Nianiowanie - Rola rodziców i nauczycieliw niwelowaniu nieśmiałości

Rola rodziców i nauczycieli w niwelowaniu nieśmiałości Rodzice i nauczyciele odgrywają istotną rolę w niwelowaniu nieśmiałości. Nie powinni bagatelizować tego zjawiska, gdyż wywiera ono negatywny wpływ na psychospołeczne funkcjonowanie dziecka. Oczekuje się od nich, aby dążyli do obniżenia poziomu napięcia, do podniesienia pewności siebie u dziecka, organizowali doświadczenia, które zaspokoją potrzeby emocjonalne oraz wprowadzali nowe czynności poznawcze i formy zachowania. Ich obowiązkiem jest pokierowanie działań w taki sposób, aby stworzyć jednostce nieśmiałej okazję do częstego występowania w obecności innych osób, by pomóc w budowaniu pewności siebie i pozytywnych doświadczeń w kontaktach interpersonalnych, a także rozwijać adekwatne sposoby reagowania w nowych sytuacjach społecznych, które mogą wspomagać wzbogacenie własnej osobowości i kierowaniem swoim rozwojem. Należy wpajać im ideały możliwe do osiągnięcia i zadania możliwe do zrealizowania.

Istotnym warunkiem w przeciwdziałaniu nieśmiałości u dzieci jest podjęcie przez rodziców (wychowawców) działań osiąganych małymi krokami, aby dziecko już na samym początku odniosło sukces, który zmotywuje go do dalszej pracy. Wówczas dziecko będzie z siebie dumne i zacznie powoli wierzyć we własne siły. Dobrze, gdy młody człowiek posiada dobrze ukształtowaną tożsamość, ona bowiem przyczynia się do akceptacji samego siebie i kontroli własnych instynktów. Właściwie uformowana tożsamość chroni dziecko nieśmiałe przed niesprawiedliwym, surowym obrazem samego siebie, przed bezlitosnym samokrytycyzmem. Niezbędne jest zaakceptowanie przez jednostkę własnej osobowości i odkrywanie wewnętrznej wyjątkowości. Dziecko powinno rozwijać i kształtować w sobie wiele pozytywnych wartości, myśli i zachowań, nie powinno rezygnować z własnej natury. Wskazane jest, by zrozumiało, że żyje po to, aby szukać, ukazywać, przeżywać i odkrywać to, co w nim niepowtarzalne i piękne. Należy nauczyć je, by nie odczuwało lęku przed światem oraz, by nie bało się ryzyka porażki, by dążyło do osiągnięcia zamierzonych celów. Dobrze jest, gdy jednostka nieśmiała otwarcie mówić o swoich uczuciach, przyjmuje wyzwania i podejmuje ryzyko. Ważne jest, aby dziecko było świadome swoich umiejętności, nie bało się świata i nie przyjmowało jedynie pozycji obronnej.

Inną rolą rodziców czy wychowawców jest dostrzeganie ograniczeń czy słabości dziecka, a także troska o to, aby nie sparaliżowały one jego rozwoju. W sytuacji, gdy dziecko zderzy się ze swoimi ograniczeniami, popada w panikę, lęk, ogarnia je przesadne poczucie wstydu i świadomość, że nie jest w stanie poradzić sobie z własną nieśmiałością. Dobrze, gdy dziecko jest świadome swoich braków, błędów, wad, niedoskonałości. Niewskazane jest, aby jednostka nieśmiała koncentrowała się nadmiernie na sobie przez dłuższy okres, bo wówczas jej niska samoocena popycha ją w kierunku zauważania jedynie jej negatywnych cech. Należy jednocześnie zwrócić uwagę dziecka na to, że oprócz wad posiada zalety, mocne strony.

Podjęcie odpowiednich działań umożliwi nieśmiałej jednostce wyjście z własnej skorupy oraz przyczyni się do tego, że smutek i przygnębienie, towarzyszące dziecku każdego dnia, przerodzi się w radość, stopniową pewność siebie i zwiększy poczucie własnej wartości. Dziecko nieśmiałe potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, szczerości i otwartości. Wskazane jest, aby skupić się na jego problemach, uważnie słuchać, nie przerywać i obserwować zachowanie.

Najważniejsze jest, aby uświadomić dziecko, iż likwidacja nieśmiałości możliwa jest głównie drogą kontaktu z innymi osobami, ponieważ każda istota żyje, rozwija się i działa wśród ludzi.

Praca z dziećmi nieśmiałymi powinna obejmować jednocześnie trzy niezbędne obszary, tj.: stosunek dziecka do samego siebie, sferę zadań oraz postawy wobec innych ludzi. Zgodnie z założeniami podejścia niwelowania zjawiska nieśmiałości wskazane jest oddziaływanie prowadzące do wzrostu samooceny, zredukowania uczucia lęku w sytuacjach ekspozycji społecznej, a także dążenie do kształtowania większego skupienia na działaniu w określonym momencie. Istotnym czynnikiem jest również stymulowanie samodzielności i aktywności dziecka nieśmiałego. Terapia dziecka nieśmiałego powinna być prowadzona stopniowo. Nadrzędnym celem każdej terapii powinno być działanie ukierunkowane przede wszystkim na wykształcenie w dziecku umiejętności samodzielnego radzenia sobie z własnymi ograniczeniami.

Jedną z form pomocy w przeciwdziałaniu zjawisku nieśmiałości są grupy socjoterapeutyczne. Uczestnictwo w nich zapewnia dziecku odkrywanie w sobie różnych właściwości osobowości, rozwijanie elementów odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój i zdobywanie umiejętności społecznych. Zmiany te sprzyjają efektywniejszej realizacji celów życiowych. Dziecko nabywa takich właściwości, jak: stabilność, konkretność, akceptacja siebie, spontaniczność.

Elementy te kształtują sprawne działanie, satysfakcję życia, adekwatne przystosowanie i wewnętrzną harmonię.

Istotne jest, aby zajęcia były prowadzone metodami aktywnymi, które zapewniają im bogatsze doświadczenia i ciekawe przeżywanie. Dobrze jest, gdy jednostka nabywa doświadczenia całkowicie odmienne od dotychczasowych. Należy stosować między innymi takie metody, jak: dyskusje, rysunki, historyjki obrazowe, scenki, krąg, opowiadania czy burzę mózgów.

Dzieci również powinny mieć możliwość podejmowania aktywności z rówieśnikami w parach, mniejszych grupkach czy na forum grupy. Podczas prowadzenia zajęć z dziećmi nieśmiałymi proponuje się model kołowy, czyli siedzenie w kręgu. To powoduje, iż uczniowie mają dobry kontakt wzrokowy, a pozycja nauczyciela nie budzi tak dużego dystansu, gdyż nie jest wyróżniona. W takim układzie dziecko nieśmiałe szybciej potrafi się zintegrować z grupą, słuchać innych czy mówić o swoich przeżyciach. W sytuacji, kiedy wykonywane zadanie wymaga aktywności ruchowej, interakcji czy dyskusji, prowadzący może zmienić układ na kształt podkowy.

Ważne jest również zachęcenie dziecka do rozmowy. Niezbędne są tu metody pozwalające dziecku nieśmiałemu pogłębić wiedzę na dany temat, lepiej sprecyzować własne zdanie czy poznać poglądy rówieśników. Rolę tę spełnią dialog i dyskusja. Powinny one polegać na przekazywaniu informacji, ale jednocześnie na uzyskaniu informacji zwrotnej od dziecka.

Metody te również rozwijają i kształtują umiejętność wypowiadania się na forum, komunikowanie się czy słuchanie rówieśników. Wówczas dzieci mają możliwość lepszego poznania się, mogą wymieniać pomysły, myśli, uczucia, rozmawiać o swoich zainteresowaniach czy szukać wspólnego rozwiązania dla określonego problemu. W tym przypadku zadaniem nauczyciela jest nadzór nad właściwym przebiegiem komunikacji. Obowiązkiem osoby dorosłej jest zadbanie o to, by jednostka nieśmiała nie zostało skrytykowana czy wyśmiana.

Wśród różnorodnych czynników oddziałujących na dziecko nieśmiałe należy wyróżnić zdolności i zainteresowania, gdyż obniżają lęk i poczucie zakłopotania. Jednostka nieśmiała wykonując zadania na forum grupy, które są jego mocną stroną, kształtuje w sobie poczucia pewności siebie i satysfakcji. mgr Jagoda Leżoń