Røde kors avisa desember 2014 by findriv AS

Informasjonsavis for sogn og fjordane

Nr. 2 2014 Ă&#x2026;rgang 25

RĂ¸de Kors avisa

Til stades Les om folk som bryr seg i heile Sogn og Fjordane

inFormasjonsavis For sogn og Fjordane

nr. 2 2014 Årgang 25

røde Kors avisa

Til sTades les om folk som bryr seg

Røde Kors Avisa Sogn og Fjordane Ansvarleg utgjevar: Sogn og Fjordane Røde Kors, Langebruvegen 28, 6800 Førde. Tlf. 05003. redaktør: Dag Hovland. Redaksjonssjef: Henning A. Hellebust. Annonsar: Faktureringsservice Sør AS. Framsidefoto: Arild Blomkvist Layout/produksjon: findriv. Trykk: Sogn og Fjorane Avistrykk Opplag: 42000

i heile sogn og Fjordane

Då elva tok kontroll over dalen

Ein frivillig prøver å nå fram til 22 innesperra sambygdingar, men må gje opp og vente på hjelp frå helikopteret.

2 2014

der han står ved elvebredda. Han plukkar opp ei våt og fillete bok. – Her, langt inne på land finn ein att eigedelar. Eg plukka opp eit barnebilde av ein jentunge torsdagen på kaia på Fretheim. Det kom frå ein kommode i ei stove tre kilometer lenger oppe i dalen. Heilt utruleg. Eigaren var veldig glad då jeg leverte den.

Regnet tar aldri slutt. Flåmselva veks og veks. Aurland Røde Kors får i oppdrag av kommunen å førebu seg på det verste, evakuering av Flåmsdalen. – Nett no ringer vi rundt til alle innbyggarane for å kartlegge ståa hjå den enkelte, seier leiar Arne Løland til Røde Kors Avisa klokka 1700 flomskvelden. Då anar han lite om kva som er i gjere. Litt seinare på kvelden klarar ikkje ein tunnel som Flåmselva går igjennom å ta unna alt vatnet. Til slutt går det over, og truar med å skape ein situasjon som liknar dambrot. No hastar det.

Skryt av sambygdingane

Full evakuering

Klokka 1940 bestemmer fylkesberedskapsrådet å evakuere heile Flåmsdalen. Straks. Om lag 250 personar. Saman med sivilforsvar, heimevern og politi, er nær 20 personar frå Aurland Røde Kors i aksjon for å hjelpe bebuarar ut. Somme stader er det på hengande håret. – Nokre stader var det ikkje mogeleg å komme inn korkje langs veg eller bru, så eg måtte be om helikopter, fortel operativ leiar Trygve Skjerdal i Aurland Røde Kors Hjelpekorps fire dagar etter flaumen. Politiet tok utfordringa på alvor og rekvirerte helikopter straks. Skjerdal vart med helikopteret som kjentmann, for å nå fram til dei innesperra. – Vi fant to eldre brør i bustaden sin. Ein var oppegåande, men den andre hadde problem med å gå og måtte berast ut. Tanken var å bære dei opp til toppen av fjellet, men elva hadde gravd heilt inntil husveggen og difor var det ikkje mogeleg å bere dei.

Trygve Skjerdal, Aurland Røde Kors Hjelpekorps, var med redningshelikopter som kjentmann.

Mannskapet på Sea Kingen bestemte seg for å heise dei opp nedanfra. Det gjekk greit og vi fekk dei med oss, men det var kaldt og ekkelt og dramatisk, fortel Skjerdal.

Spredde eigendelar

Røde Kors-avisa er med Skjerdal og korsleiar Steinar Grønsberg tilbake til elva for å sjå skadene. Grønsberg ser utover den tidlegare frodige og grøne dalen ved Flåm kyrkje. Han slit med å setje ord på korleis det ser ut no. – Framleis er elva to-tre meter over vanleg vannstand, du kan tenke deg kor høgt det har vore på det verste. Eg vil tippe tre til fire meter meir enn no. Når du ser deg rundt ser du restar etter hus og heim, sier Grønsberg

– Responsen frå folk har vore heilt utruleg. Meldingane har tikka inn. «Eg har to rom», «Eg har fem rom», og folk som ringer og fortel at dei har seks nysteikte brød som de ønskjer wå gje. Folk stiller opp for kvarandre, frivilligheita og dei som er med i hjelpekorpset og omsorg er ein utruleg flott gjeng. All ære til dei, seier Grønsberg. Tekst og foto: Arild Blomkvist

Flaumen i tal ■ Elva tok med seg fem hus, 12 bustader er ubebuelege. ■ Minst 250 pesonar vart evakuert frå Flomsdalen under flaumen. ■ I Lærdal var Hjelpekorpset med å evakuere om lag 20 personar frå gravande vannmasser. Hjelpekorpset sto også vakt ved kritiske område i Lærdalselvi. ■ Til saman stilte Røde Kors opp med 50 frivillige under flaumen. Tjue tok turen til Aurland frå Luster, 18 deltok frå Aurland, 12 i lærdal.

Røde Kors ferievert

Side 6–7

Adnan fekk sin redningsbåt Side 20-22

Steller til for ti nasjonar Side 28

Ann Kristin Lilleby Jevnaker er ei av dei som leia Aurland Røde Kors Omsorg sine folk flaumnatta og dagen etterpå.

Tok imot 150 evakuerte Aurland røde Kors Omsorg tok imot 150 evakuerte med kaffi, omsorg og registreringsskjema. – Vi byrja med å smørje mat til kriseleiinga og eigne folk, men det vart fort meir, seier leiar Jorill Raaen i Aurland Røde Kors Omsorg. Innan ho takka for seg, hadde klokka nærma seg halv to om natta, og 130 personar var blitt vel forsynt gjennom kantineluka i Røde Kors-bygget i Aurland. I tillegg til å servere, hadde dei i oppgåve å registrere alle som kom inn. Telling og oversikt er avgjerande for å kunne drive god evakuering. Sikre tal er faktisk einaste måten å vite om ein er ferdig å evakuere på. Så medan Hjelpekorpset var ute og berga folk frå vannmassane, sat fire frå Røde Kors, psykiatrisk sjukepleier, prest og enno ein frivillig og tok imot dei som hadde dratt frå heimane sine. – Vi snakka litt med dei som kom og tok dei i handa, det var alt vi rakk. Det var veldig hektisk. Det var ikkje lett å komme heim og finne roen etterpå. Mange er jo folk ein er kjenner godt, så det er vanskeleg ikkje å bli involvert i det som har skjedd, seier Raaen. Dagen etter var det ny runde med evakuering. 21 personar hadde vore «fanga» i ein isolert einebustad utan straum og særleg mat siden kvelden før, då vannmassene buldra som verst. – Vi steikte vafler, kokte kaffi og registrerte alle sammen, totalt 17 personar. Dei fekk skikkeleg omsorg, for denne gongen hadde vi god tid, seier Raaen. Mange var fortvila over sine eigne heimar, og natta i einebustaden hadde ikkje vore god. Av dei evakuerte var både vaksne, barn og eldre. – Vi fekk prata litt med dei, tatt ein kaffi saman, så fekk vi sendt dei vidare til der dei skal innlosjerast. Dei fleste reiste til vener eller familie, enkelte til hotell, seier Raaen, som er letta over kor godt det gjekk.

3 2014

Alt må gå på skjener før storinnrykket.

4 2014

Gledesspredaradn Med 12 raudekorsarar, eit kor, ein trekkspelklubb, 15 kaker, 13 kanner kaffi, 30 songar av Alf Prøysen og legatmidlar, skal det bli eiN flott kveld. Stad: Blaoboxen, Sogndal kulturhus.

– Å, no er eg spent på kor mange som kjem, seier Frøydis Skjeldestad i Sogndal Røde Kors, og stryk seg litt nervøst på halsen. Ho er frivillig leiar for omsorgsgruppa. – Det er plass til hundre gjester her. Kollega Ingunn Alfei går rundt med ei kvit pappøskje. Ut av den dreg ho kvite og gule potentilla, raud lyng, rosenrot og små tujakvistar. Plasserer dei symmetrisk på ein utbretta serviett på kvart bord. Pia Blessing kjem til for å hjelpe. – Dette vil eg gjere sjølv, svarar Alfei til Blessing. – Du Ingunn, det treng vel ikkje vere likte på alle borda? – Hm. To like ovanfor kvarandre, slik. – Eg får berre lye. Er det slik du vil ha det, fru Alfei?

20.000 legatkroner

Medan blomane finn sin rette plass, set

Skjeldestad seg ned og signerer gåvekort til bidragsytarane, nemleg Sogndal trekkspelklubb og Kaupanger bygdakor. «Tusen takk for at de var med å gjere draumen til verkelegheit». – Eg hadde så lyst til å lage til noko kjekt for folk, der Prøysen var temaet. Både trekkspelklubben og koret sa ja til å hjelpe med ein gong. Det er dei som har laga opplegget, som er blanding av song, trekkspelmusikk, allsong, dramatisering på scena og føredrag om Alf Prøysen, seier Frøydis. Det er viktig for Røde Kors at tilbodet er gratis, så alle som har lyst kan komme. Dei søkte difor om støtte til dette og to andre arrangement frå Christine Leighs legat. 20.000 kroner var resultatet. Langs kafédisken går kakeflyttande armar som eit samleband. Eplekaker og kransar med melisglasur. Ut av langpanna, eitt

stykke av kvar sort på tallerk, plastfolie på «so ikkje kakedn ska torka ut» og oppstilling i metervis.

Pakkar kake til 100

– Vi har eit mål om 100 personar som skal serverast, meir er det ikkje plass til i salen, seier Karin Lihaug. Korsjefen Ragnhild Walaker, kjem smilande inn. Ho får eit stort smil av Skjeldestad, og ein lapp i handa. – Les! Tykkjer du det er greitt at eg seier nokre få ord i velkomsten? – Ja, då må eg kutte det første på min, seier Walaker, og dreg fram sitt opningsskriv. – Eg vil eigentleg berre seie kor glade me er for at de kjem og spelar, seier Skjeldestad, og så er dei einige. – No er eg så spent at eg sveittar, ler Skjel-

Sverre Voll sikrar at trekkspelklubben og koret løftar taket i Blaoboxen.

Munngodt: Gjertrud Aalhus, Evy Karin Mikkelsen og Karin Lihaug sikrar munngodt på Prøysenkveld i Sogndal Kulturhus. Augegodt: Ingunn Alfei sikrar augegodt til Prøysenkvelden.

destad og lettar på armane. Eg lurer verkeleg på kor mange som kjem. 34 minutt før arrangementet byrjar, kjem dei første gjestene. Skjeldestad gjev alle ho rekk ein personleg velkomst. Tek dei i handa, klappar dei på skuldra. – Nei så kjekt at du kjem, seier ho og smiler varmt.

Kor og orkester får varmen

Ved kakedisken har samlebandet stoppa opp. – No har me pakka inn 150 kakefat, seier Evy Karin Mikkelsen – det må jo vere nok til koret og trekkspelklubben også. Me får ete opp restane, ler ho. Koret har stilt seg på sena. Den erfarne korsjefen løftar armane taktfast. Frå dei 17 strupane kjem det trillande berg og dalbaner til oppvarming. Bakerst, inne i det knøttvesle kaffikokar-

rommet, kjem det melding om at kaffien er klar. Eit par rødvesta damer kjem ut med to og to kanner til disken er full, på kanne 14. Den einaste kaffitraktaren prustar framleis ut kokheitt vatn. Det må ikkje bli for lite kaffi om 100 pensjonistar skal fylle Blaoboxen. Ein gjeng kjem dragande på tunge koffertar. Notestativ kjem opp. Plastlommar proppa av partitur finn sin plass. Ut av koffertane kjem sju glinsande svarte eller kvite trekkspel med knottar og tangentar som hamnar i sterke fang. Sverre Voll set seg i front for å leie belgane.

Fullsett fornøyelse

– Eli, kan du ta den pluggen og sette i botnen av bassen, og så slår du litt på strengane, spør han som har ansvaret for dei djupaste lydane. Stå-bassen. Eli Heiberg gjer

som ho får beskjed om, før ho går opp på talarstolen og ser kjapt på presentasjonen ho har laga om Alf Prøysen. Svartkvittbilder av mora, Staselin og steinrøysa nedi bakken. Virkar mikrofonen? Ja. Salen er fullsett. Førydis Skjedestad ser ut over forsamlinga. Ønskjer velkomen, takkar kor og orkester. – Så vil eg setta meg ned og nyta kvelden. God fornøyelse, avsluttar ho, før smila, latter og klumpar i halsen vert omhylla av Alf Prøysen resten av kvelden. Sjå film frå førestillinga på youtube.com/SFRodekors

5 2014

Oppdrag glede

6 2014

Sultan og ein stolt fiskar vinkar til Lynet.

– Då startar vi, seier 19 år gamle leirsjef Katrin Eldevik bestemt. Ti frivillige gjer seg klare til å gje gjestene på Ferie for alle ein ny kjempedag. Det er tidleg morgon på ein av desse ekte sommardagane. Det er enno stille mellom bygga på campus ved Røde Kors Nordisk Unitet World College (UWC) i Fjaler. Inne i eit klasserom i Andresens Building, benkar eit knippe ungdomar seg. Nokre er vel strangt tatt ungdom+. Dei er kledd i raude t-skjorter med Ferie for alle logo, ein blå Røde Kors vest, namneskilt og smil, ispedd forventning for dagen. Forvetningane kan skuldast at dei for tredje dag på rad skal ut og vere vertskap for 24 familiar med i alt 58 barn. 92 personar skal losast gjennom ein dag full av ulike kjekke aktivitetar. På ferie i sommarsøte Fjaler. Ein Ferie som er betalt av Røde Kors. Ein Ferie for familiar som elles ikkje hadde hatt mogelegheit til å ta seg ut sjølv. – Kven har lyst til å vere med på t-skjortemaling, spør Katrin. Lamin Barry strekker handa i veret. Han tek gjerne nokre timar i formingssalen, der både barn og vaksne får designe og dekorere si eiga t-skjorte med tekstilfargemiddel. – Kven vil vere med på båttur med Lynet, spør Katrin. – Eg, seier Sultan og Mukhtar i kor. Lynet

er ein 28 år gamal glasfiberbåt som Hyen Røde Kors Hjelpekorps og Brødrene Aa bygde på dugnad. 150 hestekrefter kan skyve den passe fort rundt med 12 personar i. – Hest? spør Katrin – vi må ha med to på den aktiviteten. Det blir stille. «Hest» betyr å bli med Dalsfjorden og Ytre Sogn Fjordhestlag. Dei fyller opp ei hestevogn og let borna ri på Fjordhestar. – Fisking? Spør Katrin. No er både veteran på området Torleif Reksten og nykommar Matthias Heil raskt opp med armane. Fisking går ut på å fiske. Altså, ein går over den knirkande trebrua til ei lita furukledd øy. Der er det ei brygge. Barna får eiga fiskestong og vest, og så gjeld det å vere smart med sluken.

Dagens startskot

Og slik held dei frivillige Røde Korsarane på nokre minutt til. Bogeskyting, tubekøyring, robåt og kano, andre innandørsaktivitetar som perling og lego, såpesklie, ballbinge eller bading på Rehabiliteringssenteret. Kveldsaktivitetar som bingo og brettspel, fotball eller bading, pilspel, hoppetau eller kino er også med.

– Så, er det noko vi må ta opp etter i går? Vi er vel klare til dyst? Spør Katrin. – Det er dette med maten og allergiar. Vi har opplysningane, men dei når ikkje fram til kjøkenet tidsnok. Det må vi gjere noko med, seier Torleif. – Så er det dette med aldersgrensa på tube. Skal det bety noko om foreldra gjev løyve til dei som er under grensa? – Eg må ned på legevakta med ein som har vondt i ryggen. Dessutan må vi finne ein familie som ønskjer å la seg intervjue av NRK når dei kjem i morgon, avsluttar leirsjefen. Møtet blir heva. Alle finn fram deltakarlistene og nummererte plakatar for å møte sine grupper til oppstart av aktivitet. Familiane kjem ruslande ut frå frukost i kantina eller leilegheitene i Finland house, Sweden house, Norway house. Med forventningsfulle smil samlar dei seg rundt dei blå vestane. Blir det like kjekt i dag som i går?

Hestemestring

Ved den Trondhjemske postveg har dei som skal køyre ekte hest, kome ut av minibussen. Frivillige Abdirashid Mohammed hjel-

Turid, Torleif og Katrin gjer seg klar til å vere med gruppene på aktivitetar. Emily passar på at tauet til tuben ikkje rotar seg saman før Ragnhild Tveiten dreg i gang med litt sjøsprøyt. Emily, Lamin og Torleif gjer seg klare til symjing på Rehabiliteringssenteret. Ungane testar fiskelukka på kaia på Hauglandsenteret. Til hest: Oddvar er hesteførar og let ungane byte på taumane.

Ferie for alle ■ Eit gratis ferietilbod til familiar som har svak økonomi over tid ■ Arrangert av Røde Kors ■ Kommunane melder på prioriterte familiar ■ I 2014 vart det arrangert to veker på UWC på Haugland og ei veke på Barmen gjestehus i Selje. ■ 52 familiar/197 personar deltok i 2014. Det er ei dobling av kapasiteten. Katrin Eldevik er sjefen på Ferie for alle.

per til med å fylle vogna som er spent for hesten med barn og vaksne. Men det står att ein levande fjording. Heilt utan vogn. Med sal. – Kven vil ri, ropar ei hestejente frå Fjordhestlaget. Armane står i veret som gjerdepålar i løpet av eit halvt sekund. Ei oppspilt jente får på seg både hjelm og vest for å sikre rygg, nakke og hovud. Vips, så sit ho på ryggen av eit dyr som veg 10 gonger hennar eiga kroppsvekt. Det kjem eit kontant «tj-tj» frå kusk Oddvar Vassliås. Vogna tek sakte fart innover den svingete skogsvegen. Det stikk store barneauge over seteryggen og framover mot det nikkande dyret. Det blæs i seletøyet og ristar på manen. Bak der kjem jenta øvst på hesteryggen. Rett i ryggen med kvite knokar rundt styreselen. Sommarferie.

Som son så mor

Samtidig, nede på Kaia i Hauglandsbukta. Ein tiåring får knytt på seg redningsvest. Han skal snart bli dratt rundt på ein gummiring på fjorden så sjøsprøyten står. – Det er viktig at vesten sit godt på. Elles kan han bli dratt opp over ansiktet om du fell i sjøen, seier Turid Reksten, også ho frivillig i Røde Kors. Ho jobbar til dagleg i Forsvaret, og er opptatt av tryggleiken for barna. Guten går ned trappa og tek eit godt tak i handtaka på tuben. Armane dirrar svakt. – Viss eg held opp tommelen, gjer du det same om det går bra, seier Emily. Ho slepper ut tau frå taukveilen som tuben heng etter. Den gule plastbåten bakkar ut frå kaia. Snur mot ope farvatn. Tauet strammar seg. Guten viser begge tomlane minst tre gonger. Den låge brumminga går over til å lyde som… ein ilter motorbåt. Tuben

■ 113 personar på venteliste er ei firedobling.

ristar. Blir slengt hit og dit og blir dratt rundt i store svingar. Bak sjøsprøyten kan vi ane eit stort glis. Turid hjelper den skjelvande, stotrande, hoppande glade guten i land. Han spring til mor si og snakkar som ein foss. Dreg ho med seg ned til tuben. Rettleiar ho opp i tuben. Og så mora av garde. Om mogeleg med eit fastare grep i handtaka. Men der kjem tommelen, og motoren går i fistel. Guten står att på kaia. Strak som ein skipper som ser utover havet. Med eit stort, stort smil: - Det er min mamma. – Ein får mykje igjen på det menneskelege plan her. Det oppstår mange gledelege relasjonar. Det eg tek for gitt, får eg bidra til at nokon får oppleve for første gong, seier Turid.

Fiskeerfaring frå Nilen

Borte på fiskebrygga står nokre småkarar med flytevest og fiskestong. Først susar Lynet forbi med vinkande familiar, så skalpar det i fire kanoar som snirklar seg utover vågen. Då er det på tide å la sluken gå. Sultan Abdulla Ibrahim Jakob passar på at stengene blir haldne rett. At peikefingeren slepp fiskelina på rett tidspunkt. Etter nokre kast er det lite napp å få. Sultan konferer med Abdirashid, som er ferdig med hesteturen. Ny ansjosaktig sluk blir festa på lina. – Eg har erfaring frå fiske i Nilen i Sudan, med lange stenger utan snelle. Der brukar vi også liner med hundre krokar. Der er det mange typar fisk som vi anten grillar, saltar eller tørkar, seier han, og leverer tilbake stanga til fiskaren. Småsei eller fjesing. Berre det bit snart. Frå skogen inne på øya høyrest jubelrop. Det kjem frå bogeskytarbana. Ei jente som Framhald neste side

7 2014

Røde Kors sitt nye hovudprogram Bogeskyting: – Sikt langs pila og slepp når du ser blinken, seier Karim til pil og boge-debutanten.

Dei neste tre åra skal Røde Kors halde fram med å førebygge og respondere for å redde liv, beskytte menneske si helse og livsgrunnlag og jobbe for sosial inkludering og mangfald. For å få dette til er det fem innsatsområde som skal ha prioritet: 1. Lokal beredskapsevne: bygge sterke lokalforeiningar som er til stades. 2. Søk og redning: bygge kapasitet og kompetanse i Hjelpekorpsa 3. Oppvekst: skape trygge, opne og inkluderande møteplassar for born og unge, spesielt dei i utsette livssituasjonar. 4. Migrasjon: vere til stades for migrantar som har behov for støtte og inkludering, bidra til å sikre grunnleggande humanitære behov. 5. Sosial inkludering: vere til stades for menneske med behov for sosial kontakt ved å opne møteplassar og tilby nettverk.

8 2014

er kortare enn bogen skal få prøve seg. Bak ho står ferievert Karim Barry og rettleiar saman med aktivitetsleiar Ine Osland frå UWC. – Hald bogen på strak arm, seier Karim. Han hjelper jenta å feste pila i strengen. Løftar bogen og armane så ho får ei siktlinje. – Så skyt du! Jenta slepp pila, men ikkje strengen. Pila dett rett i bakken. Ein gong til. – Sikt langs pila og skyt, seier Karim, og der fer pila til skogs. Jenta smiler stort og hoppar i grusen. Karim og Ine går på piljakt i buskene bak blinken.

så rett før du legg deg, seier Katrin, i det guten spring ut. – Dette er femte året eg er frivillig på leir her, seier Katrin. Ho er fødd over fjorden, og utdannar seg til barne- og ungdomsarbeidar. – Det er utruleg bra at Røde Kors gjer noko for heile familiar, seier ho. Sjølv vaks ho opp med ein pappa som sat i rullestol, og veit korleis det kan vere når det ikkje er lett å komme seg på ferie. Kanskje det er difor ho er frivillig på Ferie for alle. – Eg likar å glede folk. Eg vil at folk skal ha det godt, avsluttar ho.

Valde på landsmøtet

Å glede folk

Leirsjef Katrin kjem gåande mot frivilligkontoret på Kulturhuset på UWC. Telefonen ringer att. – Nei, vi kan ikkje ha bading no utanom aktivitetane. Vi har ikkje badevakt då, svarar ho. Ho ventar på ein gjest som treng augedropar etter eit uhell dagen før. Guten kjem gåande, litt reservert. – Då er vi klar for medisin igjen? Guten legg hovudet bak i fanget på Katrin, som dryp med trygge hender. – Neste gong er til middag og

Hanne-Marie Heggdal

Dette skjer ■ Familiane bur på UWC sine studenthus. ■ Alle måltid blir servert på kantina til skulen. ■ Hest, pil og boge, båttur, fisking, kano, tubekøyring, handarbeid og andre fellesaktivititetar blir tilbode kvar dag av UWC-tilsette. ■ Bading på Rehabiliteringssenteret. ■ Kveldsaktivitetar. ■ Ti frivillige frå Røde Kors legg til rette og sikrar at alle har det kjekt.

Du kan bli frivillig! Røde Kors treng frivillige til sine humanitære ferietilbod i 2015. I vinterferien i Stryn, gjennom sommarferien på Haugland i Fjaler og på Barmen i Selje. Ta kontakt med lismun@redcross.no for meir informasjon.

Etter haustens landsmøte i Røde Kors, har Sogn og Fjordane fleire toppverv. Hanne-Marie Heggdal, Innvik, vart attvald som visepresident. Marit Gjerstad, Florø, er nyvald inn i Landsråd Omsorg. Kåre Morten Strand, Olden, er nyvald som vara til Landsråd Hjelpekorps. Høgskulelektoren Heggdal har hatt topp tillitsverv i Røde Kors sidan ho vart distriktsleiar i Sogn og Fjordane Røde Kors i 2001. NHO-rådgjevaren Gjerstad har vore tillitsvald og frivillig ei årrekke innan Røde Kors Besøksteneste, Tiltopps og Flyktningeguiden i Florø. Kåre Morten Strand er aktiv hjelpekorpsar i Olden, medlem i distriktsråd Hjelpekorps og fagleiar for vannredningsdelen. Dei får no tre utfordrande år med å følgje opp saker og handlingsprogram som vart vedtatt på landsmøtet. Røde Kors sine hovudområde dei neste tre åra, er lokal beredskapsevne, søk og redning, oppvekst, migrasjon og sosial inkludering.

Distriktstillitsvalde i SOGN og fjordane røde kors

Leiar

Odd Erik Loftesnes

Distriktsleiar i Sogn og Fjordane Røde Kors

6858 Sogndal 951 91 754 oel@hisf.no

Gode lesar! nestleiar: Gerd Dvergsdal

Vi er alt komne til desember. Nok eit år nærmar seg sin ende. Og nok eit år har vi erfart at frivillige i Røde Kors har bidrege i sine lokalsamfunn.

Dvergsdal, 6743 Skei 941 73 971 gerd.dvergsdal@sensewave.com

Dei fleste frivillige sin innsats vert sett av nokon få. Den som jamnleg får ein besøksvenn på døra. Jenta eller guten som bur på asylmottak og jamnleg får vere med andre ungdommar i aktivitet og spel.

HARALD ENGEVIK Revefaret 1, 6900 Florø 911 77 347 harald.engevik@ewos.com

I 2014 har Røde Kors dobla kapasiteten på tilbodet Ferie for alle. Over 200 barn og vaksne i barnefamiliar med mellom anna utsett økonomi, fekk ei gratis ferieveke. Frivillige stiller opp for å få dette til.

KARI BEHEIM KArlsen Kjosavegen, 6869 Hafslo 977 91 821 karibeka@frisurf.no

Anna frivillig innsats er meir synleg. I år òg har vi sett prov på kor viktig den frivillige innsatsen er ved meir akutte og alvorlege hendingar. Ekstremver i vår del av landet får ulike utslag. Dei personlege og samfunnsmessige verknadane er store.

Berge Bjørkedal Gjerdevegen 13, 6770 Nordfjordeid 919 19 160 bergeb@online.no

I samspel med lokale styresmakter og andre skal Røde Kors gjere sitt for å avdekke, hindre og lindre menneskelege lidingar. Alle kan bidra i den samanheng; som aktiv eller som støttemedlem. Bli med!

SIGURD STRAND 6784 Olden 915 97 871 raude.kross.olden@enivest.net

Med stor takk til alle som bidreg til trygge og varme lokalsamfunn i Sogn og Fjordane; god jul og godt nytt år!

Merete MindreSunde

Gloppen Røde Kors 473 03 240 mmindresund@gmail.com

Distriksrådsleiar omsorg Berit flæte arntsen 6947 Lavik 481 28 842 berit.arntsen@gmail.com

Foto: Nour Kelzi

LEIAR

Leiar: Odd Erik Loftesnes

Syriske barn trenger myke pakker Gi to tepper

TEPPE 2272

Send sms til (120 kr) Vinteren i Syria kan bli iskald. Ditt bidrag kan redde liv.

Juleinnsamling

2014

Distriksrådsleiar Tilsette ved distriktskontoret: Tilsette ved distriktskontoret: hjelpekorps STIAN antonsen tilsette ved Distriktskontoret

Postboks 320, 6901 Florø 915 89 866 st.ant@frisurf.no

Distriksrådsleiar ungdom Dag Hovland Lis Maria Dagleg leiar grytten Munkvold Jan roger

572072886 31 32 900 jan.roger.grytten@gmail.com 908 94 974 dag.hovland@ redcross.no

Opplæring 57 72 31 33 904 74 445 lismun@ redcross.no

Dag HovlandReidun Lis Maria DAG HOVLAND Lis Maria Christian Vik Sørefjord Dagleg leiar Munkvold Dagleg leiar Lokalforeiningar Munkvold Ungdom 57 72 31 32 Opplæring 57 72 31 32 57 72 34 Opplæring 57 72 31 35 90831 94 974 5772 3133 908 94 974 917dag.hovland@ 57 72 31904 3374906 47 134 445 19 405 dag.hovland@reidun.sorefjord@ 904 74 445 redcross.no lismun@redcross.no christian.vik@ redcross.no redcross.no lismun@ redcross.no redcross.no

Christian VikHenning Reidun NilsenMargunn Masdal Henning ReidunSørefjord Bente nilsen Henning A. BenteBritt Thor Erlend Bente Nilsen Lokalforeiningar Hellebust sørefjord Omsorg Omsorg Ungdom Hellebust Tjønneland Hellebust Omsorg Mehammer Informasjon og Lokalforeiningar Kommunikasjon/ Ungdom 57 72 Hjelpekorps 31 36 kommunikasjon 57 72 31 34 57 72 31573672 31 3657 72 31 35 Beredskap/ Beredskap/Hjelpekorps Hjelpekorps 481 42 540 57 72 31 34 72 31 37 beredskap 57 72 31 35 481 4257540 917 47 134 481 42 540 906 19 405 57 57 72 31 37 57 72 31 38 72 31 37 bente.halvorsen@ 917 47 134 916 62 513 57 72 31 38 971 48 908 bente.halvorsen@ reidun.sorefjord@ 900 58 669 redcross.nochristian.vik@900 58669 669 952 07 409 thor.mehammer@ reidun.sorefjord@bente.halvorsen@ britt.tjonneland@ 900 58 redcross.no redcross.no henning.hellebust@ redcross.nomargunn.masdal@ redcross.no redcross.no henning.hellebust@ henhel@redcross.no redcross.no redcross.no redcross.no redcross.no redcross.no

Marg Inform komm 57 72 952 0 marg redcro

DET SKJER IKKJE KJE DEG? DE EG? DET HÅPAR IKKJE KJE VI HELLER For at vi skal kunne redde endå fleire liv, og oppretthalde den viktig beredskapen på sjøen, treng vi deg som medlem. For berre 300 kr i året gir du viktig økonomisk støtte til det frivillige arbeidet som blir gjort i ditt nærmiljø, og du bidreg til at dei som treng det får hjelp.

Send MEDLEM til 2272

Bli medlem av Røde Kors! Send sms MEDLEM til 2272, eller bli medlem på rodekors.no

Tusen takk for engasjementet ditt – det reddar liv! M35b-h181xb246.indd 1

09.04.14 13:08

2014

Vil du engasjere deg lokalt? ta kontakt!

Linda Karin Solheim Askvoll Røde Kors 975 92 327 oddsolhe@online.no

Arne Løland Aurland Røde Kors 908 84 634 arne.loland@privat.alb.no

Einar Målsnes Balestrand Røde Kors 906 60 283 balestrand.rodekors@ live.no

Synøve Sande Svelgen- Bremanger Røde Kors 907 26 012 sysande@enivest.net

JOFRED ÅSNES Fjaler Røde Kors 911 72 164 joaasnes@online.no

Edith Aarebrot Madsen Flora Røde Kors 915 99 896 florark@frisurf.no

Eva Marie ‘ Halvorsen Førde Røde Kors 415 61 466 eva.halvorsen@hisf.no

Leif Bell Gaular Røde Kors 917 17 741 leifbell@hotmail.com

Merete MArgrethe skåden Mindresunde Gulen Røde Kors Gloppen Røde Kors 481 20 586 473 03 240 rkhgulen@online.no mmindresunde@gmail.com

KRISTI MULDSVOR Hornindal Røde Kors 991 68 595 kristi.muldsvor@ hormail.com

Arne Dale Hyllestad Røde Kors 950 39 740 Arne.dale@ hyllestad.kommune.no

RANDI RUSTI Høyanger Røde Kors 975 02 921 randirusti@hotmail.com

ELSE DRAGESET GJESDAL Jølster Røde Kors 975 93 228 else.d.gjesdal@enivest.net

SVEIN RØYSUM LeikangerRøde Kors 901 26 884 sveinroysum@aol.com

BRITT OPTUN Luster Røde Kors 995 14 197 britt@optun.no

BJØRN SKALLE Lærdal Røde Kors 970 29 449 laerdalrk@sogn.no

Hallgeir Kalland Naustdal Røde Kors 91 87 66 98 hkalland@hotmail.com

SIGURD STRAND Olden Røde Kors 915 97 871 raude.kross.olden@ enivest.net

ARNE HELGE SELJEN Selje Røde Kors Hjelpekorps 975 41 398 ahseljen@broadpark.no

ODD RUNE VIKHEIM Sogndal Røde Kors 908 91 217 odd.rune.vikheim@ nortura.no

Knut Øvreberg Stryn Røde Kors 992 69 692 knut.ovreberg@enivest. net

dariusz hauderowicZ Vik Røde Kors 411 04 713 rkvik@online.no

OLAF RUNE MYKLEBUST Vikane Røde Kors 906 95 236 sny360@online.no

ELI BLÅLID Vågsøy Røde Kors 996 14 481 elib69@online.no

Berge Bjørkedal Eid Røde Kors 919 19 160 bergeb@online.no

Aud Margareth Øren Årdal i Sogn Røde Kors 958 70 271 oeren@hotmail.no

I jobbane sine møtte dei ofte menneske med vanskar. Begge byrja i Røde Kors for å hjelpe. I haust fekk dei servert te på slottet.

Reiskap for andre

Arne Kvalen, tidlegare lensmann i Luster

Anni Felde, tidlegare fysioterapeut og helse- og sosialsjef i Gloppen.

Lensmannen var ikkje verre på det enn at han fekk starta opp att Røde Kors Hjelpekorps i Hafslo, etter at det hadde lege nede ei tid. Det var i 1982. – Eg såg mange hendingar der det var behov for ein redningsteneste. Luster har brear, tindar, elvar og fjordar. Det skjedde noko heile tida, som krevde eit Hjelpekorps. Difor tok eg dette initiativet, seier Kvalen. Responsen var enorm. 52 personar gjennomførte førstehjelpsopplæringa og vart godkjente hjelpekorpsarar. Det førte til ein stor aktivitet med kursing og øvingar. Med unntak av nokre bølgjedalar, har aktiviteten vore god. – Det gav lokalsamfunnet eit godt reiskap. Eg har delteke på eit utal aksjonar, fleire kvart år, også store hendingar i Jotunheimen og på Jostedalsbreen. Kvalen har leia korpset i 13 år. Han tok også initiativet til å starte ein felles lokalforeining i Luster, eit Røde Kors-organ som kunne vere overordna for begge hjelpekorpsa og omsorgsaktivitetane i kommunen. Etter 32 år i Røde Kors, er han framleis nestleiar i lokalforeininga og aktiv hjelpekorpsar. Då Røde Kors i Sogn og Fjordane fekk høyre om alt det Kvalen fekk utretta inst i fjorden, kom Kvalen fort med i distriktsstyret. Det var på den tid det tok tre timar å køyre frå Solvorn til Førde. I den første perioden handla det mest om Hauglandssenteret. I den andre perioden, beredskap og utvikling av godt planverk. – Dette er veldig meiningsfylt. Eg har fått mykje att for å vere med å drive aktivitet til beste for lokalsamfunnet. Det er sosialt, eg har vener i heile fylket, seier Kvalen.

Ho såg at kommunen ikkje klarte å fylle alle rom, at det var personar som trong hjelp til ein betre kvardag. Ho såg at Gloppen Røde Kors Omsorg fylde noko av rommet, men ikkje alt. – Då eg byrja i Omsorg, prøvde vi å utvide tilbodet på sosiale møteplassar, seier Felde, som vart frivillig medan ho framleis var sjef for dei sosiale tenestene i kommunen, i 2004. Tidene forandra seg, og det byrja å busette seg mykje flyktningar i Gloppen. – Vi skal prøve å hjelpe dei som treng det mest, og tilby oss til dei som har ansvaret. Det var ei ny stor oppgåve for oss å hjelpe til med integreringsarbeid, seier ho. Seks frivillige engasjerte seg då som flyktningguidar. Oppgåvene var for både enkeltpersonar og grupper. Røde Kors arrangerete også sosiale treffpunkt, som juleverkstad. – No vil vi ha samlingar oftare, kvar 14. dag, og kalle det Internasjonal kafé. Den skal vere open for alle. Vi tenkjer å arrangere det i eit hus vi har fått tilgang til som eit ledd i beredskapsavtala med kommunen, seier Felde. Gloppen Røde Kors har også sendt 30 flyktningar «Til topps» på Galdhøpiggen dei siste to åra. I fjor fekk dei ei avtale med Sogn og Fjordane Energi om innkjøp av sko til alle dei 30 turgåarane. I år var SFE med og gjekk tur med gruppa. – Det er populært å gå tur, sjølv om det er varierande kor langt dei likar å gå. Vi prøver å gå på stølane, og vi snakkar med dei om norsk kultur, seier ho, og held fram med å ramse opp aktivitetar ho har ansvaret for, som leiar i Gloppen Røde Kors Omsorg. Saman med Frivilligsentralen er ho også ansvarleg for ei strikkegruppe for innflytte damer. Dessutan har dei sosiale treff tre-fire gonger i året på tre omsorgssenter og ein sjukeheim. På distriktsnivået er Felde hanka inn som instruktør, og lærer andre opp i å drive frivillig omsorgsarbeid. – Vi byrja ein ny aktivitet i år, der vi er trillehjelp til sjukeheimen. Der har vi med ei frivillig dame som er flyktning. Ho er så takksam for at ho kan vere med. Då vert eg veldig glad – då har vi lukkast, seier Felde.

Invitasjon til slottet: Anni Felde og Arne Kvalen vart i haust invitert på ettermiddags-te til Slottet. Dette fordi dei hadde blitt lagt merke til som to eldsjeler som har fått utretta mykje. Arne Kvalen: –Å få drive ein aktivitet til beste for lokalsamfunnet er noko for meg, seier Arne Kvalen, nestleiar i Luster Røde Kors. Anni Felde: –Du får mykje glede att berre ved å yte ein time kvar fjortande dag for eit anna menneske, seier Anni Felde, leiar Gloppen Røde Kors Omsorg.

11 2014

Norsk Celluloseisolasjon A/S Øyane 13 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 11 33 Fax. 57 86 06 49

Brandsøy - 6900 Florø Telefon 57 74 42 49 Faks 57 74 46 79 Mobil 911 60 641

Vi holder kurs innen: Trucker - Kraner - Personlifter Masseforflytningsmaskiner

Stryn Camping

Nordfjord Psykiatrisenter Sjukehusv. 9 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 43 30 Fax. 57 86 43 26

Hamneg 3 6900 FLORØ

Bøav. 11 6783 STRYN

Tlf. 57 75 88 00

Tlf. 57 87 11 36 Fax. 57 87 20 25

Innføring i sikkerhet, ansvar og kontroll

Aase Landbruk AS Steia 3 6973 SANDE I SUNNFJORD

LOEN

STRYN

Tlf. 57 71 64 40

Salg og service av traktorer og landbruksmaskiner siden 1974

Ta kontakt!

Vipeveien 8 6783 STRYN

Tlf. 57 87 50 00 E-mail: alex@alexandra.no www.alexandra.no

6871 JOSTEDAL Tlf. 57 68 31 11

Tlf. 57 87 28 00

Førde Sandane Sogndal

- tlf. 57 72 50 70 - tlf. 57 72 50 90 - tlf. 57 72 57 50

www.fjordanereisebyra.no

www.bfl.no post@bfl.no

Bosch Car Service Leikanger

12 2014

Hagane 3 6863 LEIKANGER Tlf. 993 54 200

-RØRLEGGERFORRETNING-

Maskinentreprenør

Alt innen varmepumper

Magne Hafstad AS

Åpen: man.-fre. 08.00-16.00 avd. Høyanger avd. Florø avd. Førde

Tlf. 950 43 918 Tlf. 971 99 685 Tlf. 918 22 115

Sletteland 6963 DALE I SUNNFJORD tlf. 57 73 63 40 - fax. 57 73 63 80

Hafstad 6800 FØRDE Tlf. 57 82 40 30 Mobil 913 95 900

Blomdals Opelhøgg AS Kjempeutvalg av Opel-deler! Tlf. 55 24 03 40 - 55 24 25 55 Storaneset Indre Område 5660 INDRE ARNA www.opelhugg.no

www.skaar-vvs.no

Maskinsenteret A/S

Stryn Elektro A/S

avd. Sogndal 6851 SOGNDAL Tlf. 57 67 16 22

Tonningsg. 24 6783 STRYN

avd. Førde

Tlf. 57 87 29 20 www.strynelektro.no

Fjærev 15, 6800 FØRDE Tlf. 57 83 70 90

6893 VIK I SOGN Tlf. 57 69 65 00 Fax. 57 69 65 01

Ohnstadhaugen 15 6863 LEIKANGER Tlf. 57 65 56 54

Naustdal Elektro AS Øyrav. 3 6817 NAUSTDAL Tlf. 57 81 93 69

6852 SOGNDAL Tlf. 57 67 69 30

Høyanger kommune

Vik Fengsel

Leikanger Sjukeheim

FØRDE

6991 HØYANGER

www.herjedalskjokken.no

Tlf. 57 71 15 00

Kenneth Elvebakk Tlf. 970 53 162

www.hoyanger.kommune.no

Byggtorget Stryn Trelast A/S Grandev. 4, 6783 STRYN Tlf. 57 87 16 80

Byggsenteret Audun Hundere A/S 6851 SOGNDAL Tlf. 57 62 79 79

www.btkjeden.no

Røyrleggaren AS Vatnahalsen Høyfjellshotell

Hotel Loenfjord AS 6789 LOEN Tlf. 57 87 57 00 www.loenfjord.no

Der kjentfolk møtast

5718 MYRDAL

Kronborg Hafstadgården Elvegården

www.vatnahalsen.com

Tlf. 57 72 41 40 - www.olefine.no post@dampbakeriet.no

Tlf. 57 63 37 22

Halbrendsøyra 4 6800 FØRDE

Bygstad Taxi

Alt innen røyrleggararbeid! Nybygg/rehabilitering Baderom Varmeanlegg Servicearbeid

6977 BYGSTAD Tlf. 57 71 72 01

Per Tore Meier Mobil: 415 05 600

E-mail: per.tore@royrleggaren.no

- Maxitaxi - Handicap-drosje - Førde Lufthavn

Åsne Havnelid Generalsekretær i Røde Kors

Har ordet

13 2014

Vi må bry oss heile året I jula bryr vi oss litt meir om kvarandre. Vi inviterer ein ekstra gjest, tar nokre telefonar og går på besøk – kanskje også til dei vi veit er einsame. Dei er det mange av, også i Sogn og Fjordane. 1 av 4 nordmenn er plaga av einsemd. Vi må bry oss heile året. Vi står ovanfor store omsorgsutfordringar i samfunnet. Sosial ekskludering er i ferd med å bli ein av vår tids folkehelseutfordringar. Kvar fjerde nordmann er plaga av einsemd, uavhengig av alder. Og det er ikkje berre i den aukande gruppa av eldre mange føler at dei dett utanfor. Blant åtte til nittenåringar er kvar tredje person tidvis plaga av einsemd. Dette er urovekkande, når vi veit at det er klare samanhengar mellom einsemd og psykisk helse. Å vere plaga

av einsemd kan redusere livskvaliteten, påvirke den psykiske helsa og i nokon tilfelle redusere evna til livsmeistring.

om tilbod som Prøysenkveld i Sogndal, Internasjonal kafe på Eid og Ferie for alle på Haugland.

For å få bukt med einsemda, må vi blant anna etablere fleire uformelle møteplassar og lokale aktivitets- og nettverkstilbod som førebygger og bidreg til sosial inkludering. Vi må syte for at tilboda har låg terskel for deltaking, slik at alle kjenner seg velkomne og trygge - uavhengig av økonomi, evner og bakgrunn.

Kvar dag møter vi menneske som ønskjer nokon å snakke med. Som grunnleggaren av besøkstenesta i Røde Kors sa: ”Den beste medisin for eit menneske er eit anna menneske”.

Røde Kors har alt mange sosiale møteplassar og lokale nettverksgrupper i eit forsøk på å nå dei som fell utanfor. Vi har mellom anna besøksteneste, kvinnekafear, barne- og ungdomsgrupper, leksehjelp og norsktrening. Her i avisa kan du også lese

Vi har alle eit ansvar for dei einsame i lokalmiljøet. Vi kan bry oss litt ekstra, om vi er Røde Kors-frivillige eller ei. Besøke ein slektning, invitere ein ekstra gjest, slå av ein prat over hekken eller i butikken. Ikkje berre i jula, men i kvardagen.

Ein plan for alt Ekstremvær. Storbrann. Pandemi. Det er mykje Røde Kors frivillige der du bur skal klare å handtere.

Rettleiar Vegard Tonning hjelper Winnie Strand med å lære Røde Kors sitt varslingssystem.

14 2014

Det er ein mørk fredags kveld i slutten av oktober. Gatelysa på Skei ser ut til å vere plassert midt i dusjen. Inne i det varme lyset sit 80 frivillige røde korsarar og førebur seg på at slikt ver kan ta overhand. Dei veit ikkje om 50-årsflaumen som kjem om fire dagar, men dei hugsar romjula 2011. Dagmar røska med seg det ho kom over. Då forsvann både straum, telefon og veg, mange stader i dagevis. Når katastrofa råkar, hjelper Røde Kors frivillige i heile Sogn og Fjordane styresmaktene, når dei ikkje klarar å handtere dei humanitære oppgåvene åleine. Røde Kors er ein beredskapsorganisasjon, støtteaktør på det humanitære området. For å få dette til, treng vi planar. – Ja, der fekk eg det til, seier Winnie Strand frå Olden Raude Kross. Ho har nett fått hjelp av rettleiar Vegard Tonning til å hente ut ei liste over alle i Olden som skal varslast dersom det verste skulle skje. Lista fann ho i eit dataprogram som krev både straum og internett. Skal den vere brukande i alle tenkelege situasjonar, må den lagrast på pc, lastast opp på nett og skrivast ut på papir, settast i perm. Då er oversikta tilgjengeleg for alle frivillige, naboforeiningane og distriktsleddet, slik at vi lettare kan samarbeide. Og den er tilgjengeleg om straumen og internett forsvinn, slik at vi veit kven som skal varslast uansett, sjølv om varsling må skje med bil eller til fots eller med VHF-radio.

Portugisisk?

Kva skjer om ein buss med pensjonistar frå Portugal, Frankrike eller Tyskland køyrer

ut for vegen i Fortun? Korleis skal vi kommunisere med dei? Det er her eit anna sett med Røde Kors-lister kjem inn. På nett finn vi ressurssystemet, og der kan vi finne ut at vi har hjelpepersonell som kan desse språka. I eit anna rom på Skei hotell sit ein gjeng som lærer seg Ressurssystemet. Det er ein database som registrerer alt Røde Kors eig av saker og ting og alt vi kan. Systemet hugsar for oss, og det deler informasjonen når andre treng den. Innanfor kategoriane kurs, erfaring, språk og omsorgsberedskap er det eit par hundre kategoriar. Det finst ei hjelpande hand registrert for eitkvart humanitært problem som kan dukke opp under mørke skyer, flammehav eller pandemisk influensa. I alt 3943 ulike kompetanseregistreringar er det gjort i eit system som ikkje har vore i bruk særleg lenge. På topp troner førstehjelp, søk og redning, omsorg og psykososial førstehjelp. Det er kjernekompetansen til Røde Kors sitt beredskapsarbeid. Om vi har beltevogn? Lamineringsmaskin? Snøanker? Ulltepper? Det finst registrert 890 ulike gjenstandar. Det kan vere dei 70 feltsengene som er lagra i Hornindal dersom Åkneset tek same vegen som Mannen. Det er ulltepper, 715 stykker. Det er bårer, radio og søkestenger. Det er bensin. Ja, det er Røde Kors-hus som eignar seg som mottak for evakuerte.

Kven som er sjefen

– Ved å legge all informasjon om kompetanse og materiell inn i systemet, blir den tilgjengelig for andre Røde Kors-ledd. Det gjer det enklare å samarbeide når det er behov for det, seier kurshaldar Morten Fleischer.

Når katastrofa råkar er situasjonen uoversiktleg. Kaos kan lett oppstå. Alle må difor vere klare på si rolle. Røde Kors sine leiarar er frivillige tillitsvalde. Det kan ikkje vere tvil om kven som gjer vedtak, set i gang og bestemmer undervegs. Også denne informasjonen må ut på lister og papir ein gong i året. I medlemsregisteret finn kursdeltakarane eit val for å ta ut styre og råd, slik at det er tydeleg kven som skal vere med å ta dei viktigaste vala under ei hending.

Generalprøve

Neste morgon er det generalprøve. Listene og informasjonen skal inn i ein heilt ny beredskapsplan på ei heilt ny nettside. Alle som gjekk ulike kurs kvelden før, skal no få sjå korleis alt passar saman. Planen er på fem sider og syner lokalforeininga sitt mandat, frivillige sine roller og oppgåver, varsling, ressursoversikt og kva hendingar Røde Kors kan bidra med humanitær støtte til. Denne planen blir så lagra på lokalforeininga sine eigne interne nettsider, og så er det berre å laste opp alle listene; varsling, roller, materiell, kompetanse. Budd på det meste.

Lærdal Røde Kors Hjelpekorps var raskt ute og hjalp til med evakuering av Lærdalsøyri og brannslokking under storbrannen i januar. Dette var mogeleg fordi samarbeidet med kommunen alt var godt. Korpsleiar Frantz Henriksen og operativ Øyvind Lysne tilbake til branntomtene. Foto: Olav Saltbones

Krev meir samarbeid om beredskap

Tettare regn, større flaum, oftare skred, meir vind, høgre hav. Med meir ekstremvær i vente vil Røde Kors styrke samarbeidet om beredskap med kommunane. Vi såg det under flaumen i oktober. Aurland kommune hadde hatt tett dialog med Aurland Røde Kors om varsling og hjelp. Nettopp difor var frivillige hjelpemannskap tidleg ute, kjende oppgåvene sine og fekk hjelpe folk på trygg grunn – enkelte i siste liten. Slike oppgåver knytt til ekstremt vêr kjem det meir av. Ei samanstilling av forskingsdata Meteorologisk institutt (MI) og NVE har gjort for Røde Kors, syner at klimaendringane fører til ei meirauke i potensielt skadelege vêrfenomen.

Ti ekstremvêr i året

Meir årsnedbør kjem i form av oftare kraftig regn. Kraftig regn blir enno kraftigare. Dette gjer at både storleik og frekvensen på flaum vil auke. Dette vil gje større fare for flaumskred og jordskred. Dessutan får vi oftare sterk vind, og når havet stig med tre millimeter i året, veks stormfloda også. Den femte klimarapporten til FNs klimapanel frå 3. november stadfestar at klimaendringane vil forsterke eksisterande risiko og skape nye utfordringar. Når vi no har eit snitt på tre ekstremvervarsel i året, skisserer MI i ein kronikk på nrk.no ti slike i året 2050. Ikkje alle kommunar arbeider like tett saman med frivillige organisasjonar som Aurland. Ei undersøking utført av TNS Gallup

for Røde Kors, syner at samarbeidet er svært variabelt. 173 av 428 kommunar har svart på undersøkinga.

Få beredskapsavtaler

Sju av ti kommunar har rutiner for å varsle frivillige organisasjonar ved ekstraordinære hendingar, men berre fire av ti kommunar har avtaler om kva organisasjonane kan hjelpe til med og korleis det skal organiserast. For dei minste kommunane er talet under ein tredjedel, og det er Vestlandet som kjem dårlegast ut. Ein tredjedel av kommunane har både varslingsrutiner og samarbeidsavtale om beredskap på plass. Like mange har utvikla ein praksis om samarbeid, men har det ikkje formalisert. Dei beste rutinene finn ein i kommunar med over 10.000 innbyggarar. Varslingsrutiner og avtaler kan fungere dårleg utan at det er øvd, men berre halvparten av kommunane har beredskapsøvingar saman med frivillige organisasjonar. Dei kommunane som har varslingsrutiner og avtale på plass, har også mest øvingar.

Vil ha avtaler

For å vere den viktigaste frivillige beredskapsorganisasjonen i landet, har Landsmøtet i Norges Røde Kors bestemt at dialog, rolleavklaring og samarbeidsavtalar med

kommunane skal vere eit av våre viktigaste mål framover. Skal vi løyse oppgåver saman i krisetid, må vi jobbe saman til kvardags med planar, varsling og øving. Lov om kommunal beredskapsplikt (2010) krev at kommunane har ei heilskapeleg tilnærming til beredskap. Dei skal samarbeide med relevante aktørar om planverk, risiko- og sårbarheitsanalyse og øvingar. Frivillige organisasjonar har også ein naturleg plass som rådgjevarar i kommunalt beredskapsråd. I Sogn og Fjordane har alle lokalforeiningar ein beredskapsplan som er bygd på den kommunale risiko og sårbarheitsanalysa – kva gale kan skje i kommunen. Denne har dei delt med kommune og politi, men dialogen deretter varierer. Landsmøtevedtaket og den nye lova om kommunal beredskapsplikt skulle gje gode mandat for å sette seg ned og tenke framover saman.

2014

Lang ferd til topps Eg klarte det! Eg er så sliten, men så glad, så glad, seier Miliyon Mokonnon og løftar armane så vidt over hovudet. Endeleg står han på toppen av Galdhøpiggen. Det er ein tidleg fredag, dagen før årets store mål for Miliyon Mokonnon frå Etiopia og 1500 andre innvandrarar. Dei skal til fjells, til Galdhøpiggen. Røde Kors arrangerer turen saman med Integrerings- og mangfoldsdirektoratet, KS og Turistforeningen. – Her, eg har kjøpt meg ryggsekk, seier han, og viser fram ein 80 liters Bergans. – Turbukse, viss det blir veldig kaldt. Regnjakke.

Ull i juni

16 2014

Så dreg han fram ei lang liste som turvenene i Røde Kors har gitt han, ei slik liste som alle norske fjellfolk kjenner til. Trass i at det er byrjinga av juni, inneheld den ullundertøy, ekstra vottar og hue, mykje drikke, sokkeskifte, småmat og så vidare. – Eg byrja å gå tur med Røde Kors turgruppe i Sogndal i februar. Eg har gått kvar onsdag sidan då, så eg er ganske godt trent, seier han. På kjøkenet får han hjelp av sin hybelsambuar til å tolke kodane på huskelista. Rett i koppen i pulverpose, varmt vatn på termos. Mat og drikke i tette i plastposar. Sjokolade lett tilgjengeleg. – Eg har store forventningar til turen, for eksempel å lære om norsk geografi og topografi. Galdhø-

piggen er det høgste fjellet i Norge, så eg er glad for at eg får vere med, seier han, på veg ned til rutebilstasjonen i Sogndal.

Oppvarming med Leo

Leo Ajkic, Store P og Awesomnia var gull for kulturfesten i Lom fredag kveld. No er det minst tre timar med gråstein som skal forserast. Gjengen frå Sogndal stig ut av bussen ved Juvasshytta. Akkurat no er norges høgste fjell og sola så vidt synleg gjennom morgondisen. Kan veret halde seg? Gruppa går for å få informasjon. – Galdhøpiggen ligg i ein nasjonalpark og det vil vere tjukt av folk over alt, så det vil ikkje vere råd å gå på do etter at vi går herifrå, ropar ein av arrangørane utover ei forventningsfull folkemengd. – Gjer det difor no! Alle er oppdelt i puljer, og får utdelt klatreselar. Dei har med seg ein frivillig leiar frå Røde Kors, og skal gå saman i taulag over breen litt lenger oppe. Så er dei i gong, denne vesle gjengen med sogndøler, som kanskje ikkje kjenner seg heilt som sogndøler eller norskingar enno. Dei er i gang med fjellsko på beina. Med fire månader med treningsturar frå dalar og fjell i Sogndal og omegn. Med

minne om røde korsarar som har forklart skilnaden på orda sti og veg, og fortalt kva vi norskingar ofte driv med i jula og på 17. mai. Dei er i gang med tunge sekkar, kanskje litt for tunge sekkar, for dei har følgt pakklistene. Med gamasjar på beina og alt for varme jakker. Med minner om kvar dei gjekk i heimlandet. At dette er annleis. Hard, grå stein, kanskje med lav på. Sti som åmar seg bortover mot nye høgdedrag. Gjennom snøfonner og nye steinrøyser. Kvar går eigentleg stien? Er dette ein sti, eller er det berre her folk går? Er lufta litt tynnare her oppe? Andpusten.

Orke eller ikkje orke

– Vi tek ein pause oppe ved brekanten. Det er viktig at vi går samla, seier frivillige Anne Grethe Sønsthagen. Laget hennar byrjar å få litt spreing. Nokon trippar lett fremst, andre heng att bakerst og klarar ikkje halde tempoet. Ved kanten av Styggebreane blir alle ståande

og sjå mot Galdhøpiggen. Den har gøymt seg i skodda, men alle veit at den er der inne. Breførarane står og ropar instruksjonar på lomsk. Det er hundrevis av menneske frå heile verda som skal hekte seg på klatretau og gå over ein bre, for første gong. Puljene står i kø ved dei tomme taua, fordeler seg, låser karabinkroken i hempa. Taulaga kjem i rørsle med litt rykk og napp. Dei skal gå 1,5 kilometer og 200 høgdemeter over breen. Tauet skal henge slakt mellom deltakarane, 10– 20 centimeter over bakken. Alle må gå like fort. Så skjer det. Ei ung kvinne frå Nord-Afrika ropar høgt. – Eg klarar ikkje meir, eg klarar ikkje meir. Ho set seg tungt i snøen. Taulaget står bom stille. Leiarane set i gong strakstiltak i form av motivasjon, drikke og sjokolade, og etter nokre få, endelause minutt, er taulaget på gli igjen. Då følgjet kjem inn på fast, bratt fjell, skjer

det igjen. Ein deltakar kjenner seg utmatta og stoppar opp. Andre i laget er utolmodige, ropar hal-i-og-dra-songar, dreg i tauet slik at andre misser balansen og vert forbanna.

Fjern jubel

Etter avkopling av tau og ein liten matpause er det berre ryggen att. 900 meter bort, 250 meter opp. Her er det ikkje sti, berre stein. Store steinar. Høge kneløft. Bratt. Skodda ligg som ei gardin over landskapet, sluker sikta. Det regnar lett. Eller er det snø? Pusten er kort. Pusten er kort.

Den siste fonna mot eitt eller anna der oppe i skodda sug fast beina. Så høyrest jubel. Sterkare. Midt i skodda står ein Røde Korsar og ropar velkommen til alle som kjem. Miliyon passerer, men har enno ikkje skjønt at målet er i sikte. Han får eit klapp på skuldra – velkommen til topps! – og ein «high five». I skodda ser ein skuggar av ein varde, eit hus og mykje folk. Så skjønar han det. Miliyon er oppe, oppe på Norges tak. Fjeset opnar seg i eit stort smil, og armane løftar seg. Eg klarte det! Eg blir så glad!

17 2014

På Toppen: Theresa Scherling, Miliyon Mokonnon og Semere Teklemariam Gebreyohannes har nådd toppen av Galdhøpiggen. Taulag: Miliyon Mokonnon, (fv) Nejat Kahsay (th) med Grete Fischer og Karsten Bergheim frå Røde Kors forserer Styggebreen. Klatring i skodde: Bratt, vått, kaldt og lite å sjå. Vegen mot Galdhøpiggen er krevjande å trå. Over tusen personar var med til topps denne fredagen og laurdagen.

Luster Rekneskapslag

Sogn Gravferdshjelp AS Fossetunet 4 6856 SOGNDAL

Pyramiden 6868 GAUPNE Tlf. 57 68 27 70 Fax. 57 68 27 71

Tlf. 57 68 14 77 www.sogngravferdshjelp.no

Førde Mekaniske Industri AS

Fjordingen AS Myrane 7 6783 STRYN

Halbrendsøyra 2 6800 FØRDE

Sandane AS Krånavegen 15, 6823 SANDANE Tlf. 57 86 56 66

Tlf. 57 87 45 00

Tlf. 57 82 17 55

Leikanger

Sogn Bilskade AS mobil 975 88 888

Byggeriet

Andor Hovden AS 6771 NORDFJORDEID

Hafstadvegen 25

Tlf. 57 86 20 90 Fax. 57 86 20 91 Mobil. 934 68 389

Tlf. 57 72 13 80 www.deloitte.com

BYGGMAKKER Bruland Bygg AS Bruland 6800 FØRDE

Maskinentreprenør

Kåre Haaland A/S

Vik i Sogn

mobil 952 73 291

Håland 6963 DALE I SUNNFJORD

Tlf. 57 72 22 30

Tlf. 57 73 66 06

Sygna Transport AS 6973SANDEISUNNFJORD

Bruland Palle og Emballasjefabrikk 6800 FØRDE Tlf. 57 72 22 30 - Fax. 57 72 22 31

Pyramiden - 6868 Gaupne - Tlf. 57 68 10 55 - Mob. 951 67 540 www.ovrebofargehandel.no - post@ovrebofargehandel.no

Tlf. 57 71 64 32 Fax. 57 71 65 10 Mobil 970 53 000

Sunnfjordrenhold ANS Fylkeshuset, 6863 LEIKANGER www.sfj.no Steinav. 10, 6801 FØRDE - Tlf. 57 72 10 00

Hafstadv 32 B 6800 FØRDE Tlf. 473 75 965

Gode tilbud på nedvask! www.sunnfjordrenhold.no

2014

Stiftinga KRISESENTERET i Sogn og Fjordane FØRDE TLF.: 57 82 85 00 - KAUPANGER TLF.: 57 82 85 01

Quality Hotel Førde

57 74 36 00

Hafstadvegen 26, 6800 FØRDE Tlf. 57 82 81 10 E-post: adm@forde-hotell.no

- Døgnopne bu- og støttetilbod til kvinner utsett for mishandling/voldtekt. - Du kan ta med barn på senteret. - Du kan nytte vår gratis advokatteneste - Råd og rettleiing på telefon heile døgnet tlf.

Storehagen 4, 6800 FØRDE Tlf. 57 72 50 80

www.krisesenteret.sf.no

www.avis.no

Hva er det gode liv? Bulandet -det vestligste fiskevær med 365 øyer, holmer og skjær. Fiske, sykkeltur, ro og fred, solnedgang.

Dale Rør AS Flovegen 4 6800 FØRDE Halbrendsøyra 9, 6800 FØRDE Tlf. 57 83 08 00 - www.fordevulk.com

Tlf. 57 72 55 90

BULANDSFERIE

tilbyr trivelige rorbu- og sjøhusleiligheter-2/6 pers. Båtutleie og servering av god lokal mat. Båt, krabbeteine, gjestebrygge, sykkelutleie Tlf. 57 73 21 72 / 916 47 196

www.bulandsferie.no

Diskuterer krig Under Røde Kors-dagen på UWC i Fjaler, diskuterer 80 ungdomar frå heile verda krigens lover. Nokon med betre kjennskap til krig enn andre.

– Kan du skyte ein soldat på flukt, eller kan du skyte ein soldat som et frukost? Hendene fyk i veret både på ja og nei. Kva er moralsk rett og kva seier lova? Er det ei som spør. Temaet dei diskuterer er eigentleg Genevekonvensjonane, det 150 år gamle lovverket for krig. Eit lovverk som nøytrale og uavhengige Røde Kors forvaltar, og som stadig blir utfordra i Syria, Irak, Ukraina, Kongo og mange andre stader. Internasjonal humanitær rett er krevjande nok for stridande partar, om ikkje for 17-18-åringar.

Ein soldat er ein soldat

– Det er lov å skyte ein fiendtleg soldat i ei militær konflikt. Ein soldat er ein soldat. Berre når ein soldat legg frå seg våpenet og hevar hendene og tydeleg vil overgje seg, er det forbudt å skyte ein soldat, seier Moghadam. Slik er krig. – Er det lov å skyte ein krigsfange, spør ho. – Ja, men berre når motstandaren gjer det, kjem det frå salen. – Nei, at fienden bryt lova, tillet ikkje at du bryt lova, seier Moghadam. Elevane går ved Røde Kors Nordisk United World College (UWC), som er ein av 12 skular i eit verdsomspennande nettverk, der det deltek opp til 80 nasjonalitetar frå kvart land, og alle deltek uavhengig av privat inntekt.

Skulebombing forbode

Mina Moghadam er frivillig og tillitsvald i Røde Kors Landsråd Ungdom, og har sjølv gått på UWC i Wales. Så ho veit kva det betyr når halve salen hevar handa og ristar den, nett som om dei prøver å få snø ut av votten. Det betyr «einig». Diskusjonen er del av Colleget sin Røde Kors-dag, der dei skal bli kjent med Røde Kors aktivitetar, prinsipp og oppgåver. – Er det lov å bombe ein skule, spør Moghadam. – Ja, det er berre eit bygg, det kan vere eit militært mål. – Men kvifor blir skular ofte brukt som flyktningeleirar av til dømes FN, er det ei som spør. – Det er jo umogeleg å skille ut ein skule for eit fly eller soldatar, svarar ein anna. – Skular er verna bygningar, men det blir komplisert om ein gøymer soldatar eller våpen der. Då mistar skulen vernet, seier Moghadam.

Leigesoldatar frå Kongo

– Må soldatar alltid følgje ordre, spør ho? – I Uganda har vi hatt tilfelle der soldatar har dratt til Kongo utan ordre frå eigen

19 2014

Elevar frå «heile» verda på UWC med på Mina Moghadam sin gruppeselfie. Mina er i landsråd for Ungdom og utfordra elevane sin ulike forståing om reglar i krig.

kommandant. Dei går inn som leigesoldatar, seier Franco Byaruhanga. Han er frå Uganda, og ein av dei som får plass på UWC med bakgrunn i ein SOS barneby. – Dette temaet er verkeleg interessant. Dei skulle prøve å innføre fleire lover om korleis verne folket, seier Byaruhanga. Uganda grensar til Sør-Sudan, Kongo og Rwanda. Opprøraren Joseph Kony er frå Uganda, og er tiltalt for ei rekke brot på menneskerettane, mellom anna for å ha bortført 30.000 barn. Byaruhanga er ein av dei som kan knyte svara sine til eigne erfaringar. Han har med seg nettbrettet sitt i salen for å halde seg oppdatert frå heimlandet. – Eg blir av og til rasande, men det er vanskeleg å få gjort noko i mitt land. Presidenten styrer landet vårt med knallhard hand, demonstrantar blir skotne mot, statsministeren fjerna, opposisjonen er ikkje fri, seier han. – Kva om nokon bryt desse lovene, spør Maghadam. – Krisforbrytelsar vert vel straffa i den internasjonale krigsforbrytardomstolen. Men først må ein fange forbrytaren, er det ein som svarar.

Genevekonvensjonane ■ Reglar i krig signert av dei fleste landa i verda. ■ Vernar om såra soldatar og sanitetspersonell. ■ Vernar om fangar. ■ Vernar om sivile. ■ Den første Genevekonvensjonen kom som eit resultat av slaget ved Solferino i 1859. ■ Fem grunnleggarar av Røde Kors fekk 12 nasjonalstatar til å signere konvensjonen. ■ Konvensjonane har blitt utvida mange gonger.

Røde Kors-dagen

■ Ein del av innhaldet ved UWC er Røde Kors aktivitetar og kunnskap. ■ Elevane sitt første møte med Røde Kors er denne dagen. ■ Elevane gjennomgår grunnkurs ungdom med medlem i Landsråd Ungdom. ■ Røde Kors presenterer aktivitetar i Sogn og Fjordane, ungdom, omsorg og hjelpekorps.

20 2014

Det som skal til for å hjelpe menneske i andre land er ikkje berre eit kontonummer. Det er involvering. Bli med Sogn og Fjordane Røde Kors på oppdrag til Bosnia.

Hjelpa som kjem fram Vatnet frå elva Sava steig og steig. Det hadde omringa det grå murhuset til den 77 år gamle kvinna. Ho kom seg ingen veg. Vatnet kraup oppover grunnmuren. Fortare. 30 centimeter i timen. Til slutt kom det ein lastebil med redningsmannskap forbi. Ho rømde gjennom stovevindauget med det ho sto og gjekk i. Det gjekk så fort, ho veit ikkje eingong kven som redda ho. – Eg miste alt, eg måtte byrje heilt på nytt, seier Iliuka Iladojevic. To døgn tidlegare. Lyset i hotellrestauranten på Gardermoen er dempa. Rundt bordet sit fem rødekorsarar og diskuterer strategi før avreisa til Bosnia neste morgon. – Vi har fått eitt til to minutt taletid ved overrekkingsseremonien av båten. Vi må vel sei noko om det vidare samarbeidet? Seier Jorunn Ringstad, leiar for delegasjonen. Sogn og Fjordane Røde Kors samarbeider med Brcko Røde Kors i Bosnia og Hersegovina. På dette besøket skal dei fem vere med å overlevere ein redningsbåt som lokalforeiningar i Sogn og Fjordane i tillegg til den norske Ambassaden i Sarajevo og Brcko distrikt har vore med og sponsa.

– Så skal vi forhandle. Vi må få avklart om flaumen har endra nokon av føresetnadene for samarbeidet på dei ulike aktivitetsområda ungdom, omsorg og redning. Så får vi tru at vi får eit godt grunnlag for kva vi skal vektlegge i møtet med den norske ambassadøren dagen etterpå, seier Ringstad. Shuttlebussen går klokka 0545, så det er på tide å avslutte for dagen.

Dårleg samvit

Iladojevic’ fekk rømt til søstera si. Ho skifta mellom å bu hjå ho, dottera og slektningar. Det følte ho som ei belastning for dei, det var ikkje noko god kjensle. Men det var ingen andre mogelegheiter. I alt var 2500 personar evakuerte frå Brcko og områda rundt. Dei fleste heldt seg hjå slekt og vener, men eit hundretals personar måtte vere på eit evakueringssenter som Røde Kors oppretta i ein gymsal. Der budde mange i fleire månader. Røde Kors hadde ei distribusjonsliste på 600 husstandar for vatn, mat, hygieneartiklar og kle. Iladojevic’ sto også på denne lista, og fekk hjelp dei vekene vatnet dominerte i Brcko.

Delegasjonen frå Fjordfylket sit i ein minibuss på veg frå Beograd, via Kroatia til grensebyen Brcko i Bosnia. Då vi nærmar oss elva på den kroatiske sida, har nesten samtlege hus fått hakka vekk dei nederste to meterane med murpuss. Dette er einaste måten å tørke ut flaumen på.

Stolt president

– Velkomen. Kjekt å sjå dykk! seier Dragan Matijevic president i Brcko Røde Kors. Han er glad, men smal i augene etter mykje jobbing i det siste. I morgon er den store dagen då heile redningstenesta skal bli kollektivt heidra gjennom gatene etter innsatsen under flaumen, og Røde Kors skal få overlevert ein etterlengta redningsbåt. – Alt er klart, eg er veldig stolt, seier Matijevic. Redningsbåten er eit resultat av samarbeidet med Sogn og Fjordane Røde Kors. Sidan 2010 har frivillige Hjelpekorpsarar drive opplæring av frivillige i søk og redning både til lands og til vanns. Sogn og Fjordane Røde Kors har også samla inn pengar og helde den norske ambassaden nok oppda-

Redningsbåten legg til kai etter ein kort omvisning for hundrevis av tilskodarar. Båten er finansiert av Den norske Ambassade i Sarajevo, Brcko kommune og lokalforeiningar i Sogn og Fjordane. Bosnia og Kroatia: Grenseelva mellom bosnia og Kroatis, Sava, har flauma over tre gonger i 2014. 100-årsflaum i mai og sist gong i august. Fiskarane er tidleg ute ein søndags føremiddag. Iliuka Iladojevic fekk flaumvatnet i mai 1,5 meter opp på veggen i stova. Ho har fått hjelp av Røde Kors til å starte på nytt. Her syner ho at settelauken er i jorda før frosten kjem.

tert til å gå inn med den avgjerande økonomiske støtta. No skal det forhandlast om det vidare samarbeidet mellom våre distrikt. Blir det ungdomsutveksling mellom våre fylker, kan vi bidra til eit suppekjøken og korleis er det med instruktørar innan søk og redning?

Heimen snudd på hovudet

– Det var heilt forferdeleg å komme tilbake etter at vatnet hadde gått ned, seier Iladojevic. – Eg var ikkje budd på det, eg heldt på å få slag. Det har ikkje vore vatn i huset mitt sidan eg flytta inn i 1967. No var alt opp ned og tilsmurt av gjørme. Alt måtte ut. Det einaste som var i orden var golvbetongen, fortel ho. Ho er ein av dei 150 huseigarane i byen som har fått eit investeringstilskot frå Den Internasjonale Røde Kors Føderasjonen på 11.000 kroner til å reparere huset. No har ho fått ein ny radiator – frå Norge – ein sofa, eit spisebord, ein kjøkendisk. Veggane er nyisolerte og kvitmålte. På ei hylle står eit falma bilde av ektemannen og ein del andre gjenstandar ho har fått tak i. Ho har fått

Delegasjon på dike: Einar Målsnes, Bente Nilsen, Jorunn Ringstad og Kåre Morten strand står no oppå eit dike som under flaumen i mai sto 60 centimeter under vatn. Innbyggarane i dette området vart redda ut med båt. Forhandlingar: Bente Nilsen, Sogn og Fjordane Røde Kors Omsorg, diskuterer samarbeid med dagleg leiar Denis Sehanovic (fremst til venstre). Jorunn Ringstad nærast til høgre, Einar Målsnes bak henne, Kåre Morten Strand, Hjelpekorps, rett imot. Dei bosniske aktivitetsleiarane til venstre.

tilbake heimen sin. Det er forhandlingsmøte om samarbeid med Brcko Røde Kors i 2015. – Velkomen tilbake til oss, seier dagleg leiar Denis Sehanovic i Brcko Røde Kors. – Under flaumen har vi synt styresmaktene her kva vi kan gjere. No er vår kapasitet godkjent, så då får vi sjå kva det er verdt, seier han. – Kva felt ser de for dykk at vi kan samarbeide om innan dei sosiale områda, spør tilretteleggar Bente Nilsen frå distriktskontoret i Sogn og Fjordane. – Oppstart av suppekjøken avheng mykje av lokale styresmakter, men prosjektet der ungdom startar eigen aktivitet, Youth in action, kan gjennomførast uavhengig av det, seier Sehanovic. – Kan de ikkje sende oss eit komplett budsjett på suppekjøkenet, så kan vi sjå om vi har høve til å bidra, seier Ringstad. – Kva tenkjer redning om 2015? Spør fagansvarleg for vannredning Kåre Morten Strand. – For å bli sjølvgåande på redning, må vi ha ei gruppe motiverte instruktørar. Må vi prioritere for 2015, må det bli innan vann-

redning, men vi ønskjer sjølvsagt det same for barmark, seier leiar Adnan Osmanovic i redningstenesta. – I samband med at de skal møte den norske ambassadøren i morgon, vil eg understreke viktigheita av satsinga på tryggleiksprogrammet «Min by er klar», der vi mellom anna skal lære opp 100 lærarar til å bli førstehjelpsinstruktørar, avsluttar Sehanovic diplomatisk. Brcko er ingen rik by. Etter flaumen har det blitt tydeleg for alle at Røde Kors har meir å bidra med for å hjelpe til med samfunnstryggleik og sosiale tenester. Men Brcko Røde Kors må basere sitt arbeid på donerte midlar. Samarbeidet med oss kan sikre tilgang til ambassaden sine fondsmidlar og sjølvsagt vår kompetanse.

Mission completed

Fremst i opptoget kjem drilljentene i raudt, så korpset i blå uniformar. Så kjem politibilar, grensepolitibilar, Røde Kors-ambulansar, den splitter nye Røde Kors redningsbåt på tilhengar, brannbilar, sivilforsvarsbilar, 4x4-klubben som var med og køyrde forFramhald neste side

21 2014

syningar under flaumen, dykkeklubben Nemo og alle dei andre som deltok i redningsarbeidet i mai. Målet for opptoget no sist i november, er ein oppstillingsplass der Røde Kors båt skal visast fram og sjøsettast. Hundrevis av innbyggarar følgjer prosesjonen til hamna, der ei scene er bygd for seremonien. Fire TV-fotografar simultanfilmar kvar rørsle. Så skal Jorunn tale: – Kjære vener! Denne båten er eit resultat av årevis med hardt arbeid i Brcko Røde Kors. Vi håpar båten vil komme til nytte for Røde Kors og innbyggarane her. Sakte trillar båthengaren ned i det mørke elvevatnet. Ein jamn dur frå den 90 hestekrefter store Marinermotoren dreg båten ut av posisjon og ut i straumen. I det føraren vrir rattet og dreg i gassen, jublar tilskodarane. Det blafrar i det bosniske, norske og Røde Kors sitt flagg, båten legg seg i plan. Mission completed.

Dei 100 neste år

22 2014

Under den ståande coctailen etterpå, med litt kalde fingrar, saftige pølser og klissete ostepaiar, gjeld det å komme seg i posisjon. Ambassadøren har eit nytt møte klokka 1700 med EU. Sogn og Fjordane Røde Kors har avtalt ein halvtime før. Vi får rigga eit langbord i eit anna rom. Det gjeld å gå rett på sak. Heldigvis fekk vi ein kort oppvarmingsprat rett før paraden. – Vi likar å bygge på noko som andre har byrja på. Ambassaden har to fond som er

Iliuka Iladojevic inviterer på bosnisk kaffi og heimelaga honningkaker medan ho fortel korleis ho har fått restaurert huset sitt etter flaumen. Til høgre Alisa Avdic, frivillig rødekorsar.

mogeleg for Brcko Røde Kors å søke på til neste år. Vi ser veldig positivt på søknader der det er samarbeid med dykk, men også med lokale styresmakter. Brei lokal forankring er bra. Suppekjøken er kanskje litt på sida for oss å støtte, men kapasitetsbygging som opplæring og å sette ungdom i arbeid er prosjekt som er innanfor, seier ambassadør Vibeke Lilloe, som deler raust av sine tre år med Bosniaerfaring.

JØLSTER

LUSTER

LÆRDAL

SOGNDAL

Jølster Rør A/S

Hafslo Bilsenter AS

Byggeriet Fretland Bygg A/S

Apotek 1 Sogndal

Sogn Advokatkontor

6843 SKEI I JØLSTER Tlf. 57 72 83 50

6869 HAFSLO Tlf. 57 68 35 55

Luster Rekneskapslag Tlf. 57 72 75 50

Pyramiden 6868 GAUPNE Tlf. 57 68 27 70

Monsemarki 2 6887 LÆRDAL Tlf. 57 66 79 10

Sogningen Storsenter 6852 SOGNDAL Tlf. 57 67 90 70

Tlf. 57 67 50 60 Alminnelig praksis advokatkontor.no

Psykisk Helsevern

Løteigane 7 6879 SOLVORN Tlf. 57 68 42 72

Sogn Alu Desing ANS 6869 HAFSLO Tlf. 57 68 42 43 - Markiser - Persienner - Flagg

LUSTER

Bordvegen 6 6854 KAUPANGER Tlf. 57 67 11 11

Tonningsgata 4 6783 STRYN Tlf. 57 87 47 00

SOLUND

NAUSTDAL Naustdal kommune

Kommunehuset 6806 NAUSTDAL Tlf. 57 81 61 00

Reiakvam Rørservice

Reiakvam 6817 NAUSTDAL Tlf. 57 81 95 70

Byggsenteret

Audun Hundere A/S 6851 SOGNDAL Tlf. 57 62 79 79

Måløy Radioforretning a.s Vik Fengsel Tlf. 57 69 65 00

6868 GAUPNE Tlf. 57 68 10 18 www.sorek.no

Tang Hyttegrend 6869 HAFSLO Tlf. 57 68 66 19

Fjørev.4,6856SOGNDAL Tlf. 57 67 28 95

6891 VIK I SOGN Tlf. 57 69 80 70

Selje Auto AS 6740 SELJE Tlf. 57 85 65 45

Nordbohus Sogn AS 6856 SOGNDAL Tlf. 57 67 23 44

VÅGSØY

Gate 2 nr 1 6700 MÅLØY Tlf. 57 84 88 00

Tlf. 57 85 05 34 Autorisert verksted. Biloppretting/ Lakkering - alle merker!

ÅRDAL Prosess-Elektro A/S

VIK

STRYN

6893 VIK I SOGN Tlf. 57 69 57 55

Hotel Loenfjord AS

Tistel Camping og Feriehytter

Olden Rør AS

Vik Bil A/S

6788 OLDEN Tlf. 57 87 31 85

Gate 1 nr 92 6700 MÅLØY Tlf. 57 85 15 40

Bil Body A/S

Gate 1 nr 60 6700 MÅLØY Tlf. 57 84 92 00

Nummedal Gravferdsbyrå AS

6789 LOEN Tlf. 57 87 57 00

6701 MÅLØY Tlf. 57 85 26 00

Måløy Smie & Mek Verksted AS

Skyssbåter

Hjelmeland Byggforretning A/S Storebruv 7 6854 KAUPANGER Tlf. 57 67 83 00

6789 LOEN Tlf. 57 87 60 40

Einar Losnegård Losnegard 6926 KRAKHELLA Tlf. 57 78 79 28 / 42

VÅGSØY

U N U A/S

Visnesv. 15 6783 STRYN Tlf. 57 87 69 00

Yri Sand AS

Sogn Rekneskapskontor A/S

6869 HAFSLO Tlf. 57 68 06 00

Stryn kommune

Grandev. 4 6783 STRYN Tlf. 57 87 16 80

6886 LÆRDAL Tlf. 57 66 95 00

Røyrleggjarservice AS

Ohnstadhaugen 15 6863 LEIKANGER Tlf. 57 65 56 54

VIK

Stryn Trelast A/S

Lærdal kommune

Maristova 6888 BORGUND Tlf. 57 66 87 11

6843 SKEI I JØLSTER Tlf. 57 72 82 34

Leikanger Sjukeheim

STRYN

Sogn Kjøleservice AS

Skei Servicenter AS

LEIKANGER

Same kveld, ein letta og uhøgtidleg tone under teglsteinkvelvingar på Restaurant Chichibella. Leiarane frå Brcko og den norske delegasjonen samla rundt eit langbord med blekksprut, biff, kylling og Sarajevsko pils. Neste morgon er det avreise til Norge. – Samarbeidet med Brcko er planlagt ut 2015. Kva så? spør Sehanovic. – Vel, vi er så godt i gong at eg ser ingen grunn til å slutte no, kva trur du? spør Ringstad Sehanovic. – Ja… 100 år kan vel vere passande? svarar Sehanovic, og smiler som var det ei kjærleikserklæring. I det vesle murhuset ovanfor elvebreidda, går Iladojevic ut i hagen. Ho har fått vekk gjørma som dekka alt ho hadde sådd i vår, og ho rakk å så nye grønsaker. No har ho fått både løk og kvitløk i jorda for neste år. Arbeidet gjev ho ro og verdifull matauk. – Kjenner du deg trygg her, spør vi. Ho heiser kjapt på skuldrane. – Kvar gong det byrjar å regne er eg redd for at vatnet vil komme att. – Kvifor valde du å restaurere huset og bli buande? – Ingen vil kjøpe huset, så då har eg ikkje råd til å kjøpe noko anna. – Etter flaumen starta eg på null, nett som etter krigen her. Ein vert til tider motlaus, men med hjelp frå Røde Kors fekk eg att heimen min, så eg er svært takknemmeleg.

Sitla Hotel A/S 6713 ALMENNINGEN Tlf. 57 85 09 89

Tyinv 3 6884 ØVRE ÅRDAL Tlf. 57 66 58 80

Årdal Blikkenslagerservice AS

Sandgota 9 6881 ÅRDALSTANGEN Tlf. 57 66 01 36

6893 VIK I SOGN Tlf. 57 69 54 79

6891 VIK I SOGN Tlf. 57 69 84 00

Meierig. 1 6885 ÅRDALSTANGEN Tlf. 57 64 85 00

Måløy Årdal ReinhaldsSildoljefabrikk AS service AS 6718 DEKNEPOLLEN Tlf. 57 85 35 00

Jens Davidsonsveg 2 6882 ØVRE ÅRDAL Tlf. 57 66 30 68

ASKVOLL

BREMANGER

FJALER

Askvoll Veterinærkontor

K. Strømmen Lakseoppdrett A/S

Byggmester

6980 ASKVOLL Tlf. 481 27 075

6734 RUGSUND Tlf. 57 79 60 40

Golvleggar

Rivedal

Vik 6982 HOLMEDAL Tlf. 918 62 442

Trappeprodusenten AS 6980 ASKVOLL Tlf. 57 73 02 67

EID Byggeriet

Andor Hovden AS

6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 20 90

Chatlet Sport

AURLAND

Rådhuset 5745 AURLAND Tlf. 57 63 29 00

Moengården 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 13 71

Skulevegen 51 5745 AURLAND Tlf. 57 63 34 74

Vatnahalsen Høyfjellshotell 5718 MYRDAL Tlf. 57 63 37 22 vatnahalsen.com

Østerbø Fjellstove

5745 AURLAND Tlf. 57 63 11 77

Eid Bruk A/S

Coop Dale BA

6963DALEISUNNFJORD Tlf. 57 73 99 30

Fjaler kommune Tlf. 57 73 80 00 fjaler.kommune.no

Enoro AS

Øyane 12 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 47 60

Fabrikkgata 6963 DALE I SUNNFJORD Tlf. 57 73 99 70

Rådhusvegen 11 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 88 58 00

Håland 6963DALEISUNNFJORD Tlf. 57 73 66 06

Eid Servicesenter AS

6963DALEISUNNFJORD Tlf. 57 73 61 05

BALESTRAND

IPM Teknikk A/S

Ingolf Viken AS

6961DALEISUNNFJORD Tlf. 902 05 061 Piperehabilitering

Eikås Tannlegesenter AS

6898 BALESTRAND Tlf. 57 65 12 00

6771 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 06 71

FLORA

Kviknes Hotel

Bjarne Espe Trevarefabrikk

Byggservice AS

6898 BALESTRAND Tlf. 57 69 42 00

Espe 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 23 11

Midtnes Hotel

Hulebyggaren AS

6898 BALESTRAND Tlf. 57 69 42 40 post@midtnes.no www.midtnes.no

Nessemaskin A/S 6899 BALESTRAND Tlf. 57 69 48 00

Sæle Sag A/S

Sæle 6899 BALESTRAND Tlf. 57 69 29 40

Eidsgata 34 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 07 88

Lenco Gulv og Maling A/S

6771 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 20 70

Nordfjord Psykiatrisenter

Sjukehusv. 9 6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 86 43 30

Hamregata 34 6900 FLORØ Tlf. 57 74 07 30

Markeg 65 6900 FLORØ Tlf. 57 75 73 00

Flora kommune

Markg 51 6900 FLORØ Tlf. 57 75 60 00

Flora Vidaregåande Skule 6900 FLORØ Tlf. 57 63 76 00

Innvandrarsenteret i Flora KF BREMANGER Bremanger kommune

6721 SVELGEN Tlf. 57 79 63 00

Spar Bremanger O. Håvardstun AS

6727 BREMANGER Tlf. 57 79 13 08

Hamneg 3 6900 FLORØ Tlf. 57 75 88 00

FJALER

Professor Gjelsvikv. 6900 FLORØ Tlf. 57 75 66 60

FØRDE

6963DALEISUNNFJORD Tlf. 992 98 597

Alt innen forskaling og betong

Magnus Thingnæsg. 20 6900 FLORØ Tlf. 57 74 09 30

HORNINDAL

Bygningsingeniør

Aase Landbruk AS

Jan Valheim

6800 FØRDE Tlf. 57 72 51 30

Firdav 6, 6800 FØRDE Steia 3 Tlf. 57 83 24 00 6973SANDEISUNNFJORD Mobil 913 47 490 Tlf. 57 71 64 40

Firdav. 12 6801 FØRDE Tlf. 57 83 33 00

6800 FØRDE Tlf. 57 82 40 90

Steinvik Fiskefarm AS Steinhovden 6940 EIKEFJORD Tlf. 57 75 25 90

6800 FØRDE Tlf. 57 72 50 00

Vestnes Ocean AS

Terje Fjellestad

Leirvågg. 1 6900 FLORØ Tlf. 57 75 20 70

Vitusapotek Florø Hans Blomgate 39 6900 FLORØ

Tannlege

Storehagen 7 6800 FØRDE Tlf. 57 82 62 09

Dyrlege

6761 HORNINDAL Tlf. 57 87 96 00

6800 FØRDE Tlf. 57 82 99 00

FØRDE ARKI arkitektar AS

Hafstadv. 42 6800 FØRDE Tlf. 57 72 20 00

Førde Mekaniske Industri A/S

Mob. 907 82 527 www.arki.no

Halbrendsøyra 2 6800 FØRDE Tlf. 57 82 17 55

Arnes Frisørhjørne

Førde Motorsport AS

6800 FØRDE Tlf. 57 82 62 35 www.arnesfrisor.no

Storehagen 4 6800 FØRDE Tlf. 57 72 50 80

Rica Sunnfjord Hotel og SPA Storehagen 2 6800 FØRDE Tlf. 57 83 40 00

6800 FØRDE Tlf. 992 60 962 - Tilbygg - Nybygg - Ombygging - Vedlikehold og kjøkkenmontør

Førde kommune

HYLLESTAD

Byrkjelo Bygg og Snikkarverksemd

Brendsdal Bygg AS

Evebø Blikkenslagerverksted 6823 SANDANE Tlf. 57 86 61 35

Tlf. 57 78 89 00 Tlf. 57 86 56 66

Åsavegen 159 6823 SANDANE Tlf. 57 86 84 00

Sunnfjordrenhold ANS

Johny Birkeland Transport AS

Førde Stål AS

Trapp Ned

Hafstadvegen 31 6800 FØRDE Tlf. 57 82 24 33

Sløvågen 32 5960 DALSØYRA Tlf. 57 78 11 70

BYGGMAKKER Bruland Bygg AS

Halbrendsøyra 9 6800 FØRDE Tlf. 57 83 08 00

6800 FØRDE Tlf. 57 82 22 42 www.zoo1.no

avd. Førde

ANONYM STØTTE

Øyrane 7, 6800 FØRDE Tlf. 57 72 11 00

Coop Mega Førde

Hafstad Trevare A/S

Brødrene

Dahl A/S

Flov 3, 6800 FØRDE Tlf. 57 82 99 40

6953 LEIRVIK I SOGN Tlf. 906 99 150

HØYANGER

HORNINDAL

6947 LAVIK Tlf. 906 66 540

Coop marked Hornindal

Egil Førde

6761 HORNINDAL Tlf. 57 87 84 10

Kronborg 6800 FØRDE Tlf. 57 82 18 82

Magne Aase A/S 6801 FØRDE Tlf. 57 82 86 00

6949 BJORDAL Tlf. 57 71 01 24

Høyanger kommune

6991 HØYANGER Tlf. 57 71 15 00

avd. Grodås

6761 HORNINDAL Tlf. 70 25 52 00

Høyanger kommune

Haugen Motor AS Grodås 6763 HORNINDAL

Hafstad vidaregåande skule

Tlf. 57 87 95 00 haugen-motor.no

6800 FØRDE Tlf. 57 72 13 00 www.hafstad.vgs.no

Oppvekst og Kultur 6991 HØYANGER Tlf. 57 71 15 00

Sørsida Sag AS - Bygg og Anlegg 5962 BJORDAL Tlf. 958 98 084

Dale Rør AS Flovegen 4 6800 FØRDE Tlf. 57 72 55 90

Kenneth Elvebakk Tlf. 970 53 162 herjedalskjokken.no

Hafstadvegen 25 6800 FØRDE Tlf. 57 72 13 80

Marø Havbruk AS

Espeseth Bygg AS

Hafstadvegen 6800 FØRDE Tlf. 909 30 072

Hafstadv 44 Fokusgården 6800 FØRDE Tlf. 57 82 67 00

GAULAR Gaular kommune

Vadheimsvegen 15 6973SANDEISUNNFJORD Tlf. 57 71 85 00

Murer

Tore Aarbergsbotten

Øyrane, 6801 FØRDE Tlf. 57 82 30 00

6973SANDEISUNNFJORD Tlf. 57 71 62 11 Mobil 950 41 583

JØLSTER 6761 HORNINDAL Tlf. 57 87 84 40 postmaster@hdalrek.no

ANONYM STØTTE

23 2014

J. E. Ekornes AS

Bruland 6800 FØRDE Tlf. 57 72 22 30

Langebruv. 22 6801 FØRDE Tlf. 57 83 07 40

6953 LEIRVIK I SOGN Tlf. 990 13 060

Bjørkhaug Maskin AS

Zoo Senteret Førde AS 6802 FØRDE Tlf. 57 82 16 65

Hyllestad Bygg AS

Trond M. Sognnes AS

GULEN

Steinav. 10 6800 FØRDE Tlf. 57 72 10 00

HAFS Elektro & Rør AS

Sandane AS

6800 FØRDE Tlf. 57 82 25 00

6800 FØRDE Tlf. 473 75 965 sunnfjordrenhold.no

6953LEIRVIKISOGN Tlf. 951 73 264/57 78 81 79

Eidnesfeltet 6953 LEIRVIK I SOGN

Sunnfjord Betong A/S

Storehagen 3 6800 FØRDE Tlf. 415 34 245

Steinav. 10 6802 FØRDE Tlf. 57 82 26 30

GLOPPEN

6826 BYRKJELO Tlf. 57 86 73 49

Rune Sund Bygg

Tlf. 57 75 81 05

Strandgata 15 6900 FLORØ Tlf. 976 27 000 ivestconsult.no

6914 SVANØYBUKT Tlf. 57 74 87 41

GAULAR

Nils J. Nordang

Kontorsenteret AS BS Betong og Maskintjenester DA

FØRDE

Advokatene

Atle og Arild Standal

Eid Maskinentreprenør kommune Kåre Haaland A/S

Tlf. 57 86 13 13

Helse og Sosial

ANONYM STØTTE

6770 NORDFJORDEID Tlf. 57 88 51 20

6770 NORDFJORDEID

Balestrand kommune

6964 KORSSUND Tlf. 480 31 025

Fjalerhuset 6961DALEISUNNFJORD

Brødrene

Sønnerheim A/S

Nordnes AS

FLORA

Årdal 6841 SKEI I JØLSTER Tlf. 57 72 68 90

Jølster Rekneskapslag

6843 SKEI I JØLSTER Tlf. 57 72 78 50

Sogn Rekneskapskontor A/S 6868 GAUPNE - Tlf. 57 68 10 18 www.sorek.no

Rådhuset, 5745 AURLAND Tlf. 57 63 29 00 - www.aurland.kommune.no

ARKI arkitektar AS Mobil: 907 82 527 Halbrendsøyra 9, 6800 FØRDE - Tlf. 57 83 08 00

www.arki.no

Avd. Førde - tlf. 57 83 71 00

Flora Vidaregåande Skule

* Adv. Thomas Chr. Jarning * Adv. Øystein Ørjasæter * Adv. flm. Kristin Aspevik

6900 FLORØ Tlf. 57 63 76 00

www.harris.no/forde

Naustdal kommune Kommunehuset 6806 NAUSTDAL Tlf. 57 81 60 00

www.naustdal.kommune.no

2014

Sogn og Fjordane

findriv.no

Bryggja Byrkjelo Fortun Eikefjord Lærdal Sogndal Stryn Stårheim

57 85 32 02 957 06 000 57 68 61 57 905 78 788 57 66 66 88 57 67 66 65 970 82 373 57 86 37 30

Bu trygt og godt i Kastanjetunet

52806963

33 bustader ved Hafstad Idrettspark i Førde

www.gravdal.no

Parken

AND til alt ST ! Ka

st an

jetu

net

ar FØRSTEHJELP tek 33 tim førstehjelp

Øving: Simon Kvile og Martine Fossheim har fått ein person med pustestopp ut av ein krasja bil. Dei byter på å gjere innblåsingar og kompresjonar. Stabilisere. Martine Fossheim sjekkar puls og stabiliserer nakke på Tor Håkon Kirkelid.

Når ulykka er ute

Kvalifisert delar: elt inn i fire Kurset er d nde hjelpa te livredda 1. Den førs sykdomstil g skader o e g e rl o lv A 2. e tiltak standar rebyggend fo g o r e k k 3. Uly r nde prøve lp 4. Avslutta al førstehje si so syko Inneheld p startar rte Bruk av hja iov ved san lpassa beh r e ll e r a n Kurset er ti o ksj redningsa r å bli fo sk ri tetsvakter, to a drag. Oblig henteopp r. jelpekorpsa godkjent H

To bilar står strykt saman skjerm mot skjerm. Berre lyden av motorane høyrest. Fleire personar sit eller ligg stille i bilane. Laget til Simon Kvile og Martine Fossheim spring for å hjelpe. Det gjeld å finne ut kven som treng hjelp. Kven som er alvorleg skada. Dei opnar forsiktig dørene og prøver å komme i kontakt med dei skadde. Responsen er laber. Hjelparane sikrar først at alle har frie luftvegar. Ein av dei spring med ein varseltrekant. Han som har tatt leiinga over ulykkesstaden ringer 113. – 113 svarar. – Kjetil Øen her. Det har vore ei trafikkulykke i Førde. – Kor mange er innvolvert? – Eg skal gå over det no, svarar Øen. Han beveger seg rundt bilaane, der dei fem andre på laget jobbar febrilsk med å avklare situasjonen for alle innvolverte. Øen kan telle seks personar. – Det er seks skadde personar i bilane. – Har du kontroll på dei? – Eg skal finne ut av det no, svarar Øen, og tek ei ny runde. Dei fleste er medvitslause, ein rører seg og spør etter Cognac. Simon mistenker at føraren av den eine bilen er i ferd med å miste pusten. Han dreg den skadde raskt ut av bilen ved å dra han sidelengs på eiga hofte.

Legg han ned på bakken. Sjekkar puls og pust. Det er pustestopp. Det betyr at gjenoppliving straks må startast. Martine set seg på kne, tippar hovudet i rett vinkel, gjer seg klar til å ta to innblåsingar. Simon held sin høgre handbak nedst på brystbeinet på den bevisstlause. Han skal ta 30 kompresjonar på 5-6 cm mellom innblåsingane. – Stopp! Øvinga er slutt, seier kursleiar Helge Lekven frå Svelgen-Bremanger Røde Kors. Korleis tykkjer de det gjekk? Spør han. – Det er mykje vi kunne gjort betre, er Martine si oppsummering. – Eg tykte vi fort fekk oversikt over pasientane, seier Simon. Dei deltek på kurset Kvalifisert førstehjelp, som er inngangsporten for å få vere med å hjelpe andre i gjennom Røde Kors Hjelpekorps. Dette er fjerde kursdagen og øvinga med trafikkulykke er det siste dei skal gjere før dei skal gjennomgå Hjelpekorpsprøva. Bestått prøve beviser at dei er kvalifiserte førstehjelparar. I tillegg til at dei er frå Gloppen, har dei to også ein anna ting felles: Dei ønskjer å kunne utgjere ein forskjell ved å hjelpe andre.

– Dette har eg tenkt lenge på, seier Simon. Då eg skulle velje skule, var eg innstilt på å gå noko der eg kunne hjelpe andre. Då kom tanken om Røde Kors opp. Har alltid hatt interesse for litt sånn medisin og bandasjering, og det får eg innfridd. Her får ein prøvd litt av kvart. Eg kjem til å bli aktivt med i Hjelpekorpset etter dette, seier han. – Eg har alltid vore interessert i førstehjelp, og det å hjelpe andre menneske fell naturleg. Eg har tenkt å gå inn i helseyrke, så Røde Kors er ei positiv erfaring å få med seg i den samanheng også, seier Martine, og fortel om korleis ho opplevde øvinga. – Det var veldig bra. Ein blir litt stressa, men det er utruleg lærerikt og kjekt. Det å vite at du kan gjere noko, at du ikkje er hjelpelaus, er kanskje den viktigaste erfaringa, seier ho. Så er det sceneskifte. Kurshaldaren Helge Lekven instruerer at no er det ny runde. Dei som hjelpte sist skal vere skadde no.

25 2014

26 2014

Ei veke etter at Den Internasjonale Røde Kors Føderasjonen oppretta sitt Ebolasenter i Sierra Leone, vart to ebolasjuke utskrivne som friske. Det vart feira. Foto: Katherine Muller/IFRC.

Ranveig Tveitnes er til dagleg seksjonsleiar for service og eigedom ved Norges Røde Kors.

Kamp mot Ebola I midten av oktober reiste Ranveig Tveitnes frå Norges Røde Kors til Sierra Leone som nestleiar på Røde Kors-klinikken i Kenema. Der jobba ho i fem veker med å bistå arbeidet for å kjempa mot ebola-smitta i Vest-Afrika. Her er henna førsteinntrykk. Ei kort veke har eg vore her. Det kjennest mykje lenger. Samtidig som dagane forsvinn veldig fort. Mykje å sette seg inn i og mange inntrykk, som eigen helsetryggleik. «No touch mission» betyr at ein ikkje skal ta på nokon andre menneske. Prøv det ei vekes tid og sjå kor godt du lykkast. Eller enno betre: Ikkje ta deg sjølv i andletet. Tenk på det ein dag i over 30 varmegrader og svært høgt luftfuktigheit, og tell kor mange gonger i løpet av dagen du heilt automatisk tørker sveitten på overleppa, dreg håret vekk frå panna eller klør deg på nesa. Ikkje heilt enkelt. Vi stinkar klor fordi vi vaskar hendene i klor. Om att og om att. Di sterke inntrykka er rundt oss heile tida. Ein gut på om lag sju år, Kenny, kom inn på klinikken med søstera si. Foreldrene var begge døde av Ebola. Dei to søskena fekk senger attmed kvarandre. Kenny såg søstra si dø. Han såg «dead body management»laget komme inn og hente henne. Etter lokal

skikk skal ein ikkje fortelle Kenny at søstra er død. Sjølvsagt veit han det, han er ein oppvakt liten gut. Men Kenny overlever og er klar for å bli skriven ut. Testane kjem tilbake negative. To gonger. Men kvar skal vi sende ein gut vi ikkje er sikre på kvar kjem frå, som vi ikkje veit om har andre slektningar? Sierra Leone Røde Kors dreg frå landsby til landsby for å prøve å finne ut kvar han har budd. Så langt har vi ikkje lykkast. Dei trudde dei hadde funne rett landsby, men det viste seg å vere feil. Dei prøver igjen i dag, i neste landsby. I mellomtida har Kenny sete utanfor telta i «High risk zone» på ein plaststol. Sett på livet i «Low risk zone», der alle tilsette er når dei ikkje er i full vernedrakt og inne med pasientar. Han sit der, heilt stille, og ser. Han seier ingen ting, men kommuniserer ved å løfte augebryna, vise tommelen opp og nokon gonger peike. Ved å peike på t-skjorta, skjønar vi at han vil ha nye klede. Ikkje så rart, han har hatt dei same klea

på seg i mange dagar. Så då får han ei ny t-skjorte, undertøy og ein shorts. Dei gamle klea blir fjerna av “infection protections control”-gruppa og brent. Han får gitt beskjed ved å løfte augebryna at han gjerne vil ha ei cola. Vi kastar ei over gjerdet. I dag er Kenny ute av «High risk zone». Så no er han på barneheim i påvente av at vi skal finne rett landsby og overtale dei til å ta imot han. For nokre dagar sidan fekk vi ein telefon frå det lokale sjukehuset om ein pasient dei ville sende til oss. Ikkje noko uvanleg i det. Vi tek imot pasientar frå dei kvar einaste dag. Men denne gongen var personen i den andre enden av telefonlinja tydeleg opprørt. «De må redde denne. Om de ikkje reddar nokon andre, redd denne. Ho er rundt 16 år og har 17 familiemedlemmer i grava. Ho er den siste i sin familie.» Ho døde to timar etter at ho kom til oss.

Frivillige frå Syriske Røde Halvmåne gjer klar matvareforsyningane som skal til Mouadamiya. Totalt har dei levert 500 pakkar til denne byen, som er nok til å få 2500 personar i ein månad. Foto: Ibrahim Malla /IFRC

Endå to nye frivillige drepne i Syria

Dei skulle frakte naudhjelpsutstyr til eit senter for traumatiserte barn, men vart trefte i eit rakettangrep og døydde. Etter tre og eit halvt år med krig, er 40 frivillige i Syria Røde Halvmåne drepne. – Kvar einaste gang vi høyrer om frivillige som blir drepne i Syria, så gjer det vondt langt inn i hjertet. Dei frivillige i vår søsterforeining er ikkje berre viktige for sin familie, men dei er viktige for barn, unge og vaksne som manglar mat, vatn og ein stad å bu. Dei som no er borte var omsorgspersonar for barn som opplever krig. Det er veldig trist, seier Sven Mollekleiv, president i Røde Kors i Norge. Dei to frivillige var engasjert i eit senter for traumatiserte born, som blir drive av Syria Røde Halvmåne med støtte frå UNICEF. Målet med senteret er å gje barn aktivitetar og pusterom i ein kvardag med borgarkrig. Dei to heitte het Al-Sulaiman og Othman. Våre tankar går til deira familiar og vener i Homs, avsluttar Mollekleiv.

Med livet som innsats

Dødsfalla er ei påminning om at dei fleire tusen frivillige i Syria Røde Halvmåne arbeider med livet som innsats. Mange av dei frivillige er unge menneske, som ønsker å hjelpe i ein desperat situasjon. Ifølgje tall frå FN er no 15,8 millioner menneske direkte berørt av konflikta

i Syria, av ei opprinneleg befolkning på om lag 22 millioner. – Over sju millionar menneske er på flukt inne i Syria og mange av dei har flytta fleire gonger i løpet av dei siste åra. Dette er ei enorm belastning for små barn spesielt, og dei psykososiale sentra til Røde Halvmåne er til stor hjelp for dei, seier Mollekleiv. Norges Røde Kors støttar arbeidet til Syria Røde Halvmåne (SARC), som leier det internasjonale hjelpearbeidet inne i Syria. Til saman gir frivillige i SARC mat til over 3,5 millioner menneske kvar månad. Dei siste tre vekene har SARC også gitt matforsyningar til dei fordrevne i Kobane, i tillegg til førstehjelp og frakt av skadde. Norske Ola Ulmo er tilsett i Damaskus for å følgje opp prosjekt som spesielt går ut på å betre vassleidningar, sanitære forhold og å bygge kapasitet hos Syria Røde Halvmåne. Han fortel at dødsfall blant Syria Røde Halvmåne sine frivillige går hardt inn på alle som arbeider i Syria. – Alle veit at det er farlig å jobbe her, men det er like trist kvar gong. Eg deler kontor og kvardag med kollegaer og frivillige i Syria

Røde Halvmåne, som alle har sterke historiar å fortelle. Alle kjenner nokon, eller er sjølv direkte råka av krigen. Arbeidet held fram, fordi nauda aldri har vore større enn no, fortel Ulmo frå Damaskus.

Fryktar kald vinter

Røde Kors-rørsla førebur vinteren med plan om å nå ut til 50.000 familiar med tepper, madrasser og matter. I desember og januar kan gradestokken gå ned mot null grader, og det kan snø. Folk manglar tak over hovudet, kle, elektrisitet og tepper. Små barn må sove ute. – Vi er uroa for at barn og vaksne vil få luftvegsinfeksjonar, fordi dei frys og manglar husly. Dette er spesielt krevjande å handtere no, fordi helsesystemet har brote saman og det er mangel på medisinar, forteller Ulmo.

Gje to tepper til barn i Syria: Send SMS: TEPPE til 2272 (120 kroner)

27 2014

Foreinar nasjonar med Uno og Ludo Høge utrop, hender i veret, latterbrøl og kviskring. Kvar torsdag finn forskjellige nasjonalitetar kvarandre over spelebrettet på Nordfjordeid.

På kjøkkenet: Inger Johanne Brekke og Torill Epletveit arrangerer kveldens kafe.

Spel: Ridwon (t.h.) gjorde eit godt trekk i Sequence. Alina (t.v.) har nye planar.

– Spel, ikkje noko meir enn spel, seier Inger Johanne Brekke i Eid Røde Kors. Spel og litt mat er tilbodet dei har på Internasjonal Kafe på Eid. Det må ikkje vere for komplisert. Då kjem det folk, folk frå «heile» verda. Inger Johanne og Torill Epletveit står på det to kvadratmeter store kjøkenet på Frivilligsentralen og førebur storinnrykk. – Lagar du teen ferdig? Er det ikkje like godt å berre varme vatn, så dei kan velje? Spør Inger Johanne. – Det er denne dei vil ha, så dette er meir lettvint, svarar Torill. Svart te er teen for alle nasjonar. Dei legg frukt på fat, druer, eple, bananar. Og lyse kjeks. Set alt ut på borda, som faktisk er av respatex. Set fram korger med godt slitte øskjer merka «Damm». – Hei og velkomen! Du er så fin i dag, eg blir så fornøgd når eg ser nokon i raudt, seier Inger Johanne til kveldens første gjest, ei kvinne frå Aust-Afrika. – Hugsar du namnet mitt, spør ho. – Hm… Nasteo? – Ja, Bra! Dei jublar begge over å hugse og å bli hugsa. Kafeen er ein aktivitet som skal vere ei hjelp på vegen til å bli integrert. Terskelen er

låg, med samarbeid med norsksenteret, gratis mat og drikke. Og ingen større praktiske vyer enn å spele spel. Alle slags tradisjonelle brettspel og kortspel. – Eg hugsa eg kom til Eid i mai 2011, og det var då eg byrja å gå hit. Sidan har eg blitt, seier Ridwon, som no går på vidaregåande skule på Sandane. – Eg er her ofte, spelar spel, har det kjekt med andre. Eg lærte norsk her, og byrjar å bli kjent med folk, både norske og andre. No har eg fleire vener som kjem herifrå. Skal vi prøve å spele litt, spør ho. – Eg vil gjerne spele Sequence, svarar Anton, ein av dei Røde Kors frivillige, og får flerital for det. Elena frå Bulgaria, Alina frå Polen og Riwon frå Somalia set opp brettet. Dei held korta tett til brystet, prøver å lure kvarandre av brettet med raude eller blå brikker. Desse fire, frå fire nasjonalitetar, sit plutseleg og kommuniserer tett, kjapt og treffsikkert. – Kor ofte får vi vaksne høve til å spele brettspel, spør Polske Alina og klaskar eit kort i bordet så motspelar Anton skvett. Dei er midt i eit sett av Sequence, her gjeld det å vere smart. Anton held korta tett til brystet før eit lurt smil avslører neste mottrekk. – Då må eg ta deg, ler Alina med ein rå latter

og stoppar alle planane til Anton. – Nei, nei, det har ikkje du lov til, ropar han fortvila. Samtidig skjer det same i sofaen, ei gruppe ligg rundt kinasjakken og fyller opp husa med raude, grøne og blå kuler. Ved eit langbord sit tre karar og spelar Ludo. Ved eit anna bord får Uno fram den eine saftige kommentaren etter den andre. Til saman er rundt ti nasjonalitetar i spel. – Det er mykje kjekkare å komme seg ut enn å sitte heime og klage på veret, seier Alina, som har delteke på kafeen i tre år. – Det er kjekt å treffe folk, spele litt, snakke norsk. Dette er veldig sosialt. Det er ikkje så lett å få norske vener, seier ho. – Alina har hjelpt oss til å få fleire til å komme hit også, skryt Anton. Det har vore litt av problemet å komme i kontakt med folk og gjere tilbodet kjent for dei som kan ha glede av det. Denne kvelden har det møtt opp over 20 gjester på Eid Røde Kors Internasjonale Kafe. Sjølv om det spenner frå Polen og Bulgaria til Sri Lanka og ulike land i Midtausten og Afrika, er det norsk som er hovudspråket rundt borda.