη συναισθηματικών δεσμών με ορισμένους τόπους και χώρους, καθώς και το αίσθημα διαβίωσης σε οικείο και ασφαλές περιβάλλον. Μέσω της δημιουργίας συναισθηματικών συνδέσεων και την ικανοποίηση της ανάγκης για ένα ασφαλές περιβάλλον, ενθαρρύνεται η δημιουργικότητα και παραγωγικότητα του ανθρώπου στον εκάστοτε χώρο ενώ παράλληλα ενισχύεται η ταύτιση του με τους χώρους αυτούς και η επιθυμία για τη διατήρηση και την προστασία τους. Τέλος, θεωρείται αναγκαίο να παρακινείται η εκδήλωση θετικών αλληλεπιδράσεων και η συντήρηση ουσιωδών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντος τους. Οι συνδέσεις αυτές οδηγούν στην ανάπτυξη της αίσθησης συλλογικότητας και του ανήκειν και επομένως προάγουν την αίσθηση υπευθυνότητας του ατόμου προς την κοινωνία και τη φύση. Άλλωστε, ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ένας είναι βιολογικός οργανισμός που κατοικεί και επιβιώνει στον κτισμένο χώρο, αλλά και ένα κοινωνικό ον που ακμάζει σε ασφαλή και ευνοϊκά περιβάλλοντα μέσω της σύναψης δημιουργικών και ουσιαστικών δεσμών. [1] [21] [35]

11

6. ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Οι στρατηγικές (experiences and attributes) του βιοφιλικού σχεδιασμού έχουν διατυπωθεί και αναλυθεί από τους ερευνητές με πρωτοπόρους τους Stephen Kellert και Elizabeth Calabrese. Συγκεκριμένα οι στρατηγικές αυτές κατηγοριοποιούνται σε τρεις ομάδες με βάση τον τύπο εμπειρίας της φύσης που δέχεται ο άνθρωπος και συνιστούν το πρωταρχικό πλαίσιο εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού. Αυτές είναι η άμεση εμπειρία με τη φύση (direct experience of nature), η έμμεση εμπειρία με τη φύση (indirect experience of nature) και η εμπειρία χώρου και τόπου (experience of space and place). Η άμεση εμπειρία με τη φύση περιλαμβάνει πρακτικές που προάγουν την πραγματική επαφή με τα φυσικά στοιχεία μέσα στο τεχνητό περιβάλλον και είναι οι εξής: φως, αέρας, νερό, φυτά, ζώα, καιρός, φυσικά τοπία και οικοσυστήματα, φωτιά. Η έμμεση εμπειρία με τη φύση αφορά στην ενσωμάτωση στοιχείων τα οποία αναπαριστούν τα φυσικά, προσομοιάζουν στον φυσικό κόσμο ή μιμούνται διαδικασίες της φύσης. Περιλαμβάνονται οι πρακτικές: εικόνες της φύσης, φυσικά υλικά, φυσικά χρώματα, προσομοίωση του φυσικού αέρα και φωτός, φυσικά σχήματα και μορφές, υπόνοια της φύσης, πλούτος πληροφορίας, αλλαγή και πατίνα του χρόνου, φυσικές γεωμετρίες, βιομίμηση. Τέλος, η εμπειρία χώρου και τόπου εξετάζει την κριτική και αποτελεσματική ένταξη στον σχεδιασμό των χωρικών χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος που έχουν επιδράσει στην διαμόρφωση του ανθρώπινου προφίλ και περιλαμβάνονται οι παρακάτω στρατηγικές: προοπτική και καταφύγιο, οργανωμένη πολυπλοκότητα, ενσωμάτωση των μερών στο σύνολο, μεταβατικοί χώροι, κινητικότητα και εύρεση της πορείας, σύνδεση με τον τόπο.

άμεση εμπειρία με τη φύση

έμμεση εμπειρία με τη φύση

εμπειρία χώρου + τόπου

12

6.1 Κατοικία 27 Drew Lane / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / COOKFOX Architects / 2007

Αξίζει να τονιστεί ότι οι βιοφιλικές στρατηγικές ανταποκρίνονται στις αισθήσεις του ανθρώπου και τη σχέση του σώματος του με έναν χώρο. Η όραση, η ακοή, η αφή, η γεύση και η όσφρηση αλλά και η στάση και η κίνηση του σώματος του, είναι μέσα με τα οποία ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει το περιβάλλον γύρω του. Παρά το γεγονός ότι η κυρίαρχη αίσθηση του είναι η όραση, δεν παύουν οι υπόλοιπες να έχουν σημαντικό ρόλο στην πρόσληψη και κατανόηση των διαφόρων ερεθισμάτων αλλά και στην ανταπόκριση σε αυτά. Τα ερεθίσματα που δέχεται καθημερινά ο άνθρωπος επηρεάζουν την σωματική, νοητική και ψυχολογική του κατάσταση και, ανάλογα τη θετική ή αρνητική πρόσληψη τους, του προκαλούν ορισμένες αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, καλαίσθητα και ελκυστικά ερεθίσματα από τον φυσικό κόσμο εξάπτουν το ενδιαφέρον και την περιέργεια και διεγείρουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Αντιθέτως, σε χώρους όπου δεν παρέχεται αφθονία αισθητηριακών ερεθισμάτων, ο άνθρωπος αποκρίνεται με αίσθημα κούρασης, πλήξη, δυσθυμία, ψυχοσωματικό πόνο και αδιαφορία. Συμπερασματικά, η ενσωμάτωση των βιοφιλικών στρατηγικών στο κτισμένο περιβάλλον ενισχύει την ένταξη φυσικών ερεθισμάτων σε αυτό και ευνοεί την πολυαισθητηριακή εμπειρία και πρόσληψη του χώρου. [1] [3] [4] [22] [35]

13

6.1 ΑΜΕΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ

φυσικό φως

Είναι κοινός τόπος ότι το φυσικό φως είναι απαραίτητο για την επιβίωση και την ανάπτυξη των οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, και τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη. Καθώς ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί στο φυσικό περιβάλλον, η ύπαρξη ή μη φυσικού φωτός κατά τη διάρκεια του κύκλου της ημέρας, η αλλαγή της έντασης, της φωτεινότητας και των χρωμάτων του, αλλά και η αλλαγή της πηγής του με την αλλαγή της θέσης του ήλιου, έχουν εγχαραχθεί στη φυσιολογία του ανθρώπου και έχουν επηρεάσει τη συμπεριφορά του (όπως γίνεται φανερό από τη μελέτη των κιρκάδιων ρυθμών, τον κύκλο παραγωγής της βιταμίνης D και την αλλαγή συμπεριφοράς και αντίληψης ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα του φωτός σε ένα περιβάλλον). Μέσω αυτών των αλλαγών, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη διάρκεια της ημέρας και διατηρεί σε ισορροπία την αντίληψη της ροής του χρόνου, προσανατολίζεται χρονικά ως προς τις εποχές αλλά και χωρικά ως προς την κατανόηση του περιβάλλοντος, την κίνηση και την εύρεση της πορείας σε αυτό (movement and wayfinding). Συνεπώς, η έκθεση του σύγχρονου ανθρώπου στο φυσικό φως έχει θετικές συνέπειες στην υγεία, την ψυχολογία και τη συμπεριφορά του στον χώρο και μπορεί να συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής του. Η ένταξη του φυσικού φωτός στο τεχνητό περιβάλλον, η εξασφάλιση της οπτικής άνεσης και παράλληλα η δημιουργία ατμόσφαιρας σε αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ποικιλία τρόπων και μέσων. Το φως εισχωρεί στον εσωτερικό χώρο μέσα από ανοίγματα στους τοίχους και την οροφή, επιφάνειες εξ’ ολοκλήρου γυάλινες, φεγγίτες, φωταγωγούς και αίθρια. Το μέγεθος και η αναλογίες, η τοποθεσία, ο προσανατολισμός ως προς τα σημεία του ορίζοντα και η γωνία εισόδου του φωτός κατά τη διάρκεια της μέρας, ο συνολικός αριθμός και η επιφάνεια των ανοιγμάτων, αλλά και το αν είναι εμφανή ή κρυφά καθορίζουν την είσοδο και τη διάδοση του φωτός στον χώρο. Ακόμη, το είδος και τα χαρακτηριστικά του γυαλιού (διαφάνεια, ανακλαστικότητα, γυαλάδα, χρώμα, σχέδια, ύπαρξη μεταλλικών πλεγμάτων) είναι ιδιαίτερα σημαντικοί παράγοντες καθώς επηρεάζουν την αντίληψη του ανθρώπου για τον χώρο. Επιπλέον, με την κατάλληλη μεταχείριση των ιδιοτήτων αυτών, το φως μπορεί να αποκτήσει χωρικές ποιότητες, να παρουσιάζεται μεταβλητό ή να δίνεται η εντύπωση ότι βρίσκεται σε κίνηση. Παράλληλα, η χρήση ανακλαστικών υλικών και χρωμάτων στα έπιπλα και τις επενδύσεις τοίχων και πατωμάτων μπορεί να ενισχύσει τη μετάδοση του πιο βαθιά στους κλειστούς χώρους. Συμπερασματικά, κρίνεται απαραίτητο κατά τον σχεδιασμό να εξετάζονται κριτικά οι παράγοντες που επιδρούν στην ένταξη του φυσικού φωτός στον χώρο και να επιλέγεται ο αποτελεσματικός συνδυασμός αυτών με γνώμονα όχι μόνο τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. [1] [4] [6] [26] [25]

14

6.1.1 Factory in the Forest / Μαλαισία / Design Unit Architects Snd Bhd / 2017 Οι περσίδες του στεγάστρου παρέχουν αποτελεσματική προστασία από τον δυνατό τροπικό ήλιο επιτρέποντας παράλληλα το αναγκαίο φυσικό φως να εισέρχεται στο γραφεία και τον κήπο διάχυτα και ομοιόμορφα.

6.1.2 Εστιατόριο NOMA / Κοπεγχάγη, Δανία / Studio David Thulstrup / 2018 Πραγματοποιείται αξιοποίηση του φυσικού φωτός με πολλαπλά ανοίγματα, κρυφά ή εμφανή, και παράλληλα δημιουργική μεταχείριση των χωρικών του χαρακτηριστικών.

6.1.3 Κατοικία Brillhart / Μαϊάμι, Η.Π.Α. / Melissa and Jacob Brillhart / 2014 Τα ξύλινα παραπετάσματα προσφέρουν τη δυνατότητα για φυσικό φωτισμό αλλά και ένα συναρπαστικό παιχνίδι φωτός και σκιάς κατά τις απογευματινές ώρες.

6.1.4 Κατοικία / Τόκυο, Ιαπωνία / Joe Chikamori / 2011 Τοποθετούνται φεγγίτες στη δίρριχτη στέγη που επιτρέπουν τον φωτισμό της κατοικίας με άφθονο φυσικό φως και δημιουργούν ενδιαφέρουσες χωρικές καταστάσεις.

6.1.5 Πολυχώρος B Garden / Xinyang, Κίνα / 3andwich Design + He Wei Studio / 2017 Πολλαπλά ανοίγματα επιτρέπουν άπλετο φυσικό φως να εισέρχεται στους χώρους ενισχύοντας την αισθητηριακή αντίληψη τους.

15

αέρας

Η διασφάλιση της ποιότητας του αέρα ενός κλειστού χώρου συνδέεται με την ψυχοσωματική υγεία του ανθρώπου και το αίσθημα αναζωογόνησης, με τον φυσικό αερισμό να θεωρείται προτιμότερος από αυτόν που επιτυγχάνεται με μηχανικά μέσα. Οι εναλλαγές στο ρεύμα, την θερμοκρασία, την ένταση, την υγρασία και τη βαρομετρική πίεση αλλά και ο έλεγχος της εισόδου και εξόδου παρέχουν μια φυσική αίσθηση ροής του αέρα σε ένα κτιστό περιβάλλον που κρατά τον άνθρωπο σε εγρήγορση και αποτρέπει την συχνή εκδήλωση αισθημάτων κόπωσης. Επιπρόσθετα, με τη ροή του αέρα μέσω της κατάλληλης αλληλεπίδρασης του κτηρίου και των ανοιγμάτων του με τον περιβάλλοντα χώρο, μπορεί να ενισχυθεί η ροή φυσικών οσμών από το εξωτερικό περιβάλλον στον εσωτερικό χώρο, γεγονός που επηρεάζει υποσυνείδητα τη συμπεριφορά. Συγκεκριμένα οι φυσικές οσμές (λουλούδια, γρασίδι, χώμα, νερό) μπορούν να εισάγουν τη φύση στο κτιστό περιβάλλον, να ενισχύσουν την πολυαισθητηριακή πρόσληψη του χώρου και να έχουν θετικές επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου. Πέρα από τα κλασσικά μέσα αερισμού, όπως η τοποθέτηση ανοιγώμενων παραθύρων, είναι δυνατό να ενσωματωθούν στον σχεδιασμό πιο περίπλοκα συστήματα και τεχνολογίες με σκοπό την ρύθμιση αυτών των μεταβλητών και την παροχή καθαρού αέρα. [1] [4] [6] [25] [26]

6.1.6 Κατοικία Brillhart / Μαϊάμι, Η.Π.Α. / Melissa and Jacob Brillhart / 2014 Οι ξύλινες περσίδες και η διαρρύθμιση των χώρων επιτρέπουν διαμπερή αερισμό.

6.1.7 Κέντρο κοινότητας Te Kura Whare / Νέα Ζηλανδία / JASMAX / 2014 Ο φυσικός αερισμός, αλλά και φωτισμός, επιτυχγάνεται με τη χρήση ανοιγόμενων παραθύρων κατάλληλα τοποθετημένων στους χώρους.

16

νερό

Όπως το φυσικό φως και ο αέρας, έτσι και το νερό είναι αναγκαίο για την επιβίωση του ανθρώπου και άρρηκτα συνδεδεμένο με την ψυχοσύνθεση του. Ο άνθρωπος ενστικτωδώς αναζητά την παρουσία νερού και έλκεται από αυτό, διότι κατά την εξέλιξη του στο φυσικό περιβάλλον η διασφάλιση πηγής καθαρού, πόσιμου νερού ήταν καθοριστική για την επιβίωση του. Η ύπαρξη νερού στον χώρο θεωρείται γοητευτική και αναζωογονητική όταν το νερό παρουσιάζεται διαυγές, σε κίνηση και μπορεί να γίνει αντιληπτό με πολλαπλές αισθήσεις. Πέρα από τη θέαση του τρεχούμενου νερού, ο παφλασμός και οι διάφοροι ήχοι αυτού είναι ευεργετικοί για τον άνθρωπο και την αποκατάσταση του αισθήματος γαλήνης. Παράλληλα, η εμπειρία του νερού μέσα από το άγγιγμα και την όσφρηση ενισχύει την κατανόηση του περιβάλλοντος μέσω της ενεργοποίησης των αισθήσεων. Αν και δεν είναι πάντα δυνατό να εισαχθεί το υγρό στοιχείο στο τεχνητό περιβάλλον, τα διάφορα συστήματα νερού, σιντριβάνια, ενυδρεία και τεχνητοί υγρότοποι παρέχουν αυτήν τη δυνατότητα και δίνουν πλήθος επιλογών κατά τον σχεδιασμό. [1] [3] [4] [26]

6.1.8 Κατοικία Am House / Βιετνάμ / Nguyen Huu Duy + Nguyen Duy + Bui The Long / 2017 Η ενσωμάτωση του υγρού στοιχείου με τη δημιουργία πισίνας περιμετρικά της κατοικίας δημιουργεί ένα περιβαλλον ηρεμίας.

6.1.9 Κατοικία 6M House / Samborondón, Εκουαδόρ / Jannina Cabal / 2019 Η παρουσία του νερού έχει θεραπευτικές ιδιότητες, προάγει την αίσθηση γαλήνης και παράλληλα ενισχύει τη βιοκλιματική απόκριση της κατοικίας .

6.1.10 Κατοικία Casa Barragán / Μεξικό / Luis Barragán / 1948 Η θέαση του τρεχούμενου νερού και το άκουσμα του παφλασμού έχουν ευεργετικές ιδιότητες για τους κατοίκους.

17

φυτά

Μία από τις πιο πολυσυζητημένες και αποδοτικές βιοφιλικές στρατηγικές είναι η ένταξη φυτών στον εσωτερικό χώρο αλλά και στο εξωτερικό του κτηρίου. Η ενσωμάτωση βλάστησης στο κτισμένο περιβάλλον είναι ένας άμεσος και αποτελεσματικός τρόπος για την δημιουργία της αίσθησης του φυσικού περιβάλλοντος στον άνθρωπο και την επανασύνδεση του με τη γη και τη φύση. Αν και κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού τα φυτά ενδέχεται να αντιμετωπίζονται ως αντικείμενα (ως μέρος της επίπλωσης του χώρου με συγκεκριμένα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά), δεν είναι θεμιτό να παραβλέπεται το γεγονός ότι αποτελούν ζωντανούς οργανισμούς που επιτελούν ορισμένες διαδικασίες και επομένως έχουν συγκεκριμένες ανάγκες και απαιτήσεις (κατάλληλη έκθεση σε φυσικό φως, παροχή κατάλληλης ποσότητας νερού και θρεπτικών στοιχείων, μέριμνα για την προσέλκυση ανεπιθύμητων εντόμων). Αξίζει να τονιστεί ότι απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στις αποφάσεις που θα ληφθούν κατά την σχεδιαστική πορεία όσον αφορά τα ίδια τα φυτά αλλά και τον τρόπο ένταξης στους στον χώρο. Αρχικά έχει σημασία να μελετηθεί το είδος των φυτών που θα χρησιμοποιηθούν (πόες, θάμνοι, δέντρα και πιο ειδικά ανθοφόρα, αρωματικά, παχύφυτα, αναρριχώμενα, για βρώση κά). Είναι αποδεδειγμένο ότι τα χαρακτηριστικά των φυτών και τα οφέλη που προσφέρουν (χρώμα, άρωμα, μέγεθος, προέλευση, διάρκεια ζωής, χρήση, ιδιότητες όπως καθαρισμός της ατμόσφαιρας) επηρεάζουν τον σχεδιασμό και τη χρήση του χώρου, τις οικονομικές προδιαγραφές και τελικά τον ίδιο τον χρήστη. Επιπλέον, βασικό ρόλο παίζει η ποικιλία των μορφών βλάστησης, η έκταση που καλύπτουν και ο τρόπος οργάνωση τους στον χώρο (μεμονωμένα, σε ομάδες, σε συνδυασμό με επίπλωση, σε πράσινο τοίχο, κρεμαστά από την οροφή). Παράλληλα, σημασία έχει η τοποθέτηση στον χώρο και η εγγύτητα με τους χρήστες καθώς οι πρακτικές που γίνονται ορατές από μεγαλύτερο αριθμό χρηστών, με πιο συχνή βάση και για μεγαλύτερη διάρκεια είναι πιο αποτελεσματικές. Ένας άλλος παράγοντας που κρίνεται απαραίτητο να εξεταστεί είναι η συσχέτιση τους με τα επιμέρους στοιχεία του σχεδιασμού και ιδιαίτερα η αλληλεπίδραση με τις υπόλοιπες βιοφιλικές στρατηγικές καθώς, όπως έχει αναφερθεί, η κάθε σχεδιαστική απόφαση δρα σε συνεργασία με όλες τις υπόλοιπες με σκοπό την παραγωγή ενός ενιαίου συνόλου. Τέλος, τα φυτά μπορούν να ενσωματωθούν στο εξωτερικό κέλυφος του κτηρίου με την εγκατάσταση και τη διατήρηση πράσινων οροφών και πράσινων τοίχων. Οι στρατηγικές αυτές παρέχουν μια πληθώρα σχεδιαστικών επιλογών και είναι δυνατό να εφαρμοστούν είτε σε ήδη υπάρχοντα κτήρια κατά τη διαδικασία αποκατάστασης τους είτε να υλοποιηθούν σε νέες κατασκευές παρέχοντας βιώσιμους και ωφέλιμους χώρους. Στο επίπεδο αυτό είναι εξίσου σημαντικές οι σχεδιαστικές αποφάσεις σχετικά με το είδος και την ποικιλία των φυτικών οργανισμών, το έδαφος, την προσέλκυση ζωικών οργανισμών, τα μέσα κατασκευής και συντήρησης με σκοπό την μεγιστοποίηση των θετικών αποτελεσμάτων και την εναρμόνιση με τον συνολικό σχεδιασμό. [1] [3] [4] [6] [18] [26] [28] [31]

18

6.1.11 Coperaco's café / New Jersey, Η.Π.Α. / interiors firm Concrete 6.1.12 Τράπεζα Citibank / Σιγκαπούρη / Ministry of Design / 2021

Αναρριχητικά φυτά τοποθετούνται στην ξύλινη κατασκευή, η οποία μοιάζει με δεντρόσπιτο, εισάγοντας έτσι τη φύση στον εσωτερικό χώρο.

Χώροι γραφείων και συναντήσεων φωλιάζουν ανάμεσα σε κήπους με πλούσια τροπική βλάστηση σε μια ευρύχωρη αίθουσα με άπλετο φυσικό φως και θέες προς την πόλη.

6.1.13 Ξενοδοχείο SHIROIYA / Ιαπωνία / Sou Fujimoto Architects / 2020

6.1.14 Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα City Oasis / Βιετνάμ / K.A Studio / 2020

Άφθονη βλάστηση τοποθετείται τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό του κτηρίου.

Κάθε όροφος του κτηρίου παρουσιάζει καμπυλόγραμμα όρια και καλύπτεται από εκτενή βλάστηση, κυρίως τροπικά φυτά, συνθέτοντας μια χαλαρωτική και ευχάριστη ατμόσφαιρα.

6.1.15 City Tower / Brooklyn, Νέα Υόρκη / COOKFOX / 2016 Η μεγάλης έκτασης πράσινη οροφή παρέχει την ευκαιρία για επαφή με τη φύση και κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι χώροι για καλλιέργεια βρώσιμων φυτών ενθαρρύνουν την ενασχόληση με τη φύση.

19

ζώα

Καθ’ όλη την εξελικτική πορεία του ανθρώπου, η αλληλεπίδραση του με τα ζώα αποτελεί βασικό μέρος της ζωής του. Η συχνή και παρατεταμένη παρουσία ποικιλίας ζωικών ειδών, ιδιαιτέρα αυτών που είναι ενδογενή της περιοχής, στην καθημερινότητα του ανθρώπου μπορεί να συμβάλλει, σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους παράγοντες, στην ευημερία του. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με στρατηγικές που περιλαμβάνουν την ένταξη κήπων, αίθριων και πράσινων οροφών και τοίχων στο σχεδιασμό των κτηρίων. Αν και στο επίπεδο του εσωτερικού του κτηρίου είναι δυνατό να εφαρμοστούν επιπλέον στρατηγικές (όπως ενυδρεία και κλουβιά) και άλλα τεχνολογικά μέσα, συχνά αυτό δεν είναι εφικτό λόγω οικονομικών παραγόντων και περιορισμών λόγω της κτιριολογικής χρήσης. Παράλληλα, στο επίπεδο της πόλης, ο σχεδιασμός πράσινων εκτάσεων, κήπων και πάρκων αλλά και η ένταξη σταθμών παροχής τροφής σε ζώα και πηγών νερού στον αστικό χώρο είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στρατηγικές για την προσέλκυση πτηνών, εντόμων και άλλων ζώων στο κτισμένο περιβάλλον καθώς παρέχουν κατάλληλα περιβάλλοντα διαβίωσης για αυτούς τους οργανισμούς. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της βιοποικοιλότητας στον αστικό ιστό και κατ’ επέκταση την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πόλης. [1] [11] [31]

6.1.16 Κτήριο γραφείων ETSY / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / Gensler / 2016 Εφαρμογή πολιτικής που επιτρέπει στους εργαζόμενους να φέρουν στον χώρο της εργασίας τα κατοικίδια τους.

20

6.1.17 Δημοτικό σχολείο / Boulogne-Billancourt, Γαλλία / Chartier Dalix Architects / 2014 Η πράσινη οροφή φιλοξενεί τρία διαφορετικά επίπεδα βλάστησης δημιουργώντας ένα πλούσιο περιβάλλον που ευνοεί την αύξηση της βιοποικιλότητας. Η μορφολογία του τοίχου προσελκύει μεγάλη ποικιλία πτηνών και τους επιτρέπει να κατασκευάσουν τις φωλιές τους στις κοιλότητες και τις εσοχές του.

καιρός

Η επίγνωση των καιρικών συνθηκών σε ένα τεχνητό περιβάλλον μπορεί να επανασυνδέσει τον άνθρωπο με τον φυσικό κόσμο και να δράσει ευεργετικά στην ψυχολογία του. Λόγω της ιδιαίτερης εξάρτησης του από τον καιρό και την ενστικτώδη ανταπόκριση του σε αυτόν σε όλη την εξελικτική του πορεία, η αντίληψη και η επαφή με τα καιρικά στοιχεία είναι θεμιτή στο περιβάλλον του κτηρίου. Η άμεση ή έμμεση έκθεση στις εξωτερικές συνθήκες μπορεί να επιτευχθεί μέσω διαφόρων σχεδιαστικών στρατηγικών οι οποίες ενισχύουν την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση των ανοικτών και των κλειστών χώρων σε ένα κτηριακό σύνολο και θολώνουν τα όρια μεταξύ αυτών. Μέσα όπως ανοίγματα με θέα, βεράντες, μπαλκόνια, υπόστεγα, πλατφόρμες, στοές με κιονοστοιχίες, αίθρια, κήποι και κιόσκια ενσωματώνουν μεταβατικούς χώρους με κάλυψη ή χωρίς δημιουργώντας μια ποικιλία συνθηκών και εμπειριών που διεγείρουν πολλαπλές αισθήσεις και προάγουν τη σύνδεση με τον τόπο. [1] [3] [4]

6.1.18 Εκπαιδευτικό κέντρο Josey Pavilion / Decatur, Texas / Flato Architects / 2014 Οι εσωτερικές συνθήκες του εκπαιδευτικού κέντρου αντανακλούν τις εξωτερικές συνθήκες καθώς δεν παρέχεται μηχανικός κλιματισμός και ηλεκτρική θέρμανση. Δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να αντιλαμβάνεται και να αισθάνεται τις αλλαγές του καιρού σε οποιοδήποτε χώρο χωρίς απαραίτητα να έχει οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον.

6.1.19 Πολυχώρος B Garden / Xinyang, Κίνα / 3andwich Design + He Wei Studio / 2017 Τα μεγάλα κυκλικά ανοίγματα προσφέρουν άμεση επαφή με το περιβάλλον και τις καιρικές συνθήκες ενισχύοντας την πολυαισθητηριακή αντίληψη του χώρου και τη σύνδεση με το τοπίο.

21

φυσικά τοπία + οικοσυστήματα

Ως οικοσύστημα μπορεί να οριστεί μια γλάστρα, ένας κήπος, ένα δάσος ή ακόμα και ολόκληρος ο πλανήτης. Γενικά, ένα οικοσύστημα περιλαμβάνει φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, άβια στοιχεία όπως νερό, χώμα, πετρώματα και γεωλογικά στοιχεία. Όσο μεγαλύτερη ποικιλομορφία παρουσιάζει τόσες περισσότερες αλληλεπιδράσεις εκδηλώνονται μεταξύ των στοιχείων που το απαρτίζουν και τόσους περισσότερους αυτοδιαχειριστικούς μηχανισμούς αναπτύσσει που εξασφαλίζουν την επιβίωση και ανέλιξη του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ισορροπημένου συστήματος και ενός πλούσιου σε ερεθίσματα τοπίου. Η ένταξη οικοσυστημάτων και φυσικών τοπίων στο κτισμένο περιβάλλον θεωρείται ωφέλιμη για τον άνθρωπο καθώς του δίνει τη δυνατότητα να έρθει σε άμεση επαφή με τα στοιχεία του φυσικού κόσμου και του παρέχει μια ολιστική εμπειρία. Σχεδιαστικές στρατηγικές που συνεισφέρουν σε αυτόν τον σκοπό αποτελούν η κατασκευή κήπων και πράσινων εκτάσεων, πράσινων οροφών, υγροτόπων αλλά και η παροχή θέας σε φυσικά τοπία μέσα από ανοίγματα και πλατφόρμες θέασης. Παράλληλα, είναι σημαντική η ενθάρρυνση της επαφής και της αλληλεπίδρασης με τα οικοσυστήματα που ευδοκιμούν στα πλαίσια του αστικού χώρου αλλά και της συμμετοχής στη δημιουργία και τη διατήρηση τους. Όπως έχει αναφερθεί ο τύπος της βλάστησης αλλά και της θέας ασκούν διαφορετική επιρροή στον άνθρωπο άλλα και σε κάθε άτομο χωριστά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο άνθρωπος έχει γενικά μια τάση προς τοπία τα οποία παρομοιάζουν τον τύπο της σαβάνας (διάσπαρτα δέντρα, υψηλή ποώδη και θαμνώδη βλάστηση, παρουσία νερού) καθώς σε αυτά πραγματοποιήθηκε το μεγαλύτερο μέρος της εξέλιξης του. [1] [3] [8] [16]

6.1.21 Factory in the Forest / Μαλαισία / Design Unit Architects Snd Bhd / 2017

6.1.20 Κατοικία Sky Garden House / Σιγκαπούρη / Guz Architects / 2010 Ένταξη υγρότοπου στην κατοικία

22

Το δάσος διεισδύει και περιβάλλει το κτήριο παρέχοντας μέγιστη επαφή με τα φυσικά στοιχεία θολώνοντας παράλληλα τα όρια του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο.

φωτιά

Η ανακάλυψη της φωτιάς αποτελεί μια κομβική εξέλιξη στην ιστορία του ανθρώπου και σηματοδοτεί μια νέα εποχή για τη συγκρότηση των κοινωνιών του, καθώς θεωρείται το πρώτο βήμα προς την αξιοποίηση των μορφών ενέργειας και συνδέεται με τη δυνατότητα μετασχηματισμού των υλικών από μία κατάσταση σε μια άλλη. Η παρουσία της φωτιάς στο κτισμένο περιβάλλον προσφέρει μια θερμή ατμόσφαιρα, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Όχι μόνο αποτελεί ένα μέσο θέρμανσης, αλλά προσθέτει μια ιδιαίτερη γκάμα φυσικών χρωμάτων και μορφών στο περιβάλλον. Έτσι, δημιουργείται μια ευχάριστη αίσθηση, εξάπτεται το ενδιαφέρον και παρακινείται η εκδήλωση θετικών αποκρίσεων και συναισθημάτων. Η στρατηγική αυτή μπορεί να επιτευχθεί, κυρίως στον εσωτερικό χώρο, με την ενσωμάτωση κεριών, τζακιών και άλλων εγκαταστάσεων που μιμούνται την παραγωγή φωτιάς. Επιπλέον, είναι δυνατόν να μεταδοθεί η αίσθηση με τη δημιουργική μεταχείριση του φωτός, της σκιάς και των χρωμάτων. [1] [4]

6.1.22 Ορεινό καταφύγιο Lieptgas Refuge / Ελβετία / Georg Nickisch + Selina Walder / 2012 Η πολυαισθητηριακή εμπειρία του ορεινού κλίματος στο δάσος ενισχύεται από την παρουσία της φωτιάς. Το τζάκι φωτίζεται από έναν κυκλικό φωταγωγό και ενσωματώνεται σε ένα γαλήνιο χώρο που παρουσιάζει έντονη υλικότητα και φυσικές υφές.

6.1.23 Πολυχώρος B Garden / Xinyang, Κίνα / 3andwich Design + He Wei Studio / 2017 Ανάμεσα από τα δωμάτια των επισκεπτών ενσωματώνονται κοινόχρηστοι χώροι, εκ των οποίων σε έναν δίνεται η δυνατότητα για άναμα φωτιάς και κοινωνική συνεύρεση γύρω από την πυρά.

6.1.24 Ξενοδοχείο Plesnik / Σλοβενία / Enota / 2015 Σχεδιάζονται τόσο εσωτερικοί όσο και εξωτερικοί χώροι για την απόλαυση της φωτιάς, της ζεστασιάς που προσφέρει και του χιονισμένου τοπίου.

23

6.2 EMMΕΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ

εικόνες της φύσης

Η αναπαράσταση του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και διαφόρων επιμέρους στοιχείων του και οργανισμών (τοπία, φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί, γεωλογικοί σχηματισμοί, στοιχεία νερού) αποτελεί μια έμμεση στρατηγική που μπορεί να ενισχύσει την εμπειρία της φύσης στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Μπορεί να εφαρμοστεί είτε σε συνδυασμό με άλλες στρατηγικές είτε ως εναλλακτική σε ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες δεν κρίνεται δυνατή η ενσωμάτωση πραγματικών φυσικών στοιχείων στον χώρο (δυσμενείς συνθήκες, οικονομικά ασύμφορη λύση, μη ωφέλιμη λύση λόγω της χρήσης του χώρου) ή δεν είναι δυνατή η θέαση σε φυσικά τοπία από το εσωτερικό περιβάλλον (παρακείμενα κτήρια που αποκόπτουν τη θέα, απουσία φυσικού περιβάλλοντος στο οπτικό πεδίο). Τα μέσα με τα οποία μπορεί να υλοποιηθεί η στρατηγική αυτή περιλαμβάνουν τη χρήση πινάκων ζωγραφικής, γλυπτών, φωτογραφιών, αφισών, ηλεκτρονικές οθόνες για την προβολή εικόνων και βίντεο και άλλους τρόπους. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η μεμονωμένη χρήση, αποκομμένη από τα υπόλοιπα στοιχεία του σχεδιασμού, έχει μικρή απόδοση ενώ αντίθετα θα πρέπει να ενθαρρύνεται η επαναλαμβανόμενη και στρατηγικά σχεδιασμένη ενσωμάτωση αυτών των μέσων. [1] [3] [17]

6.2.1 Maxwell House / Μελβούρνη, Αυστραλία / Melbourne Design Studios + The Stylesmiths / 2020 Φωτογραφίες ή πίνακες που αναπαριστούν φυσικά τοπία και ζώα εντάσσονται αρμονικά στον σχεδιασμό του εσωτερικού της κατοικίας και συνομιλούν με τα φυσικά υλικά, τις γήινες αποχρώσεις και τις πολλαπλές υφές που απαντώνται στους χώρους.

24

φυσικά υλικά

Σημαντικό τομέα του βιοφιλικού σχεδιασμού αποτελεί η κατάλληλη επιλογή και μεταχείριση των υλικών τόσο στον σχεδιασμό τοπίου και τις επεμβάσεις αστικής ανάπλασης όσο και στον κτηριακό σχεδιασμό και την αποκατάσταση κτηρίων. Αναφορικά με το κτήριο, η εμπνευσμένη από τη φύση αρμονική σύνθεση της παλέτας των υλικών, χρωμάτων και υφών που θα χρησιμοποιηθεί σε ένα κτήριο είναι καθοριστικός παράγοντας που διαμορφώνει και μεταβάλλει όχι μόνο την κατασκευή και την όψη του αλλά και το εσωτερικό και την ατμόσφαιρα των χώρων σε αυτό. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα διάφορα στοιχεία και έπιπλα ενός χώρου έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν καταλυτικά την αίσθηση σε αυτόν και να προσφέρουν μοναδικές αισθητηριακές εμπειρίες μέσω της αλληλεπίδρασης με αυτά. Υλικά προερχόμενα από το φυσικό περιβάλλον και έχοντας υποβληθεί σε κατάλληλη επεξεργασία προσδίδουν μια φυσική διάσταση στην εμπειρία του χώρου και ενισχύουν την πολυαισθητηριακή πρόσληψη του από τον άνθρωπο. Ξυλεία, πετρώματα, άργιλος, φελλός, μπαμπού, σανό, κλωστική κάνναβη, καουτσούκ, υφάσματα από βαμβάκι μαλλί ή δέρμα, μέρη δέντρων κι άλλων φυτών, τοπικά υλικά τα οποία εξαρτώνται από τη τοπική χλωρίδα, το κλίμα και τις ιδιαίτερες γεωμορφολογικές συνθήκες ενός τόπου, αποτελούν μερικά παραδείγματα. Μάλιστα όταν τα υλικά έχουν τοπική προέλευση ευνοούν τη σύνδεση με τον τόπο καθώς τονώνουν το αίσθημα του ανήκειν σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον με διακριτά χαρακτηριστικά. Επιπρόσθετα, είναι θεμιτή η μελέτη και η κριτική επιλογή και εφαρμογή εναλλακτικών επιλογών όπως υλικά που παράγονται από την ανακύκλωση διαφόρων υλών (τρίμματα καφέ, απομεινάρια ξυλείας, φύκια, ίνες καρύδας). Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται δυνατό να ενισχυθεί η συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη με εταιρίες και τεχνίτες με κοινές αξίες και στόχους. Τέλος, θεωρείται σημαντικό να λαμβάνεται υπ’ όψη ο συνολικός κύκλος ζωής των υλικών (πηγή προέλευσης, τρόπος και μέσα επεξεργασίας, μέθοδοι μεταφοράς και διανομής στα επιμέρους στάδια, συνέπειες κατά τη χρήση, δυνατότητα ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης) και να εξετάζεται η συμβατότητα με τον χρήστη και η φιλικότητα προς το περιβάλλον ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα της χρήσης και της επιλογής τους. [1] [3] [4] [7] [10] [26]

6.2.2 Κατοικία Lantern House / Μελβούρνη, Αυστραλία / Timmins + Whyte / 2019 Ο συνδυασμός φυσικών υλικών και υφών στα έπιπλα και αντικείμενα του χώρου (ξύλο βελανιδιάς, μάρμαρο, ύφασμα, κεραμικά) έχει ως αποτέλεσμα ένα γαλήνιο, αρμονικό και αισθητικά ευχάριστο περιβάλλον.

25

6.2.4 Κατοικία Am House / Βιετνάμ / Nguyen Huu Duy + Nguyen Duy + Bui The Long / 2017 6.2.3 Κατοικία / Τόκυο, Ιαπωνία / Joe Chikamori / 2011

Η κάλυψη της στέγης γίνεται με άχυρο το οποίο αποτελεί παραδοσιακό τοπικό υλικό και προσφέρει εξαιρετική μόνωση.

Επιλογή του τοπικού ξύλου hinoki για την κατασκευή και για την επικάλυψη δαπέδων και οροφών καθώς είναι ελαφρύ με καλές θερμομονωτικές ιδιότητες, έχει ήρεμο και φωτεινό χρώμα και τέλος είναι ιδιαίτερα μαλακό και άνετο για ξυπόλυτο περπάτημα.

6.2.5 Σχολείο / Merzoug, Μαρόκο / BC architects / 2017 Ο σχεδιασμός του κτηρίου ενσωματώνει την τυπολογία, κατασκευαστική τεχνική και υλικά της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του τόπου (φυσική πέτρα και τούβλο για την τοιχοποιία, χώμα, άχυρο και άμμος για την επικάλυψη της, ξύλο και χώμα για την στέγη). Η κατασκευή είναι συνυφασμένη με τις κλιματικές συνθήκες του τόπου επιτρέποντας τη βιοκλιματική λειτουργία του κτηρίου.

6.2.7 Θέρετρο ευεξίας The Rooster / Αντίπαρος, Ελλάδα / Vois Architects / 2021

6.2.6 Κατοικία / Safed, Ισραήλ / Henkin Irit, Shavit Zohar / 2015 Διατηρούνται οι κατασκευασμένες από τοπικό ασβεστόλιθο τοιχοποιίες και θόλοι καθώς και η πέτρινη σκάλα αναδυκνύοντας τις πρακτικές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και την ιστορία του τόπου.

26

Ο συνδυασμός των φυσικών υλικών και υφών (ξύλο, μάρμαρο, ύφασμα) αντανακλούν το πνεύμα και την κουλτούρα του τόπου δημιουργώντας μια ήρεμη και θεραπευτική ατμόσφαιρα.

φυσικά χρώματα

Το χρώμα θεωρείται ένα βασικό στοιχείο που συμβάλλει στην κατανόηση και την πρόσληψη ενός χώρου από τον άνθρωπο και τη διαμόρφωση της ψυχολογίας και της συμπεριφοράς του όταν βρίσκεται σε αυτόν αλλά και αφότου έχει απέλθει από αυτόν. Καθώς η όραση έχει αναπτυχθεί ως η κυρίαρχη αίσθηση του ανθρώπου, του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται και να αξιολογεί το περιβάλλον γύρω του αλλά και να προσανατολίζεται σε αυτό. Το χρώμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις διάφορες διαδικασίες απαραίτητες για την επιβίωση του, ενώ παράλληλα επηρεάζει άμεσα αλλά υποσυνείδητα την εκδήλωση συναισθημάτων, τη νοητική λειτουργία και την ατμοσφαιρική αντίληψη και ανάμνηση ενός χώρου. Επομένως, η δημιουργία μιας χρωματικής παλέτας η οποία προάγει ένα αρμονικό και ισορροπημένο σύνολο κρίνεται ως μια καθοριστική επιλογή στον βιοφιλικό σχεδιασμό. Θεωρείται προτιμότερο να επιλέγονται γήινα, απαλά αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις πιο ζωηρά χρώματα που παρατηρούνται στα στοιχεία και τις μορφές της φύσης (χώμα, πετρώματα, νερό, φυτά, χρώματα του ουρανού κατά την ανατολή και δύση του ηλίου, εμφάνιση ουράνιου τόξου). Από την άλλη, είναι επιθυμητό να αποφεύγονται, ή να χρησιμοποιούνται με σύνεση, τα πολύ έντονα, συνθετικά χρώματα αλλά και η δημιουργία ισχυρής χρωματικής αντίθεσης. [1] [4] [6] [7]

6.2.8 Bar Botanique Cafe Tropique / Άμστερνταμ, Ολλανδία / Studio Modijefsky / 2016 Η ζωηρή χρωματική παλέτα, κυρίως σε φυσικές αποχρώσεις του πράσινου αλλά και του ροζ, σε συνδυασμό με την ένταξη ξύλινων επίπλων συνθέτουν ένα εντυπωσιακό και συνάμα αρμονικό σύνολο δημιουργώντας μια ευχάριστη και θερμή ατμόσφαιρα.

6.2.9 Κατοικία Lantern House / Μελβούρνη, Αυστραλία / Timmins + Whyte / 2019 Ο συνδυασμός ποικίλων φυσικών υλικών στα έπιπλα και τα αντικείμενα του χώρου (ξύλο βελανιδιάς, μάρμαρο, ύφασμα, κεραμικά) συνθέτει ένα αρμονικό και αισθητικά ευχάριστο σύνολο.

27

προσομοίωση φυσικού αέρα + φωτός

Ο τεχνητός φωτισμός και αερισμός των κτηρίων έχει εξελιχθεί και βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια παράλληλα με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα των τεχνολογικών ανακαλύψεων. Ωστόσο, ως επί το πλείστον, οι μέθοδοι που εφαρμόζονται σήμερα δεν προσομοιάζουν στην αίσθηση του φυσικού φωτισμού και αερισμού αλλά τείνουν να δημιουργούν μια στατική ατμόσφαιρα στο εσωτερικό των κτηρίων με αρνητικές συνέπειες στην σωματική και τη ψυχολογική υγεία του ανθρώπου. Σύμφωνα με τις αρχές του βιοφιλικού σχεδιασμού, είναι απαραίτητη η ειδική μέριμνα για τον τεχνητό φωτισμό ώστε, όσο είναι δυνατό και επιτρεπτό, να μιμείται τις ποιότητες του φυσικού φωτός. Ομοίως, ο σχεδιασμός του συστήματος αερισμού σε ένα χώρο είναι ωφέλιμο να μιμείται μέσω εναλλαγών τα χαρακτηριστικά ενός φυσικού αερισμού ώστε να προσφέρει μια πιο διεγερτική και φυσική ατμόσφαιρα στο τεχνητό περιβάλλον. [1] [6]

6.2.10 Μουσείο Kult / Pool Leber Architekten + Bleckmann Krys Architekten / Vreden, Γερμανία / 2018 Ο συνδυασμός τεχνητού φωτός και της ελεγχόμενης εισαγωγής φυσικού αποτελεί την πιο αποδοτική πρακτική για τους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου. Η χρήση τεχνολογίας LED εξασφαλίζει την προσομοίωση του φυσικού φωτός αλλά και την ομαλή διάχυση του στον χώρο.

6.2.11 Living lab / Λονδίνο, Αγγλία / Daewha kang / 2017 Ο φωτισμός του γραφείου μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ημέρας με στόχο την προσομοίωση της έντασης και του χρωματισμού του φυσικού φωτός. Το πρωί οι αποχρώσεις κυμαίνονται στο φάσμα του ψυχρού μπλε, το μεσημέρι σε λαμπερό λευκό και κατά το σούρουπο σε ζωηρό πορτοκαλί.

28

φυσικά σχήματα + μορφές

Η φύση αποτελεί ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό σχημάτων και μορφών οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρύτατα στο ανθρωπογενές περιβάλλον και να δημιουργήσουν ελκυστικούς και συναρπαστικούς χώρους που προσομοιάζουν τον δυναμισμό και την πολυπλοκότητα των φυσικών συστημάτων. Μερικές πηγές έμπνευσης αποτελούν οι φυτικοί οργανισμοί ή μέρη αυτών όπως τα φύλλα και οι κορμοί των δέντρων, το δέρμα, το τρίχωμα, τα φτερά, το κέλυφος ή το όστρακο ζωικών οργανισμών, οι κατασκευές των ζώων, όπως οι φωλιές των πουλιών, η κυψέλες των μελισσών και οι ιστοί των αραχνών, τα κύματα και η ροές του νερού. Οι οργανικές μορφές εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά όπως η προτίμηση σε καμπύλες γραμμές, οι ελικοειδής και σωληνοειδείς διατάξεις, η απουσία ευθειών και κατακόρυφων γωνιών και η αίσθηση ροϊκότητας. Τα μοτίβα και οι διατάξεις που προκύπτουν από τη μελέτη και μεθερμηνεία των φυσικών στοιχειών και διαδικασιών παρουσιάζουν ευρεία ποικιλομορφία και πολλαπλές δυνατότητες για αξιοποίηση τους στον σχεδιασμό. Η ενσωμάτωση των οργανικών μορφών χαρίζει ισορροπία, συμμετρία και ομορφιά στον χώρο και ευνοεί την θετική ανταπόκριση του ανθρώπου προς αυτόν. [1] [4] [14] [33]

6.2.12 The Living Staircase / Soho district, Λονδίνο, Αγγλία / Paul Cocksedge Studio / 2015 Η σπειροειδής σκάλα κατασκευασμένη από ξύλο και μέταλλο, καλύπτεται με φυτά και ενσωματώνει χώρους για διάβασμα, ξεκούραση και τσάι. Τοποθετείται στο καμπυλόγραμμο αίθριο προσφέροντας μια δυναμική ένωση των τεσσάρων ορόφων του κτηρίου γραφείων.

6.2.13 Regeneration pods / Λονδίνο, Αγγλία / Daewha kang / 2017 Βιοφιλικές πρακτικές και τεχνολογία συνδυάζονται για την κατασκευή χώρων διαλογισμού σε κτήριο γραφείων. Η κατασκευή τους αντλεί έμπνευση από φυσικές μορφές και σχήματα και πραγματοποιείται με ξύλινα στοιχεία.

29

υπόνοια της φύσης

Η στρατηγική αυτή αφορά την εισαγωγή στον σχεδιασμό μορφών και σχημάτων που δεν παρουσιάζονται αυτούσια στη φύση αλλά αποτελούν φανταστικές αποδόσεις οργανικών δομών. Όπως συμβαίνει και με την προηγούμενη πρακτική, αντλούν έμπνευση από τις αρχές τις φύσης και τα χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου τα οποία μεταφράζουν σε χωρικές αναπαραστάσεις και σχεδιαστικές απεικονίσεις. Παραδείγματα αυτής της προσέγγισης αποτελούν οροφές, όψεις και ανοίγματα κτηρίων που προσομοιάζουν σε ζωντανούς οργανισμούς και ακόμη το περίγραμμα των κτηρίων στον ορίζοντα κάποιων πόλεων που παραπέμπει στην οριζοντιογραμμή ενός δάσους. [1]

6.2.14 Solar Trees Marketplace / Minhang, Κίνα / Koichi Takada Architects / προς κατασκευή το 2022 Η κατασκευή της κοινοτικής αγοράς αντλεί έμπνευση από τα δάση της Σανγκάης. Τα υποστυλώματα και η στέγη ομοιάζουν στους κορμούς και το φύλλωμα των δέντρων.

6.2.15 Νοσοκομείο Global Heart Centre/ Κάιρο, Αίγυπτος / Foster + Partners / δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη Η ογκοπλασία του νοσοκομείου εμπνέεται από φυσικές μορφές και εναρμονίζεται με το φυσικό τοπίο

30

πλούτος πληροφορίας

Ο φυσικός κόσμος αποτελεί ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα το οποίο παρουσιάζει απεριόριστη ποικιλομορφία και αέναη μεταβλητότητα. Παρά τον ανυπολόγιστο πλούτο της πληροφορίας που είναι συγκεντρωμένη από τις μικρότερες στις μεγαλύτερες κλίμακες και εκφράζεται στις οργανικές διαδικασίες και οργανισμούς, τα φυσικά συστήματα διέπονται από ιδιαίτερη οργάνωση, δομή και συνοχή. Ο άνθρωπος ακμάζει σε περιβάλλοντα που βρίθουν χρωμάτων, υφών, σχημάτων, γεωμετριών που απαντώνται στη φύση ή αντλούν έμπνευση από αυτήν. Οι χώροι αυτοί ενεργοποιούν τις αισθήσεις του ανθρώπου, εξάπτουν την περιέργεια και το ενδιαφέρον του, κινητοποιούν τη σκέψη και τη φαντασία και παρακινούν τη συμμετοχή και την αλληλεπίδραση. Τέλος, οι χωρικές συνθήκες μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση μυστηρίου και να ωθήσουν στην εξερεύνηση του χώρου και τη βίωση νέων εμπειριών. [1] [8] [33]

6.2.16 Κατάστημα λουλουδιών TABLEAU / Studio David Thulstrup / Κοπεγχάγη, Δανία / 2018 Τα υλικά και οι υφές της τοιχοποιίας και των οροφών μαρτυρούν την ιστορικότητα του κτηρίου. Οι εξέδρες για τα λουλούδια κατασκευάζονται από ένα μεγάλο εύρος υλικών. Η ατμοσφαιρικότητα, ποικιλομορφία και θεατρικότητα του χώρου εντυπωσιάζουν τους πελάτες.

6.2.17 Κατοικία / Τόκυο, Ιαπωνία / Joe Chikamori / 2011 Το χειροποίητο μωσαϊκό, κατασκευασμένο από έξι διαφορετικές αποχρώσεις του πρασίνου, δημιουργεί μια ζωηρή ατμόσφαιρα που διεγείρει τις αισθήσεις.

6.2.18 Αίθουσα B του κτηρίου για το World Artificial Intelligence Conference / Archi-Union Architecture / Σαγκάη, Κίνα / 2018 Η αίθουσα μετατρέπεται σε έναν ζωηρό και φωτεινό κήπο που καλωσορίζει τους επισκέπτες και τους προτρέπει να χαλαρώσουν και να κοινωνικοποιηθούν. Ο συνδυασμός άφθονης βλάστησης και πετρωμάτων, γήινης χρωματικής παλέτας και ξύλου αλλά και κατασκευών εμπνευσμένων από τη φύση συνθέτει ένα περιβάλλον που ενεργοποιεί τις αισθήσεις και συναρπάζει.

31

φυσικές γεωμετρίες

Ο όρος φυσικές γεωμετρίες περιλαμβάνει μαθηματικές ακολουθίες οι οποίες ανευρίσκονται απανταχού στον φυσικό κόσμο (σε ζωντανούς οργανισμούς και τμήματα αυτών, σε σχηματισμούς του εδάφους και του νερού, σε καιρικά φαινόμενα). Οι δομές αυτές εμφανίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως αυξανόμενη πολυπλοκότητα, επαναλαμβανόμενα μοτίβα και ιεραρχική οργάνωση της πληροφορίας σε όλες τις κλίμακες τους. Μια από τις πιο γνωστές ακολουθίες είναι τα φράκταλ τα οποία περιγράφουν ιδιαίτερα περίπλοκα γεωμετρικά σχήματα αποτελούμενα από άπειρα τμήματα τα οποία είναι μικρότερα αντίγραφα της συνολικής εικόνας. Άλλες μαθηματικές γεωμετρίες περιλαμβάνουν την ακολουθία Fibonacci και τη χρυσή τομή. Οι γεωμετρίες αυτές προσδίδουν τόσο ποικιλομορφία όσο και ομοιότητα σε μια φυσική δομή με αποτέλεσμα ένα αρμονικό και ισορροπημένο σύνολο με μεγάλο βαθμό πολυπλοκότητας που διατρέχει όλες τις κλίμακες του. Η εφαρμογή των φυσικών γεωμετριών στον βιοφιλικό σχεδιασμό δεν αποτελεί μια πρωτοφανή τάση αλλά την αναγνώριση και τη συνέχιση μιας πρακτικής που πραγματοποιούνταν πολύ καιρό πριν την εφεύρεση του ίδιου του όρου. Πλήθος παραδειγμάτων από το παρελθόν (δημιουργία πρώτων οικισμών και κτισμάτων, γοτθική και ισλαμική αρχιτεκτονική, παραδοσιακή αρχιτεκτονική) εκφράζουν τη ζωτική σύνδεση του ανθρώπου με τις φυσικές μορφές αλλά και την πρωτόγονη και τη θεμελιώδη του ανάγκη να τις αναπαράξει στο περιβάλλον διαβίωσης του. Οι χώροι που προκύπτουν με την ενσωμάτωση ποικιλίας μοτίβων φράκταλ (σε επιφάνειες, υφές, χρώματα, ήχους, μεταχείριση του φωτός) είναι πλούσιοι σε πληροφορία και συμβάντα. Παράλληλα, ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις φυσικές τάσεις του ανθρώπου και εκλαμβάνονται ως αισθητικά ευχάριστοι καθώς πλουτίζουν την βιωμένη εμπειρία ενεργοποιώντας τις αισθήσεις και εξάπτοντας το ενδιαφέρον. [1] [3] [2] [33]

6.2.19 Μουσείο Τέχνης / Ταιβάν / Shigeru Ban Architects / 2019 Το στέγαστρο του κτηρίου είναι μια πολύπλοκη μεταλλική κατασκευή σε σχήμα πεντάγωνου και αποτελεί έκφραση της γεωμετρίας των φράκταλ.

32

αλλαγή + πατίνα του χρόνου

Η φύση βρίσκεται σε διαρκή μεταβολή και προσαρμογή, γεγονός που αντανακλάται στο φαινόμενο της ζωής. Η ρευστότητα αυτή παρουσιάζεται σε κάθε πτυχή του φυσικού κόσμου και εκφράζεται με τις αλληλένδετες διαδικασίες της δημιουργίας, ανάπτυξης, παρακμής και γήρανσης. Ο άνθρωπος ασυνείδητα έλκεται από μοτίβα και υλικά στα οποία γίνεται εμφανής η φθορά που οφείλεται στο πέρασμα του χρόνου καθώς ενστικτωδώς συνδέεται με τις διαδικασίες της αλλαγής. Στον σχεδιασμό, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση υλικών τα οποία με την πάροδο του χρόνου εμφανίζουν διάβρωση και επομένως προσδίδουν την αίσθησης της ροής του χρόνου και της εξέλιξης της ιστορίας στο τεχνητό περιβάλλον. [1] [33]

6.2.20 Κεντρικά γραφεία Packard Foundation / Los Altos, Καλιφόρνια / EHDD / 2012

6.2.21 Landmarke Lausitzer Seenland / Senftenberg, Γερμανία / Architektur & Landschaft / 2008

Χρήση υλικών (χαλκός και ξύλο κόκκινου κέδρου) που εμφανίζουν αλλαγές στην επιφάνεια τους με το πέρασμα του χρόνου. Επιλογή φυλλοβόλων δέντρων με αποτέλεσμα τη διαρκή μεταβολή του τοπίου με την αλλαγή των εποχών.

Ο πύργος παρατήρησης είναι κατασκευασμένος από ατσάλι το οποίο με την πάροδο του χρόνου εμφανίζει μια έντονη καφέ απόχρωση ως αποτέλεσμα της φθοράς λόγω των καιρικών συνθηκών.

6.2.22 Δημόσιο κολλέγιο / Labarthe-sur-Lèze, Γαλλία / LCR Architectes / 2012 Το κέλυφος του κτηρίου καλύπτεται με χαλκό, ένα φυσικό υλικό που καθώς διαβρώνεται δίνει την αίσθηση της ροής του χρόνου και τονίζει την σημασία της βιωσιμότητας. Οι αποχρώσεις που εμφανίζονται θυμίζουν το έδαφος των γύρω γεωργικών εκτάσεων.

33

βιομίμηση

Βιομίμηση ή βιομιμητισμός είναι μια πρακτική που μελετά τις φυσικές μορφές και διαδικασίες, αναγνωρίζει τις αρχές και λειτουργίες τους και τις χρησιμοποιεί στην επίλυση των ανθρωπίνων προβλημάτων και την κάλυψη των αναγκών. Μερικά παραδείγματα περιλαμβάνουν τις κατασκευαστικές ιδιότητες του ιστού της αράχνης, τις θερμικές ιδιότητες του τριχώματος κάποιων ζώων και την ανατομία του σώματος των πτηνών. Η εφαρμογή της σοφίας και της δημιουργικότητας της φύσης στις ανθρωπογενείς κατασκευές προάγει τον θαυμασμό και τον σεβασμό προς αυτήν και συμβάλλει στην ραγδαία εξέλιξη των ανθρωπίνων επιτευγμάτων. Ωστόσο, η αναφορά αυτή στη φύση δεν είναι πάντα έκδηλη στο τελικό αποτέλεσμα και κατανοητή από τον άνθρωπο και επομένως για να θεωρείται ο σχεδιασμός βιοφιλικός και να συνεισφέρει στην ανθρώπινη ευεξία οφείλει να ενσωματώνει και άλλες στρατηγικές και μεθόδους. [1] [4] [5] [34]

6.2.23 Elytra Filament Pavilion / ICD-ITKE University of Stuttgart / Weil am Rhein, Γερμανία / 2016 Η κατασκευή ενσωματώνει πρωτοπόρα έρευνα σε αρχιτεκτονική, μηχανική και βιομίμηση. Η έμπνευση αντλείται από τη μελέτη των ινωδών κατασκευών των κελυφών που ανευρίσκονται στα μπροστινά πτερά των σκαθαριών elytra.

6.2.24 Κέντρο επισκεπτών Vandusen Botanical Garden / Vancouver, Καναδάς / Perkins&will / 2011 Η μορφή, κατασκευή και λειτουργία του φωταγωγού της οροφής αντλεί έμπνευση από το ανάχωμα των τερμιτών. Εμφανίζει πολλαπλό ρόλο καθώς επιτρέπει τον φυσικό φωτισμό, αερισμό και δροσισμό του χώρου αξιοποιώντας το φαινόμενο της καμινάδας.

34

6.3 ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΠΟΥ

καταφύγιο + προοπτική

Μια βιοφιλική στρατηγική που μπορεί μονάχα να βιωθεί για να γίνει κατανοητή αφορά στον σχεδιασμό χώρου με τέτοιον τρόπο ώστε να προσομοιάζει σε συγκεκριμένες συνθήκες τις οποίες αναζητούσε ο άνθρωπος από τις απαρχές της εξέλιξης του κατά την επιλογή του περιβάλλοντος διαβίωσης του. Οι χωρικές έννοιες της προοπτικής και του καταφυγίου είναι συνυφασμένες με τη γεωμετρία και την ογκοπλασία του χώρου και τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες οι οποίες προσφέρονται στον άνθρωπο. Κατά τον σχεδιασμό εντοπίζεται ποικιλία μέσων και μεγάλος αριθμός επιμέρους συνδυασμών οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην αξιοποίηση και την εποικοδομητική εφαρμογή των χαρακτηριστικών των χωρικών αυτών συνθηκών. Παράλληλα, είναι θεμιτό να συνδυάζεται η λειτουργικότητα και η χρηστικότητα των χώρων με το αίσθημα άνεσης, ικανοποίησης και ευχαρίστησης των χρηστών. Σε αυτό το σημείο, κρίνεται ωφέλιμο να αναφερθεί ότι οι ιδιότητες και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή των συνθηκών αυτών δρουν συμπληρωματικά, χωρίς όμως το ένα να εξαρτάται άμεσα από το άλλο. Ωστόσο, η εξισορρόπηση των επιδράσεων τους είναι απαραίτητη στην εκδήλωση και την αποτελεσματική εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού. Η έννοια της προοπτικής αφορά στην παροχή ανοιχτωσιάς προς τον περιβάλλοντα χώρο και επομένως ενισχύει τη δυνατότητα επίβλεψης του χώρου και γρήγορης αντίληψης επικείμενων δυσχερών ή ωφέλιμων συμβάντων και καταστάσεων (κίνδυνοι ή ευκαιρίες). Η πρακτική της προοπτικής μπορεί να πραγματοποιηθεί με την παροχή απρόσκοπτης θέας προς το εξωτερικό περιβάλλον και ιδιαίτερα όταν το εστιακό βάθος εκτείνεται στα 30 μ. Η συνθήκη αυτή είναι δυνατό να επιτευχθεί μέσω της κατάλληλης τοποθέτησης και του προσανατολισμού του κτηρίου, των ανοιγμάτων, των διαδρόμων και του κλιμακοστασίου, τη χρήση διάφανων υλικών για την κάλυψη συγκεκριμένων χώρων (όπως οι προαναφερθέντες), τη γενικότερη διάταξη και τη συγκέντρωση των χρήσεων, αλλά και την προτίμηση σε θέες προς φυσικό τοπίο ιδιαιτέρα όταν περιλαμβάνουν δέντρα σκίασης και νερό. Ακόμη είναι θεμιτό να λαμβάνεται υπ’ όψη το ύψος παρατήρησης (άνθρωπος καθιστός ή όρθιος) και να αποφεύγονται τα οπτικά φράγματα (με τον κατάλληλο σχεδιασμό του ύψους των κιγκλιδωμάτων και της βλάστησης). Παράλληλα, θεωρείται σημαντική η δημιουργία οπτικών συνδέσεων μεταξύ των εσωτερικών χώρων και η δυνατότητα οπτικής πολλαπλών χώρων που παρουσιάζουν σαφή διαχωρισμό μεταξύ τους. Από την άλλη, η έννοια του καταφυγίου περιγράφει έναν χώρο ευκρινώς διαχωρισμένο από το ευρύτερο περιβάλλον όπου ενθαρρύνεται το αίσθημα της ασφάλειας και της προστασίας από τις εξωτερικές συνθήκες και τις τρέχουσες δραστηριότητες. Ο άνθρωπος μπορεί να αποσυρθεί σε αυτόν για να εργαστεί ή να χαλαρώσει, ατομικά ή σε μικρές ομάδες, χωρίς ωστόσο να είναι

35

απαραίτητο να απομονωθεί εντελώς από το περιβάλλον αλλά να μπορεί να διατηρεί έναν βαθμό ένταξης και συμμετοχής. Το καταφύγιο μπορεί να νοηθεί ως μια προστατευτική και εύκολα προσβάσιμη αγκαλιά που χωρικά εκφράζεται με την κάλυψη του ανθρώπου από πάνω και από πίσω ή ακόμη και περιμετρικά (τις φυγές δηλαδή που βρίσκονται εκτός του οπτικού του πεδίου όταν είναι προσανατολισμένος ευθεία και κοιτάει μπροστά). Ένα άλλο χαρακτηριστικό αποτελεί ο περιορισμός της οπτικής πρόσβασης από τον εξωτερικό χώρο στο εσωτερικό του καταφυγίου, αλλά όχι απαραίτητα το αντίστροφο. Επιπρόσθετα, οι χώροι αυτοί παρέχουν προστασία από τις κλιματικές συνθήκες, οπτική και ακουστική ιδιωτικότητα, κάλυψη και σκίαση. Οι συνθήκες αυτές μπορούν να επιτευχθούν με την κατάλληλη χρήση διαχωριστικών, παραπετασμάτων, σκιάστρων, στεγάστρων, προεξοχών, οροφών, την παροχή δυνατότητας ρύθμισης των στοιχείων αυτών, την ενσωμάτωση ημιδιαφανών επιφανειών, αλλά και τη διαχείριση του φωτός, του χρώματος και της φωτεινότητας του. [1] [35]

6.3.2 Γέφυρα Henderson Waves / Σιγκαπούρη / RSP Architects 6.3.1 Regeneration pods / Λονδίνο, Αγγλία / Daewha kang Οι κάψουλες διαλογισμού και χαλάρωσης προσφέρουν την αίσθηση του καταφυγίου στους εργαζομένους ενώ παράλληλα διατηρούν θέα προς τον εξωτερικό χώρο.

Οι εσοχές κατά μήκος της γέφυρας προσφέρουν την αίσθηση του καταφυγίου παρέχοντας παράλληλα θέα προς το τοπίο και την πόλη.

6.3.3 Artists’ Studio Bridge / San Diego, Καλιφόρνια, Η.Π.Α. / Safdie Rabines Architects / 2005 Η αίσθηση της προοπτικής δίνεται με το μεγάλο άνοιγμα προς το φυσικό τοπίο και παράλληλα δημιουργείται η αίσθηση του καταφυγίου λόγω των αναλογιών του χώρου.

36

οργανωμένη πολυπλοκότητα

Η έννοια αυτή περιγράφει ποικιλόμορφα και μεταβλητά περιβάλλοντα πλούσια σε ερεθίσματα και επιλογές τα οποία διέπονται από εσωτερική οργάνωση και αρμονία ενώ παράλληλα ισορροπούν μεταξύ του απλοϊκού και του υπερβολικά περίπλοκου. Τα διάφορα στοιχεία που τα συνθέτουν μπορούν να παρουσιάζουν χωρική ιεράρχηση, προσεγμένες αναλογίες, κλιμάκωση, συμμετρία και συνοχή. Οι χώροι αυτοί προσφέρουν μια πολυαισθητηριακή εμπειρία, εξάπτουν το ενδιαφέρον και προκαλούν θετικές ψυχολογικές και νοητικές αποκρίσεις, χωρίς όμως να δημιουργούν σύγχυση, άγχος και αίσθημα κόπωσης. Κρίνεται απαραίτητη η κατανόηση, η κριτική επιλογή, η οργάνωση και η διάταξη των χωρικών στοιχείων και ιδιοτήτων τους ώστε το αποτέλεσμα να πλησιάζει σε ένα φυσικά αρμονικό σύνολο. Παραδείγματα εφαρμογής σε επίπεδο κτηρίου αποτελούν τα δομικά και τα λειτουργικά στοιχεία (εκτεθειμένος σκελετός και μηχανικά συστήματα), η ογκοπλασία και η διαμόρφωση των όψεων του κτηρίου, η ογκοπλασία των οροφών, η διαμόρφωση των ανοιγμάτων και των λεπτομερειών των παραθύρων, ο εσωτερικός σχεδαισμός και η επίπλωση των χώρων, η οργάνωση της κίνησης και της ροής στον χώρο αλλά και των μεταβάσεων από χώρο σε χώρο, είτε εσωτερικούς είτε εξωτερικούς. Επιπρόσθετα είναι ωφέλιμη η ενσωμάτωση της ενλόγω στρατηγικής στον σχεδιασμό τοπίου και τον πολεοδομικό σχεδιασμό (αστικός ιστός, διαδρομές πεζών, κίνηση οχημάτων). [1] [35]

6.3.4 Κτήριο γραφείων Mosaic Centre For Conscious Community And Commerce / Alberta, Καναδάς / Manasc Isaac / 2015 Η χρήση παλέτας φυσικών υλικών σε συνδυασμό με την αρμονική και ιεραρχημένη διάταξη ποικίλων χωρικών στοιχείων που εμπνέονται από φυσικά σχήματα δημιουργούν ένα ποικιλόμορφο περιβάλλον που διεγείρει τις αισθήσεις.

6.3.5 Factory in the Forest / Μαλαισία / Design Unit Architects Snd Bhd / 2017 Ο σχεδιασμός του κτηρίου εμφανίζει ιεραρχική οργάνωση των διαφόρων επιπέδων και συνοχή στην κίνηση μεταξύ των χώρων. Οι χώροι είναι λειτουργικοί και παράλληλα προσφέρουν μια πολυαισθητηριακή εμπειρία.

37

ενσωμάτωση των μερών στο σύνολο

Η βιοφιλική αυτή στρατηγική ενθαρρύνει την ιεραρχική οργάνωση των χώρων μεταξύ τους και σε σχέση με το γενικό πλαίσιο και ευνοεί την αντίληψη της συγκρότησης ενός συνόλου από επιμέρους τμήματα. Πρακτικές που προάγουν την ενσωμάτωση των μερών στο σύνολο αποτελούν η διαδοχική σύνδεση των διαφορετικών χώρων, ο σαφής διαχωρισμός, τα ξεκάθαρα όρια αλλά και η ύπαρξη ενός κεντρικού σημείου αναφοράς στους χώρους. [1]

6.3.6 Κεντρικά γραφεία της Google / Σικάγο, Η.Π.Α. / VOA Το αίθριο μαζί με το κλιμακοστάσιο λειτουργούν ως το κεντρικό σημείο του κτηρίου το οποίο ενώνει όλα τα στοιχεία που εμφανίζονται στους ορόφους σε ένα ενιαίο σύνολο. Η επανάληψη των υποστυλωμάτων από χώρο σε χώρο διατηρεί τη συνοχή, ακόμα κι αν άλλα στοιχεία μεταβάλλονται.

μεταβατικοί χώροι

Μια ακόμη στρατηγική που μπορεί να αξιοποιηθεί στον βιοφιλικό σχεδιασμό αποτελεί η κατάλληλη αντιμετώπιση και οργάνωση των προσβάσεων και μεταβάσεων από χώρο σε χώρο. Η διάφορες συνδέσεις μεταξύ των χώρων μπορούν να πραγματοποιηθούν είτε από εξωτερικό σε εσωτερικό είτε μεταξύ εσωτερικών ή μεταξύ εξωτερικών. Παράλληλα, η διάκριση των χώρων μπορεί να γίνει σύμφωνα με το κριτήριο της ιδιωτικότητας (μετάβαση μεταξύ χώρων που εκτείνονται στην κλίμακα του δημόσιου και του ιδιωτικού), σύμφωνα με τη δυναμική ενός χώρου (δυναμικοί ή στατικοί χώροι) και σύμφωνα με τον αν οι χώροι είναι φυσικοί ή κατασκευασμένοι από ανθρώπινο χέρι. Γενικά, οι μεταβατικοί χώροι δεν έχουν κάποιον αυστηρά λειτουργικό σκοπό να επιτελέσουν ή σχεδιαστικό περιορισμό να ικανοποιήσουν ή συγκεκριμένο πρότυπο να ακολουθήσουν. Η αντίληψη και ερμηνεία της λειτουργίας και προσφοράς τους στο σύνολο εξαρτάται από πλήθος παραγόντων όπως ο τόπος και οι κλιματικές συνθήκες, η κουλτούρα και οι ανάγκες της κοινωνίας, ο στόχος του έργου και οι προτιμήσεις των χρηστών, αλλά οι αξίες και η ταυτότητα του σχεδιαστή.

38

Μπορεί να είναι χώροι με περιορισμένη λειτουργία ή έντονη πολυχρηστικότητα, μπορεί να έχουν κυρίως περιβαλλοντικό προσανατολισμό ή συμβολικές προεκτάσεις, μπορεί να ενώνουν αλλά και να διαχωρίζουν. Επομένως, κατά τη σχεδίαση και ένταξη τους, παρουσιάζεται ένα ευρύ περιθώριο για ευελιξία, μεθερμηνεία, καινοτομία και εξερεύνηση νέων λύσεων και συνδυασμών. Βέβαια, οι μεταβατικοί χώροι οφείλουν να συνάδουν με τον συνολικό σχεδιασμό και να συλλειτουργούν με τις υπόλοιπες βιοφιλικές πρακτικές ώστε να εντάσσονται αρμονικά στο σύνολο. Ακόμη, θεωρείται ωφέλιμο να είναι διακριτοί και να γίνονται εύκολα αντιληπτοί ώστε να μην προκαλούν ασάφεια και αίσθημα σύγχυσης στον άνθρωπο. Οι δυνατότητες και οι περιπτώσεις εφαρμογής τους είναι πολλαπλές και πολυποίκιλες με μερικά παραδείγματα μεταβατικών χώρων να αποτελούν τα εξής: διάδρομοι, φουαγιέ, κατώφλια, εισόδους, πύλες, κιονοστοιχίες, μονοπάτια, βεράντες, αυλές, αίθρια, ακάλυπτοι, προαύλια, γέφυρες, ράμπες, σκάλες, πέργκολες, υπόστεγα. [1] [36]

6.3.7 Sustainable Buildings Research Centre / Wollongong, Australia / Cox Architecture / 2016 Το κτιριολογικό πρόγραμμα οργανώνεται σε δύο κτήρια τα οποία ενώνονται με ποικίλες διαδρομές που ενθαρρύνουν την άμεση εμπειρία με το φυσικό τοπίο.

6.3.8 Εκπαιδευτικό κέντρο Josey Pavilion / Decatur, Texas / Flato Architects / 2014

6.3.9 Νοσοκομείο Khoo Teck Puat / Σιγκαπούρη / RMJM / 2009

Το εκπαιδευτικό κέντρο παρέχει πλήθος ημι-υπαίθριων μεταβατικών χώρων συνδέοντας εξωτερικούς με εσωτερικούς. Η δυνατότητα μετασχηματισμού των χώρων διαλύει τα σαφή όρια τους και προσφέρει χώρους από όπου οι χρήστες μπορούν να απολαύσουν το τοπίο προστατευμένοι από τις κλιματικές συνθήκες.

Πολλαπλές γέφυρες ενώνουν τις διάφορες πτέρυγες του νοσοκομείου προσφέροντας άμεση επαφή με τους πλούσιους κήπους που αγκαλιάζουν το κτήριο.

39

κινητικότητα + εύρεση της πορείας

Στον βιοφιλικό σχεδιασμό κρίνεται σημαντική η κατάλληλη διάρθρωση της κινητικότητας και οργάνωση της ροής σε έναν χώρο αλλά και από χώρο σε χώρο ώστε να διευκολύνεται ο προσανατολισμός και η πλοήγηση του ανθρώπου σε αυτούς. Παράλληλα, θεωρείται αναγκαίο να προσφέρεται η απαραίτητη καθοδήγηση στον άνθρωπο, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται σε έναν άγνωστο, πολύπλοκο χώρο, ώστε να ενισχύεται το αίσθημα άνεσης και ασφάλειας κατά την έλευση, παρουσία και κίνηση του. Οι πρακτικές και τα μέσα για την καθιέρωση αποτελεσματικής κινητικότητας σε έναν χώρο είναι ποικίλα και βασίζονται στη δυνατότητα του ανθρώπου να αναγνωρίζει και να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον γύρω του, να κατανοεί τις πληροφορίες που του παρέχει και να αποθηκεύει ασυνείδητα στη μνήμη του τις ερμηνείες αυτές. Αρχικά, τα σημεία εισόδου και εξόδου οφείλουν να έχουν στρατηγική θέση, να είναι ορατά και να επιτρέπουν την ελεύθερη και άνετη διέλευση. Επιπλέον, είναι θεμιτό να παρέχονται σημεία αναφοράς και ορόσημα σε έναν χώρο ώστε να διευκολύνεται ο προσανατολισμός σε αυτόν και να γίνεται άμεσα κατανοητή η θέση του ανθρώπου ως προς το γενικό πλαίσιο. Ακόμη, είναι ωφέλιμο να ενσωματώνεται το κατάλληλο οπτικό επικοινωνιακό σύστημα και η σηματοδότηση των χώρων, περασμάτων και κατευθύνσεων, αλλά και να δημιουργούνται περιοχές με διακριτό οπτικό χαρακτήρα. Τέλος, η γεωμετρία, η ογκοπλασία και η κατασκευή του χώρου αποτελούν σημαντικούς παράγοντες οι οποίοι ενθαρρύνουν την κίνηση και την εύρεση της πορείας σε αυτόν. [1] [37]

6.3.10 The Johns Hopkins Hospital / Βαλτιμόρη, Η.Π.Α. / Perkins+Will Το συγκρότημα οργανώθηκε γύρω από μια ιεραρχημένη κυκλική διαδρομή (“Main Loop”) η οποία σχετίζεται με την τοπολογία, συνδέει τα υπάρχοντα και τα νέα κτήρια, κατευθύνει την ροή των πεζών και τους καθοδηγεί προς συγκεκριμένες τοποθεσίες. Παράλληλα ενσωματώνεται ξεκάθαρο επικοινωνιακό σύστημα (σηματοδότηση, χάρτες) και ορόσημα (μεταβατικοί χώροι με άφθονο φυσικό φως, έργα τέχνης).

40

6.3.11 Τεχνολογικό κέντρο Here East / Λονδίνο, Αγγλία / dn&co Η ενσωμάτωση συστήματος σηματοδότησης στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους που βασίζεται στη χρήση γραφικών σε έντονο χρώμα προσφέρει σαφή καθοδήγηση αλλά και μια ενδιαφέρουσα εμπειρία.

σύνδεση με τον τόπο

Ο βιοφιλικός σχεδιασμός οφείλει να προάγει το συναισθηματικό δέσιμο με τον τόπο και να καλλιεργεί το αίσθημα του οικείου και ασφαλούς περιβάλλοντος. Η επιβίωση του ανθρώπου κατά την εξελικτική του πορεία εξαρτιόταν και συνδεόταν άμεσα με το περιβάλλον του και την ασφάλεια και σιγουριά που του προσφέρει και επομένως η προτίμηση του σε γνώριμους τόπους θεωρείται αντανάκλαση της εξάρτησης αυτής. Η συναισθηματική σύνδεση παρουσιάζεται σε σχέση με τις πολιτισμικές συνθήκες ενός τόπου (κουλτούρα, ιστορία, κοινωνικό πλαίσιο) αλλά και σε σχέση με τις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής (φυσικό τοπίο, κλίμα, ενδημική πανίδα και χλωρίδα, γεωμορφολογικές συνθήκες, παρουσία νερού). Η ενίσχυση της αίσθησης του τόπου και του δεσμού με αυτόν συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και παροτρύνει τους ανθρώπους να προστατεύουν και να διατηρούν το περιβάλλον τους, είτε τεχνητό είτε φυσικό. [1] [3] [20]

6.3.12 Ξενοδοχείο OKU / Κως, Ελλάδα / Mastrominas Architecture / 2020 Ο σχεδιασμός του ξενοδοχείου εμπνέεται από την κουλτούρα και ιστορία του τόπου και ερμηνεύει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του νησιού σε μια μοντέρνα, λειτουργική και μινιμαλιστική πρόταση.

6.3.13 Οινοποιείο Silver Oak / Καλιφόρνια, Η.Π.Α. / Piechota Architecture / 2018 Η ογκοπλασία των κτηρίων και το σχήμα των στεγών εμπνέονται από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και φέρουν αναφορές στην τυπολογία των στάβλων της περιοχής.

41

7. ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΒΙΟΦΙΛΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν διεξαχθεί και τη βιβλιογραφία που έχει συγγραφεί, τα οφέλη του βιοφιλικού σχεδιασμού εμφανίζονται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αρχικά, κρίνεται σημαντικό να αναλυθεί η πολυδιάστατη συνεισφορά του στον άνθρωπο και τη σωματική, νοητική και ψυχική του υγεία. Εν συνεχεία, θα αναπτυχθεί η συμβολή του στο εργασιακό περιβάλλον, στην απόδοση του εργαζομένου αλλά και στην ανάπτυξη της επιχείρησης. Τέλος, θα σχολιαστεί η προσπάθεια μετριασμού των περιβαλλοντικών ζητημάτων και αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος μέσω της εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού. Σε αυτό το σημείο είναι θεμιτό να αναφερθεί ότι η εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού στα κτηριακά σύνολα και τον αστικό ιστό μπορεί να επιφέρει θετικά οικονομικά αποτελέσματα σε πολλαπλούς τομείς τα οποία έχουν υπολογιστεί από έναν μεγάλο αριθμό μελετών.

σωματική, νοητική + ψυχική υγεία του ανθρώπου

Με την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού πραγματοποιείται έμπρακτη προσπάθεια επανασύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση και κάλυψης των έμφυτων αναγκών του για συσχετισμό με αυτήν. Η δράση αυτή προσφέρει σημαντικά οφέλη στον άνθρωπο σε πολλαπλά επίπεδα (σωματικό, νοητικό, ψυχολογικό) και επηρεάζει ριζικά το πώς αισθάνεται, συμπεριφέρεται και ζει σε έναν χώρο. Έρευνες έχουν δείξει ότι μέσω της επαφής με τα στοιχεία της φύσης στο κτισμένο περιβάλλον μειώνεται το άγχος που βιώνει ο άνθρωπος και μετριάζεται το αίσθημα πίεσης από τις απαιτήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, ενδυναμώνεται και διατηρείται σε φυσιολογικά επίπεδα η φυσική λειτουργία του (αρτηριακή πίεση, καρδιακοί παλμοί, επίπεδα ορμονών στο αίμα, λειτουργία κιρκάδιου συστήματος) και κατ’αυτόν τον τρόπο προστατεύεται από την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, ψυχικών διαταραχών και άλλων ασθενειών οι οποίες συνδέονται με τη διαταραχή της φυσικής κατάστασης, το στρες και την αποκοπή από τον φυσικό κόσμο.

7.1 Κατοικία Lantern House / Μελβούρνη, Αυστραλία / Timmins + Whyte / 2019 Ο βιοφιλικός σχεδιασμός προσφέρει ένα όμορφο και θεραπευτικό περιβάλλον για την ευχαρίστηση της ζωής.

42

Επίσης ο βιοφιλικός σχεδιασμός συνδέεται με τη δημιουργία θεραπευτικού και γαλήνιου περιβάλλοντος το οποίο δρα καταλυτικά στην ταχύτερη ανάρρωση και την αποκατάσταση της υγείας και του αισθήματος ευεξίας. Χώροι εμπνευσμένοι από τον φυσικό κόσμο προσφέρουν άνεση, ενθαρρύνουν το αίσθημα ασφάλειας και καλλιεργούν το αίσθημα του ανήκειν. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι επηρεάζεται ευεργετικά η διάθεση και ενισχύεται η αίσθηση ζωτικότητας και ενέργειας. Ακόμη, πραγματοποιείται σημαντική συνεισφορά στην αύξηση της διανοητικής λειτουργίας και της συγκέντρωσης, στον μετριασμό της αίσθησης κόπωσης από την προσήλωση σε κάποια εργασία και στην αποκατάσταση της προσοχής. Τέλος, με την αξιοποίηση των βιοφιλικών στρατηγικών, εμπλουτίζεται ο χώρος με πολυαισθητηριακά ερεθίσματα με αποτέλεσμα να εξάπτεται το ενδιαφέρον, να ενεργοποιείται η φαντασία και η δημιουργικότητα και να προσφέρονται στον άνθρωπο οι κατάλληλες συνθήκες για να βιώσει μια απαράμιλλη εμπειρία της ζωής και της ύπαρξης του στον κόσμο. [1] [2] [4] [6] [8] [9] [18] [22] [23] [24] [25] [19] [35]

7.2 Νοσοκομείο Global Heart Centre/ Κάιρο, Αίγυπτος / Foster + Partners / δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη Η θέα προς το φυσικό τοπίο και το παιχνίδισμα του φωτός προσφέρουν γαλήνη, ηρεμία και ευχαρίστηση στους ασθενείς.

παραγωγικότητα του εργαζομένου + ανάπτυξη της επιχείρησης

Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες που διαπραγματεύονται την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού στο εργασιακό περιβάλλον και τη συσχέτιση του με την απόδοση και την υγεία του εργαζομένου, αλλά και την ανάπτυξη και αποδοτική λειτουργία της επιχείρησης. Έχει παρατηρηθεί ότι ένα περιβάλλον εργασίας το οποίο ενσωματώνει αρχές βιοφιλικού σχεδιασμού (παροχή φυσικού φωτός και φυσικού αερισμού καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, εξασφάλιση θερμικής και ακουστικής άνεσης, ικανοποιητική παρουσία βλάστησης, θέα σε φυσικά τοπία) επιδρά καθοριστικά στον βαθμό συγκέντρωσης και απόδοσης του εργαζομένου στην εργασία του, στο αίσθημα ικανοποίησής του από αυτήν και συνεπώς στην αυξημένη παραγωγικότητα της επιχείρησης στο σύνολο της.

43

Αρχικά, έχει διαπιστωθεί ότι ο βιοφιλικά σχεδιασμένος χώρος συνδράμει στην αποκατάσταση της νοητικής λειτουργίας του εργαζομένου (restoration of cognitive functioning) και την ανανέωση της προσοχής του (renewal of attention). Έτσι, δεν εξαντλείται άμεσα η πνευματική του ενέργεια και επιμηκύνεται το φάσμα προσοχής του. Παράλληλα, η ενσωμάτωση βιοφιλικών πρακτικών συμβάλλουν στην αποκατάσταση της ψυχολογικής του κατάστασης (psychological restoration) και στη μείωση του στρες και της νευρικότητας που βιώνει καθημερινά στον χώρο εργασίας με αποτέλεσμα την καλύτερη ατομική απόδοση και κατ’ επέκταση την καλύτερη απόδοση της επιχείρησης. Επίσης, μελέτες αναφέρουν ότι με αυτόν τον τρόπο μειώνονται τα φαινόμενα συστηματικής απουσίας των εργαζομένων από τον χώρο εργασίας χωρίς έγκυρο λόγο (absenteeism), τα οποία επιφέρουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στην επιχείρηση. Συμπερασματικά, η εφαρμογή βιοφιλικών κριτηρίων κατά τον σχεδιασμό των χώρων εργασίας συμβάλλει στην ανάπτυξη ποιοτικών συνθηκών εργασίας προσφέροντας αξιόλογα και υπολογίσιμα οφέλη τόσο στο εργασιακό δυναμικό μιας επιχείρησης όσο και στην ίδια την επιχείρηση εξασφαλίζοντας την πρόοδο και την ανάπτυξη της. Σε αυτό το σημείο κρίνεται αξιόλογο να αναφερθεί ότι τα διάφορα στοιχεία του βιοφιλικού σχεδιασμού, και κυρίως τα πιο εμφανή και αισθητά, δεν προσλαμβάνονται από όλους του εργαζομένους με τον ίδιο τρόπο. Μια επιχείρηση, με σκοπό να προσφέρει αναβαθμισμένες συνθήκες εργασίας στους εργαζομένους της ώστε να αυξήσει την παραγωγικότητα τους και συνεπώς την λειτουργία και την επιτυχία της, οφείλει να ενδιαφέρεται για τις ιδιαίτερες ανάγκες και τις επιθυμίες τους και να προωθεί πρακτικές οι οποίες γίνονται αποδεκτές από την πλειοψηφία του εργασιακού δυναμικού της. Παράλληλα, με αυτόν τον τρόπο, η επιχείρηση διατηρεί και ενθαρρύνει το υπάρχον προσωπικό να προσφέρει στο μέγιστο και επιπλέον προσελκύει νέους εργαζόμενους στα πλαίσια του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων για την εύρεση ταλέντων. [1] [2] [3] [6] [10] [17] [18] [23] [24] [25] [26] [29] [35]

7.4 Κτήριο γραφείων Carazo Architecture / San Jose, Costa Rica / Carazo Arquitectura / 2019 Ο σχεδιασμός του γραφείου δίνει έμφαση στην εξασφάλιση της άνεσης και της ποιότητας ζωής, την ένταξη του πράσινου στοιχείου, την προσαρμοστικότητα των χώρων και τη βιωσιμότητα του κτηρίου.

7.3 Pasona Urban Farm / Τόκυο, Ιαπωνία / Kono Designs / 2010

44

Το υπάρχον εννιαόροφο κτήριο ανακαινίστηκε συνδυάζοντας τις απαιτήσεις ενός κτηρίου γραφείου με τη δημιουργία μιας αστικής φάρμας. Οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν και να καταναλώνουν τα δικά τους τρόφιμα ως μέρος της καθημερινής εργασίας.

κοινωνία

Η εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού στο αστικό περιβάλλον στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμων και ανθεκτικών πόλεων και παράλληλα δίκαιων και ισότιμων κοινωνιών. Οι βιοφιλικές πόλεις χαρακτηρίζονται από την άφθονη και ποικιλόμορφη παρουσία της φύσης στον αστικό ιστό και παράλληλα την παροχή ισότιμων ευκαιριών και πολλαπλών δυνατοτήτων στους πολίτες για προγραμματισμένη και επαναλαμβανόμενη ή αυθόρμητη και εφήμερη ενασχόληση με δραστηριότητες που ενδυναμώνουν τη σύνδεση τους με το φυσικό τοπίο και προάγουν τη βαθύτερη κατανόηση της αλληλεξάρτησης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Επομένως, όταν η αστικοποίηση διέπεται από βιοφιλικές αξίες όχι μόνο προάγεται η επανένταξη της φύσης στη ζωή των ανθρώπων και η απρόσκοπτη και καθημερινή απόλαυση της αλλά επιπλέον καλλιεργείται η αίσθηση του ανήκειν στην κοινότητα και στον συγκεκριμένο τόπο και ενδυναμώνεται το αίσθημα της συλλογικότητας. Επιπρόσθετα, ενθαρρύνεται η ενεργή συμμετοχή σε ομαδικές δράσεις και τονώνεται το αίσθημα υπευθυνότητας κάθε ατόμου για την προστασία και τη διαφύλαξη τόσο του φυσικού τοπίου όσο και του αστικού και πολιτισμικού. Μέσω της καλλιέργειας ισχυρών δεσμών με τον τόπο και την κοινότητα αλλά και της υπεύθυνης δραστηριοποίησης των πολιτών σε συλλογικές ενέργειες, ευνοείται η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, παραγωγής και επιχειρηματικότητας και κατ’ επέκταση ενισχύεται η εγκαθίδρυση ενός μακροπρόθεσμού πλαισίου για την επίτευξη της αυτονομίας, της ανθεκτικότητας και της αειφορικής ανάπτυξης της πόλης. Συμπερασματικά, οι βιοφιλικές πόλεις αποτελούν ένα πολύπλοκο και διασυνδεδεμένο σύστημα το οποίο ενσωματώνει τους πολίτες, την κοινωνία, το τεχνητό και φυσικό περιβάλλον σε μια αδιάσπαστη αλυσίδα όπου κάθε κρίκος της έχει ενεργό ρόλο και συμβάλει δυναμικά στην εξασφάλιση της προόδου και της ευημερίας της. [11] [12] [13] [41]

7.5 Αστική ανάπλαση / Larimer Square, Colorado, Η.Π.Α. / Bio-Logical Capital + Urban Villages / 2019 Η ανάπλαση της περιοχής περιλαμβάνει τη δημιουργία πράσινων οροφών και κήπων, αλλά και την ενσωμάτωση εκτάσεων αστικής καλλιέργειας και μικρής κλίμακας φάρμες, με σκοπό την ανάπτυξη της τοπικής παραγωγής τροφίμων και της οικονομίας της κοινότητας.

7.6 Agripolis / Παρίσι, Γαλλία / 2019 Η μεγαλύτερη σε έκταση στη χώρα αστική φάρμα λειτουργεί ως ένας χώρος για την κοινότητα με σκοπό να επανασυνδέσει τους πολίτες με την καλλιέργεια και παραγωγή της τροφής και να ενισχύσει την περιβαλλοντική και οικονομική ανθεκτικότητα της πόλης.

45

περιβάλλον

Από τις μελέτες που έχουν διεξαχθεί γίνεται εμφανές ότι η υιοθέτηση βιοφιλικών στρατηγικών στο ανθρωπογενές περιβάλλον μπορεί να δράσει ευεργετικά στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που ταλανίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Καθώς ο βιοφιλικός σχεδιασμός προάγει τη χρήση παθητικών συστημάτων φωτισμού, αερισμού και δροσισμού στις κτηριακές μονάδες αλλά και την άφθονη παρουσία φυτών στο κτισμένο περιβάλλον μπορεί να συμβάλλει ενεργά στον μετριασμό των αρνητικών συνεπειών που αυτό έχει επιφέρει στον άνθρωπο και τον πλανήτη. Παράλληλα, η εκτεταμένη χρήση πράσινων οροφών και πράσινων τοίχων, η ενσωμάτωση κήπων και δέντρων, η κάλυψη του δημόσιου χώρου με μαλακά εδάφη, πράσινες εκτάσεις και βλάστηση είναι μερικές πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο στον αστικό όσο και τον πολεοδομικό σχεδιασμό για την δημιουργία ενός υγιεινού, θεραπευτικού και βιώσιμου περιβάλλοντος με σεβασμό προς τον φυσικό κόσμο. Αρχικά, όσον αφορά στην ατμοσφαιρική ρύπανση, την κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η συνεισφορά των φυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Έχει γίνει γνωστό ότι η βλάστηση και οι οργανισμοί που βρίσκονται στο χώμα έχουν την ικανότητα να απορροφούν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα κατά τη φωτοσύνθεση αλλά και να εξυγιάνουν τον αέρα, το έδαφος και το νερό από ρυπογόνες ουσίες. Ιδιαίτερα στον εσωτερικό χώρο, οι πράσινοι τοίχοι σε συνδυασμό με συστήματα αερισμού μπορούν να λειτουργήσουν ως βιολογικά φίλτρα καθαρισμού του αέρα. Επιπλέον, σχετικά με την απορροή των υδάτων στις πόλεις και τη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, είναι δυνατό να επιτευχθεί αξιόλογη μείωση λόγω της δυνατότητας των φυτών και του χώματος για πρόσληψη και απορρόφηση του νερού. Έχει γίνει φανερό ότι η εκτεταμένη χρήση σκληρών επιφανειών και υλικών (τσιμέντο, μπετόν, άσφαλτος) στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον εμποδίζει την απορρόφηση των βρόχινων υδάτων στο υπέδαφος και εντείνει την απορροή τους στην επιφάνεια του εδάφους. Το γεγονός αυτό και σε συνδυασμό με τα ανεπαρκή συστήματα αποχέτευσης έχει ως αποτέλεσμα την μόλυνση των καναλιών του νερού. Παράλληλα, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν τα οικιακά λύματα και τα συλλεχθέντα βρόχινα ύδατα για την ύδρευση των πράσινων οροφών και τοίχων, πρακτική η οποία συμβάλλει στην επαναχρησιμοποίηση του νερού, την εξοικονόμησή του και την ορθολογική διαχείριση του.

7.7 Desert Rain / Oregon, Η.Π.Α. / Ιδιοκτήτες και ομάδα επαγγελματιών/ 2010 Ο σχεδιασμός της κατοικίας παρέχει σημαντική περιβαλλοντική απόκριση καθώς αξιοποιεί τη δυνατότητα για φυσικό φωτισμό, φυσικό αερισμό και παθητικό κλιματισμό ενώ παράλληλα ενσωματώνει σύστημα φωτοβολταϊκών στοιχείων, συλλογής βρόχινων υδάτων, αξιοποίησης γκρίζου νερού και κομποστοποίησης.

46

7.8 Αστικό πάρκο Shanghai Greenland Center/ Σαγκάη / Nikken Sekkei / 2017 Το σύμπλεγμα πράσινων χώρων σχεδιάζεται πάνω από το μετρό σύμφωνα με τις διάφορες δραστηριότητες και συμβάλλει δυναμικά στην αντιμετώπιση του φαινόμενου της θερμικής αστικής νησίδας και την αναζωογόνηση του αέρα της πόλης.

Ένας ακόμη τομέας στον οποίο μπορεί να δράσει θετικά η εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού αποτελεί ο ενεργειακός τομέας που συνδέεται με την ορθολογική και βιώσιμη κατανάλωση των πηγών ενέργειας και των ενεργειακών πόρων με στόχο την αειφορική διαχείρισή τους. Οι πράσινες οροφές και όψεις αλλά και το αστικό πράσινο συμβάλλουν στη μείωση του φαινόμενου της αστικής θερμικής νησίδας, την βελτίωση του μικροκλίματος των πόλεων, τον μετριασμό των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας και την αναβάθμιση της θερμικής συμπεριφοράς των κτηρίων. Συνεπώς, παρατηρείται μείωση στην κατανάλωση ενέργειας με σκοπό την θέρμανση και ψύξη και αυξημένη θερμική άνεση στους χώρους των κτηρίων. Ακόμη, η αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού και αερισμού, η χρήση παθητικού κλιματισμού αλλά και η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον κτηριακό σχεδιασμό οδηγεί σε σημαντική μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων των κτηρίων και των επιπτώσεων τους στο περιβάλλον. Τέλος, κρίνεται σημαντικό να αναφερθεί η συνεισφορά του βιοφιλικού σχεδιασμού όχι μόνο στον περιορισμό της απώλειας της βιοποικιλότητας αλλά και στην αύξηση της στα πλαίσια του τεχνητού περιβάλλοντος μέσω της επανένταξης ενδημικών φυτικών και ζωικών οργανισμών στον αστικό ιστό και τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για να ευδοκιμήσουν και αναπτυχθούν. [2] [30] [31] [42]

7.9 The Nanjing Vertical Forest / Κίνα / Stefano Boeri Architetti / 2016-ongoing Ο στόχος του έργου είναι η δημιουργία ενός κατακόρυφου δάσους, με 27 ενδημικά είδη, το οποίο τονώνει την τοπική βιοποικιλότητα, μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και παράγει μεγάλες ποσότητες οξυγόνου.

47

8. ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ Παρά το γεγονός ότι η θεωρία του βιοφιλικού σχεδιασμού παρουσιάζεται ιδιαίτερα συνεκτική και δομημένη, προσφέρει πληθώρα σχεδιαστικών στρατηγικών και εργαλείων για την εφαρμογή του και υπόσχεται πολλαπλά οφέλη σε ποικίλα επίπεδα, εκφράζονται προβληματισμοί για την αποτελεσματική εφαρμογή του και για την κριτική αξιολόγηση του. Καθώς αποτελεί μια σχετικά πρόσφατη πρακτική, το πεδίο έρευνας και μελετών δεν έχει ακόμη καλύψει το σύνολο της θεωρίας ώστε να δώσει τεκμηριωμένες απαντήσεις στο πλήθος ερωτημάτων που αναδύονται κατά τη μετάβαση της θεωρίας στην πράξη. Επομένως κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω έρευνα με στόχο την καλύτερη δυνατή τεκμηρίωση της επιλογής των κατάλληλων στρατηγικών, τον βαθμό εφαρμογής τους, το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται, αλλά την αλληλεπίδραση τους. Επιπρόσθετοι τομείς στους οποίους εμφανίζεται αναγκαία η περαιτέρω έρευνα περιλαμβάνουν το κατά πόσο είναι βιώσιμες οι διάφορες εφαρμογές του βιοφιλικού σχεδιασμού, τα αποτελέσματα τους στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό και την επίδραση στον πολιτισμό και την ιστορικότητα των τόπων. Παράλληλα, μια σημαντική πλευρά της κριτικής που ασκείται στον βιοφιλικό σχεδιασμό αφορά την οικονομική επένδυση για την εφαρμογή και τη συντήρηση του, την αξιολόγηση των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων και το χρονικό πλαίσιο εμφάνισης τους. [2] [3] [18]

8.1 Κεντρικά γραφεία New York Times / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / Renzo Piano / 2003 Αίθριο με βρύα και σημύδες.

Με σκοπό την εγκαθίδρυση ενός αξιόπιστου πλαισίου εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού αλλά και την προώθηση του, ορισμένοι οργανισμοί έχουν συμπεριλάβει στο σύστημα πιστοποίησης τους συγκεκριμένα κριτήρια που περιγράφουν και αξιολογούν τις βιοφιλικές πρακτικές σε ένα έργο. Κάθε οργανισμός θέτει τις προδιαγραφές σύμφωνα με τις αξίες και τους στόχους του, περιγράφει αναλυτικά τα πρότυπα και τους τρόπους τεκμηρίωσης τους και ενθαρρύνει τους σχεδιαστές να δημιουργήσουν ένα πιο υγιές και βιώσιμο περιβάλλον. Ορισμένοι από αυτούς του οργανισμούς και τα βιοφιλικά κριτήρια που έχουν εντάξει στο σύστημα αξιολόγησης τους περιγράφονται παρακάτω.

48

Το διεθνές ινστιτούτο WELL Building (International WELL Building Institute, IWBI) έχει αναπτύξει το παγκοσμίως αναγνωρισμένο σύστημα πιστοποίησης WELL Building Standard το οποίο εστιάζει στον σχεδιασμό κτηριακών συνόλων που στηρίζουν και βελτιώνουν την ανθρώπινη υγεία και ευεξία. Το πρότυπο περιλαμβάνει πάνω από εκατό κριτήρια υπό τις κατηγορίες αέρας, νερό, θρέψη, φως, φυσική κατάσταση, άνεση, πνεύμα και τέλος καινοτομία. Στην κατηγορία πνεύμα ανευρίσκονται δύο κριτήρια που αφορούν τις βιοφιλικές πρακτικές, ένα ποιοτικό και ένα ποσοτικό. Πιο συγκεκριμένα, το ποιοτικό κριτήριο (88: Biophilia I – qualitative) εστιάζει στην καλλιέργεια της σύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση και περιλαμβάνει τρία τμήματα τα οποία οφείλουν να επαληθευτούν με επαγγελματική έκθεση από τους σχεδιαστές (Professional Narrative). Τα τμήματα αυτά απαιτούν την ενσωμάτωση της φύσης (περιγραφή του τρόπου και των μέσων με τα οποία εντάσσεται ο φυσικός κόσμος στο έργο με έμφαση στα περιβαλλοντικά στοιχεία, το φυσικό φως και τη διαρρύθμιση του χώρου), την ενσωμάτωση φυσικών μοτίβων κατά τον σχεδιασμό και την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα φυσικά στοιχεία (τόσο στο εσωτερικό του κτηρίου, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο). Παράλληλα, το ποσοτικό κριτήριο (100: Biophilia II – quantitative) εστιάζει στην ψυχολογική και συναισθηματική ευεξία του χρήστη και περιλαμβάνει τρία μέρη τα οποία θα πρέπει να εξακριβωθούν με έκθεση από τον ιδιοκτήτη ή τον αρχιτέκτονα (Letters of Assurance) και έλεγχο στο πεδίο (On-Site Assessment). Τα μέρη αυτά αφορούν στην ενσωμάτωση της βιοφιλίας στον εξωτερικό χώρο (το 25% της έκτασης του έργου οφείλει να παρουσιάζει κάλυψη με πράσινο και δέντρα και επιπλέον διαμόρφωση κήπων ή πράσινων οροφών με πρόσβαση στους χρήστες), στην ενσωμάτωση της βιοφιλίας στον εσωτερικό χώρο (κάλυψη με φυτά τουλάχιστον του 1% της επιφάνειας κάθε ορόφου και επιπλέον ύπαρξη πράσινου τοίχου σε κάθε όροφο με επιφάνεια μεγαλύτερη του 2% της επιφάνειας του ορόφου) και τέλος την ενσωμάτωση στοιχείων νερού (η ποσότητα και τα χωρικά χαρακτηριστικά εξαρτώνται από το μέγεθος του έργου). [38] [39]

8.2 Σήμα και κριτήρια

αέρας

νερό

θρέψη

φως

φυσική κατάσταση

άνεση

πνεύμα

88: Biophilia I – qualitative 100: Biophilia II – quantitative

49

Ένας ακόμη οργανισμός που έχει εντάξει τον βιοφιλικό σχεδιασμό στις προδιαγραφές του είναι το International Living Future Institute. Οι έντονες προσπάθειες του να διαμορφώσει μια δίκαιη, πολιτισμικά πλούσια και οικολογικά βιώσιμη κοινωνία φανερώνουν ένα αδιάσειστο όραμα για το μέλλον και τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο. Ένα από τα συστήματα πιστοποίησης που έχει αναπτύξει είναι το Living Building Challenge 4.0 το οποίο εστιάζει στην εδραίωση του αειφόρου σχεδιασμού και τη μεγιστοποίηση των θετικών επιπτώσεων στον τόπο και την κοινωνία (χρησιμοποιείται ο όρος Regenerative design με την έννοια ότι ο σχεδιασμός όχι μόνο δεν υποβαθμίζει το περιβάλλον και τον πολιτισμό αλλά αποκαθιστά, βελτιώνει και αναγεννά). Παράλληλα, λαμβάνονται υπ’ όψη οι διαφορετικές προκλήσεις και ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε κάθε έργο και τίθενται επιτεύξιμοι στόχοι. Στο πρότυπο εμφανίζονται διακριτές βαθμίδες πιστοποίησης και περιλαμβάνονται οι εξής κατηγορίες κριτηρίων (petals): τόπος, νερό, ενέργεια, υγεία και ευτυχία, υλικά, ισότητα, ομορφιά. Οι βιοφιλικές πρακτικές που έχουν συζητηθεί σε προηγούμενες ενότητες ανιχνεύονται σε όλες τις κατηγορίες και τα επιμέρους τμήματα τους, ενώ συγκεκριμένη αναφορά παρουσιάζεται στην τελευταία, στο κριτήριο Ομορφιά και βιοφιλία (19: Beauty + Biophilia). Ο δείκτης αυτός ενθαρρύνει την καλλιέργεια της έμφυτης τάσης του ανθρώπου να συνδεθεί με τη φύση και προάγει την ενσωμάτωση βιοφιλικών στοιχείων στον σχεδιασμό με σύνεση και νόημα. Η σχεδιαστική ομάδα οφείλει να αναπτύξει ένα στρατηγικό πλαίσιο ένταξης των βιοφιλικών πρακτικών και να παρουσιάσει αναλυτική περιγραφή του τρόπου με τον οποίο αυτές επηρεάζουν το έργο. Δίνεται έμφαση στην ενσωμάτωση περιβαλλοντικών στοιχείων, φυσικών σχημάτων και μορφών, φυσικών μοτίβων και διαδικασιών, μεταχείριση του φωτός, διαμόρφωση του χώρου, συμμόρφωση με τις κλιματικές συνθήκες, σύνδεση με τον τόπο και την κουλτούρα και τέλος ένταξη μορφών τέχνης και σχεδιαστικών στοιχείων με σκοπό την ευχαρίστηση και την ανάδειξη του πνεύματος. [14] [40]

8.3 Σήμα και κριτήρια

50

9. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1. AM HOUSE Κατοικία / Βιετνάμ / Nguyen Huu Duy + Nguyen Duy + Bui The Long / 2017

Το έργο AM House είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας των τριών αρχιτεκτόνων Nguyen Huu Duy, Nguyen Duy και Bui The Long και σχεδιάστηκε ως εξοχική κατοικία για την οικογένεια ενός διευθυντή πωλήσεων σε ένα οικόπεδο 3,500 τετραγωνικών μέτρων στην αγροτική επαρχία της πόλης Ho Chi Minh, στο Βιετνάμ. Σκοπός του έργου είναι η δημιουργία ενός γαλήνιου περιβάλλοντος και ενός τόπου χαλάρωσης και ηρεμίας μακριά από τη βαβούρα της πόλης με έμφαση στην επανασύνδεση των κατοίκων με τη φύση. Ο σχεδιασμός του κτηρίου ενσωματώνει πλήθος βιοφιλικών στρατηγικών που συλλειτουργούν αρμονικά μεταξύ τους και έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ευχάριστου και θεραπευτικού περιβάλλοντος κατοίκισης. Αρχικά, η κατοικία προσφέρει συναρπαστική θέα προς τη λίμνη, η οποία περιβάλλει δύο πλευρές του, και το πλούσιο σε βλάστηση τοπίο που απλώνεται περιμετρικά του. Καλύπτοντας έκταση 184 τετραγωνικών μέτρων, περιλαμβάνει καθιστικό, κουζίνα, τραπεζαρία, δύο υπνοδωμάτια, μπάνιο, βοηθητικούς χώρους, ένα δωμάτιο προσωπικού, αλλά και έναν στεγασμένο εξωτερικό χώρο πάνω από τη λίμνη ο οποίος συνδέεται με το καθιστικό μέσω μιας σειράς από πέτρινα σκαλοπάτια. Η διάταξη των χώρων πραγματοποιείται ελεύθερα και φαινομενικά τυχαία με βάση πέντε μονάδες που οργανώνονται κάτω από την κεκλιμένη οροφή και δίπλα στη λίμνη. Τόσο στην κατασκευή όσο και την επίπλωση των χώρων χρησιμοποιούνται φυσικά υλικά και χρωματισμοί συνθέτοντας ένα αρμονικό και ευχάριστο σύνολο. Παράλληλα, ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην εξασφάλιση της βιοκλιματικής λειτουργίας του κτηρίου μέσω του σχεδιασμού και της οργάνωσης των χώρων, της αξιοποίησης του φυσικού φωτισμού και αερισμού αλλά και της ενσωμάτωσης φυσικών στοιχείων όπως η λίμνη. Εν κατακλείδι, η κατοικία αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα βιοφιλικού σχεδιασμού που συνδέει τους κατοίκους με τον τόπο και το φυσικό περιβάλλον, ανταποκρίνεται στις ανάγκες και επιθυμίες τους και τέλος παρουσιάζει θετική περιβαλλοντική συμπεριφορά.

9.1.1 Ανατολική όψη της κατοικίας

9.1.2 Βόρεια όψη της κατοικίας

51

Βιοφιλικές στρατηγικές Φυσικό φως Η ευρεία τοποθέτηση γυάλινων επιφανειών στο κτήριο παρέχει άπλετο φυσικό φως σε όλους τους χώρους του και καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ο συνδυασμός σταθερών γυάλινων τοίχων, πτυσσόμενων μακρόστενων ανοιγμάτων τα οποία αντικαθιστούν τη συμπαγή τοιχοποιία, αλλά και μικρότερων ανοιγμάτων στρατηγικά τοποθετημένων, είτε σε τοίχους είτε στη στέγη, δημιουργεί μια μοναδική εμπειρία του φωτός σε κάθε χώρο. Μάλιστα, το μακρόστενο άνοιγμα που τοποθετείται στο μέσον της στέγης τη διαπερνά σαν σχισμή και οδηγεί το φως πιο βαθιά στους χώρους. Οι πρακτικές αυτές προσδίδουν χωρικές ποιότητες στο φως και δημιουργούν ένα ενδιαφέρον παιχνίδι φωτός και σκιάς. Οι μεταβολές στο φως και στα χαρακτηριστικά του, όπως η αλλαγή της έντασης, της φωτεινότητας και των χρωμάτων του, γίνονται αντιληπτές από τους κατοίκους και τους επιτρέπουν να αισθάνονται την κίνηση του ήλιου κατά τη διάρκεια της μέρας και να βιώνουν τη ροή του χρόνου. Παράλληλα, το πλήθος και η ποικιλία των ανοιγμάτων προσφέρουν μαγευτικές θέες τόσο από το εσωτερικό της κατοικίας προς το τοπίο όσο και από το εξωτερικό προς τους χώρους του κτηρίου. Αέρας Η μελετημένη διάταξη, αριθμός και έκταση των ανοιγμάτων, η οργάνωση των χώρων και η επικλινής στέγη επιτρέπουν τον διαμπερή αερισμό της κατοικίας και εξασφαλίζουν τη φυσική ροή του αέρα στους χώρους. Παράλληλα, όχι μόνο διασφαλίζεται η ποιότητα του αέρα στο εσωτερικό, αλλά καθίσταται δυνατή η ροή φυσικών οσμών από το εξωτερικό περιβάλλον προκαλώντας θετικές ψυχοσωματικές αποκρίσεις. Ακόμη, η τοποθέτηση του κτηρίου δίπλα στη λίμνη συμβάλλει στον δροσισμό του αέρα πριν την είσοδο του στο κτήριο.

9.1.3 Άπλετο φως εισέρχεται στην κατοικία

9.1.4 Γυάλινος τοίχος

9.1.5 Άνοιγμα στον χώρο της κουζίνας

52

9.1.6 Το άνοιγμα στην στέγη

Νερό Η παρουσία της λίμνης σε εγγύτητα με την κατοικία είναι ιδιαίτερα ευεργετική για την ψυχική υγεία των κατοίκων. Η θέαση του νερού και παράλληλα η εμπειρία του μέσα από το άγγιγμα και την όσφρηση ενεργοποιεί τις αισθήσεις, αναζωογονεί και προσφέρει γαλήνη. Φυτά Η άφθονη βλάστηση του οικοπέδου παρουσιάζεται να αγκαλιάζει την κατοικία. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία ειδών δέντρων και φυτών συνθέτουν ένα γοητευτικό τοπίο το οποίο μεταβάλλεται με την αλλαγή των εποχών. Η τοποθεσία της κατοικίας και η διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου καταφέρνουν να επανασυνδέσουν τον άνθρωπο με τη γη και τα στοιχεία της φύσης. Ζώα Η λίμνη φιλοξενεί έναν μεγάλο αριθμό ενδημικών ψαριών τα οποία προσδίδουν κίνηση, χρώμα και ομορφιά στα νερά της. Παράλληλα, πλήθος πουλιών, εντόμων και ζώων βρίσκουν καταφύγιο στις πράσινες εκτάσεις του οικοπέδου.

9.1.7 Η λίμνη με τα

9.1.8 Άφθονη βλάστηση

9.1.9 Φυσικά υλικά και χρώματα

πολύχρωμα ψάρια

Καιρός Τα ανοίγματα είναι διαμορφωμένα με τέτοιον τρόπο που δίνουν τη δυνατότητα στους κατοίκους να μετατρέψουν τους εσωτερικούς χώρους σε ημι-υπαίθριους, συγχέοντας τα όρια του εξωτερικού και του εσωτερικού της κατοικίας. Οι πτυσσόμενες γυάλινες πόρτες, οι οποίες εκτείνονται από το έδαφος μέχρι το κατώτερο σημείο της στέγης, έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρωθούν στα άκρα των χώρων. Έτσι, οι κάτοικοι μπορούν να αποκτήσουν άμεση σύνδεση με το φυσικό τοπίο και να βιώσουν τις καιρικές συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, μέσω της ενσωμάτωσης του φυσικού φωτισμού και αερισμού, αισθάνονται τις αλλαγές του καιρού σε οποιοδήποτε χώρο χωρίς απαραίτητα να έχουν οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον.

53

Φυσικά υλικά / Φυσικά χρώματα Η επιλογή των υλικών πραγματοποιείται όχι μόνο σύμφωνα με τις ιδιότητες τους, την καταλληλότητα τους και το κόστος τους, αλλά και τις αισθητικές και απτικές τους ποιότητες και παράλληλα την εναρμόνιση μεταξύ τους και με το τοπίο. Τόσο στην κατασκευή όσο και την επίπλωση του χώρου χρησιμοποιείται μια αρμονική και ενδιαφέρουσα παλέτα φυσικών υλικών και υφών. Η στέγη καλύπτεται με άχυρο, το οποίο αποτελεί τοπικό υλικό που χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική του τόπου, ενώ η οροφή καλύπτεται με ξύλινες σανίδες στους χρωματισμούς της τοιχοποιίας. Οι τοίχοι κατασκευάζονται από σκυρόδεμα, ενώ η τελική τους επιφάνεια διαμορφώνεται χρησιμοποιώντας χειροποίητες σανίδες ξύλου οι οποίες αφήνουν την υφή του ξύλου σε αυτήν. Το δάπεδο καλύπτεται επίσης με σκυρόδεμα παρέχοντας άνεση στο περπάτημα και μειώνοντας παράλληλα το κόστος, ενώ η βεράντα καλύπτεται με ξύλινες σανίδες. Ακόμη, τα έπιπλα, όπως τα τραπέζια, οι καρέκλες, το κρεβάτι, το έπιπλο της κουζίνας και η βιβλιοθήκη, αλλά και οι πόρτες κατασκευάζονται από ξύλο προσδίδοντας μια φυσική αίσθηση στο άγγιγμα. Τέλος, οι χρωματισμοί και οι υφές των υλικών που χρησιμοποιούνται συνθέτουν ένα ισορροπημένο σύνολο που διεγείρει τις αισθήσεις και ηρεμεί τους κατοίκους.

9.1.10 Σύνδεση με το εξωτερικό περιβάλλον και εμπειρία των καιρικών συνθηκών

9.1.12 Παλέτα των υλικών, υφών και χρωματισμών

9.1.11 Σύνδεση με το εξωτερικό περιβάλλον και εμπειρία των καιρικών συνθηκών

9.1.13 Παλέτα των υλικών, υφών και χρωματισμών

54

Αλλαγή και πατίνα του χρόνου Τα σημάδια της φθοράς που οφείλεται στην πάροδο του χρόνου αποτυπώνονται στις επιφάνειες των φυσικών υλικών που χρησιμοποιούνται στην κατοικία, όπως το ξύλο και το άχυρο, αντανακλώντας τη ροή του χρόνου και τη μεταβλητότητα της ζωής. Προοπτική και καταφύγιο Στην κατοικία παρουσιάζεται πλήθος χώρων οι οποίοι παρέχουν ανοιχτωσιά προς το εξωτερικό περιβάλλον και προσδίδουν την αίσθηση της προοπτικής. Παράλληλα, δημιουργούνται χώροι καταφυγίου όπου ενθαρρύνεται το αίσθημα της ασφάλειας και προστασίας από τις εξωτερικές συνθήκες.

9.1.14 Αίσθηση προοπτικής και καταφυγίου

9.1.15 Αίσθηση προοπτικής και καταφυγίου

9.1.16 Οπτικές φυγές προς τους χώρους

9.1.17 Κάλυψη της στέγης με άχυρο

Μεταβατικοί χώροι / Κινητικότητα και εύρεση της πορείας Η μετάβαση από έναν χώρο σε έναν άλλον, τόσο εσωτερικό όσο και εξωτερικό, πραγματοποιείται με άνεση και φυσικότητα Η κίνηση των κατοίκων παρουσιάζει ροηκότητα και δεν διακόπτεται από εμπόδια. Η διάταξη των χώρων παρέχει οπτικές συνδέσεις μεταξύ τους και διευκολύνει τον προσανατολισμό και τη συσχέτιση της θέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Σύνδεση με τον τόπο Το σύστημα κατασκευής της οροφής και η κάλυψη της με άχυρο, το οποίο αποτελεί τοπικό υλικό, εμπνέεται από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των νοτιοδυτικών περιοχών του Βιετνάμ, συνδέοντας έτσι την κατοικία με την κουλτούρα και τις περιβαλλοντικές συνθήκες του τόπου.

55

Οφέλη Ο σχεδιασμός της κατοικίας, η παροχή άπλετου φυσικού φωτός, η εξασφάλιση του φυσικού αερισμού, η χρήση αρμονικής και φυσικής παλέτας υλικών, χρωμάτων και υφών στην κατασκευή και την επίπλωση, η ένταξη του κτηρίου στο φυσικό τοπίο δημιουργούν ένα ευχάριστο και πολυαισθητηριακό περιβάλλον που προάγει το αίσθημα χαλάρωσης και ηρεμίας. Οι κάτοικοι έχουν την ευκαιρία να αφήσουν στην άκρη τις έγνοιες και τα προβλήματα της καθημερινότητας και να βρουν τη γαλήνη απολαμβάνοντας παράλληλα την απλότητα και την ομορφιά της ζωής. Όσον αφορά στην περιβαλλοντική συμπεριφορά της κατοικίας, τα κύρια μέσα που συμβάλλουν στην βιοκλιματική λειτουργία της είναι η παροχή φυσικού φωτός και φυσικού αερισμού και δροσισμού. Ένας συνδυασμός πρακτικών προσφέρουν την καλύτερη δυνατή λύση στις δεδομένες κλιματικές συνθήκες. Αρχικά το σύστημα της οροφής αποτελείται από τρία επίπεδα. Η κάλυψη με άχυρο αποτελεί το εξωτερικό επίπεδο και προσφέρει εξαιρετική μόνωση. Κάτω από αυτό τοποθετείται η μεταλλική οροφή η οποία επενδύεται με ξύλινες σανίδες. Το σύστημα αυτό μειώνει τη θερμότητα που διαπερνά τη στέγη και συμβάλλει στη διατήρηση της εσωτερικής θερμοκρασίας σε χαμηλότερα επίπεδα από την εξωτερική. Επιπλέον, ο φυσικός αερισμός επιτυγχάνεται μέσω της διάταξης των ανοιγμάτων και του σχήματος της στέγης. Τέλος, η λίμνη αποτελεί στοιχείο βιοκλιματικού σχεδιασμού καθώς επιτρέπει τον δροσισμό του αέρα πριν εισέλθει στην κατοικία ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες. [69]- [72]

9.1.18 Κάτοψη της κατοικίας

9.1.19 Διάγραμμα δροσισμού του αέρα μέσω της λίμνης

56

9.1.20 Διάγραμμα αερισμού της κατοικίας

2. ETSY’s New Headquarters Κτήριο γραφείων ETSY / Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. / Gensler / 2016

Τα νέα κεντρικά γραφεία της εταιρίας ETSY στο Μπρούκλυν της Νέας Υόρκης αποτελούν ένα καινοτόμο έργο στον τομέα των χώρων εργασίας το οποίο συνδυάζει τις αρχές του αειφόρου και βιοφιλικού σχεδιασμού με τις επιθυμίες και ανάγκες της εταιρίας. Το ETSY είναι μια δημοφιλής πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου η οποία δίνει τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες και δημιουργούς να διαθέτουν προς πώληση τα χειροποίητα προϊόντα τους ή τα βίντατζ αντικείμενα που έχουν στην κατοχή τους. Το αρχιτεκτονικό γραφείο Gensler Architects συνεργάστηκε στενά με ένα μεγάλο πλήθος εξωτερικών συνεργατών και ειδικών αλλά και με τους ιδιοκτήτες και τα στελέχη της εταιρίας με κοινό σκοπό να δημιουργήσουν έναν βιώσιμο, βιοφιλικό και όμορφο περιβάλλον το οποίο εκφράζει τις αρχές και το όραμα της εταιρίας και παράλληλα ενδιαφέρεται για την πρόοδο και την ανθεκτικότητα της επιχείρησης, το αίσθημα ευεξίας και την υγεία του εργαζομένου, την ενδυνάμωση της τοπικής κοινότητας και την προστασία του περιβάλλοντος. Βασικές κατευθυντήριες γραμμές του σχεδιασμού αποτέλεσαν οι στόχοι της εταιρίας να δημιουργήσει ένα περιβάλλον το οποίο διηγείται την ιστορία και το όραμα της μέσα από ένα αφηγηματικό ταξίδι στον χώρο, εξυψώνει την τέχνη του χειροποίητου και της καλλιτεχνικής έκφρασης, ενσωματώνει τη φύση και τέλος στηρίζεται σε βιώσιμες, οικολογικές πρακτικές και αξιοποιεί αυθεντικά, τοπικά υλικά. Είναι σημαντικό να τονιστεί το γεγονός ότι το έργο αυτό αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πιστοποιημένα έργα από το International Living Future Institute με το Living Building Challenge. Το έργο πληροί όλες τις προϋποθέσεις τεσσάρων από τα επτά κριτήρια (πέταλα) της πιστοποίησης (τόπος, υγεία και ευτυχία, υλικά και ομορφιά) και μερικές από τα υπόλοιπα (νερό, ενέργεια και ισότητα).

9.2.1 Λογότυπο της επιχείρησης

9.2.2 Είσοδος του κτηρίου

57

Ο σχεδιασμός και υλοποίηση του έργου διήρκησε τρία χρόνια και ολοκληρώθηκε το 2016. Ένα ιστορικό, βιομηχανικό κτήριο επιλέχθηκε να φιλοξενήσει τα κεντρικά γραφεία εξοικονομώντας υλικά και παράλληλα διατηρώντας ένα σημαντικό δείγμα πολιτιστικής κληρονομιάς της κοινότητας. Το κτήριο γραφείων αποτελεί ένα αρμονικά πολυσύνθετο και ποικιλόμορφο περιβάλλον το οποίο εκτείνεται σε εννιά ορόφους καλύπτοντας έκταση περίπου 18,600 τετραγωνικών μέτρων. Κάθε όροφος λειτουργεί ως ένα οικοσύστημα σε ισορροπία και σε συνεργασία με τους υπόλοιπους. Στους περισσότερους ορόφους ενσωματώνονται ποικίλοι χώροι εργασίας και συνάντησης οι οποίοι συνδέονται οργανικά μεταξύ τους και αποτελούν μια ενιαία ενότητα. Παρουσιάζονται τόσο τυπικοί χώροι εργασίας όσο και εναλλακτικές μορφές άλλοτε για ατομική χρήση άλλοτε για ομαδική, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να επιλέξουν το κατάλληλο περιβάλλον ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους. Παράλληλα, οι χώροι συνάντησης είναι άφθονοι στα διάφορα επίπεδα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από δωμάτια για ιδιωτική χρήση μεταξύ δύο ατόμων, σε χώρους για ομαδικές συναντήσεις και σε ανοιχτούς χώρους για καθημερινή και αυθόρμητη συνάθροιση. Επιπλέον περιλαμβάνονται χώροι εστίασης με κουζίνα σε κάθε όροφο σε συνδυασμό με τη δυνατότητα για ανακύκλωση και κομποστοποίηση, διάφορα εργαστήρια, δωμάτια ηχογραφήσεων, πράσινη βιβλιοθήκη, δωμάτιο στάθμευσης ποδηλάτων αλλά και σουίτα ευεξίας με υποδομές ανέσεων όπως δωμάτια για νέους γονείς, χώρους για διαλογισμό, χαλάρωση και γιόγκα αλλά και ντουζιέρες. Τέλος, προσφέρονται πολλαπλοί υπαίθριοι χώροι για συνάντηση και δραστηριότητες.

58

9.2.3 Χώρος εργασίας

9.2.4 Χώρος εστίασης

9.2.5 Υπαίθριος χώρος

9.2.6 Χώρος κομποστοποίησης και ανακύκλωσης

9.2.7 Χώρος στάθμευσης ποδηλάτων

9.2.8 Χώρος για γιόγκα και διαλογισμό

Βιοφιλικές στρατηγικές Φυσικό φως Η παροχή του φυσικού φωτός στους χώρους επιτυγχάνεται με την στρατηγικά σχεδιασμένη ενσωμάτωση άφθονων χειροκίνητα ανοιγόμενων παραθύρων και γυάλινων τοίχων. Έπειτα από εκτενή μελέτη φωτισμού, με σκοπό την αύξηση του φωτός που εισέρχεται στους χώρους και παράλληλα τη μείωση των αντανακλάσεων, επιλέχθηκε η κατάλληλη θέση και μέγεθος των ανοιγμάτων. Επιπλέον, τοποθετούνται χειροκίνητα σκίαστρα κυρίως στις νότιες και δυτικές όψεις διότι αυτές έχουν άμεση έκθεση στο ηλιακό φως. Ακόμη, οι χώροι σχεδιάζονται με ελεύθερες κατόψεις και όλα τα γραφεία τοποθετούνται κοντά στα παράθυρα (το πολύ 12μ. μακριά από αυτά) προσφέροντας τη μέγιστη δυνατή πρόσβαση στο φυσικό φως και απρόσκοπτη θέα προς την πόλη και το τοπίο.

9.2.9 Χώροι γραφείων κοντά στα ανοίγματα

9.2.10 Ανοίγματα σε όλη την τοιχοποιία

Αέρας Ο διαρκής φυσικός αερισμός σε συνδυασμό με την ενσωμάτωση προηγμένων συστημάτων αερισμού, την παρουσία άφθονων φυτών αλλά και την χρήση προσεκτικά επιλεγμένων υλικών έχουν ως αποτέλεσμα την εξασφάλιση της ποιότητας του αέρα στο εσωτερικό του κτηρίου. Επιπλέον, κατά τη φάση της κατασκευής λήφθηκαν μέτρα για την αποφυγή ρύπανσης κατά την τοποθέτηση του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και συγκεκριμένα προϊόντα επιλέχθηκαν για τις επικαλύψεις, επενδύσεις, βαφές, στεγανώσεις και συγκολλήσεις που πραγματοποιήθηκαν. Για τον καθαρισμό των χώρων χρησιμοποιούνται προϊόντα που πληρούν ορισμένες προδιαγραφές (Environmental Protection Agency’s Safer Choice) με σκοπό την αποφυγή χημικών και άλλων ουσιών βλαβερών προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Τέλος, το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους χώρους του κτηρίου, τόσο εσωτερικούς όσο και στο εξωτερικούς (οροφή και ταράτσες). Φυτά: Στο εσωτερικό του κτηρίου εντάσσεται άφθονη βλάστηση σε πράσινους τοίχους, πράσινες κολώνες, δοχεία φύτευσης και διαχωριστικά με υδροπονικές καλλιέργειες παρέχοντας οπτική σύνδεση με τη φύση σε όλους τους χώρους. Στο εξωτερικό του δημιουργούνται δύο πράσινες ταράτσες και μια πράσινη οροφή οι οποίες φιλοξενούν 60 είδη ενδημικών φυτών δημιουργώντας ένα πλούσιο περιβάλλον για την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας και την προσέλκυση πουλιών, εντόμων και επικονιαστών.

59

Ζώα Η πολιτική της επιχείρησης επιτρέπει την παρουσία των κατοικίδιων (σκύλοι) των εργαζομένων στους χώρους των γραφείων με στόχο τη διατήρηση της απτής σύνδεσης με τους ζωντανούς οργανισμούς στο εσωτερικό του κτηρίου.

9.2.12 Πράσινοι τοίχοι και δοχεία φυτών

9.2.11 Υπαίθριος χώρος

Φυσικά υλικά Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν από την κατασκευή μέχρι την επίπλωση επιλέχθηκαν σύμφωνα με αυστηρά κριτήρια (Red List Materials) ώστε να έρχονται σε συμφωνία με το όραμα της εταιρίας και τους στόχους της πιστοποίησης. Αρχικά, όλα τα υλικά ελεγχθήκαν ώστε να μην περιέχουν βλαβερές ή τοξικές ουσίες (αξιολογήθηκαν παραπάνω από 1.500 διαφορετικά υλικά). Η προμήθεια τους έγινε σε μεγάλο βαθμό από παραγωγούς και κατασκευαστές της τοπικής κοινότητας (παραπάνω από το 60% προέρχεται από κατασκευαστές σε ακτίνα 500 χλμ). Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε επανάχρηση των υλικών που βρίσκονταν στο υπάρχον κτήριο (ανακύκλωση ξύλου, επαναχρησιμοποίηση βιομηχανικών θυρών). Τα υπολείμματα που παράχθηκαν κατά τις διαδικασίες κατασκευής δοθήκαν μέσω μη κερδοσκοπικού οργανισμού σε άλλα έργα (περίπου το 90% δεν κατέληξε σε χώρο απορριμμάτων). Επιπλέον, η ανακύκλωση των υλικών λαμβάνει καθημερινά χώρα στα γραφεία καθώς έχει ενσωματωθεί σύστημα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης και τελικά τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων. Τέλος όσον αφορά στην επίπλωση και τη διακόσμηση των χώρων, χρησιμοποιήθηκαν χειροποίητα αντικείμενα από φυσικά υλικά τα οποία προμηθεύτηκε η επιχείρηση από τοπικούς κατασκευαστές, καλλιτέχνες και πωλητές οι οποίοι συνεργάζονται μαζί της. Φυσικά χρώματα Η χρωματική παλέτα που χρησιμοποιείται για τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του χώρου, τις τοιχοποιίες αλλά και τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις είναι ουδέτερη, σε τόνους του λευκού και του γκρι. Το χρώμα εισάγεται δυναμικά στον χώρο μέσω της επίπλωσης, της διακόσμησης και της βλάστησης. Παρατηρείται ένα ευρύ χρωματικό φάσμα στους διάφορους χώρους, με χρώματα άλλοτε πιο φυσικά άλλοτε πιο ζωηρά. Το αποτέλεσμα είναι ένα ευχάριστο και αρμονικό σύνολο, το οποίο φέρνει στον νου φυσικά τοπία και διεγείρει τη φαντασία.

60

9.2.13 Σύνθεση ενός ευχάριστου συνόλου

9.2.14 Τα έπιπλα προσθέτουν χρώμα

Προσομοίωση του φυσικού αέρα και φωτός Η τοποθέτηση του τεχνητού φωτισμού πραγματοποιείται με βάση τις ανάγκες των εργαζομένων και παράλληλα σχεδιάζεται με ευφάνταστο και παιγνιώδη τρόπο ώστε να εξάπτει το ενδιαφέρον και την περιέργεια. Η ανομοιόμορφη κρέμαση των λαμπτήρων από την οροφή και η παρουσία ποικίλων μοντέλων ομοιάζει σε νυχτερινό ουρανό, σύννεφα και άλλα φυσικά στοιχεία. Επιπρόσθετα, η χρήση λαμπτήρων LED διευκολύνει την προσομοίωση της θερμοκρασίας και της έντασης του φυσικού φωτός. Παράλληλα, τοποθετείται εξοπλισμός που παρακολουθεί και αξιολογεί την ποιότητα του αέρα, τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα, την θερμοκρασία και την υγρασία. Εικόνες της φύσης Έργα τέχνης, εικαστικοί πίνακες, τοιχογραφίες, χειροποίητα αντικείμενα και τρισδιάστατες κατασκευές, τα οποία αντλούν έμπνευση από τα φυσικά μοτίβα και ενσωματώνουν φυσικά υλικά, εντάσσονται αρμονικά και σε αφθονία σε όλους τους χώρους του κτηρίου. Οι καλλιτεχνικές αυτές εκφράσεις τονίζουν την πολυπλοκότητα που εμφανίζεται στον φυσικό κόσμο και προάγουν την κριτική και δημιουργική σκέψη. Όλα τα έργα προέρχονται από τοπικούς δημιουργούς ή καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζεται η επιχείρηση. Φυσικά σχήματα και μορφές Η οργάνωση, η κατασκευή, η επίπλωση και η διακόσμηση των χώρων αντλεί έμπνευση από φυσικές μορφές και μοτίβα. Όπου είναι δυνατό αποφεύγονται οι ευθείες γραμμές και οι ορθές γωνίες και εισάγονται αντικείμενα με ωοειδή, σωληνοειδή, καμπύλα και ακανόνιστα σχήματα.

9.2.15 Ζωγραφική σε ξύλο

9.2.16 Τοιχογραφίες και κατασκευές

61

Πλούτος πληροφορίας Το εσωτερικό του κτηρίου αποτελεί ένα ποικιλόμορφό και διαδραστικό περιβάλλον το οποίο βρίθει από χρώματα, σχήματα, υφές, μορφές, ήχους προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο μια πολυαισθητηριακή αντίληψη και εμπειρία των χώρων. Αλλαγή και πατίνα του χρόνου Τα εκτεθειμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία στους χώρους και το φυσικό ξύλο που χρησιμοποιείται για τις πέργκολες και τα καθίσματα στους εξωτερικούς χώρους παρουσιάζουν μεταβολές στο χρώμα και την υφή τους με την πάροδο του χρόνου λόγω του ήλιου και των καιρικών συνθηκών. Επιπλέον, διατηρούνται τα αυθεντικά πατώματα από σκυρόδεμα και οι σημάνσεις σε αυτά που δείχνουν το έτος κατασκευής. Οι αποφάσεις αυτές συνθέτουν ένα περιβάλλον που μαρτυρεί την ιστορία του κτηρίου και δημιουργεί την αίσθησης της ροής του χρόνου.

9.2.17 Τρισδιάστατες κατασκευές

9.2.18 Χειροποίητες δημιουργίες

Οργανωμένη πολυπλοκότητα Οι χώροι και τα διάφορα στοιχεία τους εμφανίζουν χωρική ιεράρχηση και συνοχή συνθέτοντας ένα ισορροπημένο σύνολο με αναφορές στον φυσικό κόσμο. Η οργάνωση και η εσωτερική διαμόρφωση, η επίπλωση, η έκθεση του μηχανολογικού εξοπλισμού αλλά και η ροηκότητα των μεταβάσεων από χώρο σε χώρο εντείνουν την αίσθηση της πολυπλοκότητας και δημιουργούν ένα πολυαισθητηριακό περιβάλλον. Μεταβατικοί χώροι Οι ποικίλοι μεταβατικοί χώροι εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη και ενδιαφέρουσα μετάβαση των εργαζομένων από έναν χώρο σε έναν άλλο και προσφέρουν άνεση και φυσικότητα κατά τη μετακίνηση. Κλιμακοστάσια, ράμπες, εσωτερικές ξύλινες γέφυρες και εξωτερικά σκαλοπάτια συνθέτουν ένα περιβάλλον με πολλαπλά επίπεδα και οπτικές φυγές.

9.2.19 Κεντρικό κλιμακοστάσιο 62

9.2.20 Κεντρικό κλιμακοστάσιο

Προοπτική και καταφύγιο Η διάταξη των χώρων, διαδρόμων και κλιμακοστασίων σε κάθε όροφο προσφέρει ευρυχωρία και δημιουργεί την αίσθηση της προοπτικής. Με την εφαρμογή της ελεύθερης κάτοψης και την ελεύθερη οργάνωση των χρήσεων και λειτουργιών παρέχονται πολλαπλές οπτικές φυγές προς διάφορα σημεία των χώρων και επιτρέπεται η οπτική σύνδεση μεταξύ τους. Ακόμη, χρησιμοποιούνται διάφανα υλικά στις διαχωριστικές επιφάνειες μεταξύ κάποιων χώρων και έπιπλα με κατάλληλο ύψος ώστε να μην παρουσιάζονται οπτικά φράγματα που εμποδίζουν τη θέα. Τόσο από τους εσωτερικούς χώρους όσο και από τους εξωτερικούς παρέχεται απρόσκοπτη θέα προς την πόλη και το τοπίο ενισχύοντας την αίσθηση της προοπτικής. Παράλληλα, ενσωματώνεται στις ελεύθερες κατόψεις ένα μεγάλο εύρος χώρων καταφυγίου στους οποίους οι εργαζόμενοι έχουν άμεση και καθημερινή πρόσβαση. Μικρά δωμάτια για ιδιωτικές συναντήσεις και συσκέψεις μεταξύ ενός περιορισμένου αριθμού ατόμων, εσοχές σε εγγύτητα με τους χώρους εργασίας που λειτουργούν ως καθιστικά αλλά και χώροι δημιουργίας αποτελούν το κατάλληλο περιβάλλον για απόσυρση, ξεκούραση και ήρεμη ενασχόληση με κάποια εργασία. Κατά συνέπεια, με αυτόν τον τρόπο η ανάγκη για οπτική των χώρων και η ασφάλεια του καταφυγίου συνδυάζονται αρμονικά και συλλειτουργούν συνθέτοντας ένα ενδιαφέρον, άνετο και επιθυμητό περιβάλλον. Σύνδεση με τον τόπο Η επιχείρηση επιλέγει να αξιοποιήσει ένα υπάρχον κτήριο, με ιστορική και πολιτισμική αξία, στην γειτονιά Dumbo του Μπρούκλυν, τιμώντας τις ρίζες της και στηρίζοντας τη συγκεκριμένη κοινότητα.

9.2.21 Οπτικές φυγές προς τους χώρους

9.2.22 Οπτικές φυγές προς τους χώρους

9.2.23 Χώρος καταφυγίου

9.2.24 Χώρος καταφυγίου

63

Οφέλη Ο σχεδιασμός των γραφείων της επιχείρησης Etsy συνδυάζει την δημιουργία ενός όμορφου και υγιούς περιβάλλοντος και ενός βιώσιμου και ανθεκτικού συστήματος. Η ενσωμάτωση των βιοφιλικών πρακτικών προσφέρει ένα άνετο και ζωντανό χώρο στους εργαζόμενους όπου μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμα τους ευχάριστα, δημιουργικά και παραγωγικά. Ακολούθως, η πολιτική της επιχείρησης συμβαδίζει με το όραμα της για μια ισότιμη και δίκαιη κοινωνία, καθώς προωθεί τη διαμόρφωση ενός πολυπολιτισμικού εργατικού δυναμικού και την ίση αντιμετώπιση των εργαζομένων ανεξάρτητα από την εθνική και κοινωνική προέλευση, την ηλικία, το φύλλο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Παράλληλα, το έργο στηρίζει έμπρακτα την τοπική κοινότητα, ενισχύοντας τις τοπικές επιχειρήσεις και την τοπική οικονομία. Το μεγαλύτερο μέρος των υλικών, επίπλων και διακοσμητικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και το σύνολο των γευμάτων και τροφίμων που προσφέρονται στην καφετερία του κτηρίου προέρχονται από τοπικούς παραγωγούς και πωλητές. Ακόμη, η επιλογή του συγκεκριμένου κτηρίου στοχεύει στην προώθηση μιας κοινότητας η οποία στηρίζεται στην πεζή μετακίνηση και όχι στο αυτοκίνητο και κατ’ επέκταση στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που οφείλονται στις μετακινήσεις των εργαζομένων από την κατοικία στον χώρο εργασίας. Το κτηρίου συνδέεται με μονοπάτια για τους πεζούς, ποδηλατοδρόμους και διαδρομές των μέσων μαζικής μεταφοράς. Τέλος, περιβαλλοντική απόκριση του έργου κρίνεται ιδιαίτερα ικανοποιητική. Στον τομέα της ενέργειας, η αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος (80,000 kWh ανά έτος). Εν συνεχεία, η τοποθέτηση φωτοβολταϊκού συστήματος εξασφαλίζει τη λειτουργία ενός μέρους του γραφείου ενώ υπάρχει ο στόχος να καλυφθούν μελλοντικά και οι υπόλοιπες δαπάνες από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για τον τεχνητό φωτισμό χρησιμοποιούνται λαμπτήρες LED και έχουν ενσωματωθεί κατάλληλα συστήματα για το σβήσιμο τους όταν κάποιο δωμάτιο είναι άδειο. Όσον αφορά στη διαχείριση των υδάτων, το νερό αντιμετωπίστηκε ως ένας ανεκτίμητος πόρος. Η εγκατάσταση καινοτόμου συστήματος συλλογής των όμβριων υδάτων συμβάλλει στον περιορισμό της ποσότητας του νερού που απορρέει στους δρόμους της γειτονιάς και εξασφαλίζει αρκετό νερό για την άρδευση των φυτών στους πράσινους τοίχους και την πράσινη οροφή. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα αυτοσυντηρούμενο οικοσύστημα που συμβάλλει στην μείωση της σπατάλης του νερού. Η ενσωμάτωση άφθονης βλάστησης και η δημιουργία πράσινων δωμάτων συνεισφέρει στην αύξηση της βιοποικιλότητας με την ένταξη ενδημικών ειδών και τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για να αναπτυχθούν. [43] - [50]

9.2.25 Eatsy, Local Food Economy

64

9.2.26 Προβάσιμο δώμα

3. VanDusen Botanical Garden Visitor Centre Κέντρο επισκεπτών βοτανικού κήπου / Βανκούβερ, Καναδάς / Perkins&Will / 2011

Το νέο κέντρο επισκεπτών του Βοτανικού Κήπου VanDusen στο Βανκούβερ του Καναδά αποτελεί ένα κτήριο-ορόσημο για την πόλη και ένα διεθνές πρότυπο αειφορίας. Η σύλληψη των νέων πράσινων εγκαταστάσεων όχι μόνο τονώνει την επισκεψιμότητα στους βοτανικούς κήπους αλλά συμβάλλει στην περιβαλλοντική αφύπνιση των πολιτών και την ευαισθητοποίηση τους ως προς την αναγκαιότητα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Το έργο εγείρει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και προωθεί την κατανόηση της άρρηκτης σύνδεσης και αλληλεπίδρασης των ανθρώπων με τη φύση. Ο σχεδιασμός του κτηρίου στηρίζεται σε βιοφιλικές στρατηγικές καθώς ενσωματώνει φυσικά και ανθρωπογενή συστήματα σε έναν ισορροπημένο σύνολο αρχιτεκτονικής και τοπίου, τόσο σε οπτικό όσο και οικολογικό επίπεδο. Η λειτουργία και η κατασκευή του αντλεί αναφορές από τον φυσικό κόσμο ενώ η μορφολογία της οροφής του εμπνέεται από οργανικές μορφές και μπορεί να περιγραφεί ως μια κυματοειδής σύνθεση από πέταλα ορχιδέας τα οποία ρέουν πάνω από τις χωμάτινες τοιχοποιίες του κτηρίου. Συμπερασματικά, το έργο ανταποκρίνεται στους στόχους του βιοκλιματικού σχεδιασμού, συμβάλλει στην διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας του τόπου, ενώ παράλληλα παρέχει ένα αρμονικό, όμορφο και πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον για τους επισκέπτες και ένα εμβληματικό κτήριο για την κοινωνία. Ο σχεδιασμός του κέντρου από τους Perkins&Will ξεκίνησε το 2007 και η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 2011. Το κτήριο είναι μονώροφο, καλύπτει έκταση περίπου 1.800 τετραγωνικών μέτρων και περιλαμβάνει τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς χώρους. Τοποθετείται στην νοτιοανατολική πλευρά του κήπου και λειτουργεί ως είσοδος σε αυτόν που προετοιμάζει τους επισκέπτες και τους ωθεί να τον εξερευνήσουν. Αρχικά, οι συμπαγείς τοίχοι του κτηρίου απομονώνουν τους επισκέπτες από τη βαβούρα της πόλης ενώ οι διάφανες επιφάνειες παρέχουν οπτική σύνδεση με τον κήπο. Η είσοδος μπορεί να πραγματοποιηθεί από πολλαπλά σημεία περιμετρικά του κτηρίου. Κεντρικό σημείο του αποτελεί το αίθριο ενώ οι υπόλοιποι χώροι οργανώνονται οργανικά γύρω από αυτό. Οι επισκέπτες έχουν πρόσβαση σε ποικίλες υποδομές όπως βιβλιοθήκη, κατάστημα, χώροι για εθελοντισμό, χώροι γραφείων, ευέλικτους χώροι για συναντήσεις, ομιλίες, εργαστήρια, διδασκαλία και καφετερία. Τέλος, η κυματοειδής οροφή αποτελεί ένα καινοτόμο σύστημα μηχανικής, είναι προκατασκευασμένη με οργανικής μορφής πάνελ τα οποία προσομοιάζουν σε πέταλα ορχιδέας και φέρει ένα κυκλικό άνοιγμα με πολλαπλό ρόλο.

9.3.1 Κέντρο επισκεπτών βοτανικού κήπου VanDusen 65

Ομοίως με το προηγούμενο έργο, έτσι και το κέντρο επισκεπτών του Βοτανικού Κήπου VanDusen πληροί έναν μεγάλο αριθμό κριτηρίων του Living Building Challenge και επιπλέον αποτελεί το πρώτο κτήριο στον Καναδά που ακολουθεί δυναμικά το πρότυπο αυτό. Ακόμη, σχεδιάστηκε ώστε να υπερβαίνει τις προδιαγραφές του LEED Platinum με σκοπό να πετύχει τους στόχους βιωσιμότητας που τέθηκαν από τους υπεύθυνους του βοτανικού κήπου. Από την αρχή του σχεδιασμού κρίθηκε απαραίτητο η φιλοσοφία του κτηρίου να εναρμονίζεται με την αποστολή του κήπου να προστατεύει και να διατηρεί τον φυσικό πλούτο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός βιοκλιματικού κτηρίου το οποίο λειτουργεί με βάση τις αρχές της φύσης και της λειτουργίας και οργάνωσης των οικοσυστημάτων.

Βιοφιλικές στρατηγικές Φυσικό φως Το φυσικό φως εισέρχεται άφθονο σε όλους τους χώρους του κέντρου. Η προσεκτικά σχεδιασμένη ενσωμάτωση υαλοστασίων που εκτείνονται σε όλη την επιφάνεια του τοίχου σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά και υαλοπινάκων ως φεγγίτες πάνω από τους συμπαγείς τοίχους παρέχει το απαραίτητο φυσικό φως σύμφωνα με τη χρήση και τη λειτουργία των χώρων. Παράλληλα, οι εκτεταμένες διάφανες επιφάνειες προσφέρουν απρόσκοπτη θέα προς τους κήπους και το εξωτερικό περιβάλλον. Επιπλέον, το φως το οποίο εισέρχεται από το ιδιαίτερο άνοιγμα της οροφής (oculus) δημιουργεί ένα συναρπαστικό και μεταβαλλόμενο τοπίο φωτός στον χώρο του αίθριου που ωθεί τους επισκέπτες να χαλαρώσουν, να στοχαστούν και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία και την αξία του τόπου στον οποίο βρίσκονται. Αέρας Ο φυσικός αερισμός και δροσισμός των χώρων επιτυγχάνεται μέσω του φωταγωγού της οροφής που βρίσκεται όχι μόνο στο κέντρο του αίθριου αλλά και στο κέντρο της συνολικής γεωμετρίας του κτηρίου. Αξιοποιείται το σύστημα της ηλιακής καμινάδας σε συνδυασμό με τη χρήση διάτρητου αλουμινένιου απαγωγέα θερμότητας και σκούρων χρωμάτων, οι οποίες είναι τεχνικές που εντείνουν το φαινόμενο.

9.3.3 Γυάλινες τοιχοποιίες

9.3.2 Φωταγωγός του αίθριου

66

Φυτά Η κυματοειδής οροφή του κτηρίου και ο περιβάλλον χώρος καλύπτονται με εκτενή βλάστηση η οποία περιλαμβάνει αποκλειστικά ενδημικά είδη και ενισχύει την βιοποικιλότητα του τόπου. Δημιουργείται μια σειρά από διακριτές οικολογικές ζώνες (λιβάδια, υγρότοποι, ρυάκια, δασικό τοπίο) οι οποίες προσελκύουν έναν μεγάλο αριθμό εντόμων, πουλιών, βατράχων και άλλων ζώων καθώς αποτελούν το κατάλληλο περιβάλλον για την επιβίωση τους και την αύξηση των πληθυσμών τους. Ζώα Το κτήριο όχι μόνο δεν εμποδίζει αλλά υποστηρίζει την ένταξη πλήθους ζωικών οργανισμών στον χώρο του βοτανικού κήπου. Μάλιστα, ένα κομμάτι της οροφής προς τον βορρά κατεβαίνει και ακουμπάει στο έδαφος, συνδέοντας τη με τη γη και επιτρέποντας στα ζώα να ανεβούν σε αυτήν.

9.3.4 Η κυματοειδής πράσινη οροφή

9.3.5 Η κυματοειδής πράσινη οροφή

Φυσικά υλικά Για την κατασκευή και επίπλωση του κτηρίου χρησιμοποιούνται κυρίως φυσικά τοπικά υλικά τα οποία έχουν ελεγχθεί διεξοδικά ώστε να πληρούν τα κριτήρια καταλληλότητας που θέτουν οι προδιαγραφές. Χρησιμοποιείται τοπική ξυλεία για την κατασκευή των πάνελ της οροφής και για διάφορες επενδύσεις, επικαλύψεις τοίχων, επιπλώσεις των χώρων και άλλες κατασκευές. Το ξύλο κρίνεται ως ανανεώσιμο υλικό κατασκευής καθώς παρουσιάζεται άφθονο στον συγκεκριμένο τόπο και επιπλέον έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύει διοξείδιο του άνθρακα καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του κτηρίου. Ακόμη, τα διάφορα είδη τοπικού χώματος (rammed earth) που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ορισμένων τοιχοποιιών δημιουργούν ενδιαφέρουσες συνθέσεις χρωμάτων στους τοίχους και συνδέουν τους επισκέπτες με τον τόπο και την γεωλογική του ιδιαιτερότητα. Τέλος, επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί σκυρόδεμα στο πάτωμα και σε κάποιες τοιχοποιίες καθώς είναι ένα ανθεκτικό υλικό και αποτελεί μια πιο υγιής εναλλακτική λύση σε σχέση με άλλα υλικά. Φυσικά χρώματα Η εκτενής χρήση φυσικών, τοπικών υλικών έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ουδέτερης, φυσικής παλέτας και κατ’ επέκταση ενός ισορροπημένου χρωματικά συνόλου. Το ξύλο, ως κυρίαρχο υλικό στην κατασκευή και την επίπλωση, προσδίδει ένα έντονο φυσικό χρώμα σε όλους του χώρους, δημιουργεί ένα υγιές περιβάλλον και συνθέτει μια θερμή ατμόσφαιρα που καταφέρνει να συνδέσει τον επισκέπτη με το δασικό τοπίο της περιοχής.

67

9.3.6 Τοιχοποιία από χώμα (rammed earth)

9.3.7 Τοιχοποιία και πάτωμα από σκυρόδεμα

9.3.8 Καμπυλόγραμμες τοιχοποιίες

9.3.10 Η κυματοειδής οροφή

9.3.9 Ο φωταγωγός (oculus)

9.3.12 Τα ξύλινα υποστυλώματα 9.3.11 Τα ξύλινα πάνελ της οροφής

Φυσικά σχήματα και μορφές Η μορφολογία, η κατασκευή και η λειτουργία της οροφής αντλούν έμπνευση από ένα είδος τοπικής ορχιδέας (White Bog Orchid). Η κυματοειδής, οργανική γεωμετρία των τμημάτων της οροφής προσομοιάζει στα πέταλα της ορχιδέας και μιμείται το πολύπλοκο σύστημα οργάνωσης τους. Κάθε τμήμα αποτελείται από μια σειρά ξύλινων πάνελ τα οποία στηρίζονται σε ξύλινα υποστυλώματα τα οποία τοποθετούνται στις άκρες κάθε ενός από αυτά σύμφωνα με το σύστημα δοκού επί στύλου. Για τον σχεδιασμό της καμπυλότητας και της διάταξης κάθε ξεχωριστού πάνελ αλλά και τον καθορισμό του αποδοτικότερου τρόπου κατασκευής τους αξιοποιήθηκαν παραμετρικά προγράμματα σχεδίασης και εισήχθησαν καινοτόμες λύσεις. Τα πέταλα παρουσιάζονται να συγκλίνουν στον φωταγωγό του αίθριου το οποίο αποτελεί και τον κεντρικό χώρο του κτηρίου. Παράλληλα, οι τοιχοποιίες του κτηρίου εμφανίζουν ελάχιστες ευθείες γραμμές και γωνίες. Η καμπυλόγραμμη διάταξη τους έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία οργανικών χώρων που επιτρέπουν τη ροϊκή κίνηση και τη σύνθεση ενός αρμονικού κτηριακού συνόλου.

68

Υπόνοια της φύσης / Πλούτος πληροφορίας Το κτήριο γίνεται ένα με το τοπίο και αποτελεί αρμονική συνέχιση του. Οι οργανικές και ασύμμετρες μορφές της οροφής και των τοίχων δημιουργούν την αίσθηση στον επισκέπτη ότι περιτριγυρίζεται από φυσικές κατασκευές. Ο αρμονικός συνδυασμός των φυσικών μορφών, υλικών και χρωμάτων προκαλεί θαυμασμό και δέος για τη φύση και την ομορφιά της. Η πολύπλοκες γεωμετρίες, με εμφανής αναφορά στον φυσικό κόσμο, διεγείρουν τις αισθήσεις και την περιέργεια. Το περιβάλλον, αν και ασυνήθιστο, δημιουργεί ένα αίσθημα οικειότητας και ευχαριστεί τον επισκέπτη. Αλλαγή και πατίνα του χρόνου Τα υλικά που χρησιμοποιούνται εμφανίζουν πατίνα με την πάροδο του χρόνου και επιπλέον το συνολικό τοπίο μεταβάλλεται με την αλλαγή των εποχών. Βιομίμηση Η μορφή, η κατασκευή και η λειτουργία του φωταγωγού της οροφής αντλούν έμπνευση από το ανάχωμα των τερμιτών το οποίο αξιοποιεί το φαινόμενο της καμινάδας. Ο θερμός αέρας ανεβαίνει από το εσωτερικό του χώρου και οδηγείται προς τα έξω μέσα από τα ανοιγώμενα παράθυρα του. Με τη χρήση του αλουμινένιου απαγωγέα θερμότητας και των σκούρων χρωμάτων δημιουργείται μεγαλύτερη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του πατώματος και του ανοίγματος με αποτέλεσμα να εντείνεται το φαινόμενο. Έτσι, ο φωταγωγός εμφανίζει πολλαπλό ρόλο καθώς επιτρέπει τον φυσικό φωτισμό, αερισμό και δροσισμό του χώρου. Μεταβατικοί χώροι / Κινητικότητα και εύρεση της πορείας Το κτήριο λειτουργεί συνολικά ως ένας μεταβατικός χώρος από την πόλη στον βοτανικό κήπο, ο οποίος προετοιμάζει και εμπνέει τον επισκέπτη. Το αίθριο λειτουργεί ως κεντρικό σημείο το οποίο καθοδηγεί τον επισκέπτη, ενώ οι υπόλοιποι χώροι οργανώνονται εκατέρωθεν αυτού με οργανικό τρόπο ο οποίος διευκολύνει τη φυσική μετάβαση από τον έναν στον άλλο. Σύνδεση με τον τόπο Το έργο επιτυγχάνει την άρρηκτη σύνδεση του κτηρίου με τον τόπο σε οικολογικό και πολιτιστικό επίπεδο. Το κτήριο καταφέρνει να γίνει ένα με τη φύση και να συνδυάσει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με τη σοφία των οικοσυστημάτων. Αποτελεί σύμβολο της αξίας της φύσης για τον άνθρωπο και απτή υπενθύμιση της αναγκαιότητας για την προστασία της.

9.3.13 Διέλευση μέσω ξύλινης γέφυρας

9.3.14 Εναρμόνιση με το τοπίο 69

Περιβαλλοντική απόκριση Το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα κατανόησης των φυσικών συστημάτων και μεθερμηνείας των λειτουργιών τους, με αξιοσημείωτη περιβαλλοντική απόκριση και διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας μεταξύ κτηρίου και τόπου, ανθρώπου και φύσης. Ενσωματώνονται ποίκιλλα παθητικά και ενεργά συστήματα αλλά και καινοτόμες τεχνολογίες οι οποίες αξιοποιούν τους ανανεώσιμους πόρους που παρέχονται από την τοποθεσία και συμβάλλουν στην εξασφάλιση της βιοκλιματικής συμπεριφοράς του κτηρίου. Αρχικά, επιτυγχάνεται μηδενική καθαρή κατανάλωση ενέργειας σε ετήσια βάση, καθώς η συνολική απαιτούμενη ενέργεια για τη λειτουργία του κτηρίου καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές (χρησιμοποιούνται συστήματα ηλιακών σωλήνων ζεστού νερού, φωτοβολταϊκά πάνελ και γεωτρήσεις γεωθερμίας). Η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού οδηγεί σε σημαντική μείωση των απαιτήσεων σε ηλεκτρική ενέργεια για τον φωτισμό των χώρων κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επιπλέον, εξασφαλίζεται η μέγιστη απόδοση στον τομέα του νερού με την ενσωμάτωση συστήματος συλλογής και επανάχρησης των όμβριων υδάτων αλλά και διαχείρισης των υγρών αποβλήτων. Η συνολική ποσότητα των ακάθαρτων λυμάτων που παράγονται φιλτράρονται από τον βιολογικό αντιδραστήρα ο οποίος τοποθετείται σε συγκεκριμένο σημείο στον κήπο και μεταφέρονται στο πεδίο διήθησης. Η δασική βλάστηση και η ενσωμάτωση υγροτόπων και κήπων βροχής επιτρέπουν το φυσικό φιλτράρισμα του βρόχινου νερού. Επιπρόσθετα, η επιλογή των υλικών πραγματοποιείται με γνώμονα τον κύκλο ζωής τους και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται έχουν τη δυνατότητα να ανακυκλωθούν, παρουσιάζουν ελάχιστο ανθρακικό αποτύπωμα και αποτελούν τα καταλληλότερα και ανθεκτικότερα για τις δεδομένες συνθήκες και απαιτήσεις. Ακόμη, το κτήριο προστατεύει και ενισχύει την βιολογική ποικιλότητα του τόπου και προκαλεί την ελάχιστη δυνατή ταραχή στον φυσικό χώρο. Η βλάστηση που εκτοπίστηκε από το κτήριο αντισταθμίζεται από την πράσινη οροφή που το καλύπτει ενώ η τοποθεσία που επιλέχθηκε για την κατασκευή του δεν απειλεί τα σπάνια είδη δέντρων, θάμνων και φυτών του κήπου. Εν κατακλείδι, το κτήριο, όπως ένα λουλούδι ριζωμένο σε μια τοποθεσία, συλλέγει όση ενέργεια και νερό χρειάζεται, προσαρμόζεται στο κλίμα και τον τόπο, λειτουργεί σε αρμονία με το περιβάλλον του χωρίς να προκαλεί επιβάρυνση σε αυτό και τέλος προωθεί την υγεία και την ευεξία των χρηστών και το όραμα για μια πιο βιοφιλική κοινωνία. [51] - [59]

9.3.15 Διάγραμμα ηλιακής καμινάδας 70

9.3.16 Κάτοψη 1 Είσοδος 2 Αίθουσα άφιξης 3 Αίθριο 4 Γραφεία 5 Intrep. Centre 6 Υπηρεσίες τροφοδοσίας 7 Χώροι εθελοντισμού 8 Συντήρηση 9 Loading Bay 10 Great Hall 11 Flex 12 Αίθουσα διδασκαλίας 13 Βιβλιοθήκη 14 Κατάστημα κήπου 15 Εξωτερικό κατάστημα 16 Livingstom Plaza 17 Livingstom Lake Dock 18 Πράσινη ράμπα 19 Κτήριο διοίκησης 20 Floral Hall

9.3.17 Τομή - Διαχείριση νερού 1 Παροχή νερού πόλης 2 Συλλογή υδάτων οροφής 3 Συλλογή όμβριων υδάτων 4 Διαχείριση λυμάτων 5 Πεδίο διήθησης

9.3.18 Τομή - Διαχείριση ενέργειας 1 Ηλιακή καμινάδα 2 Ηλιακοί σωλήνες ζεστού νερού 3 Radiant slab 4 Αντλία θερμότητας 5 Ηλεκτρικός μετατροπέας 6 Φωτοβολταϊκά πάνελ 7 Γεωθερμική γεώτρηση

9.3.19 Διάγραμμα κατασκευής ξύλινων πάνελ και τοποθέτησης υποστυλωμάτων

71

4. Gardens by the Bay (Bay South) Αστικοί κήποι / Marina Bay, Σιγκαπούρη / Grant Associates / 2012

Οι κήποι Gardens by the Bay αποτελούν το μεγαλύτερο σε έκταση έργο αρχιτεκτονικής τοπίου στη Σιγκαπούρη και ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, καλύπτοντας έκταση μεγαλύτερη από 100 ha. Η διεπιστημονική ομάδα που ανέλαβε τον σχεδιασμό και την κατασκευή τους το 2006 περιλαμβάνει πλήθος επαγγελματιών (αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου, μηχανικούς, βοτανολόγους, δενδροκόμους, ερευνητές, ειδήμονες συγκεκριμένων ειδών φυτών) οι οποίοι συνεργάστηκαν στενά για έξι χρόνια με κοινό σκοπό τη δημιουργία ενός από τα σημαντικότερα έργα κηποτεχνίας και βοτανικής. Οι κήποι περιλαμβάνουν διακριτούς οικοτόπους οι οποίοι φιλοξενούν μια τεράστια ποικιλία ειδών φυτών από διαφορετικές κλιματικές ζώνες του πλανήτη και παρουσιάζουν το βασίλειο των φυτών με πρωτοπόρο και μοναδικό τρόπο. Το έργο έχει σκοπό να ψυχαγωγήσει και να προσφέρει μια απαράμιλλης ομορφιάς και ποικιλομορφίας πράσινη έκταση σε όλους τους επισκέπτες για να απολαύσουν τη φύση και τα θαύματα της. Παράλληλα, αποσκοπεί στο να ενημερώσει τους πολίτες σχετικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τοπικής αλλά και παγκόσμιας κλίμακας, και να τους παρακινήσει προς την αλλαγή νοοτροπίας και ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση τους. Μέχρι σήμερα, το έργο έχει λάβει πολλαπλά βραβεία και επαίνους ενώ δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι από όλο τον πλανήτη έχουν επισκεφτεί τους κήπους ανυψώνοντας τους σε έναν από τους πιο δημοφιλείς βοτανικούς προορισμούς αλλά και σε ένα καινοτόμο ορόσημο για την πόλη το οποίο υποστηρίζει την ταυτότητα της Σιγκαπούρης ως μια «Πόλη σε Κήπο» (City in a Garden).

9.4.1 Άποψη των κήπων από ψηλά

9.4.2 Το άλσος των supertrees και η εναέρια γέφυρα

Βασική έμπνευση για τον σχεδιασμό, την πολυεπίπεδη οργάνωση και τις πολύπλοκες υποδομές του έργου αποτέλεσε η μορφή και η λειτουργία του φυτού της ορχιδέας, το οποίο θεωρείται το εθνικό λουλούδι της Σιγκαπούρης. Οι κήποι αποτελούν μια πλούσια και αρμονική σύζευξη της φύσης με την αρχιτεκτονική, την τεχνολογία και την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος. Οι κήποι διακρίνονται σε τρία τμήματα, Νότιος Κόλπος (Bay South), Ανατολικός Κόλπος (Bay East) και Κεντρικός Κόλπος (Bay Central). Ο Νότιος Κόλπος αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση τμήμα και περιλαμβάνει δύο θερμοκήπια (το μεσογειακό μεγαοικοσύστημα Flower Dome και το τροπικό ορεινό Cloud Forest), δύο ομάδες θεματικών

72

βοτανικών κήπων (κήποι πολιτιστικής κληρονομιάς και κήποι φυτών του κόσμου), τον υγρότοπο Dragonfly Lake και τέλος το άλσος των Supertrees (18 κατασκευές από σκυρόδεμα ύψους 25-50 μ. που προσομοιάζουν σε δέντρα και καλύπτονται με κάθετους κήπους). Παράλληλα, ενσωματώνονται χώροι εστίασης, καταστήματα, κήπος για τα παιδιά, χώροι για εκδηλώσεις και δραστηριότητες, μια εναέρια γέφυρα και πολλαπλές διαδρομές για εξερεύνηση. Ο Ανατολικός Κόλπος αποτελεί έναν δημόσιο χώρο, με προοπτικές για μελλοντική ανάπτυξη, ο οποίος προσφέρει ένα γαλήνιο περιβάλλον με θέα προς τη θάλασσα και την πόλη όπου οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να χαλαρώσουν, να αθληθούν και να απολαύσουν το τοπίο. Τέλος, ο Κεντρικός Κόλπος θα συνδέει τους παραπάνω με μια τριών χιλιομέτρων παραθαλάσσια διαδρομή με συναρπαστική θέα.

9.4.3 Το άλσος των supertrees

9.4.4 Ομάδα τριών supertrees

9.4.6 Το θερμοκήπιο Cloud Forest

9.4.5 Ο κήπος τη νύχτα

9.4.7 Το θερμοκήπιο Flower Dome

9.4.8 Η εναέρια γέφυρα

9.4.9 Τα δύο θερμοκήπια

9.4.10 Ο χώρος για τα παιδιά

73

Βιοφιλικές στρατηγικές Οι κήποι αποτελούν ένα συναρπαστικό περιβάλλον που εξυμνεί την ομορφιά, τη σοφία και την πολυπλοκότητα της φύσης. Πλούσιο σε ερεθίσματα, χρώματα, οσμές, ήχους, υφές και μορφές, ενθαρρύνει την πολυαισθητηριακή αλληλεπίδραση με τα αμέτρητα στοιχεία που το απαρτίζουν και δημιουργεί μοναδικές χωρικές εμπειρίες. Τόσο κατά τη διάρκεια της μέρας, όταν το φυσικό φως είναι άπλετο, όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν όλος ο κήπος και οι κατασκευές φωτίζονται με πολύχρωμα φώτα και καλλιτεχνικές προβολές, το τοπίο εντυπωσιάζει και προκαλεί ενστικτώδεις θετικές αποκρίσεις στους επισκέπτες. Ο πλούτος της πληροφορίας που απαντάται σε κάθε γωνιά των κήπων καθηλώνει και ενθουσιάζει τους επισκέπτες και τους αφήνει μαγευτικές αναμνήσεις. Η εσωτερική αρμονία και συνοχή που διέπει το έργο σε όλες του τις κλίμακες, αλλά και η συνειδητή ενσωμάτωση των μερών στη συνολική εικόνα, συνθέτουν ένα ισορροπημένο σύνολο όπως παρουσιάζεται στις οργανικές δομές και τα οικοσυστήματα. Η οργάνωση και χωρική ιεράρχηση των επιμέρους στοιχείων του έργου, από έναν μικρό κήπο με λουλούδια μέχρι τις μεγάλες κατασκευές, αλλά και η ποικιλομορφία, μεταβλητότητα και η ομορφιά που τα χαρακτηρίζει ενσαρκώνουν τις βασικές αρχές του βιοφιλικού σχεδιασμού. Παράλληλα, η μορφή των κατασκευών αλλά και η διάταξη των χώρων και η οργάνωση της κινητικότητας σε αυτούς εμπνέονται από φυσικά σχήματα και μοτίβα που απαντώνται στους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς. Κάθε στοιχείο σχεδιάζεται με καμπύλες γραμμές, όπως μια οργανική δομή, με αποτέλεσμα την απουσία ευθειών και κατακόρυφων γωνιών και τη προσομοίωση ολόκληρου του κήπου σε φυσικό τοπίο. Αρχικά, οι κατασκευές των Supertrees παρομοιάζουν σε δέντρα με ψηλούς κορμούς και μακριά κλαδιά τα οποία καλύπτονται με βλάστηση, ενώ τα δύο θερμοκήπια σχεδιάζονται ως καμπυλόγραμμοι γυάλινοι θόλοι. Την ίδια καμπυλόγραμμη λογική ακολουθούν οι κατόψεις των κήπων και γενικά των χώρων, τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών. Τα μονοπάτια, οι διαδρομές και οι γέφυρες που συνδέουν τους χώρους σχεδιάζονται ομοίως με καμπύλες γραμμές και προσδίδουν άνεση και φυσικότητα στην κίνηση αλλά και την αίσθηση ροϊκότητας. Συνεπώς, η συνολική σχεδίαση των κήπων, εμπνεόμενη από τα σχήματα και τις μορφές που απαντώνται στη φύση και αξιοποιώντας τις πρακτικές της βιομίμησης, καταφέρνει να μετατρέψει ένα ανθρωπογενές περιβάλλον σε μια γοητευτική έκφραση του φυσικού πλούτου. Τέλος, το έργο παρουσιάζεται άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τόπο και την κοινωνία της Σιγκαπούρης και παράλληλα αγκαλιάζει και φέρνει σε μια τοποθεσία θαύματα της φύσης από όλον τον πλανήτη. Από τη μία, οι κήποι αποτελούν ένα οργανικά διαμορφωμένο τεχνητό περιβάλλον το οποίο ευνοεί την κατανόηση και τη σύνδεση με τις ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες του τόπου, αλλά και με τον πολιτισμό και την κουλτούρα της κοινωνίας και απευθύνεται τόσο στον τοπικό πληθυσμό όσο και στους επισκέπτες από άλλες χώρες. Από την άλλη, δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν οικοσυστήματα τα οποία απαντώνται σε άλλα μέρη του κόσμου και να απολαύσουν μια μεγάλη ποικιλία ειδών φυτών τα οποία δεν είναι ενδημικά της περιοχής. Κατ’ επέκταση γίνεται αντιληπτός ο πλούτος του φυσικού περιβάλλοντος και η αξία του για τον άνθρωπο και επομένως τονίζεται η αναγκαιότητα για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και την προστασία του φυσικού τοπίου.

74

Περιβαλλοντική απόκριση Το έργο Gardens by the Bay όχι μόνο αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα αειφόρου σχεδιασμού αλλά εισάγει καινοτόμες κατασκευαστικές και τεχνολογικές λύσεις και νέους τρόπους σχεδίασης και φύτευσης που γίνονται εμφανείς στις μεγάλες κατασκευές των κήπων. Όσον αφορά στα θερμοκήπια, έχουν ύψος 58 μέτρων και καλύπτουν συνολική έκταση πάνω από 20,000 τετραγωνικών μέτρων σε μια περιοχή όπου προηγουμένως απουσίαζε το φυσικό τοπίο. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός τους επιτυγχάνεται με την ελαχιστοποίηση των ενεργειακών τους αναγκών, την κάλυψη αυτών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αξιοποίηση τεχνικών παθητικού ελέγχου του κλίματος. Χρησιμοποιούνται ειδικά επιλεγμένα υαλοστάσια που επιτρέπουν τη διέλευση επαρκής ποσότητας ηλιακού φωτός ενώ παράλληλα μειώνουν σημαντικά την θερμότητα που διεισδύει στα θερμοκήπια. Η οροφή τους καλύπτεται με αισθητήρες που συνεργάζονται με το σύστημα σκίασης (computer-controlled shading system) με σκοπό να παρέχουν την απαραίτητη σκίαση όταν κρίνεται αναγκαίο. Εν συνεχεία, ενσωματώνονται πρωτοπόρες τεχνολογίες δροσισμού με ουδέτερο αποτύπωμα (carbon neutral cooling technologies) με σκοπό την επίτευξη και τη διατήρηση των κατάλληλων κλιματικών συνθηκών για το είδος της βλάστησης που φιλοξενούν με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας. Μάλιστα, για τον σκοπό αυτό, πραγματοποιείται θερμική διαστρωμάτωση του αέρα και δροσίζονται μόνο τα κατώτερα στρώματα μέσω σωλήνων νερού (chilled water pipes) οι οποίοι τοποθετούνται στο δάπεδο. Τέλος, η θερμότητα που αποβάλλεται κατά τη διαδικασία του δροσισμού χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του συστήματος αφύγρανσης του αέρα. Η διαδικασία αφύγρανσης πραγματοποιείται πριν από το δροσισμό με σκοπό την περαιτέρω μείωση της απαιτούμενης ενέργειας.

9.4.11 Θερμοκήπιο Flower Dome

9.4.12 Θερμοκήπιο Cloud Forest

9.4.13 Θερμοκήπιο Flower Dome

9.4.14 Θερμοκήπιο Cloud Forest

9.4.15 Χάρτης προέλευσης των ειδών των θερμοκηπίων

75

Επιπρόσθετα, οι κατασκευές των Supertrees ενσωματώνουν συστήματα συλλογής όμβριων υδάτων τα οποία χρησιμοποιούνται τόσο για τις ίδιες τις κατασκευές όσο και για τα θερμοκήπια. Παράλληλα, σε έντεκα από αυτά, τοποθετούνται συστήματα φωτοβολταϊκών πάνελ τα οποία παράγουν επαρκή ενέργεια για την τροφοδότηση αυτών και των θερμοκηπίων. Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας παρέχουν ένα σκιερό καταφύγιο από τον έντονο, τροπικό ήλιο και συμβάλλουν στον μετριασμό των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν λόγω των κλιματικών συνθηκών του τόπου. Τέλος, εισάγουν μια μεγάλη ποικιλία φυτών καθώς καλύπτονται με πάνω από 700 είδη αναρριχητικών φυτών, επίφυτων, ορχιδέας και φτέρης τα οποία επιλέχθηκαν με βάση ορισμένα κριτήρια (καταλληλότητα για κάθετη φύτευση, βάρος, ανθεκτικότητα, μη αναγκαιότητα για χώμα, χαμηλή απαίτηση για συντήρηση, συμβατότητα με το κλίμα, οπτικό ενδιαφέρον). Η άφθονη και ποικίλη βλάστηση των κήπων συνολικά αποτελεί το κατάλληλο περιβάλλον για την διαβίωση ενός μεγάλου αριθμού εντόμων, πουλιών και άλλων ζώων συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της βιολογικής ποικιλότητας του τόπου. Συνοπτικά, ενσωματώνονται οι αρχές λειτουργίας των οικοσυστημάτων, ενθαρρύνεται η ανάπτυξη πολύπλοκων συμβιωτικών σχέσεων μεταξύ των στοιχείων του και προάγεται η αρμονική αλληλεπίδραση του ανθρωπογενούς με το φυσικό περιβάλλον.

9.4.16 Supertrees

9.4.17 H βλάστηση στον κορμό

9.4.18 Ο χώρος ανάμεσα από τα supertrees

Εν κατακλείδι, το έργο αποτελεί μια αρμονική έκφραση των πρακτικών του βιοφιλικού σχεδιασμού και ενσαρκώνει τους στόχους του σε κάθε του λεπτομέρεια. Όπως αναφέρει ο επικεφαλής των Grant Associates, οι κήποι καταφέρνουν να επανασυνδέσουν τον άνθρωπο με τη φύση ενώ παράλληλα ανταποκρίνονται σε παγκόσμιες περιβαλλοντικές προκλήσεις, όπως η αστικοποίηση, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας. Μέσα από τη σύζευξη αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και οικολογικών επιστημών, προκύπτει η δημιουργία ενός χώρου με διακριτή ταυτότητα ο οποίος καταφέρνει να εντυπωσιάσει και να εμπνεύσει τους πολίτες αλλά και να προωθήσει το όραμα για ένα θεραπευτικό περιβάλλον διαβίωσης και μια βιώσιμη κοινωνία. [60] - [68]

76

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ / ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο βιοφιλικός σχεδιασμός αποτελεί μια προσέγγιση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας η οποία πηγάζει από την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για σύνδεση με τον φυσικό κόσμο και ενσωματώνει στον πυρήνα του τη βαθιά κατανόηση της φύσης. Η παρουσίαση του θεωρητικού υπόβαθρου της βιοφιλίας καταδεικνύει το γεγονός ότι η φύση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου και απαραίτητη συνιστώσα για την ευημερία του και την πρόοδο του πολιτισμού του. Καθώς η εξελικτική πορεία του ανθρώπου πραγματοποιήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της στο φυσικό περιβάλλον, η φυσιολογία και η ψυχολογία του έχει επηρεαστεί και καθοριστεί από αυτό σε τέτοιον βαθμό που κρίνεται παράλογο να αγνοείται η σχέση του ανθρώπου με τη φύση στη σύγχρονη εποχή. Έπειτα, η ανάλυση του τρόπου ένταξης της βιοφιλίας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό φανερώνει τη μεγάλη σημασία της κριτικής μελέτης και μεθερμηνείας της κατασκευής, της οργάνωσης και της λειτουργίας των φυσικών συστημάτων και των οργανισμών, αλλά και των πολύπλοκων σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Τα οικοσυστήματα και όλα τα στοιχεία που τα απαρτίζουν διέπονται από φυσικούς νόμους οι οποίοι επιτρέπουν την αμοιβαία συνεργασία και ωφέλεια μεταξύ τους και εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα τους, χαρακτηριστικά τα οποία οφείλουν να παρουσιάζουν και τα ανθρωπογενή συστήματα. Εν συνεχεία, η περιγραφή των θεμελιωδών αρχών και ποικίλων στρατηγικών για την αποτελεσματική εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού αποδεικνύουν το ενδιαφέρον του για τον άνθρωπο και τις ανάγκες του και παράλληλα τη χρησιμότητα της ενσωμάτωσης των αρχών του φυσικού κόσμου στη σχεδιαστική διαδικασία. Οι βιοφιλικές στρατηγικές εκφράζουν τη δυνατότητα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού να αξιοποιήσει τη σοφία της φύσης με σκοπό τη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος διαβίωσης για τον σύγχρονο άνθρωπο. Καθώς ο φυσικός πλούτος είναι ανεξάντλητος αποτελεί μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τον σχεδιασμό. Οι βιοφιλικές πρακτικές όχι μόνο δεν περιορίζουν την σχεδιαστική διαδικασία αλλά παρέχουν δημιουργικά εργαλεία για την άντληση αναφορών από τον φυσικό κόσμο και την ενσωμάτωση τους σε αυτήν. Ακολούθως, μέσα από την εκτενή μελέτη των επιλεγμένων παραδειγμάτων αλλά και την παρουσίαση ενός μεγάλου αριθμού έργων, είτε υλοποιημένων είτε που αναμένεται να κατασκευαστούν, γίνεται φανερό το εύρος της εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού. Το πλήθος των διαφορετικών τύπων έργων τα οποία ενστερνίζονται τη φιλοσοφία του και ενσωματώνουν τις βιοφιλικές πρακτικές δηλώνει την ευρεία κλίμακα της εφαρμογής του. Έχουν παρουσιαστεί παραδείγματα κτηριακού σχεδιασμού (κατοικίας, γραφείων, εκπαιδευτικού κέντρου, δημοτικού σχολείου, κολεγίου, νοσοκομείου, καταστήματος, ξενοδοχείου, συγκροτήματος διαμερισμάτων, θέρετρου, ορεινού καταφυγίου, εστιατορίου, καφετερίας, μουσείου, κέντρου επισκεπτών, οινοποιείου, τράπεζας, ερευνητικού κέντρου, τεχνολογικού κέντρου, αίθουσα συναντήσεων σε χώρο συνεδρίου, κέντρου κοινότητας, υπαίθριας αγοράς), παραδείγματα αστικής ανάπλασης και σχεδιασμού τοπίου (δημοτικού πάρκου, αστικού κήπου μεγάλης κλίμακας, αστικής φάρμας, αστικής επέμβασης) αλλά και διαφόρων κατασκευών (κάψουλας διαλογισμού, κλιμακοστασίου, στεγάστρου, γέφυρας, πολιτιστικού ορόσημου). Η ποικιλία των παραδειγμάτων καταδεικνύει ότι ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι δυνατό να εφαρμοστεί αποτελεσματικά τόσο σε μικρής κλίμακας έργα όσο και σε μεγάλης είτε αυτά αφορούν σε κτηριακό σχεδιασμό είτε σε πολεοδομικό σχεδιασμό και

77

σχεδιασμό τοπίου. Παράλληλα, τα παραδείγματα που παρουσιάζονται έχουν υλοποιηθεί σε έναν μεγάλο αριθμό χωρών σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη φανερώνοντας την καθολικότητα των βιοφιλικών στρατηγικών, την ευελιξία που προσφέρουν και την προσαρμοστικότητα τους σύμφωνα με τις κλιματικές και γεωμορφολογικές συνθήκες αλλά και την κουλτούρα και τις κοινωνικές συνθήκες του κάθε τόπου. Παράλληλα, η εξέταση των παραδειγμάτων επιδεικνύει τα πολλαπλά οφέλη του βιοφιλικού σχεδιασμού για τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον. Αρχικά, γίνεται εμφανές ότι ο βιοφιλικά σχεδιασμένος χώρος επιδρά θετικά στην ψυχολογία, τη νοητική λειτουργία και τη σωματική κατάσταση του ανθρώπου, καθώς αποτελεί ένα ευχάριστο και θεραπευτικό περιβάλλον το οποίο προάγει το αίσθημα ηρεμίας και παράλληλα προσφέρει μια πολυαισθητηριακή εμπειρία η οποία συναρπάζει και γοητεύει. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός προάγει τη δημιουργία ενός υγιούς πλαισίου διαβίωσης το οποίο συμβάλλει στην καλλιέργεια του αισθήματος ευεξίας αλλά και ενός όμορφου και δημιουργικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη του ανθρώπου και την απόλαυση της ζωής. Ακολούθως, καταδεικνύεται ότι η εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού στον αστικό ιστό συμβάλλει στη δημιουργία όχι μόνο βιώσιμων και ανθεκτικών πόλεων αλλά και δίκαιων και ισότιμων κοινωνιών. Καθώς καλλιεργείται η αίσθηση του ανήκειν στην κοινότητα και στον συγκεκριμένο τόπο, ενθαρρύνεται η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στις συλλογικές δράσεις και διαδικασίες της κοινωνίας ενώ παράλληλα τονώνεται το αίσθημα της υπευθυνότητας για την προστασία και τη διατήρηση των κοινωνικών υποδομών, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού πλούτου του τόπου. Ακόμη, εγκαθιδρύεται το κατάλληλο πλαίσιο για την επίτευξη της αυτονομίας, της οικονομικής σταθερότητας και της ευημερίας της κοινότητας σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης. Τέλος, αποδεικνύονται τα οφέλη του βιοφιλικού σχεδιασμού ως προς την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και τη δημιουργία ενός αειφόρου τεχνητού περιβάλλοντος το οποίο όχι μόνο δεν έρχεται σε ανταγωνισμό με το φυσικό αλλά δρα συνεργατικά μαζί του. Η συμβολή του γίνεται φανερή σε πλήθος τομέων, όπως η ορθολογική διαχείριση των υδάτων, η μείωση της κατανάλωση ενέργειας και η βιώσιμη εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων, η απώλεια της βιοποικιλότητας στις πόλεις και η επανένταξη ενδημικών ειδών σε αυτές. Σε αυτό το σημείο, κρίνεται σημαντικό να αναφερθεί ότι για να αποκομιστούν τα οφέλη του βιοφιλικού σχεδιασμού και να περιοριστεί ο κίνδυνος της ακατάλληλης ή μη αποδοτικής εφαρμογής του θα πρέπει η φιλοσοφία του να διέπει την σχεδιαστική διαδικασία και να προάγεται η σύζευξη της αρχιτεκτονικής σκέψης με τη σοφία του φυσικού κόσμου. Σε αυτό το σημείο είναι θεμιτό να σχολιαστεί ότι οι περισσότερες στρατηγικές του βιοφιλικού σχεδιασμού, όπως είναι η ενσωμάτωση φυσικού φωτός, ο φυσικός αερισμός, η χρήση φυσικών υλικών αλλά και η διαμόρφωση συνθηκών προοπτικής και καταφυγίου στον χώρο, είναι πρακτικές που έχουμε ήδη συναντήσει στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική κάθε τόπου και αποτελούν πρακτικές αυτού που θα ονομάζαμε μια καλή αρχιτεκτονική. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός δηλαδή δεν ανακάλυψε όλα αυτά τα εργαλεία που προσφέρει αλλά ουσιαστικά δημιούργησε ένα ευέλικτο πλαίσιο εφαρμογής τους όπου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην αλληλεπίδραση των πρακτικών μεταξύ τους, τις συνέπειες αυτής της αλληλεπίδρασης στον άνθρωπο, την πόλη και το περιβάλλον και πάνω από όλα στην επανασύνδεση του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και την ένταξη της μεθερμηνείας της φύσης στον σχεδιασμό. Με άλλα λόγια δεν εμφανίζεται ως μια μαγική φόρμουλα η οποία μπορεί να εφαρμοστεί απανταχού στο

78

ανθρωπογενές περιβάλλον και να λύσει όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, αλλά συνδυάζει όλες τις καλές πρακτικές της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής και της οικολογίας με την αγάπη και το ενδιαφέρον για τη φύση και τον κόσμο στον οποίο ζούμε και τελικά τον ίδιο μας τον εαυτό. Ο αρχιτέκτονας είναι αυτός που οφείλει να σταθεί κριτικά απέναντι στα ζητήματα των συγχρόνων κοινωνιών, να κατανοήσει τον βαθύτερο λόγο ύπαρξης τους και να αξιοποιήσει τα βιοφιλικά εργαλεία και τη γνώση για τον φυσικό κόσμο ώστε να σχεδιάσει ανατρεπτικές λύσεις μετασχηματίζοντας το υπάρχον τεχνητό περιβάλλον σε ένα βιώσιμο και ισορροπημένο πλαίσιο για μια αρμονική και ευτυχισμένη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. Εν κατακλείδι, ο βιοφιλικός σχεδιασμός αποτελεί μια έκφραση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας η οποία ενσωματώνει την μεθερμηνεία του φυσικού κόσμου και προάγει την επανασύνδεση και τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τη φύση. Καθώς προσφέρει ένα δημιουργικό και ευέλικτο πλαίσιο για την επανεξέταση των συμβατικών μεθόδων σχεδιασμού, επιτρέπει την εξερεύνηση νέων καινοτόμων λύσεων στα σύγχρονα προβλήματα με γνώμονα τις ανάγκες του ανθρώπου, την ενδυνάμωση των κοινωνιών και τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος. Η αρχιτεκτονική έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα ευχάριστο περιβάλλον διαβίωσης για τον άνθρωπο όπου μπορεί να απολαύσει την ομορφιά της ζωής αλλά και την ευθύνη προς τις μελλοντικές γενεές να εξασφαλίσει την αμοιβαία ωφέλεια, τη συνεργασία και την ισορροπία μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης, πραγματοποιώντας έτσι το όραμα για αειφορική ευημερία.

79

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] The Practice of Biophilic Design_Stephen R. Keller t, Elizabeth F. Calabrese [online] διαθέσιμο: https://www.biophilic-design.com/ [πρόσβαση: 17/03/21] [2] Biophilic architecture: a review of the rationale and outcomes [online] διαθέσιμο: http://www.aimspress.com/article/10.3934/environsci.2015.4.950 [πρόσβαση: 19/03/21] [3] A Review of Psychological Literature on the Health and Wellbeing Benefits of Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://www.mdpi.com/journal/buildings/special_issues/build_environ#published [πρόσβαση: 17/03/21] [4] The impact of biophilic design elements on the atmospheric perception of the space [online] διαθέσιμο: https://www.researchgate.net/publication/348150900_THE_IMPACT_OF_BIOPHILIC_DESIGN_ELEMENTS_ON_THE_ATMOSPHERIC_PERCEPTION_OF_THE_INTERIOR_SPACE [πρόσβαση: 19/03/21] [5] An architectural love of the living: Bio-inspired design in the pursuit of ecological regeneration and psychological well-being [online] διαθέσιμο: https://www.researchgate.net/publication/261477280_An_architectural_love_of_the_living_Bio-inspired_design_in_the_pursuit_of_ecological_regeneration_and_psychological_well-being [πρόσβαση: 17/03/21] [6] The SALIENT Checklist: Gathering up the Ways in Which Built Environments Affect What We Do and How We Feel [online] διαθέσιμο: https://www.mdpi.com/journal/buildings/special_issues/build_environ#published [πρόσβαση: 16/03/21] [7] Nurturing Biophilic Design and Nature-Inspired Design in Furniture Design Projects [online] διαθέσιμο: https://www.researchgate.net/publication/337910638_Nurturing_Biophilic_Design_and_Nature-Inspired_Design_in_Furniture_Design_Projects [πρόσβαση: 19/03/21] [8] Human responses to vegetation and landscapes [online] διαθέσιμο: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0169204686900058 [πρόσβαση: 16/03/21] [9] Mindfulness and Subjective Well-being in the Sustainability Movement: A Further Elaboration of Multiple Discrepancies Theory [online] διαθέσιμο: https://link.springer.com/article/10.1023/A:1006941403481 [πρόσβαση: 20/03/21] [10] Why Biophilic Design Matters [online] διαθέσιμο: https://interfaceinc.scene7.com/is/content/InterfaceInc/ec_am-biophilicdesigninsert-82019singlepagespdf [πρόσβαση: 18/03/21] [11] What makes a city 'biophilic'? Observations and experiences from the Wellington Nature Map project [online] διαθέσιμο: https://www.researchgate.net/publication/322784690_What_makes_a_city_%27biophilic%27_Observations_and_experiences_from_the_Wellington_Nature_Map_project [πρόσβαση: 18/03/21] [12] Biourbanism for a healthy city: biophilia and sustainable urban theories and practices [online] διαθέσιμο: https://derby.openrepository.com/handle/10545/294089 [πρόσβαση: 18/03/21] [13] Biophilic Cities Are Sustainable, Resilient Cities [online] διαθέσιμο: https://www.mdpi.com/2071-1050/5/8/3328 [πρόσβαση: 19/03/21] [14] Wikipedia, the free encyclopedia, Biophilic design [online] διαθέσιμο: https://en.wikipedia.org/wiki/Biophilic_design [πρόσβαση: 21/03/21] [15] Wikipedia, the free encyclopedia, Biophilia hypothesis [online] διαθέσιμο: https://en.wikipedia.org/wiki/Biophilia_hypothesis [πρόσβαση: 21/03/21] [16] Wikipedia, the free encyclopedia, Οικοσυστήματα [online] διαθέσιμο: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1 [πρόσβαση: 21/03/21] [17] Why you can’t afford to ignore nature in the workplace [online] διαθέσιμο: https://www.bbc.com/worklife/article/20161125-why-you-cant-afford-to-ignore-nature-in-the-workplace?referer=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2F [πρόσβαση: 22/03/21] [18] The Impact and Benefits of Biophilia in the Workplace [online] διαθέσιμο: https://www.coalesse.com/blog/the-impact-and-benefits-of-biophilia-in-the-workplace/ [πρόσβαση: 22/03/21] [19] How Biophilic Design Promotes a Mindful Office [online] διαθέσιμο: https://www.coalesse.com/blog/how-biophilic-design-promotes-a-mindful-office/ [πρόσβαση: 22/03/21] [20] To Feel the Love: A Conversation with Barry Svigals [online] διαθέσιμο: https://parabola.org/2016/08/01/to-feel-the-love-a-conversation-with-barry-svigals/ [πρόσβαση: 22/03/21]

80

[[21] What Is and Is Not Biophilic Design? [online] διαθέσιμο: https://www.metropolismag.com/architecture/what-is-and-is-not-biophilic-design/ [πρόσβαση: 24/03/21] [22] Biophilic design: What is it? Why it matters? And how do we use it? [online] διαθέσιμο: https://www.bdcnetwork.com/blog/biophilic-design-what-it-why-it-matters-and-how-do-we-use-it [πρόσβαση: 24/03/21] [23] Biophilic Design – connecting with nature to improve health & well being [online] διαθέσιμο: https://www.oliverheath.com/biophilic-design-connecting-nature-improve-health-well/ [πρόσβαση: 24/03/21] [24] Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://www.interface.com/US/en-US/design/biophilic-design/Biophilic-Design-en_US [πρόσβαση: 24/03/21] [25] 7 Ways to Enhance Indoor Environments with Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://www.architectmagazine.com/technology/7-ways-to-enhance-indoor-environments-with-biophilic-design_o [πρόσβαση: 25/03/21] [26] Biophilic design consultants [online] διαθέσιμο: https://biofilico.com/biophilic-design [πρόσβαση: 26/03/21] [27] Biophilia hypothesis [online] διαθέσιμο: https://www.britannica.com/science/biophilia-hypothesis [πρόσβαση: 25/03/21] [28] The Principles and Benefits of Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://www.ansgroupglobal.com/news/principles-and-benefits-biophilic-design [πρόσβαση: 25/03/21] [29] How Hospital Gardens Help Patients Heal [online] διαθέσιμο: https://www.scientificamerican.com/article/nature-that-nurtures/ [πρόσβαση: 27/03/21] [30] Does Being around Trees Help People Feel Good? [online] διαθέσιμο: https://www.scientificamerican.com/article/does-being-around-trees-help-people-feel-good/ [πρόσβαση: 27/03/21] [31] How a Living Wall Can Provide for Biodiversity in our Urban Spaces [online] διαθέσιμο: https://www.ansgroupglobal.com/news/how-living-wall-can-provide-biodiversity-our-urban-spaces [πρόσβαση: 28/03/21] [32] A Profile of Biologist, Warrior, Poet, Philosopher Edward O. Wilson [online] διαθέσιμο: https://blogs.scientificamerican.com/cross-check/a-profile-of-biologist-warrior-poet-philosopher-edward-o-wilson/ [πρόσβαση: 29/03/21] [33] An Introduction to Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://en.aspectaflooring.com/sustainability/biophilic-design/ [πρόσβαση: 14/04/21] [34] Βιομίμηση, καινοτομία εμπνευσμένη από τη φύση [online] διαθέσιμο: http://greenagenda.gr/%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%BC%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%BD%C E%B5%CF%85%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CE%B1%CF%80/ [πρόσβαση: 15/04/21] [35] 14 Patterns of Biophilic Design: Improving Health & Well-Being in the Built Environment [online] διαθέσιμο: https://www.terrapinbrightgreen.com/reports/14-patterns/#prospect [πρόσβαση: 17/04/21] [36] Transition Spaces and how they translate [online] διαθέσιμο: https://www.re-thinkingthefuture.com/article/transition-spaces-and-how-they-translate/ [πρόσβαση: 20/04/21] [37] Introduction to wayfinding [online] διαθέσιμο: https://www.designworkplan.com/read/wayfinding-introduction [πρόσβαση: 23/04/21] [38] Biophilia I - Qualitative. WELL Building Standard [online] διαθέσιμο: https://standard.wellcertified.com/mind/biophilia-i-qualitative [πρόσβαση: 28/04/21] [39] Biophilia II – Quantitative [online] διαθέσιμο: https://standard.wellcertified.com/mind/biophilia-ii-quantitative [πρόσβαση: 28/04/21] [40] Living Building Challenge [online] διαθέσιμο: https://living-future.org/ [πρόσβαση: 30/04/21] [41] Creating Resilient Communities through Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://www.biologicalcapital.com/blog-roll/2018/2/22/creating-resilient-communities-through-biophilic-design [πρόσβαση: 5/05/21] [42] Biophilic Design and Climate Change: Performance Parameters for Health [online] διαθέσιμο: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fbuil.2019.00028/full [πρόσβαση: 5/05/21]

81

[43] Etsy's headquarters in Brooklyn blur the lines between workplace and habitat [online] διαθέσιμο: https://www.archisearch.gr/architecture/etsy-headquarters-brooklyn-gensler-architects/ [πρόσβαση: 20/05/21] [44] A Tour of Etsy’s Super Cool Brooklyn Headquarters [online] διαθέσιμο: https://www.officelovin.com/2017/02/13/tour-etsys-super-cool-brooklyn-headquarters/ [πρόσβαση: 20/05/21] [45] Gensler completes etsy's vibrant headquarters in Brooklyn [online] διαθέσιμο: https://www.designboom.com/architecture/etsy-headquarters-gensler-brooklyn-new-york-12-01-2016/ [πρόσβαση: 20/05/21] [46] Etsy Headquarters [online] διαθέσιμο: https://www.architectmagazine.com/project-gallery/etsy-headquarters_o [πρόσβαση: 20/05/21] [47] Designing our living, breathing headquarters [online] διαθέσιμο: https://www.etsy.com/living-building-challenge [πρόσβαση: 20/05/21] [48] ETSY HEADQUARTERS [online] διαθέσιμο: https://living-future.org/biophilic/case-studies/etsy-headquarters/ [πρόσβαση: 20/05/21] [49] Petal Certified Etsy HQ [online] διαθέσιμο: https://living-future.org/lbc/case-studies/etsy-headquarters/#health-happiness [πρόσβαση: 20/05/21] [50] Etsy Headquarters [online] διαθέσιμο: https://www.aia.org/showcases/6280254-etsy-headquarters [πρόσβαση: 20/05/21] [51] VANDUSEN BOTANICAL GARDEN VISITOR CENTRE [online] διαθέσιμο: https://living-future.org/biophilic/case-studies/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-2/ [πρόσβαση: 26/05/21] [52] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre [online] διαθέσιμο: https://living-future.org/lbc/case-studies/vandusen-botanical-garden-visitor-centre/ [πρόσβαση: 05/06/21] [53] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre [online] διαθέσιμο: https://perkinswill.com/project/vandusen-botanical-garden-visitor-centre/ [πρόσβαση: 26/05/21] [54] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre / Perkins&Will [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/956788/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-perkins-and-will [πρόσβαση: 26/05/21] [55] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre / Perkins+Will [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/215855/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-perkinswill [πρόσβαση: 05/06/21] [56] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre [online] διαθέσιμο: https://archello.com/project/vandusen-botanical-garden-visitor-centre [πρόσβαση: 05/06/21] [57] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre [online] διαθέσιμο: https://www.architectmagazine.com/design/buildings/vandusen-botanical-garden-visitor-centre_o [πρόσβαση: 05/06/21] [58] VANDUSEN BOTANICAL GARDEN VISITOR CENTRE BY PERKINS+WILL [online] διαθέσιμο: https://aasarchitecture.com/2013/06/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-by-perkinswill.html/ [πρόσβαση: 05/06/21] [59] VanDusen Botanical Garden Visitor Centre [online] διαθέσιμο: https://structurecraft.com/projects/vandusen-botanical-gardens-visitor-centre [πρόσβαση: 05/06/21] [60] Επίσημη ιστοσελίδα [online] διαθέσιμο: https://www.gardensbythebay.com.sg/en.html [πρόσβαση: 17/06/21] [61] Gardens by the Bay, Singapore [online] διαθέσιμο: https://grant-associates.uk.com/projects/gardens-by-the-bay [πρόσβαση: 17/06/21] [62] Gardens by the Bay / Grant Associates and Wilkinson Eyre Architects [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/155467/gardens-by-the-bay-grant-associates-and-wilkinson-eyre-architects [πρόσβαση: 17/06/21] [63] Gardens by the Bay / Grant Associates [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/254471/gardens-by-the-bay-grant-associates [πρόσβαση: 17/06/21] [64] Cooled Conservatories at Gardens by the Bay / Wilkinson Eyre Architects [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/324309/cooled-conservatories-at-gardens-by-the-bay-wilkinson-eyre-architects [πρόσβαση: 17/06/21] [65] "Cooled Conservatories, Gardens by the Bay" Wins the 2013 RIBA Lubetkin Prize [online] διαθέσιμο: https://www.archdaily.com/435531/cooled-conservatories-gardens-by-the-bay-wins-the-2013-riba-lubetkin-prize [πρόσβαση: 17/06/21] [66] Gardens by the Bay by Grant Associates and Wilkinson Eyre Architects [online] διαθέσιμο: https://www.dezeen.com/2012/06/19/gardens-by-the-bay-by-grant-associates-and-wilkinson-eyre-architects/ [πρόσβαση: 17/06/21] [67] How The Landscape Architects Behind Gardens By The Bay Connect Architecture To Nature [online] διαθέσιμο: https://sg.asiatatler.com/life/grant-associates-landscape-architect-gardens-by-the-bay-sentosa-brani [πρόσβαση: 17/06/21] [68] Sacred Sustainability: Singapore, Greening, and Biophilic Design [online] διαθέσιμο: https://thediplomat.com/2021/04/sacred-sustainability-singapore-greening-and-biophilic-design/ [πρόσβαση: 17/06/21] [69] AM House [online] διαθέσιμο: https://www.thecoolector.com/am-house/ [πρόσβαση: 19/06/21] [70] AM House is a Vietnamese holiday home surrounded by a pond and tropical gardens [online] διαθέσιμο: https://www.dezeen.com/2021/04/21/am-house-vietnam-holiday-home-tropical-thatched-roof/#/ [πρόσβαση: 19/06/21] [71] Am house // CTA – Creative Architects [online] διαθέσιμο: https://architizer.com/blog/projects/am-house-cta-creative-architects-1/ [πρόσβαση: 19/06/21] [72] Incorporating nature into everyday life. AM House by Nguyen Huu Duy, Nguyen Duy and Bui The Long [online] διαθέσιμο: https://www.metalocus.es/en/news/incorporating-nature-everyday-life-am-house-nguyen-huu-duy-nguyen-duy-and-bui-long [πρόσβαση: 19/06/21]

82

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση 1.1 https://www.flickr.com/photos/bdinphoenix/364617397/ 1.2 http://manivoice.gr/sites/default/files/styles/fullnode/public/field/image/h-2-mystras-ruins.jpg?itok=zlQL7vVY 1.3 https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pudong,_Shangai.png 1.4 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CE%B1_%CE%A5%CF%8C%CF%81%CE%BA%CE%B7 1.5 https://phys.org/news/2019-11-amazon-deforestation-summer-year.html 1.6 https://www.greenpeace.org/international/story/47795/images-reveal-extent-of-taiwan-drought/ 1.7 https://theconversation.com/habitat-loss-doesnt-just-affect-species-it-impacts-networks-of-ecological-relationships-117687 1.8 https://www.greenpeace.org/international/story/47545/climate-emergencies-in-2021/ 1.9 https://www.sustrana.com/blog/the-biophilic-office-designing-with-nature/

Εννοιολογικό περιεχόμενο, ετυμολογία και συνοπτική πορεία της έννοιας βιοφιλία 2.1 https://m.media-amazon.com/images/I/61cnLwZTJPL._AC_SL1500_.jpg 2.2 https://posterstore.com/au/posters-prints/nature-botanical/fern-poster/ 2.3 https://soundartus.com/butterfly/

Φάσμα εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού 4.1 https://www.dwell.com/article/house-in-kyoto-07beach-d34b2460 4.2 https://www.officelovin.com/2017/02/13/tour-etsys-super-cool-brooklyn-headquarters/ 4.3 https://www.archdaily.com/896832/bio-climatic-preschool-bc-architects?ad_source=search&ad_medium=search_result_projects 4.4 https://studiodavidthulstrup.com/NOMA-RESTAURANT 4.5 https://www.dezeen.com/2019/04/18/koichi-takada-national-museum-qatar-interior/ 4.6 https://www.thegreekfoundation.com/architecture/oku-in-kos-island-by-mastrominas-architecture 4.7 https://living-future.org/biophilic/case-studies/betty-and-clint-josey-pavilion/ 4.8 https://www.dezeen.com/2020/09/14/foster-partners-magdi-yacoub-global-heart-centre-cairo-hospital/ 4.9 https://www.laidbacktrip.com/posts/high-line-new-york 4.10 https://www.archdaily.com/254471/gardens-by-the-bay-grant-associates 4.11 http://www.batlleiroig.com/en/landscape/cycling-and-pedestrian-connection-beweent-barcelona-esplugues-de-llobregat/ 4.12 https://www.archdaily.com/957558/vertical-greenery-impacts-on-the-urban-landscape/601d2e1cf91c8166d3000272-vertical-greenery-impacts-on-the-urban-landscape-image

Ειδικές στρατηγικές εφαρμογής του βιοφιλικού σχεδιασμού 6.1 https://cookfox.com/projects/27-drew-lane/

Άμεση εμπειρία με τη φύση 6.1.1 https://www.archdaily.com/947771/factory-in-the-forest-design-unit 6.1.2 https://studiodavidthulstrup.com/NOMA-RESTAURANT 6.1.3 https://www.archdaily.com/603088/brillhart-house-brillhart-architecture?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.1.4 https://www.dwell.com/article/house-in-kyoto-07beach-d34b2460 6.1.5 https://www.archdaily.com/890974/b-garden-3andwich-design-he-wei-studio 6.1.6 https://www.archdaily.com/603088/brillhart-house-brillhart-architecture?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.1.7 https://living-future.org/biophilic/case-studies/te-kura-whare/ 6.1.8 https://www.dwell.com/article/am-house-creative-architects-34d5df21 6.1.9 https://www.archdaily.com/947995/6m-house-jannina-cabal 6.1.10 https://www.plataformaarquitectura.cl/cl/02-65458/clasicos-de-arquitectura-los-clubes-cuadra-san-cristobal-y-fuente-de-los-amantes-luis-barragan 6.1.11 https://www.dwell.com/article/boutique-coffee-roaster-coperacos-first-cafe-holds-a-modern-tree-house-7bd5c10a

83

6.1.12 https://www.dezeen.com/2021/03/02/citibank-singapore-ministry-of-design-banking-conservatory/ 6.1.13 https://www.archdaily.com/951093/shiroiya-hotel-sou-fujimoto-architects?ad_source=myarchdaily&ad_medium=bookmark-show&ad_content=current-user 6.1.14 https://www.archdaily.com/962505/city-oasis-apartments-ka-studio?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.1.15 https://cookfox.com/projects/city-tower/ 6.1.16 https://www.officelovin.com/2017/02/13/tour-etsys-super-cool-brooklyn-headquarters/ 6.1.17 https://www.archdaily.com/585862/primary-school-for-sciences-and-biodiversity-chartier-dalix-architectes 6.1.18 https://living-future.org/biophilic/case-studies/betty-and-clint-josey-pavilion/ 6.1.19 https://www.archdaily.com/890974/b-garden-3andwich-design-he-wei-studio 6.1.20 https://www.archdaily.com/112766/sky-garden-house-guz-architects?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.1.21 https://www.archdaily.com/947771/factory-in-the-forest-design-unit 6.1.22 https://www.archdaily.com/606567/refugi-lieptgas-architektin-aam 6.1.23 https://www.archdaily.com/890974/b-garden-3andwich-design-he-wei-studio 6.1.24 https://www.archdaily.com/887178/wellness-plesnik-enota

Έμμεση εμπειρία με τη φύση 6.2.1 https://design-milk.com/an-award-winning-house-in-melbourne-is-lauded-for-its-biophilic-design/ 6.2.2 https://www.dwell.com/article/lantern-house-timmins-whyte-architecture-80c08e0c 6.2.3 https://www.dwell.com/article/house-in-kyoto-07beach-d34b2460 6.2.4 https://www.dwell.com/article/am-house-creative-architects-34d5df21 6.2.5 https://www.archdaily.com/896832/bio-climatic-preschool-bc-architects?ad_source=search&ad_medium=search_result_projects 6.2.6 https://www.dwell.com/collection/a-250-year-old-stone-house-in-israel-with-a-surprisingly-modern-interior-facdd185 6.2.7 https://www.thegreekfoundation.com/travel/the-rooster-antiparos-wellness-and-lifestyle-resort 6.2.8 https://www.archdaily.com/792592/bar-botanique-cafe-tropique-studio-modijefsky?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.2.9 https://www.dwell.com/article/lantern-house-timmins-whyte-architecture-80c08e0c 6.2.10 https://www.archdaily.com/901168/kult-pool-leber-architekten-plus-bleckmann-krys-architekten?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 6.2.11 https://www.designboom.com/architecture/daewha-kang-design-experimental-workspace-biophilic-technology-shard-11-04-2018/ 6.2.12 http://www.paulcocksedgestudio.com/the-living-staircase/ 6.2.13 https://www.designboom.com/architecture/daewha-kang-design-experimental-workspace-biophilic-technology-shard-11-04-2018/ 6.2.14 https://www.archdaily.com/961118/koichi-takada-architects-designs-biophilic-marketplace-in-shanghai 6.2.15 https://www.dezeen.com/2020/09/14/foster-partners-magdi-yacoub-global-heart-centre-cairo-hospital/ 6.2.16 https://studiodavidthulstrup.com/tableau-copenhagen 6.2.17 https://www.dwell.com/article/house-in-kyoto-07beach-d34b2460 6.2.18 https://www.archdaily.com/902285/venue-b-of-shanghai-westbund-world-artificial-intelligence-conference-archi-union-architecture?ad_source=search&ad_medium=search_result_projects 6.2.19 http://www.shigerubanarchitects.com/works/2019_tainan/index.html 6.2.20 https://living-future.org/biophilic/case-studies/david-and-lucile-packard-foundation/ 6.2.21 http://www.architekturundlandschaft.de/landmarke-lausitzer-seenland/ 6.2.22 https://www.dezeen.com/2014/08/28/middle-school-labarthe-sur-leze-france-lcr-architectes-copper/ 6.2.23 https://www.archdaily.com/806242/elytra-filament-pavilion-icd-itke-university-of-stuttgart?ad_source=search&ad_medium=search_result_projects 6.2.24 https://living-future.org/biophilic/case-studies/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-2/#natural-shapes-and-forms https://perkinswill.com/project/vandusen-botanical-garden-visitor-centre/

Εμπειρία χώρου και τόπου 6.3.1 https://www.designboom.com/architecture/daewha-kang-design-experimental-workspace-biophilic-technology-shard-11-04-2018/ 6.3.2 https://www.terrapinbrightgreen.com/reports/14-patterns/#nature-of-the-space 6.3.3 https://www.safdierabines.com/portfolio/artists-studio-bridge/#img6 6.3.4 https://living-future.org/biophilic/case-studies/mosaic-centre-for-conscious-community-and-commerce/ 6.3.5 https://www.archdaily.com/947771/factory-in-the-forest-design-unit

84

6.3.6 https://living-future.org/biophilic/case-studies/google-chicago/ https://www.chicagotribune.com/business/blue-sky/ct-google-new-office-bsi-photos-20151203-photogallery.html 6.3.7 https://living-future.org/biophilic/case-studies/sustainable-buildings-research-centre/ 6.3.8 https://living-future.org/biophilic/case-studies/betty-and-clint-josey-pavilion/ 6.3.9 https://living-future.org/biophilic/case-studies/award-winner-khoo-teck-puat-hospital/ 6.3.10 https://contractdesign.com/practice/healthcare/designing-for-health-when-solving-wayfinding-is-a-true-cliffhanger/ 6.3.11https://www.dezeen.com/2016/11/21/dn-co-signage-design-wayfinding-orange-graphics-here-east-london-tech-hub-quee-elizabeth-olympic-park/ 6.3.12 https://www.okuhotels.com/oku-kos/rooms/ 6.3.13 https://www.dezeen.com/2019/02/25/silver-oak-winery-piechota-architecture-california/

Προσδοκώμενα οφέλη από την εφαρμογή του βιοφιλικού σχεδιασμού 7.1 https://www.dwell.com/article/lantern-house-timmins-whyte-architecture-80c08e0c 7.2 https://www.dezeen.com/2020/09/14/foster-partners-magdi-yacoub-global-heart-centre-cairo-hospital/ 7.3 https://www.dezeen.com/2013/09/12/pasona-urban-farm-by-kono-designs/ 7.4 https://www.archdaily.com/957902/carazo-architecture-office-carazo-arquitectura?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 7.5 https://www.biologicalcapital.com/blog-roll/2020/1/7/a-year-at-larimer-uprooted 7.6 https://www.archdaily.com/923857/the-worlds-largest-urban-farm-opens-next-year-in-paris?ad_source=search&ad_medium=search_result_all 7.7 https://living-future.org/biophilic/case-studies/desert-rain/ 7.8 https://www.archdaily.com/957400/the-diverse-scales-of-green-in-chinese-urbanism?utm_medium=email&utm_source=ArchDaily%20List&utm_campaign=monthly&utm_term=<<monthlytopic_ green>>&kth=1,664,082 7.9 https://www.stefanoboeriarchitetti.net/en/project/nanjing-vertical-forest/?utm_medium=website&utm_source=archdaily.com

Κριτική για την εφαρμογή και προδιαγραφές 8.1 https://www.terrapinbrightgreen.com/reports/14-patterns/#nature-of-the-space 8.2 https://www.nicepng.com/maxp/u2t4e6y3o0a9e6r5/ https://www.dahlingroup.com/perspective/Insights/Three_Most_Common_Sustainability_Rating_Systems 8.3 https://kingcounty.gov/~/media/depts/dnrp/solid-waste/green-building/images/living-building-logo.ashx?la=en https://living-future.org/ https://thewardrobecrisis.com/podcast/2019/11/10/podcast-103-biophilic-design-amp-regenerative-buildings-with-architect-jason-mclennan

Παραδείγματα 9.1.1-9.1.20 https://www.metalocus.es/en/news/incorporating-nature-everyday-life-am-house-nguyen-huu-duy-nguyen-duy-and-bui-long 9.2.1-9.2.3, 9.2.6-9.2.8, 9.2.14, 9.2.15, 9.2.16, 9.2.20, 9.2.23, 9.2.25 https://www.etsy.com/living-building-challenge 9.2.4, 9.2.5, 9.2.9-9.2.13, 9.2.17-9.2.19, 9.2.21, 9.2.22, 9.2.24, 9.2.26 https://www.officelovin.com/2017/02/13/tour-etsys-super-cool-brooklyn-headquarters/ 9.3.1-9.3.14, 9.3.16-9.3.18 https://www.archdaily.com/956788/vandusen-botanical-garden-visitor-centre-perkins-and-will 9.3.15 , 9.3.19 https://perkinswill.com/project/vandusen-botanical-garden-visitor-centre/ 9.4.3, 9.4.6, 9.4.10, 9.4.18 https://grant-associates.uk.com/projects/gardens-by-the-bay 9.4.1, 9.4.2, 9.4.4, 9.4.5, 9.4.8, 9.4.11, 9.4.16, 9.4.17 https://www.archdaily.com/254471/gardens-by-the-bay-grant-associates 9.4.7, 9.4.9, 9.4.12-9.4.15, https://www.archdaily.com/155467/gardens-by-the-bay-grant-associates-and-wilkinson-eyre-architects

85