Boeken

Titel: Een nieuw kapitalisme Auteur: Rebecca Henderson Uitgever: Business Contact ISBN: 9789047014454

Titel: Balans Auteur: Onno Ruding Uitgever: Boom ISBN: 9789024431755

Een nieuw kapitalisme

Door Hans Amesz

Is kapitalisme een van de grootste uitvindingen van de mensheid en de grootste bron van welvaart die de wereld ooit heeft voortgebracht, of een dreiging die op het punt staat de aarde te vernietigen en de samenleving te destabiliseren? Rebecca Henderson, hoogleraar aan Harvard University, denkt dat het om een combinatie van die twee gaat die opnieuw moet worden vormgegeven. De kernboodschap van haar boek is dat bedrijven moeten stoppen met het centraal stellen van de aandeelhouderswaarde en vooral rekening moeten houden met bredere belangen, zoals duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid. Wat we nodig hebben volgens Henderson, die het vak ‘Reimagining Capitalism’ doceert, is een heel nieuw kapitalisme, dat niet gericht moet zijn op winst en groei, maar op duurzaamheid, rechtvaardigheid en gelijkheid. Haar pleidooi voor een nieuw kapitalisme past in een reeks van inmiddels talloze publicaties die na de financiële crisis van 2008 zijn uitgekomen. Illustratief hiervoor is het boek ‘Ontspoord Kapitalisme’ – hoe het kapitalisme ontspoorde en na de coronacrisis kan worden hervormd – van oud CDAminister Bert de Vries. Samenwerking onder beleggers is in de visie van Henderson cruciaal voor het ontwikkelen van een nieuwe vorm van kapitalisme. Meer dan een derde van het geïnvesteerde kapitaal ter wereld – ongeveer 19 biljoen dollar – wordt beheerd door de honderd grootste bezitters van assets. Bijna twee derde van dit geld zit in pensioenfondsen, terwijl het overige derde deel in sovereign wealth funds zit. De vijftien grootste asset managers hebben gezamenlijk bijna de helft van het geïnvesteerde kapitaal ter wereld onder hun hoede. In principe hebben deze asset managers enorm veel macht om de hele economie een meer duurzame kant op te bewegen. Als alle vijftien vermogensbeheerders of alle honderd vermogensbezitters samen zouden besluiten om van alle bedrijven in hun beleggingsportefeuille te eisen dat ze afstand nemen van fossiele brandstoffen en ontbossing, of highroadpersoneelsstrategieën omarmen, zou dat volgens Henderson een enorme stap zijn richting de opbouw van een meer rechtvaardige en duurzame samenleving.

Balans

Door Hans Amesz

Onno Ruding, geboren op 15 augustus 1939, heeft naar eigen zeggen in de afgelopen drie jaar een groot deel van zijn tijd besteed aan het schrijven van zijn memoires. Balans omvat dan ook ruim 650 bladzijden en is een interessante en intrigerende weergave geworden van zijn leven en werk en van de maatschappelijke ontwikkelingen in de laatste vijftig jaar. Ruding heeft in die tijd immers sleutelposities in de politiek en de internationale bankenwereld bekleed. Als minister van Financiën in de eerste twee kabinetten-Lubbers was hij verantwoordelijk voor een harde sanering van de overheidsfinanciën. Hij hield, zoals dat heet, de hand op de knip en botste daarbij met de oppositie, maar soms ook met collega-ministers van CDA en VVD. Zijn ‘Tante Truus’-interview met Het Vrije Volk met als kop: ‘Veel werklozen maken zich er met ’n Jantje van Leiden vanaf’, leidde tot veel ophef, maar uiteindelijk moesten vele criticasters toegeven dat Ruding een punt had. In Balans worden PvdAkopstukken zoals Flip de Kam en Thijs Wöltgens geciteerd, die later standpunten innamen die dicht bij Rudings opvattingen van 1984 lagen. Ruding besteedt veel aandacht aan de toestand van de financiën in Europa en de wereld. Logisch, want hij was onder andere bestuurder van de Amro-bank, bewindvoerder bij het IMF en bestuurslid van Citibank, Citicorp en Citigroup. Ook nu, jaren na de aanvang van de financiële crisis, blijft hij bezorgd dat onverantwoord risicobeleid en gebrek aan discipline nog niet zijn verdwenen.

Titel: The Tyranny of Merit Auteur: Michael Sandel Uitgever: Allen Lane ISBN: 9780241407592

Titel: Blood and Oil Auteur: Bradley Hope & Justin Check Uitgever: John Murray ISBN: 9781529347876

The Tyranny of Merit

Door Joost van Mierlo

Michael Sandel is een van de meest toegankelijke politieke filosofen van deze tijd. Als hoogleraar aan Harvard University trekt hij nog altijd volle zalen met zijn Socratische benadering van problemen op het gebied van rechtvaardigheid en alle hindernissen die ons ervan weerhouden onze samenleving wat gelijkwaardiger te maken. In zijn nieuwste boek ‘The Tyranny of Merit’ confronteert hij niet alleen anderen, maar ook zichzelf. De samenleving is geleidelijk gewend geraakt aan verhalen waarbij degenen die maar hard genoeg proberen, zullen slagen in dit leven. De waarschijnlijk onbedoelde impliciete boodschap van dit adagium is dat degenen die niet erg succesvol zijn, wat lui moeten zijn geweest, of zich onvoldoende hebben ingezet. De bitterheid die deze impliciete boodschap heeft veroorzaakt, is de oorzaak achter Donald Trump en de Brexit, althans als we Sandel moeten geloven. Zijn relaas klinkt inderdaad overtuigend. In de race om studenten te faciliteren die erin slagen om aan Harvard University te mogen studeren – wat een hele kleine elite is – zijn we als samenleving de miljoenen vergeten voor wie een superieure opleiding als Harvard of Oxford buiten bereik ligt. Het is alsof Sandel zichzelf een spiegel voorhoudt. Dat doet hij op overtuigende wijze, maar een oplossing bieden blijkt aanzienlijk lastiger. Sandel komt niet veel verder dan het geld dat wordt besteedt aan elitaire opleidingen, zoals hij zijn eigen Harvard University noemt, door te schuiven naar cursussen voor werknemers, of misschien zijn het wel werklozen, om hun kennis en kunde aan te scherpen tot de eisen van deze tijd. Het blijft echter een moedig boek. De nieuwe Amerikaanse president Joe Biden zou er goed aan doen zich het boek ter harte te nemen. Dit zou in elk geval een erkenning zijn van het gevoel van onbehagen bij veel Amerikanen die zonder twijfel heeft gezorgd voor het grote aantal Trump-stemmers bij de afgelopen verkiezingen.

Blood and Oil

Door Joost van Mierlo

Dit boek beschrijft de opkomst van Mohammed bin Salman, de Saudische kroonprins die het heft in handen heeft in het steenrijke Saudi-Arabië. ‘Blood and Oil’ is een ontluisterend boek.

MBS, zoals hij gemakshalve wordt genoemd, kent geen enkele scrupules. Hij wordt gedreven door een maniakaal geloof in zijn eigen gelijk en schuwt geen enkel middel. Hij weet zich gesteund door zijn vader koning Salman, wiens favoriete zoon hij schijnt te zijn.

Van een afschuwelijke oorlog in Jemen en een ontvoering van de Libanese premier tot de brute moord op een Saudisch-Amerikaanse journalist in Istanbul, MBS lijkt geen enkel oog te hebben voor de risico’s die hij neemt. Hij is een gokker die teert op de schier onuitputtelijke bron van olie-inkomsten van zijn land.

Het is moeilijk dit met vaart geschreven boek niet met open mond te lezen. Is dit werkelijk de 21ste eeuw? De ene week ontvangt Saudi-Arabië de machtigste bestuursvoorzitters en politici ter wereld in het exclusieve Ritz-Carlton Hotel in Riyadh, de week daarop fungeert dit hotel als een gevangenis waarbij MBS zijn landgenoten die in het verleden rijk zijn geworden miljarden aftroggelt.

Het is de vraag hoe lang het machtsspel van MBS kan werken. Op basis van dit boek alleen al moet hij duizenden fervente tegenstanders hebben in eigen land. En de toekomst van olieproducerende landen oogt niet al te rooskleurig.

MBS meet zich aan Alexander de Grote en Machiavelli, zo leren we. Het zijn weinig bemoedigende voorbeelden. Bij de ogenschijnlijk onvermijdelijke val van deze kroonprins zou hij weleens heel wat landgenoten, en landen, met zich kunnen meesleuren.